NAMAZ ve NEM Namazn kelime anlam: Dua, hayrla dua olup, mslmanlarn yaptklar, baz hareketleri de kapsayan bir

ibadet tr. Arapas "salt" olup, oulu "salavt"tr. Namaz, tekbir ile balayp selm ile son bulan, belli fiil ve szleri iine alan bir ibadettir. Allah'a kar tesbh, ta'zm ve krn ifadesidir. Namaz, Kur'an'da doksandan fazla ayette zikredilir. nceki eriatlerde be vakit namaz yoktu. Ancak vakitleri belirsiz genel anlamda namaz vard. Namaz, hicretten bir buuk yl kadar nce Mi'rac (sr) gecesinde farz klnmtr. Enes b. Mlik'ten rivyete gre zet olarak yle demitir: "Hz. Peygamber (s.a.s)'e sr gecesi, namaz elli vakit olarak farz klnd. Sonra azaltld ve be vakte drld. Sonra yle seslenildi: Ey Muhammed, phesiz bizim nezdimizdeki sz bir deiiklie uramaz. Senin iin bu be vakit namaz, elli vakit namazn karldr" (1). Her gzel amele on kat ecir verilecei u ayetle sabittir: "Kim bir iyilik yaparsa, ona bunun on kat ecir vardr" .(2) Be vakit namaz farz klnmadan nce, Hz. Peygamber'in ibadet tarz Cenb- Hakk'n yaratklarn dnmek, Allah'n yceliini tefekkr etmek eklinde idi. Sabah ve akam ikier rekat hlinde namaz kld da nakledilir. Daha nceki mmetlerin de namaz ibadeti vardr. Kur'an- Kerim'de Lokman aleyhisselmn oluna namaz emretmesi;

Ey Oulcuum! Namaz kl, iyiyi emredip ktden sakndr, bana gelene sabret; dorusu bunlar azmedilmeye deer

ilerdir. (3), Hz. brahim'in Hicaz'n gvenlii iin dua ederken namazdan sz etmesi

(4), Yce Allh'n, Tur danda ilk vahiy srasnda Hz. Msa'dan namaz klmasn istemesi

(5) rnek verilebilir. slmda namazn merluu Kitap, Snnet ve cm'ya dayanr. Kur'an- Kerim'in birok yerinde; namaz klnz ve zekt veriniz" buyurulur.

"Btn namazlar ve orta namaz muhafaza edin" (6).

"phesiz namaz, mminlere, vakitle belirlenmi olarak farz klnmtr" (7).

"Oysa onlar, tevhid inancna ynelerek, dini yalnz Allah'a tahsis ederek O'na kulluk etmek, namaz klmak ve zekat vermekle emr olunmulardr. te doru din budur" (8).

"Namaz kln, zekt verin ve Allah'a samimiyetle balann. O, sizin mevlnzdr. O, ne gzel Mevl ve ne gzel yardmcdr" (9). Snnetten delil: Bu konuda rivyet edilmi ok sayda hadis vardr. Bu hadislerden bazlar unlardr:

"bn mer (r.a)'den rivayet edildiine gre, Hz. Peygamber (s.a.s) yle buyurmutur: "slm be temel zerine kurulmutur: Allah'tan baka bir ilh bulunmadna, Hz. Muhammed'in Allah'n elisi olduuna ehadet etmek, namaz klmak, zekt vermek, haccetmek ve Ramazan orucunu tutmaktr" (10). Hz. Peygamber (s.a.s), Muaz b. Cebel (r.a)'i Yemen'e gnderirken ona yle buyurmutur: "Sen ehli kitap olan bir topluma gidiyorsun. Onlar ilk nce Allah'a kulluk etmee ar. Allah' tanrlarsa, Allah'n onlara gecede ve gndzde be vakit namaz farz kldn syle. Namaz klanlarsa; Allahn onlara, zenginlerinden alnp yoksullara verilmek zere zekt farz kldn syle. taat ederlerse, bunu onlardan al, insanlarn mallarnn en iyisini alma, mazlumun bedduasndan sakn. nk onun duasyla Allah arasnda perde yoktur" (11). Dier yandan slm mmeti, bir gn ve gecede be vakit namazn farz olduu konusunda gr birlii (icma) iindedir. Namaz ergenlik ana gelmi, akll her mslmann zerine farzdr. Fakat yedi yana gelmi olan ocuklar da namaz

klmakla emredilir. On yana geldikleri halde namaz klmazlarsa el ile hafife dvlebilirler. Hz. Peygamber yle buyurmutur: "ocuklarnza yedi yanda namaz klmalarn emredin, on yana girince bundan dolay dvn ve o yata yataklarn ayrn" (12) (13). Namaz dinin direi, ibadetlerin en stndr. Yce Allah'a kar en nemli ibadet grevimiz gnde be defa kldmz namazlarmzdr. Erginlik ana gelen, akll her mslmana gnde be vakit namaz klmak farzdr. Namaz, bizi yaratan, yaatan, saysz nimetleri veren yce Allah'a kar bir kulluk grevimizdir. Namaz klanlar, Allah'n emrini yerine getirmi, kulluk borlarn demi ve Allah'n honutluunu kazanm, dnya ve ahiret mutluluuna kavumu olurlar. Namazn eitleri; Namazn Farz, Vacib ve Nafile eitleri vardr. 1. Farz Namazlar: Be vakit namaz ve cuma namazdr. 2. Vacip Namazlar: Vitir ve bayram namazlar, adanan namazlar, bozulan nafile namazlarn kazasdr. 3. Nafile Namazlar: Farz ve vacip namazlardan baka klnan dier namazlardr. Namaz Vakitleri; Her iin belirli bir zaman vardr. Gnde be defa klnan farz namazlarn klnmas iin yce Allah belli vakitler tesbit etmitir. Sabah, le, ikindi, akam ve yats gnde be defa klnan namazlarn vakitleridir. Her namaz, kendi vakti girdikten sonra klnr. Vakti girmeyen namaz klnmaz. Her namazn klnma vakti, kendi vakti girdikten sonra balar, bir sonraki namazn giri vaktine kadar

devam eder. En iyisi her namaz vaktin ilk giri zamannda klmaktr. Namazn ama ve fonksiyonlarna gelince; Kuran- Kerim yeryznde Allahn hkmranlk atmosferini yaratmak gayesiyle, gnde be vakit cemaat namaz kaidesini koymutur. Mmin bylelikle her namaz sresince birka dakika yaratcsna teslimiyet ve krn eda iin, btn maddi ve ahsi menfaatlerini terk eder. Haklar ve vazifeler karlkl olduundan, namaz insann vazifesi, Yaratcnn ise bir hakkdr. Kuran- Kerime gre her ey kendi tarznca Allaha hamd ve Onu tesbih eder:

Yedi gkle yer ve bunlarn iinde bulunanlar Onu tesbih ve tenzih ederler. Hibiri hari olmakszn hepsi Ona hamd ile tesbih eder. Fakat siz onlarn tesbihini iyi anlamazsnz. O, hakikaten Hakimdir, Yarlaycdr. ( 14) Mslmanlarn namaz bir bakma btn yaratklarn muhtelif ibadet ekillerini bir arada toplamaktadr, yani namaz kainatn ibadet modeli olmaktadr. Gk cisimleri gne, ay ve yldzlar- daimi olarak hareketlerini tekrar ederler (mslman bu hareketleri namazda tekrarlar); dalar ayakta dururlar (mslman namaza ayakta dikilerek balar = kyam); hayvanlar daimi olarak eilmi durumdadrlar (namazda ikinci hareket eilmektir = rku); aalar besinlerini az vazifesi gren kkleriyle alrlar, u halde devaml secde etmektedirler (namazda nc hareket aln yere koymaktr = secde); akan su devaml, hatta genel olarak su devaml ykar, temizler (mslman namazdan nce abdest alr). Mslmanlarn cemaat halindeki ibadetlerde yaptklar gibi, sr halinde uan kular da Allaha ibadet eder. (15)

bnu mer radyallahu anhma anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "Cemaatle klanan namaz mnferid klnan namazdan yirmiyedi derece stndr." (16) Cisimlerin glgeleri Allaha hususi bir teslimiyet ve ibadet tarz olarak her gn nasl uzanp ksalrsa (Bkz. Rad: 13/15, Nahl: 16/18) ibadet eden insan da namazda kyam, rku, secde ve kade yaparken uzanp ksalr. Mahlukatn yukarda geen btn hareketleri insana mahsus olup, dier mahlukatta bulunmayanlarn ilavesi ile adapte edilmitir. Namazn srlarndan bahsederken byk sufi ah Veliyyullah ed-Dihlevi yle demektedir: Bil ki,insan bazen, bir imek gibi ksa bir an iinde mukaddes bir makama (ilahi huzur) gtrlr ve kendini mmkn olan en byk ballkla Allah Tealann eiine girmi bulur. Orada bu insan zerinde Allahn kudret ve srr grlr (tecelli). Bu tecelliler onun ruhuna hakim olurlar. Orada beer lisannn ifade etmekten aciz kalaca eyleri grr ve hisseder. imek gibi gelip geen bu hali mteakip, insan nceki haline dner ve vecd halinin kaybolmasndan dolay kendi kendine elem duyar. Bunun zerine kendinden kam bu hale tekrar erimeye gayret eder. Bilindii gibi be vakit namaz, mslmanlara Hz. Peygamberin mirac srasnda farz klnmtr. Sleyman elebi buna iaretle; Sen ki, mirac eyleyb ettin niyaz, mmetin miracn kldm namaz, beytini irad etmitir. Bunlar bo szler deildir. Mminlerin namazdaki hareketlerine bakalm: nce ayakta durur, ellerini kaldrr ve

(Allah en byk) der. Bylece Allahtan baka her eyden vazgeer ve Onun iradesine boyun eer. Rabbinin azametine hamd-u senada bulunduktan sonra, ilahi azamet karsnda kendisini o kadar mtevaz hisseder ki, eilir ve hrmet ifadesi olarak ban indirerek Yegane azamet sahibi olan Rabbimin ann yceltirim ( ) der. Sonra kalkar ve kendisini hidayete eritirdii iin Allaha hamd eder ( ); ve bir an tefekkr eder, Allahn bykl ve kendi benliinin kkl karsnda mteessir olur; o derece ki secdeye kapanr ve kemal-i tevazu ile ban yere koyar ve Yegane yce olan rabbimin ann yceltirim ( ); der. Sonra bu hareketleri tekrar ederek, Allahn huzurunu, Onunla dorudan doruya ve ahsen karlamak iin Onun yardmn diler. ki varlk karlat zaman, daima bir selam al-verii vardr, Mslman bizzat Hz. Peygamberin mirata Allah ile arasnda gemi olan karlkl selamlama tabirlerini kullanr (Tahiyyat okur) te slamda insann en fazla ykselii, hem de gnde be defa olmak zere, Cenab- Hakkn huzurunda oluu ve Hz. Muhammedin miracnn hatras olarak Allah tarafndan mminlere hediye edilen namaz budur.(17)

Baheddn Nakibend -kuddise sirruh-a sordular: Bir kul, namazda nasl hua erer? O da cevben: Drt eyle, buyurup unlar beyn etti: 1. Hell lokma, 2. Abdest srasnda gafletten uzak durmak, 3. lk tekbri alrken kendini huzrda bilmek, 4. Namaz dnda da Hakk asl unutmamak, yni namazdaki huzr, skn ve msiyetten uzakta durma hlini namazdan sonra da devm ettirebilmek.

Cenab- Hakk badat ve taatmz ahsen-i kabul ile makbul eylesin. Namazmz miracn srrna mazhar eylesin. Abdest alrken maddeten temizlenen bedenimizin yannda kldmz namazlarla da ruhumuzu temizlesin. Gemilerimize rahmetiyle muamele eylesin. (Amin)
Dipnotlar : 1234567891011Mslim, man, 263; Buhari, Salat, 76 Enam, 6/160 Lokman, 31/17 brahim, 14/37 Taha, 20/14 Bakara, 2/238 Nisa, 4/103 Beyyine, 98/5 Hacc, 22/78 Mslim, man, 19-22; Buhari, man, 1-2 Buhari, Zekat, 41, 63, Meazi, 60, Tevhid, 1 12- Ebu Davud, Salat, 26; A. ibn Hanbel, Msned, II, 180-187 13- amil slam Ans. Namaz maddesi 14- sra, 17/44 15- Nur, 24/41 16- Mslim, Mesacid, 249 17- badetler lmihali, Do. Dr. Vecdi Akyz, C.1, s.89-91