T.C.

TARIM VE KYLER BAKANLII Koruma ve Kontrol Genel Mdrl

HAVU Hastalk ve Zararllar le Mcadele

Ankara - 2011

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

* Bu kitapk Koruma ve Kontrol Genel Mdrl Bitki Sal ve Karantina Daire Bakanlnca hazrlanmtr. *Yetitiricilikle ilgili blmler Tarmsal Aratrmalar Genel Mdrl uzmanlarndan yararlanlarak hazrlanmtr. 2

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

NSZ
lkemizde yetitirilen kltr bitkilerinde ekonomik olarak zarara neden olan toplam 528 hastalk etmeni, zararl ve yabanc ot bulunmaktadr. Bunlarla gerekli mcadele almalar yaplmadnda rn kayb ortalama %35 dolaylarnda olmaktadr. Bu kaybn kltr bitkisine, zararlnn tr ve younluuna bal olarak bazen % 100lere ulaabilmesi mmkndr. Bitkisel retimde ekonomik ynden olduka byk rakamlara ulaan bu kayplarn nlenmesi bitki koruma almalarn yeterli nemi vermek gerekmektedir. Sz konusu almalarn insan sal, agroekosistem, evre ve biyolojik dengenin korunarak srdrlebilir tarmsal retim tekniklerine uygun yaplmas zorunluluk haline gelmitir. Bakanlmzn bu konuda belirledii strateji lkemizde yllk olarak kullanlan pestisit miktarnn azaltlmasn ve kullanlan miktarn da doru kullanmn ngrmektedir. Bunu salamak iin, kimyasal mcadeleye alternatif olan biyolojik mcadele, biyoteknik yntemler, dayankl eitler, kltrel tedbirler, mekanik ve fiziksel mcadele metotlarna ve Entegre Mcadele Programlarnn yaygnlatrlmasna ncelik verilmektedir. Hastalk, zararl ve yabanc otlarn mcadelesinde tavsiye d tarm ilac kullanm, kullanlan Bitki koruma rnlerinin yanl uygulanmas, bitkilerde fitotoksisite, etkisizlik, tarmsal rnlerde kalnt ile i ve d pazarlarda problemlerin yaanmasna sebep olabilmektedir. Bu nedenle reticilerimize yetitirdikleri rn ve kullanacaklar ilalar konusunda rehber olabilecek bir kaynan hazrlanarak siz deerli iftilerimize ulatrlmas doru ilalama yaplmasn salayacak ve ila kalnt probleminin zmn kolaylatracaktr. Bu amala hazrlanan bu kitapk sayesinde; reticiler tarmsal rnlerde hangi zararl organizma iin hangi ilacn; ne zaman, hangi dozda kullanlacan, son ilalama ile hasat arasndaki sreyi renerek, ila kalntsndan ari rnler yetitirebileceklerdir. Hazrlanan bu esere emei geenlere teekkr eder, reticilerimize kalntsz, salkl rn ve bol kazan dilerim. Mehmet Mehdi EKER Tarm ve Kyileri Bakan
3

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

NDEKLER
HAVU YETTRCL ............................................................................................... 5 1- HAVUTA KLLEME HASTALII Erysiphe heraclei (DC), Leveillula taurica (Lev) ............................................................ 8 2- DOMATES Z (GVDE) NEKROZU HASTALII (Pseudomonas corrugata), (P. viridiflava), (P. cichorii), (P. mediterranea), (Erwinia carotovora subsp. carotovora) (E. c. subsp. atroseptica), (E. chrysanthemi) ........................................................................... 9 3- ENGNAR YA RKL (Erwinia carotovora subsp. Carotovor) ................... 10 4- BAKTERYEL YUMUAK RKLK VE KARABACAK HASTALII (Erwinia carotovora subsp. carotovora) (E. carotovora subsp. atroseptica) ............................... 11 5- SEBZE FDELERNDE KK RKL (KERTEN) HASTALII (Phythium spp.,Rhizoctonia spp.,Fusarium spp.,Alternaria spp., Sclerotinia spp.) ........................ 13 6- BBERLERDE KK BOAZI YANIKLII HASTALII ( Phytophthora capsici) ...... 15 7- PATATES AD UYUZ HASTALII (Streptomyces scabies) ..................................... 16 8- SEBZELERDE BEYAZ RKLKLER (Sclerotinia sclerotiorum) ....................... 17 9- HAVU SNE (Psila rosae) ................................................................................... 19 10- TOPRAK PRELER (Phyllotreta spp.,) .................................................................. 21 11- Havu Tarlalarnda Sorun Olan Yabanc Otlara Kar Kullanlan Herbisitler, Dozlar ve Uygulama ekilleri .................................................................................... 23

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI HAVU YETTRCL Havucun anavatan Trkiyedir. Sebze retimimiz iinde nemli bir yeri olan havu lkemizde belli alanlarda nemli miktarlarda retilip tketilen bir sebzedir. lkemizde havu klk bir sebze olarak alglanp retilirken Dnya lkelerinde havu her mevsimde tketilen bir sebzedir. Ayrca havu lkemizde turu haricinde hi konserve edilmezken, Avrupa lkelerinde konserve edilmi olarak byk miktarlarda tketilir. Bol miktarda A vitamini barndran Havu B, C, D ve E vitaminleri asndan da olduka zengindir. Ayrca karoten, eker ve fosfor ihtiva eder. 100 gram havuta 40 kalori bulunur. Havuda bulunan BetaKarotin yalkdan dolay ileri gelen grme zayflndan koruyor. Barsaklar altrarak sindirime yardmc olur. drar ve gaz sktrc zellie sahiptir. Vcuttaki zararl maddeleri uzaklatrmaya yardmc olarak kan temizler. EKOLOJK STEKLER klim Havu serin iklimden holanr. En uygun imlenme scakl 10-15C arasndadr. Gelime dnemindeki scaklk istei 15-20Cdir. Scaklk turuncu rengin oluumunda etkilidir. Optimumdan dk veya yksek scaklklarda renkte alma grlr. Kk gelime dnemindeki ar yalar veya su stresi rengin almasna neden olur. Havu bitkisinin ieklenme dnemindeki scaklk istei 20-30C civarndadr. Toprak Havu kklerinin dzgn ekilli ve dzgn yzeyli olabilmesi iin topran hafif bnyeli olmas gerekir. Tnl veya kumlu-tnl topraklar tercih edilmelidir. Bununla birlikte yksek verim istenirse milli ve milli-tnl topraklar da kullanlabilir. Ar topraklar, ta ve kesekli topraklar havu kklerinde kk ve ksa kklerin olumasna, kklerde atallanmaya, kk yzeyinde saak kk olumasna, bzmeye havularn u ksmlarnn erilmesine neden olur. eit seimi Havu yetitiriciliinde ounlukla hibrid eitler kullanlmaktadr. Cezerye, lokum, un vb ileme amal yetitiricilikte kuru madde miktar daha yksek olan eitler tercih edilmelidir. Nantes tipi hibrid eitler kullanlmaktadr.
5

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI Yer seimi Havu yetitiricilii iin hafif bnyeli topra olan, gneli taban suyu seviyesi yksek olmayan, drenaj iyi olan yerler tercih edilmelidir. Arka arkaya havu yetitirilen yerler seilmemelidir.Toprak organik maddece iyi olmaldr. Ayrca mnavebe ok nemlidir. Toprak hazrl Havu dorudan tohum ekimi yaplarak yetitirilir. Havu yetitirilecek toprak ekimden nce derin srlmeli ve arkasndan diskaro ekilerek toprak kesekleri paralanmaldr. Tohum ekimi Havu yazlk ekilecekse ubat ayndan itibaren Nisan ay ortalarna kadar, Klk ekilecekse Mays sonu ile temmuz sonu arasnda ekilebilir. 2-3 hafta ara ile tohum ekimi yaplarak hasad srekli hale getirmek mmkndr. Tohumlar yastklara veya serpme olarak ekilir. Ekim Pnomatik ekim makinas ile yaplr. Yasta ekim tercih edilmelidir. eidin kk iriliine bal olarak tohumlar 10-12 cm sra aras ve 4-6 cm sra zeri mesafe ile 2-3 cm derine ekilmelidir. 1000 m2 (1 da) alana 200-300 gr tohum ekilir. Ekim derinlii normalde fazla olursa kkler ksa-kaln, az olursa ince-uzun olur. Ekim sonras dzgn bir kn salanmas nemlidir. k oran zerinde, toprak scakl ve nemi, tohumun canllk oran ve irilii etkilidir. Ekim sonras topran 1-2 cmlik ksmnn kuru kalmamas gereklidir. Yabanc otlarla ekim ncesi ve sonras iyi bir mcadele program uygulanmaldr. Bu amala ekim ncesi ve k ncesi yabanc ot ilalarndan yararlanlabilir. Havu bitkileri yabanc otlara kar duyarldr. Bu nedenle yabanc otlarla iyi bir mcadele gerekir. Ekim ncesi yabanc ot ilalamas yaplr. Ayrca k sonras da yabanc ot ilalamas yaplr.Bitkiler 3-4 yaprakl dnemde iken seyreltilmelidir. Gbreleme Havu topran besin maddelerince zengin olmasn ister. Klk ekimlerde gbrelemeye daha fazla zen gstermek gerekir. Topraktaki organik madde miktar dikkate alnarak 2-4 t/da olgunlatrlm organik gbre verilmesi gerekir. Aksi takdirde kk ekli bozulur, atallanma artar. Olgunlamam gbre, havu sinei zararn artrr.
6

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI Kimyasal gbreler ekimle birlikte verilecekse bant eklinde ve tohumdan 2.5-7.5 cm uzaklktaki izilere verilmesi gerekir. Besin maddelerinden azot (N) havucun rengi zerinde etkilidir. Fazla azotlu gbreleme, kklerde yarlmay artrr., yaprak gelimesini artrarak kk verimini drr. Kklerdeki su orann artrarak muhafaza mrn azaltr. Fosfor (P) verimi artrr. Potasyum (K) ise kalite ve muhafaza mr zerinde etkilidir. Toprak analizi sonularna gre saf madde olarak dekara 15-20 kg N, 10-12 kg P ve 10-30 kg K verilmesi nerilir. Azotlu gbre olarak amonyum formlu olanlar tercih edilmeli ve sulama suyu ile verilmelidir. Azotlu gbrelerin % 50si ekimle birlikte, % 50si de kk gelime aamasnda, kkler kurun kalem kalnlnda iken verilebilir. Baz topraklarda bor ve nadiren manganez noksanlna rastlanabilir. Noksanlk durumunda 3 ylda bir 2.5-3.5 kg/da bor verilmesi yeterli olur. Sulama Ekim sonras dzgn bir k ve kaliteli kkler elde edebilmek iin sulama gereklidir. Yamurlama sulama sistemi havular iin tercih edilmelidir.Yalarn yeterli olmad durumlarda haftada 1 kez sulama yeterlidir. Ar sulama veya su stresi kklerin yarlmasna ve rmesine neden olur. Hasat ve Pazara hazrlama Erkenci havular 2-3 cm apa ulatnda yaprakl olarak sklr ve demetler halinde sata sunulur. Sanayide kullanlacak havular omuz ap 2-4 cmye ulatnda hasat edilir. Depolanacak havularn normal iriliklerine ulamas beklenir. Yaprak ksmlar kesildikten sonra. pulluk veya patates skm makinalar veya havu hasad iin gelitirilmi makinalarla hasat edilir. Hasadn gecikmesiyle kk rengi alr, kklerde koflama grlr ve toprak zararllarnn zarar artar. lkemiz koullarnda havu hasad mays ayndan ubat ayna kadar devam eder. Hasad sonras ilemler Hasad yaplan havular Souk hava deposunda depolanacaksa ykanmadan kasalara konarak depolanr. Hasat edilen havular direk pazara gnderilecekse ykanr, snflandrlr, polietilen torbalara veya kasalara konulur. Havular 0oC ve %90-95 nemde 4-6 ay sreyle depolanabilir. Depolama srasnda hatal depolama yaplrsa filizlenme, kklenme, z rmesi ve enzimatik kararmalar ile su kaybna bal olarak renk ve tat kayb (aclama) grlr. Ayrca bakteri ve mantar kkenli hastalklar artar.
7

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI HAVUTA KLLEME HASTALII (Erysiphe heraclei) (Leveillula taurica) Hastalk belirtisi Hastalk belirtileri bitkinin tm organlarnda, yzeydeki tm bitki paralarnda, yapraklarda, iek salkmnda ve iek yapraklarnn zerinde beyaz grimsi mantari bir rt ile balar. Daha sonra yapraklarn zerinde byk lekeler oluur. Canl kalan yapraklarda zamanndan nce yalanma grlr. Hastalk yal yapraklardan gen yapraklara doru yaylr. Tohum retim alanlarnda, iekleri etkileyerek zarar neden olur ve tohum verimini byk lde drr. Yaprak yzeyi soluk yeil bir grnm alr ve yapran alt ksmnda beyazms mantari tabaka grlr. Enfeksiyonlu blgelerde lekeler damarlarla snrl kalr ve bylece al bir grnm kazanr. Hastalk ilerledike etmen yapran kenarnda da sporulasyon yaparak soluk yeil olan lekeler kahverengiye dnr. iddetli enfeksiyonlarda bu blgeler kurur. Yaprak sapnda da hastalk belirtileri grlr. Genellikle klleme scak ve kuru hava artlarnda daha yaygndr. Tarlada hastalk her yerde ayn anda kmaz. Yalanan bitkiler bu hastala daha duyarldr. Bitkiler yalanrken enfeksiyona bal olarak olgun havularda su stresi hastaln iddetini artrr. Yamur veya yamurlama sulama bulamay artrr. Hastaln Grld Bitkiler Havu, yabani havu, kereviz, kini, anason, dereotu, rezene, maydanoz. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Dayankl eitler kullanlmaldr. Hastaln grlmedii bitkilerle mnavebe uygulanmaldr. Hastalkl bitki artklar tarladan uzaklatrlmaldr. Sk ekimden kanlarak, bitkilerin toprak yzeyini tamamen rtmesi nlenmeli ve havalandrmal salanmaldr. Kimyasal Mcadele Hastaln ilk belirtileri grldnde ilalamaya balanr. Hastaln iddeti, iklim koullar ve ilacn etki sresi dikkate alnarak ilalamaya devam edilir.
8

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI DOMATES Z (GVDE) NEKROZU HASTALII (Pseudomonas corrugata), (P. viridiflava), (P. cichorii), (P. mediterranea), (Erwinia carotovora subsp. carotovora) (E. c. subsp. atroseptica), (E. chrysanthemi) Hastalk Belirtisi Hastal oluturan bakteriler toprak kaynakldr. Dk gece scaklklar ve yksek orantl nem hastal tevik etmektedir. st yapraklarda solgunluk ile birleen bir sararma grlr. Gvde zerinde zellikle koltuk yerlerinde kahverengi siyah lekeler oluur. Gvde, yaprak ve meyve saplar boyuna kesildiklerinde z dokusunun kahverengi siyah renk ald grlr. Hastaln ilerlemesiyle z paralanr ve boalr. Hasta bitkiler genellikle ayakta kalr ancak bazen solgunluk ve lm ortaya kar Gvde zerinde kk geliimi gzlenebilir. Hastaln Grld Bitkiler Domates, biber ve havu Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Ar azotlu gbrelemeden kanlmal, bitkiler dengeli bir ekilde beslenmelidir. Hastalkl bitkiler seradan uzaklatrlmaldr. Bakm ilemleri yrtlrken bitkiler yaralanmamal ve seralarda koltuk alma ilemi yaplrken hasta bitkiler en sona braklmaldr. Kimyasal Mcadele Etkin ve ekonomik bir Kimyasal Mcadele yntemi yoktur.
9

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

ENGNAR YA RKL
(Erwinia carotovora subsp. Carotovor) Hastalk Belirtisi Hastalk etmeni toprakta saprofit olarak yaayabildii gibi, toprakta kalan hastalkl bitki artklar zerinde ve baz bceklerin pupalar zerinde k geirebilir. Bitkiye giri eitli faktrlerin etkisiyle alan yaralardan olur. zellikle don ve dolu olaylarnn grld aylarda hastalk iddetli bir yaylma gsterir ve zarar oran artar. Balangta iek tomurcuundaki yaprak ksmnn siyahlap, rmesi eklinde kendini belli eder. Hastalkl tomurcuklarn gelimesi, salamlara oranla yavaladndan, kkba oluumu sz konusudur. Nemli dnem sresince hastalk, iek tomurcuundan gvdeye ve hatta yapraklara geerek tm bitkiyi hastalandrabilir. Hastaln Grld Bitkiler Enginar, patates, havu, turp, domates, patlcan, lahana, kereviz, marul, spanak, kabakgiller ve zambakgillerde grlr. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Bulak tarlalarda retimden vazgeilerek, en az 3-4 yl konukusu olmayan buday, msr gibi rnler yetitirilmelidir. Sk dikimden kanlmal, bitkilerin havalanmas salanmaldr. Yamurlama sulama sisteminden kanlarak bitkilerin slanmas nlenmelidir. Hasta bitkiler retim alanndan uzaklatrlarak imha edilmelidir. Kimyasal Mcadele Etkin bir Kimyasal Mcadele yntemi bulunmamaktadr.

10

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

(Erwinia carotovora subsp. carotovora) (E. carotovora subsp. atroseptica) (E. chrysanthemi) Hastalk Belirtisi Bitkiye bakteri yaralardan girer. Bakterinin hcreleri paralamasyla yumruda sulu ve yumuak bir rklk oluur. Bakteriler k toprakta, topraa karm yumru ve bitki paralar zerinde geirir.
Gelimede durgunluk, bodurlama ve solgunluk

BAKTERYEL YUMUAK RKLK VE KARABACAK HASTALII

Karabacak veya dip yankl belirtisi

Hastalk nce tarlada kendini belli eder. Topraa dikilen yumru eer bakteriyle bulaksa, bitki k olmaz ve yumrular toprak altnda rr ya da k olsa bile bitkilerin gelimesinde bir durgunluk, allama ve bodurlama, yapraklarnda yukarya doru kvrlma, sararma, solgunluk ve baz durumlarda lm gzlenir. Karabacak belirtisi genellikle bitki kndan sonra grlr. Hasta bitkilerin gvdesinin hemen toprak stndeki ksmnda siyahlama ve yumuama grlr. Baz durumlarda siyahlama gvdenin st ksmlarna kadar ular. Ana gvdedeki siyahlama ve rme stolonlara ve yeni oluan yavru yumrulara doru yaylr. Ar bulak yumrulardan kan bitkilerde yan kkler hi olumaz. Bu ekildeki bitkiler ekildiinde toprak

Yumru iinde sulu yumuak rme

seviyesinden kopar.

Hastaln Grld Bitkiler Patates, havu, turp, soan, smbl, zambak, kabak, hyar, patlcan, domates, biber, lahana, marul, spanak konukular arasndadr.
11

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI Mcadele Yntemleri Hastalkla mcadele Kltrel nlemlere dayanmaktadr. Kltrel nlemler Temiz tohumluk kullanlmaldr. Patates yumrular kesilmeden dikilmelidir. Ar topraklarda derin dikimden kanlmaldr. Hastalkl bitki artklar yumrular ile birlikte tarladan uzaklatrlmaldr. Bulak topraklarda patates ve domates dndaki bitkilerle (hububat, msr v.s) ekim nbeti uygulanmaldr. Hasat patates yumrularnn kabuu kalnlatktan sonra yaplmaldr. Yumru zerinde bulunan toprak depolama srasnda havalanmay engellediinden depolama ncesinde yumrularn zerindeki toprak mmkn olduunca uzaklatrlmaldr. Depolar sk sk kontrol edilerek hasta yumrular ayklanmal ve uzaklatrlmaldr. Toprak alt zararlar ile mcadele edilerek, yumrularda yara almas nlenmelidir. Kimyasal Mcadele Etkin ve ekonomik bir Kimyasal Mcadele yntemi yoktur.

12

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI SEBZE FDELERNDE KK RKL (KERTEN) HASTALII (Phythium spp.,Rhizoctonia spp., Fusarium spp.,Alternaria spp., Sclerotinia spp.) Hastalk Belirtisi Hastalk fide devresinde grlr. Ayn zamanda ktan ncede zarar meydana gelebilir Fidelik devresinde fidelerin toprakla temas eden kk boazlarndan itibaren yattklar grlr Gerek k ncesi, gerek k sonras meydana gelen lmler sonras fidelikte ocaklar halinde lmler sonucu ocaklar halinde boluklar meydana gelir Fidelik koullar uygun olduu takdirde, hastalk, fidelerin tamamen tahrip olmasna sebep olabilir
Tarladaki grnm

Fidelikte grnm

Hastalk yurdumuzda fide retilen btn alanlara yaylm durumdadr Hastaln Grld Bitkiler Fide kk rkl hastal tm sebze eitlerinin fidelik devresinde zararldr. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Zarar gren fidelerin har topra boaltlp ierisi temizlendikten sonra yeniden fidelik topra hazrlanp konulmal

Hastalkl fideler

Tohum ekimi sk olmamal Hastalkl fideler ayklanmal Fideler uygun hava koullarnda alp sk sk havalandrlmal Fazla sulamadan kanlmal Gereksiz yere fazla azotlu gbre kullanlmamal
13

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI Erken ekim yapmaktan kanlmal Fidelikler bol gne alan, souk rzgrlar tutmayan yerlerde kurulmaldr Kimyasal nlemler Kimyasal Mcadelede Kullanlacak lalar ve Dozlar
Doz Etkili madde ad ve oran Formlasyonu 100 l suya 300-500 g (fidelik ilalamas) % 0,5 lik Bordo bulamac 500+1000g (fidelik ilalamas) 250g (fidelik ilalamas) 200 g/ 100 kg tohum 200 g/ 100 kg tohum Dekara Son ilalama ile hasat arasndaki sre (gn) 14

Bakr oksiklorid %50

WP

Bakr Slfat % 25

Suda znen kristal

14

Captan %50

WP

Mancozeb % 80

WP 250 g (fidelik ilalamas) 200-250 g (fidelik ilalamas)

Maneb % 80 Propineb % 70 Trichoderma harzianum AGZ 400

WP WP

WP

7,5 g/ 1 kg tohuma 200 g/100 kg tohuma 1000 g/da veya 100 g/100 lt su Toprak ve bitki ilalamas, can suyu uygulamas

Thiram % 80

WP

14

Tolclofos Methyl % 50

WP

14

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

KK BOAZI YANIKLII HASTALII

( Phytophthora capsici) Hastalk Belirtisi Hastalk bitkinin deiik dnemlerinde ve organlarnda grlebilir. Erken dnemde enfeksiyon olduunda fideliklerde kerten olarak etkili olur. Daha ileri dnemlerde bitkilerin kk boaznda nceleri koyu yeil zamanla kahverengi siyaha dnen bir renk deiimi meydana gelir. Bu renk deiimi kk boazn kuak gibi sarar, enfeksiyon kk blgesine ular, kk kabuu kahverengi bir renk alr ve rr. Bu ekilde enfeksiyona uram olan bitkiler solamaya balar, normal sulama ve bakm ilemleri yaplsa da bitki kendini toparlayamaz. Hastaln Grld Bitkiler Domates, kavun, karpuz, kabak, lahana, soya fasulyesi, pirin, bezelye, marul, havu, hyar gibi kltr bitkileri ile Horozibii, kpek zm gibi yabancotlar. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Fide yetitiricilii yaplrken genel bir kontrol prensibi olarak tohumlar hastalksz, salkl bitkilerden salanmaldr. Fidelikler hastalksz, temiz yerlerde kurulmaldr. Fideler ar sulanmamal, sk sk havalandrlmaldr. Dikim kark usul yaplmaldr. Fideler kark srtna dikilmelidir. Mmkn olduunca her kark ayr ayr sulanmaldr. Bitkilere dengesiz gbreleme yapmamal, zellikle ar azotlu gbre verilmemelidir. Hastalkl bitkiler sklp imha edilmeli, hasat sonrasnda da ayni ilem tekrarlanmaldr. Kimyasal Mcadele lal mcadelesi yoktur.
15

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

(Streptomyces scabies) Hastalk Belirtisi Hastal oluturan toprakta yaayan bir bakteridir. Patates yetitirilen tm alanlarda bulunur. Genel olarak kumlu, tnl ve alkali topraklarda yaar. Bu hastalktan dolay patates bitkisinin toprak stndeki gvde ve yapraklarnda herhangi bir belirti grlmez. Hastalk yumrularda ilk belirti olarak kk yuvarlak lekeler halinde ortaya kar. Bu lekecikler yumruyla birlikte byyerek renkleri koyular. Bu lekelerin olduu yerdeki kabuu ince bir ekilde kesersek, altta saman sars bir renk olutuu grlr. Yumrudaki farkl grnlerine gre; yzeysel, derin ve kabark uyuz eklinde ayrlr. Yzeysel uyuz, ak kahverengi veya pas rengi, mantarms, ptrl, a benzeri bir grntedir. Kabark uyuzda ise, yumru zerinde kabark, przl, kaba ve mantarms oluumlar meydana gelir. Derin uyuzda ukur veya yarklar halinde girintiler oluur. Uyuz hastal yumrularn grnn bozarak patatesin pazar deerini drr. Hastaln Grld Bitkiler Patates, turp, havu, algam Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Temiz ve sertifikal tohumluk kullanlmaldr. Eer toprak bu hastalkla bulaksa, hastala dayankl patates eitleri tercih edilmelidir. Hastalkl ve pheli yumrular ayklanmal ve tohumluk olarak kullanlmamaldr. Ar bulak topraklarda buday, arpa gibi bitkilerle ekim nbeti uygulanmaldr. iftlik gbresi yerine birka yl kimyasal gbrelerle birlikte yeil gbreler (rnein fi ) kullanlmaldr. Sk ve ar sulama yerine boaz doldurmadan 15 gn sonra birer hafta ara ile 6 sulama yaplmaldr. Kimyasal Mcadele Tohum ilalamasnda ila kuru olarak tohumlukla iyice kartrlr. Kimyasal Mcadelede kullanlacak ilalar ve dozlar
Etkili madde ad ve oran Maneb % 80 16 Formlasyonu WP Doz 100 l suya 1.6 kg /100 kg tohuma Son ilalama ile hasat arasndaki sre (gn) 14

PATATES AD UYUZ HASTALII

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

SEBZELERDE BEYAZ RKLKLER

(Sclerotinia sclerotiorum) Hastalk Belirtisi Hastalk bitkilerin fide devresinde kk rklne neden olur. Daha ileri devredeki bitkilerde kk, gvde, yaprak ve meyvelerde rmelere neden olur.

ryen doku zerinde daha sonra pamuk gibi beyaz bir kitle meydana gelir. Bu kitle daha sonra koyular ve sert, kk siyah renkli yaplar oluur. Bu yaplar nce beyaz, sonra pembe, daha sonra da sert ve siyahtr. Baz bitkilerde yaprak diplerinde (marul), bazlarnda ise gvdenin z ksmnda (lahana, havu, domates, ayiei) bulunurlar. Bu yaplar bulam olduklar toprakta uzun yllar kalabilir ve yldan yla bitkileri hastalandrmay srdrrler. Hastaln Grld Bitkiler Bu hastaln geni bir konuku dizisi bulunmaktadr. Balca konukular lahana, karnabahar, hyar, havu, salata, marul, kavun, karpuz, biber, patlcan, domates, fasulye, kereviz saylabilir. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Hastalk su tutan, ok rutubetli yerlerde gelitii iin byle yerlerde drenaj ile toprak suyunun fazlaln aktmak gerekir. Temiz tohumluk kullanlmaldr. Bulak alanlarda uzun yllar mnavebe uygulanmaldr. Hasattan sonra kalan artklar temizlenmeli, toplanp yaklmaldr. Seralarda scaklk ve nem kontrol altnda tutulmal, havalandrma sistemini devreye sokarak sera nemi azaltlmaldr. rnlerin depoda zarar grmesini nlemek iin depoya alnan rnn slak olmamasna zen gsterilmeli ve depo nemi hastaln gelime gsteremeyecei oranda tutulmaldr.
17

Misel tabakas

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI Sera ve fideliklerde formaldehit v.s. gibi ilalarla toprak sterilizasyonu yaplmal ve bu yolla topraa karm olan hastalk etmeninin dayankl klk yaplar ldrlmelidir. Kimyasal Mcadele Toprak ilalamas ekimden 56 gn nce uygulanmal, yeil aksam ilalamasna ise fidelerin artlmasndan 20 gn sonra balanmal ve 10 gn arayla srdrlmelidir. Toprak ilalar verilen dozda ekimden 56 gn nce nemli topraa serpilir ve trmkla kartrlr.Yeil aksam ilalamalarnda ise fideler artldktan 20 gn sonra ilk ilalama yaplr ve 10 gn aralklarla ilalama tekrarlanabilir. Eer hastalk grlmyorsa ilalama durdurulmaldr.

18

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

HAVU SNE
(Psila rosae) Tarm ve Yaay Erginleri parlak yeil-siyah sineklerdir. Boyu 4-5 mmdir. renkli

Larvalar beyaz veya sar renkte olup bacakszdr.

Havu sinei ergini

Pupa soluk sar renkte olup, abdomenin ucu daha koyudur. 7-8 cm toprak derinliinde ve kklerin etrafnda bulunur. K kklerde genellikle larva veya toprakta pupa dneminde geirir. Blgeden blgeye deimekle beraber nisan ile mays aylarnda pupalardan erginler kmaya balar. Ylda 2-3 dl verir. Zarar ekli Havu sinei larvalar en ince kklere kadar girerek beslenseler de asl zarar ana kk iinde galeri amalar sonucunda grlr. Kklerdeki helozoni oyuklar amur ile dolduundan pasl bir grnm alr. Havular pazar deerini kaybeder.

Geni havu ekilii yaplan Anadolu, Akdeniz ve Ege Blgelerinde grlmektedir. Zararl Olduu Bitkiler Bata havu olmak zere, kereviz, maydanoz ve yabani maydanozgiller zararl olduu bitkiler arasndadr. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Erken ekim yaplmaldr.
19

Havu sinei larvas ve zarar

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI Topran derin ilenerek pupalarn yok edilmesi bir dier kltrel nlemdir. Zararlnn faaliyetini krkledii (erginlerin yumurta brakmalarn artrd) iin havu ekimi yaplacak alanlarda yanmam iftlik gbresi kullanlmamaldr. Havu yetitirilecek yerlerin nceki yllarda Havu sinei ile bulak olmamasna zen gsterilmelidir. Bulak sahalardan mmkn olduu kadar uzak alanlara ekim yaplmaldr. Kimyasal Mcadele nerilen bir Kimyasal Mcadelesi bulunmamaktadr.

20

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI TOPRAK PRELER (Phyllotreta spp., Epithrix hirtipennis) Tanm ve Yaay Erginler trlere gre farkllk gstermekle birlikte metalik yeil, parlak siyah veya kahverengindedir. Erginlerin arka bacaklar ok gelimi olup pire gibi sramalar tipik zellikleridir. Toprak pirelerinin erginleri yaprakta, larvalar kkte beslenir.
Phyllotreta sp

Toprak pireleri k tarlada kalan rn artklarnda, tarla iindeki ya da etrafndaki bitki kalntlarnda ergin olarak geirir. lkbaharda, erginler kladklar yerlerden karak fideliklere veya dorudan tarlaya geerler. zellikle fideliklerdeki nemli toprak, zararlnn remesi iin uygun ortam oluturur. E. hirtipennis ylda 3-5 dl, Phyllotreta spp. ise 1-2 dl verirler. Zarar ekli

Epithrix hirtipennis ergini

Esas zarar erginler yapar.

Erginler yapraklarda 1-2 mm apnda delikler aar. Bu deliklerin kenarlarndaki doku kurur ve beyaz bir renk alr. Tm yaprak bu delik veya lekeciklerle kaplanabilir. Bitkilerin ilk gelime dnemlerinde, zellikle fidelerde daha nemli zararlara yol aarlar. Yapraklar yenen sebzelerde, yaprak kalitesini olumsuz ynde etkilerler. Zararl Olduu Bitkiler Zararl bata lahanagiller familyas olmak zere, yabancot ve kltr bitkisinde beslenir. Konukular lahana, turp, karnabahar, algam,
21

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI havu, spanak, marul, patlcan, fasulye, mercimek keten, kanola, kenevir ve pancardr. E. hirtipennis zellikle patlcangiller familyasna bal bitkileri tercih eder. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Bu zararlya kar toprak ileme ve yabanc ot temizlii bir kltrel tedbir olarak tlenebilir. Gbreleme sulama gibi ilemler uygulanarak bitkilerin ilk dnemlerinde hzl ve salkl gelimeleri salanarak zarar azaltlabilir. Fideler tarlaya artldktan sonra, fidelikte kalan bitkiler hemen yok edilmelidir. Kimyasal Mcadele Fide dneminde balamak zere ilk belirtileri grldnde ilalama yaplmaldr. Bir ilalama yeterlidir.

22

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

Havu Tarlalarnda Sorun Olan Yabanc Otlara Kar Kullanlan Herbisitler, Dozlar ve Uygulama ekilleri

Krmz Kkl Tilki Kuyruu

Gkba

Sirken

Kpek zm

Boynuzlu yourtotu

Yabani hardal

Bozot

Zarar: Havu yetitiriciliinde verimi en fazla yabanc ot etkilemektedir. Havu tohumlarnn ekiminden sonraki birka haftada imlenme ve srme hzlar olduka yavatr. Ayrca, daha sonraki dnemlerde de yabanc otlara oranla daha yava bir gelime gsterirler. Yabanc otlar havutan daha hzl gelitiklerinden balangta k engelleyerek, ileriki dnemlerde
23

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI ise havula rekabete girerek verimi azaltr ve yumru kalitesini drr. Havu yetitiriciliinde yabanc ot mcadelesi yaplmad takdirde meydana gelen rn kayb %39-59 orannda olmaktadr. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler yi bir tohum yata hazrlanmaldr. Kullanlacak olan iftlik gbresi iyice yanm olmaldr. Uygun mnavebe sistemi uygulanarak belirli yabanc ot trlerinin younluk kazanmas nlenmelidir. apalama, yabanc otlar fazla bymeden yaplmaldr. Kimyasal Mcadele Havuta sorun olan yabanc otlara kar herbisit uygulamas, ekim ncesi, k ncesi ve k sonras olmak zere ayr zamanda yaplr. a) Ekim ncesi: Havu ekimi iin hazrlanm topraa ekimden hemen nce herbisit uygulanr. zerinden diskaro ve trmk geirilerek ilacn 5-7 cm derinlie kartrlmas salanr. Sonra havu ekimi yaplr. b) k ncesi: Herbisit, havu ekiminden sonra, henz kltr bitkisi ve yabanc otlar kmadan nce topraa uygulanr. c) k sonras: k sonras uygulamada herbisit, yabanc otlar ve havu toprak yzeyine ktktan sonra yabanc otlarn 3-4 yaprakl olduklar dnemde uygulanr. Yabanc ot mcadelesi, srt plverizatr (mekanik, motorlu, otomatik) veya hidrolik tarla plverizatr kullanlarak yaplmaldr. Ekim ncesi uygulama: Tarla ekime hazr hale getirildikten sonra herbisit dorudan toprak yzeyine plverize edilir ve hemen ardndan diskaro veya kazaya-trmk geirilerek topraa kartrldktan sonra ekim yaplr. k ncesi uygulama: Ekimden sonra yabanc otlar ve havu toprak yzeyine kmadan nce herbisit dorudan toprak yzeyine plverize edilir. Havuta yabanc otlara kar tavsiye edilen herbisitler dekara 30-40 litre su ierisinde atlmal, ilalamalardan nce aletlerin kalibrasyonu yaplarak herbisitin istenilen dozda atlmas salanmaldr. lalama

24

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI havann rzgrsz ve yasz olduu saatlerde yaplmal, hava scakl 25Cyi gememelidir.
Etkili Madde Ad ve Oran Formlasyonu Aclonifen 600 g/l Fluazifop-P-Butyl 125 g/l Flurochloridone 250 g/l Linuron 450 g/l Prometryne 500 g/l Trifluralin 480 g/l SC EC EC EC SC EC Dozu (preparat) (Dekara) 150 ml/da 100 ml/da 250 ml/da 175 ml/da 200 ml/da 200 ml/da AIKLAMALAR k ncesi Y. otlarn 3-5 yaprakl dnem k ncesi Ekimden nce

ABye ihra edilecek rnlerde kullanlmamal

25

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI lkemizde zirai mcadelede kullanlan ve aada isimleri yazl olan Bitki Koruma rn aktif maddelerinin imalat ve fiili ithalat 30 Haziran 2011 tarihi itibariyle yasaklanmtr.
NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 AKTF MADDELER Benfuracarb Bitertanol Brodifacoum Carbofuran Cycloate Ethalfluralin Fluazifop-P Butyl Flufenoxuron Fluquinconazole Metam potassium Omethoate Propanil Terbuthylazine Thiobencarb Tolylfluanid

Yukarda isimleri yazl aktif maddeleri ieren ve piyasada bulunan Bitki Koruma rnlerinin kullanmna, 31 Austos 2012 tarihine kadar 14 ay sreyle msaade edilecektir.
26

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

27

HAVU HASTALIK ve ZARARLILARI

28