You are on page 1of 182

arxikes

05-11-2007

14:04

arxikes

05-11-2007

14:04

, K
, ,

, ,

, ,

, ,

,
,
( )
, ,

, ,
,
. ,

,
. & ...., &

.../ / 2.2.1/ 2.2.1.:




.
...

:





.

.


.

.
..

75% 25% .

arxikes

05-11-2007

14:04

, , ,
,

arxikes

05-11-2007

14:04

arxikes

05-11-2007

14:04

....................................................................................................................

1
1.
........................................

11

1.1. ..................................................................

11

1.2. ..........................................................................................

12

1.3. ......................................

15

1.4. ..........................................

16

1.5. ..........................................................................................

22

1.6. ............................................................................................

24

2.
..............................................

35

2.1. ..........................................................................................

35

2.2. ............................................................................................

39

2.3. ..............................................................................................

43

2.4. ........

48

2.5.

52

3.
................................................................

65

3.1. ........................................

65

3.2. ..........................................

72

3.3. ....................................

73

3.4. ....................................................................

76

3.5. ......................................

78

3.6. ................................................

79

4.
................................................................................................

89

4.1. ........................................................................................................

89

4.2. ..................................................

91

4.3. ....................................................................................

92

5.

arxikes

05-11-2007

14:04


..............................................................................................

98

5.1. ................................................................................................

98

5.2. .............................................................................................. 100


5.3. .............................................................. 101
5.4. .................................................................................................................... 104
5.5. .......................................................... 106

3
6.
: ............................................................

115

6.1. : .................................................................................. 115


6.2. .......................................................................................... 118
7.
....................................................................................................

128

7.1. ........................................................................................ 128


7.2. : ........................................................................ 131
7.3. ...................... 134
8.
8.1. ........................................................................................ 141
8.2. .......................................................... 144
8.3. .......................................................................................... 147
8.4. ............................................................................................................ 148
9.
: ........................

155

9.1. .............................................................. 156


9.2. .................................................................................................... 157
9.3. .............................................................................. 159

10.
: ................................................

167

10.1. .................................................................................. 167


10.2. .................................................................................................... 169
10.3. ................................................................ 172
11.
: ; .. 177

11.1. .............................................................. 177


11.2. .............................................................................................. 178
11.3. ............................................................................................ 180

arxikes

05-11-2007

14:04



. , ,


.

.
,
,
,
.



,
.
,
.



,
.
.
,
.
:
-
-
-
-

arxikes

05-11-2007

14:04


: , , , .

1:
2:
3:
:
4:
5:
:
6:
7:
8:
9:
2 :
10:
11:


.

. ,
.

.
Purdue ,
.
.




.
,
6 .., ()
, , ,
, ( 1.1). .
.
1.1
.

16 (William Gilbert),
( 1.2), . . .

1.1


;

. .
, .
, , ,
, . .
;
, . .
( ) .
-

1.2
(15401643)
. , , ,
.

11


( 1.3). ,
.

. . .
;
1.3
.
.

, .
, , (
1.4).
, .
;
. ;

1.4
-

. .

. , ( 1.5).

( 1.5).
,
( 1.5).

1.5 
(, ), ,
().
1.1

( 1.1).

1.2

; , ;
,
: .
, .
q Q.

12

, , ,
. , , ( 1.5). .
( ) ,
( ). , ,
( ).
: )
(
) ) (
). . ( 1.6)

.
( 1.7).

1.6
;
(17061790)
, . . .
.

 E 1.7
,
.


. . . ,
. .
.
;
( ).
.
.

1.8

.

.

13


( )
.
,
,

( , ).

1.9


o C (1 C=10-6 C).

, , 1 C (1 nC=10-9 C).
, .

(S.I.) (Coulomb), . C.
1 C .
1 C ,

109 (
)!! 1 C:
1 C ( ) 1 C=10-6 C
1 nC ( ) 1 nC=10-9 C.

, nC ( 1.9).
. ,
q 3 nC, : q=+3 nC.
. q 3 nC, : q=3 nC.

;

( 1.10, 1.10). .

( 1.10).
, .

. q1=+4 nC q2=3 nC,
:
q=q1+q2=(+4 nC)+(-3 nC)=1 nC

.

1.10
(, )
().

14


, .

1.3


19 . .


19 20
,
. 20
(Ernest Rutherford)
(Niels Bohr)
( 1.11), :
1.
( 1.12).
: , .
, .
2. .
.
3. ( 1.12). . .
, ,
. .
.

1.11


. .
.
. .
.

4. :
+1,6x10-19 C, 1,6x10-19 C.
.
5. . .
. , ,
.
.


;
,
. .
. , -

1.12
.

15


( 1.13).
, ,
( 1.13).
.

.

1.13

.
.
. .

, ( 1.13).

, , ..
( ), ( ).


.
. .
, ,
,
.
.
, , .

. .

( ).
.

.

1.14
.
, .
q=20 nC. ; , ;
.

1 C
6,241018 , ( ).

16

1.4


( 1.15).
, . ,
. , .

1
.

, .


,
, .
;

. ,

.
.
.
, ( 1.16).
. ;
;

1.15
,
.

.
, .

, .
1.2
.
,
, , .

1.2

.

1.16
, .
.

. .

17


( 1.16).



, ( 1.17, 1.18).
;
, , ,
. ,
, .
1.17

.
, , .
. . .
.
.
.

, .
. .

:

( 1.19, 1.20).

1.18
(). ().

1.19


. : q=q+q

 1.20


. 1.20.

;
18



.
( 1.21).
.
. ( 1.21).

.
,
.
. , , , , .
.
;
,
.
. ,
, . . ,
,
.
. ( 1.22).

1.21
() . . ()
. .



,
. ,


.
, , , , , ,
. ,
. .
;
. .
,
. ,
,

1.22

.

19



: ,
.


;
,
, .
,
,
. , .

, .
.
Tolman
Stewart 1916.




.
. .
(1), (2)
(3) ( 1.23).

1.23 
() : 1. . 2. . 3. .
. ;
() . .


, .
,
.
.
.
( 1.23).
, :
.

1.24

.

20

.

.
( 1.24).
,
. -

1
. .
.
. , .
;


.
,
. . , . ,

: ( 1.25). .

1.25

. , .


,
.
,
.
.
.

( 1.26).


. ( 1.27) , ..

;

1.26
.
.
; .

, : .
,
. ,
, ,
.
.
.
( 1.28).

1.27
.

21

1.28 
() . . ) .


.
;

;

( )
( 1.28).
,
.
1.27 .

1.5
1.29
(Coulomb, 1736-1806)

.
.

.
, ,
, .
(Charles Coulomb) ( 1.29)
:

;



, , .
. .

1.30

F, 2
F/4=F/22 3 F/9=F/32.

22

, , , , . ,
... ( 1.30).

.


.
.
,
.
.

( 1.31).
, , .
, ...

.
.
.
. :
(F) (q1 q2)
(r).

1.31

, .

:
F=K

q1 u q2
r2

.

.
:
K = 9 u 10 9

N u m2
C2


.
-, ,
( 1.32).

1 C 1 m 9 N.

. C
. -

1.32

:
.
.
( ) ( ) .

23


,
.

,
,
.
,
.
( 1.33).

1.33
,
.
.

.
( 1.34), .
,
.

,
.

1.6

1.34



.
.


.
.
( 1.35), ,
.


.
. ,
(

) Van der Graaft .

1.35
(Faraday, 1791-1867)
.
19 . , .


, ( 1.36).

1.36 
() .
()
.

24

1
. :
.
( 1.37).
,

.

.
. .
.
.

. .
.

1.37
.
.


( ) ;
, ). ,
( 1.37).


;

. .
.
.

1.38
.
.
.


.
.


. , .
,

. .

1 C
( 1.38).


.
.

25


1.3




1 C, N/C
310-6


1 C, N/C

103

10-2

()

104

-1

Van der Graaff

10

10

30 cm

15

30 cm

90

10

()

150

30 cm

250

2106
3106

5106
107

61011
1014

21021


1.38
. (Faraday)
, ,
.
, ,
( 1.39).
,
.
, .
, , .


. , ,
( ).
,
( 1.39, ).

1.39

() () .

. () .

26

1.40 .
.

, . .

.

 1.40
() . ()


.


1.41 .
, .
.

.

1.41


.

( ):
() .
() .
() .

K
. .
, , , .

1.41.
.
;

27


Wimshurst
( )
()
, . ( 1.42). .
;
Wimshurst
. . . .
.
,
.
1.42

Wimshurst.
.


;

, . .
;
, , .
. ,
, .
( 1.43).

1.43
, F1 F2 . () F1 . ()
,
.

28


. ,
.
,

. . , , .
.
;
.

 :

1.

: , , , .

2.

3.

:
. .. .. .
.. . .
. , . . .
, .. .

4.

:
.
.

.
.

. .
:
. (C)

. (C)

. (C)

. (C)


5.

6.

;
.

7.

:
. ........
......... ........
, ........ .
. ........,
.........
.........., .......... ..........
, .......... .

8.

:
. . :
.
.
.
. .

29

. 2 C 3 C . , .
:
. 2 C 2 C, . 1 C 4 C, . 5 C 1 C, . 3 C 3 C.
9.

: ; .

10.

: ;
.

11.

.
. .
. .
.
.
.
.
.
12.

.
.
. .
.

, .

, .

, .

. , .
.

, .

13.

.
. : ) , ) ) .

14.

15.


; ;

 :

1.

; ;

2.

;
;

30

1
3.

;
;

4.


1.5. ;

5.

6.

; ;

7.

; ;

8.

. ;

9.

S.I.; ;

10.

11.

, , . , ,
. , .

12.

;
.

13.

.
.
.

14.

.
;

15.

1.2 17
) ) ; .

16.

. .
;
;

17.

. +10 C .
. )
; ) .

18.

.
; ;

19.

, , .
. . ; .

20.


. ; ) ; ) ; .
;

21.

.
.

31


22.

.
, .
.

23.

:
410-19 C. ;

24.

) ) ;

25.

26.

27.

.
;

28.

Wimshurst
( 1.42). .
; .

. .
. .
. ( ).
.
.

1.

1 C +4 C .
2 m. ( )
. ;

2.

24 cm. 0,036 .
0,004 ;

3.

+3,2 C.
6,4 .
3,2 ;

32

.
. : . ,
.
.
. . , .
.
: , , . .
.

.
.
, . .
.

33


, , , ,
, , ,
,
: , ( 2.1).
;


.


. :
.

.

2.1

2.1
,
.

.
.

2.2
: .

,

.
( 2.2).
. ( 2.3).
;
. -

2.3

: .

35


.
. .
, ,
. .
.

2.4
.


, , , .
.
( 2.4). .
, ,
. .

2.5

.

;
.
, .
.
. (
2.5).
.
;

. , .

2.6

)
.
. ) ,
.

36

.
,
.
.

, ( 2.6). .



.
, .

. .


;
, .
. ;
,

. ( )
,
( 2.7).
(I) (q) (t)
.

2.7

. t q.


:
I=

q
t

(2.1)


.

,
, ..

,
.



1 Ampere (1 A) ().

37


1
1 C (1) :
1 Coulomb=1 Ampere 1 second 1 C=1 A 1 s
Coulomb 1 Ampere.

2.8


.


(1 mA=10-3 A) (1 =10-6 ). ,
.. (1 k=103 ).

( 2.8).
.

, ,
( 2.9). .
.
, .

2.9
()
.

0 ( 2.9).
. . ,
. .
. ;

. ,
. .

2.10
.

38

, ,
. ,
,
.
( 2.10).



. .
: .
, , .
:

. ,
, .

, , , ..
,
,
, () ..
: , .
, , , , , ..


, ,
.

300 .

:

( ) ( ).

2.2

, .

2.11

, .


, ,
, () ( 2.11).
( 2.12),
.
.
. -

2.12
.

39

2.13
(), (), () . () .

.
.

2.14
.
.

, ( 2.13, ).


. ,
. . .
( 2.13, ).
,
( 2.13).
,
. .

, , -
. ,
,
() ( 2.14).


2.15


.


.
. .

. .
;
.

2.16


.

40



.
. .
.

2
( )
( ) , ( 2.15, 2.16). . ( 2.17)
,
.


, , ..
. ,
. 1,5 V 4,5 V 9 V
.
() 220 V.

2.17
.

;

, ( 2.18).
() .

. ,
.
(V) (E)
(q)
q :
V

E
=

2.18
,
.

(2.2)


:
=(V)

( ) (S.I.) Volt (1 V)
:
1 Volt =

1 Joule
1J
1V =
1 Coulomb
1C

,
1,5 V ( 2.18) 4,5 V,
( 2.19).
;
, 2.19,
. -

2.19.
,
.

41

,
, .

,
. ,
, .

2.20
(Volta) (17451827)
, .
.
. Volt .


;
.
(V)

q
q
:
E
V=
(2.3)
q

, .. , , .., .

. ( 2.21). .
2.21, ,
. .

.
, . , .
,
4,5 V. :

2.21

. ( ).
.

.

. .


.

.

42

2
.

.

,
. ,
, .

2.22
.



.
.

. 2.18,
.
.

. , ...,
. .
.


, ( 2.21) ( 2.13). ,
. 2.22.
,

2.23.
. , ,
.

2.3

2.23

() . () .
() .


(, , ..) () .
( 2.24). V, . V,
.
. , -

2.24

: () ()
.

43

2.25 

, . ()
, . () ,
.

2.25

( 2.25) ( 2.25).

.



() (V),
( R).

(V)
() :
R=

V
I

(2.4)


(1 Ohm). 2.4:
1 Ohm =

1 Volt
1V
11=
1 Ampere
1A


: - (1 =103 ) -
(1 =106 ). ( 2.26).
.
2.26
.
, , ..,
.

44


.
, R
,

2
. .



, .
() ,
.

;

;
,
.
.

( 2.27).
2.1.
,
.
2.1 ()
V
( 2.28).
() (V) . , .

2.1, (V/I).
. R
,
, .

2.27
, .
2.1

V/I
V
I

(Volt)

(mA)

Volt = 1
A

0
1,5
3,0
4,5
6,5
7,5
9,0

0
7,5
15,0
22,5
30,0
37,5
45,0

200
200
200
200
200
200

R=

(Ohm)
:
(I)
(V)
.
,

.

2.28
()
()
.

45


2.4 :
1
u V V = IuR
R
:
l=

(2.5)

1/R.

2.29
(1787-1854)

.


.
, 2.28.
;
2.27,

( ). ,
( 2.30)
, ,
, ..

,

( 2.31).
,
, .

.
( 2.25).

2.30
(1), (2),
(3) (LED) (4)
.
2.31 

() () ,
.
.

, , .
. ( 2.32).

2.32 

() . () . ()

.

: -

46

2
.
.


,
,
;
,
()

.
.
( 2.33).
:


.

2.33

.

V ().
() , .
.
.

.
;

.
2.1
. ,
.
,
.

.
.
. , , ( 2.34).

2.34


. , .
.

47



.
.
.
.


, , 1,5 V
4,5 V, .
.

.
.
.
;
;

2.4


; .
.
, ,
,
.
.

,
.
.

2.35
.

48

2.35
, .
.
.
.


. .
( 2.36).
.




.
.
.

2.36

() .


.
2.37.
.

. .

:
(),
() ,

.

2.37
.

:
l
(2.6)
R = u
A

R , .


.
2.6, ,
m m2,
m.
, .
, , 20C

 .


.


.
.
 .

;

49


2.2

m
1,47x10-8
1,72x10-8
2,63x10-8
20x10-8
100x10-8

3,5x10-5
2.300

PVC

2x105
1081011
10101014
1014

. .
.
( 2.37). (
100C )
:
=0(1+)

(2.7)

0 0 C .
.
1/273C.
, ( ), .
,
.
.
,
R=R0(1+),

(2.8)

R0 0C R
.
;

2.38
.
.


, .
( 2.38)
, ,
.

.

2.39

) () . ) .

50


( 2.39).


.
.

;
. ,
. , , ( 2.39).

;
2.40
( 2.40).
.
, .
,
, .
:
I=

V
R

,
R
( 2.40).
(
2.40). .

2.40
() . () . ()
.
,
.

2.41 .

( )
.
.
, ,
( 2.41).


RA ( 2.41).
V RA:
V = IRA

(2.9)


,
.

2.41
() , . ()
.

51

2.5


()
(), ( )
( 2.42). .
,
. ,
.
,
.
2.42
.


.

. .

. .

, .
.
, . . ,
.
2.43 2.43

(). .
:
I = I1 = I2

(2.10)

;
2.43
()

. ()
.

52

. ,

. -

2
,
, .
.
( 2.44)
.
VA
VA V ( 2.44)
:
V = VA + V

(2.11)

 4,5 Volt
2,5 Volt.

 To
. .

;

.
 .

;
: .

.
( 2.44), .
VA.

, . :
= +

(2.12)


.
, . .
2.45
. .
.
. , ,
.
.
,
.

2.44
()
,
. ()
.

2.45
.

53


( 2.46). :
. (VA).
. (I)
(I1
I2)
1 2 (
2.46). :
2.46

2.45 .

I = I1 + I2

(2.13)


;

.
. . (I)

(I1 I2)
.



.
R1 R2,
: ( 2.47) ( 2.47).
2.47
() : . () : .

( 2.48).
()
. ( )
( 2.48).

V,
I. R ,
V, I ( 2.48). R
().
, :
R=

2.48
()
.

54

V
I

(2.14)

V
I

2
( 2.48).
.
:
.


2.49.
I,
. :
VAB = VA + VB

(2.15)

R1 R2
:
VA = IR1

(2.16)

VB = IR2

(2.17)

(R)
I, VAB ( 2.49). , , :
VA=IR

2.49
() . () .

(2.18)

VAB, VA VB (2.15)
(2.16), (2.17) (2.18), :
I R = I R1 + I R2
R = R1 + R2

(2.19)

(2.19)

.
.


2.50.

, (V). , 1 2 :
= 1 + 2

(2.20)

2.50
() . () .

55


 4,5 Volt
3,6 Volt. .
 ;

.
 .

, (R) :
I1 =

VAB
,
R1

I2 =

VAB
,
R2

I=

VAB
R

(2.21)

(2.21)
.
(2.20) (2.21), :
VAB VAB VAB
=
+
R
R1
R2

(7 )

1
1
1
=
+
R R1 R2

(2.22)

(2.22) ,
, .


.

2.1
1 2 .
K ,
0,2 . 20
40 , :
) V1 V2 V ;
) ;

1: R1=20

T 1: V1

2: R2=40

2: V2


: =0,2


: V

V = I R

V=V1 + V2

: R

1: ( ).
2: - (, ) ( ).
3: . R1 R2
.
=0,2 .
:
1

V1=IR1, V1=(0,2 A)(20 )=4 V,

V2=R2, V2=(0,2 )(40 )=8 V,

: V1=4 V

: V2=8 V

56

4: ( ).
R1 R2 .
:
R=R1+R2

R=(20 ) + (40 )=60

: R=60 .

:
(V) :
1. : (V)
V V:
V=V + V

V=(4 V) + (8 V)

()

V=12 V.

2. : :
V=IR

V=(0,2 )(60 )

V=12 V.

2.2
1 2 . K , V 12 V. 20
40 , :
) I1, I2 I ;
) ;

1: R1=20

1: 1

2: R2=60

2: 2

I=


: V=12 V


: R

I = I1+I2

V
R

1: ( ).
2: - , ( ).
3: . R1 R2 .
,
(V).
:
1

V
I1 =
,
R1

I2 =

12 V
I1 =
20 1

: 1=0,6

V
,
R2

I2 =

12 V
60 1

: 2=0,2

=1 + 2 =0,6 + 0,2 .
=0,8

()

57

4: ( ).
R1 R2 . :

1
1
1
=
+
R R1 R2

1
1
1
=
+
R 20 1 60 1

1
60 1 + 20 1
=
R (20 1) u (60 1)

R=15 .

: -

()

R=

VAB
I

R=

12 V
0,8

R=15 .

 :

1.


:
. ........................ ........................ ................. .
. ............... (I)
............... (q) .................. ............... ............... (t) ...............
................
I =

........
........

H ...............

...... ............. ......................


. ............... , ............... ...................... .
. ...............
............... . () ( ) ............... , ............... . ..................... , ................... .
. ............... ............... (V)
............... (E)
............... (q) ............. ...............
............... , ...............
......... ...........

58


2.


:
. ............... (R) ............... ............... (V)
............ () ............... ...............
: R =

........
. ......... (1 .....).
........

. ...............
............... .
. (I) ............... (V) ........ .
........

. ............... ............... ................


. : i) ...............
............... (), ........... ............ () , ii)

............. ........... ............... .


. ....................,
........................

3.


:
. VA .................
VA V . .............................
.......................
. (I) .................. ............... (I1 I2) .................... . ............... ................. ....................

 :

4.


. . , , , , .

5.

, , , , .
, ,

. .

59


6.

.
, ;

.
. .
. .
.
.
. .
.
.

7.


.
:
. , .
. ,
.
. , .
.
.
. .
. .
.

8.

. ; .

9.

.
. ;

10.

.
.
.
. R1 R2 .
. R2 R3 .
. R3 R4 .
. R2 R3 R4.
. R1 R2, R3 R4.

60

2
. R1 R2.
. R2 R3 R4.
. R3 R4 .
. R1
R2 R3.
. (, ) R1 R2.
.
11.

, R1 R2, . .
()
. ;
.

12.

R1 R2, . .
()
; ; ; .

1.

320 . ; e=1,6x10-19 C.

2.

, ,
. 9 V.
=1,5 .
. ;
. ;
. ;

3.

.. 12 V,
. 4 kC 30 kC, .

4.

50 . .
. 5 V.
. .

.

61

5.

6.

7.


- . . ()
. 1.
;
.

1
(Volt)

(m)

30

40

35

47

47,1 m 2 mm.
2.2 50.

4
10
61
15 m
.
0,25 . , 2.2 50.

8.

. 1 mA . , .
;

9.

, , ,
R1=40 R2=60 ,
. .
V=
6 V. :
.

. R1
. R2
. V1 V2.

10.

, ,
R1=60 R2=30 . .
=0,3 .
.
;
. .
. ;

62

. , .
.
, (, ,
..).
(.. ).

( ) (q) .
.
, ,
. .
:
.
, ,
.


.

.
.
.
.

63




, ,
.
,
.
.
.
,
() (), .


.

( 3.1).
()
, , ,
, .
, , ,
, ..

.

3.1

3.1

.

.
.
, . ,
,
( 3.2).

3.2
,
.

65

3.3
, .

, ,
.
(Joule), .
.
, ()
( 3.3). () , . . ,
.
;

, .
.
.
.

3.4
(Joule, 1818-1889)
, .
.

.


.
m. R
( 3.5).
, .
.
,
.
.

;
(Q)
(t)
(m)
().
:
Q=c m

3.5
.

66

c = 4.200

J
( ), m
kg uC

3
kg
(C).
.
:
.
;
t R
() ( 3.1).

( 3.6). :

(2 ),
(4 Q=22 Q).
(3 I), (9 Q=32 Q) ...
(Q)

.

3.6

.

.
,
;
.

,
;


( 3.7, 3.8).
( 3.1
3.1).
:

3.7
, , .

,

( 3.7, 3.1).



( 3.8, 3.1).

3.8

, .

67


3.1
3.1

R, t

3.1

I, t

3.1

I, R

2I

2R

2 t



,
:
R, I Q

t :
. I ,
. R ,
. t
.

: (Q),
(I), (R) (t);

.

2.3
:
E = V q

(3.1)


, Q=E,
3.1 :
Q=(I R ) ( I t ) Q = I 2 R t

(3.2)

S.I.,
Q J (), I ,
R t s. 3.9

.


3.9

() , ()
() .

68


;
-

3

;
,
:
( )


( ) ( 3.10).

.
.
, .

.
, .
.
,
. , ,

.

3.10
.
.

.

,
. , , , () .


. . .

.
3.5 .



.
:
1.
,
.

3.11
.

69


. , , .

3.12

.



.
( 2.000C)
. , .
, ,
. , ( 3.11).
2.
( 3.12, 3.13).
, .
3.
,
, .

3.13
. . , .

. ,
V
I =
(R) ,
R
(I)
.


( ).
.

3.14

.
, .

70

, .
.

:
.
,
.
( 3.14).

3
.
,
.


.

 4,5 V .
 ;

3.1
.
, m=0,2 kg.
R=8,4 . : =2 .
t=0, 18C. t=2 min;
: c = 4.200

J
kg uC

: m=0,2 kg

: R=8,4 .

: 2

: =2 .

Q=c m

Joule:
Q= 2 R t

: t=2 min
J
E : c = 4.200
kg uC
: 1=18C

1: :
: = 21.
2: :
Joule: Q=I2 R t

Q=22 8,4 120 J

Q=4.032 J

Q
4032
C = 4, 8 C, 6 = 4, 8 C
, 6 =
: Q=c m , 6 =
c um
4200 u 0, 2
: 2=1 + 2=18C + 4,8C 2=22,8C

71

3.2

, , .
.

3.15
() . ()
() .

.
. .

. . . , ( 3.15).

,
. .

3.16
.
.

, ( 3.16).
.
. ( ). ,
( 3.17).

.
,
.
. 3.15
.
.
, ,
,
.

3.17
.

72


,
.

3
,
( 3.18). .

.
; .
,
,
. .

3.18

. . .


. . , 1886 !

3.3


, , ..
.
.
.
. ,
.
- ( 3.19).


1820 .
( 3.20) ,
, :
.
.
( 3.26) . .

3.19


.

73

, .
: , , , ..

3.20
(Oersted, 1777-1851)
.

, ( 3.21).
, . , , .
.

3.21 
,
( -).
, .


;
, ,
. .

.

3.22
.

3.23
.
. .

74



,
, .
( 3.22).
. ,
.
,
. ,
,
,
( 3.23).
:
. ' .
-

3
. ,
, ( 3.23 3.24).

, .
' ,
.

3.24
.



, 3.25,
,
. ,
. :

( 3.25).
, .

;


( 3.25). ( 3.25).

3.25
 () .
 () : .

75




.
. , ,
. .

3.26 
(1775-1836)
.
, .
.
, ,
.

( 3.26) ,
, . , .

( 3.27).
.
.
.
:
, .

3.4

3.27

. .

. . , ,
.

,
.
. .
( 3.28).

3.28

. (Hg) . . .

76

,
. .
1821. , . ,
, ( 3.28).

.

3


, .
, , , ,
( 3.29).



. ,

;
19 . . . ().
. .

3.29

.

 3.30
() . . ()
().
1831 ,
,
( 3.30,
). .
( 3.31). .

3.31 

.
. .

77

(Faraday) 1856
. ( ).


,
.
. .

, . .

3.5


.

. (). 1,1 V.

.
: , .
.


.


.

 ;

.



220 Volt.


( ) ;

78


. 0,1
. 0,02
. ,
,

. .
0,1
( 3.2).

. . , (-, -, - ..) 1,5 k
100 k . 20 k

3
220 V
0,011 11 mA. ,
10 V .
.
220 V . ,

. 40 V
.


. , ,
, . 0,1 V.
. ,

, .
.
. , .
.
.

3.2



0-1

mA

1-8

mA

8-15

mA

1020

mA

.
.

2050

mA

50100

mA

3.6



. , , 3.32, , -

3.32
.
.

79


.
.



;
( 2.3)

=q V .
, :
=V ( I t ) E=V I t

(3.3)


(V) () , (I)
(t).

 .
.
:
:

(V)

(I)

(m)

(t)


.
;
.


. .
 .
 .

;

3.3

. , , , ..
, , (S.I.) (1 J).
3.3 V=1 V, I=1 A t=1 s
/
1
1 V:
=(1 V)(1 A)(1 s)=1 J
1
1 J 1 s
1 V.



,
,
.
(P)
() (, )
(, , ) () (t). :
P=

80

E
t

3
,
E
t

. -

3.3 P =

V u I u t/
,
t/

P = V u I

(3.4)

/

.

P =

, ,
V=1 Volt
=1 ,
3.3 :
P=(1 V)(1 )=1 W
1
1 V 1 W.

100 g 1 m .



. ;

. .

3.33.

.
.


, :
E= t

3.33

. 1.000 J;



;
;

W s,
J.
.

(: 1 kW h).

1 kW (1000 W) .
100 W 10 1 kWh. .

81

: .
.
.
.
( ).

h
(

600

1.500

2.500

500
150
3.500

.
, .

 :

1.


:
. ............................. ............., ................ ............................. .
......................... , (.......................) . ............................. .
. ................... R, .................
..................... (I) ............................. Q t ............................. i) .................
.................. .................. (I) , ii) ...........................
(R) iii) .................. (t) ................. .
. ................
................ .
................. ................
.......................... . ................ . , ................
. .
, .

2.

:
. ................ ................ ................ .
................ ................

82

. ................ . ...........................
........................... .
........................... , ........................... .
. ................ ...................... . ................ ..................
........................... .......................
. .................. ......................

3.


:
......................
....................... ...................... (V) () , ....................... (I) .................... .......................... ......................
........................... (t). ........................... .

 :

4.


.
i. .
,
.

1 ,
20C 22C
.
.
20C 28C.
.

2 ,
20C
24C.
.
1 ,
20C 24C.
. 0,5
, 20C 24C.
ii. , ,
:
. .
. .
. .
.
.

83


5.

.
30 J. , ;

6.

7.


.
5 V, 0,1 . :
. 0,5 W.
. 0,5 W.
. .
. 0,5 J
.
. 30 J.

8.

9.

1 5 .

10.


; .

: c = 4.200

J
.
kg uC

12 V, 30 W.
; 12 V, ;

2.

, , (12 V, 6 W), (12 V, 30 W) (12 V, 24 W) . 12 V, ;


;

3.

6 V 6
. . . . ; .

; . ; .
, ; . , ;

84

4.

R=12 , V=6 V,
, 0,1 kg 18C.
. .
. .
. 15C 25C;

5.

( 3.13, . 70) 10 kg,


60 , 4 .
. 2 min.
. 70% , 2 min.

6.


R1=20 R2=40 . , 12 V. .
; .
. . . . . . .

7.

, . . .
. .
. =0,5 ,
.
. 6 V,
.
. ,
1 kg 15 m; (g=10 m/s2)

8.

12 V, 2 . 1.000 J.
. .
.
.
.
.
. .

9.

120 V 600 W,
. 80% . , :

85

. .
. .
. .
. .
.
.
.
.
10. 100 , ,
4 W.
. .
. .

;
. 10 V, ; ; ;
().

, .
.
,
, : ,
. .
.
.
.

. . .
.
, , .
.

86



.
, , ,

. ,
( ).
. ( 4.1).
- ,
.
,

. ,
( 4.2).

;
-
;

4.1
- .

4.1

, .
. - .
.
.
, '
, , , , , ' .
;

4.2

, .

89


4.3
. . . , .
. , ,
' . .

.
, .

4.3
() : F1 W. ()
: F2 W.

;
,
.
,
(
4.3).

( 4.4).


.
,
.

4.4
.

,
, . H
. (
4.5). ,
.

()

4.5
.

90

4.2

: ,
.
4.6
.
( ),

.
, ,
, ().
( 4.7)
,
() . 4.8
30 . 30
.
15 .
15 . (f) () t .
.
=

f=

N
6t

(4.1)

4.6
.

4.7
,
.


, (4.1) t=T, N=1 :
1
f=
T
.
(Hertz). 1

=1 Hz
s
1 .
4.6

. , .
. .

4.8
.

91


' . ,
. ,
.
(W) (, ) ( 4.9). ,
,
, .

;
4.9
W2
.
.

:
.
,
( 10 ) ( 4.9).
.

.
(
).
. ' .
.
, ( 4.10).
2,5 .


4.10

, ' ,
.

-
 .
,
.
;
; ;

10
.

92

1 m.
. 30 . .

4.3

, ,

. ,
, , .
;
4.11 . (1)
. (2) -

4
. , . (2)
, .
(3) .
(4) . , ,

.
, ,
;
,
,
, .
,
.
.

(
) .
4.11 
1: .
. 2: , . 3:
, . 4:
4, .

; ;
'
, ,
, .

,
.
.
, , .

.


.

, : .


.
.


. , 1821 .

93



. , , 17 . , , .
.

.

Times of our lives by Karen Wright, Scientific American, . 45, 2002


The Tick-Tock of the Biological Clock by Michael W. Young, Scientific American, . 48, 2000.

 :
1.


:
. .......................
. .......................
. ....................... .
. O ....................... ....................... ().
....................... () t
....................... (f).
. .......................
....................... .................. ................... .

94

2.

4.7 91 .
, . .

) ,
) ,
) ,
) ,
) .

3.


.
. .
. .
. .
. , .

:

4.

.
: )
; ) ;
.
;

5.


. , ,
1 1 s.
.
) , )
, ) , ) .
, .

6.

;
' ;

7.

: ) ; ) ; ) ;

8.

'
.

9.

4.9 92 :
. ;
. ;
. ;
. ;

95

1.

60 2 .
.

2.

, , 225 z.
1 s .

.
.
().
(f) () t .
.
.
, ,
, .

.

96





surfing () . ,
, ,
( 5.1).
.
5.1

.

;
; , , , ;
'
.

5.1

,
. ( 5.2). .
, , ( 5.2). .
.
5.2

() .
() .

5.3


( ).

98

, ,
;
.
, , , , ..,
.
,
,
. ,
, ,
. -

5
. .
:
. .
. .


;

.
, , /
( 5.3).
.

, .
. ( 5.4).

5.4

( ) .
,
.


.
.
.

:

,
( 5.5).
5.6
, .
,


( ).
.
'
. . . ,
, .

5.5

. , .

5.6.
.
,

,
. .

99


: .

5.7

.


,
. ,
, .
.



: ( )
( ) ( S) ( ).
, , ,
.
.

5.2

; '
;

.
( ).
5.8. .
. , ,
. . ' , . .

5.8

.

100

. . .
.

5
.
.
. . .
.
.

5.3

: , ,
, .
5.9 .
(),
,
.
. .
f .
, ( 5.9).

.
.
' .
.
. () ()
().
( 5.10).

1 :

.

.
,

.
 .
;
 .
2 :


30 cm.


.

(). .
.
 .

5.9

( ) =.


. .

() .
.

. .
. -

5.10

.
.

101



' , ( 5.11).
;
( 5.9 5.10).
=
t=, x=, : =

x
,
t

. T = ,
f
T

f , :
5.11

(2) (1).

= f
:
'
.
:
.
.
, .


 4 5 . .
 , ,
. ;
 .
 . .

5.1
27 1964 8,4
().
150 km
540 km/h.

: =150 km
: =540 km/h

f Hz

= f

1: S.I.:

= 150 km = 150 km 1.000

m
km

= 15 10 4 m

2: :

= f f =

102

m
/
s
f=
f = 10 3 Hz
15 14 4 m
/
150

= 540

1.000 m
km
m
= 540
= 150
3.600 s
h
s

:

, , ;
( )
.
.
.

( 5.12).

,
, . 5.12 ( ),
(
).
(
) ( 5.12). !

.
.

( 5.12).

5.12
() . ()
. ()
. . .


. ( 5.13).

.
.
.
,
( 5.13).
, .
= f . ,

. ' , ( 5.13).

.

5.13
() . ()
, .

.

103

.
( ).

5.4

; ;
; ;
;
'
.
.
, . 3.000 .

5.14
: .

.



, . .

.

. ;
 .
 ;

104


. ,
,
()
.
.
, ,
( 5.14).
.
.

' ,
.
.


,
.
,

5
( 5.15).


.
.
, .
20 z
20.000 z . 20 z ,
20.000 z .

5.15
() . ()

.


: , , .
( ) ( ).

= f.

;
.

.
.
: , , . .
'
, , .
. 5.1 .

5.1
m/s

(20C)

344

(20C)

999

(20C)

1.330

(269C)

211

(20C)

1.451

(0C)

1.402

(20C)

1.482

(100C)

1.543

3.445

3.480

pyrex

5.170

5.790

105

5.16
()
. ()
().
.


.
.
.

.
.

5.2

2,5 105 Hz.


1.533 m/s, .

f=2,5 105 Hz
: =1,533 m/s

U= f

m
1.530
, =
s
= f =
5
2, 5 10 Hz
f

=0,0612 m 61,2 mm

5.5

5.17
.
.
.


.
.

( 5.17).

.

,
.


.
. .

5.18
, 7.000-100.000 z, ,
.

106


. , ' ,

5
. ,
5.2.
5.2

1620.000 z

1550.000 z

6065.000 z

10015.000 z

150150.000 z

100120.000 z

( 5.19) , . .

,
.. ,
.

.
.
( 1.000 Hz)
' , .
(decibel, dB) ,
.
, 120 dB .
10 dB
10 , 20 dB 100=102
30 dB 1000=103 . 10 dB
.

5.19
, .

5.3

10 dB

30 dB

50 dB

70 dB

90 dB

120 dB

107



, ,
.
.
;

,
( 5.20).
.

5.20
:
() . () .

 :

, ,
1.


:
. ........................... ........................... .......
........................... . ..................... . ................. : ) .................... .................. ) .................... .....................
. .................... .................... : ) .................... .................... .................... .................... .
.................... .................... .......................... )
.................... .................... ....................
................ . ...................., .................... ....................
.................... ....................
. ................ ................ . .................... ....................
.................... ....................
. ' ................. ................ .................
................. ................. ................. .................. -

108

................. . ................. .
................. ................. , .
2.

3 m.
.
.

3.

4.


.
. .
. .
. .
. .
. , .

5.


:
. ............. ...............
................
............... 20 z ............... 20.000 z ............... ................ 20 z ..............., 20.000 z ....................
. ..............., ............... ................... ...................

6.

.
. :
. , .
. , .
.
.
. ,
.
. .

7.

1.200 z.

.
. :
) ,
) ,
) .

109

 .
, ,
8.

5.2 .
( ).
;

9.


. ,
, ;

10.

5.9 80 cm
;

11.

. , :
) ; ) ;

12.

; '
. ;

13.


. . , : ) , ) , ) , ) , ) ,
) , ) , ) .

14.


.
.

15


. 30
.
.
. ;

15.

16.


.
.
= 5.1,
; .

17.

.
; ;

110

18.

19.

5.4
;

.
.

5.4

.
.
.

i. : ) , ) , ) .
ii. : ) , ) , ) .
iii. : ) , ) , ) .
iv. T : ) , ) , ) .
20.

80 dB. : ) 90 dB; ) 100 dB;

, ,
1.

5.9 80 cm,
5 Hz.
.

2.

2
.
10 cm.
.

3.

24 .
20 m 10 s .
.

4.

5 km/s
9 km/s. 400 km
. ; ;

5.


.
2,5 m/s 7,5 m, o
1 min;

6.

10 s .
340 m/s,
;

7.

15 kHz
. 1,5 km/s
( ), ;

111

8.

8 . ,
1.020 m . ; )
5.1 . )
200 Hz.

9.

. .
2 s 2 s .
340 m/s, ;


, .

, , , , .
. ,
.
.
() (t)
1
: f =
.
T
.

: , , . .
20 Hz 20.000 Hz
. 20 Hz , 20.000 Hz .
. .
.

112

:


.
, .
,
, ..

6.1

6.1
1 :
.

. ;
;
; ;

.

,

.
( 6.1).

, . ,
( ) ( 6.2).

6.2
2 :
.

11 .. . , ,

115

6.3
.
.

,
.
;

,
. . ,
.
, , ( 6.4),
( 6.3).

( 6.4).

.
.

6.4
.
() : . ()
: . ()
.
.

,
.
.
.
. .


;

, ,
. . .


, ( 6.5).
.

6.5

. .

116

.
;

.

.
( ).

( ).


. ,

.

6.6

.

.

.


. .

.
. .


.
.

. . .

.
.

( 6.7). .
.
.
.


. ,
,
, ( , , ) .
,

.

. ,
. .

6.7


.


.

.

117

6.8
: () , () , () , ()
(laser). . .
.
. , . ,
. ,
,
( 6.8).

6.2

6.9
.

( 6.9).
,
( 6.10).

( 6.11).

( 6.11). .

.
.

6.10
.

118



( , ..)
.
.
.


,
.
.
.
(
6.12).
( 6.12). , .. , .
( 6.12).

6.11

.

 E 6.12
() :
. ()
: . ()
: .
;
, . .


;

. ,
.
.
,
. .
, .
() ( 6.13).

6.13
.

, ,
.
;

.

6.14
.

119

, .
. . ,
.

6.15

.
A
O
=

. A v v O v

.


, .
(.. )

, ( 6.15).

.
.
,
.
,
,
( 6.16).


, .
.


6.16
.
.

6.17 
.

120


( 6.17).
.

6
. ( 6.18). .
. , .



.


( 6.19).
: ( 3).

,
: ( 1). ,
29,5 ( ) ( 6.20).

( 6.19).
,
1 3 ( ), ,
.
-
.
(
6.21).

6.18 

11/8/1999 .

6.19

.


-,

( 6.17).

6.20
.

 6.21
.
121


,
.



. , .

. , , .

300.000
km/s.
;
1.000.000 . 170 km/h - 100 .
8 . - 1 . .

( 6.22).
200.000 km/s. 6.22
.

.
.
.

6.22

. .

.
,
A ( ). ,
,
.

.

122


(super nova) .
.
.

.
.
1604
1987.
. 169.000 .
.
t=170.000

t = 169.000 u

350 24 h/ 3.600 s
u
u

h/

t 5 5, 33 u 1012 s

8
: 6x = c u t = 3 u 10

m
u 5, 33 u 1012 s 5 1, 6 u 1021 m
s

: )
; ) ;
;



;
1650 (Fermat) (16011665) .
:
.

. , (. 6.23). , ,
.
,
.


.
, .. .


.

6.23

,
, .

123

 :
1.


:
. . .
. .. .
.
.
. .. .................. . .. .
. . . ... , ...

2.

; : ) , )
, ) .

3.


.
. .
. .
. .
. , , .

4.

: ) , ) , ) , )
, )
.

5.

: ) , ) , ) ( ), ) (), ) .

6.

, , : , , , , , , , , .

7.

8.

; .

9.


-. .

10.

.
. .
. .

124

. .
. , .
 :
11.

; .

12.

13.

;
.

14.

15.

. ;

16.

; ;

17.

18.

,
.

1.

:
;
2.

.
15 cm
20 cm.
50 cm .

3.

: 1/3 ,
18
m;
;

4.


1.500.000.000
km.

5.

.
5,5 . -

125

.
;
6.


. 4,5 . )
. )
; : 3 . 108 m/s.

7.

23 1987
.
. ;

.


169.000

; -

, .
, ,
, , .
.
. . . .
.
.
. 300.000
. .
.
.
.

, .
.

, ,

126

7.1
,
. , .

(
7.1).
. (3000 ..)
.

. ( ) (3000-1000 ..) ( 7.2). .

7.1

6

.
:

( ), .

, .

7.2
()
. () 2.500 ..

128


( 7.3) ,
, .
.
;
.
, , ( 7.4).
()
. . 19 o , .

.

7.3
.

;
7.5
, , .
,
, ^). (
^).
(
:

7.4

.

1. ,
( )
( 7.5).
^) (
^)
2. (
( 7.5):
^)=(
^)
(
(1) (2)
.

, .
.
( 7.6).
. ,

7.5
: , : , :
, : .

129


. , . .
.
;
( 7.6).
. ,
.

.

7.6
() .
() .



.
. .
. ,
. , . .

;

.

1 2
.
.

.

:
() + .
: 1 . 1 , 1 .
.
: =1 +=+1 +=1. 1 . 1
. : 1+1>1.
1=11 1+1=1+11, 1+1>1,
+ , ,
^ =^
^ =
^ =
^ ,
^.
.
=
: .

130

7.2

.
.
() .
,
;
. .
,
( 7.7).
. .

7.7
.


;

( 7.8).
.
.


. o
.

A. . .

7.8
.


;
, . . ( 7.8)
.
^

^.
( 7.8). = =. , ,

.
.

7.9
!

, .

131



.
, ..
.
, , .
,
, ( 7.10).

. .

, .
( 7.11).
7.10
: () , () .


;
(
),
, ( 7.12).
, .
,
, . ( 7.12).


.

7.11
.

R.
.
.
f.
: R=2f.
;

7.12
, , , , .

132

( )
.
( 7.12).

.

 7.13

.

 7.14
.

,

, , ( 7.13).

, , , ..



.

, ,
. ,
,

. ( 7.14).
, , . ,

,
. , ( 7.15).

7.15
.

133

(CD)
( ,
compact disc, CD)


.

: ,
. . .
0 1.

.
1
0.
.
,
.

7.3

;



, :
1. ,
,
( 7.16,).
2. ,
, ( 7.16,).

.
3. .
.

7.16
() () .

134


R , -

7
. ,
, .
.

() ( 7.17).
( 7.17).


1, 2 3. . . .
. .
. :
1. , ( 7.17).

7.17
()
R. ()
.

 7.18
() . () .
.
, ,
( 7.18).


. .

, ' ( 7.19).
.
. ( 7.19).

7.19 
() f. () . :
.

135


,
( 7.20,).



;
7.21, 7.22 PQ PQ . p p PQ
PQ f
.

7.20
() .
() .




( 7.21, 7.22).
, . 7.1
.
, .
7.1


7.21
.

p, p


:
1 1 1
+
=
p pv f

(7.1)

p p
f .

,
.
7.22
.

136

m (PQ)

7
( P vQ v )
.
(PQ)
:

(PQ): m =

m=

pv
( P vQ v )
=<
p
(PQ)

(7.2)

(7.2)
. ,
p p
( ). p p (
7.7). 1,
.


 .
 ;
;

.
;

.

(7.1) (7.2) , ,

.

7.1

1 2 cm 7.17 30 cm . 20 cm. )
. ) .

1 ( )= +2 cm

p ( )

p ( )= +30 cm

1 ( )

( A vA 1v )
1 1 1
pv
+
= , m=
=<
p pv f
AA 1
p

R ( = +20 cm

) 1:

R
+20 cm
f=
f=+10 cm.
2
2
:

f R=2 f f =

1
1
1
1 1 1
1
1
1
1
2
+
=
+
=
=
<
=+

p=+15 cm.
( +30 cm ) p v ( +10 cm )
p v 10 cm 30 cm
pv
p pv f
30 cm
2:
p , 15 cm
.

pv
+15 cm
) 1: m =
m=
+30 cm
p
A
A
v 1v
1
( A vA 1v )
1
=
m=< . m=

1 = 1
2 +2cm
AA 1
2
2:
, . .

137

 :
1.


:
. ,
. ,
. , ..
..
. .. .
.
, .
. .
. .
. . .. .
.. .
. , ,
. , , . ..
.
. .
.
 :

2.

;
3. To .
;
4. ;
; ;

5.

6.

. . . . , ;

138

1.

45 : )
; )
;

2.

150 cm.
;

3.


3 cm . 24 mm 12 cm
: ) ; )
. ) .

4.

40 mm . 16 mm ,
;


, .
, . , .
: ) ,
( ) . ) ^=
^.
:
(). ,
.
.
, . , .
.

.

139


8.1


.
(. 8.1).
;

, .

:

,


( 8.2).
.
, ..
.
(, ) .
, ,
.
. 5

. .

8.1
.


^), ,
(
^)
(
( 8.2).

:
. ,

(
8.2).

8.2
() .
() . () .

141


.
( ),
^) (
^) ( 8.2).
(
,
, ,
( 8.3).

8.3
( )
( ). .

( )
.
,
, . ,
( 8.3).


.

.
.

8.4

, .


,
,
.
.
, ( 8.4).
.

( Snell)


. ( 8.5).

;

8.5

.

142

1621 (Snell) ^) (
^) .
(
( ) :
)
( )
) =
( )
( )
, -

(n) ,
:
)
( )
) = n.
( )
1678 ( 8.6)
c ( )
. :
)
)
c ( )
c
( )
)
n= =
) =n= 0

(8.1)
( )
c
( )
8.1
1.

, .
.
8.1 ,
.
1
2 :
)
( ) n2
(8.2)
) =
( ) n1

( 1) ( 2) 8.2 :
)
( ) 1
(8.3)
) = .
( ) n
8.1
.
, (
) ( 8.7).
,

. H

, .
.

8.6
(Huygens) (1629-1695)
,
, 1655 1681
.
.
.

.
.
.

8.1

.

 8.7
, .
143

8.1
^=60 (
,
^ .
8.7).
8.1.

^
=60

^
:


( 8.1): n=1,33

)
d(/)
) =n
d(b)

)
)
d(/)
d60
) =n
) = 1, 33 d(b) = d60 = 0, 866 = 0, 65
1, 33
1, 33
d(b)
d(b)

^
^=40,6, (
^=60).
.

8.2



( 8.9)

8.8

.

.
,
.
, ( 8.8).
.
.
( 8.8).
,
,
( 8.9).



.
8.9.
.

144

 .
 .
;

:
8.10 . , -. .
:
.

8.10
.

)
)
( ) 1
( ) 1
1
) =

=
c =
90 n
n
( ) n

(8.4)

. ( ). ( 8.11).

8.11 . ^. ^<
:
. ( ). ^c, 90
^c). ^
=
(
(=90). 8.3 :

8.11
.
)
1
d/c = n .
.


, .
, ,
.
. ( 8.12). .
;

. , , .

.
. ,

( 8.13).


, ,
;

8.12
.

145

8.13 

,
.


;

. ,

. 8.14
. ,
, .
8.14

,
.



8.1 (n=1,52) (8.4)
c=41, c=49. ()
45
: )
90, )
)
( 8.15).

8.15
.

8.16

() ,
() 8.15 . .

146

8.3


, , ,
( 8.17) ..
.
.
;
8.17
.


8.18 .
.
. .
;
.
, .
.

8.18

.


, ;




.
() .

8.19
o
.


.
1662 20
.
, . ( 8.19).
: .
( 8.20).

8.20
.

147

8.21
,
.
.


, ,
( 8.21).
.
( 8.22).

: , , (), , , ,
. .

8.22

, .
.

.

8.23
.

.
,
( 8.23).
.
. .
.
( 8.24).

.
.

8.4



.
.


.

8.24
.

148

;
,

8
(
8.25). .

, .

.
10
.

( 8.26).
.
,

.
.

8.25


.

;

.

( 8.26).
( 8.26).

, .
, . ( 8.27).

8.26
, .
.


.
, ,
( 8.28). . . - .

8.27

.



;
, ( 8.29).

8.28
.

149

8.29 

. :
() () .

,
,
( 8.29).

;
, .
,
.
.


( 8.28).

8.30


.


.
,
. ,

.

.

,
,
.

, ( 8.31).
.

8.31


.

150


, .


. .
, . .
.

 :
1.


:
. ,
, .
...
. .. .
.
. , .
.
. (
^) .. (
^). ), (
,
, . .
,
.
. , ..
. :
1
.
........
. .
0 =

. ,
.

, ...

.

2.

3.

4.


.
. .

5.

. .

151

 :
6.


. ;
.

7.

. 8.1
.

8.

9.


. ;

10.

8.1
.
; .

11.

.
, ;
; ;

12.

. , ; ;

13.


. ;

14.


, .
;
;

15.

.
;

16.


. ;

17.

; , ;

18.

19.

, .
. . ;

20.


.
i. , ,
.
: ) , ) , ) , ) , ) .
ii. .
:
) , ) , ) , ) , ) .

152

1.

60, 35.
, .
.
,
. ;

2.


30 45.


, .
 :
) ,
.
) )
( )
:
) = ( )
( )
 n=( )/ ) n=c/
 , . .
 . . , .
 , , .

, .

153

:
,
, ( ).

( 9.1).
. 1825.
17 ( 9.2).

. : , ,
, ..

9.1

9.1
: (423 ..).

9.2
()
.
 ()


, . , .
;
,

155


.
:


, .
( 9.3). . , ( 9.3). .
1

.
9.4
.
9.3
() . () .

9.4 
() . ()
.

12
.

.
.


.
(1, 2).
.
,
( 9.5).
, ;

9.5
: ()
. () .

156



.

. 8 , -

9
,
( 9.6). ,
.


( 9.7). ,
.

9.2

9.6

.

, .. ,

( 9.9).

.
. .
. . ( 9.10).

9.7

.


,
;

, .
( ,
),
( ).

,
. , , .
.
, ,
. (
) ( 9.11).

9.8
.

9.9
.

157


:
1.
,
. ,

.

9.10
, .

2.


.
3.
.



.
.

9.11
.

, , .
, .
9.11
.
.

.


( 9.12).

9.12
.


(
9.10); .
,

( 9.13). .
, ,
( 9.13).
.

9.13

.

158

,
( 9.14, 9.15).

9

.
,
( 9.16). .

9.14
.

 9.15

.

9.3



.
.
, ( 9.17).

.
.

.
. , ,
.
.

9.16
.

9.17
.


:
( )
(
) ( 9.18).
. ( 9.18).

9.18
.

159

9.19 
.


.

.
.
, ( 9.19).
9.20 
.

.

, .
9.21
:
().

( 9.20). .



,
. .
( 9.21).


9.22
.

160

. ,
, .

9

.
, , .
.

.
.
. ,
( 9.22).

9.23

.



, ,
,

.

,
25
( ).
.
( 9.23).
-

, ,
. ;

. .

.
,
( 9.24).



, .

9.24

. . .
, .

161


,
. ;

,
,
.
, . ,
( 9.25).

9.25 


.
. .

 :
1.


:
. ..
. .
.
. . ... .

2.

. .

3.


. .
 :

4.

5.

; , ;

6.

. ;

7.

2 m. .
; .

8.

162

1.

.
1,5 m , ;

: .

.
.
.
, .
, , . , .

163

10

:
19 : ;

( 10.1).
.

10.1

1911 (Rutherford)
.

: ) , 10.000 ) )
.
. . ,
. , , .
( ). 2.000
.

10.1
.


. ,
, ( 10.2).

.
(), .
=6 6 ,
=8 8 .

6 12 .
,
. 1932 -

10.2


.

167


(Chadwick), ,
,
( 10.2). ,
.

10.3
1
2
: () 1, () 1
3
() 1.

. ( 10.2). 20 .
, .
( )
( ) .

10.4
(Yukawa deki, 1907-1981)
22 .
, . 1949.

, . ( 10.3),
35
37
17Cl 17Cl,
238
92U. 83
, 20
.
. ,
2.500.

.
, ,
.
, ,
, ..
.
;

. .
; ;

10.5

: () (), () (). 1015 m .

168

1935 ( 10.4) ,
. ,
( 10.5). . ,

10

-15
10 m ( 10.6, 10.7).
. ,
-, -
-. .

;


. .
, -
( 10.7)

.
, . .

10.6


().

10.7 
:
. .
. . .

10.2

1896 (Bekerel)
, , .

(Curie) ( 10.8)
,
.
;

. . .
( 82) .

10.8
.

169



;


. (
10.9),
. .
10.9
.
10.10 
, ,
. , , .

, ,
, .

( 10.10).

10.11
T .


4
2He,
.
, ( 10.11).

, ,
( 10.12).

. .

10.12
.
.
. .



.
.
,

.
.

10.13
-
238
92U 234
90Th.

170

()
() . .
, . () ,
() ( 10.13).

10

.
( 10.14).
,
;
( 10.15). () , () ( 10.14).

10.14
-
234
90Th 234
91Pa.

 E 10.15

.
.

.

;

()
.

( 10.16).

10.16
( ).



,
. .
.
,
.

.
(Geiger) ( 10.17).
10.17
.

171

10.3

10.18

5 1945
()
. ()
.

10.19

.

10.1

1,01,5

35

10

20

20


,
.

172

(, ,
), ( ),
.
. , ,
.

.
.


,
( )
.

, .
.

, .



, , ( 10.18). , . . ( 10.1).
. , , , , (
10.20).

10


226

88Rn,

226
88Ra.
.
, , . , ,
.
.

10.20
.



.
,
.
rem.
0,2 rem .
0,02 rem.
500 rem.


5 , 40 .

6 .

( 10.20).

.
.



,
.


.

.
;
; .

6 mm
5 cm.
;

;

173

 :

1.

:
10.000 ......................, ...................... ...................... .
...................... .................. ....................
...................... ......, ......................
....... ......................

2.

:
i. : ) , ) , )
, ) , ) .
ii. : ) , )
, ) , ) ,
) .

3.

4.

1.
2.
3.

.
.
.

 :

5.

: i) , ii) , iii) ;

6.

.
;

7.

, . ;

8.

. . .
; : i) , ii) , iii) . .

9.

.
;

174

10

235
92

238
92

1.

2.

1.
0, 1 2 .

3.

4.

U. ;

109
47

Ag;

214
82


Pb Bi .
.

.
. .
.
.
, .
. . :
( ). :
( ). :
( ).
o .

, ,

175

11

:
;
,
.
1930 ,
, , .
10 1945,
. , 60
, .

11.1



.
.
.
( 11.1). .
;

(m) (E) : E=mc2, c .

, .

11.1
.


,
. ,
. -

177


. , , .


.


.

11.2
11.2
(Fermi)
,

1942. .


1930. 1939
(Hahn) (Strassman)

.

11.3 
235

.
.

, .

(Fermi) ( 11.3) .
.
56
92.
(Meitner) ( 11.4)
(Frisch) :

. .
11.4
(Otto Hann) (Lize Meitner)
.

E 11.5
.

178



.
. 235
92U
141
92
56Ba 36Kr, ( 11.3).

.
, ..
, , (
11.5).
,
, U-235,
.

11

;
U-235
0,7%. U-238 .
.



( 11.6).
,
. ,
,
.

11.6
, .




.

.
235
235 ( 92U)
.
235.
, .
,
. . , 235
.
.
U-235 0,7%
3%. 200
( 11.7).
.
,

( 11.8).

11.7

.


,

. , . 11.9

.
.

11.8

.

179

11.9
.

11.3

11.10

.

. .
. . (), , . ,
,
4
2He. ( 11.10). , , .
. .
, . 5 .
,
.
, , .
,
. .

11.11
-

1954.
.

180


( 11.11).
.

11
. ,
,
:
, .

11.1

(%)

15

20

20

, .

30

30

, .

45

80

50

 :
1.

:
: ) , ) , ) , ) , ) .

2.

:
. , .
. .
. .
.
.
. .
 :

4.

; .

5.

6.

.
. . .
.
.
.

181

,

. ,
.

7
1129 15/21 1946 ( 1946, 108, ).

, (copyright), , .

You might also like