Ngh thut quyn r

The Art of Seduction

Robert Greene

ROBERT GREENE

NGH THUT QUYN R

The Art of Seduction
Nguyn Th Kim Anh
dch

Nh xut bn Tr 2009

MC LC
TM TT T\C PHM LI CM N LI NI U PHN 1: KIU NGI QUYN R M nh}n ng K n chi phng ~ng Ngi tnh l tng Ngi thch n din Ngi t nhin Ngi {n b{ m d|ng Ngi {n b{ duyn d|ng Ngi c uy tn Ngi sao Ngi khng quyn r Nn nh}n ca ngh thut quyn r: mi t|m loi PHN 2: QU\ TRNH QUYN R 8 29 30 46 49 78 105 132 159 187 207 235 288 307 329 352

Giai on 1: Phn tch - khi gi s quan t}m v{ mong mun 355 1. Chn nn nh}n ph hp 2. V to cm gi|c an to{n tip cn gi|n tip 3. Ph|t nhng tn hiu kh hiu 357 373 390

4. T ra l{ th mi ngi mun chim hu - to th tam gic 411 5. To nhu cu khi gi lo lng v{ bt m~n 6. L{m ch ngh thut t|c ng 7. i v{o t}m hn 8. To c|m d 426 443 460 476

Giai on 2: |nh lc hng to thch th v{ kh hiu 498 9. L{m h hi hp tip theo s l{ g? 500 10. Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h 518 11. t}m n tiu tit 12. Th ha s hin din ca bn 13. T ra yu t bng s mong manh c ch 548 572 589

14. Xa b ranh gii c mun v{ hin thc mt o gi|c ho{n ho 606 15. C lp nn nh}n 630 Giai on ba: V|ch ng - g}y n tng mnh bng nhng bin ph|p c bit 651 6

16. T chng t mnh 17. To hiu ng hi tng 18. Khi dy mong mun vt r{o v{ cm k 19. S dng nhng con mi tinh thn 20. S kt hp gia tha m~n v{ s au n

653 669 699 720 736

Giai on 4: Ngh thut chinh phc v{ duy tr tnh cm 757 21. Cho h c hi thua k theo ui s b theo ui 759 22. C|m d th x|c 23. L{m ch ngh thut tn cng t|o bo 24. Thn trng vi hu qu Ph lc A: Mi trng quyn r - Thi gian quyn r 781 805 823 855

Ph lc B: C|m d nh nh{ng l{m th n{o b|n bt c c|i g cho cng chng 870

TM TT TC PHM
Quyn r l{ mt dng s}n khu ngo{i i, l{ ni gp g gia o nh v{ hin thc, l{ mt dng la di, nhng con ngi thch c dn lch hng, h kh|t khao c ngi kh|c quyn r. H~y vt b ht nhng khuynh hng o c, h~y l{m theo trit l vui v ca ngi quyn r, ri bn s thy qu| trnh cn li d d{ng v{ t nhin. Ngh thut Quyn r nhm trang b cho bn v kh thuyt phc v{ hp dn ngi kh|c, nhng ngi xung quanh bn t t mt kh nng chng c m{ khng hiu nh th n{o v{ ti sao iu li xy ra. N l{ ngh thut chin u trong thi i tinh t ny. Mi cuc quyn r c hai yu t bn phi ph}n tch v{ thu hiu: th nht l{ chnh bn v{ bn c g quyn r; th hai l{ con mi v{ nhng h{nh ng c th p tan phng v ca h khin h phi u h{ng. V vy, Ngh thut Quyn r c chia l{m hai phn. Phn th nht, Kiu Ngi Quyn r, m t chn loi ngi quyn r, cng thm Ngi khng Quyn r (anti-seducer). Nghin cu nhng loi ngi n{y gip bn nhn thc c thuc tnh quyn r vn c trong bn l{ g v l{ nhng vin | tng c bn trong quyn r. Phn th hai, Qu| trnh quyn r, gm hai mi bn th thut v{ chin lc s hng dn bn l{m th n{o b ba m, ph| v th chng i, tin bc mnh m trong quyn r, v{ dn d con mi u h{ng. Cu ni gia hai phn l{ chng b{n v mi t|m loi nn nh}n b quyn r mi mt loi thiu mt iu g trong cuc sng, trong lng c mt khong trng m{ bn c th b lp. Bit c mnh ang quyn r loi ngi

Tm tt t|c phm

no gip bn vn dng tng trong c hai phn. Nu b qua bt k phn n{o trong quyn s|ch n{y, bn s ch l{ mt ngi quyn r khng ho{n ho. Tinh thn gip bn tr th{nh mt ngi quyn r tuyt vi l{ tinh thn bn c cun s|ch n{y. Nh{ vn Ph|p Denis Diderot ~ tng vit, Ti cho php t}m hn ti t do theo ui tng khn ngoan hay ngu ngc u tin khi n xut hin, ging nh trn i l de Foy con ngi thanh nin phng ~ng trong ta theo s|t gt mt c g|i l{m tin n{o , sau b theo mt c kh|c, tn cng tt c bn h ri chng gn kt h vi g c. Suy ngh ca ti chnh l{ nhng c g|i l{m tin. ng l{ ng mnh b quyn r bi nhng tng, theo ui bt c iu g l{m ng thy hng th cho n khi mt c|i kh|c hay hn n vi ng, suy ngh ca ng b nhim mt dng th vui nhc dc. Mt khi bn ~ bc v{o nhng trang s|ch n{y, h~y l{m nh Diderot khuyn: h~y mnh b quyn r bi nhng c}u chuyn v{ nhng tng, h~y u c ci m v{ suy ngh i hoang. Dn dn bn s thy th thuc c n{y thm v{o da tht mnh v{ bn s bt u xem mi th l{ ngh thut quyn r, k c c|ch ngh v{ c|ch bn nhn th gii. c tnh tt nht chnh l{ l{m tng nhu cu quyn r. - Natalie Barney

Ngh thut quyn r

PHN I KIU NGI QUYN R M NHN NG Ngi {n ng thng b nng bi trng tr|ch m{ h phi g|nh vc - lun phi chu tr|ch nhim, bit t ch v{ hiu l l. M Nh}n Ng l{ hnh nh tuyt vi nht trong tr tng tng ca ngi {n ng v n{ng em n cho h mt s gii tho|t ho{n to{n khi nhng r{ng buc ca cuc sng. Trong s hin din y dc vng ca n{ng, ngi {n ng cm thy nh mnh c a n a ht ca nim kho|i cm thun ty. Trong mt th gii m{ ngi ph n thng qu| rt r nht nh|t trc hnh nh nh th, h~y hc cch iu khin dc vng ca ngi {n ng bng c|ch hin th}n th{nh hnh nh trong tr tng tng ca h. K N CHI PHNG NG Ph n khng bao gi cm thy ho{n to{n tha m~n vi cm gi|c c ngi kh|c thm kh|t v{ khen ngi. H mun c quan t}m, ch nhng {n ng thng li qu| th v{ l~nh m. K n Chi Phng ~ng chnh l{ hnh nh tuyt vi trong tr tng tng ca ngi ph n v khi anh ta mun mt ngi ph n n{o , cho d trong gi}y l|t ngn ngi, anh ta vn s i n cng tri cui t tm ra n{ng. C th l{ anh ta khng chung thy, bt lng v{ bt chp o c, nhng nhng c im y ch c{ng t im thm cho nt quyn r ca anh ta. Khng ging nh bao g~ {n ng thng tnh v{ thn trng kh|c, K n Chi Phng ~ng c nng lc quyn r v tn, l{ n l cho tnh yu i vi {n b{. Thm v{o , c mt

10

Tm tt t|c phm

iu c{ng l{m tng thm cho s quyn r ni ting ca anh ta: c qu| nhiu ph n khng th cng li m lc ca anh ta, v{ iu c nguyn nh}n ca n. im yu ca ngi ph n l{ thch nghe li ngon ngt, v{ K n Chi Phng ~ng chnh l{ thin t{i trong vic s dng ngn t y sc quyn r. Anh ta khi dy nhng ni kh|t khao b nn trong lng ngi ph n bng c|ch gieo v{o lng h cm gi|c an xen gia s nguy him v{ nim thch th ca chnh mnh. NGI TNH L TNG Khi cn tr trung, ai ai cng u c nhng gic m m{ theo nm th|ng dn dn s tan v v{ phai m. H cm thy mnh b v mng bi con ngi, s kin v{ thc t m{ hu nh chng ging vi nhng l tng non tr xa. Ngi Tnh L Tng em n nhng gic m b tan v ca con ngi v{ t tr th{nh nhng hnh nh tn ti sut i trong tr tng tng ca h. Bn mong c s l~ng mn? S mo him? Mi thn giao c|ch cm? Ngi Tnh L Tng phn chiu o mng trong tr tng tng ca bn. Anh ta hay c ta l{ mt ngh nh}n to t|c ra o mng m{ bn yu cu, l tng ha ch}n dung ca bn. Trong th gii thc dng v{ hn n{y tn ti mt ngun nng lng quyn r v tn lan ta theo mi bc ch}n ca Ngi Tnh L Tng. NGI THCH N DIN Hu ht chng ta ai cng cm thy b r{ng buc vi nhng vai tr hn hp m{ th gii n{y mong i chng ta m nhn. Chng ta lun b li cun bi nhng ngi c tnh tnh tht thng v{ kh hiu hn bn th}n mnh - nhng ngi t to nn c| tnh ca ring

11

Ngh thut quyn r

h. Ngi Thch n Din khi ngun cm hng trong lng chng ta v khng ai ph}n loi c h v{ h em n s t do m{ chng ta khao kh|t. H hin th}n cho c ph|i nam v{ n; h t t im cho mnh din mo ring khin mi ngi sng s trc s b n v{ kh hiu. H cng khi dy tnh c|ch t thn tng ha bn th}n mi gii tnh: i vi ph n, h tr nn rt n tnh v t}m l, cn i vi {n ng, h li tr nn nam tnh. Nhng Ngi Thch n Din c kh nng m hoc v{ quyn r s lng ng o qun chng. H~y s dng nng lc ca Ngi Thch n Din to ra s hin din hp dn, m h v{ c th khi dy nhng nim khao kh|t b nn trong lng nhng ngi kh|c. NGI T NHIN Tui th lun l{ thin ng v{ng ngc m{ d hu thc hay v thc ta u c t|i to li. T Nhin tng trng cho tnh c|ch tr th v t, trung thc, khng ph trng. Khi c T Nhin, ta cm thy d chu nh c tr v vi thi tui ngc y. C|i T Nhin c th bin im yu th{nh c tnh, khin ta cm thng khi n th nghim mt iu g, hay l{m ta mun bo v v{ gip n. Cng ging nh a tr, }y l{ iu t nhin nhng i khi li l{ s cng iu, mt k nng quyn r c thc. H~y |p dng kiu c|ch T Nhin ph| v v bc phng th t nhin ca con ngi v{ truyn cho h nim thch th khng t nhin c c. NGI N B M DNG Kh nng bit c|ch tr ho~n s tha m~n l{ tn cng ca ngh thut quyn r trong khi ch i, nn nh}n s b bt l{m n l. Nhng Ngi {n B{ m D|ng l{ nhng ch nh}n c khi nht trong tr

12

Tm tt t|c phm

chi n{y, lun bit ha }m ti-lui gia hy vng v{ tht vng. H th mi l{ nhng li ha hy vng c tha m~n dc vng, hnh phc, danh ting, quyn lc tt c u mong manh kh nm gi, nhng ri li l{m mc tiu ca h c{ng thm quyt t}m theo ui chng. Nhng Ngi {n B{ m D|ng bn th}n h ho{n to{n y : h khng cn n bn, h dng nh ch ni th, v{ vic h lun chm cht sc p th tht li cun n qu|i n. Bn c mun chinh phc h nhng tht ra chnh h mi l{ ngi nm gi qu}n b{i. Chin thut ca Ngi {n B{ m D|ng l{ khng bao gi cho bn c tha m~n ho{n to{n. H~y bt chc c|ch thay i nnglnh ca Ngi {n B{ m D|ng v{ bn s gi c nn nh}n b quyn r di gt gi{y mnh. NGI N B DUYN DNG Duyn D|ng l{ quyn r khng cn n tnh dc. Nhng Ngi {n B{ Duyn D|ng l{ nhng ngi vn dng thao t|c rt t{i tnh, che y s thng minh ca h bng c|ch to s vui v v{ tha m|i. Phng ph|p ca h rt n gin: chuyn hng ch t bn th}n h sang mc tiu ca mnh. H thu hiu t}m hn bn, cm c ni au ca bn, h{nh ng ty theo t}m trng ca bn. Khi c mt Ngi {n B{ Duyn D|ng bn thy bn th}n mnh nh tt hn. Nhng Ngi {n B{ Duyn D|ng khng c~i c hay |nh nhau, khng than phin hay quy ry vy c|i g c th quyn r hn th? Bng c|ch li ko bn v{o s nung chiu ca mnh, h l{m bn th{nh ngi ph thuc v{ quyn lc ca h s ng{y c{ng tng. H~y hc Ngi {n B{ Duyn D|ng c|ch quyn r; trc ht l{ nhm v{o nhng im yu c bn nht ca con ngi: tnh kiu cng v{ t |i. NGI C UY TN Uy Tn c sc cun ht mi ngi. N xut ph|t t phm cht bn trong con ngi s t tin, nng lc gi cm, tnh qu quyt, s tha mn nhng iu m{ hu ht mi ngi u thiu v{ mong

13

Ngh thut quyn r

mun c c. Phm cht n{y ta ra, th hin qua tng c ch ca Ngi C Uy Tn, l{m h trng c bit v{ t{i gii, v{ l{m ta hnh dung h khng ch l{ nhng g ta ang trng thy: h l{ thn, th|nh, sao tri. Ngi C Uy Tn bit c|ch |nh bng uy tn ca mnh bng |nh nhn sc so, li ni chuyn hng hn v{ kh sc b n. H c th quyn r rt nhiu ngi. H~y hc c|ch to ra o gi|c ngi c uy tn bng c|ch ta ra tnh c|ch d di nhng vn t ra im nhin, khng thin kin. NGI SAO Cuc sng h{ng ng{y rt kh nhc nn thng hu ht mi ngi u tm qun trong nhng tng tng vin vng hay trong gic m. Ngi Sao c th gip in khuyt v{o im yu n{y; vi tnh c|ch c bit v{ li cun, h lun ni bt gia mi ngi v{ l{m ta c mun nhn ngm h. ng thi, h cng m h v{ tho|t tc, gi khong c|ch v{ l{m ta lun tng tng hn l{ hin thc. Phm cht nh m ca h nh hng n ta mt c|ch v thc; chng ta thm ch khng th nhn ra mnh ~ hc theo h n mc n{o. H~y hc c|ch tr th{nh ngi li cun mi ngi bng c|ch ta ra |nh h{o quang lung linh v{ kh nm bt ca Ngi Sao. NGI KHNG QUYN R Ngi bit quyn r li cun bn bi chnh s quan t}m c bit h ginh cho bn. Ngi Khng Quyn R th ngc li: khng vng chc, ch ch n bn th}n mnh v{ khng th nm bt t}m l ngi kh|c, h ho{n to{n c lp. Ngi Khng Quyn R khng t nhn thc c bn th}n v{ khng bao gi nhn thy rng h ang ni nhiu, |p t hay l{m ngi kh|c kh chu. H thiu t nh nn khng th to ra nhng ha hn th v m{ ngh thut quyn r i hi. H~y loi b tn gc nhng bn tnh khng quyn r trong con ngi bn v{ tp nhn bit chng trong ngi kh|c chng th v hay li lc g khi tip xc vi Ngi Khng Quyn R.

14

Tm tt t|c phm

NN NHN CA NGH THUT QUYN R MI TM LOI Mi ngi xung quanh bn u c th tr th{nh nn nh}n ca s quyn r nhng trc ht bn cn phi bit mnh ang quyn r loi nn nh}n n{o. Nn nh}n c ph}n loi theo tiu ch nhng g h cm thy cn thiu trong cuc i phiu lu, s quan t}m, l~ng mn, mt tri nghim h hng, kch thch v th x|c hay tinh thn v.v Mt khi ~ x|c nh c loi ngi, bn cn c nguyn liu cn thit cho vic quyn r: bn l{ ngi cho h nhng g cn thiu m{ t h khng th tm c. Khi nghin cu nn nh}n, h~y hc c|ch nhn thy c|i thc cht n sau v b ngo{i. Mt ngi nht nh|t c th mong mun l{ mt ngi sao; mt ngi ph n ra v oan trang c th kh|t khao nhng rung cm ti li. ng bao gi c quyn r mt ngi thuc tup ngi ging bn. Phn 2: QU TRNH QUYN R Giai on 1 PHN TCH KHI GI S QUAN TM V MONG MUN 1 CHN NN NHN PH HP Tt c ty thuc v{o con mi ca bn. H~y nghin cu k con mi v{ ch chn nhng ngi c kh nng s b bn quyn r. Nn nh}n ph hp l{ nhng ngi bn c th in khuyt cho h, cn h th thy bn c|i g rt k l. H thng l{ ngi c c hay t nht l{ khng c hnh phc (c th l{ do nhng s vic cng thng

15

Ngh thut quyn r

gn }y) hoc l{ ngi d b nh th v nhng ngi cm thy ho{n to{n h{i lng hu nh kh b quyn r. Nn nh}n ho{n ho nht l{ ngi c bn tnh t nhin m{ bn rt thch. iu n{y s to ra tnh cm mnh m gip chin thut quyn r ca bn tr nn t nhin v{ bn c nhiu ng lc hn. Mt nn nh}n ho{n ho s gip c c mt cuc theo ui ho{n ho. 2 V TO CM GIC AN TON TIP CN GIN TIP Nu qu| l liu ngay t u, bn c nguy c s to ra mt s chng i m{ sau n{y cng khng l{m gim i c. Ban u, trong phong c|ch ca bn khng c c biu hin g ca mt k ang quyn r. Vic quyn r phi xut ph|t t mt gc gi|n tip con mi dn dn mi nhn thc c s c mt ca bn. Bt u t nhng ngoi bin ca cuc i con mi tip cn qua ngi th ba hoc v ch to mi quan h bnh thng, ri chuyn dn t tnh bn sang tnh yu. Thnh thong sp xp nhng ln chm mt tnh c, nh th bn v{ con mi c duyn s vi nhau khng g quyn r hn l{ cm gi|c c duyn vi nhau. Ru ng con mi trong o gi|c an to{n, ri tn cng. 3 PHT NHNG TN HIU KH HIU Mt khi ngi ta ~ thc s c mt ca bn v{ tr t m ca h c l ang bt u b kch thch, bn phi khi gi s quan t}m h, tr|nh h tm n mt ngi kh|c. Lc u nhng iu l liu v{ n tng s g}y c ch nhng thng th s ch n{y tn ti

16

Tm tt t|c phm

khng l}u; v l}u d{i, s kh hiu s hiu nghim hn nhiu. a s chng ta thng qu| l liu thay v vy, h~y t ra kh hiu mt cht. Ph|t ra nhng tn hiu kh hiu va cng rn va du d{ng, va cao qu va trn tc, va ng}y th va xo quyt. Mt tnh c|ch hn hp cho thy chiu s}u trong t}m hn, mt iu m{ cho d c kh hiu vn c th m hoc ngi kh|c. Mt tho|ng b n, kh nm bt khin ngi ta c mun bit thm na, cun h v{o qu o ca bn. H~y to ra sc mnh bng c|ch gi iu tr|i ngc vi tnh c|ch ca bn. 4 T RA L TH MI NGI MUN CHIM HU TO TH TAM GIC t ai b li cun bi ngi b tr|nh n hay b mc; ngi ta n vi nhng ngi li cun c h. Ta thng mun nhng g ngi kh|c mun. ko c nn nh}n li gn v{ l{m h khao kh|t mun s hu c bn, phi to c mt tho|ng mong mun rng bn mun c nhiu ngi yu thch v{ theo ui. H s ui theo c|i h o th{nh ngi c yu thch hn, l{ ngi chim c bn trong s ng nhng ngi theo ui. To o gi|c c yu thch bng c|ch tp trung quanh bn nhiu ngi kh|c gii bn b, ngi tnh c, nhng ngi ang theo ui hin ti. H~y to th tam gi|c kch thch h chng i nhau v{ n}ng gi| tr ca bn ln. H~y to dng danh ting cho mnh: nu c nhiu ngi ph phc di ch}n bn, t hn phi c l do. 5

17

Ngh thut quyn r

TO NHU CU KHI GI LO LNG V BT MN Mt ngi ho{n to{n h{i lng vi chnh mnh khng th b quyn r. Cng thng v{ khng ha hp phi c tim nhim v{o t}m tr con mi. Khi gi trong h cm gi|c bt m~n, khng h{i lng vi tnh cnh ca mnh v{ vi chnh mnh: cuc i h thiu tnh phiu lu, h b lc hng khi nhng l tng thi trai tr, h ~ tr nn ch|n ngt. Cm gi|c thiu thn bn to ra s gip bn c ch trng in khuyt bng chnh hnh nh ca mnh, l{m h thy bn c}u tr li cho vn ca h. Ni au v{ lo }u l{ tin th}n ca kho|i lc. H~y hc c|ch to nhu cu v{ sau |p ng nhng nhu cu y. 6 LM CH NGH THUT TC NG L{m con mi cm thy bt m~n v{ cn c bn ch l{ iu thit yu, nhng nu qu| l liu h s nhn thu bn v{ ny sinh t}m l phng v. Tuy nhin khng ai phng v s t|c ng ngh thut gieo ngh v{o u c ngi kh|c bng nhng gi kh hiu m{ v sau s bn r trong suy ngh ca h, thm ch l{m h tng nh l{ ngh ca chnh mnh. T|c ng l{ mt c|ch thng thng g}y nh hng i vi ngi kh|c. H~y s dng ngn ng ngm nhng khng nh hng hn n pha sau h{nh ng thu mnh li, nhng nhn xt nc i, nhng c}u ni s|o rng kt hp vi nhng c|i lic mt l{m m m lng ngi i v{o tim thc con mi truyn ti kin ca bn. H~y l{m mi vic bng c|ch gi . 7 I VO TM HN

18

Tm tt t|c phm

Hu ht mi ngi b nht trong th gii ca chnh mnh, l{m h c chp v{ kh thuyt phc. C|ch ko h ra khi v bc v{ quyn r l{ i v{o t}m hn h. Chi theo lut l ca h, tn hng nhng g h tn hng, chiu theo t}m trng ca h. L{m nh vy bn s vut ve tnh t |i ~ n s}u trong h v{ l{m h gim bt phng v. Khi b thi min bi chnh hnh nh ca mnh phn chiu qua bn, h s ci m hn, tr nn d b khut phc bi t|c ng kho lo ca bn. Bn s nhanh chng ho|n i c v tr: mt khi bn ~ i v{o t}m hn h, bn s l{m h mun i v{o t}m tr bn, n lc n{o h s khng th quay li c na. H~y chiu theo t}m trng v{ thch ca h, l{m h khng c g phn ng hay chng i li. 8 TO CM D Nh con mi ln s}u v{o vng quyn r bng c|ch to c|m d: ha hn s vui thch pha trc. Ging nh con rn d d Eva bng nhng ha hn v tr|i cm, bn phi |nh thc trong con mi nhng khao kh|t m{ h khng c c. Phi tm ra im yu ca h, nhng o tng vn cha th{nh hin thc, v{ t rng bn c th a h n vi iu . c th l{ ca ci, c th l{ phiu lu, c th l{ nhng nim vui ti li, b cm o|n; vn l{ phi l{m mi th tr nn m h. phn thng l lng trc mt h, tr ho~n s tha m~n trong h, v{ tr n~o h l{m phn vic cn li. Chuyn kh thi dng nh ch cn l{ sm mun. H~y kch thch tnh t m ca h nhiu hn nhng nghi ng v{ lo lng km theo, v{ h s i theo bn.

19

Ngh thut quyn r

Giai on 2 NH LC HNG TO THCH TH V KH HIU 9 LM H HI HP TIP THEO S L G? Khi ngi ta bit phi mong i g bn, sc quyn r ca bn ~ mt i. Hn na: bn ~ nhng quyn li cho h. C|ch duy nht x mi c nn nh}n v{ gi c trn l{ to hi hp, mt s ngc nhin c tnh to|n. Con ngi thch b n v{ }y l{ cha kha c|m d h dn s}u hn v{o ma trn ca bn. H{nh ng kh hiu h ph thc mc: Bn ang l{m g? L{m g h khng ng ti s l{m h c cm gi|c thanh tho|t, khng g b h s khng th o|n trc tip theo s l{ g. Bn phi lun t ch v{ i trc mt bc. Phi khin nn nh}n thy ly k bng vic t ngt chuyn hng vn . 10 DNG SC MNH HY HOI CA LI NI GY M H Khng phi d ni m{ ngi ta nghe; ai cng dn t}m tr v{o suy ngh v{ mong mun ca mnh nn kh m{ n bn. Th thut l{m h phi nghe l{ ni nhng g h mun nghe, nht v{o tai h nhng g h thy d chu. }y l{ bn cht ca ngn ng quyn r. H~y thi bng ngn la tnh cm trong con ngi bng nhng cm t y h{m , tn vinh h, v v nhng bt an trong h, bao bc h trong nhng iu tng tng, trong li ni v{ nhng ha hn ngt ng{o; h khng ch nghe theo bn, h cn mt c ch chng li bn. Phi khin cho ngn ng bn s dng tr nn m h, khng r r{ng, v{ t h suy din theo ch ca mnh. S dng c ch

20

Tm tt t|c phm

vit khi gi cho h tng tng v{ to ra ch}n dung l tng cho bn. 11 TM N TIU TIT Li ni cao qu v{ c ch thanh cao c th g}y nghi ng: v sao bn c sc l{m h{i lng ngi kh|c? Nhng chi tit c|m d c ch t nh, nhng vic l{m t nhin thng li cun v{ th hin c nhiu hn. Bn phi hc c|ch |nh lc hng nn nh}n bng h{ng vn nhng tiu tit d chu nhng mn qu{ y ngha d{nh ring cho h, qun |o, trang sc thit k ring cho h, nhng c ch chng t thi gian, t}m sc bn d{nh cho h. Mi gi|c quan ca h s b li cun bi nhng tiu tit bn ang th hin. To ngon mc l{m la mt h; khi b thi min bi nhng c|i p v{o mt, h s khng ch n nhng vic tht s bn ang l{m. H~y hc c|ch khi gi cm xc v{ t}m trng ph hp bng tiu tit. 12 TH HA S HIN DIN CA BN Nhng iu quan trng s xy ra khi con mi mt mnh: cm gi|c nh nh{ng c gii tho|t khi bn khng c mt, v{ nh vy l{ ht. S quen thuc v{ c mt qu| nhiu ca bn ~ to ra phn ng n{y. Vy nn phi t ra h o, kh nm bt khi bn khng c mt, h phi mong mun gp li bn v{ lun hnh dung bn vi nhng suy ngh d chu nht. X}m chim u c h bng c|ch lu}n phin s hin din th v vi khong c|ch th , sau nhng lc vng mt c tnh to|n l{ gi}y pht thng hoa. Gn hnh nh ca bn vi hnh

21

Ngh thut quyn r

nh, vt th mang cht th khi ngh v bn, h thy bn qua |nh h{o quang c l tng ha. C{ng c ch ng trong t}m tr h, bn c{ng c h bao bc trong nhng mng tng y c|m d. H~y nui sng nhng mng tng n{y bng m}u thun v{ bt nht trong ng x ca bn. 13 T RA YU T BNG S MONG MANH C CH Qu| nhiu h{nh ng v phn bn c th g}y nghi ng. C|ch tt nht che du vt l{ l{m ngi kh|c cm thy cao hn v{ mnh hn. Nu t ra yu t, mong manh, d b ngi kh|c m hoc v{ khng th t ch, nhng h{nh ng ca bn trng s t nhin, t tnh to|n hn. Yu t v th cht nc mt, rt r, xanh xao s gip to hiu ng tt. c tin cy hn na, bn phi t ra tht th{: t ra tht th{ bng c|ch nhn ti v mnh khng cn phi l{ tht. Trung thc cn quan trng hn tt tnh. iu khin nn nh}n, sau chuyn s cm thng ca h th{nh tnh yu. 14 XA B RANH GII C MUN V HIN THC MT O GIC HON HO b li nhng kh khn trong cuc sng, ngi ta thng thch m mng vin vng, tng tng mt tng lai y phiu lu, th{nh cng v{ l~ng mn. Nu to c o gi|c rng nh bn h c th sng cuc sng h hng m c, bn s iu khin h trong tm tay. iu quan trng l{ phi bt u t t, chim c lng tin ca h, v{ dn dn to ra nhng tng tng ph hp vi mong mun

22

Tm tt t|c phm

ca h. H~y nhm v{o mong c thm kn b che y, km nn ca h, khi dy nhng tnh cm khng kim so|t c, che m sc mnh l tr ca h. Mt o gi|c ho{n ho l{ o gi|c khng t|ch ri qu| so vi thc t, nhng cng phi c cht khng tht, ging nh mt gic m lc ang thc. Dn dt cho con mi lng tng n mc khng cn ph}n bit c }u l{ thc }u l{ h na. 15 C LP NN NHN Mt ngi b c lp rt yu t. T t c lp nn nh}n, bn s l{m h d b nh hng hn. C lp v mt t}m l: che chn tm nhn bng s quan t}m d chu bn d{nh cho h, xua tan nhng th kh|c trong u h. H ch thy v{ ngh v bn. C lp v mt vt l: a h ra khi mi trng bnh thng, bn b, gia nh. L{m h c cm gi|c ng ngo{i l, b b ri h ang b li ng sau mt th gii v{ bc v{o mt th gii kh|c. Khi ~ b c lp nh vy, h khng cn s ng h t bn ngo{i, v{ khi lng tng, h d d{ng i lc hng. C|m d nn nh}n vo hang ca bn, ni khng c g quen thuc vi h c. GIAI ON BA VCH NG GY N TNG MNH BNG NHNG BIN PHP C BIT 16 T CHNG T MNH

23

Ngh thut quyn r

Hu ht ai cng mun c quyn r. Nu h kh|ng c, chc l{ do bn cha i xa l{m du i ng vc trong h v ng c hay chiu s}u tnh cm ca bn hay nhng th kh|c. Mt h{nh ng ng lc chng t bn mun chinh phc h n mc n{o s xua tan nhng ng vc y. ng lo lng vic bn trng ngc nghch hay s phm sai lm bt k h{nh ng n{o mang tnh t nguyn hy sinh v con mi s l{m h ngp tr{n tnh cm v{ khng ch n nhng iu kh|c na. ng bao gi th hin s ch|n nn hay than phin khi b kh|ng c. Thay v{o , phi vt qua th|ch thc bng nhng h{nh ng cc k ngha hip. Ngo{i ra, cn phi kch khch h t chng t bng c|ch t v mnh l{ ngi kh vi ti, kh c c v{ xng |ng ngi kh|c u tranh c c. 17 TO HIU NG HI TNG Nhng ngi m{ trong qu| kh tng c nhng nim vui n{o thng c gng tm kim li nhng tri nghim y. Nhng k c vui v nht v{ bn r s}u nht thng l{ t thu u th, v{ trong tim thc thng lin h vi hnh nh ngi cha hoc m. H~y mang con mi tr v thi im y bng c|ch t mnh v{o tam gi|c phc cm Oedipus (phc cm ngi con ghen vi cha hoc m mnh) v{ xem h nh a tr ang thiu thn tnh cm. Khng nhn thc c nguyn nh}n s |p li tnh cm ca mnh, h s phi lng bn. Nu khng th, bn cng c th ng vai tr hi tng, h l{m ngi cha hay m bo v, chm nom bn. Trong c hai trng hp bn u ang cho h nim hnh phc tt cng: l{ c hi c quan h th}n mt vi cha hoc m, con trai hoc con g|i ca mnh.

24

Tm tt t|c phm

18 KHI DY MONG MUN VT RO V CM K Trong x~ hi lun c nhng gii hn mt ngi phi tu}n theo. Trong nhng iu cm k nht bt ngun t nhiu th k trc; nhng iu kh|c thng th mang tnh hnh thc hn, n gin ch l{ qui nh php lch s hay nhng c x chp nhn c. L{m con mi c cm gi|c bn ang dn dt h vt qua nhng gii hn n{y c sc c|m d m~nh lit. Con ngi thng mong mun kh|m ph| phn en ti trong h. Tnh yu l~ng mn khng phi lc n{o cng phi l{ du d{ng v{ m |i; chng t rng bn c tnh t{n bo. Bn khng tn trng kh|c bit tui t|c, li th trong |m ci hay r{ng buc gia nh. Mt khi mong mun vt r{o ko con mi n vi bn, h s kh lng km li c. Dn h i xa hn h tng tng chia s cm gi|c phm ti v{ ng la s to ra si d}y v hnh tri cht hai ngi. 19 S DNG NHNG CON MI TINH THN Ai cng h nghi v{ khng yn t}m v c th, gi| tr v{ s hp dn ca mnh. Nu s chinh phc ca bn i hi ring vn th cht th bn s khuy o nhng nghi ng n{y v{ l{m cho i phng t suy ngh v n. Thay v{o , h~y nh h n ch an t}m bng c|ch tp trung v{o nhng vn tinh thn ln lao: tri nghim tn gi|o, mt ngh thut cao sang hay s siu nhin n{o . H~y |nh bng nhng phm cht siu ph{m ca bn, to ra bu khng kh h v, xa ri hin thc, tr chuyn vi c|c v sao, ni v s phn, nhng si ch b n kt hp bn vi i tng cn chinh phc. Ri v{o |m sng m ca th gii t}m linh, i tng s cm thy nh nh{ng thoi

25

Ngh thut quyn r

m|i. Gia tng nh hng ca s chinh phc bng c|ch to cho n nhng im cc kho|i nh l{ s hp nht ca hai t}m hn. 20 S KT HP GIA THA MN V S AU N Sai lm ln nht trong chinh phc l{ th hin qu| ho{n ho. Thot u, c th c hnh ca bn rt quyn r nhng n s nhanh chng tr nn nh{m ch|n; bn ang c gng l{m h{i lng v{ dng nh khng my chc chn. Thay v l{m cho|ng ngp i tng ca mnh vi lng tt, h~y c gng g}y ra mt tn thng. G}y s ch cao ri t ngt thay i. H~y l{m cho h cm thy c li v{ bt an. Thm ch c th ch ng to ra mt s gi|n on, t h v{o s trng rng v{ au n trong khi bn c thi gian chun b - sau ni li mi quan h, t ra hi li, tr li vi s t t ban u, iu s l{m suy yu h. C{ng h thp, bn li c{ng t gi|. tng kh nng khu gi, h~y to ra s thch th trong s h~i.

Giai on 4 NGH THUT CHINH PHC V DUY TR TNH CM 21 CHO H C HI THUA K THEO UI S B THEO UI Nu ngi m{ bn mun quyn r ~ bit r bn l{ ngi ang tm c|ch chinh phc th h s t tn cng sc hn v{ s cng thng s gim bt. Bn cn |nh thc h dy, li mt bc h bt u tn cng bn. H~y bt u bng c|ch gi v xa l|nh, khng n nhng khng b|o trc, t v ch|n, gi b quan t}m n ngi kh|c khuy ng ngi m{ bn quyn r. Nhng ng l{m nhng iu

26

Tm tt t|c phm

n{y mt c|ch cng khai, l liu; h~y cho h t cm nhn c iu v{ tr tng tng ca h s l{m phn vic cn li, sinh ra mi nghi ng theo ng ca bn. Lc y h s khng mun mt bn v{ s tm mi c|ch chinh phc bn. Mc ch ca th thut n{y chnh l{ l{m cho ngi m{ bn mun quyn r khng th cng li ch ca mnh v{ ng~ v{o vng tay ca bn. H~y to o gi|c ngi m{ bn mun quyn r rng bn ang l{ ngi b quyn r. 22 CM D TH XC Nhng con mi c u c nhanh nhy rt nguy him: nu nhn thu b{n tay iu khin ca bn, h c th sinh nghi ngay lp tc. H~y nh nh{ng u c h ngh ngi v{ |nh thc nhng gi|c quan ang ng trong h bng c|ch va c th|i khng phng v va quyn r v th x|c. Khi bn du li, khng kh th l{m u c h bt cng thng v{ gim i ngh chng i trong h; c|i lic mt, ging ni, d|ng iu ca bn u to|t ra v khu gi v{ thm mun, nhng c|i ngm v{o da tht h, kch thch c|c gi|c quan v{ l{m ngi h nng ln. ng bao gi p buc th x|c m{ h~y l{m con mi nng ln, c|m d l{m h thm mun. Lo l|i h n pht gi}y thi im cao nht m{ mi o c, ph|n xt, bn t}m v tng lai u nht nha, ch cn li th}n th khng chng gng ni lc th. 23 LM CH NGH THUT TN CNG TO BO Gi}y pht y ~ n: nn nh}n r r{ng ang rt thm mun bn nhng li khng mun tha nhn iu , ch cha ni n c h{nh ng g. }y l{ lc vt b nhng lch s, tt bng, iu {ng tn

27

Ngh thut quyn r

cng bng mt ng th|i t|o bo. ng cho con mi thi gian suy tnh hu qu; to m}u thun, g}y cng thng bc tn cng to bo tip theo gip gii tho|t tt c. Th hin do d, vng v ngha l{ bn ang ngh n chnh mnh ch khng phi ang b con mi quyn r. ng bao gi khng li hay tha hip vi con mi, h~y tin rng bn ng v{ chu |o; lc n{y bn cn t ra quyn r ch khng cn phi nh mt chnh kh|ch. Mt ngi phi tn cng trc v{ l{ bn. 24 THN TRNG VI HU QU Sau mt s quyn r th{nh cng thng l{ nguy him. Khi tnh cm ~ t n nh im, n thng quay ngc li tr nn mt mi, ng vc, tht vng. Cn bit rng vic chia tay s ko d{i v{ mt mi; cm thy bt an, con mi s c bu vu d}y da v{ c hai u phi chu ng. Nu bn phi chia tay, h~y chia tay t ngt v{ nhanh chng. Cn thit th ph| v s quyn r bn ~ to ra. Nu phi gi mi quan h, cn ch rng sc lc khng cn, s quen thuc len li khin nhng tng tng thch th ban u mt i. Nu tr chi tip tc, cn bt u li ln quyn r th hai. Khng bao gi c ngi kia coi thng bn to vng mt, g}y au n, m}u thun khin con mi rut gan nh la t.

28

LI CM N
u tin ti xin cm n Anna Biller ~ c nhng ng gp to ln cho quyn s|ch n{y: nghin cu, tho lun v{ c nhng gip qu gi| ho{n th{nh ni dung quyn s|ch, thm v{o l{ kin thc v ngh thut quyn r khin ti nhiu ln t nguyn l{m nn nh}n ca b{. Ti xin cm n m, Laurette, ~ lun ng h ti trong sut thi gian vit quyn s|ch v{ cng lun l{ ngi c v trung th{nh nht ca ti. Ti xin cm n Catherine Leouzon c|ch }y v{i nm ~ gii thiu ti cun Nhng mi tnh bt chnh nguy him v{ th gii ca Valmont. Lng bit n ca ti cng xin c gi n David Frankel v vic bin tp cun s|ch v{ nhng li khuyn b ch; Molly Stern Viking Penguin ~ xem xt d n ny v gip thnh hnh nn n; Radha Pancham ~ kin nhn sp xp n c h thng; v{ Brett Kelly ~ gip mi vic sun s. Vi lng thng tic ti bit n ch mo Boris ~ mi ba nm qua quan s|t ti vit, hin nay ~ khng cn na. Truyn nh}n ca n, Brutus, ang t ra l{ ngi k tha xng |ng. Cui cng ti xin c t lng knh trng n cha ti. T ng khng th n{o ni ht ti nh ng n nhng n{o v{ chnh ng l{ ng lc gip ti l{m vic.

29

LI NI U
H{ng ng{n nm trc, quyn lc ch yu c c v{ duy tr nh v{o bo lc. S tinh t l{ khng cn thit vua hay ho{ng hu phi bit nhn t}m. Ch mt v{i ngi c quyn lc nhng ph n l{ ngi phi chu ng nhiu nht di ch n{y. H khng c c|ch n{o tranh u, khng c v kh n{o v mt chnh tr, x~ hi hay ngay trong gia nh gip h bt {n ng phi l{m theo mnh. D nhin {n ng c im yu: l{ kh|t khao nhc dc m~nh lit. Ngi ph n lun c th nhm v{o dc vng n{y ca {n ng, nhng nu h li b li vo tnh dc th ngi {n ng li lp tc quay li th thng tr; cn nu h t chi nhc dc th ngi {n ng li i tm iu mt ni kh|c hoc s dng v lc. Mt quyn lc tm thi v{ mng manh nh th th ch g? Vy m{ ngi ph n cng chng cn s la chn n{o kh|c ngo{i c|ch n{y. Mc d vy, ~ c nhng ngi qu| kh|t khao quyn lc, tri qua nhiu nm kho lo V vy, b |p bc v{ khinh mit ~ v{ lun l{ iu ngi ph n phi chu ng trong c|c ch x~ hi; tnh trng n{y ko d{i khng suy suyn cho n nhiu th k sau, khi kinh nghim dy h bit thay th quyn lc bng k nng. Ph n cui cng cng hiu c rng v mnh yu hn, nn li th duy nht ca mnh l{ quyn r; h hiu rng nu mnh ph thuc v{o {n ng v quyn lc th {n ng cng c th ph thuc v{o h nh th vui. V t c hnh phc nh {n ng, h hn ~ suy ngh, chim nghim sm hn; h l{ ngi bit trc c rng nim vui lun gi nh n ngi to ra n v{ tr tng tng

30

Li ni u

v{ s|ng to, ~ ngh ra c|ch xoay ngc lun i xa hn thc t. th c, to ra mt dng quyn lc mi Mt khi ~ bit c l}u d{i v{ hiu qu hn. nhng iu c bn n{y, Chnh nhng ngi ph n n{y ~ s|ng h bit trc c|ch to b to ra ngh thut quyn r, tiu biu l{ n khi gi t m; h Bathsheba trong Kinh Cu c, Helen luyn tp ngh thut t ca th{nh Troy, m nh}n ng Hsi Shi chi y kh khn ngay Trung Quc, v{ c bit l{ nht l{ c khi rt mun ng ; Cleopatra. Trc tin h li ko ngi k t gi}y pht , h {n ng bng b ngo{i hp dn, ch ra bit c|ch t ch|y tr c|c trang sc v{ ph trang to tng tng ca {n nn hnh tng mt th|nh n gi|ng ng, h bit c|ch khi trn. H l mt tho|ng da tht gi v{ lo l|i nhng kh|t kch thch tr tng tng ca {n ng, khao theo mnh mun: khng ch kch thch dc vng m{ cn c|i p v{ tnh yu ~ c|i g hn th: l{ c hi s hu c sinh ra nh th; mt v th|nh. Mt khi ~ thu ht c gi }y s phn ngi ch ca nn nh}n, nhng ph n n{y ph n tr nn khc s d d h ra khi th gii {n ng ch nghit hn, khng phi c chin tranh v{ chnh tr, li cun h h ~ c th ho{n to{n v{o th gii ca ph n - mt th gii gii phng mnh khi |p xa hoa, vui th v{ ngon mc. C th h bc; m{ trong cuc cn dn dt con mi i lc hng theo chin bt tn gia {n ngha en, tc dn h i du h xa, nh ng v{ ph n, ngi ta Cleopatra ~ dn d Julius Caesar i du thy rng vi s gip h dc sng Nile. Ngi {n ng s dn ca s du d{ng h ch ln s}u v{o nhng vui th tinh t v{ ra c th h c th nhy cm n{y h s yu. Nhng ri chin u khng mt mi, i khi chin thng,

31

Ngh thut quyn r

khi y ngi ph n li tr nn lnh lng v{ h hng l{m con mi phi bn khon. n khi ngi {n ng c mun hn na th nhng nim vui y li b rt li. H buc phi theo ui, c mi c|ch tm li nim vui mnh ~ tng c nm th, v{ ri trong qu| trnh h s b yu dn v{ tr th{nh ngi y tnh cm. Nhng ngi {n ng c sc mnh v{ quyn lc chnh tr nh Ho{ng David, Paris ca th{nh Troy, Julius Caesar, Mark Anthony hay Vua Ph Sai u thy mnh tr th{nh n l ca mt ngi ph n. Trc bo lc v{ d~ man, nhng ph n n{y ~ bin quyn r th{nh mt ngh thut tinh t, hnh thc cao nht ca quyn lc v{ thuyt phc. H hc c|ch |nh v{o t}m tr trc, kch thch c tng tng, l{m ngi {n ng c mun hn na, to ra nhng tnh cm hy vng ri tuyt vng ni tip nhau l{ bn cht ca quyn r. Sc mnh ca h khng phi th cht m{ v tm l, khng dng v lc m{ ch gi|n tip v{ kho lo. Nhng chuyn gia quyn r v i u tin n{y ging nh nhng vin tng t lnh qu}n s lp k hoch

v{ thng l{ kho lo hn khi li dng chnh sc mnh thng tr h; tht ra i khi {n ng cng dng nhng v kh n{y ca ph n phn cng li v{ s phn k n l ca h li c{ng tr nn khc nghit hn.
Choderlos de Lactos, V vn Gi|o dc Ph n, do Lydia Davis dch, trn tp ch T do T tng, do Michael Fether bin tp.

L{m tnh cn nhiu cht thin t{i hn ch huy mt i qu}n.

Ninon de lEnclos

Hi Menelaus, nu tht s ngi mun git , Vy ta cu cha cho ngi, h~y thc hin ngay i, Trc khi |nh mt vn xon mch m|u tr|i tim ngi

32

Li ni u

hy hoi k th, v{ tht s nhng ghi chp u tin v quyn r thng so s|nh n vi chin trng, mt kiu chin tranh ca ph n. i vi Cleopatra, }y l{ v kh cng c ch ca mnh. Trong quyn r, ngi ph n khng cn ch l{ cng c tnh dc th ng; h tr th{nh nh}n t nng ng, mt hnh tng quyn lc. Ngoi tr mt s ngoi l - nh nh{ th ngi La tinh tn Ovid, mt ngi h|t rong thi trung c - cn hu nh {n ng t quan t}m n th ngh thut nhm nh nh ngh thut quyn r. Sau , c s thay i ln v{o th k mi by: {n ng bt u quan t}m n quyn r nh mt c|ch khc phc s chng i tnh dc thng gp nhng ph n tr. Ngi quyn r v i l{ nam u tin trong lch s - Cng tc Lauzun, ngi ~ to cm hng cho truyn thuyt Don Juan - bt u dng nhng phng ph|p l}u nay vn c ph n s dng. H hc c|ch l{m con mi la mt vi v b ngo{i ca mnh (thng h c bn cht |i nam |i n) kch thch tr tng tng, ng vai ngi m d|ng. H cn thm

L{m ngi chuyn ; v |nh mt l{ nhng i qun, V{ |nh mt lia ti }u, l{ng mc ch|y ri, n khi tro t{n b cun i Bi ting th d{i ca . Ta bit r , Menelaus, V{ ngi cng vy. V{ bt k ai bit u phi chu ng.
Hecuba ni v n{ng Helen thnh Troy trong Nhng ph n th{nh Troy, do Neil Curry dch

Khng ngi {n ng n{o c quyn lc m{ chng li s la di ca ngi ph n.

Hoa cc trng ca Navarre

Con ng vng n{y, m{ nh ph n c th chim c sc mnh ca {n ng v{ to quyn lc cho mnh,

33

Ngh thut quyn r

v{o tr chi mt yu t mi mang tnh nam, l{ ngn ng quyn r, v h ph|t hin ra mt im yu ca ph n l{ thch li ngon ngt. Hai hnh thc quyn r n{y ngi n dng ngoi hnh v{ ngi nam dng li ni thng c c hai bn b sung thm v{o chin thut ca mnh: Casanova cng l{m la mt ph n bng qun |o; cn Ninon de lEnclos cng quyn r {n ng bng li ngon ting ngt ca mnh. Cng lc vi giai on nam gii ang hnh th{nh hnh thc quyn r d{nh cho gii mnh th nhng ngi kh|c cng bt u |p dng ngh thut n{y cho mc ch x~ hi. Khi h thng ch phong kin li dn v{o qu| kh, c|c quan chc phi tm ch ng cho mnh trong chnh ph m{ khng cn c dng n quyn lc. H hc c|ch chim c quyn lc bng c|ch quyn r cp trn hay i th bng tr chi t}m l, t ng nh nh{ng, mt cht m d|ng. Khi x~ hi ng{y c{ng d}n ch ha, c|c din vin, ngh s v{ d}n n din bt u s dng c|c chin thut quyn r li cun, d{nh kh|n gi v{ mi

cha c c|c s gia quan t}m ng mc. T gi}y pht ngi ph n t|ch khi |m ng, l{ mt sn phm ho{n chnh, c lp, ban ph|t nim vui vn khng th c nh quyn lc m{ ch nh nhng li l hoa m..., thi i ca nhng v th|nh tnh yu ln ngi. l{ mt bc pht trin d{i ca lch s vn minh... Ch vi con ng vng ca ngh thut yu ng, ngi ph n mi c th khng nh quyn lc v{ h l{m iu n{y bng c|ch khng nh mnh ngay ti thi im sp tr th{nh n l theo mun ca {n ng. H kh|m ph| ra c quyn lc ca nhc dc, b mt ca ngh thut yu ng, sc mnh siu nhin ca cm xc b khi gi nhng khng c tha

34

Li ni u

trng x~ hi. Th k mi chn cn c mt thay i ln kh|c: l{ c|c chnh tr gia nh Napoleon t xem mnh nh k quyn r, trn qui m ln. Nhng ngi n{y da trn ngh thut hng bin quyn r, nhng h cng nm vng nhng chin thut ca ph n nh: d{n dng nhng cnh n tng, dng c|c chin thut s}n khu hay to hnh tng uy lc. Tt c nhng iu h hc c u l{ c|i c gi l{ sc li cun qun chng v{ n ng{y nay vn vy. Vi c|ch quyn r cng chng h c th quy t c quyn lc to ln m{ khng cn n v lc. Ng{y nay chng ta ~ t c n nh cao nht trong cuc c|ch mng quyn r. Hn bao gi ht, hin nay sc mnh v{ t{n bo di mi hnh thc u b b{i ty. Mi kha cnh trong cuc sng x~ hi i hi kh nng quyn r ngi kh|c theo mt c|ch khng g}y tn thng hay |p t ngi kh|c. C th thy c|c kiu quyn r khp ni, pha ln c|c chin thut ca nam v{ n. Cng ngh qung c|o kho lun l|ch, bng gi, kinh doanh mm ln ngi. Nu mun ngi kh|c thay i kin

m~n. Sc mnh y c xem l{ mt trong nhng sc mnh v i nht th gii, i khi l{ c quyn sinh s|t... C tnh tri buc c|c gi|c quan ngi {n ng bng ba m c hiu qu rt ma thut, m ra ngun xc cm v cng to ln trong h v{ khuy ng h nh th b thc p bi mt gic m y cm hng.
Alexander Von Gleichen Russwurm S c|m d ca Th gii, Hannah Waller dch

Vy th, s kt hp hai yu t, vui sng v{ nhng b, l{ ct li ca tnh yu... iu tn ti trong tnh yu l{ nhng b v vui sng.
Jos Ortega Y Gasset, V Tnh yu, do Tony Talbot dch

iu g l{ tt? l{ tt

35

Ngh thut quyn r

v{ l{m ngi kh|c thay i kin l{ iu c bn ca quyn r ta phi h{nh ng tinh t v{ ngm ngm. Ng{y nay khng c cuc vn ng tranh c n{o li khng s dng n ngh thut quyn r. Ngay t thi John F. Kenedy, c|c chnh kh|ch ~ cn phi bit quyn r qun chng mt mc n{o khi xut hin h sc li cun s ch ca cng chng, c nh vy h ~ chin thng c mt na. Th gii in nh v{ truyn thng i chng to ra mt thin h{ nhng ngi sao v{ nh}n vt quyn r. Chng ta ang ngp tr{n trong th gii quyn r. Nhng cho d mc v{ phm vi c thay i n }u th bn cht ca quyn r vn khng thay i: l{ khng bao gi trc din hay dng v lc, ngc li phi ly nim vui l{m mi nh, a ct vi tnh cm ca con ngi, khi gi dc vng v{ bn khon, dn dt con mi u h{ng v mt t}m l. Trong quyn r ng{y nay ngi ta thng |p dng th nhng phng ph|p ca Cleopatra vn cn nguyn t|c dng.

c nhng g tn vinh cm gi|c quyn lc, ch quyn lc v{ chnh quyn lc trong con ngi. iu g l{ xu? l{ tt c nhng g bt ngun t s yu ui. Hnh phc l{ g? L cm gi|c quyn lc tng ln khi chin thng mt chng ngi vt.
Friedrich Nietzche, Chng Gi-su, R.J.Hollingdale dch

S bt m~n, chng lon thn kinh, kh n~o v{ tht vng thng gp trong phn tch tm l r r{ng l{ do khng th yu v{ khng c yu, do khng bit cho v{ nhn nim vui, nhng cn v mng l{ do quyn r v{ b tht bi. Ch nhng ngi ho{n to{n nm Ngi kh|c lun c g}y nh hng n ngoi s quyn r mi l{ chng ta, mun ta l{m theo h, v{ bnh hon, thm ch khi thng th ta cng c loi h ra khi

36

Li ni u

quan t}m ca mnh, chng i li s d d ca h. Tuy nhin c mt pht n{o trong cuc i, khi ta h{nh ng hon ton khc l{ khi ta ang yu. Ta ri v{o mt dng ba m. T}m tr ta trc kia ch c nhng quan t}m thng nht; nay li b x}m chim bi to{n nhng suy ngh v ngi ta yu. Ta tr nn nhiu cm xc, mt kh nng suy ngh s|ng sut, h{nh ng th ngu ngc m{ nu khng yu ta chng bao gi l{m vy. Nu iu n{y din ra l}u, c g trong ta phi nhng b: ta u h{ng ch ca i phng, khao kh|t c s hu h.

h ho{n to{n c kh nng yu v{ l{m tnh. Khoa hc ph}n tch t}m l cho rng n nghin cu s ri lon tnh dc v{ thm mun, nhng trn thc t n nghin cu s ri lon quyn r... Nhc im nghim trng nht lun lin quan n quyn r ch khng phi nim vui, v{ s am m ch khng phi s tha m~n v tnh dc hay trong i sng.

Ngi quyn r l{ ngi hiu c sc Jean Baudrillard, Quyn r mnh gh gm ca gi}y pht u h{ng y. H ph}n tch iu xy ra khi ngi Bt k iu g v tnh yu ta ang yu, nghin cu c|c cu th{nh th khng cn trong t}m l ca qu| trnh y iu g kch ngng tt hay xu. thch tr tng tng, iu g to ra s Friedrich Nietzsche, Ngoi say m. Bng bn nng v{ qua luyn tp ngng tt hay xu, Walter h nm c ngh thut l{m ngi Kaufmann dch kh|c phi lng. Ngay ngi quyn r u tin cng bit, s hiu qu hn nhiu nu to c tnh yu hn ch l{ nhc dc. Mt ngi ang yu thng tnh cm, d bo, d dn d.

37

Ngh thut quyn r

(Ngun gc t quyn r trong ting La tinh c ngha l{ dn lch ng.) Mt ngi thm kh|t dc vng thng kh iu khin hn, v{ mt khi c tha m~n s d d{ng b ri bn. Ngi quyn r tm c|ch to ra s say m v{ si d}y tnh yu khi c c nhc dc th nn nh}n li c{ng b n l hn. To ra tnh yu v{ s say m tr th{nh phng thc cho mi kiu quyn r d l{ nhc dc, x~ hi, hay chnh tr. Mt ngi ang yu phi chu nhng b. Chng ch g nu c ch trch sc mnh ca quyn r hay tng tng rng mnh chng quan t}m n n, rng l{ iu gh tm, xu xa. C{ng c gng chng li sc li cun ca quyn r nh mt tng, nh mt dng quyn lc bn s c{ng thy mnh thch th n. L do rt n gin: hu ht chng ta ai cng bit sc mnh c c khi ai phi lng mnh. Mi h{nh ng, c ch, li ni ca ta u c nh hng tch cc i vi ngi y; ta c th khng ho{n to{n hiu c mnh hay nh th n{o nhng cm gi|c quyn lc n{y tht thch th. N cho ta t tin, l{m ta li c{ng thm quyn r. Ta c th cng ~ c cm gi|c nh vy mi trng l{m vic hay ngo{i x~ hi mt ng{y ta c t}m trng phn chn v{ mi ngi dng nh sn lng vi ta hn v{ b ta li cun nhiu hn. Nhng gi}y pht quyn lc nh th thng sm qua mau nhng lun vang m~i trong t}m tr ta. Ta mun li c c iu . Khng ai thch cm thy vng v, nht nh|t, hay khng th tip cn ngi kh|c. Ting gi ca quyn r rt kh cng li v kh m{ cng li c quyn lc, v{ khng g c th em li cho bn quyn lc trong x~ hi hin i c nh l{ kh nng quyn r. nn kh|t khao quyn r l{ mt dng phn ng cung lon, l nim am m s}u thm trong bn i vi ngh thut n{y; bn ch l{m kh|t

38

Li ni u

khao ca mnh mnh m hn. Mt ng{y n{o n cng s phi by ra bn ngoi. c c quyn lc nh vy khng i hi bn phi thay i ho{n to{n tnh c|ch ca mnh hay phi tm c|ch chm cht v b ngo{i. Quyn r l{ mt tr chi t}m l, ch khng phi v p b ngoi, v{ tr th{nh mt chuyn gia quyn r ho{n to{n nm trong tm tay ca bt k ai. iu quan trng nht l{ phi nhn th gii bng con mt kh|c, con mt ca ngi quyn r. Mt ngi quyn r nn lc n{o cng s dng nng lc quyn r ca mnh mi mt tip xc x~ hi v{ c| nh}n u l{ mt dp quyn r tim t{ng. Khng c l~ng ph mt gi}y pht n{o, v nhiu nguyn do. Quyn lc ngi quyn r c i vi con mi ca h vn c hiu nghim trong mi trng x~ hi v h bit c|ch gia gim bt yu t nhc dc ch khng loi b hn. C th ta ngh mnh i guc trong bng h, nhng iu cng chng h g v tht d chu khi gn h. C gng chia i mnh th{nh nhng gi}y pht quyn r ngi kh|c v{ nhng gi}y pht thu mnh li ch l{m mnh ri tr v{ dn nn. Con ngi ai cng ging nhau ch kh|t khao nhc dc v{ tnh yu thng thm kn; tt hn nn th lng nhng kh nng y ca mnh hn l{ ch s dng n trong phng ng. (Tht ra ngi quyn r xem th gii nh phng ng ca mnh.) C|ch nhn n{y to c ng lc quyn r rt ln, v{ sau mi ln quyn r bn li c thm kinh nghim v{ rn luyn. Mt ln quyn r tnh cm hay x~ hi u gip ln sau c d d{ng hn, gip bn t tin v{ quyn r hn. C{ng ng{y s c{ng c nhiu ngi b bn thu ht nh v quyn r to|t ra t con ngi bn. Ngi quyn r c nh}n sinh quan ging mt chin binh. H xem mi mt ngi nh mt dng ph|o {i c th{nh ly m{ h ang

39

Ngh thut quyn r

bao v}y. Quyn r l{ qu| trnh x}m nhp: u tin x}m nhp v{o t}m tr ngi , th{nh ly u tin ca h. Mt khi ~ x}m nhp c v{o t}m tr con mi l{m h c c|i nhn phn khch v bn, bn s d d{ng l{m h bt chng c v{ u h{ng v mt t}m l. Ngi quyn r khng l{m vic nht thi; h khng ph mc qu| trnh n{y cho yu t tnh c. Ging bt k v tng t{i n{o, h lp k hoch v{ ln chin lc, nhm thng v{o im yu ca con mi. Cn tr chnh tr th{nh ngi quyn r l{ nh kin ngu ngc cho rng tnh yu v{ l~ng mn l{ iu g thing ling, k l m{ con ngi tu}n theo nh mnh ~ c sp t sn. iu n{y c v nh l~ng mn v{ hay hay nhng tht ra n ch bin h cho tnh li bing ca chng ta. iu hp dn mt ngi l{ n lc ta l{m v h, chng t ta quan t}m h n mc n{o v{ h qu gi| n th n{o. Ph mc mi chuyn cho tnh c l{ cng thc dn n tai ha v{ chng t ta khng xem chuyn tnh yu l{ nghim tc. Chnh n lc Casanova ~ b ra, s iu ngh ng |p dng v{o mi chuyn tnh ~ l{m ng tr nn quyn r mt c|ch ma qu|i. Phi lng mt ai khng phi l{ chuyn o thut m{ l{ vn t}m l. Mt khi bn hiu t}m l con mi v{ ln k hoch cho ph hp th s d d{ng l{m h say m hn. Ngi quyn r khng xem tnh yu l{ thing ling m{ nh chin tranh, mi c|i u bnh ng. Ngi quyn r khng th mi m vi bn th}n mnh. C|i nhn ca h phi hng ra bn ngo{i ch khng hng v{o trong. Khi gp mt ngi, ng th|i u tin l{ x}m nhp v{o bn trong lp da ngi , nhn th gii qua i mt ca h. C nhiu nguyn nh}n. u tin, t mi m vi mnh l{ du hiu ca cm gi|c bt an; iu khng quyn r. Ai cng c nhng iu bt an nhng ngi quyn r c lng tr|nh chng, tm liu ph|p cho nhng gi}y pht

40

Li ni u

ho{i nghi bng c|ch mi m vi th gii bn ngo{i. iu n{y gip h c mt t}m hn vui v - lm chng ta mun cnh h. Th hai, vic x}m nhp v{o bn trong lp da con ngi , tng tng mnh l{ h th s nh th n{o, s gip ngi quyn r bit c nhiu thng tin qu gi|, bit c iu ngi y quan t}m v{ iu g l{m h mt kh nng suy ngh s|ng sut v{ ri v{o by. c v trang nhng thng tin n{y, ngi quyn r c th g}y ch mt c|ch thch hp, c trng im mt iu him c trong mt th gii m{ hu ht mi ngi ch nhn ta t tm m{n nh kin ca chnh bn th}n h. X}m nhp c v{o trong lp da ca h l{ ng th|i chin lc quan trng u tin trong cuc chin x}m nhp. Ngi quyn r xem h l{ ngi ban ph|t nim vui, nh nhng con ong ly phn hoa t c}y n{y sang c}y kh|c. Khi cn nh ai cng d{nh thi gian chi bi nhng khi ln, ta thng c cm gi|c b ko ra khi thin ng n{y v{ b nng bi nhng tr|ch nhim. Ngi quyn r bit rng con ngi lun ch i nhng nim vui h khng th n{o c nim vui t bn b hay ngi h thng yu, m{ h li khng th t mnh c c iu . Mt ngi i v{o i h, cho h phiu lu v{ l~ng mn th khng th n{o cng li c. Vui th l{ cm gi|c c dn vt qua gii hn, c tr{n ngp bi mt ngi kh|c, mt tri nghim kh|c. Ai cng mun c ngp tr{n mt cm gi|c kh|c, c tho|t khi chng cng u thng ng{y ca h. i khi s chng i l{ c|ch h ni vi ta, H~y quyn r ti i. Ngi quyn r bit rng kh nng s c g vui v s khin mt ngi i theo h, v{ khi c tri nghim con mi s ci m, nh}n nhng h. H cn t luyn cho mnh tr nn nhy cm vi nim vui v bit rng t mnh cm thy vui th s gip h d d{ng hn nhiu khi l{m ngi kh|c vui l}y.

41

Ngh thut quyn r

Mt ngi quyn r xem cuc i nh s}n khu, mi ngi u l{ din vin. Ai cng thy mnh c nhng vai din khng c nh trong cuc sng l{m h cm thy khng c vui. Tr|i li, ngi quyn r c th l{ bt k ai v{ c th m tr|ch c nhiu vai tr. (Nguyn thy }y l{ thn Zeus, mt k quyn r tham lam trc nhng trinh n; v kh chnh ca ng l{ kh nng bin th{nh bt c ngi hay con vt n{o c v l{ quyn r nht i vi con mi.) Ngi quyn r cm thy vui khi din xut v{ khng b nng bi nh}n th}n, bi nhu cu c l{m chnh mnh hay phi t ra t nhin. S t do n{y, s bin ha n{y trong con ngi v{ t}m hn khin h tr nn quyn r hn. iu con ngi thiu thn trong cuc sng n{y khng phi l{ thc t m{ l{ nhng o nh, lc th, chi bi. Qun |o ngi quyn r mc, ni h dn bn n, li ni v{ h{nh ng ca h c nh c n}ng ln mt cht khng qu kch nhng c mt cht phi thc t, nh th hai bn ang sng trong mt on tiu thuyt hay ng vai chnh trong mt b phim. Quyn r l{ mt dng s}n khu ngo{i i, ni gp g gia o nh v{ hin thc. Cui cng, ngi quyn r ho{n to{n v o c trong li sng. Tt c ch l{ mt tr chi, mt trng u chi a. Bit rng nhng ngi c o c, loi ngi b km nn hay gt gng vn thng ln |n s xu xa ca ngi quyn r, tht ra ang ngm ngm ganh t vi sc mnh ca h, nn h cng khng quan t}m n kin ngi kh|c. H khng tranh c~i vi nhng ph|n xt lun l nh vy s cc k km quyn r. Tt c u mm do, bin ha, nh chnh bn th}n n. Quyn r l{ mt dng la di, nhng con ngi thch c dn lch hng, h kh|t khao c ngi kh|c quyn r. Nu khng, nhng ngi quyn r ~ khng c c qu| nhiu nn nh}n tnh nguyn n th. H~y vt b ht

42

Li ni u

nhng khuynh hng o c, h~y l{m theo trit l vui v ca ngi quyn r, ri bn s thy qu| trnh cn li d d{ng v{ t nhin. Ngh thut Quyn r nhm trang b cho bn v kh thuyt phc v{ hp dn ngi kh|c, nhng ngi xung quanh bn t t mt kh nng chng c m{ khng hiu nh th n{o v{ ti sao iu li xy ra. N l{ ngh thut chin u trong thi i tinh t n{y. Mi cuc quyn r c hai yu t bn phi ph}n tch v{ thu hiu: th nht l{ chnh bn v{ bn c g quyn r; th hai l{ con mi v{ nhng h{nh ng c th p tan phng v ca h khin h phi u h{ng. C hai mt u c tm quan trng ngang nhau. Nu bn ln k hoch m{ khng ch n phn tnh c|ch ca mnh c th li ko ngi kh|c, bn s b xem l{ ngi quyn r m|y mc, lun ci v{ vng v. Nu ch da v{o tnh c|ch quyn r ca mnh m{ khng ch n i phng, bn s to ra nhng sai lm khng khip v{ hn ch tim nng ca mnh. V vy, Ngh thut Quyn r c chia l{m hai phn. Phn th nht, Kiu Ngi Quyn r, m t chn loi ngi quyn r, cng thm Ngi chng Ngi Quyn r (anti-seducer). Nghin cu nhng loi ngi n{y gip bn nhn thc c thuc tnh quyn r vn c trong bn l{ g v l{ nhng vin | tng c bn trong quyn r. Phn th hai, Qu| trnh quyn r, gm hai mi bn th thut v{ chin lc s hng dn bn l{m th n{o b ba m, ph| v th chng i, tin bc mnh m trong quyn r, v{ dn d con mi u h{ng. Cu ni gia hai phn l{ chng b{n v mi t|m loi nn nh}n b quyn r mi mt loi thiu mt iu g trong cuc sng, trong lng c mt khong trng m{ bn c th b lp. Bit c mnh ang quyn r loi ngi n{o gip bn

43

Ngh thut quyn r

vn dng tng trong c hai phn. Nu b qua bt k phn n{o trong quyn s|ch n{y, bn s ch l{ mt ngi quyn r khng ho{n ho. C|c tng v{ chin thut trong Ngh thut Quyn r da trn nhng b{i vit v{ ghi chp lch s v nhng nh}n vt quyn r th{nh cng nht trong lch s. Ngun t{i liu n{y bao gm hi k ca chnh nhng ngi quyn r (nh ca Casanova, Errol Flynn, Natalie Barney, Marilyn Monroe); c|c tiu s (ca Cleopatra, Josephine Bonapatre, John F. Kennedy, Cng tc Ellington); s tay v vn n{y (|ng ch nht l{ Ngh thut Yu ng ca Ovid); v{ nhng ghi chp tiu thuyt v quyn r (Nhng quan h bt chnh nguy him ca Choderlos de Laclos, Nht k Ngi quyn r ca Soren Kierkegaard, Giai thoi Genji ca Murasaki Shikibu). C|c anh hng trong nhng t|c phm vn chng n{y thng ly hnh mu ca nhng ngi quyn r ngo{i i thc. C|c chin thut h s dng cho thy mi lin h ni ti gia tiu thuyt v{ quyn r, l{ to ra o nh v{ dn dt ngi theo mnh. Vn dng nhng b{i hc trong s|ch n{y v{o thc t tc l{ bn ang i theo con ng ca nhng chuyn gia quyn r v i nht trong ngh thut n{y y. Cui cng, tinh thn gip bn tr th{nh mt ngi quyn r tuyt vi l{ tinh thn bn c cun s|ch n{y. Nh{ vn Ph|p Denis Diderot ~ tng vit, Ti cho php t}m hn ti t do theo ui tng khn ngoan hay ngu ngc u tin khi n xut hin, ging nh trn i l de Foy con ngi thanh nin phng ~ng trong ta theo s|t gt mt c g|i l{m tin n{o , sau b theo mt c kh|c, tn cng tt c bn h ri chng gn kt h vi g c. Suy ngh ca ti chnh l{ nhng c g|i l{m tin. ng l{ ng mnh

44

Li ni u

b quyn r bi nhng tng, theo ui bt c iu g lm ng thy hng th cho n khi mt c|i kh|c hay hn n vi ng, suy ngh ca ng b nhim mt dng th vui nhc dc. Mt khi bn ~ bc v{o nhng trang s|ch n{y, h~y l{m nh Diderot khuyn: h~y mnh b quyn r bi nhng c}u chuyn v{ nhng tng, h~y u c ci m v{ suy ngh i hoang. Dn dn bn s thy th thuc c n{y thm v{o da tht mnh v{ bn s bt u xem mi th l{ ngh thut quyn r, k c c|ch ngh v{ c|ch bn nhn th gii. c tnh tt nht chnh l{ l{m tng nhu cu quyn r. - Natalie Barney -

45

PHN I KIU NGI QUYN R

Tt c chng ta u c nng lc quyn r - kh nng thu ht ngi kh|c v pha mnh v{ khin h ngoan ngo~n phc tng chng ta. D vy, t ai trong chng ta c th nhn thc c kh nng tim n n{y. Chng ta thng tng tng rng kh nng ch l{ s thu ht b ngo{i, nhng tht ra, li l{ mt c im huyn b m{ mt v{i ngi c sn ngay t khi mi ch{o i v{ nhng ngi kh|c s khng bao gi c th cng li c nng lc quyn r n{y. Tuy vy, l{m sao c th thy c kh nng tim n ca mnh? l{ phi hiu c tnh c|ch n{o ca mnh t nhin c th li cun ngi kh|c, t ph|t trin nhng tim nng n{y trong t}m hn ca mi chng ta. S quyn r th{nh cng him khi n{o c bt u bng mt th on trng trn hay mt mu k tinh vi. iu chc chn s dy ln ni ho{i nghi ngi kh|c. S quyn r th{nh cng thng bt u bng tnh c|ch ca chnh bn, kh nng m{ qua bn bc l nng lc c th li cun ngi kh|c v{ khuy ng cm xc ca h bng c|ch khin h mt t ch. B thi min bi tnh c|ch y sc quyn r ca bn, nhng nn nh}n s khng cn t}m n s li cun tip theo. V{ ri nh mt tr chi tr con, bn dn dn s khin cho u c ca h m mui v{ cui cng quyn r h. C chn loi ngi c nng lc quyn r trn th gii. Mi loi ngi n{y c mt nt tnh c|ch c bit n{o n s}u trong t}m

46

Phn I: Kiu ngi quyn r

hn, to nn mt s li ko y quyn r. M Nh}n Ng th hin cho ngun nng lng nhc dc di d{o v{ h bit c|ch tn dng n nh th n{o. K n Chi Phng ~ng li cho thy mt nim am m v i vi k kh|c ph|i v{ ni kh|t khao ca h c th l}y nhim sang ngi kh|c. Ngi Tnh L Tng li c th cm nhn s}u sc rng chnh h to ra s l~ng mn. Ngi Thch n Din li m m trong hnh nh ca chnh mnh, to nn sc quyn r |i nam |i n y n tng. Ngi T Nhin c tnh c|ch rt t nhin v{ ci m. Ngi m D|ng lun ta ra lung kh ti m|t y sc hp dn t trong chnh th}m t}m ca h. Ngi Duyn Dng lun bit c|ch l{m h{i lng ngi kh|c h chnh l{ nhng con ngi ca cng chng. Ngi C Uy Tn li t tin mt c|ch k l v{o chnh mnh. V{ Ngi Sao th rt siu ph{m v{ lun n mnh trong s huyn b. C|c chng trong phn n{y s dn bn i su vo trong tnh cch ca mi loi nh}n vt trn. t ra, mt trong c|c chng cng c th lay ng ng cm gi|c ca bn v{ ri bn s nhn ra mt phn nh}n c|ch ca chnh mnh. Chng n{y s l{ mu cht gip bn ph|t huy nng lc quyn r ca bn th}n. H~y chng ti ni rng bn c khuynh hng quyn r. Chng vit v Ngi m D|ng s ch cho bn thy c c|ch hnh th{nh cho mnh tnh t ch, bit c|ch thay i th|i nng nhit hay lnh lng xa c|ch g{i by nn nh}n. Chng n{y cng s ch cho bn bit c|ch ho{n thin dn nhng tnh c|ch bm sinh ca mnh tr th{nh mt Ngi m D|ng tuyt vi loi ngi m{ chng ta hng ao c. Chng c l do g phi rt r nht nh|t khi chng ta s hu tnh c|ch y quyn r. Chng ta say m K n Chi Phng ~ng gan d v{ sn s{ng b qua cho mi h{nh ng qu| |ng ca anh ta, nhng chng ai tn knh mt K n Chi Phng ~ng khng tht

47

Ngh thut quyn r

lng. Mt khi bn ~ nui dng nt tnh c|ch ni bt ca mnh, thm tht mt cht ngh thut v{o nhng g to ha ban tng, th sau bn c th tip tc ph|t trin thm nt tnh c|ch th hai hoc th ba l{m cho nh}n c|ch ca bn c{ng thm s}u sc v{ b n. Cui cng chng 10 vit v Ngi Khng Quyn R gip bn nhn thc v nhng nng lc i nghch trong t}m hn bn. Bng bt c gi| n{o, bn cng phi tm ra cn nguyn ca nhng xu hng b{i tr nng lc quyn r m{ bn c th c. H~y ngh n chn loi ngi n{y nh nhng chic bng. Ch khi tht s bc v{o mt trong nhng chic bng y v{ n ln dn trong con ngi bn, khi bn mi bt u ph|t trin tnh c|ch y quyn r ca mnh c c nng lc v hn.

48

M NHN NG
Ngi {n ng thng b nng bi trng tr|ch m{ h phi g|nh vc - lun phi chu tr|ch nhim, bit t ch v{ hiu l l. M Nhn Ng l{ hnh nh tuyt vi nht trong tr tng tng ca ngi {n ng v n{ng em n cho h mt s gii tho|t ho{n to{n khi nhng r{ng buc ca cuc sng. Trong s hin din y dc vng ca n{ng, ngi {n ng cm thy nh mnh c a n a ht ca nim kho|i cm thun ty. Trong mt th gii m{ ngi ph n thng qu| rt r nht nh|t trc hnh nh nh th, h~y hc c|ch iu khin dc vng ca ngi {n ng bng c|ch hin th}n th{nh hnh nh trong tr tng tng ca h. M NHN NG TI TR V{o nm 48 trc cng nguyn, vua Ai Cp - Ptolemy XIV - tm c|ch trut ph v{ lu {y ngi ch g|i, ng thi cng l{ v ca ng - n ho{ng Cleopatra. ng ra lnh canh gi bin i tht nghim ngt ngn chn ngi v quay tr v v{ ng bt u cai tr lnh a ca ring mnh. Nm sau , v tng t{i ba ca ch La M~ Julius Caesar - ~ n th{nh ph Alexandria m bo rng Ai Cp vn trung th{nh vi Rome cho d ~ xy ra v{i cuc chin tranh gi{nh quyn lc ni b. Mt m n, khi Caesar ang hp mt vi c|c tng lnh ca mnh ti cung in ca Ai Cp b{n v chin lc th mt ngi lnh bc v{o bm b|o rng c mt nh{ bun ngi Hy Lp ang ng ch ca, tay m mt mn qu{ ln qu gi| mun d}ng ln cho ng{i. Trong t}m trng phn n{o vui v, Caesar ~ cho php nh{ bun v{o. G~ nh{ bun bc v{o, trn vai v|c mt tm thm ln

49

Ngh thut quyn r

c cun li. Anh ta g d}y thng xung quanh cun thm v{ bng i tay thon thot ca mnh, anh ta m cun thm ra, l n{ng Cleopatra tr p c giu bn trong. Trong trang phc na kn na h, n{ng t t ng dy trc |nh mt ng ng{ng ca Caesar v{ to{n th c|c v quan kh|ch, ta nh thn V N hin ln t gia nhng t sng tr{o. Mi ngi sng s trc cnh mt n ho{ng tr p (v{o lc y n{ng ch mi 21 tui) bt ng xut hin trc mt h nh th bc ra trong mt gic m. H c{ng kinh ngc hn trc s t|o bo v{ t{i ng kch ca n{ng - gia m khuya nh ngi ln a v{o cng m{ ch c mt ngi {n ng i theo bo v, n{ng ~ |nh cc mi th bng mt nc c t|o bo. V{ Caesar l{ ngi say m n{ng nht. Theo nh{ vn ngi Hy Lp - Dio Cassius, Cleopatra ang v{o thi k xu}n sc nht ca cuc i. N{ng c mt ging ni l{m m m bt k ai nghe thy. S quyn r to|t ln t con ngi v{ ging ni ca n{ng c th l{m ng lng ca c nhng k khinh ght {n b{ lnh lng v{ kin nh nht. Caesar ~ b m hoc ngay t khi ng nhn thy n{ng v{ khi n{ng ct ging ni. Cng v{o m y, Cleopatra tr th{nh ngi tnh ca Caesar.

Trc , Caesar cng ~ c v s tnh nh}n gip ng th gi~n sau nhng cuc chinh chin y khc lit. Nhng ng lun nhanh chng ch|n h v{ tr li vi vi nhng g tht s khin ng h{o hng - mu chnh tr, nhng th th|ch ca cuc chin, chin trng La M~. 50

Trong khong thi gian trung bnh, con tu nguy nga ca chng ti, vi lc y ca l{n gi mnh, ~ nhanh chng tin gn n hn o ca M Nh}n Ng. Nhng gi }y cn gi du hn, ngun sc mnh n{o

M nh}n ng

l{m nhng cn sng tr nn phng lng m v{ khp ni bao trm mt bu khng kh yn tnh nh t. Ri ch ngi ca mnh, thy th h c|nh bum, v{ nm n v{o khoang t{u, ri h cng ngi xung cm m|i cho v{ nhp nhng khua nc bng nhng m|i cho bng g thng bng l|ng. Trong khi , ti ly mt khoanh s|p ong ln, dng gm ct nh v{ nh{o bp n tht mnh. Chng my chc s|p ong tr nn mm do v{ }m m trong ln nng ca cha t Mt Tri. Ti gi tng thy th li, nht s|p ong v{o tai h. Sau ti bo h tri cht tay v{ ch}n ti v{o ct bum. Ct xong, h li ngi xung v{ tip tc khua m|i cho trong Nm th|ng tri qua, Caesar dn dn dng nc en ngm. qun ht tt c nhng tnh ch ca Chng ti tip tc

Caesar tng chng kin nhiu ph n tm mi c|ch m hoc ng. Tuy nhin, ng ho{n to{n bt ng trc s xut hin ca Cleopatra. Mt m n, n{ng th th vi v vua n{y v c|ch l{m th n{o c th khi phc li vinh quang ca Alexander i v{ thng tr c th gii n{y nh Thng . m sau , n{ng li n tip v vua trong trang phc ging nh n thn Isis ti cung in sang trng ca mnh. Cleopatra khi m{n cho Caesar bng nhng bui tic vui say sa v{ suy i nht, th hin mnh nh mt k ngoi lai ngi Ai Cp. Cuc sng ca nh{ vua v{ n{ng ging nh mt tr chi khng dt, cng cam go v{ y th th|ch nh mt cuc chin, v mi khi ng cm thy an t}m bn n{ng th t nhin, n{ng li t ra lnh lng hoc gin d. Khi y, Caesar li phi tm c|ch g xoa du n{ng.

51

Ngh thut quyn r

Cleopatra v{ ng cng ~ tm ra c nhng c|i c lu li Ai Cp. V{o mt thi im n, n{ng dn v vua xui dng sng Nile tham gia cuc vin chinh lch s ho{nh trng. Trn con thuyn v cng nguy nga tr|ng l - cao trn mt nc 54 feet, gm v{i tng lp m|i bng v{ mt ngi n th thn Dionysus c chng bng c|c ct tr - Caesar trng cng ging nh mt ngi Ai Cp, ang ng nhn chm chm v{o nhng kim t th|p. V{ trong thi gian ng li l}u d{i ti Ai Cp, xa ri ngai v{ng ca mnh Rome, bit bao cuc binh bin ni lon ~ n ra khp ch La M~. V{o nm 44 trc cng nguyn, sau khi Caesar b |m s|t, ln ni ngi l{ ch tam hng, trong c Mark Antony, mt chin binh dng cm cng am m kho|i lc v{ thch ngm cnh; v{ ng thng hay tng tng rng mnh chnh l{ hin th}n ca thn Dionysus ca La M~. V{i nm sau, nh}n lc Antony 52

chuyn h{nh trnh m ca mnh. Khi chng ti va mi i trong ting gi ca bin c th c|c n{ng M Nh}n Ng cng ph|t hin ra rng con t{u ang tin li gn khu vc vng vng ging h|t du dng ca h. H ct ging h|t, Li gn }y, hi ngi hng Odysseus lng ly, s m hoa kt tr|i ca tinh thn thng v vng Achaea. H~y gh thuyn v{o ngh ngi thng thc ging h|t ca chng em. Cha c thy th n{o l|i thuyn vt qua vng nc n{y m{ khng lng nghe ging h|t du dng tun chy t b mi chng em. Ging h|t ngt ng{o lt m qua mt nc, lt v{o tai ti, v{ tr|i tim ti tri ln nim kh|t khao c nghe ging h|t qu| i n ni ti gt u

M nh}n ng

ang ti Syria, Cleopatra ~ mi ng ta n gp n{ng ti thnh Tarsus ca Ai Cp. Ti , n{ng ~ ng ch i kh| l}u v{ s hin din ca n{ng cng rc r v{ g}y sng s y nh ln u tin n{ng xut hin trc mt Caesar. Mt con thuyn rng v{ng nguy nga tr|ng l xut hin trn dng sng Cydnus. Nhng tay cho nhp nh{ng khua m|i cho theo bn nhc du dng; ngi xung quanh l{ nhng c g|i tr trung xinh p trong trang phc ging nh nhng n thn huyn thoi. Cleopatra ngi trn boong thuyn trong t th ta nh n thn Aphrodite v{ xung quanh d}n chng ang tung h tn n{ng mt c|ch nng nhit. Cng ging nh bao nn nh}n kh|c ca Cleopatra, Antony cm thy cho|ng v|ng. ng khng th cng li c nim kho|i cm k l m{ Cleopatra mang n. Nhng ng thi v vua cng mun chinh phc c tr|i tim n{ng v nu c th 53

v{ cau m{y ra hiu cho thy th th ti ra.

Homer, t|c phm Cuc h{nh trnh mo him, Quyn XII, E.V. Rieu dch

Kh ai c th cng li sc quyn r ca Cleopatra; c mt s li cun m~nh lit qua d|ng v v{ ging ni, kt hp vi sc mnh c bit trong tnh c|ch ca n{ng. S hp dn lan ta qua tng li ni v{ c ch ca n{ng, khin nhng k quanh n{ng tr nn say m. Ging ni ca n{ng em n nim kho|i cm thun ty; n ta nh mt loi nhc c a thanh }m, gip n{ng c th truyn ti ngn ng n vi mi ngi.
Plutarch, t|c phm Nhng v tng th{nh Rome, Ian Scott-Kilvert dch.

Ngh thut quyn r

khut phc c nim kiu h~nh ca ngi {n b{ ni ting n{y, ng s chng t c uy quyn ca mnh. V vy, ng ~ li Ai Cp, ri cng ging nh Caesar, ng dn dn gc di ch}n n{ng. N{ng li dng nhng yu im ca v vua n{y l{m tha m~n ng{i b{i bc, nhng bui tic say sa, nhng l nghi long trng v{ cnh tng xa hoa. a ng{i tr v th{nh Rome, Octavious mt th{nh vin kh|c ca ch tam hng La M~ - ~ d}ng cho ng mt ngi v: l{ Octavia - em g|i ca chnh Octavious v{ l{ mt trong nhng ngi {n b{ p nht th{nh Rome. Ni ting v c hnh v{ tm lng cao c, chc chn n{ng c th gi Antony tr|nh xa khi con im Ai Cp. Nhng mu k n{y cng ch hiu nghim trong mt thi gian ngn ngi v Antony khng t{i no qun c hnh bng ca Cleopatra. V{ 3 nm sau, ng ~ quay v vi n{ng. Chuyn g n s phi n: 54

S hp dn tc thi ca mt b{i h|t, ging ni, hay mi hng. S hp dn ca con b|o vi mi hng thm ng|t. Theo nhng ngi La M~ v{ Hy Lp c i, con b|o l{ lo{i ng vt duy nht ta ra mi hng. N s dng mi hng n{y thu ht v{ bt con mi. Nhng c|i g trong hng thm c th quyn r c con mi?... Yu t g trong b{i h|t ca nhng n{ng M Nh}n Ng c th li cun chng ta, hay trong v p ca khun mt, trong chiu s}u ca vc thm bin s}u? S quyn r nm trong hnh thc b ngo{i thun ty, ch khng h nm trong nhng du hiu biu hin v{ ngha ca chng. i mt quyn r chng c ngha g, chng qua ch l{ |nh

M nh}n ng

ng ~ tht s tr th{nh n l ca Cleopatra, chp nhn quyn nng v hn ca n{ng, n mc v{ sng theo phong tc ca ngi Ai Cp v{ dn dn t b np sng ca th{nh Rome. Trong u ng ch tn ti mi hnh bng ca Cleopatra - mt c|i bng v hn c nhn thy trn ng tin xu m{ cho n nay chng ta vn cn lu li nhng ghi chp m t v n{ng. Khun mt n{ng d{i thanh t vi chic mi hi nhn v{ nt mt ca n{ng ni bt hn nh i mt en to tuyt p. Tuy nhin, nng lc quyn r ca n{ng li khng n cha di lp v ngoi hnh ca n{ng bi tht s cn c nhiu ph n th{nh Alexandria c xem l{ xinh p hn n{ng. Nhng g n{ng vt tri hn hn so vi nhng ngi {n b{ kh|c chnh l{ kh nng m hoc {n ng. Trn thc t, Cleopatra khng c g ni bt v ngoi hnh cng nh khng c cht t{i nng v chnh tr n{o. Nhng c Caesar v{ Anthony u l{ nhng 55

mt nhn chm chm, cng nh khun mt trang im cng ch l{ v b ngo{i Mi hng ca con b|o cng l{ mt thng ip v nghang sau mi hng con b|o cng ch l{ con vt v hnh, ht nh ngi ph n sau lp ha trang. M Nh}n Ng cng v hnh. Con ngi lun say m thch th trc nhng g c che y.
Jean Baudrillard, Quyn r

Chng ta b la mt trc v trang im ca ngi ph n, bi dung mo bn ngo{i\ Tt c v{ng bc v{ n trang: th hin qu| t v bn cht ca nhng g chng ta ang ngm\ C phi }y l{ con ngi tht ca c ta khng? V{ (bn c th hi) con

Ngh thut quyn r

ngi {n ng t{i gii v{ gan d li khng ph|t hin ra iu n{y. Nhng g h thy l{ mt ngi ph n lun bin i khng ngng trc mt h, ch c duy nht hnh nh ca n{ng khng th ln vi bt k ngi ph n n{o kh|c. Trang phc v{ c|ch trang im ca n{ng thay i lin tc mi ng{y, n{ng lun bit c|ch to cho mnh mt d|ng v cao qu ta nh mt n thn. Nh nhiu t|c gi vn ngi ca, n{ng c mt ging ni du dng l{m say m lng ngi. C th li ni ca n{ng cng tm thng v v, nhng li c tht ra ngt ng{o m |i n ni ngi nghe s cm thy nh th mnh chng nh n{ng ni g m{ ch nh c|i c|ch n{ng tht ra tng li ni.
Cleopatra lin tc to ra s bin i mun hnh mun v - cng phm, nhng cuc chin gi to, nhng cuc vin chinh v{ nhng bui tic ci trang. Mi th u c d{n dng nh v kch v{ c chun b rt cng phu. Mi lc nm bn cnh n{ng, u c bn

ngi tht }u gia lp v h{o nho|ng phong ph b ngo{i\ Th chng ta c th tm thy i tng m{ mnh say m khng? Con mt b |nh la/ Bi s ngy trang kho lo ca Tnh Yu.
- Ovid, Phng thuc ca Tnh Yu, Peter Green dch

Anh ta ang la {n gia sc ca mnh trn vng ni Gargarus, nh ni cao nht ca d~y Ida, khi y nam thn Hermes, cng vi c|c n thn Hera, Athene v Aphrodite trao cho anh ta qu t|o v{ng cng vi thng ip ca thn Zeus: Paris, v ngi va p trai li va khn ngoan trong chuyn tnh |i, Zeus ra lnh cho ngi h~y |nh gi| xem ai l{ n thn

56

M nh}n ng

c quay cung chao o gia nhng hnh nh v{ gic m. Ngay khi bn an t}m rng bn ~ s hu c ngi {n b{ k l v{ lun bin i n{y, n{ng lp tc t ra lnh nht hoc gin d chng t r rng mi th u nm trong tm kim so|t ca n{ng. Bng c|ch n{y, mt ngi {n b{ tng b lu {y v{ xm b x t ~ c th xoay chuyn tnh th ln nm quyn cai tr t nc Ai Cp trong gn 20 nm.

p nht.

Paris th d{i, Thi {nh vy. Nhng trc ht ti cu xin nhng n thn thua cuc ng bc mnh vi ti. Ti chng qua cng ch l{ ngi trn mt tht, nn rt c th phm sai lm. Tt c c|c n thn u ng tnh v{ ch i s quyt T b{i hc ca Cleopatra, chng ta nh ca anh ta. Khi y nghim ra rng khng phi v p b Paris hi Hermes, Ch ngo{i to nn hnh nh n{ng M Nh}n nhn b ngo{i |nh Ng m{ ng hn, chnh tnh c|ch y gi| h nh vy c kch tnh ~ cho php mt ngi {n b{ chnh x|c khng? Hay h tr th{nh thn tng trong tr tng nn ci ht xim y? tng ca bao ngi {n ng. Mt Qui lut ca cuc thi l{ ngi {n ng cm thy ch|n ght mt do ngi quyt nh, ngi ph n cho d c y p bit Hermes tr li vi mt dng n{o v anh ta kh|t khao nhng n ci b him. nim kho|i cm kh|c v{ mun c Khi y, liu c|c n thn phiu lu mo him. Tt c nhng g c thun lng ci xim y m{ mt ngi ph n cn l{m xoay khng?. chuyn tnh th l{ h~y to ra mt o Hermes bo c|c n thn gi|c rng c ta c th mang n s bin l{m nh vy, v{ t nh i mun hnh vn trng v{ nhng cuc quay lng li. phiu lu mo him y th v. {n ng Chng my chc

57

Ngh thut quyn r

thng d b |nh la qua v p hnh thc bn ngo{i v h u mc khuyt im v th gi|c. H~y to cho mnh hnh nh mt n{ng M Nh}n Ng c sc quyn r y n tnh v{ nhng c ch tuy kch tnh nhng rt cao sang v{ kin nh, ngi {n ng t s sp by. Anh ta khng bao gi cm thy ch|n ght bn v{ ri anh ta khng th t b bn. H~y lun l{m anh ta ri tr v{ ng bao gi anh ta nhn thy con ngi tht ca bn. C nh vy, anh ta s lun b|m theo bn cho n khi anh ta chm m v{o b tnh. M NHN NG TNH I

Aphrodite ~ sn s{ng, nhng Athene c khng khng i ci mi c|i ai tht lng ni ting v{ tuyt p, c th khin cho mi ngi yu say m bt k ngi n{o eo n. Aphrodite ni mt c|ch |c , Tt thi, ta s l{m nh vy, vi iu kin l{ ngi phi ci b c|i m st trn u ngi ra- trng ngi tht xu x nu khng c chic m.

N{o b}y gi nu n{ng ng , ti s phi |nh Norma Jean Mortensen, cng chnh l{ gi| tng ngi mt, Marilyn Monroe trong tng lai, ~ tri Paris thng b|o .li qua nhng nm th|ng thi th u ti }y hi n thn tuyt mt tri tr m ci Los Angeles. Tui p Hera! Mi hai n th ca c y p nhng cng vic thn kia lui ra ngo{i qun qut c ng{y ch khng c vui trong chc l|t c chi tha thch nh bao a tr ng khng? trang la kh|c. trng, c sng rt ni t}m, t khi ci, nhng li thng H~y ngm nhn ta mt hay m mng. Mt ng{y n, khi y c c|ch tn tng, Hera trn 13 tui, trong lc ang mc ni, nh nh{ng xoay i hc th c ph|t hin ra rng chic |o ngi mt vng v{ l

58

M nh}n ng

trng m{ tri tr m ci ph|t cho c ~ b r|ch, v vy c phi mn tm chic |o len ca mt c b nh tui hn cng tri. Chic |o len qu| cht v kch c ca n nh hn kch c ca c v{i s. Bng nhin, v{o ng{y , bn con trai trong trng dng nh c bu quanh c bt c ni }u c ti (c th c ~ ph|t trin y v sinh l tui n{y). C ~ vit trong nht k ca mnh rng, Bn chng nhn chm chm v{o chic |o ca mnh y nh th l{ mt m v{ng vy.

th}n hnh tuyt m ca n{ng, v{ h~y nh rng nu ngi chn ta l{ ngi p nht, ta s gip ngi tr th{nh l~nh cha to{n b vng t ch}u \, v{ tr th{nh ngi {n ng gi{u c nht trn i.

Hi n thn ca ti i, ti khng b mua chuc }u Rt tt, cm n. Gi }y ti ~ nhn thy S ph b{y n{y tuy s s{i nhng li g}y tt c nhng g cn thy. sng st. Trc }y, dng nh chng N{o n lt ngi ai thm ch n Norma Jean, thm ch kh|cxin mi n thn l{ cn tru chc c, nhng gi }y c xinh p Athene! ~ nhn thc c c|ch l{m th n{o Ta }y, Athene ln thu ht s ch , thm ch xem n l{ ting, ch}n tin v pha sc mnh ca bn th}n v c vn l{ trc mt c|ch c ch ngi c tham vng rt ln. V vy, c ch. Nghe n{y, Paris, y bt u ci nhiu hn, khng nu ngi khn ngng thay i c|ch trang im cng ngoan, h~y ta t gii nh c|ch n mc ca mnh. V{ |p li, thng, ta s gip ngi chng my chc c nhn thy c iu g tr th{nh k bt kh rt ngc nhin: khng cn c phi chin bi trong mi cuc ni hay phi l{m g, bn con trai vn c chin, cng nh th{nh yu c say m. C vit, Tt c nhng ngi {n ng p trai

59

Ngh thut quyn r

k h}m m ti u ni vi ti cng mt , nhng bng nhiu c|ch kh|c nhau. l{ li ca ti v ~ khin tt c h u mun c hn v{ m p ti. V{i ngi trong s h ni rng nguyn nh}n l{ do c|i c|ch ti nhn h vi |nh mt m ui, nng nhit. Nhng ngi kh|c li cho rng l{ do ging ni ca ti ~ hp hn h. Vn c mt s ngi kh|c li ni rng con ngi ti to|t ra s rung cm l{m m mn h.

nht v{ khn ngoan nht trn tr|i t.

Ti l{ mt k chn gia sc hn mn, khng phi l{ ngi lnh chin, Paris ni Nhng ti ha s xem xt cng bng v nguyn vng ca n{ng. Xong ri. Gi }y, n{ng c th t do mc xim |o v{ i m V{i nm sau , Marilyn ~ c gng th v{o. Th n thn hin nng lc trong lnh vc in Aphrodite ~ sn s{ng nh. Nhng nh{ sn xut phim u ni cha? vi c rng: th}n hnh ca c rt hp Aphrodite bn ln tin dn nhng khun mt ca c li khng li gn anh ta, v{ Paris c n nh lm. C ch m nhn mt bng bng v nhng vai ph, nhng mi khi c xut n{ng ta tin n s|t hin trn m{n nh, thm ch cho d c ngi anh ta n ni h ch xut hin trong gi}y l|t ngn ngi gn nh chm v{o nhau. cng khin c|nh {n ng trong s Xin h~y ngm nhn ta kh|n gi tr nn in o t}m hn v{ mt c|ch chu to{n, ng khp c|c rp h|t r ln ting hut s|o b st th g ngay khi inh i. Nhng vn khng ai nhn thy ta va nhn thy ngi, c cht t{i nng siu sao n{o trong ta t nh lng mnh: con ngi c. V{o mt ng{y ca nm Khng th t xit, sao li 1949, lc y c mi 23 tui v{ s c ch{ng trai tr p nghip ca c ang khng li, trong nht trong s {n ng

60

M nh}n ng

mt ba n ti, c ngi ~ m|ch bo vi c rng nh{ sn xut phim Groucho Marx ang tm kim mt n din vin ng vai mt qu bom tc v{ng trong b phim mi Love Happy. N{ng ~ s|nh bc bn cnh Groucho vi d|ng i m{ theo li ng ta m t, khi gi dc vng gi{ nua ca ti v{ khin ti sng s. C|i c|ch n{ng y ni chuyn nh mt rt v{o tai v{ c|i d|ng i do n{ng s|ng to nn. chnh l{ d|ng i ca nhng din vin ni ting Mae West, Theda Bara v Bo Peep ha quyn v{o nhau to nn, Groucho ~ tht ln sau khi ngm c i tn b bn cnh. Chng ti quay cnh v{o s|ng nay. V{ v vy, Marilyn ~ s|ng to ra d|ng i y tai ting ca mnh - mt d|ng i c v gi to nhng li gi ln mt s pha trn gia v ng}y th trong trng v{ dc vng.

xut hin trn nh Phrygia nh? Ti sao anh ta li ung ph cuc i ni vng ni hoang vu n{y la {n gia sc ngu ngc?. [, ti sao ngi l{ Paris? Ti sao khng chuyn n sng trong mt th{nh ph v{ hng mt cuc sng vn minh? Ngi mt m|t g m{ khng ci mt ngi nh n{ng Helen ca th{nh Sparta, ngi cng xinh p nh ta v{ chng km phn nng nhit? B}y gi ta khuyn ngi nn do mt vng quanh Hy Lp, con trai Eros (Thn \i Tnh) ca ta s hng V{i nm sau , rt kinh nghim t dn cho ngi. Mt khi nhng th th|ch v{ sai lm, Marilyn ~ ngi n c th{nh t hc c c|ch l{m th n{o tng hiu Sparta, ngi s thy qu t|c ng ca mnh ln gii {n ng. rng Helen yu ngi Ging ni ca c lc n{o cng ngt say m. ngo, thu ht l{ cht ging ca mt Th n thn c d|m th c b. Nhng cht ging n{y cng ~ iu khng?, Paris g}y ra mt s phin phc cho c trong

61

Ngh thut quyn r

s nghip ng phim m~i cho n khi c ai ~ ch cho c c|ch h ging trm xung, to th{nh mt cht ging nh nh v{ s}u lng m{ sau ~ tr th{nh mt trong nhng c im quyn r c bit ca c. Trc khi xut hin trc mt cnh quay, Marilyn lun ngi ngm mnh h{ng gi trc gng. Hu ht mi ngi u cho rng c rt kiu cng v{ t m~n - c yu thch hnh nh ca chnh mnh. S tht l{ c c hnh nh nh vy khin c phi mt hng gi to ra. Marilyn ~ b ra nhiu nm hc hi v{ luyn tp ngh thut trang im. T ging ni, bc i, khun mt v{ d|ng v - tt c u do chnh c s|ng to nn. nh cao ca danh vng, nhng ln bc v{o qu|n bar New York m{ khng trang im v{ khng kho|c ln mnh nhng b qun |o lng ly, c cht rng mnh khi thy chng ai thm khi c bc ngang qua.

hi mt c|ch phn khi. Aphrodite ~ th, v{ Paris, khng cn n o suy ngh na, trao lin cho n thn n{y qu t|o vng.
-ROBERT GRAVES, Thn thoi Hy Lp, tp I

Ta c th so s|nh n{ng con g|i xinh p n{y vi ai, tht may mn nu khng phi l{ nhng n{ng M Nh}n Ng, m{ bng sc ht nam chm ca mnh ~ li cun nhng con t{u v pha h? V vy, ta tng tng rng chnh Isolde ~ m hoc nhng suy ngh v{ tr|i tim vn c ng rng bn th}n chc Cui cng, th{nh cng cng ~ n vi chn khng bao gi b c, nhng ng thi km theo l{ lay ng bi tnh yu. V{ nhng vn khin c bun bc v{ qu tht, hai hnh nh phin mun: c|c h~ng phim ch tuyn ny- nhng con t{u lnh chn c ng vai qu bom tc v{ng. nh phiu bt v{ nhng C mun th sc vi nhng vai ng suy ngh lan man lc li-

62

M nh}n ng

n nhng khng ai chn c bt k rng kh khn lm c mi cm thy khinh b c nhng tnh c|ch y sc quyn r m{ chnh bn th}n n lc to nn. Mt ng{y n, trong khi c ang din tp mt cnh trong phim The Cherry Orchard th Michael Chekhov o din ca c - cht hi, C phi em ~ ngh n chuyn chn gi khi chng ta ang cng ng phim phi khng?. Khi c tr li rng khng phi, anh ta tip tc, T u n cui cnh quay anh lun cm nhn t em s rung cm nhc dc. Nh th em l{ ngi {n b{ ang nm gi dc vng Marilyn {, b}y gi th anh hiu c nhng rc ri m{ em vng mc trong s nghip in nh ca mnh. Em l{ mt ph n lun ta ra s rung cm nhc dc bt k l{ em ang l{m g hay ngh g. C th gii n{y u nng nhit n nhn s rung cm y. Rp chiu phim s cht nch ngi khi em xut hin trn m{n nh. Marilyn Monroe say m kh nng li cun dc vng ngi {n ng ca bn th}n. C s dng th}n hnh ca mnh nh mt cng c, l{m cho c th lc n{o cng to|t ln dc tnh v{ khin cho

~ th hin mt s so s|nh r nt. C hai him khi n{o i theo mt con ng thng tp, thng xuyn neo u ti nhng bn cng xa l, v{ lnh nh trn nhng ngn sng nhp nh. Tng t, nhng ham mun v vn v{ nim khao kh|t tnh yu ty tin cng tri dt ging nh mt con t{u lnh nh v b bn. N{ng cng cha tr trung quyn r n{yIsolde nh~ nhn v{ e l~ li cun nhng suy ngh tho|t ra khi nhng tr|i tim ni ct gi chng mt c|ch thing ling, y ht nh lc ht nam ch}m ~ ko con t{u v pha ging h|t ca nhng n{ng M Nh}n Ng. N{ng h|t mt c|ch cng khai ln kn |o, l{m xao xuyn t i tai, |nh

63

Ngh thut quyn r

ngoi hnh lc n{o cng gi cm v{ p m hn. Nhng ngi ph n kh|c ch bit li dng nhiu th on l{m tng thm s hp dn nhc dc ca mnh, nhng Marilyn th kh|c v c cha bao gi c ch t}m khi l{m iu n{y. Tui th bt hnh ~ tc ot mt ca c mt th v cng quan trng: l{ tnh yu thng. T s}u thm trong t}m hn mnh, c lun khao kh|t c yu thng v{ c mong i. Nhu cu thit tha n{y lun khin c d b tn thng ging nh mt c b lc n{o cng mun c m p, ch che v{ bo v. V{ ni khao kh|t tnh yu thng n{y c{ng tri ln mnh m mi khi c ng trc ng knh m|y quay phim. C chng cn phi n lc th hin iu n{y v cm xc ca c l{ c tht v{ xut ph|t t t}m hn ca c. Mt |nh mt hay c ch khng cht toan tnh hay khng c ch t}m s to hiu qu gp i. Chnh s v t ng}y th s kch thch ni khao kh|t trong ngi {n ng. N{ng M Nh}n Ng tnh |i s c t|c ng trc tip v{ nhanh chng hn n{ng M Nh}n Ng t{i tr. L{ hin th}n

mt cho n tr|i tim. B{i ht m nng ht cng khai ti }y hay nhng ni kh|c u bng cht ging ngt ng{o du dng v{ nh nh{ng, ng}n vang khp vng quc khin bt k ai nghe thy cng rung ng t}m hn. Nhng b{i h|t b n nm trong chnh v p k l ca nng- b{i h|t n cha mt iu nhc m ly th|nh tht qua tng |nh mt, lng ng trong bao t}m hn qu tc v{ bng php mu nhim, ~ bt ng tm ly nhng suy ngh, giam cm chng, v{ tri buc chng cng vi ni kh|t khao.
Gotteried von Strassburg, Ngi h|t rong, A.T.Hatto dch

Nim say m vi nhng bc tng v{ tranh ha,

64

M nh}n ng

ca dc vng v{ ni khao kh|t, n{ng khng cn phi tnh to|n li cun cm gi|c bn ngo{i hoc khng cn phi c s chun b cng phu, y gi to. Cuc sng ca n{ng dng nh khng h b cho|n chim bi cng vic hay nhng th vt v~nh. N{ng em li cm gi|c rng cuc sng ca n{ng y p nhng iu th v v{ n{ng lc n{o cng th th|i, thnh thi. iu lm cho mt M Nh}n Ng tnh |i kh|c bit hn so vi mt con im hng sang chnh l{ s ng}y th v{ d b tn thng ca n{ng. O|i m thay, s kt hp hai c im n{y li em n cm gi|c tha m~n cho ngi {n ng: h s c o gi|c nh th h l{ ngi bo v n{ng, l{ mt ngi cha lun dang rng c|nh tay ch che n{ng d rng trn thc t, n{ng M Nh}n Ng tnh |i mi chnh l{ ngi kim so|t mi cm xc.

thm ch cn quan h tnh |i vi chng ch l{ o nh trong tr tng tng ca con ngi thi xa xa, ni bt nht l{ v{o thi Phc Hng. Giorgio Vasari, vit trong phn m u ca t|c phm Tiu s v ngh thut trong di tch c, ~ k tng tn v vic con ngi d|m vi phm lut l, ln v{o nhng ngi n v{o ban m v{ l{m tnh vi nhng bc tng Thn V N. V{o s|ng hm sau, khi nhng linh mc bc v{o ni th|nh ng tn nghim ~ ph|t hin ra du vt ca Mt ngi ph n khng nht thit s nhc cn st li trn bm sinh ~ phi c nhng thuc tnh nhng bc tng cm ca mt Marilyn Monroe c th thch. Lynne Lawner, Cuc i ca ho{n th{nh xut sc vai M Nh}n Ng nhng n{ng g|i im tnh |i. Hu ht nhng yu t to nn v p ngoi hnh u do chnh ngi ph n trau chut v{ t im nn. iu ct li }y chnh l{ v ng}y th trong trng ca

65

Ngh thut quyn r

mt n sinh. Trong khi mt phn con ngi bn dng nh lun g{o tht i tha m~n nhng ham mun nhc dc th phn kia li rt ng}y th v{ bn ln y nh th bn khng hiu bit g v kh nng nh hng ca bn th}n. D|ng i, ging ni v{ iu b c ch ca bn u rt m h - bn th}n bn va l{ mt ngi {n b{ tng tri v{ c kh nng khi gi dc vng, li va l{ mt c b ng}y th trong trng. Trong cuc chm tr|n tip theo bn s gp phi nhng n{ng M Nh}n Ng - ngi c th m hoc bt k ngi {n ng n{o n gn h Bng ging h|t ngt ng{o du dng, nhng n{ng M Nh}n Ng ~ hp hn anh ta, trong khi h vn ngi trn c|nh ng c vi nhng ng xng n|t vn m{ vn cn lng lng di lp da kh ho ca bao g~ {n ng. C IM NI BT T xa n nay, M Nh}n Ng chnh l{ ngi {n b{ c nng lc quyn r c xa nht. N{ng l{ hin th}n ca n thn Aphrodite chnh bn cht ca n{ng n cha nng lc thn thoi, nhng ng tng tng rng n{ng thuc v qu| kh, hay ch c trong truyn thuyt v{ lch s: n{ng hin th}n cho hnh nh y quyn uy v nhc dc trong tr tng tng ca {n ng; l{ ngi {n b{ cc k t tin v{ c kh nng m hoc, lun em n nim kho|i cm v tn pha cht nguy him. Trong th gii ng{y nay, hnh nh n{y ch c th tn ti mnh m trong tinh thn ca ngi {n ng, v ng{y nay, hn bao gi ht ngi {n ng sng trong mt th gii m{ mi th u c m bo an to{n khin bn nng t{n bo ca anh ta b hn ch; mt th gii him khi n{o to cho anh ta c c hi c mo him v{ th th|ch. Trong x~ hi xa, ngi {n ng thng c nhng phng c|ch c th tha m~n ni khao kh|t

66

M nh}n ng

n{y nh: chin tranh, i dng, mu chnh tr, v vy trong lnh vc tnh |i, g|i im hng sang v{ tnh nh}n l{ nhng hnh nh gn nh rt quen thuc trong x~ hi. H em n cho ngi {n ng s bin i mun m{u mun v v{ s mo him m{ ngi {n ng khao kh|t. Nu khng c nhng phng tin tha m~n n{y, ni kh|t khao s quay v{o gi{y v t}m can ca anh ta, khin anh ta bt rt au kh. C i lc, mt ngi {n ng hng mnh cng s l{m iu g di dt, vng v{o mt mi quan h yu ng khi chng c nhu cu, chng qua ch v s cm ng }y chnh l{ mi nguy him khn lng. Nhng iu di dt t ra c nng lc quyn r v hn, c bit l{ i vi ngi {n ng- ngi m{ dng nh lc n{o cng phi s|ng sut v{ thu tnh t l. Nu nh trong chng ta ai cng c nng lc quyn r th M Nh}n Ng chnh l{ ngi {n b{ c uy lc ln nht. N{ng c th iu khin nhng xc cm c bn nht ca ngi {n ng, v{ nu ph|t huy tt vai tr ca mnh, n{ng c th bin i mt ngi {n ng mnh m v{ c tinh thn tr|ch nhim th{nh mt tn n l kh kho. M Nh}n Ng c th iu khin c c nhng ngi {n ng cng ci v{ ngh lc nht - mt chin binh hay mt v anh hng gan d, chng hn nh Cleopatra c th khut phc Mark Antony hay Marilyn c th ch ng c Joe DiMaggio. Nhng ng bao gi tng tng rng M Nh}n Ng ch c th chinh phc c mi loi ngi n{y. Julius Caesar l{ mt nh{ vn, ng thi l{ mt nh{ t tng- ngi c th bin chuyn t{i nng tr tu ca mnh v{o trong nhng cuc chin v{ trn v {i chnh tr; cn nh{ son kch Arthur Miller cng say m Monroe in o khng km g DiMaggio. Nhng ngi {n ng thng minh thng d mc by tnh ca M Nh}n Ng nht v cuc sng ca h thiu vng s kho|i cm nhc dc thun ty. N{ng M Nh}n Ng chng

67

Ngh thut quyn r

cn phi lo lng g v vic tm kim c ng nn nh}n. Ma lc ca n{ng t|c ng ln mt ngi v{ t t ln tt c {n ng kh|c. u tin v{ cng l{ trn ht, M Nh}n Ng cn phi to cho mnh s kh|c bit so vi nhng ngi {n b{ kh|c. N{ng bn cht vn ~ qu him, mang tnh thn thoi, v{ lun ni bt hn gia |m ng. V vy n{ng cng chnh l{ chin li phm v gi| m{ bao {n ng vn hng ao c gi{nh chim c. Cleopatra to cho mnh nt ring bit bng t{i tr y kch tnh; cng c hu hiu ca n ho{ng Josephine Bonaparte li chnh l{ tnh c|ch cc k o l mm yu; ca Marilyn Monroe l{ s ng}y th trong trng ca mt c b. }y yu t ngoi hnh cng ng vai tr rt quan trng v trc mt ngi {n ng, M Nh}n Ng chnh l{ mt hnh nh u vit nht. Mt th}n hnh v cng n tnh v{ gi cm, thm ch l{ mt c im l bch bun ci cng s nhanh chng khin bn ni bt hn v hu ht nhng ngi {n b{ kh|c khng bao gi d|m ph trng mt hnh nh nh th. t|ch bit hnh nh ca mnh khi nhng ngi {n b{ kh|c, M Nh}n Ng phi c hai c tnh quan trng kh|c: Kh nng quyn r khin ngi {n ng m mn v{ mt t ch; v{ mt cht th th|ch pha ln cht nguy him. S nguy him c sc hp dn n k l. khin mt ngi {n ng theo ui bn th tng i n gin, ch cn c mt th}n hnh y gi cm. Nhng bn khng c ging nh mt con im hng sang hay con h lu- ngi m{ {n ng c th cng theo ui nhng ri nhanh chng mt hng th. Thay v{o , bn phi c mt cht ngp ngng e l v{ xa c|ch ta nh l{ bn bc ra trc mt h t trong gic m. Trong sut thi k Phc Hng, nhng n{ng M Nh}n Ng ni ting, chng hn nh Tullia dAragona c d|ng v v{ c ch ta nh n thn Grecian-

68

M nh}n ng

mt thn tng v{o thi . Ng{y nay bn c th bt chc ging nh mt thn tng trong phim- bt chc bt k nhng g c v hoang ng, thm ch l{ mt s s h~i g}y cm hng. Nhng c im n{y s khin ngi {n ng theo ui bn say m, v{ c{ng theo ui bn, anh ta li c{ng cm thy rng anh ta ang nm quyn ch ng. }y chnh l{ mt phng k tuyt vi ngy trang cho vic bn ang ho{n to{n thao tng anh ta. Kh|i nim v s nguy him v{ th th|ch, thnh thong l{ v c|i cht dng nh ~ li thi, th nhng s nguy him li chnh l{ yu t then cht trong nng lc quyn r. N nm thm gia v cm xc v{ c bit, n li c{ng v cng hp dn vi ngi {n ng thi nay- nhng ngi thng phi s|ng sut v{ phi kim nn cm xc. S nguy him thng ch hin hu trong nhng c}u chuyn hoang ng v M Nh}n Ng. Trong t|c phm Odyssey ca Homer, anh hng Odysseus phi cho thuyn n gn nhng tng | ni nhng n{ng M Nh}n Ng k l ang ngi h|t v{ vy gi thy th t t i v{o ch cht. C|c n{ng ng}n ln khc h|t v nhng chin thng huy ho{ng ca thi qu| kh, v th gii tui th khng cn g|nh v|c tr|ch nhim, v{ mt th gii ngp tr{n nim vui v tn. Ging h|t ca c|c n{ng trong tro mt m{ nh nc, du dng v{ mi gi. C nhng thy th s lao xung nc chi a vi c|c n{ng ri sau b cht ui; nhng thy th kh|c cng cm thy bn lon v{ phn khch ~ l|i thuyn lao thng v{o |. bo v thy th ca mnh khi nhng n{ng M Nh}n Ng , Odysseus ~ nht kn tai ca h bng s|p ong; ri anh ta yu cu ct cht mnh v{o ct bum, v th anh ta va c th nghe ging h|t ca c|c n{ng M Nh}n Ng, li va c th sng st k v n- mt ni kh|t khao k l. K t , ngi ta truyn

69

Ngh thut quyn r

ming nhau c}u chuyn ly k v n{ng M Nh}n Ng v{ s c|m d cht ngi. Cng nh nhng ngi thy th thi xa phi cho thuyn v{ l|i theo phng hng ~ nh, bt chp mi s sao l~ng v{ phin nhiu th ngi {n ng thi nay cng phi l{m vic v{ i theo mt li mn thng tp ca cuc sng. Ting gi ca c|i g nguy him, g}y cm ng hoc l lm thng c sc hp dn {n ng hn v iu lun b cm o|n. H~y ngh n nhng nn nh}n ca nhng n{ng M Nh}n Ng ni ting trong lch s, chng hn: Paris ~ dy ln mt cuc chin m m|u chim c n{ng Helen ca th{nh Troy, Caesar mo him |nh i c mt ch v{ Antony |nh mt s nghip ln cuc i trong tay Cleopatra, Napoleon tr th{nh mt thng h bi Josephine, DiMaggio khng bao gi tnh t|o trc Marilyn v{ Arthur Miller khng th s|ng t|c c g trong nhiu nm lin. {n ng thng b hy dit bi c|c M Nh}n Ng, tuy vy h khng c c|ch n{o tho|t khi s li cun ca c|c n{ng. (v nhiu ngi {n ng mnh m v{ y quyn uy li thng c tnh bo d}m). Yu t s nguy him rt d nhn thy v{ c{ng l{m tn thm cho nhng c im kh|c ca M Nh}n Ngchng hn nh l{ s in r trong con ngi ca Marilyn c th ht hn {n ng. S phi l k l ca n{ng M Nh}n Ng thng c sc hp dn v hn i vi {n ng, nhng ngi lun cm thy nng n bi chnh s hp l ca chnh mnh. Yu t s s h~i cng rt quan trng: gi ngi {n ng mt khong c|ch ph hp s c c s tn trng. ng anh ta n qu| gn bn, nhn thu t}m can v{ thy c nhc im ca bn. H~y to ra ni s h~i nh th bng c|ch thay i t}m trng t ngt, khin ngi {n ng mt thng bng, thnh thong e da anh ta bng nhng c ch tht thng.

70

M nh}n ng

Yu t quan trng nht ca M Nh}n Ng c th khi gi s ham mun chnh l{ th}n hnh, cng c sc mnh ch yu ca n{ng. Nhng nt c trng ca th}n th nh: hng thm, v n tnh lan ta qua c|ch trang im, qua s trau chut kho lo cng phu hoc qua trang phc lng ly- tt c u l{m say m ngi {n ng bi v chng chng ni ln iu g. V{ ri ngi {n ng s mt ht l tr, v{ c cm gi|c ta nh con mi ang vng vy trong chic by hay nh con b ang hng m|u trc s pht ph ca tm |o cho{ng . Din mo c bit ca n{ng M Nh}n Ng thng b nhm ln vi v p b ngo{i, c bit l{ khun mt. N{ng M Nh}n Ng cha hn s c mt khun mt xinh p: thay v{o , khun mt n{ng thng t ra rt lnh lng v{ xa c|ch. (Ngi ta u bit rng c Cleopatra v{ Marilyn, hai n{ng M Nh}n Ng ni ting nht trong lch s, chng ai c khun mt xinh p c). Mc d n ci duyn v{ |nh mt gi tnh u c nng lc hp dn v tn, nhng chng khng c vt tri v{ |t mt din mo tng th ca bn. Bi chng qu| r r{ng v{ trc tip. M Nh}n Ng phi c kh nng khi dy s khao kh|t chung chung, v{ c|ch tt nht l{m c iu n{y l{ to ra mt n tng to{n din v con ngi bn m{ c th khin {n ng ri tr v{ m mn. khng phi l{ mt nt c bit n{o m{ l{ mt s kt hp nhiu c tnh sau: Ging ni: }y r r{ng l{ mt c tnh v cng quan trng, nh ngi ta vn thng ng trong nhng c}u truyn truyn thuyt, ging ni ca n{ng M Nh}n Ng c th g}y n tng nhc dc trc tip vi kh nng khi gi k l. C l l{ nng lc hi quy mang tnh gi nh ta nh kh nng m{ ging ni ca mt ngi m c th trn an hoc kch ng a con ca mnh, thm ch trc khi a tr hiu c nhng g m{ m mnh ang ni. M

71

Ngh thut quyn r

Nh}n Ng phi c mt ging ni y h{m , bng gi ngm gi ln dc vng con ngi. Hu ht nhng ai tng gp Cleopatra u bnh phm rng ging ni ngt ng{o, li cun ca n{ng c th thi min lng ngi. N ho{ng Josephine - mt trong nhng ngi {n b{ c nng lc quyn r ni ting v{o cui th k 18- c ging ni mm mi, ngt ng{o em n cho ngi {n ng cm gi|c k l v{ gi nh v ngun gc Creole ca n{ng. Marilyn bm sinh ~ mang trong mnh mt cht ging nh nh ging ging tr con, nhng c hc c c|ch h ging trm xung, khin cho cht ging tht s li cun ngi nghe. Ging ni ca Lauren Bacall th vn d ~ trm sn, nhng nng lc quyn r ca n{ng xut ph|t t c|ch din t chm r~i v{ khi gi. M Nh}n Ng khng bao gi ni gp g|p, hng h hay the th. Ging ni ca n{ng im tnh v{ chm r~i y nh th n{ng cha bao gi ho{n to{n tnh gic hay bc ch}n ra khi ging ng. Phong c|ch n mc v{ ngh thut trang im: Nu nh ging ni phi trm lng th c|ch n mc v{ trang im phi rc r v{ bt mt. Nh trang phc, M Nh}n Ng c th to n tng ging nh mt n thn m{ Baudeclaire tng m t trong t|c phm Li ca v ngh thut trang im rng: Mi ph n u c quyn l{m p, v{ qu tht ph n ang ho{n th{nh bn phn ca mnh khi n lc l{m cho bn th}n tr nn li cun v{ siu nhin. H phi khin {n ng sng s v{ say m; l{ mt thn tng trong mt {n ng, h phi t im chnh mnh bng vng v{ng m~i c yu thch. H phi nh n ngh thut trang im tn thm v p ca bn th}n, c th chinh phc tr|i tim v{ l{m ng lng ngi {n ng.

72

M nh}n ng

Mt nh}n vt M Nh}n Ng vn ni ting nh l{ thin t{i v phong c|ch n mc v{ ngh thut trang im l{ Pauline Bonaparte, em g|i ca Napoleon. Pauline lun n lc c n tng ca mt n thn, t m|i tc un theo np, s trang im v{ trang phc ca n{ng u to|t ln d|ng v v{ kh sc ca n thn Venus n thn tnh |i. Trong lch s, cha ai c th t h{o khoe khoang v mt t qun |o nhiu v k v{ cng phu hn th. V{o nm 1798, s xut hin ca n{ng trong mt bui tic khiu v ~ khin mi ngi kinh ngc. Nng xin php ngi ch nh{ qu b Permon- cho nng thay y phc ti , v vy chng ai nhn thy trang phc n{ng mc khi bc v{o. Khi n{ng bc xung cu thang, mi ngi tham gia bui tic u cht sng trong s im lng qu| i kinh ngc. N{ng i kiu tc ca n thn Bacchante nhng chm nho bng v{ng c bn xon v{o tc n{ng theo phong c|ch Hy Lp. Chic v|y may theo kiu Hy Lp, vi nhng ng vin thu bng v{ng, ph b{y ng cong ca th}n hnh tuyt m nh n thn ca n{ng. Di ngc n{ng l{ mt chic ai bng v{ng bng lo|ng, gia gn mt vin kim cng lng ly. N cng tc Abrants ~ vit rng, Khng c li n{o c th din t ht c v p kiu dim ca n{ng ta. C cn phng dng nh bng s|ng khi n{ng bc v{o. To{n b trang phc ca n{ng c kt hp h{i ha n ni c phng ngp tr{n cm gi|c ngng m v{ nhng li trm tr ca tng, v{ dng nh chng cn ai n s hin din ca tt c nhng ngi {n b{ kh|c ti . im ct li: mi th phi rc r nhng ng thi cng phi h{i ha, v th chng c mt th trang sc n{o ni tri hn. S hin din ca bn phi bt ng, rc r ta nh bn mi bc ra t trong gic m. Trang sc c dng to n tng v{ li cun ngi {n ng. M Nh}n Ng cng c th li dng v{o phc trang

73

Ngh thut quyn r

biu l dc tnh, thng th bng c|ch ngm khi gi hn l{ phi b{y l liu- iu s khin bn tr nn quyn r hn. Lin quan n iu n{y l{ kh|i nim v s phi b{y mt c|ch c chn lc nhng ng nt c th, ch l mt s phn n{o ca c th- nhng li l{ nhng phn c th kch thch v{ khuy trn tr c tng tng ca ngi {n ng. V{o cui th k 16, Marguerite de Valois - a con g|i nhc ca n ho{ng Ph|p Catherine de Mdicis, l{ mt trong nhng ngi {n b{ u tin d|m mc chic v|y h ngang ngc, n gin v n{ng ta c b ngc p nht trong vng quc n{y. Cn i vi Josephine Bonaparte, n{ng lun l i c|nh tay trn mt c|ch cn trng. D|ng i v{ c|ch x s: V{o th k th 5 trc cng nguyn, Vit vng C}u Tin ~ chn mt n{ng M Nh}n Ng ca Trung Hoa tn T}y Thi t trong s tt c nhng ngi {n b{ ca vng quc ca ng{i quyn r v{ tiu dit k th ca ng{i l{ Ng vng Ph Sai; v mc ch n{y, ngi con g|i xinh p buc phi hc v ngh thut quyn r. Mt trong nhng yu t quan trng nht ca s quyn r l{ d|ng i- l{m th n{o i mt c|ch duyn d|ng v{ khu gi. T}y Thi ~ hc c|ch to n tng nh th n{ng ang lt trn nn nh{ trong b triu phc ca mnh. Cui cng, khi n{ng tn cng Ng Vng Ph Sai, ng ta nhanh chng say m n{ng. N{ng bc i v{ di chuyn khng ging vi bt k ngi {n b{ n{o m{ ng tng gp. ng tr nn b |m nh bi d|ng v rt r bn ln, bi c ch v{ th|i h hng ca n{ng. Ng Vng Ph Sai yu n{ng say m n ni ng{i ~ vng quc ca mnh b chia nm x by, to iu kin cho Vit Vng C}u Tin tin qu}n v{o x}m chim m{ chng cn phi git m|u n{o.

74

M nh}n ng

D|ng i ca M Nh}n Ng n{y phi duyn d|ng v{ thong th. Nhng c ch ng mc, d|ng i v{ c|ch x s ph hp ca mt M Nh}n Ng cng ging nh mt ging ni ph hp: chng ngm khi gi n mt iu g c th kch thch, khuy ng ni kh|t khao trong lng ngi {n ng. D|ng v ca bn phi mm mi, yu ui nh th bn d{nh tt c thi gian trong th gii n{y cho tnh yu v{ nim kho|i cm. C ch iu b ca bn phi c phn n{o mp m, gi n iu g va ng}y th trong trng va gi tnh. Nhng g m{ chng ta khng th n{o hiu ngay lp tc lun lun cc k li cun chng ta, v{ khi mi c ch iu b ca bn u to|t ln v kh hiu th bn c{ng c sc li cun mnh m hn. BIU TNG NC - Ging h|t ca M Nh}n Ng v cng du dng, mt m{ v{ l{m say m lng ngi. Hn na, chnh bn th}n ca M Nh}n Ng th li bin i lin tc v{ khng nm bt c. Ging nh bin c, n{ng M Nh}n Ng quyn r bn vi li ha s em n cho bn s phiu lu mo him v{ nim kho|i cm v tn. Gi sch nhng g ca qu| kh, chng m{ng g n tng lai, ngi {n ng t t i theo c|c n{ng ra ngo{i khi xa, v{ ri cht ui lc no khng hay. IM YU Qua thi gian, chng c ngi ph n n{o c th duy tr hnh nh ca mnh m~i bn vng trong nim yu thch v{ s ngng m. V{ du cho c|c n{ng M Nh}n Ng lun tm mi c|ch trn tr|nh s tht n{y, nhng tai ting vn m~i eo b|m h. Ngi d}n th{nh

75

Ngh thut quyn r

Rome cm ght v{ coi khinh Cleopatra nh mt con im Ai Cp. Thm ch, chnh s cm ght ~ dn n s sp ca n{ng v Octavius v{ binh s th{nh Rome ra sc truy lng nh c tn gc vt nh nhuc m{ chnh n{ng ~ gieo rc trong nh}n c|ch ngi d}n th{nh Rome. Nhng chnh v th m{ {n ng li thng t ra rt bao dung v{ d tha th khi chuyn xy n vi danh ting ca c|c M Nh}n Ng. Tuy nhin, him ha li tim t{ng trong s ghen t m{ M Nh}n Ng ~ dy ln trong lng nhng ngi {n b{ kh|c. Phn ln s cm ght ca d}n chng th{nh Rome i vi Cleopatra u c cn nguyn t s o|n gin m{ n{ng ~ khi ln trong lng nhng mnh ph lnh lng trong th{nh ph n{y. Tn dng v{o s ng}y th ca chnh mnh, bin bn thn th{nh i tng m{ bao {n ng thm mun, n{ng ta phn n{o vn c th l{m gim t|c ng g}y nn bi lng k nh mn ca {n b{. Nhng xt trn tng th, nhng g n{ng c th l{m l{ rt t bi nng lc ca n{ng ch t|c ng hiu qu ln nam gii, v vy n{ng phi hc c|ch chp nhn, hoc pht l i s k, ghen tc ca nhng ngi {n b{ kh|c. Cui cng, nng lc quyn r mnh m ca M Nh}n Ng c{ng ng{y c{ng g}y cho n{ng cm gi|c phin mun v{ ti t. Thnh thong, n{ng c ao c th gii tho|t khi n, nhng thnh thong n{ng li mun s hu c kh nng chinh phc lng ngi m{ khng phi ch nh v{o s hp dn v nhc dc. Khng may, khi nhan sc phai t{n, du rng khng my l thuc v{o khun mt xinh p, nhng ni chung, qua mt ngng tui nht nh, nng lc quyn r ca n{ng vn kh ph|t huy hiu qu. Chnh hai yu t n{y gp phn to nn nguyn nh}n dn n vic Marilyn t vn. V{ chnh iu n{y cng khin cho mt thin t{i v

76

M nh}n ng

quyn r - qu b{ Bompadour, ngi tnh trong mng ca vua Louis XV ~ chuyn hng sang ng vai mt qu b{ ng tui, t}m linh tip tc li cun lng ngi bng v p t}m hn. Cleopatra s hu mt tr tu sc so v{ nu nh n{ng c th sng l}u hn, chc hn n{ng vn l{ ngi {n b{ c nng lc quyn r y quyn uy trong nhiu nm na. T sm, c|c n{ng M Nh}n Ng ~ phi lo ngh n tui t|c ca mnh bng c|ch ch trng n v p t}m hn hn l{ v p hnh thc b ngo{i. C nh vy, c|c n{ng mi c th duy tr nng lc quyn r ca mnh khi v p tr trung bt u t{n phai.

77

K N CHI PHNG NG
Ph n khng bao gi cm thy ho{n to{n tha m~n vi cm gi|c c ngi kh|c thm kh|t v{ khen ngi. H mun c quan t}m, ch nhng {n ng thng li qu| th v{ l~nh m. K n Chi Phng ~ng chnh l{ hnh nh tuyt vi trong tr tng tng ca ngi ph n v khi anh ta mun mt ngi ph n n{o , cho d trong gi}y l|t ngn ngi, anh ta vn s i n cng tri cui t tm ra n{ng. C th l{ anh ta khng chung thy, bt lng v{ bt chp o c, nhng nhng c im y ch c{ng t im thm cho nt quyn r ca anh ta. Khng ging nh bao g~ {n ng thng tnh v{ thn trng kh|c, K n Chi Phng ~ng c nng lc quyn r v tn, l{ n l cho tnh yu i vi {n b{. Thm v{o , c mt iu c{ng l{m tng thm cho s quyn r ni ting ca anh ta: c qu| nhiu ph n khng th cng li m lc ca anh ta, v{ iu c nguyn nh}n ca n. im yu ca ngi ph n l{ thch nghe li ngon ngt, v{ K n Chi Phng ~ng chnh l{ thin t{i trong vic s dng ngn t y sc quyn r. Anh ta khi dy nhng ni kh|t khao b nn trong lng ngi ph n bng c|ch gieo v{o lng h cm gi|c an xen gia s nguy him v{ nim thch th ca chnh mnh. K n Chi Phng ng nng nhit Vng triu ca vua Louis XIV v{o nhng ng{y th|ng cui i tht m m - tui gi{ nua ~ bin v vua th{nh mt k 78

K n chi phng ~ng

sng o cung tn v{ mt ng gi{ lm cm kh a. C triu nh tr nn ch|n nn v{ tuyt vng v khng c g mi m. V vy v{o nm 1710, s xut hin ca mt ch{ng trai 15 tui - va rt p trai va y sc quyn r ~ c t|c ng k diu ln gii n qu tc. Tn ca anh ta l{ Fronsac - sau ny chnh l{ cng tc Richelieu. Fronsac rt tr}ng tr|o v{ hm hnh. C|c qu b{ chi a vi anh ta nh mt mn chi, nhng anh ta th |p tr li bng nhng n hn ngt ng{o v{ s kh|m ph| trn th}n th ca c|c qu b{ bng i tay non nt ca mt cu b thiu kinh nghim. Nhng khi i tay ca anh ta s song lung tung trong v|y ca mt n cng tc kh tnh, nh{ vua ~ gin in ngi v{ ra lnh tng giam anh ta v{o ngc Bastille dy cho anh ta mt b{i hc. Tuy nhin, v c|c qu b{ ~ qu| yu thch ch{ng trai n{y nn khng th chu c s vng bng ca anh ta. So vi nhng k vng v kh|c trong triu, anh ta chnh l{ mt k mt dn m{y d{y n kh tin vi i mt t nht v{ i tay nhanh nh chp. Khng g c th ngn cn c anh ta v{ khng ai cng ni s mi m to|t ln t con ngi anh ta. C|c qu b{ trong triu ~ cu xin cho anh ta, v vy thi hn trong ngc Bastille ca anh ta c rt ngn li. V{i nm sau , trong lc tiu th tr de Valois ang i do trong cng vin Paris vi nh mu ca mnh - l{ mt ngi ph n ng tui, chng bao gi ri c na bc. Cha ca De Valois, cng tc d Orlans, quyt t}m phi bo v ngi con g|i t ca ng{i khi nhng k d d trong triu 79

Ngh thut quyn r

cho n khi n{o c kt hn, v vy ng{i ~ tri buc c vi ngi nh mu n{y - mt ngi ph n chanh chua anh | nhng v cng c hnh v{ oan chnh. Tuy nhin, trong cng vin, de Valois nhn thy mt ch{ng trai tr - ngi c |nh mt nh ht hn c, l{m t}m can c nng ran nh la t. Anh ta bc ngang qua vi |nh mt s|ng rng r v{ nng nhit. Chnh nh mu ~ ni cho c bit tn ca anh ta: b}y gi anh ta l{ cng tc Richelieu ni ting i bi - mt k n ni b|ng b, mt k chuyn d d quyn r {n b{ v{ l{ k chuyn mang n au kh cho ngi kh|c. Bng bt c gi| n{o cng phi tr|nh xa g~ ra. V{i ng{y sau , khi ngi nh mu li a tiu th de Valois n mt cng vin kh|c th l thay Richelieu li i ngang qua cng vin . Ln n{y, anh ta ngy trang bng c|ch n mc nh mt g~ n m{y, nhng |nh mt xao xuyn ca anh ta th khng th n{o qun c. Tiu th de Valois |p tr li |nh mt m ui ca anh ta: cui cng cng c iu g th v xut hin trong cuc sng t nht ca c ta. Do bi s nghim khc ca ngi cha, nn chng g~ {n ng n{o d|m bn mng ti gn c. V{ gi }y chnh g~ {n ng chuyn ve v~n quyn r kht ting n{y ang theo ui c, b mc tt c nhng qu b{ kh|c trong triu. Tht |ng s! Chng bao l}u sau, anh ta nh ngi mang ln nhng bc th nn nt gi n c din t ni khao kh|t khng khip c s hu c. C ta |p tr li d dt, nhng chng bao l}u sau, chnh nhng bc th tnh ~ em li sc sng cho cuc i c ta. 80

K n chi phng ~ng

Trong mt bc th, anh ta ha hn s sp xp mi th nu c ng tri qua mt m vi anh ta. ng l{ mt li ngh kh c th c chp nhn, th nhng c ~ khng cht phin lng khi tip tc cuc chi v{ chp nhn li cu hn t|o bo ca anh ta.
Tiu th de Valois c mt n{ng hu tn l Angelique - ngi c nhim v dn dp phng ng cho c v{ thng ng phng bn cnh. Mt m n, khi ngi nh mu ang an |o, de Valois ang c s|ch, bng c ngc mt nhn Angelique ang mang qun |o ng n phng c, nhng c g k l khi Angelique quay li nhn c v{ mm ci - th ra l{ Richelieu ci trang kho lo nh mt n{ng hu. De Valois gn nh h| hc ming v kinh s, nhng lin sau trn tnh li, c cht nhn ra mnh ang kt trong th tin tho|i lng nan: nu c ni chuyn n{y ra, gia nh c s ph|t hin ra nhng l| th tnh v{ vai tr ca c trong chuyn tnh |i n{y. C c th l{m g b}y gi? C quyt nh i v phng v{ ni chuyn vi ch{ng cng tc tr v th on nguy him y l bch ca anh ta. C ni li chc nh mu ng ngon, nhng Sau khi gp nn ngo{i bin khi, v{o lc tnh dy Don Juan thy mnh b tri git v{o mt b~i bin; v{ trc mt anh l{ mt thiu n xinh p. TISBEA: H~y tnh dy, hi anh ch{ng p trai nht trong tt c {n ng, v{ tnh li vi chnh con ngi tht ca chng. DON JUAN: Nu nh bin c ~ nhn chm cuc i ta th chnh nng l ngi cu sng ta. Nhng bin c tht s ~ cu sng ta c cht trong tay n{ng. i bin c ~ d{y v ta ht ln n{y n ln kh|c, v kh lm ta mi tho|t

81

Ngh thut quyn r

ngay khi c trong phng ng ca ring mnh, nhng li ni ca c cng tr nn v dng. Khi c c sc tranh lun vi Richelieu, anh ta bn |p li bng |nh mt y m ui v{ sau bng vng tay }u ym. C khng th ku la, nhng gi }y, c khng chc v nhng g phi l{m. Nhng li ni nng m, s vut ve }u ym ca anh ta v{ mi nguy him ca tt c nhng g ang din ra - u c c quay cung v{ c khng th kim ch bn th}n mnh. c hnh v{ cm gi|c ch|n chng trc kia khng c ngha g so vi mt bui ti cng k phong lu kht ting nht trong triu. V vy, trong lc ngi nh mu mi chm ch an |o th v cng tc bt u a tiu th tr tui tin h{nh nghi thc ca s d}m ~ng. Nhiu th|ng sau, cha ca de Valois bt u nghi ng rng Richelieu ~ ph| thng h{ng r{o bo v ca ng. Ngi nh mu b ui vic v{ s phng c tng thm gp bi. Cng tc khng nhn ra rng i vi Richelieu, nhng bin ph|p y chng qua ch l{ mt s th|ch thc v{ anh ta sng l{ i u vi nhng th|ch thc. Anh ta

khi bin nc mnh mng th nay li gp phi n{ng- chnh l n{ng. Ti sao ta li phi nht kn tai mnh bng sp ong, trong khi nng git cht ta bng i mt? Trn bin c ta cn le li tia hy vng sng st nhng k t nay, ta s cht v tnh. TISBEA: Hi th ch{ng ang nhp nh{ng tr li. Ch{ng tng chu nhiu au kh, nhng ai o|n bit c nhng au kh m{ ch{ng sp em n cho em?...Em tm thy ch{ng t sng ngay di ch}n em, v{ gi }y to{n th}n ch{ng ~ c hong kh bn |nh la. Ch{ng hong kh mnh khi ngi t sng, nhng ri ch{ng s l{m g khi ngi kh r|o tr li? Ch{ng ha s em n cho em ngn

82

K n chi phng ~ng

mua cn nh{ bn cnh di mt c|i tn gi v{ b mt {o mt ng hm c ca lt xuyn qua bc tng cnh t chn trong bp nh{ v cng tc n. V{i th|ng sau , }y chnh l{ ni De Valois v{ Richelieu ~ tn hng nhng cuc hn h bt tn m~i cho n khi s mi l t t phai nht. Mi ngi Paris u bit n nhng chin tch ca Richelieu, v anh ta c gng cng khai trc cng chng cng m c{ng tt. Mi tun s c mt c}u chuyn mi lan truyn khp triu nh. Mt ng chng nht v trong phng trn lu v{o ban m v ~ lo lng rng Richelieu theo ui v mnh; n c vi ngi v y v cng tc tr tui ~ bt chp bng ti, trn dc theo mt tm v|n treo l lng gia hai c|nh ca s trn lu. Hai ngi {n b{ sng chung trong mt cn nh{ - mt ngi l{ ga ph, ngi kia ~ lp gia nh v{ rt ngoan o - ~ kh|m ph| ra mt s tht gh tm rng g~ cng tc tr kia ang quan h yu ng vi c hai ngi h cng mt lc, chia tay vi ngi n{y v{o gia m khuya n vi ngi kia. Khi h chm tr|n vi anh

la nng m;Cu Cha ph h mong ch{ng ng di gt em. DON JUAN: Hi ngi tnh kiu dim ca ta, hn Cha tri nn nhn chm ta trc khi ta b thiu ri bi n{ng. C l tnh yu rt khn ngoan nn ~ p ta ung bng nc no n trc khi ta cm nhn c b{n tay nng m ca n{ng. Nhng ngn la tnh ca n{ng qu| nng bng n ni du ta ang trong nc vn b thiu ri nh thng. TISBEA: Ch{ng vn cn lnh lm phi khng? DON JUAN:Bi hu nh ngn la ang b n{ng nm gi. TISBEA: Ch{ng kho n kho ni qu! DON JUAN: N{ng thu hiu ci lng ta bit

83

Ngh thut quyn r

ta - g~ cng tc lun rnh m tm kim s mi l v{ k ba hoa y qu k n{y khng mt li xin li cng khng b chy m{ tip tc t|n tnh h trong c}u chuyn tnh tay ba, a gin trn lng kiu cng t ph b tn thng ca hai ngi {n b{ - nhng ngi khng th chu ng c ngh rng anh ta ang thch ngi kia hn. Nm th|ng tri qua, ngi ta c truyn ming nhau nhng c}u chuyn v nng lc quyn r xut chng ca anh. Ngi ph n n{y ngng m tnh t|o bo v{ s gan d ca anh, ngi ph n kh|c li tn sng s ga lng ca anh ta trc r{o cn quyt lit ca ngi chng. C|c qu b{ tranh gi{nh nhau c anh ta mt ti: nu nh anh ta khng mun quyn r bn, ngha l{ bn c vn g . Mun tr th{nh tiu im trong mt anh ta phi tr th{nh mt hnh tng tuyt vi trong tr tng tng ca anh. Ti cng mt thi im, hai ngi ph n ~ quyt chin bng mt cuc sng gi{nh c v cng tc tr v{ mt trong hai ngi h t s c ngi b thng nghim trng. N cng tc dOrlans, tnh ch quyt lit nht ca Richelieu, tng vit,

dng n{o! TISBEA: Cu Cha ph h mong ch{ng ng di gt em.

Tirso De Molina, G~ n chi thnh Seville, Adrienne M. Schizzano v Oscar Mandel dch

H{i lng vi th{nh cng u tin ca mnh, ti quyt nh li dng s ha gii vui v n{y. Ti gi h l{ v yu qu, bn ng h{nh trung h{nh, hai con ngi c c Thng ban xung mang nim hnh phc n cho cuc sng ca ti. Ti tm c|ch khin h kiu h~nh v{ khi dy trong h nhng nim khao kh|t v sc mnh m{ ti bit, ngun sc mnh gip ti xua tan bt k ngh n{o tr|i vi k hoch ca ti. Ngi {n ng ti ba ny- k bit l{m

84

K n chi phng ~ng

Nu ti tin tng v{o ma thut, ti s cho rng ch{ng cng tc n{y s hu v{i iu b n siu nhin, v ti cha bao gi thy c ngi ph n n{o c th cng li m lc ca anh ta d l{ s kh|ng c yu t nht. Trong nng lc quyn r thng tim n tnh hung tin tho|i lng nan: quyn r, bn cn sp t k hoch v{ tnh to|n, nhng nu nn nh}n ca bn ho{i nghi rng bn c nhng ng c b n, c y s ph|t sinh nhng h{nh ng phng. Hn th, nu bn dng nh lun kim ch, bn s dy ln ni s h~i thay v s khao kh|t. K n Chi Phng ~ng Nng Nhit gii quyt tnh hung tin tho|i lng nan n{y bng c|ch thc t{i tnh v{ kho lo nht. D nhin anh ta phi tnh to|n v{ lp k hoch - anh ta phi tm ra mt chiu c th n nhng ng chng ghen tung, hoc bt k chng ngi vt n{o. l{ mt cng vic y kh i. Nhng theo bn nng, K n Chi Phng ~ng Nng Nhit cng c u th v dc vng khng kim so|t c. Khi anh ta theo ui mt ngi ph n, to{n th}n anh ta tht s ch|y

th n{o truyn tng cht hi nng ca tnh yu v{o trong cm nhn ca ngi {n b{ tit hnh oan chnh nht ny- th tin chc rng chng my chc anh ta s l{ ngi ch tuyt i ca tr c v{ c th ca c ta; bn khng th suy ngh khi bn khng th gi bnh tnh v{ thu tnh t l; v{ hn th, nhng nguyn tc ca s khng ngoan d ~ c khc s}u trong t}m tr, nhng v{o lc vn b xa b khi tr|i tim ch khao kh|t mi nim kho|i cm- nim kho|i cm c quyn nng ra lnh v{ buc tr|i tim con ngi phi tu}n theo. Nhng {n ng tng tri trong tnh trng n{y hu nh lc n{o cng thnh cng - thnh cng ni m{ anh ta ch l{ mt ngi nht nh|t

85

Ngh thut quyn r

bng vi nim khao kh|t; nn nh}n cm nhn c iu n{y v{ cm thy v cng cm ng. L{m sao mt ngi {n b{ c th tng tng ra rng anh ta l{ mt k d d v t}m, ngi c th rung b c khi m{ anh ta ~ bt chp bao him nguy v{ tr ngi c c c? V{ thm ch nu nh c ta c bit c qu| kh phong lu phng ~ng hay bit v s bt chp lu}n thng o l ca anh ta th cng chng sao v ng thi, c cng s nhn thy khuyt im ca anh ta. Anh ta khng th t ch; anh ta thc s l{ mt n l tnh |i cho tt c ph n. Chnh v th m{ anh ta khng g}y ra cm gi|c s h~i.

bn ln v{ ni nhng cuc tnh tan v

Khi ti a hai ngi {n b{ ca mnh v{o trng th|i phng tng bung th m{ ti mun, ti ~ bc l mt nim khao kh|t h|o hc hm h hn; mt h rng r; ti tip tc vut ve }u ym h; v{ r r{ng, s cng li ca h tri ln trong gi}y l|t ngn ngi, sau h ~ l{m theo nhng g ti khao kh|t. Ti ngh rng ln lt Nhng K n Chi Phng ~ng Nng tng ngi s theo ti i Nhit dy cho chng ta mt b{i hc n v{o cn bung hp dn gin: nim khao kh|t m~nh lit c kh bn cnh, ni ti mun nng khin t}m tr ngi ph n ri h tht s cm thy bi, cng y ht nh th}n hnh ca M ngng m. C hai vn Nh}n Ng c th t|c ng ln ngi gi im lng. {n ng. Mt ngi ph n thng C|c em do d ? Ti phng v{ c kh nng cm nhn c ni vi h. Anh s thy }u l{ s ch}n th{nh v{ }u l{ s tnh ai trong s hai em l{ to|n c ch t}m. Nhng nu ngi ph ngi gn b vi anh n cm thy b thiu ch|y bi |nh hn. Ngi n{o yu anh mt ca bn v{ tin chc rng bn s bt hn s l{ ngi u tin

86

K n chi phng ~ng

chp mi th v c y, khi y c y s chng quan t}m n nhng th kh|c v bn hoc s tm c|ch bao bin v{ tha th cho s v bt cn ca bn. }y chnh l{ lp v bc ho{n ho cho mt k quyn r. Mu cht l{ ch ng t ra lng l, h~y xa b mi r{o cn, h~y th lng bn th}n, h~y chng t rng bn khng th kim so|t ni chnh mnh v{ v c bn l{ yu t. ng lo lng v s ho{i nghi; bi ngay khi bn ~ l{ n l trong s li cun ca c ta th c ta s chng ngh g n hu qu v sau.

i theo ngi yu ca mnh ngi m{ em ao c c chng t tnh cm ca mnh

Ti bit rng n{ng l{ ngi con g|i kht khe v o c, ng thi ti cng nhn ra rng sau v{i s phn kh|ng yu t, n lc n{y n{ng ho{n to{n u h{ng, ph mc cho ti mun l{m g th l{m. Ngi con g|i n{y cng c v bng lng mn nguyn nh bao ngi {n b{ m{ ti K n Chi Phng ng xut qu tng tri qua trc }y; nhp thn n{ng qun mt rng Vo u nhng nm thp nin 1980, n{ng ang phi chia s nhng th{nh vin ca x~ hi thng ti [cng vi qu b{ lu La M~ bt u b{n t|n v mt k gi Renaud] tr t nhin xut hin, mt ngi tn Gabriele DAnnunzio n{o . iu n{y [n lt qu b{ Renaud tht s rt k l v ho{ng tc thng bc v{o] qu b{ t v khinh thng nht i vi nhng Renaud ~ |p li bng ai khng thuc gii qu tc ca h v{ s rung ng mnh m tt nhin gm c mt phng vin b|o th hin r cm gi|c ch gn nh h ng nh anh ta. Tht m~n nguyn ca mnh, s nhng ngi {n ng qu tc ~ bt v{ ch ri khi sau khi

87

Ngh thut quyn r

u ch n DAnnunzio. Anh chng c tin v{ mi quan h x~ hi cng khng rng r~i, xut th}n t mt gia nh trung lu gia gi|o. Ngo{i ra, i vi h, anh ta ht sc xu x vi th}n hnh ln tt v{ chc nch, l{n da sm m{u trng bn bn v{ i mt li. {n ng cho rng anh ta qu| xu, khng c nt g hp dn v th h mc sc cho anh ta l}n la vi v con ca mnh bi h tin chc rng v v{ con g|i ca h s an to{n trc g~ {n ng xu x n{y. H vui v bung th cho k chuyn khi ngun cho nhng c}u chuyn tm ph{o n{y vt khi tm kim so|t ca mnh. Khng, khng phi l{ {n ng b{n t|n v DAnnunzio m{ chnh l{ v ca h. c chnh chng ca mnh gii thiu vi D Annunzio, nhng n cng tc v{ hu tc cm thy chnh h ang chi tr tiu khin vi chnh g~ {n ng trng c v k l n{y. Tuy nhin, khi ch c mt mnh anh ta vi h, th|i ca anh ta s thay i ngay lp tc. Ch trong chc l|t, nhng qu b{ n{y s b m hoc. u tin, anh ta s ni nhng li ngt ng{o nht m{ h tng nghe mi t c tht ra m |i v{ t tn,

lin tc ni rng : ng l{ ngi {n ng tuyt vi! ng l{ ngi {n ng tuyt vi! Tht ngc nhin bit bao! Gi| m{ anh ta l{ ngi tnh chung thy th bn ~ c th vui v bit bao ln vi anh ta ri!
i t ca Cng tc Thng ch Richelieu, F.S. Flint dch

Nhng th{nh cng ni ting ca anh ta trn tnh trng, thm ch cn vang di hn c ging ni k diu li cun ca ngi {n ng nh th, u hi vi chic mi th kch n{y, tri d{i theo anh ta l{ mt o{n ngi b m hoc- nhng ngi ph n gi{u c vi ni au kh dn vt. DAnnunzio ~ th{nh cng trong vic khi phc li huyn thoi ca nh{ th l~ng

88

K n chi phng ~ng

bng nhp iu lu lo|t v{ du dng. Mt ph n n{o ~ v ging ni anh ta nh ting chung nh{ th ng}n vang t xa. Nhng ph n kh|c li cho rng ging ni ca anh ta c kh nng thi min. Nhng li anh ta tht ra cng rt th v - t l|y, cm t bng by, hnh nh thi v v{ c|ch anh ta khen s l{m mi lng bao ngi ph n. D Annunzio rt l~o luyn v ngh thut khen ngi. Dng nh anh ta nm bt c nhc im ca mi ngi ph n: anh ta s gi ngi ph n n{y l{ n thn thin nhin, c khi li gi mt ngi kh|c l{ ngh s trang im c nht v nh, i lc li ca ngi mt ph n kh|c l{ l~ng mn ta nh mt nh}n vt bc ra t trong tiu thuyt. Tr|i tim ca ngi ph n s rung ng, xao xuyn mi khi anh ta b{y t v s t|c ng ca ngi ln anh ta. Mi li ni ca anh ta u khi gi, |m ch bng gi n dc vng hoc tnh cm l~ng mn. V{ ri m , ngi ph n s thao thc, trm t suy ngh v nhng li anh ta ni, c bit h t khi n{o nh li anh ta ~ ni c|i g bi v anh ta chng bao gi ni c|i g c th c, h ch nh li cm gi|c m{ anh ta ~

mn ngi Anh Byron: Khi anh ta i ngang qua nhng ngi ph n ngc cng trn, vi d|ng ng ht nh ang ch i danh ha ni ting Boldoni v - nhng cng nng v{ din vin, nhng qu b{ Nga quyn uy v{ thm ch c nhng ngi v thuc tng lp trung lu vng Bordeaux- tt c u t nguyn d}ng hin cuc i cho anh ta.
Philippe Jullian, ng hong thm m: B| tc Robert de Montesquiou, John Haylock v Francis King dch.

Tm li, khng g ngt ng{o bng cm gi|c chin thng trc s Phn Kh|ng ca mt Ngi p; trong ti p Tham Vng ca K Chin Thng, ngi lin tc bay t Chin Thng n{y n Chin Thng kia,

89

Ngh thut quyn r

dy ln trong lng c ta. V{o ng{y tip theo , c ta s nhn c mt b{i th m{ dng nh ~ c vit mt c|ch c bit ch d{nh ring cho c. (Trn thc t, anh ta ~ vit h{ng t| b{i th tng t cho bt k ngi ph n n{o m anh ta mun bin th{nh nn nh}n ca mnh) V{i nm sau khi D Annuzio bt u l{m ngh phng vin x~ hi, anh ta ~ kt hn vi con g|i ca gia nh cng tc Gallese. Thi gian ngn sau , c s ng h vng v{ng ca c|c qu b{ thuc tng lp thng lu, anh ta bt u xut bn tiu thuyt v{ tuyn tp th. S lng v nhng cuc chinh phc ca anh ta tht |ng k v{ cht lng khng ch nhng hu tc phu nh}n ng di ch}n anh ta m{ cn c c nhng ngh s c tn tui nh n din vin Eleanor Duse, ngi gip anh ta tr th{nh mt nh{ son kch c knh trng v{ nh}n vt ni danh trong gii vn chng. V cng Isadora Duncan, mt ngi cng thc s say m anh ta, ~ gii b{y v ma lc ca anh ta: C l ngi tnh xut sc nht ca thi i chng ta l Gabriele DAnnunzio. Mc

v{ c th khng bao gi cho php t bt k gii hn n{o i vi nhng c Mun ca mnh. Khng g c th cn tr c S M~nh Lit ca nhng Kh|t Vng trong ti; Tri Tim ti dnh cho c Th Gii; v{ ging nh Alexander i , ti c th mong c vn n nhng Th Gii Mi, ni c th m rng nhng Cuc Chinh Phc Tnh \i ca mnh.
-Moliere, Don John hay K n Chi Phng ~ng, John Ozell dch.

Trong s nhiu c|ch thc vn dng hiu qu t|c ng ca Don Juan ln {n b{, th c|ch thc ca ngi anh hng c sc hp dn mnh m n{y xng |ng c xem l{ ni bt nht, v n minh chng cho mt s thay i k l trong cm

90

K n chi phng ~ng

d trng anh ta nh b, hi v{ xu x nhng khi anh ta ni chuyn vi mt ngi ph n m{ anh ta thch, khun mt anh ta rng r v{ ti tn, v th anh ta bng nhin tr th{nh nam thn Apollo n tng ca anh ta i vi ph n th rt s}u sc. Ngi ph n ang ni chuyn vi anh ta bng nhin s cm thy rng t}m hn v{ th x|c ca mnh tr nn thanh tho|t, bay bng. Th Chin th nht n ra, DAnnunzio ~ gia nhp qu}n ng tui 52. Mc d khng c kinh nghim chin u, nhng anh ta li nung nu nim khao kh|t ch|y bng, y kch tnh l{ c th hin lng dng cm ca mnh. Anh ta bit c|ch lo l|i v{ ch huy nhng nhim v nguy him nhng hiu qu cao. Chin tranh kt thc, anh ta tr th{nh v anh hng c tng thng nhiu hu}n chng nht nc . Nhng chin cng vang di ~ l{m cho anh ta tr th{nh hnh tng quc gia c yu thch, v{ sau chin tranh, nhng |m ng d}n chng thng t tp bn ngo{i bt c kh|ch sn n{o m{ anh ta . T trn ban cng nhn xung,

gi|c ca chng ta. Don Juan khng phi l{ ngi hp dn mnh m i vi ph n cho n thi i La M~, v{ ti d|m chc rng n chnh l{ mt c im do chnh ngi ph n tng tng ra ~ khin anh ta ni ting nh vy. Khi ph n ln ting khng nh iu v{ thm ch n cn l{ ch thng tr trong vn chng, Don Juan ~ tin ha dn th{nh mu ngi l tng ca ph n hn l{ ca {n ng Ng{y nay Don Juan chnh l{ gic m ca ngi {n b{ v mt ngi tnh l tngph du nht thi, nng nhit, v{ liu lnh. Anh ta em n cho ngi ph n mt khonh khc kh qun, mt s t|n dng cao qu v th nhc dc m{ c ta thng khng thy chng mnh-

91

Ngh thut quyn r

anh ta {m lun vn chnh tr vi h, mng nhic x v li chnh ph l}m thi. Mt nh}n chng cho mt trong nhng bui din thuyt ca anh ta l{ nh{ vn ngi M - Walter Starkie, ban u ~ cm thy v cng tht vng bi din mo bn ngo{i ca DAnnunzio danh ting ly lng; anh ta ln tt v{ trng c v kch cm. Tuy nhin, dn dn ti bt u b thu ht bi ging ni ca anh ta ang thm s}u v{o nhn thc ca ti... Ging ni t tn, c ch ng mc

nhng ngi chng lun cho rng {n ng th th tc v{ {n b{ th t}m linh. Nh s mnh an b{i, Don Juan cng c th l{ gic m ca v{i ngi {n ng; nhng c l{m vui lng anh ta li chnh l{ gic m ca bao ph n.
Oscar Mandel, Huyn Thoi v Don Juan, Nh ht Don Juan.

Anh ta li dng cm xc ca |m ng cng chng y nh mt ngh s v cm ti cao da v{o c}y {n Stradivarius. i mt ca h{ng ng{n ngi ang d|n cht v{o anh ta y nh th h ang b anh ta thi min vy. Thm v{o , anh ta ~ thu ht qun chng nh}n d}n bng chnh }m thanh ca ging ni v{ ngha thi v ca li ni. Tranh c~i rng nc hin i nn khi phc li s huy ho{ng ca ch La M~, DAnnuzio s h to khu hiu cho d}n chng nghe v{ lp li hoc s t ra nhng c}u hi cht y bc xc cho h tr li. Anh ta t}ng bc qun chng nh}n d}n, khin cho h thy rng h l{ mt phn ca v kch n{o . Mi th u m o v{ y khi gi bng gi. Vn ca lc by gi l{ quyn s hu th{nh ph Fiume, nm bn kia bin gii thuc a phn ca nc l|ng ging Yugoslavia. Nhiu ngi d}n tin rng v nc ~ ng h c|c nc ng minh trong cuc chin gn }y nn nc xng |ng nhn phn

92

K n chi phng ~ng

thng l{ c s|t nhp th{nh ph Fiume. Vi danh hiu anh hng chin tranh nn anh ta rt c qu}n i sn s{ng ng h, DAnnuzio ~ chin thng c mc ch n{y, cho d chnh ph c bt c h{nh ng phn i n{o. V{o th|ng 9 nm 1919, cng vi nhng binh lnh tp hp quanh mnh, DAnnunzio ~ khi binh tin v{o th{nh ph Fiume. Khi mt v tng chn anh ta dc ng v{ e da s bn anh ta, DAnnunzio ~ ci |o kho|c cho thy nhng tm huy chng ca mnh v{ ni bng ging y li cun, Nu anh phi git ti th trc ht h~y bn v{o c|i n{y. V tng ng sng s, sau ng bt khc. V{ ri ng ta ~ gia nhp v{o i qu}n ca DAnnuzio. Khi DAnnunzio tin qu}n v{o n th{nh ph Fiume, anh ta ~ c nng nhit ch{o n nh mt anh hng gii phng. Ng{y hm sau, anh ta c tuyn b l{ ngi l~nh o nh{ nc c lp Fiume. Chng bao l}u sau, anh ta li ng t ban cng c din thuyt, v{ t trn cao nhn xung qu~ng trng chnh, h{ng nghn ngi ang say m nghe anh ta ni. Anh ta bt u ngi ca v{ tin h{nh h{ng lot c|c nghi thc quay v thi ho{ng kim ca ch La M~. Ngi d}n th{nh Fiume bt u bt chc anh ta, c bit l{ nhng k cng v tnh |i; v{ ri th{nh ph tr th{nh mt nh{ th khng l. S yu mn m{ mi ngi d{nh cho anh ta nhiu n mc m{ Chnh ph s anh ta s em qu}n chinh pht th{nh Rome. Tnh th v{o thi im ~ bt buc DAnnunzio quyt nh thc hin iu . Nhn c s ng tnh ng h ca i a s lc lng qu}n i, anh ta tht s ~ th{nh cng; DAnnunzio ~ c th |nh bi Mussolini d d{ng v{ thay i chng ng lch s ca mnh. (Anh ta khng phi l{ k theo ch ngha ph|t xt, m{ l{ ngi theo ch ngha x~ hi hoa m). Anh ta quyt nh li

93

Ngh thut quyn r

th{nh Fiume, tuy nhin, anh ch cai tr c 16 th|ng trc khi Chnh ph |nh bom |nh ui anh ta ra khi th{nh ph. Quyn r l{ mt qu| trnh t}m l vt qu| gii hn v gii tnh, tr mt v{i phm vi quan trng ni mi gii tnh bc l nhc im ca mnh. im yu ca nam gii thng nm th gi|c. M Nh}n Ng to ra v b ngo{i rc r c th quyn r c v s g~ {n ng. Cn i vi ph n, im yu nm ch ngn ng v{ li ni. Simone - mt n din vin Ph|p thi by gi v{ cng l{ mt trong nhng nn nh}n ca DAnnunzio ~ vit rng, Ai c th gii thch c ma lc ca anh ta l{ nh sc mnh ngn ng diu k v{ t{i hng bin c bit ca anh ta chnh l{ nh }m sc du dng ca ging ni? V cng l{ {n b{ nn ti d xiu lng trc li ni, b m mui bi li ni v{ mong mun c chinh phc bi li ni. K n Chi Phng ~ng rt ln xn trong vic s dng ngn ng cng nh rt ba b~i trong c|c mi quan h vi ph n. Anh chn la nhng li ni c kh nng khi gi, |m ch bng gi, thi min, g}y hng phn v{ g}y kho|i cm. Li ni ca K n Chi Phng ~ng cng y nh s trang im hnh thc bn ngo{i ca M Nh}n Ng: n chnh l{ mt loi thuc m, mt loi ma lc khi dy nhc dc con ngi. K n Chi Phng ~ng s dng ngn ng rt iu luyn bi v li ni anh ta c tht ra khng phi l{ giao tip hay truyn t thng tin m{ l{ thuyt phc, t}ng bc, x|o trn cm xc y nh con rn trong t|c phm Khu vn a {ng ~ dng nhng li ni dn Eve chm v{o trong s m mui. DAnnunzio l{ v d in hnh bc l s kt hp gia K n Chi Phng ~ng a tnh chuyn quyn r ph n v{ K n Chi Phng ~ng chnh tr gia chuyn chinh phc cng chng. C hai loi ngi

94

K n chi phng ~ng

n{y u ph thuc v{o ngn ng. H~y m phng theo K n Chi Phng ~ng v{ bn s ph|t hin ra rng vic s dng li ni nh l{ mt cht c tinh vi s c cng dng v k. H~y nh rng: chnh hnh thc li ni mi l{ vn , ch khng phi ni dung. Bn c{ng t ch n ni dung mnh ni c|i g bao nhiu v{ c{ng tp trung n vic li ni ca mnh khin h cm thy th n{o hn th hiu qu quyn r ca bn c{ng cao. H~y nm nm cho li ni ca mnh hng v cao qu, t}m linh, mang tnh vn chng gi ln nhng khao kh|t trong lng nhng nn nh}n v thc. Vy nng lc g ~ khin Don Juan c th quyn r c ngi kh|c? chnh l{ s thm kh|t, nng lng ca nhng ham mun nhc dc? Anh ta khao kh|t tt c nhng t cht n tnh trong mi ngi {n b{. S phn ng li vi cm xc m~nh lit n{y ~ t im v{ ph|t huy chnh nhng ai c ngi kh|c khao kh|t. H cm thy thn thng vi khun mt bng khi c anh ta khen ngi. V ngn la ca anh ch{ng nng nhit n{y cng vi v rc r, h{o hoa y sc quyn r c th l{m ta s|ng tt c nhng ai ng xung quanh anh ta, k c nhng ngi {n b{ c mi quan h ngn ngi tho|ng qua vi anh ta. Chnh v vy, Don Juan lun l{m tn thm v p ca mi c g|i bng cm xc cc k s}u sc. - Soren Kierregaard. C IM NI BT Thot u, dng nh chng ta thy l khi mt ngi {n ng r r{ng rt bt lng, tnh c|ch bay bm v{ chng m{ng n hn nh}n li c th hp dn mt ngi ph n. Nhng khi nhn li to{n b qu| trnh lch s v{ trong mi nn vn ha th loi ngi n{y ~ g}y bit bao hu qu tai hi. Nhng g m{ mt K n Chi Phng

95

Ngh thut quyn r

~ng em n l{ nhng g m{ thng mt x~ hi lun cm o|n ngi ph n: mt cuc |i }n vi nim kho|i lc thun ty, hay mt cuc hn h chp nho|ng y him nguy nhng v cng hng khi. Mt ngi ph n thng b r{ng buc bi vai tr ca chnh mnh. H c cho l{ lc lng gi|o ha, ch}n yu tay mm trong x~ hi v{ ph n cng c xem l{ nhng ngi lun khao kh|t s tn t}m v{ s thy chung son st sut cuc i. Nhng thng thng, cuc hn nh}n v{ mi quan h khng em li cho h s l~ng mn v{ s tn t}m nh mong mun, m{ ch mang li s nh{m ch|n v{ mt ngi bn i bn lon qun tr. V th trong t}m tr h lun tn ti hnh nh tng tng v mt ngi {n ng sn s{ng d}ng hin mi th v{ sng ht mnh cho h, d ch l{ trong giy lt. Gc khut v{ kha cnh b nn ca ni khao kh|t trong lng ngi ph n ~ c th hin qua truyn thuyt v Don Juan. Lc u, truyn thuyt n{y ch l{ hnh nh tng tng v mt ngi {n ng: mt hip s liu lnh c th chinh phc bt k ngi {n b{ n{o m{ anh ta mun. Tuy nhin v{o th k 17 v{ 18, Don Juan t t tin ha t mt k thch phiu lu mo him y nam tnh tr th{nh mt ngi thuc v {n b{ hn: l{ mt g~ {n ng ch sng trn i cho {n b{. S tin ha n{y bt ngun t s thch ca {n b{ trong c}u truyn v{ l{ kt qu ca nhng khao kh|t b v mng ca h. Kt hn i vi h l{ mt hnh thc ca s n l c giao ko; nhng Don Juan ~ mang n nim kho|i cm khng cht toan tnh v{ s khao kh|t khng c iu kin r{ng buc i km. V{o lc anh ta i ngang qua con ng ca bn th anh ta ch ngh duy nht n bn m{ thi. Anh ta khao kh|t c s hu bn m~nh lit n ni bn chng c thi gian suy ngh hay lo lng v hu qu. Anh ta s p n khi m{n m bung xung, tng bn

96

K n chi phng ~ng

khonh khc kh qun v{ ri bin mt. C l anh ta ~ chinh phc h{ng nghn ph n kh|c trc bn, nhng iu ch khin anh ta thm th v, th{ rng b b ri vn cn hn l{ khng c thm mun bi loi ngi {n ng nh th. Nhng nh}n vt quyn r ni ting khng ch em n nim kho|i cm nm trong khun php ca x~ hi. H bit c|ch l{m lay ng phn v thc ca con ngi vn ang nn nhng nim khao kh|t ch|y bng cn c tha m~n. ng tng tng rng ph n ch l{ nhng con ngi yu ui nh mt s ngi vn thng ngh. Cng ging nh {n ng, h cm thy b hp dn m~nh lit bi nhng th nguy him v{ b cm o|n, thm ch l{ ti li xu xa. (Don Juan cui cng kt thc cuc i ni a ngc, v{ c|i t K n Chi Phng ~ng bt ngun t ch rakehell ngha l{ ngi {n ng ci than trong a ngc; r r{ng th{nh phn ti li l{ mt phn khng th thiu ca nh}n vt n{y). H~y lun nh rng: nu bn phi ng vai l{ K n Chi Phng ~ng, bn phi truyn cm gi|c liu lnh pha cht ti tm bng c|ch cho nn nh}n ca bn bit rng c y ang tham gia v{o mt vic him thy v{ y hi hp}y l{ mt c hi c y tha m~n nhng ham mun phng ~ng ca mnh. ng vai ca K n Chi Phng ~ng, yu cu r r{ng nht l{ kh nng th lng chnh mnh, li ko ngi {n b{ chm v{o khonh khc ca cm gi|c nhc dc thun ty, v{o lc m{ qu| kh v{ tng lai chng c ngha na. Bn phi c kh nng th lng bn th}n chm m v{o khonh khc . (Khi K n Chi Phng ~ng tn l{ Valmont vn bt chc theo cng tc de Richelieu trong t|c phm tiu thuyt ca th k 18 nhan Mi quan h bt chnh y nguy him - ~ vit nhng l| th m{ r r{ng c toan

97

Ngh thut quyn r

tnh t|c ng ln nn nh}n c la chn ca anh ta l{ qu b{ de Tourvel; b{ ta c th nhn thu mi chuyn, nhng khi nhng l| th ca anh ta tht s thiu t ci lng b{ ta bng cm xc nng nn th b{ y bt u mi lng). Tnh c|ch n{y cn l{m cho bn dng nh khng th kim ch bn th}n - }y vn l{ mt s bc l nhc im m{ ngi ph n thng thch. Bng c|ch th lng bn th}n chm m v{o s quyn r, bn s khin h cm thy rng bn tn ti trn ci i n{y ch l{ hin d}ng cho h - mt cm gi|c tho|ng qua nhng phn |nh ln s tht. Trong s h{ng trm ph n b quyn r bi Pablo Picasso - mt K n Chi Phng ~ng l~o luyn v{ khn kho qua nhiu nm - hu ht h u c cm gi|c rng h chnh l{ ngi duy nht m{ anh ta tht s yu thng. K n Chi Phng ~ng khng bao gi lo lng v s kh|ng c ca mt ngi ph n i vi anh ta hay bt k chng ngi vt n{o kh|c trn con ng tnh ca anh ta, chng hn nh ngi chng, hay s cn tr v iu kin vt cht. S kh|ng c ch c{ng khch l anh ta hn. Khi Picasso ang t|n tnh tiu th Franoise Gilo, trn thc t th chnh anh ta ~ van n{i c ta bc l s phn kh|ng li; anh ta cn s phn kh|ng tng thm phn hi hp. Trong bt k tnh hung n{o, mt chng ngi vt trn ng i ca bn s to iu kin cho bn th hin chnh mnh v{ bc l s s|ng to qua c|ch bn gii quyt nhng vn vng mc trong tnh yu. Trong mt t|c phm tiu thuyt ca Nht v{o th k 11 nhan Truyn thuyt Genji vit bi cng nng Murasaki Shikibu, K n Chi Phng ~ng chnh l{ ho{ng t Niou khng cm thy lo lng trc s bin mt t ngt ca c Ukifune - ngi {n b{ m{ anh ta rt mc yu thng. Mc d c ta cm thy rt thch th vi chng ho{ng t n{y nhng c ta li yu mt ngi {n ng kh|c, v vy

98

K n chi phng ~ng

c ta ~ b trn. S bin mt ca c ta ~ cho php ho{ng t c thi gian ngh ra c|ch chinh phc c c ta. S xut hin t ngt ca ch{ng ho{ng t ~ dn li c g|i n mt ngi nh{ nm s}u trong rng v{ th|i c ch }n cn, chiu chung ca anh ta ~ chinh phc c ta. H~y nh rng: nu bn khng vp phi s kh|ng c hay chng ngi vt n{o th bn phi t mnh to ra n. Khng c chng ngi vt th chng c s quyn r n{o thnh cng. K n Chi Phng ~ng l{ mt ngi cc k a nh}n c|ch, v lim s, l bch v{ d dm mt c|ch chua ch|t v{ c bit anh ta chng thm quan t}m n ai ngh g. Nghch l thay, c im n{y ch c{ng l{m cho anh ta thm phn quyn r. Trong bu khng kh kiu vng triu ca kinh in nh Hollywood, khi hu ht c|c din vin nam trng ging nh nhng ch cu non an phn, th K n Chi Phng ~ng l{ Errol Flynn li ni bt hn ln bi tnh xc xc ca mnh. Anh ta th|ch thc c nhng nh{ sn xut phim, nhng tay trong nhng tr v cng tinh qu|i, chm m trong ting tm ca mnh nh l{ mt k quyn r t{i ba ca Hollywood- tt c nhng iu n{y c{ng khin cng chng yu mn anh ta hn. K n Chi Phng ~ng cn mt nn tng ca quy c truyn thng, chng hn nh: mt vng triu v dng, mt cuc hn nh}n t nht, mt nn vn ha bo th ta s|ng, mi ngi c th ht th lung khng kh mi m m{ anh ta thi n. ng bao gi lo lng e s rng mnh i qu| trn bi bn cht ca K n Chi Phng ~ng l{ i xa hn bt k ngi n{o kh|c. Khi b| tc Rochester - mt nh{ th ng thi cng l{ mt K n Chi Phng ~ng kht ting nht ca nc Anh v{o th k 17 ~ bt cc tiu th Elizabeth Malet mt trong nhng c g|i c sn lng nht trong vng triu v{ ri anh ta cng ~ b trng

99

Ngh thut quyn r

pht thch |ng. Nhng l thay, mt v{i nm sau, tiu th tr Elizabeth mc d c bit bao ch{ng trai c th}n, mn ng h i t|n tnh nhng c li chn Rochester l{m chng. chng t nim khao kh|t t|o bo ca mnh, anh ta ~ tn vinh bn th}n mnh ni bt hn gia |m ng. Lin quan n tnh c|ch cc oan ca K n Chi Phng ~ng chnh l{ cm gi|c nguy him v{ s cm o|n; thm ch c du hiu th bo ca anh ta. }y cng chnh l{ nt hp dn trong con ngi ca mt nh{ th kh|c v{ cng l{ mt trong nhng K n Chi Phng ~ng ni ting nht trong lch s: l{ Lord Byron. Byron khng thch bt k hnh thc quy c truyn thng n{o v{ sn lng phng i, loan truyn nhng cuc tnh ca anh ta trc cng chng. Khi anh ta c quan h tnh |i vi c em cng cha kh|c m ca mnh, anh ta chc chn rng c nc Anh u bit chuyn . Khi gn bn v mnh, anh ta c th tr nn hung bo v{ t{n nhn mt c|ch kh|c thng. Nhng tt c nhng iu n{y ch khin cho anh ta c{ng c khao kh|t hn. Cm gi|c nguy him v{ s cm o|n li cun kha cnh b nn trong lng ngi {n b{ vn c coi l{ lc lng mu mc v{ c hnh trong x~ hi. Cng nh mt ngi {n ng c th tr th{nh nn nh}n ca M Nh}n Ng do bi kh|t vng c gii phng khi cm gi|c v tr|ch nhim m{ h m tr|ch th i vi ngi ph n, h cng khng th cng li s hp dn ca K n Chi Phng ~ng bi h cng c khao kh|t c gii tho|t khi s r{ng buc, giam h~m ca c hnh v{ l nghi php tc. Qu tht, ngi {n b{ oan chnh, c hnh nht li chnh l{ ngi yu nh}n vt K n Chi Phng ~ng say m nht.

100

K n chi phng ~ng

Trong s nhng phm cht quyn r nht ca K n Chi Phng ~ng chnh l{ kh nng anh ta c th khin ph n mun chinh phc v{ l{m bin i anh ta. Bit bao ngi {n b{ ngh rng h chnh l{ ngi duy nht c th ch ng Lord Byron; bit bao nhiu ngi {n b{ ca Picasso ngh rng h chnh l{ ngi cui cng m{ anh ta c th sng trn phn i cn li ca mnh vi h. Bn phi tn dng kh nng n{y mt c|ch ti a nht. Khi b bt qu tang trong cuc tnh phng ~ng, h~y lp tc bc l ngay khuyt im ca mnh - chng t rng bn khao kh|t mun thay i bn th}n v{ th hin rng bn khng c kh nng l{m iu . Vi qu| nhiu ph n say m nh iu , bn c th l{m g? Lc y bn s i lt th{nh mt nn nh}n. Bn cn gip . Nhng ngi ph n s chp ngay c hi n{y: h c bit nung chiu K n Chi Phng ~ng v anh ta l{ mt ch{ng trai bnh bao v{ d mn. Vic h mong mun thay i anh ta tht ra l{ ngy trang cho bn cht tht s ca nim khao kh|t ca h, cho cm xc nng n{n tim n m{ anh ta truyn sang h. Khi tng thng Bill Clinton b bt qu tang nh l{ mt K n Chi Phng ~ng th chnh ph n ~ lao n v{ tm mi c|ch b{o cha cho ng ta. S tht rng chnh K n Chi Phng ~ng qu| i nhit tnh v{ tn t}m vi ph n theo c|ch ring ca mnh khin anh ta tr nn |ng yu v{ li cun i vi h. Cui cng, t{i sn qu gi| nht ca K n Chi Phng ~ng chnh l{ danh ting ca anh ta. ng bao gi h thp ting xu ca mnh hay t ra }n hn v n. Thay v{o , h~y m p n v{ tn vinh n. N chnh l{ th li cun ph n n vi bn. Bn cn phi ni ting v v{i th: s quyn r khng th cng li ca bn i vi ph n; s hin d}ng khng th kim so|t ca bn i vi nim vui th (iu n{y s khin cho bn tr nn yu ui, nhng cng

101

Ngh thut quyn r

g}y h{o hng gia bao ngi mn m); s coi khinh ca bn i vi tc l; tnh nt ngang t{ng khin bn c v nguy him. Bn c th nh nh{ng giu kn yu t cui cng n{y, ngo{i mt, h~y t ra lch s v{ nh~ nhn, trong khi vn tt c mi ngi u bit rng ng sau nhng cnh , bn l{ mt k bt tr. Cng tc de Richelieu ~ cng khai rng r~i nhng cuc chinh phc ca mnh, chuyn n{y ~ kch thch ni khao kh|t y tnh cnh tranh ca nhng ngi {n b{ kh|c c gia nhp v{o c}u lc b nhng ngi b quyn r. Cng chnh bi ting tm lan rng m{ Lord Byron ~ d d{ng quyn r nhng nn nh}n t nguyn ca mnh. Mt ngi ph n c th dy ln cm gi|c m}u thun v tai ting ca tng thng Bill Clinton nhng tim n di s m}u thun l{ s hng th v tn. ng t b ting tm ca mnh nh l{ mt chuyn tm ph{o vt v~nh hay chuyn t|n gu ngu nhin. N chnh l{ hnh nh minh ha cho cuc sng ca bn, v{ bn phi to t|c ra n, m{i gia v{ th hin n bng b{n tay chm sc ca mt ngh nh}n. BIU TNG LA - K n Chi Phng ~ng ch|y bng vi nim khao kh|t c th thiu t ngi {n b{ m{ anh ta ang quyn r. La l{ biu tng ca s m~nh lit, khng th kim so|t v{ nguy him. K n Chi Phng ~ng cui cng c th phi tr gi| bng c|i cht nhng r r{ng, c{ng c nhiu ngi tnh v}y quanh th anh ta c{ng c ph n khao kh|t hn.

102

K n chi phng ~ng

IM YU Ging nh M Nh}n Ng, K n Chi Phng ~ng phi i mt vi mi him ha ln nht t nhng k ng gii vi anh ta, nhng k t c {n b{ chiu chung trong cuc theo ui {n b{ ca mnh. V{o thi xa, K n Chi Phng ~ng thuc tng lp qu tc v{ cho d anh ta xc phm bao nhiu ngi i na, thm ch l{ git cht h, nhng cui cng anh ta cng chng bao gi b trng pht. Ng{y nay ch c c|c ngi sao ni ting v{ nhng ngi rt gi{u c mi c th ng vai ca K n Chi Phng ~ng m{ khng b trng pht, cn li chng ta cn phi rt thn trng. Elvis Presley vn l{ mt ngi {n ng e d v{ hay mc c. L{ mt ngi sao tui cn rt tr, khi anh ta nhn thy c kh nng t|c ng ca mnh ln ph n, anh ta tr nn n chi phng ~ng, tr th{nh mt K n Chi Phng ~ng hu nh th}u m sut s|ng. Cng ging nh bao K n Chi Phng ~ng kh|c, Elvis lun chim c cm tnh ca bit bao ph n, v th nhiu ln anh ta cm thy mnh b dn v{o ng cng bi nhng ng chng gin d hay nhng ngi bn trai in tit v{ anh ta lun tho|t nn vi vi v{i vt chm hoc vt |nh bm tm. iu n{y cho thy rng bn nn bc tng bc kn |o v{ thn trng quanh nhng ng chng v{ bn trai ca c|c qu b{, c bit khi bn mi ch}n t chn r|o bc v{o s nghip quyn r {n b{ ca mnh. Nhng im quyn r ca K n Chi Phng ~ng chnh l{ ch nhng mi nguy him nh th chng l{m nn lng anh ta. Bn khng th tr th{nh ch{ng K n Chi Phng ~ng nu bn lc n{o cng cm thy s h~i v{ thn trng. Thnh thong, s th bo li l{ mt phn trong tr chi tnh |i n{y. Tm li, trong bt k tnh hung n{o, khi

103

Ngh thut quyn r

Elvis t c nh cao danh vng nh th th chng ng chng n{o d|m ng v{o anh ta. Mi him ha ln hn i vi K n Chi Phng ~ng khng ch xut ph|t t nhng ng chng b xc phm nng n m{ cn t nhng ngi {n ng khng an to{n do h cm thy b e da bi hnh bng ca Don Juan. Mc d h khng tha nhn iu , nhng h ghen t vi cuc sng tr{n ngp nim vui ca K n Chi Phng ~ng v{ ging nh bao k hay ghen ght ghanh t, h ngm tn cng v{ thng ngy trang cho nhng h{nh ng o c gi ca mnh. K n Chi Phng ~ng s cm thy s nghip ca mnh l}m nguy bi nhng ngi {n ng nh th (hoc i lc bi nhng ngi {n b{ b tn thng v K n Chi Phng ~ng khng thch h). K n Chi Phng ~ng t c kh nng tr|nh c mi nguy him n{y bi nu nh mi ngi u c th quyn r th{nh cng th x~ hi n{y s khng cn tn ti. V vy h~y chp nhn s ghen t nh l{ biu hin ca s tn knh. ng kh di na! H~y tnh t|o ln! Khi b tn cng bi mt k t{n bo o c gi, ng b li ko v{o chin dch ca anh ta bi n c thc y bi lng k v{ s ng ngn. Bn cng c th l{m gim bt s k bng c|ch tr th{nh mt ngi t ging nh K n Chi Phng ~ng hn, van xin tha th, yu cu c sa i, nhng nhng h{nh ng n{y s l{m tn hi n danh ting ca bn, khin bn dng nh chng ging nh mt K n Chi Phng ~ng |ng yu. Cui cng, tt hn l{ bn h~y chu ng s tn cng bng th|i chng chc v{ tip tc quyn r. S quyn r chnh l{ ngun sc mnh ca bn v{ bn lun c th hy vng chim hu c s nung chiu v tn ca {n b{.

104

NGI TNH L TNG

Khi cn tr trung, ai ai cng u c nhng gic m m{ theo nm th|ng dn dn s tan v v{ phai m. H cm thy mnh b v mng bi con ngi, s kin v{ thc t m{ hu nh chng ging vi nhng l tng non tr xa. Ngi Tnh L Tng em n nhng gic m b tan v ca con ngi v{ t tr th{nh nhng hnh nh tn ti sut i trong tr tng tng ca h. Bn mong c s l~ng mn? S mo him? Mi thn giao c|ch cm? Ngi Tnh L Tng phn chiu o mng trong tr tng tng ca bn. Anh ta hay c ta l{ mt ngh nh}n to t|c ra o mng m{ bn yu cu, l tng ha chn dung ca bn. Trong th gii thc dng v{ hn n{y tn ti mt ngun nng lng quyn r v tn lan ta theo mi bc ch}n ca Ngi Tnh L Tng. Nu thot u mt c g|i chng to n tng s}u sc g vi ai th thng thng cng chng c ai thm mun c ta. Nhng mt khi c ta bin mnh th{nh ngi tnh l tng th bt k ngi tng tri bao nhiu, anh ta vn b chinh phc nh thng.
-Soren Kierkegaard, Nht K ca K Quyn R, Howard V. Hong v Edna H. Hong dch

Mt ngi tnh l tng s c x mt c|ch tao nh~ d l{ v{o bui bnh minh hay cng nh v{o bt k lc n{o kh|c. Anh Ngi Tnh L Tng Lng Mn ta ko l thn mnh ra Mt ti n khong v{o nm 1760, ti khi ging vi mt v nh{ h|t opera trong th{nh ph Cologne, mt bun bc. Ngi mt ph n tr p ang ngi v tr ph n thc gic anh ta,

105

Ngh thut quyn r

ca mnh ngm nhn kh|n thnh gi. Ngi bn cnh l{ ng chng ca c ta, ng{i th trng th{nh ph - mt ngi {n ng trung nin, nh~ nhn nhng kh kh v{ t nht. Vi v b ngo{i nh l{ ang xem opera nhng tht ra c ta ang ngm nhn mt thanh nin tun t trong b trang phc v cng n tng. |p li, anh ta cng ~ ch n |nh mt m ui ca c ta. Sau bui din hm y, ngi thanh nin ~ gii thiu mnh l{ Giovanni Giacomo Casanova.

i n{o, anh bn, tri s|ng ri. Anh khng mun ai nhn thy anh }y ch. Anh ta th d{i, nh th mun ni rng m qua khng d{i v{ rng anh ta cm thy v cng au kh khi phi ri }y.Hn na anh ta cng chng bun ko qun ln. Thay v{o v{o , anh ta tin gn n ngi ph n v{ K l mt ~ hn ln tay ca c. m th thm iu g cha hm sau, vi d nh l{ s tham d mt kp ni v{o ti qua. bui d hi, c ~ mi anh ta, anh c Thm ch khi ~ mc mun i d tic vi ti khng?. V{ anh qun |o chnh t ri, anh ta tr li, Tha tiu th, ti khng bao ta vn c nn n| khng gi d|m hy vng rng s c dim phc chu ct khn tht lng. c khiu v vi c. Vo lc ny anh ta ~ m hm sau, sau bui d hi, ngi vn rm ln, v{ i tnh ph n tr ch ngh n mi Casanova. nh}n ang ng k nhau Anh ta dng nh ~ o|n bit trc cnh ca s, trong khi c mi suy ngh ca c ta, v vy t anh ta vn c t t rng ra qu| i vui mng v{ t|o bo. V{i anh ta cm thy kinh h~i ng{y sau, anh ta c mi n ti ti bit bao khi ngh n nh c ta v{ sau khi ngi chng ~ ln ngy mai- khi m{ h phng ngh ngi th c ta dn anh ta i phi xa nhau ri. Sau

106

Ngi tnh l tng

xem xung quanh nh. Trong phng ring ca mnh, t ca s nhn ra, c ch cho anh ta thy mt nh{ th nh nm ngay bn hng ngi nh{. Nh th c c mi ngh trong u c ta nn v{o ng{y hm sau, Casanova ~ n nh{ th tham d bui l ban th|nh th v{ khi gp li c ta ti nh{ h|t v{o ti hm y, anh ta ~ thm bo vi c ta rng anh ta ~ ph|t hin mt c|nh ca b mt dn n phng ng ca c. C ta ci v{ gi v t v ngc nhin. Bng mt ging ni ng}y th nht, anh ta bo rng s tm c|ch trn trong nh{ th v{o ng{y hm sau v{ ch ch c th, ngay lp tc c ta th thm rng khi n{o mi ngi i ng ht ri, c ta s gh thm anh ta ti .

anh ta i trn. Ngi ph n nhn di theo anh ta, v{ khonh khc chia tay vn ng m~i trong k c ca c nh l{ mt trong nhng k nim p nht trong i. Qu tht, s quyn luyn ca ngi ph n n{o vi ngi {n ng ph thuc phn ln v{o s tao nh~ l~ng mn ca bui tin bit. Khi anh ta nhy ra khi ging, chy hi h quanh phng, vi v~ ct cht d}y tht lng qun, xn tay |o, nht dng c| nh}n v{o pha trc ngc |o cho{ng khi y chc chn ngi ph n s bt u cm ght anh ta.

V vy Casanova ~ giu mnh trong cn phng xng ti nh ca nh{ th, ch i c ng{y ln m. Khp cn phng l chut b ngn ngang v{ anh ta cng chng c chn m nm m nm. Tuy nhin, cui cng th ngi v tr ca Quyn s|ch gi u ca Sei Shonagon, Ivan Morris ng{i th trng cng ~ n, v{o lc rt bin dch. khuya. Anh ta khng mt li than phin, m{ ch }m thm i theo v{o phng c ta. H lin tc hn h nh th Trong sut nhng nm

107

Ngh thut quyn r

trong v{i ng{y. Ri c ta cng khng kin nhn ch i sut c ng{y cho n khi m v. Cui cng, h |nh liu mt phen. C ta cung cp thc n, s|ch v{ nn xoa du ni mong ch v{ nhng ng{y th|ng bun t ca anh ta trong nh{ th. Dng nh rt l{ ti li khi s dng mt ni th phng thing ling l{m nhng chuyn nh th, nhng iu ch l{m cho chuyn hn h yu ng ca h thm phn h{o hng. Tuy nhin, my ng{y sau , c ta phi i xa vi chng. V{o lc c ta tr v, Casanova ~ bin mt, cng nhanh chng v{ |ng yu y ht nh khi anh ta xut hin. V{i nm sau, ti London, mt ph n tr p tn l{ Pauline ~ ch n mu qung c|o trn mt t b|o a phng. Mt qu ng lch l~m ang tm mt ngi ph n cho thu mt phn ngi nh{ ca mnh. Pauline n t B {o Nha v{ ang c nguy c phi tr v qu hng. Trc khi thu nh{ anh ta, c ~ phi mt mnh ni t kh|ch qu ngi. B}y gi c rt n c, tin bc th t i v{ c ang cm thy ch|n chng trc ho{n cnh o le ca

u thp nin 1970, nhm chng li mt nn chnh tr hn lon, bao gm s tht bi ca M trong cuc chin tranh Vit Nam v{ s sp ca tng thng Richard Nixon trong v b bi Watergate, phong tro th h hm nay ni dy- v [Andy] Warhol ~ hin din dng ln tm gng soi cho h. Khng ging nh nhng k chng i qu| khch nhm thay i x~ hi thi n|t v{o nhng nm thp nin 1960, nhng c|i tiv k ca phong tr{o n{y phi ho{n thin bn th}n, v{ lun gi mi lin lc vi cm gi|c ca bn th}n. H rt chm cht n hnh thc b ngo{i, sc khe, phong c|ch sng, v{ t{i khon ng}n h{ng ca mnh. Andy ~ phc v cho tnh v k v{

108

Ngi tnh l tng

mnh. Nhng ri sau cng, c y cng kiu cng ca h bng ngng u ln trc s phn. C tr li c|ch t nguyn l{m mt mu qung c|o . ha s v ch}n dung. V{o Ngi {n ng y ha ra li l{ nhng nm cui thp k Casanova, anh ta mi lch l~m v{ h{o ny, anh ta c quc t hoa l{m sao! Cn phng anh ta cho thu cng nhn nh l{ mt rt tin nghi v{ gi| c li rt r; anh ta trong nhng ha s nh ch yu cu thnh thong c l{m bn ch}n dung h{ng u ca vi c. Pauline quyt nh chuyn v{o thi i . H cng nhau chi c, ci nga v{ {m o vn chng. Anh rt {ng ho{ng, lch l~m v{ h{o phng. L{ mt c g|i nghim tc, ng n v{ sc so, Pauline dn dn l thuc v{o tnh bn ca h; anh ta l{ mt ngi {n ng m{ c c th tr chuyn h{ng gi khng ch|n. Th ri v{o mt ng{y n, Casanova dng nh tr th{nh mt ngi ho{n to{n kh|c: anh ta bc tc, kch ng. V{ anh ta ~ th nhn rng anh ta yu c say m. Pauline ang d tnh tr v B {o Nha gp ngi yu, v vy c y chng mun nghe iu n{y cht n{o. C y khuyn Casanova h~y ci nga i do trn tnh li. Warhol ~ tng cho kh|ch h{ng ca mnh mt sn phm v cng m m~n: Mt bc ch}n dung tuyt vi, v{ tn vinh v p, do chnh tay mt danh ha ni ting v. Ban tng mt vc d|ng y quyn r, thm ch cho c nhng ngi ni ting c khun mt p nht, anh ta ~ bin i ch th ca mnh, h xut hin trong v bn ngo{i p m hn; th hin khun mt ca Cng v{o chiu hm y, c nhn c h nh anh ta ngh rng tin anh ta ng~ nga. Cm thy mnh c h mun c thy v{ phn tr|ch nhim trong v tai nn n{y, c nh nh th. Bng

109

Ngh thut quyn r

c vi v~ chy i tm anh ta. Tm thy anh ta ang nm trn ging, c lao v{o vng tay ca anh ta v{ khng cn kim ch c mnh. V{o m h tr th{nh ngi tnh ca nhau v{ h tip tc cuc tnh trong nhng ng{y th|ng Pauline cn li London. Tuy nhin, n lc c ta phi tr v B {o Nha, anh ta chng h ngn cn hay nu ko, thay v{o , anh ta ch an i c, vin c rng c hai ngi h u ~ trao tng nhau mt liu thuc gii c tuy tm thi nhng v cng tuyt vi xoa du ni c n v{ rng h s m~i m~i l{ bn tt ca nhau. V{i nm sau , ti mt th trn nh T}y Ban Nha, mt c g|i tr p tn l{ Ignazia ang trn ng v nh{ sau bui l xng ti ti nh{ th. t nhin Casanova ti l{m quen vi c. Cng bc theo c v nh{, anh ta gii thch rng anh ta rt am m iu nhy fandango v{ nh~ mi c ta tham d mt bui khiu v v{o ti hm sau. Anh ta rt kh|c vi nhng g~ {n ng t nht kh|c trong th trn, v vy c ta ~ liu lnh chp nhn li mi. Cha m c phn i cuc hn , nhng c ~

c|ch tinh lc nhng c im tt p ca ngi ang c v qua bc tranh la v{ cng iu nh}n c|ch hot b|t li cun ca h, anh ta cho php h bc n mc sinh tn hoang ng v{ ring bit hn. Ngi ta c th s hu s gi{u c v quyn lc trong cuc sng hng ng{y, nhng vic t mua mt bc ch}n dung do Warhol v chc chn cho thy ngi c v cng c nh m bo danh ting c lu truyn. Tranh ch}n dung ca Warhol khng phi l{ nhng t{i liu mang tnh hin thc v nhng khun mt ng thi v chng l{ nhng hnh tng ca ngi ph|c ha ang ch i s ngng m ca th h tng lai.

110

Ngi tnh l tng

thuyt phc m mnh cng i. Sau bui ti khiu v kh qun y (v{ anh ta nhy iu fandango rt p), Casanova ~ th nhn rng anh ta ~ yu c cung di. C ta ~ |p li (d rt bun) rng c ~ c v hn phu ri. Casanova ~ khng gng p vn n{y, nhng v{i ng{y tip sau , anh ta ~ dn Ignazia n nhng bui khiu v kh|c v{ i xem u b. V{o mt trong nhng dp , anh ta c tnh gii thiu vi c mt ngi bn ca mnh -

David Bourdon, Warhol

Trong sut nhng th k n{y ph n ~ phng s nh tm gng soi vi nng lc thn k c th phn chiu hnh tng ngi {n ng vi kch c gp hai ln bnh thng.
Virginia Woolf, Cn phng ring

mt n cng tc cng khai t|n tnh anh ta mt c|ch tr trn. Ignazia cm thy ghen tc lng ln. V{o lc n{y, c ta ~ liu lnh yu thm Casanova, nhng thc v tr|ch nhim v{ tn gi|o ~ ngn cm c khi nhng suy ngh nh th. Cui cng, sau v{i ng{y t dn vt ging x, Ignazia ~ tm n Casanova v{ nm ly tay anh ta, Em th ti ri v{ ha rng s c gng khng bao gi gp li anh na, nhng em khng th l{m c. }y l{ ln u tin trong i chuyn n{y xy ra vi em. Em ~ mc cho Cha tri an b{i. Em quyt nh ri, khi anh cn }y, em s l{m tt c nhng g anh mun. Khi n{o anh ri b t nc T}y ban Nha v{ ri b em, em li phi tm mt li th ti khc cho s au kh ca mnh. Tnh yu em d{nh cho anh, rt cuc cng ch l{ mt s nng ni tho|ng qua. Casanova c l l{ nh}n vt quyn r th{nh cng nht trong lch s; rt t ph n n{o c th cng li m lc ca anh ta. C|ch thc ca anh ta rt n gin: v{o lc gp g c y, anh ta s quan s|t k,

111

Ngh thut quyn r

ng h{nh cng t}m trng ca c y, tm ra c|i g thiu ht trong cuc sng ca c y v{ cung cp n. Anh ta ~ bin mnh th{nh mt Ngi Tnh L Tng. Ngi v ca ng{i th trng t nht cn s mo him v{ l~ng mn; c ta cn ai c th d}ng hin thi gian v{ s chiu chung s hu c c ta. Cn i vi Pauline, s thiu ht trong cuc sng c ta chnh l{ tnh bn, nhng l tng cao qu v{ cuc tr chuyn nghim tc; c ta mun mt ngi {n ng lch l~m v{ phng kho|ng m{ s i x vi c nh mt ph n thanh lch v{ hc thc. i vi Ignazia, s thiu ht li chnh l{ s chu ng v{ s d{y v. Cuc sng c y qu| d d{ng; lun cm thy cuc sng xng |ng sng, v{ c iu g tht xng ti; v vy c y cn phm ti. Trong mi trng hp, Casanova ~ ha hp bn th}n mnh vi nhng l tng ca ngi ph n, bin nhng gic m ca h th{nh s tht. Mt khi ngi ph n ~ yu anh ta say m, ch cn mt mu mo nh hoc mt s toan tnh cng c th chng thc tnh cm l~ng mn n{y (mt ng{y sng gia l chut, mt c ng~ nga gi v, mt s chm tr|n vi mt ph n kh|c khin Ignazia ghen tc). Ngi Tnh L Tng rt him thy trong th gii hin i, v ng c vai n{y cn phi n lc rt ln. Bn s phi tp trung cao v{o mt ngi kh|c, thm d xem c y ang mt m|t c|i g hay anh ta ang tht vng v iu g. Con ngi thng bc l iu n{y theo mt c|ch rt tinh t nn kh ph|t hin: thng qua iu b c ch, ging ni, hay |nh mt. Dng nh mang n cho h nhng g m{ h cn, bn s n vi l tng ca h. to ra hiu qu n{y i hi lng kin nhn v{ s ch k n tng chi tit. Hu ht con ngi ai cng u chn cht nhng ni kh|t khao ca ring mnh trong lng, v vy nu mt kin nhn,

112

Ngi tnh l tng

bn s khng th ng vai Ngi Tnh L Tng. H~y iu em n cho bn mt ngun thi c v tn. H~y l{ mt c o trong sa mc cho nhng k lun mun tha m~n mnh. Rt t ngi c th cng li s c|m d ca mt ngi dng nh c th l{m tha m~n ni kh|t khao ca h, c th hin thc ha o mng ca h. Theo gt Casanova, bn s ni ting nh l{ mt ngi em n nim kho|i cm, v{ danh ting s l{m tin khin cho s quyn r ca bn c{ng d d{ng hn. Mc ch ch yu trong cuc i ti chnh l{ nui dng nhng cm gi|c kho|i cm. Du bit rng c| nh}n ti ~ tnh to|n l{m h{i lng ph|i p, nhng ti vn lun n lc khng ngng khin bn th}n mnh c th l{m h tha m~n. Ngi Tnh L Tng Xinh p V{o nm 1730, khi Jeanne Poisson ch mi 9 tui, mt thy bi tin o|n rng mt ng{y n{o , c b s tr th{nh phi tn ca vua Louis XV. S tin o|n rt bun ci, v Jeanne xut th}n t tng lp trung lu v{ theo truyn thng t xa n gi th phi tn ca vua phi c tuyn la t trong tng lp qu tc. S vic cn ti t hn khi cha ca Jeanne l{ mt K n Chi Phng ~ng kht ting, cn m c tng l{ g|i im hng sang. May mn mm ci vi Jeanne v mt trong nhng ngi tnh ca m c l{ mt ngi {n ng v cng gi{u c, v{ ng ta rt qu mn c b xinh xn d thng nn sn lng b tin cho c n hc. Jeanne hc h|t, hc c|ch chi nhc clavichord, ci nga vi s kho lo k l, hc c|ch c x v{ khiu v; c cng c dy vn chng v{ lch s y nh th c l{ mt cu con trai. Nh{ son kch Crbillon ~ hng dn c v ngh thut tr chuyn. c bit,

113

Ngh thut quyn r

Jeanne rt xinh p; nhan sc v{ v yu kiu ~ khin c ni bt hn t khi cn nh. V{o nm 1741, c lp gia nh vi mt ngi {n ng thuc tng lp qu tc. Gi }y, c bit n l{ qu b{ dEtioles, c ta c th nhn ra tham vng ln ca mnh: c khai trng mt th qu|n {m o vn chng. Tt c nhng nh{ vn v{ trit gia ni ting ca thi i thng xuyn gh n v h phi lng b{ ch. Mt trong s h l{ Voltaire, ngi tr th{nh ngi bn sut i ca c ta. Tri qua tt c nhng th{nh cng, Jeanne cha bao gi qun li tin o|n ca b{ thy bi v{ vn tin rng mt ng{y n{o c s chinh phc c tr|i tim ca v vua. Tnh c mt trong nhng vng t ca chng c gi|p ranh vi vng t sn bn yu thch ca vua Louis. C ta lun ln ngm nhn v vua qua h{ng r{o v{ tm c|ch bng qua ng i ca ng{i vi b trang phc thanh lch nhng v cng quyn r. Chng bao l}u sau, v vua ~ gi cho c tht th sn l{m qu{. Khi ngi v chnh thc ca v vua qua i v{o nm 1744, tt c ngi p trong triu tranh nhau gi{nh git v tr ca ho{ng hu; nhng v vua bt u d{nh c{ng ng{y c{ng nhiu thi gian hn bn cnh qu b{ dEtioles v{ ng{i cm thy sng s trc v p v{ s quyn r ca c. Cng v{o nm y, c triu nh u tht s kinh ngc trc vic c vua ~ tuyn chn ngi {n b{ thuc tng lp trung lu n{y l{m ho{ng hu v{ c ta ~ bc v{o gii qu tc vi danh hiu l{ b{ hu tc Pompadour. Nh{ vua ni ting l{ ham m ca l: mt ngi phi ca vua ~ gii khu}y ng{i bng hnh d|ng ca mnh, nhng chng my chc ng{i thy nh{m ch|n vi c ta v{ tm kim mt ngi kh|c. Sau c sc ca cn thn trong triu v s la chn Jeanne Poisson ca nh{

114

Ngi tnh l tng

vua, h li t trn an mnh rng }y khng phi l{ ngi {n b{ cui cng- rng c vua chn c ta chng qua v ng{i thy mi m ch c ta thuc tng lp trung lu. H khng bit rng s quyn r ca Jeanne i vi c vua khng ch dng y. Thi gian tri qua, c vua c{ng ng{y c{ng gh thm Jeanne thng xuyn hn. Khi ng{i tro ln chic cu thang kn |o dn t cung in ca ng{i n ni ca c ta cung in Versailles, c ngh n nhng iu th v ang ch n mnh pha trc khin c vua quay cung u c. u tin, cn phng lun lun m cng v{ tr{n ngp hng thm. K n l{ n tng th v bng th gi|c: de Pompadour lun mc nhng b xim |o kh|c nhau, mi b u trang nh~ v{ g}y ngc nhin theo mt c|ch ring. C ta yu thch nhng vt p - gm cht lng tt, qut ca Trung Quc, chu hoa bng v{ng - v{ c mi khi c vua gh thm lun c mt th g mi m v{ thch th xem. D|ng v ca c lun du d{ng, c cha bao gi t v phng th hay phn n. Mi th u m du. V{ sau cuc tr chuyn ca h din ra m thm: trc nh{ vua cha bao gi tht s c th ni chuyn hay ci a vi mt ngi ph n, nhng b{ hu tc n{y c kh nng ni chuyn rt t{i tnh v bt k t{i n{o vi cht ging v cng m du ngt ng{o. V{ khi cm thy ni chuyn mt mi ri th c ta s chuyn sang do mt bn piano v{ ng}n ln ging h|t tuyt vi ca mnh. Nu khi n{o c vua cm thy ch|n chng hoc bun b~, de Pompadour s xut ra mt k hoch n{o - chng hn vic x}y dng mt ngi nh{ mi min qu. V vua s phi a li khuyn v kiu d|ng thit k, c|ch b tr khu vn v{ c|ch trang tr ngi nh{. Pha sau ti cung in Versailles, de Pompadour t mnh chu

115

Ngh thut quyn r

tr|ch nhim v tr chi gii tr ti cung in, cho x}y dng mt nh{ h|t ring cho nhng bui biu din h{ng tun di s ch o ca c ta. Din vin c tuyn chn t nhng cn thn trong triu nh, nhng din vin n chnh lun do de Pompadour ng vai. C chnh l{ n din vin nghip d xut sc nht ti Ph|p. Nh{ vua bt u cm thy b |m nh bi nh{ h|t n{y; ng{i ch mun ngi ch trong h{ng gi xem nhng bui biu din. Cng vi nim thch th n{y l{ s thch tiu x{i tin bc hoang ph trong ngh thut, trit hc v{ vn chng. Mt ngi {n ng vn ch quan t}m n sn bn v{ b{i bc ang c{ng ng{y c{ng t t hp vi bn b ng gii v{ dn tr th{nh kh|ch h{ng th}n quen ca ngh thut. Qu tht, ng{i ~ to du n ca thi i bng phong c|ch thm m c bit n nh l{ phong c|ch Louis Quinze phn nghch li vi phong c|ch ca thi vua cha Louis XIV lng ly. L thay, nm th|ng tri qua m{ vua Louis vn khng cm thy ch|n ngi v n{y ca ng{i. Trn thc t, nh{ vua ~ phong tc cho c ta, sc mnh v{ tm nh hng ca c c{ng ng{y c{ng m rng t vn ha sang chnh tr. Trong vng 20 nm, de Pompadour ~ cai tr c triu nh v{ tr|i tim nh{ vua m~i cho n khi c cht tr v{o nm 1764 tui 43. Vua Louis XV l{ ngi c phc cm t ti mnh m. Mang trng tr|ch l{ ngi k v vua Louis XIV- mt v vua y quyn uy trong lch s nc Ph|p - nh{ vua ~ c gi|o dc v{ {o to k tha ngai v{ng. Tuy nhin ng{i c th tr th{nh mt v vua lng ly nh bc tin ca ng{i khng? Cui cng ng{i ~ t b mi n lc, thay v{o chm m bn th}n trong s kho|i lc nhc dc; nhng k di quyn xung quanh bit c|ch thng tr nh{ vua

116

Ngi tnh l tng

bng c|ch li cun nhng phn c bn nht trong tnh c|ch ca ngi. Qu b{ de Pompadour, thin t{i v quyn r, hiu rng t s}u thm bn trong con ngi ca vua Louis XV ang mun tri ln mt ngi {n ng mnh m, v{ rng ni |m nh ca ng{i v nhng ngi ph n tr p cho thy s thm mun mt loi sc p vnh hng hn. Bc u tin ca c ta l{ xoa du nhng cn ch|n chng lin min ca ng{i. C|c v vua rt d cm thy ch|n nn - mi th c|c ng{i mun u c |p ng, v{ h him khi n{o cm thy tho m~n vi nhng g mnh c. Hu tc de Pompadour ~ kho lo x l vn n{y bng c|ch mang tt c o mng ca ng{i ra cuc sng hin thc, ng thi to ra s ch i khng ngng. C ta c nhiu k xo v{ t{i nng, c bit l{ c ta ~ khai th|c chng qu| t{i tnh n ni nh{ vua khng bao gi ph|t hin ra khuyt im ca chng. Mt khi c ta ~ tp cho nh{ vua quen vi nhng iu th v tinh t hn, c ta tip tc khi dy nhng t tng b nn trong lng nh{ vua; qua tm gng m{ c ta dng trc mt nh{ vua, ng{i nhn thy tham vng tr th{nh mt ngi v i ca mnh, mt nim kh|t khao m~nh lit m{ chc chn bao gm c t{i l~nh o trong vn ha. H{ng lot phi tn trc }y ca ng{i ch c th l{m tha m~n nhng ham mun nhc dc ca ng{i. con ngi ca de Pompadour, ng{i thy c mt ngi ph n c kh nng khin ng{i cm thy mnh tht v i. Ng{i c th d d{ng thay i nhng m n kh|c ca mnh, nhng ng{i khng bao gi c th tm thy mt de Pompadour kh|c thay th. Hu ht mi ngi u tin tng rng bn th}n thm kn trong th}m t}m ca h lun v i hn chnh h khi hin hu th gii

117

Ngh thut quyn r

bn ngo{i. H cht cha y nhng l tng m h: h c th l{ nhng ngh nh}n, t tng gia, nh{ l~nh o, hay nhng thy t}m linh; nhng th gii thc ti n{y ~ bp chng, t chi khng cho chng c hi bc l kh nng. }y chnh l{ mu cht ca s quyn r i vi h v{ khin h m~i m~i b quyn r. Ngi Tnh L Tng bit c|ch khi dy loi ma lc n{y nh th n{o. Ch dng nhan sc bn ngo{i hp dn con ngi, nh mt s nh}n vt quyn r nghip d vn thng l{m, ch khin bn phn n v h d|m lm dng bn nng c bn nht ca mnh. Nhng hp dn bng chnh bn ng~ cao p hn ca h, bng tiu chun sc p cao hn th h kh lng nhn ra rng h ang b quyn r. H~y l{m cho h cm thy thng hoa, cao thng, t}m linh, v{ bn s c kh nng quyn r v hn. Tnh yu phi b{y nhng phm cht cao qu v{ tim n ca mt ngi ang yu - nhng c im c bit v{ him c ca anh ta, nh n c th |nh la tnh c|ch thng thng ca anh ta. C IM NI BT Mi chng ta u mang trong mnh mt l tng - c tr th{nh con ngi nh mong c cng nh c ngi kh|c i x v{ nhn nhn nh mun. L tng n{y quay v nhng nm th|ng u i- v nhng g chng ta mt m|t trong cuc sng, nhng g ngi kh|c khng cho chng ta v{ nhng g m{ chnh chng ta cng khng th cho mnh. C l chng ta lun c m p trong s m m, v th chng ta mong c v s nguy him v{ s ni lon. Nu chng ta mun s nguy him, c l chng ta nn tm kim ai tng rt quen thuc vi iu . Hay c l l tng ca chng ta cao nh~ hn - chng ta mun tr th{nh ngi s|ng to hn, cao

118

Ngi tnh l tng

qu hn v{ t t hn chng ta tng. L tng l{ mt th g m{ chng cm thy thiu ht trong lng. L tng ca chng ta c th b chn vi trong ni tht vng bun ch|n, nhng tht ra n ch n np bn di ch c hi lo s|ng. Nu mt ngi n{o c cng l tng nh chng ta hoc c kh nng hin thc ha l tng ca chng ta, tt nhin chng ta s yu ngi say m. chnh l{ |p |n i vi Ngi Tnh L Tng. Lp y nhng g ang thiu ht trong lng bn, ho{ hp vi o mng ang lay ng t}m hn bn, ngha l{ h ang phn |nh l tng ca bn- v{ bn s l{m phn vic cn li, bc l cho h thy nhng kh|t khao v{ ao c s}u thm nht ca mnh. Casanova v{ de Pompadour khng ch li cun i tng ca mnh v{o chuyn quan h tnh |i m{ cn khin h yu mnh say m. i theo li mn ca Ngi Tnh L Tng, mu cht quan trng l{ kh nng quan s|t. H~y pht l i li ni v{ h{nh ng tnh t|o ca i tng; ch tp trung v{o }m iu ca ging ni, v thn thng }y, |nh mt l l{ }u - nhng du hiu phn bi nhng g li ni khng din t. Thng thng l tng c din t mt c|ch ngc li. Vua Louis XV dng nh ch quan t}m n vic theo ui nhng ch nai v{ g|i p, nhng thc ra l{ che lp s tht vng ca ng{i v chnh bn th}n mnh; ng{i mong c c c t{i nng cao qu hn cm thy h~nh din. Khng c lc n{o tt hn lc hin ti b}y gi ng vai Ngi Tnh L Tng. l{ bi v chng ta sng trong mt th gii m{ mi th dng nh phi cao qu v{ c tnh to|n t m. Sc mnh l{ t{i b cm o|n trong s tt c: mc d n chnh l{ thc t m{ chng ta i mt hng ng{y trong nhng cuc u tranh vi con ngi; khng c g cao qu, hy sinh qun mnh hay t}m linh v n.

119

Ngh thut quyn r

Nhng Ngi Tnh L Tng khin cho bn cm thy cao qu hn, l{m cho kho|i cm nhc dc tr nn hoa m v{ t}m linh. Ging nh bao nh}n vt quyn r kh|c, h chi a vi sc mnh nhng h li ngy trang nhng m|nh khe ca mnh di lp v bn ngo{i ca mt ngi l tng. V{i ngi thu hiu iu , v vy kh nng quyn r ca h tn ti l}u hn. V{i l tng ging vi nguyn mu t duy thuc trng ph|i ph}n t}m hc ca Carl Jung mt nh{ ph}n t}m hc Thy S. Chng bt ngun t trong nn vn ha ca chng ta t rt l}u i v{ tm nh hng ca chng th gn nh v thc. Mt gic m nh th lun thuc v ch{ng hip s h{o hip n{y. Theo truyn thng v tnh yu nho nh~ thi Trung C, ngi h|t rong hay ch{ng hip s s tm thy mt qu c, hu nh lun l{ ngi lp gia nh ri v{ s phc v y nh n l cho c ta. Nh}n danh c ta, anh ta s tri qua mi th th|ch v{ m nhn nhng cuc h{nh hng nguy him, chu ng s h{nh h khng khip chng t tnh yu ca mnh. (S h{nh h n{y bao gm c nhng thng tt v th x|c, chng hn x toc mng tay, ct l tai,.). Anh ta cng s s|ng t|c nhng b{i th v{ ng}n nga nhng khc h|t l~ng mn d{nh cho c ta, v chng c ngi h|t rong n{o c th th{nh cng m{ khng cn n khiu thm m v{ nng lc t}m linh l{m ng lng ngi ph n. Mu cht ca loi ngi n{y chnh l{ cm gi|c ca s hin d}ng tuyt i. Ngi {n ng n{o khng nhng vn v chin tranh, chin thng v{ tin bc ln ln vi vic t|n tnh s c nng lc quyn r v tn. Ngi h|t rong l{ mt ngi tnh l tng v him ai tht s khng t quyn li v{ s thch ca bn th}n ln h{ng u. c th thu ht c s tp trung ch ca mt

120

Ngi tnh l tng

ngi {n ng nh th li chnh l{ s hp dn m~nh lit i vi tnh kiu cng t ph ca ngi ph n. Ti Osaka v{o th k 18, mt ngi {n ng tn Nisan ~ n c g|i im cao cp Dewa ra ngo{i i do. Ban u h ngm nhn nhng bi c ba l| dc ng vi nhng git nc cn vng li nh nhng git sng mai. Dewa v cng xc ng trc cnh p nh vy. C ta ni, Em cm nhn thy mt cp nai ang nm sau bi c. Em c g c thy cnh n{y trong cuc sng thc t. Nisan ~ nghe thy iu . V{o ng{y p tri hm y, anh ta nh ngi ko sp mt phn ngi nh{ ca c ta v{ yu cu trng h{ng chc bi c ba l| ti ni vn trc kia l{ mt phn ca phng ng c ta. Cng v{o m hm y, anh ta ~ sp t cho t| in v}y bt nhng ch nai hoang trn ni v{ em v nh{. Ng{y hm sau, khi Dewa thc dy thy mnh ang gia khung cnh m{ c ~ m t hm n{o. Khi c ta c v phn chn v{ xc ng, anh ta cho ngi chuyn nhng bi c v{ con nai i; v{ ri ngi nh{ ~ c x}y dng li. Mt trong nhng ngi tnh ga-lng nht trong lch s l{ Sergei Saltykov ~ bt hnh khi yu mt trong nhng ngi {n b khng nn yu nht trong lch s: N cng tc Catherine - n ho{ng tng lai ca nc Nga. Nht c nht ng ca Catherine u b theo di bi bi ngi chng ca c Peter anh ta nghi ng v mnh ang la di mnh, v vy ~ sai ngi y t theo di c ta. C cm thy b c lp, thiu tnh yu thng v{ khng th l{m g tho|t khi tnh trng b tc . Saltykov - mt s quan qu}n i tr trung p trai ~ quyt nh gii cu c ta. V{o nm 1752, anh ta l}n la kt bn vi Peter v{ anh ta cng c giao nhim v theo di Catherine. Bng c|ch n{y, anh ta c th gp c ta v{ thnh

121

Ngh thut quyn r

thong trao i mt v{i li g |m ch bng gi n nh ca mnh. Anh ta th hin nhng m|nh khe t|o tn v{ liu lnh nht c th gp c ta mt mnh, trong c ln anh ta l{m lc hng nga ca c ta trong sut bui i sn ho{ng gia v{ c hai cng ci nga v{o rng. V{o lc y, anh ta t}m s rng anh ta v cng cm thng vi ni tuyt vng ca c ta v{ rng anh ta s sn s{ng l{m bt k iu g gip c ta. B bt qu tang ang t|n tnh Catherine s ng ngha vi c|i cht, cui cng, Peter cng bt u nghi ng rng c chuyn g m |m gia v ca anh ta v{ Saltykov, d rng anh ta khng bao gi chc chn. S th hn ca ngi chng khng l{m nn ch vin s quan t|o bo n{y v{ anh ta ch c{ng b thm nhiu sc lc v{ t{i kho lo hn trong vic tm c|ch sp t nhng cuc hn h b mt. Hai ngi tr th{nh ngi tnh ca nhau trong hai nm v{ ch thc Saltykov chnh l{ cha ca Paul - con trai ca Catherine, sau n{y tr th{nh ho{ng nc Nga. Cui cng khi Peter tng kh anh ta sang Thy in, tin tc v s ga lng ca anh ta ~ lan n trc; ph n khp ni tr nn m mui v{ mong l{ ngi c anh ta chinh phc tip theo. C th bn phi ng u vi nhiu rc ri hay ri ro, nhng chc chn rng bn s lun nhn c phn thng xng |ng cho nhng h{nh ng tn t}m hoc hy sinh qun mnh. Hin th}n cho Ngi Tnh L Tng v{o nhng nm thp nin 1920 l{ Rudolph Valentino, hay t ra hnh nh n{y ca anh ta ~ c to ra trn phim nh. Mi th anh ta l{m - nhng mn qu{, b hoa, iu nhy, c|ch anh ta nm tay ngi ph n - u biu l s quan t}m s}u sc, cho thy rng anh ta ang ngh v c y nhiu

122

Ngi tnh l tng

bit dng n{o. Hnh nh n{y ca mt ngi {n ng - ngi d{nh gn ht thi gi cho vic t|n tnh yu ng - ~ chuyn i chuyn t|n tnh n{y th{nh mt tri nghim m hc. {n ng ght Valentino bi v gi }y mi ph n u mong i {n ng phi lnh hi c l tng v lng kin tr v{ s }n cn chu |o m{ anh ta l{ hin th}n. Tuy nhin, khng c g quyn r bng th|i }n cn chu |o y kin nhn. N l{m cho chuyn tnh |i dng nh tr nn cao qu, mang tnh thm m, ch khng hn ch l{ chuyn quan h tnh dc n thun. Ng{y nay him ai thch nng lc ca mt Valentino. Ngh thut chi a vi l tng ca ngi ph n hu nh ~ bin mt - iu n{y ch c{ng l{m cho n c sc li cun hn nhiu. Nu ngi tnh h{o hip vn cn l{ ngi tnh l tng i vi {n b{ th ngi {n ng thng l tng ha Madonna - mt ngi {n b{ bit kt hp gia s am m nhc dc vi lung kh t}m linh hoc s ng}y th. H~y ngh n nhng c g|i im cao cp v{o thi phc hng , chng hn Tullia dAragona - v bn cht cng l{ g|i im nh bao g|i im kh|c, nhng c ta li c th ngy trang vai tr x~ hi bng c|ch to cho mnh danh ting nh l{ mt nh{ th v{ mt trit gia. Tullia sau c mi ngi bit n nh l{ mt c g|i im lng thin. Nhng c g|i im lng thin s i n nh{ th nhng h c mt ng c ni ti: i vi {n ng, s hin din ca h ti bui l ban th|nh th s to ra s h{o hng. Nh{ ca h l{ nhng nhng l}u {i y p nim vui, nhng nhng g khin cho nhng ngi nh{ n{y trng b ngo{i rt th v chnh l{ nhng t|c phm ngh thut v{ nhng k s|ch cht y s|ch - b s|ch ca Petrarch v{ Dante. {n ng thng ao c l{ c ng vi mt ngi {n b{ m{ trong chuyn quan h tnh |i c phm cht ca mt ngi m; nhng li c tinh thn v{ tr tu ca mt

123

Ngh thut quyn r

ngh s. Ni nhng c g|i im kch thch lng ham mun dc vng gh tm th nhng c g|i im lng thin li khin cho chuyn quan h tnh dc tr nn cao qu v{ ng}y th, y nh th chuyn ang din ra trong Khu vn a {ng. Nhng c g|i im nh th nm gi sc mnh v tn chinh phc {n ng. Cho n ng{y nay, h vn l{ nh}n vt l tng - v l do n{y m{ h khi dy h{ng lot s kho|i cm. iu quan trng l{ tnh m h - kt hp gia v b ngo{i nhy cm vi nim kho|i cm nhc dc v{ mt lung kh ca s ng}y th, s t}m linh v{ s nhy cm y thi v. S pha trn gia c|i tm cao v{ tm thp n{y c kh nng quyn r m~nh lit. Mi ng lc ca Ngi Tnh L Tng cha ng kh nng v hn; khng phi tt c chng u thin v tnh dc. Trong lnh vc chnh tr, Talleyrand ng vai tr l{ mt Ngi Tnh L Tng trc mt Napoleon. Anh ta c xem l{ l tng trong vai tr va l{ mt B trng v{ va l{ mt ngi bn ca Napoleon; l{ mt ngi {n ng c ging ni ngt ng{o y v qu ph|i vi ph n - }y l{ iu m{ bn th}n Napoleon khng c. V{o nm Ng{y kia mt cu b ch{o i nh l{ kt qu ca mi tnh gia nam thn Hermes v{ n thn tnh |i Aphrodite, v{ cu b c nui dng bi nhng n thy thn trong hang ng thuc d~y Ida. Nhn v b ngo{i cu b trng rt ging cha v{ m ca mnh. Ngay c c|i tn Hermaphroditus ca cu cng l{ s kt hp gia tn ca h. Ngay khi trn 15 tui, cu ta ~ ri b ngn i ni sinh ra v{ d~y Ida ni cu ln ln i }y i n nhng min t xa xi, tn hng nim vui tuyt i Cu i m~i n tn nhng th{nh ph ca nc Lycia, v{

124

Ngi tnh l tng

1798, Khi Talleyrand ng nhim chc v ngoi trng Ph|p, anh ta ng cai t chc mt bui tic chc mng Napoleon sau nhng chin thng oanh lit ca v tng t{i ba n{y ti nc . Napoleon vn nh bui tic n{y nh l{ mt bui tic ho{nh tr|ng nht m{ ng ta tng tham d. l{ mt cuc tip ~i hu h v{ Talleyrand ~ thu dt nn mt thng ip tinh vi v{o trong bng c|ch t nhng bc tng b|n th}n ngi La M~ xung quanh ngi nh{ v{ tr chuyn vi Napoleon v s khi phc nhng chin thng oanh lit ca La M~ c i. Nhng vic l{m l{m le ln tia s|ng trong mt ca v l~nh o n{y. V{ qu tht, mt v{i nm sau, Napoleon ~ ln ngi vua - }y l{ mt bc chuyn khin Talleyrand c{ng hng mnh hn. Mu cht i vi sc mnh ca Talleyrand chnh l{ kh nng ca anh ta trong vic thm d ra l tng thm kn ca Napoleon: nim kh|t khao ca ng c tr th{nh mt ho{ng , mt k c t{i. n gin Talleyrand ch dng ln mt tm gng trc mt Napoleon v{ ng{i tho|ng thy kh nng ca mnh. Con ngi lun d b

tip tc n nh nh{ nhng c d}n thuc vng Caria c ng gn . Ti }y, cu ta ph|t hin ra mt h nc vi l{n nc trong n mc cu c th nhn thng xung tn |yDng nc trong sut nh pha l, v{ b h ph y c xanh mn mn. N thn sng ni Salmacis ang c ng N thn thng nht hoa ri, v{ mt ln khi ang tham gia th vui tiu khin n{y th bt cht n{ng bt gp ch{ng trai Hermaphroditus ny. Ngay c|i nhn u tin, n thn ~ khao kh|t c s hu cu ta N{ng ct li gi cu ta, Hi cu b p trai, chc chn ch{ng xng |ng c xem nh mt v thn. Nu vy, phi chng ch{ng l{ Thn \i Tnh ?...Nu ch{ng ~

125

Ngh thut quyn r

thng tn trc nhng li ni bng gi nh vy - nhng li ni gn nh |nh trng im yu ca h. \m ch bng gi n nhng iu g m{ h khao kh|t, bc l nim tin ca bn v{o nhng tim nng cha bc l n{o m{ bn nhn thy trong con ngi h v{ chng my chc bn s chinh phc c h. Nu nhng Ngi Tnh L Tng tinh thng v ngh thut quyn r bng c|ch li cun bn ng~ cao qu hn ca h, khi dy nhng g mt m|t trong thi th u ca h, nhng chnh tr gia cng c th thu li khi |p dng k nng n{y i vi c tri phm vi cng chng rng r~i. }y chnh l{ nhng g m{ John F. Kennedy ~ l{m mt c|ch c}n nhc i vi cng chng nc M, r rt nht l{ trong vic to ra hin tng Camelot xung quanh mnh (ngha l{ to nn mt t nc ca s l tng ha sc p, ha bnh v{ s khai s|ng). C|i t Camelot ch c dng sau khi Kennedy qua i, nhng s l~ng mn m{ ng to|t ra trong thi trai tr v{ qua d|ng v h{o hoa th cn vang vng m~i sut cuc i ca ng. Tinh t hn,

nh c vi ngi con g|i kh|c ri, h~y ta chn vi tnh yu ca ta d{nh cho ch{ng tn |y tr|i tim; nhng nu ch{ng cha tng hn c vi ai, ta nguyn l{m ngi con g|i ca lng ch{ng, v{ cu mong chng ta s sng trn i hnh phc bn nhau. N thn khng ni g thm, nhng ch{ng trai bng hai m| v cu ta chng bit tnh yu l{ g. Thm ch c ngi cu rng ln: hai g m| trng nh hai qu t|o chn, treo l lng trong mt vn c}y y nng. N thn cng tho|ng cht sc thn thng n di s rng r ca n{ng. N thn lin tc i hi nhng n hn nh ch vi em, v{ c gng cho{ng c|nh tay ca n{ng quanh c|i c trng ng{ ca cu ta.

126

Ngi tnh l tng

Kennedy cng ng vai tr i din cho nhng hnh nh v s v i ring ca nc M v{ nhng l tng ~ b mt. Nhiu ngi M cho rng cuc sng gi{u c v{ tin nghi nhng nm cui thp nin 1950 ~ to ra nhng s mt m|t ln; chnh s thoi m|i v{ thch hp ~ chn vi linh hn tin phong ca t nc n{y. Kennedy ~ khi dy nhng l tng b chn vi thng qua hnh nh v mt bin gii mi (New Frontier )- ngha l{ v mt lot nhng th th|ch, nhng c hi v{ con ng cha c kh|m ph|, chng hn l{ cuc chy ua v{o khng gian. Bn nng thch phiu lu mo him ca ngi M c th tm thy phng thc tha m~n }y, thm ch d hu ht phng thc tha m~n ch mang tnh tng trng. Ngo{i ra ng cn ku gi mi ngi tham gia dch v cng ch, chng hn vic th{nh lp t chc chnh ph lin bang Peace Corps chuyn gi nhng ngi M tnh nguyn n c|c nc ph|t trin l{m vic nhm gip c|c nc ph|t trin k thut, vn ha v{ gi|o dc. Thng qua nhng vic l{m n{y, Kennedy mt ln na li khi dy thc v s mnh ~ b l~ng qun M

Cu ta tht ln, Ngng li i, nu khng ti s chy tht xa, ri b n{ng v{ ni }y m~i m~i. Salmacis hong va vi ni, Hi ch{ng trai xa l, ta xin nhng li ch cho ch{ng, ta ha khng quy ry ch{ng na, ri n{ng ta quay lng gi v nh b i Khi , c ng rng ch cn mt mnh v{ khng b ai , cu thong th i tn b, ri cu ngi trn b~i c xanh um v nhng nhng ngn ch}n ca mnh v{o l{n nc gn ln tn- sau cu ta nhng chm c b{n ch}n ngp cho n mt c|. Khng th cng li s c|m d bi l{n nc mt lnh, cu ta nhanh chng ci b qun |o bn ngo{i, l th}n hnh tr trung ca mnh. Nhn thy cnh , Salmacis b m mn

127

Ngh thut quyn r

trong sut nhng nm th|ng k t Th Chin th hai. ng cng khi dy cho chnh mnh mt s hng ng cm ng hn bt k nhng v tng thng kh|c. Mi ngi thn tng ha v{ say m hnh nh ca ng. Nhng chnh tr gia c th to cho mnh nng lc quyn r bng c|ch {o s}u v{o qu| kh ca mt t nc, li nhng hnh nh v{ l tng b chn vi hoc b cm o|n tr li vi thc ti. H ch cn s biu trng n{y; h tht s khng cn lo lng v vic t|i to li thc t ng sau n. Nhng cm gi|c s}u sc m{ h khi dy cng m bo cho mt s hng ng tch cc. BIU TNG Ha s v ch}n dung - Di mt ngi ha s v ch}n dung, tt c nhng khim khuyt trn c th ca bn u bin mt. Anh ta li nhng phm cht cao qu ra khi con ngi bn, lng hnh tng bn trong mt c|i khung ca s huyn thoi, khin bn ging nh thn linh v{ bt t ha con ngi bn. Vi kh nng c th to ra c nhng o mng nh th, anh ta xng

ngay tc khc. N{ng nung nu kh|t vng c s hu v p tho|t y ca cu ta, v{ i mt n{ng ngi s|ng ht nh mt tri rc la. Khi y, n{ng ta ao c c m chm ly cu ta, v{ cm thy rt kh kim ch cn cung lon ca mnh. Hermaphroditus, v lng b{n tay v{o ngi, ri lao nhanh v{o dng sui. u tin cu ta gi mt c|nh tay ln, sau gi tip c|nh tay kia, v{ th}n hnh ca cu ta lp l|nh trong l{n nc trong veo, y nh th c ai ~ t mt bc tng m{u ng{ hay nhng bng hu trng trong c|i ly thy tinh trong sut. Ta ~ thng ri! Ch{ng ~ thuc v ta!, n thn mng r ht ln, ng thi vt b qun |o ca mnh, v lao

128

Ngi tnh l tng

|ng c ban tng ngun sc mnh v tn. IM YU Nhng mi nguy him chnh trong vai tr ca Ngi Tnh L Tng chnh l{ nhng hu qu s xut hin khi bn cho thc t ln v{o. Bn ang to ra o mng c lin quan n s l tng ha tnh c|ch ring ca bn. V{ }y l{ mt cng vic gian tru}n v bn l{ con ngi v{ cng khng ho{n ho. Nu nhng khuyt im ca bn ln hoc x}m nhp v{o o mng , chng s l{m n tung qu bong bng m{ bn ~ thi v{ mc tiu ca bn s quay sang x v li chnh bn. Bt c khi n{o Tullia dAragona b bt qu tang khi ang h{nh ng ging nh mt con im tm thng (chng hn khi c ta b bt gp ang quan h tnh dc ch v tin) th c ta s phi ri b th{nh ph v{ t|i to li hnh nh ca bn th}n mt ni kh|c. Hnh nh nh}n vt tinh thn ca c ta b v. Casanova cng phi i mt vi mi e da n{y, nhng anh ta thng c th khc phc n bng c|ch tm mt c|ch khn kho chia tay

v{o gia dng nc. Cu ta kh|ng c li, nhng n{ng ta ~ m chm v{ tranh th hn cu ta trong khi cu ta ang c sc gi~y ny. Ri n{ng lun tay bn di, vut ve b ngc min cng ca cu b mi ln, v{ u cht v{o ngi cu ta, khi th bn n{y khi th bn kia. Cui cng, bt chp c mi n lc ca cu ta tho|t khi vng tay ca n thn, n{ng ta vn c qun cht v{o cu ta, ging ht nh mt con rn ang b tha bng ln khng trung bi vua ca lo{i chim: khi b treo l lng t m ca chim ng, con rn cun trn quanh u v{ mng vut ca con chim v{ dng c|i ui cn tr i c|nh ang p ca n Ch{ng c th phn kh|ng, hi ch{ng trai

129

Ngh thut quyn r

trc khi ngi ph n nhn ra rng anh ta khng phi l{ con ngi ho{n ho nh h tng: anh ta s to c ri khi th{nh ph, hay c|ch tt hn l{ anh ta s chn mt nn nh}n n{o sp i khi th{nh ph. Anh ta nhn thc rng chuyn tnh ngn ngi s khin cho s l tng ha ca c ta v anh c{ng m~nh lit hn. Thc t v{ s phi b{y cn k, l}u d{i chnh l{ mt c|ch l{m lu m s ho{n ho ca mt ngi. Nh{ vn George Sand vi tnh c|ch siu ph{m ca mnh ~ c sc li cun i vi bn tnh l~ng mn ca Alfred de Musset - mt nh{ th ca th k 19. Nhng khi cp i n{y cng gh thm th{nh ph Venice v{ Sand ~ tr nn suy sp vi cn bnh kit l th t nhin c ta khng cn l{ mu ngi l tng na m{ tr th{nh mt ngi {n b{ vi th}n hnh khng my hp dn. Cn bn th}n de Musset c x nh mt a tr con, rn r sut chuyn i. V{ i tnh nh}n chia tay nhau. Tuy nhin, mt khi chia tay ri, h li c th tip tc l tng ha nhau v{ cui cng h ~ t|i hp v{i th|ng sau . Khi thc t len li v{o th gii ph|p duy nht l{ tm

tinh nghch ca ta, nhng ch{ng khng th tho|t khi tay ta }u. Chng chnh l mn qu m{ c|c v thn ~ ban tng cho ta, v{ chng g c th ngn c|ch ch{ng khi ta, hay bt ta t b ch{ng. Li cu nguyn ca n{ng ~ nhn c }n hu t c|c v thn v khi h nm xung cng vi nhau, c th h quyn v{o nhau, v{ hai ngi ha th{nh mt. Ht nh mt ngi lm vn khi chit ghp mt ci cnh vo thn cy, sau trng xung t, h s thy chng hp nht vi nhau v{ cng nhau ph|t trin. V vy, khi tay ch}n ca h gh cht vi nhau, n thn v chng trai khng cn l{ hai ngi ring r, m{ ~ hp nht th{nh mt th duy nht, mang bn cht lng gii, m{

130

Ngi tnh l tng

thi xa nhau.

khng th gi l{ {n ng Nhng mi nguy him trong chnh tr hay {n b{, m{ dng cng tng t nh vy. Nhng nm nh l{ c hai, m{ cng th|ng sau khi Kennedy t nn, mt chng thuc gii tnh r chui nhng s phi b{y (nhng cuc rng no. OVID, S bin hnh, Mary M. tnh |i khng ngt, chnh s|ch ngoi

Innes dch

giao bn ming h chin tranh v cng nguy him,) ~ minh chng cho nhng nhm ln do huyn thoi dt nn cho ng. Tuy nhin, hnh nh ca ng cui cng cng tho|t khi vt nh nhuc n{y v sau nhiu cuc trng cu d}n cho thy rng ng vn cn c nhiu ngi tn knh. C l Kennedy l{ mt trng hp c bit, s |m s|t c{ng khin ng tr th{nh mt k t v o, cng c thm qu| trnh l tng ha m{ ng ~ khi to. Nhng ng khng phi l{ v d duy nht v Ngi Tnh L Tng, ngi c nng lc quyn r vn tn ti sau s vch trn nhng s tht ph ph{ng. Nhng nh}n vt n{y ~ khi m nhng o nh tuyt vi nh th v{ lun tn ti mt s khao kh|t i vi huyn thoi v{ l tng m{ h c. V vy h thng nhanh chng c tha th. Khn ngoan nht vn l{ lun phi cn trng v{ tr|nh khng mi ngi nhn thy khuyt im trong tnh c|ch ca bn th}n mnh.

131

NGI THCH N DIN

Hu ht chng ta ai cng cm thy b r{ng buc vi nhng vai tr hn hp m{ th gii n{y mong i chng ta m nhn. Chng ta lun b li cun bi nhng ngi c tnh tnh tht thng v{ kh hiu hn bn th}n mnh - nhng ngi t to nn c| tnh ca ring h. Ngi Thch n Din khi ngun cm hng trong lng chng ta v khng ai ph}n loi c h v{ h em n s t do m{ chng ta khao kh|t. H hin th}n cho c ph|i nam v{ n; h t t im cho mnh din mo ring khin mi ngi sng s trc s b n v{ kh hiu. H cng khi dy tnh c|ch t thn tng ha bn th}n mi gii tnh: i vi ph n, h tr nn rt n tnh v t}m l, cn i vi {n ng, h li tr nn nam tnh. Nhng Ngi Thch n Din c kh nng m hoc v{ quyn r s lng ng o qun chng. H~y s dng nng lc ca Ngi Thch n Din to ra s hin din hp dn, m h v{ c th khi dy nhng nim khao kh|t b nn trong lng nhng ngi kh|c. Tnh c|ch thch n din, theo quan im ca nhiu ngi thiu suy ngh, thm ch khng phi l{ mt s thch th|i qu| trong hnh thc b ngo{i v{ v lch l~m ca qun |o v{ trang sc. i vi nhng ngi thch n din tht s, nhng iu n{y ch l{ biu hin cho nh}n c|ch qu ph|i u vit ca anh taChuyn g sau , phi chng }y chnh l{ nim say m ~ bin th{nh mt tn ngng, v{ to nn nhng k thch n din c t{i khn kho? Vy nguyn tc bt th{nh vn m{ ~ hnh th{nh nn mt ng cp qu| kiu cng ngo mn n{y l{ g? Trn tt c, n chnh l{ mt nhu cu tha thit

132

Ngi thch n din

NGI THCH N DIN CA GII N V{o nm 1913, tui 18 Rodolpho Guglielmi ~ di c t nc sang M. Khi y anh ta chng c mt k nng n{o c bit ngo{i d|ng v p trai v{ t{i khiu v. Tn dng nhng u im n{y, anh ta ~ tm c mt cng vic trong v trng Manhattan, ni nhng qu c tr p thng lui ti mt mnh hoc vi b bn v{ thu mt v cng vui hng nhng khonh khc rung ng ngn ngi. Vi s iu luyn ca mnh, ngi v cng s du h xoay quanh s{n nhy, t|n tnh v{ tr chuyn, l{m tt c ch c c mt khon th lao nh nhoi. Chng my chc, Guglielmi ~ khin tn tui anh ta ni nh cn - mt ch{ng trai h{o hoa phong nh~, im m v{ p trai. Trong khi l{m ngh v cng, Guglielmi ~ d{nh nhiu thi gian vui a xung quanh gii n. Anh ta nhanh chng bit c nhng g l{m h vui lng - lm th n{o phn chiu t}m hn h theo nhng c|ch tinh vi t nh, l{m th n{o khin h thoi m|i d chu (nhng khng qu| ). Anh ta bt u chm cht n c|ch n mc ca mnh, t to

c c s mi l, nhng vn nm trong ranh gii r r{ng ca quy c x~ hi. cng chnh l{ nim thch th c em n s ngc nhin, v{ s m~n nguyn tt cho nhng ngi cha bao gi bit n cm gi|c ngc nhin.
Charles Baudelaire, Ngi thch n din, Richard Davenport-Hines bin tp

Bn cnh nhng u im ni bt nh nng lc chnh tr, t{i hng bin, s thng minh, v{ ho{i bo cao qu, Alcibiades ~ sng mt cuc i trong s gi{u sang xa hoa tt , chng nghin ngp, s n chi tr|c tng v{ th|i xc xc. Anh ta n mc ging nh {n b{, thng i do ngang qua khu ch trong chic |o cho{ng tm di l th, v tiu xi

133

Ngh thut quyn r

v bnh bao ring: anh ta khiu v vi mt chic |o nt ngc bn trong |o smi to cho mnh mt th}n hnh gn g{ng, chng din thm bng mt chic ng h eo tay (c xem l{ o l nh {n b{ v{o thi ) v{ tuyn b mnh l{ mt hu tc. V{o nm 1915, anh ta nhn c mt cng vic biu din iu tango trong nhng nh{ h{ng sang trng v{ ~ thay i tn mnh cho gi cm hn Rodolpho di Valentina. Mt nm sau, anh ta chuyn n Los Angeles: anh ta mun th sc mnh ti kinh in nh Hollywood. B}y gi c bit n vi c|i tn l{ Rudolph Valentino, Guglielmi ~ c chn ng vai ph trong v{i b phim r tin. Cui cng anh ta cng nhn c mt vai c ting hn trong b phim i mt tui tr v{o nm 1919 m{ trong b phim , anh ta ng vai mt nh}n vt quyn r, c kh nng thu ht s ch ca ph n bng kh nng hp dn k l: d|ng i ca anh ta nh nh{ng v{ thanh nh~, l{n da rt mt m{ v{ khun mt thanh t n ni khi anh lao n nn nh}n ca mnh v{ hn ln mi ngi ph n l{m |t i s phn

x l|ng. Anh ta ~ cho ngi ct b tng trn ca con t{u chin 3 tng anh ta c th ng thoi m|i hn, v{ dng dy thng treo mc chn m{n, cn hn l{ vt vung v~i trn v|n s{n th cng. Anh ta cn c mt c|i khin bng v{ng, v{ c trang tr vi hnh tng ca thn \i Tnh cm trong tay tia chp, ch khng phi nhng hnh v c xa. Nhng ngi {n ng c vai v trong x~ hi Athens by gi nhn tt c nhng biu tng n{y vi v gh tm v{ phn n. V{ h cm thy rt bc mnh trc nhng h{nh vi v t chc v{ khinh xut ngo mn ca anh ta- nhng h{nh vi m{ dng nh i vi h rt gh tm v{ th hin thi quen ca mt k c t{i t{n bo.

134

Ngi thch n din

khng ca c ta, khi y anh ta dng nh g}y rung ng hn l{ hung h~n. Tip theo l{ b phim Bn k s trong s|ch Khi Huyn (kinh th|nh) trong Valentino ng vai nam chnh, Julio, mt g~ n chi v{ tr th{nh mt biu tng tnh dc trong m bng v iu tango. Trong cnh quay , anh ta phi quyn r mt c g|i tr bng c|ch du c ta m chm trong v iu n{y. Cnh khiu v to|t ln to{n b bn cht ca s hp dn ca anh ta: bc ch}n mm mi v{ l lt, d|ng anh ta o l nh {n b{ nhng vi kh sc ca ngi du dt v iu. Nhng kh|n thnh gi n tht s ng}y ngt khi anh ta n}ng nh b{n tay ca mt ngi ph n ~ c gia nh v{ a ln mi, hay cnh anh ta v{ ngi yu cng nhau thng thc hng thm ngan ng|t ca hoa hng. Anh ta dng nh qu| i }n cn vi ph n hn bt k ngi {n ng n{o kh|c; nhng ho{ ln trong s nh~ nhn n{y l{ du hiu ca s t{n bo v{ s e da khin ngi ph n cm thy bi ri v{ in lon .

Cm gi|c ca mi ngi i vi anh ta c th hin kho lo trong nhng li ca Aristophanes- nh{ vit h{i kch Hy Lp c- nh sau: H khao kh|t anh ta, h cm ght anh ta, khng khng th l{m g nu khng c anh ta.

S tht rng s t{i tr ca anh ta i vi cng chng, s h{o phng khng g s|nh ni ca anh ta i vi tiu bang, danh ting ca dng h, kh nng hng bin v{ sc mnh th cht v{ v in trai ca anh ta Tt c kt hp li vi nhau khin ngi d}n Athen sn s{ng tha th cho mi h{nh ng kh|c ca anh ta, ng thi h khng ngng tm ra nhng li ngy to Trong b phim ni ting nht ca anh cho s try lc ca anh ta Anh ch{ng {o hoa, Valentino ng ta, v{ che giu n bn

135

Ngh thut quyn r

vai mt ho{ng t rp (sau b ph|t hin l{ mt qu tc Scotlen b b ri ti sa mc Sahara t khi cn rt nh) ngi ~ cu sng mt qu c kiu ngo ngi Anh trong sa mc, sau chinh phc c ta theo c|i c|ch gn nh l{ cng ot. Khi c ta hi, Ti sao anh li mang ti n }y?, anh ta |p li, Em c phi {n b{ khng, sao li hi c}u ?. Tuy nhin cui cng c ta li yu anh say m, y nh bao kh|n thnh gi n trn to{n th gii ~ l{m, cm thy rung ng trc tnh c|ch lng gii ca anh ta. Trong mt cnh ca b phim Anh ch{ng {o hoa, qu c ngi Anh cha sng vo Valentino; nhng anh ta ch phn ng li bng c|ch cha ui thuc l| v{o c ta. C ta mc qun d{i, trong khi anh ta mc mt chic |o cho{ng d{i tht tha v{ trang im i mt tht rc r. Tip theo l{ nhng b phim bao gm nhng cnh Valentino mc v{ ci qun |o, mt kiu v iu tho|t y, cho php ngi xem tho|ng thy th}n hnh sn gn ca anh ta. Trong hu ht c|c b phim, anh ta thng ng vai nh}n vt k l n{o mt g~ u b T}y Ban Nha, mt tiu vng n , mt t trng Rp, hay

di tinh thn tr trung vui v v{ ho{i b~o |ng knh ca anh ta.
Plutarch, Cuc i ca Alcibiades. Nhng thng trm ca d}n chng Athens: Cuc i ca chn nh}n vt ni ting Hy Lp, Ian ScottKilvert dch

Lung |nh s|ng ta rc r t pha xa - ht ln s hp dn ca mt ngi {n ng trong chic v|y lt ca ph n, trong nht k ca Abb de Choisy - mt trong nhng ngi |i nam |i n ni ting trong lch s, ngi m{ chng ta s nghe nhiu hn phn sau. Abb, mt gi|o s ti Paris, l{ mt k gi trang lin tc trong lp qun |o ca ph n. Anh ta sng v{o thi vua Louis XIV, v{ l{ mt ngi bn tt ca em trai ca Louis, cng l{

136

Ngi thch n din

mt qu tc Ph|p - v{ dng nh anh ta l{m say m lng ngi qua vic t im thm cho mnh bng n trang v{ ng phc b s|t.

mt ngi c nim say m in cung vi qun |o ph n. Mt tiu th tr tn Charlotte ~ yu V{o nhng nm thp nin 1920, ph n anh ta say m, cm bt u lao v{o nhng cuc chi tnh |i thy v cng phn khi bung th v{ try lc. Thay v ch i v{ b nhiu cng sc mt ngi {n ng thch mnh, ph n c cng anh ta, v{ li mun l{ ngi khi xng chuyn khi cuc tnh ca h tr tnh cm, nhng cui cng h vn th{nh mt mi quan h mun ngi {n ng chnh l{ ngi s yu ng bt chnh, l{m h cm ng. Valentino hiu iu Abb ~ hi Charlotte v ny r hn ai ht. Cuc sng thc ti vic c ta ~ b chinh ph hp vi hnh nh trong phim ca phc nh th n{o anh ta: anh ta eo vng tay, n mc tht Em ng }y m{ khng p v{ nh ngi ta k, anh ta rt th h thc rng mnh l vi v, thng xuyn |nh p v. ang ng trc mt (Cng chng v |i m anh ta tha thit ngi {n ng. Em m{ ~ tinh t l i hai cuc hn nhn chng thy g ngo{i mt tht bi v{ cuc sng tnh |i h o ca ngi ph n p tuyt anh ta). Khi anh ta t ngt qua i ti trn, v{ ti sao li ngn New York v{o mt ng{y th|ng 8 nm cm em yu anh? V|y o 1926, v{o tui 31 do bin chng sau ca ph n tht hu ch mt ca phu thut khi u - ln sng v{ hiu qu bit dng phn ng qua cm xc ca cng chng n{o! n sau lp v|y |o m~nh lit cha tng thy: hn 100.000 vn l{ tr|i tim ca ngi xp h{ng bn quan t{i ca anh, mt ngi {n ng- tri nhiu ph n g{o khc v{ tr nn qu| tim ~ g}y rung ng

137

Ngh thut quyn r

khch, v{ d}n chng c nc u quan t}m. Trc }y cha tng c chuyn nh th n{y xy ra i vi mt din vin bnh thng.

mnh m i vi bao ph n, th mt kh|c, tt c v quyn r ca ph|i p cng cun ht chng Trong mt b phim kh|c ca Valentino em, v{ ngn cn chng - Cng tc Beaucaire, anh ta ng em cnh gi|c phng vai mt cng t bt, mt vai din ging C.J. Bulliet, Thn v n Castina {n b{ nhiu hn nhng vai anh ta vn thng ng v{ vai din n{y khng bc Beau Brummell c l bn tnh nguy him thng c ca xem nh lp d v{ bnh anh ta. B phim ~ tht bi. Ph n hon trong nim say m ~ khng xem Valentino nh mt anh m{ anh ta d{nh cho l chng bnh trai. H cm thy rung ra ti hng ng{y. C ng trc s m h ca mt ngi mi s|ng anh ta b ra {n ng c nhiu c im n tnh ti nm ting trong ging nh h, tuy thc cht anh ta l{ toilet ngm ngha {n ng. Valentino n mc v{ chm chi chut, mt ting cht th}n th mnh ging nh mt ko ln ln chic qun ngi {n b{, nhng hnh nh ca anh da hong b s|t ca ta li v cng nam tnh. Anh ta ~ n{i mnh, mt ting vi n, van xin ht nh mt ngi {n b{ ngi th ct tc v{ hai vn thng l{m nu c ta l{ mt ngi ting tht v{ gp np {n ng - chm r~i, chm ch, ch t mt lot c{ vt bng h m, v{ to ra mt s nhp nh{ng thay v bt cho n khi n{o anh nn nng t c kt qu. Tuy nhin, ta thy h{i lng. Nhng khi n lc cn n s t|o bo v{ t{i trc khi l{m nhng chinh phc, anh ta s bc l kh nng chuyn n{y, anh ta ~ b tuyt vi trong vic la chn ng thi ra hai ting ng}m

138

Ngi thch n din

im |p o nn nh}n ca mnh v{ khng cho c ta c bt k c hi n{o phn kh|ng. Trong c|c b phim ca mnh, Valentino ~ din xut ngh thut du dt {n b{ trn s{n nhy ca mt g~ c l~o luyn nhng phong c|ch li ht nh mt g~ trai t mi ln tr chuyn, ve v~n, gii khu}y nhng lun bit t ch v{ kim ch.

mnh trong sa tm, nc v{ nc hoa Cologne vi s hng h|i v{ lng nhit t}m. Beau Brummell ni rng anh ta ch s dng bt ru s}m banh |nh bng i gi{y da ca mnh vn c sn xut n ng{y nay, Valentino vn cn l{ mt t vng Hessen ca nc nh}n vt y b n. Cuc sng ring t c. Anh ta s hu 365 ca anh ta v{ tch c|ch ca anh ta vn hp ng qun |o ch n cha nhiu iu huyn b; hnh nh ph hp trong ma h, ca anh ta vn c kh nng li cun m{ ho{n to{n khng th lng ngi y nh hi anh ta cn sng. mc ni v{o ma ng. Anh ta l{ thn tng ca Elvis Presley, i gng tay va kht v ngi b |m nh bi ngi sao phim c}m anh ta giao vic ct may v{ ng thi cng l{ ngi {n ng h{o cho hai cng ty- mt hoa theo phong c|ch hin i ngi chuyn ct may cho c th l{m cm ng c ph|i nam v{ n nhng ngn tay v{ mt nhng tnh c|ch li n cha v nguy chuyn ct may cho ring ngn tay ci. Tuy him v{ t{n bo. nhin, thnh thong, c S quyn r ~ v{ s m~i l{ hnh th|i nhng ngi cng ho{n quyn lc v{ chin tranh thuc v gii to{n khng th chu ni n. N chnh l{ liu thuc gii cho s s c t{i trong thi cng ot v{ bo lc. Khi s dng quen trau chut ca hnh th|i quyn lc n{y i ph vi chnh mnh. Mt ngi {n b{ thc cht l{ {n ng ang xoay tn Boothby ~ t t v{

139

Ngh thut quyn r

chuyn tnh th bng c|ch mn chnh v kh ca ngi {n b{ chinh phc c ta, m{ vn khng |nh mt nam tnh ca mnh. Anh ta c{ng tr nn n tnh tinh t bao nhiu th nng lc quyn r {n b{ ca anh ta c{ng hiu qu by nhiu. ng tin tng sai lm rng c{ng tr nn v cng nam tnh th c{ng c kh nng quyn r {n b{. Ngi Thch n Din ca gii n bit c|ch t|c ng nham him hn nhiu. Anh ta quyn r ph n bng chnh x|c nhng g h mong mun - mt th}n hnh ni ting, duyn d|ng v{ c mi ngi yu thch. Phn chiu t}m l ca gii n, anh ta biu l s chm cht n hnh thc b ngo{i, s nhy cm s}u sc v{ nt quyn r nh nh{ng ca mnh - nhng n sau l{ s th bo ca {n ng. Ph n thng qu| chm cht n sc p ca mnh, say m vi s hp dn ca gii tnh mnh. Bng c|ch bc l cho h thy v quyn r y n tnh, ngi {n ng c th thi min v{ xoa du h, b mc h b tn thng vi h{nh ng t{n nhn y nam tnh.

li mt l| th tuyt mnh ni rng anh ta khng cn c th chu ng ni s nh{m ch|n ca vic c{i khuy |o v{o ri li m khuy |o ra.
Tr chi ca tr|i tim: Hi k ca Harriette Wilson, Lesley Blanch bin tp

Phong cch qu phi m [Ngi Thch n Din] ~ hnh th{nh c th tr th{nh mt ho{ng th}n tht s l{ do Ngi Thch n Din hc hi c t chnh ph n, nhng ngi dng nh c sinh ra m nhn vai tr n{y. Chnh phn n{o nh v{o phong c|ch v{ phng ph|p n{y ca ngi ph n m{ Ngi Thch n Din c th ni bt hn ln. V{ d nhin anh ta ~ khin Ngi Thch n Din ca gii n c th ph n t|n th{nh v{ ng quyn r mt s lng ln cng chng. h s x}m ln phm cht n{y Ngi Thch n

140

Ngi thch n din

Khng c ngi {n b{ n{o c th tht s s hu anh ta bi anh ta qu| kh nm bt, nhng tt c {n b{ vn m mng c l{m nh th. Mu cht quan trng chnh l{ s m h nhp nhng: bn nng tnh dc r r{ng l{ s thch giao hp vi ngi kh|c gii, nhng th}n th v{ t}m l ca bn th li bay bng qua li gia hai th|i cc gii tnh.

Din c g gi to v{ lng gii trong tnh c|ch bn th}n, chnh iu n{y ~ l{m cho anh ta c nng lc quyn r v hn.
Juies Lemaitre, Nhng ngi ng thi

Ti l{ mt ngi {n b{. Mi ngh s l{ mt ngi {n b{ v{ h nn c s yu thch d{nh cho nhng ngi {n b{ kh|c. Nhng ngi ngh s ng tnh luyn |i khng th l{ nhng ngh s thc th bi v h thch {n ng v{ khi bn th}n h l{ {n b{ th h li quay v vi bn cht bnh thng ca mnh. NGI THCH N DIN CA GII MY RU V{o nhng nm thp nin 1870, Pastor Henrik Gillot l{ thn tng ca gii tr thc vng St. Petersburg. Anh ta tr trung, p trai, uyn th}m v trit hc v{ vn chng v{ anh ta thuyt ging v mt loi gi|o l Thin Cha khai s|ng. H{ng t| c g|i tr ~ x lao n anh ta v{ l lt ko n nghe nhng b{i thuyt ging, nhng tht ra l{ ngm nhn anh ta. Tuy nhin, v{o nm 1878, anh ta ~ gp mt c g|i m{ ~ l{m thay i cuc i anh ta. Tn c ta l{ Lou von Salom (sau n{y c bit n nh l{ Lou Andreas-Salom). Khi y, c ta 17 tui v{ anh ta 42 tui. Salom rt xinh p vi i mt xanh rng ngi. C y ~ c s|ch rt nhiu, c bit i vi mt c g|i tui c ta. C cng rt

141

Ngh thut quyn r

thch v{ quan t}m n nhng vn tn gi|o v{ trit hc s}u rng nht. Cm xc mnh m, tr thng minh v{ s phn hi nng nhit vi nhng kin ~ khin Gillot m mn. Mi khi c ta bc v{o vn phng cng tho lun vi anh ta, ni n{y dng nh s|ng rc v{ y sc sng hn. C l c ta ang t|n tnh anh ta trong c|ch c x v thc ca mt c g|i tr - tuy nhin khi Gillot tha nhn vi lng rng anh ~ yu c ta v{ ng li kt hn th Salom bng tr nn hong s. V c vn tinh thn n{y tr nn bi ri v{ kh hiu. Anh ta khng bao gi c th ho{n to{n chinh phc c Lou von Salom, tr th{nh ngi u tin trong s mt chui nhng ngi {n ng ni ting tr th{nh nn nh}n ca c ta vi s say m sut i khng c toi nguyn. V{o nm 1882, trit gia ngi c - Friedrich Nietzsche ~ i lang thang khp nc mt mnh. Ti Genoa, anh ta ~ nhn c mt l| th t ngi bn ca mnh tn l{ Paul Re, mt trit gia ngi Nga cng l{ ngi m{ anh ta rt ngng m, ~ tng thut li nhng cuc tho lun vi mt ngi ph n Nga tr p tn Lou von Salom ti Rome. Salom ang ngh m|t cng vi m mnh; Re quyt nh s a c ta i do khp th{nh ph n{y m{ khng c bo mu i km v{ h ~ cng tr chuyn vi nhau rt l}u. Nhng quan nim ca c ta v Cha tri v{ Thin Cha gi|o ho{n to{n ging vi quan im ca Nietzsche v{ khi Re ni vi c ta rng nh{ trit gia ni ting l{ bn ca anh ta, c ta c nn n mi Nietzsche cng gia nhp vi h. Trong nhng l| th sau , Re ~ m t Salom l{ ngi c sc quyn r b n v{ k rng c ta cm thy hi hp mong ch gp c Nietzsche. Chng bao l}u sau v trit gia n{y cng gh n Rome.

142

Ngi thch n din

Cui cng khi Nietzsche gp Salom, anh ta ~ b chinh phc ngay lp tc. C ta c i mt p v{ ngi s|ng nht trong s nhng ngi anh ta tng gp v{ trong sut bui tr chuyn v{o ln u gp mt, i mt qu| nng nhit n ni anh ta khng th cng li cm gi|c rng c g rt gi tnh trong s si ni ca c ta. Tuy nhin anh ta cng cm thy rt bi ri: Salom lun gi khong c|ch v{ khng t ra phn ng g trc nhng li khen ca anh ta. ng l{ mt ngi {n b{ nham him. V{i ng{y sau, c ta ng}m mt b{i th t s|ng t|c cho anh ta nghe v{ anh ta bt khc; quan nim ca c ta v cuc sng sao ging vi quan nim ca anh ta qu| i. Quyt nh nm bt thi c n{y, Nietzsche ~ ng li cu hn. (Khi y anh ta khng bit rng Re cng tng l{m nh th). Salom ~ t chi. C ta hng th i vi cuc sng trit l, s phiu lu mo him, ch khng phi l{ hn nh}n gia nh. Khng nn lng, Nietzsche tip tc t|n tnh c ta. Trong mt chuyn i tham quan n h Orta cng vi Re, Salom v{ m ca c ta, anh ta quyt nh t|ch ring c g|i ra, dn c ta cng do bc v{o rng Sacro trong khi nhng ngi kia li pha sau. Hnh nh nhng quan im v{ li ni ca Nietzsche c hiu qu t|c ng mnh m v{ ph hp; trong l| th sau gi cho c ta, anh ta ~ t chuyn i do n{y nh gic m p nht trong i ti. Gi }y t}m tr anh ta ~ b c ta s hu ho{n to{n: tt c nhng g anh ta ngh n ch l{ l{m sao ci c Salom v{ s hu c y trn vn cho ring mnh. V{i th|ng sau, Salom gh thm Nietzche c. H cng nhau i do rt l}u v{ thc th}u m b{n lun v trit hc. C ta phn chiu ln nhng suy ngh s}u sc nht trong lng anh ta, o|n bit trc nhng t tng ca anh ta v tn gi|o. Tuy nhin, khi anh ta tip tc ng li cu hn, c ta li gt gng vi anh ta nh thng

143

Ngh thut quyn r

l: sau cng Nietzsche ~ hnh th{nh cho mnh lng can m ca mt siu nh}n; ngi {n ng vt trn nhng khun php o c i thng, tuy nhin theo bn nng th Salom t h{nh ng theo l thng tnh hn anh ta. Th|i c ch kin quyt v{ khng tha hip ch c{ng khin anh ta c{ng say m c ta hn, chng hn nh du hiu v s t{n nhn ca c ta. Cui cng khi c ta ri b anh ta, iu n{y ch c{ng khng nh r rng c ta chng h c nh kt hn vi anh ta. Nietzsche ~ suy sp. xoa du vt thng lng, anh ta ~ vit quyn Thus Spake Zarathustra, mt quyn s|ch cha y t tng d}m dc c l tng ha, ly cm hng t nhng cuc tr chuyn ca mnh vi c ta. K t , chuyn v Salom ~ lan truyn khp Ch}u ]u nh mt ngi {n b{ ~ l{m tan n|t tr|i tim ca Nietzsche. Salom chuyn n Berlin. Chng my chc, gii tr thc thng lu ca th{nh ph ~ b chinh phc bi tnh c|ch c lp v{ tinh thn t do ca c ta. Hai nh{ son kch GerHauptmann v{ Franz Wedekind yu c ta cung di. V{o nm 1897, nh{ th ln ngi o tn Rainer Maria Rilke cng yu c ta say m. V{o lc y, danh ting ca c ta lan rng v{ c ta tr th{nh mt tiu thuyt gia c cng chng mn m. iu n{y chc chn cng gp phn trong s quyn r Rilke, nhng ng thi anh ta cng b hp hn bi mt loi nng lng nam tnh m{ anh ta ch tm thy duy nht trong con ngi ca c ta. Rilke khi y 32 tui, cn Salom 36 tui. Anh ta vit cho c ta nhng l| th tnh v{ th tnh, i theo c khp mi ni v{ chuyn tnh cm yu ng ca hai ngi h ko d{i c v{i nm. C ta gip hiu chnh th, |p t lut cho nhng on th qu| l~ng mn ca anh ta, to cm hng v{ tng cho anh ta vit nn nhng b{i th mi. Nhng c ta khng thch s l thuc kiu tr con ca anh ta, iu bc l s yu ui nhu nhc ca anh

144

Ngi thch n din

ta. Khng th chu ng c bt k s mm yu nhu nhc , cui cng c ta cng ri b anh ta. B ho hon v thng nh c ta, Rilke vn tip tc cuc theo ui l}u bn ca mnh. V{o nm 1926, trong gi pht sp t gi~ cuc i, anh ta ~ cu xin v b|c s, H~y hi Lou rng ti ~ l{m sai iu g. Ch c c y mi bit c}u tr li. Mt ngi {n ng ~ vit cho Salom, C iu g kinh ho{ng trong vng tay }u ym ca c ta. Nhn bn bng i mt xanh rng r, c ta s ni, S tip nhn tinh dch s a ti v{o trng th|i m. V{ c ta c mt nim khao kh|t v i vi iu . C ta bt chp c lu}n thng o lmt con ma c{ rng. Mt b|c s t}m l Thy in - Poul Bjerre, ng thi cng l{ mt trong s nhng ngi b c ta chinh phc, sau ~ vit rng, Ti cho rng Nietzsche ~ ng khi ni rng Lou l{ mt ngi {n b{ tht s rt xu xa t{n nhn. Tuy nhin, quan nim v s xu xa ca c|c nh{ th, nh{ son kch hay tiu thuyt gia c l{: trong s xu xa cng c mt tt C th l{ c ta ~ ph| hy nhiu cuc i v{ l{m tan n|t bao nhiu cuc hn nh}n nhng s hin din ca c ta li em n nim hng th cho con ngi . Trc s hin din ca Lou Andreas-Salom, hu ht {n ng u cm thy bi ri, nhng v cng hng th }y l{ hai cm gi|c tin quyt v{ cn thit to nn s th{nh cng trong bt k qu| trnh quyn r n{o. {n ng cm thy m m bi s pha trn k l gia nam tnh v{ n tnh trong con ngi ca c ta. C ta xinh p vi n ci ti rng r v{ phong c|ch a tnh nhng y v yu kiu. Nhng chnh bn tnh c lp v{ mnh m vi nhng li l gii hp l li c{ng khin c tr nn nam tnh. S m h n{y hin ln trong i mt ca c ta - i mt tnh t nhng c v thm

145

Ngh thut quyn r

d. chnh l{ s nhp nhng c th khin ngi {n ng cm thy thch th v{ t m; chng c ngi {n b{ n{o kh|c c c im ging nh th. {n ng mun hiu c con ngi c ta nhiu hn. S hng th ny sinh t kh nng m{ c ta c th khi dy nhng cm gi|c b n nn trong lng {n ng. C ta ho{n to{n l{ ngi lp d, v{ mun c nhng mi lin h vi c ta ng ngha vi vic phi vi phm mi iu cm k. Nam tnh trong con ngi c ta s khin cho mi quan h c v nh hi ng tnh luyn |i: tnh kh hi t{n nhn v{ hi c o|n c th gi ln nhng nim khao kh|t d}m ~ng, y ht nh trng hp ca Nietzsche. Con ngi Salom to|t ln bn nng nhc dc b x~ hi cm o|n. T|c ng mnh m ca c ta i vi {n ng - s say m sut i, nhng v t t (cng ~ xy ra v{i v), nhng thi k ph|t huy tnh s|ng to cao , s m t v c ta nh mt con ma c{ rng hay mt k xu xa c |c - minh chng cho nng lc t}m linh b n ca c ta. Ngi Thch n Din ca Gii M{y r}u ~ th{nh cng nh v{o vic bit c|ch lt ngc vai tr u th thng tnh ca ngi {n ng trong vn tnh yu v{ s quyn r. S c lp, kh nng th|o g v{ vt qua kh khn ca ngi {n ng dng nh thng to cho ngi {n ng nhng u th trong chc nng gia ngi {n ng v{ {n b{. Mt ngi {n b{ ho{n to{n n tnh s gi ln s thm mun nhng d b tn thng trc s thay i tht thng v hng th ca ngi {n ng. Mt kh|c, mt ngi {n b{ qu| nam tnh li khng c sc hp dn cht n{o. Tuy nhin, hc hi theo Ngi Thch n Din Ca Gii M{y r}u, chng ta s v hiu ha c mi ngun sc mnh ca ngi {n ng. ng bao gi bc l ht con ngi ca mnh; trong lc bn ang cm thy nng nhit v{ ham mun nhc dc, h~y lun gi cho mnh th|i c

146

Ngi thch n din

lp v{ t s hu chnh mnh. C th bn s n vi mt ngi {n ng kh|c, hoc anh ta s ngh vy. Bn c nhng chuyn kh|c quan trng hn cn phi quan t}m, chng hn nh cng vic. {n ng khng th n{o bit l{m sao chin thng ph n nu nh ph n bit dng chnh nhng v kh ca {n ng i u vi {n ng. H cm thy b thu ht, b khi gi v{ b tc ot v kh. Rt t ngi {n ng n{o c th cng li nhng nim kho|i cm b cm o|n do Ngi Thch n Din Ca Gii M{y R}u mang n. S quyn r ny sinh t mt ngi c gii tnh khng r r{ng v{ b n s c t|c ng rt ln. - COLETTEC IM NI BT Ng{y nay nhiu ngi trong chng ta thng ngh rng cuc sng tnh dc phng tng mi ph|t trin trong nhng nm gn }y rng mi th ~ thay i, hoc tt hn hoc ti t hn. }y gn nh ch l{ mt s tng tng, bi mt t|c phm lch s ~ tit l cho thy nhng thi k ca s d}m ~ng vn thuc v ch La M~, nc Anh cui th k 17 v{ th gii l lng ca nc Nht v{o th k 18, vt xa so vi nhng g chng ta ang tri nghim hin nay. Vai tr v ging chc chn vn ang thay i, nhng trc chng ~ thay i ri. X~ hi lun thay i khng ngng, nhng c mt th khng thay i: i a s con ngi lun c th thch ng vi nhng xu hng chung ca thi i. H lun ho{n th{nh vai tr m{ h c giao ph. S thch nghi l{ mt hng s v lo{i ngi l{ nhng sinh vt x~ hi lun c kh nng bt chc ln nhau. nhng thi im n{o trong lch s, s chng i v{ lp

147

Ngh thut quyn r

d c th l{ mt, nhng nu qu| nhiu ngi bt chc l{m theo th iu chng cn g l{ lp d hay chng i na. Tuy nhin, chng ta khng nn phn nn v s tu}n theo m qu|ng nht ca con ngi, v n em n nhng kh nng v k v sc mnh v{ s quyn r cho nhng ngi t d|m mo him. Nhng Ngi Thch n Din ~ tn ti trong mi thi i v{ nn vn ha (Chng hn, Alcibiades sng v{o thi Hy Lp c i v{ Korechika sng Nht v{o cui th k th 10). V{ bt c ni }u h n, h u th{nh cng trong vic thc y nhng ngi kh|c ng vai tr ca ngi tu}n th. Ngi Thch n Din th hin mt s kh|c bit tht s v{ trit so vi nhng ngi kh|c, mt s kh|c bit c v ngoi hnh ln phong c|ch. V hu ht chng ta u v hnh b nng bi nhng r{ng buc nn chng ta d d{ng b li cun bi nhng ngi hay thay i v{ thch ph trng s kh|c bit ca mnh. Nhng Ngi Thch n Din c th quyn r nhng ngi xung quanh h c v mt x~ hi ln mt tnh dc. Mi ngi ua nhau bt chc theo phong c|ch ca h; nhng |m ng cng chng yu h say m. Khi bt chc tnh c|ch ca Ngi Thch n Din cho mc ch ca ring bn, h~y nh rng Ngi Thch n Din bn cht vn l{ mt lo{i hoa p v{ qu him. Lun kh|c bit trong nhng phong c|ch ni bt v{ thm m, h khng bao gi ch nho khuynh hng v{ phong c|ch ng thi, ng thi li rt thch ng vi nhng khuynh hng mi l v{ tuyt i th trc nhng vic m{ ngi kh|c ang l{m. Hu ht mi ngi u cm thy bt an, h lun t hi v nhng g m{ bn ang l{m v{ t t h s ngng m v{ bt chc bn, bi v trng bn v cng t tin khi th hin bn th}n mnh.

148

Ngi thch n din

Ngi Thch n Din theo truyn thng vn c x|c nh qua phong c|ch n mc v{ chc chn hu ht c|c Ngi Thch n Din u c kh nng to ra mt phong c|ch c nht v nh trong mt ngi kh|c. Beau Brummel, Ngi Thch n Din ni ting nht ~ b ra h{ng gi ngm ngha mnh trong toilet, c bit b ra khi thi gian cho kiu tht tht c{ vt m{ khng ai c th bt chc v{ nh vic n{y m{ anh ta ~ ni ting khp nc Anh v{o u th k 19. Nhng phong c|ch ca Ngi Thch n Din khng th qu| r r{ng, v bn th}n h thng rt tinh t khn kho v{ khng bao gi t ra n lc thu ht s ch ca ngi kh|c, m{ chnh s ch t n vi h. Ngi n{o m{ c|ch n mc qu| d bit thng chng t rng h tht s khng c kh nng tng tng v{ khiu thm m. Ngi Thch n Din th hin s kh|c bit ca mnh tinh t n mc m{ ch biu l s khinh b ca h i vi tc l x~ hi mt c|ch t nh: |o ghi-l m{u ca Thophile Gautier, b coml nhung m{u xanh l| c}y ca Oscar Wilde, b tc gi m{u bc ca Andy Warhol. Th tng Anh - Benjamin Disraeli c hai c}y gy rt n tng, mt c|i ng s dng v{o bui s|ng v{ c|i kia v{o bui ti; v{o bui tra ng s thay i gy bt chp khi y ng ang }u. Ngi Thch n Din ca {n ng cng l{m tng t nh vy. D nhin c ta c th bt chc mc qun |o ca {n ng v{ nu tht s c ta l{m iu th ch cn mt chi tit nh cng l{m c ta ni bt hn: khng c ngi n{o n mc ging nh n tiu thuyt gia George Sand. C|i nn qu| cao, i ng ci nga ~ sn mn trn nhng no ng ca th{nh ph Paris, khin c ta trng rt l bch. H~y nh rng, t hn chng ta phi c mt c|ch l gii hp l cho iu n{y. Nu phong c|ch ca bn ho{n to{n xa l, theo nhng c|ch ngh tch cc nht mi ngi s ngh rng bn r r{ng l{ mt

149

Ngh thut quyn r

ngi c sc thu ht; nhng nhng quan nim tiu cc li cho rng bn b khng. Thay v{o , h~y to ra phong c|ch thi trang ring cho mnh bng c|ch m phng theo v{ thay i nhng phong c|ch ang thnh h{nh khin bn th}n tr th{nh mt i tng c sc thu ht. H~y l{m ng iu n{y v{ bn s l{ thn tng c mi ngi bt chc theo mt c|ch cung nhit. B| tc dOrsay, mt Ngi Thch n Din ni ting London v{o nhng nm thp nin 1830 v{ 1840, c nhng ngi chy theo mt theo di st sao. Mt ng{y n trong khi gp phi mt cn dng p bt ng ti London, anh ta ~ mua mt chic |o paltrok - mt loi |o kho|c d{y gn lin vi mt chic m trm u t mt ngi thy th H{ Lan. Ngay lp tc, |o kho|c paltrok c mi ngi ua nhau mc. D nhin, kh nng c th khin cho nhng ngi kh|c bt chc bn l{ mt du hiu ca nng lc quyn r. Tuy vy, s bt tu}n l thi x~ hi ca nhng Ngi Thch n Din vt xa trn c hnh thc b ngo{i. chnh l{ th|i i vi cuc sng m{ cng gp phn l{m h ni bt hn; h~y k tha th|i v{ nhng nhm ngi bt chc s v}y quanh bn. Th|i c ch ca Ngi Thch n Din th cc k xc xc. Tuy vy, h khng chi ra ai m{ cng khng bao gi c gng l{m h{i lng ai. Trong vng triu ca vua Louis XIV, nh{ vn La Bruyre ~ thy rng nhng cn thn lun c gng l{m h{i lng nh{ vua lc n{o cng b tht sng, bi chng c g thiu sc hp dn nh{ vua hn th. Nh Barbey dAurevilly ~ vit, Nhng Ngi Thch n Din lun l{m h{i lng {n b{ bng c|ch l{m pht lng h. Tnh xc xc hnh th{nh nn nguyn tc c bn cho kh nng hp dn ca Oscar Wilde. V{o m n, trong mt nh{ h|t ti London,

150

Ngi thch n din

sau m{n trnh din u tin ca mt trong nhng v kch ca Wilde, nhng kh|n gi cung nhit qu| khch ~ g{o tht yu cu t|c gi ca v kch phi xut hin trn s}n khu. Wilde c h ch i rt l}u, v{ cui cng anh ta cng xut hin, ming ph pho iu thuc l| vi d|ng v cc k cao ngo. Anh ta tr|ch mc nhng ngi h}m m, Tht tht l khi ti xut hin }y vi iu thuc l| trn ming, nhng iu t hi hn c l{ mi ngi li quy ry ti khi ti ang ht thuc. Tng t, b| tc d Orsay cng rt l|o xc. Ti mt c}u lc b London v{o ti n, mt ngi {n ng tn Rothschild mt k ti tin kht ting- ~ v tnh |nh ri mt ng tin v{ng trn nn nh{, ngay lc anh ta ci xung tm n. V b| tc n{y bt cht rt ra mt t tin giy 1000 franc (tr gi| hn nhiu so vi ng xu), sau cun trn li v{ t t tin nh t mt ngn nn, ri anh ta khom ngi thp xung qu trn hai u gi v{ b qua b li trn nn nh{, ht nh anh ta ang thp s|ng c th tm kim ng xu cho r hn. Ch c Ngi Thch n Din mi c h{nh ng tr tr|o c{n r nh th. Tnh tr trn xc xc ca K n Chi Phng ~ng c mi lin h vi nim khao kh|t chinh phc c {n b{; ngo{i ra anh ta chng quan t}m n iu g kh|c. Tuy nhin, tnh tr trn xc xc ca Ngi Thch n Din li nhm n x~ hi v{ nhng qui c x~ hi. Mc tiu chinh phc ca anh ta khng ch l{ mt ngi {n b{ m{ l{ c mt nhm ngi, to{n b mi ngi trong x~ hi. V{ v con ngi thng cm thy b r{ng buc bi bn phn phi lun lch s nh~ nhn v{ nhng nhn nn h cm thy tha m~n v{ h{i lng khi cnh mt ngi d|m coi thng nhng qui c t nh nh th. Ngi Thch n Din l{ nhng bc thy v ngh thut sng. H d{nh trn cuc i cho nhng nim kho|i cm v{ s th v thun ty, ch khng phi v cng vic; h lun bao bc mnh gia nhng

151

Ngh thut quyn r

th p , v{ nim am m m{ h d{nh cho vn n ung cng ht nh phong c|ch n mc. }y l{ l do ti sao nh{ vn v i ngi Hy Lp - Petronius, t|c gi quyn Satyricon - c th quyn r c ng ho{ng Nero. Khng ging nh Seneca n n - nh t tng v i thuc nhm trit gia Hy Lp c Stoic v{ l{ thy ca Nero - Petronius bit c|ch l{m th n{o bin mi kha cnh nh ca cuc sng th{nh mt cuc phiu lu hin h|ch, mang tnh thm m cao, cho d ch l{ mt yn tic nh hay mt cuc tr chuyn qua loa. Bn khng nn |p t th|i n{y ln nhng ngi xung quanh - ng bin mnh th{nh mt k phin phc - nhng nu bn dng nh tin tng v{o bn th}n v{ x|c nh chc chn v s thch ca mnh, bn s khin mnh tr th{nh t}m im ca s thu ht. im mu cht }y chnh l{ h~y bin mi th tr nn hoa m. Nu bn c kh nng l{m gim bt s nh{m ch|n bng c|ch t im cuc sng th{nh mt ngh thut th s hin din ca bn s c |nh gi| rt cao. Gii tnh i lp cng ging nh mt vng t xa l m chng ta khng bao gi c th kh|m ph| ht, chnh v vy iu n{y lun g}y hng th cho chng ta, to ra s ham mun nhc dc tng thch. Nhng n cng chnh l{ ci ngun ca bao ni phin mun v{ s v mng. {n ng khng hiu c nhng suy ngh ca n b, v ngc li, mi gii tnh s n lc khin gii tnh kia h{nh ng ging nh mt th{nh vin thuc gii tnh ca chnh mnh. Ngi Thch n Din c th chng bao gi c gng l{m h{i lng ngi kh|c, nhng trn thc t h li ang khi dy s hng th nhng ngi kh|c: Nh bt chc theo nhng c im t}m l ca gii tnh i lp, h c th thu ht tnh c|ch qu| thn tng ha bn th}n bm sinh ca chng ta. Ph n li ng cm vi tnh c|ch thanh nh~ kho lo v{ s quan t}m t m khi t|n tnh ph n ca

152

Ngi thch n din

Rudolph Valentino; ngc li {n ng li ng cm vi th|i tuy tn t}m nhng li l~nh m th ca Lou Andreas-Salom. Trong vng triu Heian ti Nht v{o th k 17, Sei Shonagon - t|c gi quyn Quyn s|ch gi u c sc hp dn mnh m vi {n ng, c bit l{ nhng ngi yu thch v{ quan t}m n vn chng. Tnh c|ch c ta cc k c lp, vit th bng c t}m huyt ca mnh v{ lun gi mt khong c|ch n{o trong tnh cm. {n ng mun nhiu hn c ta, thay v ch l{ bn b hay ngi ng h{nh, nh th c ta cng l{ mt g~ {n ng. B quyn r bi s thu cm s}u sc ca c ta v t}m l {n ng, {n ng tr nn yu c ta say m. Loi tinh thn lng gii n{y hay chnh l{ kh nng cm nhn tinh thn ca nhng ngi kh|c ph|i; phng theo c|ch h suy ngh, phn chiu s thch v{ th|i ca h - c th l{ mt yu t quan trng trong qu| trnh quyn r. l{ mt c|ch m hoc nn nh}n ca bn. Theo quan im ca Freud, dc vng ca con ngi bn cht l{ lng tnh; hu ht mi ngi u c c|ch n{o li cun nhng ngi cng gii, nhng nhng r{o cn x~ hi (thay i ty theo nn vn ha v{ thi k lch s) ~ kim ch, ngn cn nhu cu mnh m n{y. Ngi Thch n Din tng trng cho s gii tho|t khi nhng r{o cn n{y. Trong v{i v kch ca Shakespeare, mt c g|i tr (hi y, nhng vai n trong nh{ h|t thc s u do nhng din vin nam ng) ~ phi ci trang v{ n mc bnh bao nh l{ mt cu con trai, phi khi gi ln mi hng th nhc dc ca ngi {n ng, v{ sau , gii {n ng cm thy rt ngc nhin khi ph|t hin ra rng cu con trai li tht s l{ mt c g|i ci trang. (Chng hn, h~y ngh n Rosalind trong v V ti yu em). Nhng ngh s ca l{ng gii tr nh ca s kim v cng Josephine Baker (c bit n nh l{ Ngi Thch n Din c l{n da m{u

153

Ngh thut quyn r

scla) v{ n din vin Marlene Dietrich ~ ha trang th{nh {n ng trong vai din ca mnh, iu n{y khin h tr nn v cng ni ting, nht l{ trong gii {n ng. Trong lc y, mt ngi {n ng pha cht n tnh, mt anh ch{ng p trai li lun c sc quyn r i vi ph n. Valentino hin th}n cho nng lc n{y. Elvis Presley cng c nhng nt n tnh (khun mt, hng), thm v{o anh ta thng mc |o s mi kiu m{u hng v{ trang im mt, v vy anh ta ~ thu ht s ch ca ph n ngay t c|i nhn u tin. Nh{ l{m phim Kenneth Anger ~ ni v ca s Mick Jagger rng anh ta s hu mt s hp dn lng gii, gp phn to nn sc quyn r ca anh ta i vi c|c n kh|n gi tr v{ t|c ng v{o tim thc ca h. Trong nn vn ha phng T}y qua nhiu th k, v p n tnh tht s ~ gi{nh c s ngng m v{ tn sng nhiu hn so vi v p nam tnh, v vy cng d hiu khi khun mt n tnh ca nam din vin Montgomery Clift s c sc quyn r hn khun mt nam tnh ca din vin John Wayne. Ngi Thch n Din cng xut hin c trong lnh vc chnh tr. John Kenedy l{ mt ngi c tnh c|ch pha trn |i nam |i n: rt kin nh, hng dng v{ rn ri trong mi quan h gay gt vi d}n tc Nga v{ trong nhng trn bng | trn s}n c ti Nh{ Trng, tuy nhin anh ta li rt n tnh trong d|ng v trang nh~, lch l~m v{ sang trng ca mnh. S pha trn tnh c|ch n{y ng vai tr rt ln i vi kh nng quyn r ca anh ta. Disraeli l{ mt Ngi Thch n Din trong c|ch c x v{ n mc ca mnh; tt nhin cng c v{i ngi t ra ho{i nghi v anh ta, nhng chnh v anh ta chng h quan t}m n nhng g ngi kh|c ni, v vy anh ta vn gi{nh c s mn m v{ tn trng ca ngi kh|c. D nhin, ph n tn th anh ta, v ph n lun ngng m Ngi Thch n Din. H |nh gi| cao s du d{ng nh~ nhn trong c|ch c x, c thm m

154

Ngi thch n din

v{ tnh yu anh ta d{nh cho vic chm cht qun |o n mc, hay ni c|ch kh|c, ph n yu thch nhng phm cht n tnh ca anh ta. Ch da chnh cho nng lc ca th tng Anh - Benjamine Disraeli - chnh l{ mt ngi ph n h}m m ng tha thit: n hong Victoria. ng b |nh la bi th|i phn i, ch bai b ngo{i th tnh c|ch Ngi Thch n Din ca bn mi c th khi dy. X~ hi c th cng khai ng vc v c tnh lng gii (trong thuyt thn hc ca Thin Cha gi|o, qu Satan thng i din cho tnh lng gii), nhng iu n{y ch c{ng che y cho s quyn r ca n; bi nhng g b nn, cm o|n nht li chnh l{ nhng c|i hp dn nht. H~y hc hi tnh c|ch ca Ngi Thch n Din v{ bn s tr th{nh nam ch}m i vi nhng khao kh|t m h, cha nhn thc r ca con ngi. Yu t ct li ca nng lc n{y chnh l{ s nhp nhng, pha trn gia c|c tnh c|ch i lp. Trong mt x~ hi ni m{ tr|ch nhim v{ vai tr ca con ngi qu| nng n v{ r r{ng, s t chi tu}n theo mt chun mc n{o s kch thch cm gi|c hng th. S pha trn gia nam tnh v{ n tnh, gia s l|o xc ln s lch l~m, gia s t nh ln s t{n bo. H~y mc k ngi kh|c lo s v vic khng c x~ hi chp nhn, nhng loi ngi th chng my gi| tr v{ bn s s hu c nng lc to ln hn h tng. BIU TNG Hoa phong lan - Hnh dng v{ m{u sc ca phong lan biu trng cho c hai gii tnh, hng hoa va thm ng|t va thong mi hoang t{n bi n chnh l{ lo{i hoa nhit i tng trng cho ti li. Tuy nhin, s thanh nh~ v{ c chm sc chu |o khin

155

Ngh thut quyn r

phong lan xng |ng c yu chung nh mt lo{i hoa him thy, khng ging nh bt k lo{i hoa n{o khc. IM YU Sc mnh nhng ng thi cng l{ vn nan gii ca Ngi Thch n Din l{ anh ta hay c ta thng h{nh ng thng qua nhng cm gi|c ti li lin quan n vai tr gii tnh. Mc d h{nh ng n{y n cha nng lc quyn r, nhng n cng rt nguy him, bi v n dy ln bit bao ni bt an v{ lo }u khng khip. Nhng mi nguy him ln hn s thng ny sinh t chnh nhng ngi ng gii vi bn. Valentino c kh nng hp dn v hn i vi ph n nhng chnh {n ng li rt cm ght anh ta. Anh ta khng ngng b dn vt vi nhng li buc ti ca h v s nhu nhc sai tr|i v{ iu n{y g}y nn cm gi|c au kh khng khip cho anh ta. Salome cng khng c ph n cng gii yu thch; em g|i ca Nietzsche, c l l{ ngi bn th}n nht ca anh ta ~ xem c ta nh mt m ph thy c |c, ~ t chc mt chin dch chng i li c ta trn phng tin truyn thng sau khi nh{ trit hc n{y qua i. Nhng ngi ta khng th l{m c g i mt vi s cm hn nh th. Mt s Ngi Thch n Din c gng u tranh vi hnh nh m{ chnh mnh ~ n lc to ra, nhng iu n{y l{ phn ng di dt: minh chng cho nam tnh ca mnh, Valentino tham gia v{o mt trn u quyn Anh v{ l{m bt k iu g minh chng cho iu n{y. Cui cng anh ta ch c{ng chm su trong ni tuyt vng. Tt hn l{ nn chp nhn s ch giu tht thng ca x~ hi bng s |ng yu ln s xc xc. Sau cng, s hp dn ca Ngi Thch n Din nm ch h tht s khng quan t}m n nhng g ngi kh|c ngh v mnh. l{ l do ti

156

Ngi thch n din

sao Andy Warhol i chiu b{i ca mnh: khi mi ngi qu| mt mi v nhng tr h hay v{i v tai ting b bi ca anh ta, thay v c gng t b{o cha cho mnh th anh ta n gin ch tip tc to ra mt hnh nh mi n{o - mt g~ sng bung th suy i, mt ha s v nh ch}n dung cng chng - nh th t r quan nim xc xc rng vn n{y khng ch xy n vi anh ta m{ cn vi c phm vi quan t}m ca mi ngi kh|c. Mt mi nguy him kh|c i vi Ngi Thch n Din l{ s l|o xc cng c gii hn ring ca n. Beau Brummel t cao t i v hai th: d|ng v gn g{ng, chnh t v{ t{i ch}m bim d dm. Thn h mnh ca anh ta chnh l{ ho{ng t x Wales, ngi m{ trong nhng nm sau , ~ tr nn bo ph. V{o mt m n, trong bui n ti, v ho{ng t mun gi in cho qun gia v{ Brummel ~ ni vi v ch}m chc, ng gi in na, anh ch{ng bo Big Ben. V ho{ng t khng my h{i lng vi li giu ct n{y, nn t v bc tc vi Brummel ra mt v{ t , khng bao gi ni chuyn vi anh ta na. Khng c s bo tr ca ho{ng gia, Brummel ri v{o cnh tng qun v{ in lon. Thm ch khi y Ngi Thch n Din cn phi c}n nhc v s l|o xc ca mnh. Mt Ngi Thch n Din chnh thng lun bit c s kh|c nhau gia mt s chc gho v vnh g}y s ch vi mt li nhn xt, s xc phm hay lng m c th tht s g}y tn thng n ngi kh|c. c bit quan trng l{ phi tr|nh xc phm phi nhng ngi c a v quyn th m{ t l{m hi n bn th}n. Trn thc t, tnh c|ch n{y ch ph|t huy hiu qu ti a vi nhng ngi c nng khiu xc phm ngi kh|c nh ngh s, k sng bung th phng tng, nhng ni l{m vic, c l bn cng cn phi sa i v{ gim bt hnh nh Ngi Thch n Din ca

157

Ngh thut quyn r

mnh. H~y tr nn kh|c bit mt c|ch d thng v{ gn gi, h~y l{ mt ngi mang n nim vui, ch ng l{ mt ngi ch bit th|ch thc vi qui c ca nhm v{ l{m ngi kh|c bt an.

158

NGI T NHIN
Tui th lun l{ thin ng v{ng ngc m{ d hu thc hay v thc ta u c t|i to li. T Nhin tng trng cho tnh c|ch tr th v t, trung thc, khng ph trng. Khi c T Nhin, ta cm thy d chu nh c tr v vi thi tui ngc y. C|i T Nhin c th bin im yu th{nh c tnh, khin ta cm thng khi n th nghim mt iu g, hay l{m ta mun bo v v{ gip n. Cng ging nh a tr, }y l{ iu t nhin nhng i khi li l{ s cng iu, mt k nng quyn r c thc. H~y |p dng kiu c|ch T Nhin ph| v v bc phng th t nhin ca con ngi v{ truyn cho h nim thch th khng t nhin c c. C IM NI BT Tr con khng ng}y th nh chng ta tng. Chng lun chu ng c|i cm gi|c cho rng mnh l{ ngi v dng v{ sm nhn ra c sc mnh ca s m hoc nhm cu vt s yu t ca chng trong th gii ngi ln. Nu s yu t v{ d b tn thng ca chng tr nn qu| quyn r th l{ iu m{ chng c th s dng c hiu qu. Ti sao chng ta li b quyn r bi tnh c|ch ng}y th ca tr con? Trc ht, bi v tt c nhng g thuc v t nhin u c mt t|c ng k l n chng ta. T khi mi bt u, hin tng t nhin sm chp hay nht thc, Tui t|c c mt s thu ht ln v{ thng g}y bi ri cho nam gii. Bt c khi n{o h tht vng vi nhng g xung quanh h th iu n{y thng xy ra. H quay v qu| kh v{ hy vng rng lc n{y h s chng t s tht v gic m ch|y bng ca thi k v{ng son ca h. H c th s b thu ht bi thi th u ca mnh c hin din i vi h bi k c khng qu| v t nh l{

159

Ngh thut quyn r

nguyt thc ~ truyn cho con ngi s s h~i. Chng ta c{ng vn minh th nhng t|c ng ca hin tng t nhin li c{ng ln. Th gii hin i xung quanh ta c qu| nhiu th do con ngi l{m ra khin c iu g bt ng v{ kh l gii li cun chng ta. Tr con cng c sc mnh t nhin n{y nhng v chng khng |ng s v{ c tnh cm nn chng khng c sc l{m m hoc lng ngi bng chng ta. Hu ht mi ngi u c chiu lng con tr, nhng tnh d thng ca mt a tr thng d d{ng c c, bt chp s gii thch logic v{ nhng g l{ phi l thng mang tnh quyn r nguy him. Quan trng hn, mt a tr tng trng cho th gii m{ chng ta ang b {y i. Bi v cuc i ca mt ngi trng th{nh y p nhng phin mun v{ s sp t nn chng ta thng che giu i c|i o gi|c v thi th u nh l{ mt thi v{ng ngc mc d c th l{ thi k y bi ri v{ au n. Tuy nhin, khng th ph nhn rng thi th u c nhng c quyn n{o v{ ging nh tr con,

mt thi k hnh phc v bin ca h.

Sigmund, tuyn tp t}m l hc, quyn 23

Khi Hermes c sinh ra Mount Cyllene, m ca anh ta Maia t anh ta trong mt d}y ai trn c|i qut nhng anh ta ln ln th{nh mt cu b mt c|ch nhanh chng n ngc nhin khi b{ ta quay tr li tm mt chuyn phiu lu. n Pieria, ni Apollo ang chn mt {n b, anh ta quyt nh trm chng. Tuy nhin, s b ph|t hin ra bi du ch}n ca chng, anh ta nhanh chng l{m mt s giy t v c}y si ng~ v{ ct chng li bng c c bn cht v{o ch}n ca {n b m{ anh ta s dn i v{o bui ti dc theo con ng. Apollo ph|t

160

Ngi t nhin

chng ta c th|i tch cc trong cuc sng. i mt vi mt a b c bit thu ht, chng ta thng cm thy khao kh|t c|i qu| kh v{ng ngc ca mnh, chng ta ao c c li nhng c tnh m{ chng ta ~ tng |nh mt. V{ trc s hin din ca mt a tr th dng nh chng ta c li c mt cht thi v{ng ngc ca mnh. Nhng ngi quyn r t nhin l{ nhng ngi gi li c nhng c tnh tr con c th b mt i theo quy lut tt yu ca thi gian. Nhng ngi nh th c sc quyn r m~nh lit nh mt a tr th ng}y v{ trong trng. D nhin, h khng ho{n to{n ging tr con khin ngi kh|c phi c th|i ch bai v{ khinh b. Chng ta cng khng nn ngh rng s ng}y th l{ iu g nm ngo{i s kim so|t ca h. Nhng ngi quyn r t nhin sm nhn thy gi| tr ca vic duy tr mt c tnh c bit n{o v{ kh nng quyn r m{ c tnh c c. H tin tng v{o nhng c tnh tr con n{y v{ hc c|ch th hin n mt c|ch t nhin. }y chnh l{ b quyt. thc hin iu n{y mt c|ch c hiu

hin ra mt b nhng chnh s la di ca Herme ~ phn bi li anh ta v{ mc d anh ta i xa n Pylus v hng T}y v{ s n Onchestus hng ng nhng cui cng anh ta bt buc thng cho vic bt c tn trm. Silenus v nhng thn rng ca anh tham lam phn thng nn ~ chia ra c|c hng kh|c nhau i theo du vt ca tn trm nhng trong mt thi gian d{i h vn khng tm ra tn trm. Cui cng, mt nhm ngi trong h i ngang qua Arcadia, h nghe c }m thanh b nghn li y nh l{ h cha bao gi nghe trc }y v{ c mt ngi con g|i p tn Cyllene t ca hang ni vi h rng c mt a tr c t{i nht gn }y ~ c

161

Ngh thut quyn r

qu, bn cn phi c ngh thut th hin, nu ch cn mt cht lng l, sng sng trong c|ch th hin th c th g}y ra s phn cm. Ngi ta d d{ng tha th cho nhng ngi l}m v{o bc ng cng, nhng k ngc ngch, nhng kh m{ tha th cho nhng ngi khng tht lng, c tm c|ch th hin nhng c tnh hn nhin, trong trng ca tr th mt c|ch l bch trc mt ngi kh|c. H~y t c}n nhc bn l{ ai trc khi bn mun th hin mnh l{ ngi lch s v{ khim tn. Nhng ngi quyn r t nhin thng c s kt hp ca nhiu c tnh t nhin ca tr th. Nhng c tnh l{: S ng}y th. c tnh u tin ca s ng}y th l{ yu t v{ hiu sai i v th gii. Ng}y th l{ yu t bi v ngi ta cho rng s ng}y th thng b ln v{o trong mt th gii t{n bo. Mt a tr khng th n{o gi gn hay tip tc s ng}y th ca chng c. S hiu lm xut ph|t t vic khng ph}n bit c tt v{ xu ca mt a tr v{ nhn i qua cp mt ng}y th. S yu t ca tr

sinh ra m{ c ang chm sc cho a b nh mt ngi y t|: a b ~ to nn mt nhc c kho lo t v ca mt con ra v{ mt s lng b m{ a b dng n ru m ng. Thn rng nhn v{o hai da sng c ko ra t hang v{ hi: a b ly rut b t ai? Cyllene hi: ng buc ti a tr ngho l{ tn n trm {? H ~ c nhng li kh nghe qua li vi nhau. V{o lc , Apollo n v{ ~ ph|t hin ra din mo ca tn n trm bng c|ch quan s|t c ch ca mt con chim c|nh d{i. Bc v{o hang, anh ta |nh thc Maia v{ ni vi c ta mt c|ch gay gt rng chc Hermes ~ gi nhng con b trm. Maia ch v{o a b vn c qun trong si d}y ay

162

Ngi t nhin

con kch thch s thng cm, s hiu lm ca chng khin chng ta bt ci v{ khng g c th quyn r hn bng s kt hp gia ting ci v{ s thng cm. S ng}y th ca ngi ln th khng ho{n to{n l{ nh vy bi v ngi ta khng th n{o ln ln trong th gii n{y m{ vn gi nguyn s ng}y th. Tuy nhin, cng c ngi lun tm c|ch duy tr s ng}y th v nhng mc ch ring. H cng iu ha s ng}y th nhm kch thch s thng cm n{o . H h{nh ng nh th h ang nhn th gii qua cp mt ng}y th nhng trong con mt thin h th qu l{ mt iu nc ci. Nhiu ngi nhn thc c iu n{y v{ tm c|ch khc phc vi th|i khim tn hn, n gin hn. Nu nhiu ngi thy h ang c tm c|ch th hin s ng}y th th xem nh n lc ho{n to{n tht bi. Tt hn l{ h nn th hin s yu t ca mnh mt c|ch gi|n tip thng qua |nh mt hoc thng qua tnh hung do h to ra. N d d{ng thch nghi vi mc ch ca chnh bn. H~y hc c|ch th hin s yu t hoc thit st mt c|ch

ca anh ta v{ gi v ng. Maia tht ln: Tht l{ mt vic tha ngu xun. Nhng Apollo ~ nhn ra hai da sng. Anh ta nhc Hermes ln v{ mang anh n Olympus v{ ~ li cho anh ta l{ ngi n trm, a cho anh ta coi hai ci da sng nh l{ bng chng. Zeus min cng tin rng con trai nh ca anh ta l{ mt tn n trm, khuyn khch b trai b{o cha ti nhng Apollo s khng b cn ngn v{ cui cng Hermes tr nn yu t hn v{ bi ri. Anh ta ni: Tt lm, nu n }y vi ti, anh s c {n b. Ti ch git c 2 con b nhng ti ~ ct ra v{ chia thanh 12 phn tng trng cho s hy sinh ca 12 v thn. Apollo hi: Mi hai v thn n{o?. Hermes t

163

Ngh thut quyn r

t nhin. S nghch ngm. Nhng a tr nghch ngm c s can m m{ ngi ln nh chng ta ~ |nh mt. l{ v chng khng thy c hu qu ca h{nh ng do chng g}y ra, ngay c l{ nhng h{nh ng phm ph|p. Chng c th t l{m tn thng chnh mnh. Nhng a tr nghch ngm thng c th|i v t. Chng c th l{m tn thng bn bng chnh th|i v t y. Nhng a tr nh th qu tht cha t thc c hoc chu s la mng c th|i lch s v{ nh~ nhn hn. Thng chng ta cng thm ghen t vi chng v chnh chng ta cng mun nghch ngm nh th. Ngi ln nghch ngm th kh|c, thng mang tnh quyn r. Nu bn ng vai tr n{y th ng qu| lo lng v vic xc phm nhiu ngi trong hin ti v{ c sau n{y. Bn |ng yu v{ chc hn h s tha th cho bn. ng xin li hay t v hi hn v chng s ph| tan i s quyn r ca bn. Cho d bn l{m hay ni g i na, h~y gi mt tia s|ng le ln trong mt bn chng t rng bn khng l{m bt c iu g nghim

tn tr li: ngi hu ca ng, tha ng. Ti khng n qu| phn ca ti mc d ti rt i v{ ~ nng phn cn li. Hai v thn [Hermes v{ Apollo] tr v Mount Cyllene, ni Hermes ch{o n m anh ta v{ tm mt th g m{ anh ta ~ ct giu di tm thm da cu. Apollo hi: anh g vy? Hermes tr li bng c|ch ch c}y {n lia mi c l{m bng v ra v{ {n mt iu trm bng bng ming gy {n m{ anh ta cng va mi kh|m ph| ra ng thi ca tng qu tc, tr thng minh v{ rng lng ca Apollo m{ anh ta ~ tng c ta th. Anh ta ~ a A

164

Ngi t nhin

trng. S phi thng. Mt a tr k diu c t{i c bit v{ khng th l gii c: nng khiu v }m nhc, to|n hc, chi c, th thao. Nu chng l{ ngh s hoc nhc s, ngi chi Mozart th t|c phm ca h dng nh xut ph|t t s bc ph|t bm sinh i hi c mt t suy ngh c bit |ng ch . Nu chng c t{i nng thuc v th cht th chng s c ban cho sc mnh, s kho lo v{ kh nng bc ph|t phi thng. Trong c hai trng hp n{y th chng dng nh c t{i nng so vi tui ca chng. iu n{y tht s li cun chng ta. Nhng ngi ln phi thng th thng l{ nhng a tr phi thng trc kia ~ c gng duy tr t{i nng tui tr v{ nhng k nng ng bin ca h. Tnh bc ph|t tht s l{ mt iu him hoi v mi th trong cuc sng nhm cp ly chng ta thuc v n. Chng ta phi hc c|ch thc hin mt c|ch thn trng, suy ngh v hnh nh ca chng ta trong mt ca ngi kh|c. ng vai ngi phi thng bn cn c k nng n{o tht t nhin v{ kh

. V{ h ~ bt tay vi nhau Apollo ~ a a b tr li Olympus v{ k cho Zeus nghe tt c mi chuyn ~ xy ra. Zeus cnh b|o Hermes rng t nay tr i anh ta cn tn trng quyn s hu v b{i h|t v{ khng c ni di mt c|ch thng thng. Nhng anh ta khng th khng ci: Anh ni: Dng nh bn l{ mt v thn nh kho lo, c t{i hng bin v{ thuyt phc. Hermes ni: H~y l{m cho ti tr th{nh s gi ca anh.V{ ti s chu tr|ch nhim an to{n cho tt c nhng t{i sn thing ling v{ chng bao gi ni di mc d

165

Ngh thut quyn r

nng ng bin linh hot. Nu k nng ca bn thc s ~ th hin bng hnh ng th bn cn che giu iu n{y v{ hc c|ch l{m cho t|c phm ca bn xut hin mt c|ch t nhin. Bn c{ng giu s lo lng pha sau nhng g bn l{m th n c{ng th hin s quyn r mt c|ch t nhin hn.

ti khng th ha lun lun ho{n to{n ni tht. Zeus mm ci ni rng: Khng mong i anh iu . Zeus a cho anh ta mt nhm ngi ca s gi vi nhng d}y ruy bng trng cn Yu thch s ci m. Mt khi c tn trng. Mt c|i con ngi c{ng trng th{nh hn th nn trn chng ma v{ thc sng khp mnh chng li mt i dp bng vng nhng s tri nghim au n c{ng th c c|nh s a anh ta hin r trong h{nh ng ca h. C|i gi| cun nhanh theo chiu phi tr cho vic n{y l{ h tr nn kht gi. khe hn c trong suy ngh v{ h{nh Robert Graves, Thn thoi Hy Lp, Quyn 1 ng. Nhng tr con th kh|c, vi bn cht t nhin vn c, chng rt ci m i vi mi chuyn v{ khng h c mt Mt ngi {n ng c cht biu hin phng v. Chnh s v th gp mt ngi ph t, ci m n{y ~ to nn s cun ht n v{ cm thy sc v c diu k. Trc s c mt ca tr con, ta qu| xu. Sau nu chng ta t cng nhc hn v{ b nhim c ta ng}y th v{ ch}n tnh ci m ca chng. l{ l do ti tht, s th hin ca c sao chng ta mun gn gi vi tr con. c th l{m anh ta b Nhng ngi yu thch s ci m bng c|ch n{o ~ ph| v tnh t v, duy tr mt th|i ci m v{ khi h{i ca tr con. H thng th hin th|i

166

Ngi t nhin

n{y bng h{nh ng: h duyn d|ng v{ c v tr hn so vi nhng ngi kh|c. }y l{ c im ni bt nht ca ngi t nhin. Ci m l{ mt s quyn r cht ngi. H~y sng ci m ri bn s tm thy s ci m ngi kh|c. H~y hc c|ch t kim ch: khng nn c nhng phn ng gay gt trc nhng iu khng hay, nhng iu khin ta bc mnh, h~y tm c|ch mm ci, h~y ci m t|c ng n nhng ngi kh|c v{ ri h s b bn quyn r mt c|ch d d{ng. NHNG TRNG HP IN HNH 1. L{ mt a tr ln ln Anh, Charlie Chaplin ~ tri qua nhiu nm sng trong s ngho kh tt cng, c bit l{ sau khi m anh ta b bt gi trong nh{ thng in. Trong nhng nm th|ng u i ca mnh, Charlie Chaplin phi t kim sng. Anh ta ~ tr th{nh din vin h{i kch cho mt chng trnh tp k v{ ~ c nhng th{nh cng nht nh. Tuy nhin, anh ta khng mun dng li m{ lun p v{ quyt t}m thc hin mt ho{i bo ln hn. Nm 19 tui, anh ta n nh

ngh rng c ta c th |ng yu v{ mt tun sau anh ta sng trong hy vng. Mt tun sau , anh ta ri v{o tht vng v{ tun sau na anh ta tr nn mt tr.
Stendhal, Tnh yu, Gilbert v Suzanne Sale dch

Khuynh hng tho|t ly a l ~ tr nn v hiu qu qua l trnh khng gian. Nhng g cn li l{ khuynh hng tho|t ly c|ch mng mt tin trnh i xung trong s ph|t trin ca mt ngi, quay v kh|i nim v{ xc cm ca thi th u v{ng son c x|c nh r nh l{ quay v thi th u, tho|t ly n mt th gii ring ca kh|i nim v thi th u. Trong mt x~ hi c quy nh

167

Ngh thut quyn r

c M vi hy vng x}m nhp v{o th gii in nh Hollywood. Trong qu| trnh , mc d anh ta ~ tm c nhng vai din ph hp vi kinh nghim ca mnh nhng cng chng my th{nh cng.

nghim ngt, ni m{ cuc sng tu}n theo lut l c quy nh mt c|ch cht ch, s thi thc tho|t khi nhiu th c thit lp v{ |p V{o nm 1914, Chaplin ng vai mt dng cho tt c cn din vin la o trong mt b phim phi c cm nhn mt ngn c tn l{ Kim Sng. Trong trang c|ch mnh m V{ s phc ca vai din, anh ta mc c|i qun ho{n ho nht ca h i qu| c cng vi c|i nn hnh qu [nhng din vin h{i da, mang gi{y ng khng l khng va kch] thc hin iu n{y vi b{n ch}n ca anh ta, mt chic roi mt c|ch ho{n ho nht. m}y v{ b ria mp d{i. Trong b trang i vi anh ta [Chaplin] phc nh th, Chaplin ~ to ra mt hnh nh nh}n vt ho{n to{n mi nhng trng ging nh tht. Trc ht, i mt vng v{ quay nhanh chic roi cng vi nhiu li khi h{i. Mack Sennett, trng trng quay, khng ngh v Kim Sng tht bun ci v{ ngi xem bng tnh nghi ng rng Chaplin c phi l{ mt tr con v{ quyn r h nh}n vt trong nhiu b phim hay v{o thi v{ng son ca khng trong khi mt s nh{ ph bnh thin ng tui th. th cm nhn ngc li. C mt bnh lun trong tp ch thng mi rng: ngi din vin kho lo trong vai mt ngi kim sng nng tnh v{ n mc
Serget Eisenstein, Cu b Charlie, theo ghi ch ca mt o din phim.

168

Ngi t nhin

ng mt trong hnh n{y l{ mt din vin h{i trong tranh m{u nc u tin v{ cng l{ ngi din ging nh mt trong nhng ngi c nng khiu bm sinh. V{ kh|n gi cng hng ng b phim cng h|i ra tin. Nhng g lin quan n im mnh trong phim Kim Sng ~ to mt khong c|ch cho Chaplin i vi nhng din vin h{i kch kh|c trong kch c}m, l{ ngi ng}y th nht ca nh}n vt m{ anh ng. Nhn thy rng anh ta ph|t hin ra c mt iu g nn anh hnh th{nh vai din kh|c hn trong nhng v din thng k, l{m cho anh ta ng{y c{ng t nhin hn. B quyt }y chnh l{ l{m cho nh}n vt nhn v{o th gii xung quanh bng cp mt ca mt a tr. Trong v Ng}n H{ng, anh ta l{ ngi gi ng}n h{ng ang m mng v nhng chin cng ln trong khi nhng tn cp ang lng h{nh trong ta nh{. Trong v Ngi Ch Hiu Cm , anh ta l{ mt tr ly tm thi cho mt ca hiu v{ anh ta ~ p ph chic ng h. Trong v Shoulder Arm, anh ta l{ mt ngi lnh trong mt trn chin m m|u trong Th do nh sau: th nht, khi hi bao hm thi th u v{ tui tr. Nu mt ngi khi h{i th ngi s c mt iu g thuc v sc sng v{ hnh phc ca tui tr Tuy nhin, c mt s |m ch s}u sc hn. Khi h{i l{ s t do. Khi mt ngi khi h{i, anh ta ngay tc th coi thng nhng quy lut bt buc anh ta, trong cng vic, v mt o c, trong gia nh hay trong cuc sng cng ng Nhng g l{m tn thng ta l{ nhng quy lut khng cho php chng ta to ra th gii m{ chng ta mun. Tuy nhin, nhng g chng ta

169

Ngh thut quyn r

Chin th I chng li nhng k khng b chin tranh nh l{ mt a tr v ti. Chaplin chc chn din vai nhng din vin trong nhng b phim ca anh ta c th}n hnh ln hn anh ta tht s, nhm xem h nh nhng ngi ln v{ anh ta nh mt a tr v dng. V{ bi v anh ta ~ tht s nhp vai nh}n vt v{ ngi {n ng c cuc i tht s bt u th hin. Do anh ta c mt thi th u au kh nn anh ta tht s b |m nh bi iu . (Trong b phim Con ng Th Th|i, anh dng ln mt cnh Hollywood ging nh nhng con ng Lu}n n khi anh ta cn nh.) Anh nghi ng th gii ngi ln v{ thch tr con hn hoc l{ nhng ngi c tnh c|ch nh tr con: ba trong bn ngi v ca ng l{ la tui thanh thiu nin khi anh kt hn vi h.

tht s ao c l{ to ra th gii ca chnh chng ta. Bt c khi n{o chng ta c th l{m iu d mc thp nht th chng ta vn cm thy vui v. By gi bng s khi h{i chng ta to ra th gii ca ring mnh
Tin s H.A Overtreet, nh hng tnh c|ch con ngi

Tt c li im lng. Genji trt qua ca m v{ th li. H ~ khng ng ca. Mt tm rm ~ c treo bn trong v{ trong |nh s|ng m nht anh ta c th l{m mt c|i gng v{ nhng c kh|c th b vt b Hn bt k nhng din vin h{i kch mt c|ch ba b~i. Anh ta kh|c, Chaplin ~ gi li s kt hp gia l{m theo c|ch ca ting ci v{ tnh cm. Anh ta l{m cho bn thng cm vi anh ta, cm thy thng tic cho anh ta nh c|ch bn thng tic mt ch ch b lc ng. Bn khng ch c ci m{ cn khc

170

Ngi t nhin

na. V{ kh|n gi thy vai din m{ Chaplin ng xut ph|t t s}u thm bn trong rng anh ta th{nh tht, anh ta tht s ang nhp vai. Trong mt v{i nm sau v Kim Sng, Chaplin tr th{nh din vin ni ting nht trn th gii. Xut hin nhiu bp b Chaplin, truyn ci, chi, nhng b{i h|t ni ting v{ truyn ngn vit v anh ta. Chaplin tr th{nh biu tng ca to{n cu. Nm 1921 khi Chaplin tr v Lu}n n ln u tin sau khi anh ri khi th anh ta c rt nhiu ngi ch{o n nh l{ hoan nghnh s tr v ca v tng li lc. Nhng ngi quyn r ni ting nht, nhng ngi ~ tng quyn r rt nhiu kh|n gi, quc gia v{ to{n th gii c c|ch li dng nhn thc ca nhiu ngi l{m cho h phn ng bng c|ch m{ ngay bn th}n h cng khng hiu hay kim so|t c. Chaplin tnh c c c kh nng n{y khi anh ph|t hin ra t|c ng ca anh i vi kh|n gi bng c|ch th hin s yu t ca anh, bng c|ch th hin rng anh ta l{ ngi ln nhng c suy ngh ca tr con. u th k XX, th gii nhanh

. C ch ca anh ta th qu| thuyt phc n ni qu qu|i v{ yu ma khng th n{o chi c~i li c. C y qu| nh nhn n ni anh ta c th nhc c ln mt c|ch d d{ng. Khi c i ngang qua ca n phng anh th anh ta n bn Chujo ~ c gi n trc . Anh ta gi tn c trong s ngc nhin. Cng ngc nhin, Chujo nhn anh ta chm ch trong bng ti. Mi nc hoa trong chic |o cho{ng ca anh ta ging nh mt |m khi ni cho c ta bit anh l{ ai. [Chujo] i theo sau nhng Genji li khng n theo yu cu ca c ta. ng nh ca li, anh ta ni:n gp c ta v{o bui s|ng . C lun ngh v nhng g m{ Chujo v{

171

Ngh thut quyn r

chng thay i nhanh chng. Ngi ta l{m vic nhiu thi gian hn nhng cng vic mang tnh m|y mc. Cuc sng dn dn tr nn t{n bo v{ nhn t}m hn nh s t{n ph| ca Th Chin Th I m{ ti ~ ni n. ang trong gia s thay i ca cuc c|ch mng, nhiu ngi mong mun tm li c tui th ~ mt m{ h ngh nh mt thin ng v{ng son.

Mt ngi ln c suy ngh ca tr con nh Chaplin c kh nng quyn r Marusaki Shikibu, C}u chuyn v Genji, Edward mnh m bi v anh ta to nn o G.Seidensticker dch tng rng cuc sng n gin v{ d

ngi kh|c ang suy ngh. Genji phi cm thy thng tic cho c ta. Tuy nhin, nhng li ngt ng{o c ni ra v{ tt c c|c c|ch c th chinh phc mt ngi ph n. Ngi ta c th ngh rng anh ta ~ tm ra nhiu ha hn an i c

d{ng hn v{ rng mt lc n{o hay khi mt b phim c chiu ln th bn s c li c cuc sng tht s. Trong mt th gii t{n bo v{ khng lu}n ly th ngi ng}y th rt c sc hp dn. B quyt chnh l{ cu ly n bng bu khng kh nghim trang nh mt din vin tht th{ trong h{i kch. Tuy nhin, quan trng hn na l{ to ra s thng cm. Sc mnh v{ quyn lc t khi c kh nng quyn r m{ chng ch l{m cho chng ta s hay k. Con ng cao qu dn n s quyn r l{ tn dng im yu v{ cn c gip ca bn. Bn khng th l{m cho iu n{y r r{ng v{ dng nh yu cu s thng cm l{ cn thit m{ iu n{y ho{n to{n i lp vi s quyn r. ng t th hin mnh nh mt nn nh}n hay ngi thua cuc m{ h~y che giu n trong c|ch c x, s bi ri ca bn. Th hin s yu t t nhin s l{m cho bn |ng yu tc th v{ l{m gim i s cnh gi|c ca nhiu ngi v{ l{m cho

172

Ngi t nhin

h cm thy mnh m hn bn. H~y t mnh v{o tnh hung l{m cho bn tht s yu t m{ l{m cho ngi kh|c c c s thun li. H l{ nhng ngi hay bt nt cn bn l{ con cu non ngc nghch. Khng cn c bt k n lc n{o v pha bn, ngi ta cng s thng cm i vi bn. Khi |nh mt nhiu ngi b che khut bi bc m{n tnh cm th h s khng nhn ra c bn thu ht h nh th n{o. 2. Emma, sinh nm 1842 Plymouth, nc Anh, l{ ngi xut th}n trong mt gia nh trung lu |ng n. Cha ca c l{ nhc s v{ l{ gi|o s }m nhc mun th{nh cng trong th gii nhc kch. Trong s c|c con ca ng, Emma l{ a con g|i ng yu thch nht: c l{ a tr vui v, hot b|t, thch t|n tnh v{ c c m|i tc m{u v{ gng mt r|m nng. Cha ca Emma rt yu c v{ ha hn mt tng lai x|n ln trong nh{ h|t. Tuy nhin, khng may mn, ng Crouch c nhc im: ng l{ mt ngi thch mo him, mt ngi c bc v{ l{ mt k n chi tr|c t|ng. V{ v{o nm 1849 ng ~ t b gia nh ca mnh v{ i n M. Gia nh Crouch lc by gi c nhiu tai bin thm khc. Ngi ta k vi Emma rng cha c cht trong mt tai nn v{ c ~ c gi n mt tu vin. Ni au mt cha ~ l{m tn thng Emma s}u sc. V{ khi nhiu nm tri qua c b tht lc trc }y th hin ging nh cha c vn cn yu thng c. Mt ng{y n v{o nm 1856, khi Emma t nh{ th i v nh{ th c mt ngi {n ng n mc tm tt mi c v{o nh{ dng b|nh. C i theo anh ta v{o nh{, ni m{ anh ta bt u li dng c. Bui s|ng hm sau, ngi {n ng n{y, mt thng gia kim cng, ha cho c ta mt ngi nh{ ring, i x tt vi c v{ cho c nhiu tin. C nhn tin nhng ri khi nh{ anh ta v{ quyt nh l{m nhng

173

Ngh thut quyn r

g m{ c mun l{ chng bao gi gp li gia nh c, chng bao gi ph thuc v{o mt ai c v{ i theo con ng m{ cha ca c ~ ha. Vi s tin do mt thng gia kim cng tng, Emma mua qun |o p v{ thu mt cn h r tin. Tm mt c|i tn tht p l{ Cora Pearl. C bt u n Argyll Rooms Lu}n n, mt ta l}u {i y cm by m hoc ni m{ c nhng c g|i l{m tin v{ qu ng c xoa bp tay. Ngi ch ca Argyll, ng Bignell ch n c g|i mi n n{y theo s sp t ca ng ta c ta p nhng tr tr|o. la tui 45, ng gi{ hn nhiu so vi c nhng ng vn quyt nh tr th{nh ngi yu v{ bo v cho c, cho c nhiu tin v{ quan t}m chm sc c. Nm sau , ng dn c n Paris, ni m{ t c cao ca s phn thnh ca ho{ng th hai. Cora b Paris m hoc bi tt c quang cnh ca n nhng nhng g n tng vi c nht l{ cuc biu din ca nhiu xe nga Bois de Boooulogne. }y nhng ngi gi{u sang n i do m|t nh n ho{ng, cng cha v{ khng km nhng c g|i l{m tin c xe nga sang trng nht. }y l{ con ng dn n cuc sng m{ cha ca Cora mong mun cho c. Cora nhanh chng ni vi Bignell rng khi anh ta tr li Lu}n n, c mun li }y mt mnh. i n tt c nhng ni xng |ng, Cora sm g}y ch cho nhiu qu ng ngi Ph|p. H thy c i do trn nhng con ng trong b trang phc m{u hng ti, cng thm m|i tc m{u rc, gng mt xanh xao v{ c nhiu t{n nhang. H thy c i qua Bois de Boulogne, |nh xe nga bn tr|i v{ phi. H nhn thy c trong c|c qu|n caf c nhiu {n ng bn cnh v{ nhng li xc phm hm hnh ca c l{m cho h ci. H cng nghe v th{nh tch ca c, nim vui sng ca c khi khoe th}n th trc mt

174

Ngi t nhin

mt v{ nhiu ngi. The elite ca x~ hi Paris bt u t|n tnh c, c bit l{ nhng ngi ln tui hn, nhng ngi ~ tr nn cm thy mt mi v nhng c g|i l{m tin lnh lng v{ tnh to|n, nhng ngi th|n phc nt n tnh ca c. Khi tin bt u dn v t s chinh phc ca c (the Duc de Mornay, ngi k tha ngai v{ng H{ Lan; hoang t Napoleon, anh em h ca Ho{ng ), Cora dng tin v{o nhng th xa hoa nht nhng xe nga nhiu m{u sc c ko bi nhng ch nga m{u kem sa, chu tm | hoa c nhng ch vit tt tn c bng v{ng. Nhiu qu ng tranh nhau l{ ngi chim ot c c nht. Mt ngi tnh \i Nh Lan l~ng ph tt c t{i sn ca mnh cho c ch duy nht trong 8 tun. Nhng tin khng th mua c s trung th{nh ca Cora. C s t b mt ngi {n ng v mt ngh nh nht. C|ch c x t{n bo v{ s khinh b ca Cora Pearl trong giao tip ~ l{m cho tt c ngi Paris gh tm c. V{o nm 1864, Cora xut hin nh mt v thn |i tnh trong the Offenbach operetta Orpheus di }m ph. X~ hi dng nh khao kh|t xem nhng g c s l{m g}y cm tnh v{ sm nhn ra rng: c xut hin trn s}n khu c bit kha th}n, ngoi tr nhng kim cng khp ngi ch va che ph c. B v c nhy ln trn s}n khu nn nhng vin kim cng ri xung, mi vin kim cng |ng gi| mt t{i sn. C khng h ci xung nht chng ln m{ cho chng ln trong |nh n s}n khu. Trong kh|n gi c nhng qu ng ~ tng tng cho c nhng vin kim cng n{y ca ngi c mt c|ch d di. Nhng tr h nh th n{y ~ bin Cora th{nh b{nh m Paris v{ c tr th{nh g|i l{m tin bc nht ca th{nh ph trong hn mt thp nin n khi chin tranh ngi Ph gc Ph|p v{o nm 1870 kt thc Ch Th Hai.

175

Ngh thut quyn r

Nhiu ngi thng sai lm tin rng nhng g l{m cho mt ngi tr nn thu ht v{ quyn r l{ thuc v v p bn ngo{i, tnh thanh lch hay thm ch l{ hot ng tnh dc. Tuy nhin, Cora th khng p, th}n hnh c ging con trai v{ phong c|ch ca c le lot v{ khim nh~. Thm ch nh th nhng nhng ngi {n ng bnh bao nht Ch}u ]u vn mun tr th{nh ngi yu ca c v{ thng ph| sn v vic . l{ do tinh thn v{ th|i ca Cora ~ thu ht h. c cha Emma nung chiu nn c ngh rng nung chiu c ta l{ iu rt t nhin v{ tt c nam gii u s l{m nh vy. Kt qu l{ nh mt a tr, c khng bao gi cm thy rng c cn phi c gng l{m h{i lng ai . l{ th|i c lp ca Cora ~ l{m cho nhiu nam gii mun chim hu c, mun chinh phc c. C khng bao gi gi v l{ mt ai kh|c hn l{ mt c g|i l{m tin v th s tr tr|o trong mt ngi ph n s b xem nh l{ mt lch s nhng i vi c ta dng nh l{ t nhin v{ bun ci. V{ bi v l{ mt a tr h hng nn mi quan h vi mt ngi {n ng i vi c ta l{ ph thuc v{o iu kin ca c. Khi anh ta c gng thay i iu th c ta mt i s quan t}m i vi anh ta. }y l{ b mt |ng kinh ngc ca c. Nhng a tr h hng kht ting l{ khng cng bng: trong khi nhng a tr h hng do vt cht th thng khng th chu ng c cn nhng a tr h do tru chung th xem chnh h tht s quyn r. iu n{y tr th{nh thun li r rt khi h ln ln. Theo Freud (ngi ang ni t s tri nghim bi v ng ta l{ con cng ca m ng), nhng a tr h hng c nim tin n khi chng ln ln. c tnh n{y th hin ra, thu ht ngi kh|c v pha h v{ theo chu k l{m cho nhiu ngi nung tru h na. Bi v th|i v{ s mnh m t nhin ca h chng bao gi c cha m

176

Ngi t nhin

h dy d cho nn khi ln ln chng thch mo him, t|o bo v{ thng tr tr|o. B{i hc n{y n gin: C th qu| tr n ni khng th c cha m nung tru nhng s khng bao gi tr n ni khng th l{m ngi kh|c nung tru bn. Tt c l{ do th|i ca bn. Ngi ta thng b thu ht i vi nhng ngi mong i nhiu bn ngo{i cuc sng, ni h c khuynh hng khng tn trng nhng ngi n{o s st v{ d tha m~n. Mt s c lp mnh m c s kch thch i vi chng ta: n li cun chng ta trong khi th hin mt s th|ch thc i vi chng ta chng ta mun l{ ngi chinh phc l{m cho mt ngi dng cm ph thuc v{o chng ta. Mt na ca s quyn r khi dy nhng ham mun cnh chinh phc nh th. 3. V{o th|ng 11 nm 1925, to{n th Paris nhn nhp v ng{y khai trng ca Revue Negre. Nhc jazz hay bt c th g c ngun gc t ngi M da en l{ mt mi nht v{ nhiu ngi nhy ma v biu din Broadway ang thc hin Revue Negre l{ ngi M gc Ch}u Phi. V{o m khai trng, nhiu ngh s v{ c|c o{n th cao cp cng n hi trng. Cuc biu din kh| ngon mc nh h mong mun nhng mi th khng th n{o ng trc i vi h cho n tit mc cui cng c biu din bi mt ngi ph n rt r c i ch}n d{i v{ gng mt xinh p nht: Josephine Baker, mt c g|i |t xng 21 tui n t ng St. Louis. C ta bc ln s}n khu m{ khng h mt |o lt, ch mc mt chic v|y lng chim v{ hai mnh vi nhiu lng chim quanh c v{ mt c| ch}n. Mc d c y biu din tit mc ca c c tn l{ Danse Sauvage vi mt din vin ma kh|c cng mc qun |o lng chim nhng tt c mi cp mt tp trung v{o c. To{n th}n th c tr

177

Ngh thut quyn r

nn sinh ng bng c|ch thc m{ kh|n gi cha bao gi c xem trc }y. i ch}n ca c chuyn ng nhanh nh l{ s uyn chuyn ca mt con mo, mng c xoay trn n ni m{ c nh{ ph bnh ~ so s|nh ging nh con chim rui. Khi cuc biu din tip tc, c dng nh t ch c v{ l{m th v thm tit mc gii tr m ly cho kh|n gi. V{ sau c |nh mt nhn v{o gng mt c: C ta trng bun ci l{m sao. C c mt nim vui l{m cho iu nhy khu gi ca c tr nn ng}y th mt c|ch k quc v{ thm ch l{ hi khi h{i. Ng{y hm sau, c ngi ni rng: mt ngi sao xut hin. Josephine tr th{nh trung t}m Revue Negre v{ Paris ch l{ nm di ch}n c. Ch trong mt nm, gng mt ca c xut hin khp mi ni. C nhiu cuc biu din ca Josephine, bp b, qun |o. Ph n Ph|p n mt ng mt trau chut tc ca h cho ging vi Baker, dng sn phm c tn l{ Bakerfix. Thm ch h c gng l{m cho da ca h tr nn sm m{u hn. Mt s ni ting nh th th hin mt s thay i ho{n to{n ch v mt v{i nm trc }y Josephine ch l{ mt c g|i tr ln ln ng St. Louis, mt trong nhng khu nh{ chut ti t nht M. C ~ phi l{m vic khi va ln 8 tui, lau nh{ cho mt ngi ph n da trng m{ thng hay |nh p c. i khi Josephin phi ng trong tng hm. V{ c chng bao gi c m v{o ma ng. (C ~ t mnh va hc ma trong trang phc ti t{n ca mnh va cho c th c m ln). V{o nm 1919, Josephine b i v{ tr th{nh mt ngi biu din tp k b|n thi gian li New York trong 2 nm m{ khng c tin bc hay bt c ngi quen n{o. C ~ th{nh cng trong vic biu din nh mt c h, mt nh}n vt trong h{i kch c i mt trn v{ gng mt cau c nhng c vn

178

Ngi t nhin

khng ni ting. V{ sau c c mi n Paris. Mt s ngi biu din da en kh|c tr nn suy t{n s iu ti t nht s xy ra vi h Ph|p nhiu hn l{ M nhng Josephine li nm bt c hi n{y. Mc d th{nh cng Revue Negra nhng Josephine vn khng t la di mnh. Ngi Paris kht ting l{ hay thay i. C quyt nh chuyn sang mi quan h xung quanh c. Trc ht, Josephine t chi c sp h{ng cng bt k c}u lc b n{o, v{ tr nn kht ting do vi phm hp ng th hin r rng c sn sng ri khi bt c lc n{o. T khi cn nh, c ~ s b ph thuc v{o bt c ngi n{o. V{ b}y gi khng ai c th cho l{ chuyn ng nhin i vi c. iu n{y ~ l{m cho nhiu ng bu h|t theo ui c v{ cng chng |nh gi| c cao hn. K n, c nhn thy rng vn ha ca ngi da en ~ tr nn thnh h{nh nhng nhng g ngi M yu thch li l{ mt loi tranh bim ha. Nu iu tin h{nh mt c|ch th{nh cng th tt nhng c nhn ra rng c khng th n{o th hin tranh bim ha mt c|ch nghim tc c. Thay v{o , c bo tn n tr th{nh ngi ph n Ph|p cui cng ca thi i, tranh bim ha khng phi ca ngi da en m{ l{ ca ngi da trng. Mi th ng mt vai tr ring n din vin h{i kch, mt v n nguyn thy, mt ngi Paris c quan im cc oan. V{ Josephin thc hin mi iu bng mt th|i nh nh{ng v{ khng khoe khoang n ni c tip tc quyn r nhng ngi Ph|p ch|n trng trong nhiu nm. Tang l ca c v{o nm 1975 c ph|t trn truyn hnh c nc, mt s kin vn ha trng i. C c chn ct bng nghi thc thng thng d{nh cho nhng ngi dn u nh{ nc.

179

Ngh thut quyn r

T trc, Josephin khng th chu ng cm gi|c b c th gii kim so|t. Tuy nhin, c ta c th l{m c g trong nhng trng hp thiu trin vng nh th? Nhiu c g|i tr t tt c hy vng v{o ngi chng nhng cha ca Josephine mt ngay sau khi c va ra i v{ c xem hn nh}n nh l{ mt iu g l{m cho c au kh thm thi. Bin ph|p ca c l{ c|ch m{ tr em thng lm: i mt trong mt mi trng v vng, c t khp mnh trong mt th gii ring, qun i nhng iu xu xa quanh c. Th gii n{y y nhng iu nhy ma, l{m tr h v{ m mng v nhng iu tt p. H~y cho nhng ngi kh|c khc than v{ rn r. Josephine s mm ci v{ t tin. Hu ht mi ngi gp Josephine t trc n gi u nhn xt c y quyn r. T chi s thng lng hoc l{m nhng g m{ c mong i v{ mi th c l{m dng nh x|c thc v{ t nhin. Mt a tr thch chi v{ to ra mt th gii ring. Khi tr con say m to ra nim tin th chng c s quyn r. H truyn v{o tr tng tng ca h vi s nghim trng v{ cm xc. Nhiu ngi ln bm sinh ng ngn l{m tng t nh vy, c bit nu h l{ nhng ngh s: h to ra th gii say m ring ca h v{ sng trong y nh l{ mt th gii tht s. S tng tng th lun th v hn thc t v{ bi v nhiu ngi khng c kh nng to ra mt th gii nh th nn h thch gn nhng ngi c th l{m c iu . H~y nh l{: Vai tr m{ bn c ban cho trong cuc sng n{y th khng phi l{ vai tr m{ bn phi chp nhn. Bn lun c th tn ti trong vai tr do chnh bn to ra, mt vai tr m{ trc l{ s tng tng ca bn. H~y hc tng tng, ng bao gi ni v n mt c|ch qu| nghim tc. B quyt l{ h~y truyn v{o vai tr ca bn bng s tin tng v{ cm xc ca mt a tr v{ h~y th hin n mt c|ch t nhin. Bn c{ng say m th gii ring y

180

Ngi t nhin

nim vui ca bn bao nhiu th bn c{ng tr nn quyn r by nhiu. ng c na chng: Nu bn l{m cho s tng tng ca bn c{ng sm tr nn p th bn s c{ng thu ht s ch nh mt thanh nam chm. 4. l{ Th Vn Hi Hoa Anh {o Heian v{o na sau th k th X Nht Bn. Trong cung in ca ho{ng , nhiu triu thn ung ru v{ nhng ngi kh|c cng nhanh chng bun ng nhng c mt cng nng tr tn Oborozukiyo, con d}u ca ho{ng vn cn thc dy v{ c mt b{i th: C|i g c th so s|nh c vi |nh trng m vo ma xu}n?. Ging ca c ta tri chy v{ r r{ng. C n ca ca ngi nh{ v{ nhn v{o |nh trng. V{ ri t nhin c ngi thy c|i g ngt ng{o v{ mt tay nm cht tay |o ca c. C s h~i ht ln: ng l{ ai?Ging ni ca mt ngi {n ng ct ln: Khng c g phi s c. V{ anh ta tip tc c ln b{i th ca mnh: V{o mt m khuya chng ta cng ngm |nh trng m. Khng c g l{ m h gia mi quan h ca chng ta. Khng ni li n{o na, ngi {n ng ko c ta v pha anh, nhc c ln v{ a c n ta nh{ bn ngo{i phng c v{ ng nh ca li. C ta ht hong v{ c ht sc ku cu. Trong bng ti, c nghe anh ta ni hi ln hn: Ln ting khng tt cho em }u. Anh lun c quyn l{m g anh mun m{. Xin em ng la na. Lc n{y cng nng nhn ra ging ni. l{ Genji, con trai ca th thip ca ho{ng sau n{y v{ chic |o cho{ng ca anh ta c mi nc hoa kh|c bit. iu n{y ~ l{m chn tnh c ta bi v c bit ngi {n ng n{y nhng mt kh|c th c cng bit c tai ting ca anh ta. Genji l{ ngi quyn r khng th n{o sa c ca triu nh, l{ ngi {n ng ch dng li ng cng. Anh ta ang say ru v{ tri sp ti, v{ lnh g|c sp i canh. C

181

Ngh thut quyn r

khng mun b ngi kh|c ph|t hin cng vi anh ta. V{ ri c bt u v ng nt gng mt anh ta p, nhn c v ch}n th{nh v{ khng c du hiu ca ngi |c t}m. V{ ri anh ta tip tc c nhiu b{i th bng c|i ging trm m v{ nhng t ng |m ch gn xa. Nhng hnh nh anh ta gi ln y trong t}m tr c v{ l{m sao l~ng c t c|nh tay anh v{ c khng th n{o kh|ng c li c. Khi mt tri mc, Genji bt u i. Anh ta ni mt v{i t ngt ng{o, h trao i qut cho nhau v{ anh ta nhanh chng ri khi. Sau c|c cung n n ngang qua phng ca ho{ng lc by gi v{ khi h thy Genji hi h chy, mi nc hoa ca anh ta vn cn ng li sau khi anh ta i v{ h bit rng anh ta ang thc hin nhng tr bp bm thng ng{y ca anh nhng h khng bao gi ngh anh ta d|m gn gi con gi| ca v ho{ng . V{o nhng ng{y sau , Oborozukiyo ch ngh v Genji. C bit rng anh ta c nhiu tnh nh}n kh|c nhng khi c c gng qun i hnh bng ca Genji trong t}m tr c th c li nhn c mt l| th t anh ta v{ c ~ hi }m li. Tht ra h ~ bt u lin lc vi nhau, n thm trong nhiu lc na m. C li c gp anh. Mc d kh b ph|t hin nhng ch g|i ca c Kokiden, v ca ho{ng , ght Genji nn c ~ sp t cho cuc hn h xa hn trong phng ca c. V{o mt m, c mt triu thn k ~ nhn thy h vi nhau. V{ Kokiden nghe iu v{ c thng thng rt gin d. C ra lnh rng Genji s b {y ra khi ho{ng cung v{ khng c s la chn n{o kh|c nn cng chp thun. Genji ra i v{ mi th ~ c quyt nh. V{ ri khi ho{ng bng h{, con trai ca ng ni ngi. C mt s trng vng xut hin trong triu nh: h{ng t| c g|i ~ b Genji quyn r, khng th n{o chu ng c s thiu vng anh ta nn ~ gi nhiu th

182

Ngi t nhin

tp np n anh ta. Thm ch ngi ph n cha bao gi gp anh cng khc thng cho c|c vt anh ta li |o cho{ng chng hn m{ trong mi hng vn cn vng vn. V{ ho{ng tr tui cng thy nh s c mt h{i hc ca anh ta. V{ cng cha cng nh b{i nhc anh chi {n koto. Oborozukiyo mn mi trng ch anh n lc na m. Cui cng, thm ch Kokiden cng ph| l nhn ra rng c ta khng th n{o kh|ng c li anh. V th Genji c triu n triu nh. Khng nhng c tha ti m{ anh cn c s hoan nghnh ca mt nh}n vt quan trng: v ho{ng tr tui ~ xc ng ch{o n mt tn v li. C}u chuyn v cuc i ca Genji c ni n trong tiu thuyt v{o th k XI c tn l{ Chuyn K V Genji do Murasaki Shikibu vit, mt ngi ph n trong triu nh Heian. Nh}n vt chnh hu nh c da trn mt ngi {n ng thc t l{ Fujiwara ch khng phi Korechika. Tht vt, mt quyn s|ch kh|c cng thi k n{y S|ch Gi u ca Sei Shonagon ni ln mi quan h gia mt n t|c gi vi Korechika v{ th hin s quyn r l thng ca anh ta cng nh kh nng thi min ca anh ta i vi ph n. Genji l{ mt ngi c nng khiu t nhin, mt ngi tnh khng cnh gi|c, mt ngi {n ng b ph n |m nh sut i nhng s |nh gi| cao v{ lng yu mn ca anh ta i vi h l{m cho anh ta khng th kh|ng c li c. Nh anh ta ni vi Oborozukiyo trong tiu thuyt: Ti c quyn thc hin iu ti mong mun. Nim tin n{y l{ mt na s quyn r ca anh ta. S kh|ng c khng l{m cho anh ta cnh gi|c. Anh ta vn i x t nh v{ c mt v{i c}u th. Khi anh ri khi, mi hng ca chic |o cho{ng ca anh vn cn ng li pha sau. Nn nh}n ca anh ta t hi rng ti sao c ta li qu| s h~i v{ nhng g c ang nh bng c|ch t chi anh ta v{ c ta c c|ch Genji bit rng ln sau mi

183

Ngh thut quyn r

th s kh|c. Genji khng l{m iu g mt c|ch nghim tc v{ ring t v{ tui 40, tui m{ hu ht {n ng th k XI trng c v gi{ v{ kit sc th Genji vn ging nh mt thanh nin. Sc quyn r ca anh ta khong bao gi ht. Con ngi rt d b nh hng. Cm xc ca h d d{ng truyn sang nhng ngi xung quanh. S quyn r ty thuc v{o tnh tng ng, v{o vic hnh th{nh nhn thc, cm xc do ngi kh|c to ra. Nhng s vng v lng tng th cng d nh hng v{ chng cng c sc quyn r. Nu mt lc n{o , bn do d hoc ngp ngng th ngi kh|c s cm nhn c rng bn ang t suy ngh v chnh mnh thay v b cho|ng ngp bi sc quyn r ca anh ta hoc c ta. Sc quyn r lc n{y s b tan bin. Mc d l{ ngi tnh khng c cnh gi|c nhng bn s to ra t|c ng ngc li: nn nh}n ca bn s ngp ngng v{ lo lng nhng khi i mt vi mt ai qu| t tin v{ t nhin th anh ta hoc c ta s b li cun v{o cm xc. Ging nh khi nhy vi mt ngi, bn s m u mt c|ch d d{ng trn s{n nhy nhng l{ mt k nng m{ bn cn hc. l{ vic loi b tt c ni s h~i v{ lng tng ~ hnh th{nh trong bn qua nhiu nm v{ vn tr nn duyn dng hn bng s tip cn ca bn, t cnh gi|c hn khi ngi kh|c c v kh|ng c li. Thng thng s kh|ng c ca ngi kh|c l{ mt c|ch kim tra bn v{ nu bn th hin bt k s vng v, lng tng n{o th bn khng nhng tht bi trong ln kim tra m{ cn gp kh khn trong vic g}y cho h nhng nghi ng ca bn. BIU TNG Con cu non. Rt d thng v{ c cm tnh. Hai ng{y qua con cu non c th n a mt c|ch duyn d|ng. Trong mt tun n ang chi a : H~y theo sau ngi dn u. im yu ca n

184

Ngi t nhin

cng chnh l{ mt phn duyn d|ng ca n. Con cu non ho{n to{n ng}y th, qu| ng}y th n ni chng ta mun chim hu n, v{ thm ch nut ly n. IM YU Mt tnh c|ch tr con c th l{ quyn r nhng cng c th l{ g}y chc tc cho ai . Nhng ngi ng}y th khng c s tng tri v th gii v{ s ngt ng{o ca h c th ni l{ s ngt ng{o gi to. Trong tiu thuyt ca Milan Kundera S|ch v Ting Ci v{ S Qun L~ng, nh}n vt m thy rng anh ta b nht trn hn o cng vi mt nhm tr em. Ngay sau th nhng tnh c|ch tuyt du ca h ~ quy ry anh ta. Sau mt v{i ngay tri qua vi chng, anh khng th n{o hiu ni chng c. Gic m bin th{nh mt |c mng v{ anh ta mun tr v trong s nhng ngi ln c nhng iu thc t l{m v{ ni n. Bi v tt c nhng tnh c|ch tr con c th nhanh chng tr nn chc tc ai nn nhng ngi ng}y th bm sinh quyn r nht l{ nhng ngi nh Josephine Baker. S kt hp gia s tri nghim ca ngi ln v{ s tng tri qua tnh c|ch ca tr con. l{ s kt hp ca nhng c tnh to nn s quyn r nht. X~ hi khng th n{o chu ng c qu| nhiu ngi ng}y th t nhin. Gi s c rt nhiu ngi nh Cora Pearls v{ Charlie Chaplins th s quyn r ca h cng mt i. Trong trng hp n{o , thng thng ch l{ nhng ngi din vin hoc nhng ngi c qu| nhiu thi gian th gi~n hoc nhng ngi c kh nng l{m mi th h mun. C|c tt nht dng loi nh}n vt c kh nng quyn r t nhin l{ trong nhng trng hp c bit khi s nhn thc v s ng}y th hay tinh quoi s gip l{m gim i

185

Ngh thut quyn r

s cnh gi|c ca i tng. Mt ngi {n ng m|nh khe ng vai c}m lng l{m cho ngi kh|c tin tng v{ tn trng anh ta. S ng}y th gi to n{y c v s |p dng trong i sng hng ngy, ni m{ khng g c th nguy him hn l{ trng c v thng minh hn ngi bn cnh. iu b ca ngi quyn r t nhin l{ c|ch tt nht nhm che giu i s kho lo ca h. Nhng nu bn ng}y th mt c|ch khng th n{o kim so|t c v{ thm ch khng th n{o b qua c th bn s gp s khinh b v{ bn s tm thy khng phi l{ s thng cm m{ l{ s thng hi v{ cm phn. Tng t, nhng c im ca mt ngi quyn r t nhin tt nht l{ ngi vn cn tr c v t nhin. Nhng ngi ln tui th rt kh thc hin iu n{y. Cora Pearl dng nh khng qu| quyn r nu c ta mc chic v|y ren m{u hng khi c y 50 tui. Ng{y cng tc ca Beckingham, ngi m{ ~ quyn r tt c mi ngi trong triu nh Anh v{o nhng nm 1920 (bao gm c v vua ng tnh luyn |i King James I) th cc k ging tr con v quan im v{ c|ch c x. Nhng iu n{y tr nn gh tm v{ kh chu hn khi anh ta ln hn. Khi bn ln, nhng c tnh bm sinh ca bn s th hin th|i ci m ca mt a tr hn, t ng}y th hn v{ s khng cn thuyt phc c ai na.

186

NGI N B M DNG
Kh nng bit c|ch tr ho~n s tha m~n l{ tn cng ca ngh thut quyn r trong khi ch i, nn nh}n s b bt l{m n l. Nhng Ngi {n B{ m D|ng l{ nhng ch nh}n c khi nht trong tr chi n{y, lun bit ha }m ti-lui gia hy vng v{ tht vng. H th mi l{ nhng li ha hy vng c tha m~n dc vng, hnh phc, danh ting, quyn lc tt c u mong manh kh nm gi, nhng ri li l{m mc tiu ca h c{ng thm quyt t}m theo ui chng. Nhng Ngi {n B{ m D|ng bn th}n h ho{n to{n y : h khng cn n bn, h dng nh ch ni th, v{ vic h lun chm cht sc p th tht li cun n qu|i n. Bn c mun chinh phc h nhng tht ra chnh h mi l{ ngi nm gi qu}n b{i. Chin thut ca Ngi {n B{ m D|ng l{ khng bao gi cho bn c tha m~n ho{n to{n. H~y bt chc c|ch thay i nng-lnh ca Ngi {n B{ m D|ng v{ bn s gi c nn nh}n b quyn r di gt gi{y mnh. TNH KH THT THNG Ma thu nm 1795, th{nh ph Paris b gn lin vi mt s ph phim l lng. Cuc C|ch Mng Ph|p chm dt bc sang mt giai on Ng tr ca s Kinh ho{ng. ]m thanh ting m|y chm ~ ht. Paris th ph{o nh nhm v{ bt u nhng ba tic in cung cng nhng l hi bt tn. Ch{ng thanh nin Napoleon Bonarparte, 26 tui, chng my hng th vi nhng cuc chi bi . Napoleon ~ khng nh c tn tui ca mnh l{ mt v tng s|ng chi v{ t|o bo. ng ~ gip dp tt nhng cuc ni lon c|c tnh th{nh. Th nhng,

187

Ngh thut quyn r

tham vng ca ng khng ch dng li m{ ng cn ch|y bng c mun chim lnh c|c l~nh th mi. V{o th|ng 10/1975, ng cm thy lng tng khi Josephine de Beauharnais, mt ga ph 36 tui, gh thm phng l{m vic ca ng. Josephine c phong cch rt T}y, rt gi cm v{ l~ lt (b{ vn v{o th ngoi lai, n t mt hn o thuc nc Martinique). Mt kh|c, Josephine c ting l{ mt ngi {n b{ sng bung tung v{ Napoleon tin chc l{ b{ ~ c chng. ~ vy lc Josephine mi ng n d mt trong nhng bui tic d hi h{ng tun th ng gt u lin. Ti bui tic, Napoleon cm thy ho{n to{n mt l tr vn c ca mnh. Tt c c|c nh{ vn ln v{ nhng danh h{i ni ting u t tu ng , ng thi c v{i qu tc cn sng st bn th}n Josephine cng l{ mt nn nh}n tho|t khi chm u trong gang tc. |m ph n tht ni bt, c ngi cn p hn c ch nh}n na. Th nhng c|nh {n ng li t quanh Josephine, b ht hn bi v duyn d|ng v{ phong c|ch vng ca b{. i khi Josephine b mc c|nh {n ng n bn Napoleon, chnh vic g}y ch ~ n}ng ln c|i ti ca Napoleon. Napoleon bt u n thm Josephine nhiu hn. C khi b{ pht l ng ng phi ra v trong gin hn. Vy m{ qua ng{y hm sau, mt l| th nng n{n do Josephine vit cho ng li khin ng chy ti gp b{. Sau ng ~ d{nh ht thi gian cnh Josephine. Chnh nt mt i ln su mun, nhng dng nc mt hay nhng cn gin ca Josephine c{ng l{m cho ng thm quyn luyn, khng mun xa ri. Thng 3/1976, Napoleon kt hn vi Josephine. Napoleon bt u n thm Tht ra c nhng ngi Josephine nhiu hn. C khi b{ pht l yu thch s kh|ng c ng ng phi ra v trong gin hn. nhiu hn l{ s phc

188

Ngi {n b{ m d|ng

Vy m{ qua ng{y hm sau, mt l| th nng n{n do Josephine vit cho ng li khin ng chy ti gp b{. Sau ng ~ d{nh ht thi gian cnh Josephine. Chnh nt mt i ln su mun, nhng dng nc mt hay nhng cn gin ca Josephine cng lm cho ng thm quyn luyn, khng mun xa ri. Th|ng 3/1976, Napoleon kt hn vi Josephine.

Hai ng{y sau l ci, Napoleon ra i dn u mt chin dch ca min Bc nc chng li \o. T ni xa ng vit th v cho v : Em lun trong suy ngh ca ta. Tr tng tng ca ta mt nho{i khi phi o|n xem gi n{y em ang l{m g. C|c lnh di trng ng u nhn thy s ph}n t}m n{y: Ng{i ri khi cuc hp sm hn, d{nh nhiu th gi vit th hn, hay ngi IMBERT DE SAINT, Trch nhn chm chm v{o tm hnh thu nh trong cun : Ho{ng hu ca Josephine m{ ng eo trc c. Josephine: Ngi yu du ca Napoleon trong tnh trng n{y l{ do Napoleon. Philip W.Sergent. khong c|ch khng th chu ng ni gia ng v{ v, do mt cht lnh lng m{ lc ng ~ kh|m ph| ra c Coquette bit c|ch l{m Josephine: b{ t vit th hn, nhng l| vui sng ch khng th khng cn mi mn nh xa v{ phi c|ch yu. V vy m{ {n ng yu h nh iu

tng; v{ nhng kiu ngi n{y v tnh li yu thch mt bu tri kiu, lc th rc r, lc th en xt ri b nhng tia chp khuy ng, n mt m{u xanh quang ~ng trong tnh yu. Chng ta h~y nh l{ Josephine ang ng ph vi mt ngi i chinh phc v{ tnh yu ca c ta nh cuc chin. B{ khng u h{ng m{ bn th}n b chinh phc. nu b{ tr nn mm yu hn, |ng yu hn, }n cn hn nhiu th c l Bonarparte khng yu b{ n th }u.

189

Ngh thut quyn r

cng khng thm n vi ng. . Napoleon nhanh chng kt thc cuc chin c th tr v bn b{. Giao chin vi qu}n th vi mt nhit huyt khng nh xa, ng bt u c sai st. ng vit: Ta sng v em, Josephine {! Ta chin u n gn em, ta t git bn th}n chm c ti em. Nhng l| th ca ng ng{y c{ng mi mn v{ d}m t{ hn. Mt trong nhng ngi bn ca Josephine ~ trng thy th ca hai ngi: ch vit kh m{ gii m~ c, li chnh t khng vng, vn phong k d v{ b ri bi V tr n{o d{nh cho mt ngi ph n - ang th chim lnh ng sau s h}n hoan chin thng ca to{n qu}n i.

PIERRE MARIVAUX

Mt s vng mt, li t chi i n ti; mt s kh chu khng thc u c phc dch hn tt c c|c loi m phm v{ qun |o p nht trn th gii.

Cng c hng m, di vi nhng ngi l / mt mi nguy him tht ra khng ging tnh yu hay hn nhn, nhng cng khng c |nh gi| thp n. ti l{ Thi gian tri qua, Napolen n{i n khng c ch bai / Josephine n nhng b{ vin ra v Vic t v o c trc v{n l do. Tuy vy, cui cng b{ cng |m ngi xu xa ti ng n, ri Paris n Brescia, ni li/ iu s thm tht ng ang ng qu}n. Tuy nhin dc v{o nt duyn ch chng ng i do gp phi qu}n th nn b{ i n bn../ Nhng ~ i hng n Milan. Napoleon i vch trn bn g|i im khi Brescia, ang chin trng. Lc t lt/ Couleur de Rose, quay tr v b{ vn khng , ng ~ khng trng cng khng tr|ch mc k th Wumser v{ th tr rc. N l{ s l~nh

190

Ngi {n b{ m d|ng

th. Mt v{i th|ng ti, c v ng ang eo ui hai mc tiu vi chung ch: Wumser v{ Josephine. V ca ng khng bao gi ch b{ phi : Ta n Milan, chy vi ti nh{ em, gt b ht mi th qua mt bn c m em trong vng tay. Em li khng ! Napoleon gin d v{ ghen tung. Nhng ng cng ui kp Josephine, cng i chung vi b{ trong c xe en kt trong lc tng lnh ni khng: cuc hp b b d, mnh lnh v{ chin lc c sao l{m vy. Sau n{y ng vit cho b{: Khng c ngi {n b{ n{o li chim lnh ho{n to{n tr|i tim ca mt ngi kh|c nh vy. Thi gian hai ngi bn nhau qu| ngn ngi. Trong sut chin dch ko d{i trn mt nm, Napoleon ch d{nh 15 m bn c d}u mi.

m ca bn, khng ai c th ni ting khng / v{ ai s ni ting C/ Trn b chn gi, n lc gi bt u thi / Ri thy tr|i tim bn sp v b ma mai / iu n{y l{ ng trong mt th gii bun kh do tnh cm / v{ h{ng nm gi v{i tn Werter xung c quan t{i / nhng d vy ch l{ s t|n tnh ng}y ng.

Khi thi im n th n thn h sinh mt a b, t tn l{ Narcisus a b ca thn Sau n{y Napoleon nghe n rng Cephisus n tui 16 v{ Josephine c ngi tnh lc ng ang c th c coi l{ {n . Tnh cm d{nh cho b{ ngui nht v{ ng. Nhiu qu b{ v{ c|c ng ~ c rt nhiu tnh nh}n. Vy m{ c b tr yu say m Josephine chng thm lo lng v mi e ch{ng, Nhng c th tr da - mi e da s mt sc ht trung mm mi ca trong mt ng; ch v{i git nc mt, ch{ng li cha chp mt mt cht din xut nh, bn th}n t ra nim t h{o qu| c chp lnh lng th ng li l{ n l cho b{. n ni khng c chng

191

Ngh thut quyn r

Nm 1804, ng tn phong b{ l{m Ho{ng Hu, v{ ch cn b{ h sinh mt ho{ng t l{ l{m ho{ng hu n sut i. lc Napoleon nm hp hi trn ging, t cui cng ng tht ra l Josephine. Trong sut cuc C|ch Mng Ph|p, Josephine sut phi mt u trn m|y chm. Chnh kinh nghim xng m|u ~ khin b{ c hai mc ch trong u: sng mt cuc i thoi m|i v{ tm mt ngi {n ng c th cung phng tt nht. Ngay t u b{ ~ mt n Napoleon: mt ngi tr tui vi tng lai s|ng lng. Khut sau v ngo{i bnh tnh ca ng, Josephine ~ nhn thy ng sng thin v tnh cm v{ nhit huyt nng n, nhng iu n{y khng da nt c b{ m{ ch l ra s yu ui v{ bt an ca ng m thi. Napoleon d th{nh n l. Lc u Josephine iu chnh theo t}m trng ca ng, m hoc ng bng nt n tnh ca b{, bng |nh nhn v{ phong th|i to s m |p cho ng. Napoleon mun chim ly Josephine. V{ mt khi ~ khi ln c c mun , quyn nng ca b{ nm vic tr ho~n li s

trai hay c gi no dm chm n ch{ng. Mt ng{y kia trong lc ang d con nai ng ng|c i vo by th mt n thn ni nhiu nhn thy, n{ng ta khng th im lng c trong kh c ngi kh|c ang ni, nhng n{ng cng khng t mnh ct ting trc. Tn nng l Echo (n thn ting Vang) v{ n{ng hu nh lun ct ting |p li Cho nn khi n{ng gp dc Narcissus i lang thang mt mnh trn dng l{ng, Echo ~ em lng yu thng v{ n{ng b mt i theo sau bc ch}n ch{ng. C{ng i theo gn ch{ng hn th Echo cng hng say hn, khng bit ~ bao ln Echo mun t}ng bc chng, n gn ch{ng vi s vui thch. Ch{ng trai, tnh c i khi |m

192

Ngi {n b{ m d|ng

tha m~n , rt lui khi ng, khin ng tc gin. Tht ra vic h{nh h mo vn chut n{y to cho Napoleon mt kho|i cm. ng kh|t khao c chinh phc tinh thn t do ca b{ nh th b{ l{ mt k th trn chin trng. Con ngi vn d rt kin tr. Mt cuc chinh phc qu| d th khng gi| tr bng mt cuc chinh phc kh khn. Chng ta ch tht s hng th bi c|i b t chi, bi c|i khng s hu y . Sc mnh quyn r ln nht ca bn chnh l{ kh nng khi bn quay i nhng ngi kh|c phi ui theo, tr ho~n s tha m~n ca h. Hu ht con ngi ta u tnh to|n sai lm v{ u h{ng qu| sm, h lo ngi ngi kia s mt i hng khi, hay rng cho h c|i h mun tc l{ ban cho h quyn lc. S thc th ngc li: khi bn l{m tha m~n cho mt ai th bn ~ qua c giai on u v{ bn t khai m cho mnh mt kh nng l{ anh ta hay c ta s mt i s thch th. H~y nh l{: lng t tn rt quan trng trong tnh yu. H~y l{m cho c|c mc tiu ca bn lo s rng bn c th rt lui, rng bn c th khng my thch th v{ bn khi ln s

bn trung th{nh m{ ln ting ct ging: C ai }y khng? Echo |p: C ! Narcisuss vn ng ngc nhin, mt nhn t pha ch{ng nhn ng sau, v{ khi khng c ai xut hin li ht ln: Ti sao li tr|nh mt ta?. Nhng nhng g ch{ng nghe c ch l{ ting vng li nhng g ch{ng va ni. Ch{ng vn ngoan c hi, b |nh la bi iu cho l{ ging ni ca mt ngi kh|c: Ra }y i, chng ta h~y gp nhau Echo |p li: Chng ta h~y gp nhau N{ng li khng bao gi sn lng |p li bt k }m thanh n{o. ni nhng li p hn, n{ng t trong rng i ra v{ cho{ng hai tay ra m ly c ngi n{ng yu: Nhng ch{ng li trn chy, va chy va la ht: khng c

193

Ngh thut quyn r

bt an sn c ca h, ni s h~i ca h l{ khi bn bit h r th bn s nh{m ch|n. Sau , khi ~ l{m h khng my chc chn v bn v{ v bn th}n h, t ch|y hy vng ca h, khin h li cm gi|c kh|t khao na. Ch|y bng v{ lnh lng hai tnh cch lm hi lng qua li, l{m gia tng hng th v{ gi li s khi u v pha bn. Ch bao gi cho mc tiu bn chn tc gin; n chc chn l{ mt du hiu ca vic tr th{nh n l. Con g|i mun duy tr l}u d{i quyn lc th phi khin ngi mnh yu ph|t m. OVID NGI N B M DNG NHNG LNH NHT Nm 1952, nh{ vn Truman Capote, gn }y th{nh cng trong gii vn hc v{ x~ hi, hu nh ng{y n{o cng nhn c rt nhiu l| th ca ngi h}m m t tay mt ngi {n ng tr tn l{ Andy Warhol. Anh ta l{ mt ngi in hnh cho nhng ngi thit k giy dp, nhng tp ch thi trang v{ ~ l{m ra nhng bn ph|c tho

m nhau! Ta s cht trc lc n{ng chm v{o ta. B khinh thng, n{ng n mnh trong rng s}u, che giu khun mt xu h trong nhng t|n l| v{ k t bui gp , n{ng sng mt mnh trong nhng hang ng. tuy nhin tnh yu ca n{ng vn m~i ghi cht trong tim v{ c{ng gia tng v ni au b khc t Narcissus ~ a gin vi s yu thng ca n{ng, i x vi n{ng ging y nh c|ch ch{ng ~ l{m vi nhng linh hn ca Nc, v{ rng rm v{ c nhng ch{ng trai hm m ch{ng. Mt trong nhng m{ ch{ng ~ coi khinh, h gi tay ln cu nguyn: Cu cho ch{ng bit yu ngi kh|c nh chng ti ~ yu ch{ng! Ch{ng cng khng th c dc ngi

194

Ngi {n b{ m d|ng

xinh xn v{ c phong c|ch. ng ~ gi mt v{i bn cho Capote vi hy vng l{ v t|c gi n{y s gp chng v{o mt trong nhng cun s|ch ca ng. Capote khng h |p li. Mt ng{y kia, Capote i v nh{ v{ thy Warhol ang ni chuyn vi m mnh (ng sng chung vi m). V{ hng ng{y Warhol u gi in thoi ti. Cui cng Capote kt thc mi chuyn: Anh ta c v nh mt trong nhng con ngi tuyt vng m{ bn bit khng c th g tnh c xy n. Ch l{ mt s tuyt vng, mt k thua cuc bm sinh. Mi nm sau, Andy Warhol, mt ha s c nhiu ho{i bo, ~ c mt s trin l~m ti phng tranh Stable Manhatan. Trn bn bc tng l{ mt d~y nhng nhng bc tranh in la c v theo hnh sp ng hp ca hng Campell v chai Coca-Cola. Ti bui khai trng v{ ba tic sau , Warhol ng qua mt bn, ni t, nhn chm ch mt c|ch thng thng. iu tr|i ngc gia Warhol v{ nhng ha s {n anh, nhng ha s theo trng ph|i tru tng - hu ht l{ nhng tay h|m g|i, ham ung ru, y hung hng v{

ch{ng yu! Narcissus nghe thy v{ ban tng li cu nguyn chnh |ng Narcissus mt mi v i sn trong ng{y nng nc, nm xung di }y (bn cnh mt b nc sch! V ch{ng v nt p ni }y cun ht v{ dng sui cng m hoc ch{ng. Trong khi ang kim c|ch l{m du cn kh|t, th mt cn kh|c na li n v{ khi ch{ng ung nc th ch{ng li b chnh hnh nh phn chiu ca mnh hp hn, Ch{ng yu trong hy vng mng manh, b nhm ln vi gia c|i bng v{ c th tht th. Bn th}n b cun ht, ch{ng vn nm bt ng, nhn m m ging nh mt bc tng c tc bng | cm thch. V tnh ch{ng t kht khao, v ch{ng chnh l{ vt th

195

Ngh thut quyn r

n {o, nhng k n to ni ln ~ thng tr gii ngh thut trong 15 nm qua. Mt s thay i t Warhol mt ngi hay l{m phin Capote - v{ c nhng ngi kinh doanh t|c phm ngh thut v{ nhng kh|ch quen. Nhng ngi ph bnh u b tay v{ b t|c phm ca Warhol hp hn; H cng khng th o|n ra l{m c|ch n{o m{ c|c ha s cm nhn c c|c ch ca Warhol. V tr ca Warhol l{ g? Warhol ang c din t iu g? Khi hi th ng ni: Ti thch g th v hay Ti thch sp. C|c nh{ ph bnh ph|t in ln vi nhng l gii ca h: L{m ngh thut nh kiu Warhol ch cn thit khi sng b|m v{o b n ca thi gian. Bui trin l~m th{nh cng to ln, to lp ra hnh nh ca Warhol i tin phong trong mt phong tr{o mi: Phong tr{o ngh thut tranh pop.

ca chnh s ng tnh, tm kim nhanh chng, bn th}n ch{ng t khi ln ngn la ch{ng ~ t ch|y. ~ bao ln ch{ng m h hn ln b nc qu gi| n{y, khng bit bao ln ch{ng ~ qu tay xung di |y sng khi chng c chp cho c c ca ngi ch{ng nom thy. ch{ng khng bit ang nhn v{o c|i g, nhng li b thiu ch|y bi c|i nhn, v{ thy hng khi khi b chnh hnh nh ca mnh |nh la cp mt. Ti nghip ch{ng trai di kh, sao c phi bt cho c hnh nh thong Nm 1963, Warhol mn mt g|c qua, hnh nh lun trn xp ln Manhattan, ng gi l{ tr|nh mnh c ch? iu Ph}n Xng v{ sm tr th{nh ni d{nh bn ang i kim th cho |m ty tng: mt l n theo, c|c khng h tn ti: n ch nam din vin v{ c|c ngh s c tham th bn l v{ bn s mt vng. c bit v{o ban m, ni n{y, iu bn yu du. c|i Warhol c th i tn b hay ng trong bn thy ch l{ mt s phn chiu bng ca

196

Ngi {n b{ m d|ng

gc. Ngi ta s t tp chung quanh Warhol, tranh gi{nh cho c s ch ca Warhol, tung ra nhng c}u hi v{ ng ta s tr li theo c|ch v thng v pht. Nhng khng ai c th n gn Warhol, bng th x|c hay tinh thn, v Warhol khng cho php. ng thi, nu Warhol n bn bn m{ khng ni vi v bnh thng A, xin ch{o! th bn tht thm thng. Nu Warhol khng thm m xa ti bn c ngha l{ bn ~ b cho ra ra. am m trong cng vic in nh, Warhol chn nhng ngi bn ca ng cho nhng b phim. hiu qu, Warhol a h mt mu ngi ni ting theo kiu m n lin (ni ting trong 15 pht ca h - c}u ni ca Warhol). Chng my chc m{ ngi ta tranh nhau c ph}n vai. ng cho nhng ngi ph n n mc p v{o nhng vai ngi sao ni ting Edie Sedgewick, Viva, Nico. Ch cn b|m theo Warhol v{ chu hp t|c l{ s tr th{nh ngi ni ting. Ph}n xng ~ tr th{nh ni gp mt v{ c|c ngi sao nh Judy Garland v{ Tenessee Williams s n d tic , k vai s|t

chnh bn; bn th}n n khng l{ g ht. N t n vi bn v{ ko di trong lc bn , bn i th n i, nu i th bn. Ch{ng ng u mt mi xung c|nh ng xanh ng|t, v{ thn cht ng cp mt ch{ng li, cp mt m{ lun c ngng m bi v p. cho d ch{ng ~ dc nhn v{o ni tr ng ca c|i cht, nhng chng vn m~i ngm nhn mnh di dng nc Styx. Ch em g|i ca ch{ng, n thn Sui, khc than ch{ng, v{ ct tc thng nh ch{ng. N thn khu rng cng than khc ch{ng, v{ Echo h|t ip khc tang thng cho ch{ng. Gi{n thiu, ngn la bp bng, v{ quan ti ang c chun b,

197

Ngh thut quyn r

c|nh vi Sedgewick, Viva, v{ ngi Bh-ming c a v thp km hn m{ ng mi kt bn. Ngi ta bt u |nh xe Limo ch Warhol n d tic ca h; ch mt s hin din ca ng cng bin x~ hi th{nh mt phng nn - d ng ta s i qua trong im lng v{ v sm.

nhng th}n th ch{ng khng bit tm }u. Thay v l{ x|c cht ca ch{ng, h ph|t hin ra mt bng hoa , xung quanh l| m{u trng nm gia m{u v{ng. ch k l{ mt trong nhng phm cht khi ln tnh yu.

Nm 1967, Warhol c mi n thuyt trnh c|c trng i hc kh|c nhau. ng ta ght phi ni, c bit l{ ni v ngh thut ca chnh ng. ng thy: C{ng t ni bao nhiu th c{ng hay by nhiu. Nhng v ngi ta tr tin hu hnh nn ng khng th ni khng. Gii ph|p ca ng kh| n gin: nh nam din vin Midgette ha th}n th{nh ng. Midgette tc en, da r|m nng, c mt phn m|u l{ ngi da . Midgette khng h ging t to n{o Warhol. Nhng Warhol cng nhng ngi bn ly phn trang im khun mt Midgette, xt t m{u bc ln m|i tc n}u, cho eo knh en v{ mc qun |o Warhol. V Migette khng h bit t g v ngh thut nn tr li c}u hi ca |m sinh vin cng ngn gn v{ k d nh Warhol vy. Vic i vai ~ th{nh cng. Warhol vn l{ mt hnh tng. Kh|n gi nghe thuyt trnh ngi xa c th b la l{ s c mt ca Warhol v{ khng ai n gn lt ty s gi di n{y. ng vn rt kh truy bt. Lc u trong cuc sng, Warhol b au kh v nhng cm xc phc tp: ng mong mun danh vng nhng bn cht ng li th ng v{ hay xu h. Sau n{y ng ni: ti lun c mt m}u thun bi v ti xu h v{ ti hay trm t. M

198

Ngi {n b{ m d|ng

ti lun bo rng: Con khng c t cao nhng h~y mi ngi chung quanh bit ti. Lc u Warhol c gng l{m cho bn th}n hung hng hn, r|ng sc tha m~n v{ c tnh cm. Nhng khng mang li hiu qu. Sau mi nm v dng, Warhol thi n lc v{ u h{ng chnh tnh th ng ca mnh- ch kh|m ph| quyn lc v{ mnh lnh. Warhol bt u i theo tin trnh n{y trong t|c phm ngh thut ca ng, c|c t|c phm ~ thay i chng mt u nhng nm 60. Nhng bc v mi v c|c hp sp, nhng con tem m{u xanh l| c}y, nhng hnh nh c nhiu ngi bit n khng g}y tn hi g trong ngha; tht ra ngha ca c|c bc tranh tuy kh hiu nhng li l{m gia tng s thch th. S lnh lng li ko bn. Chnh s bin i trong ngh thut ~ l{m cho Warhol cng t bin i bn trong chnh mnh: ging nh nhng bc tranh ng v, ng tr nn mt b mt tinh khit. ng t hun luyn bn th}n bit li li, bit un li ba tc trc khi ni. Th gii c y nhng con ngi bit n lc, nhng con ngi lun to cho mnh mt sc p trc bt k cng vic g. C th h t c chin thng trc mt, nhng khi h nh vinh quang th ng{y c{ng c nhiu ngi mun |nh bi h. H khng cha li cht khong khng n{o nn chng th c sc ht ni. Ngi {n b{ m d|ng t v lnh lng to nn khong h kh truy bt ri l{m ngi kh|c phi theo ui. S lnh nht ca h tht ra chng phi l{ s lnh nht theo ng ngha ca n m{ iu truyn i mt thng ip ngm l{ h tht s thoi m|i v{ rt thch gn gi vi mi ngi, s im lng ca h to cho bn nhu cu mun h ni chuyn. S d dt, v ngo{i bt cn n ngi kh|c ca h ch khin chng ta mun l{m c|i g cho h, kht khao c

199

Ngh thut quyn r

c mt du hiu d l{ nh nht ngi nhn bit c v{ c s qu mn. Nhng Ngi {n b{ m d|ng nhng lnh lng c l ang ph|t in ln ng i khng bao gi cam kt iu g nhng cng khng ni ting khng ln n{o, khng cho php n gn nhng chng ta thy bn th}n c i v pha h, b ghin bi v lnh lng ca h. H~y nh l{: quyn r l{ mt quy trnh thu ht con ngi, khin cho h phi eo ui s hu bn. T v xa xi ngi ta phi ph|t khng ln gi{nh c s qu mn ni bn. Con ngi, cng ging nh t nhin, ght s t|ch bit, m{ khong c|ch v mt tnh cm v{ s im lng khin h ra sc lp y khong trng tri bng nhng li ni v{ s nng bng ca chnh h. Ging trng hp ca Warhol, ng li li v{ nhn h u | nhau. Nhng ph n t kiu c c s m hoc ln i vi c|nh {n ng. Sc quyn r ca mt a b nm trong gii hn v tnh t kiu ca n, tnh t lp cng vi vic khng tip cn c n, ngay nh sc ht ca mt lo{i ng vt n{o khng lin quan n chng ta, chng hn nh lo{i mo C nh th chng ta ghen t vi s vui sng mt v tr sinh lc khng th chim c m{ bn th}n chng ta ~ t b. C IM NI BT Theo quan nim ph bin, Nhng Ngi {n b{ m d|ng l{ nhng ngi hay a ct, l{ nhng chuyn gia trong vic gi ln c mun bng mt v ngo{i khu gi hay mt th|i l lt. Nhng s cn thit thc s ca nhng Ngi {n b{ m d|ng tht ra chnh l{ kh nng |nh by tnh cm v{ gi nn nh}n ca h li sau bc khi u ~ kch ln iu ham mun. }y l{ k

200

Ngi {n b{ m d|ng

nng ~ xp h trong h{ng ng nhng ngi i quyn r c hiu qu nht. S th{nh cng ca h c v hi k d, v h l{ nhng sinh vt sng xa c|ch v{ lnh lng; bn nn bit r mt ngi th bn s cm nhn c c|i li bn trong ca s l~nh m v{ s t yu bn th}n ca Ngi {n b{ m d|ng. iu n{y c v hp l khi bn tr nn thc c phm cht bn s thy qua vic l{m thao tng ca c|c Ngi {n b{ m d|ng n{y v{ mt i hng th nhng thng thng th ta thy iu ngc li. Sau nhiu nm, Napoleon cng ~ thc rt r c|ch Josephine thao tng ng. Th m{ ng, ngi i chinh phc c|c quc gia, mt ngi a nghi n{y li chng th ri b c b{ ta. hiu c quyn lc k l ca Ngi {n b{ m d|ng, trc ht bn phi hiu c t{i sn quan trng trong tnh yu v{ c mun: bn c{ng eo ui mt ngi th bn c{ng khin h phi chy xa bn. G}y ch qu| nhiu ch th v c trong chc l|t, nhng l{m nhiu qu| s dn n bi thc v{ cui cng tr nn |ng s. N b|o hiu s yu ui v{ c|i tng thiu, mt mi lin kt ch|n pho. Chng ta thng mc sai lm th n{o, ngh n s hin din c chp s t|i bo m. Nhng Ngi {n b{ m d|ng c mt s hiu bit thu |o v tnh nng ng c bit n{y. Nhng bc thy bit rt lui c la chn, h |m ch n s lnh lng, i khi vng mt khin nn nh}n h mt thng bng, ngc nhin v{ hng th. S rt lui ca h khin h thn b v{ ta li thu dt tr tng tng v h. (Mt kh|c, qu| th}n mt c th hy hoi hnh nh chng ta x}y dng nn). Mt ln xa c|ch l{ d{n xp cho nhng cm xc tin trin xa hn; thay v l{m cho chng ta tc gin th xa c|ch l{m ta thy bt n. C l h tht s khng thch iu , c th chng ta mt i hng th. Khi tnh t kiu ca chng ta ang l}m nguy th chng ta li chu thua Ngi {n b{

201

Ngh thut quyn r

m d|ng ch chng t l{ chng ta vn cn ham mun. H~y nh l{: bn cht ca Ngi {n b{ m d|ng khng nm ch khiu khch hay c|m d m{ nm c|c bc li sau rt lui v mt tnh cm. chp nhn quyn lc ca Ngi {n b{ m d|ng, bn cn phi hiu thm mt tnh c|ch na: tnh kiu cng. Sigmud Freud ~ ph}n loi ph n kiu k l{ mt tp ngi c t|c ng ln n c|nh m{y r}u (hu ht thng b |m nh bi v ngo{i ca c g|i). Freud l gii: khi cn b, chng ta b ngang qua giai on kiu k - l{ s cc k kho|i tr|. D dt v{ np mnh mt c|ch h{i lng, chng ta c rt t c|i tng thiu t}m linh ca ngi kh|c. Ri sau , chng ta b ha mnh v{o trong x~ hi v{ c ch dy hc c|ch ch n nhng ngi kh|c tuy nhin, chng ta li ln lt c ao c c nhng ng{y u y m. Ngi ph n kiu k l{m cho cho mt ngi {n ng nh v thi k v{ khin anh ta ph|t ghen. C l gp ngi con g|i s hi phc li cm gi|c sng khp mnh . Mt ngi {n ng cng b kch thch bi s khng l thuc ca Ngi {n b{n m d|ng - anh ta mun c l{ ngi l{m c g|i phi b l thuc, dp tt tnh xc ni ca c n{ng. Mc d, cng c th cui cng anh ch{ng s th{nh n l ca c ta, to cho c s ch khng ngt c c tnh yu ca c, v{ ri tht bi. Bi v nhng ngi Ngi {n b{ m d|ng khng thiu thn tnh cm; c ta t cung cp c. v{ iu n{y chnh l{ iu quyn r |ng ngc nhin. (Th|i ch bit n bn th}n bn thi th b ngi kh|c c thy mt c|ch tinh t v{ v tnh.) Kh|ng c li lng t trng, s t tin v{ s t ph rt c sc ht. Bn c{ng t cn n ngi kh|c th ngi ta li c{ng ko n bn. Hiu c tnh quan

202

Ngi {n b{ m d|ng

trng ca iu n{y u c mi lin h ht v{ bn s thy s thiu thn ca bn d nn. Nhng cng ch ln ln gia s yu thch mnh vi tnh kiu k y quyn r. Ni dng d{i v bn th}n mnh chnh l{ s thiu hp dn nht, khng h bc l ra s t ph m{ l ra ci bt n. Theo truyn thng th ngi ta thng ngh Ngi {n b{ m d|ng l{ ph n, v{ d nhin l{ chin lc qua nhiu th k l{ mt trong nhng th v kh m{ ph n dng l{m n l c mun ca {n ng. Mt m|nh khe ca Ngi {n b{ m d|ng chnh l{ s rt lui mt kho|i cm, v{ chng ta nhn thy ph n dng n m|nh n{y qua nhiu lch s: Mt g|i im ni ting th k 17, Ninon de lEnclos c tt c nhng ngi {n ng vt tri nht ca nc ph|p ham mun, nhng ch t c quyn nng thc s khi c n{ng ni r l{ s khng ng vi mt ngi n{o na theo cng vic ca c. iu n{y khin cho nhng ngi h}m m c tht vng, iu c ~ bit l{m sao t hn bng vic yu thch nht thi mt ngi {n ng, ban tng anh ta c tip xc vi c th c trong v{i th|ng, ri em anh ta quay tr li |m ngi khng c tha m~n. N ho{ng Nht ca Nc Anh ~ ph|t huy ht mc tinh Ngi {n b{ m d|ng, ch t}m khi ln ham mun ca nhng cn thn m{ khng ng vi ai ht. ~ t l}u quyn lc x~ hi ca ngi ph n, tnh coquette t t |p dng chon nam gii, c bit l{ nhng bc thy quyn r c ting ca th k 17 v{ 18, nhng ngi n{y ganh ght quyn lc ca n gii. Mt nh{ quyn r sng th k 17, de Duc de Lauzun, mt bc thy trong vic g}y hng th cho ph n, ri ng c|i t|ch khi h. Ph n in cung v ng. Ng{y nay, Dng ngi m d|ng th khng cn thuc v{o gii n{o na. trong mt th gii m{

203

Ngh thut quyn r

cn tr s i u trc din, tru a, lnh lng, v{ t|ch ri c la chn l{ mt quyn nng gi|n tip m{ phi xut chng lm mi c th ngy trang c chnh s hung hng ca n. Ngi {n b{ m d|ng trc ht phi g}y c hng khi cho mc tiu ch ca h. s thu ht c th l{ mt thn tng, c th gi cm, hay bt c c|i g m{ c th g}y c ch . ng thi, Ngi {n b{ m d|ng cng gi i nhng du hiu kch thch nhng phn hi tr|i ngc, l{m cho mc tiu ca h cm s}u hn v{o trong s bi ri. Trong mt cun tiu thuyt v ly tn c|c v anh hng ca nh{ vn ngi Ph|p Marivaux th k 18 c ta : Marianne l{ mt Ngi {n b{ m d|ng ho{n chnh nht. i l th c mc trang trng, nhng m|i tc hi ri bi nh khng bun chi u. Gia bui l, c t v n li nh n{y v{ bt u sa tc li, l c|nh tay trn lc sa li tc, Nhng vic l{m kiu n{y , trong nh{ th th k 18 cha h c, nn mi |nh mt ca ng m{y r}u u nhn chm chm v{o c. S cng thng n{y th c sc mnh nhiu hn l{ c ta bn ngo{i hay n mc le lot. H~y nh l{: l lt t nhin s l mc ch qu| r r{ng. Tt hn ht l{ c lp l v{ thm ch m}u thun, ri bi ng lc vi vic bn kch thch. Ngi l~nh o t}m linh cao vi nht, Jiddu Krishnamurti, l{ mt Ngi {n b{ m d|ng v tnh. c nhng ngi theo thuyt thn tr tn sng nh l{ Ngi Thy ca th gii, Krishnamurti cng l{ mt ngi n mc dim da. ng yu thch c|ch mc qun |o thanh lch v{ nt p ca ma qu. Trong cng lc, ng sng c th}n, v{ gh tm b ngi ta chm v{o. V{o nm 1929 ng ~ khin c|c ngi theo thuyt thn tr phi ht hn khi tuyn b ng khng phi l{ thn th|nh hay bc thy g r|o

204

Ngi {n b{ m d|ng

BIU TNG Ci bng. Con ngi khng th chp ti n. C ui theo c|i bng ca bn th n s trn chy; quay lng li n th n s i theo bn c|i bng cng l{ mt phn en ti ca mt c| nh}n, phn khin h nn huyn b. Sau khi ~ cho chng ta s h{i lng, ci bng rt lui l{m cho ta khao kh|t n quay li, ging nh |m m}y kh|t khao |nh nng mt tri. IM YU Ngi {n b{ m d|ng i mt vi mt mi nguy him hin nhin: H a gin vi nhiu cm xc a dng. Mi ln qu lc ong a th t tnh yu chuyn sang lng th hn. chnh v th m{ Ngi {n b{ m d|ng phi chun b kh| k lng mi th. H khng th vng mt qu| l}u, nhng cn gin phi nhanh chng c theo sau bi nhng n ci. nhng Ngi {n b{ m d|ng c th gi cho nhng nn nh}n ca h mc by tnh trong mt thi gian d{i, nhng qua qu| nhiu th|ng, nhiu nm th tnh nng ng ca n c th dn mt mi. Giang Thanh, sau n{y c gi l Mao phu nh}n, ~ dng n c|c k nng ca mt Ngi {n b{ m d|ng bt cc tr|i tim ca Mao Trch ng, nhng sau 10 nm tri tranh c~i, nhng git nc mt v{ s lnh lo tr nn kh chu hn, v{ khi m{ s kh chu mnh hn tnh yu, th Mao c th ri b. Josephine, mt Ngi {n b{ m d|ng qu| xut sc, c th thay i thch nghi,, bng vic dng trn mt nm tri m{ khng chi tr xa c|ch hay rt lui khi Napoleon. Thi gian l{ mi th. Mt kh|c, mc d, Ngi {n b{ m d|ng khi dy ln nhng tnh cm m~nh lit, vic chia tay ch l{ tm thi thi. Ngi {n b{ m d|ng l{ nhng ngi thch: sau tht bi ca k hoch

205

Ngh thut quyn r

s~ hi, Mao ku gi the Great leap forward, Madame Mao c th lp li quyn lc ca b{ di vi ngi chng. Ngi {n b{ m d|ng lnh lng c th kch thch mt lng cm th s}u sc c bit. Valerie Solena l{ mt ph na tr ri v{o ba yu ca Andy Warhol. C ta ~ vit ra mt kch bn khin ng bun ci, v{ c to ra n tng l{ anh ta c th dng n th{nh mt b phim. C ta tng tng mnh ni ting. C cng lin quan n phong tr{o ca ph|i n, v{ khi th|ng 7/1968, Warhol a ct c, c thng tin trt cn gin ang si sc ln c|nh {n ng v{ bt ng ta ba ln, sut git cht ng.

206

NGI N B DUYN DNG

Duyn D|ng l{ quyn r khng cn n tnh dc. Nhng Ngi {n B{ Duyn D|ng l{ nhng ngi vn dng thao t|c rt t{i tnh, che y s thng minh ca h bng c|ch to s vui v v{ tha m|i. Phng ph|p ca h rt n gin: chuyn hng ch t bn th}n h sang mc tiu ca mnh. H thu hiu t}m hn bn, cm c ni au ca bn, h{nh ng ty theo t}m trng ca bn. Khi c mt Ngi {n B{ Duyn D|ng bn thy bn th}n mnh nh tt hn. Nhng Ngi {n B{ Duyn D|ng khng c~i c hay |nh nhau, khng than phin hay quy ry vy c|i g c th quyn r hn th? Bng c|ch li ko bn v{o s nung chiu ca mnh, h l{m bn th{nh ngi ph thuc v{ quyn lc ca h s ng{y c{ng tng. H~y hc Ngi {n B{ Duyn D|ng c|ch quyn r; trc ht l{ nhm v{o nhng im yu c bn nht ca con ngi: tnh kiu cng v{ t |i. Lo{i chim m mn Tnh dc l{ cc k phin phc. vi nhng chic kn bt Nhng ni bt an v{ nhng tnh cm chc ging ht ca tnh dc khi gi nn thng l{m on chng, cn con ngi mnh mi quan h m{ nu khng c m mn bi nhng li tnh dc s c{ng s}u m v{ ko d{i ni ha hp nht vi hn. C|ch gii quyt ca k quyn r l{ chnh kin ca h. -Samuel Butler tha m~n nhng kha cnh ca tnh dc vn t ra rt cun ht v{ say m s B|m ly c{nh c}y, quan t}m c tp trung, lng t tn bn s l{m c{nh c}y y c n}ng ln, s cho ko vui v, s tru xung; hiu bit (d l{ thc hay gi to) Nu dng sc, c{nh DUYN DNG

207

Ngh thut quyn r

nhng loi tr i chnh tnh dc. Khng phi k quyn r nn hay cn tr tnh dc; n s}u bn di b mt ca bt k mt v|n c quyn r n{o cng l{ mt s mi gi v tnh dc, mt kh nng. Quyn r khng th tn ti m{ khng c bt k mt biu hin n{o v s hi hp tnh dc. Tuy nhin nu tnh dc khng c ngn chn hay khng c gi l{m hu cnh th s quyn r s khng th c duy tr. T charm (duyn d|ng) c xut ph|t t ch carmen trong ting Latinh, l{ mt b{i h|t nhng cng l{ mt cm t c bit c lin quan n vic c nhng c}u thn ch ma thut. K quyn r thm nm r in c n{y, y to ra mt c}u thn ch bng c|ch mang n cho con ngi mt th nu gi s ch ca h, say m h. V{ b mt i vi vic nm bt s quan t}m ca mi ngi ng thi h thp sc mnh l tr ca h chnh l{ t|c ng ln nhng iu m{ h c t quyn kim so|t nht: c|i ti, bn ng~, v{ lng t tn ca h. Nh Benjamin Disraeli ~ ni, H~y ni chuyn vi mt ngi {n ng v chnh bn th}n anh ta v{ anh ta

c}y y s g~y. Tri mnh theo dng thy lu: l{ c|ch vt nhng con sng C bi ngc dng chng c ch li g. H~y thoi m|i vi nhng con s t hay h nu mc ch ca bn l{ thun ha chng. Con b quen dn vi chic c{y mt c|ch chm r~i Vy, h~y t b nu n{ng chng c: theo bn s d{nh chin thng sau cng. H~y chc rng bn ch th hin phn vai tr m nng cho php. H~y mit th nhng g n{ng mit th. H~y ng h nhng g n{ng ng h, H~y bt chc mi li ni ca n{ng, d c l{ thun li hay bt li,

208

Ngi {n b{ duyn dng

s lng nghe h{ng gi lin. Chin thut quyn r khng bao gi l{ r r{ng; s tinh t chnh l{ k nng tuyt vi ca k quyn r. Nu i phng b buc phi ngn khng cho nhn thu nhng k hoch ca k quyn r, ngn khng cho ph|t sinh nhng ni ho{i nghi, hay thm ch tr nn ch|n ng|n s quan t}m, mt s t|c ng nh nh{ng l{ thit yu. K quyn r nh mt tia s|ng khng chiu trc tip ln i phng nhng chiu ta mt lung |nh s|ng c ta lan mt c|ch d chu ln i phng. Quyn r c th c |p dng cho c tp th ln c| nh}n: mt ngi l~nh o c th quyn r cng chng. S linh ng l{ nh nhau. Sau }y l{ nhng quy lut ca quyn r, c rt ra t nhng c}u chuyn v nhng k quyn r th{nh cng nht trong lch s.

H~y ci mi khi n{ng ci; H~y nh, nu n{ng khc cng h~y khc theo: H~y bt chc mi c ch ca n{ng. Gi nh n{ng ang chi c, H~y h hng thy vin xc xc, i sai nhng nc c ca mnh ng t chi mt vic l{m m qu|ng nh vic bt chc mi vic l{m ca n{ng:

D cho c m qung hay khng, xin cng h~y ch ti nhng iu L{m cho i phng tr th{nh y trung t}m ca s ch . Nhng k -Ovid, The Art of Love, Peter Green dch quyn r n mnh v{o hu cnh; i Disraeli c mi tng ca h tr th{nh ch th cho nim thch th ca h. tr th{nh n n ti, anh ch{ng mt k quyn r bn phi hc c|ch lng mc mt chic qun nghe v{ quan s|t. H~y cho i nhung xanh, mt chic

209

Ngh thut quyn r

phng ni, bc l chnh con ngi h trong qu| trnh giao tip. Khi bn hiu bit v h nhiu hn im mnh ca h, v{ quan trng hn c l{ im yu ca h bn c th c| nh}n ha s quan t}m ca mnh, si m vi nhng nhu cu v{ ham mun c th ca h, nh hng cho nhng li t}ng bc ca bn nhm v{o nhng cm gi|c bt an ca h. Bng c|ch iu chnh cho ph hp vi tinh thn ca i phng v{ cm thng vi nhng ni au thng ca h, bn c th l{m cho h cm thy cao trng hn v{ tt hn, x|c |ng thang gi| tr bn th}n h. H~y l{m cho h tr th{nh ngi sao ca bui din v ri h s tr nn cht m cht mt ly bn v{ ng{y c{ng tr nn ph thuc v{o bn. Ni chung, h~y th hin nhng c ch t hy sinh (d cho c gi to th n{o i na) t b{y cho cng chng thy rng bn cng chia s ni au vi i phng v{ ang l{m vic trong nim thch th ca h, lng v k chnh l{ hnh thc cng khai ca thuyt duy ng~ c tn.

|o gil m{u v{ng nht, mang mt i gi{y kha v{ tay |o c vin ren. V b ngo{i ca Disraeli thot tin g}y bn khon, nhng sau khi ri b{n n nhng ngi kh|ch li x xm vi nhau rng ngi kh|ch khn ngoan nht bui tic ti chnh l{ ngi {n ng trong chic gil m{u v{ng. Benjamin ~ c nhng bc tin vt bc trong giao tip x~ hi k t nhng ng{y ti d ba ti ca Murray. Trung thnh vi phng ph|p ca mnh, Disraeli ghi ch: ng ni qu| nhiu; ng c ni. Nhng mi khi bn ni, h~y ni bng s t ch. H~y ni bng ging iu im m v{ h~y lun nhn H~y l{ ngun vui. Khng ai mun thng v{o ngi m{ bn nghe v nhng kh khn hay rc ri ni chuyn. Trc khi mt ngi c th tham

210

Ngi {n b{ duyn dng

ca bn. H~y lng nghe nhng li than phin ca i phng, nhng quan trng hn h~y t|ch bit h ra khi nhng rc ri bng c|ch mang li cho h nim vui. (H~y l{m iu n{y thng xuyn v{ i phng s chm s}u trong ba m ca bn.) Thoi m|i v{ vui v lun lun hp dn hn nghim tc v{ xt nt. Tng t mt s hin din y sc sng th quyn r hn tnh trng thiu sinh kh vn |m ch ti s nh{m ch|n, mt iu cm k nghim trng x~ hi; lch l~m v{ phong c|ch thng s ln |t s th l, v hu ht mi ngi thch lin tng bn th}n h vi bt k iu g m{ h ngh l{ thanh cao v{ c vn ha. Trong th gii chnh tr h~y ph b{y o gi|c v{ tng tng thay v thc t. Thay v bo mi ngi hy sinh cho nhng iu tt p ln lao hn, h~y ni v nhng vn o c cao trng hn. Mt s cun ht khin mi ngi cm thy vui v s chuyn th th{nh nhng l| phiu v{ quyn lc.

gia vo qu trnh x giao thng thng vi bt k n tng n{o, ngi y cn phi hiu bit v nhng ch nh nht nhng th v cn phi ni n u tin. Bn s nhanh chng lnh hi y bng c|ch lng nghe v{ quan s|t. ng bao gi tranh lun. Trong tp th khng phi tho lun iu g c; ch a ra kt lun. Nu c ai kh|c kin vi bn, h~y ci u ri thay i t{i. Trong tp th ng bao gi suy ngh; h~y lun l{ ngi quan s|t, bng khng bn s b l nhiu c hi v{ tht ra nhiu iu bt ng. H~y ni chuyn vi ph Bin s th ch th{nh ha thun. n, h~y ni chuyn vi Triu nh l{ mt c|i ni ca s ghanh h c{ng nhiu c{ng tt. ght v k, l{ ni m{ s chua cay ca }y chnh l ngi mt Cassius b n n c nhanh chng trng tt nht. }y l{ c|ch c c s tri

211

Ngh thut quyn r

bin th{nh }m mu. K quyn r bit c|ch xoa du s xung t. ng bao gi khi ln nhng th hn s tr nn min nhim vi ba m ca bn; khi i mt vi nhng ngi hung hng, h~y thi lui, cho h gi{nh c nhng chin thng nh nhoi ca h. Nhng b v{ nhn nhng s ly i s hiu chin ra khi bt c k th tim t{ng n{o. ng bao gi ph bnh mi ngi mt c|ch cng khai iu s ch l{m cho h cm thy bt an v{ c tuyt s thay i. H~y gieo ging nhng tng, |m ch nhng gi . B quyn r bi t{i ngoi giao ca bn, mi ngi s khng thy quyn lc ang dn ln mnh ca bn.

chy v bn khng cn quan t}m n nhng g bn ni v{ tt hn l{ khng nn t ra bit iu. H cng s ng h bn nhiu lun im v{ v h l{ ph n bn s khng b xc phm. Khng c g quan trng v{ hu ch hn khi mt ngi {n ng bc ra i c ph n |nh gi| tt.
-Andr Maurois, Disraeli, Hamish Miles dch

Bn hn bit quyn r l{ g: l{ nhn c Dn d i phng v{o s d chu c}u tr li ng m{ v{ thoi m|i. Quyn r ging nh c|ch khng cn phi a ra thc s dng mt chic ng h ung c}u hi r r{ng n{o c. -Albert Camus a ca mt nh{ thi min: i phng c{ng cm thy th gi~n bao nhiu, vic un nn h i theo ch ca bn s Mt b{i thuyt ging c{ng d d{ng by nhiu. Mu cht i a ngi nghe tri vi vic khin cho i phng cm theo nhp n v{ c thy thoi m|i chnh l{ bt chc h, t|n thng thng t iu chnh cho ph hp vi t}m trng mang cht gi n gin ca h. Con ngi l{ nhng thc th ch v r r{ng b{i thuyt

212

Ngi {n b{ duyn dng

nh ch{ng Narcis h b cun ht bi nhng ai trng ging h nht. H~y ra v chia s nhng gi| tr v{ th hiu ca i phng, ra v thng hiu cm ngh ca h, ri h mc phi ba m ca bn. iu n{y t ra c bit hiu qu nu bn l{ mt ngi quan s|t: vic t ra l{ bn c cng nhng gi| tr ca tp th hay quc gia m{ bn sinh sng (bn ~ hc bit ngn ng ca h, bn thch nhng phong tc tp qu|n ca h, v{ nhiu iu kh|c) l{ cc k hp dn, v i vi bn s a thch n{y l{ mt la chn ch khng l{ vn sinh qu|n. ng bao gi chc gin hay ngoan c mt c|ch cng khai nhng phm cht khng quyn r n{y s hy hoi s th th|i bn cn thc hin ba ch ca mnh.

ging y c trnh b{y rt thuyt phc. Mi ngi giao tip vi nhau nh hng ln nhau trong s gn gi khng kht bng cm xc ca ging iu m{ h iu chnh v{ c|ch h nhn nhau ch khng ch bng loi ngn ng m{ h s dng. Chng ta ng khi gi mt ngi giao tip gii l{ mt k quyn r theo ngha k o ca li ni.
-Gustave Tarde, lOpinion et la Foule, trch trong The Age of The Crowd ca Serge Moscovici

H~y t ra im m v{ t ch khi i mt vi nghch cnh. Nghch cnh v{ kh khn thc s mang li mi trng ho{n ho cho vic quyn r. Ph b{y mt v b ngo{i im tnh khi i mt vi nhng iu khng vui khin mi ngi cm thy thoi m|i. Bn c v kin nhn, nh th ch i nh mnh ph|t cho bn mt qu}n b{i tt hn hoc nh th bn t tin rng bn c th quyn r chnh nh mnh. ng bao gi t ra gin gi, tht thng hay th hn hay tt c nhng xc cm phin to|i kh|c l{m ngi kh|c thu mnh li. Trong nhng hot ng chnh tr nhng t chc

213

Ngh thut quyn r

ln, h~y n ch{o nghch cnh nh mt c hi th hin nhng phm cht quyn r ca lng khoan dung v{ s im tnh. H~y nhng ngi kh|c lo lng v{ bun bc s tng phn bn c s l{m tng thm li th ca bn. ng bao gi ca th|n, ng bao gi than phin, ng bao gi c bin minh cho bn th}n. H~y t ra hu ch. Nu bn thc hin iu n{y mt c|ch tinh t, kh nng ci thin cuc sng ca nhng ngi kh|c ca bn s cc k quyn r. Lc n{y, nhng k nng x~ hi ca bn s t ra quan trng: to ra mt mng li rng ln nhng ngi bn ng minh s mang li cho bn sc mnh lin kt mi ngi li vi nhau, iu n{y s khin h cm nhn c rng khi bit bn h c th khin cho cuc sng ca mnh tr nn d d{ng hn. }y l{ iu m{ khng ai cng li c. i ti cng chnh l{ mu cht: rt nhiu ngi s quyn r bng c|ch ha hn i phng nhng iu tuyt vi mt cng vic mi, mt mi quan h mi, hay mt }n hu ln lao chng hn nhng nu h phng lao m{ khng theo lao h s to nn nhng k th thay v nhng ngi bn. Ai cng c th ha hn; nhng iu khin bn kh|c bit h, khin bn hp dn, l{ kh nng i ti nc c cui cng ca bn, theo s|t li ha ca mnh bng mt h{nh ng dt kho|t. Ngc li, nu ai cho bn mt }n hu, h~y t lng bit n ca bn mt c|ch c th. Trong mt th gii ch to{n o tng v{ ph du th h{nh ng ch thc v{ s hu ch thc s c l l{ iu quyn r tt nh nht. NHNG TRNG HP IN HNH 1. u nhng nm 1870, n ho{ng Victoria vng quc Anh ri v{o mt giai on th thm trong i sng ca mnh. Ngi chng du yu ca b{, ho{ng t Albert ~ qua i v{o nm 1861,

214

Ngi {n b{ duyn dng

li b{ trong cnh au thng cng cc. Trong tt c nhng quyt nh ca mnh, n ho{ng u da dm s c vn ca chng; v b{ qu| tht hc v{ non km kinh nghim c th l{m g kh|c, hoc v mi thn d}n khin n ho{ng cm nhn nh th. Qu thc, sau c|i cht ca Albert, nhng vn v quc s|ch hay nhng bui ngh s ~ khin cho b{ ng|n ngm n ri nc mt. By gi n ho{ng Victoria dn dn giu mnh khi |nh mt ca cng chng. Kt qu l{ thng vin tr nn t ni ting v{ v th m{ quyn lc cng dn mai mt. Nm 1874, ng Bo Th ln nm quyn, ngi ng u ng n{y l{ Benjamin Disraeli 70 tui tr th{nh th tng. Nhng quy tc trong qu| trnh ngi v{o chic gh th tng i hi ng{i th tng phi ti in thng vin gp ring n ho{ng, lc by gi ~ 55 tui. Kh m{ tng tng c l{ hai ngi c th th{nh i t|c: Disraeli, sinh thi theo o Do Th|i, c l{n da sm v{ nhng c trng k l khi so s|nh vi nhng ngi Anh thng thng; khi cn tr, Disraeli tng l{ mt tay m d|ng, qun |o hoa he, v ng cng tng vit nhng cun tiu thuyt d}n d~ l~ng mn hay thm ch mang phong c|ch g tch. Trong khi n ho{ng l{ mt ngi kh gn v{ ng ngnh, phong th|i lun trang trng cn th hiu th n gin. chiu lng n ho{ng ngi ta khuyn Disraeli nn kim ch s lch l~m t nhin ca mnh; nhng ng{i th tng pht l nhng g mi ngi ni v{ trnh din trc mt n ho{ng vi phong th|i ca mt ho{ng t phong nh~, Disraeli qu mt ch}n xung, nm ly tay n ho{ng, ri hn ln i tay y m{ ni, Ta nguyn phc v cho n ho{ng cao c. Disraeli ha rng cng vic ca mnh by gi s l{ bin nhng gic m ca n ho{ng tr th{nh hin thc. Ng{i th tng ht mc ca ngi nhng phm cht ca n ho{ng n ni n ho{ng thn mt; nhng k l

215

Ngh thut quyn r

thay, n ho{ng khng cm thy ng{i th tng khi h{i hay xc phm nhng l{ v nim vui ca bui gp g. N ho{ng ngh c l mnh nn cho ngi {n ng k l n{y mt c hi v{ th l{ b{ ch i xem Disraeli s l{m g k tip. Khng bao l}u sau n ho{ng Victoria bt u nhn c nhng bn b|o c|o t Disraeli v nhng bui tranh lun trong H vin, c|c vn chnh s|ch, v{ nhiu iu kh|c nhng bn b|o c|o khng ging vi bt k mt bn b|o c|o m{ nhng th tng trc }y ~ vit. Gi n ho{ng l{ N Ho{ng Faery, t cho nhng k th kh|c nhau ca ho{ng gia Anh mi th tn c a, ng{i th tng nhum m{u sc ngi l i m|ch cho nhng bn b|o c|o ca mnh. Trong mt bn b|o c|o v mt th{nh vin mi trong ni c|c, Disraeli vit, ng ta cao hn hai mt s|u; ging nh chiu cao ca tng th|nh Peter Roma, thot u khng ai nhn thy kh ngi ca ng ta. Nhng ng ta c s khn ngoan ca mt con voi cng nh hnh d|ng ca n. S v t ca ng{i th tng, ct c|ch sung s~ ca Disraeli tip gi|p vi s bt knh nhng n ho{ng li b m hoc. N ho{ng c ly c nhng bn b|o c|o ca Disraeli v{ gn nh n ho{ng khng nhn ra rng s quan t}m ca b{ i vi nhng vn chnh tr li tri dy. Lc mi bt u mi quan h, Disraeli gi cho n ho{ng tt c nhng cun tiu thuyt ca mnh l{m qu{. |p li n ho{ng tng ngi th tng cun s|ch duy nht m{ b{ ~ vit, Journal of Our Life in the Highlands. T tr i Disraeli nhc i nhc li trong nhng l| th ca mnh v{ nhng bui tr chuyn vi n ho{ng cm t Chng ta nhng ngi l~nh o. N ho{ng hnh phc vi nim t h{o. B{ thng nghe trm Disraeli ca ngi b{ vi nhng ngi kh|c ng{i th tng ni, nhng kin, c thc t

216

Ngi {n b{ duyn dng

cng vi nhng bn nng n tnh l{m cho n ho{ng tr nn ngang bng vi n ho{ng Elizabeth nht. Him khi Disraeli bt ng vi n ho{ng. V{o nhng bui gp g vi nhng ngh s kh|c, Disraeli thng bt ng quay sang hi kin ca n ho{ng. Nm 1875, khi Disraeli tm c|ch la i ly knh {o Suez vi ph vng mc n chng cht ca Ai Cp, ng{i th tng d}ng th{nh tu ca mnh ln n ho{ng nh th vic l{m n{y l{ hin thc ha cho tng ca chnh n ho{ng v vic b{nh trng Quc Anh. N ho{ng khng nhn ra nguyn do nhng nim tin tng ca b{ ang gia tng mt c|ch nhanh chng. N ho{ng Victoria ~ tng gi hoa cho ng{i th tng. Sau Disraeli |p tr li }n hu, gi cho n ho{ng nhng bng anh tho, mt lo{i hoa bnh thng n ni mt v{i ngi nhn hoa c th coi l{ xc phm; nhng mn qu{ ca ng{i th tng li nhn c nhng dng sau: Trong tt c nhng lo{i hoa, lo{i lu gi v p l}u nht l{ bng anh tho ngt ng{o. Disraeli ph v}y ly n ho{ng Victoria trong mt bu khng kh m mng mi th u l{ mt n d, v{ d nhin v mc mc ca hoa anh tho tng trng cho n ho{ng v{ cng l{ tng trng cho mi quan h gia hai nh{ l~nh o n{y. N ho{ng Victoria ~ cn c}u; hoa anh tho chng my chc tr th{nh lo{i hoa a thch ca n ho{ng. Qu thc mi vic Disraeli l{m lc by gi u nhn c s t|n th{nh ca n ho{ng. B{ cho php Disraeli c ngi bn cnh n ho{ng, mt c quyn cha c tin l. Hai ngi bt u trao i thip Valentine mi th|ng hai. N ho{ng thng hi mi ngi Disraeli ~ ni nhng g mi bui tic; khi Disraeli d{nh s quan t}m hi nhiu ti n ho{ng Augusta nc c, n ho{ng tr nn ghen t. Nhng ngi trong ho{ng gia Anh t hi iu g ~ xy ra vi ngi ph n hnh thc, bng bnh m{ h tng bit n

217

Ngh thut quyn r

ho{ng ang h{nh ng nh mt c g|i in di v tnh yu. Nm 1876, Disraeli ban b trong khp H vin mt d lut tuyn b n ho{ng Victoria l{ N ho{ng - Ngi Cai Tr. N ho{ng ht sc vui mng. V lng bit n v{ chc chn l{ v tnh yu, n ho{ng ~ tn ngi vit tiu thuyt v{ cng l{ tay m d|ng o Do Thi ny ln h{ng qu tc, phong cho ng{i th tng l{m B| tc x Beaconsfield, bin mt gic m ca c mt i ngi tr th{nh hin thc. Disraeli bit v b ngo{i c th la di mi ngi ti mc n{o: nhng ngi kh|c lun xt o|n Disraeli qua nt mt v cch n mc ca ng, v{ ng ~ hc c|ch khng bao gi l{m iu tng t i vi h. V th Disraeli khng b la di bi v b ngo{i nghim tc v{ kh gn ca n ho{ng Victoria. Disraeli cm nhn c rng ng sau v b ngo{i y l{ mt ngi ph n khao kht c c mt ngi {n ng si m vi nt n tnh trong con ngi ca b{, mt ngi ph n bit yu thng, nng m, thm ch gi tnh na. Mc m{ mt nh}n c|ch nu trn ca n ho{ng Victoria b nn ch n thun biu l sc mnh ca nhng cm gi|c m{ Disraeli khi gi nn mt khi ng l{m tan bin i bn tnh d dt ca n ho{ng. C|ch tip cn ca Disraeli chnh l{ m m ly hai kha cnh trong nh}n c|ch ca n ho{ng m{ nhng ngi kh|c ~ ch{ p ln: s t tin v{ bn nng gii tnh ca n ho{ng. Disraeli l{ mt bc thy trong vic t}ng bc bn ng~ con ngi. Theo li mt cng cha nc Anh nhn xt, Khi ti ri khi b{n n ti sau khi ngi cnh ng{i Gladstone, ti ngh ng ta chnh l{ ngi {n ng thng minh nht Anh. Disraeli ph|t huy ma thut ca mnh bng mt s t|c ng tinh t, gi nn mt bu khng kh vui ti v{ th

218

Ngi {n b{ duyn dng

gi~n, c bit l{ i vi nhng vn chnh tr. Mt khi chic vng bo v cho n ho{ng ~ c th|o d, Disraeli l{m cho t}m trng y thm phn nng m v{ khu gi, thm phn gi tnh mt c|ch t nh mc d d nhin l{ khng c s t|n tnh cng khai. Disraeli l{m cho n ho{ng mong mun mnh l{ mt ngi ph n v{ c ban cho l{m mt ngi ho{ng gia. L{m sao b{ c th cng li c? L{m sao b{ c th t chi ng bt c iu g? Nh}n c|ch chng ta thng c nh hnh qua c|ch c|ch chng ta c i x: nu cha m hay ngi bn i ca ta khp mnh hay thch g}y s khi i din vi ta, chng ta c khuynh hng phn ng tng t. ng bao gi nhm ln nhng c im b ngo{i ca mi ngi vi bn cht thc s ca h, bi v tnh c|ch m{ h biu l ra bn ngo{i c th ch n thun l{ s phn chiu ca ngi m{ h tip xc nhiu nht, hoc l{ v b ngo{i che giu s i nghch ca chnh tnh c|ch . Mt v b ngoi th l c th n giu mt con ngi ang khao kh|t s nng nhit; mt ngi trng c v nghim tc hay kim nn tnh cm thc ra c th ang u tranh che giu nhng cm xc khng th kim so|t. chnh l{ cha kha trong quyn r hy nui dng nhng g ~ b nn hay ph nhn. Bng c|ch t ra h{o hip vi n ho{ng, bng c|ch bin mnh th{nh ngun vui, Disraeli c th l{m mm lng mt ngi ph n vn kh tnh v{ khc nghit. S h{o phng l{ mt cng c quyn r mnh m: kh m{ t ra gin d hay khp mnh trc ai dng nh ng vi mi quan im v{ th hiu ca bn. Nhng k quyn r c th t ra yu ui hn i tng ca h nhng rt cuc h chnh l{ th lc mnh m hn bi h ~ ly i kh nng chng c ca i phng.

219

Ngh thut quyn r

2. Nm 1971, Averell Harriman, nh{ t{i chnh ngi M ng thi l{ ngi c th lc thuc ng D}n Ch, chng kin i mnh i ti hi chm dt. ng ~ 79 tui, ngi v cng chung sng nhiu nm Marie va mi cht, cng vi vic ng D}n Ch thi nm quyn, s nghip chnh tr ca ng dng nh chm dt. Cm thy gi{ yu v{ su n~o, ng {nh chp nhn sng nhng nm cui i cng vi nhng a ch|u trong tui v hu thm lng. Hai th|ng sau c|i cht ca Marie, Harriman c mi ti tham d mt ba tic Washington. ng gp mt ngi bn c, Pamela Churchill, ng ~ quen bit trong th chin th hai Lu}n n ni ng c ph|i l{m ph|i vin t ca tng thng Franklin D. Roosevelt. Lc by gi Pamela c 21 tui v{ l{ v con trai ca Winston Churchill, Randolph. t hn c rt nhiu nhng ngi ph n xinh p kh|c trong th{nh ph nhng khng ai t ra vui v hn khi c ngi kh|c bn cnh nh Pamela: c t ra rt quan t}m, lng nghe nhng vn ca Harriman, kt bn vi con g|i ca ng (hai ngi cng tui nhau), trn tnh ng mi ln ng nhn thy c. Marie li Hoa K cn Randolph th l{m vic trong qu}n i, v vy m{ trong khi bom ri n n Lu}n n th Harriman v{ Pamela li bt u qua li vi nhau. V{ trong nhiu nm k t khi chin tranh n ra, Marie vn gi lin lc vi Harriman: ng bit v cuc hn nh}n v ca c v{ cng bit v nhng mi tnh lin tu bt tn ca c vi nhng tay chi gi{u c nht Ch}u ]u. D vy ng khng cn gp c k t khi ng tr li Hoa K, tr v vi v ca mnh. Tht l{ mt s trng hp ngu nhin khi gp li c ngay ti thi im n{y trong i Harriman. bui tic Pamela ~ ko Harriman ra khi chic v ca mnh, c ci vi nhng c}u a ca ng v{ khin ng ni chuyn

220

Ngi {n b{ duyn dng

v Lu}n n trong nhng ng{y huy ho{ng ca chin tranh. Harriman cm thy sc mnh khi xa ca mnh ~ tr li c nh th ng ang quyn r c. My ng{y sau Marie ti thm ng ti mt trong nhng cn nh{ ng thng n v{o cui tun. Harriman l{ mt trong nhng ngi {n ng gi{u c nht trn th gii nhng khng phi l{ mt ngi x{i tin phung ph; ng v{ v ng Marie ~ sng mt cuc sng thanh bn. Pamela khng c kin g nhng khi c mi ng ti nh{ mnh, Harriman khng th khng ti v rc r v{ y sc sng trong cuc sng ca c }u }u cng l{ hoa, nhng tm vi lanh p trn ging ng, nhng ba n thnh son (dng nh c bit ht mi thc n a thch ca ng). Harriman ~ nghe v danh ting ca c khi cn l{ mt g|i im v{ thu hiu s quyn r i vi s gi{u c ca ng, tuy nhin bn cnh c qu l{ khin ng tr{n tr sinh lc, v{ t|m tun sau ba tic ng ~ ci c. Pamela khng dng li . C thuyt phc chng mnh hin tng nhng mn ngh thut m{ Marie ~ su tp cho Phng Trng B{y Quc Gia. C bo ng chi tiu mt phn t{i sn ca mnh lp mt ngun qu vng chc cho con trai ca c Winston, mua nhng cn nh{ mi, nhng ln trang tr li nh{ ca lin tc. C|ch tip cn rt tinh t v{ kin nhn; bng c|ch n{o c khin cho Harriman cm thy vui v khi chp nhn nhng c mun ca c. Ch trong v{i nm, hu nh mi k nim v Marie khng cn tn ti trong cuc sng ca h. Harriman d{nh t thi gian hn cho con v{ ch|u ca mnh. Harriman dng nh tri qua tui thanh xu}n ca mnh ln th hai. Washington, c|c chnh kh|ch v{ v ca h nhn Pamela vi s nghi ngi. H nhn thu tim gan c v{ min nhim vi ba m

221

Ngh thut quyn r

ca c hoc l{ h ngh nh th. D vy h vn lun lun n nhng bui tic thng k m{ c t chc, bin minh cho mnh vi ngh rng nhng ngi c quyn lc thng c mt . Mi th nhng ba tic n{y u c ph}n chia to nn mt bu khng kh th}n mt th gi~n. Chng ai cm thy mnh b pht l: nhng ngi t quan trng nht thng c Pamela n tip chuyn, h m lng mnh ra vi c|i nhn quan t}m ca c. C khin h cm thy mnh m v{ c tn trng. Sau c thng gi cho h mt t ghi ch c| nh}n hoc mt mn qu{, thng |m ch ti nhng iu m{ h ~ cp trong khi ni chuyn. Nhng ngi v vn gi c l{ g|i im hoc t hn dn dn thay i suy ngh ca h. Nhng ngi {n ng cm thy c khng ch hp dn m{ cn hu ch nhng mi quan h rng khp ca c l{ v gi|. C c th cho h lin lc vi chnh ngi h cn m{ khng cn h phi phi m li. Nhng bui tic ca nh{ Harriman chng ny chc bin th{nh nhng bui g}y qu cho ng D}n Ch. C c cm gi|c thoi m|i, cao trng bi bu khng kh qu tc m{ Pamela to nn cng vi nim v s quan trng m{ c mang n cho h, nhng ngi kh|ch sn chi ht hu bao m{ khng cn bit l do ti sao. D nhin }y chnh x|c l{ iu m{ tt c nhng ngi {n ng trong i c ~ l{m. Nm 1986, Averell Harriman qua i. Lc n{y Pamela ~ c quyn lc v{ ca ci khng cn da dm v{o mt ngi {n ng. Nm 1993, c c c l{m i s Hoa K Ph|p, vy l{ c d d{ng a s quyn r v x~ hi cng nh c| nh}n v{o th gii ca ngoi giao chnh tr. C vn cn l{m vic khi qua i v{o nm 1997.

222

Ngi {n b{ duyn dng

Chng ta thng nhn ra nhng k quyn r l{ nhng ngi nh th; chng ta cm nhn c s thng minh ca h. (Chc chn Harriman hn ~ nhn ra rng ln gp mt vi Pamela Churchill v{o nm 1971 ho{n to{n khng phi l{ ngu nhin.) Tuy nhin, chng ta ~ nhim phi ba m ca h. L do rt n gin: cm gi|c m{ nhng k quyn r mang li tht him c v{ xng |ng vi c|i gi| chng ta b ra. Th gii y ry nhng k ch k. Khi bn h, chng ta bit rng mi th trong mi quan h ca ta vi h u nhm n chnh h nhng cm gi|c bt an, s t ti, kh|t khao c quan t}m. iu c{ng cng c cho nhng hng v k ca chnh bn th}n ta; chng ta kha cht mnh li. l{ mt hi chng ch l{m ta thm bt lc trc nhng k quyn r. Thot u h khng ni nhiu v bn th}n h, l{m gia tng thm s b n v{ ngy trang cho nhng hn ch ca h. Sau , h dng nh thch th ta, v{ nim thch th y c tp trung mt c|ch th v ti ni ta th lng v{ m lng mnh ra vi h. Cui cng, h mang n cm gi|c thoi m|i khi ta gn bn h. H khng h c bt k mt phm cht xu x n{o ca hu ht con ngi than phin, ca cm, t cao. Dng nh h bit iu g mang n s h{i lng. T{i sn ca h l{ s nng m bao la; s kt hp khng lin quan n tnh dc . (Bn c th cho rng mt v n tht gi tnh v{ quyn r; tuy nhin sc mnh ca c v n khng nm nhng kho|i cm m{ c mang n nhng l{ s quan t}m khim tn him c ca c.) Chc chn rng chng ta s tr nn si m v{ ph thuc. V{ s ph thuc chnh l{ ngun sc mnh ca nhng k quyn r. Nhng ngi xinh p v mt th l, nhng ngi li dng sc p ca mnh to nn s gn gi |nh i bng tnh dc rt

223

Ngh thut quyn r

cuc khng c nhiu sc mnh; thi xu}n sanh li t{n, lun lun c nhng ngi tr hn v{ xinh p hn, v{ d sao con ngi cng ng|n ngm sc p nu sc p y khng c v thanh nh trong giao tip. Th nhng con ngi khng bao gi thy ch|n ng|n cm gi|c gi| tr ca bn th}n c khng nh. H~y hc ly sc mnh m{ bn c th s dng bng c|ch l{m cho i phng cm thy h l{ mt ngi sao. iu then cht chnh l{ ph|t t|n s hin din khu gi ca bn: h~y to nn mt cm gi|c kch ng quyn r v{ m h hn bng mt h{nh ng quyn r tng th, mt s gi tnh x~ giao thng xuyn, m say v{ khng bao gi c tha m~n y . 3. Th|ng 12 nm 1936, Tng Gii Thch, ngi l~nh o Trung Hoa Quc D}n ng, b bt bi mt nhm lnh ca chnh ng, nhng ngi n{y bt bnh vi nhng chnh s|ch m{ ng a ra: thay v chin u vi ngi Nht va mi x}m lc Trung Hoa, ng li tip tc cuc ni chin chng li qu}n i cng sn ca Mao Trch ng. Nhng ngi lnh n{y khng thy c mi e da n{o t pha qu}n ca Mao Trch ng qu}n Tng ~ gn nh ho{n to{n |nh bi c nhng ngi cng sn. Thc t, h ngh Tng Gii Thch nn lin kt lc lng vi Mao Trch ng chng li k th chung l{ c ch ca lng yu nc duy nht c th l{m c. Nhng ngi lnh ngh khi bt gi ng h c th buc Tng Gii Thch thay i quyt nh ca mnh, nhng Tng Gii Thch l{ mt k cng u. V Tng Gii Thch l{ tr ngi ch yu i vi cuc chin tranh o{n kt chng li ngi Nht, v th nhng ngi lnh c}n nhc liu c nn x t ng hay giao ng cho ngi cng sn.

224

Ngi {n b{ duyn dng

Khi Tng Gii Thch b giam trong t, ng ch c th tng tng ra vin cnh bi thm nht. Nhiu ng{y sau ng c Chu n Lai n thm ng n{y l{ mt ngi bn c ca Tng Gii Thch v{ hin l{ mt ngi cng sn c quyn lc. Lch s v{ tr}n trng, Chu ]n Lai bin minh cho mt mt trn thng nht: nhng ngi cng sn v{ Trung Hoa Quc D}n ng cng chng li ngi Nht. Tng Gii Thch khng th lng nghe nhng li nh th, ng cm ght ngi cng sn tn xng ty, v{ ng tr nn kch ng cc . ng la ln, k mt ha c vi ngi cng sn trong tnh th n{y s l{ ni s nhc, s l{m ng mt i tt c danh d trong qu}n i ca chnh mnh. Khng c g phi b{n c~i. H~y git ti nu ng buc phi l{m nh th. Chu ]n Lai lng nghe, mm ci, v{ hu nh khng ni mt li n{o. Khi cn tr|ch mc ca Tng Gii Thch chm dt, Chu ]n Lai ni vi ngi ng u ca Trung Hoa Quc D}n ng rng ni lo lng v danh d l{ iu ng c th thu hiu, nhng thc s iu danh d m{ h cn l{m l{ qun i nhng iu kh|c bit ca hai phe v{ chung tay chng li k x}m lc. Tng Gii Thch c th l~nh o c hai phe. Cui cng, Chu ]n Lai ni, d trong bt k ho{n cnh n{o ng cng s khng cho php nhng ng ch ca mnh hay bt k ai c quyn x t mt ngi v i nh Tng Gii Thch. Tng Gii Thch qu| i kinh ngc v{ xc ng. Ng{y hm sau, Tng Gii Thch c nhng ngi lnh cng sn h tng ra khi nh{ t, a ng ln mt trong c|c m|y bay ca qu}n i ng, sau gi tr ng v tr s chnh ca mnh. Dng nh Chu ]n Lai ~ t mnh tin h{nh k hoch n{y v khi nhng ngi l~nh o cng sn nghe c tin n{y, h v cng gin d: l ra ng phi buc Tng Gii Thch chin u chng li qu}n

225

Ngh thut quyn r

Nht bng khng th phi ra lnh h{nh quyt ng ta phng thch Tng Gii Thch m{ khng c s ng thun l{ cc nh ca s nhu nhc, v{ Chu ]n Lai phi tr gi| cho iu ny. Chu n Lai khng ni g m{ c ch i. V{i th|ng sau, Tng Gii Thch ~ k mt ha c tm nhng chin tranh lnh v{ hp t|c vi ngi cng sn chng li Nht. C v nh Tng Gii Thch ~ t mnh i n quyt nh n{y v{ qu}n i ng ~ tn trng quyt nh y h khng th nghi ng ng c ca ng. K vai s|t c|nh bn nhau, nhng ngi theo Trung Hoa Quc D}n ng v{ nhng ngi cng sn ~ trc xut qu}n Nht ra khi Trung Quc. Th nhng phe cng sn, trc gn nh ~ b Tng Gii Thch tiu dit, li tn dng li th trong giai on hp t|c hi phc sc mnh ca mnh. Khi qu}n Nht ~ ri khi Trung Quc, phe cng sn li bt ng tn cng qu}n Tng v{ nm 1949, qu}n Tng b buc phi di tn khi a lc Trung Quc ti o Formosa, hin nay l{ {i Loan. Lc by gi Mao Trch ng ti thm lin bang X Vit. Trung Quc b chin tranh t{n ph| nng n v{ rt cn c s gip , nhng Stalin li d chng ngi Trung Quc, v{ h cn din gii cho Mao Trch ng nghe v rt nhiu nhng sai lm ng ~ mc phi. Mao Trch ng phn bin li. Stalin quyt nh dy cho nh{ l~nh o non tr mt b{i hc; lin bang X Vit s khng gip Trung Quc. Gin d sc si. Mao Trch ng cp tc cho gi Chu ]n Lai n v{o ng{y hm sau v{ bt tay ngay v{o vic. Trong nhng phin {m ph|n d{i ng ng, Chu ]n Lai ch ngi thng thc ru vtca ca nc ch nh{. Chu ]n Lai chng bao gi tranh lun v{ trn thc t cn tha nhn rng Trung Quc ~ mc nhiu sai lm, v{ cn rt nhiu iu phi hc hi t nhng

226

Ngi {n b{ duyn dng

ngi Lin X d{y dn kinh nghim hn: ng ni, Tha ngi ng ch Stalin, chng ti l{ quc gia Ch}u \ ln u tin tham gia h{ng ng c|c quc gia cng sn di s hng dn ca ng ch. Chu ]n Lai ~ chun b tt c mi loi th v{ biu c trnh b{y trt t v bit rng ngi Lin X rt thch nhng th nh th. Stalin ch{o n ng nng nhit. Cuc {m ph|n c tin h{nh sun s, v{i ng{y sau khi Chu ]n Lai n Lin X, hai bn ~ k hip c h tr ln nhau mt hip c c li hn nhiu cho Trung Quc hn l{ cho Lin X. Nm 1959, Trung Quc li l}m v{o cnh kh khn cng cc. Chnh s|ch i Nhy Vt ca Mao Trch ng, mt n lc nhm ph|t ng mt cuc c|ch mng cng nghip bt ng Trung Quc ~ tr th{nh mt tht bi g}y tn hi nng n. Ngi d}n gin d: h th i kh|t trong khi nhng quan chc Bc Kinh li sng trong nhung la. Nhiu quan chc Bc Kinh trong c Chu ]n Lai tr v qu qu|n ca h c gng lp li trt t. a s h u thi h{nh bng c|c khon t lt ha hn iu nhng Chu ]n Lai li l{m kh|c: ng ving thm ni chn ct t tin mnh, nhiu th h gia nh ng ~ c chn ct }y, v{ ng ra lnh d b tt c c|c np m v{ chn c|c quan t{i s}u hn. Gi th khu t n{y ~ c th c trng ly lng thc. Trong Nho Gi|o,( Chu ]n Lai l{ mt Nho t ngoan o) iu n{y b coi l{ phm thng nhng mi ngi u bit h{nh ng n{y c ngha g: Chu ]n Lai sn lng chu ng cho bn th}n mnh. Ai cng phi bit hy sinh k c ngi l~nh o. C ch ca ng qu l{ c t|c ng tng trng to ln. Lc Chu ]n Lai qua i v{o nm 1976, mt |m tang qun chng t ph|t v{ phi chnh thc dt d{o nim tic thng ~ khin cho chnh ph Trung Quc phi ngc nhin. H khng hiu l{m th

227

Ngh thut quyn r

n{o m{ mt ngi ch ng sau c|nh g{ chnh tr, ~ tr|nh s tn th ca cng chng, li c th gi{nh c nim yu thng ln lao n th. Vic Tng Gii Thch b bt gi l{ mt bc ngot trong cuc ni chin Trung Quc. H{nh quyt Tng Gii Thch c th ~ l{ tai hi: chnh Tng Gii Thch l{ ngi ~ o{n kt qu}n i ca Trung Hoa Quc D}n ng li vi nhau, nu khng c ng h c l ~ chia {n s ngh, to c hi cho qu}n Nht chim ng Trung Quc. Buc Tng Gii Thch k ha c c l cng chng i n kt qu tt hn: ng s mt mt trc qu}n i ca mnh, ng s chng bao gi tr}n trng ha c , v{ s l{m mi th c th ra ni nhc ca mnh. Chu ]n Lai bit rng vic h{nh quyt hay p buc mt t nh}n s ch tng thm s kh cho k th v{ s li nhng hu qu khng th kim so|t. Ngc li, d d chnh l{ mt v kh dn d che giu c nt dn d ca chnh n, bn s c c chin thng m{ khng h gi nn ham mun tr th. Chu ]n Lai ~ quyn r Tng Gii Thch mt c|ch ho{n ho, t ra tn trng Tng Gii Thch, ng vai k di quyn, khin Tng Gii Thch chuyn t cm gi|c s h~i khi b x t sang cm gi|c th ph{o nh nhm ca s gii ta bt ng. V i tng c phng thch m{ vn gi c nguyn vn phm c|ch ca mnh. Chu ]n Lai bit tt c iu n{y s khin Tng Gii Thch mm lng, gieo ht ging ca ngh cho rng c l nhng ngi cng sn rt cuc cng khng n ni t hi cho lm, v{ rng mnh c th thay i suy ngh ca mnh v phe cng sn m{ khng h t ra yu th, c bit l{ nu ng a ra quyt nh mt c|ch c lp thay v l{ trong lc cn ngi t. Chu ]n Lai cng |p dng cng mt trit l cho mi ho{n cnh: h~y t ra thua km,

228

Ngi {n b{ duyn dng

khng e da v{ khim tn. iu n{y th c g l{ quan trng nu cui cng bn c c iu mnh mun: thi gian hi phc sau cuc ni chin, mt bn hip c, uy danh i vi qun chng. Thi gian chnh l{ v kh hiu qu nht m{ bn c. H~y kin nhn gi trong u mt mc tiu l}u d{i th s chng c ngi hay k th n{o c th c tuyt bn. V{ quyn r chnh l{ c|ch tt nht ko d{i thi gian, gia tng thm la chn ca bn trong bt k tnh hung n{o. Thng qua quyn r bn c th d d k th tho|i lui, cho khong trng v t}m l hoch nh ln mt k hoch t|c chin hiu qu. Mu cht l{ khin cho ngi kh|c xao ng trong khi bn vn c pht tnh ng l. H c th cm thy bit n, hnh phc, cm ng, t kiu khng c g l{ quan trng chng n{o h vn cn cm gi|c y. H~y cho h nhng g h mun, thch th vi lng v k ca h, l{m cho h cm thy h cao trng hn bn. Khi mt a b v c mt con dao sc bn, ng c ly li; thay v{o , h~y bnh tnh, cho a b v{i thanh ko, ri a b s th con dao m{ bt ly ming mi hp dn bn cha ra. 4. Nm 1761, n ho{ng Elizabeth nc Nga bng h{, ch|u trai ca b{ k v ngai v{ng ly tc hiu l{ Czar Peter tam. Trong s}u thm t}m hn Peter vn lun lun l{ mt b ng vn cn chi a vi nhng ch lnh chi rt l}u sau khi ~ qu| tui chi chng v{ b}y gi khi ~ l{ ho{ng Czar, ng cui cng cng c th l{m bt c iu g cu thy vui v{ c th gii b nguyn ra. Peter k kt mt hip c vi Frederick i , hip c n{y v cng c li cho Frederick (Peter tn sng Frederick, v{ c bit l{ phong th|i k lut l{ nhng ngi lnh nc Ph h{nh qu}n). }y xem nh l{ mt tht bi gn nh ho{n to{n, cn trong vn tnh cm v{ quy tc, Peter thm ch cn t ra l m~ng hn: ng t

229

Ngh thut quyn r

chi tang cho ngi c qu| c theo ng quy c|ch, tip tc nhng tr chi chin trn ca mnh v{ cn tic tng ch v{i ng{y sau |m tang. Tht l{ tng phn bit bao khi em so s|nh vi v ng, Catherine. B{ t ra rt knh trng trong sut |m tang, b{ vn cn mang tang nhiu th|ng sau , ngi ta cn trng thy b{ h{ng gi lin bn cnh m ca Elizabeth, cu nguyn v{ khc than. B{ thm ch khng phi l{ mt ngi Nga nhng l{ mt cng cha nc c ~ sang ng ci Peter nm 1745 m{ khng h ni c t ting Nga n{o. Ngay c nhng ngi nng d}n hn mn nht cng bit Catherine ~ ci o theo Gi|o Hi Chnh Thng Nga, v{ ~ hc ni ting Nga vi kh nng tip thu ngo{i sc tng tng v li cn ni rt chun na. H ngh, trong tr|i tim Catherine, b{ cn m cht ngi Nga hn tt c nhng tay m d|ng kia trong triu nh Nga. Trong sut nhng th|ng ng{y kh khn n{y, trong khi Peter bung li nhc m hu ht tt c mi ngi t nc Nga th Catherine li }m thm c mt ngi yu kh|c, Gregory Orlov, mt trung y trong i qu}n canh gi. Chnh nh Orlov m{ mi ngi bit ti lng m o, tinh thn yu nc v{ s xng |ng l{m ngi tr v ca Catherine; i theo mt ngi ph n nh th s tt hn bit bao so vi vic phc v Peter. V{o nhng m khuya, Catherine v{ Orlov thng {m o vi nhau, Orlov thng bo b{ rng qu}n i ca ng ~ sn s{ng v{ thc gic b{ sp t mt cuc o chnh. B{ thng lng nghe mt c|ch chm ch nhng lun lun tr li rng }y khng phi l{ thi im thc hin. Orlov t hi: c l b{ qu| mm yu v{ th ng khi ng trc mt bc i v i nh th. Ch ca Peter tht h{ khc, v th m{ nhng v bt gi v{ h{nh quyt ng{y c{ng chng cht. ng cng ng{y c{ng t ra th bo i vi v mnh, e da li d b{ v{

230

Ngi {n b{ duyn dng

ci ngi kh|c. V{o mt bui chiu say xn, in cung bi th|i im lng ca Catherine v{ bi s bt lc khi khng th khin b{ m ming, Peter ra lnh bt giam b{. Tin tc nhanh chng c truyn i, th l{ Orlov vi v~ cnh b|o Catherine rng b{ s b tng ngc hoc b x t tr phi b{ cp tc h{nh ng. Ln n{y Catherine khng tranh lun na; b{ kho|c ln mnh b tang bnh d nht, tc vn cha chi xong, theo ch}n Orlov ti mt chic xe nga ang i ri phng nhanh ti doanh tri qu}n i. Lc ti ni, nhng ngi lnh ph phc xung t hn ln vt |o b{ h ~ nghe ni nhiu v b{ nhng cha h thy b{ bng xng bng tht, trng b{ nh bc tng Madonna bin th{nh ngi tht. H a cho b{ mt b qu}n phc, kinh ngc trc v p ca b{ khi mc trang phc ca {n ng, v{ ln ng n Cung in Ma ng di s ch huy ca Orlov. Cuc h{nh qu}n ng{y mt rm r khi i qua nhng ng ph St. Petersburg. Mi ngi hoan h Catherine, ai cng cm thy Peter phi b trut ph. Chng my chc c|c mc s n ban li cu nguyn cho b{, khin cho d}n chng c{ng thm h{o hng. V{ sut t u ch cui, b{ vn thinh lng v{ im m, nh th tt c u theo s sp t ca s mnh. Khi tin tc ti tai Peter v cuc ni lon thanh bnh n{y, ng tr nn in lon, v{ chp nhn tho|i v v{o ngay m . Catherine tr th{nh n ho{ng m{ khng cn mt trn |nh hay mt ting sng n{o. Khi cn nh, Catherine rt thng minh v{ tr{n y sc sng. M b{ mun c mt ngi con g|i bit nghe li hn l{ l{m ngi kh|c la mt, v{ nh vy s l{ mt c d}u tt, bi th b{ lun phi chu v khi nhng li bnh phm, b{ ~ to nn mt bc bnh phong bo v chng li nhng li bnh phm y: b{ hc c|ch

231

Ngh thut quyn r

chiu lng nhng ngi kh|c ho{n to{n nh mt c|ch trung ha s hung hng ca h. Nu b{ kin nhn v{ khng |p t vn th thay v tn cng h s mc phi ba m ca b{. Lc Catherine n nc Nga tui 16, khng c bn b hay ng minh }y b{ ~ |p dng nhng k nng m{ b{ ~ hc c khi i mt vi ngi m nghin khc ca mnh. Khi i din vi tt c nhng con qu|i vt trong triu nh n ho{ng Elizabeth oai nghim, ngi chng u tr, v s nhng k phn bi v{ mu chc b{ nhn nhng, chiu lng, ch i, v{ quyn r. T l}u b{ vn hng mong mun c tr th{nh mt n ho{ng v{ bit r chng mnh t hi n th n{o. Nhng c ngha l g khi gi{nh quyn thng tr trong bo lc, kh|c n{o gi{nh ly mt quyn lc m{ c ngi chc chn s cho l{ phi ph|p, ri sau c phi lun nm np lo s rng c ng{y mnh cng s b trut ph? Khng th nh vy c, phi i thi c chn mi v{ b{ phi khin chnh thn d}n a mnh ln ngai v{ng. chnh l{ phong c|ch l{m c|ch mng y n tnh: bng c|ch t ra th ng v{ kin nhn, Catherine |m ch rng b{ khng hng th vi quyn lc. Hiu qu tht nh nh{ng quyn r. Lun lun c nhng ngi kh tnh m{ bn phi i mt nhng ngi bt an kinh nin, nhng k cng u ht thuc cha, nhng k hay than phin in lon. Kh nng trn tnh nhng ngi n{y ca bn s l{ mt k nng v gi|. D vy bn cng cn phi cn thn: nu bn b ng h s ln |t bn; nu t ra quyt o|n, bn s khin cho nhng phm cht bt thng ca h tr nn t hi hn. S quyn r v{ hp dn chnh l{ nhng v kh t|c chin hiu qu nht. B ngo{i h~y t ra lch thip. Thch nghi vi mi t}m trng ca h. Cn bn trong, h~y tnh to|n v{ ch i: s

232

Ngi {n b{ duyn dng

nhng b ca bn ch l{ mt chin lc ch khng phi l{ mt c|ch sng. Khi thi c n, v{ chc chn s n, th c s xoay chuyn. S hung hng ca h s y h v{o rc ri, v{ iu s t bn v{o v tr l{m ngi gii tho|t h, gi{nh li th thng phong. (Bn cng c th quyt nh rng mnh ~ chi ri y h v{o qun l~ng.) S quyn r ca bn ~ ngn khng cho h nhn thy trc iu n{y hoc tr nn nghi ng. C mt cuc c|ch mng c th c tin h{nh m{ khng c bt k mt h{nh ng bo lc n{o, ch n gin l{ ch i cho qu t|o chn v{ rng xung. BIU TNG Chic Gng. Ct c|ch ca bn dng nn mt chic gng trc mt nhng ngi kh|c. Khi h nhn thy bn h nhn thy chnh con ngi h: gi| tr, s thch, hay thm ch c khuyt im. Mi tnh c mt i vi chnh hnh bng ca h tht thoi m|i v{ th gi~n; h~y nui dng cho mi tnh y. S chng ai thy c nhng g ng sau chic gng. IM YU C nhng ngi c min nhim trc sc quyn r ca Ngi {n B{ Duyn D|ng, c bit l{ ngi ym th v{ loi ngi t tin n mc khng cn s ng h t ngi kh|c. Nhng ngi n{y xem loi Ngi {n B{ Duyn D|ng l{ ranh ma v{ la di, v{ c th g}y kh chu cho bn. Gii ph|p l{ c l{m nhng g Ngi {n B{ Duyn D|ng theo t nhin vn thng hay l{m: tht th}n thin v{ duyn d|ng. H~y t bo v quyn lc ca mnh bng con s ngi ngng m bn v{ ng quan t}m n mt v{i ngi m{ bn khng th quyn r. Tnh tt ca Catherine i i vi mi

233

Ngh thut quyn r

ngi ~ to nn nhiu thin cm v{ v sau rt c li cho b{. i khi l ra mng vut ca mnh li l{ s duyn d|ng. C mt ngi bn khng thch? Cng khai th tht iu , dng nn c gng quyn r mt k th nh vy, v{ mi ngi s ngh bn l{ ngi chn tht, khng la di lm. Disraeli cng b kh chu nh vy i vi ngi b|o ng ca ng, William Gladstone. Nhng mi nguy khi quyn r trong chnh tr thng kh x l hn: c|ch bn ha gii, mu mo, linh hot khi tip cn n chnh tr chc chn s to ras mt s k th nhng ngi c bit tin tng v{o ng c ca h{nh ng. Nhng ngi quyn r cng chng nh Bill Clinton hay Henry Kissinger thng c th ly lng c c nhng i th cng rn nht nh v{o s duyn d|ng ca bn th}n h, nhng h li khng th c mt tt c mi ni ngay c. Nhiu th{nh vin ngh vin Anh cho rng Disraeli l{ tn ranh m~nh qu quyt; v c| nh}n th tnh c|ch duyn d|ng c th l{m h mt i cm gi|c y, nhng ng li khng th tip xc vi tng ngi mt trong Ngh vin. Trong nhng giai on kh khn, khi mi ngi mong mun nhng iu thc cht v{ chc chn th s quyn r khng cn t|c dng. Nh trng hp v Catherine i cho thy, vic chn thi im mang tnh quyt nh. Bn th}n ngi quyn r phi bit khi no cn phi n mnh v{ thi im n{o l{ chn mui th hin sc mnh thuyt phc ca mnh. V mm do l{ mt c tnh ca h, i khi h cng cn phi linh ng h{nh ng mt c|ch cng rn. Chu An Lai, mt chnh tr gia mm do, linh hot, vn c th l{ mt ngi cng sn kin nh khi cn thit. ng bao gi tr th{nh n l cho sc mnh quyn r ca chnh mnh; phi bin n th{nh mt th cng c m{ bn c th ty s dng.

234

NGI C UY TN
Uy Tn c sc cun ht mi ngi. N xut ph|t t phm cht bn trong con ngi s t tin, nng lc gi cm, tnh qu quyt, s tha m~n nhng iu m{ hu ht mi ngi u thiu v{ mong mun c c. Phm cht n{y ta ra, th hin qua tng c ch ca Ngi C Uy Tn, l{m h trng c bit v{ t{i gii, v lm ta hnh dung h khng ch l{ nhng g ta ang trng thy: h l{ thn, th|nh, sao tri. Ngi C Uy Tn bit c|ch |nh bng uy tn ca mnh bng |nh nhn sc so, li ni chuyn hng hn v kh sc b n. H c th quyn r rt nhiu ngi. H~y hc c|ch to ra o gi|c ngi c uy tn bng c|ch ta ra tnh c|ch d di nhng vn t ra im nhin, khng thin kin. MA LC THU HT Ma lc thu ht l{ s quyn r mc s ng. Nhng ngi c ma lc thu ht l{m cho nhiu |m ng ngi em lng yu h, ri sau dn dt h theo. Qu| trnh l{m cho nhiu ngi trt yu h th n gin v{ i theo mt con ng tng t vi vic quyn r tng ngi mt. Ngi c ma lc thu ht c mt v{i c| tnh n{o to ra sc thu ht y quyn lc l{m cho h tr nn ni bt. C| tnh c th l{ s t tin ca h, bn tnh gan d, s bnh thn. H gi cho nhng c| tnh n{y huyn b. H khng h l gii s t tin Ma lc thu ht s c hiu |m ch n mt phm cht l thng ca mt ngi, khng k n vic cho d phm cht n{y l{ tht s, b coi l{ th hay o|n chng. quyn lc ca ngi c ma lc thu ht, t , s |m ch n mt lut l thng tr con ngi, cho d l{ v ngo{i ni bt hay v trong ni bt, c|i m{ s phc tng c gi|m s|t bi v

235

Ngh thut quyn r

hay s m~n nguyn ca h bt ngun t }u, th nhng mi ngi c th cm nhn c; n ta ra bn ngo{i m{ khng cn phi ra v n lc c thc. Gng mt ca nhng ngi c ma lc lun lun si ni, tr{n y nng lng, ao c v{ s cnh gi|c (c|i nhn ca mt ngi tnh, mt c|i nhn ngay lp tc thu ht thm ch hi tnh t na). Chng ta vui v i theo nhng ngi c ma lc thu ht bi v chng ta thch c l~nh o, c bit thch c ngi kh|c ha hn vic mo him hay phn thnh. Chng ta |nh mt bn th}n mnh cn nguyn l{ do h, tr nn tri buc mt c|ch y m vi h, cm thy |ng sng hn bng cch tin tng ni h - l{ chng ta yu h mt ri. Ma lc thu ht li dng v{o tnh dc b kim ch, to ra mt s tnh |i. Tuy nhin, nhng ngun gc ca ngn t khng nm di tnh dc m{ cn v{o tn gi|o, v{ tn gi|o vn cn gn cht mt c|ch s}u m trong ma lc thu ht hin i.

nim tin ca h v{o phm cht l thng ca mt ngi c bit.

MAX WEBER, Trch t Max Weber: Nhng b{i lun v x~ hi hc, c HANS GERTH V[ C.WRIGHT MILLS bin tp.

V{ c Cha ni vi ng Mose rng: h~y vit nhng li n{y ra, theo ng nhng li n{y ta ~ lp ra giao c vi ngi v{ con c|i t-raen. V{ ng Mose ~ cng vi c cha trong 40 ng{y m, ng cng khng n b|nh m hay ung nc g ht. Mose vit ln nhng tm bng nhng li ni giao c, mi iu rn. Khi ng Mose t ni Sinai i xung, trong tay cm hay tm bia chng c C|ch }y h{ng nghn nm, con khi ng t ni i xung, ngi tin v{o thn th|nh v{ t}m linh, Mose khng h bit rng th nhng rt t ngi c th chng da mt ca ng bng s|ng bi v ng ~ ni

236

Ngi c uy tn

kin c mt iu k diu, mt s th hin bn ngo{i ca sc mnh thn th|nh. Tuy vy, mt ngi m{ c v nh ang c s hu bi mt t}m linh thn th|nh ( ni c nhiu ngn ng, h{o hng m say xut thn, c|ch din t nhng gic mng m~nh lit) th ni bt ln nh l{ ngi c thn linh chn lc ra. V{ ngi n{y- mt linh mc hay mt nh{ tin tri- c c sc mnh to ln hn nhng ngi kh|c. iu g ~ khin cho d}n Hp-ri tin tng ni ng M s m{ i theo ng ta ra khi Ai cp, v{ vn trung th{nh vi M s mc d h m~i lang thang v tn trong hoang mc? \nh nhn trong mt ng, nhng t ng y cm hng, gng mt ng mi ln i xung t ni Sinai ng l{ rc s|ng hn ln. Tt c nhng iu n{y cho ng d|ng v va c cuc tr chuyn trc tip vi c Cha v{ l{ ngun quyn lc ca ng. V{ nhng iu n{y l{ c|i c hiu l{ ma lc thu ht, mt t bt ngun Hy lp nhm |m ch n nhng nh{ tin tri hay n bn th}n ca c Cha. Trong giai on u ca o C c, ma lc thu ht l{ mt mn qu{ hay l{ mt t{i nng c n ca c Cha h c n m{ l ra

chuyn vi c Cha. V{ khi m{ Aaron v{ tt c con ci t-ra-en nhn thy ng Mose, ngm nhn ng, da mt ca ng bng s|ng nn mi ngi s h~i n gn ng. Nhng ng Mose ku gi h li; v{ Aaron v{ tt c nhng ngi l~nh o chi h quay tr li vi ng, v{ Mose ni chuyn vi h. M{ sau , tt c con c|i t-ra-en n gn ng, ng k li nhng mnh lnh m{ c Cha ~ ni vi ng trn ni Sinai. V khi Mose dng ni chuyn vi h, ng i mt chic m{n che mt. Nhng bt c khi n{o Mose {m o vi c Cha ng ci m{n che mt ra cho n khi ng i ra, v{ khi ng i ra m{ ni cho con ci t-ra-en iu ng c ra lnh, th con c|i t-ra-en nhn thy gng

237

Ngh thut quyn r

s T mnh ca Ng{i. Hu ht tn gi|o u do ngi c ma lc thu ht (Charismatic) s|ng lp nn, mt ngi m{ ph b{y ra bn ngo{i nhng du hiu c n ca Thin cha. Qua nhiu nm tri, th gii tr nn c l tr hn. Con ngi dn dn tin n nm gi quyn lc khng bi do quyn ca thn linh m{ bi v h c tranh c, hay l{ h chng t c s cnh tranh ca h. Tuy vy, nh{ x~ hi hc ln ngi c u th k XX Max Webber ~ nhn xt rng mc cho s tin b cho l{ c ca chng ta th vn c nhiu hn nhng ngi c ma lc thu ht hn bao gi ht. Theo nh{ x hi hc Weber, iu m{ m t c c im ca mt ngi c ma lc thu ht chnh l{ v ngo{i kh|c thng trong tnh c|ch ca h, s tng xng vi mt du hiu c c n ca Thin cha. L{m c|ch n{o kh|c na gii thch c sc mnh ca mt Robespierre hay mt Lenin khng? Hn bt c mt iu g kh|c n chnh l{ sc ht ca nhng c| tnh mnh m m{ l{m cho nhng ngi n{y ni bt v{ l{ ngun quyn nng ca h. H khng h

mt ng Mose s|ng chi; v{ Mose s che mt li ln na cho n khi ng ta ln {m o vi Ngi.

S|ch Xut h{nh #$:25 Bia c c.

S xu xa ca mt ngi {n ng l{ to ra s hp dn m{ ti khng th n{o l gii ni thm ch cho bn th}n mnh, v{ trong chng mc nh th, mc d ti khng h s thn th|nh hay ma qu, nhng khi ti c mt trong s hin din ca hn ta th ti sn sang run ry nh mt a tr, v{ hn ta c th khin ti t qung bn thn mnh vo ngn la. |m ng cha bao gi thm kh|t g sau s tht ht. Con ngi i hi nhng o gi|c v{ khng th n{o l{m c

238

Ngi c uy tn

ni v c cha m{ ni v nguyn nh}n to ln, nhng tm nhn ca mt x~ hi trong tng lai. Sc li cun h chnh l{ tnh cm; h c v nh c s hu. V{ nhng kh|n gi ca h h{nh ng mt c|ch phn ph ging nh nhng v kh|n gi trc l{m vi mt nh{ tin tri vy. V{o nm 1924, khi Lenin va mt, ngi ta hnh th{nh nn mt s th cng tng nh ng, chuyn ng t mt ngi l~nh o cng sn th{nh mt v thn.

g m{ khng c nhng o gi|c . H lin tc cho nhng quyn lc i trc khng c thc |p o c|i c thc; con ngi hu ht b nhng ci khng c tht g}y nh hng mnh m nh nhng iu c thc. H c mt khuynh hng hin nhin khng th ph}n bit gia hai Ng{y nay, bt k mt ngi n{o iu n{y. m{ s hin din ca h, ngi m{ li ko c s ch khi bc v{o mt Trong s d}n d cn phng u c ni l{ s hu ma tha ang sng bn l x~ lc thu ht. Cho d thm ch nhng loi hi (v{o tui trung ngi t cao qu hn nhng l ra nin) th lun lun c c du vt ca phm cht n{y bi mt khuynh hng n thun l{ do ngn t ni ra. Ma lc mnh m l{ mt thu ht ca nhng ngi n{y b him ngi l~nh o mt v{ khng th l gii ni, cha bao gi ngi khng c chuyn minh bch ht. H c mt s t tin bt mn, hay c l l{ mt v thng. H c mt t{i nng thin ph tu s b o hay th{y tu (thng l{ s uyn chuyn trong ngn ngi m{ g|nh tr|ch ng) khin cho h tri ra trong |m nhim khng ch n ng. H din t mt gic mng. chng gin l{ mt ngi th|nh ta c th khng nhn ra n, nhng s m{ cn l{ mt nh{ tin

239

Ngh thut quyn r

hin din ca h chng ta c c kinh nghim tn gi|o : chng ta tin v{o nhng con ngi n{y m{ khng cn c bt k mt bng chng hp l n{o cho vic tin nh th. Khi c gng pha ch mt t|c ng ca ma lc thu ht, ch bao gi qun ngun gc tn gi|o ca sc mnh . Bn bt buc phi ta ra mt phm cht ni t}m m{ phm cht c mt gc tn gi|o hay t}m linh i vi n. Cp mt ca bn phi ph|t ra ngn la ca mt nh{ tin tri. Ma lc thu ht ca bn phi c v t nhin, nh th ma lc bt ngun mt c|ch b n vt xa tm kim so|t ca bn, mt t{i nng ca nhng v thn. Trong ci th gii khng c o tng v{ l tr n{y, con ngi khao kh|t mt s kinh qua trong tn gi|o, c th trong mc mt nhm ngi. bt c mt du hiu n{o ca ma lc thu ht th hin c mun tin v{o mt iu g . V{ khng cn iu g y quyn r hn bng vic to cho con ngi ta tin v{o m{ i theo.

tri hay thm ch cn l{ mt v th|nh sng. trn sc mnh ca ngun linh hng hay s mc khi i vi iu m{ ngi cho l{ ngun gc thn th|nh, v l~nh o n{y s ra sc lnh cho nhng ca ng mt nhim v cng ca nhng chiu hng v i v{ ca tm quan trng l{m rung chuyn th gii. Vic kt |n ngi c nhim v nh th, ngi c chn mt c|ch thn linh thc hin mt nhim v phi thng, ~ cung cp cho nhng ngi mt phng hng v{ ngi bi ri nhng mi lin h v{ nim hy vng mi. Cho h khng ch n gin l{ mt ni Ma lc thu ht bt buc phi c trong th gii m{ l{ mt v thn b, nhng nh vy khng c ni rc r c nht v ngha l{ bn khng th hc hi mt v{i nh. Mt loi anh em ca m|nh khe n{o m{ s ni bt ln ma loi hnh n{y t n cm nhn n u t, b tr n

240

Ngi c uy tn

lc thu ht m{ bn ~ s hu ri, hay l{ s cho bn v b ngo{i ca ma lc . Sau }y l{ nhng c tnh c bn s gip to ra c hnh bng ca ma lc thu ht:

mt c|ch ring bit v{ trn nhng c|i cht bnh thng, cng cng chia s trong nhng quyn nng k diu ca ngi Mc ch: nu con ngi tin . -Norman Cohn, ci th rng bn c mt k hoch, tin rng bn ca thin nin k. bit bn ang i }u th h s i theo bn mt c|ch bn nng. Chiu hng n{y khng c vn g ht: lc ra mt Cp mt ca nguyn nh}n, mt l tng, mt tm Rasputin mi k qu|i nhn v{ ch ra c bn s khng quay l{m sao! mt ph n ~ mng mng trong mc ch ca bn. th nhn nh th, c ta Con ngi s tng tng rng s t ~ n lc lm kh|ng tin ca bn bt ngun t mt c|i g c li sc nh hng c thc, nh l{ nhng ngi Hp-ri c ca Rasputin. Ngi ph xa tin l{ ng M s hp nht vi c n tip tc ni rng c cha, n gin ch v ng ta biu hin ra mi ln c ta gp c nhng du hiu bn ngo{i. Rasputin th c lun lun S ch nh l{ mt con ngi ngc nhin vi quyn ma lc thu ht hai mt trong thi k nng ca c|i lic mt , kh khn rc ri. Bi b hu ht ngi mt c|i lic mt m{ ta u do d trc khi h{nh ng gan khng th n{o chng li d (thm ch khi m{ h{nh ng l{ c|i b c trong bt c thi yu cu), s t qu quyt mt mnh s gian n{o. C mt c|i g l{m cho bn l{ trung im ca s ch . ngt ngt trong c|i Ngi ta s tin v{o bn qua mt m~nh nhn t t v{ lch thip lc n gin ca c| tnh bn. Khi n{y; nhng cng cng

241

Ngh thut quyn r

Franklin Delano Roosevelt c c quyn lc trong thi k khng hong, |m ng cng chng c rt t nim tin l{ ng c th ho|n chuyn mi th li. Nhng ch trong v{i th|ng u ti v ng ~ bc l c s t tin, tnh quyt o|n v{ s r r{ng trong vic gii quyt nhiu vn ca quc gia, m{ cng chng bt u coi ng nh l{ ng cu tnh ca h, mt ai vi ma lc thu ht m~nh lit. S b him: s b him nm di tr|i tim ca ma lc thu ht, nhng n l{ mt loi b him c bit, mt s b him c din t bi m}u thun. Ngi c ma lc thu ht c th va l{ ngi v sn v{ ngi qu tc (Mao Zedong), va tt bng v{ t{n |c(i Peter), va khch ng v{ th nh bng | (Charles de Gaulle), va th}n thin v{ xa c|ch (Sigmund Freud). Bi v hu ht mi ngi u c th tin o|n c, t|c ng ca nhng m}u thun n{y l{ ma lc thu ht mnh m. Nhng t|c ng n{y khin cho bn kh m{ tm hiu c, thm v s phong ph cho c| tnh bn, l{m cho ngi ta ni chuyn vi bn. thng thng s

lc l{ c|i lic nhn ranh ma v khn kho. Con ngi th v dng di thn ch ca ch y quyn nng , n s c cm nhn trong tng th con ngi ng ta. Tuy nhin, bn c l s mt mi bi sc m hoc n{y, nhng m{ bn li rt mun c trn tho|t sc m hoc , c c|ch n{o hay c|ch kh|c bn lun lun thy bn th}n mnh b li ht li v{ b cm gi. * Mt c g|i tr ~ c nghe v mt v th|nh mi xut th}n t tnh ca c g|i n th n{y, v{ c g|i ~ gh thm v th|nh kim s hng dn v tm linh v khai tr. C g|i cha bao gi c trng thy ng ta hay ch}n dung ca ng trc , }y l{ ln u tin c g|i n gp ng ta ti gia. Khi ng ta

242

Ngi c uy tn

tt hn nu bn l ra nhng s m}u thun ca bn mt c|ch chm r~i v{ thin t (nu nh bn qung chng ra ngo{i, m}u thun n{y ln m}u thun kh|c, ngi ta c th ngh l{ bn c mt c| tnh bt thng. H~y th hin s huyn b ca bn mt c|ch t t v{ li ni s lan ra. Bn cng bt buc phi gi con ngi trong tm tay ca bn, ngn chn h kim tm ra bn. Mt kha cnh kh|c na ca s b him l{ mt s ni xa ni gn s iu k l. V ngo{i ca s thin ph tin tri hay t}m l s thm v{o thn sc cho bn. H~y tin o|n nhng s vic mt c|ch c uy quyn v{ con ngi s thng tng tng rng iu bn ni l{ ~ ng. S thn thnh: hu ht tt c chng ta bt buc phi thng xuyn tha hip sng cn; c|c v th|nh th khng phi l{m th. C|c v th|nh sng st qua c|c l tng ca h m{ khng cn phi quan t}m n kt qu. T|c ng thn th|nh n{y d{nh cho ma lc thu ht. S thn th|nh i xa hn tn gi|o: c|c chnh tr gia c tnh cht kh|c

xut hin v{ ni chuyn vi c th c ~ ngh ng ta ging nh l{ mt trong nhng ngi i thuyt ging cho nng d}n m{ c thng thy chnh qu nh{ ca mnh. \nh nhn m m ca mt tu s lch thip v{ m|i tc m{u n}u nh c chia ra mt c|ch gin d xung quanh gng mt n gin m{ |ng tn trng n{y, tt c ngay lc u ~ to nim tin tng cho c g|i. Nhng khi ng ta n gn c g|i hn na, ngay lp tc c ta cm nhn rng mt con ngi kh| kh|c l na ng ta, mt ngi b him, mu mo v{ thi n|t, cn thn ng sau |nh mt ca ng ta li ta ra s tt bng v{ h{o hip. *ng ta ngi i din vi c g|i, i ln v gn pha c g|i, v{

243

Ngh thut quyn r

bit ging nh George Washington v{ Lenin u t c danh ting mt c|ch thn th|nh bng vic sng n gin, mc d h u c quyn lc bng c|ch kt hp tng xng nhng gi| tr chnh tr v{o nhng cuc sng ca c| nh}n h. C hai ngi {n ng n{y thc s c tn l{m thn sau khi h qua i. Albert Einstein cng to|t ra c s thn th|nh nh tr nh, khng sn lng tha hip, chm m trong th gii ca chnh mnh. Cha kha }y chnh l{ bn phi c ri nhng gi| tr cm gi mt c|ch s}u sc; m{ mt phn gi| tr khng th b gi mo c, t nht l{ khng c, khng phi nhng li c|o buc nguy him v s bp bm s hy dit ma lc thu ht ca bn trong thi gian d{i. Bc k tip l{ th hin ra, c{ng n gin v{ thin t c{ng tt, rng bn sng c|i m{ bn tin v{o. Cui cng l{ din mo n ha v{ khim nhng c th dn dn chuyn sang ma lc thu ht min l{ bn c v ho{n to{n thoi m|i vi iu . Ngun gc ma lc thu ht ca Harry Truman v{ thm ch ca Abraham Lincoln l{ ra v ging nh mt ngi

cp mt m{u xanh nht ca ng i m{u tr nn s}u lng v{ en ti hn. Mt c|i lic mt ham mun nhn c g|i qua khe mt ca ng ta, }m xo|y v{o c g|i v{ cm gi c g|i am m. Mt s nng n nh ch ~ thng lnh ho{n to{n t chi ca c gi hi m gng mt nhiu vt nhn ca ng, b bp mo v ham mun n{y, n gn gng mt c g|i. C g|i cm nhn c hi th nng hi ln hai g m mnh v nhn thy i mt ca ng ta len ln o qua th}n th bt lc ca c (bc ch|y t hc mt) ra sao, cho n khi ng ta h mi mt xung vi mt v khiu gi. ging ni ca ng ta rt v{o tai c g|i li th thm nng n{n v{ ng ta lm bm nhng li d}m dc l

244

Ngi c uy tn

thng d}n. Ti hng bin: Mt ngi c ma lc thu ht ph thuc v{o sc mnh ca nhng li ni. L do th n gin:li ni l{ c|ch nhanh nht to ra s x|o trn tnh cm. Nhng li ni c c|nh, l{m phn chn, khuy ln s gin d m{ khng cn phi |m ch n bt c iu g thc s. Trong sut cuc ni chin T}y ban nha, Dolores Gomez Ibarruri, c bit n l{ La Pasionaria, ~ c nhng b{i din vn trc cng sn m{ nhng b{i n{y mnh m mt c|ch tnh cm nh l{ quyt nh mt v{i thi khc ch cht trong thi chin. th{nh cng trong loi hnh hng bin n{y, s c hiu qu nu ngi ni v{ kh|n gi c cng tnh cm v{ theo kp li ni vi nhau. Tuy nhin, t{i hng bin c th c hc hi : nhng cng c m{ La Pasionaria ~ s dng nhng |m hiu, nhng khu hiu, nhng s lp li nhp nh{ng, nhng nhm t kh|n gi ni li c th d d{ng c c. Roosevelt, mt loi ngi bnh tnh, qu tc ~ c th bin bn th}n ng ta th{nh mt ngi ph|t ngn nn ng, va th hin qua

lm. Ngay khi m{ c g|i sp sa ln n im t b bn th}n mnh cho ngi quyn r n{y th mt k c dy ln m m trong c v{ nh th t mt ni n{o xa xi; c g|i nh li l{ c g|i n l{ hi ng ta v Thin cha.
RENE FULOP-MILLER, RASPUTIN: K XU XA THN THNH.

Chnh do bn cht ca n, vic tn ti ca quyn uy ma lc thu ht th khng n nh mt c|ch c th. Ngi nm gi quyn uy n{y c th xin cha ma lc thu ht; ngi c th cm nhn do Thin cha b ri h nh khi cha Gi su trn c}y thp gi| vy; ngi c l chng t cho nhng ca mnh rng c hnh ~ bin mt khi

245

Ngh thut quyn r

c|ch ng ph|t biu din vn chm r~i v{ nh thi min, va th hin qua c|ch s dng nhng hnh nh tng tng xut sc, s lp li ph }m u, v{ li l hng hn v kinh th|nh. |m ng ng h ng thng tr{o nc mt. C|i kiu chm r~i y quyn uy thng thng c hiu qu hn nhiu so vi tnh cm nng n{n trong thi gian d{i, bi v cung c|ch n{y th khin bn nh b b ba mt c|ch thin t v{ t nhm ch|n hn. S ng kch: Mt ngi c ma lc thu ht th to ln hn cuc sng, c s hin din thm ngo{i. Nhng nam din vin ~ phi nghin cu loi hin din n{y qua nhiu th k; h bit l{m c|ch n{o ng trn mt s}n khu ng ngi v{ l{m ch s ch . Tht |ng ngc nhin, khng phi ngi nam din vin la ht to ln hay l{m iu l{m b mt c|ch in di mi l{ ngi l{m cho ma thut n{y c cng hiu nht, m{ l{ ngi im m, ta ra c s qu quyt ca chnh h c. Kt qu s b hy hoi bng c|ch c gng mnh m. iu cn thit }y l{ s t nhn thc, c c kh nng thy c

ng ta. Ri sau nhim v ca ng ta b dp tt, v{ nim hy vng i ch v{ tm kim cho mt ngi nm gi ca ma lc thu ht.
-MAX WEBER, T MAX WEBER: NHNG B[I LUN VN TRONG X^ HI HC, DO HANS GERTH V C.WRIGHT MILLS BIN TP.

ng ta l{ v thn ca ti. ng ta dn dt h nh l{ mt th g. c to nn bi mt v thn kh|c hn l{ do bn cht. iu hnh th{nh nn mt con ngi tt hn; v{ h i theo ng. Chng li nhng k nh chng ta m{ khng phi t tin. Hn l{ nhng cu b theo ui th vui bt bm v{o ma h. Hay l{ nhng ngi h{ng tht git nhng con rui
-WILLIAM SHAKESPEAR,

246

Ngi c uy tn

bn th}n ca chnh bn nh l{ ngi kh|c thy bn. De Gaulle hiu rng s t nhn thc l{ cha kha cho ma lc thu ht ca ng ta trong hu ht mi ho{n cnh hn lon (s chim ng nc Ph|p ca Nazi, vic t|i x}y dng li t nc sau th chin th hai, cuc ni lon trong qu}n i Algeria), De Gaulle vn duy tr c s im m m{ ng ~ dng mt c|ch m |i trc cn cung lon ca nhng ng nghip ca ng. Khi ng ni, khng mt ai c th ri mt khi ng c. Mt khi m{ bn bit l{m sao l{m ch s ch bng c|ch n{y, n}ng cao hiu qu ln bng c|ch xut hin trong nhng s kin nghim ngh hay nhng nghi l m{ cha y nhng hnh nh cc nhn, l{m cho bn trng c v kiu c|ch {i c|c v{ thn th|nh. S m{u m m d|ng khng c g lin quan n ma lc thu ht ht, n thu ht loi ch sai lm.

CORIOLANUS

M|i vm c n}ng ln khi Presley ng trn s}n khu. Presley ht trong vng 25 pht trong khi kh|n gi ng ht ln nh l{ Ni Vesuvius vy. Ti cha bao gi trng thy mt s phn khch v{ ting la ht n nh th trong c cuc i ti, trc hay sau n{y. Nh{ o din phim Kanter ni. L{ mt ngi quan s|t th ng m t ng b cho|ng bi s trin l~m ca cng cung lon tp th.. mt l{n sng thy triu yu mn d}ng tr{n ln t 9000 con ngi, qua c bc tng S khng cm on: Hu ht cnh s|t h v hai bn con ngi u b c ch v{ c rt t s}n khu, n ngi c|ch tip cn n s v thc ca h - biu din , n}ng anh ta mt vn to ra c nhiu c hi n tm cao ca s |p cho ngi c ma lc thu ht, ngi n{y ng in r.

247

Ngh thut quyn r

c th tr nn mt loi m{n hnh m{ nhng ngi kh|c chiu ra nhng tng k l v{ nhng khao kh|t thm kn ca h. Trc tin bn s phi a ra rng bn t b ngn cm hn kh|n gi ca bn (rng bn ta ra mt s gi cm nguy him, khng e s c|i cht, thoi m|i mt c|ch vui v. Thm ch mt gi ca nhng c| tnh n{y s khin cho ngi ta ngh rng bn c quyn lc nhiu hn c|i bn ang c. Trong thp nin nhng nm 1850, mt n din vin ngi M gc Bohem Adah Isaac Menken c th gii a thch qua nng lc gi tnh bung th ca b{ v{ khng h s h~i. B{ xut hin trn s}n khu na h hang, trnh din nhng h{nh ng nh th|ch thc c|i cht; rt t ph n d|m l{m nhng chuyn nh vy trong thi n ho{ng Victoria, m{ mt n din vin kh| tm thng ~ tr nn mt hnh tng c tn sng.

-Mt on m t bui ha nhc ca Elvis Presley ti nh{ ht Hayride vo ngy 17/12/1956. Con ngi bn trong Elvis: t s t}m l hc ca Elvis Aaron Presley.

Ch mt th|ng sau c|i cht ca Evita, hi nhng ngi b|n b|o do ~ phong tn cho b{ l{ th|nh nh}n, v{ mc d iu b c ch n{y l{ mt iu c lp v{ khng c nhng ngi Vatican n nhn nghim tc. C|i kin v s thn th|nh ca Evita vn c gi li trong lng nhiu ngi v{ c xut bn ca vn hc cng hin c chnh ph t{i tr; bng vic t li tn cho S m rng ra iu bn khng b ngn nhng th{nh ph, c|c cm l{ mt phm cht nh trong m trng hc v{ ga in trong cng vic v{ c| tnh ca bn m{ ngm; v{ bng vic ng l ra s m mang i vi v thc tem x|c nhn nhng ca bn. Chnh vic s hu c phm huy chng, vic tc cht n{y ~ bin chuyn nhng ngh s

248

Ngi c uy tn

nh Wagner v{ Picasso th{nh nhng thn tng c ma lc thu ht h. Anh em h ca phm cht n{y chnh l{ s th lng th}n th v{ tinh thn; trong khi phn b nn th cng nhc, nhng ngi c ma lc thu ht c mt s d chu v{ kh nng thch ng m{ ~ biu hin ra s m mang ca h n vi kinh nghim. S nng nhit: Bn cn tin v{o iu g , v{ tin n mt c|ch m~nh lit l{m cho nhng iu b ca bn sng ng v{ mt ca bn s|ng ln. iu n{y khng th n{o l{m gi to c. nhng chnh tr gia khng th n{o tr|nh khi vic phi ni di trc cng chng; iu ph}n bit c nhng ngi c ma lc thu ht chnh l{ h tin v{o nhng li ni di ca h s khin cho h |ng tin hn nhiu. iu i hi phi c trc ht i vi nim tin m~nh lit l{ mt nguyn cn to ln n{o tp hp lc lng li mt cuc vn ng ln. tr nn mt im c v}y quanh i vi s bt m~n ca con ngi v{ ch ra rng bn khng cng chung nhng nghi ng m{ quy ry nhng con ngi bnh thng. V{o

tng na ngi; v vic ph|t h{nh ra nhng con tem theo nghi l. thi gian ph|t sng bn tin tc thi s bui ti c thay i t 8.30 ti xung 8.25, l{ thi gian m{ Evita ~ i v{o s bt t, v{ v{o ng{y 26 ca mi th|ng c nhng |m rc bng uc v{o ng{y b{ mt. V{o ng{y l tng nim th nht c|i cht ca b{, La Prensa ~ in mt c}u chuyn k v mt trong nhng c gi ~ thy c gng mt ca Evita trong mt trng, v{ sau khi iu n{y c rt l{ nhiu nhng cnh tng c bo co trong bo ch. Phn quan trng nht, vic xut bn chnh thc ~ nhanh chng b dng li v s khiu ni tnh thn th|nh d{nh cho b{ ta, nhng s kim ch

249

Ngh thut quyn r

nm 1940, Florentine Girdamo Savonarola ~ phn i quyt lit s bt t ca c Gi|o Ho{ng v{ nh{ th Tin l{nh. Savonarola t cho l{ c n linh hng thing ling, ng tr nn si ni trong nhng b{i thuyt ph|p ca ng ~ g}y ra l{n sng cung tn trong |m ng. Savonarola ~ khuch trng mt nhm n ni ng nhanh chng thng tr c th{nh ph cho n khi c gi|o ho{ng bt gi v{ cho thiu sng ng ta. Ngi ta tin ni Savonarola v s s}u sc trong li c|o buc ca ng ta. Ng{y nay v d v ng ~ c nhiu mi lin quan hn bao gi ht: con ngi c{ng ng{y c{ng b c lp i v{ mong mi c c s tri nghim v sc m{u tn gi|o. H~y cho c tin nng nhit ca bn lan truyn i v{o bt c th g, cho con ngi iu g tin v{o.

khng c thuyt phc cho lm. theo lch nm 1953 ca nhng ngi b|n b|o do Buenos Aires, cng nh trong nhng hnh nh khng chnh thc kh|c th Evita c v trong mt b |o chng m{u xanh da tri truyn thng ca c m ng trinh, hai tay b{ an cho li, c|i u bun b~ ca b{ nghing sang mt bn v{ c vng ha quang bao ph xung quanh.
NICOLAS FRASER V MARSY NAVARRO, EVITA.

i vi ti m{ ni, ti c mt t{i nng ca S yu ui: Nhng ngi c mt ngi g}y m. ma lc thu ht biu l ra mt nhu cu NAPOLEON BONARPARTE, TRONG CUN NAPOLEON: d{nh cho s yu v{ c yu. H m CHO V[ CHNG LI, CA mnh ra i vi kh|n gi ca h v{ thc PIETER GEYL. ra h ht ht nng lng ca kh|n gi, ha ra kh|n gi l{ ngi b nhng con Ti chng h gi b ngi c ma lc thu ht n{y tch np l{m mt v th|nh nh}n

250

Ngi c uy tn

nng lng, khuynh hng n{y ang gia tng . Bn pha ngi yu ui i vi ma lc thu ht th l{m cho phe t tin tr nn mm lng, iu n{y c th coi l{ s say m in cung v{ s e da.

g ht, nhng m{ ti tin v{o li hng dn thn th|nh, quyn lc thn th|nh v{ li tin tri thn th|nh. Ti khng c hc h{nh, cng khng T v ma lc thu ht c lin phi l{ mt chuyn gia quan ti nhng cm xc tng t nh trong bt c l~nh vc c tnh yu, n lt bn phi l ra tnh th n{o ht nhng m{ yu ca bn d{nh cho nhng ngi i ti th}n thin v{ bn theo bn. Cng vic n{y l{ mt phn tnh th}n thin ca ti l{ ch yu trong ma lc thu ht m{ tiu chun ca ti lun. Malcom X, c trch Marilyn Monroe to ra trc ng knh trong EUGENE VICTOR m|y quay. Marilyn vit trong nht k WOLFENSTEIN, NHNG NN rng: ti bit mnh thuc v qun NH]N CA NN QU]N CH: chng v{ th gii, khng ch v ti c t{i MALCOM X V[ CUC C\CH MNG CA D]N DA EN. hay thm ch ti xinh p i na m{ bi v ti cha tng bao gi thuc v bt c th g hay bt c ai kh|c na. Qun iu u tin m{ ti chng l{ gia nh ca ti, l{ ch{ng quan trng ht thy ho{ng t quyn r duy nht v{ l{ m|i chnh l{ khng th c m duy nht ti tng m c. Trc c uy tn m{ khng ng quay, Monroe t nhin bng ln c s huyn b, bi v c sc sng, t|n tnh v{ g}y hng th i c}u: quen qu| ha ln vi qun chng v hnh n{y. Nu nh trong khun mu n{y, kh|n gi khng cm nhn c tnh th|i v{ nhng hot c|ch n{y trong bn, h s quay lng li ng tr c ca mt vi bn. Mt kh|c, bn ch bao gi ra ngi l~nh o lun

251

Ngh thut quyn r

v thao tng hay tng thiu. H~y tng tng qun chng ca bn nh l{ mt c| nh}n n l m{ bn ang ra sc quyn r khng c g quyn r con ngi hn l{ th cm gi|c m{ h mong mi S phiu lu mo him: Nhng ngi c ma lc thu ht th khng tu}n theo mt quy tc n{o. H c v phiu lu v{ ri ro m{ thu ht c nhng con ngi bun t. H~y gan d v{ dng cm trong nhng h{nh ng ca bn (bn ngi ta thy bn ang nhn ly nhng ri ro v iu tt p ca ngi kh|c). Napoleon lun lm cho nhng binh lnh ca ng an t}m khi thy ng ng cnh sung i b|c trn chin trng, Lenin i li mt c|ch cng khai trn ng ph mc cho ng nhn c rt nhiu li e da git cht. Nhng ngi c ma lc thu ht ln mnh c trong nhng vng nc ri ren, mt tnh hung khng hong cho php h khoe ra s d|m l{m ca h m{ tng cng thn sc cho h. John F.Kennedy bng s|ng ln trong vic gii quyt khng hong tn la Cuba, Charles de Gaulle khi i mt vi cuc

lun phi l{ mt iu g m{ ngi kh|c khng th n{o cng nhau thm d c, iu g l{m cho h kh hiu, khuy ng h, v{ tp trung s ch ca h.. nm ly phn d tr mt cht kin thc b mt m{ c bt c khonh khc n{o xen v{o, v{ hiu qu hn l{ bn cht ca mt diu ngc nhin. S trung th{nh }m ca |m ng s l{m cng vic cn li. Khi m{ ngi l~nh o ~ c |nh gi| l{ c kh nng thm v{o trng lng ca c| tnh ng ta n vi nhng nh}n t c bit ca bt c tnh hung n{o, nim hy vng v{ s t tin ang xy n s thm v mt c|ch mnh m i vi s trung th{nh t nim

252

Ngi c uy tn

ni lon Algeria. H cn nhng vn tin ngi l~nh o . n{y ra v c ma lc thu ht, v{ Charles de Gaulle, Li gm, trong David tht ra mt v{i ngi thm ch t c|o Schoenbrun, ba cuc i ca h l{ khi ln nhng tnh hung (V Charles de Gaulle. d Kennedy trong chnh s|ch bn b vc chin tranh ca i ngoi) th hin tnh yu ca h d{nh cho s phiu lu. H~y a ra bn tnh anh hng l{m cho bn th}n bn c ma lc thu ht ko d{i n ht cuc i bn. Tr|i li, mt cht xu du hiu n{o ca s hn nh|t hay s rt r s hy hoi ht bt c nhng ma lc thu ht n{o m{ bn c c. Sc hp dn: Nu c bt c mt s vt tng trng b ngo{i quan trng trong vic quyn r th chnh l{ i mt. i mt biu l s khch ng, s cng thng, s hn nhin m{ khng cn ni ra mt li n{o ht. Trong ngh thut quyn r, nhng truyn t gi|n tip quan trng lm, v{ trong ma lc thu ht cng th. Th|i ca nhng ngi c ma lc thu ht c th nh c v{ bnh tnh, nhng cp mt ca h nh c nam ch}m ht vy, h c mt |nh nhn chm chm xuyn thu l{m x|o trn tnh cm ca nhng mc tiu ca h, ra sc p buc m{ khng cn li ni hay h{nh ng g ht. \nh nhn chm chm m~nh lit ca Fidel Castro c th khin cho i th ca ng li bc im lng. Khi Benito Mussuolini b gp th th|ch, ng s o trn hai mt, l ra trng trng theo c|ch l{m cho con ngi e s. Tng thng Indonesia, Kusnasosro Sukarno, c |nh nhn c v nh th ng ta c c nhng suy ngh vy. Roosevelt c th l{m cho con ngi ca ng gi~n n theo mun, khin cho c|i nhn m m ca ng va thi min va da nt. Nhng cp mt ca nhng ngi c ma lc thu ht khng bao gi l ra s s h~i hay khip m.

253

Ngh thut quyn r

Tt c nhng k nng n{y th c th t c. Napoleon d{nh nhiu thi gian ng trc gng, to ra |nh nhn m phng theo khun mu ca nam din vin lng danh ng thi Talma. Cha kha l{ s t kim so|t. C|i nhn khng phi nht thit l{ gay gt; c|i nhn cng cn ch ra s m~n nguyn. H~y nh rng: cp mt ca bn c th ph|t ra ma lc thu ht, nhng cp mt bn cng t gi|c bn gi to. ng mt vt tng t nh th c c hi. h~y thc h{nh hiu qu m{ bn mong mun. Ma lc thu ht tht s c ngha l{ kh nng ph|t ra bn trong v{ din t ra bn ngo{i s kho|i tr| tt cng, mt kh nng m{ l{m cho mt ngi th{nh i tng ch mnh m v{ c nhng ngi kh|c bt chc mt c|ch thiu suy ngh. LIAH GREENFIELD C IM NI BT Nh tin tri k diu: V{o nm 1425, mt c g|i nng thn t vng qu Domremy ca nc Ph|p, c Joan of Arc, ~ mng ln u l{: Khi ti mi ba tui th Cha ~ truyn mt li ni hng dn ti. Ging ni l{ ging ca th|nh Michael v{ th|nh n vi mt thng ip t Cha: Joan c chn l{ ngi gii tho|t cho nc Ph|p khi bn x}m lc ngi Anh, bn chng lc by gi ang cai tr hu ht t nc n{y, v{ kt qu ca s hn mang v{ chin tranh. C cng s khi phc li vng min vua nc ph|p cho ho{ng t - the Dauphin, sau ny l vua Charles VII, ngi tha k chnh |ng. Th|nh Catherine v{ Th|nh Margaret cng ni vi Joan. Nhng gic mng ca b{ th sinh ng mt c|ch kh|c thng: b{ mng thy th|nh Michael, c chm v{o Th|nh v{ c ngi thy th|nh.

254

Ngi c uy tn

Lc u Joan khng k cho ai nghe v iu b{ mng thy; bi v tt c mi ngi u bit b{ l{ mt c g|i nng tri lng l. Tuy nhin nhng gic mng tr nn thm ch m { hn, v{ do v{o nm 1429 b{ ri khi Domremy, quyt nh nhn ly nhim v m{ Cha ~ chn ly b{. Mc tiu ca b{ l{ gp Charles th trn Chinon, ni m{ ng ~ lp ra mt cung in trong thi gian lu {y. Nhng chng ngi vt }y rt nhiu kh: Chinon th xa, chuyn h{nh trnh th nguy him, v{ Charles, thm ch nu b{ n c ng ta th ng ta cng ch l{ mt k hn nh|t v{ li bing khng th n{o vn ng ln chng nc Anh c. Khng khut phc, b{ i t l{ng n{y sang l{ng kh|c, gii thch nhim v ca b{ vi c|c qu}n nh}n v{ yu cu h h tng b{ n Chinon. Nhng c g|i tr vi nhng gic mng v tn gi|o chng l{ xu n{o trong thi k c, v{ ngoi hnh ca Joan cng khng c g gi t ln s t tin na. Tuy nhin, mt qu}n nh}n Jean de Metz ~ t m v b{. iu khin cho ng qu}n nh}n n{y b b{ l{m m hoc chnh l{ chi tit trong nhng gic mng ca b{ ta: b{ s gii phng c th trn Orleans b v}y h~m, s i vng min ho{ng cho v vua ti mt nh{ th ln Reims, dn dt qu}n i n Paris; b{ bit l{ l{m nh vy s khin cho b{ b thng. Nhng ph|t ngn b{ quy cho l{ th|nh Michael truyn li th khng th l{ mt ngn ng ca mt c g|i nng tri c; m{ b{ li t tin mt c|ch im tnh, b{ bng ln s kt |n. De Metz ri ngay v{o ba php ca b{. De Metz ~ th trung th{nh v{ cng b{ khi h{nh n Chinon. Ngay sau th nhng ngi lnh cn li cng ngh gip , v{ li ni truyn n Charles v mt c g|i tr l lng ang trn ng n gp ng ta. Trn con ng d{i 350 dm n Chinon, i cng vi ch mt nhm nhng qu}n nh}n, xuyn qua mt min t c chin

255

Ngh thut quyn r

tranh, Joan khng h t ra s h~i hay chn ch g ht. Chuyn i mt v{i th|ng tri. Cui cng th Joan cng n ni. Mc cho triu thn khuyn can, the Dauphin ~ quyt nh gp c g|i m{ ~ ha hn s khi phc li ngai v{ng cho ng ta. Nhng Charles ang bun ch|n v{ mun gii su cht cht nn ~ quyt nh la c g|i ny mt v. Joan s gp Charles trong mt snh ng o qun thn; th quyn nng tin tri ca Joan, Charles ~ ci trang th{nh mt trong nhng qun thn ca ng v{ cho mt ngi kh|c n mc nh mt v ho{ng t. Tuy vy, khi m{ Joan n, mi ngi ngc nhin v b{ bc thng n ch Charles v{ nhn u gi ci ch{o: c Vua trn Tri sai ti n vi mt thng ip rng Ng{i s l{ ngi thay mt cho c Vua trn Tri, Ng{i s l{ Vua ca nc Ph|p. Trong cuc ni chuyn tip theo , Joan dng nh lp li nhng suy ngh ring t ca Charles, trong khi li mt ln na k li t m chi tit l thng v nhng c gng b{ s phi ho{n tt. Nhiu ng{y sau, t mt ngi hi ht v{ thiu tnh quyt o|n, Charles ~ tuyn b bn th}n ng ~ b thuyt phc v{ cu chc cho Joan trong vic l~nh o qu}n i Ph|p chng li nc Anh. Ngo{i s thn th|nh v{ php m{u nhim, Joan of Arc c mt v{i phm cht c bn n{o l{m cho b{ ni tri. Nhng gic mng ca b{ m~nh lit, b{ c th miu t chng chi tit n ni nhng gic mng phi l{ tht. Nhng chi tit n{y c hiu qu ca n: Chng vay mn cm gi|c thc t thm ch cho n nhng li ni ht sc v l nht. Ngo{i ra, trong thi th cc k hn lon n{y, Joan c ch ti a nh th sc mnh ca b{ xut ph|t t ni n{o khng thuc th gian n{y. B{ ni bng s uy quyn, v{ b{ tin o|n nhng vic m{ con ngi mun: nc Anh s b |nh bi, s phn thnh s quay tr li. B{ cng c mt tnh cm mc

256

Ngi c uy tn

mc thng thng ca ngi nng d}n. B{ chc hn phi nghe c nhng li m t v Charles trn ng n Chinon. Khi cung in, b{ c th cm nhn c ng ta ang la b{ v{ c th chn lc ra mt c|ch t tin khun mt c n}ng niu chiu chung ca ng trong |m ng. Nm tip theo , nhng gic mng ~ t b b{ cng vi s t tin na (b{ ~ phm nhiu sai lm dn n vic b{ b qu}n Anh bt gi). B{ tht ra ch l{ mt con ngi m{ thi. Chng ta c th khng cn tin v{o nhng php m{u nhim na, nhng m{ bt c iu g |m ch n nhng quyn nng l thng, khng thuc th gian n{y, thm ch thuc v siu nhin th s to ra ma lc thu ht. Trong t}m l hc cng th: bn c nhng gic mng v tng lai, v nhng iu diu k bn c th ho{n th{nh c. Bn miu t tng chi tit mt v nhng iu n{y vi mt v quyn lc v{ t khc bn ni bt hn ln. V{ nu nh li tin tri ca bn v d nh v s gi{u c chng hn l{ iu con ngi mun nghe thy th h c th ri v{o ba ch ca bn v{ coi nhng s kin sau n{y nh l{ li x|c nhn cho nhng iu bn tin liu. Trng b{y ra s t tin |ng n th con ngi s ngh rng s t tin ca bn bt ngun t kin thc tht s. Bn s to ra c mt li tin tri theo ng nguyn ca bn: nim tin ca con ngi v{o bn s c din dch ra nhng h{nh ng m{ gip cho bn nhn ra c nhng gic mng ca mnh. Bt c mt s gi th{nh cng n{o s l{m cho h thy c nhng php m{u, nhng quyn nng l k, ta ra ma lc thu ht. Con ngi th tnh tht s: V{o mt ng{y nm 1905, ti phng th|nh Petersburg ca n b| tc Ignatiev th ng ngi hn bnh thng. Nhng chnh tr gia, nhng qu b{ x~ hi v{

257

Ngh thut quyn r

nhng cn thn tt c n sm ch mt v kh|ch mi danh d: ng Grigori Efimovich Rasputin, mt tu s ngi Siberia, 45 tui. Rasputin ~ to nn tn tui cho mnh trn khp nc Nga l{ mt ngi lng y, c l l{ mt v th|nh. Khi Rasputin n, rt t ngi c th ngy trang c s tht vng ca h: gng mt ng xu x, tc tai th nh si d}y, ng ta th lng nga lng ngng. Bn h thc mc ti sao li n }y. Tuy nhin, sau khi Rasputin tip cn tng ngi mt trong s h, bt ly b{n tay to ln ca ng v{ nhn m m v{o cp mt . Lc u, h khng c yn vi |nh mt ng m m ca ng ta: v ng ta nhn ln nhn xung h, ng ta dng nh ang thm d v{ xt o|n h. Tuy th, bt thnh lnh nt mt ca ng ta thay i, v{ khun mt ng ta ra s hin ha, vui v v{ hiu bit. ng cn m mt v{i qu b{ mt c|ch ci m. s m}u thun l{m mi ngi phi sng st ~ c nhng hiu qu s}u sc. T}m trng trong cn phng ngay lp tc thay i t tht vng chuyn sang nhn nhp. Ging ni ca Rasputin th s}u lng v{ bnh tnh; ngn ng ca ng th th l, tuy th nhng tng ng din t th n gin v cng, v{ c mt s tht t}m linh to ln. Ri, ngay va khi nhng ngi kh|ch ang bt u th gi~n vi ngi nng d}n c c|i nhn d bn n{y th t}m trng ca ng ta t ngt i sang gin d. Ti bit c|c bn. Ti c th c c linh hn ca c|c bn. Tt c c|c bn c n}ng niu chiu chung qu| Nhng b |o p n{y v{ nhng s kho lo u v ch v{ c hi. Con ngi bt buc phi hc hi bn th}n khim nhng. C|c bn phi n gin hn na, hn na c. Ch c khi Cha mi n gn bn hn. Khun mt ca ng thy tu tr nn si ni hn, hai con ngi d~n ra, ng ta trng kh|c hn ho{n to{n. S gin d trng mi n tng l{m sao, n khin gi nh li vic

258

Ngi c uy tn

Cha Jesus nm bn cho vay nng l~i ra khi n th. B}y gi Rasputin ~ bnh tnh, quay li s duyn d|ng ca mnh, nhng nhng v kh|ch ~ coi ng nh l{ mt ngi l lng v{ |ng n mt ri. K tip, trong mt m{n trnh din m{ ng ta l{m li trong c|c phng kh|c khp th{nh ph n{y, ng ta dn u nhng ngi kh|ch trong mt b{i h|t d}n gian. V{ khi h h|t th ng bt u nhy, mt iu nhy l lng t do ca chnh ng ngh ra; v{ khi ng nhy, ng xoay quanh nhng ngi ph n hp dn nht vi |nh mt mi gi h nhp bn. iu nhy chuyn sang hi khiu d}m khi m{ nhng ngi bn ca ng ri v{o ba ch ca ng, ng ta th thm nhng li nhn xt v{o tai h. Tuy nhin khng mt ai trong h cm thy b lng nhc c. Trong mt v{i th|ng ti, nhiu ph n t mi tng lp ca x~ hi th|nh Petersburg n thm Rasputin ti cn h ca ng ta. Rasputin s ni vi h v nhng vn t}m linh, nhng sau khng h cnh b|o trc ng ta chuyn qua gi tnh, th thm nhng s c|m d th thin. ng ta s b{o cha bn th}n ng ta qua nhng gi|o iu v t}m linh: l{m sao bn n nn c nu nh bn khng phm ti? ng cu th ch n vi nhng ngi i lc li. Mt trong s t ngi ~ t chi s tin n ca ngi c mt ngi bn yu cu, Mt con ngi l{m sao c th chi t bt c chuyn g t mt v th|nh? Liu mt v th|nh c cn mt tnh yu y ti li khng? ng ta l{m cho mi th n gn ng ta l thing ling. Ti ~ thuc v ng ta ri, v{ ti hnh phc v{ t h{o khi c l{m nh th. Nhng c ~ c chng ri! Chng c s ni sao ch?: Anh ta coi n l{ mt iu vinh d ln lao chng. Nu nh Rasputin khao kh|t mt ngi ph n tt c chng ti u ngh l{ mt iu chc l{nh v{ mt s ph}n bit, chng ca chng ti cng nh ti thi.

259

Ngh thut quyn r

Ba ch ca Rasputin nhanh chng lan ti vua Nicholas v{ c th l{ ln b{ v ca ng vua n{y, b{ Alexandra, r r{ng l{ ngay sau khi Rasputin cha l{nh con trai h khi vt thng e da n cuc sng. Trong mt v{i nm, Rasputin ~ tr nn mt ngi {n ng quyn lc nht nc Nga, vi s thng tr cp v chng hong gia ny. Con ngi th phc tp hn nhiu so vi mt n h mang trong x~ hi. Ngi {n ng c v nh qu ph|i v{ lch l~m th c l ang ngy trang th{nh phe hc |m m{ s thng xut hin theo nhng c|ch l lng; nu nh s qu ph|i v{ c|i tao nh~ ca anh ta tht ra ch l{ mt tr chi khm, sm mun g s tht s l ra v{ s o c gi ca anh ta s g}y tht vng v{ l{m cho anh ta tr nn xa l m{ thi. Mt kh|c, chng ta b thu ht n ngi c v nh l{ mt ngi thoi m|i hn, ngi m{ khng h bn t}m che giu nhng s m}u thun ca h. }y chnh l{ ngun gc ca ma lc thu ht ca Rasputin. Mt ngi qu| tht, khng h c s t thc hay o c gi g r|o, ~ thu ht mt c|ch m~nh lit. s qu quyt v{ thn th|nh ca ng cc n ni l{m cho ng c v nh to ln hn c cuc sng. Kt qu l{ thn sc ma lc thu ht m{ ngay lp tc; n ta ra t cp mt ng ta, v{ t c|i chm tay ca ng ta. Hu ht chng ta l{ s pha trn ca ti |c v{ th|nh thin, qu ph|i v{ thp hn, v{ chng ta d{nh c i mnh {n |p phe xu xa li. Rt t ngi trong chng ta c th cho c hai phe t do ph|t trin, nh Rasputin ~ l{m, nhng chng ta c th to ra ma lc thu ht mc nh hn bng c|ch gii tho|t bn th}n chng ta khi s t thc, v{ khi s khng thoi m|i m{ hu ht tt c chng ta cm nhn v nhng bn cht phc tp ca ta. Bn khng th n{o chu c c|ch bn ang l{m, cho nn h~y

260

Ngi c uy tn

thc t. l{ iu thu ht chng ta n vi ng vt: xinh p v{ c |c, bn chng khng c s t a nghi. Bn tnh ang m hoc gp hai ln trong con ngi. Xt v bn ngo{i th con ngi c th kt ti phn xu xa ca bn, nhng khng hn l{ iu to nn ma lc thu ht; bt c th g l thng s to ra c. ng xin li hay i na chng. Bn c{ng ra v khng kim ch th bn c{ng c hiu qu thu ht. Ngi trnh din xut qu nhp thn: Trong sut thi th u ca mnh, Elvis Presley c mi ngi ngh n l{ mt cu b l lng, ngi lun iu {ng. Hi hc trung hc Memphis, Tennesse, Presley ~ thu ht s ch vi kiu tc nh ph n v{ tc mai, mc qun |o m{u en v{ hng, nhng nhng ngi c gng ni chuyn vi Presley th li khng tm thy g ht ng ta hoc l{ du d{ng kinh khng hoc l{ mc c ht chu ni. Trong v hi trng, Presley l{ cu b duy nht khng bao gi khiu v. ng c v nh chm m trong th gii ring ca mnh, yu c}y {n ghita m{ ng mang i n mi ni. Trong bui thnh phng Ellis, v{o cui bui ti ca }m nhc Phc }m hay bui vt ln, nh{ qun l nhng b thng tm thy Elvis trn s}n khu, bt chc mt bui trnh din v{ ci ch{o trc kh|n gi m{ ng tng tng. B yu cu i khi th ng cng lng l i. ng l{ mt thanh nin rt lch s. V{o nm 1953, ngay khi ri gh trng trung hc, Elvis ~ ghi }m b{i h|t u tin ca ng trong mt phng ghi }m a phng. Bn ghi }m l{ mt s th nghim, mt c hi cho Elvis nghe c ging ca chnh mnh. Mt nm sau, ng ch ca tim ghi }m n{y l{ Sam Philips ~ gi Elvis n ghi }m hai b{i h|t bun vi hai nhc s chuyn nghip. H l{m vic trong nhiu gi

261

Ngh thut quyn r

lin, nhng dng nh khng c g s|ng sa c; Elvis hi hp v{ b ng. Ri, v{o cui bui ti, cho|ng v|ng v kit sc, Elvis bt thnh lnh th lng v{ bt u nhy loanh quanh nh mt a tr, trong mt khonh khc ho{n to{n bung li. Hai nhc s cng gia nhp v{o, b{i h|t tr nn in di v{ in di. Cp mt ca Phillips rc sng ln ng c iu g }y ri. Mt th|ng sau Elvis trnh din trc cng chng ln u tin, ngo{i tri ti cng vin Memphis. Elvis cng hi hp y nh trong bui ghi }m ca khc ca ng, v{ c th c{ lm khi ng phi ni; nhng khi ng h|t ln th li ni tun ra. |m ng phn ng mt c|ch khch ng. Elvis khng th hiu ni l{ ti sao. Sau n{y ng ta ni: Sau ca khc ti i n bn ngi qun l v{ ti hi iu g ang l{m cho |m ng ph|t in ln ht vy. Ngi qun l ni vi ti tht s ti cng khng chc chn lm, nhng ti ngh rng mi lc m{ bn ng nguy ch}n tr|i ca bn th h bt u ht ln ri. Bt k l{ g min ng dng li. Ca khc n ca Elvis c ghi }m v{o nm 1954 ~ tr nn mt c hch th{nh cng. Elvis nhanh chng c qun chng yu cu. c ng trn s}n khu khin ng tr{n ngp trong tnh cm v{ s lo lng, qu| nhiu n mc ng tr th{nh mt con ngi kh|c nh th b iu khin. Ti ~ ni chuyn vi mt v{i ca s v{ h cng c cht hi hp, tuy nhin h ni l{ s cng thng cng s qua khi h ~ quen dn. Ti th khng nh th. N l{ mt loi nng lcmt iu g ging nh tnh dc vy. qua nhiu th|ng ti, Elvis ~ kh|m ph| ra nhiu iu b v{ nhiu m thanh nhng bc nhy git hn, mt ging h|t rung ng hn khin cho |m ng ph|t in ln, c bit l{ nhng c b tui teen. Ch trong vng mt nm, Elvis ~ tr th{nh mt nhc s hot nht M.

262

Ngi c uy tn

Nhng bui ha nhc ca ng l{ nhng bui trnh din trong s cung nhit i tr{n. Elvis Presley c mt phn en ti, mt cuc i b n. (v{i ngi tha chuyn n{y l{ ti c|i cht lc mi sanh ra ca ngi anh trai song sinh vi ng. Phn en ti n{y ~ c ng km nn li mt c|ch s}u sa khi cn l{ mt thanh nin, n bao gm tt c nhng s o tng m{ Elvis ch c th nhng b khi ng c n, mc d c|ch n mc kh|c ngi c th l{ mt triu chng ca vic n{y. D vy khi Elvis biu din, ng c th li lng ra t{i nng xut thn ca mnh. Nhng t{i nng xut hin nh l{ mt quyn lc gi tnh nguy him. On oi, a h, t do , Elvis l{ mt ngi ang h{nh ng nhng o tng k l trc qun chng. Kh|n gi cm nhn c v{ b iu khch ng. Khng phi s ph trng le lot hay din mo ~ cho Elvis ma lc thu ht m{ l{ c|i v khch ng ca ni t}m khng hong ca ng. Mt |m ng hay mt nhm n{o c mt nng lng c nht v nh. Ngay bn di b mt l{ s kh|t khao, mt s kch ng gii tnh cn phi c ngn chn li bi v n khng c x~ hi chp nhn. Nu bn c kh nng |nh thc c nhng kh|t khao th |m ng s nhn nhn bn l{ ngi c ma lc thu ht. Cha kha l{ s hc hi tip cn chnh s v thc ca bn nh Elvis ~ tn dng. Bn c y s hng phn m{ dng nh chng xut ph|t t ngun gc bn trong y b n. S t do ca bn s mi gi con ngi m mang ra, ph|t ra mt phn ng d}y chuyn: n lt s hng phn ca h s l{m bn si ni hn na, nhng o mng bn mang ra bn ngo{i khng nn dc tnh qu| (bt k mt s cm o|n x~ hi n{o, bt k mt iu g b nn, v{ ao c tm mt li tho|t) s y . H~y to cho iu

263

Ngh thut quyn r

n{y c cm nhn trong nhng ln ghi }m ca bn, trong t|c phm ngh thut ca bn, trong nhng cun s|ch ca bn. \p lc x~ hi km gi con ngi n ni h s b li d n ma lc thu ht bn thm ch trc khi h n gp ring bn. Ngi cu vt: th|ng 3/1917, quc hi Nga ~ bt p ngi cai tr t nc l{ vua Nicholas tho|i v m{ thit lp nn mt chnh ph l}m thi. Nc Nga ~ b sp . Vic nc Nga tham gia v{o chin tranh th gii I l{ mt thm ha, nn i lan tr{n rng khp, mt vng qu rng ln ~ b x}u x bi v hi ca v{ lut l h{nh hnh, v{ nhiu binh lnh ang ri b qu}n i. V chnh tr, t nc b chia ct gay gt: nhng b c|nh chnh l{ phe c|nh hu, nhng ngi theo ng d}n ch x~ hi, v{ nhng ngi c|ch mng c|nh t, v{ mi mt nhm n{y u b mi bt ha g}y m}u thun. Bn trong s hn mang n{y xut hin mt Vlidimir Ilyich Lenin 40 tui. Lenin l{ mt nh{ c|ch mng theo ch ngha M|c v{ l{ nh{ l~nh o ng cng sn Bolshevik. ng ~ chu i bit x 20 nm Ch}u }u cho n khi ng nhn thy s hn lon ang v}y ly nc Nga l{ mt c hi by l}u nay ng ~ mong i. ng vi v{ng quay v qu nh{. By gi Lenin ku gi t nc chm dt vic tham gia v{o chin tranh v{ yu cu mt cuc c|ch mng x~ hi ch ngha ngay lp tc. Trong v{i tun l u lc ng n ni khng chuyn g k khi ht c. L{ mt ngi {n ng m{ Lenin trng chng c v g n tng ht, ng thp ngi v{ v gin d. ng cng d{nh nhiu nm tri ra khi Ch}u }u, c lp vi mi ngi m{ mi m v{o vic c s|ch v{ nhng tranh lun tri thc. iu quan trng nht chnh l{ phe ng t ngi qu| ch i din

264

Ngi c uy tn

mt s l t trong s lin minh phe c|nh t c t chc lng lo. Rt t ngi nghim tc n nhn ng l{ mt nh{ l~nh o t nc Khng chu khut phc, Lenin tip tc cng vic. Bt c ni }u ng n ng u lp li thng ip n gin: chm dt chin tranh, thit lp quyn cai tr ca giai cp v sn, hy b t{i sn t hu, ph}n b li s gi{u c. Ngi d}n ~ ph|t mt vi nhng trn chin chnh tr lin min ca t nc nn h ~ bt u lng nghe. Lenin qu| quyt nh, qu| t tin. ng cha bao gi |nh mt s bnh tnh ca mnh. V{o gia bui phn b|c, ng vch trn mt c|ch n gin v{ hp l mi mt im ca mt trong nhng k th ca ng. Cng nh}n v{ binh lnh ~ b th|n phc s x|c nhn ca ng. C mt ln, gia cuc n|o lon c tr tnh, Lenin ~ l{m cho ngi t{i x ring ca ng sng s bng c|ch nhy v{o ln xe ca ng v{ vch hng i qua |m ng, s ri ro c| nh}n |ng xem xt. Lenin ni l{ nhng kin ca ng khng c g vi thc t c, ng tr li: C qu| nhiu t hi i vi thc t! Gn vi s t tin l{ ng cu vt ca Lenin trong nguyn nh}n ca ng chnh l{ kh nng t chc. Bit x Ch}u }u, b ph|i ca ng ~ b lu lc t t|n khp ni v{ ~ b gim bt; m{ gi h li th ng ~ trin khai nhng k nng thc t gii giang. Trc mt |m ng, Lenin cng l{ nh{ hng bin y quyn uy. B{i din vn ca ng ti Quc hi X vit Nga ln I ~ c cm nhn; hoc l{ chnh ph c|ch mng hoc l{ chnh ph t sn, ng ln ting, nhng khng c g gia vic tha hip va thi m{ phe t ang chia s. C lc khi m{ nhng chnh tr gia ang vt v lt t thch ng vi cuc khng hong quc gia, v{ dng nh ang suy yu trong quy trnh, Lenin vn vng v{ng nh |. Uy tn ca ng bay xa v{ th{nh vin ca ng Bolshevik.

265

Ngh thut quyn r

Trong tt c nhng iu |ng kinh ngc l{ hiu qu ca Lenin ln nhng cng nh}n, binh lnh v{ nng d}n. Lenin s ni chuyn vi nhng con ngi bnh d}n n{y bt c ni n{o ng thy h - trn ng ph, ang ng trn mt chic gh, tay ang trn lai |o, b{i din vn ca ng mt s pha trn k quc ca t tng, c|ch ngn ca ngi nng d}n, v{ nhng khu hiu c|ch mng. H s lng nghe, b m mn. Khi Lenin mt v{o nm 1924 (7 nm sau khi ~ mt mnh m ra con ng n cuc C|ch mng th|ng mi Nga nm 1917, mt cuc c|ch mng ~ a y ng v nhng ngi ng Bolshevik nm quyn) nhng ngi d}n Nga bnh thng ~ than khc ng. H th ly trc m ca ng, ni m{ th}n th ca ng c bo qun trong tm nhn. H k nhng c}u chuyn v ng, trin khai ra mt vn hc d}n gian v ng; h{ng ng{n nhng b g|i mi ra i c t tn th|nh l{ Ninel (|nh vn ngc li tn ca Lenin). Vic th cng Lenin c cho l{ phn tn gi|o. C tt c nhiu loi quan nim sai v ma lc thu ht m{ trong theo nghch l ch thm v{o s huyn b cho ma lc thu ht m{ thi. Ma lc thu ht c rt t lin quan n v th cht bn ngo{i th v hay mt bn tnh nhiu m{u sc, nhng phm cht m{ kh thuyt minh s thch trong thi hn ngn. C th trong nhng thi k rc ri, con ngi khng tm kim tr tiu khin h mun s an to{n, mt cht lng cuc sng tt hn, s kt hp x~ hi. d tin hay khng, mt ngi ph n hay mt ngi {n ng mc mc cht ph|c vi mt gic mng r r{ng, mt phm cht n c, v{ nhng k nng thc h{nh c th l{ ma lc thu ht m~nh lit, cung cp thm ph hp vi mt v{i th{nh cng. ng bao gi |nh gi| thp quyn lc ca s th{nh cng trong vic tng cng thn sc ca mt ngi. Nhng m{ trong mt th gii ng c nhng

266

Ngi c uy tn

k tha hip v{ nhng k vng v, s thiu quyt o|n ca nhng ngi n{y ch to ra nhiu s ln xn hn thi, mt linh hn trng rng s l{ mt thi nam ch}m ch s c ma lc thu ht. Tng c|i mt, hoc l{ trong qu|n c{ ph Zurich trc cuc c|ch mng th Lenin c rt t thm ch l{ khng c ma lc thu ht. (S t tin ca ng th li cun, nhng rt t ngi thy c phong c|ch the th ca ng l{ g}y phn cm ht.) Lenin t c ma lc thu ht khi ng c mi ngi nhn nhn nh l{ mt ngi c th cu ly t nc. ma lc thu ht khng l{ mt phm cht b n trong bn ngo{i tm kim so|t; ma lc thu ht l{ mt hnh phn chiu li trong |nh mt ca nhng ngi thy bn c c c|i m{ h thiu. c bit trong nhng thi k ri ren, bn c th tng cng c hnh bng n{y qua s bnh tnh, quyt o|n, v{ thc t trng rng. N cng gip bn c c mt thng ip n gin m{ quyn r. Gi n l{ triu chng cu vt: khi m{ con ngi tng tng bn c th cu h tho|t khi cn hn lon th h s em lng yu bn, cng ging nh mt ngi m{ tan ra trong vng tay ca ngi cu h. v{ tnh yu i tr{n tng ng vi ma lc thu ht. L{m sao gii thch tnh yu bnh thng ca ngi Nga cm nhn d{nh cho mt ngi {n ng khng c tnh cm v{ khng th v nh Vladimir Lenin. Bc thy: Theo nh nhng nim tin ca x~ hi thn hc th c mi 2000 nm hay c tinh thn ca Thy gi|o th gii cha t Maitreya c ng trong th}n x|c ca mt ngi. Lc u c Sri Krishna c sinh ra trc cha Jesus 2000 nm; ri sau l{ bn th}n Cha Jesus; bt u th k 20 th c mt s hin th}n kh|c na. Mt ng{y nm 1909, ngi theo thuyt thn tr Charles Leadbeater gp mt cu b trn b bin n v{ thy mt s hin

267

Ngh thut quyn r

th}n ca cha Giesu: mt cu nhc 14 tui tn Jiddu Krishnamurti, s i theo b|nh xe ca Thy gi|o th gii. Leadbeater b s n gin ca cu b hp hn, cu b c v nh khng c cht xu s ch k n{o. Nhng th{nh vin ca x~ hi thn hc ~ ng vi s |nh gi| ca Leadbeater v{ chp nhn cu thanh nin thiu dinh dng khng khiu n{y, ngi lun b nhng gi|o vin |nh n v ti ngu dt. h cho c}u b n mc v{ bt u hng dn cho cu nhng iu t}m linh. Cu nhc li thi lch thch ~ bin th{nh mt ch{ng trai p trai mt c|ch ma m~nh. V{o nm 1911, nhng ngi theo thuyt thn tr hnh th{nh nn Hi ngi sao min ng, mt nhm c khuynh hng chun b con ng i n ca bc thy th gii. Krishnamurri ng u hi n{y. ng ta c a n nc Anh, ng tip tc hc h{nh, v{ c ni n{o ng n th ng u c cung phng v{ sng knh. V n gin v{ s tha nguyn ca ng khng th chu c m{ phi th|n phc. Ngay Krishnamurti bt u c nhng gic mng. v{o nm 1922, ng tuyn b ti ~ ung nc h nc Vui v v{ V p trng tn. ti m mnh trong cha. Trong v{i nm ti na ng c nhng vic tri nghim c|c hin tng siu nhin m{ nhng ngi theo thuyt thn tr din gii nh l{ nhng s ving thm t Bc thy th gii. Nhng Krishnamurti tht ra c mt s mc khi kh|c : s tht v v tr xut ph|t t bn trong. Khng c Cha, khng c bc thy, khng c gi|o iu th khng th l{m cho mt ngi nhn ra c. Bn th}n ng ta khng phi l{ thn th|nh hay ng m-si-a n{o ht, m{ l{ mt con ngi. s tn knh m{ ng ta c i x ~ l{m ng |ng ght. V{o nm 1929, rt nhiu

268

Ngi c uy tn

ca ng b sc khi ng gii t|n Hi ngi sao v{ t chc khi x~ hi thn hc. V{ do Krishnamurti tr th{nh mt trit gia, quyt t}m lan truyn s tht ng ~ kh|m ph| ra c: bn phi n gin thi, di chuyn m{n hnh ngn ng v{ kinh nghim trong qu| kh. Qua nhng ngha n{y bt c ai cng c th t c s m~n nguyn ta ra t Krishnamurti. Nhng ngi theo thuyt thn tr t b ng ta nhng nhng ca ng th ln mnh hn bao gi ht. California, ni ng d{nh nhiu thi gian , mi ngi thch ng ngang nga vi vic sng knh ng ta. Nh{ th Robinson Jeffers ni rng bt c khi n{o m{ Krishnamurti bc v{o mt cn phng th bn c th cm nhn c s s|ng chi tr{n ngp khng gian. Nh{ vn Aldous Huxley ~ gp Krishnamurti Los Angeles v{ ri ngay v{o ba ch ca ng. Huxley ~ vit: Lng nghe ng ta ni ging nh l{ bn ang nghe cuc {m o vi Pht t, quyn lc th , uy quyn tht s . Ngi {n ng ta ra s ta s|ng. Nam din vin John Barrymore ~ yu cu ng ng vai ca Pht t trong mt b phim. (Krishnamurti ~ t chi mt c|ch lch s.) Khi Krishnamurti n thm n , t trong |m ng nhng b{n tay vi ra c gng chm c Krishnamurti qua ca s xe hi m. ngi ta t ph phc h trc ng. C tuyt trc tt c nhng s yu mn n{y, Krishnamurti c{ng lc c{ng tr nn bit lp hn. ng ta thm ch ni v bn th}n mnh vi ngi th ba. Trn thc t, kh nng i ra khi qu| kh ca mt ngi v{ quan s|t th gii mt c|ch mi m chnh l mt phn trit l ca ng, tuy nhin li mt ln na hiu qu i ngc li vi nhng g ng mong i: s sng knh v{ yu thng con ngi cm nhn ni ng ta ch gia tng m{ thi. Nhng

269

Ngh thut quyn r

ca ng th u tranh mt ganh ght c ng chiu c n. C th l{ nhng ph n em lng yu ng mt c|ch s}u nng, mc d ng ta l{ k sut i khng quan h c. Krishnamurti khng c c mun c l{ mt bc thy hay l{ mt ngi c ma lc thu ht g ht, nhng m{ ng ~ v tnh kh|m ph| ra mt quy lut t}m l con ngi ~ l{m ng bn tr. Con ngi khng h mun nghe thy rng sc mnh ca bn xut ph|t t nhiu nm tri n lc v{ k lut. H thch ngh l{ sc mnh xut ph|t t c| tnh v{ nh}n c|ch ca bn, c|i iu g m{ bn bm sinh ~ c ri. h cng hy vng rng mi quan h gn vi bc thy hay ngi c ma lc thu ht s to cho mt v{i quyn nng ln bn. H chng h mun phi c nhng cun s|ch ca Krishnamurti hay d{nh ra nhiu nm tri thc h{nh nhng b{i hc ca ng ta h ch n gin l{ mun c gn ng, m mnh trong h{o quang ca ng ta, lng nghe ng ta ni, cm nhn s s|ng chi khi ng i v{o phng. Krishnamurti ~ b{o cha s n gin n{y l{ mt c|ch thc m ra s tht, nhng m{ chnh s n gin n{y ca ng ch cho php ngi ta thy c iu h mun ng ta, nhng quyn nng c quy cho ng th ng ~ khng nhng t chi m{ cn ch giu n na. }y l{ hiu qu ca mt bc thy, v{ to ra c hiu qu n{y th n gin mt c|ch |ng kinh ngc. thn sc m{ bn theo ui khng phi l{ mt thn sc rc la ca hu ht nhng ngi c ma lc thu ht m{ l{ mt thn sc bc ln bng bng v{ s khai mang. Mt ngi khai mang hiu c iu g ~ khin cho h h{i lng v{ s h{i lng n{y lan ta ra ngo{i. chnh l{ din mo m{ bn mun: bn khng cn bt c iu g hay bt c ai, bn phi c |p ng y . Con ngi theo t nhin b ht n nhng

270

Ngi c uy tn

ngi ta ra nim hnh phc; c l h bt gp iu t bn. bn c{ng t l l th c{ng tt: h~y cho con ngi kt lun rng bn ang hnh phc hn l{ bn t ni ra iu . H~y cho con ngi thy nim vui ca bn bi phong c|ch chm r~i ca bn, n ci lch l~m ca bn, s thoi m|i v{ d d~i ca bn. bn nh ni nng mp m thi cho con ngi tng tng c|i h s c. H~y nh rng: t ra xa xi v{ c|ch bit ch khch thm hiu qu m{ thi. con ngi s u tranh d{nh c cht xu n{o du hiu ca s thch bn. Mt bc thy th h{i lng v{ c|ch bit mt s kt hp tt ca ma lc thu ht. V thnh kch tnh: Chuyn bt u trn ra-i-. Trong sut nhng nm cui thp nin 1930 v{ u nhng nm 1940, nhng ph n ngi Argentina nghe c ging ni du dng n~o n ca Evan Duarte mt trong nhng kch ni nhiu k phng kho|ng, l{ nhng kch ni c a chung nht trong thi . Eva cha bao gi l{m bn ci m{ b{ thng khin cho bn khc (vi nhng li than tr|ch v ngi tnh phn bi, hay nhng li cui cng ca Marie Antoinette. Chnh c|i suy ngh v ging ni ca b{ ta ~ l{m cho bn rung ng cm xc. V{ Eva rt xinh xn vi m|i tc m{u v{ng bng bnh v{ gng mt nghim ngh, thng xuyn l{ hnh ba cho nhng tp ch l| ci. V{o nm 1943, nhng t tp ch l| ci ~ xut bn mt c}u chuyn th v nht: Eva ~ bt u chuyn tnh vi mt trong nhng ngi {n ng bnh che nht trong chnh ph qun i mi l{ i t| Juan Peron. By gi nhng ngi Argentine nghe c b{ ang tuyn truyn nhng vt en trong chnh ph, ca ngi Argentina mi m{ s ta s|ng lp l|nh trong tng lai. V{ cui cng, c}u chuyn thn tin n{y ~ ti c mt kt lun ho{n ho

271

Ngh thut quyn r

ca n: v{o nm 1945, Juan v{ Eva ly nhau, v{ nm sau v i t| p trai c bu c v{o chc tng thng sau nhiu v hu ta v{ h{nh h au n (bao gm mt thi gian ngn trong t lao, ng ra khi t nh v{o nhng n lc ca ngi v tn ty.) ng l{ nh{ v ch ca nhng ngi khng bn |o s mi, nhng cng nh}n v{ ngi ngho kh ging nh l{ ngi v ca ng. Thi b{ mi ch 26 tui v{ t mnh ln ln trong s ngho i. Lc ngi sao chnh l{ qu b{ u tin ca nc cng ha dng nh ~ thay i. Eva ~ gim k mt c|ch c hn, nhng b c|nh b{ mc th t ph trng le lot hn, thm ch cn khc kh mt c|ch cao ; v{ m|i tc bng bnh xinh p b}y gi ~ c bi li mt c|ch nghim tc. l{ mt s xu h - ngi sao tr trung n{y ~ trng th{nh. Nhng khi m{ nhng ngi Argentine thy mt Evita mi hn (b{ c bit n vi tn gi nh th), c|i nhn mi m ca b{ ~ nh hng n h mt c|ch mnh m. l{ c|i nhn ca mt ngi {n b{ nghim ngh th|nh thin, mt ngi {n b{ tht ra l{ ngi m{ chng b{ gi l{ c}y cu tnh yu gia ng ta v{ d}n ca ng. B}y gi sut ng{y Evita trn radio, v{ lng nghe b{ ni vn cn tr{n y tnh cm nh trc }y, nhng b{ cng ni mt c|ch hng hn trc cng chng. Ging b{ nh hn v{ b{i din vn ca b{ chm hn; b{ ch nhng ngn tay ln trn khng trung, vi ra nh th chm ti kh|n gi. V{ nhng li ni ca b{ a bn xuyn qua iu ct li: ti b li nhng gic m ca mnh bn l ng i coi chng nhng gic m ca nhng ngi kh|c.. b}y gi ti t linh hn ti bn phn linh hn ca ngi d}n ti. Ti ban tng cho h tt c sc lc ti c m{ th}n th ti l{ mt c}y cu c dng ln ngay bn trong s hnh phc. i qua c}y cu hng v s phn ln nht ca t quc mi n{y.

272

Ngi c uy tn

B}y gi khng ch c qua c|c tp ch hay radio th Evita mi c ngi ta cm nhn n. Hu ht mi ngi c b{ ta chm ti theo v{i c|ch. Mi ngi dng nh bit ai ~ n gp b{ hay ai ~ ving thm vn phng ca b{, ni mt h{ng nhng ngi cu xin ng gia li i dn n c|nh ca vn phng b{. ng sau b{n l{m vic ca mnh, b{ ngi mt c|ch im m v{ tr{n y yu thng. o{n l{m phim ghi hnh li nhng h{nh ng t thin ca b{: i vi mt ngi ph n mt ht mi th th Evita s cho c ta mt cn nh{; ngi c con tr b m au th b{ d{nh cho s chm sc min ph trong mt bnh vin tt nht. B{ l{m vic sing nng cho nn khng thc mc chi khi li n l{ b{ ang b bnh. V{ mi ngi c nghe v nhng ln b{ gh thm n nhng th trn ngho v{ nhng bnh vin d{nh cho ngi ngho, b{ ~ chng li mun ca nh}n vin mnh m{ b{ hn ln m| hng ngi bnh tt (bnh hi, bnh giang mai, v.v.)C ln, mt ngi tr l ca b{ kinh hong bi thi quen n{y ca b{, anh ta c gng dng ru chm nh nh ln i mi ca b{ kh trng. Ngi ph n th|nh thin n{y ~ chp ly chai ru v{ nm n v{o tng v tan ra. ng vy, Evita l{ mt v th|nh, mt th|nh n sng. Ch mt v bn ngo{i ca b{ c th cha l{nh cn bnh. V{ v{o nm 1952, nm b{ qua i v cn bnh ung th, khng mt ngi ngo{i cho n ngi Argentine c th hiu c cm gi|c au kh v{ mt m|t b{ b li ng sau. i vi mt v{i ngi, th quc gia khng bao gi khi phc li mt m|t n{y. *** Hu ht mi ngi trong chng ta sng trong mt tnh trng mng du: chng ta l{m nhim v hng ng{y ca mnh v{

273

Ngh thut quyn r

ng{y ng{y tri qua. Hai trng hp ngoi l i vi chuyn n{y l{ thi th u v{ nhng khonh khc khi chng ta ang yu. Trong c hai trng hp, nhng tnh cm ca chng ta ~ th m ra hn v{ nng ng hn. V{ chng ta c}n bng cm gi|c qu| xc ng vi cm gi|c sng ng hn. Mt hnh tng trong cng chng c th t|c ng n nhng tnh cm ca con ngi, ngi c th khin h cm nhn c ni bun tp th, s h}n hoan, hay nim hy vng th c mt hiu qu tng t. Mt li ku gi n vi nhng tnh cm n{y th quyn lc hn nhiu so vi li ku gi n vi mt l do. Eva Peron sm bit c quyn lc n{y ngay t lc u khi cn l{ mt n din vin {i radio. Ging ni truyn cm ca b{ c th l{m cho kh|n gi phi bt khc; bi v iu n{y m{ ngi ta nhn nhn b{ c ma lc thu ht ln. Eva cha bao gi qun c kinh nghim n{y. Mi h{nh ng trn cng chng ca b{ u c ng khun kh nhng m tp tn gi|o v{ kch ni. V kch l{ th tnh cm c c ng li, v{ Thin cha gi|o l{ mt th lc m{ vi ti thi th u ca bn, p trng v{o lc bn khng chu ng bn th}n mnh c. Hai c|nh tay n}ng ca Eva, nhng h{nh ng t thin trn s}n khu, nhng s hy sinh ca b{ cho ngi bnh d}n, tt c nhng iu n{y i thng n tr|i tim b{. Khng phi mt mnh s tt bng ca b{ l{ ma lc thu ht; mc cho v ngo{i tt bng ca b{ cng ~ li cun ri. Chnh l{ kh nng m{ Eva ng kch cho s tt bng ca mnh. Bn bt buc phi hc c|ch khai th|c hai ngun cung ng tnh cm ln: l{ s ng kch v{ tn gi|o. S kch tnh ct bt i hn s v dng v{ tm thng trong cuc sng, tp trung v{o nhng thi khc tic nui v{ khng b; tn gi|o gii quyt c|c vn

274

Ngi c uy tn

ca c|i cht v{ s sng. H~y ng kch nhng h{nh ng t thin, h~y nhp nhng li ni yu ng trong tn gi|o, tm m trong nhng nghi l v{ nhng iu thn thoi quay tr v thi th u. bn theo kp nhng tnh cm m{ bn khuy ln th con ngi s thy trn u bn ta ra |nh h{o quang ca ma lc thu ht. Ngi rao ging: Harlem trong nhng thp nin u nm 1950, rt t nhng ngi M gc Phi bit nhiu v Quc gia hi gi|o hay tng bc ch}n v{o n th hi gi|o. Quc gia hi gi|o thuyt ging rng d}n da trng xut th}n t ma qu v{ mt ng{y n{o ng Allah s gii phng d}n tc da en. Gi|o l n{y c cht ngha i vi ngi Harlem, nhng ngi m{ i nh{ th v s khu}y kha trong tinh thn v{ t c|o nhng vn thc t cho nhng chnh tr gia a phng. Nhng v{o nm 1954, mt b trng mi cho Quc gia hi gi|o ~ n Harlem. Ngi b trng tn l{ Malcom X m{ ng cng l{ ngi c nhiu v{ c t{i hng bin, tuy nhin nhng li ni v{ c ch iu b ca ng th gin d. Tin n rng: Nhng ngi da trng ~ h{nh hnh kiu lin-s cha ca ng. Malcom X ln ln trong mt tri thanh nin, ri sng st trong cn hn lon trc khi b bt v ti n cp v{ tri qua s|u nm trong tri giam. Cuc i ngn ngi ca ng (lc ng mi ch 29 tui) ~ tng c~i nhau vi lut ph|p, tuy nhin th nhn li ng lc n{y coi: qu| t tin v{ c hc thc. Khng c ai gip ng; ng t mnh l{m mi chuyn. Nhng ngi Harlem bt u thy Malcom X mi ni ni chuyn vi thanh nin. Malcom X s ng bn ngo{i nh{ th ca h, v{ khi m{ |m ng gii t|n th Malcom X hng v pha ngi ging o m{ ni: ng ta i din cho Cha ca d}n da trng; ti i din cho d}n da en. |m ng t m bt u n gn ng ta lng

275

Ngh thut quyn r

nghe ng ta thuyt ging ti n Quc gia hi gi|o. Malcom X yu cu h nhn n nhng iu kin tht s ca cuc sng h: Khi m{ bn i qua th bn nhn v{o ni bn sng , ri.. i do qua Cng vin Trung t}m. ng ta s ni vi h H~y nhn nhng cn h ca ngi da trng. H~y nhn ph Wall ca h! Nhng li ca ng quyn uy, c bit ph|t ra t mt b trng. V{o nm 1957, mt ngi o hi Harlem ~ chng kin vic mt v{i cnh s|t |nh p mt ngi da en ang say ru. Khi m{ ngi hi gi|o n{y phn i, cnh s|t ~ nhn t}m |nh m thm thp anh ta v{ ch anh ta v nh{ lao. Mt |m ng tc ti ~ tp hp li bn ngo{i trm cnh s|t, sn sang bo lon. Mi ngi c ni li rng ch c Malcom X c th tin o|n trc vic bo lc n{y, i din bn cnh s|t vi ng n v{ ni ng dp tan |m ng hn lon. Malcom ~ t chi. Vin cnh s|t ni mt c|ch n ha, nn n ng ta nn c}n nhc li. Malcom bnh tnh a ra nhng iu kin cho s hp t|c ca ng ta: chm sc y t cho ngi o hi b |nh p , v{ trng pht thch |ng cho nhng vin cnh s|t . Ngi i din bn cnh s|t ng mt c|ch min cng. Bn ngo{i trm cnh s|t, Malcom gii thch s tha thun v{ |m ng gii t|n. Harlem v{ chung quanh t nc, Malcom l{ mt ngi hng ch qua mt m, ngi cui cng a ra h{nh ng. Hi vin trong n ca ng tng vt ln. Malcom bt u ni chuyn trn khp nc M. ng khng bao gi c mt bn trch; ng nhn kh|n gi, ng tip xc bng |nh mt, ch tay ra. S tc gin ca ng l{ hin nhin, khng th hin qu| nhiu trong ging ni ng lun lun kim so|t v{ ph|t }m r{nh mch nh l{ nng lng d di trong ng, nhng mch m|u ni ln ht trn c. rt nhiu nhng nh{ l~nh o ngi da

276

Ngi c uy tn

en trc ~ dng nhng nhng li ni cn trng, v{ ~ yu cu nhng h{nh x mt c|ch lch thip v{ kin nhn i vi x~ hi h, cho d c bt cng n }u. Malcom ch giu nhng ngi ph}n bit chng tc, nho bang nhng th{nh vin ng t do, ch nho tng thng, khng c ngi da trng n{o tho|t khi s khinh thng ca ng. Nu nh d}n da trng bo ng, Malcom ni, ngn ng bo lc ca bn h s ni li vi chng ta, bi v n l{ th ngn ng duy nht h hiu c. s th ch l{ tt! Malcom la ln. N ~ b nn li qu| l}u. |p li s yu chung ang c gia tng ca nh{ l~nh o khng bo lc th|nh Martin Luther King, Malcom ni: bt c ai c th ngi. Mt b{ ln tui c th ngi. mt k hn nh|t c th ngi ch c mt ngi {n ng ng thi. Malcom X c mt hiu qu hng hn trn nhiu ngi m{ h cm nhn mt s tc gin nh ng m{ s khng d|m din t ra. Ti |m tang ca ng (ng b |m s|t v{o nm 1965 ti mt trong nhng b{i din vn ca ng) nam din vin Ossie Davis ~ ca tng ng trc mt |m ng: Malcom l{ v ho{ng t s|ng chi ca chnh ngi da en chng ti. Malcom X l{ mt ngi c ma lc thu ht nh kiu ca Moses: ng l{ mt ngi rao ging. Quyn nng ca loi ma lc thu ht n{y xut ph|t t vic biu l nhng cm xc en ti ~ hnh th{nh nn qua nhiu nm b {n |p. l{m c th th ngi rao ging cung cp mt c hi cho vic gii ta nhng tnh cm b n nn bi ngi kh|c ca s th ch c ngy trang bi s lch thip v{ nhng n ci gng p. Nhng ngi rao ging phi l{ mt trong nhng ngi chu ng au kh: ni au ca h phi l{ mt tm gng. Lch s c| nh}n ca Malcom l{ mt phn ma lc

277

Ngh thut quyn r

thu ht ca ng ta. B{i hc ca Malcom rng d}n da en nn gip bn th}n h ch khng nn i ch ngi da trng n n}ng - c ngha rt l{ ln bi v nhiu nm trong nh{ lao, v{ bi v ng ~ i theo hc thuyt ch ngha ca chnh ng bng c|ch t gi|o dc bn th}n, n}ng bn th}n ln t di |y. Ngi rao ging phi l{ mt v d sng ca s chuc ly c| nhn. S cn thit ca ma lc thu ht chnh l{ mt cm xc khng cng li ni m{ truyn t bn th}n n trong nhng iu b ca bn, trong cht ging ni ca bn, trong nhng du hiu thin t m{ quyn nng hn l{ khng c ni ln. Bn cm nhn c mt iu g s}u sa hn nhng ngi kh|c, v{ khng c th cm xc n{o nhiu quyn uy v{ nhiu kh nng to ra mt phn ng ca ngi c ma lc thu ht hn l{ lng cm ght, c bit l{ nu iu xut ph|t t nhng tnh cm b |p o t trong ci r. Din t iu m{ ngi kh|c e s phi din t v{ h s thy c quyn nng to ln bn. H~y ni ra nhng iu h mun ni m{ khng th ni c. Bn ch bao gi e s mnh i qu| xa. Nu nh bn tng trng cho s gii tho|t khi |p o, bn c mt ch xoay tr i xa hn na. Moses ni v s bo lon, v vic ph| hy mi mt k th cui cng ca ng. Ngn ng nh th n{y s mang nhng con ngi b |p o li vi nhau v{ l{m cho h cm nhn l{ h ang sng. Tuy nhin, }y khng phi l{ iu g m{ khng th kim so|t c phn ca bn. Malcom X cm thy phn n ngay t u nhng ch trong t ng mi dy bn th}n ng ngh thut din thuyt, v{ l{m sao chuyn ti nhng cm xc ca ng. khng c g c ma lc thu ht hn l{ c|i cm nhn rng c mt ai ang tranh u vi cm xc m~nh lit , cn hn l{ chu nhng b n mt c|ch n gin.

278

Ngi c uy tn

Din vin im tnh: v{o ng{y 24 th|ng 01 nm 1960 mt cuc ni lon ~ bng n ra Algeria, lc vn l{ mt thuc a ca ngi Ph|p. Cuc ni lon c nhng qu}n nh}n ngi Ph|p phe c|nh hu l~nh o, mc ch ca cuc ni lon n{y l{ chn trc s ng tnh ca tng thng Charles de Gaulle l{ ban php cho Algeria c|i quyn t quyt. Nu cn thit th nhng cuc ni lon s nm quyn Algeria di c|i tn ca nc Ph|p. Trong v{i ng{y cng thng, de Gaulle, 27 tui, vn duy tr s im lng l lng ca ng. Ri v{o ng{y 29 th|ng 1, lc 8h ti, ng xut hin trn truyn hnh quc gia Ph|p. ng cha kp tht ln mt li n{o th kh|n gi ~ kinh ngc khi thy ng mc b ng phc c t thi chin tranh th gii II, mt b qu}n phc m{ mi ngi u nhn ra v{ ~ to ra mt phn ng tnh cm mnh m. De Gaulle ~ tr th{nh v anh hng ca cuc kh|ng chin, ngi cu vt t nc trong thi khc en ti nht. Ri sau de Gaulle ni bng phong c|ch t tin m{ im m ca mnh, nhc nh cng chng ca ng v tt c nhng vic m{ h ~ cng nhau ho{n tt gii phng nc Ph|p khi nhng ngi c. de Gaulle chm r~i i t nhng vn yu nc cho n cuc ni lon Algeria, v{ s cng kch ni n tinh thn gii phng. ng kt thc b{i din vn ca mnh bng c|ch lp li nhng li ni ni ting ca ng{y 18/1/1940: Mt ln na ti ku gi tt c d}n Ph|p, cho d h }u, h c l{m bt c c|i g, h~y hp nht li nc Php. Nc Ph|p mun nm! Nc Ph|p mun nm! B{i din vn n{y c hai mc ch. Ngi ta a ra l{ de Gaulle ~ c quyt nh khng cho nhng k ni lon nhch c bc n{o, v{ b{i din vn ti c tr|i tim ca tt c nhng ngi Ph|p yu nc, c bit l{ trong qu}n i. cuc ni lon

279

Ngh thut quyn r

nhanh chng li tt m{ khng ai nghi ng s lin kt gia tht bi ca b{i din vn v{ vic xut hin ca de Gaulle trn ti vi. Nm sau, d}n Ph|p b phiu t thin v quyn t quyt ca d}n Algeria. V{o 11/04/1961, de Gaulle hp b|o v{ ni r r{ng rng nc Ph|p s sm ban cho t nc s c lp ho{n to{n. 11 ng{y sau, nhng v tng Ph|p Algeria ph|t h{nh mt thng c|o ni rng h ~ chim t nc n{y v{ tuyn b tnh trng v}y bt. }y l{ tnh hnh quan trng nht trong tt c: i mt vi s c lp sp ti ca Algeria, nhng v tng phe c|nh hu n{y s i n cng. Mt cuc ni chin s bng n, lt chnh ph ca Gaulle. Bui ti hm sau, de Gaulle li xut hin ln na trn ti vi, cng mc li b qu}n phc c. De Gaulle tru ngi my v tng , so s|nh h n nhng nhm ngi ln nm quyn sau cuc o chnh Nam M. ng ni mt c|ch bnh tnh v{ uy quyn. ri t nhin, chnh lc kt thc b{i din vn, ging ni ca ng cao ln thm ch cn rung rung na khi ng ku gi kh|n gi : {n ng ph|p, ph n ph|p! Xin cu ti! }y l{ thi khc dy ng nht trong nhng ln ng xut hin trn tivi. Nhng qu}n nh}n Ph|p Algeria lng nghe ng ni qua m|y thu b|n dn ~ b ch ng. Ng{y hm sau bn h t chc mt cuc diu h{nh ln ng h cho de Gaulle. Hai ng{y sau, nhng v tng u h{ng. V{o 1/1/1962 de Gaulle tuyn b nn c lp ca Algeria. V{o nm 1940, sau cuc x}m lng ca nc c v{o Ph|p, de Gaulle ~ trn n nc Anh chiu m mt qu}n i dn dn quay tr v gii phng nc Ph|p. Lc u ng ch c mt mnh v{ nhim v ca ng dng nh v vng. nhng ng c c s ng h ca Winston Churchill, nh n ca Churchill m{ de Gaulle c cho nhiu ln ni chuyn trn radio m{ {i BBC s ph|t sng n

280

Ngi c uy tn

nc Ph|p. Ging ni l lng nh thi min cng vi s rung ng bi thng ca ng s i v{o nhng phng kh|ch ca ngi ph|p v{o mi ti. thm ch mt s t ngi nghe {i bit ng trng ra l{m sao na, nhng m{ sc ging ng th qu| t tin, qu| xc ng n ni ng ~ tuyn m c mt qu}n o{n nhng ngi tin ng. V c| nh}n, de Gaulle l{ mt ngi {n ng k l, hay trm t, m{ phong c|ch t tin ca ng c th g}y gin d ngang nga vi vic t c ng h. Nhng m{ qua radio th ging ni c mt ma lc thu ht cc . De Gaulle l{ bc thy v i u tin ca phng tin truyn thng hin i, bi v ng ta d d{ng chuyn i nhng k nng din kch ca ng trn tivi, s lnh lo, s bnh tnh v{ s s hu ho{n to{n ca ng l{m cho kh|n gi va cm thy thoi m|i v{ g}y cm hng c. Th gii ph|t trin c{ng khc khy hn. Mt t nc ~ khng cn cng nhau t tp trn nhng ng ph hay trong nhng qung trng na m{ trong nhng phng kh|ch ni m{ ngi ta va coi ti vi mt mnh hay vi nhng ngi kh|c. Ma lc thu ht b}y gi bt buc phi c truyn ti qua sng v tuyn ch khng th n tr nn v hiu. Tuy nhin i khi c nhng c|ch d d{ng hn chiu ln tivi, v ti vi va to ra li ku gi trc tip ln tng ngi (ngi c ma lc thu ht dng nh xng h cc bn) va bi v ma lc thu ht kh| d gi to trong mt chc l|t m{ bn d{nh ra trc m|y quay. Khi de Gaulle hiu ra, khi xut hin trn tivi l{ c|ch tt nht th hin ra s bnh tnh v{ kim so|t, s dng nhng hiu qu din kch mt c|ch d xn. s lnh lo to{n b ca ng ~ to ra nhng thi im qua nhanh c hiu qu gp i, l{ lc ng n}ng ging ln hay th lng mt c}u chuyn tiu l}m sc bn. Bng c|ch tip tc bnh tnh v{ ra nhng nc c thp, ng m hoc kh|n gi. (gng mt bn c th biu l

281

Ngh thut quyn r

nhiu hn nu nh ging ni t the th hn) ng chuyn ti tnh cm nhn thy bng mt ng phc, khung cnh v{ qua vic s dng nhng li ni c|o buc nh: gii phng, Joan of Arc. ng c{ng t b sc cho hiu qu th ng c{ng c v th}n thin. Tt c nhng iu n{y cn phi c chun b k lng. H~y ngt qu~ng s bnh tnh ca bn vi s ngc nhin; n}ng cao ln n cc im; gi cho mi th ngn gn v{ sc tch. iu duy nht m{ chng th n{o c gi mo chnh l{ s t tin, th{nh phn ch yu i vi ma lc thu ht t nhng ng{y ca Moses. \nh n m|y quay s phn bi s bt an ca bn, tt c nhng s gian di trn th gii n{y s khng t ma lc ca bn li. BIU TNG nh n. N v hnh i vi con mt, mt lung in chy qua mt d}y in hay mt bnh thy tinh to ra mt sc nng, m{ sc nng n{y bin th{nh |nh s|ng rc r. tt c c|i ta thy chnh l{ |nh s|ng rc r . Trong bng ti rng khp, |nh n thp s|ng li i. IM YU Vo mt ng{y p tri th|ng 5/1794, nhng cng d}n Paris tp trung li mt cng vin trong l hi ca ng ch tn Thng . T}m im ch ca h l{ Maximilien de Robespierre, ngi ng u ca y ban an to{n cng chng, v{ l{ ngi ~ s|ng to ra l hi n{y ngay t lc u. tng }y th n gin: chin u vi thuyt v thn, nhn ra s tn ti ca mt ng ch tn

282

Ngi c uy tn

Thng v{ s bt t ca linh hn nh l{ nhng th lc dn dt ca v tr. Hm l{ ng{y chin thng ca Robespierre. ng trc |m ng trong b com-l m{u xanh da tri v{ i tt d{i m{u trng ng khai m{o bui l hi. |m ng tn sng ng ta; ni cho cng th ng ta ~ bo v nhng mc ch ca cuc c|ch mng Ph|p bng vic tham gia tch cc v{o chnh tr. Trc nm , ng ~ khi u triu i khng b m{ ~ ty ra cuc c|ch mng ca nhng k th ca triu i n{y bng c|ch a h ti m|y chm ht. Robespierre cng gip hng dn t nc qua mt cuc chin tranh chng li ngi \o v{ ngi Ph. iu khin cho |m ng, c bit l{ ph n, yu mn Robespierre chnh l{ c tnh khng th b l{m h hng c (ng sng mt c|ch khim nhng), t chi tha hip, tnh cm d{nh cho cuc c|ch mng l{ chng c cho mi vic ng l{m, v{ ngn ng l~ng mn ca nhng b{i din vn khng th khng g}y cm hng c. Robespierre l{ mt v thn. ng{y hm l{ mt ng{y p tri v{ b|o trc mt tng lai huy ho{ng cho cuc c|ch mng. Hai th|ng sau, v{o 26/1, Robespierre c mt b{i din vn m{ ng ngh n s m bo vng v{ng v th ca ng trong lch s bi v ng d tnh ni bng gi v vic kt thc triu i khng b v{ mt k nguyn mi cho nc Ph|p. Cng c tin n rng Robespierre ang yu cu mt nhm ngi chm u, mt nhm cui cng ~ e da n s an to{n ca cuc c|ch mng. ng tro ln mi t{u c hip nh qun l t nc, ng cng mc li b ng ~ mc trong ng{y l hi. b{i din vn d{i lm, hu nh ko d{i 3 ting ng h, v{ n bao gm mt bng m t hng say

283

Ngh thut quyn r

nhng gi| tr v{ c tnh m{ ng ~ gip bo v. ng cng ni v nhng mu m, s phn bi, nhng k th v danh. C}u tr li th nhit tnh, tuy nhin km hn mi khi mt cht. B{i din vn l{m cho nhiu ngi i din mt mi. Ri mt ging ni n c ln ting, ging ni ca mt ngi tn l{ Bourdon. Bourdon ph|t ngn chng li b{i din vn c in ra n{y, mt du hiu khng chp thun b che giu. Bt thnh lnh, nhng ngi kh|c t t pha ng ln v{ t c|o ng v s mp m n{y: ng ni v nhng mu m v{ e da m{ khng ni r ra ti li . B mi ngi yu cu phi ni ra c th, nhng ng ~ t chi, ng thch sau n{y ni ra. Ng{y hm sau, Robespierre ng ln bo v b{i din vn ca mnh, v{ nhng ngi i din ~ la ht ng ta i xung. V{i ting ng h sau, ng l{ ngi b em ra my chm. V{o 28/07, gia mt |m ng t tp, nhng ngi n{y thm ch c v nh trong t}m trng h}n hoan trong l hi ca ng ch tn Thng , u ca Robespierre ri v{o r th |m ng h reo vang di. Triu i khng b ~ chm dt. Rt nhiu nhng ngi c v nh ngng m Robespierre tht ra ~ nui dng mt s ut c gm nhm v ng ta ng ta qu| o c, qu| cao siu, n th |p bc qu|. Mt s ngi trong h ~ lp mu chng li ng v{ ang ch i cht du hiu yu km, s suy yu n{y xut hin v{o mt ng{y nh mnh, ng{y m{ ng c b{i din vn cui cng. Robespierre ~ khc t vic ni ra nhng k th ca ng, ng ~ a ra hoc l{ c|i kh|t vng chm dt s chm git g}y m|u hoc l{ mt s s h~i m{ h s tn cng ng ta trc khi ng ta b h git cht. trong vng hai ng{y, lc u l{ b phn chnh ph v{ sau l{ t nc quay mt li

284

Ngi c uy tn

vi mt ngi c ma lc thu ht, ngi m{ trc }y c hai th|ng thi ~ c h sng b|i. Ma lc thu ht cng hay thay i ging nh nhng cm xc khi n dy ln. Thng xuyn ht n khuy ln nhng tnh cm v tnh yu. Nhng nhng tnh cm n{y kh c th duy tr c. c|c nh{ t}m l hc ni v s kit sc tnh dc nhng khonh khc m{ bn cm thy mt mi sau khi yu, cm thy bc bi. Tnh thc t s len li v{o, tnh yu chuyn sang hn th. S kit sc tnh cm n{y l{ mt mi e da n nhng ngi c ma lc thu ht. Ngi c ma lc thu ht thng gi{nh c tnh yu bng c|ch h{nh ng nh l{ mt ngi cu vt, cu con ngi ra khi ho{n cnh kh khn. Nhng khi con ngi cm thy an to{n, th ma lc thu ht s km phn hp dn h. nhng ngi c ma lc thu ht cn s nguy him v{ ri ro. H khng c l theo nhng ngi quan chc, mt v{i ngi trong h c cho s nguy him tip tc, nh l{ de Gaulle v{ Kennedy ~ l{m nh th, hay l{ nh Robespierre l{m trong sut triu i khng b. Nhng con ngi mt mi v iu n{y, v{ ngay c|i du hiu suy km u tin ca bn th h s quay lng li vi bn. B}y gi, tnh yu m{ h ~ bc l ra trc s c phi hp h{i ha vi lng cm ght ca h. S phng th duy nht l{ phi thng th|i v ma lc thu ht ca bn. nim am m ca bn, s gin d, s t tin l{m ra ma lc thu ht, nhng m{ qu| nhiu ma lc thu ht trong mt thi gian qu| l}u s to ra s mt mi, v{ mt ao c cho s im m v{ trt t. Loi hnh ma lc thu ht tt hn c to ra mt c|ch c thc v{ c gi trong tm kim so|t. Khi bn cn n, bn c th nh| ln s t tin v{ nim am m, g}y hng phn cho i chng. Nhng m{ khi cuc phiu lu mo him chm dt, bn c th n

285

Ngh thut quyn r

nh v{o mt khun kh, chuyn ln sc nng ch khng tt i hay gim xung. (Robespierre c th ~ lp k hoch tin, nhng k hoch n ng{y qu| chm tr.) con ngi s ngng m s t kim so|t ca bn v{ tnh thch ng. chuyn tnh yu vi bn s tin gn hn n s am m theo thi quen ca mt ngi {n ng v{ ngi v. Bn thm ch s c mt ch xoay tr nhn mt cht ch|n chng, mt cht gin d - mt vai tr c th c coi nh l{ c ma lc thu ht vy nu nh bn chi chnh x|c. H~y nh rng: ma lc thu ht ph thuc v{o s th{nh cng, v{ c|ch tt nht duy tr s th{nh cng, sau khi l{n sng ma lc thu ht u tin, l{ phi thc h{nh v{ thm ch phi cn trng. Mao Zedong l{ mt ngi c|ch xa v{ kh hiu, mt ngi m{ i vi nhiu ngi th c v g}y s s h~i c ma lc thu ht. ng ta ~ chu ng nhiu ln tht bi m{ c th b|o hiu s tn thi ca mt ngi km thng minh, nhng sau mi ln ng rt lui li, tr nn thc t hn, khoan dung hn, linh ng hn; t ra l{ trong mt lc. iu n{y ~ bo v ng ta khi nhng him nguy ca phn ng ngc li. Cng c mt s la chn na: ng vai tr mt nh{ tin tri c v trang. Theo Machiavelli, mc d mt nh{ tin tri c th t c quyn nng qua c| tnh c ma lc thu ht ca h, nhng anh ta khng th sng st l}u m{ khng c sc mnh h tr. i chng s ch|n chng ng ta; h s cn phi c p buc. Tr nn mt nh{ tin tri c v trang, theo ngha en, khng phi bao gm lc lng v trang m{ n i hi mt phe c th lc trong c| tnh ca bn, m{ bn c th h tr bng h{nh ng. Xui thay, iu n{y c hiu l{ nh}n t vi k th ca bn min l{ bn gi c quyn lc ca mnh. V{ khng ai to ra nhng k th cay ng hn l{ ngi c ma lc thu ht.

286

Ngi c uy tn

Cui cng, khng c g nguy him bng vic k nhim l{ mt ngi c ma lc thu ht. Nhng c tnh ca bn phi tr|i ngc, v{ lut ca c tnh n{y phi theo kiu c| nh}n, c nt hoang di ca c| tnh m thm. Nhng c tnh n{y thng theo sau n l{ s hn lon. Ngi m{ theo ui th{nh mt nh{ c ma lc thu ht th c b li vi mt s ln xn, tuy nhin con ngi li khng thy c s ln xn . H nh ngi ~ g}y nn m{ tr|ch c ngi k nhim n. Bng mi gi| bn phi tr|nh trng hp n{y. Nu nh khng th n{o tr|nh khi, ng c gng tip tc iu m{ ngi c ma lc thu ht ~ bt u; h~y i theo mt hng mi. Bng c|ch thc t, |ng tin cy, v{ ni thng thn th bn c th to ra mt loi ma lc thu ht l lm qua s m}u thun. chnh l{ c|ch l{m sao m{ Harry Truman khng ch sng cn k tha ca Roosevelt m{ cn thit lp nn chnh loi ma lc thu ht cho chnh mnh.

287

NGI SAO
Cuc sng h{ng ng{y rt kh nhc nn thng hu ht mi ngi u tm qun trong nhng tng tng vin vng hay trong gic m. Ngi Sao c th gip in khuyt v{o im yu n{y; vi tnh c|ch c bit v{ li cun, h lun ni bt gia mi ngi v{ l{m ta c mun nhn ngm h. ng thi, h cng m h v{ tho|t tc, gi khong c|ch v{ l{m ta lun tng tng hn l{ hin thc. Phm cht nh m ca h nh hng n ta mt c|ch v thc; chng ta thm ch khng th nhn ra mnh ~ hc theo h n mc n{o. H~y hc c|ch tr th{nh ngi li cun mi ngi bng c|ch ta ra nh ho quang lung linh v kh nm bt ca Ngi Sao. THN TNG NGI SAO V{o mt ng{y trong nm 1922, th Berlin thuc nc c, c mt cnh quay v mt ngi ph n tr y gi cm trong b phim mang ta Bi kch ca tnh yu. H{ng trm n din vin tr tranh nhau c vai din , h c th hin mnh g}y s ch ca o din, ngay c ph din th}n th h. Tuy nhin, trong h{ng ngi c mt din vin n tr n mc rt n gin, th hin khng ging nh nhng tr h l lng ca nhng c g|i kh|c, c ni bt ln vi phong cch ring. C m mt con ch vi si d}y xch trn tay, v{ mt chic vng c thanh mnh c cho{ng quanh c ch ch con. iu n{y khin nh{ o din n c ta ngay. Anh quan s|t c n{ng khi c ng trong h{ng, c|ch c m con ch trong tay mt c|ch nh nh{ng v{ chm sc n. Khi c ht mt iu thuc, iu b trng c v t tn v{ khu gi. Anh ta b cun ht i ch}n v{ khun mt

288

Ngi sao

ca c y, c ch mm mi un ln khi c ng, s lnh lng n hin trong mt c y. Trc khi c y i ra trc, anh ta ~ chn quay c. C y tn l{ Marlene Dietrich. Trc nm 1929, khi o din Josef von Sternberg ngi M gc o ~ n Berlin bt u quay b phim Thin thn xanh, nm 27 tui, o din Dietrich ~ c bit n trong nhng b film Berlin v{ nh{ h|t kch th gii. Thin thn xanh l{ b phim k v mt ngi ph n tn l{ Lola-Lola, ta thch bo lc trong tnh dc, tt c nhng n din vin ni ting ca Berlin u mun v{o b phim, ngoi tr Dietrich mt c|ch cng khai, ngh rng b phim l xu xa. Tuy nhin, sau khi n Berlin mt thi gian ngn, von Sternberg ~ n xem mt bui bin din }m nhc ca mt nam din vin, m{ xt ra anh ta c v ph hp vi vai din trong Thin thn xanh. Dietrich l{ ngi sao trong ngh thut }m nhc, v{ ngay khi c y bc ln s}n khu, von Sternberg ~ nhn thy rng anh ta khng th ri mt khi c y. C nhn chm chm v{o anh ta mt c|ch th l nh mt g~ {n ng, v{ sau c y ng da v{o cnh tng mt c|ch khu gi. Von Sternberg ~ qun ngay anh chng nam din vin m{ mnh n gp. Anh ~ tm c ngi cho vai din Lola-Lola. Von Sternberg ~ tm c|ch thuyt phc Dietrich tham gia vai din, v{ ngay sau anh bt tay v{o cng vic, anh to cho c ging vi nh}n vt Lola theo tng tng ca mnh. Anh thay i kiu tc ca c y, v mt ng thng m{u bc dc xung mi c l{m cho n thanh mnh hn, anh cn dy c c|ch nhn v{o m|y quay vi v ngo mn m{ anh ~ tng xem trn s{n din. Khi vic quay phim bt u , anh ~ to mt h thng |nh s|ng dnh ring cho c, mt ng |nh s|ng lun di chuyn theo bc ch}n c di

289

Ngh thut quyn r

chuyn, v{ c tng cng thm k xo bng nhng l{n khi mng v{ m}y bay. \m nh vi s s|ng to ca mnh, Von Sternberg ~ lun theo c y khp mi ni, khng ai c th n gn c c. B phim Thin thn xanh ~ g}y ting vang c. Kh|n gi b cun ht vi Dietrich: v lnh lng , c|i nhn chng chc y t{n bo khi c ta si d{i bc ch}n qua chic gh, l ni y bn trong; c th hin mt c|ch d d{ng trn m{n nh nhng gy s tp trung cao ca kh|n gi. Ngo{i ra, Von Sternberg ~ tr nn b m hoc bi c n{ng. Mt ngi {n ng tn l{ Count Sascha Kolowrat ang cht dn v bnh ung th, c mt c nguyn cui cng l{ c trc tip nhn thy i ch}n ca Marlene. Dietrich buc phi n thm anh ta trong bnh vin v{ vn chic v|y ca mnh ln; anh ta ra du v{ ni C|m n, b}y gi ti c th vui sng m{ ra i. Sau , cng ty in nh ln ~ a Dietrich n vi Hollywood mi ngi c th nhanh chng tip xc vi c. Ti bui tic, tt c |nh mt u o quanh c khi c bc v{o phng. C c h tng bi nhng ngi {n ng p trai nht Hollywood, trong b trang phc p v{ c sc - b v|y d{i rng m{u v{ng chanh ni bt, nh kiu qun |o lnh thy vi chic m li trai. Ng{y hm sau, nhng ngi ph n trong khp th trn u bt chc phong c|ch n{y, ng{y k tip, n c ph bin trn c|c tp ch, v{ bt u mt phong c|ch mi. Tuy nhin, mc ch tht s ca s li cun khng th n{o ph nhn chnh l{ khun mt ca Dietrich. iu m{ Von Sternberg b m hoc l{ khun mt v hn - vi k xo |nh s|ng n gin, anh c th l{m cho khun mt thay i th{nh bt c kiu g nh anh ta mun. V sau, Dietrich ~ ngng l{m vic vi Von

290

Ngi sao

Sternberg, nhng c khng bao gi qun nhng th m{ anh ta ~ truyn dy cho c. V{o mt m nm 1951, o din Fritz Lang, ng ang nh chn c y cho b phim Rancho Notorious, khi l|i xe quay v phng l{m vic, ng nhn thy mt |nh s|ng le ln qua tm knh ca xe. Lo s k trm, ng ra khi xe v{ rn rn bc ln cu thang, ng lic nhn qua mnh v ca c|nh ca: Dietrich ang soi mnh trong gng, ngm ngha gng mt ca c t nhiu hng. Marlene Dietrich c mt khong c|ch i vi con ngi ca c: c sm soi khun mt, i ch}n, c th ca mnh, nh th c l{ mt ai kh|c. iu n{y khin cho c c kh nng bin i nt mt ca mnh, th hin din mo sao cho c n tng. C c th l{m iu b ging nh ~ tng l{m cun ht {n ng. Gng mt lnh lng l{ t{i sn ca c bn h ngm nhn c theo tr tng tng ca h, liu c phi l{ tnh t{n bo, khu gi hay l{ mi e da n{o khng. V{ mi ngi {n ng n{o gp c, h u ~ tng xem c biu din, tng m tng vin vong khng ngng v c. Hiu qu tip tc t|c ng ca ngi ph n l{ nh vy, trong nhng t ng ca ngi vit, c ~ th hin quan im tnh dc khng ph}n bit nam n. Nhng chnh c|i khong trng n{y ~ cho c y mt nt lnh lng n{o , d trong phim hay trong chnh con ngi ca c. C ging nh mt hnh th p , th g th phng hay ca tng nh c|i c|ch m{ chng ta ngng m mt vic l{m ngh thut. C|i vt th l{ mt th iu khin cm xc v{ cm nhn v cuc sng ca chng ta. Bi v n l{ mt vt th m{ chng ta c th tng tng bt c nhng g m{ mnh mun c. a s con ngi a su, phc tp v{ s|ng to th mun chng ta nhn h nh

291

Ngh thut quyn r

mt thn tng |ng sng b|i. Sc mnh ca Thn tng Ngi sao l{ do kh nng bin ha th{nh nhng vt th, nhng khng phi bt k vt th n{o, m{ l{ vt th chng ta c th tr}n trng, gip chng ta c c nhng cm xc tuyt vi kh|c nhau. Ngi sao Thn tng l{ s ho{n ho, ging nh hnh tng ca v thn v{ n thn Hy Lp. Tnh c sc ca n l{ g}y s hp dn v{ c sc quyn r. Nhu cu v nhng yu t c bn chnh l{ khong c|ch. Nu bn thy bn th}n mnh ging nh mt vt th g , th nhng ngi kh|c cng s nhn thy nh vy. Mt bu khng kh trn khng trung huyn o s tng cng thm hiu lc. Bn th}n bn l{ mt m{n hnh trng rng. Mi ngi s quan s|t bn v{ tranh gi{nh vi bn. Tt c c|c b phn ca c th u ni ln c cm xc m{ khun mt l{ mnh nht, v vy phi hc c|ch bin mnh th{nh mt cng c truyn t nhng cm xc c hiu qu hn. V{ mnh cn phi kh|c bit vi nhng ngi kh|c, cn phi to ra mt phong c|ch ring. Dietrich la mt ngi luyn tp ngh thut n{y rt hiu qu, phong c|ch ca c y cun ht g}y n tng, k l li cun. Nn nh rng nhng hnh nh ca mnh l{ nhng th m{ mnh c th iu khin c. Khi thc tp phng ph|p n{y, ngi ta s thy mnh t{i gii v{ |ng h bt chc. Ngi sao huyn thoi V{o ng{y 2 th|ng 7 nm 1960, v{i tun trc Hi Ngh Quc Gia D}n Ch nm y, cu tng thng Harry Truman tuyn b cng khai l John F. Kennedy hin ~ c s i din tr th{nh ng c vin tng thng trong ng ca mnh hin cn qu| tr v{ t kinh nghim cho vic n{y. Phn ng ca Kennedy tht

292

Ngi sao

|ng ngc nhin: ng t chc mt bui hp b|o, c ph|t truyn hnh trc tip trn to{n quc v{o ng{y 4 th|ng 7. Thc t l{ s kin hp b|o ~ g}y xn xao v lc ng ang trong k ngh, do khng ai c th thy hay nghe g t ng cho n khi xy ra s kin. Sau , n gi ~ nh, Kennedy si ch}n bc v{o phng hp nh ng{i cnh s|t trng bc v{o th{nh ph Dodge. ng bt u bng c|ch ph|t biu rng ng ~ i ht c|c hi ngh tuyn la ng c vin ca c|c bang, ~ tiu tn |ng k tin bc v{ cng sc, v{ ~ |nh bi i th mt c|ch cng bng v{ trung thc. Truman l ai ngoi k ~ ph| v tin trnh d}n ch? }y l{ mt quc gia tr, Kennedy tip tc, ging cao hn, c nhng ngi tr khai ph| v{ tr|i tim vn cn tr th gii ang thay i, v{ phong c|ch c s khng th }y l{ lc cho th h l~nh o mi i ph vi nhng kh khn v{ c hi mi. Ngay c k th ca Kennedy cng phi tha nhn l{ b{i ph|t biu ca ng lc tht xc ng. ng ~ l{m o ln th|ch thc ca Truman: vn khng phi l{ s thiu kinh nghim ca ng m{ l{ s c t{i ca th h c. Phong cch ca ng cng hng hn nh ging ni ca ng, c|c b phim thi y ~ gi nh c|ch biu hin ca ng - Alan Dadd trong Shane ~ i mt vi c|c ch trang tri i bi, hay James Dean trong Rebel without a Cause (Ni lon khng cn l do). Kennedy ging vi c Dean, c bit trong v ngo{i lnh lng xa c|ch. V{i th|ng sau, khi ~ l{ ng c vin tng thng ng D}n Ch, Kennedy cng gii quyt xong i th ng Cng Ha, Richard Nixon, trong cuc tranh lun truyn hnh to{n quc. Nixon cng khn kho; ng ta bit tr li c|c c}u hi v{ tranh lun kh| t tin, trch dn c|c thng k v th{nh tu thi chnh quyn Eisenhower, khi ng ta cn l{ ph tng thng. Tuy nhin di |nh s|ng m|y chp hnh, trn m|y truyn hnh en trng, hnh nh ng

293

Ngh thut quyn r

ta t|i nht v{o tui x chiu, c|c vt m hi trn lng m{y v{ ngc, khun mt r mt mi, i mt ng lo o v{ chp chp, ngi cng . ng ta qu| lo lng v iu g? Tht sng st khi thy s tng phn vi Kennedy. Nu Nixon ch nhn v i th, th Kennedy nhn vo kh|n gi, giao tip bng mt vi ngi xem, din thuyt vi h ngay trong phng ca h nh cha tng c chnh tr gia n{o trc }y ~ tng l{m. Nu Nixon ch ni v c|c d liu, t m v c|c chi tit ca cuc tranh lun th Kennedy li ni v t do, v x}y dng mt x~ hi mi, nm bt li tinh thn tin phong ca M. Phong c|ch ca ng tht ch}n th{nh v{ dt kho|t. T ng ca ng khng r{nh mch, nhng ng ~ l{m ngi nghe hnh dung ra mt tng lai tuyt vi. Sau cuc tranh lun, im ca Kennedy tng vt ln mt c|ch phi thng, v{ d ng i }u cng c c|c c g|i tr ch{o n, ku gi v{ nhy nht. Vi b{ v p Jackie bn cnh, ng nh mt ho{ng t ca ng D}n Ch. B}y gi s xut hin ca ng trc truyn hnh nh mt s kin. ng ~ gn nh c bu l{m tng thng, v{ trong b{i din vn nhm chc, cng c ph|t sng truyn hnh, tht l{ si ni. l{ mt ng{y lnh lo v{ m m. Trong hu trng, Eisenhower ngi trong ng |o lnh v{ khn cho{ng, y v mt mi v{ tht bi. Nhng Kennedy khng m, khng |o ph|t biu trc to{n quc: Ti khng tin rng bt k ai trong chng ta mun i v tr vi bt k ai kh|c hay bt k th h n{o kh|c. Ngun nng lng, s tn ty, s tin tng m{ chng ta mang n cho s c gng s ta s|ng quc gia ca chng ta v nhng ai phc v n v nh sng ca ng la s tht s chiu s|ng th gii.

294

Ngi sao

Sut mt th|ng sau, Kennedy t chc v s c|c cuc hp b|o trc m{n nh TV, iu m{ cha c tng thng n{o trc }y d|m l{m. i mt vi |nh n m|y chp hnh v{ h{ng lot c}u hi, ng khng lo s, tr li im tnh v{ kh| cng ci. iu g n sau i mt, n ci y? Cng chng mun bit v ng nhiu hn. C|c tp ch khiu khch ngi c vi c|c thng tin bc nh ca Kennedy cng v v{ c|c con, hoc ang chi bng | trn b~i c trc Nh{ Trng, c|c cuc phng vn to hnh tng cho ng v mt ngi {n ng tn ty trong gia nh, cng nh |ng c so s|nh vi nhng ngi sao quyn r. Nhng hnh nh y ~ xa tan tt c cuc chy ua khng gian, Kennedy ang i u vi Soviet trong khng hong tn la Cuba, cng nh ng ang i u vi Truman. Sau khi Kennedy b |m s|t, Jackie ni trong mt cuc phng vn rng trc khi ln ging ng, ng thng chi c|c bn nhc Broadways, v{ mt bn ng a thch trong l{ Camelot, vi nhng li: ng cho n b l~ng qun / D ch l{ mt im nh / Vi mt khonh khc ta s|ng ngn ngi / c bit n vi tn gi Camelot. Ri s c c|c tng thng v i na, Jackie ni, nhng khng bao gi c mt Camelot na. C|i tn Camelot dng nh phng ra mt mi tn, l{m cho h{ng nghn ng{y trong vn phng ca Kennedy }m vang nh mt huyn thoi. n tng v tng thng Kennedy i vi cng chng ngi M l{ tr tu v{ mu lc. iu n{y th hin Hollywood nhiu hn l{ Washington, m{ khng c g phi ngc nhin bi v cha ca Kennedy, ng Joseph, ~ tng l{ nh{ sn xut phim, v{ bn th}n Kennedy ~ tng Hollywood mt thi gian, ng chi th}n vi c|c nam din vin v{ c gng tm hiu iu g ~ l{m cho h tr th{nh nhng ngi sao. ng c bit quan t}m vi Gary Cooper,

295

Ngh thut quyn r

Montgomery Clift v{ Cary Grant; ng thng nh Grant cho nhng li gp . Hollywood ~ tm ra c|ch hp nht li t nc gn nhng vn n{o , hoc nhng huyn thoi, m{ thng l{ huyn thoi v ph|i T}y nc M. Nhng ngi sao ni ting nht ~ th{nh huyn thoi tiu biu nh: tc trng John Wayne, ngi ni lon thuc Pr- m- t (nh}n vt trong thn thoi Hy Lp) nh Clift, v anh hng v{ l{ nh{ qu tc Jimmy Stewart, m nh}n Marilyn Monroe. Khng c cht g to ln nhng hnh tng v v thn v{ n thn ~ c tng tng v{ m tng v h. Tt c nhng h{nh ng ca Kennedy u ~ c h cu ln trong nhng hi ngh ti Hollywood. ng ~ khng tranh c~i vi nhng i th ca mnh, m{ ng ch i ph vi h mt c|ch gi to. ng l{m iu b to sc li cun bn ngo{i, cho d i vi v con ca ng hay mt mnh trn s}n khu. ng bt chc s th hin nt mt, vc dng ca Dean hay Cooper. ng khng tho lun chi tit chnh s|ch nhng hng hn ni phng i v nhng ch huyn thoi to ln, iu n{y c th lin kt li mt quc gia tng c m}u thun. V{ tt c nhng iu n{y u ~ c d tnh cho chng trnh truyn hnh, hu ht Kennedy tn ti nh mt hnh tng trong truyn hnh. Hnh nh ~ |m nh trong nhng gic m ca chng ta. Trc khi c cuc |m s|t ng, Kennedy ~ li cun nhng ngh k quc, l{m mt i tnh cht ng}y th ca nhng ngi d}n ch}u M vi nhng li ku gi cho thi k phc hng vi tinh thn l{ nhng ngi tin phong, mt vng bin gii mi. Trong tt c nhng loi nh}n vt, Huyn thoi ca Ngi sao c l l{ c t|c ng ln nht trong s . Con ngi c ph}n

296

Ngi sao

chia th{nh nhng kiu ph}n loi mang tnh nhn thc lo{i, gii tnh, tng lp, tn gi|o, chnh tr. Tht kh m{ l{m c, gi{nh c quyn lc ngi ln trn mt a v to ln, hoc thng c trong mt cuc bu chn, hay a ra nhng nhn thc ng n. Tuy nhin, mt c|ch t nhin, c nhiu th chng ta c th chia s. Tt c chng ta ai cng u phi cht, u bit s, mi ngi u c in du vt ging vi c im ca cha m; khng mt th g m{ c th chia s c nhng kinh nghim nhiu hn l{ s tng tng. Nhng kiu mu c trng ca huyn thoi, mt mt bt ngun t cm gi|c m}u thun khng t ch c, mt kh|c l{ s khao kh|t t c danh ting mun thu, iu c in s}u trong lng tt c chng ta. Ngi sao huyn thoi l{ nhng nh}n vt huyn thoi c tht trong cuc sng. t c quyn lc i vi h, trc ht bn phi nghin cu v bn th}n ca h c|ch m{ h bnh chn mt phong c|ch c bit, l{ l~nh m hay tnh cun ht t v bn ngo{i. V{ bn phi tha nhn t|c phong ca nh}n vt huyn thoi: ni lon, khn ngoan gia trng, ngi phiu lu. Nhng mi lin kt n{y m h, chng s khng bao gi c r r{ng i vi nhng b c t m. Li ni v{ h{nh ng ca bn nn th hin mt c|ch r r{ng khng nm trong mt phm vi n{o v din mo bn ngo{i; dng nh bn khng i din vi mt vn c th, thc cht ca nhng vn v{ nhng chi tit nhng ngoi tr vi nhng vn v s sng v{ c|i cht, yu v{ ght, quyn lc v{ s hn n. Tng t, i th ca chng ta c h cu khng ch n thun l{ mt ch th cho nhng l do ca s tng tng hay s cnh tranh ch l{ tn cn , mt k hung |c. Con ngi th d b nh hng mt c|ch v vng vi huyn thoi, v th phng i bn th}n l{ v anh hng. V{ gi khong c|ch ca bn mi

297

Ngh thut quyn r

ngi c th nhn din bn m{ khng th chm v{o bn c. H ch c th nhn ngm v{ m c. C IM NI BT S c|m d l{ mt hnh thc ca s thuyt phc m{ hng n nhn thc lng vng, l{m chn ng n tim thc. }y l{ minh chng cho l do : chng ti b bao v}y bi s kch thch cnh tranh vi s quan t}m ca chng ti, tn cng chng ti bng nhng tin nhn r{nh mch v{ bi nhng ngi b chnh tr cng khai v{ li cun, iu m{ him khi li cun chng ta hoc quyt nh bi chng. Chng ta gia tng li ch trch. C thuyt phc mt ngi bng c|ch l{m mi lng nhng cm nhn ca h, bng c|ch ni cng khai nhng iu m{ bn mun, bng c|ch a tt c danh thip ca bn, v{ nhng iu k vng ca bn. bn va hn mt ln loi b s phin mun. tr|nh vn mnh n{y bn phi hc ngh thut ni bng gi, nghin cu tim thc. n tng hng bin nht ca s v thc l{ gic m, iu m{ lin quan phc tp ti s b n; din ra trong gic m, chng ta thng m thy ma vi nhng hnh nh v{ li ni m h. Gic m |m nh chng ta bi chng xen ln gia c|i thc v{ o. Chng l{m tng thm vi nhng tnh c|ch thc v{ thng lin quan n nhng tnh hung c thc, chng l{m tng thm tnh phi l, bp mo s tht, tng thm s m sng. Nu mi th din ra trong gic m tr th{nh hin thc, s khng c quyn lc n{o chng li chng ta. Nu mi th khng c thc, chng ta s cm thy t b dnh d|ng n s h{i lng v{ s h~i i vi ma. N chia ra theo hai hng l{ iu g a hn ma n. y l{ iu

298

Ngi sao

m{ Freud gi l{ iu huyn b: v{i iu m{ dng nh xy ra cng lc v{ tng t. Thnh thong theo kinh nghim v s huyn b trong nhn thc cuc sng trong dej vu, s trng hp ngu nhin huyn b, nhng s kin huyn b m{ lp li li ca tr em. Ngi ta c th gp nhng t|c ng tng t, nhng c ch, li ni, chng hn rt nhiu {n ng ging Kennedy hoc Andy Warhol, gi ln iu c tht v{ khng tht: chng ta khng th nhn ra n (v{ s tht chng ta s nh th n{o), nhng chng ging nh im b|o cho chng ta. Chng c nhng nt c bit l{ gi cht chng vi iu c tht |ng tin, khi hi, yu thch nhng trong cng thi im chng t|ch ra, iu siu nhin, hu ht khng thc t l{m chng c v ly t trong phim nh. Nhng loi n{y c ma, t|c ng |m nh n con ngi. K c trong cng chng hay c| nh}n, chng c|m d chng ta, l{m chng ta mun s hu c th x|c ln t}m linh. Nhng bng c|ch n{o chng ta c th s hu c mt ngi trong gic m hoc mt ngi sao in nh, ngi sao chnh tr gia, hoc thm ch mt trong nhng ngi thi min cuc sng thc ca h, ging nh Warhol, ngi c th xuyn qua chng ta. Khng th c c nhng ngi n{y, chng ta tr nn |m nh vi h, chng v{o trong suy ngh gic m tr tng tng ca chng ta. Chng ta bt chc mt c|ch v thc. Chuyn gia t}m l Sandor Ferenczi gi iu n{y l{ s tip nhn: mt ngi kh|c tr th{nh chng ta trc , chng tip thu nhng tnh c|ch . chnh l{ nng lc c|m d xo quyt ca c|c Ngi sao. iu bn cn phi l{m l{ t}ng bc bn th}n bn. Nhng li ni v{ h{nh ng ca bn i khi n t s v thc- chnh xc l

299

Ngh thut quyn r

mt tp trung. Bn phi xem xt li, thnh thong t ra mt nt g khin mi ngi t hi liu h c tht s bit bn hay khng. Ngi sao l{ in hnh ca in nh hin nay. iu khng c g |ng ngc nhin: Phim nh t|i to li cuc sng, chng ta xem phim trong ti, trong tnh trng hi bun ng. Nhng hnh nh tht, v{ c nhiu tnh hung thc t, nhng l{ nhng s sp t, nhng |nh s|ng lung linh, nhng hnh nh- chng ta bit rng chng khng phi l{ tht. N ging nh th chng ta ang xem gic m ca ai . N l{ k thut in nh m{ {o to ra c|c ngi sao nhng khng phi l{ kch s}n khu. Trn s}n khu kch, din vin c|ch xa cun ht v{o |m ng, nhng c s hin din ca h. Phim c th l{m cho ngi sao in nh gn gi, n th hin s kh|c bit gia vai din v{ tnh cch ca din vin, s ng cm ca bn vi nh}n vt trong phim. Nhng cnh quay th hin mt v{i im khng gn nh tnh c|ch ca nh}n vt m{ h ang din nhng m{ ging v h. Chng ta nhn thong qua mt v{i nt ca Greta Garbo khi chng ta nhn khun mt c y qu| gn. ng bao gi qun iu n{y khi bn l{ mt ngi sao. Trc tin, bn phi c mt vc d|ng chung t tin trn m{n nh. Bn cng cn phi c mt phong c|ch hay vc d|ng l{m cho bn ni bt trc mi ngi na. B n v{ k diu, khng hn l{ khong c|ch hay s vng mt bn khng mun mi ngi l l{ vic tp trung hay nh v bn. H phi mng tng bn trong tr c ca h ngay c khi bn khng c . Vn th hai l{ ci thin nhng khuyt im, v mt lnh lng, mc ch l{ g}y n tng. iu n{y cho mi ngi hiu c bt c nhng g h mun bit v bn, cho rng h c th thy c tnh c|ch ngay c t}m hn ca bn. Thay cho nhng du hiu

300

Ngi sao

t}m trng v{ nhng cm xc, s xc cm hay vt qu| xc cm, Ngi sao a ra s s|ng t. l{ sc thu ht trn gng mt ca Garbo hay Dietrich, hay ngay c Kennedy, ngi c nhng c im ging nh James Dean. Cuc sng th nng ng v{ bin i trong khi mc ch hay tng th b ng, nhng chnh c|i b ng ~ l{m tri dy kh nng tng tng ca chng ta. Mt ngi c th t c quyn lc bi ph hp vi mt loi i tng n{o . Ni ting nht th k 18 l{ Count Saint-German c nhiu phng c|ch trc khi l{ mt ngi sao. Anh xut hin bt ng trong khu ph, khng ai bit bit anh ta n t }u; anh ni c nhiu th ting nhng ging ni khng thuc mt nc n{o c, cng khng bit chnh x|c anh ta bao nhiu tui r r{ng tuy khng tr lm nhng nt mt trng cn tr. Dng nh anh ta ch ra ngo{i v{o ban m. Anh ta lun mc v{ trang sc m{u en. Khi n cung in ca vua Louis XV, anh ta c linh cm ngay, anh ta ngi thy mi khi nhng khng ai bit n bt ngun t }u. Anh l{m cho nh{ vua v{ ho{ng hu Madame de Pompadour tin rng anh ta c t{i nng c bit, thm ch anh ta cn c kh nng ph|t hin c v{ng (mn qu{ ca Philosophers Stone). Nhng anh ta khng bao gi i hi bt c g cho mnh, l{ s khn kho ca anh ta. Anh ta khng bao gi ni c hoc khng m{ ch ni c th. Anh ta cng ngi n ti nhng khng bao gi n. Mt ln anh ta tng cho ho{ng hu Madame de Pompadour mt mn qu{ l{ mt hp ko y m{u sc v{ hnh dng kh|c nhau ty thuc v{o c|ch thc ca b{ cm; i v{o vn chnh, b{ ni rng anh h~y nhc b{ nh v vic l{m ca anh ta. Saint-German ~ v mt bc tranh k l nht m{ cha ai tng thy nhng m{u sc th qu| rc r khi anh ta v nhng trang sc, mi ngi u ngh chng l{ tht. Nhng ngi ha s tuyt

301

Ngh thut quyn r

vng mun bit b quyt ca anh ta nhng anh ta khng bao gi tit l v chng. Anh ta c th ri khi ni nh khi anh ta ~ tng n, mt c|ch bt ng v{ yn lng. Ngi m{ anh kh}m phc nht l{ Casanova, ngi ~ tng gp v{ khng bao gi qun anh ta. Mt thp nin tri qua, khi anh ta ~ cht khng ai tin iu , mt th k k tip cng vy. Mi ngi vn inh ninh rng anh ta vn ang ln trn }u . Mt ngi y t{i nng nh anh th khng bao gi cht Mi th v anh ta th m h v{ cho nhiu c|ch hiu. Rc r v{ g}y n tng, anh ta ni bt ln t |m ng. Mi ngi cho l{ anh ta v o c, ch l{ mt ngi sao khng tn tui v{ m nht. Li ni ca anh ta ging nh c|ch th hin li cun, a dng, l k, ngha ca chng khng r r{ng. Ging nh l{ mt nng lc m{ bn c th iu khin bng c|ch bin i bn th}n th{nh mt i tng lng ly. Andy Warhol lun |m nh t tng rng mi ngi u bit anh ta. Anh c nhng phong c|ch c bit nhng b tc gi bng bc gng mt lnh lng v{ b n. Mi ngi khng bao gi bit c nhng g anh ta ang ngh; ging nh bc ha, anh ta ch l{ b mt. Trong nhng c tnh th hin ca h Warhol v{ SaintGerman d~ l{m sng li nhng bc tranh v nh tht ca th k th 17, hay nhng bc nh ca M.C. Escher nhng s pha trn y hp dn gia ch ngha hin thc v{ gi tng, ~ l{m cho ngi ta phi thc mc liu chng l{ tht hay tng tng. Ngi sao in nh th phi ni bt, v{ iu n{y i hi mt s tinh t trong vic g}y n tng, l{ c|i kiu m{ Dietrich ~ th hin v bn ngo{i ti nhng bui tic. Mc d vy, i khi, s |m

302

Ngi sao

nh, o gi|c nhiu khi cng c th g}y ra bng nhng s va chm nh: c|ch bn ht iu thuc l|, vic un li ph|t }m, hay phng ph|p i b. l{ nhng th nh nht m{ chc tc nhng ngi xung quanh, v{ l{m cho h bt chc bn mi tc che bn mt phi ca Veronica Lake, ging ni ca Cary Grant, n ci nhch mp ca Kennedy. Mc d nhng sc th|i n{y v ngha i vi nhng b c tr tu c th nhn thc c, trng th|i tim thc, h c th cng b li cun nh mt vt th vi mt hnh th ni bt hoc m{u sc k qu|i. Mt c|ch khng c thc, chng ta b li cun vi nhng th l thng m{ khng c ngha g ngo{i tr s quyn r bn ngo{i ca chng. Nhng ngi sao mun chng ta bit nhiu hn v h. Bn phi hc c|ch khu gi s t m ca mi ngi bng c|ch cho h bit mp m v cuc sng ring t ca bn. h m tng v{ tng tng. Mt nt tiu biu l{ phn ng ca nhng h{nh ng n{y l{ mt li gi v mt tinh thn, m{ c th v cng suy din, ging nh s quan t}m ca James Dean v trit hc phng ng v{ s ra i ca n. Du hiu v lng tt v{ s h{o hip c th c nhng hiu qu tng t. Nhng ngi sao ging nh nhng v thn trn nh Olympus, h sng cho |i tnh v{ hng lc. Nhng th m{ bn yu thch con ngi, s thch, th vt th hin hnh thc o c p m{ con ngi mun c nhn thy trong mt Ngi sao. S khao kh|t th{nh tch k cng cho thy nhng h{nh ng nhn trm ca con ngi qua cuc sng c| nh}n ca bn, nhng ng c bn phi u tranh, ngi m{ bn yu trong mt nht thi. Mt kh|c, nhng Ngi sao quyn r bng c|ch l{m chng ta ng cm vi h, cho chng ta nhng c}u chuyn cm ng. }y l{

303

Ngh thut quyn r

nhng vic m{ Kennedy ~ l{m trong cuc hi ngh tranh chp v Truman: trong tnh th ca ng ta, khi mt ngi {n ng tr c x khng tt vi ngi ln tui hn, ny sinh mt m}u thun b t tng gia th h i trc v{ th h tip ni, ng l{m cho thanh nin ng cm vi ng. Mu cht l{ i din cho mt kiu ngi, nh Jimmy Stewart tiu biu cho nhng g thuc tinh hoa ca trung M, mt qu tc ha nh~ nh Cary Grant. Nhng kiu ngi ging nh bn s cun ht v pha bn, chia s cng bn nim vui hay s bun au. S hp dn t hn khng c ch , truyn t khng ch trong li ni ca bn m{ l{ t iu b ca bn, th|i ca bn. Trong tnh th , hn bao gi ht, mi ngi khng an to{n, s ng nht ca h khng n nh. Gip h tp trung th hin vai tr trong cuc sng v{ h l lt tp trung li ha hp vi bn. Mt c|ch n gin l{m nh c|ch g}y n tng ca bn, |ng ch v{ d d{ng bt chc. T{i nng ca bn c nh hng n cm nhn ca mi ngi trong c|ch c x n{y th tinh xo v{ s}u sc. Nh rng: mi ngi l{ mt din vin cng chng. Mi ngi khng bao gi bit chnh x|c nhng g bn ngh hay cm nhn; h nhn xt bn da v{o v bn ngo{i. Bn l{ mt nam din vin. V{ nhng nam din vin ni ting nht u c mt khong c|ch bn trong ging nh Dietrich, h c th c nn vc d|ng sn c ca h nh th h lnh hi n t bn ngo{i. Khong c|ch bn trong n{y quyn r chng ta. Nhng ngi sao thng khi h{i v bn th}n h, lun lun thay i hnh tng ca h, n thch nghi vi thi gian. Khng th g c th nc ci hn mt hnh tng thch nghi 10 nm c|ch }y nhng ~ gi khng cn na. Nhng ngi sao phi lun lun l{m mi v v p lng ly hay gng mt ti t ca h l{ iu tt yu: s l~ng qun.

304

Ngi sao

BIU TNG Thn tng Hn | c tc th{nh hnh Cha tri, c th lp l|nh v{ng v{ ch}u b|u. Trong con mt ca ngi sng b|i, hn | v tri v gi|c tr th{nh vt linh thing. Hnh dng ca hn | cho php nhng ngi sng b|i nhn thy nhng g h mun Cha tri nhng d sao th cng ch l{ hn | m{ thi, cn Cha tri ch l{ hnh nh tinh thn. IM YU Nhng ngi sao to nhng hnh nh vui thch nhn. Nguy c l{ khi ngi ta mt mi v h nhng hnh nh khng cn sc thu ht - v{ quay sang ngi sao kh|c. Khi iu n{y xy ra th bn s thy rt kh khn tm li ch ng trn lng cng chng. Bn phi thu ht mi s ch v bn bng mi gi|. Khng lo ngi iu xu xa, hay nhng li dm pha v hnh nh ca bn; r r{ng l{ chng ta c th tha th cho c|c ngi sao. Sau c|i cht ca tng thng Kennedy, tt c c|c s tht kh chu v ng bt u s|ng t - nhng cuc tnh bt tn, s am m liu lnh v{ him nguy. Khng c g trong l{m gim bt s thu ht ca ng, v{ tht s cng chng vn coi ng l{ mt trong nhng tng thng v i nht nc M. Errol Flynn i mt vi nhiu v tai ting, bao gm c mt v hip d}m xu xa; nhng chng ch l{m tn ln hnh nh ngang t{ng ca ng ta. Khi ngi ta tha nhn mt ngi sao, bt k mt vn cng khai n{o, ngay c khi n ti t, ch n thun l{ nui dng o mng. Tt nhin bn c th i qu| xa: cng chng thch mt ngi sao c v p siu vit, v{ qu| nhiu nhc im ca con ngi cui cng s l{m h v mng. Tuy nhin cng khai c|i xu cn t nguy c hn l{ bin mt trong

305

Ngh thut quyn r

mt thi gian d{i hay gi khong c|ch qu| ln. Bn khng th |m nh gic m ca cng chng khi h khng thy bn. Trong khi , bn khng th cng chng qu| gn gi bn, hay hnh nh ca bn c th d o|n trc c. Cng chng s quay lng li bn ngay lp tc khi bn bt u l{m h ch|n, v ch|n ng|n c|i nn tng ca t nn x~ hi. C l nguy c ln nht mt ngi sao phi i mt l{ moi mc s ch v hn. S ch c th tr nn o ln v{ ti t. Nh bt k ngi ph n quyn r n{o cng c th chng thc, ngi ta tr nn ch|n ng|n khi nhn m~i, v{ nh hng c th b hy hoi, nh c}u chuyn ca Marilyn Monroe. Gii ph|p l{ to ra mt loi khong c|ch vi bn nh Dietrich ~ l{m - tip nhn s quan t}m v{ sng b|i mt c|ch ch}m chc, v{ duy tr mt cuc sng t|ch ri n{o vi h. Tip cn hnh nh ca bn mt c|ch khi h{i. Quan trng hn, khng bao gi b o tng vi c tnh |p t ca cng chng yu thch d{nh cho bn.

306

NGI KHNG QUYN R

Ngi bit quyn r li cun bn bi chnh s quan t}m c bit h gi{nh cho bn. Ngi Khng Quyn R th ngc li: khng vng chc, ch ch n bn th}n mnh v{ khng th nm bt t}m l ngi kh|c, h ho{n to{n c lp. Ngi Khng Quyn R khng t nhn thc c bn th}n v{ khng bao gi nhn thy rng h ang ni nhiu, |p t hay l{m ngi kh|c kh chu. H thiu t nh nn khng th to ra nhng ha hn th v m{ ngh thut quyn r i hi. H~y loi b tn gc nhng bn tnh khng quyn r trong con ngi bn v{ tp nhn bit chng trong ngi kh|c chng th v hay li lc g khi tip xc vi Ngi Khng Quyn R. C IM NI BT Nhng ngi khng quyn r xut ph|t t nhiu hnh d|ng v{ kiu loi kh|c nhau, nhng tt c h u c chung mt c tnh, ci ngun ca s phn kh|ng: Tnh thiu t tin. Tt c chng ta u thiu t tin, v{ chng ta phi chp nhn iu n{y. Tuy nhin, chng ta c th khc phc c nhng cm ngh v{o nhng lc n{o ; mt biu hin li cun c th mang chng ta ra khi vic b t nh hng thng ng{y v{ dn n mt mc m{ chng ta li cun hoc b li cun, chng ta cm thy c t tin v{ c tr|ch nhim. Tuy vy, nhng ngi khng quyn r th khng t tin n mc m{ khng b li ko v{o vng nh hng ca vic chinh phc. H c nhng nhu cu, mi lo toan, cnh gi|c bao v}y cht h. H c c tnh m h mong manh nht trn d|ng v ca bn tr th{nh l{ c|i ti qua loa, s s{i ca h; h ch trng thy

307

Ngh thut quyn r

c|i |m nh rt lui l{ s phn bi, v{ gn nh l{ phin lng cay ng v chng. iu tr nn d d{ng: tnh ni lon ca ngi khng quyn r, c th l{ ni lon, ~ tr|nh n h. Tuy nhin, khng may thay, khng th tm ra nhng ngi khng quyn r trong ln gp mt u tin. Chng tr nn huyn o hn, tr khi bn cn thn, chng s g{i by bn trong nhng mi quan h khng tha m~n nht. Bn phi tm kim nhng manh mi v vic t dnh lu n{y v{ tnh khng t tin: c l chng khng rng lng }u, hoc l{ chng s tranh th vi s do dai bt thng, hoc cc k nghim khc. C l h ~ t}ng bc bn bng li l hoang ph khng |ng c, th l tnh cm ca h trc khi bit g v bn. Quan trng nht l{ h khng quan t}m n chi tit nh nht. Bi v h khng nhn thy iu g l{m cho bn kh|c xa, h khng th l{m bn ngc nhin bng ch y sc th|i. Then cht trong vic nhn ra nhng c trng khng nhng ca ngi khng quyn r kh|c m{ cn ca chnh chng ta. Hu ht chng ta u c mt hoc hai c tnh tim n trong c| tnh, v{ n mc n{o , chng ta s thc c ci ngun ca chng, chng ta s tr nn hp dn hn. Chng hn, khi thiu tnh c|ch rng lng, khng cn thit ra du cho ngi khng quyn r bit l{ ch l{ li lm ca mt con ngi, m{ cn l{ mt ngi khng qu~ng i t khi thc s hp dn. S li cun |m ch tnh rng m bn th}n, dng nh th ch c mt mc ch |nh la; vic khng th tiu x{i tin bc thng thng c ngha l{ khng th cho ngi kh|c nh l{ ngi rng lng. H~y nhn chm tnh keo kit i. N l{ tr ngi cho quyn lc v{ c rt nhiu iu nh th trong vic hp dn.

308

Ngi khng quyn r

Tt nht l{ ng tip xc sm vi ngi khng quyn r, trc khi h nhng nhng d}y g}n xc cm cn thit ca h v{o bn, v th h~y hc c|ch nhn ra nhng du hiu. }y l{ c|c loi chnh: Ngi c| tnh lo{i th (Brutes)- Nu quyn r l{ mt loi nghi thc, nghi l, phn ca nim hoan lc l{ khong thi gian m{ n din ra, ch i tng thm ngh o|n chng. Brutes khng c tnh kin nhn i vi iu nh vy; chng ch lin quan n cm gi|c kho|i lc ring t ca h, ch khng phi ca chnh bn. Kin nhn chng t c bn ang suy ngh v ngi kh|c, m{ khng bao gi khng th g}y c n tng. Mt kin nhn c nh hng ngc li: gi s bn quan t}m nhiu n chng, bn khng c l do ch i, Brutes xc phm bn bng tnh c|ch c tn ca chng. n bn di tnh c|ch c tn, cng thng c nhng cm gi|c day dt thp hn. Nu bn ht hi chng hoc l{m cho chng ch i, chng s phn ng qu| {. Nu bn nghi rng mnh ang tip xc vi mt ngi dng Brute, h~y th trc nghim sau: h~y l{m cho h ch i. Phn ng ca h s cho bn bit iu cn mun bit. Ngi c| tnh bp nght (suffocator)-Nhng ngi c| tnh bp nght ri v{o tnh cm vi bn trc khi bn hi c thc hin din ca h. Hnh nh c tnh |nh la - t hn bn ngh rng h nhn thy bn vt tri - nhng s kin m{ h chu ng t c|i bn trong trng rng, mt c|i h s}u thm y khao kh|t khng lp y c. ng bao gi dnh d|ng n loi ngi c| tnh bp nght; h hu nh khng th bn t do m{ khng c thng t}m. H b|m v{o bn cho n khi bn phi quay v tr li ni m{ h t ch|y bn }m vi nhng ti li. Chng ti c nh hnh

309

Ngh thut quyn r

tng ha mt ngi c yu, nhng s tn nhiu thi gian tnh cm ph|t trin. H~y nhn din ngi c| tnh bp nght thng qua c|ch h yu mn bn. Vic tr th{nh c l{ ngng yu mn c th g}y ra nhng mm mng v tnh c tn ca bn, nhng s}u bn trong bn s thc c mi xc ng s khng c lin quan g n bt c iu g bn ~ l{m. H~y tin tng v{o bn nng n{y. Mt tiu biu cho loi ngi c| tnh bp nght l{ Doormat, mt con ngi m qu|ng bt chc bn. H~y im mt loi ngi n{y sm bng c|ch xem xt h c c mt kin ring n{o ca chnh h khng. C| tnh khng th ha hp vi kin ca bn chnh l{ mt du hiu xu. Ngi hay rn dy (Moralizer) - Quyn r l{ mt tr chi v{ nn c thc hin vi tr|i tim nh nh{ng. Tt c u cng bng vi tnh cm v{ tnh li cun; o c khng bao gi l{ bc tranh v. Tuy nhin, c| tnh ca Moralizer th cng ngt. }y l{ nhng con ngi tu}n theo nhng tng c nh v{ c b cong bn hng v nhng chun mc ca h. H mun thay i bn, bin bn th{nh ngi tt hn, v th h s khng ngng ph bnh v{ ph|n xt bn, l{ th vui ca h trong i. Thc ra, c|c tng o c ca h m mm t nhng bt hnh ca ring h v{ to ra c|i mt n c vng thng tr mi ngi chung quanh h. C|i khng c kh nng |p ng v{ thch ng ca h l{m cho h d nhn ra; tnh c|ch kh cng tinh thn ca h cng c th i km vi v cng ngt bn ngo{i. Tht kh m{ nhn c li ph bnh ca h theo c| nh}n v th tt nht l{ tr|nh mt khi h hin din v{ trc nhng li bnh phm cay c ca h. Ngi h{ tin, keo c (Tightwad) - Tnh bn xn c du hiu r hn l{ vn tin bc. l{ du hiu ca mt iu g co

310

Ngi khng quyn r

tht li trong c| tnh con ngi-iu g gi cho h khi b i v{ liu lnh. chnh l{ hnh nh phn kh|ng quyn r nht trong tt c loi ngi. Bn khng th cho php bn dn th}n v{o. Hu ht ngi Tightwad khng nhn ra h c mt vn l{ h thc s tng tng rng khi h cho ai nhng vt tm thng th h tr nn rng lng hn. H~y nhn k li v{o chnh bn - Bn c th tm thng hn bn ngh. H~y c gng thoi m|i hn vi c hai tin bc v{ bn th}n bn, bn s thy tim lc quyn r hn khi rng r~i c chn lc. D nhin, bn phi kim so|t h{nh vi rng r~i. Vic cho ra qu| nhiu c th l{ du hiu tuyt vng nh th l{ bn c mua chuc ai . Ngi tip t}n vnh v|o (Bumbler)-Nhng ngi vnh v|o th c t thc, v{ c| tnh t thc ca h nu cao c c| tnh ring ca bn. u tin, bn ngh l{ h ang suy ngh v bn v{ nhiu n ni h cm thy nht nh|t. Thc ra, h ch suy ngh v chnh h bn t}m xem h trng nh th n{o, v{ v kt qu khi h c nh quyn r bn. Mi bn t}m n{y s sm l}y lan sang bn, quan t}m v chnh bn. Nhng ngi loi n{y t khi t n giai on cui cng ca vic quyn r. Nhng nu h t c giai on , th h cng c th cu th l{m iu . Trong vic quyn r, v kh chnh yu l{ tnh bo dn, t chi c|c mc tiu dng li v{ suy ngh. Ngi vnh vang khng c cm gi|c v thi gian. Bn c th nhn ra c|ch gii tr bng c|ch c gng hun luyn v{ gi|o dc h, nhng nu h ch l{ ngi vnh vang trong tui qu| kh, trng hp n{y th c l v vng, h khng t c kh nng hng ngoi. Ngi ba hoa chch che - Phng c|ch quyn r hu hiu nht c thc hin bng nhng |nh mt, nhng h{nh ng gi|n

311

Ngh thut quyn r

tip, m hoc c th. T ng c v tr ring, nhng nu c qu| nhiu li ni thng thng s l{m hng cuc ni chuyn, nu cao c s kh|c bit b ngo{i v{ h thp iu g xung. Nhng ngi ni nhiu hu ht ni v chnh h. H khng bao gi mong mun li ni ni t}m t vn hi Ti c l{m bn ch|n khng? L{ ngi ba hoa l{ ngi c bn cht ch k. ng bao gi ngt ngang v{ tranh lun vi loi ngi n{y. iu ch thm du v{o la cho c|i ti ba hoa. Cui cng, h~y hc c|ch iu khin li ni ca mnh. Ngi hay phn ng - Ngi phn ng th qu| nhy cm nhiu, khng ch i vi bn v{ cn i vi c|i ti ca h. H chi chut tng li ni v{ h{nh ng ca bn tm ra nhng du hiu v tnh huyn o cho c|i v v ca h. Theo chin thut, nu bn quay pht li, nh thnh thong bn phi l{m nh th khi quyn r, h s p v{ x v chnh bn. H c khuynh hng rn r v{ than phin, l{ hai hnh nh phn quyn r. H~y trc nghim h bng c|ch k chuyn vui nh nh{ng hoc nhng c}u chuyn c tn tin h: Tt c chng ta nn ci v{o chnh chng ta mt t, nhng loi ngi n{y th khng th ci nho. Bn c th c c nim }n hn trong |nh mt ca h. H~y xa i nhng bn tnh phn ng thuc v c| tnh ring ca bn. H s v phn kh|ng ngi kh|c. Ngi trng gi Ngi trng gi khng quan t}m n chi tit c tm quan trng trong vic quyn r. Bn c th trng thy iu n{y trn din mo c| nh}n h. Qun |o ca h th v mi theo bt c ngha n{o, v{ trong h{nh vi ca h: h khng bit rng thnh thong tt nht nn kim ch bn th}n v{ t chi dn n tnh bc ng ca mnh. Ngi trng gi s ni ba hoa, ni iu g trc cng chng. H khng c cm nhn v thi gian v{ t khi ha hp c vi s thch ca bn. H{nh ng v l{

312

Ngi khng quyn r

du hiu chc chn ca loi ngi trng gi (chng hn ang ni vi ngi kh|c v c}u chuyn ca bn). N dng nh c v bc ng, nhng ngun gc ca n chnh l{ tnh ch k c cn c, mt kh nng t nhn chnh h khi ngi kh|c nhn xt v h. Khng ch n tr|nh loi ngi trng gi, bn l{m cho mnh i nghch vi h, c|ch x tr, kiu c|ch, v{ mi quan t}m v chi tit l{ nhng yu cu c bn ca mt ngi quyn r. TRNG HP IN HNH 1. Claudius ngi ch|u gh ca ho{ng La M~ v i Augustus, c xem nh l{ c|i g hin th}n cho kh di ngu n ca thanh nin, v{ b tt c mi ngi trong gia tc i x t hi. Ch|u g|i ca ng ta l{ Caligula, ngi tr th{nh Ho{ng v{o nm 37 trc Cng nguyn, ~ s|ng to ra tr chi th thao tra tn ng ta, bt ng ta phi chy vng quanh dinh th vi tc tht nhanh nh hnh pht cho ti ngu ngc, l{m vy bn i dp c ct cht v{o b{n tay ng v{o lc n chiu, v{ tip tc nh th. Khi Claudius ln ln, ng ta dng nh c{ng ng{y tr th{nh thng minh sc lm hn, v{ trong khi tt c nhng h h{ng th}n thch sng di s e da |m s|t thng xuyn, ng ta b b mt mnh. V th ngi ta c{ng ngc nhin hn v iu , k c chnh Claudius. Ri v{o nm 41 trc Cng nguyn, mt phe ph|i qu}n i ~ |m s|t Caligula, h ~ tuyn b Claudius l{ Ho{ng . Khng h c c mun cai tr, ng ta y th|c hu ht vic iu h{nh chnh quyn cho ngi th}n tn (mt nhm n l ~ t do) v{ mt thi gian l{m iu ng ta yu thch nht nh: n ung, |nh bc v{ chi bi.

313

Ngh thut quyn r

V ca Claudius, Valeria Messalina l{ mt trong nhng ph n p nht La M~. Mc d ng ta yu thch n{ng, Claudius khng h quan t}m n n{ng, v{ n{ng bt u c mt s mu tnh. u tin, n{ng t ra thn trng, nhng c v{i nm, do tc gin bng vic sao l~ng ca ngi chng, n{ng c{ng tr nn bi hoi, trc t|ng. N{ng c mt cn phng c x}y dng d{nh ring cho n{ng trong dinh th ni n{ng gii tr vi nhiu ngi {n ng, l{m tt c mi iu bt chc nh nhng c n{ng im hng sang nht La M~, n ni tn n{ng c vit ln c|nh ca ra v{o. Tt c ngi {n ng n{o m{ t chi }n hu ca n{ng u b a v{o ch cht. Hu nh tt c mi ngi La M~ u bit tr chi n{y, nhng Claudius khng ni nng g, ng ta dng nh l~ng qun ri. Nim am m ca n{ng Messalina cho ngi yu l{ Gaius Silius bng ch|y d di n ni m{ n{ng quyt ci ly ng ta, mc d c hai u ~ c gia nh. Trong khi Claudius i vng, h ~ t chc mt l ci, thm quyn ban ph|t kh c hn nh}n l{ chnh Claudius b la lc k tn. Sau l ci, Gaius di chuyn v{o dinh th. Gi }y, cn xc ng v{ ni gh tm ca to{n th{nh ph ~ p buc Claudius i n h{nh ng, Claudius ~ ra lnh x t Gaius v{ nhng tnh nh}n kh|c ca Messalina, nhng cha li chnh Messalina. Mc d vy, mt to|n lnh b x nhc t c}u chuyn, ~ sn bt n{ng v{ }m n{ng cht. Khi tin n{y thng b|o cho ho{ng , ng{i ch ra lnh cho thm ru v{ tip tc ba n. Dm by ng{y sau, trc s ngc nhin ca |m n l, ng{i hi ti sao ho{ng hu khng dng ba vi ng{i. Khng c g l{m tc in hn l{ khng c quan t}m. Trong qu| trnh quyn r, bn c l phi ko li chm li ng lc, hng

314

Ngi khng quyn r

mc tiu ca mnh v{o giy pht nghi ng. Nhng vic ko d{i th khng nhng l{m h hi ba quyn r, m{ n cn l{m thm ch|n ght. Claudius l{ bc thy c x. Khi cn thit, ng ta s v v: trong h{nh ng nh k kh di, che giu tham vng ca mnh v{ bo v chnh mnh khi nhng k ganh t nguy him. Claudius tr nn nhch nh|c khng cn nhn ra iu g xy ra chung quanh mnh. Tnh th ca ng ta ~ nh hng s}u sc ln ngi v: N{ng t hi l{m sao m{ mt ngi {n ng nht l{ ngi {n ng khng hp dn nh Claudius, khng ch n n{ng, hoc chm lo n mi vic ca n{ng so vi ngi {n ng kh|c? Nhng n{ng chng l{m c iu g m{ Claudius quan tm. Claudius ch cc , nhng tnh trng th th qu| nhiu. C mt s ngi th t quan t}m n chi tit, c ngi th biu l du hiu ra. Gi|c quan ca h b x mn v cng vic, v nhiu kh khn, v b nh hng ca ngi kh|c. Chng ta thng trng thy iu n{y bin i trng th|i quyn r gia hai con ngi, c bit l{ cp tnh nh}n ~ sng vi nhau nhiu nm. Thng l{ c ngi b tnh nh}n mnh |nh la, s bt u ng th|i bng nhng trng th|i th . 1. V{o nm 1639, mt o{n qu}n Ph|p ~ bao v}y v{ chim quyn kim so|t th{nh ph Turin . Hai s quan ngi Ph|p, Chevalier (sau n{y l{ Count) de Grammont v{ bn anh ta l{ Matta, ~ quyt nh thay i s quan t}m ca mnh ch v{o c|c ph n xinh p ca th{nh ph. Mt v{i v phu nh}n trong s c|c ngi c nhiu danh ting nht Turin th c nhiu nhy cm hn, trong khi ng chng mnh th bn bu, lo c|c tnh nh}n ring ca mnh. Yu cu duy nht ca c|c phu nh}n l{ v kch phi c din ra theo c|ch thc t|n tnh lch s.

315

Ngh thut quyn r

Vin s quan k binh v{ Matta nhanh chng tm ra c cho mnh bn tnh, vin s quan th chn mt v phu nh}n p ca vng Saint-Germain, ngi ~ sm b nh hn, v{ Matta phc v cho mt phu nh}n c kinh nghim v{ ln tui hn, phu nh}n De Senantes. Vin s quan mc m{u lc, cn Matta th mc m{u lam, }y l{ nhng m{u sc a thch ca c|c v phu nh}n. V{o ng{y t|n tnh th hai, c|c cp tnh nh}n i ving thm mt dinh th ngoi . Vin s quan th nng nhit lun l{m cho v phu nh}n Saint-Germain ci ph| ln om xm khi nghe nhng li d dm, cn Matta th khng c nh vy, anh ta khng kin nhn cho vic t|n tnh. Khi anh v{ v phu nh}n De Senantes i do tn b, Matta m gh ly b{n tay ca Senantes, bo dn th l t}m tnh. V phu nh}n t ra gh tm. Khi h quay tr li Turin, n{ng ta b i m{ khng nhn n Matta. Khng thc l{ Matta ~ x}m phm n{ng, Matta ~ tng tng rng n{ng ang c gng vt qua nim xc ng v{ cm thy t h{i lng hn vi chnh mnh. Nhng vin s quan De Grammont, th ang ngc nhin ti sao cp i li t|ch ri ra, ng ta n thm De Senantes, v{ hi n{ng c s. N{ng k cho vin s quan mi vic. Matta ~ b qua mi nghi l v{ sn s{ng m chm n{ng. Vin s quan ci ph| ln v{ ngh ngay n chnh bn th}n mnh c th xoay s c|ch thc kh|c khi mnh l{ mt trong nhng ngi i quyn r v phu nh}n |ng yu n{y. Mt v{i ng{y k tip tri qua na, Matta tip tc nhn din sai lm v tnh hnh. Anh ta khng ving thm chng ca v phu nh}n De Senantes, nh thng l. Anh ta khng mc m{u |o a thch ca phu nh}n. Khi hai ngi i b vi nhau, anh ta sn ui nhng con th rng, nh th chng l{ nhng con mi g}y thch th lm vy. Khi anh ta ch}m la ht thuc, anh ta khng th a mt t cho phu nh}n c. Trong lc , anh ta tip tc c a mi la.

316

Ngi khng quyn r

Cui cng, v phu nh}n ~ c y , v{ ph{n n{n thng vi anh ta. Matta xin li, nhng khng nhn thc c sai lm ca mnh. Xc ng v li xin li, v phu nh}n c{ng sn lng ngh n li t|n tnh . Nhng mt v{i ng{y k tip, sau v{i li ve v~n, mt ln na Matta cho rng n{ng sn lng ln ging, n{ng t chi Matta nh trc }y. Matta ni vi vin s quan: Ti khng ngh l{ ph n c th b xc phm mnh m, nu c ai t b li a ct th c th i n ch c. Nhng v phu nhn De Senantes th khng cn g quan h vi Matta na, v{ vin s quan De Grammont, trng thy mt c hi m{ ng ta khng th vut mt, li dng tnh hnh kh chu ca n{ng, ve v~n n{ng mt c|ch kn |o, rt cuc ng ta ~ t c c }n m{ Matta ~ c gng trc }y. Khng c g phn cm hn l{ c c|i cm gi|c c ai xem nh mnh l{ ca h, mnh khng c kh nng phn kh|ng c h. C|i v b ngo{i mn man |nh la n{y l{m dp cht nt quyn r; bn phi t chng t mnh, s dng thi gian, chim ly tr|i tim ca i tng. C l, bn e ngi l{ anh ta hay n{ng ta s b xc phm t t hoc l{ mt i hng th. Tuy nhin, vic bn e ngi nh hng n tnh mt t ch ni bn c{ng gn ng hn, v{ tnh mt t ch th lun lun c tnh phn cm vi quyn r. Thc ra, bn c{ng ko d{i bao nhiu, bn c{ng chng t c chiu s}u quan t}m ca mnh by nhiu v{ bn to ra ba m c{ng s}u mnh. Trong mt th gii c t quy c v{ nghi thc, vic t|n tnh l{ mt trong t t{n d ca qu| kh cn st li ca thi i c xa. N l{ mt nghi thc, v{ nghi l n{y phi c quan t}m. Tnh hp tp cho bit khng nhng chiu s}u ca ngh m{ cn l{ mc t cm nhn ca mnh. C th c lc n{o ngi ta yu ng, v{ mnh c th b tr gi| bi s thiu vng cm xc m tnh yu mang

317

Ngh thut quyn r

li. Nu bn t nhin c c| tnh mnh m, h~y l{m iu bn c th l{m ha gii n. mi l, bn phi n lc kim ch bn th}n i tng b quyn r c th cm nhn c. 3. V{o thp nhin 1730, mt thanh nin tr sng Paris tn l{ Meilcour, va tui c mt cuc tnh u tin. Bn ca m anh l{ phu nh}n de Lursay, mt qu ph khong 40 tui rt p v{ duyn d|ng, nhng cng c li n l{ khng th vi ti c; l{ mt cu con trai ~ b b{ ta l{m cung di, b{ khng cn tnh yu |p tr. V th, vi t}m trng ngc nhin v{ kch thch, cu ta nhn thy b}y gi mnh ~ tui nhn ly c|i nhn du d{ng ca b{ ta dng nh biu th c|i g hn l{ mi quan t}m t mu n cu ta. c 2 th|ng sau, th t}m tnh ca Meilcour chao o v s hin din ca ca De Lursay. Cu ta e ngi b{, v{ khng bit phi l{m g. C mt bui chiu, c hai ang ni v mt v kch mi }y. B{ phu nh}n nhn xt, tht l{ tuyt vi l{m sao khi nh}n vt chnh ang th l tnh cm vi mt ph n. Mc d ghi nhn c s kh chu r rt ca Meilcour, nhng b{ phu nh}n vn tip tc: Nu ti khng nhm th li th l dng nh ch l{ li ni l{m bi ri m{ thi bi v chnh anh cng c vn v chuyn . Phu nh}n Lursay bit r r{ng chnh mnh l{ ngun gc ca tnh vng v cu thanh nin tr n{y, nhng b{ vn tip tc a ct: Anh h~y ni cho ti nghe, loi ngi n{o m{ anh c th yu c i! Cui cng, Meilcour th nhn: Thc ra, chnh phu nh}n l{ ngi cu ta c ao. Ngi bn ca m cu ta khuyn bo l{ ng suy ngh v b{ theo c|ch , nhng b{ phu nh}n vn th d{i v{ nhn ngm cu ta tht l}u v{ u oi. Li ni ca b{ phu nh}n v iu g , nhng |nh mt th ni kh|c ic l, khng phi l{ khng vi ti c

318

Ngi khng quyn r

phu nh}n nh cu ta ~ suy tng. Khi t{n bui ti, phu nh}n De Lursay ni l{ b{ s rng cm ngh mnh khng ko d{i c l}u, b{ phi t gi~ cu thanh nin Meilcour ang bi ri m{ khng ni c li n{o n |p li tnh cm ca cu ta. Tri qua v{i ng{y na, Meilcour lp li c}u hi l phu nhn Lursay c d{nh tnh cm cho cu ta khng, v{ phu nh}n cng lp li c}u t chi. Rt cuc, cu thanh nin tr cho l{ mnh ~ tuyt vng, ri t b. Nhng v{i m sau , ti nh{ b{ phu nh}n v{o mt tic bui chiu, y phc ca b{ phu nh}n dng nh c|m d hn ng{y thng, |nh mt ca b{ nhn v{o cu ta l{m cho nng bng dng m|u. Cu ta nhn |p tr |nh mt v{ chy theo b{ lng xng, trong khi b{ cn thn i tng bc xa dn m{ t c ai cm nhn c iu g sp xy ra. Tuy nhin, b{ phu nh}n cng c sp xp cho cu ta li m{ khng gi ln mi nghi ng t nhng v kh|ch ra v. Cui cng, khi h li mt mnh, b{ ta cho cu thanh nin ngi bn cnh mnh trn c|i gh ln. Cu ta chng ni g c, s im lng g}y kh chu. cho cu ta ni chuyn, b{ phu nh}n bn d li ch c k: tui tr ca cu ta c th mang li tnh yu cho b{ mt tr tng tng ~ qua. Thay v phn i, cu ta trng c v bun nn, v{ tip tc gi khong c|ch lch s, n ni cui cng b{ ta tht ra vi c|i v ch}m bim r rt: Nu khng bit r l{ c s cho php anh }y vi ti, ti ~ t sp t cho anh }y vi ti t l}u ri, c l ngi ta s ni g nh? Tuy nhin, ngi ta c th ni sai lch, bi v chng c ai |ng tn trng hn anh c. Nh thc gic h{nh ng, Meilcour chp ly b{n tay b{ phu nhn v{ nhn thng v{o mt b{. B{ ta mt v{ ni l{ cu ta nn i i, nhng c|i c|ch m{ b{ phu nh}n sp t ch ngi trn gh v{ c|i

319

Ngh thut quyn r

nhn ngc li v{o cu thanh nin dng nh mun cu ta l{m iu ngc li. Tuy nhin, Meilcour h~y cn ngn ng: phu nh}n mun anh ta i m{ cu ta khng v}ng li, b{ phu nh}n c th to ra c|i c, v{ c l s khng tha th cho cu ta; hoc gi l{ cu ta ~ l{ iu g r di, v{ mi ngi k c m cu ta s nghe bit c v chuyn . Nhanh chng, cu ta ng dy v{ ni li xin li v s vng v bo dn ca mnh. Cu ta tng tng l{ c|i nhn lnh nht v{ qu| ngc nhin ca b{ phu ph}n |m ch l{ cu ta ~ i qu| xa, ri cu ta ni li tm bit v{ ra v. Meilcour v{ De Lursay xut hin trong cun tiu thuyt the Waywand Head and Heart, do nhng ngi con Crbillon vit nm 1738, da trn nh}n vt c tnh phng ~ng m{ t|c gi bit c nc Ph|p thi by gi. i vi t|c gi nhng ngi con Crbillon, th quyn r ch l{ nhng du hiu c th ph|t tit v{ c c. iu n{y khng phi v tnh dc b nn v{ c nhu cu ni ra th{nh li. N cng khng phi l{ v khng c vic giao tip khng li (thng qua |o qun, d|ng iu, h{nh vi) l{ nhng hnh thc c tnh quyn r, li cun, kho|i lc nht. Trong tiu thuyt ca nhng ngi con Crbillon, b{ phu nh}n De Lursay l{ mt ph n quyn r c thin t{i, ngi nhn ra c nim thch th trong vic kch thch nhng thanh nin tr. Nhng mc d vy, b{ khng th khc phc c tnh ngu si ca tui tr Meilcour, khng c kh nng c c c|c tn hiu ca b{ bi v cu ta s rng mnh ch quan trong suy ngh. V sau trong c}u chuyn, b{ phu nh}n c c gng gi|o hun Meilcour, mc d trong thc t c nhiu ngi khng th khuyn bo c. Chng qu| ph{m tc v{ v tri i vi chi tit n cha tim lc quyn r. Chng khng phn ng nhiu nh chc tc hay l{m tc

320

Ngi khng quyn r

gin bn bi nhng thng dch sai nhm, m{ lun lun nhn cuc i thng qua khung cnh nhn thc ca chng v{ khng th trng thy c thc s chng l{ g. Meilcour b chnh mnh l{m chm m trong vic nhn ra c b{ phu nh}n mong ch mnh h{nh vi bo dn n ni b{ khng th chng ni. S ngn ngi ca cu ta chng t cu ta ch ngh n mnh m{ khng suy ngh n b{ ta; l{ iu cu ta lo lng ngh mnh trng ra sao; khng cm thy c nt duyn d|ng ca b{ ta chinh phc mnh. Chng c g phn cm tnh hp dn hn c. H~y nhn ra loi ngi nh th, v{ nu chng l{ loi ngi ~ gp trong tui tr mnh th h~y ni li xin li, v{ ng t mnh dnh dp v{o s vng nht nh|t ca h, iu l{m nh hng n bn. 4. V{o triu i Heian nc Nht cui th k th mi, nh{ qu tc tr Kaoru, ngi con ring ca chnh Genji quyn r t{i ba, ~ khng l{m g ngo{i vic bt hnh trong tnh yu. Anh ta ~ cung di v mt cng nng tr, Oigimi, ang sng trong mt ngi nh{ n|t ngoi th{nh, cha n{ng ~ ln bi trong nhng thi k kh khn. Ri mt ng{y kia, anh ta gp mt vn vi b{ ch ca Oigimi, Nakanokimi, ~ cho rng anh ta chnh l{ ngi anh ta thc lng yu mn. Bi ri, anh ta quay tr li triu nh, v{ khng ving thm ch em h trong mt khong thi gian. Ri cha ca h qua i, thi gian ngn ngi k tip l{ chnh Oigimi cng i theo. B}y gi, Kaoru ~ nhn ra sai lm ca mnh: anh ta ~ yu Oigimi qu| l}u v{ n{ng ~ cht mang theo s tuyt vng v anh ta ~ khng chm sc n{ng. Anh ta s khng cn trng thy n{ng nh trc na; n{ng l{ tt c nhng g anh ta lun suy tng n. Cha v{ ch n{ng cht, Nakanokimi n sng trong triu, Kaoru ~ l{m

321

Ngh thut quyn r

cho ngi nh{ m{ Oigimi v{ gia nh n{ng trc }y ~ sng bin th{nh ni th cng. Mt ng{y kia, trng thy v su mun b Kaoru lan ta ra chung quanh, Nakanokimi ni vi anh ta l{ c mt ngi ch em th ba na, Ukifune, trng ging nh Oigimi m{ anh ta yu du, ang sng lng l vng ngoi . C l Kaoru ~ c c hi gi trn li ha ca mnh chng, khi m{ trong i Kaoru khng th thay i c qu| kh? Nhng anh ta s gp g ph n n{y nh th n{o }y? Ri c lc anh ta n ving ni th cng b{y t lng tn trng vi Oigimi ~ chia xa v{ cng c nghe v n{ng Ukifune b mt ang . Kch ng v{ hi hp, Kaoru c gng nhn tho|ng cho c n{ng thng qua mt c|i khe nt trn c|nh ca. Nhn thy n{ng l{m cho anh ta nn th mc d ch l{ mt c g|i qu trng c v bnh d, nhng trc con mt ca Kaoru, n{ng l{ hin th}n sng ng ca Oigimi. Trong lc , ging ni ca n{ng th ging nh Naknokimi, ngi m{ anh ta cng s yu. Nc mt tun tr{o trn i mt ca Kaoru. Mt t th|ng sau, Kaoru c gng tm cho c cn nh{ trn ni, ni Okifune sinh sng. Anh ta gp g n{ng v{ n{ng khng tht vng. Anh ta ni vi n{ng: Ta ~ nhn thy n{ng thng qua mt c|i khe trn c|nh ca v{ n{ng c ngha rt ln trong t}m tr ta k t lc hn bao gi ht. Ri anh ta m ly n{ng v{o vng tay, bng n{ng ra mt xe nga ang i sn. Anh ta a n{ng tr li ni th cng, v{ cuc h{nh trnh mang tr li cho anh ta c|i hnh nh ca Oigimi; mt ln na nc mt tr{n y trn mt anh ta. Nhn v{o Ukifune, anh ta thm so s|nh vi Oigimi, trang phc n{ng khng p bng nhng n{ng c m|i tc rt p.

322

Ngi khng quyn r

Khi Oigimi cn sng, n{ng v{ Kaoru ~ chi {n koto vi nhau, v th c mt ln ni th cng, Kaoru ~ mang {n koto i ni kh|c. Ukifune khng chi {n hay nh Oigimi, v{ t th ca n{ng th khng thanh lch bng. Khng bn t}m g c{, Kaoru cho n{ng b{i hc, c bin i n{ng th{nh mt phu nh}n. Nhng cng lc m{ Kaoru thc hin vi Oigimi, Kaoru quay v triu nh, b n{ng Ukifune li mn mi ni th cng. C nhng lc trc khi Kaoru tr li gh thm n{ng, n{ng ~ sa i cho p hn trc, nhng Kaoru khng ngng suy tng m~i v Oigimi. C ln, Kaoru ha hn s mang n{ng v triu nh, nhng nhiu tun l tri qua, cui cng Kaoru nhn c thng tin l{ n{ng ~ bin mt, ln cui nhn thy u n{ng nhp nh trn dng sng. Hu nh chc chn n{ng ~ t t. Trong |m tang ca Ukifune, u c Kaoru t tng y ti li: Ti sao mnh khng n vi n{ng sm hn? N{ng xng |ng cuc sng tt p hn m{! Kaoru v{ c|c nh}n vt kh|c xut hin trong b tiu thuyt Nht Bn th k th mi mt. C}u chuyn v Genji, do phu nhn qu tc Murasaki Shikibu vit. C|c nh}n vt c da trn nhng ngi m{ t|c gi bit, nhng loi ngi ca Kaoru th u xut hin trong mi nn vn ha v{ thi k kh|c nhau: C nhng ngi {n ng v{ {n b{ ch tm kim nhng mu ngi bn i l tng. Con ngi khng bao gi l{ to{n bch. Ch c|i nhn u tin c th kch ng h, nhng h s sm nhn ra sai lm v{ khi c mt ngi kh|c xut hin trn cuc i, ngi trng tt hn v{ ngi u tin s b l~ng qun. Thng thng nhng loi ngi n{y c gng tranh th trn ngi i tng khng to{n bch m{ ~

323

Ngh thut quyn r

tng kch thch h. Nhng iu n{y ch chng t nim tht vng ln lao i vi c hai bn. i vi loi ngi n{y, thc s l{ h khng tm kim mu ngi l tng m{ chnh h ang mt nim hy vng, ang bt hnh. Bn c th nhm ln v s tht vng v c|c tiu chun cao ca i tng khng to{n bch, nhng i vi quan im l{ khng c g l{m h h{i lng c, th ni bt hnh l{ nguyn nh}n ci r s}u xa nht. Bn c th nhn in h thng qua qu| kh ca h, r~i r|c trong tnh l~ng mn b~o t ngn ngi. Cng vy, h s c khuynh hng so s|nh bn vi ngi kh|c, v{ c gng x|c nh bn. Ln u tin, bn khng th nhn ra mnh ~ c c g, nhng dn dn nhng ngi loi n{y s chng minh c tnh phn kh|ng quyn r v vng bi v h khng th nhn ra c tng tnh c|ch c| nh}n ca bn. H~y vt b tnh l~ng mn trc khi n |p ch mnh. Nhng ngi n{y l{ nhng k |c d}m trong phng v{ s tra tn bn theo nhng mc tiu khng vi ti c. 5. V{o nm 1868, n ho{ng nc Anh Victoria ~ ch tr mt bui hp u tin c| nh}n vi ng{i th tng ni c|c quc gia, William Gladstone. Trc }y, b{ ~ gp ng{i v{ bit danh ting ca ng{i nhng mt nh{ chuyn ch o c. Nhng }y s l{ mt bui tic, ni trao i tr vui. Tuy nhin, Galdstone khng kin nhn vi iu nh th n{y. Trong bui tic u tin, Gladstone ging gii v lut l ho{ng gia v{ v n ho{ng phi ng vai tr gng mu nc Anh, vai tr m{ b{ va trt b trn bui yn tic ring t. Bui din thuyt ~ to ra tn hiu xu trong tng lai, v{ iu ti t hn na ~ xy ra: chng bao l}u sau, n ho{ng Victoria nhn c l| th t Gladstone, ng v ch vi mc s}u xa

324

Ngi khng quyn r

hn. Ph}n na ca chng b{ ch|n ngy khi c, v{ chng bao l}u sau, b{ l{m mi iu tr|nh mt tip xc vi ngi ng u chnh ph ni c|c n{y; nu b{ phi gp ng ta, b{ phi lm cho cuc gp mt tr nn ngn ngi nu c th. Cho n pht cui cng, b{ khng bao gi cho php ng{i th tng ngi xung gh, hy vng l{ ngi {n ng n{y v tui gi{ s mt mi v{ ra v sm. C mt ln, ng ta i dn v{o ch gn vi c}u chuyn ng quan t}m, ng{i khng nhn thy |nh mt ch|n nn hoc |nh mt t nhe qua nhng ln ng|p ng. C|c ghi chp ca ng{i ngay c trn nhng vn n gin nht cng c phin dch sang ting Anh thng thng do mt nh}n vin ca n ho{ng thc hin. T nht l ng{i ~ tranh lun vi n ho{ng, v{ lp lun ca ng{i l{m cho n ho{ng cm thy mnh ~ ngu dt. Chng my chc, n ho{ng nhn ra l{ mnh nn gt u v{ ra v ng vi nhng quan im m h m{ ng{i th tng ngh. Trong mt l| th gi cho v th k n ho{ng, cp n n ho{ng ngi v th ba, c ta vit: B{ ta lun lun cm thy b nn, |p bc, v{ bng bnh trong t th|i ca Gladstone c nhng iu m{ n ho{ng khng bao gi gp c ngi kh|c. Tri qua nhiu nm, cm gi|c n{y ~ l{m kh cng thm mi th ght khng ng. v tr ng u ng ph|i T do, Gladstone c mt ngi b|o ng, tn Benjamin Disraeli, l~nh t ng ph|i Bo th. Ng{i xem Disraeli nh k phi o c, tn Do th|i qu c. Trong kha hp ca Ngh vin Anh, Galdstone ~ x toc trc mt i th, |nh gi| tng quan im khi ng{i m t tnh hnh m{ theo chnh s|ch ca i th hng n. Khi ni, t ra gin d (cng bnh thng khi ng{i ni v Disraeli), ng{i p tay ln b{n ni chuyn vi sc mnh c th l{m tung cao ln c}y vit v{ giy t. Thng qua tt c nhng iu n{y, Disraeli dng nh na tnh na ng.

325

Ngh thut quyn r

n lc Gladstone ho{n tt ni chuyn, ng ta m to mt ra, ng dy, v{ bnh tnh i n c|i b{n. ng ta ni: c ng |ng knh ~ ph|t biu bng tm lng am m, nhiu thuyt phc v{ nhiu sc nng. Ri, sau mt lc ngng ngh th gi~n, ng ta tip tc, Nhng s thit hi th c th sa cha cv{ ng ta tin h{nh thu nht mi th ~ ri v~i xung b{n v{ t chng tr li v tr c. Cuc ni chuyn din ra theo tnh hung c{ng chuyn nghip vi c|i v bnh tnh v{ tru ct tr|i ngc vi c|i v ca Gladstone. C|c th{nh vin ca ngh vin Anh th say m, v{ tt c h nht tr l{ chnh ng ta ~ chin thng v{o ng{y hm . Nu Disraeli l{ nh{ quyn r v{ hp dn, th Galdstone l{ nhng k phn kh|ng quyn r. D nhin, ng ta ~ c nhng ngi ng h, hu ht l{ trong s nhng th{nh phn theo ch ngha o c ca x~ hi by gi~ hai ln ng ta |nh bi Disraeli trong cuc bu c. Nhng ng ta nhn ra tht kh m{ ni rng nh hng vt qu| vng trn nhng tn . c bit l{ ph n nhn thy khng chu ng ni i vi ng ta. D nhin, l{ h khng c quyn bu v{o lc by gi, v th h c t nh hng chnh tr: nhng Gladstone khng c kin nhn i vi nhng quan im ca ph n. ng ta ngh l{: ph n phi hc tp c|ch thc nhn nhn s vt theo nh ngi {n ng suy ngh, v{ chnh l{ mc ch trong i gi|o dc nhng ngi n{o ng ta cm thy l{ khng c l lun hoc Cha ~ t b h. i vi Galdstone khng mt nhiu thi gian |p t ln ai s cng thng. l{ bn cht ca con ngi d b thuyt phc bi s tht, nhng ng ta khng c kin nhn i vi nhng tnh hung kh|c nhau hoc phi tip xc vi nhng ngi c vn t}m l. }y l{ nhng k da nt, v{ ni theo t ngn gn, h

326

Ngi khng quyn r

thng dng dng c bit l{ trn nhng ngi t b |p lc. Nhng chnh h ~ khi dy nn nhiu ni o|n hn v{ nhng th ch khng ni ra, m{ cui cng s l{m o in h. Thng qua lp trng o c ng n, ngi ta thy c c|i b ngo{i hu nh l{ v kch quyn lco c l{ hnh thc ca quyn lc. K i quyn r khng bao gi tm c|ch thuyt phc trc tip, khng bao gi ph trng tnh o c ca mnh, khng bao gi din thuyt hoc la phnh. Mi vic c v m h, thuc v t}m l l lun v{ vng vng. BIU TNG Con cua. Trong mt th gii khc nghit, con cua sng cn nh v{o c|i mai cng c|p, c|i c{ng ca n v{ nh c|ch dm mnh xung c|t. Khng ai d|m chc l{ mnh qu| th}n thit. Nhng con cua th khng th l{m k th n ngc nhin v{ n t c kh nng di ng. Sc mnh bo v ca n l{ mt gii hn ti cao. IM YU C|ch tt nht khng gp rc ri vi Ngi Khng Quyn R l{ nhn bit ngay v{ tr|nh xa h. Dnh d|ng n loi ngi n{y thng vt v v{ kh tho|t ra, bi v c{ng phn ng gay gt, bn li c{ng kh tho|t khi h. ng ni gin iu thm ch cn c th khuyn khch hay l{m tng thm khuynh hng khng quyn r h. Ngc li, h~y i x xa c|ch v{ l~nh m, khng quan tm v lm h cm thy h chng l{ g i vi bn. Liu ph|p hu hiu nht i vi Ngi Khng Quyn R l{ bn th}n bn cng khng quyn r.

327

Ngh thut quyn r

Cleopatra c mt hiu ng hy dit i vi mi {n ng tho|ng qua trn bc ng ca b{. Octavius sau ny l Hong Augustus v{ l{ ngi |nh bi v{ hy hoi ngi tnh ca Cleopatra l Mark Antony ~ lun nhn thc r c sc mnh ca b{ nn phi t bo v mnh bng c|ch lun t ra cc k nh~ nhn v{ lch s nhng khng bao gi b{y t mt tnh cm yu ght g d l{ nh nht. Ni c|ch kh|c, ng c x nh th b{ cng ging nh bao ngi ph n kh|c. Trc tnh hung n{y, b{ khng c c|ch n{o c}u dnh c ng. Octavius ~ s dng ngh thut khng quyn r t bo v mnh trc ngi {n b{ hp dn mnh m nht trong lch s. H~y nh: quyn r l{ tr chi v s ch , l{ l{m cho ngi kia ng{y c{ng nhn thy s hin din ca bn. Khong c|ch v{ b{ng quang s to ra hiu ng ngc li nn c th c dng nh mt chin thut khi cn thit. Cui cng, nu bn tht s mun khng quyn r, n gin ch cn t ra c nhng tnh c|ch ~ c lit k u chng n{y. Quy ry; ni nhiu, nht l{ ni v mnh; n mc l lng; khng t}m n chi tit; g}y nght th v.v Li cnh b|o: vi loi ngi hay tranh c~i, tc Ti Gi, ng bao gi |p tr nhiu. Li ni ch c{ng thm du v{o la. H~y hc theo chin thut ca N ho{ng Victoria: gt u, v nh ng , sau tm c|ch ct ngn cuc ni chuyn. l{ c|ch bo v duy nht.

328

NN NHN CA NGH THUT QUYN R MI TM LOI

Mi ngi xung quanh bn u c th tr th{nh nn nh}n ca s quyn r nhng trc ht bn cn phi bit mnh ang quyn r loi nn nh}n n{o. Nn nh}n c ph}n loi theo tiu ch nhng g h cm thy cn thiu trong cuc i phiu lu, s quan t}m, l~ng mn, mt tri nghim h hng, kch thch v th x|c hay tinh thn v.v Mt khi ~ x|c nh c loi ngi, bn cn c nguyn liu cn thit cho vic quyn r: bn l{ ngi cho h nhng g cn thiu m{ t h khng th tm c. Khi nghin cu nn nh}n, h~y hc c|ch nhn thy c|i thc cht n sau v b ngo{i. Mt ngi nht nh|t c th mong mun l{ mt ngi sao; mt ngi ph n ra v oan trang c th kh|t khao nhng rung cm ti li. ng bao gi c quyn r mt ngi thuc tup ngi ging bn. L THUYT NN NHN Chng c ai trong th gii n{y cm thy y v{ ho{n to{n. Tt c chng ta u cm thy mt khong c|ch trong bn tnh ca mnh, iu m{ chng ta cn v{ mong mun nhng khng th t c cho ring mnh. iu n{y thng xy ra vi nhng ai c v lp y c khong c|ch khi chng ta ri v{o li tnh. Thng thng qu| trnh n{y khng thc c v{ ty thuc v{o s may mn: chng ta ch i ng loi ngi mong mun i qua cuc i mnh. Nhng k i quyn r khng cho vic nh vy th{nh c hi.

329

Ngh thut quyn r

H~y nhn mi ngi chung quanh bn. H~y qun i v x~ hi b ngo{i, c|i ch}n dung c| tnh hin nhin; h~y nhn ng sau n, tp trung v{o khong c|ch, nhng mnh nh thiu vng trong t}m hn h. l{ nhng cht liu sng ng cho bt c loi quyn r n{o. H~y ch tht k v{o qun |o ca h, d|ng iu, li bnh phm ngm ngm, vt trong nh{ h, nhng |nh nhn trong i mt ca h; hng dn h ni chuyn v qu| kh ca h, c bit l{ khong thi gian qu| kh l~ng mn. V{ chm chm, nhng nt tng qu|t ca nhng mnh nh cn thiu s tr nn l din. H~y hiu rng: con ngi cng ang a ra nhng tn hiu ging nh c|i h ang thiu thn. H ao c tnh to{n vn; hoc l{ o nh ca n hoc l{ c|i hin thc, v{ nu n khng xut ph|t t con ngi n{o , con ngi s c quyn lc gh gm ph trm ln h. Chng ta c th gi chng l{ nn nh}n ca tr quyn r, nhng hu nh h sn s{ng l{ nn nh}n. Chng n{y duyt qua mi t|m loi nn nh}n, mi loi c mt thiu st ch yu. Mc d bn mong mun c th tit l r tnh c|ch ca tng loi, nhng cng c nhng nhu cu thng thng c th kin kt li vi nhau. C th bn trng thy ai ging nh c hai New Prude v{ mt Ngi sao ln t{n, nhng iu thng dng i vi c hai chnh l{ c|i ngh {n |p, v{ v th, c|i c mun tr th{nh trng rng, cng vi ni lo s v vic mt kh nng hay y gan d. Khi nhn dng loi ngi nn nh}n ca bn, h~y cn thn ng b cun ht bi v b ngo{i th thin. Va thn trng va mt thc, chng ta thng kho|c ln c|i din mo x~ hi c thit k c bit cho vic ha trang c|i yu km v{ thiu thn ca chng ta. Chng hn, bn c th ang tip n mt ngi n{o m{ c v do dai v{ hay ho{i nghi, khng nhn thy h ang c nhng mm mng y m nm s}u bn trong. ]m thm h gy mn

330

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

v tnh l~ng mn. Tr phi bn nhn ra ng loi ngi v{ nhng xc ng nm n di lp th cng do dai, bn s mt i c hi quyn r c h. iu quan trng nht l{: h~y xa b nhng thi quen xu xa khi ngh v nhng ngi kh|c cng ang thiu thn nhng c|i ging nh bn. Bn c th n{i xin cm gi|c d chu v{ an to{n, chng ngo{i vic em n d chu v{ an to{n cho ngi kh|c, t trn gi thit l{ h cng mun c nh vy, bn hu nh }m thm y h ra xa hn. ng bao gi c quyn r ngi n{o thuc v loi ngi nh bn. Bn s ging nh hai c|i ri rm b thiu vng nhng phn ging nhau. MI TM LOI NGI K chi bi v{ m nh}n ci c|ch Nhng k loi n{y l{ nhng k quyn r hnh phc i km may mn, h c nhng phng c|ch i x vi ngi kh|c ph|i. Nhng s c ng{y h b p buc phi t b iu n{y, c ngi s dn v}y h v{o nhng mi quan h m{ h phi ng u vi c|i x~ hi qu| nhiu th ch, h s tr nn gi{ i v{ quyt nh n th}n. Bn c th oan chc v bt c l do n{o m{ h cm thy hi hn v{ cm gi|c mt m|t nh th l{ |nh h{o quang ~ tt ri. Chng ta lun lun c chp bt li nhng nim hoan lc ~ tri qua t qu| kh, nhng nhng c|m d th c bit c ngha i vi loi ngi n{y, bi v nim hoan lc m{ h tm c trong vic quyn r th bao la. Loi ngi n{y th gi{ dn trong vic thu nht tt c nhng g cn thit khi bn xut hin trong cuc i cua h v{ to cho h c hi nhen nhm li nhng c|ch thc chi bi. Dng m|u ca h sc si v{ ngh v tui thanh xu}n s trn tr h m~i.

331

Ngh thut quyn r

Ch yu l{ cung cp cho loi ngi n{y c|i o tng ca h m{ ngi thc hin vic quyn r. Vi loi Chi bi ci c|ch, bn phi tung te trc mt h nhng mi quan t}m mt c|ch gi|n tip, ri cho h bng ch|y v{ le ln nim c ao. Vi loi ngi M nh}n ci c|ch, bn c mun a cho h c|i n tng n{ng ta vn cn c|i quyn nng khng kh|ng c ni li ko mt ngi {n ng v{o trng v{ l{m cho anh ta t b mi th v n{ng. H~y nh l{ c|i g m{ bn cung cp cho h th khng phi l{ mi quan h kh|c, khng phi l{ sc co tht, hn l{ c|i c hi cho h tho|t khi c|i by v{ nhn c nim vui th. ng b g b ht nu h ang c quan h khng kht; mt bn cam kt c t trc thng l{ c|i nn n}ng cao s vic. Nu vic g{i by h v{o mi quan h l{ iu bn cn mun, th tt nht bn h~y giu n i v{ nhn ra n khng th thc hin c. Loi ngi n{y bn cht khng c trung th{nh; kh nng l{m le s|ng nhng cm xc xa xa s cho bn quyn nng, nhng bn s khng phi chung sng vi hu qu ca vic v ch t pha h. Ngi mng m tht vng - Nh nhng a tr, loi ngi n{y c l mt nhiu thi gian c n. t gii tr, h s|ng to ra mt cuc sng tng tng mnh m, c thai nghn t s|ch v v{ phim nh hay nhng loi hnh kh|c v vn ha ph thng. V{ khi h ln ln, c{ng ng{y c{ng kh khn khi ha hp gia tr tng tng v{ hin thc, v th h thng tht vng v iu ~ t c. c bit thc t i vi c|c mi quan h. H ang m tng v nhng anh hng l~ng mn, v mi nguy him v{ tnh kch thch, nhng iu h c chnh l{ nhng ngi yu y bn cht yu t ca con ngi, nhng yu mm nh nhoi trong cuc sng hng ng{y. Khi nm th|ng tri qua, h c th p mnh v{o nhng li ha, bi v h c th phi sng cuc i l loi; nhng n bn di

332

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

l{ c|i b mt l{m h cay ng v{ h~y cn sn ui iu g to ln v{ l~ng mn. Bn c th nhn ra loi ngi n{y thng qua nhng cun s|ch m{ h c v{ phim m{ h xem, c|i c|ch thc m{ i tai h day dt khi nghe v cuc phiu lu i sng thc m{ c ngi phi xoay s vt ra. Trn trang phc v{ dng trong nh{, s thch v chuyn l~ng mn v{ kch ngh cng h l c tnh c|ch. H thng b by v{o mi quan h bun t, v{ t li ph bnh }u s tit l tnh cht cng thng tht vng trong ni t}m ca h. Loi ngi n{y l{m th{nh nhng nn nh}n xut sc v{ tha m~n. u tin, h c nhiu am m v{ quyn nng b nn, m{ bn cn gii ta v{ tp trung ln chnh bn. H cng c nhiu tng tng v{ s |p ng li iu c v b mt v{ l~ng mn mt c|ch m h m{ bn ~ trao cho h. Tt c nhng iu bn cn l{m l{ ha trang bn t c nhng phm cht tt p v{ cung cp cho h mt phn c m ca h. }y l{ c hi cuc sng thot ra nhng phiu lu hoc b t|n tnh bi nhng t}m hn cao thng. Nu bn cho h mt phn ca iu h mun, h s tng tng ra phn cn li. V cng sc, ng hin thc b v n|t nhng hnh tng m{ bn ang x}y dng. Mt cht nh mn v{ chng s qua i, cn li nhng tht vng ng cay hn bao gi ht. Ho{ng nung chiu h hngLoi ngi n{y l{ nhng a tr h hng c in. Nhng bc cha m yu qu con c|i thng tha m~n tt c nhng yu s|ch ca h: nh l{ nhng cuc vui chi khng dt, b{y bin h{ng lot chi, hay bt c c|i g l{m chng vui sng trong mt ng{y hay nhiu ng{y. Ni n{o m{ tr con bit c l{m sao gii tr, kh|m ph| nhng tr chi, v{ tm kim bn b. Nhng ng ho{ng nung chiu h hng c kinh

333

Ngh thut quyn r

nghim bit c ngi n{o c th to ra vui chi cho h. B h hng, h tr nn li bing, v{ khi h ln ln, cha m h khng cn nung chiu h, h c khuynh hng cm thy ho{n to{n ch|n nn v{ hiu ng. Gii ph|p ca h l{ mun tm ra nim vui sng kh|c nhau, nhanh chng chuyn dch t ngi n{y sang ngi kh|c, cng vic n{y sang cng vic kh|c, ni n{y sang ni kh|c trc khi h cm thy ch|n ngy. H khng c nh tt p c v{o mi quan h n{o c bi v thi quen v{ h{nh vi quen thuc ca loi n{y th khng th tr|nh c trong nhng c}u chuyn nh th n{y. Nhng vic tm kim thay i khng dt ca h th cng l{m h mt mi, v{ phi tr mt c|i gi|: vn vic l{m, mt chui c|c c}u chuyn l~ng mn khng tha m~n, bn b r~i r|c khp th gii. ng nhm ln tnh bin ng v{ tnh bt ng ca thc ti l{ nhng g m{ ng ho{ng b{ cha c nung chiu thc s tm kim l{ mt con ngi, vi c|i nt ph huynh, l{ ngi s cho h s h hng m{ h n{i xin. quyn r loi ngi n{y, h~y sn s{ng cung cp tht nhiu tr chinhng ni tham quan mi l, din bin c}u chuyn tiu thuyt, m{u sc, cnh tng. Bn phi duy tr bu khng kh b mt, lin tip l{m i tng ca bn ngc nhin vi nhng kha cnh mi m trong c| tnh bn. L{m thay i chnh l{ cha kha. Mt khi ng ho{ng c nung chiu b cun ht, mi vic s tr nn d d{ng bi v h s nhanh chng tr nn l thuc v{o bn v{ bn ch cn xut lc ra rt t. Tr phi tui u th ca h c nung chiu l{m cho h qu| kh khn v{ li bing, loi ngi ny c th tr th{nh nhng nn nh}n xut sch s trung th{nh i vi bn cng nh h c tnh nh th i vi ngi m hay ng cha. Nhng bn s c nhiu vic phi l{m. Sau mt thi gian d{i thit lp quan h, h~y ha trang n i. H~y ra nhng mi an ton di

334

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

l}u cho ng ho{ng nung chiu n{y v{ bn s dn dt ra mt chuyn bay e da. H~y nhn din loi ngi n{y bng c|i bao t trong qu| kh ca hthay i cng vic, du lch, mi quan h ngn ngiv{ bng c|i mi trng qu tc, bt k h thuc tng lp x~ hi n{o, n s xut hin mt khi c i x nh ho{ng gia. Ngi {n b{ t}n kiu c|ch oan trangc|i kiu c|ch oan trang gi cm vn cn hin hu, nhng n t ph thng hn. Tuy nhin, c|i kiu c|ch th khng bao gi ch v tnh dc; ngi {n b kiu c|ch l{ loi ngi c quan t}m qu| mc theo d|ng v b ngo{i, theo c|i g m{ x~ hi trng nhn h{nh vi ng x thch hp v{ chp nhn c. Ngi {n b{ kiu c|ch nm trong phm vi bin gii ca tnh chnh x|c bi v c nhiu hn s vic nh l{ h lo ngi li |nh gi| ca x~ hi. c nhn qua lng knh |nh s|ng n{y, tnh kiu c|ch oan trang cng thnh h{nh nh trc chng vn lun lun nh vy. Ngi {n b{ kiu n{y thng qu| quan t}m n c|c tiu chun v c|i p, cng bng, nhy cm chnh tr, khu v, v.v Mc d vy, c|i g im mt loi ngi {n b{ n{y cng nh ngi xa l{ chiu s}u bn di m{ h thc s b kch thch v{ b ti |c xi gic, nhng kho|i lc phm ti. B s li cun e da, h chy v hng ngc li v{ tr nn mu ngi ho{n b nht trong tt c c|c loi. H c khuynh hng n mc c|i v|y m{u sc n}u x|m bun t, chc hn h khng bao gi liu lnh n mc thi trang. H c th b ph|n xt v{ ch trch do nhng ngi liu lnh v{ khng chu sa sai. H cng b chm m v{o th{nh kin c th cho h c|ch thc nhn chm s ni lon ni t}m. Ngi {n b{ t}n kiu c|ch oan trang thng nn tim n do tnh cht ng n v{ khao kh|t phm li. Ch khi ngi {n

335

Ngh thut quyn r

b{ kiu c|ch dc tnh hng n mc tiu chnh i vi loi ngi Chi bi v{ M nh}n, l{ loi ngi thng b xi gic nht do nhng ngi c bn cht nguy him v{ th tc. Nu bn mong c loi ngi {n b{ t}n kiu c|ch oan trang, ng b h ph|n xt hay ch trch. chnh l{ du hiu chiu s}u m{ bn l{m h tng tng; bn nm bn trong tr c ca h. Thc ra, bn c th li cun ngi {n b{ loi n{y v{o vng quyn r bng c|ch to cho h c hi ph bnh bn hoc thm ch ci to bn. D nhin, ng l{m g theo li h ni theo con tim, nhng bn phi c li xin li ho{n ho chim thi gian bn cnh hv{ ngi {n b{n loi n{y c th b quyn r n gin thng qua c|ch h ang tip xc vi bn. Thc t, loi ngi n{y l{ nn nh}n ho{n ho v{ xng |ng. Mt khi bn m c tm lng ca h v{ a h thc hin vic ci ha chnh x|c, h s b chm m vi ngh v{ ngun lc. C th h vt qua bn. C l h ang quan h vi ai c v bun ch|n nh chnh h nh vyng bao gi b bc trn. n gin l{ h ang ng vi, v{ ang ch b |nh thc. Ngi sao vt kitTt c chng ta u mun ch , u mun chi s|ng, nhng hu ht chng ta u vn v vi c|i c mun v{ d d{ng yn tnh. C|c vn ca loi ngi ngi sao vt kit l{ c|i quan im trong cuc sng h ~ c tm kim mc tiu ca mi quan tmc l l{ h p, duyn d|ng v{ ni bt, c l h l{ vn ng vin, hoc l{ c mt t{i nng n{o nhng nhng ng{y xa ~ qua ri. Dng nh h chp nhn iu n{y, nhng k c v mt thi huy ho{ng hnh nh kh m{ tri mt. Tng qu|t, v c mun c quan t}m v{ c gng ni bt, th khng c trng thy khng kn |o trong c|i x~ hi lch s hoc nhng ni cng s. V th t c mc tiu, loi ngi n{y phi hc c|ch nn khao kh|t ca h xung, nhng h tht bi khi mun li cun s

336

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

quan t}m m{ h ngh l{ mnh xng |ng, h cng c v o|n hn. Bn c th nhn ra loi ngi n{y v{o nhng pht gi}y khng : bt ng h nhn c mi quan t}m trong mt khung cnh x~ hi, v{ n l{m cho h bng s|ng, h mun cp n nhng ng{y huy ho{ng, v{ c mt t tia nhn long lanh trong mt, mt cht m{u sm trong c}u chuyn, v{ h tr nn ni bt. Quyn r loi ngi n{y th n gin: ch vic l{m cho h tr th{nh trung t}m im ca mi ch . Khi bn bn h, h~y h{nh ng nh th h l{ nhng ngi sao v{ bn ang h si trong |nh hng ca h. cho h ni chuyn, c bit v chnh h. Trong khung cnh giao tip x~ hi, h~y l{m chm lm m{u sc ring ca bn v{ h~y cho chng th{nh bun ci v{ s|ng chi khi h so s|nh. Mt c|ch tng qu|t, h~y chi nhc Charmer. Phn thng ca vic quyn r loi ngi n{y l{ bn khuy ng ln nhng xc cm y quyn nng. H s cm thy bit n nhiu i vi bn v ~ cho h ni bt. Cho n c|i mc n{o m{ h cm thy b vt kit v{ c c, th s thanh thn v cn au s gii tho|t cng v{ nim am m, tt c hng v bn. H in cung ri v{o tnh yu. Nu chnh bn khng l{ ngi sao n{o hay khng c c| tnh n din th khn ngoan l{ bn nn tr|nh ra loi ngi n{y. Chng sm th mun, nhng khuynh hng c| tnh n{y s bin mt v{ s cnh tranh gia c|c bn s tr nn xu i. Ngi tp s i tuC|i g ph}n chia loi ngi kh|c vi nhng ngi tr tui ng}y th thng thng l{ s kin h t m ng lc. H t c hoc khng kinh nghim v cuc i, nhng h vn c bit thng qua nhng phn th cp nh tp ch, phim nh, s|ch v. Trong khi tm kim mt trng tr|ch cho tnh ng}y th, h ao c c khi ng i v{o c|ch sng trong i. Mi

337

Ngh thut quyn r

ngi s trng thy h ngt ng{o v{ ng}y th, nhng h bit iu ny khng th nh th: h khng th ging nh thin thn m{ mi ngi suy ngh. Quyn r loi ngi n{y rt d. Tuy nhin, l{m tt iu , cn phi c mt cht ngh thut. Loi ngi n{y quan t}m n ngi n{o c kinh nghim, c bit l{ ngi tng va chm vi sa a v{ ti |c. H~y mnh m tip xc v{ iu s e da v{ l{m s h~i h. iu thc hin tt nht vi loi ngi n{y l{ s pha trn c|c tnh c|ch. D sao i na chnh bn trng ging nh tr th, vi t}m hn vui th. V{o cng lc n{y, r r{ng l{ bn c chiu s}u n cha, ngay c nhng im g xu (}y l{ iu b mt th{nh cng ca Lord Byron vi nhiu ph n ng}y th). Bn ang khi ng loi ngi n{y khng ch l{ dc tnh m{ cn l{ kinh nghim, phi b{y cho h thy c|c t tng mi, a h n ni xa l, th gii t}n k vi c hai ngha en v{ ngha bng. ng l{m xu vic quyn r hay l{m kh chumi vic phi l~ng mn, thm ch bao gm c ti |c v{ b mt en ti ca cuc i. Nhng ngi thanh nin c thn tng ca mnh; l{ iu tt nht khi ng h bng cuc tip xc c tnh thm m. Nhng khung cnh v{ s kin y m{u sc s khiu gi c cm gi|c nhy cm ca h. H d d{ng b l{m cho suy ngh sai lch t nhng th on la di, bi v h thiu vng kinh nghim nhn li v{o h. i ln, ngi tp s n{y trng ln khn d sao cng c t hc thc v dng i. Tuy nhin, h vn kho|c ln mnh hnh nh ng}y th bi v h nhn bit quyn lc s ln ngi ln tui hn. }y l{ ngi tp s e d, thc c tr chi ang dinh ch l{ ngi tp tnh. H c th t suy ngh chch choc hn chnh ngi tp s i tu thun ty, nhng c|ch thc quyn r h th

338

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

cng nh nh{ng nh nhauc|i pha trn ng}y th v{ ti |c v{ bn s tng tng v h. K chinh phcLoi ngi n{y c mt nng lng bt thng, m{ h cm thy kh khn khi iu khin chng. Chng lun lun rnh m tm ngi chinh phc, khc phc chng ngi. Bn s khng nhn ra loi ngi chinh phc nu nhn t ngoi voh c th trng nh hi mc c trong nhng tnh hung x~ hi v{ c th c mt mc tnh hn ch. ng nhn v{o li ni hay v bn ngo{i m{ nhn v{o chnh h{nh ng, trong cng vic v{ trong mi quan h. H yu thch quyn lc bng c|i mc c}u b cong c c. K chinh phc c khuynh hng d xc ng, nhng cm xc ca h ch xut hin khi n bc ph|t mi khi nn. Trong lnh vc l~ng mn, iu ti t nht m{ bn c th l{m vi h l{ nm xung v{ l{m nh bn l{ ming mi ngon; h c th tn dng yu im ca bn, nhng h cng nhanh chng b ri bn v{ li cho bn iu ti t. Bn mun cho k chinh phc c hi tho|i lui, khc phc nhng kh|ng c tr ngi hay vt cn, trc khi cho h suy ngh l{ h ~ qua mt c bn. Bn mun cho h cuc sn ui tt. Vic s dng c|ch l{m m{u m, tr nn kh khn v{ bun nn s thng to ra nhng mu mo. ng b da dm bi s kin tho|i li hay ng lc ca htht l{ chnh x|c nhng g m{ bn bin i th{nh u im cho bn. ngt ngang h, gi cho h xoay qung ti lui nh con b. Dn d{, h s yu ui v{ th{nh ph thuc, ging nh Napoleon tr th{nh n l ca Josephine. K chinh phc thng l{ ph|i nam nhng cng c nhiu k chinh phc l{ ph|i n. Ngi n chinh phc s chu thua tnh c|ch m{u m, cng ging nh ngi nam chinh phc s l{m vy.

339

Ngh thut quyn r

Ngi sng b|i vt thn k lHu ht chng ta b kch thch v{ b |nh la bi iu k l. C|i g ph}n bit loi ngi n{y vi phn cn li trong chng ta chnh l{ mc quan t}m thch th, m{ dng nh n iu khin mi chn la trong i sng. Thc vy, h cm thy bn trong trng rng v{ c nhng cn t mnh gh tm. H khng thch ni n{o m{ h t i n, tng lp x~ hi ca h (thng thng l{ trung lu v{ thng lu), v{ nn vn ha ca h bi v h khng thch chnh mnh. Rt d nhn ra loi ngi n{y. H thch du lch, nh{ ca h th tr{n y nhng vt dng xut x t xa xi; h tn sng }m nhc hoc ngh thut ca ni hoc nn vn ha ngoi lai. H thng c nhng khuynh hng ni lon mnh m. C|ch thc r r{ng quyn r h l{ t chnh bn th{nh iu k lt nht l{ nu bn khng xut ph|t t mt nn tng hay ni ging kh|c bit, hoc c nhng tinh hoa ngoi lai, thm ch bn khng nn bun bc. Nhng c th lun ng vai tr l{m cho bn th{nh k l, l{m cho n tr th{nh mt loi nh{ h|t cho h gii tr. iu m{ bn cp l{ trang phc ca bn, ni chn m{ bn a h n, s to ra hnh thc kh|c bit cho bn. H~y phng i mt cht, v{ h s tng tng phn cn li, bi v loi ngi n{y c khuynh hng t |nh la mnh. Tuy nhin, ngi tn sng vt thn k l c bit khng l{ nn nh}n tt. Bt c bn c iu k l n{o s sm th{nh tm thng vi h, v{ h s mong mun iu kh|c na. N s l{ mt cuc chin gi gn mi quan t}m ca h. Tnh cht khng bn vng tim n cng s gip bn nm trong phm vi quyn r. Mt bin i ca loi ngi n{y l{ ngi {n ng hay {n b{ b sp by trong mt mi quan h l bch, s x}m chim tm

340

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

thng, th{nh ph cht tn. Khi b chng i bin th{nh lon thn kinh, th tht l{ mt tnh hung l{m cho loi ngi ny tn sng vt th|nh th{nh iu k diu; v{ nhng k tn sng vt th|nh l{ nhng nn nh}n tt hn l{ k t ph nh mnh, bi v bn c th cho h mt cuc trn tho|t tm thi khi bt c c|i g nn h. Tuy nhin, chng c c|i g cho php loi ngi n{y trn tho|t khi chnh h. N ho{ng kch nghC nhng ngi khng th l{m g m{ khng c mt cht kch cm c hu trong i sng h. l{ c|ch thc h l{m chch hng s nh{m ch|n. Nhm ln to ln nht m{ bn l{m khi quyn r loi ngi n{y l{ c a ra tnh n nh v{ an ninh. iu s l{m cho h chuyn dch ln cao ln. Thng thng, hu ht N ho{ng kch ngh n{y (c nhiu {n ng theo chng loi) yu thch chi vi nn nh}n. H mun ph{n n{n iu g , h mun cn au. Con au l{ ngun lc kho|i cm i vi h. i vi loi ngi n{y, bn phi c thin ch v{ c th cho h c|i i x th tc thuc v tinh thn m{ h mong mun. l{ c|ch duy nht quyn r h theo c|ch thc s}u xa. C|i gi}y pht m{ bn ha th{nh ngt ng{o, h s tm ra l do n{o c~i c hoc tng kh bn i. Bn s nhn ra loi N ho{ng kch ngh thng qua con s kh|n gi l{m tn thng h, bi kch v{ chn thng c th ri ph v{o h. V{o lc cc , h c th ch k v vng v{ phn cm quyn r, nhng hu ht loi ngi n{y th tng i v hi v{ s l{ nn nht tt nu bn sng vi h. Nu v mt v{i l do, bn mun iu g d{i l}u vi loi ngi n{y, tc khc bn s phi bm tim cht kch ngh v{o mi quan h. i vi iu n{y c th l{ mt th|ch thc kch ng v{ l{ mt ngun lc l{m ti mi li mi quan

341

Ngh thut quyn r

h. Tuy nhin, tng qu|t l{ bn nn xem xt vic dnh dp n loi N ho{ng kch ngh n{y nh l{ iu g lan man v{ l{ c|ch thc mang mt cht cht kch ngh v{o i sng ring ca bn. Loi gi|o sLoi n{y khng th nhy ra khi c|i by ph}n tch v{ ph bnh mi iu din ra trc mt h. T}m tr h c ph|t trin qu| mc v{ qu| nhiu m phng. Thm ch khi h ni v tnh yu hay tnh dc, th n cng ch l{ tng ln v{ s ph}n tch s}u. T}m tr h ph|t trin to{n din, nhiu ngi cm thy hnh dng mnh th km ci hn nhng c to ha n b bng mt tinh thn u vit hn nhng ngi kh|c. H ni chuyn hay mo m v{ ma maibn ho{n to{n khng bit h ni g, nhng bn cm nhn c h khinh mit bn. H mun tho|t khi nh{ t tinh thn ca h, h mun th cht ho{n to{n trong sch m{ khng cn bt c s ph}n tch n{o, nhng h khng th t iu mt mnh c. Loi ngi gi|o s thnh thong c quan h vi loi ngi gi|o s kh|c, hoc vi loi ngi m{ h xem l{ cp di h. Nhng s}u bn trong h l{ mun c ngi vi th cht tt hn vt qua c h, chng hn nh loi Chi bi v{ M nh}n. Loi Gi|o s c th l{ nn nh}n tuyt vi, bi v nm bn di c|i sc mnh ca tr thng minh l{ tnh khng n nh ang gm nhm. H~y l{m cho h tng mnh l{ Don Juan hay loi Chi bi, thm ch vi mc nh nh{ng nht, h s l{ n l ca bn. Nhiu ngi c khuynh hng thng d}m c th l ra nu mt khi bn khch ng h c|i gi|c quan ang ng vi. Bn s to cho h cuc trn tho|t khi t}m tr, v{ vic tr nn ho{n to{n hin thc: nu chnh bn c tnh cht thng minh, th h~y giu n i. Chng s khi dy tnh c|ch cnh tranh trong con mi ca bn v{ bin i t}m tr h i. H~y cho loi Gi|o s c ngh v v th

342

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

vt tri ca mnh, h~y cho h ph|n xt bn. Bn s bit nhng iu h c gng che giu: chnh bn l{ ngi b iu khin, bi v bn ang cho h nhng g m{ khng ai c th l{m nh vy c l{ s m phng th cht. V pNgay t u trong cuc i, ngi ta thng nhn chm v{o c|i p. C|i c mun nhn ngm n l{ ci ngun ca quyn lc trong n{ng, nhng cng l{ ci ngun ca nhiu ni bt hnh: tc khc n{ng s bn t}m v{o quyn lc ca n{ng ang b e da, l{ n{ng khng cn li cun nhiu ch na. Nu n{ng trung th{nh nht vi bn th}n mnh, n{ng s cm thy c tn th ch bi v v b ngo{i ca ai c tnh cht n iu v{ khng l{m tha m~n, l{ s c n. Nhiu ngi {n ng b sc p hp hn v{ thch tn sng chng t xa; ngi kh|c th mun tip cn gn, nhng mc ch khng phi l{ tr chuyn. C|i p phi chu ng tnh c lp. Bi v n{ng c nhiu thiu thn, loi ngi n{y d b quyn r v{ nu l{m ng c|ch, bn s chin thng khng nhng gii thng ln m{ cn l{ loi ngi s l thuc v{o c|i m{ bn cho h. iu quan trng nht trong vic quyn r l{ vic |nh gi| tng phn ca v p sao cho khng ai kh|c nhn nhn ra, chnh l{ tr thng minh (ni chung l{ cao hn mi ngi tng tng), t{i nng ca n{ng, c| tnh ca n{ng. D nhin, bn phi tn th d|ng hnh nngbn khng th khi dy bt c tnh bt nh trong mt lnh vc m{ n{ng bit r sc mnh, v{ sc mnh n{y hu nh n{ng b ph thucnhng ch c bn mi phi tn th t}m hn v{ tr tu ca n{ng. S m phng tr thng minh s hot ng tt khi t trn v p, li ko n{ng ra khi mi ho{i nghi v{ tnh bt nh, v{ l{m cho c v l{ bn |nh gi| kha cnh nh}n c|ch ca n{ng.

343

Ngh thut quyn r

Bi v V p th lun lun c nhn ngm, n{ng c khuynh hng tr nn th ng. D vy, bn di tnh cht th ng, thng n cha s ng ng{ng: V p c th mong mun tr nn nng ng hn v{ thc s l{m cuc theo ui v p ring ca n{ng. Mt cht m d|ng c th t|c ng tt }y: theo quan im tn th ca bn, bn t hn phi chuyn sang hi lnh nht, mi n{ng i theo bn. Hun luyn n{ng tr nn nng ng hn v{ bn s c c nn nh}n to{n bch. Ch c iu n bn di n{y l{ tnh bt nh ca n{ng i hi s quan t}m v{ chm sc tc khc thi. ng c nonC ngi khng mun ln ln. C l h e s c|i cht hoc tr nn ha gi{; c th h th{nh t}m vi cuc sng m{ h cn l{ tr th. Khng thch tr|ch nhim, h vt ln bin i mi vic th{nh tr chi v{ s|ng to. V{o tui hai mi, h c th duyn d|ng, tui ba mi th thch th, nhng trc lc h ngp ngh tui bn mi th h bt u n mc mng manh. i nghch vi iu m{ bn c th tng tng, mt ng c non khng mun dnh d|ng n mt li ngi ng c non kh|c, mc d ngay c vic kt hp n{y dng nh l{m gia tng c hi cho vic chi a v{ tm ph{o. Nhng ng c non khng thch cnh tranh, m{ l{ c| tnh ca mt ngi ln. Nu bn mun quyn r loi ngi n{y, bn phi chun b l{ ngi gnh v|c tr|ch nhim v{ im m. c th l{ mt c|ch thc k l quyn r, nhng trong tnh hung n{y th n hot ng tt. Bn nn xut hin nh ging mt ng c non vi t}m h tr trung (n hng dn bn thc s l{m g), bn c th dn th}n vi n, nhng bn phi duy tr hnh thc ngi ln hay nung chiu. Bng vic g|nh v|c trch nhim, bn s gii phng ng c non vui chi. H~y h{nh ng

344

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

yu mn ca ngi ln mt c|ch to{n t}m, ng bao gi ch trch hay ph|n xt h{nh vi ca h, v{ nh vy mt mi lin h cht ch s hnh th{nh. Nhng ng c non c th vui a chc l|t, nhng nh tt c a tr, h thng t yu mn mnh qu| mc mt c|ch hiu nghim. iu n{y gii hn kho|i lc m{ bn mang n cho h. Bn c th trng thy h nh tr gii tr ngn ngi hoc l{ phng tin tha m~n tm thi i vi c|i bn nng cha m b mt t|c dng ca bn. Ngi cu nguyChng ta thng b li ko hng n loi ngi dng nh hay yu ui nhiu khuyt imni bun v{ sa st ca h thc s c th ho{n to{n hp dn. Tuy nhin, c nhng ngi l{m c iu n{y xa hn, l{ nhng ngi c v b cun ht ch i vi nhng ngi c vn . iu n{y c v sang trng, nhng loi ngi cu nguy c nhng ng lc phc tp: h thng c c| tnh nhy cm v{ thc s mun gip . Cng lc , vic gii quyt vn ca con ngi ~ cho h mt loi quyn lc m{ h cm nhn c, iu l{m cho h cao thng hn v{ c kh nng kim so|t. }y cng l{ c|ch thc li ko mi ngi tho|t khi vn ring t ca h. Bn s nhn ra loi ngi n{y bi tnh cm ch}n th{nh ca hh lng nghe cn thn v{ c gng l{m bn m lng v{ th l. Bn h s c nhng qu| trnh nhiu quan h vi nhng ngi c vn v{ khng c lp. Loi ngi cu nguy c th l{m nn nh}n ho{n ho, c bit l{ bn thng thc mi quan t}m h{o hip v{ c tnh t mu. Nu bn l{ ph n, h~y chi tr trinh n au kh, cho ngi {n ng c c hi m{ rt nhiu ngi khao kh|th{nh ng nh hip s. Nu bn l{ {n ng, h~y c x nh cu con trai khng th ng x vi cuc sng th tc; mt ngi ph n cu nguy s che ch cho

345

Ngh thut quyn r

bn vi mi quan t}m t mu, t c cho chnh n{ng s tha m~n v c|i cm gi|c y quyn lc v{ ang iu khin hn ngi {n ng. Mt bu khng gian bun ru s li ko c hai ph|i li vi nhau. H~y phng i yu im ca bn ln, nhng ng phi b{y chng bng li ni hay d|ng iu l liuh~y cho h c cm gi|c l{ bn thiu thn tnh cm, bn c nhng mi d}y quan h xu, bn nhn c to{n l{ nhng c x kh cn trong cuc i. Trong khi quyn r loi ngi n{y bng c|ch h gip bn, bn c th t ln ngn la tnh cm bng vic cung cp thng xuyn nhng nhu cu v{ nhng yu km. Bn cng c th mi gi ngi cu nguy o c: bn khng tt, bn ~ l{m iu xu. Bn cn mt b{n tay nghim khc tru mn. Trong trng hp n{y, ngi cu nguy c cm gi|c l{ o c cao thng, cng nh l{ s rn r{ng chu thay cho vic nh d|ng n loi ngi h n. Loi RouLoi ngi n{y sng cuc i tt p v{ hng c nhiu kho|i lc. C th h c nhiu tin t{i tr cho nhiu kho|i lc cuc sng. Bn cnh , h c khuynh hng l{ ngi ch k v{ ch|n nn, nhng tnh trn tc ca h thng che giu nhng tnh cm m{ h c gng kim ch. Rous l{ loi ngi quyn r tt bc, nhng c mt loi ngi c th quyn r h d d{ng: ngi tr tui v{ k ng}y th. Khi h ln ln, h ao c li tui tr mt i; thiu vng nhng ng}y th mt ~ l}u, h bt u mun chim hu chng t nhng ngi kh|c. Nu bn c mun quyn r h, t hn bn phi tr tui v{ bn phi ghi nh gi gn cho t nht l{ d|ng v ng}y th ca mnh. Tht d d{ng khi chi tr n{y: h~y l{m ra hnh nh thiu kinh nghim nh th n{o trong bn, bn nhn nhn s vt ra sao theo a tr. C v l{ hay khi kh|ng c li li im ca h: Loi

346

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

ngi n{y s ngh l{ n sng ng v{ kch thch vic theo ui bn. Thm ch bn t v khng thch h hoc gh tm h, th iu c{ng thc gic h hn. Bng vic t ra l{ ngi chng i, bn s iu khin c tnh th. Bi v bn c c tui tr m{ h ang thiu thn, bn c th duy tr c v th trn cao v{ khin h ri s}u v{o tnh yu. H cng s ho{i nghi v{o vic vng v{o tnh yu nh th, bi v h ~ nhi nht nhng t}m hn l~ng mn v{o trong tr ~ qu| l}u v{ khi n bc ph|t, h ~ mt t ch. ng bao gi phi l iu qu| sm v{ cng ng bao gi cho mi quan t}m ca mnh gim i, loi ngi n{y c th tr nn nguy him. K tn th thn tngAi cng cm thy thiu thn ni t}m, nhng k tn th thn tng th c mt t}m hn trng rng ln lao hn ngi kh|c. H khng th n{o h{i lng vi chnh mnh, v th h i tm bn ngo{i nhng iu g tn th, nhng c|i g c th lp y c|i trng rng h v ni t}m ca h. Thng thng iu n{y kho|c ly mt hnh thc quan t}m ln n nhng vn v tinh thn hoc trong v{i s nghip |ng ch ; bng vic tp trung v{o iu g gi s l{ ni bt, h s li ko chnh h ra khi h v ca mnh, ra khi c|i iu m{ h khng thch v mnh. Rt d nhn din k tn th thn tng: h l{ ngi pha trn nng lc ca mnh v{o nhng s nghip n{o hay nim tin. H thng ln qun nhiu nm, v{ truyn li c|i g cho ngi kh|c cng bi. C|ch thc quyn r loi ngi n{y n gin l{ tr th{nh i tng tn th, thay th cho c|c s nghip v{ nim tin m{ h tn ty hng n. u tin, bn phi l{m ra v nh chia s mi quan t}m tinh thn, gia nhp v{o h thng qua vic tn th, hoc gii b{y cho h nhng s nghip mi; dn d{ bn s thay th chng.

347

Ngh thut quyn r

Vi loi ngi n{y, bn phi che du nhng sai st ca mnh i, hoc t nht l{ to cho h c|i tng lai s|ng ln thing ling. Hy tm thng i v{ loi ngi tn th thn tng s vt ngang bn. Ch phn nh c| tnh n{y m{ h thit tha mong mi c c cho chnh h v{ h s t t chuyn giao s th|n phc ca h sang cho bn. H~y gi ly mi th t n ln trn, l{m cho c}u chuyn l~ng mn v{ nim tin tun tr{o th{nh mt th. H~y gi ly hai iu trong tr khi quyn r loi ngi n{y. u tin, h c khuynh hng phn ng vi t}m hn m{ c th l{m cho h tht nghi ngi. Bi v h thng thiu thn th cht tng t, v{ bi v th cht n{y cun ht h, to cho h nhng iu nh: mt on i b vt v, mt chuyn cho thuyn, hoc l{ tnh dc s to ra mu mo. Nhng iu n{y l{m mt nhiu cng sc, bi v tr c h lun lun chao o. Th hai l{ h thng chu ng vic t tn th thp. ng c gng n}ng cao n; h s nhn xuyn sut bn, v{ n lc ca bn t|n thng h s va chm vi hnh nh t k ca chnh h. H s tn sng bn; bn s khng phi tn th h. Nhng ngi loi tn th thn tng ho{n to{n y l{ nn nh}n trong khong thi gian ngn hn, nhng nhu cu khng dt m{ h cn tm kim rt cuc s dn t h tm kim iu g mi l sng b|i. Ngi duy cmC|i nhn dng loi ngi n{y th khng phi l{ s yu thch nim kho|i lc m{ l{ gi|c quan nhanh nhu. Thnh thong h phi b{y c| tnh n{y ra bn ngo{i: mi quan t}m ca h v thi trang, m{u sc, phong c|ch. i ln, iu c v m h: Bi v h qu| nhy cm, h thng mc c, v{ h co rm li khi ng thng hoc khi phi ph trng sc s. Bn s nhn ra h bng c|i |p ng n{o m{ h ph|t ra ty v{o tnh hung, d|ng v

348

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

h ng trong mt cn phng m{ khng c |nh s|ng mt tri, hay b cho|ng ngp bi m{u sc n{o , hoc b mi v n{o kch thch. H phi sng trong mt nn vn ha l{m nht nha nhng tri nghim nhy cm (c l ngoi tr th gi|c). V{ v th, c|i g m{ ngi duy cm thiu vng chnh x|c s l{ nhng tri nghim nhy cm ho{n to{n khi t|n thng v{ g}y hng th. im then cht quyn r h l{ nhm v{o gi|c quan ca h, a h n nhng ni p , g}y ch chi tit, bao ph h bng nhng vt th, v{ d nhin y quyn r th cht. Cng ging nh con th, ngi duy cm c th b mi ch{y bi m{u sc v{ mi v. H~y mi gi tht nhiu gi|c quan nu c, gi cho con mi ca bn lun b cun ht v{ yu t. Vic quyn r loi ngi duy cm d d{ng v{ nhanh chng, bn s s dng i s dng li nhng chin thut ging nhau gi cho h lun kch ng, mc d khn ngoan nht l{ bn phi thay i vic mi gi cm gi|c, nu c th phi l{ tnh cht. l{ c|ch thc m{ n ho{ng Cleopatre thc hin vi Mark Antonny, mt ngi duy cm th}m cn. Loi ngi n{y to ra nn nh}n cao c bi v h tng i d sai bo nu bn cho h iu mong mun. K l~nh o c cCon ngi quyn lc khng nht thit kh|c bit vi ngi kh|c, nhng h c i x kh|c bit, v{ iu n{y c nh hng ln n nh}n c|ch ca h. Mi ngi chung quanh h c khuynh hng xum xoe, nnh b v{ ging nh k nnh thn, c mt gc cnh, mun iu g t h. iu n{y l{m cho h a nghi v{ mt tin tng, c mt cht kh khn chung quanh mi quan h, nhng ng nhm ln v b ngo{i vi hin thc: Ngi l~nh o c c ao c c quyn r, c c ngi khc ph| v s c lp ca mnh v{ vt qua c chng. Vn l{

349

Ngh thut quyn r

hu ht mi ngi b da dm qu| khng l{m g c, hoc s dng c|c loi chin thut kh|c nhau nh t}ng bc, duyn d|ng, m{ h c th nhn ra c v{ khinh mit. quyn r loi ngi n{y, tt hn l{ h{nh ng ging nh ngi ngang h{ng thm ch l{ b trn ca h, l{ loi i x m{ h khng bao gi gp phi. Nu bn t ra n n trc mt h, bn s tr nn thin t{i, v{ s tip xc h c; bn cn cn thn c c lng ch}n th{nh, c l ngay c mt cht can m. (vic tr nn n n trc ngi c quyn lc c th g}y nguy him). Ngi l~nh o c c c th chu xc ng bng c|ch chu ni au n n{o , hng theo s du d{ng. }y l{ mt trong loi ngi kh chu nht khi quyn r, khng ch v h a nghi m{ cn bi v t}m tr h y p nhng chm lo v{ tr|ch nhim. H t c khong khng gian t}m hn cho vic quyn r. Bn s phi tht kin nhn v{ kho lo, t t lp y t}m tr h nhng ngh v bn. Mc d th{nh cng v{ bn t c quyn lc sau , i vi s c c n{y, h s tin n s l thuc v{o bn. K c gii tnh mp mTt c chng ta u ln ln gia gii tnh nam v{ n theo c| tnh ring, nhng hu ht chng ta phi hc c|ch ph|t trin v{ trnh b{y kha cnh chp nhn c t x~ hi trong khi nn iu kh|c. Loi ngi gii tnh mp m cm thy s ph}n bit v gii tnh tr th{nh mt g|nh nng. Thnh thong chng tr th{nh ngh b nn hay l{ ngi ng tnh tim t{ng, nhng }y l{ mt vic hiu nhm: h c th giao hp vi ngi kh|c gii tt nhng bn cht nam tnh hay n tnh th vn cn chc tun ra. V{ bi v nu h phi b{y ra, iu n{y c v l{m hng ngi kh|c, h c th nhn bit c|ch nn li, c th bng c|ch

350

Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

chuyn hn sang mt gii tnh r rt. Thc ra, h thch c kh nng chi vi ngi gii cng vi h, b{y t ho{n to{n cm ngh cho c hai gii. Nhiu ngi thuc v loi ngi n{y m{ khng th hin r r{ng: mt ph n c th c nng lc ca ngi {n ng, mt ngi {n ng c th ph|t trin kha cnh thm m. ng nhn v{o du hiu r , bi v nhng ngi n{y c bn nng tim n, gi kn n trong bc vi. iu n{y l{m cho h yu t trc sc mnh quyn r. Nhng loi ngi n{o m{ k gii tnh mp m ang c gng tm kim l{ mt con ngi kh|c vi gii tnh n{o , bn sao ca h th ngc vi gii tnh ca h. H~y chng t cho h thy s hin hu ca bn v{ h c th th gi~n, b{y t kha cnh nn trong c| tnh ca mnh. Nu bn c xu th nh vy, }y l{ mt biu hin c th l{ tt nht khi quyn r ngi loi gii tnh ngc vi gii tnh ca h. Mi con ngi s khuy ng ln c|i c mun nn trong con ngi kh|c v{ bt thnh lnh s xut hin kh|m ph| ra tt c nhng loi kt hp gii tnh, m{ khng e ngi s ph|n xt. Nu bn khng phi l{ loi ngi gii tnh mp m, h~y yn cho loi ngi n{y. Bn s ch cn tr h v{ to ra ni kh chu hn m{ thi.

351

Phn 2: QU TRNH QUYN R

Hu ht chng ta u hiu rng c nhng h{nh ng s mang li hiu qu quyn r v{ thch th i vi ngi mnh mun quyn r. Vn l{ ta thng qu| mi m vi chnh mnh: Ta thng ngh nhiu v nhng g mnh mun t ngi kh|c hn l{ nhng g h mun t mnh. i khi chng ta c nhng h{nh ng rt quyn r nhng thng th sau li l{ nhng h{nh ng ch k hay dn d th|i qu| (chng ta vi v{ng mun c th mnh mun); hoc, khng nhn thc c mnh ang l{m g, ta li ph b{y ra phn tnh c|ch tm thng, s|o rng ca mnh, l{m mt i c|i o gi|c hay tng tng m{ i tng ~ c i vi ta. Ta c gng quyn r nhng thng th khng ko d{i to hiu qu tht s. Bn s khng th quyn r c ai nu n gin ch da v{o tnh c|ch li cun ca mnh hay thi thong mi c nhng h{nh ng thanh cao, duyn d|ng. Quyn r l{ mt qu| trnh i hi thi gian thi gian c{ng l}u, tin h{nh c{ng chm th bn c{ng c th cng ph| s}u hn v{o t}m tr nn nh}n ca mnh. Ngh thut n{y i hi tnh kin nhn, tp trung v{ tnh to|n chin lc. Bn lun phi i trc nn nh}n mnh mt bc, tung ha m che mt h, b ba m v{ l{m h mt thng bng. Hai mi t chng trong phn n{y s v trang cho bn h{ng lot c|c chin thut gip bn tho|t khi chnh mnh i v{o t}m tr nn nh}n, t iu khin n nh mt loi nhc c. C|c

352

Phn 2: Qu| trnh quyn r

chng c sp xp khng theo th t cht ch lm nhng i t giai on tip xc ban u vi nn nh}n cho n kt qu th{nh cng cui cng. Th t n{y da trn mt s lut phi thi gian v t}m l con ngi. Bi suy ngh con ngi thng xoay quanh nhng quan t}m v{ bt an trong cuc sng thng ng{y ca h nn bn s khng th quyn r nu khng t t l{m cho nhng mi lo ca h ng yn v{ t}m tr h ng{y c{ng b chim lnh bi hnh nh ca bn. Nhng chng m u s gip bn l{m c iu n{y. Khuynh hng t nhin l{ trong quan h, con ngi s ng{y c{ng quen thuc v{ bt u xut hin s ch|n nn v{ t tng. B quyt l{ bu m|u nng ca ngh thut quyn r v{ gi c n bn phi thng xuyn l{m nn nh}n ca mnh ngc nhin, khuy ng mi th ln v{ thm ch l{m h b{ng ho{ng, sng st. Quyn r khng bao gi c ngha l{ tm c|ch c c thi quen thoi m|i. C|c chng v sau s hng dn bn ngh thut ho|n chuyn hy vng v{ tht vng, vui sng v{ au kh cho n khi nn nh}n yu t v{ khng cn kh nng chng c. Trong mi phn, mi chin thut s to tin cho c|i tip theo, gip bn tin xa hn vi c|c chin thut r nt hn v{ t{n bo hn. Mt k quyn r khng th nht nh|t hay nh}n o. gip bn tin h{nh vic quyn r theo trnh t, c|c chng c sp xp th{nh bn giai on, mi giai on c mt mc ch c th: l{m nn nh}n ngh n bn; tip cn c tnh cm ca h bng c|ch to ra nhng gi}y pht th v v{ bn khon; i s}u hn bng c|ch t|c ng v{o tim thc, khuy ng nhng kh|t khao b nn; v{ cui cng, l{m h ho{n to{n u h{ng (C|c giai on c ph}n chia r r{ng v{ c gii thch bng mt on gii thiu ngn). H~y l{m theo c|c bc n{y, bn s iu khin t}m tr nn nh}n hiu qu hn v{ to c tng bc tin trin tuy

353

Ngh thut quyn r

chm nhng nh thi min nn nh}n. Tht ra qu| trnh quyn r c th c xem nh mt dng kch hot: bn nh r nn nh}n khi nhng thi quen h{ng ng{y, a h v{o th gii tiu thuyt, th th|ch h, sau kch hot h sng mt cuc sng mi. Tt nht bn nn c tt c c|c chng bit c c{ng nhiu c{ng tt. Khi n{o cn |p dng nhng chin thut n{y, bn ch cn chn ra chng n{o ph hp vi nn nh}n ca mnh c k hn; i khi ch cn mt v{i chng l{ , ty thuc v{o mc cng rn ca nn nh}n v{ s phc tp ca nhng vn m{ h gp phi. Nhng chin thut n{y, tr phn ni v tnh dc giai on bn, ho{n to{n c th |p dng quyn r trong c|c mi quan h x~ hi hay chnh tr. Bng mi gi| phi chng li mong mun t ch|y giai on nhanh n c cao tr{o ca qu| trnh quyn r, hay kiu m n lin. Bn khng phi ang quyn r m{ l{ ch k. Mi th i thng ~ qu| vi v{ng v{ m n lin, bn cn phi to ra iu g kh|c hn. H~y chu kh mt thi gian v{ tn trng c|c giai on trong qu| trnh quyn r, bn s khng ch ph| v c v bc phng th ca nn nh}n, bn s l{m h bit yu.

354

Giai on 1 PHN TCH KHI GI S QUAN TM V MONG MUN

Nn nh}n ca bn sng trong th gii ca h, t}m tr h lun b c|c ni lo lng hng ng{y x}m chim. Mc tiu trong giai on u n{y l{ dn dn ph}n t|ch h khi th gii khp kn y v{ lp y t}m tr h bng hnh nh ca bn. Mt khi bn ~ x|c nh c ngi mnh s quyn r (1: Chn nn nh}n ph hp) th nhim v u tin l{ g}y c s ch i vi nn nh}n v{ l{m h quan t}m ti bn. i vi nhng ngi kh tnh hoc cn do d, bn nn tm c|ch tip cn kh|c t t, }m hn, l{ l{m bn vi h (2: Gi v to cm gi|c an to{n tip cn gi|n tip); i vi nhng ngi ang ch|n nn v{ d d{ng tn cng hn th c|ch tip cn kch tnh hn s c hiu qu, m hoc h bng nhng iu b n (3: Ph|t nhng tn hiu kh hiu) hoc v tr th{nh ngi m{ ngi kh|c lun tm kim v{ mong mun chim hu (4: T ra l{ th mi ngi mun chim hu). Mt khi ~ kch thch c s t m ca nn nh}n, bn cn l{m cho mi quan t}m ca h th{nh c|i g mnh hn l{ khao kh|t. S khao kh|t thng theo sau cm gi|c trng vng, thiu thn c|i g t trong ni t}m v{ cn c lp y. Bn phi c tnh truyn cho h cm gi|c y, l{m h cm thy i mnh cn thiu s phiu lu v{ l~ng mn th v (5: To nhu cu khi gi cm gi|c lo lng v{ bt m~n). Nu h thy bn l{ ngi c th lp y trng vng trong h, mi quan t}m s chn mui th{nh s khao kh|t. S khao kh|t s bng ch|y khi ta gieo v{o t}m tr h nhng

355

Ngh thut quyn r

gi ngm v s vui thch y hp dn ang ch n h (6: L{m ch ngh thut t|c ng). H~y cho nn nh}n thy c gi| tr ca h, nng theo mong mun v{ t}m trng ca h h s cm thy b li cun v{ vui sng (7: i v{o t}m hn h). Bn s khng hiu l{m th n{o m{ suy ngh ca h gi }y ch cn xoay quanh bn. ~ n lc tin h{nh c|i g kh|c mnh m hn. H~y dng vin cnh phiu lu vui thch c|m d h (8: To c|m d) v{ h s theo s dn dt ca bn.

356

1 CHN NN NHN PH HP
Tt c ty thuc v{o con mi ca bn. H~y nghin cu k con mi v{ ch chn nhng ngi c kh nng s b bn quyn r. Nn nh}n ph hp l{ nhng ngi bn c th in khuyt cho h, cn h th thy bn c|i g rt k l. H thng l{ ngi c c hay t nht l{ khng c hnh phc (c th l{ do nhng s vic cng thng gn }y) hoc l{ ngi d b nh th v nhng ngi cm thy ho{n to{n h{i lng hu nh kh b quyn r. Nn nh}n ho{n ho nht l{ ngi c bn tnh t nhin m{ bn rt thch. iu n{y s to ra tnh cm mnh m gip chin thut quyn r ca bn tr nn t nhin v{ bn c nhiu ng lc hn. Mt nn nh}n ho{n ho s gip c c mt cuc theo ui ho{n ho. CHUN B CHO MT CUC SN TM Vicomte de Valmont l{ mt thanh nin tr ni ting phng ~ng Paris v{o thp nin 1770, chng tch ca nhiu thiu n v{ ca nhng k c|m d t{i tnh c|c phu nh}n ca gii qu tc ly lng. Nhng sau mt lot t|i din nhng c}u chuyn v chin cng n qu| d d{ng, h ~ bt u ch|n ght cu ta. Cho nn, v{o mt nm, trong sut th|ng T|m chm r~i, ngt ngt oi , cu ta quyt nh l{m mt chuyn i khi Paris ving thm mt b{ c d mt l}u {i trong tnh l. Cuc sng khng ging nh cnh tng quen thuc vi nhng bui i do l{ng qu, tr chuyn vi cha s a phng v{ |nh bc. Bn b th{nh ph, c bit l{ tay phng ~ng Marquise de Merteuil, bn ni kh ca cu u cu mong cu quay tr li.

357

Ngh thut quyn r

Tuy nhin, c nhiu kh|ch mi kh|c l}u {i, k c v phu nh}n Ch tch ca Tnh Tourvel, mt ngi {n b{ 22 tui c chng hin ti vng nh{ ang l{m vic }u . V phu nh}n ch tch mn mi l}u {i, ch mong cu ta n thm. Trc }y Valmont ~ gp b{ ri; c v b{ ta cng xinh p, nhng vn ni ting l{ ngi kiu c|ch oan trang v{ cc k tn ty cho chng. B{ khng phi l{ ngi ph n nhiu chuyn, nhng li ti t v khiu thm m qun |o (b{ lun lun che ph c|i c bng nhng ming dim ng ten nht nht) v{ li ni chuyn ca b{ thiu sc sng. Tuy nhin, v l do n{o , d c|ch xa Paris, cu thanh nin Valmont ~ bt u xem xt nhng tnh c|ch n{y di gc nhn mi. Cu ta i theo b{ n nh{ nguyn ni b{ tng n mi s|ng cu nguyn. b{n n chiu hay lc chi b{i, cu bt gp nhng c|i lic nhn ca b{. Khng ging nh c|c phu nh}n Paris, b{ ta dng nh khng nhn thc v nt duyn d|ng ca mnh; chnh l{ c|i kch thch cu ta. Do tri nng, b{ mc b vi lanh nh nh{ng, phi b{y d|ng v ca mnh. Mt ming vi mng muslin m gn b ngc, cu ta tng tng nhiu hn. Tc b{, hi ri ren khng hp thi trang, khin phng ng tr nn l lng. Cu ta khng bao gi khun mt b{ biu l ra sao. D|ng b{ si ng ln mi khi b{ a tay ra cho ngi n xin; mt bng khi c hi khen ngi. B{ ta qu| t nhin v{ khng thc t ch. Mi khi b{ ta ni v chng mnh, hoc vn tn gi|o, cu ta c th cm thy chiu s}u ca ngh b{. Nu tnh c|ch am m nh th i chch v{o mi quan h tnh cm, th . Valmont quyt nh n|n li Ng{y th chn C phi l}u {i thm na, l{m vui lng b{ ta ~ b m la? C phi d, vn ~ khng o|n ni mc ch ca con mt t}m hn ~ mt

358

Chn nn nh}n ph hp

cu ta. V{ ri cu ta ~ vit th cho ngi bn ni kh Marquise de Merteuil, gii thch v tham vng mi ca mnh l{ quyn r v phu nh}n De Tourvel. Gia nh Marquise t ra ho{i nghi. Hn ta mun quyn r v phu nh}n iu b oan trang n{y ? Nu hn th{nh cng, i tht bao nhiu kho|i lc hn hng th, v{ nu tht bi, tht l{ xu h khi mt tay chi phng ~ng khng th quyt r c mt c v c ng chng vng nh{! B{ vit mt l| th ch nho, ch l{m kch ng Valmont hn thi. Chinh phc c ngi {n b{ c hnh vang lng n{y s d d{ng chng t c cu ta c nhiu kh nng quyn r. C th danh ting cu ta ri cng s c n}ng ln.

i quyn nng? Ta ~ gp c n{ng, nhng dng nh ta ~ trng thy mt hnh th siu ph{m, m{ hnh nh ca n{ng ~ ho{n to{n bin mt trc mt ta. Tht v ch khi ta tn dng ht tt c quyn nng trong t}m hn ta c th khi li c hnh nh n{ng. Nu ta nhn c hnh nh ca n{ng mt ln na, c th n{o ta nhn ra n{ng ngay tc khc chng, mc d n{ng ng ln ln trong h{ng trm ngi kh|c. Mc d c mt tr ngi l{m kh B}y gi, n{ng ~ i qua bc n th{nh cng l{: ai cng bit v{ con mt t}m hn ta ting tm ca Valmont, k c v phu c gng mt c|ch v ch nh}n. B{ ta bit mi nguy him nh th bt kp n{ng vi tt c n{o khi lc n{o ngi mt mnh vi lng khao kht. Hnh Valmont, ngi ta {m tiu ra sao v nh ta ang bc i dc mi quan h xu nht n{y. Valmont ~ theo Langeline, h hng l{m mi vic sa cha li tai ting v{ khng ch n ca mnh, ngay c i tham d c|c bui chung quanh, mc d l nh{ th v{ t ra }n hn v li sng |nh mt d xt chng cn ng li trn nhng

359

Ngh thut quyn r

ca mnh. V phu nh}n cng , nhng vn c gi khong c|ch. }y l{ mt th|ch thc ca b{ ta ~ hp dn Valmont, nhng ri cu ta l{m c|ch n{o }y? Valmont quyt nh th nghim c|c v|n c. Mt ng{y kia, cu ta sp t mt cuc i b ngn vi v Phu nh}n v{ b{ d. Cu ta la chn mt con ng s|ng sa m{ h cha h i qua. n mt ch n{o c mt c|i mng r~nh m{ v phu nh}n khng th t vt qua. Vamont ni l{ cn pha trc nhiu th v khng th b qua quay v, cu ta lch s bng v phu nh}n vt qua c|i mng r~nh, l{m cho v phu nh}n ph| ra ci nhn nho. Nhng ri n phin b{, Valmont c bng b{ hi vng v, cho b{ nm cht ly tay cu ta, v{ trong khi cu ta m gi b{ v{o ngi, cu ta c th cm thy tr|i tim b{ p nhanh hn, v{ thy g m| bng. B{ d cng thy iu n{y v{ la ln: Tr nh nht nh|t. Nhng Valmont cm nhn hi kh|c. B}y gi, Valmont bit l{ th|ch thc ~ n, c th |nh bi v phu nh}n ri. Kh nng quyn r ang din bin.

vt th n{o c v{ ri khi i mt ta ri v{o n{ng. i mt tr nn bt ng tr tr nhn vo nng. Chng khng cn tun theo iu khin ca ch nh}n; tht khng th di chuyn |nh mt ch nhn ca ta v{ nhn lt v{o i tng mun nhn. Ta khng thy g, m{ ta chm ch. Khi ngi u s cng ng t|c tn cng, v th i mt ta tr nn bt ng, cng theo chiu hng ban u ~ nh. Kh m{ nhn xung, kh m{ thu hi |nh mt, kh m{ nhn thy, bi v ta nhn ra xa qu|. iu m{ ta cn gi c chnh l{ iu n{ng ang mc c|i |o cho{ng m{u xanh, tt c ch c th ngi ta c th gi n l{ nm bt |m m}y thay v Juno; n{ng ~ gii tho|t ta . . .

360

Chn nn nh}n ph hp

Gii thch: Valmont, v phu nh}n de Tourvel, Marquise de Merteuil l nhng nh}n vt trong tiu thuyt nc Ph|p th k 18 Mi quan h nguy him ca t|c gi Chodelos de Laclos. (Nh}n vt Valmont ly cm hng t nhng tay n chi c thc ca thi i, |ng ch nht l{ Qun cng De Richelieu). Trong c}u chuyn Valmont bn t}m v t{i quyn r ca mnh c th tr th{nh ngh thut khng, cu ta th nghim, th l{ c|c thiu ph lun lun |p ng theo cng mt c|ch thc. Nhng khng c 2 ln quyn r cho hai i tng kh|c nhau vi cng mt ng lc. C}u chuyn ca Valmont th lun lun thc hin vi cng mt loi ngi, mt loi ngi yu t. Valmont nhn ra iu n{y khi gp mt V phu nhn De Tourvel.

v{ c|i |o cho{ng ca n{ng li pha sau. N{ng con g|i ~ to mt n tng ln ta. Ng{y th mi s|u Ta khng th n{o kin nhn na, t khi n{ng sng trong th{nh ph, v{ v{o lc n{y }y, iu l{ qu| i vi ta. Con ngi s tn hng tt c c im hnh nh n{ng s s{i chm chm.

Ng{y th mi chn Cordelia l{ tn ca n{ng. Cordelia! l{ mt c|i tn p, v{ tht quan trng, bi v n thng ri rm khi phi t tn cho mt c|i tn xu x i Khng phi v chng b{ ta l{ cng vi nhng tnh t mt b| tc m{ cu ta quyt nh theo du d{ng nht. ui b{ ta hay bi v b{ n mc hp Soren Kieerkgaard, the thi trang, ao c ngi {n ng kh|c Seducers Diary, Howard m{ vi mt l do tht bnh thng. Cu V.Hong v{ Edna H.Hong dch. ta chn b{ ta ch v b{ ta khng thc l{ cng ~ quyn r cu ta. Mt c|nh Hiu ngm theo Don tay trn, mt ting ci bt ng, mt Juan, tnh yu l{ mt

361

Ngh thut quyn r

phong th|i h{i hc-tt c c|i ~ l{m cu ta ch , m{ cng chng c c|i n{o c tr tnh trc c. C mt ln, cu ta ri v{o vng quyn r ca b{, cu ta bng tr nn kh kim so|t s thm kh|t xy n trong lng, cu ta ho{n to{n mt kh nng t ch. V{ ni xc ng t cu lan ta mnh m chm chm n b{ ta. Vt qua nh hng ca b{ ta n Valmont, b{ c nhng c trng kh|c c th tr th{nh nn nh}n thc s ca cu ta. B{ ta ch|n ngy c|i g li ko b{ v{o vic phiu lu. B{ ta kh kho, khng th nhn sut mu mo ca cu ta. Cui cng, nh gt ch}n Archille, b{ ta tin rng t mnh c th min nhim vi t{i quyn r. Hu nh tt c chng ta u c nhc im trc s li cun ca ngi kh|c, v{ chng ta cn thn trng chng li s sa ng~ khng ng. V phu nhn De Tourvel th chng c thn trng n{o c. Khi Valmont th nghim c|i mng r~nh, cu ta ~ thy c c|i nhc im c thc ca b{ ta, v{ cu ta bit sau cng b{ cng s ri ng~. Cuc sng ngn ngi v{ khng nn ph phm theo ui v{ quyt r

cm gi|c hi ging tng sn tm. N l{ mt khao kh|t hot ng v tnh a dng lin min v m phng th th|ch kh nng.
Stendhal, LOVE, Gilbert v Suzane Sale dch.

khng phi l{ mt c tnh ca i tng mong mun em cho chng ta nim hoan lc m{ cn l{ nng lng ca s thm kh|t.
Charles Baudelaire, The End of Don Juan

a con g|i ca nim c mun nn phn u c nhng ngi yu theo sau, thnh thi i vi c ta; cu con trai c t do qu| sm khi s iu khin v{ t vn ca ngi cha, mt t|c gi yu thch triu nh c mt ho{ng t u c

362

Chn nn nh}n ph hp

ngi yu t. Chn la mc tiu phi thn trng; n l{ s khi u ca kh nng quyn r x|c nh ra nhng g kh|c phi tu}n theo. Nn nh}n thc s khng c nhng tnh c|ch n{o thy r, hoc cng thm m }m nhc, hay mc ch trong cuc i. l{ c|ch thc m{ mt k quyn r tm thng la chn cho con mi ca mnh. Nn nh}n l tng l{ ngi khuy ng bn theo c|i c|ch khng c t n{o gii thch c, m{ h khng c nh hng n{o ln bn l{m iu g mt c|ch th thin. Anh ta hay b{ ta c nhng c| tnh n{o m{ chnh bn cn thiu, n c l l{ hi thm ganh t, chng hn nh v phu nh}n tin rng Valmont trc }y ~ |nh mt s ng}y th m{ trc }y khng bao gi c. Cng phi c mt cht lo ngi l nn nh}n c th l{m bn e s, ngay c hi ch|n ght bn. C|i lo ngi nh th tim t{ng bn cht d}m ~ng s l{m cho vic quyn r tr nn kch thch hn. La chn con mi nh th n{o ty v{o kh nng tnh s|ng to ca bn. D nhin, n chng c ngha n{o c nu nh nn nh}n tng lai khng m ca n nhn quan h ca bn. Trc nht, h~y th nghim con

n gin hn, vi mt cu con trai ca gia nh}n m{ nim kiu h~nh i nghch vi ngi yu kh|c, mt ngi kh hnh vn l{ n l tnh yu thm kn, con trai ca v vua c tng in r v tn v{ l{ ngi c cm gi|c v nhng k nh~i ranh, thng con trai mc mc ca l{ng qu Brahman, ngi yu ca ph n ~ c gia nh, mt ca s va t ti |o mn tin tht ln; v ch nh}n o{n lu ng ch gn }y mi n. Nhng li ch dn vn tt n{y chp nhn li gii thch bin i v chng, a con th}n thuc, ty v{o mi trng, v{ n yu cu tr thng minh, ci nhn su xa v{ s phn nh l{m ra tt nht tng trng hp c bit.
Eastern Love, Volume II The

363

Ngh thut quyn r

ngi n{o . Mt khi bn cm nhn c anh ta hay c ta c cng nhc im trc mt bn, khi khi , cuc sn tnh c th bt u. Tm kim ngi thch |ng chu quyn r l{ c|i g ca thn may mn tt p Hu ht con ngi u x v pha trc, mong mun dn th}n l{m nhng vic ngu ngc, v{ lt mt b{n tay li, mi vic s xong ht, v{ h s nhn ra chng c g t c cng chng c g h |nh mt. Soren Kierkega Ard B QUYT QUYN R Sut cuc i, chng ta t nhn thc vic phi thuyt phc ngi ta hay li ko ngi kh|c. Nu theo c|ch thc m h n{o , th mt s ngi thng m lng trc nh hng ca chng ta, trong khi mt s kh|c th t ra dng dng trc nt quyn r. C l chng ta tm thy mt b mt vt qu| tm kim so|t, nhng l{ mt c|ch thc khng hu hiu trong giao t i sng. K i quyn r, hoc l{ tnh dc hoc l{ x~ hi, u thch chp bt iu gi k l. Thng

Harlots Breviary of Kshemendra, E.porys Mathers dch.

Ngi ph n c th chin thng d d{ng trong Quc Hi: --- mt ngi ph n nhn v mt bn ca bn;. . . mt ngi ph n ght b chng mnh, hoc b chng ght b; .. mt ph n khng c mt a con; mt ph n thch l{m vic x~ hi; mt ph n r r{ng tru mn chng mnh; ngi v ca mt din vin; mt qu ph; mt ph n v tch s; mt ph n c chng thp di so vi mnh v kh nng; mt ph n h~nh din v kh nng ngh thut; mt ph n b chng xem nh khng l do; mt ph n c chng sut ng{y du lch; ngi v ca th kim ho{n; ngi ph n

364

Chn nn nh}n ph hp

thng c th l{ h hng v ngi n{o hay chng chi l{ kh nng khng th tn thng i vi h, v{ tr|nh i ngi n{o khng c t}m tnh xc ng. Con ng khn ngoan l{ ng n vi ngi n{o kh gn gi; bn khng th quyn r c mi ngi. Mt kh|c, bn phi tch cc sn tm con mi |p ng c. iu n{y s l{m cho vic quyn r c{ng tr nn nhiu kho|i lc v{ tha m~n. L{m sao nhn din c con mi nn nh}n? Theo c|i c|ch thc h |p ng bn. Bn khng nn qu| ch v{o kh nng |p ng c thc hin nhin mt ngi ang c gng l{m h{i lng v{ chiu d bn th c l ang chi vi c|i h o ca bn, v{ mun c|i g t bn. Thay v vy, h~y ch nhiu v{o nhng |p ng n{o vt tm kim so|t thc th d nh c|i mt ng , c|i d|ng iu ca bn phn chiu v tnh, nt e thn bt thng, thm ch ngay c c|i nt mt gin d hoc ni }n hn. Tt c nhng c|i chng t bn ~ c nh hng ln ngi sn lng vi bn. Ging nh Valmont, bn cng c th nhn din ng mc tiu ca

ghen tung; mt ph n y tham vng.

THE HINDU ART OF LOVE, EDWARD WINDSOR bin son.

Nh{n ri kch thch tnh yu, thnh thi nhn thy su tnh, Rnh ri l{ nguyn nh}n v{ cht b dng ngt ng{o/Evil. H~y loi b nh{n ri, c}y cung ca thn Cupid ~ g~y. Ngn uc ca thn Cupid c v khng s|ng v{ b khinh b. Khi nh|nh c}y ti l| cho ru, nh c}y bch dng trong nc. Khi c}y sy trong t m ly, v th thn Venus yu ng. Nh{n ri\Ti sao ta ngh l{ Aegisthus tr nn trng th{nh hn. D lm: anh ta ang t do v{ ch|n nn. Nhng ngi kh|c th c|ch thnh Troy xa xi. Campaign: tt c ngi

365

Ngh thut quyn r

mnh bng sc nh hng m{ h t ln bn. C l h l{m cho bn kh chuc l h giao tip vi c|i gc l tng thi th u s}u xa, hoc i din cho mt loi iu king k c| nh}n n{o ~ kch thch bn, hoc ra ngi n{o trong tng tng l{ bn nn nh th nu bn l{ ngi kh|c gii. Khi c ngi nh hng s}u m ln bn, n s bin i hu ht c|c th on ca bn din ra sau . Khun mt v{ d|ng iu s tr nn linh hot hn. Bn c nhiu nng lc hn; v{ khi con mi kh|ng c bn (khi chnh nn nh}n l{m) n phin bn tr nn s|ng to hn, nng ng hn vt qua mi kh|ng c t h. Vic quyn r s din bin ti ging nh mt v kch hay. Tham vng ca bn s nh hng ln mc tiu v{ a ra cm gi|c nguy him l{ h c quyn lc vi bn. D nhin, cui cng bn l{ ngi kim so|t nu bn l{m cho con mi xc ng ng lc, dn dt h ti lui. K quyn r t{i nng chn con mi g}y cm hng cho h nhng h bit c|ch v{ khi n{o t dng bc.

Hy Lp ~ i thuyn n. Tnh c. Gi s anh thm kh|t chin tch. Argos. Chng c cuc chin tranh n{o din ra. Gi s anh tng tng nt quyn r. Argos thiu s kin tng. Yu th tt hn khng l{m g c. l{ l do ti sao thn Cupid la bp, l do thn Cupid li.
OVID, CURES FOR LOVE, PETER GREEN dch.

Ngi Trung Hoa c c}u th{nh ng: Khi Yang l{ t tin, Yin mi c sinh ra, iu c ngha l{ khi dch sang ngn ng ca chng ta, l{ khi mt ngi {n ng d}ng hin c|i tt nht ca mnh cho cng vic thng tnh trong i sng, Yin vi kha cnh tnh c|ch xc ng ng bao gi x v{o c|nh tay ang ca anh ta, ni bt ln ch n ca ngi u tin c v nh c|i c mun quyn hn ca n. Khi thi gian

366

Chn nn nh}n ph hp

thch bn. khng phi l{ tnh quyn r m{ l{ tnh thiu t tin. Vi nhu cu li cun, bn s to ra mi lin kt cp thp, mi quan t}m ln hai mt s chn xung. H~y nhn v{o loi m{ bn cha quan t}m trc }y- l{ ni bn s tm thy c|c th|ch thc v{ phiu lu. Ngi th sn kinh nghim khng chn la con mi m{ h bt c d d{ng; h mun hi hp khi sn ui, cuc vt ln c|i sng c|i cht v{ c{ng khc nghit c{ng tt. Mc d nn nh}n ho{n to{n ph thuc v{o bn, s c loi ngi n{o mun t mnh quyn r tha m~n hn. Casanova thch ngi ph n tr khng hnh phc, hoc va qua ~ chu ng ni bt hnh. Nhng ph n n{y ku gi c mun ca anh ta ng vai l{ v cu tinh, nhng |p ng tnh cn thit: ngi y hnh phc th c{ng kh quyn r hn. H tha m~n l{m cho kh gn gi. Lun lun d c}u c| ni nc c. Mt ni bun mnh mng t n ho{n to{n l{ nt quyn rGenji, v anh hng trong tiu thuyt Nht Bn Huyn Thoi v Genji, khng th kh|ng c c ngi ph n c nt u su.

xy ra, tt c nhng iu m{ trc }y c v quan trng th b}y gi ~ mt i ngha. C|i tng v hnh minh ha dn dt con ngi ta ch n{y ch kia, a ngi ta i chch v{o gc xa l v{ phc tp so vi qu o cuc sng trc }y. Ming Huang, V minh qu}n ho{ng ca triu i Tang, l{ mt in hnh v s tht s}u xa ca l thuyt n{y. T lc ng ta nhn thy Yang Kuei-fei tm trong c|i h gn dinh th mnh d~y ni Li, nh mnh dng nh theo s|t ch}n n{ng, lng nghe n{ng nhng b n xc cm v c|i m{ ngi Trung Hoa gi l{ Yin.
ELOISE TALCOTT HIBBERT, EMBROIDERES GAUZE: PORTRAITS OF FAMOUS CHINESE LADIES.

367

Ngh thut quyn r

Trong quyn s|ch ca Kierkegaard Nht k k quyn r, ngi k chuyn, Johannes, c mt yu cu chnh vi nn nh}n ca mnh; c ta phi c tr tng tng. l{ l do ti sao anh ta chn ngi ph n sng trong th gii hoang tng, mt ph n c th am hiu tng vn iu trong b{i th, tng tng xa hn thc ti. Tht l{ kh quyn r ngi y hnh phc, v{ kh quyn r ngi khng c tr tng tng. i vi ph n, ngi {n ng y nam tnh thng l{ nn nhn l tng. Mark Antony l{ loi ngi n{yanh ta thch kho|i lc, ho{n to{n d xc ng, v{ khi c vic xy ra dnh n ph n, th suy ngh thng thn l{ iu kh khn. i vi Cleopatra, th anh ta d d{ng b chi phi. Mt khi c ta nm bt c mi xc cm trong anh ta, c ta ~ nm gi thng trc anh ta qua si d}y thng d{i. Ph n khng bao gi nn b {n ng c chinh phc t . Anh ta thng l{ nn nh}n ho{n ho. Vi mt v{i mu mo kiu c|ch, tht d bin th{nh cuc chinh phc bt anh ta l{m n l. Thc ra, ngi {n ng nh th d cm nhn b mt ngi {n b{ theo ui. H~y cn thn vi v b ngo{i. Ngi n{o c v nh c nim am m sc si th thng du kn mi bt an v{ c|c mi quan h rc ri ni ti. l{ nhng g m{ ta kh lng nhn thc c n{ng Lola Montez im hng sang v{o th k 19. C n{ng c v kch tnh, qu| khch ng. Thc ra, c n{ng l{ ngi ph n c tnh tnh |m nh t dn vt, nhng n khi ngi ta nhn ra iu n{y, th ~ qu| trH c nh lu n c n{ng v{ khng th t mnh tho|t ra m khng tri qua nhng th|ng ng{y bi thm, dn vt. Ngi n{o c{ng c|ch xa hoc nht nh|t th thng l{ c|i ch tt hn nhng

368

Chn nn nh}n ph hp

ngi c tnh hng ngoi.. H ang dn dn b li ko v{ dng nh hng vn tip tc chy s}u v{o. Vi nhiu thi gian trong tay, con ngi c{ng b li cun quyn r. i vi bn, h c khong c|ch khng gian v tr tu san lp. Tulia dArragona, l{ mt c im ngi hng sang v{o th k 16, yu thch nhiu nhng thanh nin tr tui l{ nn nh}n ca c n{ng; bn cnh nhng l do t nhin i vi mi quan h nh th, h r~nh ri nhiu hn nhng ngi ang c vic l{m, v{ v vy c{ng t nhng phn kh|ng i vi nhng c n{ng quyn r mu mo. Mt kh|c, thng thng bn nn tr|nh xa nhng ngi n{o hay bn t}m vi cng vic m{ tnh quyn r i hi nhng ch , cho nn nhng ngi bn rn s c t thi gian khong trng trong t}m tr cho ngi kh|c x}m chim. Ni theo Freud, tnh quyn r bt u c sm trong i sng, nm trong mi quan h vi cha m chng ta. H yu thch chng ta t nhin, c hai c nhng tip xc th}n th y tha m~n nhng bn nng nh cn i kh|t, v{ n phin chng ta c gng li ko h ch n mnh. Chng ta l{ nhng sinh vt t nhin c tnh yu mm i vi c|m d chung quanh trong i sng. Tt c chng u mun c ch ; chng ta khao kh|t c li ko ra khi chng ta, ra khi nhng thng tnh v{ i v{o t}m tnh si ng. Chnh l{ c|i m{ chng ta c mun l{ nhng g li ko chng ta hn l{ nhng g theo cm gi|c m{ ngi n{o c c m{ ta khng c. Nn nh}n ho{n ho ca bn thng l{ nhng ngi suy ngh rng bn c iu m{ h khng c, v{ s l{ ngi c khch l em ti cho bn iu . Nhng nn nh}n nh th c th c nhng tnh kh ho{n to{n tr|i ngc vi bn, v{ iu kh|c bit n{y s to ra mi quan h y thch th.

369

Ngh thut quyn r

Khi Giang Thanh, sau n{y l{ Mao phu nh}n, u tin gp mt Mao Trch ng v{o nm 1937 ti ngn ni n dt pha ty Trung Hoa, b{ c th cm nhn l{ ng ta tht vng chng n{o i vi gc cnh m{u sc v{ hng v trong i sng: tt c nhng ph n n mc nh {n ng, v{ nguyn t b nhng trang phc le lot ph n. Jiang vn d l{ mt din vin Thng Hi, khng c g ngo{i tnh kht khe. B{ ta cung cp nhng g ng ta thiu thn, v{ b{ cng cho ng nhng pht gi}y si ng thm v{o khi ging b{i cho b{ theo ch ngha Cng sn, cu khn v thn tm thng c tnh phc tp vi c|i c mun ch ng, iu khin v{ t|i to mt con ngi. Thc ra, chnh Giang Thanh l{ ngi kim so|t ngi chng tng lai ca b{. C|i thiu thn ln nht cho vic tiu khin v{ phiu lu, l{ iu do vic quyn r mang li mt c|ch chnh x|c. Nm 1964, din vin Trung Hoa Shi Pei Pu, mt ngi {n ng t c danh ting l{ ngi hin th}n l{ ph n, ~ gp Bernard Bouriscout, mt nh{ ngoi giao n nhm chc ta i s Ph|p Trung Hoa. Bouriscout phiu lu n Trung Hoa, v{ ~ tht vng khi t tip xc vi ngi Trung Hoa. Gi v l{ mt ph n, khi th ph n, khi th tr th, ~ b p buc sng nh mt thng con traigi s gia nh ~ c qu| nhiu ch em g|iShi Pei Pu ~ li dng s ch|n nn ca ngi Ph|p v{ s bt m~n thao tng ng ta. S|ng t|c ra c}u chuyn y chuyn la gt m{ ng ta tng tri qua, dn dn anh ta ~ li ko Bouriscout v{o cng vic ko d{i trong nhiu nm. (Trc }y, Bouriscout vn l{ ngi ng tnh luyn |i, nhng c thc v s giao hp vi ngi kh|c gii). Rt cuc, nh{ ngoi giao ~ b dn dt v{o vic do th|m Trung Hoa. Sau nay, ng ta vn tin rng Shi Pei Pu l{ mt ph n, l{ nim c mun

370

Chn nn nh}n ph hp

phiu lu l{m cho ng ta khch ng yu mm. Loi ngi km ch l{ nhng nn nh}n ho{n ho trc vic quyn r s}u m. Ngi n{o km ch c mun kho|i lc th u l{m nn nh}n thm chn mui, c bit sau n{y trong i sng ca h. Ho{ng Trung Hoa Ming Huang th k 18 ng tr trn triu i c gng gii tho|t bui chu vua ra khi thi nghin xa hoa tn km, v{ chnh ng l{ ngi mu mc khc kh c hnh. Nhng n khi ng gp th phi Yang Kuei-fei tm h nc trong dinh th, mi vic tr nn thay i. l{ ngi {n b{ duyn d|ng nht ca vng triu, l{ tnh nh}n ca con trai ng ta. Tn dng uy quyn ca mnh, v ho{ng ~ chim ot n{ng ta, ch tr th{nh mt n l thp hn. Trong chnh tr, la chn ng nn nh}n cng quan trng. Ngi li cun nhiu nht nh l{ Napoleon hay John F.Kenedy a ra cng chng nhng g m{ h cn thiu. Khi Napoleon t n quyn lc, cm nhn ca ngi d}n Ph|p v nim kiu h~nh ~ b p tan bi cuc c|ch mng Ph|p quc m m|u tai hi. ng em cho h vinh quang v{ chinh phc. Kenedy nhn thc l{ ngi M ch|n ght nhng n lc khng t|c dng ca thi i Eisenhower, ng ta ~ dn mi ngi n phiu lu v{ ri ro. C{ng ng{y ng ta hng li ku gi v{o nhm ngi khch ng nht, l{ th h cng tr tui hn. Nhng chnh kh|ch th{nh cng bit rng chng c ai mc nh hng trc s li cun ca h, nhng nu h tm nhm ngi tin tng v{o kh nng tha m~n nhu cu, h chnh l{ ngi ng h ng bn cnh h d g i na.

371

Ngh thut quyn r

BIU TNG Tr chi ln, con s t nguy him. Vic sn lng chng phi bit c mi quan t}m v ri ro. Con b|o th kho lo v{ nhanh nhn, kch thch tnh hi hp trong cuc i sn khc nghit. ng bao gi x trong cuc sn. H~y nm chc con mi v{ chn la cn thn. ng ph thi gian vi tr chi nh nhng con th i git li v{o c|i by, con chn bc i v{o c|i by hng thm. iu hoan lc chnh l{ vic th th|ch. IM YU Khng th c im yu. S khng t c g khi c quyn r ngi th}n thit hay ngi khng th mang li cho bn s thch th v{ cm gi|c theo ui nhng th m{ bn tht s mun.

372

2 V TO CM GIC AN TON TIP CN GIN TIP

Nu qu| l liu ngay t u, bn c nguy c s to ra mt s chng i m{ sau n{y cng khng l{m gim i c. Ban u, trong phong c|ch ca bn khng c c biu hin g ca mt k ang quyn r. Vic quyn r phi xut ph|t t mt gc gi|n tip con mi dn dn mi nhn thc c s c mt ca bn. Bt u t nhng ngoi bin ca cuc i con mi tip cn qua ngi th ba hoc v ch to mi quan h bnh thng, ri chuyn dn t tnh bn sang tnh yu. Thnh thong sp xp nhng ln chm mt tnh c, nh th bn v{ con mi c duyn s vi nhau khng g quyn r hn l{ cm gi|c c duyn vi nhau. Ru ng con mi trong o gi|c an to{n, ri tn cng. T BN N NGI YU V cng tc Montpesier x Orleans, b{ Anne Marie Louis c mi ngi bit n l{ mt La Grande Mademoiselle nc Ph|p v{o th k XVII, ngi cha bao gi bit c tnh yu trong cuc i ca mnh. M qua i khi cn tr; cha i thm bc na v{ khng cn bit n b{ na B{ Anne Marie Louis xut th}n t mt trong nhng gia nh lng danh nht Ch}u ]u: ng ni l{ Vua Henry IV; Vua Louis XIV trong tng lai l{ anh h ca b{. Khi cn tr b{ ~ c ch hn vi nhng |m sau: v vua ga v ca T}y Ban Nha, con trai ca i La M~ thn th|nh, thm ch vi c ngi anh h Louis. Tuy vy, tt c nhng s ch hn n{y u c lp ra nhm mc ch chnh tri, hoc l{ do s gi{u c kch s ca

373

Ngh thut quyn r

gia nh b{. Khng ngi n{o b cng ra cu hn b{; thm ch b{ cng him khi gp mt nhng ngi n cu hn mnh. Mi chuyn c{ng t hn khi Qu b{ li l{ mt ngi theo ch ngha l tng. B{ tin v{o nhng gi| tr hip s o c xa nh: lng dng cm, s ch}n th{nh v{ s trinh tit. B{ gh tm nhng k mu m, nhng k m{ ng c ve v~n. Th|ng t nm 1669, the Grande Mademoiselle lc ~ 42 tui gp mt trong s nhng ngi {n ng l lng nht cung in, Marquis Antonin Peguilin, sau ny c mi ngi bit n l{ cng tc x Lauzun. Marquis c Vua Louis XIV yu mn, 36 tui, mt chin binh dng cm v{ mt ngi s}u sc. Marquis cng cn l{ mt g~ Don Juan kho|c l|c. D cho g~ c hi thp ngi, v{ hin nhin l{ cng k hng p trai, nhng c|ch c x tr}ng tr|o v{ nhng chin cng qu}n s ca g~ ~ to cho g~ sc hp dn khng cng li c i vi ph n. trc v{i nm Qu phu nh}n ~ n g~, ngng m v qu ph|i v{ lng dng cm ca g~. Rt nhiu ph n chung s kh truy bt, ght s qua hm h. V th, h~y tch cc a chi c c. H~y dng li s nh{m ch|n ang gia tng. V{ bn ng mnh ni li van xin ra. H~y t tin chim hu. Bng gi v tnh dc. Ngy trang l{ tnh bn. Ti ~ thy nhng sinh vt cc k bng bnh. ~ b la bi bc u tin ca tr chi n{y, mt thay i t ngi bn n ngi tnh. Trch Ngh

Tuy nhin, ch duy nht trong thut yu- OVID (Peter Green dch). thi gian n{y, nm 1669, b{ Anne mi Trn ng i c cuc ni chuyn thc s vi g~ (d ti khng ngn n{ng li, ch trong thi gian ngn), v{ mc d b{

374

V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

Anne bit ting tm {o hoa ca g~ nhng b{ vn thy g~ c sc cun ht. V{i ng{y sau c hai gp li nhau ln na; ln ni chuyn n{y d{i hn v{ Lauzun ~ t ra g~ thng minh hn nhiu so vi nhng g b{ ~ tng tng. Hai ngi ni v son kch gia Corneille (b{ Anne rt thch ngi n{y), ni v ch ngha anh hung v{ v nhng t{i kh|c tri thc hn. Gi }y cuc gp mt gia h thng xuyn hn. Hai ngi ~ tr th{nh bn b. B{ Anne ~ ghi li trong nht k ca mnh l{ nhng bui ni chuyn vi Lauzun l{ nhng lc s|ng chi trong mt ng{y ca b{, rng khi c Lauzun khng c trong cung in th b{ cm nhn c s vng mt ca g~. D nhin nhng ln gp g gia hai ngi thng xuyn v pha Lauzun khng phi l{ tnh c. Nhng g~ li lun lun l{m ra v ngc nhin khi trng thy b{. Cng lc , b{ cng ghi li nhng cm gi|c bn chn nhng th tnh cm k l ang x}m chim b{ m{ b{ chng hiu l do v sao.

hoc ti c ch{o hi n{ng nhng cha bao gi n gn n{ng, lun lun gi khong c|ch vi n{ng. Dng nh nhng cuc gp mt nhiu ln gia chng ti r rang ~ to cho n{ng s ch ; c l n{ng ang cm nhn c rng trong ch}n tri ca n{ng ~ hin ra l m mt h{nh tinh mi, ang trn con ng tip cn n{ng mt c|ch n|o ng theo c|i c|ch nh nh{ng khin phi t m. Tuy nhin n{ng li khng h c linh cm c quy lut nm di s dch chuyn .trc khi ti bt u cuc tn cng u tin, ti phi tr nn quen bit n{ng v{ quen vi trng th|i tinh thn Thi gian tri i. The Grande ca n{ng. Trch Nht k Mademoiselle sp ri Paris trong mt ngi quyn r SOREN
KIERKEGAARD Howard

375

Ngh thut quyn r

tun hoc hai tun l. Lc Lauzun n bn b{ m{ khng h b|o trc v{ hn ~ cu xin thm thit c l{ bn t}m giao vi b{, mt ngi bn tn t}m c th thi h{nh bt c mt mnh lnh n{o m{ b{ cn chng c thi h{nh trong lc b{ i xa. G~ ~ rt h{o hip v{ ra v thi s, nhng tht ra ca hn l{ g? Trong nht k ca mnh, Anne Marie cui cng cng phi i mt vi nhng th tnh cm ang di ln trong b{ k t cuc ni chuyn u tin ca h: Ta ~ t nh mnh, }y khng phi l{ cn trm mc m h, phi c mt mc tiu cho tt c nhng tnh cm n{y, v{ ta chng th tng ra ai l{.Cui cng sau khi t dn vt bn th}n mnh vi nhng cn trm mc ta nhn ra rng chnh l{ ch{ng, Lauzun, ngi ta ~ em lng yu mn, chnh l{ ch{ng ngi ~ ln v{o tr|i tim ta v{ |nh cp tr|i tim ta. Nhn thc c ngun tnh cm ca mnh, b{ Anne ~ tr nn thng thn hn. Nu nh Lauzun ~ l{ ngi bn t}m giao ca b{ th b{ c th ni vi Lauzun v hn nh}n, v nhng cuc ch hn vn cn tip din. Ch

V.Hong v{ Edna H.Hong dch.

Anh ta va mi ni ra th {n b thin ( Do Jove chn dt ~ dn ra khi c|nh ng trn ni) ang trn ng tin ra b bin. {n b ang i v pha b~i c|t, ngi con g|i ca c vua, n{ng Europa, ~ tng n a vi nhng c b x Tyre, l{ nhng ngi bn ca n{ng.T b s cao qu ca h{ng vng gi, ngi cha v{ ngi thng tr c|c v thn, ngi m{ tay s dng c}y inh ba ph|t ra la, ngi m{ ch gt u mt c|i thi l{m rung chuyn v tr ri, th m li chp nhn ci trang thnh con b thin m{ nhp ln v{o cc con b khc, cng chng rng ln v{ thong dong bc i trn m{n c mt m{, mt tm

376

V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

n{y c l cho Lauzun mt c hi bc l nhng tnh cm ca g~, c l Lauzun s l ra s ghen tung. Ri thay, Lauzun khng c v g lu t}m n li gi ca b{. Thay v vy, g~ hi b{ rt cuc sao li ngh v hn nh}n, b{ c v hnh phc. Ngo{i ra ngi n{o c th xng vi b{ }y? iu n{y ko d{i trong v{i tun l. B{ Anne chng th n{o moi c t ring t n{o t g~. Trong chng mc n{o , b{ hiu l{ c nhng kh|c bit gia hai ngi, v cp bc ( b{ v tr cao hn nhiu so vi hn) v{ v tui t|c ( b{ ln hn Lauzun s|u tui). V{i th|ng sau, v ca anh trai nh{ vua mt, v{ vua Louis a ra ngh b{ Anne l{ b{ s thay th ngi ch d}u qu| c ca ng, vua mun b ly anh trai ca vua. Anne rt gh tm chuyn n{y, r rang l{ anh trai ca nh{ vua ang ra sc s tay v{o t{i sn ca b{. B{ hi kin ca Lauzun. L{ mt b{y ti trung th{nh ca nh{ vua, Lauzun tr li rng h phi tu}n theo mun ca ho{ng tht. c}u tr li ca Lauzun khng lm b Anne hi lng, v t hn l{ g~ ~ thi ving thm b{, nh th c hai chnh x|c ~ khng cn l{ bn b chi na. iu n{y l{ git nc

nhn kh| tt quan s|t. Lp da ca ng{i trng nh l{ tuyt cha b dm p ln, tuyt cha b ma gi min Nam l{m tan chy. c bp ni bt ln trn c, v{ nhng th tht d{y c lng lng dc theo hai mn sn. ng l{ cp sng ca ng{i nh, nhng cp sng qu| p n ni bn s phi th ln rng chng l{ mt t|c phm ca mt ngh gia, cp sng c |nh bong v{ s|ng chi hn bt k mt trang sc n{o. Khng h c mt cht e da n{o trn |nh mt ca ng{i; trng ngi hon ton bnh thn. Con g|i c vua Agenor, nng Europa, y ngng m ng{i v qu| p trai v{ qu| th}n thin. Tuy vy, d ch{ng c v ha nh~, th nhng n{ng cng rt e

377

Ngh thut quyn r

cui cng. Qu phu nh}n Louis ni vi d khi ln u chm n nh{ vua rng b{ s khng kt hn vi ch{ng; sau n{ng anh trai ca vua. bc n gn hn, v{ By gi, Anne gp Lauzun v{ cha b hoa ln hai mi ni rng b{ s vit ln ming giy tn bng ca ch{ng. N{ng mt ngi {n ng m{ b{ mun kt rt vui sng, cho n hn trn i. lauzun s t mnh giy khi ch{ng c th t di gi ca mnh v{ s|ng hm sau c c mun mong i n. Khi l{m nh vy, Lauzun thy t t l}u l{ c hn Cest vous chnh l{ ch{ng. ln tay n{ng. Ch{ng chc Lauzun gp Anne bui ti sau v{ ni chn khng th ch i l{ b{ ang tru chc g~ v{ l{m g~ tr lc ngh ngi, vi mt th{nh tr ci trong cung. Anne khng kh khn rt ln km khng rng b{ ang rt nghim tc. ch bn th}n mnh. B}y Marquis c v b sc v{ ngc nhin gi, ch{ng nh nh gin nhng khng ngc nhin bng nhng ht v{ n a trn thm ngi cn li trong cung v{i tun l sau, c xanh ti, gi nm khi mt cuc hn nh}n c thng xung, c lp da trng b|o gia mt Don Juan cp bc thp nh tuyt nm trn b~i v{ Qu b{ cao h{ng th hai Ph|p c|t v{ng rc. N{ng cng (mt ngi ph n c mi ngi cha dn dn mt hn bit n l{ trinh tit v{ t{i nng ca b{ ni s h~i, v nng xoa hai b{n tay v t ln bo v c tc hiu ). ngc ca ch{ng khi Gii thch: cng tc x Lauzun ch{ng a ra cho n{ng l{ mt trong nhng nh{ quyn r bc vut ve, v{ n{ng treo thy nht trong lch s, v{ vic quyn vng hoa ln cp sng r chm m{ chc Qu b{ Anne chnh l{ ch{ng; cho n lc n{ng mt kit t|c ca ng. Phng ph|p ca mo mui tro ln con

378

V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

Lauzun rt n gin: phng ph|p gi|n tip. cm nhn c v thch th vi g~ trong bui ni chuyn u tin, Lauzun quyt nh m hoc b{ bng tnh bn. lauzun ~ tr nn mt ngi bn tn ty ca Anne. Lc u vic kt bn mang v du d{ng. Mt ngi b thi gian ra ni chuyn vi b{ v th ca, lch s, v{ nhng k tch trong chin tranh, nhng t{i c b{ yu thch. Dn dn b{ Anne bt u t}m s vi Marquis. Ri sau , hnh nh b{ khng h nhn ra nhng tnh cm trong b{ ~ rc rch: ngi {n ng t{i gii trong mt c|c qu b{ qu c m{ ch quan t}m n tnh bn thi sao? L{ mt ngi ph n m{ b{ khng th thu ht c ch{ng sao? Nhng suy ngh n{y khin b{ nhn thc ra b{ ~ yu g~ mt ri. iu n{y cng l{ mt phn khin b{ t chi hn s vi anh trai ca nh{ vua, mt quyt nh do ch th}n Lauzun gi|n tip to ra mt c|ch khn kho: l{ lc g~ thi khng n thm b{ na. V{ l{m th n{o g~ c th theo ui ctin t{i, v tr hay tnh dc khi m{ g~ cha bao gi ch ng to ra tnh hung? khng, iu xut sc ca ngh thut quyn r ca Lauzun chnh l{ Qu

b, khng bit g nhiu v mnh ang ci ln lng ai. Ri sau , v thn rt lui ra khi b bin tng qu~ng ngn mt, u tin l{ trt b lp mng guc ci trang ca mnh xung lp sng bin, v{ ri sau tin dn ra xa v pha bin cho n khi ng{i mang c th mnh mong mun ra n nhng l{n sng ln gia i dng. Ngi ha thOVID, do Mary M.Innes dch.

Mt v{i nhng hnh nh phn chiu n{y a chng ta hiu rng, s vic ty thuc v{o ngi {n ng thc hin nhng bc u tin, i vi ngi quyn r th vic chinh phc khng g hn chnh l{ l{m gim khong c|ch v{ trong trng hp ny chnh l{ s kh|c bit gia hai gii, v{

379

Ngh thut quyn r

b{ ~ tin rng chnh do b{ ang l{m cho c|c s vic tin trin thm. Mt khi bn ~ chn ng nn nh}n th bn phi ly c s ch ca ngi v{ gi ln s thm mun. i t tnh bn n tnh yu c th thng li th{nh cng m{ khng cn ku gi s ch n vic nh l{ mt m{n thao din. trc tin, nhng cuc tr chuyn th}n mt vi nhng i tng ca bn s mang li cho bn nhng thng tin gi| tr v tnh c|ch, s thch, yu im v{ nhng khao kh|t thi u th ca h. nhng iu n{y chi phi h{nh vi lc trng th{nh ca h. (v d, Lauzun c th khn kho thch ng c vi nhng s thch ca Anne mt khi ~ nghin cu b{ kh| k). Th hai, bng c|ch d{nh thi gian cho i tng ca bn th bn c th khin h cm thy thoi m|i vi bn. H tin rng trong u h bn ch l{ mt ngi bn, chnh v th h s h thp kh nng kh|ng c, xua tan s cng thng thng xuyn gia hai gii. Lc n{y h rt d b tn cng, t v tnh bn gia bn vi h ~ m ra c|nh cng v{ng dn li v{o c th h, tr c h. ti }y, bt c mt li

chng ta cng hiu rng ho{n th{nh vic i quyn r th cn thit phi y m hoc t nht nhn dng ra c anh ta vi mc tiu ca vic m hoc nh Alain Roger vit: Nu nh c mt s quyn r, ngi quyn r l{ ngi u tin dn n s lc li, c ngha l{ anh ta t b lun c gii tnh ca mnh Hn nhin, vic quyn r nhm v{o vic ho{n ho gii tnh, nhng n ch n c ti trong vic to ra hnh nh thay th ca Gomora. Ngi quyn r chng kh|c g hn mt ngi ng tnh. Khi thn Jupiter vi v~ i ti trc, ch{ng ng khng li ngay khi nhn thy c hu phng Arcadian. Ngn la yu ng

380

V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

bnh lun th}n mt, bt k mt s tip xc c th nh nh{ng s nh| ln mt suy ngh kh|c, mt suy ngh s khin h mt cnh gi|c: c l c mt iu g kh|c na gia bn. mt khi c|i cm gi|c dy ln, h s thc mc rng sao bn khng tin ti, v{ h s ch th}n dn ti, thng thc c|i o tng l{ h ang nm quyn kim so|t. Khng g hiu qu hn trong ngh thut quyn r l{ khin cho ngi b quyn r ngh rng h chnh l{ nhng ngi ang to ra s quyn r. Ta khng h n gn n{ng, ta ch i men theo bn ngo{i ca s tn ti ca n{ng }y chnh l{ li nhn u tin m{ n{ng b ging v{o. B QUYT QUYN R iu m{ bn eo ui khi l{ mt ngi i quyn r ngi kh|c chnh l{ kh nng hng ngi kh|c i theo hng m{ bn mun h n. Tuy vy tr chi n{y rt mo him; thi khc h nghi ng h ang hot ng di s nh hng ca bn th h s tr nn tc ti. Chng ta l{ nhng sinh vt khng th n{o chu ng c

nhen nhm ln trong tng xng ty ca chng. C gi ny khng phi l{ ngi d{nh thi gian ngi xe nhng si len mm mi hay l{m thay i nhiu kiu tc khc nhau. Nng l mt trong nhng chin binh ca cng nng Diana, mc mt chic |o chn c nh km chic tr}m c{i u. Hai bm tc ca n{ng s buc li bng si d}y ruy bng m{u trng, trn tay n{ng cm mt c}y lao, hay c}y cung. Mt tri ~ ln cao ht c, khi n{ng i v{o khu rng m{ c}y ci cha bao gi cm nhn c mi v ca ru. Nng run ry i b vai, th|o d}y cung ra, v{ n{ng nm xung trn nn t. Cho nn khi chng Jupiter trng thy n{ng mt mi v{ khng ai che ch

381

Ngh thut quyn r

c|i cm gi|c rng chng ta ang phc tng nh ca ngi kh|c. C|c mc tiu ca bn khi hiu c iu ny, chng sm th mun h s quay li chng i bn. nhng nu nh bn c th khin h l{m iu bn mun m{ h khng h nhn ra? Nu nh h ngh h ang nm quyn kim so|t? chnh l{ sc mnh gi|n tip m{ khng mt ngi i quyn r c th thc hin ma thut ca h m{ khng cn n sc mnh gi|n tip n{y. Bc u vt qua rt n gin: khi bn ~ chn ng ngi, bn phi l{m cho ngi n vi bn. Nu nh, trong nhng giai on u, bn c th khin cho c|c mc tiu ca bn ngh rng h l{ nhng ngi ang to ra bc tip cn u tin th bn ~ thng cuc trong tr chi ri. S khng c s tc gin g ht, khng c s phn ng ngc li bng bnh n{o, khng c s a nghi chi c khin h n vi bn i hi bn cho h khong trng. iu n{y c th t c theo mt v{i c|ch. Bn c th u n lui ti m ngo{i s tn ti ca h, h n bn nhiu ni

, ch{ng ln ting: C g|i p nht ca ti i, n{ng ang i sn }u th? Trn nhng ngn ni n{o? C g|i nhc mnh ln khi thm c m{ ht to ln rng: ch{o mng, n thn th|nh, ngi v i hn trong c|i nhn ca ta hn l{ bn th}n thn Jove, ta khng quan t}m vic ng{i c nghe ta khng! Jove ci ngt khi nghe thy nhng li ca n{ng. Thn vui mng v bn th}n mnh c u |i hn, thn hn n{ng: v{ ngay khi n{ng bt u k v nhng chin tch i sn ca mnh, thn ngn n{ng li bng c|i m xit ( l ra con ngi tht ca thn bng mt h{nh ng |ng xu h). Cn l}u n{ng mi chu tun theo, n{ng kh|ng c li thn theo c|ch mt

382

V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

kh|c nhau nhng khng bao gi n gn h. c|ch n{y bn s ly c s ch ca h, v{ nu nh h mun bc cu th h s n vi bn. bn c th l{m bn vi h ging nh Lauzun ~ l{m vi Qu phu nh}n, nhch mt c|ch u n n gn hn trong khi lun lun duy tr khong c|ch thch hp i vi nhng ngi bn kh|c gii. Bn cng c th chi tr mo vn chut vi h, u tin ra v thch th sau th li li, st sng d d h i theo bn v{o li. bt c c|i g bn l{m, v{ bt c mt loi ngh thut quyn r bn ang th nghim th bn phi bng mi gi| tr|nh khuynh hng t nhin l{ dn p c|c mc tiu ca bn. ng to ra sai lm trong vic suy ngh rng h s khng cn hng th na tr phi bn |p dng |p lc, hoc h s tn hng l{n song ch . Qu nhiu s ch lc u tht ra s to ra s khng an to{n, v{ l{m gia tng nhiu nghi ng i vi c|c l do ca bn. t hn c, n s khng cho mc tiu ca bn ch trng n{o tng tng. Li v sau mt bc, cho nhng suy ngh bn ang khch ng n vi h nh th nhng suy ngh l{ ca chnh h. iu n{y rt

ngi ph n c th l{mnhng l{m sao m{ mt c g|i c th khut phc c mt ngi {n ng, m{ ai c th |nh bi c thn Jupiter kia ch? Thn c c|ch ca thn, v{ thn quay tr v bu tri cao xa. Ngi bin hnh OVID
do Mary M.Innes dch.

Ti th{ nghe ting con ch ca ti sa v{o mt con qu hn l{ nghe mt ngi th rng anh ta yu ti. Ti bit n mt ngi m{ ngi yu ch{ng ho{n to{n th}n thin v{ d d~i vi ch{ng; nhng nu nh ch{ng t l ra nhng h{nh ng l{ ch{ng ang yu th ngi yu ch{ng s tr nn c|ch xa ch{ng nh nhng chm sao tht tinh vi nhng ngi sao qu| cao trn tri. }y

383

Ngh thut quyn r

quan trng nu nh bn ang quan h l{ mt loi thng tr t{i vi mt ai c s nh hng s}u sc tnh i hi trong nhng n bn. trng hp nh th; Chng ta cha bao gi tht s ngi c lin quan ang hiu c gii kia. H lc n{o cng b thng thc th vui ca n i vi ta, m{ }y l{ iu b n to ra ngi yu h v{ thng s cng thng qu| thch th trong vic thc n mc tn cng. m hoc, nhng b n cng l{ mt Nhng nu nh ngi ngun bt n. Freud ni ting v thc c qu| nhiu s vui mc iu g mi ph n tht s mong th nh c gi mun, thm ch i vi nhng ngi c trong cm xc bn suy ngh t}m l nht v{ thu hiu nht, trong, anh ta s t th gii kia l{ mt vng t ngoi. i c khng g hn vi c {n ng ln {n b{, c nhng ngo{i mt cht xi c cm gi|c ca s s h~i v{ lo lng ~ n }n su thm ca ngi s}u tn r lin quan n gii kia. Trong yu, v{ chu ng v{o nhng giai on u ca vic quyn r, cuc tranh c~i v tt c bn phi tm thy nhng c|ch thc s ngo mn v{ tht quyn r l{m trn tnh cm gi|c thng m{ tnh yu c khng tin tng m{ ngi kia ang c. th c. Chic nhn ca ngi Cm gi|c ca s nguy him v{ ni s
yu qu-Ibn Hazm.

h~i c th l{m tng thm s m hoc sau n{y, nhng nu nh bn khi ln nhng tnh cm nh th trong nhng bc u tin th bn c th khin mc tiu ca bn lo s. Thit lp ra mt khong c|ch trung lp, c v nh v hi, v{ cho bn th}n bn mt khong trng tin ti. Casanova ~ nui dng trong mnh mt tnh c|ch n tnh nh nh{ng nh mt s thch v qun |o, rp h|t, nhng chuyn trong nh{. Nhng iu n{y l{m cho nhng c g|i tr

384

V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

thy d chu. c g|i im trong thi phc hng Tullia dAragona, ph|t trin tnh bn vi nhng nh{ t tng v i v{ nhng nh{ th trong thi ca c. C ni v vn chng v{ trit l, ni v bt c chuyn g tr chuyn phng the ( v{ bt c mi chuyn tr tin bc cng l{ mc ch ca c). Johannes, ngi k li Nht k ca k quyn r ca tc gi Soren Kierkegaard, ~ theo mc tiu ca ng l{ Cordelia t mt khong c|ch; khi hai con ng ca h gp nhau, Johannes tr nn lch thip v{ r rang cn mc c. Khi Cordelia bit Johannes, ng khng l{m Cordelia s h~i. Tht ra Johannes qu| hin l{nh n ni Cordelia bt u mong mun ng bt hin i mt cht. Cng tc Ellington, mt ngh s nhc jazz c tn tui v{ l{ mt tay m hoc ho{n ho, lc u l{m cho c|c qu b{ la mt vi nhng v ngo{i p , n mc c phong c|ch v{ kh nng thin ph. Nhng khi ng mt mnh vi mt ngi ph n th ng nh nh{ng li li, tr nn qu| mc lch s, ch ni chuyn rt t. Cuc ni chuyn kh|ch s|o c th l{ mt chin lc xut sc, n thi min mc tiu. V b ngo{i nht nho ca bn l{m cho bn c li ni khu gi t nh nht, c|i nhn nh nh{ng nht, quyn lc v song. Ch bao gi cp n tnh yu m{ bn nn s vng mt ca tnh yu ni ln dm c|c i tng ca bn s thc mc sao bn khng bao gi b{n lun n cm xc ca bn. V{ khi h c nhng suy ngh th h s ngh xa hn na, tng tng trong u bn ang ngh g. H s l{ nhng ngi nui dng t{i v tnh yu v{ s yu thng. S nht nho c ch mang li nhiu ng dng lm. Trong ng{nh t}m l hc tr liu, b|c s tr li tng }m tit mt li ko bnh nh}n, l{m cho h th gi~n v{ m mnh ra hn.

385

Ngh thut quyn r

Trong c|c cuc {m ph|n quc t, Henry Kissinger ru ng c|c nh{ ngoi giao bng nhng chi tit ch|n chng ri sau tn cng bng nhng i hi mnh bo hn. Giai on u trong vic quyn r, nhng li ni t m{u sc hn thng mang li hiu qu cao hn nhng li sc s hoa l| c{nh. Mc tiu ca bn s d ra nhng li ni , nhn v{o gng mt bn, bt u tng tng, m tng m{ ri v{o ba ch ca bn. Tip cn c|c mc tiu ca bn qua nhng ngi kh|c th cc k c hiu qu; tm c|ch th}m nhp v{o nhng ngi bn xung quanh mc tiu v{ bn s khng cn l{ mt ngi l na. trc th k XVII Count vng Grammont (mt k m hoc) bt u tn cng, ng l{m bn vi c hu phng ca mc tiu ng chn, {y t ca c ta, mt ngi bn, thm ch c ngi yu na. bng c|ch n{y ng c th thu lm c thng tin, tm mt c|ch n gn c g|i m{ khng h mang li s e da n{o. ng cn c th gieo nhng tng v{o, ni nhng iu m{ ngi th ba c th ni li, nhng iu c th hp hn c g|i , c bit khi nhng li c ni ra t ai m{ c g|i quen bit. Nino de lErelos, mt g|i im v{ l{ mt chin lc gia ca vic i quyn r sng th k th 17 th tin rng vic che giu nhng nh ca mt ngi khng ch l{ mt iu thit yu m{ cn thm v{o iu th v ca tr chi, Ninon cm nhn rng mt ngi {n ng khng bao gi nn b{y t cm xc ca mnh, c bit l{ v{o thi im u. iu n{y s g}y s tc gin v{ dy ln s khng tin tng. Ninon mt ln na lu rng : mt ngi {n b{ nn c thuyt phc nhiu hn rng c ta c yu do iu m{ c ta suy o|n hn l{ do c ta c ni ra. Thng thng s vi v{ng ca mt ngi khi b{y t nhng cm gi|c ca anh ta hay

386

V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

c ta u xut ph|t t mt c mun sai lm l{ l{m va , ngh l{ l{m nh vy s t}ng bc c ngi kia. Tuy nhin c|i c mun l{m vui lng ngi kh|c c th g}y phin to|i v{ s tc gin. tr em, mo, v{ nhng c g|i thch l{m p thu ht chng ta n vi h r rang l{ khng c gng lm, thm ch cn ra v khng quan t}m n. hc hi c|ch che giu tnh cm ca bn v{ ngi kh|c tm ra vic g ang xy ra i vi h. Trong mi phm vi hot ng ca i sng, bn ch bao gi nn to n tng rng bn ang kim ch|c th g , iu s l{m tng thm s kh|ng c m{ bn s khng bao gi ko n xung thp c na. h~y hc c|ch tip cn ngi kh|c t pha bn cnh. H~y nn lng sc m{u ca bn, ha hp chng li, ra v v hi v{ bn s c nhiu ch thao din sau n{y. iu n{y cng ng trong chnh tr, ni m{ nhng tham vng cng khai thng e da con ngi. Vladimir Ilyich Lenin tho|ng nhn qua th trng ging nh mt ngi Nga bnh thng hng ng{y; ng cng n mc nh mt ngi cng nh}n, ni ging nng d}n, khng h mang v g ca mt nh{ l~nh t v i. iu n{y l{m cho qun chng cm thy d chu v{ nhn ra ng. Nhng di v bn ngo{i hin l{nh , hin nhin, l{ mt con ngi cc k thng minh, lc n{o cng thao din. lc ngi ta nhn ra iu n{y th qu| tr ri. BIU TNG T nhn. Con nhn tm mt gc tng chng v hi ging t. Thi gian ging t c{ng l}u th cu trc ca t nhn c{ng cng phu, tuy th rt t k ch n vic n{y (nhng si t nhn hu nh v hnh). Con nhn khng cn phi sn ui thc n, thm

387

Ngh thut quyn r

ch khng cn phi c ng. N yn lng ngi trong gc, i ch nhng nn nh}n ca n t tin n v{ t ging by trong m{n t. IM YU Trong thi chin, bn cn khong trng xp cho qu}n mnh thng h{ng, ch thao tp, khong trng c{ng nhiu, chin lc ca bn c{ng phc tp hn. Nhng i khi iu n{y l{ tt hn |p o k th, khin chng khng cn thi gian }u suy ngh m{ phn ng li. D cho Casanova c chin lc thch nghi vi nhng ngi ph n ang ni n, th ng vn thng c g}y n tng ngay lp tc, gi ln c ham mun ca c ta ngay bui gp g u tin. C th ng s th hin s ga lng, nh anh hung cu m nh}n tho|t vng him nguy, hoc cng c th ng n mc sao m{ mc tiu ca ng mt ti ng trong |m ng. Trong mi mt trng hp trn, khi ng ~ c c s ch ca ngi ph n th Casanova s tin ti vi mt tc nhanh nh chp. Mt n thn nh Cleopatra th ra sc to ra s t|c ng trn c th ngi {n ng l{m cho nhng nn nh}n ca n ho{ng khng cn thi gi hay khong trng n{o rt lui c. Cleopatra dung yu t g}y ngc nhin. Bc tip xc u tin vi mt ngi c th bao gm s ham mun khng bao gi lp li, k n l{ s tr tr|o. Nhng nhng c|ch trn l{ nhng phng thc m hoc ngn hn m{ thi. C n thn Cleopatra v{ Casanova ch c c mt cht s tha m~n t mt v{i nn nh}n ca h m{ thi. Casanova t l{m cho chnh mnh kit sc, cn Cleopatra th li qu| tham lam, khng bao gi thy tha m~n. Vic quyn r c x}y dng mt c|ch cn thn v{ gi|n tip c th l{m gim s ngi bn

388

V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

chinh phc, nhng b li bn s c nhiu hn bng cht lng ca ngi b chinh phc.

389

3 PHT NHNG TN HIU KH HIU

Mt khi ngi ta ~ thc s c mt ca bn v{ tr t m ca h c l ang bt u b kch thch, bn phi khi gi s quan t}m h, tr|nh h tm n mt ngi kh|c. Lc u nhng iu l liu v{ n tng s g}y c ch nhng thng th s ch n{y tn ti khng l}u; v l}u d{i, s kh hiu s hiu nghim hn nhiu. a s chng ta thng qu| l liu thay v vy, h~y t ra kh hiu mt cht. Ph|t ra nhng tn hiu kh hiu va cng rn va du d{ng, va cao qu va trn tc, va ng}y th va xo quyt. Mt tnh c|ch hn hp cho thy chiu s}u trong t}m hn, mt iu m{ cho d c kh hiu vn c th m hoc ngi kh|c. Mt tho|ng b n, kh nm bt khin ngi ta c mun bit thm na, cun h v{o qu o ca bn. H~y to ra sc mnh bng c|ch gi iu tr|i ngc vi tnh c|ch ca bn. XU V TT V{o nm 1806, khi nc Ph v{ nc Ph|p cn chin tranh, ch{ng Auguste 24 tui p trai l{ ho{ng t ca nc Ph v{ ch|u trai ca ng Federick v i ~ b vua Napoleon bt gi. Thay v giam gi ho{ng t, vua Napoleon ~ cho ch{ng i lang thang khp bin gii nc Ph|p, cho mt th|m canh chng s|t nt ch{ng. V ho{ng t rt nhit tnh trong c|c th vui ca ch{ng, d{nh ra thi gian i ht th trn n{y sang th trn kh|c, m hoc c|c c g|i tr. V{o nm 1807, ch{ng quyt nh ving thm l}u {i Coppet Switzerland, c Stael, n vn s Ph|p.

390

Ph|t nhng tn hiu kh hiu

Ho{ng t Auguste c ch nh{ ch{o n nhit lit vi tt c mi nghi thc m{ n{ng c c. Sau khi ~ gii thiu ch{ng vi c|c v kh|ch kh|c ca n{ng, tt c bn h u rt v{o phng kh|ch. Ti }y h ni v cuc chin ca vua Napoleon T}y Ban Nha, v nhng kiu thi trang hin h{nh Paris... t nhin c|nh ca m ra v{ thm mt v kh|ch na bc v{o, mt ngi ph n v l do n{o ~ li trong phng ca mnh trong sut cuc huyn n|o do v ho{ng t n. Ngi l{ B{ Recamier 30 tui, ngi bn th}n nht ca Stael. Recamier t gii thiu mnh vi ho{ng t ri sau nhanh chng lui v phng ng. Auguste bit rng Recamier ang trong l}u {i. Tht ra, ho{ng t ~ nghe rt nhiu c}u chuyn v ngi {n b{ tai ting n{y, mt ngi trong nhng nm sau cuc c|ch mng Ph|p c cho l{ ngi {n b{ p nht nc Ph|p. C|nh {n ng tht in b|t o v n{ng, c bit l{ nhng bui khiu v khi n{ng ci b lp |o cho{ng ca mnh, h ra chic v|y d hi

Reichart ~ thy Juliette ti mt bui v hi na, n{ng rt r t chi rng n{ng khng bit khiu v, v{ ri mt l|t sau, Juliette th|o b chic |o m d hi nng n, l ra mt lp v|y mng bn di. T pha, ting x x{o, nh to v s l{m d|ng v{ m{u m ca n{ng. T trc gi, Juliette mc chic v|y sa tanh m{u trng, x rt thp pha sau lng l{m l ra i b vai duyn d|ng. C|nh {n ng khn n{i n{ng khiu v vi h ting nhc m du, n{ng Juliette lt nh v{o phng trong chic |o cho{ng Hy Lp trong sut. Trn u mnh n{ng qun mt chic khn mng. N{ng e l ci ch{o kh|n gi, v{ ri nh nh{ng

391

Ngh thut quyn r

mu trng m o (iu n{y l{m n{ng tr nn ni ting) v{ nhy cung nhit. Hai ha s Gerard v{ David ~ v ln s bt t trong khun mt v{ thi trang ca n{ng v{ thm ch c b{n ch}n ca n{ng. Bc tranh n{y c ngi xem bnh chn l{ bc tranh p nht. V{ Recamier ~ l{m xiu lng tr|i tim ca Lucien Bonaparte - ngi anh trai ca i Napoleon. Auguste thch nhng c g|i tr hn Recamier v{ ng ~ n l}u {i ngh ngi. Tuy nhin, lc Recamier ch ng tm n ~ khin ng bt ng v{ hi ng ng{ng trc v p ca n{ng. ng l{ Recamier rt p, c bit v p c th hin qua |nh mt m thm, si tnh ca n{ng. Chnh v p ~ khin Auguste in o, lc n{o cng ch ngh n n{ng. Trong ba n ti hm , Auguste quan st nng. Recamier khng ni nhiu, ch m m nhn xung, nhng mt hay hai ln n{ng cng ngc mt nhn ln, nhn trc tip v{o ho{ng t. Sau ba n ti, kh|ch l lt ko nhau v{o phng nghe nhc v{ {n hc c em v{o. Ho{ng t ngc

xoay ngi, ngn tay n{ng lc nh chic khn cho{ng c trong sut cho chic khn ln lt phng ln th{nh mt hnh ging nh bc m{n, mt |m m}y. Tt c nhng hnh nh n{y cng vi s pha trn l lng gia s chnh x|c v{ th . N{ng s dng cp mt ca mnh theo kiu li cun t nh n{ng nhy bng mt. Nhiu ph n ngh rng tt c nhng s un o nh rn ca c th, tt c nhng nhp iu nghing u ci ch{o h hng ca n{ng u em li cm xc. {n ng th b thu ht v{o ci m siu phm. Juliette nguy him hn nhiu khi n{ng trng ging nh mt thin s. ]m nhc tr nn lng du dn. Bt ng, bng mt h{nh ng ht sc kho lo,

392

Ph|t nhng tn hiu kh hiu

nhin khi thy Recamier chi {n v{ ht mt bn nhc tnh yu. ang chi nhc n{ng t nhin thay i, lic nhn ho{ng t vi |nh mt tinh ranh. Ging ni thin thn, nhng c|i lic mt v{ sc sng trn khun mt ca n{ng khin u c ch{ng quay cung. Ch{ng rt bi ri. Khi s vic trong m sau din tin nh ng{y hm trc th v ho{ng t quyt nh ko d{i ng{y li trong l}u {i.

n{ng th lng m|i tc m{u n}u ht d rt bng bnh quanh n{ng. Mt v{i ngi nn th, n{ng bin mt v{o trong khu phng c thp s|ng l m. v{ |m ng i theo sau n{ng, ngm nhn n{ng nm ta ngi trn chic gh i vng trong chic v|y Trong nhng ng{y tip theo, d{i m{u nc tr{, trng ho{ng t v{ Recamier cng nhau i n{ng xanh xao rt thi (ging nh do, cho thuyn ra h v{ tham d trang nhng bui nhy m, cui cng Gerards Psycher, trong ch{ng cng nm c tay n{ng. C hai khi nhng c hu g|i ni chuyn n khuya. Tuy nhin, l{m m|t long m{y ca khng c iu g tr nn r r{ng vi n{ng bng nc lnh). ch{ng: n{ng sng t}m linh, qu| qu tc, kin rng hai ri sau l{ s va chm nh trn tay, yu t kh|c bit c mt du hiu gi tnh bt ng. Sau hai kt hp trong n ci tun l li l}u {i, ho{ng t c th}n nng Mona Lisa l kin Ch}u ]u ~ b ht nhng thi quen ~ l{m cho mt v{i nh{ try lc ca mnh ng li cu hn nh}n ph bnh n tng. H Recamier. Auguste s theo tn ngng cng tm thy s tng ca n{ng o Thin cha v{ Recamier ng trong nt p ca s ly d ngi chng gi{ kh ca mnh. n{ng Florentine, mt (Recamier ~ k cho ho{ng t nghe v nt p i din ho{n

393

Ngh thut quyn r

cuc hn nh}n cha bao gi ho{n ho ca n{ng v{ nh{ th s hy b n). Sau n{ng s sang sng vi ch{ng nc Ph. Recamier ha s l{m nhng g ch{ng mun. V ho{ng t nhanh chng v nc Ph kim tm s ng h ca gia nh v{ Recamier quay li Paris hy b cuc hn nh}n. Trong thi gian Auguste ~ gi th ti tp cho n{ng v{ ng{y m mong ngng n{ng tr li. Thi gian c lng l tri. Ni khc khoi ch mong n{ng ~ khin ch{ng ph|t in ln mt. Nhng cui cng n{ng vit th b|o cho ch{ng bit l{ n{ng ~ thay i suy ngh. Mt v{i th|ng sau, Madame Recamier gi cho Auguste mt mn qu{. l{ bc tranh ni ting do ha s Gerard v n{ng trong t th nm d{i trn chic gh s pha. Ho{ng t ~ d{nh ra nhiu ting ng h trc bc tranh , ra sc soi toc mc b{n b n di |nh nhn ca n{ng. Auguste ~ gia nhp v{o i ng nhng ngi chinh phc ca n{ng - nhng ngi {n ng nh nh{ vn Benjamin Constant, ng ni v b{ : N{ng l{ tnh yu sau cng ca ti. Trong qung i cn li, ti

ho nht ca nhng s tr|i ngc m{ nm quyn thng tr trong i sng tnh dc ca ph n; s tr|i ngc gia tnh bo th v{ tnh chinh phc, v{ gia s du d{ng }n cn nht vi mt cm xc c i hi mt c|ch l m~ng, gm nhm nhng ngi {n ng nh th h l{ nhng ngi xa l.
Leonardo Da Vinci v{ k c thi th u ca ngSIGMUND FREUD ALAN TYSON bin dch.

Hai b{n tay ca Oscar Wilde mp mp v{ nho nho; c|i bt tay ca ng khng chc nch v{ ti ln ra mt u tin, mt ngi c th b di li v s o l n{y. Tuy nhin, s chng i n{y nhanh chng c khu}t phc khi Wilde bt u ni t

394

Ph|t nhng tn hiu kh hiu

ging nh gc c}y b st |nh. Gii thch: Recamier ngy cng chinh phc c nhng nh}n vt tm c nh: Ho{ng t Metternich, Cng tc x Wellington, hai nh{ vn Constant v{ Chateaubriand. i vi tt c nhng ngi {n ng n{y th Recamier l{ mt ni |m nh. Ngun quyn r trong b{ tng ln gp bi ln. u tin, b{ c mt gng mt thin thn thu ht {n ng n vi mnh. C l do b{ tha hng c|c bn nng ca bn ni, duyn d|ng vi v v t. Nhng ri c mt kh nng th hai h ra, nhng c|i nhn gi tnh, iu nhy man di, v vui mng bt ng, tt c nhng iu y l{m {n ng mt cnh gi|c. R r{ng c nhiu th Recamier hn l{ h tng, mt iu phc tp qu| thu ht. Khi mt mnh, h suy ngh c}n nhc v nhng iu m}u thun, nh th mt cht c ang trn ng v{o trong m|u ca h. Recamier l{ mt iu b n, mt vn cn phi c gii quyt. Recamier chc chn khuyn khch gi ly hnh bng n{y bng c|ch cho {n ng mt khong c|ch n{o , do h khng bao gi c th tm

v s th}n |i thit tnh v{ nim m c l{m h{i lng mi ngi ~ khin cho ngi ta qun i c|i khng my d chu trong din mo v{ s tip xc ca ng, em li sc m hoc trong c|ch c x ca ng v{ s c duyn trong b{i din vn. C|i nhn u tin v ng nh hng n mi ngi theo nhiu c|ch. Mt v{i th khng th nhn ci c, s kh|c th cm thy khng my th}n thin, mt s t ngi th thy s h~i, nhiu ngi th nhn thc c s bn chn, nhng ngoi tr mt nhm thiu s khng bao gi c th thu hi li cm gi|c khng thch lc u n{y v{ cho nn h tr|nh xa ng; c hai gii u thy ng hp dn khng cng li c.

395

Ngh thut quyn r

ra c. Recamier li l{ n ho{ng ca nhng hiu qu c tnh to|n trc, nh khi b{ xut hin t ngt ti l}u {i Coppet, l{m b{ tr th{nh trung t}m im ca s ch d ch l{ chc l|t.

v{ i vi nhng thanh nin trai tr|ng cng thi Wilde, nh W.B.Yeats ni rng Wilde trng ging nh mt ngi Qu| trnh quyn r bao gm chin thng v{ t|o bo l{m cho hnh nh ca bn tr{n ngp n t mt thi i kh|c trong u ca ngi . V v t ca Oscar Wilde: cuc i v{ tnh d dm ca ng. bn, v p hay v gi tnh ca bn c th thu ht s ch ca h ch khng Ng{y xa ng{y phi vt |m nh h. l{m tng thm s thch ca h, bn phi gi n mt xa c mt thi nam iu phc tp m{ khng th nm bt ch}m, sng k bn cnh c trong vng mt hay hai tun. Bn n l{ nhng thanh st. l{ mt iu b mt kh nm bt, mt s mt ng{y kia, t dng m hoc khng t{i n{o cng li ni, c hai hay ba thanh st ha hn mang li nhiu th v mt khi mun i thm thi nam c th s hu c. Khi h bt u m ch}m, v{ chng ni vi mui bn th h ang trn { lao nhau rng chng rt vui xung b vc khng th n{o km h~m khi c l{m chuyn n{y. Nhng thanh st c. cn li gn ~ nghe lm c cuc ni NHN TO V T NHIN chuyn gia bn chng, V h{i kch ngn g}y c hch v{ nhng thanh st ln ca nm 1881 l{ v S kin nhn cng b nhim lun c|i do Gilbert v{ Sullivan vit, mt v kch mun . Chng gia ch}m bim v th gii t do phng nhp v{o hi, cho n tng ca nhiu nh{ thm m v{ nhng cui cng tt c nhng

396

Ph|t nhng tn hiu kh hiu

ngi thch n mc dim da, mt th gii ~ tr nn qu| thi thng London. kim ch|c c trong tr{o lu ang hnh th{nh n{y, nhng ngi khi xng ra v h{i kch n{y ~ quyt nh mi mt trong nhng nh{ thm m tai ting n Hoa k cho mt tua thuyt trnh, ng Oscar Wilde. Thi im Wilde ch mi 27 tui ~ ni ting l{ ngi ca cng chng hn l{ phn cng vic nh nhoi ca ng. Nhng ngi xng ca M t tin rng qun chng s b ngi {n ng n{y thu ht, mt ngi m{ h lun tng tng l{ tay cm mt b hoa i vng quanh. Tuy nhin h cng khng mong i vic n{o ko d{i; ng s thuyt ging, ri th s vic mi m n{y cng s lng xung v{ h s cho t{u a ng v. Tin tr tt Wilde chp nhn. Lc n New York, mt nh}n vin hi quan hi ng c mun thng b|o iu g khng. ng tr li : Ti khng c g tuyn b ngoi tr t{i nng ca ti.

thanh st bt u b{n v{o vn v{ mun m h ca chng ng{y c{ng theo { tng dn ln. Mt trong s nhng thanh st ni: Sao khng i lun ng{y hm nay?, nhng nhng thanh cn li cng nht tr tt nht i n ng{y mai. Trong khi , chng khng h ch rng bn chng ang v tnh dn nhch n gn thi nam ch}m ang nm bt ng, r rang thi nam ch}m khng h lu t}m n chng. V{ chng c th b{n lun, lc n{o cng ht n gn ngi h{ng xm ca chng. Chng c{ng ni nhiu, chng c{ng cm nhn c mun thi thc tng ln Li mi dn v ti tp, ngi mnh m cho n khi d}n M t m mun gp mt con ngi nhiu thanh st tuyn k d n{y. C|c ph n th thy Wilde b rng chng s i ng{y hm cho d

397

Ngh thut quyn r

say m, nhng c|c t b|o th t t t hn. Tp ch New York Times gi Wilde l{ ngi gi l{m thm m. Wilde thuyt trnh mt tun sau khi ng n. Hi trng ng nght; hn mt ng{n ngi n, nhiu ngi trong s h n ch mun xem ng trng nh th n{o m{ thi. H ~ khng tht vng. Wilde ~ khng mang theo b hoa v{ ng cao hn mi ngi ngh, nhng ng li c mt m|i tc d{i xa xung v{ mc mt b com l bng nhung xanh l| c}y v{ tht c{ vt, qun ng tm n u gi v{ i bt tt t. Nhiu kh|n gi chn ch, h ngc nhn ng t pha h{ng gh ca mnh. Vic kt hp gia kch c b vi c|c trang tr xinh xinh ca ng trng kh| chi nhau. Mt v{i ngi ci ct mt c|ch cng khai, s kh|c th khng giu c s kh chu. Ri ngi {n ng bt u ni. t{i ln n{y ni v phong tr{o s phc hng ca nc Anh v{ ngh thut v ngh thut v{o cui th k 19 Anh. Ging ni ca Wilde t ra thi min ngi nghe. ng ni bng ging cu k, o lng v{ nh}n to v{ rt t ngi c th hiu c iu ng ang

|m cn li c mun g i na. Mt v{i thanh st ni l{ nhim v ca bn chng l{ phi n thm thi nam ch}m, v{ chng l ra phi i t l}u lm ri. V{ trong khi chng ni chuyn, chng di chuyn n gn hn na (m{ khng h nhn ra chng ang i). Ri cui cng, phn thng ~ nghing v pha nhng thanh st khng kin nhn v{ vi mt lc khng cng li c, to{n th nhng thanh st ht ln ln: thit v ch khi c phi ch i. Chng ta s i ngay hm nay. Chng ta s i ngay lp tc. v{ ri |m ng nht tr, chng lt nhanh ti v{ chng my chc chng b dnh cht v{o hai u thi nam ch}m. Thi nam ch}m mm ci t v nhng thanh st r

398

Ph|t nhng tn hiu kh hiu

ni, nhng b{i din vn ca ng rt d dm v{ b{i c th tri chy. Chc chn l{ ngoi hnh ca ng rt k l, nhng nhn chung, khng c ngi New York n{o ~ tng thy v{ nghe mt ngi c sc hp dn n th v{ b{i din vn l{ mt th{nh cng ln lao. Thm ch c|c b|o {i cng h}m nng b{i din vn n{y. Boston v{i tun sau, khong 60 thanh nin Harvard ~ lp ra mt cuc mc kch: h s chc vui nh{ th o l n{y bng c|ch mc qun tm ti u gi, mang hoa v{ v tay t xa khi ng bc v{o. Wilde khng h c cht bi ri n{o. Kh|n gi ci nhit tnh trc li bnh lun ng i ngay ca ng v{ khi nhng cu con trai hi vn li ng th ng vn gi c s uy nghim ca mnh, khng h c cht du hiu gin d n{o. Mt ln na, s tr|i bit gia c| tnh v{ ngoi hnh ca ng ~ l{m cho ng c v kh| kh|c thng. Nhiu ngi tht s c n tng s}u sc v{ Wilde ang tr th{nh mt vn n|o ng. ng thc hin tua din thuyt ngn hn mt s nc. San Francisco, nh{ din thuyt v thm m

rang ~ khng nghi ng chng ang tr gi| cho nh ca chnh chng.

Oscar Wilde, c Richard le Gallienne trch dn trong phn Cuc i v{ tnh d dm ca Oscar Wilde.

By gi cuc ci nga u kim ~ kt thc v{ nhng ch{ng hip s ang gii t|n nhau, mi ngi i theo hng n ni m ngh ca h mun n. Ch{ng Rivalin tnh c hng n ni n{ng Blancheflor ang ngi. Thy n{ng ang ngi, Rivalin phng nc i n v{ nhn n{ng bng |nh mt ch{o mng hn h. Cha cu n{ng, hi c g|i |ng yu i!. N{ng Blancheflor e l ni: C|m n ch{ng. ng Ti Cao, ngi l{m cho nhiu tr|i tim reo mng, h~y l{m cho tr|i tim v tr c chng vui

399

Ngh thut quyn r

v{ ngh thut ~ t ra l{ ngi ha ng vi mi ngi, ung ru v{ chi b{i x, iu n{y khin ng tr th{nh mt c hch trong ma. Trn ng tr v West Coast, Wilde s phi dng li nhiu ni ti Colorado v{ ng b cnh b|o l{ nu nh nh{ vn xinh trai n{y d|m xut hin th trn m ca Leadville th ng s b treo ln c}y cao nht. }y l{ li mi m{ Wilde khng th t chi. n Leadville, ng pht l nhng k truy vn mnh v{ nhng ci nhn kh chu; ng gh v{o m, ung ru v{ chi b{i, ri sau din thuyt v Botticelli v{ Cellini ti phng kh|ch. Cng ging nh tt c mi ngi, nhng ngi th m ri ngay v{o ba ch ca ng lin. Ngi ta nghe mt tay cao bi ni : G~ l{ mt tay ngh s, th nhng g~ li c tu lng ung ru hn chng ta v{ ri sau g~ v|c mt lc hai ngi v nh{. Gii thch: Trong ba n ti, Oscar Wilde ng khu ngay lp tc, ng ni v nhng thanh st t nhin ao c c n thm mt thanh nam ch}m gn bn. Khi nhng thanh st ni vi nhau v vic n{y, t bn th}n chng

sng. V{ li cm n ch}n th{nh ca ta gi n ch{ng. Tuy vy ta vn khng qun c|i t{i tranh c~i vi ch{ng. Rivallin nh~ nhn |p li: Ch{, qu l{ mt ph n qu| ngt ng{o, ta phi l{m g }y? Ch{ng ~ l{m phin ta qua ngi bn tt nht m{ ta tng c c. Rivalin thm ngh: Tri t qu thn i, chuyn n{y l{ sao? Mnh ~ l{m g khin n{ng khng va ? N{ng ni ta ~ l{m g n{ng. V{ Rivalin ngh chc ch{ng ~ l{m b thng mt ngi b{ con ca n{ng trong nhng bui ci nga u kim m{ khng h hay bit v{ l{ l do v sao n{ng tc gin vi ch{ng. Nhng khng phi th, ngi bn m{ n{ng |m ch }y chnh l tri tim nng m

400

Ph|t nhng tn hiu kh hiu

ang nhch gn n thi nam ch}m m{ khng th nhn ra nh th n{o v{ ti sao. Cui cng nhng thanh nam ch}m b qut sch th{nh mt ng v bn thanh nam ch}m. Ri thi nam ch}m mm ci bi v nhng thanh st rt cuc ri cng phi tr gi| cho s thm ving ty tin ca chng. }y chnh l{ t|c dng m{ t bn th}n ca Wilde t|c ng ln mi ngi xung quanh ng. Sc hp dn ca Wilde ch l{ mt c| tnh ph ca ng m{ thi, n ~ c ng hi tnh to|n. Wilde l{ mt k am m s nghch l, ng ~ li dng c thc s lp d v{ m h ca chnh mnh, s tr|i ngc gia v ngo{i cu k v{ tnh d dm s}u sc ca ng, vic trnh din khng cn b ra n lc. Wilde ~ x}y dng hnh nh ca mnh mt c|ch m |p t nhin m{ khng g b, tr|i hn vi bn cht ca ng. Mi ngi b h, bi ri, t m ri cui cng b ht v{o ngi {n ng m{ h dng nh khng th n{o kh|m ph| ra c. S nghch l to nn quyn r bi v n phng pht nhiu ngha. Chng ta b nhng iu hp l trong

ch{ng ~ khin n{ng tn thng: l{ ngi bn n{ng mun ni n. nhng Rivalin khng hiu iu . Ch{ng |p li vi tt c s duyn d|ng vn c ca mnh: c g|i |ng yu i, ta khng mun n{ng gin d vi ta hay n{ng l ra ta thiu th{nh . Th{nh ra nu iu n{ng ni vi ta l{ s tht, th n{ng h~y kt |n bn th}n ca ta i. Ta s phc tng mi iu n{ng ra lnh. C g|i ni ngt ng{o: Ta khng ght ch{ng v chuyn ~ xy ra. Ta cng khng yu ch{ng v chuyn n{y. Nhng ta s xem coi ch{ng c sa i li lm m{ ch{ng ~ gy ra cho ta hay khng v{ ta s th ch{ng ln ti. Rivalin ci u ch{o nh th mun ra i. V{ c g|i tr xinh b mt th d{i vi ch{ng,

401

Ngh thut quyn r

cuc sng ca mnh (ni m{ mi th u c ngha ring ca n) b mt nn; ngc li, s quyn r y mnh iu m h, nhng du hiu pha trn, bt c th g m{ tr|nh n s din gii. Hu ht mi ngi hin nhin l{ au kh. Nu nh tnh c|ch ca h ph trng qu|, th chng ta c l ch b thu ht trong chc l|t m{ thi, ri s thu ht cng li i; khng h c mt chiu s}u, khng c chuyn ng tr|i ngc n{o ht chng ta v{o. Cha kha va thu ht v{ gi c s ch l{ ph|t ra s b n. V{ khng mt ai t nhin sinh ra l{ c v b mt, t ra l{ khng c trong mt thi gian d{i; iu b n l{ th m{ bn phi ct cng l{m ra, l{ mt phn th on trong con ngi bn, l{ th m{ bn cn phi s dng ngay lc u trong qu| trnh quyn r. H~y cho mt phn c| tnh ca bn c th hin ra mi ngi ch n. (Nh trong v d v Oscar Wilde, c| tnh kiu c|ch c truyn t qua qun |o v{ d|ng ngi). Tuy nhin cng nn ph|t ra nhng tn hiu pha trn, mt du hiu n{o m{ khin bn khng ging bn, mt s nghch bin. ng nn lo lng nu nh

ri ni bng cm xc nh nh{ng. N{y ngi bn th}n yu, Cha chc phc cho ch{ng! T b}y gi suy ngh ca ngi n{y s l{ ln suy ngh ca ngi kia. Rivalin quay i, suy ngh nhiu iu. Ch{ng c}n nhc t nhiu pha l do v sao n{ng Blancheflor li pht ch{ng v{ rt cuc n cha ng sau n l{ vic g. Ch{ng xem xt li ch{o ca n{ng, li ni ca n{ng. Rivalin c tng pht mt li suy ngh v vic n{ng th d{i, tt c h{nh vi ca n{ng.nhng do ch{ng khng chc chn c ng c ca n{ng (n{ng h{nh ng t tnh yu hay t s th hn), ch{ng chao o trong s hn tp. ch{ng chp chn trong nhng suy ngh lc th n{y lc th kia. C mt lc, ch{ng i

402

Ph|t nhng tn hiu kh hiu

vic h thp n{y l{ mt iu tiu cc, nh nguy him, t{n nhn; du sao ngi ta cng b li ko v{o iu kh hiu n{y. B QUYT QUYN R Khng c g c th tin thng n s quyn r tr phi bn c th thu ht v{ nu gi c s ch ca nn nh}n. S hin din v mt th x|c ca bn tr th{nh mt s hin din tinh thn u n n |m nh. Tht s ra to nn s dao ng ban u th kh| d d{ng nh mt li n mc li cun, mt c|i lic mt y ng , hay mt im g ni bt bn. Nhng chuyn g s xy ra sau }y? u c ca chng ta b nhng hnh nh dn dp ti tp, nhng hnh nh khng ch t phng tin truyn thng m{ cn l{ nhng hnh nh xut ph|t t nhng x|o trn trong cuc sng hng ng{y. M{ rt nhiu hnh nh n{y rt n tng. Bn tr nn l{ mt th ku ht i s ch , s hp dn bn s mt i nu bn khng ch|ng ln mt th ba ch bn b m hoc ngi ta ngh v bn khi bn vng mt. iu c ngha l{

lch qua hng n{y, ri t nhin qua hng kh|c, cho n khi ch{ng t t by mnh trong chnh c mun ca mnh rng ch{ng ~ bt lc rt khi Nhng vng mc ~ t ch{ng v{o th kh x, t v chng khng bit l{ n{ng chc ch{ng khe mnh hay m au, ch{ng khng th l{m r chng yu hay l ght ch{ng. Khng c nim hy vng hay ni tuyt vng n{o ngn cn ch{ng bc ln hay li xung- nim hy vng v{ ni tuyt vng dn ch{ng ti mt bt ng chng th dt im c. Hy vng ni ln v tnh yu, cn tuyt vng th li bo l{ s cm ght. V mi bt ha n{y m{ ch{ng mt nim tin l{ khng bit nn yu hay l{ ght }y. Cho

403

Ngh thut quyn r

bn ang ha hp trong s tng tng ca h, l{m cho h ngh rng bn c nhiu th hn l{ iu h ang trng thy. Mt khi h bt u t chut hnh nh bn vi lng am m th c ngha l{ h ~ b mc c}u ri. Tuy nhin, bn bt buc phi thc hin iu n{y ngay t u trc khi c|c mc tiu ca bn bit qu| nhiu v{ n tng ca h v bn ~ c n nh. Vic n{y nn thc hin ngay lc h mt ti bn. Bn s to ra c mt cht ngc nhin, mt cht cng thng bng c|ch gi i nhng tn hiu ln ln trong cuc gp u tin: bn c th ra v l{ mt ngi v t, ng nghch, tri thc, d dm; bn cng c th nm cho h c|i nhn ca mt con ngi kh|c na, mt con ngi ma lanh hn, mc c, thoi m|i, bun b~. H~y gi cho mi th thin t. Nu nh c| tnh th hai trong bn qu| mnh, bn s c v nh t}m thn ph}n lit. Nhng h~y l{m cho h phn v}n ti sao bn li c v mc c v bun b~ bn di v lm lnh y tri thc m{ ngng ngnh ca bn, ri bn s to c s ch h. L{m cho h mt s m h h thy c|i m{ h

nn nhng cm gi|c ca ch{ng tri dt n mt bn b khng nh nim hy vng vc ch{ng ng dy, cn ni tuyt vng th y ch{ng i xa. Ch{ng khng tm thy s kin nh n{o trong c hai th cm gi|c n{y. Khi ni tuyt vng x}m chim v{ ni vi ch{ng rng n{ng Blancheflor ca ch{ng l{ k th th ch{ng nn lng v{ tm li tho|t, nhng ngay khi nim hy vng vt n th mang li tnh yu cho ch{ng. B mt ngo{i ca mi bt ng , ch{ng khng bit quay u ch n{o: khng mt ni n{o ch{ng c th i v. ch{ng c{ng ra sc trn chy th tnh yu li p ch{ng quay u v. ch{ng c{ng c gng chy trn th tnh yu s chc chn ko ch{ng quay v.

404

Ph|t nhng tn hiu kh hiu

mun thy, truy bt s tng tng ca h bng c|i lic mt y khiu dm v{o trong linh hn en ti ca bn. Trit gia ngi Hy Lp, Socrates, l{ mt trong nhng bc thy quyn r trong lch s. Nhng thanh nin trai tr i theo ng khng ch b nhng quan im ca ng l{m cho m mn m{ h cn yu lun ng. in hnh l{ sinh vin Alcibiades, mt tay n chi kht ting, ngi ~ tr th{nh mt nh}n vt chnh tr y quyn lc v{o cui th k V trc cng nguyn. Trong mt hi ngh chuyn Plato, Alcibiades ~ miu t nhng nng lc quyn r ca Socrates bng vic so s|nh ng vi nhng hnh nh nh ca thn Silenus. Trong thn thoi Hy lp, thn Silenus kh| xu, nhng cng l{ mt nh{ tin tri thng th|i. V th nhng bc tng ca thn Silenus rng khng v{ khi bn t|ch nhng bc tng ra, bn s thy mt s hnh nh ca nhng v thn trong (s tht bn trong v{ v p bn di c|i b ngo{i khng my hp dn). V{ Alcibiades thy Socrates cng tng t nh th, Socrates qu| xu x n ni mi ngi phi bt di ngi ra, nhng gng mt li ta ra v p bn trong v{ s m~n nguyn. Chnh hiu qu l{m bi ri v{ thu ht mi ngi. Thm mt bc thy quyn r thi c i na l{ Cleopatra, cng ph|t ra nhng du hiu g}y ln ln: theo kin chung l{ b{ c nhng li cun v mt th cht nh cht ging, gng mt, th}n hnh v{ c| tnh; Cleopatra cn c mt tr c cc k minh mn m{ rt nhiu nh{ vn thi vit v b{ vi v nam tnh v mt tinh thn. Nhng c| tnh tr|i ngc n{y cho n ho{ng Cleopatra v phc tp m{ chnh s phc tp mang li cho b{ quyn lc. nm bt v{ nu gi c s ch , bn cn th hin nhng nt thuc tnh quy v bn m{ i ngc li vi v ngo{i, to

405

Ngh thut quyn r

ra c chiu s}u v{ s huyn b. Nu bn may mn s hu c mt gng mt xinh p v{ v v t th bn h~y bc l ra nhng n v iu g en ti, thm ch hi t{n nhn trong tnh c|ch ca bn. Bn khng th qung c|o nhng n bng li ni c m{ phi bng chnh c|ch c x ca bn. Nam din vin Errol Flynn c mt gng mt nam nhi hi thin thn v{ m mt cht bun bun. Tuy nhin, bn di v ngo{i n{y, ph n c th cm nhn c mt s t{n nhn tim n, mt tnh c|ch xu xa, mt kiu nguy him d b khch ng. Vic chi tr s dng nhng tnh c|ch tr|i ngc l{ li cun s thch |m nh. Mt v d i loi nh trn trong gii n l{ n din vin Marilyn Monroe. C c mt gng mt v{ ging ni ca mt thiu n, nhng c cng ta ra mt iu g n tnh v{ quy ph|. Madame Recamier th hin c tt c nhng iu n{y bng |nh mt ca b{, c|i nhn chm ch ca mt thin s, ri bt cht mt iu g vi v n tnh v{ gi tnh xen ln v{o. Vic th hin nhng vai tr thuc v gii tnh l{ mt loi nghch l g}y t m, n c lch s d{i trong ngh thut quyn r. Nhng anh ch{ng Don Juan bc thy ~ l{m c s xinh xn v{ yu iu thc n v{ nhng c g|i im y hp dn nht c c tnh c|ch nam nhi. D vy, chin lc ch c cng lc khi m{ mt tnh c|ch thp km hn c gi n. Nu nh s ln ln gia hai c| tnh qu| hin nhin v{ g}y ni tri th n s c v hi k d v{ thm ch e da na. C g|i im Ngi Ph|p th k 17, Ninon de lenclos c v ngo{i yu iu tht tha, nhng mi ngi gp c u bt di li ngay vi c|i v xng x|o v{ t do trong b{, nhng ch l{ mt nt tnh c|ch thi. Tiu thuyt gia ngi cui th k 19, Gabriele dAnnunzio rt l{ nam tnh trong nhng c|ch tip cn ca ng, nhng trong ng li c mt s du d{ng, mt

406

Ph|t nhng tn hiu kh hiu

s c}n nhc, trn ln v{ mt s thch n mc n tnh, nhng s kt hp c th c tung hng li theo mi c|ch: Oscar Wilde c v ngo{i v{ c|ch c x hi n tnh, nhng c mt s gi nho nh l{ tht ra ng kh| l{ nam tnh ~ li ht c {n ng ln ph n n vi mnh. S kh|c nhau mnh m v ch n{y chnh l{ s pha trn ln ln gia sc ht v c th v{ s lnh nht v tnh cm. Nhng ngi {n ng thch n din nh Beau Brummel v{ Andy Warhol kt hp nhng v ngo{i c th ni bt vi c|ch c x lnh lng, mt khong c|ch gia mi ngi v{ mi th. C hai ngi u rt li cun v{ rt kh s hu c m{ mi ngi d{nh c cuc i ui theo nhng ngi {n ng nh th. Nng lc ca ngi m{ ta r r{ng khng th c c n{y l{ mt s quyn r y ma lc. Chng ta mun c l{ ngi i chinh phc h. H cng gi mnh trong s lp lng v{ huyn b, hoc ni chuyn rt t hoc ch ni v nhng vn mt ni m{ thi, nh nh{ng khi gi ln chiu s}u c| tnh m{ bn chng bao gi c th vn ti. Khi Marlene Dietrich bc v{o phng, hay n d mt bui d tic th tt c mi cp mt u dn v b{. V{ b{ c mt v dng dng l~nh m. C {n ng ln {n b{ u b Marlene |m nh, h ngh n c rt l}u sau nhng k c kh|c ca bui ti ~ dn phai. H~y nh rng n tng ban u (s li cun) l{ rt quan trng. Bn th hin qu| nhiu ham mun c g}y s ch th bn ~ ra du hiu khng an to{n v{ thng thng s khin mi ngi b i ht. Mt kh|c, t v lnh lng v{ v t th khng ai thm n gn bn na. C|i mo }y l{ phi kt hp c hai th|i trn cng mt lc. }y l{ iu thit yu ca vic chinh phc.

407

Ngh thut quyn r

C l bn c mt s ni ting v mt phm cht c bit m{ khi mi ngi thy bn th ngay tc khc trong u h ngh n phm cht . Bn nn nu ly s ch ca mi ngi bng c|ch t ra ng sau s ni ting n{y cn c mt v{i phm cht kh|c na ang n mnh. Khng ngi n{o s hu mt s ni ting y ti li v{ en ti hn Lord Byron. iu khin ph n m mt Byron l{ ng sau v b ngo{i khinh khnh v{ lnh lng ca ng, h c th cm nhn c rng Byron tht ra rt l~ng mn, thm ch l{ ngi sng v tinh thn. Byron ph trng ra bng v su mun v{ thnh thong c h{nh vi ngha hip. Nhiu ph n b ngn ng v{ ln ln, h ngh l{ h c th l{ ngi hng Byron ti iu tt p, bin Byron th{nh ngi tnh trung th{nh. Khi mt ph n p mt ngh nh th n{y th ngi ~ ho{n to{n trng phi ba m ca Byron ri. Chng c g kh khn to ra hiu qu quyn r nh th. Bn nn c mi ngi bit n l{ mt ngi ni ting l{ hp l, nh l{ gi n iu g g}y phi l. Johannes, ngi tng thut li Nht k ca k quyn r ca Kierkegarrd, lc u c x vi c b Cordelion bng v nh~ nhn lch thip kiu b{n tho cng vic, v danh ting n{y ca ng s a c g|i n vi nhng g mong i. Tuy nhin, Cordelia ngay t u ~ nghe lm c ng nhn xt v ng cn c nhng tnh c|ch thi s v{ hoang di. V{ n{ng Cordelia ~ b khch ng v{ t m. Nhng nguyn tc n{y c nhiu ng dng vt xa hn c vic quyn r tnh dc. gi c s ch ca ng o qun chng, quyn r h ngh v bn th bn cn phi l{m ln ln mi du hiu v bn. Bn trng b{y ra qu| nhiu v mt phm cht ca mnh (cho d phm cht l{ cao qu nh kin thc v{ nng lc). Mi ngi s cm thy rng bn thiu tnh nh}n vn. Tt c chng ta u phc tp v{ m h, y ry nhng thi thc m}u thun, nu

408

Ph|t nhng tn hiu kh hiu

bn ch th hin ra mt mt cho d l{ mt tt ca bn th bn s g}y |p lc thn kinh ln h. H s nghi ng bn l{ hng ngi o c gi. Mahatta Gandhi, mt hnh nh th|nh thin, ~ cng khai th nhn ~ c nhng cm xc gin d v{ mu vic phc th. John F.Kennedy, hnh nh y quyn r ca nc M ca mi thi i l{ mt nghch l sng ng: Kennedy l{ mt qu tc vng Bin ng vi mt tnh yu ca mt ngi bnh thng, ca mt nam nhi, mt anh hng thi chin, m{ bn li c th cm nhn c s nhu nhc yu ui v{ mt nh{ tri thc yu mn vn ha thnh h{nh. Ngi ta b ht n vi Kennedy ging nh c}u chuyn ng ngn ca Wilde v nhng thanh st. B mt s|ng chi c l l{ mt nt duyn t im thm, tuy nhin iu thu ht |nh mt ca bn v{o mt bc tranh chnh l{ chiu s}u nhn thc, mt s m h khng th din t c v{ mt s phc tp mang tnh siu thc. BIU TNG Bc m{n Nh{ h|t. Trn s}n khu, nhng np gp m{u sm nng n ca bc m{n thu ht |nh mt ca bn vi b mt nh thi min ca nhng np gp . Tuy nhin iu m{ thc s cun ht bn chnh l{ iu bn ngh c|i g xy ra sau bc m{n: mt c|i nhn trm, mt s |m th b mt, mt iu g s xy n. Bn cm thy s hi hp ca mt kh|n gi s xem m{n trnh din. IM YU Tnh phc tp m{ bn ra tn hiu cho ngi kh|c bit s ch nh hng n h mt c|ch chnh x|c nu h c kh nng thng thc s huyn b. Mt v{i ngi th thch mi th n gin v{ thiu kin nhn eo ui mt ngi m{ khng c nhng

409

Ngh thut quyn r

iu . H thch c phn chiu chi chang v{ b |p o. C g|i im bc thy Belle Epoque, hay cn c bit n l La Belle Otero, ng dng mt th ma thut phc tp ln nhng ha s v{ nhng nh}n vt trong chnh tr ~ v c, tuy nhin trong vic ng x vi mt ngi {n ng thch nhc dc v{ n gin th Belle s khin h ngc nhin vi v p lng ly. Khi ln u gp mt ngi {n b{, Casanova c th n mc vi v li cun nht, n{o l{ n trang cng vi nhng m{u sc s|ng chi l{m l mt ngi {n b{ . Casanova s dng n phn ng ca mc tiu c chng c g|i s i hi b chinh phc theo kiu phc tp hn hay khng. Mt v{i nn nh}n ca ng, c bit l{ nhng c g|i tr, khng cn g hn ngo{i v lng ly v{ ngoi hnh p m hn (}y thc s l{ iu m{ h mun) v{ vic quyn r s dng li mc . Mi chuyn ph thuc v{o mc tiu ca bn: ng c mt cng to ra s s}u lng cho nhng ngi v cm vi iu , hay nhng ngi c chn ch hay b s s}u lng l{m x|o trn. Bn c th nhn ra c nhng loi ngi nh th bi nhng s thch th nhng c|i n gin hn trong cuc sng, bi s thiu kin nhn cho mt c}u chuyn mang nhiu sc th|i hn. Vi h, h~y cho mi th n gin.

410

4 T RA L TH MI NGI MUN CHIM HU TO TH TAM GIC

t ai b li cun bi ngi b tr|nh n hay b mc; ngi ta n vi nhng ngi li cun c h. Ta thng mun nhng g ngi kh|c mun. ko c nn nh}n li gn v{ l{m h khao kh|t mun s hu c bn, phi to c mt tho|ng mong mun rng bn mun c nhiu ngi yu thch v{ theo ui. H s ui theo c|i h o th{nh ngi c yu thch hn, l{ ngi chim c bn trong s ng nhng ngi theo ui. To o gi|c c yu thch bng c|ch tp trung quanh bn nhiu ngi kh|c gii bn b, ngi tnh c, nhng ngi ang theo ui hin ti. H~y to th tam gi|c kch thch h chng i nhau v{ n}ng gi| tr ca bn ln. H~y to dng danh ting cho mnh: nu c nhiu ngi ph phc di ch}n bn, t hn phi c l do. TO RA CHUYN TNH TAY BA Mt bui ti nm 1882, Paul Ree, mt trit gia ngi Ph 32 tui, lc sng Rome, n thm ngi nh{ ca mt ph n ln tui, b{ ang kinh doanh mt tim thm m cho nhng nh{ vn v{ ha s. Ree ch n mt ngi mi dn ti , mt c g|i 21 tui tn l{ Louvon Salome ~ n Rome vi m trong k ngh. Ree t gii thiu mnh vi c g|i v{ c hai ngi bt u ni chuyn ti tn m khuya. Nhng quan im v Thin cha gi|o v{ o l ca Salome u trng vi quan im ca Ree; n{ng ni v quan im ca mnh mt c|ch mnh m, cng trong lc |nh mt

411

Ngh thut quyn r

ca Salome c v nh t|n tnh Ree. Trong v{i ng{y sau, Ree v Salome i do rt l}u trong th{nh ph. Ree b t}m tr ca Salome g}y t m nhng vn ln ln vi nhng th tnh cm m{ Salome khi ln, Ree mun c thi gian vi n{ng. Ri, mt ng{y kia, n{ng khin ch{ng git mnh vi mt ngh: Salome bit Ree l{ bn th}n thit vi trit gia Friedrich Nietzsche v{ cng mun n thm nc . N{ng ni, c ba ngi cng i du lch vi nhau - khng hn th, tht ra l{ sng chung vi nhau theo trit l chuyn tnh tay ba. Ree thy kin n{y hay. Ree vit th cho bn mnh k v Salome, miu t n{ng ~ mong mun gp ng nh th n{o. Ch sau mt v{i l| th nh th, Nietzche vi v{ng n Rome. Ree mi ch yu l{m Salome h{i lng v{ g}y n tng cho n{ng. Ree cng mun xem coi Nietzche c chung nhit tnh vi kin ca c g|i tr n{y khng. Nhng ngay khi Nietzche n, mt chuyn khng thoi m|i xy ra. L{ mt trit gia ln, lc n{o cng c th}n mt mnh nhng ~ b Salome m hoc. Thay v c ba ngi h cng nhau ni chuyn tri thc th Nietzche c v ang }m mu c chim Salome cho ring mnh. Khi Ree bt gp Nietzche v{ Salome ni chuyn m khng c ng th ng run ln v ghen tc. Pht l trit l mi tnh tay ba : Salome l{ ca ng, ng ~ gp n{ng trc v{ ng s khng chia s n{ng cho ti k bn nghe v mt qu ng m{ ti tng c bit. ngi n{y mc d h{i lng v v bn ngo{i ca mnh v{ v h{nh vi khim tn v{ cng l{ mt chin binh nhiu kh nng, mc cho anh ta khng ni tri lm bi v nhng li nhn xt v bt c c tnh n{o ca anh ta u khng tm ra c nhiu ngi xng l{ i th ca hay cao tay hn anh ta. Tuy nhin, may mn ~ n , c mt qu

412

T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

ai ht thm ch vi ngi bn tt ca ng. Cng v vy m{ ng mun n{ng mt mnh. Ch c lc Ree mi t|n tnh n{ng v{ thng th c. Madame Salome ~ ln k hoch h tng c con g|i quay v Nga, nhng n{ng Salome th li mun CH}u ]u. Thy vy Ree xen v{o, mi Salome i du lch n nc c v{ gii thiu h vi m ng. Ree ha l{ m ng s chm sc c g|i v{ l{m bo mu cho n{ng. (Ree tha hiu m ng l{ mu ngi chm sc d nht). Madame Salome ng ngh n{y, nhng Nietzche th khng d g b lung lay: Nietzche quyt nh i chung vi h trong chuyn i v hng Bc n nh{ ca Ree nc Ph. Trong chuyn i, Nietzche v{ Salome i do vi nhau, v{ khi h tr v, Ree c cm gi|c l{ c iu g v x|c tht ~ xy ra gia hai ngi h. Ree si m|u ln. Salome ang vut khi vng tay ng. Cui cng nhm ngi b chia t|ch, b{ m quay tr v nc Nga, Nietzche n ch ngh h ca ng Tautenberg, Ree v{ Salome li ti nh{ ca Ree. Nhng Salome khng li

b{ yu ng say m. Qu b{ n{y bit l{ anh ta cng c cm nhn ging nh mnh, v{ khi tnh yu trong c ng{y mt gia tng theo tng ng{y, khng c c|ch n{o hai ngi ni chuyn vi nhau c na, th l{ c n{ng lin tit l nhng cm xc ca c cho mt c g|i kh|c na, ngi m{ c hy vng s gip cho c trong chuyn n{y. By gi c bn ca c th khng p v{ cng khng cng giai cp vi c; v{ khi c bn nghe ngi {n ng tr ni mt c|ch yu thng (ngi n{y c cha bao gi gp)v{ bt u nhn ra rng ngi ph n kia, ngi m{ c bn bit l{ cc k thn trng v{ khn ngoan, ngi ~ yu anh ta khng li n{o c th din t c, c bn ngay lp tc

413

Ngh thut quyn r

l}u: n{ng chp nhn li mi n thm Nietzche Tautenburg m khng c ai i theo cng. Vng mt Salome, Ree gm nhm trong nhng nghi ng v{ gin d. Ree mun n{ng hn bao gi ht v{ ~ chun b tng gp i li n lc ca Ree. Cui cng th Salome cng quay v, Ree trt s cay ng ln n{ng, phn i Nietzche m~nh lit, ph ph|n trit l ca Nietzche v{ nghi ng nhng ng c ca Nietzche i vi c g|i. Nhng Salome ng v pha ca Nietzche. Ree tuyt vng v{ cm nhn ng ~ mt n{ng. Tuy nhin v{i ng{y sau Salome l{m Ree ngc nhin ln na: Salome ~ quyt nh n{ng mun sng vi Ree, ch mt mnh Ree m{ thi. Cui cng th Ree cng c c c|i ng mong ch. Cp v chng nh c Berlin, h mn mt cn h sng vi nhau. Nhng lc by gi, ng nh Ree lo lng, chuyn c ~ lp li. hai ngi chung sng vi nhau nhng xung quanh Salome c nhng ch{ng trai tr n t|n tnh n{ng. Ngi yu ca nhng tri thc Berlin th ngng m tinh thn t do ca Salome, s t chi

tng tng ra rng anh ta chc chn rt l in trai, l{ ngi thng minh nht, ngi thn trng nht trong c|nh {n ng, v{ ni ngn li l{ mt ngi xng |ng nht cho tnh yu ca c. Cho nn, d cha bao gi mt n anh ta, nhng c bn ~ yu anh ta mt c|ch say m n ni c vch ra k hoch ot anh ta cho mnh ch khng phi cho bn mnh. V{ vi suy ngh n{y c bn ~ tin n vi cht n lc ca mnh, bi v thc ra c bn l{ ngi ph n c t|n tnh nhiu hn l{ i t|n tnh ngi kh|c. V{ b}y gi chng ta h~y nghe n on kt qu| tt p ny: khng lu sau khi xy ra chuyn n{y, mt l| th m{ c ~ vit cho ngi mnh yu ~ ri v{o tay mt ngi ph

414

T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

tha hip ca Salome, Salome lun lun c nhng ngi ph n ca nhng ngi {n ng v}y quanh, |m ch b{ l{ Phu Nh}n. Mt ln na, Ree thy bn th}n mnh cnh tranh vi s ch vi Salome. Tuyt vng, v{i nm sau Ree ri b n{ng v{ cui cng t vn. V{o nm 1911, Sigmund Freud gp Salome (lc c bit n l{ Lou Andreas Salome) ti mt hi tho c. salome ni b{ mun cng hin bn th}n mnh cho phong tr{o phn tch t}m l, v{ Freud thy b{ tht m ly, mc d cng nh nhng ngi kh|c, Freud tha bit c}u chuyn tnh tai ting ca b{ vi Nietzche. Salome khng c cht kin thc nn n{o v ph}n tch t}m l hay c|c phng thc iu tr, nhng Freud ~ nhn Salome v{o nhm t ca ng- nhng ngi tham d nhng b{i thuyt ging ring vi ng. Ngay sau khi gia nhp v{o nhm n{y, mt trong nhng sinh vin xut sc v{ y trin vng ca Freud l{ tin s Victor Tausk ~ yu b{ Salome (Victor nh hn b{ nhng 16 tui). Mi quan h ca Salome vi Freud l{ tnh bn thun khit, nhng Freud ~ cc k yu mn

n kh|c, ngi n{y th v p, s duyn d|ng khng km g c. T , ging nh nhng ngi ph n kh|c, c cng t m v{ hng say mun bit nhng iu b mt, c m bc th ra v{ c. C bn n{y nhn ra rng bc th c vit nng n{n, bng nhng t ng tha thit yu ng nht, lc u c hi xc ng bi v c bit rt r bc th l{ t ai n v{ ngi c nhn bc th. Tuy nhin, sau , nhng t ng m~nh lit trong bc th c c, trong t}m tr c nhng li l c lp i lp li v{ c c}n nhc l{ loi {n ng n{o m{ c th khi m{o ln c mt tnh yu ln n nh th, v{ ngay lp tc bn th}n c yu anh ta lun. Bc th r r{ng l{ c hiu lc hn nhiu nu ngi

415

Ngh thut quyn r

b{ ri. ng ch|n nn khi khng thy b{ tham d bui hc ri ng gi li hi thm v{ tng hoa cho b{. Vic Salome c lin quan trong chuyn tnh vi Tausk khin ng ghen tc d di v{ ng bt u cnh tranh gi{nh s ch ca b{. i vi Freud Tausk ging nh mt a con trai, nhng li l{ mt a con trai ang e da cp i ngi yu thun khit ca ngi cha. Tuy nhin, Salome nhanh chng ri khi Tausk. B}y gi tnh bn ca b{ v{ Freud mnh m hn bao gi ht v{ n ko d{i cho n khi b{ qua i v{o nm 1937.

Gii thch: {n ng khng ch yu Lou Andreas-Salome, h b c|i khao kht c chim hu b{ |p o, git mnh b{ ra khi ngi kh|c, c t h{o l{ ngi ch s hu th}n th v{ tinh thn ca b{. H him khi n{o thy Salome mt mnh, b{ lun lun c nhiu ngi {n ng kh|c v}y quanh. Khi thy Ree thch mnh, Salome cp ao c c gp Nietzche. iu n{y ~ khch ng Ree v{ l{m cho ng mun kt hn vi b{ v{ gi b{ li cho mnh. Nhng Salome li mt mc i gp bn (Serge Moscovici, thi i ng c: lun |n trong lch ca ng. Nhng l| th Ree gi cho s v t}m l hc h{ng lot,

{n ng t mnh vit cho c g|i y. Mi chuyn din bin nh mi khi: ho{ng t chun b sn liu thuc c git ngi nm th mn n ca ho{ng t, cho nn thit ti nghip cho ngi ph n y, c ~ qu| tham lam mi ung tnh dc c chun b cho ngi kh|c. C th ni c g hn na? c}u chuyn khng cn g b mt ri, mi chuyn qu| tin trin n ni m{ cn c nhiu ph n kh|c, mt phn hi ngi kh|c v{ mt phn theo gng h, ~ t mi s chm sc v{ n lc trong vic ot c tnh yu ca ngi {n ng, h ch che gi{nh nhau nh nhng cu b ginh nhau tri nho.

416

T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

Nietzche ~ biu l ra c mun ca ng d{nh cho ngi {n b{ n{y, chnh c mun n{y ca Ree ~ nhen ln c mun ca chnh Nietzche d{nh cho Salome ngay c trc khi Nietzche gp Salome. Mi ln mt trong hai ngi {n ng mt mnh vi Salome th ngi cn li mt t ch. Ri sau n{y, nhng ngi {n ng gp Salome u bit n chuyn tnh y tai ting vi Nietzche, m{ iu n{y ch l{m tng thm s thm mun c chim hu b{, c cnh tranh vi k c ca Nietzche. Tng t, s yu thng m{ Freud d{nh cho b{ tr ra th{nh s thm kh|t tim n khi Freud phi ganh t vi Tausk v ~ d{nh c nhiu s ch ca b{. V{ khi h u | tranh gi{nh b{ th l{ lc b{ c quyn lc, c tt c mi ngi thm mun m{ b{ li khng hng v ai ht.

c J.C Whitehouse bin dch.)

S l{ mt iu thun li qu| sun s cho bn gii khu}y mt qu c m{ bn t c vi nhiu ph n cng yu bn, v{ nhng bc tin mang tnh quyt nh m{ nhng ngi ph n ~ l{m; bi v iu n{y s khng ch chng t c rng bn l{ ngi c nhiu ph n yu thch v l mt ngi {n ng ca s knh n ch thc, m{ iu n{y cng s thuyt phc c c g|i y rng c g|i cng s c c mun ca chng ta d{nh c c|i iu vinh d y cho mt ngi hu nh lun lun bao nu c mt trong danh gm nhng c}n nhc thuc v x~ hi: s|ch nh th, v{ c g|i chng ta b thu ht bi nhng ngi i s c t|n dng theo thu ht ngi kh|c. Chng ta mun s cng mt kiu trong s hu h v{ cp h i. Bn c th tin hin din ca nhng v{o tt c tr nhm nh y m bn ngi bn g|i kh|c ca c. iu n{y s l{m cho

417

Ngh thut quyn r

mun, nhng ri cui cng nhng tr nhm nh cn c thc hin vi s kiu cng v{ tham lam. ng n{i n v{ ln mt dy i v s ch k ca ngi kh|c, nhng h~y s dng n mt c|ch n gin i vi li th ca bn. hnh bng m{ bn c nhng ngi kh|c thm mun s khin bn tr nn hp dn i vi nhng nn nh}n ca bn hn l{ v p ca gng mt bn hay th}n hnh ho{n ho ca bn. m{ c|ch c hiu qu nht to ra c hnh bng l{ to ra c chuyn tnh tay ba: t mt ngi v{o gia bn v{ nn nh}n ca bn, v{ l{m cho nn nh}n ca bn nhn thc c ngi kia mun bn nhiu n mc n{o. im th ba trong cuc tnh n{y l{ bn khng nht thit phi c mt ngi: xung quanh bn c nhng ngi ngng m mnh, tit l ra nhng ngi bn chinh phc trong qu| kh- ni c|ch kh|c, bn bc cho mnh mt thn sc khao kh|t. L{m cho nhng mc tiu ca bn cnh tranh vi qu| kh v{ hin ti ca bn. h s thm mun s hu bn cho bn th}n h, cho bn quyn lc to ln min l{ bn tho|t khi s nm gi ca h. nu bn khng l{m cho mnh tr th{nh

c g|i thch th, v{ bn khng cn phi ngc nhin nu c n{ng th nghim s ngng m ca mnh v tnh c|ch ca bn bng vic cho{ng tay quanh c bn ngay ti ch.
(Loila Montez, ngh thut v{ nhng b mt ca c|i p; nhng gi cho qu ng trong ngh thut quyn r).

Ci khao kht c bt chc Girard ny ra khi mt ch th c| nh}n thm mun mt vt bi v mn c mt ch th kh|c na mun c, }y ch th c| nhn c ch nh l{ i th: khao kh|t c nn theo khun mu da trn c|c ham mun hay c|c h{nh ng ca ngi kh|c. Philippe LacoueLabarthe ni: l thuyt

418

T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

mc tiu ca s thm mun, v{ bn s kt thc s n l i vi nhng ngi bn thch h s b bn ngay khi h ht thch th bn. Mt ngi s thm mun bt c vt g min l{ ngi b thuyt phc rng ~ c mt ngi na thm mun, ngi m{ h ngng m. Rene Grard B QUYT QUYN R Chng ta l{ nhng sinh vt x~ hi, v{ ta b nhng s thch v{ ham mun ca ngi kh|c t|c ng mnh m. H~y th tng tng mt s tp trung x~ hi ln. bn nhn thy mt ngi c n, khng mt ai ni chuyn trong mt thi gian d{i, v{ l{ ngi i lang thang mt mnh khng c ngi bu bn, phi chng c mt s c lp anh ta? Sao anh ta c mt mnh, sao anh ta li b xa l|nh? Chc chn phi c mt l do. Cho n khi c mt ai thy ti nghip m{ n bt chuyn vi anh ta. Anh ta c th ra v bt cn v{ khng h mong mun. Nhng ng kia, trong mt gc kh|c, l{ mt ngi ph n c mi ngi v}y quanh. H

cn bn da trn s ph}n tch ni ting ca Girard l{ mi s thm mun u l{ s thm mun ca ngi kh|c (v{ khng ch ngay lp tc ham mun mt vt), mi cu trc ca s thm mun u theo kiu tay ba (bao gm thm mt ngi kh|c ngi trung gian hay mt kiu mu- m{ s tham mun ca h u bt chc ngi kh|c), cho nn mi s ham mun l{ t s khi u c cp n bng lng hn th v{ s knh ch; ni ngn gn, ngun gc ca s thm mun l{ s bit trc, v{ khng c s thm mun n{o ~ tng c to ra m{ thm mun khng g}y khao kh|t s cht s bin mt ngay tc khc ca mt kiu mu hay mt c| tnh in hnh

419

Ngh thut quyn r

ci khi c bnh lun, v{ khi h ci th nhng ngi thch s ham vui lin gia nhp v{o. Khi c g|i i vng quanh h cng i theo. Gng mt ca c bng ln sc thu ht. iu n{y l{ c l do ca n. D nhin trong c hai trng hp trn rt cuc th cng khng c l do g l gii ht. ngi {n ng b l~ng qun trn c th c nhng c| tnh, c cho l{ bn ~ bt chuyn vi anh ta, nhng hu nh bn s khng ni }u. S thm mun l{ mt o tng quen thuc. khi ngun ca s thm kh|t n{y, c|i bn ni hay c|i bn l{m, hay bt c s kho|c l|c hay t qung c|o bn th}n mnh t hn l{ cm nhn ngi thm mun bn. bin s thch ca mc tiu ca bn th{nh mt s thch su sa hn, th{nh mt ham mun, th bn cn l{m cho h thy bn l{ mt ngi m{ ngi kh|c phi thm mun v{ p tnh cm vi bn. ham mun l{ s kt hp va mang tnh bt chc (chng ta thch nhng c|i m{ mi ngi cng thch) va mang tnh cnh tranh ( chng ta mun ly li nhng c|i m{ ngi kh|c c). Khi cn l{ con nt

n{o ~ l{m tng s thm kht. (James Mandrell, DON

JUAN V[ S KNH TRNG.)

Ngi quen bit mi ca chng ta ging nh cu con trai th thit l{ phin phc. Nhng chng l nhng iu tt p nht trong cuc sng li min ph ht cho tt c mi ngi sao? Mt tri soi ta ln mi ngi. Mt trng cng vi v s nhng v sao thm ch cn dn li cho nhng con vt n c|nh ng. Bn c th ngh c iu g |ng yu hn l{ con sng? Nhng con sng chy trn to{n th gii. Tnh yu mt mnh ri th mt iu g ln lt hn l{ th |ng t h{o c khng? Chnh x|c l{ iu , ti khng h mun bt k mt iu tt p n{o trong cuc sng tr phi c ngi ganh t vi

420

T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

th chng ta mun c chim s ch ca cha hay ca m, mun ko s ch ra khi nhng ngi anh em kh|c.

nhng iu . (Petrinius,
the Satyricon, do J.P.Sullivan bin dch)

Cm gi|c knh chng nhau n{y lan ta khp ham mun ca con ngi, lp i lp li trong sut cuc sng ca chng ta. Lm cho ngi ta cnh tranh gi{nh s ch ca bn, l{m cho h thy bn c mi ngi sn n. Lc v thm kh|t to|t ra bao bc ly bn. Nhng ngi ngng m bn c th l{ bn b hay thm ch l{ nhng ngi i cu hn bn. c th coi l{ kt qu ca chuyn hu cung. Em g|i ca vua Napoleon, b{ Pauline Bonaparte ~ n}ng thm gi| tr ca b{ trong mt ca c|nh {n ng bng c|ch lun lun c mt nhm nhng ngi {n ng sng b|i b{ v}y quanh bn nhng bui v hi v{ d tic. Cng c th nhng ngi {n ng n{y n thun ch l{ bn b m{ thi hoc thm ch h c th l{ mt l n theo, mt im da ca b{. Nhn thy nhng ngi n{y cng ng rng Bonaparte rt |ng gi| v{ c mi ngi ham mun, mt ngi {n b{ c gi| tr tranh gi{nh ly. Cng th, Andy Warhol c nhng ngi th v v{ nhng ngi p m ly v}y quanh. c mt trong |m ngi nh th n{y bn cng phi c c sc ham mun. Bng c|ch t bn th}n ca mnh v{o gia nhm ngi n{y, Andy ~ dy ln s thm mun ca con ngi s hu ng. Nhng b{i thc h{nh nh th n{y khng ch kch thch nhng ham mun cnh tranh, vic thc h{nh n{y nhm v{o yu im chnh ca con ngi: l{ tnh kiu cng v{ lng t trng. chng ta c th chu ng c cm gi|c c thm mt ngi na t{i gii hn, nhiu tin hn; nhng ta li k th chp nhn c mt

421

Ngh thut quyn r

i th c nhiu ngi ham mun. u th k 18, Cng tc Richelieu, mt tay chi bi c b, ~ tm c|ch quyn r cho c mt ph n tr, mt ph n rt tn ngng tn gi|o nhng chng ca c l{ mt k n n thng xuyn i xa. Ri Richelieu tin ln chinh phc thm ngi h{ng xm trn lu ca ngi ph n tr n{y, l{ mt ga ph. Khi m{ hai ngi {n b{ cng ph|t hin ra Richelieu trong cng mt m qua li vi hai ngi th h phn i ng. Mt ngi {n ng km ci hn c l ~ b trn ri, nhng khng phi l{ Richelieu; ng hiu c s vn ng ca tnh kiu cng v{ s thm mun. khng ngi {n b{ n{o mun cm nhn ng thch ngi ph n n{o hn. V{ do ng ~ xoay x d{n xp mt chuyn tnh tay ba, bit rng b}y gi c hai ph n s u tranh coi ai l{ ngi c Richelieu thch nht. Khi tnh kiu cng ca con ngi t n mc nguy him, bn c th khin h l{m bt c iu g bn mun. Theo Stendhal nu bn thch mt ph n th h~y ch n ch (em) g|i ca ngi . Chuyn n{y s to ra mt s ham mun tay ba. Danh ting ca bn (mt qu| kh lng danh ca mt ngi i quyn r) l{ mt c|ch hiu qu to ra s thm mun. {n b{ th mnh i theo bc ch}n ca Errol Flynn khng ch v ng c gng mt in trai, v{ chc chn khng v kh nng din xut ca ng, nhng l{ do s ni ting ca ng. H bit l{ nhng ngi ph n kh|c cng s thy ng v hp dn khng cng li ni. Mt khi Errol Flynn ~ to lp c danh ting , ng khng cn phi ui bt ph n na m{ chnh h s n vi ng. Nhiu ngi {n ng tin rng, mt s ni ting v n chi phng ~ng s khin cho ph n s h~i hoc khng cn tin tng h v{ cho nn s gim bt vic n chi li, iu n{y ho{n to{n sai lm ri. tr|i li, vic n{y khin cho {n ng c sc ht nhiu hn. N cng tc Montpesier,

422

T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

the Grande Mademoiselle ca nc Ph|p th k 17 ~ bt u bng c|ch c c mt tnh bn vi Lauzun n chi {n m, nhng ri mt ngh ny ra khin b{ phin mun: nu mt ngi trong qu| kh ca Lauzun khng coi b{ c th l{ ngi yu ca Lauzun, th th ngi sai lm l{ b{. S lo lng n{y dn dn y b{ vo vng tay hn. l{ mt phn trong danh s|ch nhng ngi b chinh phc ca con ngi quyn r c th l{ vn |ng c t h{o v{ kiu cng. Chng ta rt vui c c ngi bn nh th, tn tui ca chng ta s c bit n nhiu khi l{ ngi yu ca anh (c) ta. S ni ting ca chnh bn c l s khng my thu ht, nhng bn phi bit tm mt c|ch ng n nn nh}n ca bn rng nhng ngi kh|c, rt nhiu ngi kh|c thy bn m{ thm mun, iu n{y khng ging nh mt nh{ h{ng c nhiu b{n b trng thuyt phc bn khng i v{o. S a dng trong chin lc tay ba n{y l{ vic s dng n s tr|i ngc: khai th|c cn thn nhng ngi nh{m ch|n v{ khng my hp dn c th y mnh s hp dn ca bn bng c|ch so s|nh. V d, trong quan h x~ hi, bn h~y chc chn rng mc tiu ca bn ang ni chuyn vi mt ngi c th}n |ng ch|n nht. Bn s n cu h v{ mc tiu ca bn s rt vui sng nhn thy bn. trong cun Nht k ca ngi quyn r ca Soren Kierkegarrd, Johannes ~ c nhiu d{n xp cho c g|i tr ng}y th Cordelia. Vn bit Edward (bn ca Cordelia) l{ mt k mc c v{ nh{m ch|n mt c|ch v vng, Johannes khuyn khch ngi {n ng n{y n t|n tnh c g|i; mt v{i tun ch n Edward s l{m cho |nh mt ca c g|i i lang thang tm kim mt bng hnh kh|c, bt c ai kh|c, v{ Johannes d|m chc l{ cp mt s dn v pha ng. Johannes ~ chn i theo chin lc v{ thao din c k nng, nhng hu nh trong bt k mi trng x~ hi n{o cng s

423

Ngh thut quyn r

cha ng nhng m}u thun m{ bn c th tn dng n mt c|ch t nhin. N din vin ngi Anh, Nell Gwyn, sng th k 17 ~ tr th{nh Phu nh}n chnh thc ca Vua Charles II bi v tnh h{i hc v{ s t nhin ca b{ ~ to cho b{ c c nhiu s thm mun hn trong s nhng qu b{ kiu cng t ph v{ cng nhc (nhng qu b{ c vua Charles quyn r). Khi n din vin ngi Thng hi, Jiang Qing, gp Mao Zedong v{o nm 1937, b{ khng cn phi b sc nhiu quyn r Mao. Nhng ngi {n b{ kh|c sng trn vng ni ch ng Yenan th n mc y ht nh {n ng, v{ dt kho|t l{ khng c n tnh cht n{o. Hnh nh Jiang mt mnh ~ quyn r Mao ri, anh ta ngay lp tc b v mnh m{ n vi Jiang. tn dng c nhng s tr|i ngc, bn hoc l{ trin khai n ra hoc trng b{y nhng thuc tnh thu ht ra ( nh tnh h{i hc, hot b|t, v{ v}n v}n), nhng thuc tnh him c nht trong mt nhm x~ hi ca bn, hay bn chn mt nhm ngi m{ trong nhm nhng phm cht t nhin ca bn him c v{ bn s ta s|ng. Vic s dng nhng iu m}u thun c nhng kt qu trong chnh tr to ln, bi v mt nh}n vt l{m chnh tr cng phi quyn r v{ c v |ng c thm mun. h~y hc c|ch ph trng ra nhng tnh c|ch m{ i th ca bn khng h c. Vua Peter II ca nc Nga, th k 18, l{ mt ngi kiu cng v{ v tr|ch nhim, v th m{ v ca ng, b{ Catherin the Great, ~ l{m tt c mi th c v khim tn v{ |ng tin cy. Khi Vladimir Lenin quay v nc Nga v{o nm 1917, sau khi vua Nicholas nh b ph ngi, th Lenin ~ l{m mt cuc biu din v s quyt o|n v{ tnh k lut, th hin mt c|ch kh| chnh x|c m{ khng mt nh{ l~nh o n{o l{m c trong thi ng. Trong cuc chy ua v bu c chc tng thng M nm 1980, tnh thiu quyt t}m ca

424

T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

Jimmy Carter ~ l{m cho c|i ch hng n mt mc ch duy nht ca Ronald Reagan c v nh |ng khao kh|t. Nhng s m}u thun l{ s quyn r mt c|ch ni tri bi v chng khng ph thuc v{o li ni ca chnh bn hay s t qung c|o mnh. Cng chng c mt c|ch v thc v chng v{ thy iu n mun h thy. Cui cng, nu bn ra v nh ang c nhiu ngi kh|c na thm mun th iu s tng thm gi| tr ca bn, nhng thng thng th bn th hin bn th}n nh th n{o c th g}y nh hng. Bn ng cho mc tiu ca bn thng xuyn thy bn; h~y gi khong c|ch, ra v khng th vi ti c, ngo{i tm vi ca h. Mt vt him v{ kh c c ni chung rt c gi| tr. BIU TNG Chic cp chin thng. iu l{m cho bn mun ot c chic cp, v{ mun thy chic cp nh l{ mt c|i g c gi| tr |ng t ly, chnh l{ c|i nhn ca nhng i th cnh tranh kh|c. Mt v{i ngi, khng c tinh thn nh}n o, c th mun thng cho mi ngi v s c gng, nhng th th chic cp s mt i gi| tr ca n. Chic cp khng ch tng trng cho chin thng ca bn m{ n cn l{ s tht bi ca k kh|c. IM YU Khng c iu ngc li. L{m xut hin c mun trong con mt ca ngi kh|c l{ mt vic l{m rt cn thit.

425

5 TO NHU CU KHI GI LO LNG V BT MN

Mt ngi ho{n to{n h{i lng vi chnh mnh khng th b quyn r. Cng thng v{ khng ha hp phi c tim nhim v{o t}m tr con mi. Khi gi trong h cm gi|c bt m~n, khng h{i lng vi tnh cnh ca mnh v{ vi chnh mnh: cuc i h thiu tnh phiu lu, h b lc hng khi nhng l tng thi trai tr, h ~ tr nn ch|n ngt. Cm gi|c thiu thn bn to ra s gip bn c ch trng in khuyt bng chnh hnh nh ca mnh, l{m h thy bn c}u tr li cho vn ca h. Ni au v{ lo }u l{ tin th}n ca kho|i lc. H~y hc c|ch to nhu cu v{ sau |p ng nhng nhu cu y. TO VT THNG LNG Ti mt th trn v khai th|c than Eastwood, trung t}m nc Anh, c David Herbert Lawrence c mi ngi coi l{ mt g~ qu|i chiu l lng. Lawrence l{ mt ngi xanh xao v{ yu t, khng c thi gian chi hay theo ui nhng th vui ca bn con trai m{ ng li rt quan t}m n vn chng. Lawrence thch kt bn vi |m con g|i v{ hu ht bn b ca ng u l{ n. Lawrence thng n thm gia nh Chambers, c bit l{ Jessie. Jessie l{ ngi hay mc c v{ nghim tc, m{ ng ~ khin cho Jessie tin tng v{ t}m s vi ng l{ mt th th|ch d d{ng qu|. Qua nhiu nm tri Jessie ln ln cng vi Lawrence v{ c hai tr th{nh bn tt ca nhau.

426

To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

V{o mt ng{y nm 1906, lc Lawrence 21 tui, ~ vng mt v{o gi hc thng ng{y vi Jessie. Cui cng, sau mt lc l}u, ng cng n trong mt t}m trng m{ Jessie cha bao gi thy trc }y im lng v{ lo lng. b}y gi li n lt Jessie l{m cho ng ni ra t}m s. Sau cht, ng cng ln ting. ng c cm nhn l{ Jessie ang qu| gn ng. Tng lai c s ra sao }y? C s ly ai? Tt nhin l{ khng phi ng ri, Lawrence ni, bi v hai ngi ch l{ bn m{ thi. Nhng s tht l{ phi l khi ng i ngn cn Jessie gp nhng ngi kh|c. H chc hn s vn l{ bn v{ vn s ni chuyn nhng c l t thng xuyn. Khi ng ni xong v{ b i, Jessie cm thy mt s trng tri l lng. C cha ngh nhiu v tnh yu hay hn nh}n. Bt gi|c c nghi ng nhiu th. Tng lai c s i n }u? Sao c khng ngh n chuyn c ch? C cm thy lo lng v{ bc bi nhng chng th hiu ni ti sao na.

Khng ai c th yu nu nh ngi y c tha m~n u hai yu t: c|i ngi y c c v{ ngi y l{ ai. Kinh nghim yu ng bt ngun t mt s ht hng cc , khng c kh nng tm thy iu g c gi| tr trong cuc sng hng ng{y. Triu chng ca nh hng yu ng n{y khng phi l{ s thm mun c thc l{m nh th, thm mun cao l{m phong ph cuc sng ca chng ta, n l{ mt cm nhn uyn th}m ca vic mt i gi| tr v{ ca vic khng c th g |ng gi| v{ ni ti h ca vic khng c c n V l do n{y, Lawrence vn tip tc n thm ri v{o yu ng xy ra nhng mi th ~ thay i. Anh ph thng xuyn hn gia bnh c chuyn n{y chuyn kia. N{o l{ nhng ngi tr tui bi c khng c sc khe, vy th c l{m v v h khng chc chn v

427

Ngh thut quyn r

th n{o }y? Mt ngi {n ng cn nhiu th ngi {n b{ hn l{ ch bit ni chuyn. ng so s|nh c nh mt n tu. C hai bt u t gp nhau hn. Mt thi gian sau, lc Lawrence ~ chp nhn dy hc mt ngi trng ngo{i London, Jessie cm thy nh bt mt phn khi tho|t khi ng trong mt thi gian. Nhng khi Lawrence ch{o tm bit c v{ c hai qua li vi nhau c th l{ ln cui th Jessie run run v{ bt khc ln. sau ng bt u gi th h{ng tun cho c. Trong th ng vit v nhng c g|i m{ ng gp m{ c th mt trong s h s l{ v ca ng. Cui cng theo mnh lnh ca ng, c n London thm ng. C hai i x vi nhau rt tt nh hi xa, nhng ri ng li tip tc quy ry c v tng lai ca c, ng li g}y ra vt thng c. V{o l Gi|ng sinh, Lawrence quay v Eastwood, m{ khi n thm c ng c v hn h vui ti. ng ~ quyt nh c l{ ngi ng nn kt hn, rng tht ra t l}u ng ~ b c thu ht ri. Mc d s nghip vit vn ca ng ang pht ln (cun tiu thuyt u tay ca ng chun b xut bn), nhng c hai nn gi yn lng chuyn n{y trong

gi| tr ca h v{ thng mc cm v bn th}n. iu n{y tng t vi nhng ngi la tui cn li khi h |nh mt iu g trong cuc sng nh khi tui tr ~ kt thc hay khi h bt u gi{ i. (Francesco
Alberoni, YU NHAU, do Lawrence Venuti bin dch)

Ti ni: vy thn tnh yu c th l{ g? Mt c|i cht? Xa hn s cht. Ch{, th l{ c|i g?Nh trong nhng v d trc ca ti, tnh yu l{ gia c|i cht v{ s bt t. Sau n{y, tnh yu ra sao h Diotima? Thn Socrates l{ mt ngi v i; l{ mi th ca bn cht ca con ngi l{ na thn th|nh, na con ngi. Ti hi: cha m ca thn Socrates l{ ai?. C tr li: l{ mt c}u

428

To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

mt thi gian v ng cn kim nhiu tin hn. Bt ng v li thng b|o n{y v{ b ni vui mng ln |t nn Jessie ~ ng mi iu v{ l{ ngi yu ca nhau. Tuy vy chng bao l}u sau chuyn c li tip din. Nhng s ch trch, s tan v, nhng thng b|o rng ng s nh hn vi mt c g|i kh|c. iu n{y ch l{m gi ly Jessie l}u hn. M~i n nm 1912, c mi quyt nh khng bao gi gp ng na, c cm thy kh chu khi b ng miu t ch}n dung ca c trong cun t truyn: NHNG A CON TRAI V[ NHNG NGI TNH. Nhng Lawrence sut i l{ mt s |m nh i vi c. Nm 1913, mt ph n tr ngi Anh tn l{ Ivy Low ~ c nhng cun tiu thuyt ca ng v{ bt u vit th cho ng. Nhng l| th c vit trn tr s ngng m vi Lawrence. Lc n{y ng ~ kt hn vi mt ph n ngi c, Baroness Frieda von Richthofen. D vy, Low ngc nhin khi Lawrence mi c n thm ng v{ v ng . Low bit l{ ng c mt cht tnh c|ch ca mt Don Juan nhng c

chuyn kh| d{i nhng ti s k cho bn nghe. V{o ng{y thn Aphrodite ra i, c|c v thn kh|c ang n tic, trong s h l{ con trai ca thn Tr tnh; v{ sau ba n ti, n thn Ngho i thy bui tic ang din ra, n thn ng cu xin ca. Lc by gi Thn Tr tnh ~ say kht v ru tin, ti c th ni l{ ng ta vn cha nhn ra, v{ thn i ra khu vn ca thn Zeus v{ b cn bun ng ch ng. v th m{ n thn Ngho i ~ suy ngh l{m gim bt iu kin khn kh ca b{ bng c|ch h sinh mt a tr cho thn Tr tnh, b{ nm vi ng v{ mang thai thn Tnh yu. Bi v thn Tnh yu c sinh ra v{o ng{y sinh nht ca Aphrodite, v{ bi v thn tnh yu bm sinh

429

Ngh thut quyn r

vn rt n|o nc mong gp ng m{ chp nhn li mi. ng khng ging nh Low mong ch: ging ni th the th, cp mt soi mi, c iu g hi m h v c| tnh ng ta. H nhanh chng ni chuyn vi nhau, chuyn Low t}m s vi ng. Low cm thy hai ngi l{ bn b, chnh iu n{y ~ l{m c phn chn ln. Ri bt ng, ch sau khi c sp sa ra i th Lawrence bt u tung ra mt tr{n ch trch c, ni c l{ qu| mt t nhin, l{ ngi hay tin o|n, kh khan nh ngi m|y. Low suy sp trc cuc phn cng khng ng n n{y. Tuy nhin c phi ng l{ nhng iu m{ Lawrence nhn xt l{ s tht. ngay lc u gp c ng ~ ngh v c l{ g? Vy th c l{ ai? Low ri khi nc m{ cm thy trng rng, nhng sau th Lawrence tip tc vit th cho c nh th cha c chuyn g xy ra. C sm nhn ra rng c ~ yu Lawrence mt c|ch v vng bt chp nhng iu anh ni vi c.

c tnh cm vi c|i p ri nn v p ca n{ng Aphordite ~ l{m thn i theo v{ l{m n l cho b{. Mt ln na, c ngi cha l{ thn Tr tnh v{ m l{ n thn Ngho i nn thn tnh yu mang c hai tnh c|ch sau }y:thn lun ngho kh, v{ kh|c xa vi s nhy cm v{ xinh p, thn rt khc kh v{ y nt phong trn, khng gi{y dp, v gia c, lun lun ng ngo{i v mun c mt c|i ging, trn mt t, trn bc ca, v{ ngo{i ng ph. T n nay thn tnh yu ging nh m mnh m{ sng trong c mun. tuy nhin, cng l{ con ca ngi cha, thn Nm 1914, nh{ vn John lp k hoch c c bt Middleton-Murry nhn c mt bc c iu g tt v{ xinh p th t Lawrence, mt ngi bn tt cho bn th}n thn. thn ca John. Trong th, khng bit l{ t rt can m v{ t ph v{ lun i hi, lc n{o

430

To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

}u m{ Lawrence ph phn MiddleMurry l{ ngi lnh nht v{ khng lch thip vi v ng l{ tiu thuyt gia Katherine Mansfield. Sau ny, Middleton-Murry vit: Trc ti cha bao gi cm nhn c mt ngi {n ng m{ l| th ca ng ta li khin ti ngh v ng. Chuyn n{y tht mi m, mt chuyn c nht v nh theo kinh nghim ca ti. MiddletonMurry cm thy mt sc thu ht v x|c tht k l m{ ng khng th l gii c. Gii thch: nhiu ngi {n ng v{ {n b{ ~ di ba ch ca Lawrence u ngc nhin l ng ta l ngi khng my d chu cho lm. trong hu ht mi trng hp trn, lc u mi quan h ch l{ tnh bn vi nhng c}u chuyn thng thn, nhng s trao i t}m t, mt mi lin h v tinh thn. ri, sau ng ta bt ng i u vi h, ln ting c| nh}n ch trch h mnh m. n lc , Lawrence ~ qu| hiu h ri, v{ thng nhng li ph bnh kh| chnh x|c v{ chm n thn kinh h. iu n{y s ko d{i s bi ri khng th n{o tr|nh khi

cng ngh ra nhng m|nh li ging nh tay th sn t{i tnh.

(Trit l Plato, bui hp chuyn , do Walter Hamilton bin dch)

Tt c chng ta u ging nh nhng mnh ca ng tin cc m{ |m con nt b l{m i l{m k nim lm mt th{nh hai nh l{ con c| bt v{ mi mt ngi trong chng ta s m~i m~i tm kim na mnh cn li m{ n khp vi mnh. V{ nh th tt c iu cn l{m l{ t{n tch ca tnh trng nguyn thy ca chng ta khi chng ta nguyn vn, v{ b}y gi, khi chng ta ang ao c v{ theo ui sau s nguyn vn lc u, chng ta ni l chng ta ang yu.
(din vn ca

431

Ngh thut quyn r

trong nn nh}n ca ng. Cho|ng v|ng ht c ngi, h mt cm gi|c bnh thng ca h, v{ h s cm thy b chia ct bn trong. Mt na thc mc sao ng ta li l{m iu n{y v{ thy ng ta khng cng bng; na kia th tin rng tt c l{ s tht. v{ ri, trong nhng lc t nghi ng , h s nhn ly mt bc th v{ li mi t Lawrence. B}y gi h thy anh ta rt kh|c bit. Lc h yu ui v{ d b tn thng, cn mt iu g , m{ anh ta li c v qu| mnh m. Gi th Lawrence ko h li vi anh ta, nhng cm gi|c ca tnh bn ang chuyn thnh tnh yu thng v{ s thm mun. mt khi h ~ cm nhn s khng chc chn ca bn th}n th h d sa vo tnh yu. Hu ht chng ta bo v bn th}n mnh khi s khc nghit ca cuc sng bng c|ch chu thua trc nhng s vic lp li ho{i, bng c|ch gi mnh li khng gp ngi kh|c. Nhng nm di nhng thi quen n{y li l{ mt th cm gi|c khng an to{n v{ c tnh cht t v. chng ta cm thy chng ta tht s khng sng. Ngi i quyn r

Aristophannes trong chuyn v trit l Plato, trch trong James Mandrell, Don Juan v iu vinh d)

Don Juan: Ch{ li gp c thn n xinh p na ri! Th n{o? c phi l{ nhng sinh vt xinh xn nh l{ n{ng trong nhng c|nh ng n{y, trong nhng rng c}y n{y v{ nhng tng | n{y? Chalotta: Em l{ ngi m{ ng ang thy. Don Juan: Em l{ ngi trong l{ng h? Chalotta: Tha ng ng vy. Don Juan: Tn em l{ g? Chalotta: Tha ng, em tn l{ Chalotta.Don Juan: [, mt c|i tn p l{m sao! Cp mt em nh soi thu c ngi kh|c. Chalotta: Tha ng, ng l{m em xu h qu| Don Juan: em Chalotta xinh p, em cha c

432

To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

phi g}y ra vt thng n{y v{ mang li nhng suy ngh na m na tnh th{nh s nhn thc y . }y chnh l{ c|ch m{ Lawrence ~ l{m. S bt ng ca ng ta, nhng c }m khng ng ti s |nh trng im yu ca h. Mc cho Lawrence c nhng th{nh cng to ln trong bc tip cn lc u, nhng thng s tt hn nu khuy ln nhng suy ngh khng chnh x|c v{ thiu chc chn mt c|ch gi|n tip, bng c|ch gi nhng s so s|nh n bn th}n bn hay n nhng ngi kh|c, v{ bng c|ch n{o bng gi rng cuc sng ca nn nh}n bn th nh b hn so vi nhng g h tng tng ra. Bn mun h cm thy m}u thun vi bn th}n, b t|ch ra hai hng v{ lo lng v chuyn t|ch ra n{y. S lo lng, mt cm gi|c thiu thn v{ cn c, l{ im b|o trc ca s thm mun. nhng c }m tht v{o trong t}m tr ca nn nh}n to ra khong trng bn lun l|ch bng gi n c t, ting gi phiu lu mo him hay s lp y m{ s khin cho h bc v{o li ca bn. Khng c ni lo lng v{ cm gi|c thiu thn s khng c s

chng phi khng? Chalotta: Tha ng cha, Nhng em s sm ly anh Pierrot, con trai Goody Simonetta. Don Juan: N{ng ni sao? Mt ngi nh em m{ ly tn nng d}n sao? Khng, khng c, l{ mt iu xc phm v p ca em. Nng khng phi sinh ra sng ni n{y. Em chc chn |ng c mt t{i sn ln hn v{ mt thin ng, bit r iu n{y nn ta n }y vi mc ch l{ ngn cn cuc hn nh}n n{y. Ni ngn gn, em Chalotta kh |i i, ta yu em bng c tr|i tim ta, v{ nu em ng ta s mang em ra khi ni khn kh ny, v{ t em v{o mt ni tt hn em |ng c. tnh yu l{ mt s ngc nhin khng nghi ng g. Ta yu em nhiu.

433

Ngh thut quyn r

quyn r.

Ham mun v{ tnh yu d{nh cho nhng vt hay c| tnh kh|c m{ mt ngi hin ti khng s hu c m{ Ti nay ti ng c|i ngi thiu. i din vi pha T}y ni ~ mt thi l{ ranh gii cui cng. T nhng B QUYT QUYN R vng t tri d{i h{ng Trong x~ hi, mi ngi u ng{n dm ng sau lng mang mt mt n, chng ta t v ta }y ti, nhng ngi i tin rt chc chn v bn th}n mnh. Chng phong ca ch c ~ ta khng mun ngi kh|c nhn tho|ng t b s an to{n ca h, qua m{ bn th}n ang nghi ng ta. S s thoi m|i v{ i khi tht l{, c|i ti v{ nh}n phm ca chng t b c cuc sng h ta th d v hn nhiu so vi b ngo{i x}y dng nn mt th th hin ra, c|i ti v{ nh}n phm che gii mi ni }y, ti y nhng cm xc bi ri v{ trng phng t}y n{y. H tri. L{ mt ngi i quyn r, bn phi khng phi l{ nhng c| khng bao gi nhm ln v b ngo{i nh}n b giam h~m trong ca mt ngi l{ iu thc t. Con chnh s nghi ng ca ngi lun lun b mc v{o by b h, nhng t nh}n ca quyn r, bi v thc ra mi ngi nhng bng gi|. Phng thiu cm gi|c ho{n ho, h cm thy chm ca h khng phi c c|i g tht lc s}u bn trong. l{: mi ngi v mnh H~y mang nhng nghi ng v{ lo lng m{ l{ tt c cho nguyn ca h ra ngo{i v{ h c th b dn nh}n chung. H c ng d li i theo bn. quyt nh to ra mt Khng mt ai c th coi bn l{ th gii mnh m v{ t mt ngi i theo hay l{ ngi

(Moliere, Don Juan hay k phng ~ng, do John Ozell bin dch)

434

To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

h yu tr phi lc u t h, bng c|ch n{o , phn chiu ln h v{ ln c|i h ang thy thiu thiu, h c th tp trung coi bn l{ mt ngi c th lp y khong trng . H~y nh rng: ht thy chng ta u li nh|c. l{m gim bt nhng cm gi|c bun ch|n hay nhng cm gi|c khng tng xng ca chnh chng ta i hi qu| nhiu n lc. Thit l{ d d{ng v{ c nhiu hng th nu ngi kh|c l{m cng vic n{y. C|i ao c ngi kh|c lp y s trng rng chnh l{ mt im yu m{ tt c nhng ngi i quyn r sn ly. L{m cho h nghi ng v l lch ca h, khin h cm nhn c s bun t ang gm nhm cuc i h. Mnh t ~ c dn sn. Ht mm quyn r ~ c th gieo xung mnh t ri. Trong b{i i thoi ca trit l Plato, ti bui hp chuyn , mt chuyn lun xa c nht ca phng T}y v tnh yu, v{ mt bn vn m{ c s nh hng nht quyt v nhng kin ca chng ta v s thm mun: c g|i im Diotima l gii thn Socrates c ngun gc t tin t thn tnh yu Eros. Cha ca thn Eros l{ Thn Tr

do, ch ng nhng kh khn, chinh phc c nhng k th ang e da t bn trong Hm nay, v{i ngi s ni rng nhng kh khn ~ c khc phc, rng tt c nhng ch}n tri ~ c kh|m ph| ra, rng nhng trn chin ~ gi{nh phn thng, rng ~ khng cn ranh gii ca d}n M na. Nhng ti tin rng khng ai trong |m ng ang c mt }y s ng vi nhng cm nhn n{y Ti ni cho bn bit l{ Ranh gii mi l{ }y d ta c i tm hay khngs d d{ng hn thu hp li ng ranh gii , nhn n iu tm thng an to{n trong qu| kh, c nhng nh tt p v{ nhng li l hoa m cao ru ng - v{ nhng con

435

Ngh thut quyn r

tnh, hay cn gi l{ thn Khn kho, v{ m ca Eros l{ n thn Ngho i, hay cn gi l{ thn Nhu cu. Thn Eros ging c cha m mnh: Eros lun lun i hi nhu cu, iu m{ thn Eros lc n{o cng }m mu tnh to|n lp y. L{ v thn tnh yu, Eros bit l{ chng ta khng th dng tnh yu quyn r ngi kh|c tr phi h cng cm thy c nhu cu. V{ cng l{ iu m{ nhng mi tn ca thn l{m: cm v{o da tht ca con ngi, nhng mi tn l{m cho con ngi cm thy mt s thiu thn, mt vt au, mt ham mun. L{ mt ngi i quyn r th }y l{ nhim v thit yu ca bn. Ging nh thn Eros, bn phi to ra mt vt thng nn nh}n ca bn, nhm v{o im mm yu nht ca h, khe h trong lng t trng ca h. Nu nh h b mc kt trong mt ng nhng n np th h~y l{m cho h cm nhn iu n{y mt c|ch s}u sa hn, v tnh khi gi ln chuyn n{y v{ ni v n. iu bn mun chnh l{ mt vt thng, mt iu khng an to{n m{ bn c th l{m cho n lan ra mt t, mt s lo lng m{ c th c l{m du tt nht bng s lin quan n mt ngi na, l{ bn. h bt buc phi cm

ngi thch i theo con ng th ng nn b phiu bu ti, khng k n ng. Nhng ti tin rng thi k n{y i hi s ph|t minh, s i mi, c tng tng, s quyt nh. Ti ang yu cu mi mt ngi trong c|c bn l{ nhng ngi tin phong mi trong ranh gii . Li ku gi ca ti n c|c bn tr khng k tui tc.
(John F. Kennedy, bi din vn c tranh chc tng thng, do John Hellmann trch: ni |m nh Kennedy: C}u chuyn ca d}n M v JFK)

Giai iu bnh thng ca cuc sng ni chung th chao o gia mt s t tha m~n n ha v{ mt cht s bc bi, n khi ngun t nhn thc ca nhng khuyt im c| nh}n.

436

To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

nhn c vt thng trc khi em lng yu. H~y l{m sao m{ Lawrence gi ln c s lo lng, lun lun |nh trng v{o im yu ca nhng nn nh}n ng ta: nh i vi Jessie Chambers l{ s lnh lo v th x|c; Ivy Low thiu s t nhin; vi Middleton-Murry thiu s lch thip. Ngay m u gp Julius Caesar, Cleopatra ~ l{m cho ng ng vi b{. Tuy vy, s quyn r tht s m{ ~ khin Caesar l{ n l cho b{ sau n{y mi bt u. Trong nhng c}u chuyn xy ra gia h, Cleopatra ni ti ni lui v Alexander i , ngi anh hng m Cleopatra cho rng b{ c di truyn t ng, khng ai c th em ra so s|nh vi ng c. vi ng n{y, Caesar ~ b Cleopatra l{m cho cm thy ng thp km hn. Cleopatra hiu c rng bn di mt Caesar dng cm l{ mt s khng an to{n, b{ ~ |nh thc s lo lng trong ng, mt ni khao kh|t c t ra v i. Khi ~ cm nhn c iu n{y th Caesar d dn s}u v{o vic b quyn r hn. Nhng nghi ng v tnh nam nhi ca ng chnh l{ mt im yu.

Chng ta thch l{ mt ngi xinh p, tr trung, mnh m hay thng minh nh nhng ngi kh|c m{ chng ta quen bit. Chng ta c g chng ta t c nhiu th m{ h c, khao kh|t c nhng li th tng t h, nhng a v, nhng th{nh cng vang di. c vui v vi bn th}n l{ iu ngoi l, m{ thng th ri, mt m{n khi ngy trang ta to ra cho bn th}n chng ta v{ d nhin cho c nhng ngi kh|c. Ln vn }u trong m{n khi ngy trang n{y l{ cm gi|c kh chu v{ mt cht s t cm ght. Ti chc chn rng mt s gia tng ca khuynh hng bt ng quan im n{y s khin cho mt ngi c bit nghi ng l{ ang yu Trong hu

437

Ngh thut quyn r

Khi Caesar b |m s|t, Cleopatra ~ chuyn tm mt ca b{ sang Mark Antony, mt trong nhng ngi k v Caesar chc l~nh o Rome. Antony yu thch s kho|i lc v{ s g}y ch , v{ nhng s thch ca ng rt d}m ~ng. u tin, Cleopatra xut hin trc mt Mark Antony trn mt thuyn rng ca ho{ng gia, ri sau ung ru v{ thit tic chiu ~i ng. Mi th c iu chnh li ng cho Antony v li sng xa hoa ca ngi Ai cp cao hn ngi La M~, t ra

ht mi trng hp, th|i lo lng bt an n{y l{ v thc, nhng mt s ngi th|i n{y chm n ngng ca ca s nhn thc trong s lo lng cht cht, hay trong s bt m~n b ng, hay l{ s ng ra ang kh chu m{ khng hiu v sao.
(Theodor Reik: Tnh yu v ham mun)

l{ n dn n s kho|i lc. Bng c|ch so s|nh d}n La M~ rt n iu v{ t nht, v{ khi Antony b buc phi cm nhn l{ ng ang mt i khng bit bao nhiu l{ thi gian vi |m lnh ch|n pho v{ b{ v La M~ oan trang. Antony thy Cleopatra l{ s hin th}n ca tt c nhng iu th v. ng ~ tr nn n l ca b{. }y l{ s quyn r ca ngoi lai. Trong vai tr l{ mt ngi i quyn r, bn c gng t bn th}n bn v{o v tr nh l{ mt ngi n t bn ngo{i, mt k xa l. Bn tng trng cho s thay i, mt iu kh|c bit, mt s ph| v nhng thi quen. L{m cho nhng nn nh}n ca bn cm nhn rng bng c|ch so s|nh cuc sng ang rt bun t ca h v{ nhng ngi bn khng my th v ca h, ho{n cnh, nhng kha cnh bn ngo{i cuc sng h. C rt nhiu truyn thuyt v ch{ng Don Juan, nhng nhng truyn thuyt thng miu t Don Juan quyn r mt c thn n trong l{ng bng c|ch l{m cho c g|i cm thy rng cuc sng ca c

438

To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

lun c|i l{ng qu ma n{y mt c|ch khng khip. Trong khi , chng Don Juan mc nhng b qun |o lng ly v{ v tr qu tc. L lng v{ mang nt ngoi lai, ch{ng Don Juan lun l{ mt ngi t ni kh|c n. Trc ht, c thn n cm thy s nh{m ch|n ca cuc i c, sau c g|i thy hn nh l{ mt ng cu ri. Bn h~y nh rng: con ngi thch c cm nhn rng nu nh cuc sng ca h v v th khng phi l{ do chnh bn th}n h m{ l{ do ho{n cnh, nhng con ngi t nht m{ h bit, th trn ni h sinh ra. Khi bn ~ khin cho h cm nhn s li ko t bn ngo{i th vic quyn r d lm. Mt lnh vc quyn r xu xa kh|c na l{ nhm v{o qu| kh ca nn nh}n. Ln tui hn tc l{ ~ t chi hay tha hip vi nhng l tng thi tr, tr nn t g b hn, hay t sng ng hn. S nhn bit n{y nm im ngm ngm trong tt c chng ta. L{ mt ngi i quyn r, bn phi mang iu n{y th hin ra bn ngo{i, l{m r l{ con ngi ~ lch ra khi nhng mc ch v{ l tng trong qu| kh bao xa ri. n lt bn th hin bn th}n bn l{ biu tng cho l tng , l{ li mi ch{o ca c hi nm bt li tui tr ~ mt qua cuc phiu lu mo him qua ngh thut quyn r. Trong nhng nm sau n{y, N ho{ng Elizabeth nht ca nc Anh c bit n l{ mt ngi cai tr kh nghim khc v{ hay i hi. Elizabeth khng cho nhng ngi i t|n tnh b{ thy c bt k mt im yu hay y m ca b{. Nhng sau , Robert Devereux, b| tc Essex n ve v~n b{. Essex tr hn N ho{ng nhiu lm, mt Essex xng x|o thng s pht b{ ti chua cay. Nhng n ho{ng li tha th cho ng v ng qu| h hi v{ thoi m|i, ng kim so|t c bn th}n mnh. Nhng nhng li bnh lun ca ng l{m cho n ho{ng phi lu t}m n. Trong s c mt ca Essex ~ dn n ho{ng n vic nh

439

Ngh thut quyn r

li tt c nhng l tng thi tr ca b{- s hng say, nt quyn r n tnh- m{ t ~ bin mt khi cuc i b{. Essex nhanh chng tr th{nh ngi b{ yu thch, v{ b{ sm em lng yu ng. Tui gi{ lun lun b tui tr quyn r, nhng trc ht nhng ngi tr tui phi l{m r iu m{ nhng ngi ln hn ang thiu, h ~ |nh mt l tng ca h nh th n{o. Ch nhng lc nhng ngi ln tui hn s cm nhn c s hin din ca tui tr s h nm bt li tinh thn mang tnh ni lon m{ tui t|c v{ x~ hi ~ mu toan km h~m li. nh ngha n{y c nhng |p dng v nh. C|c cng ty v{ c|c chnh tr gia bit rng h khng th n{o quyn r c cng chng mua c|i m{ h mun cng chng mua, hay mun h l{m iu g tr phi trc ht nhng ngi n{y phi |nh thc c cm nhn ca nhu cu v{ s bt bnh. To ra mt ng nhng iu khng chc chn v l lch ca h v{ bn c th gip h x|c nh li. iu n{y ng cho nhng nhm ngi hay quc gia cng nh nhng c| nh}n: h c th b quyn r m{ khng cn phi cn phi cm thy thiu iu g . Mt phn trong chin lc bu c ca tng thng John F.Kennedy v{o nm 1960 l{ l{m cho ngi d}n M khng thy vui v v thp nin 1950, v{ t nc ~ i lch ra khi nhng l tng ca h xa n mc n{o ri. Trong b{i ph|t biu v thp nin 1950, Kennedy khng cp n vic n nh kinh t quc gia hay tnh trng khn cp ca mt cng quc siu mnh. Thay v vy, Kennedy ~ ng rng giai on n{y c |nh du bng s h{i ha, mt s thiu vng ri ro v{ mo him, mt s mt nhng gi| tr bin gii. bu cho Kennedy l{ phi lao v mt cuc mo him tp th, l{ phi quay v nhng l tng m{ chng ta ~ t b. Nhng trc khi bt c ai gia nhp v{o chin dch vn ng ca ng h phi nhn thc c h ~ |nh mt bao

440

To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

nhiu th, iu g ang tht lc. Mt nhm ngi, cng ging nh l{ mt c| nh}n, c th b y v{o thi quen, mt du ca nhng mc ch lc u. Qu| sung tc thnh vng l{m cn kit sc mnh m. bn c th quyn r to{n b quc gia bng c|ch nhm v{o s khng an to{n tp th ca quc gia, cm gi|c }m khng nh v ngo{i ca n. Gi ln s bt m~n vi hin ti v{ gi nhc con ngi v qu| kh huy ho{ng c th l{m con ngi khng c yn n vi l lch ca h. v{ ri bn c th l{ ngi iu chnh li iu mt s quyn r to ln. BIU TNG Mi tn thn Cupid. iu |nh thc ham mun ni ngi b quyn r khng phi l{ s chm nh hay mt cm nhn d chu, m{ l{ mt vt thng. Mi tn to ra s au n, mt s nhc nhi, mt nhu cu l{m du vt au. Trc khi c ham mun phi c mt vt au. Nhm mi tn v{o im yu nht ca vic to ra mt vt thng m{ bn c th m ra v{ m ra li. IM YU Nu nh bn i qu| xa trong vic l{m gim lng t trng ca nhng mc tiu, th nhng mc tiu c th cm thy qu bt n n ni h khng th n{o dn th}n v{o qu| trnh quyn r ca bn. ng nn qu| mnh tay, h~y ging nh Lawrence lc n{o cng di theo cuc tn cng g}y tn thng vi c ch xoa du. Nu khng th bn s n gin tr nn xa l vi h. S li cun thng l{ mt thi quen huyn o v{ nhiu hiu qu hn i vi vic quyn r. Ph th tng Benjamin Disraeli thi

441

Ngh thut quyn r

n ho{ng Victoria lun lun l{m cho con ngi cm thy tt hn v bn th}n h. Benjamin nhng b h l{m h th{nh trung t}m ch , l{m h cm thy h hm hnh v{ rn r{ng: Benjamin l{ mt li ch i vi vic ph phim ca h v{ h tr nn h}m m ng. }y l{ mt kiu quyn r g}y khuch t|n, thiu s cng thng v{ chm s}u trong nhng tnh cm m{ s a dng ca gii tnh gi ln; s a dng ca gii tnh b qua s i kh|t ca con ngi, nhu cu ca h d{nh cho mt loi m~n nguyn n{o . Nhng nu nh bn mang tnh thin t v{ khn ngoan, n c th l{ mt c|ch gim s phng th ca h, to ra mt tnh bn an to{n. Mt khi h ri vo ba ch ca bn bng c|ch n{y, bn c th m ra vt thng . Tht ra, sau khi Disraeli ~ quyn r c N ho{ng Victoria m{ thit lp nn mt tnh bn vi b{ th Disraeli ~ l{m cho N ho{ng m h cm nhn v s khng tng xng trong vic th{nh lp ca ch v{ vic ng ra nhng l tng ca b{. Mi th u l thuc v{o mc tiu. Ngi c s bt n v}y ly th c th i hi s a dng du d{ng hn. Mt khi h cm nhn s thoi m|i cng bn th bn h~y nhm nhng mi tn ca bn.

442

6 LM CH NGH THUT TC NG
L{m con mi cm thy bt m~n v{ cn c bn ch l{ iu thit yu, nhng nu qu| l liu h s nhn thu bn v{ ny sinh t}m l phng v. Tuy nhin khng ai phng v s t|c ng ngh thut gieo ngh v{o u c ngi kh|c bng nhng gi kh hiu m{ v sau s bn r trong suy ngh ca h, thm ch l{m h tng nh l{ ngh ca chnh mnh. T|c ng l{ mt c|ch thng thng g}y nh hng i vi ngi kh|c. H~y s dng ngn ng ngm nhng khng nh hng hn n pha sau h{nh ng thu mnh li, nhng nhn xt nc i, nhng c}u ni s|o rng kt hp vi nhng c|i lic mt l{m m m lng ngi i v{o tim thc con mi truyn ti kin ca bn. H~y l{m mi vic bng c|ch gi . HAM MUN BNG GI Mt ti ca thp nin 1770, mt ngi {n ng tr n Nh{ h|t Paris gp ngi yu ca mnh l{ mt n b| tc. Hai ngi ang g}y chin v{ ng ta rt lo lng gp li b{. N b| tc vn cha n ch ngi ca b{, nhng ch ngi k bn, mt trong nhng ngi bn ca n b| tc, Madame de T_, ~ gi ngi {n ng tr n ch b{ ngi. Madame de T_ ni rng h gp nhau v{o ti nay thit l{ mt iu may mn, v{ ng phi cho b{ l{m bn trn chuyn i. Ngi {n ng tr n{y mong mi gp ngi yu ca mnh, nhng Madame rt duyn d|ng v{ khng khng nn ng ~ ng i vi b{. Trc khi m{ ng c th hi ti sao v{ i }u th Madame ~ nhanh chng h tng ng ra xe nga ca b{ bn ngo{i. Ri sau chic xe tng tc i.

443

Ngh thut quyn r

By gi, ngi {n ng tr mi hi b{ ch nh{ ca ng ni cho ng bit l{ b{ ang a ng i }u. Lc u, b{ ch ci, nhng sau cng b{ ni vi ng l{ n l}u {i ca chng b{. Hai v chng b{ ~ bt ha vi nhau nhng ~ quyt nh ha gii ri. Tuy nhin, chng ca Madame l{ mt ngi ch|n ngt, v{ b{ cm thy mt ngi {n ng tr trung quyn r nh ng s l{m cho mi chuyn vui ln. Ngi {n ng tr rt l t m: Madame l{ mt ph n ln tui, ni ting l{ mt ngi kh| kiu c|ch, mc d ng cng bit b{ c ngi tnh l{ mt hu tc. Ti sao Madame li chn ng l{ ngi i vi b{ trong chuyn i chi n{y? C}u chuyn b{ ni khng |ng tin lm. v{ khi h ang i, Madame ngh ng nhn ra ngo{i ca s ging nh b{ ang nhn phong cnh ang lt qua. ng phi nhn ngi qua b{ th mi coi c, v{ khi l{m nh th th chic xe nga b xc ln. Madame chp ly b{n tay ng v{ ng~ chi v{o hai c|nh tay ng. B{ yn nh th mt hi ri nhanh chng rt l ra. Sau mt hi im lng lung tng, b{ ln ting: c phi anh nh |nh gi| ti

Khi chng ti chun b bc v{o phng, c ta chn ti li v{ ni mt c|ch nghim trang: H~y nh rng anh c bn phn khng bao gi c nhn, thm ch khng bao gi c nghi ng ni thing ling m{ anh sp bc v{o tt c nhng iu n{y ging nh l{ mt bui l khai np. C dt tay ti i qua mt h{nh lang nh ti om. Tr|i tim ti p thnh thch nh th ti l{ mt ngi ci o tr tui c em kim tra trc khi l chc mng ca nhng iu b mt ln lao c ta dng li v{ ni: Nhng n b| tc ca anh.. ti sp sa tr li th c|nh ca m ra; c}u tr li ca ti ~ b s ngng m ngt on. Ti ngc nhin, vui mng, ti

444

L{m ch ngh thut t|c ng

v h{nh ng va ri phi khng?. ng phn i v{ ni l{ s vic va ri ch l{ mt tai nn v{ bo m vi b{ rng ng s c x phi php. Tuy nhin, s tht l{ khi m{ b{ trong vng tay ng th khin ng ngh kh|c i.

khng cn bit l{ ti ~ tr nn c|i g na, v{ ti bt u tin v{o ma thut vi lng trung th{nh S tht, ti thy bn th}n mnh nht trong Hai ngi n l}u {i. Ngi nhng tm gng to chng n gp h v{ ngi {n ng tr ln, m{ nhng hnh nh b{y t li ngng m n ta l}u {i. trong nhng tm gng Madame ngt li ng: C|i anh thy th c t v qu| ngh khng l{ g c, ti s dn anh n cn thut nn chng ~ to h ca qu ng }y. ng cha kp hi ra c o nh ca tt b{ th l{ g th b{ ~ chuyn qua c c|c vt kh|c m{ t{i kh|c mt c|ch mau mn. Tht vy, chng tng trng. ngi chng l{ mt ngi ch|n ngt, (Vivant Denon, khng ng{y nhng sau ba n ti ng ~ c|o li. mai) Gi ch cn li Madame v{ ngi {n ng tr. Madame mi ng i do trong C|ch }y my vn vi b{; l{ mt bui ti qu| p nm, trong th{nh ph tri, v{ trong lc hai ngi i do b{ ~ ca chng ti, ni m{ s di tay mnh v{o ngi {n ng. B{ ni bp bm v{ xo quyt rng b{ khng h lo ngi ng ta s li ph|t trin phn thnh dng bi v b{ bit l{ ng v{ ngi bn hn tnh yu hay lng tt ca b{ (n b| tc) quyn luyn trung th{nh, c mt nhau ra sao ri. C hai ngi ni v ngi ph n cao qu nhng chuyn kh|c v{ ri b{ quay tr vi mt v p quyn r li t{i ngi yu ca ng: c y v{ mt gia tc khng ch ang l{m cho anh hnh phc ng v{o }u c, b{ c

445

Ngh thut quyn r

khng? i, em s ngc li c, v{ iu n{y l{m em lo }u anh c thng xuyn l{ nn nh}n ca tnh kh bt thng l lng ca c ta khng? Ngi {n ng ngc nhin khi Madame bt u ni v n b| tc theo c|i kiu l{ b| tc khng trung th{nh vi ng (iu m{ ng ~ nghi ng). Madame th d{i, b{ hi tic khi ni ra nhng iu nh th v bn mnh, v{ yu cu ng tha th cho b{. Ri, nh th mt ngh mi cht ny ra trong b{, b{ cp n mt ngi nh{ k bn, mt ni vui th tr{n y nhng k c vui v. Nhng tht l{ xu h v ni ~ b kha li v{ khng c cha kha. Mc d vy h vn tm c c|ch i v{o ngi nh{ , c|nh ca m ra. Bn trong nh{ ti thui, nhng ngi {n ng tr c th cm nhn c }y l{ mt ni d{nh cho hn h. Hai ngi bc v{o v{ th ngi ngi xung chic gh b{nh. V{ ng cha kp hiu iu g t|c ng n mnh th ng ~ vng tay m ly b{. Madame c v nh mun y ng ra nhng ri bt lc. Cui cng b{ cng nhn thc c: h phi quay v l}u {i thi. ng ta ~ i qu| xa ri?

kh nng thin ph t nhin vi mt tnh kh ngo mn v{ mt s hiu bit sc so m{ c th tm thy c bt c ngi ph n n{o cng thi vi b{ Ngi {n b{ n{y, c sinh ra trong mt dng di lch thip, v{ thy mnh b g cho mt nh{ l{m rm len, mt ngi ngu nhin giu ln, ng ta khng th tm c s khinh khnh trong tim b{. Bi v b{ c mt kin chc nh inh ng ct l{ khng c ngi {n ng n{o iu kin thp, d gi{u c, m{ xng |ng c mt ngi v cao qu. V{ khi ph|t hin rng tt c kh nng ca ng l{ c th ph}n bit vi len v{ vi bong (d t{i sn ng kch s), ng gi|m s|t vic th{nh lp ca mt nh{ m|y dt, hay ng

446

L{m ch ngh thut t|c ng

ng ta phi t kim ch bn th}n. Khi hai ngi tn b i v l}u {i, Madame ni: chng ta ~ tri qua mt m tuyt vi. Phi chng b{ ang mun |m ch ti chuyn ~ xy ra trong ngi nh{ ? B{ tip tc: thm ch cn c mt cn phng quyn r trong l}u {i, nhng em khng th ch cho anh coi bt c th g c. B{ ~ cp n cn phng n{y (cn h ca qu ng) my ln trc ri; ng chng th n{o tng tng ni c iu g th v v cn phng , nhng n lc n{y th ng li tha thit mun coi cn phng v{ khng khng i b{ ch i. Hai mt m ln b{ tr li: Nu anh ha anh s ngoan. B{ dn ng i xuyn qua bng ti v{o cn phng, ng thch th v cn phng c mt l nhng iu thoi m|i: trn bn bc tng c gn nhiu gng, nhng bc tranh v nh tht gi ln mt khu rng, thm ch l{ mt hang ng nh}n to tm ti v{ mt bc tng thn Eros i vng hoa. Ngi {n ng tr b t}m trng ca ni }y |p o nn ~ nhanh chng ly li c trng th|i lc bt u trong ngi nh{, v{ ng khng cn nh g v gi

tranh lun nhng cng dng ca mt loi si c bit vi mt ph n xe si th b{ vn kin quyt rng n mc m{ chuyn n{y vn nm trong quyn lc ca b{ th b{ s khng l{m g vi s vut ve th tnh ca ng. Hn na, b{ cn quyt nh tm kim s kho|i lc ni kh|c, tm mt ngi bn c v xng |ng vi tnh yu ca b{. V{ s vic ~ n, b{ yu say m mt ngi {n ng rt hi nhng tiu ch ca b{ tui ba mi my. Bt c khi n{o mt ng{y tri qua m{ c khng mt n ngi {n ng y l{ lng c bt an trong sut m hm sau. Tuy nhin, qu ng li khng mt cht my may nghi ng s vic n{y, v{ khng h n b{. V phn b{, b{

447

Ngh thut quyn r

gic na nu khng c mt ngi {y t chy v{o b|o cho h bit l{ bn ngo{i sp ln n Qu ng s sm c mt. C hai nhanh chng ri nhau ra. Sau ng{y hm , khi ngi {n ng tr chun b ri khi th b{ ch nh{ ni vi ng: Tm bit Ng{i; ti n ng{i qu| nhiu s thoi m|i nhng ta ~ tr cho Ng{i bng mt gic mng p. Gi }y tnh yu ca Ng{i triu ng{i quay v ng to cho N b| tc c l do c~i v~ vi ti. Trn ng quay tr v ng nh li nhng iu va xy ra m{ ng khng th n{o o|n c ngha. ng m h cm nhn hnh nh ng ang b li dng, nhng nhng s thch th m{ ng nh li ~ bp nhng ngh ng ca ng. Gii thch: Madame de T_ l{ mt nh}n vt trong truyn ngn t do phong lc th k 18 Khng ng{y mai ca t|c gi Vivant Denon. Ngi {n ng tr l{ ngi tng thut li c}u chuyn. Mc d l{ mt tiu thuyt, nhng nhng k nng ca Madame c da trn nhng s phng ~ng ni ting ca thi i , nhng bc

rt thn trng, b{ s khng mo him tuyn b tnh yu mnh ra bng c|ch ph|i mt tn y t i hay vit mt bc th cho ng v b{ s nhng mi nguy him b theo di. Tuy nhin b{ nhn thy ng ta rt th}n vi mt linh mc n{o mp mp, mi r, c| nh}n vy m{ li c xem nh l{ linh mc ni tri xt theo c|ch sng th|nh thin ca ng ta. B{ ta ~ tnh to|n v{ nhn thy ngi bn n{y s l{ mt ngi trung gian l tng cho b{ v{ ngi {n ng b{ yu. V{ do , sau khi phn chiu li chin lc b{ chp nhn, b{ n thm nh{ th ni c th tm thy v linh mc , v{o mt gi thch hp trong ng{y, v{ b{ ~ tm thy ng cha v{ hi ng l{ c th gii ti cho b{

448

L{m ch ngh thut t|c ng

thy v tr chi quyn r. V{ nhng v kh nguy him nht ca h l{ nhng lun l|ch bng gi nhng phng tin m{ Madame ~ tung ba ch ln ngi {n ng tr, khin ng dng nh l{ k i x}m lc, cho b{ mt m vui v nh b{ ao c v{ bo v danh ting v ti ca b{, tt c ch l{ mt c ngng. Sau cng, chnh ng l{ ngi khi u s tip xc th}n th hay v nh th. S tht th Madame mi l{ ngi nm quyn kim so|t, b{ gieo mt c|ch chnh x|c nhng kin v{o trong u ng nh b{ mong mun. V d nh s va chm th}n th lc u trong toa xe nga , b{ ~ t to ra bng c|ch mi gi ng n gn hn: sau n{y b{ li khin tr|ch ng v qu| tin ti, nhng iu ln vn trong tr c ng chnh l{ khonh khc y kch ng . V chuyn b{ ni n n b| tc ~ l{m cho ng bi ri v{ thy c ti; nhng ri b{ li gi rng ngi yu ca ng khng trung th{nh, gieo v{o u ng mt ht ging mi: s gin d, v{ s ao c tr th. V{ sau b{ li yu cu ng qun i v{ tha th cho nhng g b{ ~ ni, mt chin lc bng gi: Em ang yu cu ng qun

c khng. V v linh mc nhn lic qua thy }y l{ mt qu b{ thng lu nn ~ vui mng nghe b{ xng ti, v{ khi b{ xng gn xong, b tip tc: Tha Cha, con s gii thch ngay b}y gi cho Cha, c mt vn m{ con buc phi tm n li khuyn v{ s tr gip ca Cha. Con ~ xng tn con cho Cha ri, con cm thy chc chn l{ Cha s bit v gia nh v{ chng ca con. Chng con yu con hn l{ cuc sng n{y, v{ bi v anh gi{u kch s nn anh cha bao gi gp mt cht xu kh khn hay chn ch n{o trong vic cung phng cho con bt c mt mn n{o m{ con l ra l{ con mong mun. v{ v th m{ tnh yu ca con d{nh cho nh kh| v tn, v{ nu nh nhng ngh n

449

Ngh thut quyn r

i chuyn em ~ ni m{ em bit l{ ng khng th n{o qun c, ngh s m~i trong u ng. Mt v{i ln b{ cp n n cn phng trong ta l}u {i, hn nhin l{ ng ta khng khng mun i n . B{ ni n bui ti vi mt v nhp nhng. Thm ch nhng li ni nh: nu anh ha l{ anh s ngoan c th c hiu theo nhiu li. trong u v{ tr|i tim ca ngi {n ng tr bng ln tt c mi cm gi|c bt ng, bi ri, ao c-m{ b{ ~ gi|n tip truyn v{o trong ng. c bit l{ trong nhng giai on u ca mt s quyn r, h~y hc c|ch l{m cho mi th ng nh bn ni v{ l{m kiu bng gi. Nghi ng vu v bng gi vi mt li bnh lun }y v nhng ngi kh|c trong cuc sng ca nn nh}n, l{m cho nn nh}n cm thy mm yu. Nhng tip xc v th}n th nh nh{ng |m ch vu v n ham mun, cng nh l{ c|i lt nhn tho|ng qua nhng |ng nh hay l{ mt ging ni m |p bt cht, c hai u d{nh cho nhng khonh khc cc nhanh nht. Mt li nhn xt tnh c iu g v nn nh}n khin bn thch,

thun ca con i ngc li vi nhng mong c v{ danh d ca nh th con |ng b la ha ngc thiu t hn l{ mt ngi ph n qu quyt nht tng sng trn i. b}y gi li c mt ngi vi v b ngo{i |ng tn knh, ngi m{ tr phi con nhm ln th hnh nh l{ mt ngi quen th}n cn ca cha. Con tht s khng th ni ra tn ngi y, ch bit l{ anh ta cao, p trai, qun |o anh ta m{u n}u v{ gn g{ng lch thip, v{ c th bi v anh ta khng nhn thc c bn cht kin quyt ca con nn anh ta c v nh tin h{nh v}y h~m con. Anh ta xut hin v{o bt c khi n{o m{ con ang nhn ra ngo{i ca s hay con ng ca trc hay khi con ri khi nh{.

450

L{m ch ngh thut t|c ng

nhng h~y gi n thin t, nhng li ni ca bn bc l iu c th, to ra mt s nghi ng. Bn ang gieo nhng ht ging m{ s mc r trong nhiu tun ti. Khi bn khng c mt th nhng mc tiu ca bn s m tng n nhng kin m{ bn gi ln, v{ chim nghim v nhng iu ng vc. H ang t t b dn li v{o li ca bn m{ khng thc l{ bn ang nm quyn kim so|t. L{m sao h c th kh|ng c hay tr nn phng v nu h thm ch khng th thy c chuyn g ang xy ra c ch? iu ph}n bit mt s khu gi vi nhng loi g}y nh hng thuc v siu nhin (nh mt mnh lnh hay vic cho mt thng tin hay li hng dn) l{, xt trong trng hp l{ mt s khu gi, mt kin c khi gi ln trong n~o ca mt ngi kh|c m{ khng c kim chng c lin quan n ngun gc ca kin nhng li c chp nhn nh th s khu gi ph|t sinh t do trong u c ngi . SIGMUND FREUD

M{ b}y gi con rt ngc nhin khi khng thy anh ta c mt }y. Khi phi ni l{ con ~ tc gin v tt c chuyn n{y nh th n{o ri t v kiu h{nh ng ca anh ta thng l{m cho mt ngi {n b{ ch}n tht mt tai ting xu, d cho c ta v ti. Cho nn, v tnh yu ca c Cha, con khn n{i Cha h~y ni chuyn mt c|ch nghim khc vi anh ta v{ thuyt phc anh ta c kim ch nhng h{nh ng quy ri n{y. C rt nhiu ph n kh|c chc chn thy iu n{y l{ khi h{i v{ h s hng th b anh ta nhn chm chm v{ theo di, nhng bn th}n con khng thch khuynh hng n{y v{ con thy h{nh vi ca anh ta khng th n{o chp nhn c. v{ khi ~

451

Ngh thut quyn r

B QUYT QUYN R Bn khng th i qua ht cuc i ca mnh m{ khng bng c|ch n{y th cng bng c|ch kh|c c gng thuyt phc c ngi kh|c. H~y chn con ng trc tip l{ ni mt c|ch chnh x|c iu bn mun, v{ s ch}n tht ca bn c l s l{m bn thy tt nhng chng a bn n }u ht. Con ngi c nhng kin ca ring h m{ c ng cng li bi nhng thi quen; nhng li ni ca bn i v{o t}m tr h, cnh tranh vi h{ng ng{n nhng quan im c nhn thc trc, ~ c sn ri v{ s chng dn n }u. Ngo{i ra, con ngi th hin s tc gin khi thy bn c gng thuyt phc h, l{m nh th t h khng c kh nng quyt nh, nh th bn bit nhiu hn. Thay v vy, h~y suy ngh n sc mnh ca s lun l|ch bng gi v{ s khu gi. N i hi cht kin nhn v{ ngh thut, m{ kt qu th c |ng gi| hn rt nhiu. C|i c|ch m{ nhng li bng gi th hin th n gin thi: h~y ngy trang th{nh mt li nhn xt hay cuc gp g thng thng, v{ th ra li gi . N v vn tnh cm mt s thoi

n on kt ca c}u chuyn, ngi {n b{ ci u ch{o nh th b{ sp a ra khc vy. c Cha n{y ~ ngay lp tc nhn ra ngi {n ng b{ ta ang |m ch n l ai, v{ Cha ~ m |p khuyn b hy lm trong sch t}m tr li Cha ha s l{m ht c|ch cn thit bo m rng ngi thi quy ry b{ Mt thi gian ngn sau, ngi {n ng b nghi vn n thm v linh mc, v{ sau khi c hai ngi ni chuyn vi nhau c mt l|t v nhng t{i chung chung, v linh mc ko ng ta v mt pha v{ tr|ch anh ta theo kiu cha con v ti lic mt a tnh, theo nh ngi {n b{ cho cha hiu. Qu| bt ng, ngi {n ng ngc nhin bi v ng ta cha bao gi nhn

452

L{m ch ngh thut t|c ng

m|i m{ cha c c, s thiu thn iu khch ng trong cuc sng ca mt ngi. Li gi c nhn thy trong t}m tr ca mc tiu, mt vt }m huyn b v{o ch khng an to{n ca anh (c) ta; ngun gc vt }m th mau chng chm v{o qun l~ng. Vt }m qu| huyn b n ni khng th nh v{o lc , v{ sau n{y, khi m{ vt }m mc r v{ ph|t trin ln th n dng nh ~ hin r mt c|ch t nhin t t}m tr ca mc tiu nh th n ~ ri. S lun l|ch bng gi cho bn i qua s kh|ng c t nhin ca con ngi, bi v con ngi c v ch lng nghe iu bt ngun t h. N c mt ngn ng ring ca n, giao tip mt c|ch trc tip vi s v tim thc. Khng c mt ngi i quyn r n{o, khng mt ngi thuyt phc n{o c th hy vng th{nh cng m{ khng cn th{nh tho ngn ng v{ ngh thut ca li ni bng gi. Mt ngi {n ng l mt ~ tng n cung in ca Louis XV. Khng mt ai bit bt c iu g v ng ta, v{ ging ni v{ tui t|c cng khng r. ng ta t xng mnh l{ B| tc Saint-Germain. D nhin l{ ng ta gi{u

ngi {n b{ nhiu nh th v{ rt him khi ng i ngang qua nh{ b{Qu ng n{y c nhn thc nhiu hn v linh mc, ng khng qu| chm hiu |nh gi| s thng minh ca ngi {n b{ n{y v{ ha l{ s khng l{m phin b{ ta na. th nhng sau khi ri khi nh{ Cha th ng ta i v pha ngi nh{ ca ngi {n b{ . B{ ta vn cn tip tc ngi c kinh ti khung ca s b xu m{ b{ c th thy ng ta nu nh ng ta c tnh c i ngang qua V{ t ng{y tr i, ngi {n ng thn trng tin ti nhanh v{ truyn ti s n tng m{ ng ta ~ tham gia vo trong ton b cng vic, ng ta tr th{nh mt v kh|ch thng xuyn ca ngi

453

Ngh thut quyn r

c; tt c mi loi | qu v{ kim cng ta s|ng long l|nh trn |o ng, trn hai tay |o, trn gi{y v{ nhng ngn tay ca ng. ng ta c th chi piano n tuyt vi, c th v tranh cc p. Tuy nhin iu thu ht nht ng chnh l{ c|ch ni chuyn.

hng xm.
(THE DECAMERON, GIOVANI BOCCACCIO, G.H.McWilliam bin dch)

Nhng c|i lic mt chnh l{ khu i S tht th ng b| tc chnh l{ b|c nng ca vic t|n tn trm bp bm ca th k 18 mt tnh: mi th c th ngi th{nh tho v ngh thut bng c truyn t trong gi. Khi ng ni, li ni }y lun ra, mt |nh nhn, tuy |nh mt s |m ch bng gi m h n hn nhn cng c th b t | ph thy, m{ c th bin kim loi chi bi v n khng th th{nh v{ng hay l{ mt liu thuc c din t tng li Trng sinh. ng ta khng h ni rng mt. ng ta s hu nhng th n{y, nhng (STENDHAL, trch dn trong Richard Daveport-Hines, ng ta bin bn th{nh ngi ng h{nh thuVice : tp tiu lun) vi quyn lc ca ng ta. ng ta m{ n gin ni ln iu s khng c ai tin ng ta v{ mi ngi s ngonh mt vi ng. ng b| tc c th |m ch ti mt ngi {n ng ~ cht 40 nm trc nh th chnh ng ta bit ngi ; nu ng l{ nh vy th ng b| tc tui 80, mc d ng ch trng khong tui 40 m{ thi. ng cp v liu thuc Trng sinh ng qu| tr iu cht yu trong li ni ca b| tc l{ s m h. ng ta lun lun bung th nhng li gi v{o trong mt cuc ni chuyn trc din, duyn d|ng a ra nhng nhn xt theo mt giai iu du dng. Ch mt l|t sau l{ mi ngi s phn chiu nhng

454

L{m ch ngh thut t|c ng

g ng ta ~ ni. Hi sau, mi ngi bt u n vi ng, yu cu v hn | ph thy v{ liu thuc Trng sinh, m{ khng h nhn ra rng chnh ng ta l{ ngi ~ gieo nhng tng v{o trong u c h. H~y nh rng: gieo mt tng quyn r bn bt buc phi ha nhp v{o tr tng tng ca h, s m mng ca h, nhng khao kh|t thm kn nht ca h. C|i l{m cho s vic vn ng u l{ khi gi ln nhng chuyn m{ con ngi mun nghe kh nng gi{u c, sc khe, kho|i lc, s mo him. Cui cng, nhng iu tt p n{y li ha ra li chnh x|c l{ th m{ bn c v nh mun ban tng cho h. H s n bn bn nh th chnh h m{ khng thc rng bn ang g}y bng gi tng v{o trong u h. Nm 1807, Napoleon Bonaparte ~ quyt nh }y l{ thi im quan trng ng ko Vua Nga, Alexander I v phe ng. Napoleon mun hai iu t v vua Nga n{y: mt hip c ha bnh m{ h ~ ng chia nh Ch}u ]u v{ Trung ng; v{ mt lin minh v hn nh}n, trong Napoleon s ly d v ng, b{ Josephine m{ ly ngi trong ho{ng gia ca vua Nga. Thay v trc tip ng nhng iu khon n{y, vua Napoleon ~ quyt nh quyn r vua nc Nga. Napoleon dng n nhng cuc gp g x~ hi lch thip v{ nhng cuc ni chuyn th}n mt nh v nhng chuyn chin trng, ng ta i n h{nh ng. Napoleon r r{ng but ming l ra rng Josephine khng th sanh con, m{ nhanh chng thay i t{i. Mt nhn xt }y ra v ngh mt s gn kt s phn gia nc Ph|p v{ nc Nga. Ngay trc lc ng sp ri khi ti hm , ng ni n chuyn ng mong c c nhng a con, th d{i bun b~, ri c|o lui v phng ng, li cho v vua vi nhng ngh . Napoleon h tng v vua Nga n mt v kch ni v t{i s huy ho{ng, s vinh danh v{ ch; by gi, trong nhng c}u

455

Ngh thut quyn r

chuyn sau , Napoleon ngy trang cho nhng li l bng gi ca ng di v bc l{ b{n lun v v kch. Trong v{i tun, v vua nga ni vi c|c b trng ca mnh v mt s lin minh hn nh}n v{ mt hip c vi nc Ph|p nh th chng l{ nhng kin ca chnh ng. L ming ni ra nhng li nhn xt khng c ch , thu ht nhng s tham kho, c}u ni m{ bn nhanh chng phi xin li tt c nhng iu n{y c mt quyn lc bng gi mnh m. chng lun l|ch di da con ngi nh mt c dc, chp nhn cuc sng ca chnh h. Cha kha th{nh cng vi nhng li ni bng gi ca bn l{ to ra chng khi m{ nhng mc tiu ca bn ang x hi hay ang ph}n t}m, m{ h khng nhn thc c c|i ang din ra. Nhng li ni a lch s thng l{ li m u ho{n ho; con ngi s ngh h s ni g tip theo }y, hoc l{ h s tip thu th{nh nhng ngh ca chnh h. Mt trong nhng chin dch bu c u tin, John F.Kennedy c trc mt nhm nhng ngi lnh cu binh. Nhng chin tch dng cm ca Kennedy trong sut th chin th hai s kin PT_109 ~ l{m ng tr th{nh ngi anh hng chin tranh- c tt c mi ngi bit n; nhng trong b{i din vn, ng li ni n mt ngi {n ng kh|c trn thuyn m{ cha bao gi cp n chnh bn th}n ng. Tuy nhin, Kennedy hiu l{ nhng vic ng ~ l{m th trong u mi ngi ~ bit bi v thc t l{ ng ~ t sn trong u h ri. S im lng ca Kennedy trong t{i ~ khng ch l{m cho mi ngi t ngh n m{ cn l{m cho ng tr nn nhn nhng v{ khim tn, nhng c tnh i i vi ch ngha anh hng. Trong ngh thut quyn r, ging nh c g|i im ngi Ph|p, Ninon de lEnclos, khuyn l{ tt hn l{

456

L{m ch ngh thut t|c ng

ng ni v tnh yu ca bn d{nh cho mt ngi. H~y cho mc tiu ca bn t c n. S im lng ca bn trong t{i s l{ mt quyn nng bng gi hn l{ bn trc tip din t n ra. Khng ch c li ni phi bng gi m{ cn ch n c ch v{ c|i nhn. Thut ng yu thch ca Madame Recamier chnh l{ gi cho nhng li ni ca b{ tht n gin v{ |nh nhn ca b{ thit hp dn. Mch chy ca c}u chuyn s ngn cho c|nh {n ng suy ngh qu| s}u sa v nhng c|i nhn thi thong mi c, m{ h cn b nhng |nh mt |m nh. Lord Byron c |nh nhn ci thp xung ni ting: trong khi mi ngi ang tho lun v t{i khng my th v n{o , ng ta s h u xung, nhng khi mt ph n tr (mc tiu ca ng) thy ng ang lic ln nhn v pha b{ th u ca ng s nghing xung. l{ mt c|i nhn dng nh nguy him, th th|ch nhng cng lp lng; rt nhiu ph n b c|i nhn ging by. Khun mt ni ln c ngn ng ca chnh n. Chng ta ~ quen vi vic th c nhng nt mt ca con ngi, thng l{ nhng du hiu tt ch ra cm xc ca h hn l{ iu h ni, c|i qu| d kim so|t. Bi v con ngi lun lun c nhng c|i nhn, nn h~y s dng n chng chuyn nhng du hiu lun l|ch bng gi m{ bn chn. Cui cng, l do m{ nhng li bng gi hot ng kh| tt khng ch v n i qua c s phn kh|ng t nhin ca con ngi. M{ n cn l{ ngn ng ca s kho|i lc. C qu| t iu b mt trn th gii n{y; qu| nhiu ngi ni mt c|ch chnh x|c iu h cm nhn v{ h mun. chng ta khao kh|t iu g kh hiu, iu g nui dng iu m mng ca ta. Bi v thiu thn vic xut v{ s nhp nhng trong cuc sng hng ng{y, mt ngi t nhin dng n hai iu trn c v nh c iu g li

457

Ngh thut quyn r

cun v{ tr{n y ha hn. l{ mt dng tr chi khu gi vy ngi n{y c nh g chng? Anh (c) ta mun g? Nhng li gi , nhng lc xut, v{ nhng lun l|ch bng gi to ra mt bu khng kh quyn r, ra hiu cho nn nh}n ca h l{ h khng cn lin quan n nhng l li c ca cuc sng hng ng{y na m{ h ~ bc v{o mt th gii kh|c. BIU TNG Ht ging. Mnh t ~ c chun b k c{ng. Nhng ht ging ~ c gieo trc v{i th|ng. Khi nhng ht ging ~ di mt t th khng ai c th bit c b{n tay ai gieo chng xung. Nhng ht ging l{ mt phn ca t. Bn h~y ngy trang nhng vic i thao tng ca mnh bng c|c trng nhng ht ging chng t mc r. IM YU S nguy him trong nhng li l bng gi chnh l{ khi bn li nhng iu m h, mc tiu ca bn c th din gii sai lm v chng. C nhng khonh khc, c bit l{ trong giai on sau tr i trong vic i quyn r, khi m{ thun li nht bn truyn t kin ca bn mt c|ch trc tip, nht l{ lc bn bit mc tiu ca bn s ch{o n kin . Casanova thng s dng li . Khi m{ ng c th cm nhn mt ngi {n b{ khao kh|t ng, v{ cn mt cht s chun b, th ng s dng mt li nhn xt trc tip, th}n thin tin thng v{o trong u ca ngi {n b{ ging nh mt vin thuc v{ khin cho b{ ri v{o ba ch ca ng ta. Khi nh{ vn Gabriele DAnnunzio gp mt ngi ph n m{ ng thm mun, ng ta him khi n{o chn ch. Nhng li l t}ng bc

458

L{m ch ngh thut t|c ng

t ming ng v{ t ngi bt ca ng tun chy ra. ng ta s dng s th}n thin ca ng m{ chinh phc (ng c th gi b l{ th}n thin v{ ch l{ mt m|nh khe trong s nhng m|nh khe kh|c m{ thi). Tuy nhin iu n{y ch cng hiu khi bn cm nhn mc tiu d d{ng l{ ca bn. Nu khng, nhng s phng th, nghi ng m{ bn dng nn bng cuc tn cng trc din s l{m cho vic i quyn r ca bn khng th thc hin c. Khi b nghi ng th phng thc gi|n tip l{ mt chiu tt hn nhiu.

459

7 I VO TM HN
Hu ht mi ngi b nht trong th gii ca chnh mnh, l{m h c chp v{ kh thuyt phc. C|ch ko h ra khi v bc v{ quyn r l{ i v{o t}m hn h. Chi theo lut l ca h, tn hng nhng g h tn hng, chiu theo t}m trng ca h. L{m nh vy bn s vut ve tnh t |i ~ n s}u trong h v{ l{m h gim bt phng v. Khi b thi min bi chnh hnh nh ca mnh phn chiu qua bn, h s ci m hn, tr nn d b khut phc bi t|c ng kho lo ca bn. Bn s nhanh chng ho|n i c v tr: mt khi bn ~ i v{o t}m hn h, bn s l{m h mun i v{o t}m tr bn, n lc n{o h s khng th quay li c na. H~y chiu theo t}m trng v{ thch ca h, l{m h khng c g phn ng hay chng i li. CHIN LC CHIU THEO Th|ng 10/1961, nh{ b|o ngi M Cindy Adams c ban cho mt cuc phng vn c quyn vi tng thng Indonesia, Sukarno. }y l{ mt s kin ni bt bi v v{o thi Adams l{ mt nh{ b|o t tn tui trong khi tng thng Sukarno l{ mt nhn vt th gii v{o gia thi k khng hong. Mt nh{ l~nh o u tranh gi{nh c lp cho Indonesia Sukarno ~ l{ tng thng ca t nc v{o nm 1949 khi H{ Lan cui cng ~ u h{ng thuc a. n u nhng nm 1960, chnh s|ch ngoi giao liu lnh ca ng khin ng b Hoa K cm ght, mt v{i ngi cn gi ng l{ Hitler ca Ch}u \.

460

i v{o t}m hn

Adams ~ quyt nh trong mt bui phng vn trc tip th b{ s khng cho Sukarno l{m cho s h~i hay th|n phc, v{ b{ bt u c}u chuyn bng c|ch ni a gin vi ng. Adams qu ngc nhin khi m{ chin lc ph| v tng bng ca b{ c v nh hiu nghim: Sukarno nng nhit vi b{. Sukarno cho cuc phng vn tt p trong vng mt ting ng h, v{ khi kt thc phng vn ng tng b{ mt ng qu{ c|p. Th{nh cng ca nh{ b|o Adams ni tri ri, nhng thm ch cn hn na khi b{ bt u nhn c nhng bc th th}n thin t Sukarno sau khi b{ v{ chng quay v New York. V{i nm sau, Sukarno ngh rng Adams hp t|c vi ng trong cun t truyn ca ng.

Bn lo lng gi lng ngi tnh mnh? H~y thuyt phc n{ng rng n{ng ~ h gc bn th{nh mt ng bng nhng |nh nhn hp dn cht ngi. Nu nh n{ng mc m{u tm th h~y ca ngi m{u tm. Khi n{ng mc |o m bng la th ca tng la. h~y ha hp tt nht vi n{ngb{y t ngng m ging ni nh ng}n nga ca n{ng, nhng c ch khi n{ng khiu v. H~y la to mt ln na khi n{ng dng li. Bn thm ch c th t|n Nh bo Adams, ngi ~ quen dng t{i nng yu vi vic vit nhng mu b|o l| ci v ng ca n{ng, gii nh}n vt ni ting mc th ba, th thch tng tn iu g bi ri. B{ tha bit s ni ting xu xa l{m bn thay i. Mc ca Sukarno ging nh Don Juan- bc cho n{ng c th h{nh thy quyn r, ngi Ph|p gi ng nh ng gay gt hn bt k th. Sukarno c bn b{ v v{ h{ng trm mt lo{i sa bin n{o, v l. Sukarno p trai, v{ d nhin ng ngi yu ca n{ng ta thu ht b{ ri, th nhng ti sao li cng s miu t n{ng tt

461

Ngh thut quyn r

chn b{ v{o nhim v uy tn n{y? Phi chng l{ bn tnh nhc dc ca ng qu| mnh n ni ng ta khng th quan t}m n nhng chuyn nh th n{y. Tuy nhin, }y l{ mt li mi m b khng th t chi.

bng v{ ngoan hin. Nhng h~y cn thn ch cho bn th}n bn i qu| xa. Khng c php ni ra nhng li khen tng ma mai. Nt Th|ng 1/1964, Adams quay li mt ca bn c th hi Indonesia. B{ ~ quyt nh gi nguyn hoi ht thng ip. chin lc ca mnh l{: b{ vn ngang Ngh thut s hiu qu ngnh v{ ni thng, l{ ngi dng nht khi n c che nh ~ quyn r c Sukarno 3 nm y. Vic kh|m ph| ra s trc. Trong sut cuc phng vn lc bi nh iu tt ca bn. u vi ng ta, b{ ph{n n{n kh| mnh (ngh thut ca tnh yu, ming v nhng cn phng m{ . Nh OVID, do Peter Green bin dch) th Sukarno l{ th k ca b{ vy, b{ ta c th cho ng vit m{ ng ta ~ k ln, ng xem xt k nhng iu c bit C b hay cu b tm m{ b{ a ra t mt cho n tt c. c|ch l{m cho ba m Adams kinh ngc khi thy ng ghi li thch mnh. Trong tc mt c|ch c nhim v v bc th v{ k phm vn hc Khuynh hng, s bt chc ln. Bc k tip trong k hoch ca c cho l{ mt trong Adams l{ mt tua i n Indonesia nhng c|ch thu ht.v d Trong nhng phng vn mi ngi m{ ~ tng bit Sukarno thi cn tr. Cho nn Adams cun s|ch ca Sanskirt, ~ cho mt phn quan than phin vi ng v chuyn bay ca b{, b{ ni chuyn bay khng an to{n. trng v vic mu mo B{ ni vi ng: anh yu, em ni n, em ca mt ngi ph n ~ bt chc c|ch n

462

i v{o t}m hn

ngh anh nn cho em mt m|y bay ring em. ng tr li, r r{ng l{ c c|i g lung tng: c ri. Tuy vy, mt iu cha , b{ tip tc i thm; b{ yu cu mt v{i chic m|y bay, mt chic phn lc, v{ mt phi cng cho ring b{, mt phi cng gii. Sukarno ng mi iu. ngi l~nh o t nc Indonesia dng nh khng ch b Adams da nt m{ ng ho{n to{n ri v{o ba ch ca b{. Sukarno t|n dng s thng minh v{ hm hnh ca b{. C lc ng ~ t}m s: em c bit sao m anh vit tiu s khng?... Ch l{ v em , nguyn nh}n l{ vy. ng ch n qun |o ca b{, khen nhng trang phc b{ mc, ch n bt k mt thay i trong trang phc. Sukarno ging nh l{ mt k eo ui nnh nt hn l{ mt Hitler ca Ch}u \.

mc, nt mt, v{ li ni chuyn ca ngi m{ c ta yu. }y l{ mt loi kch bn bt chc ca ngi ph n : khng th n{o ha hp vi ngi mnh yu nn c ~ bt chc anh ta ph}n t|n nhng ngh ca anh ta. Th mt a tr cng vy, chng s dng n vic nh|i theo th|i , n mc, v{ v}n v}n tm s yu thng, vi mt khuynh hng y ma thut, ngi cha hay ngi m ~ ph}n t}m trong ngh. S ging nhau c ngha l{ mt ngi ang Hin nhin, khng th n{o t b v{ khng t b tr|nh khi vic ng ta ham mun x|c nhng ham mun lng tht vi b{. Adams l{ mt ngi {n b{ l. y l{ mt s d d li cun. Lc u l{ hai tay chm nhau, m{ a tr dng n sau l{ hn trm. Mi ln nh th b{ nm bt ly cha m u ht ng ra, ni r vi ng l{ b{ c mnh v{ c th cng mt hn nh}n hnh phc, nhng b{ li nhn l{ h ~ . iu lo lng: nu nh tt c mi iu ng n{y ng vi |m ng, nhng ngi bt chc

463

Ngh thut quyn r

mun l{ cng vic th v l{m n n{y c th v. Mc d vy, mt ln na chin lc thng thn ca b{ c v nh l{ mt chin lc ng n. Tht l{ ngc nhin, Sukarno lui bc m{ khng h gin gi hay tc ti. ng ha l nhng c ch yu thng ng d{nh cho b{ s ch l{ mc tnh bn m{ thi. B{ phi cng nhn rng ng ta chng ng nh b{ mong i hay c miu t. C l ng ta thch c mt ngi {n b{ thng lnh.

l~nh o ca mnh, khc tn ng ta v{ lp li nhng c ch ca ngi . H ci u trc ng ta, nhng cng lc h cng v thc by mi gi ngi . Nhng kiu c|ch v{ nhng vic l{m ch l{ nhng dp khi m{ nhiu th|i cng quyn r ngi l~nh o v{ C|c cuc phng vn tip tc ngc li. trong vi thng, v b{ ch ng c (SERGE MOSCOVICI, thi i cht xu nhng thay i. B{ vn xng |m ng, do J.C Whitehouse bin dch) h mt c|ch th}n quen vi ng, b{ thm v{o nhng c}u bnh lun ngang ngc l{m m { thm c}u chuyn, c mun d{nh cho nhng gi }y ng tr chng, ng vui mt ngi kh|c gii m{ thch trc nhng c}u ni a xc tng trng cho chng xc. ng l{m ra mt t}m trng sng ta mt c|ch tuyt i ng nh b{ ~ c p mnh mt c|ch c khi vn l{ ngi kh|c, chin lc. Lc u ng ta n mc i vi mt sinh vt ma trong trang phc qu}n i hay trong thut, ngi l{ bn th}n nhng b c|nh . Gi }y ng n mc chng ta trong khi ang bnh thng, thm ch cn i ch}n trn. s hu mt iu thun V{o mt m ng ni l{ ng thch m{u li, qua ht s tng tc ca b{. B{ gii thch l{ m{u tng ca chng ta, ca mt s tn ti c lp..

464

i v{o t}m hn

xanh-en, m{u Clairol. ng mun m{u tc ging nh th; b{ phi mang ti mt l m{u nh th cho ng. B{ l{m nh ng yu cu v{ ngh l{ ng ta ang a thi. Nhng mt v{i ng{y sau ng yu cu b{ c mt dinh th nhum tc cho ng. B{ cng n, v{ by gi c hai ngi u c m{u tc ging ht nhau. Cun s|ch, Sukarno: tiu s c k n Cindy Adams, c xut bn nm 1965. Nhng c gi M ngc nhin khi Sukarno c hiu nh l{ mt ngi |ng yu v{ quyn r mt c|ch n tng, iu m{ tht ra Adams ~ miu t ng ta nh th n{o. Nu nh c bt k ai tranh lun th Adams s ni rng h khng bit ng ta theo c|i c|ch ca b{. Sukarno ~ rt l{ h{i lng v{ ~ ph}n phi cun s|ch cng khp. vic n{y gip ng c c s cm thng Indonesia, ni m{ ng lc ang b e da bi mt vn qu}n s.

Chng ta thy du vt ca chng thm ch trong nhng ho{n cnh tm thng nht ca tnh yu: trong s thu ht ni lin n bt k s thay i n{o, bt k s ngy trang n{o, v trong tm quan trng ca s thng nht v{ s lp li bn th}n ca ngi kh|c nhng yu ng lng l tt c u c ni kt n s tht rng mt ngi tng tng ngi thy b mt ca mnh ang theo di mnh ng sau bc m{n ca |nh mt na.
(ROBERT MUSIL, Trch trong Denis De Rougemont, tnh yu c cng khai, do Richard Howard bin dch)

V{ Sukarno khng ly l{m ngc nhin cho lm, ng tha bit l{ Adams s l{m cng vic tt hn nhiu vi cun t truyn ca ng hn bt c tay nh{ b|o nghim tc n{o. Gii thch: Ai ang quyn r ai }y? chnh l{ Sukarno i quyn r, v{ vic i quyn r b{ Adams c theo mt trnh t c

465

Ngh thut quyn r

in. u tin, ng ~ chn ng nn nh}n. Mt nh{ b|o c kinh nghim s kh|ng c li sc li cun ca mi quan h c| nh}n vi t{i, v{ mt ngi {n ng s t b nghi ng hn vi s quyn r ca ng ta. V{ do ng ~ chn ly mt ngi ph n, mt ngi m{ kinh nghim vit b|o vn cn nm }u . Ti cuc hp u tin ca ng vi b{ Adams, ng ta ~ gi i nhng du hiu ln ln: ng ta rt th}n thin vi b{, nhng li ng thm mt s thch th na. ri, lun l|ch bng gi mt nghi ng v{o trong u c b{ (c l ng ta mun quan h?), ng ta tin thng n phn chiu b{. Sukarno chiu theo mi trng th|i ca b{, rt lui li mi khi b{ than phin. Chiu theo mt ngi l{ mt hnh thc i v{o tinh thn ca h, cho h c thng tr trong thi gian . C l vic qua mt c Adams ch ra c|i kh nng nhc dc ca ng ta khng th kim so|t c, hay c l chng qu| khn kho. ng ta ni ting nh Don Juan; khng t|n c b{ s l{m cho b{ b tn thng. ( Ph n thng t b s nhc khi thy mnh quyn r hp dn hn, v{ Sukarno thng minh g}y n tng cho mt trong bn b{ v ca ng thy c b{ l{ ngi ng thch nht). ng ta bt u tin xa hn v{o trong tinh thn ca b{, theo v bnh d}n ca b{, thm ch cn l{m v n tnh bng c|ch chp nhn m{u tc ging b{. Kt qu l{ b{ ~ quyt nh Sukarno khng ging nh l{ ngi b{ ~ mong i hay nh b{ ~ s nh th. ng ta t nht khng |ng s, v{ sau cng, b{ chnh l{ ngi b kim so|t. iu m{ Sukarno khng nhn ra c chnh l{ khi m{ s phng th ca b{ thp xung, d nhin b{ s cm nhn c ng ~ nhp v{o tnh cm ca b{ s}u m nh th n{o ri. B{ khng quyn r ng ta, m{ l{ ng ta quyn r. C|i m{ ng ta mun l{ c|i ng ta ~ c: mt t truyn c| nh}n c mt ngi ngoi quc y thng cm vi ng vit ra.

466

i v{o t}m hn

Trong tt c mi chin thut quyn r, i v{o tinh thn ca mt ngi c l l{ chin thut xu xa nht. Chin thut n{y cho c|c nn nh}n ca bn nhng cm gi|c rng h ang quyn r bn. S tht rng bn ang chiu theo h, bt chc h, i v{o tinh thn h, ng l{ bn ang ri v{o ba ch ca h. Bn khng phi l{ mt ngi i quyn r nguy him phi e s, m{ l{ mt ai chu nhng b v{ khng mang li s e da n{o. Vic bn ch n h l{m h say m bi v bn ang phn chiu hnh nh bn ln h, mi th h nhn thy v{ nghe c t bn phn chiu c|i ti v{ s thch ca h. L{m gia tng s kiu ngo cho h. Tt c nhng iu n{y ~ thit lp nn quy trnh i quyn r, h{ng lot nhng ngi i thao tng s l{m cho thuc n quay li. mt khi m{ s phng th ca h i xung, h m rng n s nh hng t}m linh ca bn. Bn s sm bt u m nhn vic khiu v, m{ khng h nhn ra rng s dch chuyn, h s thy bn th}n h bc v{o tinh thn bn. }y l{ on kt ca tr chi. Ph n khng d d~i tr nhng ngi n ly nhng c hi ca h v{ bc v{o tinh thn h. Ninon de lEnclos B QUYT QUYN R Mt trong nhng ngun g}y gin d nhiu trong cuc sng ca chng ta chnh l{ s ngang bng ca ngi kh|c. n c vi h thit l{ kh, l{m cho h thy s vt theo c|ch ca chng ta. Chng ta thng th|n phc mnh rng khi h c v nh ang lng nghe chng ta v{ r r{ng l{ ng tnh vi chng ta, tt c ch l{ b ni m{ thi, lc chng ta i th h s chuyn hng v nhng kin ca chnh h. Chng ta b ra thi gian xng v ngi

467

Ngh thut quyn r

kh|c l{m nh th h l{ nhng bc tng | vy. Nhng thay v than phin bn ~ hiu lm hay pht l, th ti sao li khng th l{m iu g kh|c l: thay v nhn ngi kh|c hn hc hay dng dng, thay v c gng tm hiu ti sao h li h{nh ng theo c|ch , th h~y nhn h qua cp mt ca ngi i quyn r. C|ch d d con ngi ra khi s cng u t nhin v{ t |m nh chnh l{ bc v{o tinh thn ca h. Tt c chng ta u l{ nhng ngi yu bn th}n mnh. Khi chng ta cn l{ con nt th bn tnh t yu mnh thuc th x|c: chng ta thch hnh nh ca chnh mnh, c th chnh mnh nh th chng l{ mt th t|ch bit ra. Khi chng ta ln ln th bn tnh t yu mnh ph|t trin v mt t}m l hn: chng ta tr nn chm m trong s thch ca mnh, c|c kin v{ kinh nghim ca mnh. Mt lp v bc cng hnh th{nh xung quanh chng ta. Mt c|ch nghch l, c|i c|ch li ko con ngi ra khi v bc n{y chnh l{ tr nn ging nh h, tht ra l{ mt hnh nh phn chiu ca h. Bn khng phi d{nh ra nhiu ng{y nghin cu t}m tr h; ch n gin l{ tu}n theo nhng trng th|i ca h, thch ng vi s thch ca h, gi b vi bt c iu g h gi thng ip. l{m nh th l{ bn s h thp s phng v ca h xung. Cm gi|c t trng ca h khng cm thy s l mt hay nhng thi quen kh|c bit ca bn e da. Con ngi tht ra u yu bn th}n mnh, nhng iu m{ h yu hn tt c chnh l{ c nhn thy nhng kin v{ s thch ca h phn chiu ln mt ngi kh|c na. Vic n{y l{m cho h c hiu lc. S khng an to{n c h ca h s bin mt. B chnh hnh nh ca mnh thi min nn h t th gi~n. B}y gi th bc tng trong h ~ v vn ra, bn c th t t ko h ra v{ dn dn t thuc n xung quanh. Mt khi m{ h ~ m sn cho bn th bn d d{ng tim nhim cho h nhng trng th|i ca bn. i v{o tinh thn

468

i v{o t}m hn

ca ngi kh|c chnh l{ mt loi hnh thi min; n l{ mt hnh th|i thuyt phc c hiu qu v{ c hi ngm c con ngi bit n. V{o th k 18, trong cun tiu thuyt Gic m cn phng m{u , tt c c|c c g|i tr trong cn nh{ gi{u c ca Chia u em lng yu ch{ng Pao Yu bnh bao phong nh~. D nhin l{ anh ta p trai nhng iu ~ khin anh ta hp dn khng cng li c chnh l{ kh nng k l ca ng ta trong vic x}m nhp v{o tinh thn ca mt c g|i tr. Pao Yu d{nh tui xu}n ca mnh bn cnh nhng c g|i tr. Kt qu l{, anh ta cha bao gi tip cn nh l{ mt ngi e da hay hung hng. Anh ta ban cho nhng c g|i li v{o phng mnh, nhng c g|i thy ng ta mi ni, m{ h c{ng thy anh ta th h c{ng ri v{o ba ch ca anh ta. Chuyn n{y khng phi Pao Yu mang nt n tnh, anh ta vn l{ mt ngi {n ng nhng l{ mt ngi {n ng c th nam tnh nhiu hn hay t i ty thuc v{o ho{n cnh i hi. Vic ng ta th}n mt vi c|c c g|i cho php anh ta s linh hot bc v{o tinh thn ca h. }y l{ mt iu thun li ln. S kh|c bit gia hai gii l{ c|i l{m cho tnh yu v{ s quyn r c th c, nhng n n cng lin quan n mt yu t ca s lo s v{ khng tin tng. mt ngi ph n c th s mt ngi {n ng hung hng v{ bo lc; mt ngi {n ng thng khng th bc v{o tnh thn ca mt ngi ph n v{ v th m{ anh ta vn gi s l lng v{ e da. Nhng bc thy i quyn r trong lch s, t Casanova cho n John F.Kennedy, u ln ln bn cnh nhng ngi ph n v{ bn th}n h ~ chm n nt n tnh. Trit gia Soren Kierkegaard trong cun tiu thuyt Nht k ngi i quyn r, ~ gii thiu vic d{nh nhiu thi gian hn vi gii kia, tm hiu xem k th v{

469

Ngh thut quyn r

im yu ca n, m{ bn c th chuyn s hiu bit th{nh li th ca bn. Ninon de lEnclos, mt trong nhng c g|i i quyn r bc thy tng sng ~ c nhng phm cht ca nam gii nht nh. B{ c th l{m mt ngi {n ng phc ln b{ vi s yu thch trit l mnh m, v{ quyn r ngi bng c|ch ra v nh chia s vi s thch anh ta v chnh tr v{ chin tranh. Nhiu ngi {n ng lc u ~ hnh th{nh nn mt tnh bn s}u m vi b{, ch sau mi yu b{ mt c|ch in di. Tnh nam gii trong mt ngi {n b{ th d l{m du ging nh bn tnh n gii trong mt ngi {n ng i vi mt ngi {n b{. Vi mt ngi {n ng, s l mt ca mt ngi {n b{ c th to nn s gin d v{ thm ch th}n thin. anh ta c th b d d v{o s gp mt, nhng mt ba ch ko d{i l}u hn khng th khng c to ra m{ khng c s ng h{nh vi vic quyn r tr c. Cha kha y l{ bc v{o tinh thn anh ta. {n ng thng b quyn r bi yu t nam tnh trong h{nh x hay tnh c|ch ca mt ngi Trong cun tiu thuyt Clarissa ca Samuel Richardson, mt Clarissa Harlowe tr tui v{ m o c Lovelace, mt g~ ni ting bnh bao phng tng t|n tnh. Clarissa bit s ni ting n{y ca Lovelace, nhng anh ta li h{nh ng khng ging nh c mong i: anh ta lch s, c v hi m bun v{ bi ri. C lc c ph|t hin ra rng anh ta ~ l{m mt vic cao qu v{ t thin cho mt gia nh ang trong cnh tng qun, cho ngi cha tin, gip c g|i ng ta lp gia nh, cho c nh{ h li khuyn. Cui cng, Lovelace th nhn vi Clarissa iu m{ c ~ nghi ng: anh ta mun hi ci, mun thay i nhng c|ch thc ca mnh. Nhng bc th anh gi cho c tr{n y tnh cm, hu ht u vit theo

470

i v{o t}m hn

kiu tnh thng tn gi|o. C l c l{ ngi dn anh ta n ng ngay no chnh? Nhng d nhin l{ Lovelace ~ ging by c ta: anh ta ang dung chin lc ca ngi i quyn r l{ bt chc s thch ca c ta, trong trng hp n{y l{ s sng o ca c. Mt khi m{ c ta cho s cnh gi|c ca mnh lng l, mt khi c ta tin l{ c ta c th ci c|ch li anh ta th c ta gp phi bt hnh ri: gi }y anh ta c th t t lun l|ch nhng bong gi trong tinh thn anh ta v{o trong nhng bc th v{ nhng bui gp g c ta. H~y nh rng: t dng }y l{ tinh thn v{ chnh x|c l{ ni nhm n. Bng c|ch ra v phn chiu nhng gi| tr tinh thn l{ bn c th thit lp nn mt mi tng ng n s}u b|m r gia hai ngi c|c bn, m{ sau n{y n c th chuyn sang b mt th x|c. Khi Josephine Baker di chuyn n Paris, v{o nm 1925, l{ mt phn ca v kch kch to{n b m{u en, s ngoi lai c khin cho c c cm nhn qua m. Tuy nhin, ngi Ph|p kht ting l{ hay thay i, v{ Baker cm nhn s thch ca h d{nh cho c s nhanh chng chuyn sang ngi kh|c. quyn r h iu tt th c ta bc v{o tinh thn h. C bt u hc v{ h|t bng ting Ph|p. C ta bt u n mc v{ h{nh ng nh mt qu b{ ngi Ph|p c phong c|ch, nh th b{ ta thch li sng ca ngi Ph|p hn l{ ca ngi d}n M. t nc cng ging nh con ngi vy: chng c nhng s khng an to{n v{ chng thy b nhng phong tc tp qu|n kh|c e da. quyn r mt ngi d hn l{ thy ngi ngo{i chp nhn li sng ca h. Benjamin Disraeli sinh ra v{ sng c cuc i ng nc Anh, nhng ng l{ ngi Do th|i v{ c nhng nt ngoi lai; nhng ngi d}n nc Anh coi ng l{ mt ngi bn ngo{i. Tuy vy, Benjamin ng x v{ s thch cn hn l{ mt ngi gc Anh, v{ }y l{ mt phn quyn r ca ng, mt phn m{ sau n{y ng chng minh c

471

Ngh thut quyn r

bng c|ch tr th{nh mt ngi l~nh o ng Bo th. Bn m{ l{ mt ngi n t bn ngo{i th h~y bin iu th{nh mt im thun li ca bn: h~y dng bn cht n t bn ngo{i n{y ca bn theo c|ch ch ra rng bn thch s thch v{ tp qu|n ca h s}u m nh th n{o. V{o nm 1752, Saltykov, mt ngi kht ting l{ bnh bao phng tng ~ quyt nh l{ ngi {n ng u tin trong cung in Nga i quyn r mt n b| tc 23 tui, N ho{ng Catherine trong tng lai. Saltykov bit rng b{ ta c n; ngi chng Peter khng thm m xa g n b{, ging nh nhng ngi i t|n tnh khc. Tuy vy nhng chng ngi vt gia tng: b{ ta b theo di c ng{y ln m. Saltykov vn xoay x tm c|ch l{m bn cho bng c vi ngi ph n tr tui n{y, v{ bc v{o vng v}y kn ca b{. Cui cng ng cng c ring c vi b{, v{ ng tng tn gii thch rng ng ta rt hiu s c n ca b{, rng ng ta cm ght chng ca b{ n mc n{o, v{ ng ta ~ cng s thch vi b{ trong nhng kin mi m{ ang nh hng chung n Ch}u ]u. ng ta sm t mnh tm c th sp xp nhng bui gp, m{ trong nhng bui gp ng ~ l{m b{ phi phc ln rng khi ng vi b{ th khng c vic g l{m ng bn t}m ht. Catherine em long yu ng s}u m, v{ thc ra ng l{ ngi yu u tin ca b{. Saltykov ~ bc v{o tinh thn b{. Khi bn bt chc ngi ta, bn tp trung s ch mnh m v{o h. H s cm nhn c n lc bn ang l{m, v{ h thy bn ang t}ng bc h. hin nhin l{ bn ~ chn h, t|ch bit h ra hn vi nhng ngi cn li. Dng nh khng cn iu g kh|c na ngo{i h ra (nhng t}m trng ca h, s thch ca h, tinh

472

i v{o t}m hn

thn h). Bn c{ng tp trung v{o h th bn c{ng to ra c ba ch, v{ t|c ng g}y say sa bn c trn tnh kiu ngo ca h. Nhiu ngi trong chng ta gp kh khn trong vic ha gii ngi m{ ngay ta vi ngi m{ ta mun. Chng ta tht vng rng chng ta ~ tha hip nhng l tng thi tr ca mnh, v{ chng ta vn cn tng tng bn th}n chng ta l{ ngi , ngi c qu| nhiu ha hn, nhng l{ ngi m{ trong nhiu ho{n cnh ngn chn nhn ra iu n{y. Khi bn bt chc mt ngi, khng dng li ngi ; h~y bc v{o tinh thn ca ngi l tng m{ h mun. }y chnh l{ c|ch m{ nh{ vn Chateaubriand ~ c gng tr th{nh mt ngi i quyn r, d cho v bn ngoi ng ta xu x. Khi ng ta ln ln, v{o cui th k 18, thi k m{ ch ngha l~ng mn tr nn thi thng, v{ rt nhiu ph n cm thy nn v thiu s l~ng mn trong cuc sng ca h. Chateaubriand ~ khi li s m tng m{ h c khi l{ nhng c b lt i trn ch}n trn, hay lp y nhng l tng l~ng mn. Loi hnh i v{o tinh thn ca ngi kh|c c l l{ loi hnh hiu qu nht bi v n l{m cho con ngi cm thy tt hn v bn th}n h. S c mt ca bn, h sng cuc sng ca mt ngi m{ h mun mt ngi tnh, mt ngi anh hung l~ng mn, bt c iu g i na. H~y kh|m ph| ra nhng l tng v{ bt chc h, hi sinh nhng l tng bng c|ch phn chiu chng li i vi mc tiu ca bn. Rt t ngi c th kh|ng c li s d d . BIU TNG Chic gng ca ngi th sn. Chim chin chin l{ mt loi chim rt ngon nhng kh m{ bt c. trn c|nh ng, ngi

473

Ngh thut quyn r

th sn mt chic gng ng. Con chim u xung trc mt gng, bc ti bc lui, b chnh hnh nh chuyn ng ca n v{ nhng bc nhy phn chiu m{ n thy ang trnh din trc mt n quyn r. B thi min, con chim mt ht cm gi|c v mi th chung quanh n cho n khi nhng c|i by ca ngi th sn. IM YU V{o nm 1897 Berlin, nh{ th Rainer Maria Rike, ngi m{ danh ting sau n{y bao trm c th gii, ~ gp Lou AndreasSalome, nh{ vn gc Nga ngi kht ting l{m tan v tr|i tim Nietzche. Salome l{ ngi tnh ca nhng nh{ tr thc Berlin, v{ mc d Rike 22 tui v{ b{ ta 36 tui nhng Rike vn yu b{. Rike ti tp gi th cho b{, trong nhng bc th Rike b{y t rng ng ~ c ht tt c nhng cun s|ch ca b{ v{ bit c nhng s thch ca b{. C hai tr th{nh bn b. B{ sm ~ bin tp th ca ng, v{ ng gi cht ly tng t mt ca b{. Salome c Rike t}ng bc bng c|ch bt chc khuynh hng ca b{, b sc ch m~nh lit v{ s trao i tinh thn m{ h bt u trin khai m ba. Salome tr th{nh ngi yu ca ng. Nhng b{ ta li lo lng cho tng lai ca ng, thit l{ kh khi kim sng bng ngh vit th v{ b{ khuyn khch ng ta hc thm ting m ca b{ (ting Nga) tr th{nh ngi bin dch. Rike nghe theo li b{ mt c|ch nng n n ni ch trong v{i th|ng ng ta c th ni ting Nga. H n Nga thm nhau, v{ Rike b |p o bi nhng iu ng ta nhn thy: nhng ngi nng d}n, phong tc nh{ qu, ngh thut, v{ kin trc. Quay v Berlin, ng ta bin cn phng ca mnh th{nh mt ni th|nh ng ging nh ca Nga, v{ bt u mc nhng chic |o nng d}n ca ngi Nga v{ cm ti

474

i v{o t}m hn

tp nhng c}u chuyn bng nhng mnh ca nc Nga. B}y gi th vic quyn r bng bt chc ca ng ~ li dn. Lc u, Salome c t}ng bc rng ng ta c chung nhng s thch vi b{, nhng gi th b{ thy mt iu g kh|c na: ng ta dng nh khng c c mt lai lch tht s. ng ta ~ tr nn qu| l thuc v{o b{ v tnh t trng ca chnh ng ta. Tt c ging nh ang sao chp li vy. v{o nm 1898, ng ta kinh ho{ng khi b{ ct t mi quan h n{y. B{i hc }y n gin lm: vic bn bc v{o tinh thn ca mt ngi phi l{ mt chin thut, mt c|ch mang anh (c) ta v{o ba ch ca bn. Bn khng th l{ mt ming bt bin, t m trong nhng t}m trng ca ngi kh|c. bt chc ging h trong thi gian d{i v{ h s thy bn v{ b chnh bn l{m cho chng c li. Nm n di s ging nhau vi h m{ bn l{m cho h thy c th bn bt buc phi c mt cm gi|c mnh m v lai lch ca chnh bn. Khi thi gian chn mi, bn s mun dn h v{o trong tnh thn bn; bn khng th n b|m v{o h m~i c. ng bao gi bt chc qu| s}u v{o h. N ch c hu ch trong giai on u ca vic quyn r m{ thi.

475

8 TO CM D
Nh con mi ln s}u v{o vng quyn r bng c|ch to c|m d: ha hn s vui thch pha trc. Ging nh con rn d d Eva bng nhng ha hn v tr|i cm, bn phi |nh thc trong con mi nhng khao kh|t m{ h khng c c. Phi tm ra im yu ca h, nhng o tng vn cha th{nh hin thc, v{ t rng bn c th a h n vi iu . c th l{ ca ci, c th l{ phiu lu, c th l{ nhng nim vui ti li, b cm o|n; vn l{ phi l{m mi th tr nn m h. phn thng l lng trc mt h, tr ho~n s tha m~n trong h, v{ tr n~o h l{m phn vic cn li. Chuyn kh thi dng nh ch cn l{ sm mun. H~y kch thch tnh t m ca h nhiu hn nhng nghi ng v{ lo lng km theo, v{ h s i theo bn. MC TIU TRU NGI V{o khong nhng nm 1880, mt qu ng tn Don Juan de Todellas ang quanh qun trong mt cng vin Madrid th trng thy mt ph n tui i mi bc ra khi mt chic xe nga, theo sau l{ mt a tr hai tui v{ mt ngi gi tr. Ngi ph n n mc rt lch s nhng iu l{m Don Juan ngc nhin l{ ngi ph n y rt ging mt ngi ph n m{ anh quen bit gn ba nm trc. Chc chn c y khng th l{ ngi y c. Ngi ph n m{ Don Juan bit, Cristeta Moreruela, l{ mt ca s trong mt rp h|t hng hai. C l{ mt tr m ci v{ rt ngho cuc sng ca c khng th thay i nhiu n th. Don Juan tin li gn hn:

476

To c|m d

vn khun mt xinh p y. Ri anh nghe thy ging ni ca c. Don Juan sc n ni anh phi ngi xung: ch thc l{ c y. Don Juan l{ mt k quyn r ht thuc cha, nhng ln chinh phc l{ v s v{ mun hnh vn trng. Nhng Don Juan cn nh mi tnh ca mnh vi Cristeta kh| r, v c y rt tr l c g|i quyn r nht m{ anh tng gp. Don Juan ~ gp c trong nh{ h|t v{ ~ tn rt nhiu cng sc t|n tnh c, Don Juan ~ tm c|ch thuyt phc c cng i mt chuyn vi anh ti mt th trn cnh bin. Mc d h hai phng kh|c nhau nhng khng g c th ngn ni Don Juan: anh dng nn mt c}u chuyn v nhng kh khn trong vic l{m n, gi{nh ly s ng cm t c, v{ trong mt gi}y pht xao xuyn ~ tn dng s yu ui ca c. V{i ng{y sau Don Juan t bit Cristeta vin c l{ phi gii quyt vic l{m n. Don Juan tin l{ mnh s khng bao gi cn gp li c na. Cm thy c i cht ray rt mt cm gi|c him c Don Juan anh gi cho c 5000 ng peseta, gi v l{ mnh cui cng ri cng s o{n t vi c. Thay v vy Don Juan i ti Paris. Anh ch va tr v Madrid mi }y. V hai ti li n{y m{ Tantalus b trng pht bng s sp vng quc mnh, cng vi s gi{y v vnh cu, sau c|i cht bi chnh tay thn Zeus, cng chung s phn l{ Ixion, Sisyphus, Tityus, nh Danaid v nhng ngi kh|c. By gi Tantalus, quanh nm sut th|ng phi chu i chu kh|t, mc kt di mt c{nh c}y c nhiu tr|i vn ra mt b h ly li. Nhng ngn sng trong h chm v{o tht lng Tantalus, thnh thong cn chm v{o cm na, nhng bt c lc n{o Tantalus ci xung ung nc, nc lin tri i, chng c g cn li tr th bn en di ch}n; hoc nu c

477

Ngh thut quyn r

Lc ngi xung v{ nh li tt c mi chuyn, mt suy ngh khin Don Juan phi lo lng: a tr. a tr y c th n{o l{ con ca mnh? Nu khng phi l{ vy, chc hn c ~ kt hn gn nh l{ ngay tc khc sau khi h chia tay. L{m sao c y c th l{m nh vy c? Nhng r r{ng l{ b}y gi c y rt gi{u c. Ai c th l{ chng c y c? Ngi y c bit v qu| kh ca c y khng? Ti sao mnh c th d d{ng t b c y nh vy c? Bng c|ch n{o , d l{ c y ~ kt hn, anh cng phi gi{nh li c.

Don Juan bt u thng xuyn ti cng vin mi ng{y. Anh nhn thy c thm mt v{i ln na; ri h chm mt nhau nhng Cristeta gi v khng ch n anh. Theo du ngi gi tr trong mt ln c n{y i cng vic, Don Juan bt chuyn vi c v{ hi thm ngi n{y v chng ca Cristeta. C bo anh tn ngi y l{ Senor Martnez v{ ngi n{y ang vng nh{ trong mt -Robert Graves, Thn chuyn cng t|c ko d{i; ngi gi tr Thoi Hy Lp, b 2. cng cho Don Juan bit ch Cristeta Don Juan: Arminta, ang . Don juan a cho c mt mu giy a cho Cristeta. Th ri Don h~y lng nghe s tht phi chng ph n

bao gi Tantalus gn c mt tay y nc i na th chng chng chy ht qua nhng ngn tay trc khi Tantalus c th l{m c iu g ngo{i vic thm t i mi nt n ca mnh, l{m cho Tantalus cn kh|t nc hn bao gi ht. Trn c}y y nhng tr|i l, tr|i t|o ng |nh, nhng tr|i sung ngt lm, nhng tr|i liu chn mng v{ nhng tr|i lu, treo lng lng trc ngc Tantalus; nhng bt c lc n{o Tantalus vi tay h|i nhng tr|i c}y ngon l{nh y, mt cn gi mnh lin thi chng ra xa tm vi ca Tantalus.

478

To c|m d

Juan ln bc n nh{ ca Cristeta mt dinh th xinh p. Nhng iu ng vc t hi nht ca anh gi ~ c khng nh: Cristeta kt hn l{ v tin. Cristeta t chi gp anh. Don juan vn c chp, gi cho c thm nhiu l| th na. Cui cng tr|nh mt vin cnh c th xy n, c ng gp anh nhng ch mt ln cng vin. Don Juan chun b cho bui gp mt rt k cng: quyn r c mt ln na s l{ mt vic l{m ht sc tinh t. Th nhng khi trng thy Cristeta tin v pha mnh trong trang phc xinh p th cm xc v{ kh|t khao ca Don Juan ~ ln |t anh. Don Juan ni, c y ch c th thuc v mnh, khng bao gi thuc v mt ngi {n ng kh|c. Cristeta cm thy b xc phm v iu n{y; r r{ng l{ cuc sng hin ti khng cho php c c thm bui gp g n{o na. Du vy, ng sau v lnh lng ca c, Don Juan c th cm nhn c nhng xc cm mnh m. Don Juan cu xin Cristeta gp mnh mt ln na nhng c ri khi m{ khng ha hn iu g. Don Juan gi cho c thm nhiu l| th na, trong khi c m~i trn trc suy ngh c gng

khng phi l{ bn ca s tht ? Ta l{ mt ngi qu tc, l{ ngi tha k ca gia tc Tenorios xa xa, nhng ngi chinh phc th{nh Seville. Sau c vua cha ta l{ ngi c quyn lc nht v{ c coi l{ tr ct ca triu nhTnh c ta i trn con ng n{y v{ bt gp n{ng. Tnh yu i lc cng x s theo mt c|ch thc thm ch cn l{m chnh n ngc nhin na y Arminta: Em khng bit nhng g ch{ng ni c ng s tht hay khng hay ch l{ khoa trng gi di. Em ~ c g cho Batricio ri, ai cng bit iu . L{m sao cuc hn nh}n n{y c th b chi b c, d cho Batricio c t b em? Don Juan: Khi hn

479

Ngh thut quyn r

hiu r mi chuyn: tay Senor Martnez n{y l{ ai? Ti sao hn ta li ci mt ca s? L{m sao Cristeta li c th b cp mt khi tay ca mnh? Rt cuc Cristeta cng ng gp Don Juan thm mt ln na rp h|t, ni anh khng d|m mo him g}y nn chuyn tai ting. H tm mt ch ni h c th ni chuyn. Cristeta oan chc vi anh rng a tr khng phi l{ con anh. c ni Don Juan ch mun c c c b}y gi l{ v c ~ thuc v ngi kh|c v{ v anh khng th c c c. Don Juan |p, khng, anh ~ thay i; anh s l{m bt c iu g gi{nh li n{ng. Bi ri thay, c nhng lc i mt ca c dng nh ang t|n tnh anh. nhng ri c dng nh sp sa bt khc v{ gi u ln vai ca Don Juan ri ng pht dy nh th nhn ra l{ mt sai lm. C ni }y l{ cuc gp cui cng ca h ri nhanh chng ri i. Don Juan khng cn kim so|t ni mnh na. Cristeta ang tru a anh; c y l{ mt ngi t|n tnh. Don Juan ch tuyn b l{ mnh ~ thay i nhng c l iu l{ ng: cha c ngi ph n n{o tng i x vi anh

nh}n khng c trn vn, d l{ bi |c t}m hay la di, hn nh}n c th b chi b Arminta: Chng ni ng. Nhng i Cha i, ch{ng s khng b mc em lc ch{ng t|ch em ra khi chng mnh ch?... Don Juan: Arminta, nh sng cho i mt ta, ng{y mai i ch}n p ca em s c x v{o nhng chic h{i m{u bc lp l|nh vi nhng nt c{i bng v{ng tinh khit nht. C n{ng s c eo nhng chic vng xinh p; trn nhng ngn tay n{ng, nhng chic nhn nh | qu s ta s|ng nh nhng ngi sao, cn i tai n{ng s ung a nhng ht ngc trai phng ng.

480

To c|m d

theo c|ch n{y trc kia. Trc }y Arminta: Em l khng bao gi Don Juan cho php iu ca ch{ng. n{y xy ra. -Tirso de Molina, The Trong nhng m sau Don Juan khng th ng c. Tt c nhng g anh ngh ti l{ Cristeta. Don Juan c nhng cn |c mng v vic git chng ca Cristeta, v vic tr nn gi{ i v{ sng c n mt mnh. Tt c ~ qu| sc chu ng. Anh phi ri khi th trn. Don Juan gi cho c mt l| th t bit, v{ trc s kinh ngc ca mnh, Cristeta hi |p: c mun gp anh, c c chuyn mun ni vi anh. Gi th Don Juan ~ yu ui n ni khng th khc t. Theo nh Cristeta yu cu, Don Juan gp c trn mt chic cu v{o ban m. Ln n{y, c chng h c gng kim so|t bn th}n: ng nh th, c vn cn yu Don Juan v{ sn s{ng chy trn cng anh. Th nhng Don Juan phi n nh{ c ng{y hm sau v{o gia ban ng{y v{ a c i. S khng c bt k s du dim n{o.
Playboy of Seville, Adrienne M. Schizzano v Oscar Mandel dch, trong t|i phm ca Mandel, The Theatre of Don Juan.

Lc by gi lo{i rn l{ lo{i th tinh qu|i nht hn bt k lo{i th hoang no m Cha Cha ~ to dng nn. Con rn ni vi ngi {n b{, C phi Thin Cha ni, C|c ngi khng c n bt k tri cy n{o trong vn? Ngi ph n tr li con rn, Chng ti c n qu c|c loi c}y trong vn; nhng Thin Cha ni, C|c ngi khng c n qu ca c}y gia Qu| vui mng, Don Juan ng vn, nu c|c ngi n vi nhng yu cu ca Cristeta. Ng{y n c|c ngi s phi hm sau Don Juan n nh{ c v{o gi cht. Nhng con rn li ~ hn v{ yu cu c gp c Senora ni vi ngi {n b{,

481

Ngh thut quyn r

Martnez. Ngi ph n ng ca ni khng ai c tn nh th. Don Juan khng nh: tn c y l{ Cristeta. Ngi ph n |p: , Cristeta, c y sng pha sau cng vi nhng ngi thu phng kh|c. Ly l{m bi ri, Don Juan i ra pha sau khu dinh th. Don Juan ngh mnh ~ thy c con trai c y, cu b ang chi trn ng trong b qun |o d bn. Nhng Don Juan t nh, khng, chc hn l{ mt a b kh|c. Don Juan bc ti ca phng Cristeta v{ thay v ngi gip vic th chnh Cristeta l{ ngi m ca. Don Juan bc v{o. l{ mt cn phng cho ngi ngho. Tuy nhin gia nhng b qun |o r|ch ri t ch l{ b trang phc lch l~m ca Cristeta. Nh th ang m, Don Juan ngi bt xung t, | khu v{ lng nghe Cristeta tit l s tht. Cristeta cha kt hn, c cng cha c con. Nhiu th|ng sau khi Don Juan ri b c, c nhn ra mnh l{ nn nhn ca mt k quyn r sng s. C vn cn yu Don Juan nhng c quyt t}m xoay chuyn th c. Qua mt ngi bn th}n, c bit Don Juan ~ tr v

C|c ngi s khng cht }u. V Thin Cha bit khi c|c ngi n qu ca c}y gia vn, mt c|c ngi s m ra, c|c ngi s tr nn ging Thin Cha, s ph}n bit c iu thin iu |c. Th l{ ngi ph n thy tr|i cy y ngon l{nh v{ vui mt, v li c}y c th l{m cho con ngi tr nn thng minh, ngi ph n lin h|i ly tr|i c}y m{ n; ngi ph n cn a cho chng mnh, v{ ngi {n ng cng n.
-S|ch S|ng Th, chng 3 c}u 1, Cu c.

Ngi - ngi c|m d mnh m, c hi l{ ngi.

-John Dryden

Khi lng nghe c}u chuyn, Masetto cm nhn c mt ni khao

482

To c|m d

Madrid, c lin em 5000 peseta m{ anh ~ gi cho c mua nhng b trang phc t tin. Cristeta mn mt a tr ca ngi h{ng xm v{ nh mt ngi b{ con ca ngi l|ng ging ng vai ngi gi tr, c thu mt chic xe nga tt c ch to nn mt o tng phc tp ch tn ti trong suy ngh ca Don Juan m{ thi. Thm ch c khng phi ni di: thc s c cha bao gi ni c ~ kt hn v{ ~ c con. Cristeta bit rng vic khng th c c c s khin anh c{ng khao kh|t c c c hn bao gi ht. chnh l{ c|ch duy nht quyn r mt ngi {n ng nh Don Juan. Cho|ng ngp trc chng ng m{ c ~ i ti v{ trc nhng tnh cm m{ c ~ rt kho lo khi gi nn trong con ngi anh, Don Juan tha th cho Cristeta v{ ng li cu hn n{ng. Trc s ngc nhin ca Don Juan v{ c l trc s gii ta ca mnh, Cristeta lch s t chi. C ni, thi khc h l{m l ci, i mt ca anh s th thn mt ni kh|c. Ch c duy tr cuc sng nh h ~ sng trc }y th c mi c th tip tc nm quyn kim

kh|t c cng i v{ vi nhng ngi n tu n ni to{n th}n anh tr{n ngp ni h{o hng, v r r{ng t nhng g m{ anh nghe c, anh c th t c nhng g m mnh suy tnh. Tuy nhin, khi nhn ra l{ mnh s chng i ti }u khi tit l nh ca mnh vi Nuto, Masetto |p: Cu ~ rt ng khi ri khi [tu vin]! C ngi {n ng n{o li c sng c mt cuc sng khi m{ mnh b v}y quanh bi qu| nhiu ph n c ch? Anh ta cng ging nh ang sng gia mt by qu d. Ti sao , s|u ln by h thm ch cn khng bit h ngh g. Nhng khi h ~ ni chuyn xong, Masetto bt u c}n nhc xem phi tin h{nh bc n{o c th cng i v{

483

Ngh thut quyn r

so|t. Don Juan khng cn s la chn n{o kh|c ngo{i vic ng . Gii thch: Cristeta v Don Juan l nhng nh}n vt trong tiu thuyt Dulce y Sabrosa (Ngt Ng{o v{ Cay ng, 1891) ca nh{ vn ngi T}y Ban Nha Jacinto Octavio Picn. Hu ht c|c t|c phm ca Picn u cp ti nhng k quyn r thuc ph|i nam v{ nhng nn nh}n n ca h, mt ch m{ Picn ~ nghin cu v{ hiu bit rt nhiu. Khi b Don Juan b ri, sau suy gm v bn cht ca anh, Cristeta quyt nh dng mt mi tn git hai con chim nhn: c s tr th c Don Juan ng thi gi{nh li anh ta. Nhng l{m sao c c th quyn r c mt ngi nh Don Juan? Tr|i ngt mt khi ~ nm th, anh ta khng cn mun thch na. Nhng g n vi anh mt c|ch d d{ng, hay lt v{o tay anh, chng c g hp dn vi anh. iu s c|m d Don Juan tr li khao kh|t Cristeta, tr li theo ui c, chnh l cm gi|c c ~ b tc mt, c l{ tr|i cm. chnh l{ im yu ca Don Juan l{ l do ti sao m{ anh li theo ui c nhng c g|i trinh tit ln

vi h. Bit mnh hon to{n c kh nng thc hin nhng bn phn m{ Nuto ni n, Masetto chng h lo lng b mt vic v phng din y, nhng anh lo s l nh mnh b t chi v nt tr trung v{ v b ngo{i hp dn l thng ca mnh. Th l{, sau khi ~ loi b mt s phng c|ch c th kh|c, cui cng Masetto t ngh: Tu vin l{ mt ni ho l|nh xa xi, hn na chng c ai bit mnh. Nu mnh c th gi v c}m, h s nhn mnh cho m{ xem. Tin chc v{o d o|n n{y, vy l{ Masetto khoc ln mnh b r|ch ri ca mt k ngho kit x|c, v|c mt c|i ru ln vai, khng ni cho ai bit l{ mnh i }u, Masetto ln ng i ti tu vin.

484

To c|m d

nhng ngi ph n ~ c chng, nhng ph n m{ anh khng c php c. C l gii, i vi mt ngi {n ng c dng nh lun mc xanh hn mt ni kh|c. C s bin chnh mnh tr th{nh mc tiu hp dn, xa vi , n gin l{ ngo{i tm vi, l{m cho Don Juan khao kh|t nhng khng th c c, khuy ng nhng cm xc m{ anh khng th kim so|t. Don Juan bit rng i vi mnh ~ mt thi Cristeta tht quyn r, khin ngi ta khao kh|t n chng n{o. ngh gi{nh li c v{ nim vui m{ Don Juan tng tng iu s mang li l{m cho anh cho|ng ngp: Don Juan ~ cn c}u. Quyn r l{ mt qu| trnh hai mt. Thot tin bn t ra hp dn, li cun; bn kch thch nim khao kh|t bng li ha em li nim vui v{ s tho|t ly khi cuc sng thng ng{y. Cng lc , bn tuyn b r r{ng vi i phng rng h khng th c c bn, t nht l{ khng ngay lc by gi. Bn ang thit lp mt r{o cn, mt trng th|i cng thng. Ng{y th|ng tri qua nhng r{o cn nh th d d{ng c thit lp

n ni, Masetto i lang thang trong khun vin tu vin, tht l{ bun ng li gp chiu manh Masetto i ngang qua ch ngi qun gia, s dng c|ch ra du nh mt ngi c}m thng l{m, Masetto t mnh ang xin th g n, ngc li nu c s ci n{o cn ch chnh Masetto s l{m. Ngi qun gia vui v cho Masetto n, sau ng ch cho Masetto mt ng ci m{ Nuto ~ khng th chGi }y, khi ngi qun gia ~ nhn thy rng Masetto l{ mt ngi l{m vn gii giang n th n{o, ng ra du cho Masetto hi anh c mun li tu vin khng, Masetto cng ra hiu l{ mnh sn s{ng l{m bt c iu g ngi qun gia mun... Mt ng{y n, khi

485

Ngh thut quyn r

bng c|ch tn dng nhng r{o cn x~ hi ~ c t trc v giai cp, chng tc, hn nh}n, tn gi|o. Ng{y nay nhng r{o cn nh vy c{ng phi thin v mt t}m l nhiu hn: tr|i tim ca bn b mt ngi kh|c cp i; bn khng thc s quan t}m ti i phng, c mt b mt n{o ngn bn li; vic tnh to|n thi gian tht t hi; bn khng phi l{ ngi ph hp cho i phng; i phng khng thch hp cho bn; v{ cn nhiu iu kh|c. Ngc li, bn c th chn mt ai ~ c nhng r{o cn trong ni t}m: h ~ b cp i, h khng c khao kh|t bn. Nhng r{o cn nh vy tinh t hn nhng r{o cn bin tng v tn gio hay x~ hi nhng chung quy chng vn l{ nhng r{o cn v{ mt t}m l ca chng vn nh th. Con ngi cm thy rt hng th mt c|ch ngoan c vi nhng g h khng th hay khng nn c. H~y to ra m}u thun ni t}m n{y bn mang n s h{o hng v{ thch th nhng bn khng sn s{ng cho i v bn s thy h c nm ly bn cng nh Tantalus ~ c vi tay ly nc. V{ cng nh vi Don Juan v{ Cristeta, bn c{ng khin cho i phng mun theo

Masetto tnh c ang nm ngh sau mt phin l{m vic vt v, c hai n tu tr ra ngo{i i do ang tin v pha Masetto. V Masetto ra v l{ mnh ~ ng say, h bt u nhn chm chm v{o anh, ngi bo dn hn ni vi bn ca mnh: Nu em chc l{ ch s gi b mt, em s ni cho ch bit mt suy ngh thng tho|ng qua trong u em v{ mt suy ngh c th mang li li ch cho c hai chng ta. Ngi kia tr li: C ni i, ch c th ho{n to{n chc chn rng em s khng ni cho bt k ai nghe }u. Ngi n tu bo dn hn bt u ni r r{ng hn, Ch t hi liu em c bao gi cho rng chng ta ang phi sng mt cuc sng tht kht khe khng, v lm sao

486

To c|m d

ui mnh, h s c{ng c o tng rng chnh h l{ k chim u th. Tr chi quyn r ca bn ~ c ngy trang ho{n ho. C|ch duy nht gt b i s c|m d chnh l{ bung xui theo cn c|m d y. -Oscar Wilde B QUYT QUYN R Hu ht thi gian, mi ngi c gng duy tr s an to{n v{ mt cm gi|c c}n bng trong cuc sng. Nu h c lun t b bn th}n theo ui tt c nhng ngi con mi hay mng tng i ngang qua i h, h khng th tn ti qua nhng chui ng{y t nht ca cuc sng. Thng th h chin thng trong cuc u tranh y, nhng chin thng y khng n mt c|ch d d{ng. Th gian y ry nhng c|m d. H c nhng c}u chuyn k v nhng ngi c nhiu th hn h, v nhng chuyn phiu lu m{ nhng ngi kh|c ang thc hin, v nhng ngi ~ tm thy c ca ci v{ hnh phc. S an to{n m{ h u tranh c c, v{ s an to{n y h dng nh c c trong

m{ nhng ngi {n ng duy nht d|m t ch}n v{o ni n{y li l{ mt ngi qun gia gi{ yu v{ ngi l{m vn c}m n{y ca chng ta khng. Nhng ch thng nghe nhiu qu c ti thm chng ta ni rng, tt c nhng nim vui trn tr|i t n{y ch n thun l{ vt v~nh khi em so s|nh khi so s|nh vi nim vui c c mt ngi ph n khi c y cng mt ngi {n ng. V vy m{ ch c ngh v chng ta khng c ai kh|c nm tay, nn ch mun kh|m ph| vi s gip ca anh bn c}m n{y xem h c ni ng khng. Trng hp thay, khng th c mt ngi {n ng n{o tt hn l{m iu n{y bi thm ch nu anh ta mun tit l s vic anh ta cng s

487

Ngh thut quyn r

cuc sng, nhng thc ra ch l{ o gi|c. S an to{n y ch l{ v bc bn ngo{i mt s cng thng thng xuyn. L{ mt k quyn r, bn c th khng bao gi nhm ln v b ngo{i ca mi ngi vi bn cht tht ca h. Bn bit rng cuc u tranh gi gn trt t trong cuc sng ca h l{m h kit sc, rng h b nhng ni ho{i nghi v{ hi tic l{m cho t{n t. Tht l{ kh t ra tt bng v{ o c, lun lun phi nn nhng ham mun m~nh lit nht. Vi nhng ngh trong u, tr chi quyn r ca bn s d d{ng hn. iu mi ngi mun khng phi l{ s c|m d; s c|m d din ra hng ng{y. Nhng g h mun l{ bung mnh v{o trong s c|m d, l{ ph mc mi chuyn. chnh l{ c|ch duy nht tng kh i s cng thng trong cuc sng ca h. C tuyt li s c|m d s tn nhiu sc lc hn l{ u hng. Nh th, nhim v ca h l{ to nn mt s c|m d cn mnh m hn c trng th|i mun m{u mun v hng ng{y. S c|m d y phi c tp trung v{o h, nhm n tng ngi vo

chng th l{m c. Thm ch anh ta s chng bit l{m th n{o gii thch, v em c th t mnh thy y anh bn tr ca chng ta tht chm ph|t trin v{ km thng minh. Ch s rt vui khi bit em ngh th n{o v suy ngh n{y. C n tu kia tr li, i Cha i!, ch khng thy l{ chng ta ~ tuyn ha vi Thin Cha s gi gn trinh tit ca mnh hay sao? Ngi n tu bo dn tr li: H! Chng ta lc n{o cng tuyn ha vi Ng{i nhng li ha m{ chng ta khng bao gi gn gi! C g nghim trng }u nu chng ta khng gi li ha n{y? Thin Cha lun lun c th tm kim nhng c g|i kh|c gn gi trinh tit cho Ng{i m{. Trc lc h phi ri

488

To c|m d

im yu ca h. Phi hiu rng: ai ai cng c mt im yu ch cht, t ph|t sinh nhng im yu kh|c. H~y tm ra s bt an trong thi th u, s mt m|t trong cuc sng v{ bn s nm c cha kha c|m d h. im yu ca h c th l{ lng tham, nim kiu h~nh, s nh{m ch|n, mt khao kh|t s}u kn n{o , hay ham mun c n tr|i cm. H biu hin iu trong nhng chi tit nh nht vt khi tm kim so|t nhn thc ca h: c|ch n mc, mt li nhn xt hi ht. Qua kh ca h, c bit l{ nhng chuyn tnh trong qu| kh, s cha ng rt nhiu nhng manh mi. H~y mang n cho h mt s c|m d mnh m, c kin to ring cho im yu ca h, v{ bn c th l{m cho nim hy vng c c nim vui m{ bn khi dy trong h tr nn quan trng hn rt nhiu so vi nhng ni ho{i nghi v{ lo lng i song h{nh vi hy vng y.

khi , mi ngi u lin tc th kh nng ci ca anh ch{ng c}m, tip theo sau khi h mit m{i trao i nhng c}u chuyn lin quan n chuyn y, h u ng rng mi chuyn ng l{ mt tri nghim y kho|i lc nh h ~ tin v{ thc s cn hn th na. T tr i, bt k lc n{o c c hi h lin git thi gian bng kho|i lc trong vng tay ca Masetto. Nhng ri mt ng{y n, mt ngi bn tu ca h tnh c nhn ra t ca s t phng mnh, thy tt c nhng g din ra, c cn li ko hai ngi bn na cng Nm 1621, vua Philip tam ca quan s|t nhng g ang T}y Ban Nha c tnh thit lp mt lin din ra. Khi vn ~ minh vi nc Anh bng c|ch g con c b{n bc trong ni g|i mnh cho ho{ng t ca vua nc b, u tin h quyt Anh, vua James nht. Vua James nh b|o c|o hai ngi n tu kia cho n tu vin

489

Ngh thut quyn r

dng nh rt ci m vi nh n{y, nhng ng{i li tr ho~n thi gian. i s ca T}u Ban Nha, mt ngi {n ng tn Gondomar c ph|i n triu nh nc Anh vi nhim v y nhanh k hoch ca vua Philip. Ng{i i s mt ti ngi c nh{ vua trng dng nht, cng tc (trc kia l{ b| tc) x Buckingham. Gondomar bit im yu ch cht ca ng{i cng tc: lng kiu h~nh. Cng tc khao kh|t c c vinh quang v s phiu lu s l{m cho ng{i ni danh hn; ng{i cng tc ch|n nn vi nhng nhim v b gii hn, ng{i cng tc bu mi v{ th d{i v iu n{y. Ng{i i s thot u t}ng bc b| tc ln chn tng m}y ngi cng tc l{ ngi t{i nng nht trong t nc v{ tht l{ h thn khi ng{i cng tc khng c nhiu vic l{m. Th ri, ng{i i s bt u th thm vi ng{i cng tc v mt chuyn phiu lu v i. Theo Gondomar bit, ng{i cng tc rt ng h cuc hn nh}n vi cng cha T}y Ban Nha, th nhng nhng tha thun v cuc hn nh}n |ng nguyn ra n{y vi vua James ~

trng. Nhng ri h thay i quyt nh, bng s nht tr vi hai ngi n tu kia, h chia phn m p ca Masetto. V{ v nhng h{nh ng thiu suy ngh kh|c nhau, nhm nm ngi n tu n{y sau c thm ba ngi cn li tham gia, ht nhm n{y li n nhm kia. Cui cng, n tu vin trng, ngi vn cha bit tt c nhng chuyn n{y, i do trong vn v{o mt ng{y rt nng nc ch c mt mnh th bt gp Masetto ang nm ng m mt di bng c}y hnh. Qu| nhiu lc th v{o ban m ~ khng cho Masetto cn cht sc lc n{o cho mt ng{y lao ng, v th anh ta nm , qun |o b thi tc ln trc gi, l to{n b th}n

490

To c|m d

tn qu| nhiu thi gian v{ s chng i n }u. Vy nu ng{i cng tc i cng vi con trai ca nh{ vua cng l{ bn tt ca ng{i, ho{ng t Charles i n T}y Ban Nha? D nhin, iu n{y phi c tin h{nh b mt, khng c qu}n lnh hay ty tng i theo v triu nh v{ nhng quan chc ca nc Anh s chng bao gi chp nhn mt chuyn i nh th. Th nhng iu s khin mi th c{ng tr nn nguy him v{ l~ng mn hn. Khi ~ t ch}n n Madrid, ho{ng t s qu xung ch}n ca cng cha Maria, tuyn b tnh yu vnh cu ca ng{i, ri mang c tr v nc Anh trong chin thng. s l{ mt h{nh ng cao c bit bao v{ tt c u v tnh yu. Ng{i cng tc s nhn c nhng li khen ngi ht mc v{ s l{m cho tn tui ng{i ni ting qua h{ng th k. Ng{i cng tc ng~ lng vi kin n{y v{ thuyt phc ho{ng t Charles i cng vi mnh; sau nhiu tranh c~i, h cng thuyt phc c mt v vua James do d. Chuyn i gn nh l{ mt tai ha (Ho{ng t Charles s phi ci o th{nh Thin Cha gi|o mi

hnh. Nhn thy ch c mt mnh, n tu vin trng ng d|n mt v{o cnh tng n{y, v{ c cng b hp hn bi cng mt s ham mun m{ nhng n tu di quyn ~ khng th kh|ng c. Vy l{ sau khi ~ dng Masetto dy, n tu vin trng a anh v phng ca mnh, v n tu n{y gi Masetto li trong v{i ng{y, bi l{m dy ln nhng li than phin t pha nhng ngi n tu v vic ngi l{m cng ~ t b cng vic l{m vn. Trc khi tr Masetto v li chnh v tr ca mnh, n tu vin trng ~ lin tc thng thc chnh nim kho|i lc m{ c lun d{nh cho n s phn i khc nghit nht, ri t v sau, c lun i hi nhng ln m p b

491

Ngh thut quyn r

ci c cng cha Maria), v{ hn sung u n, cn vt nh}n gia h chng bao gi xy n, xa hn phn m{ mnh nhng Gondomar ~ ho{n th{nh nhim |ng c hng. v ca mnh. Ng{i i s khng hi l cng tc bng nhng li ha hn tin t{i hay quyn lc ng{i i s nhm n phn nh}n c|ch tr con trong con ngi cng tc khng bao gi ln ln c. Mt a tr khng c nhiu sc mnh chng c. a tr y mun c tt c mi th v{ t khi ngh n hu qu. Mng nh}n c|ch tr con y ln trn }u trong mi ngi mt nim vui khc t h, mt khao kh|t b nn. |nh trng v{o phn nh}n c|ch , d d h bng mt cng c ph hp (phiu lu, tin bc, th vui), v{ h s |nh mt i s khn ngoan thng ng{y ca mt ngi ln. Nhn bit im yu ca h qua bt c c|ch c x tr con n{o h biu l trong cuc sng hng ng{y l{ mt phn trong tr chi quyn r. Nm 1796, Napoleon Bonaparte c b nhim l{m i tng ti cao ca qu}n i Ph|p. Nhim v ca ng{i l{ |nh bi qu}n i o ~ chim ng min Bc nc . Tr ngi l{ v s: lc by gi Napoleon mi ch hai mi s|u tui; nhng tng di quyn ghen t vi a v ca ng{i v{ nghi ng v kh nng ca Napoleon. Qu}n i ca ng{i th mt mi, thiu n, lng bng thp v{ nng ny. L{m sao Napoleon c th ng vin c nhm ngi n{y chng li qu}n i \o gi{ dn kinh nghim? Lc chun b bng qua d~y Alps v{o nc , Napoleon c cuc ni chuyn vi qu}n i ca mnh v{ c l l{ bc ngot trong s nghip ca ng{i, cng nh trong cuc i ca ng{i: Hi c|c anh em, cc bn na th i kh|t na th trn trung. Triu nh n c|c bn rt nhiu nhng chng th l{m g cho c|c bn. S kin nhn, lng can

492

To c|m d

m cho c|c bn c c danh d nhng khng mang li vinh quang cho c|c bnTi s dn c|c bn ti nhng ng bng m{u m nht trn th gii. c|c bn s tm thy nhng th{nh ph gi{u c, nhng tnh l{ng tr ph. c|c bn s c c danh d, vinh quang, v{ ca ci. B{i c|o qu l{ c mt t|c ng rt mnh m. Nhiu ng{y sau cng chnh nhng ngi lnh y, sau mt hnh trnh vt ni leo o vt v, trng mt xung thung lng Piedmont. Nhng li ni ca Napoleon vn cn vng vng trong tai h, vy l{ mt nhm ngi t{n t, hay ca cm, tr th{nh mt i qu}n hng mnh s c{n qut qua min Bc nc theo du qu}n o. C|ch quyn r ca Napoleon c hai yu t: ng sau bn l{ mt qu| kh ti tm; trc mt bn l{ mt tng lai nhiu ca ci v{ vinh quang, vi iu kin anh phi theo ti. Gn b vi chin lc quyn r l{ mt minh chng r r{ng cho thy i phng khng c g mt v{ s c c mi th. Hin ti khng mang n cho ta hy vng n{o, tng lai c th tr{n ngp nim vui v{ h{o hng. D vy h~y gi cho nhng iu c th t c trong tng lai tr nn m h, mt iu g ngo{i tm vi. Nu qu| r r{ng, bn s tht vng; nu l{m cho li ha qu| cn k trong tm tay ri th bn s khng th tr ho~n s tha m~n l}u c c nhng g mnh mun. Nhng r{o cn v{ cng thng trong quyn r vn c cn ngn mi ngi khng nhng b qu| d d{ng v{ hi ht. Bn mun h phi u tranh, phi kh|ng c, phi lo lng. Ho{ng hu Victoria chc chn ~ yu ng{i th tng Benjamin Disraeli, nhng li c nhng r{o cn v tn gi|o (ng{i th tng l{ mt ngi Do Th|i da m{u), v giai cp (d nhin b{ l{ mt ho{ng hu), th hiu

493

Ngh thut quyn r

x~ hi (ho{ng hu l{ mt mu gng c hnh, cn ng{i th tng l{ mt tay m d|ng tai ting). Mi quan h chng bao gi c trn vn, nhng nhng r{o cn y mang n cho nhng ln gp mt thng ng{y ca h bit bao s ngt ng{o, bit bao c|m d lun cht cha trong nhng ln chm tr|n y. Ng{y nay rt nhiu nhng r{o cn x~ hi nh th ~ khng cn, v th chng phi c t|i to l{ c|ch duy nht thm hng thm sc v{o tr chi quyn r ca bn. Nhng li ni th tc bt k hnh thc n{o u l{ ngun mch ca s cng thng, by gi chng thuc v t}m l, khng cn lin h n tn gi|o na. Bn ang tm kim mt s nn n{o , mt kh|t khao thm kn n{o s l{m cho i phng thy h thn mt c|ch khng thoi m|i nu bn o|n trng nhng s quyn r c i phng nhiu hn. Kim tm trong qu| kh ca h; bt k iu g h dng nh s h~i hay trn chy u c th l{ mu cht. c th l{ mt kh|t khao c c mt ngi cha hay ngi m, hay ham mun quan h ng tnh b che giu. C l bn c th l{m tha m~n c kh|t khao y bng c|ch th hin mnh l{ mt qu b{ mnh m hay mt qu ng yu iu. i vi nhng ngi kh|c, bn c th ng vai n{ng Lolita khu gi, hay mt ngi cha mt ngi m{ h khng c quyn s hu, l{ mng ti trong nh}n c|ch ca h. H~y gi cho mi lin h khng r r{ng bn mun h t ti mt iu g c nht, mt iu nm ngo{i kh nng suy ngh ca h. Nm 1769, Lu}n n, Casanova gp mt ph n tr tn Charpillon. C g|i tr hn Casanova rt nhiu, mt ngi ph n xinh p nht m{ anh quen bit v{ c ting l{ |nh {n ng. mt trong nhng ln gp mt u tin ca h Charpillon ni ngay

494

To c|m d

rng Casanova s ri v{o tay mnh v{ c s |nh anh. Trc s kh tin ca mi ngi, Casanova ~ theo ui Charpillon. Mi ln gp nhau, Charpillon t c c th bng lng nhng c l l{ ln tip theo nu anh tt vi c. Charpillon khi dy s t m ca Casanova c s bung xui trc vui th n{o; anh s l{ ngi u tin, anh s ca c n{ng. Sau n{y Casanova thut li, cht c ca nim kh|t khao ~ thm s}u ho{n to{n v{o th}n th ti, c y mun nh th, c y c th tc i mi th m{ ti c. L ra ti phi cu xin n{ng cho ti mt n hn. Qu thc mi tnh n{y ~ minh chng vic Casanova b |nh ; Charpillon ~ l{m xu mt Casanova. Charpillon ~ nhn xt chnh x|c im yu c bn ca Casanova chnh l{ nhu cu i chinh phc, chin thng th th|ch, thng thc nhng g m{ cha ngi {n ng n{o thng thc. ng sau nhng nhu cu y l{ mt con ngi lp d, tm kim nim vui trong s au n m{ mt ngi ph n mang n cho mnh. ng vai l{ mt ngi ph n khng th khut phc, quyn r v{ chc tc Casanova, Charpillon to ra s c|m d tuyt nh. Mt c|ch thc thng mang li hiu qu chnh l{ a n cho i phng cm gi|c bn l{ mt th th|ch, mt phn thng phi chinh phc. Khi c c bn h s c c nhng g m{ ngi kh|c khng c. Thm ch h c th b tn thng; nhng tn thng li cn k vi nim vui, v{ tn thng mang n nt quyn r ring ca tn thng. Trong Cu c c on Vua David tri dy t ging ca mnh v{ i b trn s}n thng cung nh[v{] t trn y ng{i trng thy mt ngi ph n ang tm; ngi ph n y rt xinh p. Ngi ph n y l{ Bathseba. Vua David triu kin n{ng, quyn r n{ng (gi nh), on tm c|ch a chng n{ng, Uriah, ra chin trn. Tuy nhin trn thc t, chnh Bathsheba mi l{ ngi

495

Ngh thut quyn r

d d vua David. N{ng tm trn m|i nh{ ca mnh v{o thi im m{ n{ng bit chc l{ vua David s c mt trn ban cng. Sau khi quyn r mt ngi {n ng m{ n{ng bit c im yu l{ am m ph n, n{ng ng vai mt k d d, bt buc nh{ vua phi theo mnh. }y chnh l{ chin lc to c hi: cho ai yu ui c hi c nhng g h kh|t khao ch bng c|ch n thun t bn v{o tm vi ca h nh th l{ tnh c. Quyn r thng l{ vn la chn thi im, bng qua li ca k yu lng v{o ng thi khc, cho h c hi u h{ng. Bathsheba s dng to{n b th}n th mnh l{m cng c c|m d, nhng thng s hiu qu hn khi s dng mt phn c th, to ra t|c ng ca mt vt th khi gi. Qu b{ Rcamier s ch bn lic nhn th}n th ca c bn di nhng chic |o mng manh m{ c mc, nhng ch trong mt thi khc ngn ngi lc c ci |o kho|c khiu v. Ti hm , nhng ngi {n ng s v nh{ m{ c ngh ngi v tng chi tit m{ h ~ nhn thy. N vng Josephine phi chc chn l{ phi ph b{y c|nh tay xinh p ca mnh ra trc cng chng. H~y cho i phng thy ch mt phn ca bn mng tng, nh to nn mt s c|m d xuyn sut trong suy ngh ca h. BIU TNG Qu t|o trong vn Eden. Tr|i t|o trng c v ht sc mi gi, v{ bn khng c php n tr|i t|o y; iu b cm. Nhng chnh x|c l{ l do ti sao m{ bn c m ng{y ngh v n. Bn nhn thy qu t|o nhng khng th c c n. V{ c|ch duy nht gt b i s c|m d y chnh l{ u h{ng s c|m d ri thng thc qu t|o y.

496

To c|m d

IM YU im yu ca s c|m d l{ s an to{n v{ tha m~n, c hai yu t n{y l{ tai ha ca s quyn r. Nu bn khng th li cun ai ra khi c tnh thch c an i c hu th bn cng khng th quyn r c h. Nu bn h{i lng vi c mun m{ bn ~ |nh thc th k nh s quyn r s chm dt. i vi s c|m d khng c iu ngc li. Mc d mt s bc c th c thc hin xong, nhng khng c s quyn r n{o c th din tin m{ khng c mt s hnh thc c|m d, chnh v vy h~y chun b tht k lng trc khi thc hin l{ phng c|ch hay nht, l{m cho n thch ng vi s yu ui v{ tnh tr con mc tiu quyn r c th ca bn.

497

Giai on 2 NH LC HNG TO THCH TH V KH HIU

Nn nh}n ~ gn nh b c|m d v{ h c{ng lc c{ng khao kh|t c bn nhng s r{ng buc cn yu t v{ h c th quyt nh quay li bt c lc n{o. Mc tiu ca giai on n{y l{ dn dt nn nh}n i chch hng l{m h va tnh cm va m h, cho h nim vui nhng l{m h mun nhiu hn na n lc h khng cn c th quay li. Bt ng to ngc nhin s l{m h thy bn l{ ngi th v, khng th o|n trc c, nhng cng s l{m h mt thng bng (9: L{m h hi hp tip theo s l{ g?) S dng c ngh thut nhng li ni du d{ng, nh nh s u c h, kch thch tr tng tng trong h (10: S dng sc mnh m~nh lit ca ngn t gieo rc s kh hiu cho nn nh}n). Mt cht thm m v{ nhng tiu tit th v s kch thch c|c gi|c quan, l{m h ri tr (11: t}m n chi tit). Nguy c ln nht trong giai on n{y l{ ch cn nhng vin cnh v thi quen v{ s nh{m ch|n. Cn gi cht b n, gi khong c|ch nhng lc khng c bn, nn nh}n cm thy nh nhung (12: Th ha s hin din ca bn). H c th cm thy ang bt u yu nhng tuyt i khng c nghi ng chnh bn ang ng sau nhng iu n{y. l im yu nhng lc cn thit, t ra mnh ~ qu| yu s gip che du bt ng c ca bn (13: T ra yu t bng s mong manh c ch ). kch thch nn nh}n, l{m h cm thy cc k xc cm, bn phi cho h cm gi|c rng tht ra h ang sng theo tr tng tng ban u bn ~ khi gi ln (14: Xa b ranh gii mong mun v{ hin thc). Khi ch cho h mt phn nhng g trong tng tng, bn s l{m h quay li

498

|nh lc hng To thch th v{ kh hiu

tm kim nhiu hn na. H~y tp trung mi ch ca bn n h c th gii cn li nht nha i, thm ch dn h i du lch, h s lc hng (15: C lp nn nh}n). S khng cn ng quay v.

499

9 LM H HI HP TIP THEO S L G?
Khi ngi ta bit phi mong i g bn, sc quyn r ca bn ~ mt i. Hn na: bn ~ nhng quyn li cho h. C|ch duy nht x mi c nn nh}n v{ gi c trn l{ to hi hp, mt s ngc nhin c tnh to|n. Con ngi thch b n v{ }y l{ cha kha c|m d h dn s}u hn v{o ma trn ca bn. H{nh ng kh hiu h ph thc mc: Bn ang l{m g? L{m g h khng ng ti s l{m h c cm gi|c thanh thot, khng g b h s khng th o|n trc tip theo s l{ g. Bn phi lun t ch v{ i trc mt bc. Phi khin nn nh}n thy ly k bng vic t ngt chuyn hng vn . S NGC NHIN NM TRONG D ON Nm 1753, ch{ng trai hai mi t|m tui Casanova gp v{ yu mt c g|i tr tn Caterina. Cha c bit Casanova l{ ngi th n{o, v{ ngn chn chuyn |ng tic xy ra trc khi Casanova c th ci c i mt, cha c ~ gi c ti mt tu vin trn o Murano vng Venice v{ c phi lu li bn nm. Tuy nhin, Casanova khng phi l{ mt k d b l{m nht ch. Anh b mt gi nhng l| th cho Caterina. Casanova bt u tham d nghi thc th|nh ha b|nh v{ ru tu vin v{i ln trong mt tun c nhn thy n{ng. C|c n tu bt u b{n t|n xn Ti tin chc s l{m cho [nhn dn Php] ngc nhin. Mt h{nh ng dng cm s khuy ng s im tnh ca mi ngi, v{ h s | khu trc mt

500

L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

xao: ch{ng thanh nin p trai thng xuyn c mt }y l{ ai vy? Mt bui s|ng n, khi Casanova va tham d nghi l xong chun b ln thuyn th mt ngi hu g|i t tu vin i ngang qua v{ |nh ri mt l| th di ch}n Casanova. Ngh rng l| th y c th l ca Caterina, anh nht n ln. L| th ch thc l{ gi cho Casanova nhng khng phi l{ t Caterina; ch nh}n ca n l{ mt n tu tu vin ~ n anh trong nhiu ln ti tu vin v{ mun l{m quen vi anh. Casanova liu c quan t}m khng? Nu c, anh ta nn n phng kh|ch ca th vin v{o mt thi im n{o , lc c n tu n{y s c tip mt v kh|ch ngo{i ti, mt ngi bn ca c l{ mt n b| tc, Casanova c th ng xa xa, ngm nhn c v{ quyt nh xem liu mnh c thch th vi c y hay khng.

iu kh|c l ln lao.
-Napoleon Bonapate, trch trong Napoleon ca Emil Ludwic, Eden v Cedar Paul dch.

Mi quan t}m ca bt k mt tay m d|ng chnh l{ ng bao gi l{m nhng g ngi kh|c k vng, m{ phi lun lun i xa hn th iu bt ng c th khng l{ g ngo{i mt c ch nhng l{ mt c ho{n to{n kh|c thng. Alcibiades ct ui con ch ca mnh l{m ngi kh|c ngc nhin. Khi anh thy v mt ca nhng ngi L| th y ~ l{m cho Casanova v bn khi h nhn chm cng hng th: phong c|ch ca l| th chm v{o con vt b tn y rt sang trng nhng cng c cht g hi y, anh ni: V}ng, khi gi c bit li l{ t mt n chnh x|c l{ iu m{ tu. Casanova phi tm hiu cn k hn. ti mun xy ra: chng V{o ng{y gi ~ nh, Casanova ng n{o nhng ngi d}n mt bn phng tip kh|ch ca th vin Athen cn bn t|n v iu n{y, h s khng

501

Ngh thut quyn r

v{ trng thy mt ngi ph na n mc lch s ni chuyn vi mt n tu ngi sau mt chn song. Casanova nghe thy tn ca ngi n tu c nhc ti v{ ly l{m ngc nhin: l{ Mathilde M. mt c d}n Venice ni ting nhng nm u tui hai mi, quyt nh i tu ca c ~ l{m ngc nhin to{n b th{nh ph. Nhng iu khin Casanova ngc nhin nht chnh l{ ng sau c|ch c x ca mt n tu, anh c th nhn thy mt ngi thiu n xinh p, c bit i mt m{u xanh dng trong s|ng. C l c cn ai ban cho mt }n hu v{ d tnh anh s l{ ngi . c t m ca Casanova ln |t anh. My ng{y sau Casanova tr li tu vin v{ yu cu c gp c. Lc i c, tim Casanova p lin hi anh khng bit phi mong i iu g. Cui cng th c cng xut hin v{ ngi sau chn song. Hai ngi mt mnh trong phng tip kh|ch, th l{ c ni c c th sp xp h cng n ti vi nhau mt bit th gn . Casanova rt thch th nhng li t hi mnh ang i din vi hng n tu n{o }y. Casanova hi: Vy l{ em

ni bt k iu g xu hn v ti. Thu ht s ch khng phi l{ mc tiu duy nht ca mt anh ch{ng m d|ng, anh ta cn phi gi c s ch bng nhng bin ph|p bt ng, thm ch cn nc ci na. Tip theo sau Alcibiades, c bit bao nhiu nhng tay m d|ng mi v{o ngh ~ ct ui nhng con ch ca mnh! Nam tc vng Saint-Cricq chng hn, vi nhng chic gi{y ng y kem ca mnh: v{o mt ng{y rt nng nc Tortonis, nam tc ~ gi hai phn kem, mt phn kem vani v{o gi{y phi, cn phn kem d}u bn gi{y tr|i B| tc Saint-German thch a nhng ngi bn ca mnh ti rp h|t trn chic xe nga le lot

502

L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

khng c tnh nh}n n{o tr ti phi khng? C |p: Em c mt ngi bn, cng chnh x|c l{ thy em, em n ngi thy y tt c nhng g mnh c. C hi Casanoca ~ c ngi yu cha v{ anh tr li l{ c. on c ni bng mt ging b n: Em cnh b|o anh mt khi anh ~ cho em chim mt ch c y trong tim anh, s chng c sc mnh n{o trn tr|i t c th t|ch ri em khi v tr y. K c a cha kha cn bit th cho Casanova v{ bo anh gp c trong hai m na. Casanova hn c qua chn song v{ ri khi trong t}m trng ri bi. Casanova k: Hai ng{y k ti sng trong t}m trng h|o hc cng cc, ti khng th ng m{ cng chng th n ung c g. Vt trn c vic l{m ngi, sc p v{ s ngn khoan, cuc chinh phc mi ca ti cn c thm mt nt c|m d: c y l{ tr|i cm. Ti sp sa tr th{nh mt k th ca Gi|o Hi. Casanova tng tng ra hnh nh ca c trong phong th|i ca mt n tu cn u ~ c co.

c lt bng vi sa tanh m{u hng, c hai ch nga vi nhng chic ui khng l ko; b| tc hi nhng ngi bn ca mnh bng mt ging khng th bt chc c: My cu thch xem tr n{o }y? Chng trnh tp k hay rp h|t ho{ng gia Palais? T ~ mo mui t ch cho c hai ni y ri. Khi ~ quyt nh xong, vi mt v mt ngo ngh, b| tc s ly nhng chic v khng s dng ti, cun chng li ri dng chng ch}m iu x g{ ca mnh.
Maud de Belleroche, Dandy au Play-boy.

Khi Shahzaman ang ngi ca s nhn Casanova i n cn bit th v{o xung khu vn ca gi ~ hn. Mathilde ang i . nh vua, chng nhn

503

Ngh thut quyn r

Trc s ngc nhin ca Casanova, c mc mt chic m lch l~m, v{ bng c|ch n{o c ~ tr|nh khng u b co v m|i tc n{ng c bi rt p. Casanova bt u hn c. Mathilde c tuyt nhng ch l{ tho|ng qua ri n{ng bc li li v{ ni thc n ~ sn s{ng. Trong ba n c cn lp y nhng khong trng gia hai ngi: tin bc ca c cho php c hi l mt s ngi c c th tho|t khi tu vin thng xuyn n th. C ~ nhc ti anh cho bn v{ cng l{ thy ca c bit cn anh cng chp nhn mi quan h gia h vi nhau. Casanova hi: Chc anh gi{ lm phi khng? C tr li l{ khng, i mt |nh ln, anh ang tui bn mi v{ rt p trai. Sau ba ti, mt ting chung vang ln chnh l{ du hiu c phi quay tr v tu vin nu khng c s b bt gp. Mathilde tr li c|ch c x ca mt n tu v{ ri khi . Mt cnh tng tuyt p dng nh tri hin ra trc mt Casanova v nhng th|ng ng{y sng cn bit th vi con ngi th v n{y, tt c chnh l{ nh v ch nh}n b n ~ to nn n. Chng bao l}u sau Casanova quay tr

thy mt c|nh ca c m ra trong cung in, t c|nh ca c hai mi c g|i n l v{ hai mi ngi da en bc ra. Trong s h l{ ho{ng hu ca anh trai chng [vua Shariyar], mt ngi ph n c sc p hn ngi. H i v pha {i nc, tt c h u ci ht y phc v{ ngi ln c. V ca nh{ vua gi ln ting: Massodd n }y n{o! v{ tc khc c mt n l da en i ti ch ho{ng hu, anh ta ln ngi ho{ng hu sau khi ~ l{m b{ say m bng nhng c|i m hn. Nhng ngi da en kh|c cng l{m nh vy i vi nhng c g|i n l, h c vui a vi nhau nh th cho ti khi m xungV{ th l{ Shahzaman tng thut cho anh trai mnh vua

504

L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

li tu vin thu xp cuc hn k tip. H s gp nhau mt gc th{nh ph Venice sau quay v bit th. V{o ng thi gian v{ a im ~ hn, Casanova trng thy mt ngi {n ng ang tin v pha mnh. Lo s rng chnh l{ ngi bn b n ca Mathilde hoc mt k n{o kh|c c ph|i n git mnh, Casanova vi ro bc nhanh. Ngi {n ng quanh qun theo sau ri tin li gn : l{ Mathilde eo mt chic mt n v{ mc qun |o {n ng. C bt ci v ni s h~i m{ mnh ~ a n cho Casanova. Tht l{ mt n tu tinh qu|i. Casanova phi tha nhn vi vic ci trang th{nh {n ng c cn khin cho anh c{ng h{o hng thm.

Shahriyar tt c nhng g ~ thy trong khu vn ca nh{ vua ng{y hm yKhi nghe xong c}u chuyn n{y Shahriyar loan bo nh tin h{nh mt chuyn i kh|c. Qun lnh tin ra ngo{i th{nh ph mang theo lu tri, cn vua Shahriyar theo sau h. Sau khi tr ng trong khu cm tri c mt thi gian, nh{ vua ra lnh cho nhng n l rng khng ai c php v{o lu ca nh{ vua. on nh{ vua t ci Casanova bt u nghi ng mi trang ri b mt tr v vic khng nh mnh tng. Bi l, anh cung in, ni ngi em tm thy mt b nhng quyn tiu ang i. C hai ngi thuyt v{ cm nang v tnh dc trong cng ngi ca s nhn nh{ ca Mathilde. C cn a ra nhng xung khu vn; khi h li bnh phm xc phm ti Thin ~ c mt lc th Cha, chng hn v nim vui m{ h chia ho{ng hu v{ nhng n s vi nhau trong ma chay, c ni vic t ca b{ xut hin cng chay tnh l{m nhc nh~ x|c tht ca vi nhng ngi da en, h. Gi th c |m ch ti ngi bn b h ~ h{nh ng nh nhng g m{ Shahzaman

505

Ngh thut quyn r

n ca mnh nh ngi yu ca c. Mt k hoch hin ra trong u ca Casanova t|ch c ra khi ngi {n ng n{y v{ c ra khi tu vin n, ri chy trn vi c v{ ch mnh s hu c. V{i ng{y sau, Casanova nhn c mt l| th t Malthilde, trong l| th y c th nhn: trong mt bui hn y am m ca hai ngi, ngi yu ca c ~ trn trong mt cn phng v{ ~ thy ht tt c mi vic din ra. C ni vi Casanova, ngi yu ca c l{ mt i s nc Ph|p c ph|i ti Venice v{ Casanova ~ gay n tng cho ngi y. Casanova khng phi l{ ngi em ra l{m tr a nh th, nhng ng{y hm sau anh vn tr li tu vin, ngoan ngo~n sp xp mt cuc hn kh|c. Ln n{y Mathilde xut hin ngay thi im ~ nh v{ Casanova m ly c ri khng ng mnh li ang m Caterina ang mc ca Mathilde. Mathilde ~ kt bn vi Caterina v{ ~ bit v c}u chuyn ca c. Dng nh thong cm cho Caterina, Mathilde ~ sp xp mi vic Caterina c th ri khi tu vin v{o bui ti ri gp mt vi Casanova. Ch v{i th|ng trc

~ miu tNgay khi hai anh em bc v{o cung in vua Shahriyar ~ ph|n v mnh ti cht, c nhng n t v{ nhng ngi da en cng cng chung s phn. K t , nh{ vua lp nn mt tc l ci mt c g|i ng trinh, ng vi n{ng ri git nng vo sng hm sau. Nh{ vua tip tc duy tr tc l n{y trong ba nm cho ti khi d}n chng bt u ku la, mt v{i ngi ~ trn chy khi t nc vi con g|i ca mnh. By gi quan t tng c hai ngi con g|i. Ngi ln hn gi l{ Shahrazad, cn ngi nh hn gi l{ Dunyazad. Shahrayad c rt nhiu t{i nng v{ c rt r{nh r v s khn ngoan ca nhng nh{ th cng vi nhng truyn thuyt v c|c v

506

L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

Casanova ~ yu c g|i n{y nhng anh ~ qun c. So vi mt Mathilde s|ng d, Caterina ch l{ mt ni ch|n chng ng nghch. Casanova khng th che giu c s tht vng ca mnh. Anh rt mong mi c gp Mathilde. Casanova rt gin tr chi khm m{ Mathilde ~ dng nn. Nhng mt v{i ng{y sau, khi gp li c, tt c u bin mt. Nh c ~ tin o|n trong bui gp g u tin ca h, quyn lc ca c i vi Casanova l{ tuyt i. Casanova ~ tr th{nh n l ca c, m m vi nhng c mun bt cht ca c, vi nhng nim vui nguy him m{ c mang n. Khng ai bit c Casanova c th ~ thc hin h{nh ng liu lnh n{o v Mathilde hay khng v{ iu ~ khin cho mi tnh ca h khng b on mnh bi ho{n cnh. Gii thch: Casanova hu nh lun lun nm c quyn kim so|t trong nhng ln quyn r ca mnh. Anh l{ mt ngi dn dt, a i phng i n mt ni bt nh, d d i phng ri v{o by ca mnh. Trong tt c nhng hi k ca Casanova, c}u

vua c i. Mt ng{y n Shahrayad nhn thy v lo lng ca cha mnh lin hi cha chuyn g ~ l{m cho ng bi ri nh vy. Khi quan t tng ~ k cho n{ng nghe v tnh hung kh x ca mnh, n{ng ni: H~y g con cho nh{ vua; nu con cht con s l{ mt mn tin chuc cho nhng ngi con g|i ca ngi Hi gi|o, cn nu con sng con cng s l{m cho h c cu. Quan t tng khn thit van n{i c ng lao mnh v{o mt vic l{m nguy him nh th; nhng Shahrayad ~ quyt, v{ s khng b lay chuyn bi nhng li khn cu ca cha n{ngVy l{ quan t tng mc ln ngi con g|i mnh tm |o ci, eo cho n{ng nhiu trang sc v{

507

Ngh thut quyn r

chuyn v Mathilde l{ ln quyn r duy nht m{ b{n c c xoay chuyn mt c|ch vui v: Casanova gi }y l{ ngi b quyn r, l{ mt nn nh}n b l{m cho bi ri. iu khin cho Casanova tr th{nh n l ca Mathilde chnh l{ cng mt mu chc m{ anh ~ s dng i vi v s nhng c g|i kh|c: s c|m d khng th cng li khi c ngi kh|c dn dt, s kch ng khi b ngc nhin, sc mnh ca s b n. Mi ln Casanova ri khi Mathilde, suy ngh ca anh quay cung vi nhng c}u hi. Chnh kh nng lun mang n cho Casanova nhng iu ngc nhin ~ gi cho hnh nh ca Mathilde lun trong u ca anh, ba ch ph|t huy t|c dng mnh hn v{ che khut i hnh nh ca Caterina. Mi s ngc nhin u c tnh to|n k lng nhm n t|c ng m{ s ngc nhin s to nn. L| th bt ng u tin ca Mathilde ~ khi dy tr t m ca Casanova, ln u tin nhn thy c phng ch cng mang li hiu qu nh vy; bng nhin nhn thy c n mc nh mt ngi ph n lch l~m ~ |nh ng nim

sn s{ng loan tin l ci ca Shahrayad vi nh{ vua. Trc khi ni li t bit em g|i mnh, Shahrayar ch bo c nhng diu n{y: Lc ch c nh{ vua chp nhn, ch s cho mi em n. Ri khi nh{ vua thc hin xong chuyn ca ng{i vi ch, em phi ni: Ch i, h~y k cho em nghe mt c}u chuyn diu k n{o i l{m khu}y kha m n{y. Ri ch s k cho em nghe mt c}u chuyn, nu th|nh Allah ban n, s l{ c|ch chng ta c cu. Quan t tng cng vi con g|i mnh ti yt kin nh{ vua. Khi nh{ vua a thiu n Shahrayad ln ging v{ ~ n nm vi n{ng, Shahrayar bt khc v{ ni: Thip c mt ngi em m{ thip rt

508

L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

kht khao cng cc; k ln trng thy c n mc nh mt ngi {n ng li tng cng thm bn cht v qu| khch trong mi quan h ca h. Nhng iu ngc nhin l{m Casanova khng cn gi c s c}n bng, li cn l{m cho Casanova phi run ry khi d o|n v iu ngc nhin k tip. Thm ch mt s ngc nhin khng d chu nh ln gp mt vi Caterina m{ Mathilde ~ sp t cng khin cho Casanova lun gi c thang bc cm xc v{ yu ui. Chm tr|n vi mt Caterina t nht mt chng mc n{o v{o gi}y pht y ch c{ng l{m cho Casanova thm khao kht Mathilde. Trong tr chi quyn r, bn cn to ra cm gi|c cng thng v{ hi hp lin tc, mt cm gi|c rng vi bn khng g c th o|n trc c. ng xem iu n{y l{ mt th th|ch kh khn. Bn ang to nn bin c trong cuc sng thc, v th h~y y nng lng ca bn v{o , h~y vui v. C mi hnh thc ngc nhin c tnh to|n trc m{ bn c th g}y bt ng cho i phng bt thn gi mt l| th, t nhin xut hin, a i

mun ni li t bit. Nh{ vua cho triu Dunyazad n. Khi Dunyazad ti, Shahrayad m chm ly c em mnh v{ ngi xung bn cnh em mnh. on Dunyazad ni vi ch mnh: Ch i h~y k cho em nghe mt c}u chuyn diu k n{o i, m nay tri qua tht nh nh{ng. Shahrayad tr li: Rt sn lng, nu nh{ vua cho php. Nh{ vua vn b chng mt ng h{nh h, rt h|o hc nghe c}u chuyn ca Shahrayad: ngy xa ng{y xa, th{nh ph Basrah, c mt ngi th may gi{u c rt thch th thao v{ vui chi[Gn ba nm tri qua.] Trong sut thi gian n{y Shahrayad ~ sinh cho vua Shahriyar ba ngi con trai. V{o m th mt

509

Ngh thut quyn r

phng ti mt ni h cha bao gi ti. Nhng hiu qu hn c chnh l{ nhng iu ngc nhin h l nhng iu mi m v nh}n c|ch ca bn. iu n{y cn phi c sp t trc. Trong mt v{i tun u tin, i tng s c khuynh hng a ra nhng nhn xt chp nho|ng v bn da v{o v b ngo{i. C l h thy bn hi e thn, thc t v{ nguyn tc. Bn bit khng phi l{ con ngi thc ca mnh, nhng l{ c|ch m{ bn ng x trong nhng ho{n cnh x~ hi. Nhng h~y h gi nhng n tng , thc t l{ kh| ch trng n chng m{ khng c x th|i qu|: chng hn t ra c i cht d dt hn bnh thng. Gi th bn c c hi bt ng l{m h ngc nhin bng mt h{nh ng ng ngc, th mng hay t|o bo n{o . Mt khi h ~ thay i suy ngh ca h v bn, h~y l{m h ngc nhin mt ln na, nh Mathilde ~ l{m vi Casanova u tin l{ mt n tu mun to mt mi quan h, k l{ mt k dung tc, k l{ mt ngi quyn r vi mng nh}n c|ch bin th|i. Khi h c hiu r v bn, h s lun lun ngh n bn, v{ s mun hiu bit bn nhiu hn. c t

ng{n l mt, khi Shahrayad kt thc c}u chuyn v Maaruf, n{ng ng dy ri qu trc mt nh{ vua m{ ni: Tha c vua v i, trong mt ng{n l mt m qua thip ~ k cho ng{i nghe nhng c}u chuyn v thi xa xa v{ nhng truyn thuyt v nhng v vua c i. Liu thip c qu| bo gan khi xin ng{i mt }n hu khng, tha b h? Nh{ vua |p: H~y xin v{ }n hu s c ban. Shahrayad cho gi nhng ngi v nui, n{ng ni: H~y em c|c con ca ta ti }y. H~y xem nhng tr nh m{ th|nh Allah ~ ban cho chng ta. V chng thip xin ngi h~y cho thip c sng. V nu b h xung tay trn ngi m ca nhng tr nh n{y, chng s khng

510

L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

m ca h s a h vng s}u v{o by ca bn, cho ti khi h mun quay li th ~ qu| tr. }y lun lun l{ quy tc cho iu hp dnNu mt ngi ch cn bit c|ch l{m cho ngi kh|c ngc nhin, h s lun lun l{ ngi chin thng. Nng lng ca i phng tm thi b ct t v ngi y l{m cho i phng khng th h{nh ng. -Soren Kierkegaard B QUYT QUYN R Mt a tr thng l{ mt ngi cng u, c chp, c c tnh l{m iu tr|i ngc vi nhng iu ta bo. Nhng c mt trng hp nhng a tr s vui v gt b s cng u thng ng{y ca chng: l{ khi chng c ha hn mt s ngc nhin. C th l{ mt mn qu{ c giu trong mt chic hp, mt tr chi khng bit c kt thc, mt chuyn i khng bit ni n, mt c}u chuyn li k c mt kt cc ngc nhin.

tm thy c ai trong s nhng ngi {n b{ yu thng chng nh thip ~ yu thng. Nh{ vua m ly nhng a tr, mt ng{i m l, nh{ vua ph|n: Hi Shahrayad, ta th c th|nh Allah, n{ng ~ c tha th trc khi nhng a tr n{y ch{o i. Ta yu n{ng v ta thy n{ng trong trng v{ du d{ng, thng minh v{ n ni gii giang. Cu xin th|nh Allah ph h cho n{ng, cho cha m n{ng, cho t tin v{ tt c hu du ca n{ng. i Shahrayad, m th mt ng{n l mt n{y vi chng ta cn s|ng t hn c ban ng{y!
-Nghn l mt m, N. J. Dawood dch.

nhng thi khc chng ch i iu ngc nhin, s t ch ca chng s mt i. Chng s nm trong tm kim so|t ca bn ti

511

Ngh thut quyn r

chng n{o bn vn cn a ra c hi trc mt h. C|ch c x tr con n{y c chn s}u trong chng ta, v{ chnh l{ ngun mch cho mt nim vui c bn ca con ngi: nim vui c dn dt bi mt ngi bit h ang i }u v{ l{ ngi a chng ta cng i trong mt chuyn h{nh trnh. (C th nim vui ca chng ta khi c ngi kh|c a li c lin quan n mt hi c ~ chn giu khi c dn dt thc s bi ngi cha hoc ngi m khi chng ta cn nh.) Chng ta cng c c s kch ng tng t khi chng ta xem mt b phim hay c mt c}u chuyn trinh th|m: chng ta nm trong tay ca mt ngi o din hay mt nh{ vn ang dn dt chng ta i cng c}u chuyn, a chng ta qua kt khc quanh n{y n ch ngot kh|c. Chng ta ngi ti ch, chng ta lt tng trang s|ch, thch th l{m n l cho s hi hp m{ c}u chuyn mang li. l{ nim vui c mt ngi ph n khi c a bc bi mt ngi bn nhy t tin, xua tan i bt k s chng c n{o m{ c cm thy v{ cho mt ngi kh|c dn dt. Tnh yu cn bao h{m c s d o|n; chng ta sp sa n u mt phng hng mi, bc v{o mt cuc sng mi ni mi th s tr nn l lm. i phng mun c dn dt, mun c a li nh mt a tr. Nu h c th o|n trc c bn, s quyn r s nht phai; cuc sng h{ng ng{y ho{n to{n kh o|n. Trong t|c phm Nghn l mt m ca Rp, mi m vua Shahriyar u ci mt c g|i ng trinh l{m v ri git c v{o s|ng hm sau. Mt c g|i ng trinh nh th l{ Shahrazad tm c|ch tho|t khi nh mnh n{y bng c|ch k cho nh{ vua nghe mt c}u chuyn m{ ch c th k ht v{o ng{y hm sau. Shahrazad ~ k ht m n{y qua m n, gi cho nh{ vua lc n{o cng hi hp. Khi c}u chuyn n{y kt thc, n{ng nhanh chng k mt c}u chuyn kh|c. N{ng c k nh

512

L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

th gn ba nm cho ti khi nh{ vua cui cng quyt nh cho n{ng c sng. H~y ging nh Shahrazad: nu khng c nhng c}u chuyn mi, khng to c d cm, tr chi quyn r ca bn s chm ht. H~y gi cho ngn la lun bng ch|y m m. i phng chng bao gi bit c iu g xy n k tip bn s d{nh cho h nhng iu ngc nhin n{o }y. Cng nh vua Shahriyar, i phng s nm di quyn kim so|t ca bn cho ti chng n{o bn cn gi cho h tip tc d o|n. Nm 1765, Casanova gp mt n b| tc tr ngi tn Clementina sng vi hai ngi em trong mt l}u {i. Clementina thch c s|ch v{ khng h quan t}m ti nhng ngi {n ng v}y quanh mnh. Casanova cng thm tn mnh v{o danh s|ch y, anh mua cho c rt nhiu s|ch, khin c tham gia v{o nhng bui {m o v vn chng, nhng c cng vn tr mt ra vi anh nh vi nhng ngi {n ng kh|c. Mt ng{y n Casanova mi c ba ch em cng i trong mt chuyn du lch nh. H bc ln xe, sut qung ng c o|n mnh ang i ti }u. V{i gi sau h ti Milan tuyt l{m sao, ba ngi h cha tng bao gi ti }y. Casanova a h ti nh{ ca mnh, c ba chic m ~ c sn nhng chic m lng ly nht m{ ba c tng thy. Casanova ni, mi ngi c mt chic, cn chic m m{u xanh l{ cho Clementina. Qu| ng ng{ng, Clementina mc chic m v{o, khun mt c rc s|ng hn ln. Nhng iu ngc nhin cn cha dng li cn c mt ba n ngon ming, c ru s}mpanh, c nhng tr chi na. Lc h tr v l}u {i v{o bui chiu t{n, Clementina ~ yu Casanova n v vng. L do rt n gin: ngc nhin to nn mt thi khc khi s kh|ng c ca con ngi lng xung v{ nhng xc cm mi tun

513

Ngh thut quyn r

n. Nu iu ngc nhin y l{ d chu, cht c c|m d s ngm s}u v{o mch m|u ca h m{ h khng nhn thy. Bt k mt bin c bt ng n{o cng c t|c ng tng t, tn cng trc din v{o xc cm trc khi chng ta c th phng th. Nhng tay phong lu bit rt r loi sc mnh n{y. Mt ngi ph n tr ~ c chng triu i vua Louis th XV, nc Ph|p th k XVIII, mt ti mt quan ta tr p trai ang ngm nhn c, u tin l{ nh{ h|t nhc kch, k l{ nh{ th. Sau khi hi thm, c bit l{ cng tc Richelieu, mt k phong lu tai ting nht Ph|p. C c cnh b|o l{ khng ngi {n b{ n{o c th tho|t khi tay ngi n{y; khng th cng li hn v{ c nn tr|nh xa hn bng bt c gi| n{o. C tr li ch l{ chuyn tm ph{o, c ang c i sng hn nh}n rt hnh phc. Hn ta khng th quyn r c c. Khi gp li Richelieu, c ci trn s c chp ca hn. Hn thng ci trang th{nh mt g~ n m{y v{ tip cn c trong cng vin, nu khng th xe ca hn s cp s|t bn xe c. Hn ta chng bao gi hung hng, v{ dng nh v hi. C cho hn ni chuyn vi c trong cung; hn rt quyn r v{ hm hnh, thm ch cn yu cu gp chng c na. Nhiu tun tri qua v{ c nhn ra l{ mnh ~ phm mt sai lm: c mong mi c gp hn. C ~ d b h{ng r{o bo v ca mnh. iu n{y phi c chm dt. By gi c bt u tr|nh mt hn, cn hn dng nh tn trng cm nhn ca c: hn khng cn l{m phin c na. Nhiu tun sau, mt ng{y n khi c ang ti mt cn h vng qu ca mt ngi bn th hn bt ng xut hin. C thn thng, run ry v{ b chy nhng s xut hin ng t ca hn ~ khin c ng ngng l{ mt git nc l{m tr{n ly. V{i ng{y sau c tr th{nh mt nn nh}n kh|c ca Richelieu. D

514

L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

nhin hn ~ sp t mi th bao gm ln gp mt g}y ngc nhin gi to n{y. S bt ng khng ch mang n xc cm quyn r, m{ cn che y s sp t trc. Xut hin mt ni n{o mt c|ch bt ng, t nhin ni hay l{m iu g , nh vy mi ngi s khng c thi gian tm hiu xem ng th|i ca bn liu c c tnh to|n trc hay khng. H~y a h ti mt ni mi l n{o nh th ni ch va mi xut hin trong u bn, bng nhin tit l mt b mt n{o . Mt khi d b t|c ng v tnh cm, h s bi ri n ni khng th nhn thu sut bn. Bt k iu g xy ra bt ng u c v t nhin, v{ bt k iu g t nhin cng u c nt quyn r ca n. Nm 1926, ch v{i th|ng sau khi n Paris, Josephine Baker ~ ho{n to{n quyn r v{ chinh phc c cng chng Ph|p bng iu nhy hoang d~ ca mnh. Nhng khng ti mt nm sau c c th nhn thy rng s thch th ca h ~ gim st. T lc cn th u, c ~ rt cm ght cm gi|c khng cn kim so|t c cuc sng ca mnh. Ti sao phi khp np di bng ca nhng ngi d}n Ph|p khng gi vng lp trng? C ri khi Paris v{ tr li }y mt nm sau , phong th|i ca c gi ~ thay i ho{n to{n gi th c ng vai ca mt ngi ph n Ph|p lch l~m tnh c l{ mt v cng v{ l{ mt ngi biu din s|ng to. Cng chng Ph|p yu thch c tr li; sc mnh nay ~ tr v bn c. Nu bn c cng chng mt ti, h~y hc hi t mu k g}y ngc nhin ny. Con ngi cm thy nh{m ch|n, khng ch vi chnh cuc sng ca h m{ cn vi nhng ngi c ngha v l{m cho h khng cm thy nh{m ch|n. Ngay gi}y pht h h cm thy h c th o|n trc c bc k tip ca bn l{ g, h s n ti nut sng bn.

515

Ngh thut quyn r

Ha s Andy Warhol lun thay i ht vai tr n{y n vai tr kh|c, khng ai c th o|n bit c vai tr k tip ha s, nh{ l{m phim, hay mt ngi l{m cng t|c x~ hi. H~y lun ct gi mt iu ngc nhin. gi s quan t}m ca h, gi cho h lun trong trng th|i d o|n. H~y cho nhng nh{ o c kt ti bn l{ ngi khng ch}n th{nh, khng c ct li hay trung t}m n{o. Thc ra h ch k vi s t do v{ vui v m{ bn ph b{y ra trc cng chng. Cui cng, c th bn ngh s l{ khn ngoan hn nu th hin mnh l{ mt con ngi |ng tin cy, khng phi l{ mt ngi hay thay i. Nu th, thc s bn ch l{ mt con ngi n thun l{ nht nh|t. khi u mt ln quyn r cn phi can m v{ n lc. S tin cy rt cn thit li ko mi ngi nhng nu c m~i t ra |ng tin cy, trong bn s lun c s nh{m ch|n. Lo{i ch |ng tin cy nhng mt k quyn r ngi kh|c th khng. Mt kh|c, nu bn thch ty c ng bin, tng tng ra bt k mt k hoajch hay to|n n{o i ngc li vi ct li ca s ngc nhin th bn ang phm mt sai lm nghim trng. Lin tc ty c ng bin ch n thun c ngha bn l{ ngi li bing v{ ch ngh n bn th}n mnh. Cm gi|c bn ~ tng cng n lc nh}n danh i phng l{ iu thng hp dn i phng. Bn khng cn phi khua ching g trng m khi l{m iu n{y m{ h~y th hin r r{ng iu trong nhng mn qu{ m{ bn to ra, nhng chuyn i nh m{ bn ln k hoch, hay nhng mu mo vt v~nh m{ bn dn d mi ngi. Nhng c gng nh nht th n{y s c tng thng v s k khi chinh phc c tr|i tim v{ ch ca i phng.

516

L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

BIU TNG T{u ln siu tc. Con t{u chm chm leo ln nh dc, ri bt ng ht tung bn v{o khng trung, lc bn sang mt bn, thi bn p ngc xung, theo mi hng c th. Ngi ngi trn t{u ci v{ la ln. iu khin h kch ng chnh l{ c mnh th lng, ngi kh|c kim so|t mnh, y bn i theo nhng chiu hng khng ng. khc quanh k tip, s kch ng mi m n{o ang ch i h }y? IM YU Ngc nhin s khng cn l{ ngc nhin nu bn c lp li mt iu g. Jiang Qing ~ c l{m chng b{, ng Mao Trch ng, ngc nhin bng c|ch bt ng thay i t}m trng, t kh chu sang tt bng v{ ngc li. Lc u ng cng b hp dn; ng thch cm gi|c khng th bit c tip theo s l{ g. Nhng c tip tc nm n{y sang nm kh|c v{ lun lun l{ nh vy. S thay i t}m trng c tng l{ khng lng trc c ca b{ cui cng cng l{m ng bc mnh. Bn cn thay i c|ch g}y ngc nhin. Khi qu b{ De Pompadour l{ ngi tnh ca vua Louis XV, mt ngi vn t nht, b{ lun thay i c|ch l{m ng ngc nhin mt th v mi, mt tr chi mi, mt thi trang mi, mt t}m trng mi. ng khng th o|n trc c chuyn g s xy n tip theo, v{ khi ng cn ang i iu ngc nhin k tip th sc mnh ch ca ng vn tm thi b g|c li. Khng ngi {n ng n{o c th n l ngi {n b{ hn l{ Louis i vi B{ De Pompadour. Khi chuyn hng, hng mi phi thc s l{ mi.

517

10 DNG SC MNH HY HOI CA LI NI GY M H

Khng phi d ni m{ ngi ta nghe; ai cng dn t}m tr v{o suy ngh v{ mong mun ca mnh nn kh m{ n bn. Th thut l{m h phi nghe l{ ni nhng g h mun nghe, nht v{o tai h nhng g h thy d chu. }y l{ bn cht ca ngn ng quyn r. H~y thi bng ngn la tnh cm trong con ngi bng nhng cm t y h{m , tn vinh h, v v nhng bt an trong h, bao bc h trong nhng iu tng tng, trong li ni v{ nhng ha hn ngt ng{o; h khng ch nghe theo bn, h cn mt c ch chng li bn. Phi khin cho ngn ng bn s dng tr nn m h, khng r r{ng, v{ t h suy din theo ch ca mnh. S dng c ch vit khi gi cho h tng tng v{ to ra ch}n dung l tng cho bn. TI HNG BIN QUYN R Vo ngy 13 thng 5 nm 1958, phe c|nh hu ngi Ph|p v{ nhng ngi ng h h trong qu}n i ~ nm c quyn kim so|t Algeria, ni sau n{y tr th{nh thuc a ca Ph|p. H ~ tng e ngi rng chnh quyn x~ hi ch ngha ca Ph|p s cng nhn quyn c lp ca Algeria. B}y gi, vi nc Algeria nm di s kim so|t, h e da rng s tip qun to{n b nc Ph|p. Chin tranh ca nh}n d}n xem ra khng th tr|nh khi. V{o thi im khc lit n{y, tt c Ngi tnh ca ti mi s ch dn v{o tng qu}n cm ca\ Ti tr li

518

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

Charles de Gaulle, l{ mt anh hng trong th chin th 2, ngi ~ tng ng vai tr ch yu trong s nghip gii phng nc Ph|p khi tay ph|t xt c. Trong 10 nm cui cng de Gaulle ~ khng tham d v{o c|c hot ng chnh tr, ng ~ ch|n ght s u tranh ni b gia nhng ng ph|i kh|c nhau. ng vn cn c nhiu ngi ngng m, thng c xem nh l{ mt ngi c th thng nht t nc, nhng ng cng l{ mt th{nh vin ca ng Bo Th v{ nhng th{nh vin phe c|nh hu cm thy chc chn rng nu de Gaulle ln cm quyn th ng s ng h s nghip ca h. Nhng ng{y sau ng{y 13 th|ng 5 k diu, chnh ph Ph|p nn Cng Ha th t ~ sp , v{ Quc Hi ~ ku gi de Gaulle gip thit lp mt chnh ph mi, nn Cng Ha th nm. ng yu cu v{ c cung cp to{n quyn trong bn th|ng. V{o ng{y 4 th|ng 6, nhng ng{y sau khi tr th{nh nh{ l~nh o chnh quyn, de Gaulle bay sang Algeria.

l{m th v{ ca ngi, \ Nhng v kh t nhin ca ti. Nhng li ni nh nh{ng \ Th|o b xch ca x x. l{ s k diu trong th ca, nhng quyn nng ca n \ C th ko mt trng m|u ri xung, \ Quay ngc mt tri, khin cho i rn xa la \ Hay l{m nhng con sng chy ngc dng .\ Nhng c|nh ca khng th l{m c nhng iu xut thn nh vy, s do dai nht\Nhng ln tc c th l{ nhng cha kha thn k bi sc quyn r ca n. \ Nhng anh hng ca l{ mt s kh ho i vi ti. Ti s chng i ti }u vi s vi v~ \ Thn Achilles, hay vi nhng a con trai kh|c ca Nhng tn thc d}n Ph|p v cng thn Atreus. \ Nhng g sung sng. l{ h{ng mt h{nh ng m{ tn ca ng ta ~ tri qua hai mi nm

519

Ngh thut quyn r

phi thng ca chng ~ gi|n tip a de Gaulle ln cm quyn; r r{ng, h tng tng ng ta n cm n h v{ oan chc mt ln na rng Algeria s thuc v tay ngi Ph|p. Khi ng ta n Algeria, h{ng ng{n ngi ~ dn v{o qung trng chnh ca th{nh ph. Khng kh tng bng nh l hi c nhng biu ng, }m nhc, v nhng khu hiu h to khng ngng Algeria thuc Ph|p, khu hiu ca thc d}n Ph|p. Mt c|ch bt ng, ng ta xut hin trn mt ban cng nhn ra qung trng. Qun chng tp hp rt ng. V tng qu}n, mt ngi {n ng rt to cao, gi i tay cao ln khi u, v{ ting hoan h vang di ln. Qun chng ang mong i ng ta tham d. Thay v{o ng ta h dn tay xung cho ti khi tt c im lng, sau giang tay rng ra, v{ chm r~i ph|t biu mt c|ch s}u sc, Je vous ai compris Ti hiu c|c bn. C mt khonh khc ca s im lng, v{ sau , dng nh c}u ni ca ng ta ~ thm nhun, mt ting ht chi tai : ng ta ~ hiu c h. l{ tt c nhng g h cn nghe.

trong chin tranh v{ phiu lu, \ Hector |ng thng b ko l trong bi c|t - \ Khng tt. Nhng c rt nhiu li l tt p v hnh bng ca mt v{i c g|i tr \ V d sm hay mun th c ta cng trnh bn th}n nh quyn tha k, \ Mt s n |p xng |ng cho nhng n lc ca bn. Tm bit nhng anh hng \ Nhng nh}n vt huyn thoi ch l{ ming thuc l| \ Nhng b{y t ng h ca bn s khng c|m d c ti. Mt by ph n p \ Tt c b xc ng bi nhng bn tnh ca ca ti l{ nhng g ti mun.
--OVID, THE AMORES, PETER GREEN DCH

Khi c ta va nhn De Gaulle bt u ni v s to ln c mt l| th, khi

520

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

ca nc Ph|p. Ting hoan h ln hn. ng ta ha rng s c nhng cuc bu c mi, v{ vi nhng i biu ~ c c n{y chng ta s thy th n{o l{ s yn t}m. ng vy, mt chnh quyn mi, ch l{ c|i qun chng mun cnhng ting hoan h vang di hn. ng ta s tm ra mt ch ng cho Algeria trong n tng chung ca nc Ph|p. phi l{ k lut tuyt i, khng c s hn ch v{ khng c nhng iu kin- Ai c th b{n c~i v iu ? ng ta kt thc vi mt ting h vang : Nn Cng Ha mun nm! Nc Ph|p mun nm !, mt khu hiu cm ng ~ tng l{ li ku gi tp hp li trong cuc u tranh chng ch ngha Ph|t Xt. Tt c mi ngi mt ln na li reo vang n ln. Trong mt v{i ng{y sau de Gaulle c nhng b{i din vn tng t khp Algeria, ti nhng |m ng cung nhit hn na.

cht c khng m{u ca n va x}m nhp v{o m|u c, sau ch cn mt li l{ l{m tnh cm ca c ta nng lng bc lS hin din ca c| nh}n ti s ngn chn s nhp nh. Nu ti ch hin din trong mt bc th, khi c y c th d d{ng i ph vi ti; i vi mt v{i phm vi, c ta nhm ln ti vi mt ngi ni ting n{o , k tr ng trong tnh cm ca c ta. Sau cng vy, ch cn mt l| th c th d d{ng c c s t do kim so|t; trong mt l| th ti c th h mnh xung di chn c ta vi kiu c|ch Ch sau khi de Gaulle tr v Ph|p tuyt vi nht, v}n v}n. thc hin nhng li ni trong c|c mt v{i iu s d d{ng b{i din vn : khng phi l{ ng ta ~ c v ging nh nhng tng ha rng s gi mi quan h gia h{nh ng v ngha nu ngi Ph|p v{ Algeria. Thc ra, ng ta nh ti ~ ch th}n l{m ~ gi|n tip gi rng ng c th trao n, v{ s o tng s

521

Ngh thut quyn r

cho ngi Rp quyn bu c, v{ c th ban c }n cho nhng nhm phin lon ang u tranh gi{nh quyn kim so|t ca ngi Ph|p Algeria. D th n{o chng na, trong s kch ng m{ nhng li ni ca ng ta ~ to ra, nhng tn thc d}n ~ l l{ trong vic tp trung v{o nhng g h thc s mun. De Gaulle ~ la bp h. V{ thc vy, trong nhng th|ng ti, ng ta thc hin vic cng nhn nn c lp ca Algeria mt nhim v m{ rt cuc ng ta ~ ho{n th{nh v{o nm 1962.

mt i Rt cuc, nhng bc th l{ v{ s tip tc l{ mt ngha v gi| cho vic to nn mt n tng i vi mt c g|i tr; mt l| th vi phong c|ch vit ngho n{n thng c nhiu nh hng hn mt li l sinh ng. Mt l| th l{ mt s truyn t kn |o; mt khi ~ l{m ch c tnh hnh, th s khng cm thy b sc p bi s hin din ca ngi khc, v ti tin rng mt c g|i tr s thch mt mnh vi l tng ca mnh hn.

S th hin. De Gaulle ch tm mt cht n mt thuc a c ca Php, v{ n nhng g n tng trng cho mt s ngi Ph|p. ng ta cng khng c bt k s ng tnh n{o cho bt k ai thc gic chin tranh thng d}n. Mt mi quan t}m ca ng ta l{ to cho nc Ph|p mt sc mnh hin --SOREN KIERKEGAARD, i. V{ nh vy, Khi n Algiers, ng ta THE SEDUCERS DIARY (NHT K K G DM), c mt k hoch d{i hn : l{m suy yu HOWARD V. nhng phe c|nh hu bng c|ch l{m cho HONG v EDNA H.HONG h xy ra u tranh ni b, v{ hot DCH ng hng v s c lp ca Algerian. H~y ??? m Mc tiu ngn hn ca ng ta l{ l{m xoa du tnh trng cng thng v{ t c ng cho bn, tri ra trn nhng b|nh x{

522

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

chnh mnh v{o mt lc n{o . ng ta s khng la di nhng tn thc d}n bng c|ch ni rng ng s h tr mc ch ca h - iu s g}y ra vn ngc li trong nc. Thay v{o l{ ng ta s |nh la h vi t{i hng bin quyn r ca mnh, l{m say sa h bng nhng li ni. C}u ni ni ting ca ng ta Ti ~ hiu c|c bn r r{ng l{ c ngha, Ti hiu nhng mi nguy him m{ c|c bn ang i mt. Nhng qun chng h}n hoan ch i s h tr ca ng ta nh c|ch m{ h mun. h vn gi c s phn chn cao , de Gaulle nhc n nhng mi quan h cm ng v phong tr{o kh|ng chin Ph|p trong sut Nh Th Chin, l{m gng, v{ ti s cn thit cho K lut, mt t ht sc cn thit i vi nhng phe c|nh hu. ng ta nhi nht v{o l tai h y nhng li ha mt chnh quyn mi, mt tng lai huy ho{ng. ng ta l{m cho h phi h}n hoan, to nn mt mi quan h cm ng. ng ta ni vi ging iu y n tng v{ cm xc y rung ng. Nhng li ni ca ng ta to nn phn n{o s cung nhit.

phng mt m{, \Hy ??? i trc nh mt mt minh chng cho t}m hn ca bn - \ Mang li cho c ta nhng li l t}ng bc ca bn, nhng li l ging nh ngi tnh : \ V{ h~y nh, bn ~ tng l{ ai, cng phi thm v{o s t t \ Nhng li cu xin. Nhng li cu xin l{ nhng g khin cho Achilles tr li \ Thn th ca Hector tr v vi Priam; thm ch mt s gin d ca thng \ Cng b mang i bi ting cu nguyn. Thc hin nhng li ha, c|i g l{ iu t hi trong \ Ha hn ? }y l{ ni m{ bt k ai cng c th l{m rt tt\ Mt bc th c sc thuyt phc l{ \ Th bt u vi, th|m him t}m hn c ta, \ Thm d quang cnh. Mt thng ip

523

Ngh thut quyn r

De Gaulle khng c gng biu l nhng cm ngh ca chnh mnh hoc ni s tht; ng ta ang c gng sn sinh ra mt s hiu qu. }y l{ cha kha ca ngh thut quyn r. Cho d bn ang ni chuyn vi mt c| nh}n n l hay l{ mt |m ng, h~y c gng th nghim iu n{y : kim ch mong mun ca mnh chng t bn th}n. Trc khi m ming, h~y t cho chnh bn mt c}u hi : mnh c th ni g cho hiu qu v{ l{m ngi nghe h{i lng tuyt i ? Thng th nhng i hi n{y s t}ng bc lng t trng ca h, l{m gim bt nhng s thiu t tin, em n cho h nhng hi vng m h v tng lai, ng cm vi nhng kh khn ca h (Ti thu hiu bn). Khi u vi mt v{i iu vui v v{ mi th s tr nn d d{ng: s phng ca ngi ta s gim i. H s tr nn d bo, sn s{ng cho s ngh. Ngh v nhng li ni ca bn nh mt th thuc m, rng n s l{m ngi ta d xc ng v{ bi ri. Gi cho c|ch din t ca bn c a ngha v{ m h, h~y cho ngi nghe lp y nhng khong trng vi nhng s tng tng ca h. Thay v gt bn ra khi

khc trn qu t|o \ Cydippe b phn bi : b{ ta b g{i by bi chnh nhng li ni ca mnh. \ Li khuyn ca ti, ri th, nhng ngi lnh tr th{nh Rome, cng tr thnh cao qu \ Nhng mu k ca ngi bin h - khng ch bo v cho bn \ Mt s kh|ch h{ng nht nh|t : mt ngi ph n, khng t l cng chng, \ Thng ngh s Elite, hay mt thm ph|n nghim ngh, \ Cng phi u h{ng trc t{i hng bin. Tuy th nhng vn gi v \ Nhng kh nng ca bn, nn tr|nh nhng li l d{i dng. \ ng ra v qu| tr thc. Ai m{ li khng ngu ngc ng nghch \ M{ khng th thn trc tnh nh}n ca mnh ? Tht l{ mt c|ch thiu thng minh \ Nhng c g|i rt hay t

524

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

vn , bt u tc ti hay phng, tr nn thiu kin nhn i vi bn v{ mun bn chm dt, ngc li h s tr nn d b t|c ng, vui v vi nhng li ni d nghe ca bn. Vn phong quyn r V{o mt bui chiu ma xu}n trong nhng nm cui thp k 1830, ti mt con ng Copenhagen, mt ngi {n ng tn l{ Johannes nhn thy s tho|ng hin ca mt c g|i p. Con ngi c y cn mang y s hp dn ca mt c g|i ng}y th trong trng, c y ~ quyn r anh ta, v{ anh ta i theo c y, nhng gi mt khong c|ch, v{ ~ tm ra ni c y sng. Sut nhiu tun lin tip anh ta ~ tm hiu nhiu thng tin v{ ~ bit c thm nhiu v c y. Tn c y l{ Cordelia Wahl, c y sng chung vi ngi d. Hai ngi c mt c|ch sng trm lng; Cordelia thch c s|ch v{ sng mt mnh. Quyn r nhng c g|i tr l{ chuyn ng{nh ca Johannes, nhng i vi Cordelia s l{ mt s theo ui : c y ~ tng b|c b mt v{i ngi theo ui. Johannes cho rng Cordelia c th

chi. \ Hy dng ngn ng thng thng, \ Lc n{y ging nh nhng li thuyt phc nh th l{ \ Bn , trong s hin din ca c y. Nu c ta t chi l| th ca bn, \ H~y gi li cho d c y khng c, mt c|ch kin tr.
--OVID, NGH THUT TNH YU, DCH BI PETER GREEN

V th, ngi khng th vit th v{ thng ip khng bao gi c th tr th{nh mt k g gm li hi.

--SOREN KIERREGAARD, DCH BI HOWARD V.HONG V EDNA H.HONG

ng trn mt v|ch | cheo leo ca nh Olympus \ T ngai v{ng ca thn th|nh, Hera nhn thy em trai

525

Ngh thut quyn r

khao kh|t mt v{i th bn ngo{i cuc sng, v{i iu g quan trng, mt v{i th tng t nh nhng cun s|ch m{ c y ~ c v{ nhng m mng, rng nhng iu c l s lp y t}m trng c n ca c y. Anh ta sp xp mt cuc gii thiu v{ bt u hay lui ti nh{ c y, i cng vi mt ngi bn tn l{ Edward. Ch{ng thanh nin tr n{y c nh t|n tnh Cordelia, nhng anh ta li vng v, v{ khng chiu chung c y. V pha Johannes th gn nh c tnh l i c y, thay v{o l{ l{m bn vi d ca c. H s ni chuyn v nhng iu tm thng nht cuc sng nng tri, bt c iu g c trong tin tc. i khi Johannes i t{i sang tho lun v trit hc, thay cho c|i m{ anh ta quan t}m, pha bn kia, l{ nhng lc m{ Cordelia s lng nghe anh ta t m hn, trong khi vn l{m ra v ang lng nghe Edward.

ca mnh, \ Cng l{ em trai ca chng mnh, \ H~nh din vi s tn vinh ca con ngi, \ V tr|i tim ca b{ rung ng. Ri b{ ta nhn thy Zeus \ ang ngi trn nh Ida cao nht \ V tr{n ngp s o|n gin. i mt |ng s ca Hera \ Trm ng}m suy ngh l{m th n{o |nh la \ S quan t}m che ch ca Zeus, \ V mt k hoch c v tt nht cho b{ ta \ L chun b tinh thn v{ i n Ida, \ Thuyt phc Zeus, v{ sau l{m cho ng ta cm ng \ Vi |nh mt nh nh{ng v{ nng m\ Khi mi th iu n{y din ra khong mt v{i ~ tt p, b{ ta bc i tun. Johannes v{ Cordelia mi ni \ Ra khi phng mnh v{ chuyn vi nhau, nhng anh ta c th gi Aphrodite \ V ni rng anh thch c y, v{ Edward bung mt li b mt : \ vn tip tc l{m c ph|t c|u. V{o mt Hi a con yu qu bui s|ng, khi bit rng ngi d ~ i ca ta, con s l{m v{i iu g cho m ch, \

526

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

ra ngo{i, anh ta n nh{ h. l{ ln u tin anh ta v{ Cordelia gp ring nhau. Vi tt c s n gin v{ lch s, anh ta tin n cu hn c y. Khng cn phi ni th chng ta cng bit c y b sc v{ bi ri. Mt ngi {n ng ~ khng h t ra yu thch c y cht n{o t nhin mun kt hn vi c ? C y thc s ngc nhin cho nn ~ hi kin ngi d, ngi m{ Johannes ~ mong i s a ra s t|n th{nh. V v b ngo{i, mi th ~ thay i. Hai ngi ~ c r{ng buc vi nhau. B}y gi Johannes n nh{ h mt mnh, ngi vi Cordelia, nm tay c y, ni chuyn vi c. Nhng trong th}m t}m anh ta m bo mi th vn nh c. Anh ta vn t ra d dt v{ lch s. i lc anh ta tr nn si ni, c bit khi tr chuyn v vn chng (ch m Cordelia thch nht), nhng c mt im quan trng, anh ta lun tr li nhiu ch thng thng hn. Anh ta bit iu n{y g}y tht vng cho Cordelia, ngi ~ tng mong i anh ta s kh|c hn. Thm ch khi h i ra ngo{i cng nhau, anh ta a c y n nhng ni cng cng d{nh cho nhng

M mun bit, hay l{ con t chi, tc gin bi v \ M thin v ngi d}n Hy Lp v{ con ng h ngi d}n th{nh Troa ? \ V{ Aphrodite |p li : \ Con knh trng ngi nh con g|i ca Cronus, \ Ngi c ni thng. H~y ni cho con bit ngi mun g \ V con s gip ngi nu con c kh nng. \ V Hera, vi mi mc ch |nh la : \ H~y trao cho ta S Hp Dn v{ S Ao c \ C|i m{ con s dng chinh phc nhng con ngi v{ nhng v thn bt t \ V{ Aphrodite, ngi a mm ci : \ L{m th n{o con c th , hay con s, t chi ai \ Ngi ng trong vng tay ca thn Zeus y quyn nng ? \ V{ vi iu b{ l ra t b ngc ca mnh \ Mt khn

527

Ngh thut quyn r

cp tnh nh}n. Tht l{ tm thng ! Liu }y c phi l{ nhng g m{ tnh yu v{ hn nh}n cn c, }y c phi l{ thi k qu| sm mi ngi ni v gia nh v{ tng lai bun t ca h ? Cordelia, c n{ng lc n{o cng e thn, yu cu Johannes ng li ko c y v{o nhng vic nh vy na. Chin trng ~ c dn sn. Cordelia b bi ri v{ bn khon. Sau , mt v{i tun sau cuc hn h ca h, Johannes gi cho c y mt l| th. }y anh ta miu t trng th|i t}m hn mnh, v{ anh thc s yu c y. Anh ta ni mt c|ch bng gi, gi rng anh ta ~ phi i trong nhiu nm lin, giang tay ch i s xut hin ca Cordelia; c m dn tr th{nh s tht, c|i mong i ri cng s n. Vn phong tht nn th, t ng chan cha y s mong c, nhng tt c li y nhp nhng Cordelia c th s phi c li l| th mi ln m{ vn khng bit chc l{ trong th ni g. Ng{y tip theo Johannes nhn c hi }m. Li vit rt n gin v{ thng thn, nhng li y tnh cm : Cordelia vit rng l| th ca anh ta ~ l{m c y rt vui, v{ c y ~

cho{ng lng ly y hp dn. M{ trong l{ dc vng, s Ham Mun v{ tnh quyn r \ Li ni ngt ng{o, thm ch c th la gt c s khn ngoan \ Hera nhanh chng tin gn li Gargarus, \ Trn nh cao nht ca Ida, khi Zeus nhn thy b{, v{ khi ng ta nhn thy b{ m ly mnh mt c|ch thm kht, \ Ch l{ ln u tin h l{m tnh. \ Ci b y phc ng vi nhau sau lng cha m. \ ng ta ng gn b{ v ni : Hera, ti sao n{ng ri b Olympus ? \ Xe nga n{ng }u ? \ V Hera, vi tt c mc ch la di : \ Thip ra i i n ni tn cng ca tr|i t \ Vi cha Ocean v{ m Tethys \ Ngi nui dng v{ dy d thip nh{ \ V{ Zeus, vi nhng |m

528

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

khng th tng tng rng }y chnh l{ anh ta. Anh ta hi }m bng c|ch vit rng anh ~ thay i. Anh ta khng ni rng nh th n{o hay ti sao, nhng s h{m l{ bi v c y. B}y gi nhng l| th ca anh ta n h{ng ng{y. d{i ca chng th gn nh nhau, theo mt phong c|ch l~ng mng v{ thm cht in r, nh l{ anh ta say sa trong tnh yu. Anh ta ni nh thn thoi Hy Lp, v Cordelia nh mt n thn v{ chnh anh ta ~ ri v{o mt dng sng tnh yu vi mt thiu n. Trong t}m tr anh, anh ta ni, ch c mi hnh bng ca c y; c y l{ tt c nhng g anh ta c th thy v{ ngh v. Trong lc , anh ta nhn ra nhng s thay i trong Cordelia : nhng l| th ca c y tr nn tht nn th, thiu t ch. Khng nhn ra rng mnh ang lp li tng ca anh ta, bt chc phong c|ch v{ hnh tng ca anh ta nh l{ chng thuc v c y. Hn na, khi chng cng tn ti trong ngi, c y s d b kch thch. Anh ta to nn mt im tng ng, xa la v hnh phc, nhng anh ta c th ni rng c y nhn thy s kh|c bit anh,

m}y lt qua mnh : \ N{ng c th n sau cng c. \ B}y gi h~y i ng v{ }u ym nhau i no. \ Ta cha tng vi n thn hay ph n bao gi \ Hy lm cho ta tha m~n s thm kh|t \ Ta cha bao gi yu bt k ai ging nh n{ng b}y gi, \ Cha bao gi b li v{o s ham mun tht ngt ng{o. \ V Hera, vi quyt t}m d d : \ ng l{ iu ch{ng nn ni, hi cha t |ng knh ca thip. \ ch{ng mun ni chng ta s nm trn nh Ida ny \ V{ }u ym nhau gia ban ng{y sao! \ Nu c v thn bt t n{o nhn thy chng ta \ Khi chng ta ang ng v{ i gp tt c nhng v thn kh|c \ V{ k cho h th sao ? Thip c th khng bao gi tnh dy \ V{ tr v nh{. Tht l{

529

Ngh thut quyn r

cm nhn rng khng th o lng c nhng s s}u sc ni anh. Mt c|ch cng khai, c y da v{o tng li ca anh ta. C phi ghi nh nhng l| th ca anh ta, c c th nhc li mi khi h tr chuyn. l{ mt cuc sng b n m{ h chia s. Khi c y nm tay anh ta, c y nm cht hn bao gi ht. i mt c y biu l mt s nn nng, nh th l{ c ang hi vng rng v{o bt c lc n{o anh ta c th l{m iu g to bo hn.

Johannes bt u vit th ngn hn nhng c vn iu hn, i khi gi i v{i l| trong cng mt ng{y. Hnh tng tr nn t nhin hn v{ gi nh hn, phong c|ch ri rc hn, nh l{ anh ta ch c th t chc nhng suy ngh ca mnh. i khi anh ta gi mt l| th ngn ch c mt hoc hai c}u. Trong mt ln tham d mt ba tic ti nh{ Cordelia, anh ta b mt l| th ngn --HOMER, THE ILIAD, v{o ti len ca c y v{ ng nhn khi C DCH BI STANLEY c y chy i c n, gng mt c LOMBARDO y xc ng. Trong nhng l| th ca c y, anh ta nhn thy nhng biu hin ca tnh cm v{ s xn xao. Lp li ANTONY : Hi c|c mt cm ngh m{ anh ta ~ gi trong bn, nhng thn d}n La

xu h. \ Nhng nu nh ch{ng tht s mun l{m iu n{y, \ kia l{ phng ng m{ ngi con trai yu qu Hephaetus \ x}y cho ch{ng, vi ca no chc chn. N{o chng ta h~y i \ n v{ nm xung, khi ch{ng thch. \ V{ Zeus, ngi thng lnh bu tri , |p li : \ Hera, ng lo ngi v bt k thn linh hay con ngi n{o \ S trng thy chng ta. Ta s m n{ng trong mt |m m}y d{y c \ V thm ch Helios cng khng th ph|t hin ra chng ta, \ cho d nh s|ng ca hn ta c sc nt nh th n{o.

530

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

mt bc th trc , c y vit rng M~, h~y lng nghe ti; \ c ght tt c nhng cuc hn cng Ti n l{ chn ct vic, n nm bn ngo{i tnh yu ca h. Caesar, khng phi l{ Mi th ~ sn s{ng. C y s ca ngi ng{i. \ S ti t thuc v anh ta sm thi, theo cch m l{ cuc sng ca mi anh ta mun. C y s chm dt s ha ngi phi theo iu . hn. Mt ch hn vng qu s n T{i sn thng c gin sp xp hn thc ra c y s chn theo h{i ct ca h. l{ ngi ngh iu . }y s l{ s V vy h~y n bn cnh Caesar \ Ti ni quyn r t{i gii nht ca anh ta. ln }y khng phi Gii thch: Johannes v Cordelia l b|c b nhng g m{ nhng nh}n vt trong cun t truyn Brutus ~ ni. \ Nhng The Seducers Diary (1843), c vit }y ti ni nhng g m{ bi nh{ trit hc an Mch Soren ti bit r. \ Mt khi c|c Kierkegaard. Johannes l{ mt k d d bn ~ yu mn ng ta, y kinh nghim, ngi chuyn v hot khng phi l{ khng c ng trong t}m tr ca c|c nn nh}n. l do. \ Nhng l do g }y chnh x|c l{ ni m{ nhng ngi l{m cho c|c bn thng theo ui Cordelia trc kia ~ phm xt ng ta ? \ Khng c sai lm : h ~ bt u bng c|ch g}y n s ph|n xt, th on tng cho chnh mnh, mt sai lm ca mi t{n bo nh th thng gp phi. Chng ta phi ngh vt, \ V{ con ngi ~ rng bng c|ch kin tr theo ui, |p |nh mt l phi ca o c|c i tng ca chng ta vi mnh ! H~y chu ng nhng s }n cn l~ng mn, chng ta cng ti. \ Trong quan phi thuyt phc h bng s yu mn t{i c tm lng ca ti ca chng ta. Nhng thay v{o , chng cng vi Caesar, \ V ti ta li ang thuyt phc h bng s phi ch i cho n khi

531

Ngh thut quyn r

thiu kin nhn v{ thiu t tin. S }n cn hng h|i khng th l{m h{i lng bi v n khng mang tnh c| nh}n. l{ h{nh ng thiu kim ch v tnh cm; i tng c th hiu c iu . R r{ng Johannes ~ bt u rt khn kho. Thay v{o , anh ta chn mt bc, kch thch s t m ca Cordelia bng c|ch th hin mt cht lnh nht, v{ rt cn thn trong vic to nn n tng theo mt c|ch trang trng, c mt cht g ca ngi {n ng kn |o. Ch sau anh ta mi t kch c y vi l| th u tin. R r{ng c nhiu iu v anh ta hn l{ c y ~ ngh, v{ mt khi c y bt u tin iu n{y, s tng tng ca c y s tr nn khng kim ch c. B}y gi anh ta c th l{m say sa c y vi nhng l| th tnh ca mnh, to nn mt s hin din m{ n s |m nh c y nh mt hn ma. Nhng li l ca anh ta, vi nhng hnh nh v{ nhng s lin quan v l~ng mn, chng lun lun hin din trong t}m tr c y. V{ }y l{ nn tng ca s quyn r: chim hu t}m tr c y trc khi tin n chinh phc th x|c.

n quay v vi ti\ PLEBEIAN : Hi linh hn au kh ! i mt ng ta rc nh la v{ m l. \ PLEBEIAN : Rome khng c ai qu ph|i hn ANTONY. \ PLEBEIAN : B}y gi h~y ch v{o ng ta. ng ta ang bt u ni na. \ ANTONY : Song ngy hm qua, c th li ni ca Caesar ~ c gi| tr i vi nh}n loi. B}y gi ng ta ~ nm , \ V khng c ai phi nhn nhng knh trng ng y na. \ i c|c bc thy ! Nu nh ti c sp t l{m lay ng \ Con tim v{ khi c c|c bn s ni lon v{ thnh n, \ Ti nn ting xu cho Brutus, cho Cassius, \ Nhng ai, trong c|c bn bit tt c, l{ nhng ngi xng |ng. \ Ti C}u chuyn ca Johannes cho s khng ting xu cho h \ Nhng }y

532

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

thy th n{o l{ mt trong s c kho v kh ca nhng k d d, thm ch c mt l| th cng c th. Nhng n l{ iu quan trng khi hc l{m th n{o hp nht nhng l| th th{nh s c|m d. iu tt nht l{ khng nn bt u quan h th t cho n khi c ti thiu v{i tun sau s tip xc ban u. H~y cho nn nh}n c c mt mt n tng v bn : bn trng tht hp dn, cn bn th th hin khng c s quan t}m c bit g v n. Khi bn cm thy rng h ang ngh v bn, l{ lc tn cng h vi l| th u tin. Bt k s mong mun n{o m{ bn mun b{y t vi h s tr th{nh mt iu ngc nhin; nim kiu h~nh ca h s b t|c ng v{ h s mun nhiu hn na. B}y gi th h~y vit th thng xuyn, tht ra th nn thng xuyn hn so vi nhng s hin din ca bn. iu n{y s cho h thi gian v{ khng gian suy ngh tt v bn, c|i m{ s tr nn kh khn hn nu bn lun hin din trc mt h. Sau khi h ~ ri v{o s thu ht ca bn, bn c th li mt bc, h~y gi th t hn cho h ngh rng bn ang qu}n t}m t i v{

c bn giy da v{ du n ca Caesar. \ Ti ~ tm ra n trong phng ng y; l{ chc th ca ng y. \ C|c bn h~y ch lng nghe bn di chc ny, \ Xin h~y th li v ti khng c s c, \ V{ h s tin n v{ hn v{o thi th ca Caesar \ V{ nhng khn v{o m|u thing ca ng ta \ PLEBEIAN : Chng ta s nghe bn di chc ! H~y c n i, MARK ANTONY. \ Tt c ng lot : Di chc, di chc ! Chng ti s nghe bn di chc ca Caesar ! \ ANTONY : Hy kin nhn, hi c|c bn; ti khng phi c n. \ N s khng cho c|c bn bit Caesar ~ yu thng c|c bn nh th no. \ C|c bn khng phi l{ g |, m{ l{ con ngi; \ V{ l{ nhng ngi, lng nghe di chc

533

Ngh thut quyn r

h s khao kh|t nhiu hn. Trnh b{y nhng bc th nh nhng s tn trng ca bn d{nh cho c|c i tng. L{m cho h hiu nhng iu bn vit, nh th h l{ tt c nhng g m{ bn c th ngh n mt hiu qu c bit. Nu bn k mt chuyn vt, l{m sao cho n c lin quan n h. Quan h th t nh l{ mt s phn |nh cho thy bn ang duy tr mi quan h vi h - h s thy c chnh bn th}n h hin din trong s mong c ca bn. Nu v mt v{i l do m{ h khng thch bn, th h~y vit li cho h nh l{ h ~ l{m. H~y nh : ging iu nhng bc th ca bn s l{ nhng g m{ h phi ch . Nu ngn ng ca bn y phn chn, l~ng mn, s|ng to mang tnh ca ngi, n s khin cho h bt chp n bn th}n. ng bao gi tranh c~i, ng bao gi bnh vc bn th}n hay kt ti h nhn t}m. iu s l{m tiu tan s thu ht. Mt bc th c th gi nn cm xc bi v b ngo{i hn n, lan man t ch n{y sang ch kh|c. R r{ng n rt kh cho bn suy ngh, tnh cm ca bn ~ l{m cho bn ri tr. Nhng

ca Caesar, \ N s khch ng c|c bn, s l{m c|c bn gin d. \ N l ti sn m{ c|c bn khng phi l{ ngi tha hng; \ Nu nh c|c bn cn, i, n s mang li iu g ?... \ Nu c|c bn c nc mt, h~y chun b khc ngay b}y gi. \ C|c bn bit tt c v c|i |o cho{ng n{y. Ti nh \ Ln u tin Caesar ~ mc n v{o \ H~y nhn xem, ch n{y l{ ni Caesar eo dao gm. \ H~y xem, s k m{ Caesar m{ ~ to nn l{ mt vt r|ch . \ Brutus ~ }m xuyn qua ch n{y, ~ git cht ngi chng ta ht lng yu mn; \ V{ khi hn ta rt thanh gm |ng nguyn ra ca mnh ra, \ M|u ca Caesar ~ tun ra theo n nh th n{o \ i vi Caesar, nh c|c bn bit,

534

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

suy ngh ri lon l{ nhng suy ngh hi hp. ng ph thi gian v{o thc t; h~y tp trung v{o nhng cm nhn v{ c|c cm gi|c, s dng nhng biu hin chnh chn v{ c ngha. t ra nhng tng bng c|ch nu ra nhng gi , li vit mang tnh gi cm m{ khng gii thch v bn th}n. ng bao gi ln lp v{ t ra v tr thc hay l{m cao bn s ch khoa trng cho chnh bn th}n mnh, iu rt nguy him. Tt hn ht l{ h~y ni mt c|ch bnh thng, suy ngh vi mt kha cnh y thi v a ngn ng ca bn vt ln mc tm thng. ng tr nn y m - n rt nh{m ch|n, v{ qu| l liu. Tt hn nn gi ra s nh hng ca i tng i vi bn hn l{ th l bn cm gi|c nh th n{o. Dng li tnh m h v{ lng ngha, cho ngi c c c khng gian hnh dung v{ m m{ng. Mc tiu li vit ca bn khng phi biu hin bn th}n m{ l{ to nn cm xc cho ngi c, phi b{y s bi ri v{ s mong c.

Brustus l{ mt ngi hin l{nh. \ H~y ngh xem, c cha chng gi|m, Caesar ~ yu qu hn ta nh th n{o ! \ }y chnh l{ s nghit ng~ nht; \ Khi Caesar |ng knh nhn thy hn ta }m mnh, \ S v n bc ngha, tr nn r r{ng trong i tay ca k phn bi, \ ~ ho{n to{n |nh bi hn ta\ i, b}y gi c|c bn khc, v{ ti hiu c tm lng ca c|c bn \ Vt thng trong lng ca s au xt. }y l{ nhng git nc mt nh}n t. \ Nhng t}m hn t t, c|c bn khc v iu g khi bn ch mi nhn thy \ Chic |o cho{ng vy m|u ca Caesar chng ta ? Bn h~y nhn Bn s bit rng nhng l| th ca v{o }y ! \ }y chnh l{ bn ang c s t|c ng thch hp khi hn ta, s nhc khi bn c|c i tng ca bn tr th{nh s thy nhng k phn bi.

535

Ngh thut quyn r

phn |nh nhng suy ngh ca bn, lp li nhng li m{ bn ~ vit, d trong

---WILLIAM SHAKESPEARE, JULIUS CAESAR

nhng l| th ca h hay trong con ngi h. }y chnh l{ lc tin ti t nhin v{ gi cm hn. Dng ngn ng c ngha rung ng gii tnh, hoc, tt hn l{ vn nh vy, gi ln bn nng gii tnh bng c|ch vit th ngn hn, thng xuyn hn, v{ thm ch cn ln xn hn trc kia. Khng c g nn th hn l{ mt bc th ngn gi n t ngt. Nhng suy ngh cha c ho{n th{nh : chng ch c th c ho{n tt bi ngi kh|c. Sganarelle gi ti Don Juan : Xem n{o, iu anh phi ni l{Anh khng bit phi ni g; cho em thay i nhng th theo nh c|ch m{ em ni, iu c v nh l{ em ng; v{ cn na, s tht l{ chnh n, em th khng phi. Anh c nhng suy ngh tt nht trn i, v{ nhng li ni ca em ~ l{m o ln n. ---MOLIRE B QUYT QUYN R Him khi chng ta suy ngh trc khi chng ta ni. l{ bn cht t nhin ca con ngi khi ni ra c|i iu u tin m{ chng ta ngh trong u v{ l{ nhng iu g trc tin v bn th}n chng ta. Ch yu chng ta s dng nhng li ni biu hin nhng t}m trng ca mnh, c|c tng, v{ nhng quan im. (Cng l{ ph{n n{n v{ tranh c~i.) }y l{ bi v hu ht chng ta u ch quan t}m n mnh ngi quan t}m n chng ta ch yu l{ bn th}n chng ta. V mt mc chc chn, }y l{ iu khng th tr|nh c, v{ trong sut cuc sng ca chng ta khng c g l{ sai lm i vi n; chng ta c th thc hin kh| tt c|ch

536

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

n{y. Trong s quyn r, d nh th n{o, n cng gii hn kh nng ca chng ta. Bn khng th quyn r nu khng c mt kh nng bc l chnh mnh v{ thu hiu bn th}n ngi kh|c, xuyn thu t}m l ca h. Cha kha t c ngn ng quyn r khng phi l{ nhng li l m{ bn b{y t, hay ging ni c sc quyn r ca bn; n l{ mt s thay i ho{n to{n v vin cnh v{ thi quen. Bn phi ngng ni v iu bn ngh trc tin bn phi kim so|t s ham mun v nhng chuyn tm thng v{ thng sut nhng quan im ca mnh. Cha kha chnh l{ vic xem nhng li ni nh mt cng c, khng phi dng truyn t nhng suy ngh v{ nhng cm nhn thc s, nhng l{m lng tng, l{m vui thch, say sa. S kh|c bit gia ngn ng thng thng v{ ngn ng quyn r cng ging nh s kh|c bit gia ting n {o v{ }m nhc. S n {o l{ mt s bt bin trong i sng hin i, mt v{i th kch thch chng ta ph|t ra nu chng ta c th. Ngn ng thng thng ca chng ta ging nh ting n mi ngi c th s khng ch lng nghe khi chng ta ang k v chnh mnh, nhng ng nh trong nhiu trng hp thng th suy ngh ca h li tn u tn }u. Thnh thong th h vnh tai ln nghe khi mt v{i iu chng ta ni ng chm n h, nhng nhng iu n{y ch tn ti cho n khi chng ta vn cha chuyn t{i sang c}u chuyn kh|c v chnh mnh. Ngay t thi th u, chng ta ~ hc c|ch ph|t ra dng ting n n{y (c bit l{ khi n n t cha m ca chng ta). ]m nhc, l{ mt kha cnh kh|c, li c sc quyn r, v{ l{m chng ta phi ch . N c nh ra cho nim vui thch. Mt giai iu hay nhip iu ngm s}u v{o trong m|u chng ta trong nhiu

537

Ngh thut quyn r

ng{y sau khi chng ta c nghe n, bin i t}m trng v{ cm xc ca chng ta, l{m bt cng thng hoc kch thch chng ta. ly }m nhc thay th cho s n {o, bn phi ni nhng iu l{m va lng nhng iu c lin quan n i sng mi ngi, ng chm ti s kiu cng t ph ca h. Nu h c nhiu vn , bn c th to ra t|c dng tng t bng c|ch l{m ri tr h, t|ch ri s ch ca h bng c|ch ni nhng iu hm hnh v{ th v, hoc l{ nhng iu l{m cho tng lai c v s|ng sa v{ y hy vng. Nhng li t}ng bc v{ ha hn chnh l{ th }m nhc m{ bt k ai cng mun nghe. }y l{ ngn ng d{nh cho vic lay ng lng ngi v{ l{m gim i s phng ca h. N l{ th ngn ng d{nh cho h, khng phi l{ nhm v{o h. T|c gi ngi Gabriele DAnnunzio tht s l{ chng c g hp dn, ph n li cn khng th chu ng c ng ta. Ngay c nhng ngi bit n nh}n vt Don Juan ni ting ca ng ta cng ght ng ta bi v n (c {o h|t Eleanora Duse v{ din vin ma Isadora Duncan, l{ mt th d) chu sc nh hng mnh ca ng ta. B quyt chnh l{ lung li ni m{ anh ta s dng bao trm ly mt ngi ph n. Ging iu ca ng ta nghe rt m tai, ngn ng nn th, v{ hu ht ~ ph| hy tt c, ng ta bit l{m th n{o t}ng bc. S t}ng bc ca ng ta ho{n to{n nhm v{o nhng im yu ca mt ngi ph n, nhng phm vi m{ c ta cn s thng qua. Mt ngi ph n p, h~y cn thiu s tin tng v{o s hm hnh v{ tr c ca mnh? ng ta d|m chc ni rng ng ta b m mn khng phi l{ v v p m{ v t}m hn ca c ta. ng ta c th so s|nh c ta nh mt t b{o b{i tit ca vn chng, hay nh l{ mt s la chn chu |o cho nh}n vt thn thoi. Khi tr chuyn vi ng ta, c|i ti ca c ta s c nh}n i.

538

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

S t}ng bc l{ ngn ng quyn r dng thun ty nht ca n. Mc ch ca n khng phi biu l mt s tht hay mt cm gi|c thc s, m{ ch to nn mt t|c ng n ngi nhn. Ging nh DAnnunzio, tm c|ch nhm s t}ng bc mt c|ch trc tip v{o s thiu t tin ca mt con ngi. Ly l{m th d, nu mt ngi {n ng l{ mt din vin gii v{ anh ta cm thy tin chc v{o nhng k nng chuyn nghip ca mnh, khi t}ng bc anh ta vi s din xut ca anh th s c rt t hiu qu, v{ thm ch cn c th thu c kt qu tr|i ngc anh ta c th cm thy rng anh ta c tha s vut ve cn thit cho c|i ti ca mnh, v{ s t}ng bc ca bn s c v nh ni v mt kh|c. Nhng h~y chng ti ni rng nam din vin n{y l{ mt nhc s hoc mt ha s nghip d. Anh ta l{m cng vic n{y bng chnh bn th}n, khng cn s h tr chuyn nghip hay s qung c|o, v{ anh ta nhn thc rt tt c rng nhng th kh|c l{m nn s tn ti ca chng. S t}ng bc nhng s k vng ngh s ca anh ta s i thng n u c anh ta v{ gip cho bn nh}n i mc ch. Tm c|ch ph|t hin ra nhng th{nh phn ca c|i ti trong mt con ngi cn c thng qua. H~y to nn mt s ngc nhin, mt v{i iu g trc kia cha c ai kh|c ngh ra t}ng bc mt v{i iu m{ bn c th miu t nh l{ mt t{i nng hay qu quyt v nng lc m{ nhng ngi kh|c cha tng ch . Ni vi mt cht rung ng, nh th l{ sc hp dn ca i tng ~ ln |t bn v{ l{m bn cm ng. S t}ng bc c th v nh mt loi li ni kch thch. Nhng sc mnh ca n thn Aphrodite v s quyn r, n c ni rng ~ n t c|i tht lng lng ly m{ b{ ta eo, gm c mt ngn ng du d{ng - mt s kho lo nh nh{ng, li ni quyn r m{ s m ng cho nhng suy ngh tnh t. Nhng s thiu t tin v{ g}y

539

Ngh thut quyn r

kh khn cho bn th}n s c t|c ng l{m gim i s thi thc v tnh cm. H~y l{m cho c|c mc tiu ca bn cm thy an to{n v{ li cun bi c|c li ni t}ng bc ca bn v{ s kh|ng c ca h s tan bin i. i khi iu l{m ngi ta h{i lng nht l{ c nghe li ha v mt v{i iu g tuyt vi, mt tng lai m h nhng lc quan rng ch l{ mt phng din n{o . Tng thng Franklin Delano Roosevelt, trong nhng b{i din vn chung ca ng ta, c ni mt cht v nhng chng trnh ring bit cho s bun b|n vi S phin mun; thay v{o ng ta s dng thut hng bin si ni v ra mt bc tranh v tng lai huy ho{ng ca nc M. Trong nhiu truyn thuyt v Don Juan, mt k d d t{i gii s ngay lp tc thu ht c s ch ca ngi ph n v{o tng lai, mt th gii khng tng cho c|i m{ anh ta ha s nhanh chng mang n cho h. L{m cho nhng li ni ngt ng{o ca bn thch ng vi nhng vn c bit v{ kh nng tng tng ca c|c i tng. H~y ha mt v{i iu c th thc hin c, v{i iu g hp l, nhng ng l{m cho n qu| r r{ng; bn ang a h v{o gic m. Nu h b sa ly v{o s thn th nh thng l, h~y ni v s phiu lu, tt nht l{ vi bn. ng tranh lun l{m th n{o n c thc hin; h~y ni nh th l{ iu k diu l{ c tht, mt ni n{o trong tng lai. H~y a nhng suy ngh ca con ngi ln c|c tng m}y v{ h s cm thy d chu, nhng s phng ca h s gim xung, v{ n s tr nn d d{ng dn dt h i lch hng. Nhng li ni ca bn tr th{nh mt liu thuc n}ng cao. Hnh thc ngn ng chng li s c|m d hu hiu nht l{ s tranh lun. C bao nhiu k th thm lng m{ chng ta to ra

540

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

bng c|ch tranh lun ? l{ mt c|ch tt hn khin cho mi ngi lng nghe v{ b thuyt phc : s hm hnh v{ mt k nng s|ng sut. th k 19 nh{ chnh tr ngi Anh Benjamin Disraeli l{ mt bc thy v tr chi n{y. Trong ngh vin, vic tht bi khi |p li mt s buc ti hay li ph bnh ph b|ng l{ mt sai lm cht ngi : s im lng c ngha l{ ngi buc ti ~ ng. V{o lc vic phn ng li y gin d, i v{o mt s tranh c~i, l{ vic xem ra rt ti t v{ c tnh cht phng th. Disraeli s dng mt th on kh|c : ng ta vn bnh tnh. Khi thi c n |p li mt s tn cng, ng ta s chm r~i tin n b{n ph|t biu, tm ngng, sau s ph|t biu y hm hnh hoc ni vn li y ch}m bim. Tt c mi ngi s ci. B}y gi iu ~ l{m h}m nng mi ngi, ng ta s bt u bt b li ch th ca mnh, vn pha trn nhng li bnh lun vui; hay c l ng ta s ch tip sang mt ch kh|c, nh th l{ ng ta khng dnh lu g n chng c. S h{i hc ca ng ta ~ l{m mt i s ch trch ca bt k s tn cng n{o v{o ng ta. Ting ci v{ s hoan nghnh c mt hiu qu lin ho{n: mt khi nhng ngi nghe ~ ci, c kh nng h s mun ci mt ln na. Trong t}m trng th th|i nh vy, h cng s mun lng nghe hn. Mt phong c|ch tinh vi v{ mt cht ch}m bim s cho bn kh nng thuyt phc h, a h n bn cnh bn, ch nho c|c ch th ca bn. l{ mt hnh thc c tnh quyn r ca l l. Khng l}u sau c|i cht ca Julius Caesar, k cm u trong bng nhm c }m mu ~ git ng ta, Brutus, b mt qun chng gin d tn cng. Hn ta c gng lp lun vi d}n chng, gii thch rng hn ta ~ mun cu v~n nn Cng Ha La M~ ra khi ch c t{i. Ch trong gi}y l|t mi ngi ~ b thuyt phc, Brutus c xem nh mt ngi ng n. Sau Mark Antony ln v

541

Ngh thut quyn r

{i, v{ ng ta ln lt ph|t biu li ca ngi v Caesar. ng ta trng c v nh tr{n ngp trong cm xc. ng ta ni v tnh cm ca ng ta gi{nh cho Caesar, v{ v tnh yu ca Caesar d{nh cho ngi d}n La M~. ng ta cp n nguyn vng ca Caesar; qun chng la ht ln khi nghe iu , nhng Antony ni khng, bi v nu ng ta c n ln th th h s bit Caesar ~ tng yu thng h s}u sc nh th n{o, v{ v |n mng tin n{y l{ nh th n{o. Qun chng mt ln na khng khng i ng ta phi c ln nguyn vng ca Caesar; thay v{o ng ta li a ra c|i |o cho{ng nhum m|u ca Caesar, ch thch nhng vt r|ch v{ ch hng. }y l{ ni m{ Brutus ~ ~ }m nh{ vua v i, ng ta ni; Cassius ~ }m ng{i }y. Rt cuc sau ng ta cng c nguyn vng ca Caesar, s gi{u c m{ Caesar ~ li cho ngi d}n La M~ l{ rt nhiu. }y l{ nh|t }m cho cht hn qun chng tr nn cm th vi nhng k ch mu v{ tin h{nh vic h{nh hnh chng. Antony l{ mt ngi thng minh, l{ ngi bit th n{o lay ng qun chng. Theo nh{ s hc Hy Lp Plutarch, Khi ng ta nhn thy rng t{i hng bin ca mnh ~ m hoc to{n b qun chng v{ h ht sc b khuy ng bi nhng li ca mnh, ng ta bt u a v{o nhng li ca ngi ca mnh [v Caesar] mt ging iu nui tic v{ s cm phn cho s phn ca Caesar. Ngn ng quyn r nhm v{o nhng cm xc ca con ngi, bi v cm xc ca con ngi d d{ng b |nh la. Antony s dng nhiu phng s|ch kh|c nhau lay ng qun chng : s rung ng trong ging ni ca mnh, mt ging iu qun tr v{ sau l{ gin d. Mt ging ni cm ng c mt t|c ng trc tip, truyn cm i vi ngi nghe. Antony cng tru chc qun chng vi di nguyn ca Caesar, c n chm r~i cho n khi kt thc, bit rng n s y

542

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

mi ngi ra khi kha cnh ca vn . Gi tm |o cho{ng ln cao, ng ta to nn hnh tng ca chnh bn th}n mnh. C l khng phi bn ang mun l{m cho qun chng ni gin; bn ch mun thuyt phc mi ngi nghe theo bn. H~y la chn chin lc v{ li ni ca bn mt c|ch thn trng. Bn c th ngh n tt hn lp lun vi mi ngi, gii thch tng ca bn. Nhng n rt kh cho mt thnh gi c nn hay khng khi la chn mt l l hp l khi h lng nghe lc bn ni. H phi tp trung v{ lng nghe mt c|ch t m, c|i i hi s ht sc c gng. Con ngi d b l{m ri tr bi c|c t|c nh}n kch thch kh|c, v{ nu nh h b l mt phn l l ca bn, h s cm thy bi ri, thua km v mt tr thc, v{ phng chng mt c|ch ng ng. S c tnh thuyt phc khi li cun tnh cm ca con ngi hn l{ u c ca h. Mi ngi s chia s cm xc, v{ khng ai cm thy thua km hn mt din gi, ngi ang l{m lay ng cm ngh ca h. Qun chng r{ng buc ln nhau, mi ngi d d{ng cm nhn c cng nhng cm xc. Antony ni v Caesar nh th l{ mnh v{ nhng ngi nghe ang tri qua v |n mng t quan im ca Caesar. C|i g c th tr nn khiu khch hn ? i loi nh s dng nhng thay i ca vin cnh l{m cho ngi nghe cm nhn c bn ang ni g. Sp t nhng t|c ng ca bn. N s hiu qu hn khi to ra t mt cm xc n{y n cm xc kh|c hn l{ ch nhm s ch v{o mt c|i duy nht. S tng phn gia s yu mn gi{nh cho Caesar v{ s cm phn i vi nhng tn s|t nh}n ca Antony c nhiu t|c ng mnh hn nu nh ng ta ~ ch ngng li vi mt cm tng hay mt th kh|c. Cm xc m{ bn ang c gng |nh thc nn phi l{ mt cm xc mnh. ng ni v tnh hu ngh hay v{ s bt ng; h~y

543

Ngh thut quyn r

ni v lng yu thng v{ s cm ght. V{ n mang tnh quyt nh khi c gng cm nhn mt v{i cm xc m{ bn ang c gi ra. Bn s c tin cy hn bng c|ch . iu n{y khng kh : h~y tng tng ra nhng l do cho tnh yu v{ s th hn trc khi bn ni. Nu cn thit, h~y ngh v v{i iu g trong qu| kh ~ l{m bn gin d. Cm xc rt d l}y lan; n d hn l{ l{m cho ai khc theo nu bn ang khc. H~y l{m cho ging ni ca bn tr th{nh mt cng c, v{ s dng n khi truyn t cm xc. H~y l{m ra v ch}n th{nh. Napoleon ~ hc tp c|c din vin v i nht trong thi k ca ng, v{ khi ch c mt mnh ng ta s rn luyn a cm xc v{o trong ging ni ca mnh. Mc tiu ca li ni quyn r thng l{ to ra mt dng thi min: bn ang l{m ri tr mi ngi, l{m s phng ca h tr nn yu i, l{m cho h d b tn cng hn bi s khu gi. H~y nghin cu nhng li khuyn ca c|c nh{ thi min v s nhc li v{ s khng nh, nhng yu t ch cht trong vic a mt i tng v{o trong gic ng. S nhc li bao gm nhng li ni ging nhau c lp i lp li, tt nht l{ mt li ni c ni dung d cm ng : nhng g|nh nng, nhng ngi t do, nhng ngi m qu|ng. S thi min ang c hiu qu - nhng tng c th c khc ghi v{o tim thc ca con ngi mt c|ch n gin bng c|ch lun lp li cho ti khi t c hiu qu. S khng nh n gin ch l{ s to nn nhng tuyn b qu quyt chc chn, ging nh nhng mnh lnh ca nh{ thi min. Ngn ng quyn r nn c mt tnh t|o bo, c|i s che giu c v s ti li. Ngi nghe s b ngt li vi ngn ng t|o bo ca bn, h s khng c thi gian suy ngh cho d n c ng s tht hay khng. ng bao gi ni Ti khng ngh kha cnh kh|c s to nn mt quyt nh s|ng sut; Chng ta |ng c tt hn, hay ni l{ H ~

544

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

l{m mi th hn n. Ngn ng khng nh l{ ngn ng ch ng, nhiu ng t, nhiu mnh lnh, v{ nhng c}u vn ngn gn. H~y b bt Ti tin,C l, Theo quan im ca ti. H~y |nh thng v{o tnh cm. Bn ang hc c|ch ni mt loi ngn ng kh|c. a s mi ngi tn dng ngn ng biu tng nhng li ni ca h i din cho nhng iu c tht, nhng cm nhn, nhng tng, v{ nhng s tin tng m{ h thc s c. Hoc chng i din cho nhng c|i c th trong th gii thc. (Ngun gc ca t biu tng da v{o mt t Hy Lp c ngha l{ mang nhiu th cng nhau trong trng hp n{y, mt t v{ mt v{i iu g c thc.) Nh mt k d d, bn ang s dng iu tr|i ngc : ngn ng him |c. Nhng li ni ca bn khng i din cho bt k iu g c thc; }m thanh ca chng, nhng cm gi|c m{ chng gi ln, th quan trng hn l{ nhng g chng c cho l{ i din. (T him |c c ngha c bn l{ t|ch ri, nm b v{i th i - }y, li ni v{ tnh x|c thc.) Bn c{ng l{m mi ngi tp trung v{o ngn ng ngt ng{o ca mnh, v{ v{o nhng o tng v{ nhng ngh k quc m{ chng gi ln, th bn li c{ng gim bt c mi lin h ca h vi s tht. Bn dn h v{o nhng tng m}y, ni rt kh ph}n bit gia s tht v{ iu gi di, thc t hay o tng. Gi cho li ni ca bn m h v{ nhp nhng, n ni mi ngi ho{n to{n khng bao gi bit chc c bn c nh g. Bao bc h vi ???, ngn ng him |c v{ h s khng th bit c nhng th on ca bn, s quyn r ca bn s t c kt qu. V{ h li c{ng |nh mt chnh mnh trong nhng o tng, s c{ng d d{ng hn l{m h i lch hng v{ quyn r h.

545

Ngh thut quyn r

BIU TNG Bu tri. Trong bu tri rt kh nhn thy chi tit nhiu iu. Mi th dng nh m h; tr tng tng bao la, nhng c|i m{ ta nhn thy khng phi l{ . Li ni ca bn s a mi ngi ln nhng tng m}y, l{ ni d d{ng h |nh mt con ng ca chnh mnh. IM YU ng nhm ln ngn ng hoa m vi quyn r: khi s dng ngn ng hoa m, nguy c bn s l{m con mi bc mnh v bn c v rt gi to. D{i dng th|i qu| l{ biu hin ca tnh ch k, rng bn khng c kh nng km ch khuynh hng t nhin ca mnh. i vi ngn ng, t hn ngha l{ nhiu hn; mt cm t lng ngha, m h, kh nm bt c gi| tr buc ngi nghe suy ngm hn l{ mt c}u to{n li ni khoa trng, hoa m. Bn lun phi ngh n con mi ca mnh u tin, ngh xem nhng g d chu i vi tai h. Nhiu khi im lng li l{ ti u. iu bn khng ni li mang y h{m v{ l{ l ni hng hn nht, gip bn c v b n. Trong cun S|ch gi u ging ca Sei Shonagon, mt cun nht k ca triu nh Nht th k VI, ng hi ng Yoshichika b li cun bi mt ph n trm lng, xinh p ngi trn xe nga. ng vit cho b{ mt l| th v{ b{ cng phc |p li; ch c ng c l| th nhng qua phn ng ngi ta bit l| th rt t, hoc c|ch vit rt t. N ph| hy c v p ca b{. Shonagon vit: Ti nghe ngi ta khuyn rng khng tr li cn tt hn tr li d. Nu bn khng phi l{ ngi bit n ni, nu bn khng th s dng ngn ng quyn r, th t nht h~y kim ch c|i li ca mnh dng im lng to hiu ng b n.

546

Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

Cui cng, quyn r c cng v{ nhp iu. giai on mt bn cn cn thn v{ gi|n tip. Tt nht l{ ngy trang ch , khin con mi d chu bng li ni bnh thng. C|ch ni chuyn phi v hi, thm ch phi nh~ nhn, l php mt cht. giai on hai n{y, bn phi chuyn sang tn cng nhiu hn; }y l{ lc dng ngn ng quyn r. Gi }y dng li ni hay ch vit y quyn r s l{ mt ngc nhin th v i vi con mi. N l{m h c cm gi|c v cng d chu, rng h l{ ngi khin bn t nhin cn phi s dng loi ngn ng vn th i v{o lng ngi nh vy.

547

11 TM N TIU TIT
Li ni cao qu v{ c ch thanh cao c th g}y nghi ng: v sao bn c sc l{m h{i lng ngi kh|c? Nhng chi tit c|m d c ch t nh, nhng vic l{m t nhin thng li cun v{ th hin c nhiu hn. Bn phi hc c|ch |nh lc hng nn nh}n bng h{ng vn nhng tiu tit d chu nhng mn qu{ y ngha d{nh ring cho h, qun |o, trang sc thit k ring cho h, nhng c ch chng t thi gian, t}m sc bn d{nh cho h. Mi gi|c quan ca h s b li cun bi nhng tiu tit bn ang th hin. To ngon mc l{m la mt h; khi b thi min bi nhng c|i p v{o mt, h s khng ch n nhng vic tht s bn ang l{m. H~y hc c|ch khi gi cm xc v{ t}m trng ph hp bng tiu tit. HIU NG M HOC V{o th|ng 12 nm 1898, c|c v phu nh}n ca 7 ng{i i s min T}y ti Trung Hoa nhn c li mi l lng: Ho{ng Th|i hu T Hy ch ta mt bui tic danh d ti T Cm Th{nh Bc Kinh. Vi nhiu l do, chnh c|c ng{i i s khng an lng cht n{o v b{ Ho{ng Th|i hu n{y. B{ ta l{ ngi M~n Ch}u, mt ni ging phng Bc ~ x}m chim Trung Hoa v{o u th k mi by, th{nh lp nn triu i nh{ Thanh (Ching) v{ cai tr t nc N{ng ngi trong thuyn mui, ging chic ngai v{ng |nh bng\ Bng l|ng trn mt nc: ui thuyn bp bnh |nh v{ng\ Mi cho tm ngt, v{ hng hoa ng{o ngt\ n ni ngn gi cng si di vi chng; m|i cho lp l|nh m{u bc\ iu nhc du dng ca ting s|o nhp nh{ng; v{ l{m cho \

548

 t}m n tiu tit

gn khong 300 trm nm. V{o thp nin 1890, c|c th lc phng T}y bt u m chm n mt phn l~nh th Trung Hoa, mt quc gia m{ h xem l{ lc hu. H mun canh t}n ngi Trung Hoa, nhng c|c v ho{ng M~n ch}u th bo th, v{ t chi mi hnh thc ci c|ch. u nm 1898, Ho{ng Trung Hoa Khang Hy (Kuang Hsu), ngi ch|u 27 tui ca b{ Ho{ng th|i hu, ~ thc s bt u cng cuc ci c|ch vi s tr gip ca Phng T}y. Ri 100 ng{y trong thi k ci c|ch sau , c|c li n ~i n tai c|c ng{i i s phng T}y T Cm Th{nh l{ v ho{ng ~ ho{n to{n ng~ bnh, v{ chnh b{ Ho{ng Th|i hu s nm ly quyn lc. H nghi ng l{ v kch gian ln; b{ Ho{ng Thi hu mun ng kch chm dt vic ci c|ch. Ho{ng b i x t{n t, hoc l{ b thuc cc l ~ cht ri. Khi 7 v phu nh}n lo chun b cho chuyn ving thm bt thng, c|c ng chng ~ cnh b|o h: ng tin tng g v b{ Ho{ng Th|i hu n{y. Vi c|i tnh |c c ca ngi ph n, b{ ta ~ ni danh t vng en ti tr th{nh th phi ca v ho{ng tin triu v{ trong nhiu nm vn ~ }m mu tch

dng nc m{ h v v cun i theo nhanh hn\ Khi tnh si nhp kh, i vi ngi tnh ring\ Van xin li gii thch: N{ng ~ di tr|\ Trong tp lu ca n{ng vi trang phc t v{ng\ Ai kia ngm nhn ni c thn V n\ Tr tng tng vt qua t nhin: mi bn ca nng\ Nhng ch{ng trai c m lm ng tin, nh thn Cupid mm ci\ Vi nhng c|i qut y m{u sc, m{ gi ca chng mang n\ l{m ti ln i m| ngt lm m{ chng ~ gi| lnh\ V{ iu m{ h khng lm l{ \ ngi ph n lch l~m trong n{ng, ging nh Nereids, \Qu| nhiu gia nh}n, chm chm nhn h \ V h ci nhn d|ng hnh t im: trn c|i m i\ Ngi gia nh}n l{m ra

549

Ngh thut quyn r

ly quyn lc quan trng. Vt qua c v khua ng: dng v ho{ng , b{ ta tr th{nh k |ng s bng bc\ c sc khi nht Trung Hoa. chm tay v{o b{n tay Vo ci ng{y ~ nh, nhng v mm nh bng hoa \ Ci phu nh}n c a n T Cm Th{nh khung ca trong phng theo mt o{n din h{nh gh kiu do l{m vic. T chic c|c th|i gi|m triu nh mc trang phc thuyn mui\ Mt mi le lot khu}n v|c. C|c v phu nh}n hng v hnh k l p khng ni bt hn c, mc qun |o vo gic gian\ Thuc v mi nht phng T}yC|i |o nt ngc cu t{u bn cnh. Quang b cht, b d{i nhung t vi ng cnh th{nh ph\ Ngi ch}n d{i, |o lt ni cun, chic nn cao quen ca n{ng vt qua v Antony\ m{u hnh {o. C|c c d}n ca T Cm nng; Enthron ~ i do ch, Th{nh nhn chm chm v{o qun |o ca h pha nt ngc nhin, v{ c bit ngi xung c n\ Hut l{ c|c c|ch m{ trang phc ca h l{m so vo khng trung, ch tn ln nt xc ng. C|c v phu nh}n lang thang\ Cng cm thy an t}m l{ h ~ to ra n phi tin n nhn chm tng ln v ch nh}n. Ti ta i snh, chm v{o Cleopatre\ V h c c|c v ho{ng t, cng cha n l{m g xa ri t ch{o nh ho{ng gia cp nh hn. C|c v nhin. phu nh}n ngi Trung Hoa cng mc trang phc M~n Ch}u lng ly vi c|i |o trm u m{u en m trang sc, cao v{ truyn thng, h c sp xp theo trt t ph}n cp phn nh ng v trang phc, to th{nh c|i cu vng sc m{u rc r n kinh ngc.
WILLIAM SHAKESPEAR, ANTONY AND CLEOPATRA

V{o nhng ng{y huy ho{ng trong khu t gi|c vui ti Edo, c mt ngi s{nh si v

550

 t}m n tiu tit

Ngi ta phc v cho c|c v phu nh}n thc ung tr{ trong nhng c|i t|ch bng s mt m{ nht, ri h tng h din kin Ho{ng Th|i hu. Quang cnh l{m h nn th. B{ Ho{ng Th|i hu ngi ng trn b rng, c nh to{n ht ch}u b|u. B{ mc mt c|i |o thng kim tuyn nng n, i c|i m lng ly vi kim cng, ngc trai, ngc bch, v{ mt vng eo c khng l ho{n to{n bng ngc trai. B{ ta c vc ngi nh b, nhng ngi trn b rng, vi trang phc nh th, trng b{ v i to ln. B{ mm ci vi c|c phu nh}n vi tnh c|ch th}n mt v{ ch}n th{nh. cho cng thng, ngi pha sau b{ l{ ngi ch|u ca b{, v ho{ng . ng ta trng xanh xao, nhng ng ta ch{o n h tht nhit tnh v{ dng nh c v phn chn. C l ng ta ch b m nh.

thi trang tn l{ Sakakura l{ ngi tr nn th}n thin vi g|i l{m tin hng sang ni ting Chitos. Ngi {n b{ n{y c mang cho nhiu ru sak ung; khi mt a n m{ n{ng hng th vi c|i gi l{ qu t|o di hnh bng hoa, c tm thy con sng Mogani pha ng,, v{ n{ng ~ nht nhng qu t|o n{y thm v{o mui n thng thc. Bit c iu n{y, Sakakura y th|c cho mt ha s ca trng Kano thc hin trn nh c}y tre c B{ Ho{ng Th|i Hu bt tay tng d|t bng v{ng nhuyn v phu nh}n. Mi ln l{m vy, mt v bt trn c|i gh trng hon quan theo hu a cho b{ mt b k nh xu hnh qu t|o nhn eo tay bng v{ng to ln y ngc n{y; ng ta c nh gi| trai, m{ b{ n tun tut v{o tay tng tin ca mi c|i k ha v phu nh}n. Sau nghi thc gii thiu, tit n{y mt ming ch c|c v phu nh}n c hng dn n nht bng v{ng, v{ a mt cn phng kh|c, ti ni }y, h li cho Chitos xem trong sut nhiu ng{y, n{ng

551

Ngh thut quyn r

c mi dng tr{ ln na, ri c dn n phng i snh yn tic. , b{ Ho{ng Th|i hu ang ngi trn mt c|i gh ph vi satin m{u v{ngci mu v{ng tng trng cho ho{ng gia. B{ ta ni chuyn vi h mt chc; b{ c ging ni d chu (C th ni l{ ging ni b{ Ho{ng Th|i Hu tht ng l{ l{m m |p con chim ri xa c}y ci). Lc kt thc bui {m thoi, b{ ta a tay v pha c|c v phu nh}n mt ln na, vi ging y xc ng, b{ ni: i gia nhTt c l{ i gia nh. Ri c|c v phu nh}n c xem mt m{n h|t din ho{ng gia. Cui cng, v ho{ng th|i hu trao cho h li ni cui cng. B{ ta xin li v v din va xem, c l l{ h cp vi nhng g m{ c|c v phu nh}n quen thy phng T}y. Ri thm mt tun tr{ na, v{ chnh lc n{y, c|c v phu nh}n ca i s M quc tng thut li, b{ Ho{ng Th|i Hu tin bc dn v pha trc, nhn ly tng t|ch tr{ v{o ming v{ nut nh, ri nghing cc tr{ sang mt bn, k ln mi, v{ ni na: i gia nhtt c l{ i gia nh. C|c v phu nh}n c tng nhiu qu{, ri h c a tr li gh kiu v{

ta khng bao gi thiu thn chng c.

IHARA SAIKARU, CUC I CA NGI [N B[ SI TNH, V[ T\C PHM KH\C, IVAN MORRIS DCH THUT.

i vi nhng ngi {n ng nh vy, khi |p dng tnh yu, ~ c lc nm gi iu n{y, th mt c}u ch}m ngn ni ting c coi l{ v ch c so s|nh vi ngi ph n trong trang phc ca n{ng. Mt ln na khi bn phn |nh c|ch thc m{ mt ngi {n ng th hin lng qu cm, l{m nhu nt, m gh anh thp ln |nh s|ng cho trang phc lng ly ca c|c v phu nh}n, v{ c|ch thc anh ta l{m ln bi v{ hao tn qun |o d|t v{ng v{ ging y t bc, cho n cht liu trang sc kim tuyn v{

552

 t}m n tiu tit

ri xa T Cm Th{nh. C|c v phu nh}n tng thut li cho chng vi nim tin tha thit l{ h ~ |nh gi| sai lm v b{ Ho{ng Th|i hu. C|c v phu nh}n i s M quc ni: B{ ta thng minh v{ vui v, khun mt b{ y thin ch tt l{nh. Khng thy c bt k du vt n{o v |c nghit. B{ ta h{nh ng t nhin v{ th}n mt (Chng ti) ho{n to{n ngng m v d|ng dp uy nghi v{ cu chc cho t nc Trung Hoa. C|c c ng chng b|o c|o li cho chnh ph l{ b{ Ho{ng Th|i Hu ho{n to{n ng n v{ c th tin tng c. Gii thch: C|c o qu}n ng Trung Hoa khng c suy ngh n{o v c|i g thc s xy ra T Cm Th{nh. Thc ra, v ho{ng ~ }m mu bt gi v{ c th |m s|t b{ d ca mnh. Kh|m ph| ra }m mu, mt hnh pht khng khip theo thut ng nh{ nho, b{ ta p buc ho{ng k tn tho|i v, giam cm ng, v{ loan b|o cho nc ngo{i bit l{ ng ta b bnh. Nh l{ mt phn ca hnh pht, ho{ng phi xut hin theo d|ng v t nhin, khng c g xy ra.

ng bc, ngc trai v{ | qu, iu n{y gii thch l{m sao m{ lng nhit t}m v{ lng tha m~n ca anh ta c gia tng nhiu ln, nhiu hn c nhng c chn cu hn nhin hay nhng ph n kh|c ging tnh c|ch, h~y n{ng ta t l{ n{ng nh th. V{ ti sao ng{y xa Thn v n nhn ra tnh chnh |ng v{ khao kh|t nh th, nu khng vi tt c v p ca n{ng lun lun c trang im duyn d|ng, cng cn l{ hng thm ng|t, m{ n{ng ~ tng ngi thy ngt ng{o d c|ch xa h{ng trm bc ch}n. Bi v c bao gi ngi ta bit ht c c|ch thc m{ mi hng t|c ng v{o tnh cm }u. l{ l do ti sao v ho{ng hu v{ c|c phu nh}n th{nh La M~ tn

553

Ngh thut quyn r

B{ Ho{ng Th|i Hu gh tm ngi phng T}y, m{ ba ta xem l{ man r. B{ khng thch c|c v phu nh}n i s, n mc trang phc xu x v{ lun lun ci iu. Bui yn tic ch l{ mt hnh thc li cun, chiu d quyn lc ngi phng T}y, vn d ang e da x}m chim nu v ho{ng b git cht. B{ Ho{ng Th|i Hu |p dng tt c s tinh thng cho mu nh, v b chnh l{ thin t{i cho vic n{y. Sp xp c|c cng vic cho vic trng i n{y, u tin l{ quan hon mc ng phc, ri k n l{ c|c phu nh}n M~n ch}u vi m i v{ cui cng l{ chnh bn th}n b{ Ho{ng Th|i Hu. l{ mt nh{ h|t ng ngha thc s. Khi b Hong Th|i Hu mang xung mt c|i kha hnh ch V, nh}n c|ch ha n bng qu{ tng, li ch{o n nng nhit, s hin din x|c nhn ca ho{ng , tr{ v{ gii tr, m{ khng c mt vt cn n{o i vi mc tiu ca phng T}y. B{ ta chm dt bui yn tic bng mt hnh thc cao cp kh|c; l{ mt v kch nh cng vi tic tr{, i km vi n l{ nhng qu{ tng tr|ng l hn na. u c c|c v phu nh}n quay cung khi h ri i. Thc ra, h khng bao gi nhn

dng mi u im ca mi hng v{ c|c v phu nh}n ni ting kh|c ca Ph|p cng l{m nh th, v{ nh vy i vi phu nh}n ngi T}y Ban Nha v{ m{ v{o c|i thi xa xa nht, c nhiu chuyn t m v{ kch thch v tnh xa x hn l{ c|c ph n Ph|p, cng nh mi hng ln qun |o hay trang sc lng ly, thuc v nhng ngi {ng ho{ng nc Ph|p ~ vay mn nhiu mu thit k v{ sao chp tinh thn l{m vic. Ngo{i ra, nhng ngi kh|c nh ngi , T}y Ban Nha, ~ hc c iu tng t t nhng kiu c v{ bc tng c xa tc hnh c|c v phu nh}n La M~, c mi ngi trng thy gia c|i tp nhp c xa tuy cha lan ti T}y Ban Nha v{ , nu bt c ngi {n

554

 t}m n tiu tit

thy nhng g rc r chi li ngoi lai nh vyv{ h cng khng bao gi hiu c vic b{ Ho{ng Th|i Hu ch huy thc hin chi tit cn thn nh th n{o. Duyn d|ng v nhng trang sc, h truyn t nhng tnh cm vui sng trong h cho b{ Ho{ng Th|i Hu v{ ni li chp thun, chnh l{ iu b{ Hong Th|i Hu cn mun. Cha kha li ko ngi kh|c (hp dn chnh l{ l{m sao l~ng) l{ hot ng l{ y p trong mt v{ tai nghe nhng chi tit, nhng nghi l nh nht, vt trang sc m{u sc. Chi tit l{ c|i gi to l{m cho mi vic c v thc v{ trng yu. Mt mn qu{ ngha dng nh dn theo mt ng lc tim n. Mt nghi thc y nhng thao t|c duyn d|ng s l{m hp dn ngi xem. Ch}u b|u, trang sc p, m{u sc mn m{ng trn qun |o, s l{m la mt. chnh l{ yu im nh tr con ca chng ta: chng ta thch ch v{ nhng chi tit nh hay ho hn l{ bc tranh tng th. Bn c{ng cu mong nhiu cm gi|c, hiu ng m hoc c{ng mnh. C|c cng c m{ bn s dng m hoc (qu{, |o qun, v.v) ~ ni ra ngn ng ring

ng no xem xt chng cn thn, th s nhn thy c tnh ho{n ho trong kiu tc v{ thi trang |o m v{ chng kch thch rt nhiu tnh yu.
SEIGNEUR DE BRANTME, CUC I C\C PHU NH]N THANH LCH V[ HO HOA, A.R. ALLINSON DCH

Nhiu nm sau khi n{ng n chn dinh th, mt s ln ng n c chn lc phc v trang phc cho n{ng Keui-fei, chng c chn la k c{ng ph hp vi hoa l| bn ma. Chng hn v{o nm mi (ma xu}n) l{ n tr|i c}y qu n, qu mn, hoa thy tin; i vi ma h, n{ng ch thch hoa sen; i vi ma thu, l{ hoa mu n; ma ng n{ng khai th|c hoa

555

Ngh thut quyn r

ca n, v{ chnh l{ quyn lc. ng bao gi b qua chi tit n{o hay c hi tri qua. H~y iu khin chng v{ mc tiu v{ khng c ai n bn s thc hin n nh th n{o. Hiu ng kho|i lc Mt ng{y kia, mt li nhn cho Ho{ng t Genji ~ bt thn qua i mt ngi ang gi{ i nhng hy cn l ngi hp dn ca triu i Heian cui th k th 10 Nht Bn l{ mt trong nhng th{nh qu chiu d lc cn tr~ li a con m ci, mt ph n tr mang tn Tamakazura. Genji khng phi l{ cha ca Tamakazura, nhng ng ta quyt nh mang c ta v triu nh v{ tr th{nh ngi bo tr cho c ta vi mi c|ch. Chng bao l}u sau khi c ta n, nhng ngi c chc v cao nht bt u t|n tnh c ta. Genji ~ bo vi mi ngi l{ c ta l{ a con m ci ca ng ta, kt qu l{, h cho l{ c ta rt p, bi v Genji l{ ngi {n ng lch l~m nht trong triu. Lc , ngi ta t khi thy c mt m{y ca c g|i tr trc khi |m ci; theo l thuyt, h chp thun cho ni chuyn vi c ta nu nh c ta ng np bn

cc. V trang sc, n{ng yu thch nht l{ ngc trai, v{ nhng sn phm p nht trn th gii c nhn thy trn ng i n khu phng ca n{ng v{ thng c thu trn v s |o qun ca n{ng. Keui-fei l{ hin th}n cho tt c nhng g |ng yu v{ phung ph. Chng ngc nhin l{ khng c nh{ vua, ho{ng t, quan thn hoc ngi tham d triu chnh ~ tng gp c n{ng c th kh|ng c li c v li cun duyn d|ng ca nng. Ngoi ra, nng l ngi ph n t{i hoa v{ bit c|ch khai th|c nhng qu{ tng thin nhin v{o mc ch ca mnh. . . Ho{ng Ming Huang, ti cao ca l~nh th ch nh}n ca h{ng vn n t xinh p c tuyn chn, ~ tr th{nh

556

 t}m n tiu tit

trong m{n ca. Genji bt buc c ta phi ch , gip c ta sp xp li nhng l| th tnh m{ c ta nhn c v{ khuyn c ta i x ng c|ch.

n l ho{n to{n di quyn lc hp dn ca n{ng. Tri qua tng ng{y tng m, vi nh Vi t c|ch l{ ngi bo v hng ca n{ng, ho{ng Tamakazura, Genji c th thy c ~ t b to{n b mt ca n{ng, thc ra n{ng rt p. vng triu ch v n{ng. SHU-CHIUNG, YANG ng ta bt u yu. ng ta ngh mnh tht xu h khi giao cho k kh|c mt JEUI-FEI: SC P NI TING NHT CA TRUNG HOA sinh linh |ng yu nh th n{y. Mt ti kia, vi v duyn d|ng ln |p ca n{ng, Ri khi Pao-yu gi ng ta nm ly b{n tay n{ng v{ bo rng n{ng trng ging nh m n{ng, l{ anh ta l Bright Design ngi ng ~ tng yu mn. Tuy nhin, v{ ni vi n{ng: H~y i c ta rung ry khng nhng khch ng v{ nhn thy Huyn ngc m{ cn s h~i, bi v d khng phi l{ bch ang l{m g? Nu cha n{ng, ng ta vn c xem l{ ngi n{ng hi ta, ch c th bo tr, m{ l{ ngi si tnh. Nhng ni l{ ta c mt ngay. ngi theo ui n{ng b}y gi ~ bin Bright Design ni N{ng mt. l{ mt m p tri. Genji nh s phi ngh n li xin nh{ng nm b c|i |o tm hng ra v{ li hay hn li ni , ko n{ng ta xung v{o lng. N{ng bt chng c g m{ n{ng u khc lc v{ kh|ng c. Lun lun l{ mun vay mn? Ta ngi lch s, Genji bo rng ng ta tn khng mun n v{ trng c mun ca n{ng, v{ n{ng trng ging nh mt tn khng c g phi s h~i. ng ta lch s in khng c g ni ra! Pao-yu ngh ngi mt xin li. Vi ngy sau khi Genji gip l|t, ri ly ra 2 c|i khn tay bn di c|i gi ca

557

Ngh thut quyn r

Tamakazura sp xp th tn th ng ta c c mt l| th tnh yu ca chnh em trai ng ta, ho{ng t Hotaru, mt trong s k theo ui. Trong th, Hotaru nhic mc Tamakuzura khng cho anh ta to ra c hi thc s cn thit ni vi n{ng v tnh cm ca mnh. Tamakuzura khng tr li th; mt phong c|ch bt thng trong triu nh, n{ng ri v{o cm gi|c thn thng v{ nh b da dm. Nh th mun gip n{ng, Genji ~ ly mt trong s gia nh}n ca mnh vit th cho Hotaru bng tn ca Tamakuzura. L| th vit trn giy c mi hng, th}n tnh mi ho{ng t gh thm n{ng. Hotaru xut hin theo gi ~ hn. Anh ta ngi thy mi hng khi che |p, huyn o v{ hp dn. (c pha trn v{o mi hng n{y l{ mi hng ca Genji). V ho{ng t cm thy mt t sng khch ng. \p s|t v{o c|i m{n ng sau Hotaru ang ngi, anh ta th l tnh yu ca mnh vi Tamakuzura. Khng to ra }m thanh n{o, n{ng xoay mnh sang hng kh|c, xa hn. Bt cht c mt tia chp le s|ng, nh th l{ ngn uc s|ng,

ng v{ a chng cho ngi hu g|i, ri ni: Tt thi! H~y bo vi n{ng ta l{ ti nh c em c|i n{y i. Ngi hu g|i mm ci: Tht l{ mn qu{ k cc! C ta mun g vi 2 chic khn tay c k n{y? B{ ta s tc gin na v{ ni l{ phu nh}n tm c|ch giu ct b{. Pao-yu trn an c ta: ng lo! B{ ta s hiu. Khi Bright Design n Bamboo Retreat th Huyn Ngc Bch ~ i ngh. Huyn Ngc Bch hi: ti sao c n v{o gi n{y?. Pao-yu yu cu ti mang nhng khn tay n{y n cho Huyn Ngc Bch. Mt l|t sau, Huyn Ngc Bch nh mt hn s quan t}m ca mnh ti sao Pao-yu li gi cho c mn qu trong tnh hung c bit. Huyn Ngc Bch ni: Ti ng

558

 t}m n tiu tit

Hotaru trng thy d|ng v ca n{ng ng sau v bn ngo{i: n{ng ta p nhiu hn l{ tng tng. C 2 iu l{m v ho{ng t phn khi: tia chp s|ng bt thn b mt v{ c|i lic nhn ca ca ngi anh ta yu. B}y gi, thc s anh ta ~ ri v{o li tnh. Hotaru bt u chm cht cho n{ng chuyn cn nhiu hn. Trong lc , vi cm gi|c chc chn l{ Genji khng cn theo ui n{ng na, Tamakazura nhn thy ngi bo v n{ng thng xuyn hn. V{ gi }y, n{ng khng th nh cy nhng chi tit nh nh l{ c|i |o d{i ca Genji dng nh lp l|nh, ha du m{u sc lung linh, nh th m dn bi b{n tay thanh tao. So s|nh vi b |o ca Hotaru th trng bun t. Mi hng bt ph|t trong qun |o ca Genji, say m nh th n{o. Khng mt ai kh|c ch|n ng{n c mi hng nh th. Nt ch ca Hotaru th nn nt v{ lch s, nhng c|c l| th ca Genji gi cho n{ng vit trn loi giy p, tm hng v{ m o, chng c nh km vi nhng vn th, lun lun l{m ngc nhin trong nhng tnh hung thch hp. Genji cng

rng c g bt thng xy n cho anh ta. H~y bo chnh anh ta gi chng li hoc gi chng cho ngi n{o tip nhn c chng. Ti khng cn n chng.. Bright Design ni: Chng khng c g bt thng c, ch l{ 2 c|i khn tay m{ anh ta tnh t c c }u . Huyn Ngc Bch c{ng ngc nhin hn, ri thnh lnh s vic bao ph ly c ta: Pao-yu bit rng c ta s khc v anh ta v{ v th ~ gi 2 chic khn tay anh ta s dng. C ta ni vi Bright Design, n lt anh ta ngc nhin l{ Huyn Ngc Bch khng c cht kh|ng c n{o v iu l{m cho c ta xem nh tr chi th thin,: Anh c th vt chng i. Khi Huyn Ngc Bch ngh ngi v ngha ca

559

Ngh thut quyn r

trng v{ su tp lo{i hoa, chng hn nh cm chng hoang di, m{ ng l{m qu{ tng v{ dng nh n th hin cho nt duyn d|ng c nht ca mnh.

Mt bui chiu kia, Genji ngh dy cho n{ng Tamakuzura c|ch chi {n koto. N{ng vui mng. N{ng thch c c|c tiu thuyt dim tnh, v{ bt c lc n{o Genji chi {n koto, cm thy nh th l{ n{ng c ha th}n v{o nh}n vt ca cun s|ch. Khng ai chi nhc hay hn Genji; n{ng c th t h{o khi hc {n do ng hng dn. B}y gi, ng c{ng trng thy n{ng thng xuyn hn na, c|c phng ph|p trong b{i hc th n gin: n{ng c th chn ly b{i h|t ng ta chi nhc, v{ ri c gng bt chc ng ta. Sau khi h chi nhc xong, h c th nm xung bn cnh nhau, u ng~ v{o c}y {n koto, nhn thng v{o mt trng. Genji ~ t s|ng uc cm sn trong khu -TSAO HSUEH CHIN, vn, to cho quang cnh mt |nh s|ng GIC M TRONG PHNG rc r ha du nht.

nhng chin khn tay, c ta vui v ri chuyn sang bun ru: vui v Pao-yu c c ngha thm kn nht trong nng v bun b~ v n{ng khng hiu c c|i g s}u thm nht trong ngh ca n{ng, c bao gi lp y c khng? V vy vi c|c suy t v chnh tng lai ca n{ng hay qu| kh, n{ng khng th i v{o gic ng c. Mc cho Purple Cuckoo khuyn can, n{ng ~ khi dy ngn n trong n{ng v{ bt u s|ng t|c mt lot c}u th t tuyt, vit ngay xung nhng chic khn tay m nng Pao-yu gi i.

KHCH M[U HNG, CHI-CHEN WANG DCH

Tamakuzura c{ng ng{y c{ng trng thy c|ch ve v~n ca ho{ng t Hotaru, ca ngi kh|c na, ca chnh v ho{ng , th n{ng c{ng nhn thc rng khng ai c th so s|nh vi Genji. ng ta

560

 t}m n tiu tit

~ c bt l{ ngi bo v n{ng; v}ng, l{ s thc, nhng cng l{ c|i by ging ra n{ng ri v{o li tnh ca ng. Bi ri, n{ng nhn thy mnh nm trong s mn trn vut ve cng vi nhng n hn m{ ng ta bt u l{m n{ng ngc nhin v{ gi }y n{ng ~ yu t khng th kh|ng c c na. Gii thch: Genji l{ vai chnh trong c}u chuyn tiu thuyt th k mi by, Chuyn v Genji, do Murasaki Shikibu vit, mt ph n ca triu nh Heian, Nh}n vt hu nh c cm hng t k sn ui Fujiwara no Korechika c thc. Trong vic sn ui Tamakuzura, chin thut ca Genji rt n gin: ng l{m cho n{ng nhn thc mt c|ch gi|n tip ng ta lch l~m v{ khng sc kh|ng c bi d|ng v ca n{ng khng th ni chi tit bng li. ng cng cho n{ng tip xc vi em trai ng; so s|nh vi v bun ru, nt cng ci l{m cho tnh u vit ca Genji r rt hn. C|i m u tin Hotaru n thm n{ng, Genji sp t mi vic nh th l{ ng h Hotaru theo ui bng nhng mi hng thn b, ri tia chp s|ng ca quang cnh (Ngn n xut ph|t t hiu ng mi l: bui chiu va n, Genji su tp h{ng trm con om m trong ti vi. V{o lc thch hp, ng ta th chng ra ngo{i mt lt). Nhng khi Tamakura trng thy Genji c v vic theo ui n{ng, bn nng kh|ng c vi ngi bo v ca n{ng tri dy tr nn mm i, cho cm gi|c trong n{ng y p nhng nh hng li cun ca ngi bo v. Genji iu khin k lng nhng chi tit nh l{ giy tm hng, c|i |o m{u sc, ngn n trong vn, hoa cm chng hoang di, vng th ng , b{i hc chi {n koto ~ dn dt nhng ngh ha hp khng th kh|c c. Tamakuzura nhn ra n{ng b li v{o vng nc xo|y kho|i lc. Vt qua tnh e thn v{ nghi ng th nhng li ni v{

561

Ngh thut quyn r

h{nh ng tr nn ti t hn, Genji Bao quanh mnh bng nhng vt th, quang cnh, }m thanh v{ mi hng c th hin th}n cho s kho|i lc nhiu hn l{ v b ngo{i thc s ca ng to ra. Thc ra, s hin din ca ng ch mang tnh da dm. ng ta bit r cm gi|c ca c g|i tr chnh l{ im yu nht ca n{ng. C|i cha kha ch o m{ Genji |p dng chi tit v{o mc tiu chinh phc. Ging nh Genji, bn phi iu chnh nhng cm xc ca mnh hng n mc tiu, theo di chng cn thn, thch ng cho tng trng th|i. Bn phi cm nhn khi n{o chng kh|ng c v{ ha du. Bn cng phi nhn din khi n{o chng n v{ chuyn hng n{o. C|c chi tit c sp t, gia 2 th nh bn chn la qu{ tng, gii tr, bn chn la qun |o, hoa ti phi ph hp vi s thch ca i tng. Genji bit mnh phi i x vi c g|i tr vn yu thch nhng tiu thuyt tnh cm l~ng mn, nhng bng hoa hoang di, k thut ng chi {n koto v{ nhng c}u th mang th gii v cho h. H~y chm cht tng ng th|i ca mc tiu v{ khao kh|t hng v chng, v{ b{y t s quan t}m tng cht ca mnh v{o nhng i tng m{ mnh hng n, lp y chng bng nhng cm gi|c t}m trng m{ bn cn cm hng. Chng c th i nghch vi t duy ca mnh nhng khng th nh hng n cm gi|c ca mnh. V vy, theo quan im c| nh}n, khi ngi cn k mnh mong mun th l tnh cm, anh ta nn thc hin bng h{nh ng tt hn l{ bng li ni, bi v trc gi|c ca mt ngi {n ng thnh thong c tit l r r{ng hn thng qua nhng d|ng v tn sng hoc tnh nht nh|t n{o hn l{ trng lng t li ni . BALDASSARE CASTIGLIONE

562

 t}m n tiu tit

B QUYT QUYN R Khi chng ta cn nh, trc gi|c ca ta nng ng hn nhiu. M{u sc ca chi, hay s kin n{o nh g|nh xic, thng chim gi chng ta nh kim so|t n l; mi v hay }m thanh c th li cun ta. Trong tr chi, chng ta s|ng to ra nhng g l th t c t lc iu khin kim so|t chng mt c|ch chi tit, m rt nhiu th c th t|i din li trong th gii ngi ln theo c cu nh hn. Chng ta h~y mi vic. Khi chng ta ln ln, cm gi|c dn dn tr nn chai l. Chng ta khng cn nhiu vic na bi v chng ta phi vi v phi thu nhn nhng g ~ l{m xong, ri sn s{ng cho vic l{m k tip. Trong vic thu ht li cun, bn s phi dn dt mc tiu v nhng khong khc v{ng son th u. Tr con th t chn chn chng n{o th c{ng d b |nh la hn. Tr con cng thng b li cun v cm gi|c l{m thch th. V vy khi i tng ca mnh ang gn bn mnh, bn ng bao gi cho h thy c c|i ngh l{ h ang trong th gii thc ti, ni m{ chng ta phi b mi vic x b, th l, mt t ch. Bn cn phi cho mi vic t t thn trng, hng c}u chuyn v khong thi gian th u v t hn. Nhng chi tit m{ bn phi kim so|t nh m{u sc, qu{ tng, bui tic nho nh phi hng v cm gi|c, v{o lc v{ng son th u m{ chng ta c c tc khc trong th gii t nhin. Nhng cm gi|c n{y y p nhng vt ti vui, chng chng phi l{ nhng l l, suy ngh xa vi. H~y ch tht chi tit v{ bn s nhn thy chnh mnh ang chm m trong bc i chm chm; i tng ca mnh s khng bao gi ch v{o bn s l{ g sau n{y (u ~i tnh dc, quyn lc, v.v), bi v bn dng nh chn chn, li cun. Trn |nh h{o quang th u, m{ bn bao ph chng, chng s c

563

Ngh thut quyn r

c c|i cm gi|c r hn l{ bn ang y chng vng v{o c|i g ph}n bit vi th gii thc ti, mt cu th{nh thit yu ca ngh thut quyn r. H~y nh l{: c{ng ngy bn c{ng hng con ngi v{o chi tit nh, bn c{ng t nhn ra chiu hng rng hn. Ngh thut quyn r i hi bc tin chm r~i, m hoc ca nghi thc, m{ trong l{ c|c chi tit c ngha quan trng v{ l{ nhng giy pht y tng nim. nc Trung Hoa th k mi t|m, Ho{ng Minh Ho{ng (Ming Huang) bt gp |nh nhn ca c g|i tr, ang chi tc bn cnh b h vng gi. Tn ca n{ng l{ Yang Kuei-fei, v{ mc cho n{ng l{ th phi ca con trai mnh, v ho{ng quyt c c n{ng trong tay. Bi v ng{i l{ ho{ng , khng mt ai ngn cn c ng{i. Ho{ng l{ ngi thc tin, ~ c nhiu th phi th thip, tt c u c nt duyn d|ng ring, nhng ng{i khng bao gi t}m t chch v{o mt ph n n{o c. D sao, n{ng Yang Kuei-fei th kh|c. Th}n th n{ng to|t ra mi hng tuyt diu. N{ng mc |o cho{ng l{m ho{n to{n bng t mng |nh bc c thu bng nhng a hoa kh|c nhau ty theo tng ma. Trong khi i b, n{ng t ra thnh thi, bc ch}n nh nhn ca n{ng dng nh v hnh bn di c|i |o thng. N{ng nhy ma tuyt vi, h|t b{i ca m{ theo ng{i l{ hng tr|ng nh th nhn chm v{o ng{i m{ cho bu m|u nn si sc kh|t khao. Rt nhanh chng, n{ng tr th{nh i tng yu mn ca ng{i. Nng Yang Kuei-fei dn dt v ho{ng v{o chn am m. Ho{ng x}y dinh th cho n{ng, hu ht thi gian bn cnh n{ng, tha m~n cho n{ng tng thch. Trc khi triu i sp rt l}u, Yang Fuei-fei l{ ngi quyn r bc thy, vn ~ li nh hng t{n khc cho nhng ngi {n ng i qua cuc i n{ng. C

564

 t}m n tiu tit

nhiu phng c|ch cho v duyn d|ng ca n{ng th hin, nh mi hng, ging ni, c ch, li ni chuyn d dm, |nh mt ngh thut, |o qun thu hoa. Nhng chi tit hp dn n{y ~ bin mt ho{ng v i tr th{nh a tr d bo. T lc xa xa, ngi ph n hiu rng trong vng tay ngi {n ng ho{n to{n t ch l{ mt ng vt m{ h c th dn dt c bng nhng cm gi|c y nt quyn r thch ng. Cha kha l{ h~y tn cng v{o nhiu tin n nu c th. ng b qua ging ni ca mnh, d|ng iu, bc i, qun |o, |nh mt nhn. Trong lch s, c mt v{i ph n quyn r nht ~ hp dn nn nh}n ca mnh bng nhng chi tit m{ ngi {n ng kh nhn din c tt c, m{ ch nh l{ o nh. Bt u t thp nin 1940 cho n u thp nin 1960, c Pamela Churchill Harriman c nhiu mi quan h lin quan n nhng ngi {n ng li lc v{ gi{u sang nht trn th gii, Averill Harriman (c ta ci v{o c|c nm sau nay), Gianni Agnelli (tha k t{i sn Fiat), Baron Elie de Rothschild. C|i g ~ li cun h, v{ bin h th{nh ti i, khng phi l{ sc p ca c ta hay l{ ging ging hoc l{ tnh c|ch nhanh nhu, m{ l{ tnh ch kh|c thng v{o chi tit ca c ta. M u vi c|i nhn chm ch khi c ta lng nghe tng li bn ni nh ha mnh v{o s thch ca bn. C mt ln, c ta i trn ng v nh{ bn, c ta s r~i y nhng bng hoa bn yu thch, tr th{nh u bp nu nhng a n m{ bn ch nm c nhng nh{ h{ng danh ting nht. Bn quan t}m n ngh s n{o chng? V{i ng{y sau , ngi ngh s c th tr th{nh mt trong nhng th{nh vin ca bn. C ta i tm nhng c vt cho bn, n mc theo phong c|ch l{m bn h{i lng v{ thch th nht, v{ c ta l{m nhng iu n{y m{ khng cn bn ni mt

565

Ngh thut quyn r

li n{o, do c ta ~ iu nghin, thu thp thng tin t i t|c th ba, lng nghe bn ni chuyn vi ai . Harriman ch n chi tit c nh hng m say ln nhng ngi {n ng trong i c ta. N l{ nhng iu ph dng nh s nung chiu ca b{ m, mang n trt t v{ d chu cho cuc sng ca h, theo di nhu cu ca h. Cuc sng nghit ng~ v{ y cnh tranh. Theo di tht chi tit theo nhng c|ch thc vut ve nhng ngi kh|c l{m cho h ph thuc v{o c ta. Cha kha phng c|ch l{m sao m mm c mun ca h th khng c r r{ng lm, v vy khi bn t ra nhng iu b mt c|ch chnh x|c, th n tr nn huyn b nh th bn ~ c c n trong u h. C mt c|ch kh|c l{ hng mc tiu ca bn v{o thi k th u khi c|c c mun ca h c tha mn. Trong con mt ca ph n trn th gii, Rudolph Valentino ng tr nh l{ Thn Tnh Yu hu nh c thp nin 1920. C| tnh ng sau li ku gi ca anh ta dng nh bao gm nt lch l~m, gn nh l{ khun mt p, kh nng khiu v hay, nhng ng nt kch thch k l cc cn trong t cht ca anh ta. Nhng c l im nt yu mn nht ca anh ta l{ c|ch tiu tn thi gian ve v~n tm hiu. Nhng b phim anh ta ng chng t anh ta quyn r ph n chm r~i, vi c|c chi tit t m, nh l{ gi tng hoa (la chn c|c loi kh|c nhau ph hp vi t}m trng m{ anh ta mun dn d), nm tay n{ng, t thuc l| cho n{ng, a n{ng n nhng ni l~ng mn, du n{ng trn s{n nhy. }y thc l{ nhng cun phim c}m lng v kh|n gi khng bao gi nghe c anh ta ni chuyn, tt c l{ nt ring ca anh. Ngi {n ng kh|c th ght anh ta, nhng i vi v ca h hay bn g|i th thch th vi quan h chm r~i v{ cn thn ca Valentino.

566

 t}m n tiu tit

Valentino c nhng ng nt n tnh; c th ni l{ anh ta mi ch{i ph n theo c|i c|ch m{ ngi ph n s l{m. Nhng tnh cht n tnh ca anh ta khng l{m hnh dung c phng ph|p quyn r ca anh ta. V{o u thp nin 1770, Ho{ng t Gregory Potemkin bt u mt quan h vi ho{ng hu Catherine Nga ho{ng, triu i ko d{i nhiu nm. Potemkin l{ mt ngi {n ng nam tnh, v{ cng chng p trai. Nhng ng xoay s chim trn tr|i tim ca b{ ho{ng hu bng rt nhiu s vic nho nh do ng thc hin, v{ tip tc l}u d{i sau khi mi quan h bt u. ng ta khi nng b{ ho{ng hu bng nhng mn qu{ qu gi|, v{ khng bao gi mt mi vit nhng l| th d{i, sp t tt c nhng tr gii tr cho b{, nhng b{i ca son ring cho v p ca b{. Nhng ng ta c th xut hin khi b{ vi i ch}n trn, tc cha ch~i, qun |o nhn nhm. Khng c hnh nh n{o cu k cu th khi ng ta chm cht, tuy nhin, iu r r{ng l{ ng ta c th i n tn ch}n tri v b{. Cm gi|c ca ngi ph n th tinh t hn ngi {n ng; i vi ph n, mong mun nhy cm cng khai ca n{ng Yang Kueifei dng nh qu| vi v{ng v{ s s{ng. Mc d l{ iu ra sao, th l{ iu tt c ngi {n ng phi l{m t t, l{m cho vic quyn r y nhng nghi l nho nh nhm v{o mc tiu. Nu ng ta c thi gian, ng ta s dng i tay ca mnh a n{ng i d tic. Khi quyn r mi vic ch l{ mt du hiu, v{ chng c c|i g kh|c hn qun |o. Khng phi l{ vic bn phi n mc trng d nhn, lch s, hay kch thch, m{ bn phi n mc v i tng, phi ph hp vi s thch ca i tng. Khi Cleopatre quyn r Mark Antony, trang phc ca n{ng khu gi tr}ng tr|o; n{ng n mc nh mt n thn Hy Lp, v bit r yu im ca ch{ng ng trc nhng hnh d|ng trong u ~ tng tng. Phu nh}n de Pompadour, ho{ng hu ca vua Louis XV, khi bit r yu im ca

567

Ngh thut quyn r

nh{ vua, bun ch|n kinh nin; tc khc b{ ta mc kh|c bit, thay i khng nhng m{u sc m{ cn kiu |o, trnh b{y trc mt nhng khu gi dc vng ca nh{ vua. Pamela Harriman y tnh chinh phc trong thi trang n mc, thch hp vi vai tr ca n{ng nh mt n{ng geisha x~ hi thng lu v{ phn nh s thch iu ca ngi {n ng n{ng quyn r. Nhng cng vic tr|i ngc tt c u tt }y; khi l{m vic hay nh{, bn c th n mc thoi m|i-chng hn nh Marilyn Monroe mc qun jean v{ |o s mi nh{, nhng khi bn i vi i tng ca mnh, bn phi mc n{o phc tp, dng nh bn ang mc l phc. Vic bin i ca n{ng Cinderella s khuy ng say m, v{ cm gi|c l{ bn ~ l{m vic g ch d{nh ring cho ngi m{ bn mun tip xc. Mi khi bn mun ni bt c| nh}n (bn khng din ging nh bt c ngi kh|c), th tht l{ hp dn v b. V{o thp nin 1870, N ho{ng Victoria nhn thy mnh ang quyn r Benjamin Disraeli, ng{i th tng ca mnh. Nhng li ni ca Disraeli th xu nnh hay phong th|i ca ng{i th y bng gi; ng{i cng gi cho b{ nhng bng hoa, k nim l Tnh nh}n, qu{ tng, nhng khng ch v qu{ tng hay bng hoa, m{ cn l{ loi m{ hu ht ngi {n ng gi tng. Hoa l{ c}y b|o xu}n, biu tng ca tnh bn p n gin. T c tip din, bt c khi n{o N ho{ng Victoria trng thy c}y b|o xu}n, l{ b{ ngh n Disraeli. Hoc gi ng{i vit trn k nhim Tnh nh}n l{: Khng cn g na khi ho{ng hn, ch cn l{ tho|ng bng ca hnh nh ng{i, phi ng u vi nhng lo }u cuc sng v{ kh nhc; nhng iu n{y cng c tnh l~ng mn, khi ng{i nh li ~ tng sng l}n cn ngi ph n dim kiu nht. Hoc gi ng{i s gi cho b{ mt c|i hp nh, chng c c}u tng, nhng c qu tim b mi tn xuyn qua mt bn v{ c ghi ch Trung tn hoc l{

568

 t}m n tiu tit

Trung thc trn l| th kh|c. Ho{ng hu Victoria ~ ri v{o li tnh ca Disraeli. Mn qu{ c quyn lc v bin hp dn, nhng chnh vt th t quan trng hn l{ c|ch thc, v{ c|i ngh phng pht hoc xc ng m{ n truyn t i. C l c hi lin quan iu g t qu| kh ca i tng, hoc hin th}n cho iu g xen gia bn v{ ch l{ i din cho khong ng d{i m{ bn s dn dt n h{i lng. khng phi l{ tin bc m{ Disraeli phung ph g}y n tng ln Victoria, m{ l{ thi gian ng{i tm kim nhng iu g thch hp hoc l{m ra d|ng v tng ng. Nhng mn qu{ t tin khng km theo tnh cm n{o c; chng c th tm thi kch thch ngi nhn nhng chng s d d{ng b l~ng qun nhanh chng, nh mt a tr qun mn chi mi. Mc tiu l{ phn |nh c s quan t}m ca ngi gi th hin qua sc mnh ca tnh cm lan man, l{m ni bt nhng thi gian m{ ch nh}n ca chng nhn thy c. Nm 1919, vn s ngi v{ v anh hng thi chin Gabriele DAnnunzio ~ c gng xp t li th{nh mt d~y hoa ti v{ tip qun tnh l Fiune, min duyn hi Adriatic (b}y gi thuc v Slovenia). , h thit lp nn chnh quyn t ch, ko d{i c 1 nm. DAnnunzio khi ng mt lot t{i cng chng m{ c th nh hng rng khp ln nhng chnh kh|ch ni kh|c. ng ta ng li vi cng chng t c|i ban cng nhn ln qu~ng trng chnh ca tnh, ni y p nhng biu ng m{u sc, c x, biu tng a thn, v{ lc m, c c uc la. B{i din thuyt c ch . Mc d DAnnunzio khng phi l{ ph|t xt, nhng g ng ta lm Fiune u nh hng trc tip n Benito Mussolini, ngi ~ vay mn li ch{o ngi La m~, s dng biu tng,

569

Ngh thut quyn r

c|ch thc ni chuyn trc cng chng. Nhng s kin nh th n{y ~ c s dng vi c|c chnh quyn khp ni, ngay c c|c ng ph|i d}n ch. C|i n tng tng th c l ln, nhng n ch l{ chi tit c iu nghin m{ l{m cho mi vic tri chy, nhiu cm gi|c h mong mun, c{ng c nhiu xc ng m{ h phi chu. Bn ang nhm v{o c|ch li cun mi ngi, th chng c g hp dn hn l{ s thnh vng t c|i nh nht nht, |nh la, c x, }m nhc, ng phc, diu h{nh qu}n i, cm xc |m ng v}y cht. Suy ngh chn chn tr th{nh kh khn, c bit l{ khi biu tng v{ chi tit kch thch c nim xc ng yu nc. Cui cng, trong ngh thut quyn r th li ni l{ quan trng, v{ c nhiu sc mnh l{m bi ri, li ko, v{ gia tng tnh h o ca mc tiu. Nhng c|i g quyn r nht trong din bin chnh l{ c|i m{ bn khng c ni, l{ c|i m{ bn giao tip gi|n tip. Li ni n d d{ng th ngi ta ng vc. Bt c ai ni iu g ng; v{ khi ni ra, chng c g tri buc, v{ h c th qun bng i. D|ng diu, qu{ tng ngha, chi tit nh nht dng nh thc t v{ trng yu. Chng cng s tr th{nh hp dn hn li ni cao ngt v tnh yu, mt c|ch chnh x|c bi v h ni v chnh h v{ cho ngi b quyn r c c hn l{ t ngi b quyn r c c. ng bao gi ni vi ai nhng g m{ bn cm thy, h~y cho h o|n ra trong |nh mt v{ c ch ca bn. chnh l{ ngn ng thuyt phc nht. BIU TNG i tic. Mt ba yn tic ~ c chun b long trng. Mi th ~ c sp xp }u v{o hoa, vt trang tr, kh|ch mi d kin, v cng, }m nhc, b{n tic 05 mn, c bit l{ ru ung

570

 t}m n tiu tit

khng bao gi cn. i tic l{m cho bn ba hoa chch che nhng cng khin bn phi kim ch. IM YU Khng c iu ngc li. Nhng tiu tit l{ yu t cn thit mang li th{nh cng cho bt k s quyn r n{o, cho nn bn khng c b qua.

571

12 TH HA S HIN DIN CA BN
Nhng iu quan trng s xy ra khi con mi mt mnh: cm gi|c nh nh{ng c gii tho|t khi bn khng c mt, v{ nh vy l{ ht. S quen thuc v{ c mt qu| nhiu ca bn ~ to ra phn ng n{y. Vy nn phi t ra h o, kh nm bt khi bn khng c mt, h phi mong mun gp li bn v{ lun hnh dung bn vi nhng suy ngh d chu nht. X}m chim u c h bng c|ch lu}n phin s hin din th v vi khong c|ch th , sau nhng lc vng mt c tnh to|n l{ gi}y pht thng hoa. Gn hnh nh ca bn vi hnh nh, vt th mang cht th khi ngh v bn, h thy bn qua |nh h{o quang c l tng ha. C{ng c ch ng trong t}m tr h, bn c{ng c h bao bc trong nhng mng tng y c|m d. H~y nui sng nhng mng tng n{y bng m}u thun v{ bt nht trong ng x ca bn. Anh ta khng bit c|ch l{m tn cng mt c g|i c ta mt i cm gi|c v mi th m{ anh khng mun c y cho S Lao ng v{ nhn thy, anh ta khng X~ Hi. Pron l{ mt ngi ga v v{ bit c| rt yu c|c con g|i nh ca mnh. Trong mt cuc hn ca ng, ng ~ t}m mun ca n mt c g|i, ngi m{ ng ~ gii thiu vi tt c mi ngi nh l{ con anh ta. Anh vn l{ ngi S XUT HIN V VNG MT CA TH CA

572

Th ha s hin din ca bn

g|i ca ng.

vng v. ca tng mt V{o mt bui ti th|ng 1 nm ngi n{o trc mt 1944, Pron c b tr ngi gia c g|i l{ mt ngh thut. SOREN KIERKEGAAD. nhng nh{ l~nh o qu}n i s}n vn NHT K CA MT ng Buenos Aires tham d i hi NGI QUYN R DO ca c|c ngh s. Lc cng qu| tr v{ HOWARD V. HONG V EDNA c mt s ch ngi cn trng xung H. HONG DCH quanh ng. Ht ch ngi nn c hai n din vin xin php ng ng xung . Cn iu g kh|c H ang a chng? Pron rt vui mng. ng nhn ra mt trong c|c ca s na? Khi c ta i ra c mt ca Eva Duarte, mt ngi sao ngo{i th cn c v{o s opera thng k trn radio v{ hnh ca cu th ca c ta. H~y c ta thng xut hin trn trang ba thc hin c|c bin ph|p ca c|c b|o. N din vin kia th tr v{ ca bn mt c|ch cn xinh p hn nhng Pron vn khng thn v{ h~y |nh la ri mt khi Eva trong khi c ang ni ting ni ca nhng chuyn vi mt i t| kh|c. D th n{o ngi quanh bn. Kho lo la chn mi t ng i bng nhng c|ch m h. Nu c ta ang i th gin bng c|ch tn b xung c|c h{ng c}y th bn cng h~y n .H~y thay i nhp y i vi Pron. ng nhn sang ch kh|c mt lc bc ca bn vi nhp v{ iu k tip xy ra chnh l{ c ta i bc ca c ta. H~y i ch ngi v{ n ngi gn ng. H bt nhanh v pha trc v{ ri chm li pha sau c

573

Ngh thut quyn r

u ni chuyn vi nhau. Eva hiu r mi li ni ca Pron. ng vy, mi iu ng ni chnh x|c nh c|ch c cm nhn. Nhng ngi ngho, nhng cng nh}n, h l{ tng lai ca ngi Argentina. Chnh c { hiu c s ngho kh. C gn nh mun khc trong khi ni v{ lc kt thc cuc i thoi: C|m n s c mt ca ng. V{i ng{y sau , Eva tm c|ch loi b t c|ch nh l{ con g|i ca Pron v{ c chnh thc trong cn h ca Pron. Mi ni ng n u c s hin din ca c, nu cho ng nhng ba n, chm sc khi ng bnh v{ cho ng li khuyn trong cng vic. Ti sao ng Eva ? Thng thng ng s ch nho mt c g|i ni nng thiu cn thn, v{ ri t b c ta khi c y dng nh c quanh qun quanh ng qu| nhiu. Nhng ho{n to{n khng c s bt cn }y i vi Eva. Thi gian tri qua ng cm thy mnh nghin cm gi|c m{ c y to cho ng. Eva rt trung th{nh , th hin tron y ngh ca ng v{ ht li khen ngi ng. ng cm thy mnh ng{y c{ng mnh m hn trc mt Eva v{ ng ng{y c{ng c

g|i v{ ngc li. H~y can m ln. Chy quanh gia nhng h{ng c}y gia bn v{ chm nh v{o i tng ri t t lt ngang c ta. Bn s khng nn vng mt trong rp h|t. Khi c ta n th bn h~y nhn chm chm v{o sc p ca c ta. V{ sau khi tri qua mt lc thch th th chc chn c ta s cm thy vui i vi nhng c|i lic nhn ngng m n{y. S nhanh nhn ca h{ng ch}n m{y dng nh cng l{ du hiu ni nn li. H~y v tay khi thy nam v cng i trng ging nh mt n nh}n vt chnh. H~y chc mng cho vai din ca mi ngi yu. Khi c ta i th bn cng hy i theo nhng cng h~y ngi trong sut thi gian c nh mt thi gian cho s thch

574

Th ha s hin din ca bn

quyn lc ln hn. Eva tin rng ng s tng ca t nc. V{ chnh nim tin ca c ~ thi thc ng hn. Eva ging ngi ph n trong nhng b{i h|t iu tango m{ ng yu thch. l{ ngi ph n bit chu ng tr nn c nhng c tnh ca c m v{ chm sc ngi yu ca h. Pron gp c mi ng{y nhng ng khng bao gi cm thy hiu ht c. Mt ng{y n, c y c nhng li nhn xt hi gh gm v{ k n c tr th{nh ngi ph n ho{n ho. Pron lo lng mt iu l{: c ta ang tm mt ngi kt hn v{ ng c th khng bao gi ci c. Eva l{ mt n din vin c qu| kh khng minh bch. Mt i t| kh|c ~ b tai ting c lin quan n c ta. Tuy nhin chuyn n{y ~ qua ri.

tht thng ca ngi tnh ca bn.H~y l{m cho c ta quen vi s c mt ca bn. Thi quen chnh l{ b quyt v{ h~y b qua vt v cho n khi t c y nh. Hy l{m cho c ta lun thy bn hin din quanh c, lun nghe ting bn ni. H~y l{m cho c thy s xut hin ca bn mi lc. Khi bn ngh rng bn s c nh n cng chnh lc s vng mt ca bn s l{m cho c ta cm thy nui tic. H~y cho c ta th gin nh mt c|nh ng V{o nm 1945, Pron b sa thi c ci to sau khi b khi n v{ b tng giam sau . Nhiu hoang, nh vng t i t| lo ngi danh ting ang ln dn kh cn th}m ma. S din ca ca ng ta v{ khng tin v{o sc mnh hin ca ngi ng yu, ngi m{ hu nh Demophoon ~ to cho c nh hng rt ln i vi ng. l{ Phyllis khng g khc ln u tin trong gn 2 nm ng tht hn chnh l{ s phn s c n v{ tht s xa c|ch Eva. t khi. Chnh s lo l|i nhin ng cm nhn nhng cm gi|c ca anh ta ~ t ch|y con tim c. Penepole b

575

Ngh thut quyn r

mi m tr{n ngp trong ng: ng ~ treo tt c c|c bc nh ca Eva ln tng. Bn ngo{i c nhiu n lc ln nhm u tranh chng li vic ng b bt gi trong khi bn th}n ng li ho{n to{n suy ngh v Eva. C l{ mt th|nh nh}n, mt ngi ph n ca s phn. Pron ~ vit v th cho Eva: Ch c khi xa c|ch ngi mnh yu thng th ta mi nhn ra c tnh cm ca mnh. T khi anh xa em.anh khng th n{o km nn c tr|i tim au kh ca mnh..S c n mnh mng trong anh c lp y bi nhng k nim v em. Lc n{y ng ha s ci c.

li cun bi c|ch vng mt ca Ulysses. Protesilaus nc ngo{i ~ l{m cho Laodamei ho mn. S chia tay ngn ngi l{ c hiu qu hn c mc d thi gian s l{m l{nh mi vt thng. Xa c|ch c th l{m cho tnh yu phai nht v{ s c mt ngi mi thay th. Khi Menelaus i xa, vic Helen ght ng mt mnh ~ l{m dn c n mt c|i ging ng m Nhng cuc u tranh n hi |p ca kh|ch v{o ban cng thng. Sau 8 ng{y, Pron c tr m. C phi bn in t do; ng nhanh chng ci Eva. V{i khng Menelaus? OVID, NGH THUT th|ng sau , ng c bu l{m tng YU DO PETER GREEN DCH thng. L{ ngi ph n u tin, Eva c mt trong c|c bui hp chnh ph trong trang phc v{ nhng trang sc sc s. Ni n s xut C c xem nh l{ mt n din vin hin ca tnh yu. }y l{ trc }y c c mt t |o ln. Sau , nhng g xy ra trong t}m hn. 1. S ngng m. 2. Bn ngh: hn v{ c hn th rt

576

Th ha s hin din ca bn

y kin ca h v c ~ thay i. Eva ~ th hin rt tt tinh thn ca ngi Argentina, s mc mc ca h v{ quan im ca h v h{i kch. Sau khi c tr v v{i tun, h l{m cho c cho|ng ngp bng s ch y ca h. Eva c qu| nhiu thay i trong sut chuyn i Ch}u ]u ca c: lc n{y m|i tc nhum v{ng hoe chuyn th{nh tc bi gin d. Eva mc b comple may trng c v nghim tc hn, thch hp cho ngi tr th{nh v cu tinh ca d}n ngho. Ngay sau , hnh nh ca c c mt khp mi ni. Lc u l{ trn tng, ri n khn tri ging, khn tm trong bnh vin d{nh cho ngi ngho. Hnh ca c c trn |o ca i bng | t nhng ngi ngho nht Argentina c}u lc b do c t{i tr. Gng mt tht ln ca c ang ci bao ph c|c pha ca c|c cao c. T khi bit rng tt c iu ring t v c l{ khng th bit th tt c hnh nh rt t m v c l{m ni bt Eva hn. V{ sau cn bnh ung th ~ cp mt s sng ca c v{o nm 1952 la tui 33

hnh phc v{.3. Hy vng. Bn quan s|t s ho{n ho ca c ta. l{ khi mt ngi ph n t b am m th cht. Thm ch mt ngi ph n bo th nht cng mt hin ln trong mt h v{o lc hy vng. Cm xc qu mnh m v{ am m qu| s}u sc n ni h t phn bi mnh. 4. Tnh yu ny sinh. Yu l{ mun nhn, ng chm v{ cm nhn bng tt c c|c gi|c quan tht gn gi. Mt i tng |ng yu s yu v{ ngc li. 5. S kt tinh bt u. Nu bn chc rng mt ngi ph n yu bn th tht l{ hnh phc cho c ta thy h{ng ng{n s ho{n ho v{ k n s tn sng ca bn bng s tho m~n x|c nh. Cui cng th bn |nh gi| qu| cao

577

Ngh thut quyn r

(cng tui Cha Gi-su mt). C nc thng tic cho c. H{ng triu ngi p x|c cho c. Eva khng cn l{ mt n din vin trn radio, mt ngi v, ngi ph n u tin m{ gi }y c l{ v th|nh Evita. Gii thch: Eva Duarte l{ mt a tr m ci, ln ln trong s ngho kh trn tho|t Buenos Aires tr th{nh mt n din vin v{ ri b bt buc l{m qu| nhiu iu mu sinh v{ ~ tin v{o th gii s}n khu. c m ca c l{ mun tho|t khi tt c g|nh nng trong tng lai ca mnh bi v c l{ mt ngi kh| c nhiu tham vng. Pron ho{n to{n l{ mt nn nh}n. ng t tng tng mnh l{ mt nh{ l~nh o li lc nhng s tht th ng ta nhanh chng tr th{nh mt ng gi{ phng ~ng. ng ta ~ qu| gi{ yu n ni khng th n{o khe mnh hn na. Eva ~ a th ca v{o trong cuc sng ca ng. Ngn t ca c ta th bng by v{ hoa m. Eva v}y quanh Pron bng s quan t}m chm sc n nght th d s cung phng ca c i vi mt ngi mt ngi ni ting th ch l{ mt hnh nh c in. Tuy nhin Eva

v{ xem c ta nh mt vt ri t trn tri xung m{ bn ngh l{ thuc v bn. H~y ngi yu c suy ngh ca ring anh ta trong mt ng{y m v{ }y l{ nhng g s xy ra. Ti nhng kho mui Salzburg, h nm mt c{nh c}y tri l| xung l{ mt trong nhng vic l{m cm k. Hai hoc ba th|ng sau h ko chic l| ln th thy n b mt lp tinh th bao bc lp l|nh. Nh{nh c}y con nh nht, khng ln hn mng ca con chim s c kt th{nh nhng ht kim cng. Nh|nh c}y tht s ban u th khng cn c nhn ra na. Nhng g m{ ti gi l{ s kt tinh l{ mt qu| trnh thuc v t}m hn din ra t mi th v{ xy ra vi nhng chng c mi

578

Th ha s hin din ca bn

vn c gng duy tr nt huyn b ging nh ngi sao in nh m{ mi lc bn xem trn truyn hnh nhng chng bao gi bit

y tng ha Eva mt c|ch in cung. Khi ng qu| quan t}m n c th Eva khng cn l{ n din vin c mt qu| kh h{o nho|ng na. C ~ quyn r to{n th t nc vi cng mt c|ch n{y. B quyt l{ s th hin th ca y kch tnh ca c ta kt hp vi s va chm v khong c|ch tho|i th|c; Sau bn s thy nhng g bn mun bit v c ta. Lc n{y bn s thy mi ngi ngh v Eva nh th n{o.

y tng ha v{ m hoc bn tr phi bit rng bn khng nh nhng g anh ta/c ta ~ ngh. khng phi l{ c}u hi thng gp hay lun c m{ ch l{ mt s tng

i vi s ho{n ho ca ngi yu. Mt ngi {n ng ang yu thy c mi s ho{n ho ngi yu nhng s ch ca anh ta ph thuc v{o y ngh lan man sau mt lc bi v mt ngi s cm thy mt mi v bt c iu g quy tc qu|, thm ch l{ hnh phc ho{n ho. }y l{ nhng g xy ra tip theo kt hp vi s ch . 6. Cm gi|c nghi ng x}m chim.Anh ta s b cho l{ ngi dng dng, lnh lng v{ thm ch l{ gin d nu anh ta xut hin qu| t tin. Ngi yu s bt u khng chc chn vn may m{ anh ta ang mong i v{ nhng th m{ anh ta ly l do hy vng s c mt s kim tra ph bnh. Anh ta c gng b p li bng c|ch

579

Ngh thut quyn r

tng. Tht ra, khi i tng ca bn him khi gp bn th bn khng cho h th g nui dng v{ s quan t}m ca h c t

chuyn sang tm nim vui kh|c nhng li tm thy chng v ngha. Anh ta b cm gi|c s h~i chim ly, nhng tai ha v{ by gi anh ta ho{n to{n tp trung. V y vy, h~y bt u: 7. s tng bn c nu h ~ bit qu| kt tinh th hai ang nhiu v bn, nu h bt u bit bn l{m ng li nhng lp cng nh tt c mi ngi kh|c. Khng kim cng chng t nhng bn cn gi khong c|ch m{ cn rng c y yu ti. c mt iu g cun ht v{ quyn r thuc v bn, l{m bc l s vui v hnh Nhiu lc trong phc trong u ca h. Kh nng m{ m dn n s nghi Eva c c l{ kh nng m{ c ta l{ ng, ngi yu c nhng g trong vn ha ca ngi nhng khi nghi ng Ar |ng s v{ ri anh ta m bo rng: c y yu ti. V{ s kt tinh y tng trong th ca m{ bn bt u th hin sc hp c gng th hin. Tinh thn thng v, dn mi. V{ ri |nh mt s mo him, l~ng mn v{ v}n v}n ng ngc ca s nghi c coi l{ c s thu ht nht v{ nu ng xuyn qua anh ta v{ bn c th thi nh mt lung hi ca anh khng cn sng s h v bn th bn c th thi th ca v{o na. Anh qun th v{ khng kh l{m y t}m tr h bng th thm: Nhng liu c c s m hoc v{ m mng. Ni chung, y c yu mnh khng? bn cn th hin mt iu g , thm

580

Th ha s hin din ca bn

ch nu l{ mt s gian xo hay mt iu g xu xa. Tt c nhm tr|nh l{m hng i s thu hiu ht mi th v{ s tm thng.

B ging x gia s nghi ng v{ nim hnh phc, ngi yu ca anh ta thuyt phc rng c s iu m{ ti cn l{ mt ngi ph l{m cho anh hnh phc n c mt nt g , bt k l{ iu g; m{ anh s khng tm c th rt p, hay rt t t, l{ ngi thy c bt c ni xu xa nht, rt d dm hay n n v{ n{o trn Tr|i t n{y. -STENDHAL, TNH c th l{ nt g . ALFRED DE MUSSET SUZANNE SALE DCH B QUYT QUYN R
YU, DO GILBERT V

Yu mt ngi n{o mt c|ch t nguyn c khuynh hng nghing v s ng ngn. N dn n h{nh ng mt c|ch cc oan. iu n{y c bit bi k x}m chim ca c 2 gii tnh. Khi s y tng ha ch ca mt ngi bn th}n mnh. Nh t|c gi Angela ph n ha hp vi mt Carter nh}n xt, chng ta mun xp ngi {n ng th tht cng v tr vi c|c bn th|nh nh}n hn d d{ng cho anh ta l{ vi mt ngi gi|m mc cao hn m{ chim ly ho{n to{n suy chng ta i xung t . ngh ca c. Mt s dao y tng ha m rng ng n gin gia nhit tnh v{ th , hin Mi chng ta u c mt s nhn thc v bn th}n mnh tt hn thc t: chng ta ngh mnh rng lng hn, khng ch k, tht th{, tt bng, thng minh hay p hn nhng g chng ta tht s c. Th{nh tht vi bn th}n mnh v nhc

581

Ngh thut quyn r

gii hn l~ng mn ca chng ta bi v khi yu, hay b thu ht bi ngi kh|c, chng ta s thy s phn nh ca chnh bn th}n mnh. Vic chn la ca chng ta nhm tr nn gn b vi mt ngi kh|c bc l mt iu g quan trng v{ ni v chng ta. Chng ta ph nhn chnh bn th}n chng ta khi yu mt ai tm thng, nht nho bi v iu phn |nh xu xa v chng ta. Hn na, chng ta thng mun yu mt ai ging chng ta v mt phng din n{o , Ngi khng ho{n thin hoc thm ch t hn bnh thng v{ ri s c mt iu g khng ho{n thin hoc bnh thng i vi chng ta. Ni chung, ngi chng ta yu cn c |nh gi| cao v{ ly tng ha, t nht l{ v mc ch lng t trng ca chnh chng ta. Bn , trong th gii y khc khe v{ y tht vng th tht hnh phc khi m tng v ngi chng ta yu.

din v{ vng mt l{ tt c nhng g c yu cu. S nhp nh{ng ca k thut n{y th hin s ch ca ngi ph n ging nh ng c hi nc v{ kt thc bng c|ch trt c ta ra khi phn cn li ca th gii. Ngi ta ~ t n tt l{m sao: li cun c|c gi|c quan ca mt ngi n{o . Tht vy, mt ngi b thu ht bi mt i tng n{o . Hu ht c|c chuyn tnh u b gim nh i vi vai tr m|y mc ca ngi yu v{ s ch ca ngi kia. iu duy nht c th cu ly ngi tnh l{ c mt c shock mnh t|c ng t iu n{y l{m cho cng vic ca bn ngo{i, mt bin mt ngi quyn r tr nn d d{ng. ph|p bt buc cho anh Nhiu ngi khao kh|t c cho c hi ta. Nhiu ngi ngh ngh v bn. ng l{m hng c hi rng s vng mt v{ xa him hoi n{y bng c|ch qu| l}u c|ch c th l{ liu thuc hay i vi nhng

582

Th ha s hin din ca bn

hoc tr nn qu| th}n quen hoc tm thng n ni m{ i tng ca bn bit chnh x|c bn l{ ngi nh th n{o. Bn khng cn phi l{ mt v thn hay mu ngi ho{n ho bi v iu rt nh{m ch|n. Bn c th l{ ngi hung d, bng bnh, hay thm ch thiu t nh v{ iu n{y ty thuc v{o s thch ca nn nh}n bn. ng bao gi nguyn con ngi ca bn hay qua gii hn. Trong th ca (kh|c vi thc t), mi th u c th.. Ngay sau khi chng ta b mt ngi n{o quyn r t

y tng hn. Nh{ vit tiu thuyt Stendhal, trong t|c phm Khi Yu ~ gi hin tng n{y l{ s kt tinh v{ ng k cu chuyn v c|ch thc Salzburg, \o, h thng nm mt c{nh c}y khng c l| xung nhng h mui s}u b b i JOS ORTEGA Y v{o gia ma ng. Khi c{nh c}y b rt GASSET, KHI YU: NHNG xung trong nhiu th|ng sau th n
KHA CNH CA MT T[I

ngi ang yu. Qua kho s|t cho thy rng }y l{ nhng bin ph|p nhm g}y s ch i vi ngi yu. Khong c|ch t ngi yu du mong mun s ch ca chng ta hng v anh y. Nhng chuyn i xa bt chng ta phi vt qua chnh bn th}n mnh v{ gii quyt h{ng trm vn nh bng c|ch buc chng ta ri b s b tr quen thuc v{ bt buc h{ng trm nhng vn khng mong i n vi chng ta, thnh cng trong vic ni c tr ca mt ngi in v{ m ng cho s nhn thc b m o ca anh ta thng qua lung kh trong l{nh v{ li v{o thng thng.

583

Ngh thut quyn r

s b bao ph bng tnh th lp l|nh. l{ nhng g s xy ra i vi ngi yu trong t}m tr ca bn. Theo Stendhal th s c nhiu s kt tinh. S kt tinh th nht x ra khi ln u tin chng ta gp ngi . Ln th hai v{ nhng ln quan trng hn s xy ra sau. Khi c mt v{i rung ng, bn c mong mun i vi ngi kh|c nhng h th lng tr|nh bn v{ bn s khng chc rng h thuc v bn. Mt t nghi ng n{y th rt |ng ni. N khin tr tng tng ca bn tng ln gp i v{ iu n{y l{m khc s}u qu| trnh y thi v. V{o th k XVII, ngi chi bi ni ting Duc de Lauzun ~ thc hin mt trong c|c c|ch quyn r ngon mc nht trong lch s - l{ Grande Mademoiselle, anh em h vi vua Louis XIV v{ l{ ngi ph n gi{u c v{ c quyn th nht Ph|p. ng ~ kch thch s tng tng tng ca c ta qua nhiu ln gp g cung in,

N C DO TOBY TALBOT DCH

S th}n mt qu| mc c th hy hoi s kt tinh. Mt c g|i duyn d|ng mi s|u tui tr nn thch mt ch{ng trai cng tui vi c, thng i ngang qua di ca s nh{ c mi khi ho{ng hn. M c g|i mi anh ta li vi h mt tun min qu. Ti tha nhn l{ mt c|ch thc liu lnh nhng c g|i n{y c khuynh hng nghing v s l~ng mn v{ ch{ng trai tr n{y nh mt vt v tri; ch trong ba ng{y th c ta cm thy xem thng anh ta.

cho c ta tho|ng qua t{i d dm, s t|o bo v{ cung c|ch lnh lng ca ng. C bt u ngh v ng khi c n. Sau , c bt u c nhiu ln gp g ng hn cung in v{ h cng c ni chuyn vi nhau mt t v{ cng i do vi nhau. Khi nhng ln gp g n{y qua i, nhng g cn ng li trong c ta l{ mt nghi ng: Anh ta c

584

Th ha s hin din ca bn

thch mnh khng nh? iu n{y thi thc c mun gp ng hn nhm l{m du i nhng nghi ng ca c. C bt u l tng ha ng so vi thc t thng thng i vi mt v cng tc l{ mt ngi v li c chp. H~y nh rng: Nu bn c mt th g qu| d d{ng th bn khng |ng c n. Tht kh tr nn th v i vi mt ngi n{o m{ c c mt c|ch d d{ng. Nu, sau s quan t}m u tin bn bit r rng bn khng th cho l{ chuyn hin nhin. Nu bn c ni nghi ng, i tng ca bn s tng tng rng c mt iu g c bit, cao thng v{ khng th t c v pha bn. Hnh nh ca bn s c kt tinh ha trong tr nh ca ngi kh|c.

rng bn c mt nt g kh|c bit l{m cho h lin tng n bn bng mt iu g ln lao v{ nn th. C ~ l{m cho Casear hng v c cng vi nhiu v vua v{ ho{ng hu li lc trong qu| kh ca Ai Cp. i vi Antony, c y to ra s li cun m{ chnh c ~ gim dn so vi Aphrodite. Nhng ngi {n ng n{y tr nn sung sng khng ch v c c mt ngi ph n kin quyt m{ cn v c c mt n thn. Ng{y nay nhng lin tng nh th rt kh th hin nhng ngi ta vn cm th}y sung sng t vic lin tng n ngi kh|c bng mt v{i c im tng tng lc thi th u. John F. Kennedy t xem mnh nh mt ngi h{o hoa - cao sang, can m v{ m hoc. Pablo Picasso khng ch l{ mt ha s ting tm yu thch nhiu c g|i tr m{ cn l{ mt Nh}n Ng trong thn thoi Hy Lp hay ngi

585

Ngh thut quyn r

la o qu| quyn r i vi ph n. Nhng lin tng n{y khng nn thc hin qu| sm. Chng ch c hiu lc khi i tng ca bn bt u b bn quyn r v{ d b xao ng trc nhng li ngh. Mt ngi {n ng gp Cleopatra s thy s lin tng ca Approdite rt bun ci. Nhng mt ngi khi ang yu th sn s{ng tin v{o bt c iu g. B quyt n{y nhm lin tng hnh nh ca bn c mt iu g khng c thc thng qua trang phc bn mc, iu bn ni v{ nhng ni bn n. Trong tiu thuyt ca Marcel Proust: Nh V Qu| Kh, nh}n vt Swann thy anh ta dn dn b quyn r bi mt ngi ph n khng tht s l{ ngi anh y mun. Anh ta l{ ngi nhy cm v{ yu nt p t}m hn trong cuc sng. C ta thuc v mt tng lp thp hn, thiu t nh v{ thm ch khim nh~. Nhng g ca tng c ta trong u anh l{ nhng gi}y pht ngt ng{o h ~ c vi nhau v{ ri t anh li lin tng v c. Mt trong c|c iu n{y l{ bui ha nhc trong bui ha nhc m{ h ~ tham d v{ anh ~ say sa vi iu nhc ca bn x n|t (bn nhc son cho nhc c piano). Bt c lc n{o ngh v c, anh ta cng iu nh v tnh tit nhc n{y. Nhng mn qu{ nh m{ c ~ tng anh, nhng vt m{ c ~ cm v{ tt c iu n{y bt u tha nhn cuc sng ca ring h. Bt k k nim ni bt n{o c tnh cht nhy cm hay thuc v tinh thn u tn ti trong u ca h l}u hn so vi bnh thng. Bn cn tm c|ch chia s nhng gi}y pht nh th vi i tng ca bn mt bui ha nhc, mt v kch, mt cuc thi tr tu bt k l{ din ra }u h lin tng mt iu g lin quan n bn. Nhng gi}y phc ngt ng{o c nhau c s thu ht rt ln. Tng t, bt k vt g cng thm m s cng hng y thi v v{ lin tng tnh cm nh c ni n trong chng cui cng. Nhng mn qu{ bn tng cng nhng vt kh|c cng thm

586

Th ha s hin din ca bn

m s c mt ca bn. Nu h lin tng v k nim vui v th quan im ca h mun ghi nh bn trong t}m tr h v{ thc gic qu| trnh thi v ha. Mc d ngi ta ni rng c{ng xa c{ng nh nhng mt s thiu vng qua sm s t ra khng c hiu lc g i vi tin trnh kt tinh. Ging nh Eva Pron, bn cn bao quanh i tng ca bn bng s quan t}m chm sc m{ trong nhng giy pht |ng nh n{y thi khi c n th t}m tr ca h quay cung vi |nh h{o quang. C phi tt c nhng g bn l{m u khin i tng ca bn ngh v bn khng? Nhng l| th, qu{ lu nim, qu{ tng, nhng cuc gp g bt ng, tt c iu n{y l{m cho bn xut hin khp mi ni. Mi th u l{m h ngh n bn. Sau cng, nu i tng ca bn ngh rng bn |ng c |nh gi| cao th s c nhiu th cn c tn trng bng c|ch l{m cho h cng cm thy c |nh gi| cao. T|c gi ngi Ph|p Chateaubriand c th l{m cho mt ngi ph n cm thy c ta n yn r v{ l{ mt nh{ l~nh o t{i tnh, Benjamin Disraeli s so s|nh b{ vi nhng nhn y tng ha mc tiu ca bn bng c|ch n{y, bn s khin h ly tng ha ngc tr li bn bi v bn cn c |nh gi| cao mt c|ch cng bng v{ nhn nhn tt c nhng iu tt p ca h. Dn dn h cng s nghin vi cm gi|c c tn trng m{ chnh bn ~ mang li cho h.

587

Ngh thut quyn r

BIU TNG nh Ho Quang. Dn dn, khi i tng ca bn c n, c ta hoc anh ta bt u tng tng mt loi |nh s|ng m nht quanh u bn c hnh th{nh bng tt c nhng nim hnh phc m{ bn ~ to ra, |nh s|ng rc r v s c mt ca bn, tnh c|ch tt p ca bn. \nh h{o quang s t|ch bit bn ra khi nhng ngi kh|c. ng l{m cho n bin mt khi bn tr nn qu| qun thuc v{ bnh thng. IM YU Dng nh bin ph|p hi tng nhm th hin tt c v con ngi ca bn mt c|ch ho{n to{n ch}n tht v ti li v{ c nhng c tnh tt ca bn. S ch}n th{nh n{y l{ mt c tnh tt m{ Lord Byon c c ng gn nh lo lng khng th tit l tt c tnh c|ch xu xa, |ng ght ca ng v{ thm ch nhiu hn na trong cuc i mnh k cho mi ngi nghe nhiu chuyn lon lu}n vi em h ca ng. Mi quan h nguy him n{y l{ s quyn r kh|c bit. i tng s ca ngi s xu xa ca bn v{ s ch}n th{nh ca bn i vi h. H s bt u xem xt nhiu hn nhng g c sn. Ni c|ch kh|c, qu| trnh ly tng ha l{ khng th tr|nh khi. iu duy nht khng th c ly tng ha l{ s tm thng v{ khng c g l{ quyn r . Khng c c|ch n{o mang tnh kh khi to ra s quyn r m{ khng cn to ra s m hoc v{ ca ngi.

588

13 T RA YU T BNG S MONG MANH C CH

Qu| nhiu h{nh ng v phn bn c th g}y nghi ng. C|ch tt nht che du vt l{ l{m ngi kh|c cm thy cao hn v{ mnh hn. Nu t ra yu t, mong manh, d b ngi kh|c m hoc v{ khng th t ch, nhng h{nh ng ca bn trng s t nhin, t tnh to|n hn. Yu t v th cht nc mt, rt r, xanh xao s gip to hiu ng tt. c tin cy hn na, bn phi t ra tht th{: t ra tht th{ bng c|ch nhn ti v mnh khng cn phi l{ tht. Trung thc cn quan trng hn tt tnh. iu khin nn nh}n, sau chuyn s cm thng ca h th{nh tnh yu. NGH THUT LM NN NHN Th|ng t|m oi lc l{ v{o nhng nm 1770 khi Prdente de Tourvel n thm l}u {i ca ngi bn c ca c l{ Madame de Rosemande. chng li nh{, c mong mun tn hng nhng gi}y pht yn bnh v{ tnh lng ca cuc sng min qu t nhiu ch c ring c. Tuy nhin, c yu thch nhng iu bnh d v{ ngay khi cuc sng hng ng{y cung in th hin s thoi m|i i th|nh l mi ng{y, i do qu, l{m t thin nhng ngi l{ng l}n cn v{ bui ti th |nh bc. Khi ch|u trai ca Madame de Rosemonde n thm, Nhng ngi yu t c s nh hng mnh m i vi chng ta. Ti c th l{m m{ khng cn n nhng ngi mnh m dt kho|t. Bn cht ca ti l{ ngi yu ui v{ khng dt kho|t, v{ mt ngi ph n m{ t ni, khng ha ng v{ theo ui c mun ca mt ngi {n ng thm ch i vi cho php chnh c ta b s dng th c

589

Ngh thut quyn r

Prsidente cm thy khng thoi m|i nhng c vn t m mun bit. Ch|u trai ca Madame de Rosemonde l Vicomte de Valmont l ngi phng ~ng kht ting nht Paris. Anh rt p trai nhng vn khng l{ nhng g c mong i: Valmont dng nh bun b v b ch{ p v{ l{ ngi xa l nht v{ anh cng t quan t}m n c. Prsidente khng kiu k. C n mc n gin, khng quan t}m n thi trang v{ rt yu chng ca minh. Tuy nhin, c tr, p v{ thng thu ht i vi nam gii. Trong suy ngh ca mnh, c cng c cht xao ng v{ anh th cn y n c. V{ ri, v{o mt ng{y Th|nh L, c bt gp |nh mt lic nhn ca Valmont trong lc cu nguyn. V{ c ngh rng anh ta ang tm kim s ng cm trong t}m hn. Sau khi c tin n rng Valmont ang cung l}u {i, Prsidente nhn c mt l| th t mt ngi bn cnh b|o c i ph vi ngi {n ng nguy him n{y. Tuy nhin, c ngh chnh c l{ ngi ph n cui cng trn th gian n{y c th g}y tn thng cho anh.

nhiu hp dn hn. Ngi {n ng c th nn c ta th{nh nhng hnh dng m{ anh mun v{ tr th{nh ngi yu thch c ta hn tt c mi lc.
MURASAKI SHIIKIBU C]U CHUYN V GENJI DO EDWARD G. SEIDENSTICKER DCH

Hera, con g|i ca Cronus v{ Rhea ~ c sinh ra trn o Samos hoc nh mt s ngi ni l{ Argos v{ c nui ln ln Arcadia bi Temenus, con trai ca Pelagus. Seaons l{ y t| ca c. Sau khi trc xut cha ca h l{ Cronus i th ngi anh trai sinh i ca Hera ~ tm thy c ti Cnossus Crete hay mt s ngi ni l{ Mount Thormax (ng{y nay gi l{ Ni Cuckoo)

590

T ra yu t bng s mong manh c ch

Ngo{i ra, Valmont dng nh cng ang n nn ti li ~ qua ca anh. C th c s hng anh theo c|ch n{y. l{ chin thng tuyt vi l{m sao i vi v thn. V{ v th, Prsidente ch y n vic i li ca Valmont, c gng hiu nhng g anh ta ang ngh. Chng hn, tht l{ l khi Valmont thng ri khi nh{ v{o bui chiu i sn v{ anh khng bao gi quay li bt c th vui n{o. V{o mt ng{y n, c nh ngi hu ca mnh theo di anh ta v{ Prsidente tht ngc nhin v{ vui sng khi bit rng Valmont khng phi i sn bn m{ anh n mt ngi l{ng l}n cn ph|t tin cho nhng gia nh ngho b ui ra khi nh{ ca h. Phi, c ~ ngh ng. T}m hn say m ca anh ta ~ chuyn t nhc dc sang c nhng c tnh tt. iu l{m cho c tht vui sng! Ti hm , ln u tin ch c mi Valmont v{ Prsidente th Valmont t nhin th nhn rng anh ho{n to{n ~ yu Prsidente v{ anh yu c bng mt tnh yu m{ anh cha bao gi c c trc }y. Lng tt ca c, sc p ca c v{ c c|ch i x t t ca

Argolis, ni m{ ln u tin anh t|n tnh c khng thnh cng. C cm thy tic cho anh ch khi anh ta ci trang th{nh mt ch{ng ngc b ko l i v{ c du dng si m cho anh trong lng ngc. Khi anh hi phc li v{ ~ cp i i con g|i ca c c xu h v{ chp nhn ly anh.
ROBERT GRAVES, THN THOI HY LP

Trong mt c|ch quyn r, mt ngi ~ thu ht ngi kh|c bng s yu t v{ cng chnh l s yu t ca ngi cn li. Mt s yu t ~ c tnh to{n, mt s yu t khng toan tnh; Mt ngi th|ch thc ngi cn li nhn ly. Quyn r l{ th hin s yu t. Quyn r

591

Ngh thut quyn r

c ~ chinh phc tr|i tim anh. S rng lng ca anh i vi d}n ngho chiu hm l{ v c v{ c th do c thi thc v{ thm ch c iu g d di hn na c lin quan n c. V{ anh s chng bao gi th nhn iu n{y nhng khi thy mnh c n trc c th anh ~ khng th n{o kim ch c cm xc ca mnh. Valmont ~ qu xung v{ xin c h~y gip anh v{ h~y ch dn cho anh trong ni kh n{y. Prsidente mt ht cnh gi|c v{ bt u khc. Qu| bi ri, c ~ chy ra khi phng v{ v{i ng{y sau c gi vi b bnh. C khng bit c|ch tr li nhng l| th ca Valmont gi n v{ xin c tha th cho anh. Anh khen ngi gng mt p v{ t}m hn cao thng ca c v{ ni rng chnh c ~ l{m anh suy ngh li cuc i mnh. Nhng l| th y tnh cm n{y l{m cho Prsidente cm thy phin v{ Tourvel t h{o v s bnh tnh v{ thn trng ca c. C bit v{ khng nh rng Valmont s ri khi l}u {i v{ c ~ vit cho anh mt l| th nh vy. V{ khi anh ni vi Madame de Rosemonde rng anh s ra i, Prsidente cm thy c mt s dn vt

cng chnh l{ |p li s yu t. Chng ta quyn r bng s yu t ca chng ta ch khng bao gi bng s mnh m. Trong s quyn r, chng ta th hin s yu t v{ }y l{ nhng g to cho s quyn r sc mnh ring ca n. Chng ta quyn r bng c|i cht ca chng ta, s yu t ca chng ta v{ bng s thiu thn hay xut hin trong u ca chng ta. B quyt bit c|ch th hin s mt m|t

y ngha. Mt nh{ ph}n t}m hc ch chng ta th hin s yu t v{ th ng ca mnh nhng trong hu ht c|c kha cnh tn gi|o bin chng th{nh mt hnh thc chi b v{ chp nhn nhm thc

592

T ra yu t bng s mong manh c ch

v ti li: ngi ch v{ c ca anh s nh anh v{ c trng anh cng c v xanh xao. Anh ta ho{n to{n rt au kh.

y mt c tnh tt. Ngc li, quyn r s chin thng s yu ui, By gi nhiu l| th t Valmont l{m th{nh mt tr chi bt u c gi n v{ Tourvel cm i vi n v{ bng chnh thy hi tic anh ra i. Anh l i yu nhng vai tr ca n. JEAN BAUDRILLARD, cu ca c l{ khng cp n chuyn S QUYN R DO CA S tnh cm. Tht vy, anh ~ th yu c BRIAN DCH mi mi. Anh tr|ch c lnh lng v{ v tnh i vi anh. Anh gii thch rng con ng ti li trong cuc i anh l{ khng phi li do anh. Anh khng c nh hng v{ ho{n to{n b lc li. Khng c s gip ca c th anh s chng bao gi tr li th gii n{y. Anh ni: Xin em ng v t}m n th. Chnh em l{ ngi ~ quyn r anh. kin n{y c Anh l{ n l, l{ nn nh}n ca s duyn d|ng v{ t t ca em v em mnh m, lin quan vi nhau) v{ khng c cm gi|c ging anh v{ em l{m cho anh ta t cnh khng s bt c iu g c. Tht vy, gi|c i vi bn. C}u tc Prsidente de Tourvel thy tic cho ng gii thch nhiu v Valmont anh qu| yu t v{ khng th qu~ng c|o trn TV. Nu kim so|t c cm xc ca mnh. L{m chng ta cho rng con khng ngc c|ch n{o c c th gip anh }y? V{ ti ngi sao c li suy ngh v anh ng{y c{ng nghch th h cn c nhiu nh th? C ~ c chng v{ l{ phn ng i vi qu~ng ngi ph n hnh phc. Khng c c|o TV bng cm gi|c nghi ng cho php h

593

Ngh thut quyn r

na, c cn kt thc mi quan h phin phc n{y. C vit: Khng cp n chuyn tnh cm na, nu khng c s khng hi }m. Nhng l| th ca anh thi khng n na v{ c cm thy khu}y kha v cui cng mi th cng yn bnh. Tuy nhin, v{o mt bui ti khi c ang ngi b{n n th t nhin nghe ting ca Valmont t ph sau ang n nh Madame de Rosemond. Trong giy pht vi v~, anh ni anh ~ quyt nh tr li gh thm. Tourvel cm thy lnh ngi v{ nt mt ca c tr nn bng. Anh n gn v{ ngi xung cnh c. Valmont nhn c nhng c li quay sang ch kh|c ri ni li xin li c v{ i ln phng c. Tuy vy, c ho{n to{n khng th tr|nh mt anh trong v{i ng{y sau v{ c cm thy anh xanh xao hn bao gi ht. Anh vn t ra lch s v{ mt ng{y tri qua c khng gp anh nhng s vng mt ngn ngi n{y li c kt qu ngc li. C nhn bit iu g xy ra. Tourvel cm thy nh Valmont v{ c cng mun gp anh. Mt ngi c c tnh nh}n t, tt bng li ho{n to{n c th yu mt ngi phng ~ng c

tin rng h ang b kim so|t. Khi o nh v s mong mun vn cn th h khng phi s i

y thc. Hu ht c|c nam qu~ng c|o s nhn nh rng qua nhiu nm nhng qu~ng c|o dng nh l{ t nht ~ c cng nhn l{ nhng qu~ng c|o tt nht. Mt chng trnh qu~ng c|o hiu qu c thit k nhm nhm mc ch xc phm n kh nng nhn thc ca ngi xem, do thu hiu

594

T ra yu t bng s mong manh c ch

chp. Gh tm chnh mnh v{ nhng g c s bin h ca n. c ~ xy ra. Tourvel ri cung in WILSON BRYAN KEY, S QUYN R V MT TIM v{o lc na m m{ khng ni vi bt THC k ai v{ i thng v Paris, ni c nh tm c|ch chuc li ti li ca mnh S dng s rt r Gii thch: Nh}n vt Valmont l{ mt ngh thut, trong tiu thuyt bng th ca Choderlos de Laclos c tn l{ Mi nhng mt ngi c th Quan H Nguy Him c da trn l{m iu thng nhiu ngi c i sng try lc tht xuyn. Ti ~ thng s Ph|p v{o th k XVIII. Mi iu dng s rt r la Valmont l{m u c tnh to|n li ch mt c g|i nh. Thng ca n. Nhiu h{nh ng m h ~ l{m thng, c|c c g|i tr cho Tourvel t}m n anh, v{ vic hay ni nhng li kh l{m t thin trong l{ng (anh bit anh b nghe v nhng ngi theo di), vic tr li thm l}u {i, s {n ng rt r nhng xanh xao trn gng mt anh (Valmont tht ra h thch nhng ang yu mt c g|i l}u {i v{ s say ngi n{y. Rt r mt t sa sut m ca h ~ l{m cho anh l{m tn ln tnh t cao xem thng). Ni bt nht trong tt c ca c g|i tr, l{m cho l{ v tr ca anh nh mt ngi yu t, c ta cm thy nghi ng. b ngi k|hc quyn r v{ l{ nn nh}n. l{ bn tnh nghim L{m sao Prsidente c th tng tng tc ca c ta. Khi h c rng anh ta ang iu khin c mun ng, v{ ri mt trong khi mi th cho thy rng anh lc no h tin rng ang b cho|ng ngp bi v p ca c bn khng cn rt r bt k l{ v ngoi hnh hay v t}m hn? na, bn chng t cho Valmont khng th n{o l{ ngi nhn h thy rng bn ho{n to{n kh|c trc l{

595

Ngh thut quyn r

trong khi anh ta lp li s th nhn s tht v chnh anh ta: anh tha nhn rng vic l{m t thin ca anh ta nghi ng l{ b kch thch. Valmont gii thch ti sao anh ~ i lc li, anh ~ Tourvel i v{o cm xc ca anh. (Tt nhin tt c s th{nh tht u c tnh to|n). Tht ra, anh ging nh n gii hay t nht nh ngi ph n thi by gi - d cm ng, khng th kim so|t c mnh, d xc ng v{ khng c lp trng. Cn Tourvel th lnh lng v{ v t}m nh nam gii. Trong vai tr l{ nn nh}n ca Tourvel, Valmont khng th ch che y s iu khin ca anh m{ cn kch thch s nui tic v{ quan t}m. ng vai nn nh}n, anh c th khuy ng nhng cm xc c to ra nh mt a tr b bnh hay nh mt ng vt b thng. V{ nhng cm xc n{y d d{ng chuyn sang tnh yu nh khi Prsidente ph|t hin ra s mt bnh tnh ca c.

bn ~ c th t lc c. Tnh rt r l{m mt ngi {n ng mt i nt nam tnh ca anh ta v{ v vy }y l{ c|ch hay trung ha mi quan h gii tnh.
SOREN KIERKEGAARG, NHT K CA NGI QUYN R DO HOWARD V. HONG V EDNA H. HONG DCH

Tuy nhin, c mt hnh thc kh|c th hin lng nh}n t thng i vi vic l{m hng v nhng t nh}n ngho b bt giam trong ngc ti v{ b ly mt i nim vui i vi ph n. V ca nhng cai ngc v{ nhng ngi ph n chm sc h hoc Quyn r l{ c|ch l{m gim i s nhng b{ ch nh{ c t nghi ng v{ phn i. Bin ph|p kho nh}n chin tranh trong lo nht thc hin iu n{y l{ l{m nh{ ca h cm thy cho ngi kh|c cm thy mnh m hn thng tic v{ chia s trong kim so|t mi iu. Nghi ng s nh}n t v{ lng thng xt i vi

596

T ra yu t bng s mong manh c ch

thng biu l s khng tin tng: nu i tng ca bn cm thy ni tri v{ khng tin tng v{o s c mt ca bn th h gn nh nghi ng ng c ca bn. Bn qua yu ui, d xc ng v{ ph thuc v{o nhiu iu. H~y s dng bin ph|p n{y v{ s bit hiu qu ca n. H~y th hin cm xc ca bn v{ xem chng nh hng s}u sc n bn nh th n{o. H~y l{m cho nhiu ngi cm thy sc mnh m{ h c c i vi bn th bn ang tn vinh h. S ch}n th{nh quan trng hn c c tnh tt. V{ mt c ch ch}n th{nh s l{m m i nhiu h{nh ng di gian. To n tng v s yu ui th cht, tinh thn, xc cm. Sc mnh v{ lng tin c th l{ |ng s. H~y l{m cho s yu ui ca bn tr th{nh nim an i v{ ng vai l{ nn nh}n trc sc mnh ca h i vi bn, i vi ho{n cnh, i vi cuc sng ni chung. }y l{ c|ch tt nht che y con ng ca bn.

hV vy, v ca nhng cai ngc n{y, nhng b{ ch qu tc v nhng ngi kh|c na, mc d nhng ngi b bt giam v{ khng hnh phc nhng h cm thy khng ngng cn rt lng t}m cho nhng g m{ h ~ l{m trc }y. x|c nhn nhng g ti ni, ti s a dn chng c}u chuyn v thuyn trng Beaulieu, Captain ca Kings Galleys, ca ngi m{ ti ~ ni trc k li cho ti. ng ta phc v cho cp b trn ca Ph|p, mt th{nh vin ca vin Lorraine, ngi c nhiu gn b vi ng. Bn bit khng, mt ngi {n Mt ln n nhn nhim ng s khng |ng.nu anh ta khng v bo tr ti Malta trong mt con t{u nh. bit khc ng lc. Anh ta c a n LYNDON BAINES JOHNSON bng t{u chin Sicillian v{ nhng t nh}n c

597

Ngh thut quyn r

B QUYT QUYN R Tt c chng ta u c s yu ui, d b tn thng,.trong i sng tinh thn. C th chng ta ngi ngng v{ qu| nhy cm hay cn s ch y bt k l{ s yu ui ra sao i na th thnh thong chng ta vn khng th kim so|t c. Chng ta c th c gng b p hay che giu n i nhng thng thng l{ mt s sai lm: chng ta cm thy c iu g khng x|c thc hoc khng t nhin. H~y nh rng: nhng g l{ t nhin i vi tnh c|ch ca bn ~ c sc quyn r. S nghi ng ca mt ngi, nhng g h khng th kim so|t c thng l{ nhng g quyn r nht thuc v h. Ngi khng th hin s yu ui thng kch thch s mong mun, s h~i v{ gin d - chng ta ph| v chng i ch nhm l{m gim bt i iu n{y. ng u tranh chng li nhng im yu ca bn hay c gng dp b chng i m{ h~y t chng ng phm vi. H~y hc c|ch chuyn chng th{nh sc mnh. C|ch n{y kh| kho lo: Nu bn c m chm trong s yu ui, liu lnh ca mnh th bn c xem

mang n Caste--mare Palermo, ni anh ta b bt gi trong mt nh{ t cht hp, ti tm, bn thu v{ b i x t{n t trong thi gian 3 th|ng. Tnh c, thng c ca L}u {i , mt ngi T}y Ban Nha c hai c con g|i xinh p ang ph{n nn v than khc xin cha ca h n thm anh th hin s tn knh v{ i vi iu n{y th cha ca h sn s{ng cho php. Khi thy thuyn trng l{ mt ngi b{n lnh, thanh lch v{ ready-tongued v anh ~ chinh phc h bng phng din n{y ngay t c|i nhn u tin n ni h xin php cha mnh cho anh ri khi nh{ t d bn v{ chuyn n mt phng kh|c v{ s c i x tt hn. Khng nhng th, h cn c php t do

598

T ra yu t bng s mong manh c ch

nh l{ ngi ang i tm s cm thng hoc thm ch l{ d xc ng. Khng, nhng g hiu qu nht l{ cho php nhiu ngi c c|i nhn v tnh v{o mt mm mng, yu ui trong tnh c|ch ca bn v{ thng thng ch sau khi h ~ bit mt t v bn. C|i nhn s nh}n tnh ha con ngi bn, l{m gim i s nghi ng ca h i vi bn v{ m ng cho s gn b s}u sc hn. H~y mnh m nh bnh thng v{ trong lc kim so|t v{ i khi bn n qua i. H~y a n v{o trong s yu ui ca bn v{ l{m cho h thy iu ny. Bng c|ch n{y, Valmont ~ s dng im yu ca mnh. Anh ta ~ khng cn ng}y th na nhng n vn cn tn ti bn trong v{ anh cm thy tic cho iu . Valmont yu ui vi mt ai tht s ng}y th. S quyn r ca anh i vi Prsidente th{nh cng l{ do khng phi ho{n to{n l{ s ng kch. Vn c im yu tht s trong l{m anh i khi c th khc. Anh Prsidente thy kha cnh n{y ca anh v{o thi im then cht nhm l{m cho c ta khng nghi ng. Nh

n thm anh mi ng{y v{ tr chuyn vi anh . V{ iu n{y ~ tin trin tt p n ni c hai c g|i u ~ yu anh mc d anh khng phi l{ ngi p trai trong khi hai c gi| u xinh p. V{ v th, khng cn suy ngh n vic t khc nghit hay thm ch cht i v{ do khao kh|t c hi n{y nn anh ~ t cho php mnh vui v vi c 2 c g|i bng c s quyt t}m v{ ham mun. V{ nhng nim vui v n{y vn tip tc m{ khng c bt k tai ting n{o. V th anh ta qua may mn trong cuc chinh phc sut thi gian khong 8 th|ng. Khng c bt k tai ting n{o xy ra trong sut thi gian , s bt tin, iu bt ng hay ph|t hin n{o . Tht vy, c hai ch em

599

Ngh thut quyn r

Valmont, bn c th va ng kch va th{nh tht cung mt lc. Gi s rng bn tht s ngai ngng v{o lc n{o th hy l{m cho vic ngi ngng ca bn ng{y c{ng nhiu hn na. iu n{y d d{ng cho bn b sung v{o tnh c|ch m{ bn sn c. Sau khi Lord Byron b{i th ch yu u tay ca anh v{o nm 1812 th anh tr nn sm c mt s nhanh nhn. ng sau mt t|c gi t{i ba, anh cng rt p trai, thm ch d mn v{ anh cng qua suy ngm v{ b n nh nhng nh}n vt anh vit v. Women went wild over Lord Byron. Anh ta kht ting l{ hay nhn trm, hi cui u v{ lic ln nhn mt ngi ph n l{m cho c ta bi ri. Tuy vy, Byr y n nhng c ch lng tng ca anh, trang phc khng va vn vi anh, c ch ngi ngng l thng v{ s ngp ngng |ng ch y. Ngi {n ng kht ting m{ coi thng tt c c|c cuc i thoi v{ qu| nguy him n{y th tht s yu ui v{ d b tn thng. Trong b{i th ca Byron c tn l{

h qu| hiu nhau nn h sn s{ng gip ln nhau, thay phin lm lnh gc cho nhau v khng bao gi c iu xu xy ra. V{ anh ta ni vi ti nh mt ngi bn th}n thit ca ti rng anh cha bao gi c c nhng ng{y t do tuyt vi th gin, hoc cm thy khao kh|t hn trong nh{ t c ni. V{ }y tht s l{ nh{ giam tt i vi anh mc d ngi ta ni rng khng c tri giam n{o l{ tt c. V{ thi gian hnh phc n{y tip tc trong khong thi gian 8 th|ng khi c lnh ngng bn gia Quc v{ Henri II, mt v vua Ph|p. V th, tt c t nh}n ri khi tri giam v{ trn tho|t. Anh ta ni vi ti rng anh cha bao gi au lng hn l{ phi b tri giam ny v

600

T ra yu t bng s mong manh c ch

Don Juan, nh}n vt anh hng t l{ ngi quyn r ph n hn so vi nam gii thng b h theo ui. B{i th l{ mt t truyn: ph n m{ chm sc ngi {n ng yu ui n{y th dng nh t kim so|t c cm xc ca anh ta. Hn mt th k sau , John F. Kennedy, khi cn nh tr nn b m nh bi Byron, ngi {n ng m{ Kennedy hu nh mun tranh ua.

cm thy ly l{m tic phi ri xa hai c g|i xinh p n{y, nhng ngi m{ anh yu thng v{ cm thy tic nui khi chia tay.
SEIGNEUR DE BRANTME, CUC SNG CA NHNG C G\I XINH P DO A. R. ALLON DCH

Kennedy c gng mn c|i nhn trm ca Byron. Kennedy l{ mt ngi yu ui khi cn tr v{ hay c vn v sc khe. Kennedy cng kh| d mn v{ nhiu bn b li nhn thy c nt g n tnh trong ng. im yu ca Kennedy bao gm c th cht v{ tinh thn bi v ng rt d b tn thng, ngi ngng v{ rt nhy cm l{ tt c nhng g mun ni n nt n tnh trong ng. Nu Byron v{ Kennedy mun che y im yu ca h bng th|i ca mt ngi nam th h s khng cn c s du d{ng quyn r na. Thay v{o , h hc c|ch th hin im yu ca mnh mt c|ch kho lo ngi ph n c th cm nhn c kha cnh mm yu ca h. C nhiu ni s v{ s nghi ng k l i vi mi gii tnh: vic s dng im yu c tnh chin lc ca bn lun cn tnh n nhng iu kh|c nhau. Chng hn, mt ngi ph n c th b thu ht bng sc mnh v{ s t tin ca nam gii. Tuy nhin, qu| mnh m v{ t tin c th to ra s s h~i l{m cho n tr nn khng t nhin v{ xu i. c bit, |ng s h~i l{ cm gi|c nam gii lnh lng v{ v cm. C cm thy nghi ng rng anh ta ch l{ ngi khng ham mun g hn l{ th x|c. T xa, nam gii quyn r ~

601

Ngh thut quyn r

hc c|ch tr nn n tnh hn th hin cm gi|c ca h v{ dng nhe quan t}m n i sng i tng ca bn. Nhiu thi s thi trung i l{ ngi u tin th{nh tho chin lc n{y. H s|ng t|c th ca ngi ph n, th hin s bt tn v cm gi|c ca h v{ tri qua h{ng gi khu phng ca ph|i n lng nghe ph{n n{n ca h v{ hiu s}u hn t}m hn h. Nhm |p li s sn lng trong vai ngi yu ui, nhiu thi s tm y do yu. T c mt t thay i. Mt s ngi quyn r ni ting nht trong thi gian gn }y Gabriele D Annunzio. Duke Ellington, Error Flynn u hiu c gi| tr ca vic ng kch mt c|ch say m i vi ph n ging nh mt thi s ang qu xung. B quyt l{ nhm tha m~n mt yu ui ca bn trong khi vn c gng duy tr mt nam tnh. iu n{y c th bao gm th hin s rt r v tnh ca bn, c|i m{ trit gia Soren Kierkegaard ngh l{ mt c|ch cc k quyn r i vi nam gii iu l{m cho ph|i n c cm gi|c an i, v{ thm ch l{ tt hn na. Mc d vy, h~y nh gi mi th tht hin i. Ch mt c|i lic mt thn thng l{ , nu qu| nhiu iu th i tng s tht vng v{ e rng c ta s ngng l{m tt c mi th. Ni s h~i v{ yu ui ca mt ngi nam lin quan n gi|c quan gii tnh ca anh ta; anh ta thng hong s bi mt ngi ph n cng khai quyn r v{ qu| mnh m. Nhng ngi ph n quyn r nht trong lch s bit c|ch che y nt quyn r ca minh bng c|ch ng vai mt c g|i nh cn c nam gii bo v. Mt c g|i l{m tin ni ting thi xa Trung Quc tn Su Shou thng trang im khun mt ca c trong c v xanh xao v{ yu ui. C cng thng i trn con ng l{m cho c yu ui hn. Mt c g|i l{m tin ni ting th k XIX l{ Cora Pearl s n mc

602

T ra yu t bng s mong manh c ch

v{ h{nh ng ging nh mt a b g|i. Marilyn Monroe bit c|ch to n tng l{ c ph thuc v{o sc mnh ca ngi nam tn ti. Trong tt c c|c trng hp n{y, n gii l{ ngi kim so|t s nng ng, cao nam tnh ca ngi {n ng cui cng n l anh ta. thc hin iu n{y mt c|ch c hiu qu nht, mt ngi ph n nn cn s bo v v{ quyn r nhm to cho nam gii s say m bt tn. Empress Josephine, v ca Napoleon Bonaparte ~ sm chim lnh tr|i tim ca chng c ta thng qua s duyn d|ng c tnh trc. Mc d vy, sau c vn nm quyn h{nh thng qua s kin nh ca c m{ khng phi l{ s dng nc mt mt c|ch di dt. Thy mt ngi n{o khc thng c mt nh hng tc th ln cm xc ca chng ta: chng ta khng th l{ ngi dng dng c. Chng ta s cm thy thng cm v{ hu nh thng l{m iu g ngn chn nhng git nc mt kia bao gm c vic m{ thng thng chng ta s khng l{m. Khc l{ mt c|ch c hiu qu khng ng n nhng ngi khc th khng phi lc n{o cng ng}y th. Thng thng cng c nt g l{ tht s trong nhng git nc mt nhng cng c yu t l{ ng kch, ng kch mt c|ch hiu qu. (V{ nu i tng cm thy c|ch n{y l{ khng |ng trng pht). ng sau s nh hng ca nhng git nc mt th cng c iu g quyn r trong ni bun. Chng ta mun an i ngi kh|c v{ khi Tourvel nhn ra th mong mun tr th{nh tnh yuSadness, v{ thm ch i khi kh c gi| tr chin lc i vi nam gii. l{ mt k nng bn cn hc. Nh}n vt chnh trong tiu thuyt Ph|p th k XVIII c tn l{ Marianne ca t|c gi Marivaux s ngh v iu g trong qu| kh trong hin ti c t khc v{ bun.

603

Ngh thut quyn r

y v{ tit kim ng lc. C th l{ lc mc tiu nghi ng ng c ca bn hoc khi bn lo lng nc mt khng c t|c dng g i vi anh ta hoc c ta. Nc mt l{ cng c chc chn nht cho thy ngi kh|c ang yu bn. Nu h dng nh cm thy phin hoc chng li s quyn r th trng hp ca bn c th l{ v vng. Trong nhng ho{n cnh x~ hi v{ chnh tr, dng nh c qu| nhiu tham vng v{ s kim so|t s l{m cho ngi ta cm thy s bn. Do , th hin mt yu ca bn l{ rt quan trng. Vic th hin im yu n{o s giu i c nhiu thao t|c kh|c. Lc n{y th cm xc hay nhng git nc mt s c hiu qu hn. Hu ht nhng ngi quyn r ng vai nn nh}n. Trong b{i din thuyt u tin ca mnh Quc Hi, Benjamin Disraeli ~ chun b mt b{i din vn kh| t m nhng khi ng c th c s chng i bng c|ch ht ln v{ ci qu| ln n ni kh mt ai c th nghe c. ng ta vn tip tc v{ c ht b{i din vn. Tuy nhin, khi ngi xung ng ta mi cm nhn c s tht bi au n. Nhng ng tht ngc nhin khi c|c ng nghip ca ng bo rng b{i thuyt trnh th{nh cng ln. N s tht bi nu nh ng ph{n n{n hay b l na chng nhng thay v vy th ng { tip tc nn ng ~ th{nh cng. ng ~ t t mnh nh l{ nn nh}n ca ti |c v{ b ph|i v . Lc by gi hu ht mi ngi thng cm vi ng v{ gip ch cho ng nhiu hn sau n{y. Ph bnh i th c th l{m cho bn cng tr nn xu i. Thay v vy, h~y nhn c |nh ca h v{ ng vai nn nh}n. Mi ngi s bn cnh bn, trong mt s |p li tnh cm m{ c vai tr chnh yu trong s thu ht v mt chnh tr quan trng.

604

T ra yu t bng s mong manh c ch

BIU TNG Nhc im. Mt gng mt p d nhn nhng nu n qu| ho{n ho th s l{m cho chng ta cm thy s lnh lng v{ s h~i. V{ c nt rui nh trn mt s l{m cho gng mt tr nn c cm tnh v{ |ng yu. V th, ng che giu i nhc im ca bn. Bn cn chng l{m du i nhiu c im v{ kch thch cm gi|c du dng. IM YU Canh thi gian l{ ct li vn trong ngh thut quyn r; phi lun chc chn rng con mi ang mc by ca bn. Mt ngi ang yu thng b qua im yu ca ngi kia, thm ch cn thy chng |ng yu. Ngc li mt ngi l tr, khng b quyn r th thy s thn thng hay khc lc thm thit rt phin phc. Cng c nhng im yu chng c gi| tr quyn r g cho d con mi c yu bn n mc n{o. C g|i l{ng chi ni ting th k XVII, Ninon de l'Enclos, thch nhng ngi {n ng yu ui. Nhng c khi c mt ngi {n ng i qu| xa, c ph{n n{n rng c khng yu ng nhiu, rng c hay thay i v{ c lp, v{ ng thy mnh b ngc ~i v{ i x bt cng. i vi Ninon li c x nh vy l{m mt i sc quyn r, v{ c nhanh chng kt thc mi quan h. Ph{n n{n, li nhi, i c quan t}m, i vi con mi, khng cn l{ nhng im yu |ng yu m{ l{ c mun c nm quyn. Khi iu khin nn nh}n, bn phi rt kho lo, khng c l{m th|i qu|. Ch c s dng nhng im yu l{m bn |ng yu hn. Bng mi gi| phi km ch v{ trit tiu nhng mong mun kh|c.

605

14 XA B RANH GII C MUN V HIN THC MT O GIC HON HO

b li nhng kh khn trong cuc sng, ngi ta thng thch m mng vin vng, tng tng mt tng lai y phiu lu, th{nh cng v{ l~ng mn. Nu to c o gi|c rng nh bn h c th sng cuc sng h hng m c, bn s iu khin h trong tm tay. iu quan trng l{ phi bt u t t, chim c lng tin ca h, v{ dn dn to ra nhng tng tng ph hp vi mong mun ca h. H~y nhm v{o mong c thm kn b che y, km nn ca h, khi dy nhng tnh cm khng kim so|t c, che m sc mnh l tr ca h. Mt o gi|c ho{n ho l{ o gi|c khng t|ch ri qu| so vi thc t, nhng cng phi c cht khng tht, ging nh mt gic m lc ang thc. Dn dt cho con mi lng tng n mc khng cn ph}n bit c }u l{ thc }u l{ h na. S TNG TNG C THT V{o nm 1964, c mt cu thanh nin ngi Ph|p 20 tui tn l{ Bernard Bouriscout n Bc Kinh, thuc Trung Quc l{m vic nh mt k to|n i S Qu|n Ph|p. Nhng tun u tin y ca anh khng ging nh nhng g anh mong i. Bouriscout ~ ln ln do hiu iu n{y. WILLIAM SHAKESPEARE, trong c|c tnh Ph|p. Anh thch i du GIC M V[O MT M lch v{ phiu lu. Khi Bouriscout c GiA MA H c n Trung Quc, hnh nh ca Cm

606

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

Cung hay sng bc Macao ~ hin ln nhy ma trong u anh. Nhng }y l{ Cng Sn Trung Hoa v{ s tip xc gia nhng ngi Phng T}y v{ ngi Trung Hoa l{ khng th c lc by gi. Bouriscout phi ha nhp vi nhng ngi Ch}u ]u kh|c th{nh ph. Nhng anh cm thy ch|n l{m sao khi bit h ph}n bit phe ph|i. Anh c n v{ cm thy tic khi nhn nhim v v{ bt u d nh ra i. V{ ri trong mt ba tic Gi|ng Sinh nm , Bouricout l{ ngi phng T}y duy nht sau cng thch mt iu g thc s v{ ngoi li. Peipu, l{ mt din vin ni ting trong nhc kch opera v{ n t mt gia nh c quan h vi triu i cai tr trc }y. By gi anh ta bt u vit nhc opera v nhng ngi cng nh}n nhng anh ta ni v iu n{y bng mt quan im tr|i ngc. H bt u gp nhau thng xuyn. Pei Pu gii thiu cho Bouricout quang cnh Bc Kinh. Bouricout thch c}u chuyn ca anh ta. Pei Pu ni mt c|ch chm r~i v{ mi s kin lch s dng nh sng li khi anh ta k v{ tay ca anh chuyn ng minh

Anh ta khng phi l{ ngi am m th x|c. Anh ta ging nh mt ngi t trn tri ri xung. Anh khng ging mt con ngi tht s. Bn cng khng th ni rng anh ta l{ nam hay n. Anh ta l mt ngi l lngBn cm thy anh ta ging mt ngi n t h{nh tinh kh|c, qu| p, qu| ni bt v{ c|ch bit khi cuc sng trn tr|i t ny.
BERNARD BOURISCOURT JOYCE WADLER, LIASON

Romance c cch ca c c nh}n c|ch ha bi mt vin chc tr p, Lieutenant Konrad Friedrich, ~ gi cho c Neuilly nh c gip . Anh ta mun Pauline [Bonaparte]

607

Ngh thut quyn r

ha cho li ni. Anh y ni }y l{ ni triu i nh{ Minh cui cng treo c, ch v ni v{ ng thi k li c}u chuyn. Hay ngi u bp nh{ h{ng chng ta va n ~ tng phc v cho cung in ca ho{ng cui cng v{ ri anh li tip tc k c}u chuyn ly k kh|c. Pei Pu cng ni v cuc sng trong i nhc kch Bc Kinh, ni ngi nam thng ng vai n gii v{ i khi tr nn ni ting t . Hai ngi {n ng tr th{nh bn ca nhau. Ngi Trung Quc tip xc vi ngi nc ngo{i b gii hn nhng h vn c gng tm c|ch gp nhau. Mt bui ti, Bouricout ~ cng i vi Pei Pu khi Pei Pu n thm nh{ ca mt vin chc ngi Ph|p dy cho nhng a tr. Anh ta lng nghe trong lc Pei Pu k chuyn cho l tr nghe C}u chuyn v lo{i bm, mt c}u chuyn trong nhc kch Opera ca ngi Trung Quc: Mt c g|i tr khao kh|t c v{o hc trng thuc ho{ng tc m{ con g|i khng c php hc . C ha trang thanh nam gii, thi u v{ v{o trng hc. C mt ngi bn hc ~ yu c v{ c cng b

dng s nh hng ca c i vi Napoleon v vic |p ng nhu cu cho qu}n i Ph|p Papal States. Anh ta c n tng ngay tc th vi cng cha, ngi i cng anh n quanh vn ca c n khi h n hn non b. , c ~ chn anh li v{ nhn v{o mt anh mt c|ch b n, yu cu anh tr li ni n{y cng gi v{o ngy hm sau v c c tin vui cho anh. Vin chc tr ng v{ ri khi. Trong nhng hi k ca anh, anh th hin kh| r nhng g xy ra sau ln u tin gp Pauline: V{o ng gi hn, ti n Nauilly ti a im ~ c ni n trong khu vn v{ ng trc hn non b. Ti khng l}u n khi c mt c g|i xut hin, ch{o ti mt c|ch

608

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

anh ta thu ht. V th c ni vi anh ta rng c tht s l{ con g|i. Nh hu ht nhng c}u chuyn k n{y, c}u chuyn cng kt thc mt c|ch bi thm. Pei Pu k c}u chuyn bng cm xc kh|c thng, tht ra anh ta ~ ng vai ngi con g|i trong nhc kch. Mt v{i m sau , khi h ang i b trc khi n cng ca Cm Cung, Pei Pu quay li C}u chuyn v loi bm. Pei Pu ni: H~y nhn v{o tay em, h~y nhn v{o mt em. C}u chuyn v lo{i bm cng chnh l{ c}u chuyn i em. Ni mt c|ch chm r~i v{ bun b~, Pei Pu gii thch rng hai ngi con u tin ca m anh ta l{ con g|i. Trung Quc th con trai quan trong hn. Nu a con th ba l{ con g|i th cha anh ta s ci v l. Ngi con th ba ch{o i li l{ mt c con g|i. Nhng ngi m ~ qua hong s n ni m{ khng th n{o ni ra s tht v{ b{ ~ c mt tha thun vi c . H s ni rng a con n{y l{ trai v{ n s c nui ln ln. a b th ba chnh l{ Pei Pu.

vui v v{ dn ti i ngang qua mt c|i ca v{ n ph trong ca hn non b, ni c v{i phng v{ phng trng b{y, mt salon lng ly v{ phng tm sang trng.

Chuyn i bt u g}y n tng cho ti rt l~ng mn v{ ging nh mt c}u chuyn c tch v{ bi v ti t hi rng s nh th n{o khi mt ph n mc |o cho{ng, bc v{o cnh ca, bc n gn ti v{ hi ti rng ti cm thy th n{o khi . Mt ln, ti nhn ra ngi chi xinh p ca Napoleon, mt ngi ho{n ho c ph|t ha mt c|ch r rng bi nhng c ng ca chic |o Qua nhiu nm, Pei Pu ~ ph|t cho{ng ca c. C a trin chiu cao che giu gii tnh ca tay cho ti hn v{ bo

609

Ngh thut quyn r

c ta. Pei Pu khng bao gi tm phng tm cng cng, nh tc mai ca mnh trng ging nh l{ c ta b hi, v.v. Bouricout b c}u chuyn thu ht v{ cm thy an i bi v ging nh ngi con trai trong c}u chuyn v lo{i bm, anh ta b Pei Pu thu ht. B}y gi mi th ~ r b{n tay nh nhn, ging ni the th, c|i c thon nh. V{ anh ta ~ yu c v{ dng nh tnh cm cng c n |p li. Pei Pu bt u n nh{ ca Bouriscout v{ sau h ~ ng vi nhau. Pei Pu tip tc ci trang nh nam gii thm ch ngay khi nh{ ca Bouriscout nhng d sao th ph n Trung Quc cng mc trang phc ca nam gii v{ Pei Pu ci trang ging con g|i hn bt k c g|i Trung Hoa n{o m{ anh ~ gp. Trn ging, Pei Pu cng ngi ngng v{ c ch tay ca anh th rt say m v{ n tnh. C ~ l{m mi th tr nn l~ng mn v{ ni bt hn. V{ khi c|ch xa c, mi li ni v{ c ch ca c li khc s}u trong t}m tr anh. Tt c nhng g l{m cho cuc tnh n{y tr nn th v hn l{ h ~ phi gi b mt. V{o th|ng 12 nm 1965,

ti ngi xung gh cnh c. Lc n{y ti chc ti khng phi l{ ngi quyn r. Sau mt lc, Pauline ci |o cho{ng v{ bo mt ngi ph n, ngi m{ tr li rng b{ ta ~ chun b phng tm cho c v{ c mun mi ti tm chung. Mc b tm bng vi lanh tt nht, chng ti tm n gn mt gi ng h trong l{n nc trong xanh. Sau , chng ti n ti mt phng kh|c v{ li vi nhau cho n ti. Khi ri khi ti phi ha sm tr li vi c v{ ti ~ c nhng bui chiu nh th vi cng cha.
Harrison Brent, Pauline Bonaparte: chuyn tnh ca mt c g|i

Mt c g|i l{m tin l{ mt ngi bung

610

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

Bouriscout ri khi Bc Kinh v{ tr v Paris. Anh ta ~ i du lch v{ c nhng cuc tnh kh|c nhng trong suy ngh ca anh ta vn khng ngng mun quay v vi Pei Pu. Khi Cuc C|ch Mng Vn Ha n ra Trung Quc v{ anh ~ mt lin lc vi Pei Pu. Trc khi anh ra i, Pei Pu ni vi anh rng c ~ c mang. Anh cng khng bit l{ trai hay g|i. Ni |m nh trong u anh v Pei Pu ng{y c{ng nhiu hn v{ v{o nm 1969 anh ta ~ tm mt cng vic kh|c Bc Kinh. Gp g nhiu ngi nc ngo{i lc by gi cn ch|n hn so vi ln n u tin nhng anh vn tm c|ch theo di Pei Pu. C ni vi anh rng c sinh b trai v{o nm 1966 v{ n trng ging Bouriscout v{ ng{y c{ng ght ngi nc ngo{i Trung Quc. Nhm mun gi b mt v gii tnh ca c, c ~ a con n mt vung xa xi gn nc Nga. thi tit qu| lnh v{ a b c th ~ cht. Pei Pu a nhng b

nh: anh ta thng

th, khng r r{ng v{ chng bao gi h{i lng vi chnh c ta trong tng tng. C c mt k nim v c}u chuyn m{ trong gic m ~ tr th{nh hin thc v{ ngc li. Nhng m{u sc phai nht dn v{ tn tui ca c tr nn ni ting, ni ting hn tt c bi v c ly tn t mt ngi i trc n{o . Quan nim v c g|i l{m tin l{ khu vn hnh phc m{ trong nhng tnh nh}n cng i do, cng thng thc hng thm ca hoa d khng bit n c t }u m{ l{m anh ta say m nh th. Sao ngi con g|i l{m tin li ln tr|nh s ph}n tch r r{ng? C khng mun mi ngi bit c l{ ai nhng c lai mong c php quan h vi ngi kh|c. C ni ln s tht v

611

Ngh thut quyn r

cm vi Cuc C|ch Mng Vn Ha. Anh ta mun tm hiu tt c nhng ngn cm cn tr anh gp Pei Pu. V vy, ng ~ ngh thc hin mt s quan s|t. Li ngh c chuyn n nhng ngi c quyn v{ ngay sau Bouriscuot ~ |nh cp mt s t{i liu cho nhng ngi ng Cng Sn. a b trai tn Bertrand c gi v Bc Kinh v{ cui cng Bouriscout cng ~ gp con mnh. B}y gi mt s mo him gp 3 ln lp y cuc i Bouriscout: Pei Pu quyn r, s hi hp ca mt gi|n ip v{ c a b bt hp ph|p m{ anh mun mang tr li Ph|p. V{o nm 1972, Bouriscout r khi Bc King. Qua v{i nm sau anh vn c gng li a Pei Pu v{ con trai anh v Ph|p v{ khong 10 nm sau th anh ~ th{nh cng: c 3 ngi h tr th{nh mt gia nh. Mc d vy, nm 1983 nghi ng mi quan h gia vin chc vn phng nc ngo{i v{ mt ngi {n ng Trung Hoa v{ bng mt cuc iu tra h ~ bit c vic l{m gi|n ip ca Bouriscout. Anh ta b bt gi do b nghi ng rng ngi {n ng sng chung vi anh ta tht ra l{

mnh, ham mun ca c. Nhng g c |p li l{ bn th}n mt ngi n{o v{ gi phc vui v khi c c. Tnh yu ny sinh khi bn nhn c ta: iu c khng? C ta l{ ngi c kh nng tng tng mnh m, khi ngun cho mi am m, ngng ca ca chim ngng v p th}n th.
Lynne Lawer, cuc sng ca nhng c g|i l{m tin: ch}n dung ca thi k phc hng

l{ v{o ng{y 16 thng 3, cng ngy cng tc Gloucester vit th cho ng William rng Goethe ghi nhn li cuc biu din u tin v nhng g c d nh t tn l{ Th|i ca Emma. l{ nhng g m{ chng ta c th bit c mt c|ch ngn

612

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

mt ph n. Qua nghi ng nn Ph|p ~ ra lnh kim tra Pei Pu v{ nh h ~ ngh th anh ta trng ging mt ngi {n ng hn. Bouriscout ~ b b t. Thm ch sau khi Bouriscout ~ nghe v s nghi ng ngi yu trc }y ca anh ta. Anh vn tin rng Pei Pu l{ n. Th}n hnh mm mi ca c, mi quan h th}n mt ca h - Lm sao anh c th sai c? Ch khi Pei Pu b bt gi cng mt tri giam vi Bouriscout, ch cho anh xem bng chng khng th chi c~i c v gii tnh ca anh ta ~ l{m cho Bouriscout cui cng cng ~ chp nhn iu . Gii thch: Khi Pei Pu gp Bouriscout, anh nhn ra rng anh ~ tm thy mt i tng ho{n ho. Bouriscout c n, ch|n nn v{ tuyt vng. C|ch anh |p li Pei Pu cho thy rng anh l{ ngi ng tnh luyn |i hoc c th l{ ngi lng tnh hoc t nht l{ khng r r{ng. (Tht ra Bouriscout ~ c nhng quan h ng tnh nam, qu| xu h iu nn anh ta ~ c gng ngn chn mt n{y). Pei Pu lun ng vai n gii trc }y v{ rt nhp vai. Anh ta m yu v{ c c ch

gn. Trc ht cn nhn mnh rng th|i ch l{ s th hin quan im yu mn. Goethe, hc tr ca Winckelman, lc by gi rt s con ngi theo mt ngi cng thi ~ vit. }y l{ mt kh|n gi ly tng i vi h{i kch c in Emma v ng William ~ rn luyn trong nhiu bui ti ma ng. Chng ta h~y ngi xung v{ quyt nh xem bui biu din theo nh anh ta ~ din t: ng William Hamilton.. sau nhiu nm cng hin cho ngh thut v{ nghin cu thin nhin ~ tm ra c nim hnh phc nht mt ngi con g|i ngi Anh, 20 tui c gng mt p v{ mt th}n hnh ho{n ho. ng ta c b trang phc Hy Lp may cho c v{ cc k

613

Ngh thut quyn r

ging con g|i, v mt th cht th c th anh ta khng to khe. Nhng ai s tin mt c}u chuyn nh th hoc t nht khng hoi nghi?

y ngh trong u nn nh}n. Trong mt ngi Ph|p ho{n ho (mc d y nhng n tng th v v Trung Hoa), anh ~ l{m cho Bouriscout quen vi vic nghe nhng truyn k v{ c tch m{ trng mt s th tht v{ mt s kh|c th khng tht nhng tt c u c k bng ging iu |ng tin cy v{ thng t}m. V{ ri Pei Pu ~ y ngh v s hin th}n ca anh ta trong C}u chuyn v lo{i bm. Nhng khi anh th nhn s tht v gii tnh ca mnh th Bouriscout ~ ho{n to{n bi anh ta m hoc. Bouriscout tr|nh i tt c nhng suy ngh nghi ng bi v anh ta mun tin cu chuyn ca Pei Pu. T mi th tr nn d d{ng. Pei Pu l{m cho mi th ging nh tht. Tht khng

xinh p. Mc trang phc n{y, c xa tc v{ vi nhiu khn cho{ng l{m cho c tr nn c nhng th|i , c ch, s th hin .kh|c nhau m{ kh|n gi kh c th tin v{o mt c. ng thy h{ng ng{n ngh s thch th hin ni bt trc ng bng nhng c ch v{ s thay i n ngc nhin nh ng, qu, ngi, t u, nghim ngh, bun, vui, sung sng, n nn, thu ht, hong s, lo lng. iu b n{y ni tip nhau khng ngng. C bit c|ch sp xp nhng c ch chuyn ng khn sao cho hp vi tng t}m trng v{ c h{ng trm c|ch bin chng th{nh khn cho{ng. Mt hip s gi{ tn sng c v hon ton say m nhng g c l{m. Trong c, ng tm thy tt c

614

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

mt qu| nhiu tin c c mt b trai m{ anh c th xem nh con trai mnh mt c|ch hp ly. Quan trng hn na, anh ng vai m hoc mt c|ch hon ton nhm duy tr s lng tr|nh v{ kh hiu (l{ nhng g m{ ngi phng T}y mong i t mt ph n \ Chu) trong khi che y qu| kh v{ s tri qua mt s kch ng trong qua kh. Khi sau Bouriscout gii thch . Pei Pu ~ la ti trong y ngh.Ti ang c nhiu mi quan h v{ trong suy ngh ca ti, gic m ca ti, ti c mt s kh| xa so vi nhng g l{ s tht. Buriscout ngh anh ta ang c mt cuc phiu lu k l, mt s m hoc d{i l}u. t nghi ng, anh ta c c|ch tha m~n cho s ng tnh luyn |i ~ b kim nn. C 2 suy ngh trong u anh ta: suy ngh th nht l{ tin iu g vui v |ng tin v{ th hai l{ c mt nhu cu t bo v i vi vic nghi ng nhiu ngi. Nu bn bt u mt c|ch qu| cng iu, bn kh n ni khng th to ra c s m hoc. Bn s nui dng s nghi ng trong u ca mnh v{ mt khi ~ c nui dng th s nghi ng c th tng ln gp i.

nhng nt thuc v c xa, tt c nhng t{i liu v ng tin Sicilian v v thn Apollo Belvedere. iu n{y l{ chc chn: m{n biu din ca c ta th khng ging nhng g bn ~ xem trc . Chng ti ~ thng thc trong hai bui ti.
FLORA FRASER, EMMA, LADY HAMILTON

i vi iu k l n{y th trong thc t khng c g l mi hay c nhng c mt s iu quen thuc c hnh th{nh trong u chng ta v{ tr nn xa l ch khi b kim nn. Hn na, vic nhc n nh}n t kim nn l{m cho chng ta c th hiu c nh ngha ca Schelling iu k l nh mt th g ~ c

615

Ngh thut quyn r

Thay v vy, bn h~y bt u mt c|ch chm chm, x}y dng nim tin trong khi c th ngi ta thy mt iu g l v{ th v i vi bn th hin s quan t}m ca h. V{ ri, bn to ra c}u chuyn ca chnh mnh nh bt k tiu thuyt n{o. Bn ~ to c nn tng ca s tin cy v{ by gi nhiu s say m v{ gic m m{ bn p t nhin tr nn |ng tin cy. H~y nh rng ngi ta mun tin nhng iu kh|c thng; bng nn tng nh, mt t s kch thch th h s ri v{o s o gi|c ca bn. Nu c bt c iu g, sai st v mt thc t th h~y s dng nhng c|ch chng (ging nh a tr Pei Pu chng t vi Bouriscout) v thm v{o nhng li li cun hay mt c ch tnh c l{m cho bn c mt cht khng thc t. Khi bn cm thy h ang mc by ca bn th h~y l{m tng thm, tng thm s quyn r ca mnh. Lc h ~ ngh qua xa trong u ca h rng bn s khng phi l{m phin h bng c|ch l{m ra v tht na. THC HIN MONG MUN

chn giu nhng li sp le ln tia s|ng.C thm mt im |p dng chung na m{ ti mun thm v{o. l{ kt qu b n th thng c to ra khi s ph}n bit gia tng tng v{ thc t ang b xa m nh mt iu g cho n nay chng ta vn xem nh tng tng xut hin trc chng ta trong thc t hoc khi mt biu tng n{o thc hin chc nng ca n v mt iu g m{ |ng l ra ch l{ tng trng.v.v l{ nh}n t ng gp khng t i vi kt qu huyn b gn lin vi nhng vic l{m thn k. Trong , yu t tr con cng chim ly trong u c ca nhng ngi ri lon thn kinh l{ s nhn mnh qu| mc v s so s|nh gia th gii tinh

616

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

V{o nm 1762, Catherine, v ca Czar Peter III, ~ thc hin mt vic l{m t|o bo chng li ngi chng bt lc ca c v{ v{ t xng l{ n ho{ng ca Nga. Qua v{i nm sau , Cathurine vn thng tr nhng lin tc c nhiu ngi tnh. Ngi Nga gi nhng ngi {n ng n{y l{ vremienchiki, nhng ngi

thn v{ th gii vt cht mt nh}n t gn lin nim tin trong sc mnh ca suy ngh.
SIGMUND FREUD, IU HUYN B TRONG NHNG B[I VIT V[ NHNG L\ TH T]M L.

{n ng ng thi v{ v{o nm 1774 ngi n{y l{ Gregory Potemkin, mt trung y 35 tui, nh hn Catherine 10 tui v{ l{ mt ng vin c rt t kh nng thng nht. Potemkin km ci v{ cng khng p trai (anh ta ~ mt mt mt trong mt ln b tai nn). Nhng anh ta bit c|ch l{m cho Catherine ci, anh tn sng c qu| d di n ni c dn dn b chinh phc. Potemkin nhanh chng tr th{nh ngi tnh ca c. Catherine thng chc cho Potemkin ngay c{ng cao hn trong h thng cp bc v{ dn dn l{m cho anh ta tr th{nh ngi thng tr Nga Trng, mt khu vc ln pha ng Nam bao gm c Ukraina. L{ mt nh{ thng tr, Potemkin phi ri khi St. Petersburg v{ n sng min Nam. Anh bit rng Matherine khng th l{m bt c iu g m{ khng c s kt th}n vi nam gii nn anh ~ t mnh vremienchiki n sau ca Catherine. C khng ch chp nhn vi s sp xp n{y m{ cn cn ni r rng c s lun duy tr s thch ca mnh. Gic m ca Catherine l{ bt u mt cuc chin tranh Th Nh K, ly li Consultantinople cho Gi|o Hi Chnh Thng v{ a ngi Th Nh K ra khi Ch}u ]u. C mun chia s chin dch n{y vi ho{ng tr Hapsburg, Joseph II nhng Joseph chng bao gi

617

Ngh thut quyn r

t mang mnh ra k hip c s lin kt vi h trong chin tranh. Thiu kin nhn ng{y c{ng ln dn, v{o nm 1783 Catherine ~ thn tnh Crimea, mt b|n o pha Nam hu nh do ngi Muslim Tartars nh c. C hi Potemkin l{m nhng g m{ anh ~ tng tm c|ch thc hin Ukraina gii tho|t khu vc ca nhng k cp, x}y ng, hin i ha cng, mang s phn thnh n cho ngi ngho. Khi anh ta ~ sp xp ngn np, c s thc hin mt c|i n tn cng ho{n ho cho cuc chin tranh chng li Th Nh K. Crimea l{ vng t pha sau nhng Potemkin thch s th th|ch. L{m vic vi h{ng trm d |n kh|c nhau, Potemkin c{ng thm say sa bng o tong php m{u anh s thc hin . Anh s th{nh lp mt th trn sng Dnieper, Ekaterinoslav (i vi s v vang ca Catherine) v{ c|i n{y s cnh tranh vi St. Petersburg v{ s c mt trng i hc lng ly hn bt c trng n{o Ch}u u. Min qu s c nhng c|nh ng ng bt tn, nhng vn tr|i c}y qu him t nhng nc Phng ng, nhng tri tm, nhiu th trn mi c nhiu ch ba n|o nhit. Trong mt ln n thm n ho{ng v{o nm 1785, Potemkin ni v mi th y nh l{ chng ~ c sn v{ s miu t ca anh qu| sng ng. N ho{ng vui sng nhng nhiu cp di ca c ho{i nghi Potemkin say sa ni v iu . B qua nhiu cnh b|o, v{o nm 1787 Catherine ~ sp xp mt chuyn i n khu vc n{y. C hi Joseph II i cng c anh ta qu| n tng vi s hin i c Crimea hip c cho chin tranh chng li Th Nh K. Tt nhin Catherine v{ Potemkin phi sp xp li to{n b s vic.

618

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

V{ v th, v{o th|ng nm ca nm , sau khi Dnieper m hn, Catherine chun b mt cuc h{nh trnh t Kiev Ukraina n Sebastopol Crimea. Potemkin chun b 7 l}u {i trn mt nc a Catherine v{ o{n ty tng qua sng. Cuc h{nh trnh bt u v{ khi Catherine, Joseph v{ c|c cn thn nhn sang b bn kia th h thy cng khi ho{n pha trc ca nhng th trn sch s, tng c sn pht; nhng {n gia sc khe mnh ang gm c trn ng, nhiu quan lnh ang diu h{nh trn ng, cao c mc ln khp ni. Bui ti, h c th gin bi nhng ngi nng d}n mc trang phc s|ng sa, nhng c g|i ang mm ci c c{i hoa trn tc v{ ang nhy ma trn b. Catherine ~ n khu vc n{y nhiu nm trc v{ s ngho kh ca nhng ngi nng d}n l{m c chnh lng. V{ c cng quyt nh rng c s thay i s phn ca h. Nhn thy trc mt c quang cnh ca s thay i l{m cho c cho|ng ngp v{ c ~ mng nhic nhng ngi ch trch Potemkin: h~y nhn xem nguyn vng ca ti ~ c ho{n th{nh, h~y nhn v{o nhng k tch n{y i! H th neo ti 3 th tr|n dc ng, li mi ni mt l}u {i mi x}y tr|ng l c ma nh}n to trong khu vn kiu Anh. Ln b, h i qua nhiu ngi l{ng c ch ba tp np; nhiu nng d}n l{m vic mt c|ch vui v , x}y nh{ v{ sa cha. Mi ni h qua m u c nhiu iu ngon mc din ra trc mt h - nhy ma, diu h{nh, hot cnh thn thoi, nhng ni la nh}n to s|ng ln khu vn thuc Ma-rc. Cui cng, cui cng h{nh trnh, trong lu {i Sebastopol, Catherine v{ Joseph tho lun v cuc chin tranh i vi Th Nh K. Joseph lp li s quan t}m ca anh ta. t nhin, Potemkin ngt li: Ti c 100.000 qu}n lnh ang i ti ni Tin ln . Khi , ca s ca l}u {i m toang, h nghe }m thanh ca sng i b|c v{ nhiu qu}n lnh, nhiu t{u thuyn

619

Ngh thut quyn r

y c bn cng. B s h{i bi quang cnh , nhng hnh nh ca nhiu th{nh ph ph T}y Ch}u ]u din ra t nhng ngi Th Nh K nhy ma trong u ca h, cui cung Joseph ~ k hip c. Catherine b m hoc v{ tnh yu ca c d{nh cho Potemkin t n nh cao mi. Anh ~ bin gic m ca c th{nh hin thc. Catherine khng bao gi nghi ng rng hu ht mi th m{ c thy l{ s gi to, c th l{ s |nh la tinh vi nht c to ra bi mt ngi {n ng. Gii thch: Trong bn nm l{m thng tr Crimea, Potemkin ~ c mt t th{nh tu bi v xo|y nc n{y mt nhiu nm mi ho{n thin c. Nhng ch trong v{i th|ng trc chuyn i ca Catherine, anh ta ~ l{m nh sau: mi cao c i din con ng hay b s c ph sn; nhiu c}y nh}n to s c mc ln nhm che i ch xu ca quang cnh; nhiu m|i nh{ dt n|t s c sa cha bng v|n mng c sn pht trng ging tn. o{n ngi s thy mi ngi c b|o mc qun |o p nht ca h v{ trng c v vui ti. Mi ngi gi{ yu s trong nh{. L lng trong cung in xung Dnieper, o{n ty tng nhiu ngi l{ng mi toanh nhng hu ht c|c cao c th ch l{ b ngo{i. Nhng {n gia cm c ch v t rt xa v{ c chuyn v{o ban m n nhng c|ch ng mn mn dc theo con ng. Nhng ngi dn ngho h|t ma c hun luyn phc v cho vic gii tr. Sau h c a ln xe v{ vi v~ n ca sng kh|c v nhng ngi lnh diu h{nh th dng nh c mt khp mi ni. Khu vn nhn y. Mt

620

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

ph|o {i dc theo con ng c x}y bng c|t v{ sau nhanh chng b sm chp ph| hy. Chi ph cho s |nh la n{y l{ rt ln v{ cuc chin tranh vi Th Nh K ~ tht bi nhng Potemkin ~ t c mc tiu ca anh. Tt nhin i vi ngi quan s|t th c du hiu dc theo con ng tht ra khng ng nh vy. Tuy nhi y. iu n{y l{ ct li ca s quyn r. Catherine ~ mong mun mt c|ch liu lnh c xem nh l{ mt ngi cai tr |ng yu v{ tin b, ngi m{ s |nh thng ngi Th Nh K v{ gii phng Ch}u ]u v{ khi c thy c|c du hiu ca s thay i Crimea, t}m tr c ~ c lp y nhng hnh nh. Khi cm xc ca chng ta b r{ng buc, chng ta thng kh thy c bn cht ca vn . Cm gi|c v tnh yu l lng trong u chng ta, l{m cho chng ta t m{u mi th nh mong mun ca chng ta. l{m cho nhiu ngi tin v{o s gi to do bn to ra, bn cn nui dng cm gi|c m{ chng ~ b kim so|t. Thng thng c|ch tt nht thc hin iu n{y l{ x|c nh c ham mun bt tn ca h, nhng mong mun khao kh|t c thc hin. C th h mun thy chnh mnh cao thng v{ l~ng mn nhng cuc sng ~ l{m cn tr h. C th h mun mo him. Nu mt iu g c hiu lc vi mong mun n{y th h tr nn xc ng v{ khng th tin c, hu nh l{ o gi|c. H~y nh bao v}y h trong o gi|c ca bn mt c|ch chm chm. Potemkin khng bt u bng nhng hnh nh lng ly m{ bng nhng quang cnh dc theo con ng nh {n gia sc ang gm c. Ri anh ta a h ln b, cng thm v kch cho n khi t c cao tr{o nh mong mun l{ khi ca s m ra th hin

621

Ngh thut quyn r

mt c m|y chin tranh mnh m - tht ra mt v{i ng{n nam gii v{ thuyn c xp h{ng trng thy nhiu hn. Ging nh Potemkin, thu ht i tng trong v{i cuc h{nh trnh thuc v th cht hoc ngc li. Cm gi|c v c chung mt chuyn phiu lu th c nhiu s m hoc. L{m cho nhiu ngi cm thy rng ang nhn ra mt iu g lin quan n mong mun s}u sc nht ca h v{ h s rt vui mng, nhiu ngi l{ng phn thnh cng ch l{ v b ngo{i. Cuc h{nh trnh tht s thng qua vng t th|nh ca Potemkin bt u. ging nh l{ mt gic m gic m ca nhng nh{ o thut , ngi ~ kh|m ph| ra b mt ca b mt ca vic hin thc ha c m ca h..[Catherine] v{ nhng ngi ty tng ~ ri khi th gii hin thc m{ pha sau ..Cuc ni chuyn ca h v Iphigenia v{ nhng v thn thi xa, v{ Catherine cm thy rng c ta chnh l{ Alexander v{ Cleopatra. GINA KAUS B QUYT QUYN R Th gii hin thc kh c th rng lng: nhng s kin xy ra m{ chng ra t kim so|t, nhng ngi kh|c l i cm gi|c ca chng ta t c nhng g h mong mun, thi gian tri qua trc khi chng ta ho{n th{nh nhng g chng ta mun. Tht may mn, chn tng thng minh hoc gp c ngi s l{m thay i cuc i ta. Nn vn ha ca chng ta kch thch tr tng tng c nhiu hnh nh c nh n{y

622

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

v{ nhng c}u chuyn v nhng iu xy ra mt c|ch k diu v{ s lng mn th v. Vn l{ nhng hnh nh v{ tr tng tng n{y ch tn ti trong u ca chng ta hoc ch l{ m{n nh. Chng tht s khng - Chng ta mong mi s tht ch khng phi l{ m mng ho huyn v{ s kch ng v cng. Tr|ch nhim ca bn l{ mt ngi quyn r l{ mang n nhng iu c tht n vi tr tng tng ca mt ngi n{o bng c|ch th hin mt c tnh tng tng hoc to ra mt cnh tng ging nh gic m ca ngi . Khng ai c th chng li s li ko ca nhng ham mun b mt tr th{nh th{nh hin thc hin ra trc mt h. Trc ht, bn cn chn i tng c s kim ch hoc m mng khng tht lun lun l{ i tng quyn r nht. T t, bn s hnh th{nh o gi|c m{ h s thy, cm nhn v{ l{m sng li nhng gic m ca h. V{ khi h c cm gi|c n{y th h s mt lin lc vi thc t v{ bt u thy tr tng tng ca bn c tht hn bt k th g khc. V mt khi h mt lin lc vi thc ti th h s ging nh con chim quay ri v{o ming bn ( chng minh Stendhal trong c|c nn nh}n n ca Lord Byron). Hu ht mi ngi c mt nhn thc sai v o gi|c. Bi v bt k o thut gia n{o cng bit iu n{y nn khng cn to ra iu g to t|c v{ m{u m. Tht vy, nhng iu to t|t v{ m{u m c th l{m ph| hy i v{ g}y nhiu ch y i vi bn v{ c k hoch ca bn. Thay v vy th h~y to ra mt din mo bnh thng. Mt khi nhng i tng ca bn cm thy lo u khng c iu g l{ khng bnh thng bn c ly do la di h. Pei Pu khng ni di v gii tnh ca anh ta ngay lp tc. Anh ta tn dng thi gian l{m cho Bouriscout n vi anh ta. V{ mt khi Bouriscout ~ n

623

Ngh thut quyn r

vi anh th Pei Pu vn tip tc mc trang phc nam gii. Trong vic kch thch s tng tng, li lm ln nht l{ kch thch s tng tng cn phi ln hn thc t cuc sng. iu s gn vi vic to ra s gii tr hn l{ quyn r. Thay v vy, nhng g bn mun l{ nhng g Freud gi l{ huyn b, mt s iu l v{ quen thuc cng mt lc ging nh l{ mt d ja vu hay mt k nim thi th u bt c iu g phi l hay ging nh mt gic m. S huyn b, kt hp gia yu t tht v{ khng tht, c nh hng mnh m ln tr tng tng ca chng ta. Nhng iu tng tng m{ bn mang n cho cuc sng cho i tng ca bn s khng l{ k l hay kh|c thng. Chng c ngun gc t thc t, c du hiu l lng, cu k, huyn b (Chng hn trong cuc ni chuyn v vn mnh). Bn gi nhiu ngi nh v thi th u ca h, hoc mt nh}n vt trong phim hoc s|ch. Thm ch trc khi Bouriscout nghe c}u chuyn ca Pei Pu, anh ~ c cm gi|c l v mt iu g kh|c thng trong mt ngi {n ng trng c v bnh thng n{y. B mt ca vic to ra mt nh hng huyn b l{ h~y gi cho n huyn b v{ mang tnh li cun. Emma Hart n t mt ho{n cnh bnh thng. Cha ca c ta l{ mt ngi th rn min qu ca nc Anh v{o th k XVIII. Emma xinh p nhng li khng c t{i nng g c. Tuy nhin c li tr th{nh mt trong nhng ngi ph n quyn r nht trong lch s, u tin l{ quyn r ng William Hamilton, i s Anh n ta |n ca Naples v{ ri n (b{ Hamilton, v ca ng William) ph c Lord Nelson. iu l lng nht khi bn gp c y l{ mt cm gi|c huyn b bi c l{ mt nh}n vt trong qu| kh, mt ngi ph n khng thuc v thn thoi Hy Lp hay lch s c i. ng William l{ mt ngi nghin cu v Hy Lp v{ c La M~. quyn r ng, Emma t l{m cho mnh ging nh mt bc tng

624

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

Hy Lp v{ nhng nh}n vt huyn b ca thi i. khng ch l{ c|ch c i tc gi, mc trang phc m{ l{ t c|ch ca c, c|ch c th hin chnh mnh. ging nh l{ mt trong nhng bc tranh ng ta a su tm tr th{nh hin thc. Ngay sau , ng William bt u t chc nhng ba tic nh{ ng ti Naples m{ Emma s mc trang phc v{ c nhng iu b, nhng hnh nh c to ra t thn thoi v{ lch s. H{ng t| {n ng yu c bi v c th hin mt hnh nh v thi th u ca h, mt hnh nh v v p v{ s ho{n ho. B quyt trong vic to ra s tng tng n{y l{ do c chung mt v{i im vn ha thn thoi, ngi ph n quyn r nh Cleopatra. Mi nn vn ha c chung nhng nh}n vt nh th t qu| kh xa xi v{ cn i. C c mt s tng t trong t}m hn v{ din mo nhng bn l{ ngi thng. iu g c th hi hp hn cm gi|c l{ s th hin ca mt s tng tng n{o tr v vi k nim ban u ca bn? V{o mt bui ti, Pauline Bonaparte, ch g|i ca Napoleon, t chc mt l hi ti nh{ c. Sau , mt vin chc p trai ngi c n gn c trong khu vn v{ nh c gip ng gi mt li ngh cho n ho{ng Pauline v{ ni rng c y s l{m ht sc mnh v{ ri bng mt c|i nhn b n, c bo anh y tr li ni n{o v{o bui ti hm sau. Vin chc tr v v{ c mt ph n tr ch{o n anh ta v{ dn anh n mt s phng gn khu vn v{ ri n mt chic salon lng ly v{ kt thc dng li mt nh{ tm ht sc sang trng. Sau , c mt ph n tr kh|c bc v{o trong ca mc trang phc rt mng manh. l{ Pauline. Chung reo ln, d}y thng c ko ra v{ c g|i xut hin, chun b phng tm v{ a cho vin chc mt |o cho{ng v{ ri bin mt. Sau , ngi vin chc t li bui ti hm nh mt th g khng c trong truyn c tch v{ anh c cm gi|c rng Pauline ang thng th

625

Ngh thut quyn r

ng vai tr ca mt ngi ph n quyn r trong thn thoi. Pauline xinh p v{ mnh m c th chim c bt k ngi {n ng n{o c mun v{ c khng quan t}m n vic ch n gin quyn r mt ngi {n ng ln ging. C mun tn cng anh ta bng mt cuc phiu lu l~ng mn v{ l{m m mui t}m tr anh ta. Mt phn ca cuc phiu lu l{ cm gi|c do c ng kch v{ mi gi i tng ca c chia s s tng tng n{y. ng kch th rt th v. S li cun ca n l{m cho ngi ta tr v vi thi th u, ni m{ u tin chng ta c th hc c|ch th nhng vai kh|c nhau, bt chc ngi ln hoc nhng nh}n vt khng thuc v tiu thuyt. Bi v khi chng ta ln ln v{ x~ hi quy nh mt vai tr cho chng ta, mt s chng ta mong mun c s vui a m{ chng ta ~ tng c, nhng c|i mt n m{ chng ta ~ mang chng hn. Chng ta vn mun chi tr n{y ng mt vai kh|c trong cuc sng n{y. H~y chiu lng i tng ca bn bng c|ch trc ht cn nh r r

y c|ch Pauline bt u thc hin quyn r bng mt ngh l rng vin chc xut hin v{o m k n v{ ri ngi ph n th hai dn anh ta n mt d~y phng tht huyn b. Pauline tr ho~n s xut hin ca c v{ khi xut hin, c khng cp g n cng vic ca anh ta i vi Napoleon hay bt c iu g tm thng xa xi. C c c ch nh nh{ng v{ anh ta ~ c mi tham gia v{o mt c}u chuyn c tch. Bui ti l{ c tht nhng c mt s trng hp l lng i vi mt gic m tnh |i. Casanova vn tip tc thc hin vai tr ca mnh. Anh lic qua t qun |o v{ va li dng, c nhiu mn qu{ cho nhng i

626

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

tng ca anh ta bao gm qun |o, trang sc v{ nhng th kh|c. V{ mt s th anh ta ni rng anh ~ c da theo nhng quyn tiu thuyt m{ anh ~ c v{ nhng c}u chuyn m{ anh ~ nghe. Anh l{m cho bao quanh ngi ph n bng khng kh lng mn c l{m tng thm tnh thc t i vi gi|c quan ca h. Nh Casanova, bn cn nhn th gii nh mt nh{ h|t kch. H~y thm mt tia s|ng n{o v{o vai tr ca bn; H~y c gng to ra cm gi|c v kch hoc o nh; L{m cho nhiu ngi bi ri bng mt cht khng thc t ca t ng v{ c ch trong tiu thuyt; Trong cuc sng i thng, h~y l{ mt din vin tuyt vi. Nn vn ha ca chng ta l{m thay i c|c din vin v s t do din vai ca h. l{ nhng g m{ tt c chng ta mong mun. Qua nhiu nm, Cardinal de Rohan s rng bng mt c|ch n{o anh ta ~ xc phm ho{ng hu ca mnh, Marie Antoinette. C s khng nhn anh ta nhiu na. V{ ri v{o nm 1784, Comtesse de Lamotte-Valois ngh Cardinal de Rohan rng ho{ng hu khng ch sp thay i tnh hung n{y m{ cn tht s l{ bn ca anh ta. Lamotte-Valois ni rng ho{ng hu s ch nh iu n{y trong bui chiu ~i long trng k tip. C ta s ch{o anh bng mt c|ch n{o . Trong sut bui chiu ~i, Rohan mt s thay i nh trong c|ch c x ca ho{ng hu i vi anh ta., mt c|i lic nhn quan s|t v hng anh ta. Anh ta rt vui sng. By gi n b| tc ngh h trao i th v{ Rohan mt v{i ng{y vit i vit li l| th u tin cho ho{ng hu. Nim vui ca anh chnh l{ anh cng c nhn li mt l| th. K n ho{ng hu yu cu c mt cuc ni chuyn ring vi anh ta trong vn Versailles. Rohan cm th}y va vui mng va lo lng. m n, Rohan gp mt ho{ng hu ti c|c khu

627

Ngh thut quyn r

vn v{ bc xung s}n hn v{o vt |o ca c. C ni: anh hy vng rng qu| kh s c qun l~ng. Khi h nghe ting ni ph|t ra, ho{ng hu s rng mt ai s thy h v{ c nhanh chng b trn cng ngi hu ca mnh. Nhng Rohan nhanh chng nhn c mt yu cu ca c thng qua n tc: C mun tm c vng c kim cng p nht cha bao gi c to ra. C cn mt ngi mai mi cho c mua n bi v nh{ vua ngh n qu| c tin. C ~ chon Rohan thc hin cng vic n{y. Anh ta lun sn sng thc hin tr|ch nhim n{y chng t v{ ho{ng hu s khng nghi ng anh na. Rohan ~ tm c chui ht. N tc a n n tay ho{ng hu. By gi Rohan mong ch ho{ng hu c|m n anh v{ n |p li anh. Tuy nhin iu n{y chng bao gi xy ra. Tht vt, n tc l{ mt ngi la o. Ho{ng hu chng bao gi ch{o anh. Anh ch tng tng iu m{ thi. Nhng l| th m{ anh ~ nhn t c ta l{ mt gi mo v{ khng {ng ho{ng. Ngi ph n m{ anh ~ gp cng vin l{ mt c g|i l{m tin c thu ci trang v{ ng kch thi. Tt nhin chui ht l{ tht v{ khi Rohan tm c n v{ a cho n tc th n li bin mt i. N c chia ra th{nh nhiu phn v{ c b|n n khp Ch}u ]u vi mt s lng ln. V{ khi cui cng Rohan ph{n n{n vi ho{ng hu v iu th tin tc v vic mua b|n phi l n{y nhanh chng truyn i khp ni. Mi ngi tin v{o c}u chuyn ca Rohan l{ ho{ng hu ~ tht s mua chui ht ca anh ta v{ ngi li ang gi v khng bit. Quyn tiu thuyt n{y l{ bc u tin trong nguyn nh}n n|t danh ting ca c ta. Mi ngi mt mt th g trong cuc sng v{ cm thy tht vng. Chng ta ngh rng c th ly li iu , ngh rng mt

628

Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

li lm c th c sa i l{ mang tnh rt quyn r. Ngh rng ho{ng hu s tha th li lm do anh ta g}y ra, Rohan o gi|c tt c mi th - khng c nhng c|i ch{o, n ch mm yu i vi li ngh v{ c bit khi c lin quan n mong mun. V{ khng iu g mnh m hn mong mun thay i qu| kh, sa sai v{ l{m tha m~n s tht vng. Tm thy nhng ham mun n{y trong nn nh}n ca bn v{ to ra nhng s tng tng |ng tin cy l{ n gin i vi bn: mt v{i ngi c kh nng nhn xem xt o gi|c m{ h mun tin. BIU TNG Shangri-La. Trong u ai cng c hnh nh mt thin ng, ai cng tt bng v{ cao qu, gic m ca h th{nh hin thc v{ mong c ca h c |p ng, cuc sng y phiu lu l~ng mn. H~y dn con mi du lch n , cho h tho|ng thy hnh nh ca Shangri-La qua l{n sng m trn ni, h s b chinh phc. IM YU Khng th c iu ngc li trong chng n{y. Khng th quyn r m{ khng to o gi|c, o gi|c v mt th gii tht nhng t|ch bit khi thc t.

629

15 C LP NN NHN
Mt ngi b c lp rt yu t. T t c lp nn nh}n, bn s l{m h d b nh hng hn. C lp v mt t}m l: che chn tm nhn bng s quan t}m chu bn d{nh cho h, xua tan nhng th kh|c trong u h. H ch thy v{ ngh v bn. C lp v mt vt l: a h ra khi mi trng bnh thng, bn b, gia nh. L{m h c cm gi|c ng ngo{i l, b b ri h ang b li ng sau mt th gii v{ bc v{o mt th gii kh|c. Khi ~ b c lp nh vy, h khng cn s ng h t bn ngo{i, v{ khi lng tng, h d d{ng i lc hng. C|m d nn nh}n v{o hang ca bn, ni khng c g quen thuc vi h c. S C LP HIU NG MI L u th k th V trc cng nguyn, Ph Sai, vua nc Ng, |nh bi k th ln nht ca mnh l{ C}u tin, vua nc Vit, qua rt nhiu trn |nh. C}u Tin b bt v{ b buc phi l{m ngi gi nga trong chung nga ca Ph Sai. Ri cuc th C}u Tin cng c cho php tr v qu nh{, nhng mi nm phi cng np mt s lng ln tin bc v{ qu{ c|p cho Ng Vng. Qua nhiu nm, ca cng np ng{y c{ng tng thm, v th m{ nc Ng tr nn thnh vng cn Ph Sai th tr nn nc Ng, nhng cng t|c chun b ho{nh tr|ng ~ c tin h{nh n tip hai ngi p. Ng vng n tip h gia d}n chng, xung quanh l cc quan thn v{ tt c triu nh ca ng{i. Lc h tin v pha ng{i, nhng chic vng ngc qu quanh tht lng h rn ln ting nhc cn khng gian th tr{n ngp

630

C lp nn nh}n

giu c. Nm n, C}u Tin c mt o{n s gi ti nc Ng: h mun bit liu nh{ vua c chp nhn mn qu{ l{ hai c g|i xinh p nh mt phn ca cng np hay khng. Ph Sai t ra t m v{ chp nhn li ngh. Vi ngy sau, hai ngi ph n n, ngi ta o|n gi{ o|n non, v{ nh{ vua n tip h trong cung in ca ng{i. Hai ngi ph n tin v pha ngai vua m|i tc h c bi mt c|ch n tng, theo kiu gi l{ bi m}y, c trang im vi nhng trang sc bng ngc trai v{ lng b nng. Lc h bc i, nhng chic vng ngc qu{ng quanh tht lng to nn mt }m iu thanh khit nht. Khng gian tr{n ngp mt mi hng l{m m say lng ngi. Nh{ vua v cng h{i lng. V p ca mt trong hai c g|i vt xa ngi kia; tn c g|i y l{ T}y Thi. N{ng nhn thng v{o mt nh{ vua khng cht e thn; qu thc n{ng rt t tin v{ quyn r, mt iu m{ Ph Sai khng thng thy mt ngi ph n tr nh th. Ph Sai ra lnh m tic chiu ~i ghi nh s kin n{y. Khp cung in

hng thm ta ra t nhng chic m ca h. Nhng trang im bng ngc trai v{ lng b nng l{m m|i tc h ni bt ln. Ph sai, vua nc Ng, nhn v{o i mt |ng yu ca n{ng T}y Thi (495 472 TrCN) th lin qun i thn d}n v{ vng quc ca mnh. Gi th Ty Thi khng cn quay mt i v{ e thn nh ba nm trc bn cnh b h nh. T}y Thi l{ mt c n{ng ho{n ho ca ngh thut quyn r v c bit c|ch kch thch nh{ vua ngm nhn n{ng ln na. Ph sai gn nh khng h ch n c g|i th hai c v p trm lng khng hp dn c ng{i. Nh{ vua ch mt ti T}y Thi, v{ trc khi bui nghnh n kt thc th nhng ngi triu

631

Ngh thut quyn r

y nhng ngi d tic; ru l{m cho T}y Thi hng phn, n{ng bt u nhy ma trc mt nh{ vua. N{ng cn h|t na, ging n{ng tht hay. Ngi trn chic gh bng bch ngc, n{ng trng ging nh mt n thn. Nh{ vua khng th ri khi n{ng. Ngy hm sau nh vua theo n{ng i khp ni. Trc s kinh ngc ca nh{ vua, T}y Thi t ra hm hnh, nhy bn, v{ am hiu nhiu iu, n{ng c th trch dn nhng t|c phm kinh in gii hn nh{ vua nhiu. Khi nh{ vua phi tm bit n{ng lo vic triu chnh, tr c ca nh{ vua cht cha y hnh nh ca n{ng. Khng bao l}u sau, nh{ vua a n{ng ti nhng bui chu triu ca mnh, hi kin n{ng v nhng vn quan trng. N{ng bo nh{ vua h~y bt nghe li nhng quan thn ca mnh; v nh{ vua khn ngoan hn h, s ph|n xt ca ng{i cao qu hn h.

nh nhn ra rng T}y Thi s l{ mt i th |ng gm v{ c g|i n{y c th nh hng ln nh{ vua c theo chiu hng xu ln ttGia nhng ngi d tic trong cung in ca nc Ng, T}y Thi v}y chic li ca s hp dn quanh tr|i tim ca con ngi ho{ng gia d xiu lng n{y Ru ~ ngm, by gi T}y Thi bt u h|t nhng b{i h|t v t nc Ng ly lng v vua ngu ngc n{y; v{ trong iu nhy ca b{i ca Tsu, n{ng tinh t ha ln tt c nhng bc i nhp nh{ng ca mnh vo Quyn lc ca T}y Thi ng{y c{ng mc ch khi gi ca ln mnh. Tuy vy mun chiu lng n{ng. Nhng T}y Thi n{ng th khng phi d; nu nh{ vua khng ch c th h|t v{ khng ng thc hin mt c mun nhy mua vui cho n{o ca n{ng, l s m mt n{ng, nh vua, nng cn c tr tr|i tim ca nh{ vua s tan chy i, v thng minh, v{ s am hiu v chnh tr l{m

632

C lp nn nh}n

ng{i s nhng b. Mt ng{y n, n{ng cu xin ng{i x}y cho n{ng mt cung in ngo{i kinh th{nh. D nhin l{ nh{ vua tu}n lnh n{ng. V{ ri khi nh{ vua ti thm cung in, ng{i v cng ngc nhin trc v lng ly ca n d ng{i chnh l{ ngi ~ b ca ci x}y dng n: T}y Thi ~ trang tr cung in bng nhng vt dng h{o nho|ng nht. S{n nh{ cung in c mt h nc nh}n to vi nhng chic cu bng | cm thch bc ngang. Ph Sai ng{y c{ng d{nh nhiu thi gian hn lu li }y, ngi bn cnh mt h nc v{ ngm nhn n{ng chi tc, dng h nc l{m gng soi. Nh{ vua thng ngm nhn n{ng chi a vi nhng ch chim trong nhng chic lng c trang tr bng ngc qu, hay n thun ch l{ ngm nhn n{ng do bc khp cung in v n{ng bc i nh mt c{nh liu bay trong gi nh. Th|ng ng{y tri qua; nh{ vua li lun trong cung in ca T}y Thi. Nh{ vua qun nhng bui chu triu, b mc ho{ng gia v{ bng hu, pht l nhng nhim v triu cng ca ng{i. Nh{ vua ~ khng cn kh|i nim thi gian. Khi mt ph|i o{n ti t}u vi ng{i v nhng v vic khn cp,

cho ng{i phi ngc nhin. Nu n{ng mun c c iu g, n{ng c th ri nhng git nc mt l{m xc ng tr|i tim ca nh{ vua ti ni ng{i khng th t chi n{ng bt k iu g. Nh Phm L~i ~ ni, n{ng l{ ngi c nht v{ duy nht, n{ng T}y Thi khng g so s|nh c, nh}n c|ch cun ht ca n{ng hp dn mi ngi, nhiu ngi thm ch cn i ngc li vi l tr ca mnh naNhng m{nh vi thu c d|t thm | qu v{ san h, nhng vt dng c hng thm v{ nhng chic bnh phong ph ngc qu v{ x{ c l{ nhng th xa x lun v}y quanh ngi c nh{ vua sng |i Trn mt trong nhng ngn i gn cung in c mt c|i

633

Ngh thut quyn r

nh{ vua b ph}n t}m ti ni khng th lng nghe. Khng g ngo{i T}y Thi c th chim ly thi gian ca ng{i, nh{ vua v cng lo lng n{ng s tr nn gin di.

ging ni ting l{ nc rt trong sau n{y thng c ngi i gi l{ Ging Ng Vng. tiu khin cho nh{ Cui cng th tin tc cng ti tai vua, T}y Thi thng nh{ vua v mt cuc khng hong ng{y chi u ra mt }y, c{ng trm trng: s ca ci m{ nh{ vua dng ging l{m gng ~ b v{o vic x}y dng cung in ~ soi trong khi v vua l{m th}m ht ng}n kh quc gia, cn cung di chi u cho d}n chng th bt m~n. Nh{ vua tr v n{ng -Eloise Talcott Hibbert, kinh th{nh, nhng ~ qu| tr: mt i Embroidered Gauze: Potraits qu}n t Vit quc ~ x}m lng Ng of Famous Chinese Ladies quc v{ ~ t ch}n n kinh th{nh. Khng cn g na. Ph Sai khng cn Cairo, Aly si m th gi sum hp vi n{ng T}y Thi yu qu ca mnh. Thay v mnh ri ca s Juliette Greco tr vo tay ca Vit vng, ngi ~ tng li. Anh mi c khiu v. l{m n dch trong chung nga ca C |p: Anh ch to{n ting xu thi. Aly vn ng{i, Ph Sai ~ t s|t. Ph Sai khng h bit rng C}u kin quyt: Chng ta Tin ~ hoch nh cho cuc x}m lng ang tr nn qu| c|ch n{y t nhiu nm trc v{ s quyn r xa nhau y, ng{y mai em s l{m g? Mai em cng phu ca n{ng T}y Thi chnh l{ bay ti Beirut, Greco nh}n t ch cht trong k hoch . tr li. Khi c bc ln Gii thch: C}u Tin mun chc m|y bay, Aly ~ ngi sn rng cuc |nh chim Ng quc khng , ci h h trc c tht bi. K th ca C}u Tin s ngc nhin ca

634

C lp nn nh}n

khng phi l{ qu}n i ca Ph Sai, cng khng phi l{ ca ci hay t{i nguyn ca v vua n{y m{ chnh l{ tr c ca Ph Sai. Nu Ph Sai c th b ph}n t|n t tng mt c|ch s}u sc, nu tr c ng{i b lp y bi mt iu g ngo{i vic triu chnh, Ph Sai s rng nh tr|i chn. C}u Tin tm thy c g|i p nht trong vng quc ca mnh. Ng{i ~ hun luyn c g|i n{y trong ba nm tinh thng mi hnh thc ngh thut khng ch l{ ca h|t, nhy ma, th ph|p, m{ cn l{ c|ch n mc, c|ch ni chuyn, c|ch quyn r. K hoch ~ th{nh cng: T}y Thi khng cho Ng vng mt cht ngi ngh. Mi th lin quan n n{ng u xa l, k quc. Ph Sai c{ng quan t}m n T}y Thi, n m|i tc, t}m trng, |nh nhn, li i ng, nh{ vua c{ng t ngh ti vn ngoi giao v{ chin tranh. Ph Sai ~ b y ti s ph}n t|n t tng.

cMc mt chic qun lng th sm m{u b s|t v{ mt chic |o len m{u en, Greco thoi m|i ng~ ngi trn mt chic gh b{nh trong cn nh{ ti Paris ca c v{ t nh: Ngi ta ni Greco n{y l{ mt ngi ph n nguy him. Trc kia Aly l{ mt g~ nguy him. Anh ta t ra quyn r theo mt c|ch rt c bit. C hng {n ng rt lanh li vi ph n. Hn dn bn ra ngo{i ti mt nh hng d cho c ngi ph n xinh p nht bc v{o th hn cng khng nhn c y. Hn l{m bn cm thy mnh l{ mt n ho{ng. ng nhin l{ Tt c chng ta u l{ nhng ng Greco n{y bit tng iu cha b{ ho{ng bo v cho vng quc v{ cng khng tin nh b l{ chnh cuc sng ca mnh, b chuyn . Mnh s ci nng bi loi tr|ch nhim, b v}y v{ ch ra ngi ph n quanh bi c|c quan thn v{ c vn. Mt p nht. Nhng l mnhHu ht ph n

635

Ngh thut quyn r

bc tng c hnh th{nh xung quanh ta chng ta min nhim vi nhng nh hng ca ngi kh|c v chng ta qu| ch t}m v{o vic mnh l{m. Vy h~y l{m nh T}y Thi, bn phi quyn r i tng mt c|ch chm r~i v{ nh nh{ng ra khi nhng cng vic lp y tr c h. V{ iu quyn r h ra khi l}u {i ca mnh hiu qu nht chnh l{ hng v ca s l lm. Mang n cho h nhng iu mi l s l{m h si m v{ nu gi c s ch ca i phng. H~y t ra kh|c bit trong c|ch x s v{ v b ngo{i, dn dn cun h v{o trong th gii kh|c bit n{y ca bn. Lun gi cho i phng mt c}n bng qua s thay i t}m trng quyn r. ng lo lng s t ngt m{ bn mang n s l{m h tr nn tnh cm hn ch l{ du hiu h ang dn tr nn yu ui. Hu nh ai cng c hai mt xc cm: mt ng h cm thy thoi m|i vi nhng thi quen v{ bn phn, mt kh|c h cm thy ch|n chng, v{ s sp bi bt k iu g trng c v l{ l, nh l{ n t mt th gii kh|c. H c th u tranh hoc nghi ngi nhng nhng nim vui mi l l{ khng th cng li c. Bn c{ng

u cm thy rt hnh phc bi s quan t}m . l{ bn ng~ thun ty. H ngh Mnh s l{ ngi duy nht cn nhng ngi kh|c s bin mt. Vi Aly, cm gi|c ca ngi ph n l{ iu quan trng nhtAnh ta l{ mt bc thy quyn r, mt k d d c c. Anh ta l{m bn cm thy d chu v{ mi th u d d{ng. Khng c vn n{o pht sinh. Khng c g phi lo lng. Khng hi tic. Lc n{o cng l{ Anh c th l{m iu g cho em }y? Em cn g?V m|y bay, xe hi, t{u thy; bn cm thy nh th mnh ang trn mt |ng m}y hng.
-Leonard Slater, Aly: A Biography

Anne: Ngi khng

636

C lp nn nh}n

dn h i s}u v{o th gii ca bn, h git v vua n{y sao [vua c{ng tr nn yu ui. Cng nh Ng Henry lc] ? vng, n lc h v l chuyn g ~ Richard: Ta th xy ra, lc y ~ qu| tr. vi n{ng rng S C LP HIU NG CH C MNH BN Nm 1948, n din vin 29 tui Rita Hayworth, thng c gi l{ N Thn Tnh Yu Ca Hollywood, ang mt thi k bi |t trong cuc i ca mnh. Cuc hn nh}n vi Orson Welles b v, m c qua i, s nghip nh khng li. Ma h nm c ti Ch}u u. Welles lc by gi , v{ tn trong s}u thm tr c ca mnh Rita m c ng{y h s ha hp. u tin Rita dng ch}n Riviera. Nhng li mi c tun n, c bit l{ t nhng ngi {n ng gi{u c, v lc by gi c c xem l{ ngi ph n xinh p nht th gii. Aristotle Onassis v{ quc vng Iran hu nh ng{y n{o cng gi in thoi cho c, ni xin c hn gp. Nhng Rita ~ khin tt c h tht vng. D vy, v{i ng{y sau khi c t ch}n n Ch}u ]u, Rita nhn c mt li mi Anne: Khng ni n{o thch hp cho ngi tr a ngc. Richard: ng vy, nhng cn mt ni kh|c na, nu n{ng cho php ta xng tn ni y. Anne: Phi chng l{ mt nh{ t n{o . Richard: l{ phng ng ca n{ng. Anne: Khn thay cho chic ging m{ ngi nm! Richard: S l{ nh th cho ti khi chung chn gi vi n{ng Nhng phu nh}n du dng Anne khng phi l{ ngi g}y ra nhng c|i cht bt t ca nhng ngi thuc

637

Ngh thut quyn r

t Elsa Maxwell, ch ca hi nhng ngi gi{u c, sp t chc mt ba tic nh Cannes. Rita t chi nhng Maxwell vn nht mc mi c, bo c mua mt chic v|y mi, n tr mt cht, v{ bc v{o mt c|ch trang trng.

dng tc Plantagenet ny, vua Henry v con trai Edward, Anne cng |ng tr|ch nh tn ao ph sao?

Anne: Ngi l{ Rita l{m theo li Maxwell, c n nguyn nh}n v{ cng l{ ba tic mc mt chic v|y m{u trng h qu |ng nguyn ra kiu Hy Lp c, m|i tc m{u bung nht. xa trn i vai trn. C c ch{o n Richard: V p bng mt phn ng m{ c ~ tr nn ca n{ng chnh l{ quen thuc: tt c chuyn tr u chm nguyn do ca kt qu dt khi c {n ng v{ ph n xoay y. Sc p ca n{ng ~ mnh li, c|nh {n ng nhn c bng s |m nh ta trong gic kinh ngc, pha n th ghen t. Mt ng bt ta phi chu ngi {n ng vi v~ n bn cnh c tr|ch nhim cho s dit v{ i cng c ti b{n ca mnh. b{n vong ca th gii, v th c ho{ng t Aly Khan 37 tui, con m{ ta c th sng trong trai ca Aga Khan tam, nh{ l~nh o vng tay ngt ng{o ca th gii ca nhm Ismaili Hi gi|o v{ l{ n{ng c mt gi. mt trong nhng ngi {n ng gi{u c -William Shakespeare, nht trn th gii. Rita ~ c cnh The Tragedy of King Richard III b|o v Aly Khan, mt cng t phong lu tai ting. Trc s tht vng ca mnh, c v{ Aly ngi cnh nhau, v{ Aly Hi ngi yu ta chng bao gi ri khi c. Aly hi c rt h~y tng tng xem nhiu c}u hi - v Hollywood, s thch, mi th s trng ngt v{ cn nhiu iu kh|c na. C bt u ng{o bit bao nu ta

638

C lp nn nh}n

th gi~n i cht v{ ci m. c nhiu nhng ph n xinh p, nhng c cnng cha, nhng n din vin kh|c, nhng Aly Khan pht l tt c bon h, l{m nh th Rita l{ ngi ph n duy nht . Aly dn c ln s{n nhy nhng mc d Aly l{ mt tay khiu v chuyn nghip, c vn cm thy khng thoi m|i anh chng Aly m c qu| s|t. Tuy nhin khi Aly ngh a c v kh|ch sn, c lin ng . H i dc theo i l Corniche; l{ mt bui ti tuyt vi. Trong ch mt bui chiu Rita ~ tm c|ch qun i mi vn ca mnh, v{ c rt bit n Aly, d vy c vn cn yu Welles, v{ mt mi tnh vi mt tay phong lu nh Aly Khan khng phi l{ th c cn.

c sng vi nhau vng t tt p y, , tnh yu tht chm r~i v{ vnh cu, , tnh yu v{ s cht lun n hin trong nhng cnh sc bt chc v p ca nng, Kh hu n tng . mt tri ln ngp trong m}y chiu sng lung linh, xuyn qua khng gian y nhng m}y khin ti cm ng bng mt s huyn b nh khi cnh cnh tng y xut hin nhng ch}n tri kia, trong i mt lun thay i ca n{ng khi ta nhn ngm chng chiu s|ng qua nhng git l.

Aly Khan phi n m|y bay i cng vic trong v{i ng{y; anh n{i xin c h~y li Riviera cho ti khi anh quay v. Trong khi Aly i vng, anh ta thng xuyn gi in thoi. Mi bui s|ng u c mt b hoa ln c gi ti. Qua in thoi Aly dng nh rt , khng c g bc dc mt c|ch c bit khi bit quc vng Iran ang c ht sc c kh|c, ch c s lch l~m gp c, v{ Aly buc c phi ha hy v{ chng mc, s gi{u c, tnh lng v{ nim

639

Ngh thut quyn r

cuc hn vi quc vng m{ cui cng th c cng ng . Trong sut thi gian n{y, mt g~ thy bi rong n kh|ch sn v{ Rita ng xem bi. G~ thy bi ni vi c: C sp sa bc v{o mi tnh l~ng mn nht trong cuc i mnh y, anh ta l{ mt ngi m{ c ~ quen bitC phi ng v{ xiu lng vi anh ta ho{n to{n. Ch c l{m nh th th c mi tm c hnh phc l}u bn. Khng bit ai c th l{ ngi {n ng , v{ vn l{ ngi c im yu l{ nhng iu thn b, Rita quyt nh li l}u hn. Aly Khan tr v, anh bo c rng l}u {i ca mnh nhn xung vng a Trung Hi l{ ni ho{n ho nht tho|t khi gii b|o ch v{ qun i nhng phin mun ca c, v{ anh s c x ng nh bn cht con ngi mnh. Rita ng . Cuc sng l}u {i ging nh trong chuyn thn tin; h ngonh mt i }u cng c nhng ngi y t ngi n sn s{ng gip c thc hin mi c mun ca mnh. Bui ti Aly a c ti s{n khiu v khng l ca mnh ni ch c hai ngi h khiu v. C th n{o }y l{ ngi m{ g~ thy bi |m ch ti?

vui H~y xem, n giu sau nhng con sng, trong nhng dng knh yn , C nhng con thuyn thn th m c vt sng ln pha trc; l{ tha lng c m b bng ca nng, Ti }y, chng phiu du qua mi i dng trn tr|i t. Mt tri lc ho{ng hn kho|c ln nhng c|nh ng c, Ln nhng dng knh, Ri cui cng l{ c th{nh ph Tt c trong mt mu vng v xanh ta: chm chm mt t tri dn v{o gic ng di mt bin la m du.

640

C lp nn nh}n

Aly Khan mi nhng ngi bn ca mnh ti gp c. gia nhm ngi khng quen bit n{y Rita li cm thy lc lng, bun ch|n; c quyt nh ri khi l}u {i. Ch khi y, nh th c c ngh ca c, Aly Khan lp tc a c ti T}y Ban Nha, t nc l{m c vui thch nht. C|nh b|o ch nm mi thng tin v mi tnh gia h v{ bt

, khng c g kh|c, ch c s lch l~m v{ chng mc, s gi{u c, tnh lng v{ nim vui -Charles Baudelaire,
Invitation to The Voyage, The Flowers of Evil, Richard Wilbur dch

u sn ui h T}y Ban Nha: Rita ~ c mt ngi con g|i vi Welles vy }y c phi l{ c|ch m{ mt ngi m x s hay khng? Danh ting ca Aly khng gip c g, nhng anh lun cnh c, bo v c khi gii truyn thng vi tt c sc lc ca mnh. Gi th Rita cm thy c c hn bao gi ht, v{ li c{ng ph thuc v{o Aly. Gn cui chuyn i, Aly Khan ng li cu hn vi c. Nhng c l{m anh tht vng; v c khng ngh Aly l{ mu ngi {n ng m{ c kt hn. Aly theo c ti Hollywood ni nhng ngi bn trc }y ca c t ra t th}n thin hn trc. n tri l{ c cn c Aly Khan gip c. Mt nm sau Rita cng ng~ lng, t b s nghip ca mnh, di ti l}u {i ca Aly Khan v{ kt hn vi anh. Gii thch: Ging nh nhiu ngi {n ng kh|c, Aly Khan yu Rita Hayworth ngay lc anh xem b phim Gilda pht hnh vo nm 1948. Aly quyt nh bng c|ch n{o anh s quyn r c. Lc nghe tin c ang ti Riviera, Aly nh bn mnh l{ Elsa Maxwell tm c|ch a c ti ba tic v{ xp cho c ngi cnh mnh. Aly ~ bit v cuc hn nh}n khng th{nh ca c v{ c d b tn thng ti mc n{o. Chin thut ca Aly l{ ngn chn tt c mi th khng

641

Ngh thut quyn r

cho x}m nhp v{o th gii ca c rc ri, nhng g~ {n ng kh|c, nhng mi ho{i nghi v Aly v{ nhng ng c ca anh, v{ nhiu th kh|c. Chin dch ca Aly bt u bng vic t b{y mt mi quan t}m m~nh lit vi cuc sng ca Rita nhng cuc in thoi thng xuyn, hoa, qu{ tng, tt c l{ gi hnh nh ca anh trong t}m tr ca c. Aly cn sp t chuyn g~ thy bi gieo ht ging tnh yu ca mnh. Khi Rita bt u xiu lng vi Aly, anh gii thiu bn ca mnh vi n{ng, bit rng c s cm thy c c khi gia h, v{ v vy m{ phi da dm v{o anh. Rita c{ng phi da dm v{o Aly trong chuyn i ti T}y Ban Nha, ni c sng trn mt min t l lm, b nhng nh{ b|o v}y quanh v{ buc phi b|m ly Aly c gip . Aly t t ln |t ngh ca Rita. H c ngonh mt i }u, Aly cng . Rt cuc th Rita cng ng~ lng v s yu ui v{ s tn cao bn ng~ ca c m{ lng quan t}m ca Aly mang li. Di ba m ca Aly, Rita qun i tai ting ti t ca anh, chm dt nhng ni ho{i nghi l{ th duy nht bo v c khi anh. Khng phi l{ ca ci hay d|ng v ca Aly l{m cho anh tr nn mt k quyn r i t{i. Thc ra Aly khng c in trai cho lm cn ca ci ca anh th ~ tiu t|n gn ht bi ting xu ca mnh. Th{nh cng ca Aly l{ nh v{o chin thut: Aly c lp i phng, chm r~i v{ tinh t n ni i phng khng h nhn thy. S m~nh lit ca nim quan t}m l{m cho ngi ph n cm nhn c iu trong i mt ca Aly, ngay lc , c chnh l{ ngi ph n duy nht trn tr|i t. S c lp c n nhn nh mt nim vui; ngi ph n khng bit rng mnh ang ng{y c{ng tr nn ph thuc v{o ngi kh|c, c khng bit l{m th n{o m{ c|ch ngi y lp y tr c ca c bng s quan t}m li dn dn c lp c ra khi bn b v{ x~ hi. Nhng mi nghi ng t nhin v

642

C lp nn nh}n

ngi {n ng b chm khut bi hiu ng kch ng ca ngi y ln c|i ti ca ngi ph n. Aly Khan gn nh lun lun to ra c s quyn r bng c|ch a ngi ph n ti mt ni th v n{o mt ni m{ Aly bit rt r nhng ni y ngi ph n li cm thy lc lng. ng cho i phng c thi gian hay khong trng lo lng, nghi ngi, hay c tuyt bn. H~y ph v}y ly h bng s quan t}m xua tan i tt c nhng suy ngh, nhng mi bn t}m hay rc ri kh|c. H~y nh con ngi thm khao kh|t c dn lc bc bi mt ai bit r h ang i }u. Nu tr chi quyn r c chi mt c|ch chm r~i v{ lch l~m th vic ngi kh|c dn bc, thm ch cm gi|c c lp v{ yu ui cng c th l{ mt nim vui. t i phng v{o mt tnh th m{ h khng c mt phng hng n{o kh|c, v{ ri h s cht trc khi chy trn. -Sun-tzu B QUYT QUYN R Nhng ngi xung quanh dng nh c v mnh m v{ t nhiu kim so|t c cuc sng ca mnh nhng ch n thun l{ mt bn ngo{i. Cn bn trong, con ngi mng dn hn v bc m{ h kho|c ln ngi. iu l{m h trng mnh m l{ chui nhng chic t v{ li an to{n m{ h t bc mnh v{o bn b, gia nh, thi quen thng ng{y, nhng th cho h mt cm gi|c xuyn sut, an to{n v{ c kim so|t. Bt ng rt tm thm di ch}n h ra, h mt mnh mt ni xa l n{o ni m{ nhng bin b|o quen thuc khng cn hay ri tinh ri m, th ri bn s thy c mt con ngi rt kh|c l.

643

Ngh thut quyn r

Nu i tng l{ ngi mnh m v{ bo th th vic quyn r s rt kh khn. Nhng thm ch c nhng ngi mnh m nht cng c th tr nn d tn thng nu bn t|ch h ra khi nhng chic t v{ li an to{n ca mnh. Gt b bn b v{ gia nh h sang mt bn bng s hin din thng xuyn ca bn, c lp h ra khi th gii m{ h vn hng quen thuc, v{ h~y a h ti nhng ni m{ h khng bit. H~y khin i phng d{nh nhiu thi gian hn trong mi trng c bn. C tnh can thip v{o nhng thi quen ca h, khin h l{m nhng vic v{ h cha bao gi l{m. H s tr nn tnh cm hn, khin h d d{ng b lc li hn. H~y ngy trang cho tt c nhng iu n{y di hnh thc ca mt tri nghim vui v, ri mt ng{y n i phng s thc dy trong tnh trng b t|ch bit ra khi mi th thng ng{y vn khin h thoi m|i. Th l{ h s quay sang bn c gip , c nh mt a tr khc i m khi bng n b tt. Trong quyn r, cng nh trong chin tranh, i phng nu b c lp s tr nn yu ui v{ d b tn cng. Trong t|c phm Clarissa ca Samuel Richardson c vit v{o nm 1748, tay cng t Lovelace c quyn r n nh}n vt chnh xinh p trong cun tiu thuyt. Clarissa l{ mt c g|i tr, c hnh v{ c gia nh c che ch ht mc. Tuy th nhng Lovelace l{ mt tay quyn r qu quyt. u tin hn d d ch ca Clarissa, Arabella. H dng nh s tr th{nh mt cp. Nhng bt ng hn chuyn s quan t}m sang Clarisa, li dng s i ch ch em khin Arabella in tit. James, anh trai h, tc gin bi s thay i tnh cm ca Lovelace; James g}y g vi Lovelace v{ b thng. C gia nh nhn nh|o, o{n kt chng li Lovelace nhng hn cng xoay s gi nhng l| th n cho Clarissa v{ n gp c khi c nh{ mt ngi bn. Gia nh ca Clarissa ph|t hin

644

C lp nn nh}n

ra s vic v{ kt Clarissa ti bt hiu. Clarissa v ti; c khng xi gic Lovelace vit th hay ti gp c. Nhng by gi gia nh c quyt nh g c cho mt ngi lung tui gi{u c. C c gia th gian, li sp sa kt hn vi mt ngi c cm thy gh tm, c chy n Lovelace nh l{ ngi duy nht c th cu c ra khi m bng bong n{y. Rt cuc th Lovelace cng gii tho|t c bng c|ch a c ti Paris, ni c c th tho|t khi cuc hn nh}n kinh h~i n{y nhng cng l{ ni c cm thy lc lng mt c|ch tuyt vng. v{o nhng tnh hung nh th n{y xc cm ca c i vi Lovelace tr nn du d{ng. Tt c nhng s vic trn ~ c lo liu mt c|ch t{i tnh bi chnh Lovelace s hn lon trong gia nh Clarissa, s c lp sau cng ca Clarissa ra khi gia nh mnh, to{n b s vic. K th |ng s nht trong tr chi quyn r ca bn thng l{ gia nh v{ bn b ca i phng. H bn ngo{i vng chi v{ min nhim vi ba m ca bn; h c th ct ting ni ca l tr n i tng ca bn. Bn phi tin h{nh tr chi mt c|ch thm lng v{ tinh t c lp i phng ra khi h. Ngm |m ch rng h ghen t vi s may mn ca i phng khi tm c bn, hoc h l{ nhng bc cha m ~ mt i s thch phiu lu. Lun im th hai l{ cc k hiu qu vi nhng ngi tr, bn sc ca h lun bin i khn lng v{ h rt sn s{ng chng li bt k nh}n vt quyn th n{o, c bit l{ cha m h. Bn i din cho s h{o hng v{ sc sng; nhng ngi bn hay nhng bc ph huynh i din cho thi quen v{ s nh{m ch|n. Trong t|c phm The Tragedy of Richard III do William Shakespeare vit, nh}n vt Richard khi cn l{ b| tc x Gloucester ~ git hi vua Henry lc v{ con trai vua n{y, ho{ng

645

Ngh thut quyn r

t Edward. Khng l}u sau , Richard tip cn phu nh}n Anne, v ga ca ho{ng t Edward, ngi bit Richard ~ l{m g vi hai ngi {n ng th}n thit nht ca mnh, v{ n{ng cng cm ght Richard vi tt c s th ght c th ca mt ngi ph n. Tuy nhin Richard li quyt t}m quyn r Anne. Phng ph|p ca Richard tht n gin: hn bo n{ng nhng g hn ~ l{m, hn l{m th bi tnh yu ca hn d{nh cho n{ng. Hn mun trong i n{ng khng c ai ngoi tr hn. Cm xc ca hn mnh m ti hn phi git ngi. D nhin n{ng Anne khng ch khc t nhng li bin bch n{y, n{ng cn gh tm hn. Nhng hn vn cng u. Anne v{o thi im n{ng d b tn thng nht c c trn th gian, khng c ai gip , li tt nh thng au. Tht khng ng, nhng li ni ca hn bt u c hiu qu. Git ngi khng phi l{ mt th ph|p quyn r nhng ngi quyn r cng thc hin mt hnh thc git ngi mt hnh thc git ngi v mt t}m l. Nhng mi d}y lin kt vi qu| kh chnh l{ mt cn tr cho hin ti. Thm ch nhng ngi chng ta b li pha sau cng c th tip tc nu gi chng ta. L{ mt ngi quyn r bn s b nu ko vi qu| kh, b so s|nh vi nhng ngi theo ui trc }y, c th bn s b coi l{ thp km. ng mi chuyn din tin ti mc y. H~y gt b qu| kh bng s quan t}m ca bn hin ti. Nu cn thit, h~y tm c|ch ch giu nhng tnh nh}n trc }y ca i phng t nh hay khng t nh cho lm l{ ty thuc v{o ho{n cnh. Thm ch c th i xa ti mc cn thit khi li nhng vt thng c, khin h cm nhn c nhng ni au xa xa v{ h~y nhn xem hin ti mi tt p l{m sao khi em so s|nh vi qu| kh. Bn c{ng ko h ra xa qu| kh bao nhiu, h s chm s}u v{o hin ti cng bn by nhiu.

646

C lp nn nh}n

Nguyn tc ca s c lp c th c hiu theo ngha en l{ a h ti mt a im xa l n{o . }y l{ phng ph|p ca Aly; mt hn o ho l|nh mang n hiu qu tt nht, v{ qu thc nhng hn o, b t|ch bit khi th gii, lun lun c lin h vi vic tm kim nhng lc th x|c tht. Ho{ng La M~ Tiberius ~ vng v{o cuc sng try lc khi c ln v vua n{y x}y dng cung in ca mnh trn o Capri. Nguy him ca vic i }y i l{ i phng b ph b{y mt c|ch cn k ra trc mt bn kh m{ duy tr c mt bu khng kh huyn b. Nhng nu bn a h ti mt ni quyn r ph}n t|n t tng h, bn s ngn khng cho h tp trung ch v{o bt k iu g bt bnh thng trong tnh c|ch ca bn. N ho{ng Cleopatra ~ quyn r ho{ng Julius Caesar tham gia mt chuyn du thuyn dc theo sng Nile. C{ng i s}u v{o Ai Cp, ho{ng Caesar c{ng c|ch xa khi La M~, v{ Cleopatra c{ng hp dn hn gp bi phn. Natalie Barney, mt ph n ng tnh u th k XX, c mt mi tnh lc thc lc ng vi nh{ th Rene Vivien; v{ gi{nh li tnh yu ca Vivien, Natalie a Vivien i mt chuyn ti o Lesbos, mt ni m{ Natalie ~ ti rt nhiu ln. L{m nh vy Natalie khng ch c lp Vivien nhng cn trn tnh v{ l{m ph}n t|n t tng ca Vivien vi nhng mi lin tng m{ ni h to ra v ngi nh{ ca nh{ th ng tnh huyn thoi Sappho. Vivien thm ch bt u tng tng rng Natalie chnh l{ Sappho. Ni n{o cng a i phng n l{ khng nn; h~y chn ni c nhng mi lin tng hiu qu nht. Sc mnh quyn r ca s c lp vt xa khi th gii tnh dc. Khi nhng tn mi tham gia i ng nhng nhit th{nh ca Mahatma Gandhi, h c khuyn khch ct t nhng mi d}y vi qu| kh vi gia nh v{ bn b h. Hnh thc t b

647

Ngh thut quyn r

n{y l{ mt yu cu ca nhiu nhm tn gi|o qua nhiu th k. Nhng ngi c lp chnh h theo c|ch n{y d b nh hng v{ thuyt phc hn nhiu. Mt chnh tr gia xut c|ch thng tn dng v{ thm ch khuyn khch nhng cm gi|c ca con ngi v s c lp. John F. Kennedy ~ l{m iu n{y v{ ~ to nn mt t|c ng ln lao khi Kennedy tinh t ch trch nhng nm m{ tng thng Eisenhiwer nm quyn; theo Kennedy |m ch, nhng tin nghi ca nhng nm 1950 ~ a nhng l tng ca ngi M ti b vc nguy him. ng mi gi nh}n d}n M tham gia cng vi ng x}y dng mt cuc sng mi, trn mt Mt Trn Mi, y nhng nguy him v{ hng th. l{ mt s quyn r cc k hp dn, c bit l{ i vi nhng ngi tr, h l{ nhng ngi ng h Kennedy nhit tnh nht. Cui cng, mt thi im no trong tr chi quyn r bn phi ngm m ch s nguy him trong mi tng giao. i phng cm thy h ang c c s phiu lu tuyt vi khi theo bc bn, nhng ng thi cng c mt mt mt phn qu kh ca h, s thoi mi h vn hng p . Hy ch ng kch thch nhng cm gic nc i y. Mt cht s hi s l gia v ph hp cho tr chi; d s hi qu s lm i phng yu ui nhng vi liu lng nh s hi lm ta cm thy mnh vn cn tnh to. Nh khi tung mnh ra khi my bay, cm gic tht hng th, l mt s kch ng, nhng ng thi cng a n cht s hi. V ri ngi duy nht c mt kt thc giai on ri t do hay n ly h chnh l bn.

648

C lp nn nh}n

BIU TNG Chic Kn Ti. Mt anh bn vui v trong chic o khoc vng ca mnh, anh ta quyn r nhng a tr ra khi nh ca chng bng nhng m thanh vui tai t chic kn ti ca mnh. B li cun, chng khng bit chng s i bao xa, b li gia nh pha sau nh th no. Chng thm ch cn khng ch thy ci hang m sau cng anh ta dn chng vo, ri hang s ng li mi mi. IM YU Nhng ri ro ca phng php ny rt c bn: bn c lp ai qu chng vnh th bn s to nn cm gic s hi c th kt thc bng vic i phng s ri b bn. S c lp m bn mang n phi tht chm ri v c ngy trang bng nim vui nim vui c quen bit bn, b th gii li sau lng. D g i na cng c mt s ngi yu ui n khng th b tch ri khi ct chng ca mnh. C gi im hng sang thi hin i ni ting Pamela Hariman c mt cch gii quyt i vi vn ny: th c lp i phng ra khi gia nh, nhng b v hin ti hay trc }y ca h, v thay vo nhng mi lin h thuc v qu kh th nhanh chng to lp nn nhng tin nghi mi cho tnh nhn ca mnh. Th lm h chong ngp bng s quan tm, ch ti mi nhu cu ca h. Trong trng hp ca Averill Hariman, tay triu ph ny rt cuc cng ci c, Pamela thc s ~ xy mt ngi nh mi cho ng ny, mt ngi nh khng gi mi lin tng no vi qu kh v y nhng lc th ca hin ti. Tht l khng khn ngoan khi c cho i phng treo l lng trong khng kh qu lu m khng c g quen thuc hay thoi mi trong tm mt. Thay

649

Ngh thut quyn r

vo , hy thay th nhng iu quen thuc m bn ~ tch h ra bng mt ngi nh mi, mt chui nhng tin nghi mi.

650

GIAI ON BA VCH NG - GY N TNG MNH BNG NHNG BIN PHP C BIT

Mc ch ca giai on ny l lm mi th su sc hn n tng m bn to c trong tm tr ca h, nhng cm gic yu thng, quyn luyn, nhng cng thng bn trong con mi. Li cu cng mc su, bn cng d dng y h ti ti lui lui t hy vng sang tuyt vng ri ngc li cho n khi i phng yu t ri chp ly. T ra bn sn lng vi i phng n th no, hnh ng cao thng v ngha hip. (16: T chng t mnh) s gy chong vng mnh m, lm phn ng ca con mi s cc k tch cc. Ai cng c nhng vt thng, nhng thm mun b nn v nhng vic cha hon thnh t thi th u. Mang nhng kht khao, nhng vt thng ca h ra ngoi, lm i phng cm thy nh ang nhn c nhng g h cha bao gi c khi cn nh v bn s thm nhp su vo tinh thn ca i phng, khuy ng nhng xc cm khng kim sot c ca i phng (17: To hiu ng hi tng). Gi }y bn c th a con mi vt qua nhng gii hn ca h, buc h phi th hin ra ngoi nhng mt ti trong mnh, thm mt cm gic nguy him vo cuc quyn r (18: Kch ng vt ro v cm k). Bn cn {o su sc quyn r, khng g lm con mi ri tr v vui sng hn che y vic quyn r bng mt v bc tinh thn. Khng phi s am m nhc dc thc y bn m l s phn, nhng t tng siu phm v mi th c tn ln (19: S dng sc quyn r tinh thn). Ci nhc dc n di ci tinh thn. Gi }y i tng ~ c chun b sn sng. C lm h tn thng,

651

Ngh thut quyn r

gieo rc tm l e ngi v lo u, bn s dn h n bn b vc thm, ch cn b y nh, h s ng gc (20: Ha ln nim vui v ni au). H cm thy cc k cng thng v ang mong mi c gii thot.

652

16 T CHNG T MNH
Hu ht ai cng mun c quyn r. Nu h khng c, chc l do bn cha i xa lm du i ng vc trong h v ng c hay chiu su tnh cm ca bn hay nhng th khc. Mt hnh ng ng lc chng t bn mun chinh phc h n mc no s xua tan nhng ng vc y. ng lo lng vic bn trng ngc ngch hay s phm sai lm bt k hnh ng no mang tnh t nguyn hy sinh v con mi s lm h ngp trn tnh cm v khng ch n nhng iu khc na. ng bao gi th hin s chn nn hay than phin khi b khng c. Thay vo , phi vt qua thch thc bng nhng hnh ng cc k ngha hip. Ngoi ra, cn phi kch khch h t chng t bng cch t v mnh l ngi kh vi ti, kh c c v xng |ng ngi khc u tranh c c. BNG CHNG QUYN R Bt k ai cng c th ln ging rng tnh cm ca h l cao qu, lun cho l h rt quan tm n ta cng nh tt c cc dn tc b {n p trn th gii. Nhng nu h khng hnh ng nh nhng g ~ ni, ta s phi h nghi tnh thnh tht ca h c l l mt lang bm, mt tn o c gi, mt k hn nht. Nhng li l tng bc c cnh ch c th i xa c n th. Ri cui cng cng s n thi im bn phi cho con mi thy mt vi bng chng, vic lm ca bn ng theo li ni. Loi bng chng ny c hai chc nng. Trc ht, n gip gim i nhng g h vn hoi nghi v bn. Th hai, hnh ng bc l nhng phm cht tch cc trong con ngi bn t n cng rt quyn r. Nhng hnh ng dng cm v qun mnh thng to ra

653

Ngh thut quyn r

phn ng xc cm tch cc v mnh m. ng lo lng, nhng hnh ng ca bn khng cn phi qu dng cm v qun mnh n phi mt ht mi th trong qu trnh quyn r. Ch cn c v cao thng l . Thc t, trong th gii m mi ngi thch phn tch v ni qu nhiu, bt k loi hnh ng no cng c tc ng quyn r. Tin trnh quyn r ta gp phi nhng khng c l chuyn bnh thng. D nhin cng vt qua nhiu tr ngi cng c nhiu iu th v nhng nhiu khi vic quyn r gp tht bi v ngi quyn r khng gii m ng nhng khng c ca con mi. Thng th bn t b qu d dng. Trc ht, phi hiu c mt quy lut c bn ca s quyn r: khng c l du hiu cm xc ca con mi ~ b vng vo qu trnh quyn r. Ngi duy nht bn khng th quyn r l ngi c thi xa cch, h hng. Khng c c ngha l d xc ng v c th b bin i theo chiu ngc li, nh trong jujitsu, c th dng s khng c ca i th h gc h. Nu h chng li v khng tin tng bn, mt hnh ng qun mnh, cho thy bn mun t chng t mnh n mc no, l mt phng thuc hiu nghim. Nu khng c v h l ngi c hnh, hay bi h trung Tnh yu l{ mt dng chin tranh. Nhng k binh r r{, h~y i ch khc! \ Hn nht khng th bo v \ Nhng chun mc n{y. Nhim v nhng m ng, h{nh qu}n xa, tt c \ Kh nhc, mi kiu chu ng: tt c ang ch \ Hi anh t}n binh mong cuc sng d chu, anh s b loi b \ Trong cn ma bt cht, hay doanh tri ch cn trng khng \ Mt t... ko d{i v tn \ Vn cn yu nhng kh|t vng ca mnh? Vy h~y trt b mi kiu h~nh. \ Con ng thng n gin c l ~ t chi bn, \

654

T chng t mnh

thnh vi mt ai khc, vy th cng d c hnh v nhng kht vng b km nn ch cn hnh ng l c th d dng vt qua c. Nh Natalie Barney, mt ngi quyn r ni ting, ~ c ln vit, c hnh l nhu cu c quyn r su sc hn. C hai cch t chng t mnh. Th nht, hnh ng t pht: mt tnh hung m con mi cn gip hay mt vn cn gii quyt. Bn khng th thy trc nhng tnh hung ny nhng phi sn sng v nhng tnh hung ny c th pht sinh bt c lc no. Hy gy n tng cho mc tiu bng cch i xa hn cn thit phi th dnh nhiu thi gian, tin bc v n lc hn so vi nhng g h mong i. i tng thng s s dng nhng khonh khc ny, hoc thm ch to ra nhng khonh khc , nh mt hnh thc kim tra: bn rt lui? hay s nm ly c hi y? Bn khng c do d hay chn bc cho d ch mt khonh khc, khng th bn s mt tt c. Trng hp cn thit, phi lm sao cho hnh ng y c v gy tn tht rt ln so vi thc t, ng bao gi bng li ni m thng qua nhng c ch gin

Ca ~ c{i then, ng im trc mt bn \ Vy h~y sn s{ng ln v{o trong t m|i nh{, \ Hay lun v{o qua ca s tng trn. C y s hnh phc \ Khi bit bn ang nguy him tnh mng, v c y: iu tng cho \ Bt k ngi ph n n{o bng chng hng hn v tnh yu ca bn.
- Ovid, Ngh thut Yu ng, do Peter Green dch

Ngi {n ng ni: ...Tr|i c}y h|i t vn nh{ phi ngt hn t mt c}y l, v{ nhng g phi tht n lc mi c c th qu hn nhiu so vi nhng g c c m{ khng tn nhiu cng sc. Nh mt c}u ngn ng, C b cng mi thy phn thng |ng qu.

655

Ngh thut quyn r

tip nh nh mt mt mi, li tn Ngi ph n ni, Nu chuyn qua ngi th ba hay i loi phi b cng mi thy nh vy. phn thng |ng qu th ch{ng s phi chu Cch th hai t chng t mnh l ng mt mi v qu| hnh ng dng cm m chnh bn nhiu cc kh mi c vch ra v tin hnh trc vo mt thi c c|i mnh ang cn im hp l nht nht l khi i tng ngy cng h nghi v tnh cm tm, bi v iu ch{ng ca bn. Chn mt hnh ng kch tnh tm kim l{ mt phn v kh khn chng t bn b nhiu thng ln hn na. thi gian, cng sc n th no. Nguy him cng c th rt quyn r. Kho lo dn dt i tng n mt khonh khc him ngho hay khng hong, hoc gin tip t h vo mt v tr khng thoi mi ri ng vai l ngi gii cu, mt hip s dng cm. Nhng iu ny c th gi ra nhng xc cm mnh m m c th d dng lo li thnh tnh yu. Ngi {n ng ni, Ti xin c b{y t lng cm n s}u sc nht ti c th v n{ng ~ tht lng ha cho ti tnh yu ca n{ng khi ti c th chu ng c nhng kh nhc. Nhng Cha tri ~ ngn cm ti hay bt k ai c c tnh yu ca mt ph n cao qu nh n{ng m{ khng b cng sc gi{nh ly.
- Andreas Capellanus b{n v Tnh yu, do P.G.Walsh dch

656

T chng t mnh

Mt s trng hp in hnh 1. nc Ph|p nhng nm 1640, Marion de l'Orme l{ c g|i bao c nhiu {n ng thm mun nht. Ni ting l{ c nhan sc, b{ ~ tng l{ ngi tnh ca Cardinal Richelieu, mt trong s nhng nh}n vt qu}n s v{ chnh tr tr danh. chinh phc c b{ l{ mt du hiu th{nh cng. Trong nhiu tun lin, B| tc Grammont, mt k tr|c t|ng n t|n tnh de l'Orme, cui cng b{ cng cho v b| tc n cuc hn v{o mt bui ti c bit. B| tc tng s c mt cuc gp g th v nhng hm ng nhn c l| th ca de lOrme trong bng t ng nh nh{ng, lch s b{ ~ rt ly l{m tic b{ b au u kinh khng nht t trc gi, v{ phi nm lit ging ti hm . Cuc hn b hy b. B| tc cm thy chc l{ ng ~ b gt ra v mt ngi kh|c, bi de l'Orme tht thng nh sc p ca mnh. Grammont khng do d. Lc ho{ng hn bung xung ng phi nga ti Marais, ni de l'Orme sng, tm kim. Trong mt dm vung gn nh{ b{, ng ph|t hin mt ngi {n ng ang i b n gn. Nhn ra ngi l{ Cng tc de Brissac, b| tc lp tc bit rng ngi {n ng n{y s ht cng ng ngay trn ging ca c g|i bao. Brissac c v khng vui khi thy b| tc, v th Grammont lin tin li gn, Brissac, bn ti i, anh phi gip ti mt vic v cng quan trng: Ln u tin ti c hn vi mt c g|i sng gn }y; v{ ti n b{n tnh cng vic nn ch gp c y trong gi}y l|t. Cho ti mn |o cho{ng ca anh th hay qu|, v{ gip ti dn nga i }u mt l|t n khi ti quay li; nhng quan trng l{ ng i }u xa nh. Khng i tr li, Grammont ly |o cho{ng ca cng tc v{ trao cng nga cho anh ta. Nhn li ng sau, thy Brissac ang nhn mnh nn ng gi v i v{o cn nh{ y, ln qua sau nh{, i bc li ti nh{ de l'Orme m{ khng b ai nhn thy. Grammont g ca, ngi phc v Mt hm, [Saint-Preuil] tng ng ta l{ cng tc nn m ca. khn khon cu xin Phu

657

Ngh thut quyn r

ng tin thng n phng ng ca b{, ng thy b{ ang nm trn i vng, trong b |o d{i mng dnh. ng nm chic |o cho{ng ca Brissac v{ thy b{ th hn hn s h~i. C chuyn g vy, hi ngi p? ng hi. Trng c v nh cn au u ca em ~ qua i phi khng n{o? B{ l{m ra v r, bo mnh vn ang au u v{ bt ng phi i i. B{ khng khng chuyn mnh mun hn hay hy hn vi ai chuyn ca b{. Grammont im tnh ni Tha b{! Ti bit c|i g l{m b{ bi ri: b{ s rng Brissac c th gp ti }y nhng ring chuyn b{ c th yn t}m. Ri ng m ca s, Brissac ang bn ngo{i khung ca, tn ty l{m trn nhim v dn nga i ti i lui ging nh mt cu b ngoan ngo~n. ng trng rt l bch; de l'Orme ph| ln ci, m cho{ng b| tc v{ ku ln Chevalier yu qu ca em, em khng th chu c na; em tht s xin li v anh qu| |ng yu v{ qu| k d. B| tc k b{ nghe to{n b c}u chuyn, v{ b{ ha rng cng tc mun luyn tp cho nga sut m cng c, nhng b{ s khng cho ng ta v{o nh{. H hn gp ti hm sau. Ra khi nh{, b| tc tr

nhn de la Maisonfort ban cho ng nhng li yu ng ng mt m{ mt ph n c th ban ph|t, ri ng i xa hn c li ni ca mnh. V phu nh}n ni ng ~ i qu| xa v{ lnh cho ng khng c xut hin trc mt b{ na. ng ri khi phng. Ch mt ting sau, khi v phu nh}n nh mi khi ang i do dc mt con knh Bagnolet th SaintPreuil t ngt nhy ra t mt b du, ho{n to{n trn trung, v{ ng trc mt v phu nh}n trong tnh trng nh vy ri ku ln, Ln cui cng, tha phu nhn Vnh bit! Ri t nhy }m u xung dng knh. Ngi ph n qu| khip s trc cnh tng n{y ~ ku g{o v{ chy ngc v pha nh{

658

T chng t mnh

chic |o cho{ng li cho cng tc v{ xin li v i qu| l}u v{ cm n cng tc. Brissac cc k rng lng, ngay c vic gi nga cho Grammont cho ci ln, v{ vy tay ch{o tm bit khi b| tc phi nga ri. Gii thch: B| tc Grammont bit rng hu ht nhng ngi c d nh quyn r thng b cuc qu| d d{ng do hiu sai rng nhng tht thng hay l~nh m b ngo{i l{ du hiu ca thiu quan t}m. Thc ra biu hin n{y mang nhiu ngha: c th h ang kim tra bn, mun xem bn c thc s nghim tc khng. C x g}y mt lng chnh l{ kiu kim tra n{y b cuc khi gp du hiu kh khn u tin ngha l{ bn khng cn h nhiu lm. Hoc c th h ang c cm gi|c khng chc chn v bn hay ang chn la gia bn v{ mt ngi kh|c. Trng hp n{o i na, b cuc l{ h{nh ng rt ng ngn. Th hin hng hn rng bn sn s{ng l{m tt c s gt b mi nghi ng. Bn cn c th |nh bi i th, v hu ht mi ngi u nht nh|t, lo rng mnh s x s nh thng ngc, v{ chng bao gi d|m mo

mnh, khi n ni th b{ ngt xu. Ngay khi tnh dy b{ bo ngi i xem tnh trng Saint-Preuil th n{o. Tht ra ng ~ khng l}u di dng knh m nhanh chng mc qun |o, trn v Paris nhiu ng{y sau trong khi tin n c lan rng l{ ng ~ cht. Phu nhn de la Maisonfort ~ v cng xc ng trc bin ph|p qu| khch n{y m{ ng chn chng minh tnh cm ca mnh. H{nh ng n{y i vi b{ l{ du hiu ca mt tnh yu phi thng; v{ c l do cn ch n nhng ng nt hp dn trn c th ng m{ b{ ~ khng nhn ra khi mc |o qun y nn b{ ~ v cng }n hn s nhn t}m ca mnh v{ cng khai cho bit b{ cm thy mt m|t n

659

Ngh thut quyn r

him iu g. Khi gp con mi kh tnh hay kh|ng c th c|ch Grammont ~ s dng thng l{ c|ch ng bin hay nht. H{nh ng ca bn nu mang v t ngt, bt ng s khin con mi rt xc ng, l{m h th lng hn trc bn. Mt cht quanh co c c thng tin mt cht tnh b|o lun l hay. Quan trng nht l{ c|ch bn to ra bng chng. Nu bn v t vui v v{ hay khi h{i, nu bn khin con mi ci, va t chng t va khin con mi vui v, s chng sao nu h{nh ng ngc nghch hay cho d h thy bn ang dng mt cht qu quyt. H s b la vi t}m trng d chu bn ~ to ra. Lu rng b| tc khng bao gi than van, gin gi in tit hay phng th. Tt c vic ng phi l{m ch l{ vn bc m{n ca l cng tc ang dn nga i do, khin s kh|ng c trong de l'Orme tan bin v ci. Ch mt h{nh ng kt liu, b| tc ~ chng t ng c th l{m g c b{ ban cho mt m vui th. 2. Theo mt phin bn v truyn thuyt vua Arthur, Ng{i Lancelot, mt

mc n{o. Nhng li n{y n tai Saint-Preuil v ng lp tc tm c|ch hi sinh cho mnh v khng ph cht thi gian quay v tn dng tnh cm yu qu ca ngi ph n y.
- Count Bussy-Rabutin, Lch s Yu ng ca Gaules

c l{m ngi hu ca mt ph n... nhng ngi h|t rong phi tri qua bn giai on, l ngi c m, ngi cu xin, ngi hu, v{ ngi tnh. Khi t n giai on cui ca khi u yu ng n{y h phi th trung th{nh v{ s tn knh ca h c ng du bng mt n hn. i vi dng tnh yu phong nh~ l tng d{nh cho gii qu tc ny th chuyn yu

660

T chng t mnh

hip s danh d, c ln bt gp c|i lic nhn ca Ho{ng hu Guinevere, v vua Arthur; c|i nhn tho|ng qua l{m ch{ng hip s cht m cht mt. V th khi hay tin ho{ng hu Guinevere b mt hip s c |c bt cc, Lancelot khng mt cht do d ng qun ngay nhng nhim v kh|c v{ nhanh chng truy kch. Khi nga ng~ qu trn ng, ng tip tc chy b ui theo. Cui cng cng kp nhng ng kit sc v{ ng~ qu. Mt chic xe nga th chy ngang qua; trn xe cht y nhng ngi trng gm ghic b cm li vi nhau. Thi y ngi ta thng b nhng tn ti phm nhng tn git ngi, phn bi, hn nh|t, trm cp trong mt chic xe nga nh th, sau i qua mi no ng trong th{nh ph mi ngi xem. Nu b b ln chic xe , mt ngi s mt ht tt c c|c loi quyn trong qu~ng i cn li ca mnh. Chic xe l{ mt biu tng khng khip n nu thy khng c ngi trn bn s run s v{ l{m du th|nh gi|. D c l{ vy nhng Ng{i Lanselot vn g gm ngi l|i xe nga, mt g~ ln: Nh}n danh Cha, h~y ni ta bit ngi c nhn thy lnh b{ ca ta, n ho{ng i

ng c xem l{ mt iu rt duyn d|ng, trong khi s khi u sau v{ cui cng l{ |nh du mt hip c tng ng vi h{nh ng phong tc cho hip s c lin tng nh qu| trnh mt qu tc c hun luyn v{ c nhiu chin tch dng cm. Vic x|c nhn mt tnh yu thc th v{ mt hip s ho{n ho l{ ho{n to{n ging nhau. Ngi tnh s phc v v{ tu}n lnh ngi ph n ging nh ch{ng hip s s phc v ch cng ca mnh. Trong c hai trng hp li th mang tnh thing ling nh nhau.
- Nina Epton, Tnh yu v{ ngi Ph|p

Mt ngi lnh bao v}y th{nh ph, mt ngi

661

Ngh thut quyn r

qua ng n{y khng? G~ ln ni: Nu ng{i chu v{o ngi trong chic xe nga ti ang l|i th ni ng{y mai ng{i s bit chuyn g ~ xy n vi n ho{ng. Ri ng l|i chic xe nga tin v pha trc. Lancelot do d nhng ch hai bc ch}n, ng quyt nh chy theo v tro ln xe. Chic xe n }u ngi d}n cng hi han. H rt t m v ch{ng hip s trong s c|c h{nh kh|ch. Ti ca hn l{ g? Hn s b cht nh th n{o lt da chng? Hay dm cht? Hay b ha thiu? Cui cng g~ ln ng ra ngo{i, chng ni mt li chuyn manh mi v n ho{ng. Vn c{ng t hn khi gi }y khng mt ai thm n gn hay ni chuyn vi ng{i Lancelot c, v ng ~ trong chic xe . ng tip tc rt ui theo n ho{ng, v{ sut dc ng lc n{o ng cng b nguyn ra, ph b|ng v{o mt, b nhng hip s kh|c th|ch u. ng l{m nhc tinh thn hip s v ~ ln chic xe . Nhng khng ai c th ngn cn hay kim ch c ng, v{ cui cng ng ph|t hin ra k bt cc n ho{ng l{ tn Meleagant qu quyt. ng ui theo kp Meleagant

tnh th nh c gi, \ Mt ngi tn cng cng th{nh, ngi kia th ca trc. \ Tnh yu, ging chin tranh, l{ tr sp nga. K bi trn c th lt ngc v|n c, \ Khi bn c tng h ho{n to{n suy sp; \ Vy nn nu bn c c tnh yu mt c|ch d d{ng \ Tt hn bn nn ngh li. Tnh yu i hi \ Bn nng v{ khi ng. Achilles v i hn di Briseis - \ Nhanh ln, nhng anh ch{ng th{nh Troy, p v bc tng Argive! \ Hector bc v{o chin trng t vng tay Andromache \ m th c v i cho. \ Chnh Agamemnon b |nh ng~ v{o vng ba m \ Khi thy m|i tc ri b ca Cassandra; \ Thm ch thn Chin tranh cng b bt qu tang, s song tm li

662

T chng t mnh

v{ hai ngi ~ quyt u tay i. Vn cn ang mt v cuc ui bt, Lancelot gn nh b |nh bi, nhng khi hay tin n ho{ng ang xem trn u quyt t, ng ly li sc mnh v{ nu khng b yu cu ngng u th sut na ~ git cht Meleagant. Guinevere c trao li cho ng. Lancelot kh kim ch ni vui mng khi ngh cui cng cng c gp li ho{ng hu. Nhng b{ c v tc gin v{ khng nhn mt ngi ~ cu mnh, khin Lancelot v cng sng st. B{ ni vi cha Meleagant, Tha ng{i, s thc l{ ng ta ch ho{i cng. Ti khng bao gi cm thy bit n ng ta. Lancelot cht lng nhng khng cht ph{n n{n. Sau kh| l}u, qua v s nhng th th|ch kh|c, cui cng b{ du li v{ h bt u yu nhau thm thit.

ca anh th rn - \ V b bi ln nht cung nh trong nhiu nm. Vy h~y xt \ Trng hp ca ti. Ti rnh rang, sinh ra l{ khng c g lm, \ u c l m nhng nt nguch ngoc di bng c}y. \ Nhng tnh yu i vi c g|i p buc ch{ng li \ Phi hot ng, phi sing nng. \ V hy xem ti ny va nh in, sing nng c|c b{i tp bui ti: \ Nu mun cha cn bnh li bing, bn h~y yu!
- Ovid, Tnh Yu, do Peter Green dch

Mt ng{y n, ng hi b{: B{ b Meleagant bt cc khi n{o, b{ ~ nghe chuyn chic xe nga cha, v{ b{ c bit ng ~ l{m nhc tinh thn hip s th n{o khng? V{ c phi v vy m{ hm y b{ i x lnh nht vi ng khng? N ho{ng |p li: Tr ho~n hai bc ch}n chng t ch{ng cha sn s{ng leo ln chic xe . Ni tht, chnh l{ l do em khng mun thy hay ni chuyn vi ch{ng na.

663

Ngh thut quyn r

Gii thch: C hi thc hin nhng h{nh ng khng ngh n bn th}n thng n rt bt ng. Bn phi chng minh mnh xng |ng ngay thi khc y v{ h{nh ng ngay. c th l{ mt tnh hung gii tho|t, mt mn qu{ hay vic g bn c th l{m, mt yu cu bt ng bn phi t b mi th n gip h. Vn tin quyt khng phi chuyn h{nh ng liu lnh, g}y li lm hay l{m chuyn ngu ngc, m{ bn phi c v nh ang h{nh ng ho{n to{n v h m{ khng suy ngh cht g v bn th}n mnh hay hu qu v sau. Trong khonh khc n{y, do d d ch mt gi}y cng c th l{m hng tt c nhng n lc quyn r trc }y, chng t bn l{ ngi ch bit quan t}m n bn th}n mnh, tiu nh}n v{ hn nh|t. H~y nh: vn khng ch l{ l{m c|i g m{ cn l{ l{m nh th n{o. Nu bn cht ca bn l{ lun quan t}m n bn th}m mnh th h~y hc c|ch che y iu . Phn ng c{ng t ph|t c{ng tt, thi phng kt qu bng c|ch l{m ra v bi ri, kch ng qu| , thm ch di dt tnh yu ~ dn bn n mc . Nu phi nhy v{o chic xe v Guinevere, phi bo m rng b{ ta thy bn l{m iu khng mt cht do d. 3. Mt thi k th{nh Rome khong nm 1531, ngi ta b{n t|n xn xao v mt ph n tr p l thng tn l Tullia d'Aragona. Theo tiu chun ca thi k , Tullia khng phi l{ c g|i c v p c in; thi k m{ nhng ph n trn tra v{ khu gi c xem l{ l tng th c li cao v{ mnh mai. V{ c khng c kiu sn, hay ci khc khch hu ht c|c c g|i tr mun dng thu ht ch ca c|nh {n ng. Khng, phm cht ca c cao qu hn nhiu. C s{nh ting La tinh, c th tranh lun v vn chng mi nht, bit chi {n lut v{ h|t. Ni c|ch kh|c, c l{

664

T chng t mnh

mt ngi cao qu, v{ v chnh l{ iu m{ c|nh {n ng lun tm kim, h bt u ving thm c ng{y mt nhiu hn. C c ngi yu l{ mt nh{ ngoi giao; ngh n chuyn mt ngi {n ng ~ chinh phc c c khin tt c h ph|t in ln. Nhng v kh|ch n{y bt u ganh ua nhau c quan t}m bng c|ch l{m th tng c, ganh ua tr th{nh nim vui thch nht ca c. Khng ai trong s h th{nh cng nhng h vn tip tc c gng. D nhin c mt v{i ngi b c l{m tn thng, ru rao rng c ta khng hn mt c g|i im cao cp. H nhc li tin n (c l ng) rng c khin nhng ngi ng tui nhy ma khi c chi {n lut, v{ nu h nhy ma m{ l{m c h{i lng th c m c trong vng tay. i vi nhng ngi theo ui trung th{nh ca Tullia, thng u c sinh ra trong gia nh qu tc, th }y l{ s vu khng. H vit mt t{i liu t|n ph|t khp ni: C g|i ca chng ti, qu c |ng knh, c sinh ra trong danh gi|, Tullia d'Aragona, lun vt tri tt c nhng ph n ca qu| kh, hin ti v{ tng lai bi nhng phm cht s|ng chi Bt k ai c tuyt li tuyn b n{y h~y vit tn bn cnh mt trong nhng hip s k tn di }y; ngi n{y s thuyt phc h theo c|ch thng thng trc nay. Tullia ri khi Rome v{o nm 1535, u tin n Venice, ni nh{ th Tasso tr th{nh ngi tnh ca b{, ri cui cng mi n Ferrara lc c l l{ th{nh ph vn minh nht nc . V{ b{ ~ to ra mt l{n sng tnh cm n th n{o }y. Ging ni, ting h|t, thm ch nhng b{i th ca b{ c ht li ca ngi khp ni. b{ m mt hc vin vn chng d{nh ring cho nhng t tng t do. B{ t gi mnh l{ n{ng th v{ cng nh Rome, lc n{o cng c mt nhm {n ng v}y quanh b{. H theo b{ i lng vng th{nh

665

Ngh thut quyn r

ph, khc tn b{ ln nhng th}n c}y, l{m th tng b{ ri ng}m nga cho nhng ai chu nghe. C mt qu tc tr b li ko bi s tn sng n{y: dng nh ai cng yu Tullia nhng chng ai nhn li c tnh yu ca b{. Quyt t}m gi{nh ly b{ v{ ci b{ l{m v, anh ch{ng ~ tm c|ch buc b{ phi ng cho anh ta n thm v{o ban m. Anh ta th trung th{nh v hn, tm b{ bng n trang v{ qu{ tng, ri xin c nm tay b{. B{ t chi. Anh ta rt dao ra, b{ vn t chi, vy l{ anh ta }m dao v{o chnh mnh. Anh ta sng, nhng gi th tm tin ca Tullia c{ng vang di khp ni hn na: thm ch tin cng khng mua c s ban n ca b{, hoc l{ dng nh vy. Nm th|ng qua i, sc p cng phai dn nhng mt s nh{ th hay tr thc vn lun n ni b{ bo v b{. t ai ngh n mt thc t: rng Tullia tht ra l{ mt c g|i bao, mt trong nhng ngi ni ting v{ c tr tin hu h nht trong ngh n{y. Gii thch. Chng ta ai cng c nhng nhc im n{o . Mt s trong l{ do bm sinh v{ khng sa c. Tullia c rt nhiu nhc im nh vy. V hnh th b{ khng phi l{ mu ngi p thi k phc hng. M b{ li l{ mt c g|i bao v{ b{ l{ a con hoang. Vy m{ nhng {n ng b b{ b ba m khng h quan t}m. H b li cun bi hnh tng ca b{ hnh tng mt ph n thanh cao, mt ph n m{ ta phi ra sc u tranh mi c c. Kiu c|ch ca b{ tiu biu thi Trung c, thi i ca nhng hip s v{ nhng k h|t rong. Thi y, mt ph n, thng l{ ~ kt hn, c th nm quyn iu khin ngi {n ng bng c|ch khng ban ph|t tnh cm na cho n khi ch{ng hip s chng t c gi| tr v{ tnh cm ch}n th{nh ca mnh. H c th b truy lng, b buc phi sng vi ngi hi, hoc mt trn quyt u v ngi ph n

666

T chng t mnh

ca h. V{ h phi l{m nhng iu n{y khng mt ting ph{n n{n. Mc d thi ca nhng k h|t rong ~ qua i t l}u nhng kiu c|ch y th vn cn: ngi {n ng tht s mun t chng t mnh, c th th|ch, c u tranh, c kim tra v{ th nghim i n th{nh cng cui cng. H c mt cht nt thng d}m; mt phn trong h thch c au kh. V{ tht l lng, ngi ph n c{ng i hi nhiu c{ng chng t h c gi| tr. Ngi ph n d d{ng c c khng c coi l{ c gi| tr my. H~y l{m h phi u tranh c c s quan t}m ca bn, cho h c hi t chng t mnh, ri bn s thy h lao v{o th th|ch. C|i nng ca quyn r s c tng ln nh nhng th th|ch y chng minh cho ti thy l{ anh tht s yu ti. Khi mt ngi (bt k l{ gii n{o) phi l{m iu th ngi kia cng cm thy phi l{m nh vy, v{ quyn r s c tn cao. Bng c|ch buc ngi kh|c t chng minh h, bn ~ n}ng gi| tr mnh ln v{ che y nhng nhc im ca mnh. Con mi thng qu| t}m vic t chng t m{ qun ch n tai ting, thiu st ca bn. BIU TNG u thng. Trn s}n l{ c hiu sc s v{ nhng ch nga eo vi ph, ngi ph n ng xem nhng hip s ang quyt u c c b{n tay ca mnh. H va ~ c nghe nhng hip s y qu gi tuyn th tnh yu, nhng b{i h|t bt dit v{ nhng li ha tht d thng. H u rt gii nhng im y. Nhng ri ting kn vang ln v{ trn u bt u. Trong quyt u khng th c v vt hay do d. Ngi hip s h chn phi m|u me y mt v{ g~y tay g~y ch}n.

667

Ngh thut quyn r

IM YU Khi c gng chng t rng mnh xng |ng vi con mi, h~y nh l{ mi mc tiu nhn s vic kh|c nhau. S dng th}n th dng m~nh s chng th g}y n tng i vi nhng ngi khng |nh gi| cao sc mnh th}n th; iu ch cho thy l{ bn cha quan t}m h ng mc, khoa trng khng ng lc. Ngi quyn r phi |p dng nhng phng ph|p chng t mnh cho ph hp vi nhng ho{i nghi v{ yu im ca con mi. i vi mt s ngi, li l c c|nh, c bit nu c vit ra, l{ nhng bng chng hay hn nhng h{nh ng e da qu thn. Vi nhng ngi n{y h~y chng t tnh cm bng nhng l| th mt dng kh|c ca bng chng vt cht, v{ l{ mt dng quyn r y cht th hn l{ nhng h{nh ng ph trng. Tm hiu con mi tht k c{ng ri nhm nhng bng chng quyn r ca bn n nhng ho{i nghi v{ chng i ca h.

668

17 TO HIU NG HI TNG
Nhng ngi m trong qu kh tng c nhng nim vui no thng c gng tm kim li nhng tri nghim y. Nhng k c vui v nht v bn r su nht thng l t thu u th, v trong tim thc thng lin h vi hnh nh ngi cha hoc m. Hy mang con mi tr v thi im y bng cch t mnh vo tam gic phc cm Oedipus (phc cm ngi con ghen vi cha hoc m mnh) v xem h nh a tr ang thiu thn tnh cm. Khng nhn thc c nguyn nhn s |p li tnh cm ca mnh, h s phi lng bn. Nu khng th, bn cng c th ng vai tr hi tng, h lm ngi cha hay m bo v, chm nom bn. Trong c hai trng hp bn u ang cho h nim hnh phc tt cng: l c hi c quan h thn mt vi cha hoc m, con trai hoc con gi ca mnh. S HI TNG NHC DC Ngi ln chng ta thng |nh gi| cao v tui th ca mnh. V b ph thuc v{ khng c quyn g nn tr con tht s phi chu ng, th nhng khi ln ln ta li qun mt iu v{ tnh cm ha c|i thin ng ~ li sau lng. Ta qun nhng ni au m{ ch nh nhng nim vui. Ti sao? Bi l g|nh nng tr|ch nhim ca mt ngi ln i khi qu| nng n l{m ta thm m c quay li tnh trng ph thuc nh thi th u, c c c ngi [ Nht,] c|ch nui dy tr truyn thng dng nh nhn mnh tnh ph thuc th ng. a b, ng{y hay m, khng bao gi b b mt mnh v n thng c ng vi m. Khi ra ngo{i, a b khng c y trong xe ni n i mt vi th gii m{ c buc cht trn lng m bng mt

669

Ngh thut quyn r

chm sc mi mt nhu cu ca ta, g|nh gim ta nhng lo lng thng ng{y. Gic m h~o huyn n{y ca ta c mt phn nhc dc mnh m v cm gi|c ph thuc ca a tr i vi cha hoc m thng tch mt cht dc tnh. Cho mt ngi cm gi|c ging cm gi|c ph thuc, c bo v y ca thi th u, h s chiu to{n b nhng tng tng lc th v{o bn, k c cm gi|c yu ng v{ hp dn tnh dc. Ta khng mun tha nhn iu nhng ta mong mun c hi tng li, c trt b lp v ngi ln v{ th hin tnh cm tr con lun ang ch chc bn di lp da. Khi mi v{o ngh, Sigmund Freud phi i mt vi mt vn k l: rt nhiu bnh nh}n n phi lng ng. ng ngh mnh gii thch c iu ang xy ra: c Freud khch l, ngi bnh chm s}u v{o thi th u, d nhin chnh l{ nguyn nh}n g}y bnh cho h. H s ni v mi quan h vi cha mnh, kinh nghim u tin v s du d{ng v{ tnh yu, v{ c nhng th v{ b b na. Qu| trnh n{y gi nh n nhng cm xc v{ k c mnh

tm khn m |p. Khi ngi m ci ch{o ai, a b cng l{m theo v vy s duyn d|ng trong x~ hi c c mt c|ch t nhin khi n cm nhn nhp tim p ca m. V vy cm gi|c an to{n dng nh ph thuc ho{n to{n v{o s c mt ca ngi m. ...Tr con bit rng th hin s ph thuc th ng c|ch tt nht c c tnh cm hay iu mnh mun. C mt t cho iu n{y trong ting Nht: amaeru, c dch l{ o|n chng c tnh cm ca ngi kh|c; h{nh ng nh tr con. Theo b|c s t}m l Doi Takeo }y l{ im mu cht gii thch tnh c|ch ca ngi Nht. iu cn tip tc n cuc sng

670

To hiu ng hi tng

m. mt gc n{o , h c a ngc v thi th u. Hiu ng n{y c{ng tng thm khi chnh Freud tr nn t ni v t v hi lnh lng, xa c|ch, mc d ng vn rt quan t}m ni cch kh|c, ging nh hnh nh ngi cha thng gp. Trong khi nn nh}n nm trn gh nm, trong mt t th th ng v{ ch v, tnh hung li c{ng l{m tng gp i vai ng ca ngi cha v{ a con. Cui cng ngi bnh hng nhng tnh cm ri rm ang cn c gii quyt n{y n chnh Freud. Khng nhn thc c nhng g ang din ra, h s lin h ng vi cha mnh. H s hi tng v{ phi lng ng. Freud gi hin tng n{y l{ chuyn giao v{ l{ mt phn tch cc trong liu ph|p cha tr ca ng. Bng c|ch khin ngi bnh chuyn nhng cm gi|c b nn sang b|c s, ng ~ a vn rc ri ca h ra ngo{i chng c iu tr cp c thc.

sau n{y khi trng th{nh: ngi nh hn thng cung knh ngi ln hn, hay trong bt k nhm ngi n{o trong x~ hi, ph n thng cung knh {n ng, {n ng th cung knh m v{ i khi c v...

...Tp ch Ph N Tr (trn s b|o Th|ng 01/1982) c mt b{i c bit v c|ch t l{m p, ni c|ch kh|c l{ l{m th n{o hp dn n ng. Tip theo, mt tp ch M hay ch}u ]u thng s cho c gi bit c|ch l{m th n{o g}y thm mun tnh dc, d nhin l{ ngh c|c loi bng phn, kem Tuy nhin, hiu ng chuyn giao dng da v{ nc hoa. qu mnh m n mc Freud thng Nhng Ph N Tr th khng th khin c|c bnh nh}n vt khng th. N cho bit, qua s am m y. Thc ra chuyn giao Nhng ph n hp dn l{ mt c|ch hiu nghim to ra gn nht l{ nhng ngi c

671

Ngh thut quyn r

kt tnh cm mc tiu ca bt k cuc quyn r n{o. Phng ph|p n{y c nhng ng dng vt tri ngo{i lnh vc ph}n tch t}m l. thc tp n ngo{i i, bn cn ng vai b|c s t}m l, khch l ngi kh|c ni v tui th ca h. Hu ht chng ta rt thch c ni v iu ch khng h l{ bt buc; v{ nhng k c ca ta th sng ng v{ cm xc n mt phn trong ta ch hi tng li khi ni v nhng nm th|ng u i. Hn na,

tnh m bao la. Nhng ph n khng c tnh m l{ loi ngi khng nam gii n{o mun ly l{m v... Phi nhn {n ng di con mt mt ngi m.
- Ian Buruma, Sau chic mt n: V nhng con qu tnh dc, nhng ngi m thing ling, nhng tay gngxt, nhng k lang bt v{ nhng anh hng kh|c trong vn ha Nht

trong khi ni, nhng b mt nho nh b l ra: ta l to{n nhng thng tin qu gi| v nhc im v{ bn cht t}m hn ta, nhng thng tin bn cn ch v{ ghi nh. Khng cn quan t}m n gi| tr b mt ca li ni ca con mi; h thng kho|c thm lp |o ngt ng{o hay kch tnh cho nhng s kin trong qu| kh. Nhng h~y ch n ging ni ca h, n bt k mt tho|ng bi ri n{o, v{ c bit l{ nhng iu h khng mun ni ra, nhng g h chi b hay l{m h y xc cm. Nhiu c}u thc ra mang ngha ngc li: chng hn nh nu h ni mnh rt ght cha, bn c th chc chn rng h ang che du s tht vng tht ra ch v h yu cha qu| nhiu v{ c l ~ khng nhn c t ng nhng g mnh mun. Nghe k nhng ch hay c}u chuyn lp li nhiu ln. Quan trng nht l{ h~y hc c|ch ph}n tch phn ng tnh cm v{ xem ng sau l{ g. Khi ni chuyn h~y ng gc ngi b|c s t}m l ch nhng yn lng, thnh thong nhn xt kh|ch quan. T ra quan t}m

672

To hiu ng hi tng

nhng vn xa c|ch ng hn l{ khng biu l cm xc ri h s chuyn tnh cm v{ chiu nhng o tng vui th ln bn. Vi nhng thng tin thu c v tui th ca h v{ si d}y tin tng ~ to c, gi }y bn c th bt u to hiu ng hi tng. C l bn ~ kh|m ph| c mi quan h mt thit vi mt ngi n{o trong gia nh hay thy gi|o hay bt k nim say m thi th u n{o, mt ngi nh hng n tn cuc sng hin thi ca h. Khi bit c iu g con ngi n{y ~ nh hng mnh m n h nh vy, bn s ng vai con ngi . Hoc c th bn ~ bit c khong trng ln trong tui th ca h - chng hn nh mt ngi cha v tr|ch nhim. Gi bn c th ng vai ngi nhng thay v v tr|ch nhim th phi t ra quan t}m v{ tnh cm, iu m{ cha hoc m h ~ khng th cho h. Ai cng c nhng chuyn cha ho{n th{nh trong thi th u tht vng, thiu thn, k c au bun. H~y ho{n th{nh nt nhng iu y. Kh|m ph| nhng g con mi cha bao gi c, ri bn s c c cng thc cho mt cuc quyn r s}u xa. B quyt l{ khng ch ni v k c rt yu t. iu cn l{m l{ khin con mi h{nh ng hin ti ging nhng chuyn trong qu| kh m{ h khng nhn thc c chuyn g ang din ra. S hi tng bn to ra c th chia l{m bn loi. Hi tng thi s sinh. Si d}y u tin gia m v{ a tr s sinh l{ si d}y mnh m nht. Kh|c vi lo{i vt, a b phi tri qua mt thi gian d{i khng t lo cho mnh c m{ phi ph thuc v{o ngi m, to ra mt gn kt nh hng n to{n b cuc sng sau n{y ca a b. To hiu ng hi tng n{y l{ t|i to cm gi|c tnh yu khng iu kin m{ ngi m d{nh cho con mnh. Ch c ph|n xt con mi c h l{m c|i g h mun, k c

673

Ngh thut quyn r

c x h hng; ng thi bo bc h bng tnh yu thng, quan t}m chm sc. Mt phn trong h s hi tng li thi cn b xu khi m chm sc cho h mi vic v{ him khi n{o h mt mnh. iu n{y hiu qu vi hu ht mi ngi v tnh yu khng iu kin l{ kiu tnh yu him c v{ qu gi| nht. Thm ch bn khng cn phi iu chnh cho ph hp vi tui th ca h v ai cng ~ tng c kinh nghim vi kiu quan t}m n{y. Cng lc , h~y to mi trng cng c tnh cm bn ang to dng khng kh m |p, nhng hot ng vui a, m{u sc ti s|ng. Hi tng Oedipus. Sau si d}y tnh cm m con l{ tam gi|c phc cm Oedipus gia m, cha, v{ con (phc cm trong con trai ghen vi cha hoc con g|i ghen vi m). Tam gi|c n{y c to ra trong qu| trnh a b hnh th{nh nhng kh|i nim u tin v tnh dc. B trai mun m l{ ca ring mnh, b g|i cng vy vi cha, nhng chng khng th n{o c c iu v cha m lun c mi gn kt rt cht ch vi nhau hoc vi nhng ngi ln kh|c. Tnh yu khng iu kin ~ qua i; khng th tr|nh c gi }y ngi cha hoc m phi t chi mt s i hi ca a b. a con mi v li thi im n{y. ng vai ngi cha hoc m - h~y yu thng nhng i khi cng ry la v{ t ra mt s k Ti ~ nhn mnh rng ngi ta yu phi l{ ngi thay th cho c|i bn ng~ l tng ca ta. Hai ngi yu nhau l{ ang ho|n i c|i l tng ca mnh. H yu nhau chnh l{ h yu c|i l tng ca chnh mnh ngi kia. S khng c tnh yu trn tr|i t nu khng c nguyn tc . Chng ta yu v khng th c c c|i ti tt hn ca chnh mnh. Kh|i nim n{y cho thy r r{ng tnh yu ch c c trong mt bi cnh vn ha

674

To hiu ng hi tng

lut. Tr con lun thch mt cht k lut v khin chng cm thy ngi ln c quan t}m n mnh. V{ nhng ngi ln l{m tr con s cc k vui sng nu bn pha ln du d{ng vi mt cht cng rn v{ hnh pht. Kh|c vi hi tng thi s sinh, hi tng Oedipus phi c iu chnh ph hp vi con mi. iu ph thuc v{o thng tin bn ~ thu thp c. Nu bit cha y c th bn c x vi con mi nh vi mt a tr, thnh thong cn la mng h, ri cui cng kh|m ph| ra rng mnh ang khi dy nhng k c ti t - thi b h ~ chu ng qu| nhiu k lut. Hoc bn c th khi gi k c v ngi cha hoc m m{ h v cng cm ght v{ h mun chuyn nhng tnh cm y ln bn. Khng to hiu ng hi tng n khi n{o bn ~ bit nhng iu cn thit v con mi c|i g h ~ c qu| nhiu, c|i g cn thiu, v.v. Nu con mi gn kt cht ch vi ngi cha hoc m nhng gn kt vn c phn khng tt th hi tng Oedipus vn kh| hiu qu. Chng ta lun c cm gi|c yu ght ln ln i vi cha hoc m; thm ch

n{o hoc khi s ph|t trin nh}n c|ch ~ t n mt giai on nht nh. Vic to ra bn ng~ l tng |nh du mt bc tin trin ca lo{i ngi. Khi ngi ta ho{n to{n h{i lng vi c|i ti thc ti ca mnh, s khng th c tnh yu. Vic chuyn c|i ti l tng sang mt ngi kh|c l{ c im c bn nht ca tnh yu.
- Theodore Reik, Tnh yu v{ Tnh dc

675

Ngh thut quyn r

khi ta rt yu h, ta vn ght phi ph thuc v{o h. Khng cn thit khi dy nhng tnh cm n{y v chng khng gip gn kt cha m v{ con c|i. H~y nh thm v{o mt cht tnh dc khi ng vai ngi cha hoc m. Gi }y con mi khng ch c c cha hoc m cho ring h m{ cn hn th na, iu trc }y b cm o|n nhng b}y gi li c cho php. Hi tng ngi l tng. Thi tr con ta thng hnh dung ra mt ngi l tng. Trc ht ta mun mnh tr th{nh con ngi l tng . Ta tng tng mnh l{ nhng nh}n vt phiu lu dng cm, nhng ngi l~ng mn. Sau tui dy th ta bt u ch n ngi kh|c, chiu nhng l tng ca mnh ln ngi . Ngi u tin ta yu dng nh c nhng phm cht ta mun chnh mnh c, hoc l{ h l{m ta cm thy nh c ng vai l tng khi quan h vi h. Hu ht chng ta mang theo mnh nhng l tng n{y, chng ngay di lp da ca mnh. Ta thm tht vng thy mnh ~ tha hip n th n{o, ~ h thp n mc n{o so vi l tng thi nh. Ti cho [Sylphide] i mt ca mt c g|i trong l{ng, l{n da ti m|t ca mt c g|i kh|c. Ch}n dung ca nhng ph n v i thi Francis I, Henry IV v Louis XIV treo trong phng tranh cho ti mn nhng c im kh|c, thm ch ti cn mn nt p trong nhng bc tranh chp Madonna trong nh{ th. Nh}n vt o thut n{y t{ng hnh theo ti mi ni, ti ni chuyn vi c y nh vi mt

676

To hiu ng hi tng

Gip con mi cm thy nh ang sng dy nhng l tng thi tr v{ tin gn n l{m mu ngi h mun, bn s to c mt kiu hi tng kh|c, to cm gi|c nh li giai on dy th. Mi quan h gia bn v{ con mi thi im n{y bnh ng hn nhng kiu hi tng trc ging nh tnh cm anh ch em. Tht ra nhng l tng y thng c lin h vi anh, ch hoc em. to c hiu ng n{y, h~y c t|i to t}m trng ng}y th, si ni ca nhng am m thi tr.

ngi tht; c thay i hnh dng ty theo tnh in r ca ti; Aphrodite khng eo mng che mt, Diana khut sau bu tri xanh v{ hoa hng, Thalia trong chic mt n ci, Hebe vi chic ly tui xun hoc c y bin th{nh mt n{ng tin, cho ti c|i quyn c iu khin c thin Hi tng ngc. }y bn l{ nhin... o gic ny ko ngi hi tng. Bn c ng vai mt d{i c hai nm, sut a b xinh xn, d thng nhng cng qu~ng thi gian t}m gi cm. Ngi ln tui lun cm thy hn ti ~ t c n ngi nh hn quyn r n kh tin. nh cao nht ca cm Trc s hin din ca tui tr, h cm gi|c trn m}y. - Chateaubriand, thy nh mt phn tui tr ca mnh Hi k t Bn ngo{i Nm m, quay li; nhng tht ra l{ gi{ hn na, trch trong Friedrich Sieburg, v{ ln trong cm gi|c si ni khi c mt Chateaubriand, do Violet M. ngi tr tui bn cnh l{ nim vui MacDonald dch c ng vai cha hay m h. Nu a b c cm gi|c tnh dc vi cha hoc m mnh, cm gi|c y lp tc c km nn, th ngi cha hoc m ngc li cng vy. H~y gi v ng vai a con ca con mi v{ h s h{nh ng l ra ngo{i nhng tnh cm tnh dc b km nn y. Chin thut n{y

677

Ngh thut quyn r

dng nh i hi phi c s kh|c bit tui t|c nhng tht ra cng khng cn thit lm. Nhng phm cht tr con c Marilyn Monroe cng iu ha vn c t|c dng tt i vi nhng ngi {n ng cng tui. C con mi thy im yu t ca mnh s cho h c hi ng vai ngi bo v. Hi tng ngi l tng. Thi tr con ta thng hnh dung ra mt ngi l tng. Trc ht ta mun mnh tr th{nh con ngi l tng . Ta tng tng mnh l{ nhng nh}n vt phiu lu dng cm, nhng ngi l~ng mn. Sau tui dy th ta bt u ch n ngi kh|c, chiu nhng l tng ca mnh ln ngi . Ngi u tin ta yu dng nh c nhng phm cht ta mun chnh mnh c, hoc l{ h l{m ta cm thy nh c ng vai l tng khi quan h vi h. Hu ht chng ta mang theo mnh nhng l tng n{y, chng ngay di lp da ca mnh. Ta thm tht vng thy mnh ~ tha hip n th n{o, ~ h thp n mc n{o so vi l tng thi nh. Gip con mi cm thy nh ang sng dy nhng l tng thi tr v{ tin gn n l{m mu ngi h mun, bn s to c mt kiu hi tng kh|c, to cm gi|c nh li giai on dy th. Mi quan h gia bn v{ con mi thi im n{y bnh ng hn nhng kiu hi tng trc ging nh tnh cm anh ch em. Tht ra nhng l tng y thng c lin h vi anh, ch hoc em. to c hiu ng n{y, h~y c t|i to t}m trng ng}y th, si ni ca nhng am m thi tr. Hi tng ngc. }y bn l{ ngi hi tng. Bn c ng vai mt a b xinh xn, d thng nhng cng gi cm. Ngi ln tui lun cm thy ngi nh hn quyn r n kh tin. Trc s hin din ca tui tr, h cm thy nh mt phn tui tr ca mnh quay li; nhng tht ra l{ gi{ hn na, v{ ln trong cm

678

To hiu ng hi tng

gi|c si ni khi c mt ngi tr tui bn cnh l{ nim vui c ng vai cha hay m h. Nu a b c cm gi|c tnh dc vi cha hoc m mnh, cm gi|c y lp tc c km nn, th ngi cha hoc m ngc li cng vy. H~y gi v ng vai a con ca con mi v{ h s h{nh ng l ra ngo{i nhng tnh cm tnh dc b km nn y. Chin thut n{y dng nh i hi phi c s kh|c bit tui t|c nhng tht ra cng khng cn thit lm. Nhng phm cht tr con c Marilyn Monroe cng iu ha vn c t|c dng tt i vi nhng ngi {n ng cng tui. C con mi thy im yu t ca mnh s cho h c hi ng vai ngi bo v. NHNG TRNG HP IN HNH 1. Cha m nh{ th Victor Hugo li th}n khng l}u sau khi ng ra i. M ng, Sophie, ~ c mi quan h lng nhng vi mt v tng l{ cp trn ca chng b{. B{ em ba a con nh{ Hugo b cha chng ln Paris nui dng mt mnh. By gi c|c cu b c mt cuc sng rt x b, vt ln vi i ngho, thng xuyn chuyn nh{, cn ngi m th tip tc quan h vi v tng n. Trong ba ngi con, Victor l{ a gn kt vi m nht, tip thu nhng tng v{ tnh bn h{n nh ch con ca b{, c bit l{ s th hn cha mnh. Nhng vi tt c nhng x|o ng y thi th u, ng cha bao gi cm thy mnh c tnh yu thng, quan t}m t ngi m m{ ng yu qu. Khi b{ mt nm 1821, ngho kh v n nn, th ng suy sp. Mt nm sau Hugo ly ngi yu thi th u ca mnh l{ Adle, ngi c b ngo{i ging m ng. Cuc hn nh}n hnh phc c mt thi gian nhng ri Adle li tr nn ging m ng khng ch v b ngo{i: nm 1832 ng ph|t hin b{ c t tnh vi

679

Ngh thut quyn r

nh{ ph bnh vn hc Ph|p Sainte-Beuve, lc l{ bn th}n ca ng. By gi Hugo ~ tr th{nh mt nh{ vn ni ting nhng ng khng phi l{ loi ngi thn trng. Ni chung ng l{ kiu ngi rut ngo{i da. Tuy nhin ng khng th tit l vi ai chuyn Adle ngoi tnh; iu tht nhc nh~. Gii ph|p duy nht l{ bn th}n ng cng ngoi tnh, vi c|c din vin, g|i bao, ph n c chng. Hugo c s thch k l, i khi n vi ba ngi ph n trong cng mt ng{y. Gn cui nm 1832, v kch u tin ca Hugo bt u c sn xut nn ng phi gi|m s|t din xut. Mt n din vin hai mi s|u tui tn l{ Juliette Drouet n th ging cho mt vai nh. Bnh thng vn rt kho le vi ph n bng Hugo thy mnh c lp ba lp bp trc Juliette. R r{ng }y l{ ngi ph n p nht Hugo tng gp, iu n{y v{ c tnh c|ch im tnh ca c l{m Hugo thy s h~i. D nhin Juliette c nhn vai din. ng thy mnh lc n{o cng ngh n c y. Dng nh lc n{o c cng c mt nhm {n ng h}m m v}y quanh. R r{ng c khng quan t}m n ng, hoc gi ng ngh vy. Th nhng v{o mt bui ti sau bui din, ng theo ch}n c trn ng v v{ thy c khng tc gin cng chng ngc nhin tht ra c cn mi ng ln nh{. ng qua m v{ sau th mi m. Hugo ~ tm li c hnh phc. ng vui mng khi Julliet b nghip nh{ h|t, on giao vi bn b c v{ hc nu n. Trc }y c yu thch qun |o p v{ giao tip x~ hi nhng gi th th{nh th k ring ca Hugo, him khi ri khi cn h ng ~ sp t cho c v{ dng nh ch sng vi s lui ti ca ng. Tuy nhin ch mt thi gian ri Hugo li quay li con ng c v{ c nhng chuyn tnh linh tinh khc bn ngoi. C khng phn nn g min l{ ng

680

To hiu ng hi tng

vn quay v vi c. V{ tht ra Hugo ~ tr nn kh| ph thuc v{o c. Nm 1843, a con g|i yu qu ca Hugo cht v tai nn khin ng chm v{o au kh. C|ch duy nht ng c th l{m vt qua ni au l{ i hn h vi mt ngi mi. V{ v vy sau khng l}u ng phi lng mt c qu tc ~ c gia nh tn l Lonie dAunet. C{ng lc ng c{ng t n vi Juliette. V{i nm sau khi chc chn rng mnh l{ ngi c yu nhiu hn, Lonie a ra mt ti hu th cho ng: hoc on tuyt ho{n to{n vi Julliette hoc kt thc vi c ta. Hugo khng ng . Thay v vy ng quyt nh a ra mt cuc thi: ng s tip tc hn h vi c hai ngi ph n trong mt v{i th|ng v{ con tim ng s quyt nh xem ng thch ai hn. Lonie rt phn n nhng c khng cn c|ch n{o kh|c. Chuyn ngoi tnh vi Hugo ~ khin c v hn nhn v khng cn ch ng trong x~ hi; c b ph thuc v{o ng. D sao i na th l{m sao c thua c c ang th xu}n sc cn Juliette gi }y tc ~ im bc. V th c v ng tham gia cuc thi nhng c{ng lc ni gin d trong c c{ng ln dn v{ c bt u o|n tr|ch. Cn Juliette th vn c x vi th|i nh khng c g xy ra. Mi khi ng n thm, b{ vn c x bnh thng nh trc, b qua mi chuyn an i v{ chm sc ng. Cuc thi ko d{i nhiu nm. V{o nm 1851, Hugo gp rc ri vi Louis-Napoleon, mt ngi b{ con vi Napoleon Bonaparte, Tng thng Ph|p ng thi. Hugo vch trn nhng khuynh hng c t{i ca ng trn b|o ch vi li l hi coi thng v Louis-Napoleon l{ mt ngi th dai. Lo s cho cuc sng ca nh{ vn nn Juliette ~ tm c|ch giu ng nh{ mt ngi bn v{ chun b cho ng mt tm h chiu gi, tm c|ch ci trang a ng

681

Ngh thut quyn r

trn sang Brussel. Mi vic ~ din ra theo ng k hoch vch ra, mt v{i ng{y sau Juliette cng i theo ng, mang theo nhng t{i sn c gi| tr nht ca ng. R r{ng chnh nhng h{nh ng dng cm ~ gip b{ gi{nh c chin thng trong cuc thi. Tuy nhin, sau khi kch tnh ca cuc sng mi ~ qua i th bn tnh lng nhng ca ng li tri dy. Cui cng, lo lng cho sc khe ca ng v{ s rng mnh khng cn sc cnh tranh vi mt c n{ng hai mi tui n{o na, rt bnh tnh nhng cng quyt b{ ~ a ra mt yu cu: khng c thm mt ph n n{o na c hoc b{ s ra i. V cng ngc nhin nhng cng chc rng b{ ang rt nghim tc, Hugo sp xung thn thc. Gi ~ l{ mt ng gi{, ng qu xung v{ th, trn Kinh Th|nh v{ trn cun tiu thuyt ni ting Nhng ngi cng kh ca mnh, rng s khng lng nhng na. Cho n khi Juliette mt v{o nm 1883, ba m ca b{ i vi ng ho{n to{n trn vn. Gii thch. Cuc sng yu ng ca Hugo l{ do mi quan h gia ng v{ m mnh quyt nh. ng cha bao gi cm thy m yu mnh nhiu. Hu ht nhng ph n ng quan h c hnh d|ng ging b{; ng mun c b p gp nhiu ln tnh yu ngi m ~ khng d{nh cho ng. Khi Juliette gp ng, c l b{ ~ khng bit ht tt c nhng iu n{y, nhng chc chn b{ cm nhn c hai vn : ng ho{n to{n tht vng v v mnh v{ ng cha thc s trng th{nh. S bc ph|t cm xc v{ i hi c chm sc v{ chiu chung ca ng khin ng trng ging nh mt a tr hn l{ ngi {n ng. B{ s c c quyn lc i vi phn cn li ca cuc i ng nu cho ng th ng cha bao gi c c, l{ tnh yu trn vn, v iu kin ca ngi m.

682

To hiu ng hi tng

Juliette khng bao gi ph|n xt hay ch trch nhng thi h ca Hugo. B{ quan t}m chm sc ng khng i hi; n vi b{ ging nh v li lng m. Tht ra trc mt b{, ng tr th{nh cu b nh hn bao gi ht. L{m sao ng c th t chi b{ iu g hay ri b b{? V{ cui cng khi b{ da s ra i, ng ch cn l{ mt a b yu ui khc i m. Cui cng b{ ~ c to{n b quyn lc i vi ng. Tnh yu khng iu kin rt him v{ kh tm nhng l{ iu m{ ai cng ao c c c v l{ iu tuyt vi ta ~ tri qua hoc khao kh|t. Bn khng cn phi i qu| xa nh Juliette Drouet; ch cn l{ nhng ngm v s quan t}m ht lng, chp nhn h cho d h l{ ai, lun |p ng nhu cu ca h, bn s t h v{o v tr mt a b s sinh. Cm gi|c b ph thuc c th l{m h hi s, khin h ngm lng l v{ i khi thy cn phi t khng nh mnh, nh Hugo ~ c nhng cuc tnh kh|c. Nhng si d}y bn ct h s rt mnh m nn h s quay li c nhiu hn na v b |m nh bi o gi|c rng h ang tm li c tnh yu ngi m nhng tng ~ m~i m~i mt i, hoc cha bao gi c. 2. V{o nhng nm sp bc sang th k hai mi, hiu trng mt trng i hc d{nh cho nam gii mt th trn nh c, Gi|o s Mut, bt u cm thy ng{y c{ng ght c|c sinh vin ca ng. Mut ~ gn s|u mi tui v{ ~ l{m vic trng n{y trong nhiu nm. ng dy ting Hy Lp v{ La Tinh v{ l{ mt hc gi c in t{i gii. ng lun cm thy cn phi t ra nhng k lut nhng b}y gi c{ng ng{y c{ng by: r r{ng sinh vin khng cn quan t}m n Homer na. H nghe nhc by v{ ch thch vn hc hin i. Mc d h chng i, Mut cm thy h mm yu v{ v k

683

Ngh thut quyn r

lut. ng mun dy h mt b{i hc v{ l{m h kh s; c|ch ng thng i ph vi nhng t quy ph| ca h l{ {n |p h thng thng, v{ thng l{ c hiu qu. Mt ng{y c mt sinh vin m{ Mut ght mt thanh nin kiu ngo, n mc p tn Lohmann ng ln gia lp v{ ni, Ti khng th tip tc hc trong lp n{y, tha Gi|o s. Nghe mi bn khng khip. Bn l{ tn h ~ t cho Gi|o s Mut. V gi|o s chp ly tay Lomann, vn mnh ri ui cu ra khi phng. Sau ng thy Lomann cn qun cun tp li trn b{n, lt qua ng thy mt on vit v mt n din vin tn Rosa Frohlich. Mt }m mu ny ra trong u Mut: ng s bt qu tang Lomann ang ln tn vi c din vin n{y, r r{ng l{ mt ngi {n b{ h hng, v{ s tng c cu ch{ng ra khi trng. Trc ht ng phi tm ra c biu din }u. ng tm kim khp ni, cui cng thy tn c bn ngo{i mt c}u lc b gi l{ Thin Thn Xanh. ng bc v{o. l{ mt ni nng khi thuc, to{n dng d}n lao ng m{ ng vn coi thng. Rosa ang trn s}n khu. C ang h|t; c|ch c nhn kh|n gi rt tr}ng tr|o nhng khng hiu sao Mut thy |nh mt y l{m ng qun ht mi tc gin. ng ngh ngi mt cht, ung mt cht ru. Khi c din xong, ng tm n phng thay , quyt tra hi c chuyn Lomann. Vy m{ khi ~ v{o trong ng bng cm thy kh chu k l nhng cng c ly ht dng cm kt c ti d d nhng nam sinh v{ da s b|o cnh s|t ng ca c}u lc b n{y. Nhng Rosa khng h e s. C lt ngc mi c}u ni ca Mut: c l ng mi chnh l{ ngi khin bn hc sinh lm ng lc li. Ging iu ca c phnh ph v{ ch}m bim. V}ng, th Lomann ~ mua ru v{ hoa cho c vy th sao? Cha ai d|m ni chuyn vi Mut kiu n{y; ging ni uy

684

To hiu ng hi tng

quyn ca ng thng l{m ngi kh|c phi chu thua. L ra ng phi cm thy xc phm: c ta tng lp thp v{ l{ {n b{, cn ng l{ mt hiu trng, vy m{ c ni chuyn nh th h ng ng vi nhau. Tuy nhin ng khng ni gin cng chng b i c g khin ng li. Gi th c im lng. C nht chic v ln v{ c pht l ng, bt u mng n li; mt ng th c di theo mi c ng ca c, c bit l{ kiu c xoa c|i u gi trn ca mnh. Cui cng ng li nhc chuyn Lomann v{ chuyn cnh s|t. ng khng h bit cuc sng l{ nh th n{o, c ni. Mi ngi n }y u ngh mnh l{ vin si nh trn b~i bin. Nu ng khng cho h c|i h cn, h s ly cnh s|t ra e da ng. Ti v cng hi hn ~ l{m tn thng mt ph n, ng ngng ngp. Khi c ng dy khi gh, u gi h chm nhau, ng thy lnh xng sng. Gi c li t ra t t, rt cho ng mt cht ru. C mi ng quay li, ri b i din mt tit mc kh|c. Ng{y hm sau ng v~n c ngh v nhng li c ni, v{ c |nh nhn. Ngh v c ta khi ang dy l{m ng c mt cm gi|c sung sng h hng. Ti ng quay li c}u lc b, vn quyt bt qu tang Lomann, ri li thy mnh ang trong cn phng y, ung ru v{ tr nn th ng k l. C nh ng gip mc ; dng nh l{ mt vinh hnh v{ ng ~ gip. Gip c mc |o ngc v{ trang im, ng qun bn chuyn Lomann. ng thy mnh ang dn th}n v{o mt th gii kh|c. C vo m| v{ xoa cm ng, i khi ng lic ngm cp ch}n trn khi c ko v ln. Gi th Gi|o s Mut xut hin ht m n{y n m kh|c, gip c thay qun |o, xem c biu din, vi s t h{o kinh ngc. ng n thng xuyn n Lomann v{ c|c bn cu khng

685

Ngh thut quyn r

xut hin na. ng ~ thay ch ca h - ng l{ ngi tng hoa cho c, tr tin ru cho c, l{ ngi phc v cho c. V}ng, mt ngi {n ng nh ng ~ thng anh ch{ng Lomann tr tui vn c ngh anh ta quyn r lm! ng rt thch mi khi c xoa cm khen ng l{m tt nhng ng cn thch th hn na khi c qu tr|ch, nm bng phn v{o mt hay x ng ng~ xung gh. iu c ngha l{ c thch ng. Vy l{ dn d}n ng chi tr cho tt c nhng tht thng ca c. Cng kh| nhiu tin nhng gi c c tr|nh xa nhng g~ {n ng kh|c. Cui cng ng cu hn c. H ci nhau rc ri ni tip nhau ko n: ng mt vic, nhanh chng ht tin v{ cui cng v{o t. Tuy nhin cui cng li ng vn khng h gin Rosa. ng li cn c thy |y n|y: mnh cha l{m c g nhiu cho c y. Gii thch. Gi|o s Mut v{ Rosa Frohlich l{ nhng nh}n vt trong tiu thuyt Thin Thn Xanh ca Heinrich Mann vit nm 1905, sau chuyn th th{nh phim do Marlene Dietrich ng vai chnh. C|ch Rosa quyn r Mut l{ theo kiu hi tng Oedipus c in. Trc tin, ngi n i x vi ngi nam ging kiu m vi con trai. C la ry ng nhng kiu ry la khng d tn m{ du d{ng pha cht chc gho. L{ ngi m, b{ bit mnh ang c x vi mt ngi yu th hn, mt ngi c h hng khng km ch c. B{ pha ln trong qu tr|ch nhng li khen ngi v{ ng vin. Mt khi ngi {n ng ~ bt u hi tng, b{ li thm v{o yu t th cht mt cht ng chm th}n th khin ng thch th, tinh t gi mt cht nhc dc. Nu ngi {n ng hi tng, h c th s c c phn thng rt sung sng, l{ ng vi m mnh. Nhng phi lun c mt yu t cnh tranh m{ ngi m phi c tnh nhn mnh. Ngi {n ng phi d{nh c m cho ring

686

To hiu ng hi tng

mnh, iu ng ~ khng l{m c khi c cha, nhng trc ht ng phi d{nh c b{ t nhng ngi kh|c. B quyt ca kiu hi tng n{y l{ xem con mi nh con tr. Khng g v h l{m bn s cho d h c quyn lc hay v th trong x~ hi n th n{o i na. Kiu c|ch ca bn phi cho thy bn l{ bn mnh hn. c vy c l nn tng tng h khi cn nh; bng nhin nhng k quyn lc dng nh khng cn uy quyn v{ |ng s na khi bn tng tng lc h cn nh. H~y nh rng c nhng ngi d rung ng hn i vi hi tng Oedipus. H~y tm nhng ngi, ging Gi|o s Mut, bn ngo{i c v rt trng th{nh kht khe, nghim trng, hi t m~n. H ang c gng km nn khuynh hng hi tng kha lp nhng nhc im ca mnh. Thng ngi dng nh c th t iu khin mnh nht l{ nhng ngi d hi tng nht. Tht ra h thm ao c iu v quyn lc, v th, tr|ch nhim h ang mang l{ g|nh nng hn l{ nim vui. 3. Sinh ra nm 1768, nh{ vn Ph|p Francois Ren de Chateaubriand ln ln trong ta l}u {i thi trung c Britany. Ta l}u {i lnh lo v{ u |m nh th c th c nhng con ma qu| kh c ng. C gia nh sng gn nh n dt . Chateaubriand hu nh sut ng{y cng vi ngi ch tn Lucile v{ gn kt vi ch n xung quanh n ~i h lon lu}n. Nhng khi ng khong mi lm tui, mt ngi ph n mi tn Sylphide bc v{o cuc i ng mt ph n ng t tng tng ra, mt tng hp tt c nhng anh hng, v th|nh, g|i bao ng ~ c trong s|ch. ng thng xuyn hn h vi hnh nh ca b{ trong tng tng v{ nghe c ging ni ca b{. Sau b{ cn i do, ni

687

Ngh thut quyn r

chuyn vi ng. ng tng tng b{ trong s|ng v{ thanh cao, nhng i khi h cng l{m nhng chuyn khng trong s|ng lm. ng tip tc mi quan h n{y trong hai nm, n khi ng i Paris v{ thay th Sylphide bng nhng ph n bng da bng tht. Cng chng Ph|p, ang mt mi sau nhng trn khng b nhng nm 1970, ch{o n nng nhit quyn s|ch u tin ca Chateaubriand, cm nhn trong mt tinh thn mi. Tiu thuyt ca ng y nhng l}u {i lng gi, nhng anh hng c c v{ nhng n anh hng y tnh cm. Ch ngha l~ng mn ln ngi. Chnh Chateaubriand ging nhng nh}n vt trong tiu thuyt ca ng, v{ cho d c ngoi hnh khng quyn r lm, ph n vn in cung chy theo ng vi ng h c th trn khi nhng cuc hn nh}n ch|n ngt ca mnh sng kiu tnh yu l~ng mn si ng nh trong tiu thuyt ng vit. Tn mi ngi thng gi Chateaubriand l Ba M, v{ d ng ~ c v v{ l{ mt tn ngoan o ca Thin Cha gi|o, s chuyn ngoi tnh ca ng tng ln theo nm th|ng. Nhng ng c bn cht khng ngi ngh - ng du lch n Trung ng, n M ri khp c ch}u ]u. n bt k }u ng cng khng th tm c th mnh cn v{ c ngi ph n tht s ca mnh na: khi nhng kch tnh ban u ca mt cuc tnh qua i, ng li ra i. Cho n nm 1807 ng ~ c qu| nhiu chuyn tnh, nhng vn cha cm thy tha m~n, n ng quyt nh rt lui v ta l}u {i vng qu ca mnh gi l{ Valle aux Loups. }y ng bt u trng c|c loi c}y t khp th gii, bin vng t n{y th{nh mt ni nh trong tiu thuyt ca ng. Cng ti }y ng bt u vit t truyn m{ ng mng tng s l{ kit t|c ca mnh.

688

To hiu ng hi tng

Tuy nhin n nm 1817, cuc i Chateaubriand bt u xung dc. Vn t{i chnh buc ng phi b|n Valle aux Loups. ~ trc lc tun, ng cht cm thy gi{, cm hng cn kit. Nm ng n thm nh{ vn Phu nh}n Stael, b bnh nng v{ ang cn k c|i cht. ng bn ging bnh nhiu ng{y, cng ngi bn th}n ca b{ l{ Juliette Rcamier. Chuyn tnh ca Phu nh}n Rcamier cng rt ni ting. B{ c g cho mt ngi {n ng hn nhiu tui nhng h khng sng vi nhau trong mt thi gian; b{ ~ l{m tan v tr|i tim nhiu ngi {n ng danh ting ch}u ]u, trong c Ho{ng t Metternich, Cng tc Wellington v{ nh{ vn Benjamin Constant. Cn c c tin n i rng mc cho nhng yu ng lng nhng b{ vn cn l{ mt trinh n. Gi }y ~ gn bn mi nhng b{ vn l{ loi ngi dng nh tui n{o cng tr trung. Gn gi nhau hn khi cng lo lng cho c|i cht ca Stael, b{ v{ Chateubriand ~ th{nh bn b. B{ lun chm ch lng nghe, thng hiu t}m trng ca ng, l{m ng cm thy nh cui cng mnh ~ gp c ngi ph n hiu mnh. Phu nh}n Rcamier c g rt thanh tao. D|ng i, ging ni, |nh mt nhiu {n ng ~ so s|nh b{ vi nhng thin thn siu trn. Khng l}u sau Chateubriand b thiu t bi khao kh|t mun s hu b{ trn vn. Mt nm sau b{ c mt ngc nhin cho ng: b{ ~ thuyt phc mt ngi bn mua Valle aux Loups. Ngi bn c vic i xa v{i tun nn b{ mi Chateubriand cng b{ n khu nh{ c ca ng mt thi gian. ngi vui v nhn li. ng dn b{ i xem xung quanh, k b{ nghe tng mnh t nh c ngha vi ng n mc n{o, nhng k c m{ khu nh{ gi ng nh li. ng li cm thy trong mnh dy ln cm gi|c ti tr, cm gi|c m{ dng nh ng ~ qun mt. ng chm s}u v{o qu| kh, k li nhng chuyn thi th u. Gi}y pht n{y, do b cng Phu nh}n Rcamier, nhn v{o

689

Ngh thut quyn r

i mt m |p y, ng cht run ry nhn thy iu g , nhng ng vn cha nh hnh c l{ g, ch bit rng ng phi ngc v nhng k c ~ b xp li. Ti nh dng t thi gian cn li tng thut li tui thanh xu}n ca mnh, ng ni, min l{ ti cn cm thy c c|i cht y trong mnh. Dng nh Phu nh}n Rcamier cng |p li tnh yu ca Chateubriand nhng nh mi khi, b{ c gng gi cho n ch l{ mt chuyn tnh v tinh thn. Tuy nhin ng rt xng |ng vi bit danh Ba M. Th ca ng, v }u su v{ s kin nhn cui cng ~ chin thng v{ b{ chu thua cuc, c l l{ ln u tin trong i. Gi }y ~ l{ tnh nh}n, h khng th chia r na. Nhng nh mi khi i vi Chateaubriand, qua mt thi gian th mt ngi ph n dng nh cha . Bn cht khng ngi ngh dng nh li quay tr li. ng li bt u ngoi tnh. Khng l}u sau hai ngi khng hn h nhau na. Nm 1832 Chateubriand ang chu du khp Thy in. Mt ln na cuc i ng li xung dc; n ln n{y ng mi tht s cm thy gi{ i, c c th v{ tinh thn. Ti d~y Anp, nhng tng k l thi tr li t ko v, nhng k c trong l}u {i Brittany. ng nghe }u Phu nh}n Rcamier lc cng ang trong vng n{y. ng ~ khng gp b{ nhiu nm nn vi v~ n ngay qu|n tr b{ ang . B{ vn i tt vi ng nh mi khi; c ng{y h cng nhau i do, ri m n cng thc tht khuya, ni chuyn. Mt ng{y kia, Chateubriand bo Rcamier rng cui cng ng ~ quyt nh kt li cun hi k. V{ ng c mt iu phi th nhn: ng k b{ nghe chuyn Sylphide, ngi tnh trong tng tng thi ang ln. ng tng hy vng c gp Sylphide trong

690

To hiu ng hi tng

i tht nhng nhng ph n ng gp so ra li qu| nht nha. Nm th|ng qua i ng qun mt ngi tnh trong tng tng n{y, nhng gi }y khi ~ gi{, ng khng ch ngh v c y tr li m{ cn thy c khun mt, nghe c ging ni ca c y. V{ nhng k c y gip ng nhn thy tht ra mnh ~ gp Sylphide trong i tht l{ Phu nh}n Rcamier. Khun mt v{ ging ni y rt gn gi. Quan trng hn na l{ t cht im tnh, phm cht trinh n, thanh cao. c cho b{ nghe nhng li cu nguyn ng vit cho Sylphide, ng bo ng mun c tr li, v{ hn h vi b{ mang li cho ng tui thanh xu}n. L{m l{nh vi Phu nh}n Rcamier, ng li tip tc vit tip cun hi k, v{ cui cng xut bn vi ta K c t Bn ngo{i Nm m. Hu ht c|c nh{ ph bnh cng nhn }y l{ mt tuyt t|c ca ng. Cun hi k c tng cho Phu nh}n Rcamier, ngi m{ ng cn k n lc ng mt v{o nm 1848. Gii thch. Chng ta ai cng mang theo mnh mt mu ngi l tng m{ ta m c c gp, c yu. Thng th mu ngi n{y tp hp nhng phm cht tt p t nhiu ngi ta gp khi cn nh, thm ch t c nhng nh}n vt trong truyn hay phim. Nhng ngi thng xuyn t|c ng n ta chng hn nh mt gio vin cng c nhiu nh hng. Nhng nt tnh c|ch n{y chng lin quan n nhng thi quen thng thng m{ thng l{ v thc, kh din t th{nh li. tui dy th khi thng l tng ha mi vic ta thng c cng tm kim mu ngi n{y. Thng tnh yu u i ca ta mang nhng nt tnh c|ch n{y nhiu hn l{ nhng chuyn tnh sau . i vi Chateubriand, sng kiu na n dt trong ta l}u {i thi th u, tnh yu u i ca ng l{ ngi ch Lucile, ngi ng

691

Ngh thut quyn r

yu qu v{ l tng ha. Nhng v yu ch l{ khng th c nn ng to ra trong tr tng tng mt ngi c tt c nhng nt tnh c|ch ca ch m{ ng thch tinh thn thanh cao, trong sng, dng cm. Phu nh}n Rcamier c th khng bit chuyn mu ngi l tng ca Chateubriand nhng b{ bit mt iu v ng, bit r ngay c trc khi gp ng. B{ ~ c ht nhng cun s|ch ng vit, v{ nhng nh}n vt trong truyn li mang tnh t truyn cao. B{ bit ni |m nh v tui xu}n ~ mt ca ng; v{ ai cng bit nhng chuyn tnh khng dt v{ khng bit mt mi ca ng, tinh thn khng h mun ngi ngh ca ng. Phu nh}n Rcamier bit c|ch phn chiu ngi kh|c, i v{o t}m hn h, v{ mt trong nhng bc u tin ca b{ l{ a Chateubriand v li khu nh{ Valle aux Loups, ni ng cm thy mnh ~ li mt phn tui xu}n ni . Nhng k c sng li, ng hi tng xa hn v thi th u, v nhng ng{y l}u {i. B{ tch cc khuyn khch iu n{y. iu quan trng nht, b{ l{ hin th}n cho mt tinh thn n vi b{ mt c|ch t nhin nhng li hp vi l tng thi tr ca ng: trong s|ng, thanh cao, tt bng. Chuyn rt nhiu ngi {n ng phi lng b{ cho thy h cng c nhng l tng tng t nh vy.) Phu nh}n Rcamier l{ Lucile/Sylphide. Phi mt nhiu nm sau ng mi nhn ra iu v{ khi nhn ra th ba m ca b{ i vi ng tr nn trn vn. Gn nh khng th hin th}n ho{n to{n cho l tng ca ai . Nhng nu c{ng ging, nu khi gi c nhng l tng , bn s dn d c ngi dn s}u v{o vng quyn r ca mnh. Mun to hiu ng hi tng, bn phi ng vai mt b|c s t}m l. Khin con mi m c|nh ca qu| kh, nht l{ nhng cuc tnh ~

692

To hiu ng hi tng

qua v{ c bit nht l{ tnh yu u tin ca h. H~y mi biu hin tht vng, ngi n{y ngi kia ~ khng |p ng c nhng g h mun nh th n{o. Da h n nhng ni c th khi gi li tui tr. Hi tng kiu n{y khng khi gi nhiu n s ph thuc v{ cha trng th{nh m{ gi nh n tinh thn ti mi ca tnh yu u i. C mt nt trong s|ng trong mi quan h n{y. Cuc sng ca ngi ln c qu| nhiu tha hip, qu quyt v{ mt cht khc nghit. To mi trng l tng bng c|ch loi b nhng th , a ngi kia v{o mt mi quan h yu t, to li cm gi|c trinh nguyn. Chuyn tnh n{y phi mang cht tnh cht nh trong m, nh th con mi ang sng li tnh yu u i ca mnh nhng khng th tin c iu . H~y khin tt c nhng l tng n{y dn dn c h m Cm gi|c c sng li nhng vui v thi qu| kh r r{ng l{ iu khng th t chi c. 4. Khong ma h nm 1614, nhiu th{nh vin gii qu tc Anh, trong c Tng Gi|m mc th{nh ph Canterbury, hp li b{n xem phi i ph th n{o vi B| tc Somerset, ngi c v vua James nht lc n{y ~ bn mi t|m tui sng |i. Sau t|m nm c sng |i, v b| tc n ~ th}u tm c nhiu quyn lc v{ ca ci, v{ c nhng tc v, n mc chng cn g cho ngi kh|c. Nhng l{m sao tng kh c con ngi gi ~ y quyn uy n{y? Lc by gi nhng ngi ang b{y mu tnh k n{y khng tm c c}u tr li. Mt v{i tun sau, khi nh{ vua kim tra chung nga ho{ng gia, ng thy mt thanh nin mi v{o triu: ch{ng thanh nin George Villiers hai mi hai tui, mt ngi thuc tng lp thp. C|c quan chc th|p tng nh{ vua ng{y hm quan s|t thy |nh mt nh{ vua c di theo Villiers v{ ng hi han v ngi thanh

693

Ngh thut quyn r

nin n{y vi th|i quan t}m n th n{o. Tht ra ai cng phi tha nhn rng }y l{ mt thanh nin rt p, c khun mt thin thn v{ d|ng v tr con rt li cun. Khi tin nh{ vua quan t}m n Villiers n tai nhng ngi ang b{y mu, h bit ngay rng mnh ~ tm c iu cn tm: mt thanh nin c th quyn r c c vua v{ thay th k c sng |i |ng s kia. Tuy nhin t nhin th vic quyn r s khng th n{o xy ra. H phi gip xc tin iu . V vy h l{m bn vi Villiers m{ khng cho anh ta bit k hoch ca mnh. Vua James l{ con trai ca n ho{ng Mary triu i Scots. Tui th ca ng l{ mt cn |c mng: cha ng, ngi c m ng sng |i nht, v{ to{n b kp ca ng b s|t hi; m ng lc u b {y, sau b h{nh hnh. Khi James cn nh, tr|nh b nghi ng ng phi gi v b t}m thn. ng cm ght hnh nh thanh gm v{ khng chu c mt du hiu nh nht ca vic tranh c~i. Khi ngi em h l{ N ho{ng Elizabeth nht qua bng h{ nm 1603 khng ngi ni di, ng tr th{nh vua Vng Quc Anh. James tp trung quanh mnh nhng thanh nin vui v, s|ng sa v{ dng nh thch nam gii hn. Nm 1612, con trai ng l{ ho{ng t Henry mt. c vua khng th n{o ngui ngoai c. ng cn tiu khin v{ c c v m{ ngi c ng sng |i, B| tc Somersest, th gi khng cn tr trung v{ quyn r na. Thi c cho mt cuc quyn r ~ chn mui. V vy nhng ngi b{y mu bt u hun luyn Villiers di danh ngha gip anh tin th}n trong triu nh. H cho anh ta mt t qun |o lng ly, trang sc, mt c xe sang trng, nhng th m{ nh{ vua thng . H tp anh ta ci nga, u kim, chi qun vt, chi chim cnh, ch cnh. Anh c dy ngh thut ni chuyn l{m th n{o t}ng

694

To hiu ng hi tng

bc, k chuyn h{i, th d{i ng lc. Cng may Villiers l{ ngi tip thu tt; bn cht anh ta vui v v{ dng nh khng g l{m anh ta bn t}m nhiu. Cng nm , nhng ngi b{y mu sp xp anh c chn l{m ngi rt nc trong cung in: mi ti anh ta rt ru cho nh{ vua ng{i nhn anh ta gn hn. Sau mt v{i tun nh{ vua ~ phi lng anh ta. Anh ch{ng dng nh cu xin c quan t}m v{ nh nh{ng chm sc, chnh l{ nhng g ng{i mun ban ph|t. Tht tuyt vi khi un nn v{ dy d anh ta! V{ anh ta c mt vc d|ng tht ho{n ho! Nhng ngi b{y mu thuyt phc Villiers hi hn vi mt c g|i tr; nh{ vua l{ ngi mt lc ch quan h tnh cm vi mt ngi v{ khng chu c vic phi tranh gi{nh trong tnh cm. Khng l}u sau nh{ vua lc n{o cng mun quanh qun bn Villiers v anh c nhng tnh c|ch m{ ng{i ao c: ng}y th v{ mt tinh thn v t l. Nh{ vua chn Villiers l{m ngi chm sc phng ng cho ng{i h c th ring vi nhau. iu c bit li cun James l{ Villiers khng h i hi mt iu g. Cho n nm 1616 Villiers ~ ho{n to{n thay th c ngi c sng |i c. Gi anh ta l{ B| tc Buckingham v{ l{ th{nh vin trong Hi ng c mt. Tuy nhin trc s sng st ca nhng ngi b{y mu, anh ta nhanh chng th}u tm c|c c quyn c li thm ch cn nhiu hn c B| tc Somerset trc }y. Nh{ vua thng gi anh ta l{ ngi yu trc cng chng, sa |o hay chi tc cho anh ta. James st sng bo v ngi mnh yu qu, lo lng gn gi s trong s|ng ch{ng thanh nin. Ng{i chm sc tng thch ca anh ta, thc t l{ bin th{nh n l ca anh ta. Thc ra nh{ vua dng nh ang hi tng; mi khi Steenie, tn ng{i t cho anh ta, bc v{o phng, anh ta h{nh ng nh mt a

695

Ngh thut quyn r

tr. Hai ngi khng th t|ch ri nhau cho n khi nh{ vua mt nm 1625. Gii thch. Chng ta b in m du n ca cha m theo kiu m{ ta khng th n{o ho{n to{n hiu c. Nhng cha m cng b a con nh hng v{ quyn r tng t nh vy. C th h ng vai ngi bo v nhng trong qu| trnh li tip thu tinh thn v{ nng lng ca a con, sng li mt phn tui th ca h. V{ cng ging nh a tr u tranh chng li cm gi|c nhc dc i vi cha m, cha m cng phi nn cm gi|c y di s du d{ng chm sc con. c|ch tt nht v{ ngm ngm nht quyn r ngi kh|c l{ t t mnh v tr a tr. C ngh mnh mnh m hn, quyn uy hn, h s b li v{o li ca bn. H s cm thy khng c g |ng s. Tn ln v cha trng th{nh v{ yu t ca bn h c c nim vui bo v, nui dng bn mt khao kh|t mnh m khi ngi ta c tui. iu h khng nhn ra l{ bn ~ lun l|ch di lp da ca h - chnh a b l{ ngi iu khin ngi ln. S ng}y th ca bn l{m h mun bo v bn v{ li l{ quan h c tch dc tnh. Ng}y th c tnh quyn r cao; mt s ngi thm ch cn ao c c ng vai ngi hy hoi tnh ng}y th. Khuy ng cm gi|c nhc dc tim n trong h v{ bn c th dn d h lm ng lc li v h lun hy vng c c lc th by l}u b km nn: c ng vi a tr. Trc mt bn h cng bt u hi tng v b tim nhim bi s tr con, vui a ca bn. Tt c nhng iu n{y dng nh n vi Villiers mt c|ch t nhin nhng bn phi c tnh to|n mt cht. Cng may l{ chng ta ai cng c trong mnh khuynh hng tr con c th d d{ng khi gi li v{ cng iu ha ln. H~y l{m nh nhng c ch ca

696

To hiu ng hi tng

mnh tnh c v{ t nhin. Nhng yu t nhc dc phi t ra ng}y th. v thc. Ging nh Villiers ng vi i hi iu g. Cha m hay thch l{m h nhng a tr khng i hi iu g. T v khng nhn xt, ch trch nhng g din ra xung quanh s l{m bn dng nh t nhin v{ ng}y th hn. h~y sng vui v, thoi m|i nhng c mt cht bn ct. Tn ln nhng im yu ca mnh, nhng iu bn khng th kim so|t c. H~y nh: hu nh ai cng nh li thi th b vi s tru mn nhng nghch l l{ nhng ngi c mi gn kt cht ch vi thi th u chnh l{ nhng ngi c tui th kh khn nht. Tht ra ho{n cnh khng cho h c lm tr con nn h khng th ln ln v{ ao c c|i thin {ng mnh cha c nm tri. James nht ri v{o trng hp n{y. Nhng loi ngi n{y l{ nhng con mi thch hp nht cho chin thut hi tng ngc. BIU TNG C|i Ging. Nm mt mnh trn ging, a b cm gi|c khng c bo v, s st, cn c ngi chm sc. phng bn cnh c chic ging ca ba m. N ln nhng b cm o|n, ni c nhng chuyn m{ bn khng c php bit. H~y cho con mi c hai cm gi|c cn c chm sc v{ vt gii hn cho php khi t h ln ging v{ ru h ng. IM YU o ngc c|c chin thut hi tng, c|c bn trong qu| trnh quyn r u s phi l{m ngi ln. iu n{y khng ch him c m{ cn chng vui v lm. Quyn r l{ nhn thy nhng lc th n{o . L{m mt ngi ln chn chn v{ tr|ch nhim khng phi l{

697

Ngh thut quyn r

mt lc th, l{ tr|ch nhim. Hn na, mt ngi ln trong quan h vi bn kh quyn r hn nhiu. Trong c|c kiu quyn r chnh tr, truyn thng, c| nh}n con mi phi hi tng. Nguy him duy nht l{ a b qu| s cm gi|c b ph thuc s quay li ni lon, chng li ngi ng vai cha hay m chng. Bn phi chun b iu n{y, nhng ng ging cha m thc s, ng bao gi l{m nghim trng iu .

698

18 KHI DY MONG MUN VT RO V CM K

Trong x~ hi lun c nhng gii hn mt ngi phi tu}n theo. Trong nhng iu cm k nht bt ngun t nhiu th k trc; nhng iu kh|c thng th mang tnh hnh thc hn, n gin ch l{ qui nh php lch s hay nhng c x chp nhn c. L{m con mi c cm gi|c bn ang dn dt h vt qua nhng gii hn n{y c sc c|m d m~nh lit. Con ngi thng mong mun kh|m ph| phn en ti trong h. Tnh yu l~ng mn khng phi lc n{o cng phi l{ du d{ng v{ m |i; chng t rng bn c tnh t{n bo. Bn khng tn trng kh|c bit tui t|c, li th trong |m ci hay r{ng buc gia nh. Mt khi mong mun vt r{o ko con mi n vi bn, h s kh lng km li c. Dn h i xa hn h tng tng chia s cm gi|c phm ti v{ ng la s to ra si d}y v hnh tri cht hai ngi. CI TI B NH MT V{o th|ng 3 nm 1982, George Ch l{ vn v mt cm gi|c nht nh: cm gi|c b ln |t. C nhiu ngi rt s b ai l{m cho |p o; chng hn, c ai l{m cho h ci nho vi chnh ch ca mnh, hoc l{m h ci tha th tt , hoc t hn na l{ k cho h nghe nhng iu m{ h |nh gi| l{ chnh x|c nhng li khng ho{n to{n hiu c, nhng iu vt xa nhng nh kin v{ s khn ngoan thng thng ca mnh. Hay ni c|ch kh|c, h khng mun b quyn r v quyn r c ngha l{ buc mi ngi phi i din vi nhng gii hn ca h, nhng gii hn

699

Ngh thut quyn r

Gorden Byron -24 tui ~ xut bn nhng kh th u tin ca b{i th c tn Childe Harold m{ ng vit. B{i th n{y cha y hnh tng G tch quen thuc mt tu vin n|t, s try lc, nhng cuc h{nh trnh ti min ng huyn b. Nhng iu l{m nn s kh|c bit ca b{i th so vi nhng t|c phm kh|c l{ nh}n vt chnh ca b{i th cng chnh l{ nh}n vt phn din: Harold l{ mt ngi {n ng c cuc sng try lc, coi khinh nhng tc l x~ hi m{ khng hiu v sao vn cha b trng pht. Ngo{i ra, t|c phm khng hnh th{nh t nhng vng t xa xi n{o m{ l{ nc Anh lc by gi. Ln xut bn u tin nhanh chng c b|n ht. Nhiu ng{y tri qua, ting n lan truyn khp ni: Childe Harold, b{i th vit v mt nh{ qu tc tr tr|c t|ng thc s ~ tr th{nh t truyn.

c cho l{ ~ c thit lp v{ bn vng nhng cng l{ nhng gii hn m{ k quyn r bt thnh lnh l{m lay ng. Quyn r chnh l{ khao kh|t c ngi kh|c ln |t, a ta vt qua nhng gii hn.
-Daniel Sibony, lAmour Inconscient

Mi }y ta trng thy mt ch nga c sit cht cng, Vi h{m thic trong rng v{ lt i nh tia chp. Nhng ngay ch nga cm thy d}y cng c th lng, khng cn kp cng trn chic bm bay ca mnh,

Lc n{y, nhng nh{ tinh hoa ca x~ hi ln ting i gp ng{i Byron, nhiu ngi trong s ~ li danh Ch nga ng li thip ca mnh dinh th ca ng{i nh cht. Lu}n n. Ngay sau , Byron xut Chng ta mi mi hin ti nh{ h. Tht ngc nhin l{ bc dc vi nhng gii

700

Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

Byron vt qu| nhng g m{ h trng i. Ng{i rt in trai vi m|i tc xon v{ ging mt ca mt thin s. B m{u en l{m ni bt thm nc da nht m{u ca Byron. Ng{i khng ni nhiu, v{ chnh iu ~ to nn mt n tng. Khi Byron ni ging ng{i chm r~i v{ nh c sc thi min, ging iu c i cht khinh thng. Ng{i i tp tnh ( l{ d tt bm sinh), v vy m{ khi gi{n nhc bt u tu ln iu Van, Byron lp tc ng sang mt bean vi mt c|i nhn xa xm. C|c qu b{ di qua trc mt Byron, v{ trong lc i din vi ng{i, n{ng Rose Berry cm thy tim mnh p mnh (ln ln gia s h~i v{ h{o hng) n ni n{ng phi ro bc tr|nh i. C|c qu b{ tranh gi{nh nhau c ngi cnh ng{i, g}y s ch v{ c ng{i c|m d. Nh vy liu Byron c cm thy ti li v mt li lm b mt n{o nh ngi anh hng trong b{i th ca ng?

hn, Khao kh|t c c bt k iu g b cm o|n. (H~y xem ngi ta bo mt ngi bnh ng quanh qun ti nh{ tm.) Ham mun d}ng tr{n vi nhng g ngo{i tm vi. Mt tn trm b thu ht bi nhng m|i nh{ chng trm. Tnh yu c thng thng hoa khi i phng nhn li? Khng phi p ca v anh, sc

Nhng chnh nim am m anh d{nh cho n{ng khin chng ti Nng Caroline Lamb phu nhn phi thm mun ca William Lamb, con trai ca Lord v{ Hn l{ n{ng c b Melbourne l{ mt ph n in iu g ~ l{m cho hnh cho x~ hi lc by gi, nhng thc anh ri v{o tay n{ng. s th n{ng khng hnh phc. Khi cn Mt c g|i c

701

Ngh thut quyn r

l{ mt c g|i tr, n{ng tng m v nhng cuc phiu lu, s l~ng mn hay thng ngon. Vy m{ lc n{y, n{ng buc phi ng vai mt ngi v lch tr thip, v{ iu khng ph hp vi n{ng. Caroline Lamb l{ mt trong s nhng ngi u tin c t|c phm Childe Harold, v{ c mt iu g hn c s mi l ~ li cun n{ng. Khi n{ng nhn thy ng{i Byron ti mt ba tic, v}y quanh bi nhiu ngi ph n kh|c, n{ng ~ nhn v{o mt ng{i, ri sau bc i. Ti hm , n{ng ~ vit v Byron trong cun nht k ca mnh: in khng, ti t v{ nguy him khi bit c ngi y. N{ng cn vit thm: Gng mt tai t|i in trai y l{ nh mnh ca ti. Ngy hm sau, Caroline rt ngc nhin v Byron ~ gi cho n{ng. R r{ng Byron ~ nhn thy n{ng i ngang qua mnh ba tic v{ v rt r ca n{ng ~ g}y t m cho ng{i. Byron khng thch nhng ngi ph n t tin, lun theo sau gt mnh, v iu l{m cho ng{i coi khinh mi th, k c th{nh cng ca mnh. T , Byron n thm Caroline mi ng{y. Ng{i quanh qun

chng mnh chiu chung khng phi l{ chung thy m{ l{ b theo ui. Ni s ca n{ng c sc li ko cn ln hn thn xc nng. Nim am m nhng iu cm k d mun hay khng cng ngt ng{o hn. Khi n{ng tht ln Em s lm, iu ch lm cho ti thm thch th.
-Ovid, The Amores, Peter Green dch.

Thng th sau n{y ph n khng th ph| v c nhng mi lin h theo c|ch n{y ~ c to nn trong suy ngh ca h gia nhng h{nh ng x|c tht v{ nhng iu cm k, v{ th l{ h tr nn bt lc v tinh thn, chng hn

702

Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

trong phng ng ca n{ng, chi a cng nhng ngi con ca n{ng, gip n{ng chn la trang phc hng ng{y. Caroline yu cu ng{i k v cuc sng ca mnh: Byron ~ t v ngi cha t{n bo ca mnh, nhng c|i cht trc tui nh l{ mt li nguyn c ca gia nh, ri ngi tu vin n|t m{ ng{i tha k, v{ c nhng cuc phiu lu ti Th Nh K v{ Hy Lp. Cuc sng ca ng thc s cng phiu lu nh nh}n vt chnh trong Childe Harold. Nhiu ng{y sau , hai ngi h ~ tr th{nh tnh nh}n. Tuy nhin, lc bay gi tnh th ~ o ngc, Caroline ~ theo ui Byron vi mt th|i hung hng khng xng vi mt qu c. N{ng ci trang th{nh mt ngi hu v{ ln v{o xe nga ca ng{i, vit cho ng{i nhng l| th tnh qu|i g, ph trng s vicByron ~ tr nn th ch vi n{ng. Byron chuyn t yu sang au bun. Ng{i th nhn vi n{ng v bn cht ca nhng li lm thm kn m{ ng{i ~ mc phi c |m ch trong Childe Harold. Nhng iu n{y ch thc y n{ng tin xa hn. N{ng gi ti cho ng{i mt nhm tc quen thuc

nh l~nh cm, khi cui cng nhng h{nh ng y c t do thc hin. }y chnh l{ ngun gc ca ham mun tn ti nhiu ph n khi h gi b mt c nhng mi quan h hp ph|p trong mt thi gian; v{ cng l{ ngun gc xut hin kh nng ly li cm gi|c bnh thng nhng ngi kh|c ngay khi iu kin cm o|n c phc hi bi mt mu m b mt n{o khng ng vi nhng ngi chng, h c th gi mt trt t chung thy th hai vi ngi yu ca mnh. Theo ti ngh, iu kin cn thit cho s cm k trong i sng x|c tht ca ph n cng c cng mt v tr nh nhu cu ca {n ng kim ch nhng ham mun tnh dc ca mnhNhng ph n

703

Ngh thut quyn r

nhng li l{ t lng mu ca mnh. N{ng i theo ng{i trn ph, l{m ra nhng cnh l liu. Cui cng, gia nh ~ gi b{ ra nc ngo{i tr|nh nhng v tai ting tip na. Sau khi Byron tuyn b l{ mi chuyn ~ kt thc, Caroline ri v{o trng th|i in lon m{ chc chn s ko d{i trong nhiu nm. Nm 1813, mt ngi bn c ca Byron, James Webster, mi ng{i n thm in trang ca mnh. Webster c mt ngi v rt tr v{ p tn Frances, Webster bit Byron c ting l{ k g gm nhng v ca anh l{ mt ngi trm tnh tit hnh, chc chn n{ng s khng mc phi s c|m d ca k nh Byron. ng nh nim tin ca mnh, Byron t khi ni chuyn vi Frances, ngi m{ dng nh khng my quan t}m n ng{i. Sau v{i ng{y tip xc vi Byron, Frances ~ sp xp c mt mnh vi Byron trong phng bida, n{ng hi Byron: L{m sao mt ngi ph n thch mt ngi {n ng th l iu vi anh ta khi anh ta khng bit? Byron vi vit mt mnh giy nh mt c}u tr li c bit, c}u tr li l{m n{ng mt ngay

thuc v nhng tng lp cao trong x~ hi vn minh thng khng vi phm nhng iu cm chng li nhng h{nh vi tnh dc trong sut thi gian ch ln xe hoa, v{ v vy m{ h t c mi lin h khng kht gia iu cm k v{ tnh dcNhng h qu nguy hi khi thiu kho|i cm tnh dc ngay t u c th hin qua vic khng c c tha mn hon ton khi sau n{y ham mun tnh dc c t do hn trong hn nh}n. Nhng mt kh|c, t do tnh dc v ngay t ban u cng chng i n kt qu n{o tt hn. D d{ng ch ra rng gi| tr m{ l tr ~ thit lp i vi nhng nhu cu tnh dc thng xuyn bin mt ngay khi s tha m~n tr nn d d{ng t

704

Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

khi c n. Ngay sau , Byron mi hai ngi h n mt tu vin v danh ca mnh. , Frances c hnh v{ chun mc ~ nhn thy Byron ung ru t mt hp s ngi. H thc cng nhau n khuya mt trong nhng cn phng b mt ca tu vin, c th ri hn nhau. Vi Byron, dng nh Frances qu| h|o hc vi chuyn ngoi tnh ca mnh. Cng nm , ngi ch cng cha kh|c m ca Byron ~ ti Lu}n n thot khi ngi chng ang gp nhiu vn v tin bc. ~ l}u Byron khng gp ch Augusta. Hai ch em c v b ngo{i ging nhau gng mt ging nhau, nhiu tnh c|ch cng ging nhau. Augusta xem Byron nh mt ph n, cn th|i ca ng{i i vi Augusta th c v ging nh vi mt ngi em trai hn. Byron dn ch ti rp haut, ti nhng bui khiu v, n n{ng nh{, i x vi n{ng ht sc nhit tnh v{ Augusta sm |p li. Qu thc, s quan t}m t nh v{ }u ym m{ Byron d{nh cho mnh sm tr th{nh nim quan t}m th x|c. Augusta l{ mt ngi v ~ ly

c. Mt r{o cn n{o l{ cn thit y cn kho|i cm ln nh im ca n; v{ trong sut chiu d{i lch s, bt c lc n{o nhng r{o cn t nhin trong bc ng tm kim s tha m~n l{ khng , con ngi ~ dng nn nhng r{o cn truyn thng c th tn hng c tnh yu. iu n{y ng cho c c| nh}n ln quc gia. Trong nhng thi k khng c bt c mt r{o cn n{o i vi vic tha m~n tnh dc tn ti, chng hn c th l{ trong thi k suy t{n ca nhng nn vn minh xa xa, tnh yu tr nn v gi| tr, cuc sng tr nn trng vng, v{ v th nhng s phn kh|ng mnh m hay ng hn l{ nhng cuc ci c|ch l{ cn thit

705

Ngh thut quyn r

hn c ba ngi con. N{ng ~ chu khut phc trc nhng li t|n tnh ca ngi em cng cha kh|c m ca mnh. L{m c|ch n{o t gip mnh }y? Byron ~ khuy ng mt cm xc k l trong n{ng, mt cm xc m~nh lit hn nhng g m{ n{ng tng cm nhn nhng ngi {n ng kh|c, k c chng c ca mnh. Vi Byron, mi quan h vi Augusta l{ li lm cng cc v{ nh cao trong qung i ca mnh. Ngay sau , Byron ~ vit th cho nhng ngi bn ca mnh, t}m s ton b c}u chuyn. Thc s, Byron rt kho|i ch khi nhn c s phn ng b{ng ho{ng ca h, v{ The Bride Abydos l{ b{i th k chuyn d{i c ng lay ch l{ mi quan h gia em trai v{ ch g|i. Nhng li n v mi quan h gia Byron v{ Augusta, n{ng ~ c thai vi Byron, c lan rng. X~ hi vn minh xa l|nh ng{i nhng nhng ngi ph n li c{ng b cun ht bi ng{i v{ nhng cun s|ch ca ng{i tr nn ni ting hn bao gi ht.

trc khi gi| tr tnh cm thit yu ca tnh yu c th c hi sinh.

-Sigmund Freud, Contributions to The Psychology of Love, Sexuality and The Psychology of Love, Joan Rivire dch.

}y l{ c|ch m{ ngi Mauclair phn tch th|i ca ph|i m{y r}u vi ngh im: Tnh yu ca mt c g|i {i c|c nhng nng nhit, hay vic kt hn vi mt ph n m{ mnh qu trng cng khng th thay th c nhng c g|i im cho bn tnh th vt ca con ngi trong nhng khong khc cung in khi ngi {n ng khao kh|t nim vui c h Nhng th|ng u tin nm 1812, thp chnh mnh m{ Annabella Mlbanke, em h ca Caroline khng nh hng n Lamb ~ gp Byron khi ng{i ang c uy tn x~ hi ca h.

706

Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

n}ng cc chc mng Lu}n n. Annabella l{ ngi nghin ru, thc t, v{ mi quan t}m ca n{ng l{ khoa hc v{ tn gi|o. Nhng c iu g Byron ~ hp dn n{ng v{ cm xc dng nh c |p li. Hai ngi khng ch tr th{nh bn. Byron ~ t ra quan t}m n{ng qu| mc, thm ch c lc cn mun ci n{ng. Lc n{y, v tai ting gia Byron v{ Caroline vn cn v th m{ Annabella khng quan t}m my n li cu hn. Trong v{i th|ng sau n{ng theo di cng vic ca Byron t ng xa v{ nghe c nhng li n i v s lon lu}n. Lc , v{o nm 1813, n{ng ~ vit th cho ngi c ca mnh: ch|u rt c ao c quen bit Byron ti ni ch|u c th chp nhn nguy c b gi l{ mt con im ch c tn hng nim c ao . c c nhng b{i th mi ca ng{i, n{ng vit rng c|ch miu t tnh yu ca Byron gn nh khin cho n{ng yu ng{i hn. N{ng ang dn b |m nh bi Byron, bt c li ni n{o cng hng v ng{i. Chng l{m mi tnh bn ca h, v{ v{o nm 1814, Byron cu hn n{ng ln na. Ln n{y Annabella chp nhn. Byron l{ mt thin s xung

Khng g c th thay th c kho|i lc mnh m v{ k quc n{y khi c ni bt c iu g, l{m bt k iu g, c ph{m tc ln nhi ci m{ khng phi s b trng pht, hi tic, hay nhn tr|ch nhim. l{ mt cuc c|ch mng chng li x~ hi c t chc, chng li c|i ti c hc thc v{ n np ca c|nh {n ng v{ c bit l{ chng li tn gi|o ca h. Ng{i Mauclair nghe thy ting gi ca ma qu trong nim am m en ti c ph th bi Baudelaire. Nhng c g|i im tng trng cho iu v thc cho php chng ta gt b i nhng tr|ch nhim ca mnh.
-Nina Epton, Love and The French

707

Ngh thut quyn r

trn v{ n{ng ~ l{m thay i ng{i. Tuy nhin, s vic khng tt p n th. Byron ~ hy vng cuc sng hn nh}n s l{m mnh im tnh li nhng sau l ci ng{i nhn ra l{ mt sai lm. Ng{i ni vi Annabella, b}y gi hn l{ em ~ nhn thy mnh kt hn vi mt k xo quyt. My nm sau, cuc hn nh}n v. Nm 1816, Byron ri nc Anh, khng bao gi tr li. Ng{i du ngon qua mt thi gian. Mi ngi u bit chuyn ca ngi nhng mi tnh, s lon lu}n, s c |c i vi ngi tnh ca mnh. Tuy vy, bt k ni n{o m{ ng{i n, ph n , c bit l{ tng lp qu tc u theo ui ng{i, tnh nguyn l{ nn nh}n tip theo ca ng{i. Thc t nhng ngi ph n n{y ~ tr th{nh nhng k g}y hn trc. Nh Byron ~ ni vi nh{ th Shelley, Ti ~ l{m m mn c|c c g|i nhiu hn bt k ai k t cuc chin tranh th{nh Troa. Gii thch: Nhng ph n trong thi ca Byron lun kh|t khao c ng mt vai tr kh|c nhng g m{ x~ hi cho php. H c cho l{ nhng ngi oan trang, c hnh, ch c nam

Qu tim v{ i mt song h{nh vi nhau trn bc ng t trc n nay vn mang li nim vui cho chng; nu c bt k ai rp t}m ph| hoi tr chi ca chng, ngi y ch l{m cho chng thm si m ln nhau, ai m{ bit c cng l{ trng hp ca Tristan v{ Isolde. Ngay lc h b cm o|n ham mun v{ b ngn khng cho }u ym ln nhau bi nhng tn gi|n ip v{ lnh canh, h bt u au kh cng cc. Ham mun gi }y gi{y v h mt c|ch nghim trng bi ma thut ca n, cn nghim trng hn trc gp nhiu ln; nhu cu cn c nhau c{ng au n v{ khn thit hn bao gi htPh n l{m rt nhiu iu ch v h b cm, nhng iu

708

Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

gii mi c th hin nhng bc ng xa hn. ng sau nhng r{o cn ca x~ hi ln nhng ngi ph n, c l l{ mt ni s h~i khi c nhng mi quan h phi lu}n l hay li sng bung th. Cm thy b c ch v{ bt an, ph n v{o thi k y ~ c say sa nhng cun tiu thuyt, nhng c}u chuyn l~ng mn mang hnh tng G tch. , h c phiu lu v{ c cng c c nhng iu tt ln mt xu nh nam gii. Nhng cun s|ch nh th gip cho nhng ngi ph n bng ln nhng cuc ni lon, cn vi nhng nhng ngi nh Caroline th }y l{ dp vui a vi mng tng phong ph m{ h tng ao c khi cn l{ thiu n, khi m{ mt chng mc n{o nhng ao c nh vy ~ c cho php. Byron ~ xut hin ng thi im. Ng{i tr th{nh tia chp tha m~n nhng c ao khng c t l ca h; vi ng{i, h c th i qu| gii hn m{ x~ hi |p t. i vi mt s ngi, s c|m d chnh l{ thng gian, vi nhng ngi kh|c l{ mt cuc ni lon lang mn, hay mt c hi tr nn mt l tr v{ vn ha ( mong mun l{m thay i ng{i

h chc chn s khng l{m nu h khng b cmThin Cha Cha ~ trao cho Eve quyn t do l{m nhng g mnh thch vi tt c nhng hoa qu, c}y tr|i trong vn a {ng, ch tr mt c}y Thin Cha cm Eve chm n nu khng s phi cht. Eve ~ h|i tr|i c}y v{ ~ ph| b iu rn ca Thin Chanhng gi ti tin chc rng Eve s chng bao gi l{m nh th nu Eve khng b cm.
-Gottfried von Strassburg, Tristan v Islode, trch trong The Book of Courtly Love ca Andrea Hopskins

Mt trong nhng ngi bn ca Leopold Stern thu mt cn h ca mt ngi c th}n ni m{ anh n tip ngi v ca mnh nh

709

Ngh thut quyn r

ch che y s tht l{ h mun c ng{i ln |t). Trong mi trng hp, l{ s c|m d b cm k, do s nng cn m{ th{nh. Mt khi bn b thu ht bi Byron th ng{i s dn bn i xa hn bn tng hay k vng v ng{i khng thy c nhng gii hn cn thit. Ph n khng ch n thun em lng yu ng{i m{ h cn ng{i l{m o ln cuc sng ca h, thm ch hy hoi h. H thch b hy hoi nh vy hn l{ b kim h~m trong nhng cuc hn nh}n bun t.

mt c ch, chiu ~i c vi tht v{ ru v{ tn hng tt c nhng thch th m ca ti ngoi tnh. Anh bo Stern rng tht l{ mt cm gi|c vui thch khi cm sng chnh mnh.
-Nina Epton, Love and The French

Ni chung, trng hp ca nhng ngi ph n u th k 19 ~ tr nn ph bin v{o u th k 21. Nhng phng tin tha m~n cho nhng li h{nh x ti t ca {n ng chin tranh, mu m bn thu, nhng c em v{ nhng g|i im hng sang - ~ m dn; ng{y nay, khng ch ph n m{ c {n ng cng c cho l{ nhng ngi c vn minh v{ bit iu. V{ nhiu ngi ~ c mt thi gian kh khn u tranh cho iu n{y. Khi cn tr chng ta c th biu l nhng mt xu trong tnh c|ch ca mnh, nhng mt xu m{ ai cng c. Nhng di sc p ca x~ hi ( u tin l{ nhng khun mu ca cha m), chng ta kim ch dn s tinh nghch, chng i, nhng tnh nt h hng trong tnh c|ch ca mnh. tin b, chng ta hc c|ch ngn chn nhng mt ti, iu n{y khin ta mt i c|i ti ca mnh, mt phn linh hn ca chng ta b chn vi di v b ngo{i lch thip ca mnh.

710

Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

Khi ~ trng th{nh, chng ta thm mong mun tm li c|i ti ~ mt y phn tnh c|ch thi th u, thch mo him, thiu tn trng ca mnh. Chng ta b li cun bi nhng ngi sng ng vi c|i ti ca h khi trng th{nh, thm ch d cho li sng y c dnh d|ng ti nhng iu sai tr|i hoc cm k. Cng nh Byron, bn c th tr th{nh tia chp cho nhng c mun nh vy. Tuy nhin bn phi hc c|ch gi cho kh nng n{y nm trong tm kim so|t, v{ s dng ng mc ch. Khi h{o quang ca nhng iu cm k xung quanh bn a li i phng v{o by, ng qu| mo him, nu khng h s hong s. Mt khi bn cm thy h ~ mc phi ba m ca mnh, bn c th th lng. Nu i phng bt u bt chc bn, nh Caroline bt chc Byron, h~y tin xa hn, a v|o mt cht t{n nhn, li cun h v{o li lm, ti phm, nhng hot ng th tc bng bt c gi| n{o. Gii phng c|i ti ~ mt ca h, h c{ng th hin c|i ti bn c{ng ch ng h s}u hn. Nu thc hin na vi bn s ph| v ba m v{ l{m h t nhn thc li mnh. H~y i c{ng xa c{ng tt. S thp hn hp dn mi ngi. -Johann Wolfgang Goethe B QUYT QUYN R X~ hi v{ vn ha c da trn nhng gii hn trong c th c nhng kiu c x c cho php, kiu kh|c li khng. Nhng gii hn thng thay i theo thi gian nhng vn lun c nhng gii hn. Kh nng l{ tnh trng hn lon, hn n ca t nhin m{ chng ta khip s. Nhng chng ta l{ lo{i ng vt bc cao k l: thi im m{ mi gii hn u b |p t c v th}n th cng nh t}m l, tnh hiu k lp tc c biu l. Mt phn trong

711

Ngh thut quyn r

con ngi chng ta mun vt qua nhng hn nh kh|m ph| nhng iu cm k. Khi cn nh, nu chng ta c yu cu khng c i n mt ni n{o , chc chn s l{ ni chng ta mun i. Khi ta trng th{nh hn, tr nn lch s v{ tn trng hn th ng{y c{ng c nhiu r{o cn g}y tr ngi cho cuc sng chng ta. Tuy nhin, ng nhm ln gia lch s v{ hnh phc. iu che y s tht vng hay tha hip ngo{i mun. L{m sao chng ta c th kh|m ph| nhng mt ti trong tnh c|ch chng ta m{ khng phi chu s trng pht hay ty chay? Nhng mt ti y biu l ra trong nhng gic m ca chng ta. Thnh thong chng ta thc gic vi cm gi|c ti li v vic git ngi, lon lu}n, ngoi tnh v{ s h~i din ra trong gic m, cho ti khi nhn ra rng khng mt ai cn bit v nhng iu y ngoi tr chnh bn th}n mnh. Tuy nhin mang li cho mt ngi cm gi|c rng khi vi bn h s c c hi kh|m ph| nhng iu vt xa li c x lch thip c chp nhn, v{ rng khi c bn bn cnh, h c th biu l c phn tnh c|ch b giu kn ca h, v{ nh th bn s to ra c nhng nh}n t to ra c s c|m d mnh m v{ s}u sc. Thay v n thun dn d h bng nhng mng tng kh th{nh, bn phi i xa hn th. Sc mnh c|m d m{ bt ng s n t thc t ca nhng g m{ bn mang li cho h. Ging nh Byron, v{o mt thi im n{o bn thm ch c th y mi chuyn i xa hn mc m{ i phng mong mun. Nu h i theo bn ch n thun l{ v tnh hiu k, h c th cm thy i cht s h~i v{ chn ch, nhng mt khi i phng ~ thc s mc c}u, h s cm thy kh m{ cng li bn, v khng d quay li mt gii hn khi m{ bn ~ i qu| gii hn . i phng c{ng khao kh|t

712

Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

c thm nhiu th v{ khng bit lc n{o dng li. Bn s l{ ngi quyt nh cho h thi im n{o dng li. Thi im con ngi cm thy iu g b ngn cm, mt phn con ngi h s mun c c iu . chnh l{ iu l{m cho nhng ngi ph n hay {n ng ~ kt hn tr th{nh nhng mc tiu ngon n mt ngi c{ng b cm o|n, khao kh|t ca h s c{ng m~nh lit hn. George Villiers, b| tc x Buckingham, l{ ngi c vua James nht sng |i u tin, k l{ con trai ca vua James, vua Charles nht. Ng{i b| tc cha tng b t chi iu g c. Nm 1625, trong mt chuyn i ti Ph|p, b| tc gp c ho{ng hu Anne xinh p v{ ~ yu ho{ng hu mt c|ch v vng. Cn g ngo{i tm vi, bt kh thi hn cho bng ho{ng hu ca mt quc gia th ch? Ng{i b| tc ~ c th chn gn nh bt l mt ngi {n b{ n{o kh|c nhng chnh bn cht b cm o|n ca ho{ng hu Anne ~ ho{n to{n l{m cho ng{i b kch ng, cho ti khi ng{i b| tc l{m xu mt chnh mnh v{ t nc ca mnh khi c hn ho{ng hu trc mt |m ng. Bi nhng g cm k u c ham mun nn bng c|ch n{o bn phi khin mnh c v nh b cm. C|ch cng khai nht l{m iu n{y l{ th hin c|ch c x mang n cho bn mt phong th|i b n v{ b ngn cm. V c bn, bn l{ m mt ngi khin ai cng tr|nh mt; nhng thc t l{ bn qu| quyn r n ni khng th cng li. chnh l{ s hp dn ca din vin Errol Flynn, ging nh Byron, anh thng cm thy mnh l{ ngi b theo ui ch khng phi l{ ngi theo ui. Flynn cc k in trai nhng anh cng c mt th kh|c: l{ mt nt nh}n c|ch ti phm hn nhin. Thi trai tr sa a ca mnh, Flynn d}y v{o mi loi h{nh ng bt hp ph|p. Nhng nm 1950, Flynn b buc ti

713

Ngh thut quyn r

cng hip, mt vt nh vnh cu trong thanh danh ca mnh mc d Flynn ~ c tuyn b l{ v ti; nhng nh th s ni ting ca Flynn trong gii ph n ch c{ng gia tng thm. Cng iu ha mt ti trong nh}n c|ch ca bn th bn cng s to nn c mt t|c ng nh vy. i phng b|m ru ly bn c ngha l{ bn phi vt qua nhng gii hn ca h, ngha l{ bn phi l{m iu g th thin v{ khng th chp nhn i vi x~ hi v{ c i vi nhng ngi ng trang la vi h. Vi nhiu ngi l{ l do cn c}u. Trong tiu thuyt Qicksand nm 1928 ca Junichiro Tanazaki, n{ng Sonoko Kakiuchi, v ca mt lut s c mi ngi knh trng, cm thy nh{m ch|n v{ quyt nh theo hc nhng lp nght thut git thi gian. nhng lp hc y, n{ng cm thy mnh b cun ht bi mt ngi bn n hc chung, n{ng Mitsuko xinh p, ngi ph n n{y kt bn vi Kakiuchi ri quyn r n{ng. Kakiuchi b buc phi lin tc ni di vi chng mnh v mi quan h vi Mitsuko v{ nhng bui hn thng xuyn gia h. Mitsuko dn dn a Kakiuchi tham gia v{o nhng hot ng v o c, bao gm mt cuc tnh tay ba vi mt ch{ng thanh nin k quc. Mi ln Kakiuchi c c hi kh|m ph| mt lc th cm k n{o , Mitsuko lin th|ch thc n{ng i xa hn, xa hn na. Kakiuchi chn ch, cm thy hi tic n{ng bit mnh mnh nm trong tm khng ch ca mt n qu|i d d ngi kh|c li dng s ch|n nn ca n{ng khin n{ng lc li. Nhng rt cuc, Kakiuchi khng th khng theo s dn d ca Mitsuko mi mt h{nh ng vt qu| gii hn u l{m cho c thm mun thm. Mt khi i phng b li ko bi s hp dn ca nhng iu cm k, h~y th|ch thc h s|nh kp vi bn v phng din x s phi o c. Bt k s th|ch thc n{o cng c tnh hp dn ca

714

Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

n. H~y tin h{nh chm r~i, l{m gia tng th|ch thc ch sau khi i phng c du hiu xiu lng vi bn. Khi h ~ mc phi ba m, h c th thm ch cn khng nhn thy rng bn ~ a h mo him ti mc n{o. Tay cng t phong lu ni ting th k XVIII, cng tc Richelieu rt ham m nhng c g|i tr v{ Richelieu thng gia tng thm s quyn r bng c|ch cun h v{o nhng h{nh vi v m{ nhng c g|i tr rt d b nh hng. Chng hn, cng tc thng tm c|ch v{o nh{ c g|i v{ quyn r c ln ging ca mnh; thng th cha m c g|i ngay di i snh, mang n s h{o hng ho{n ho cho cuc vng trm. Thnh thong Richelieu thng ra v nh th h sp b ph|t hin, ni s h~i nht thi c{ng l{m tng thm s h{o hng tng th. Trong mi trng hp, Richelieu thng c khin cho nhng c g|i quay sang chng i cha m mnh, ci nho s sng o hay oan trang hay th|i nn np ca h. Chin lc ca ng{i cng tc chnh l{ tn cng v{o nhng gi| tr m{ i phng tn trng nht chnh xc l nhng gi| tr tng trng cho mt gii hn n{o . mt ngi tr, nhng mi d}y gia nh, tn gi|o hay nhng th tng t rt hu ch cho nhng k quyn r; nhng ngi tr hn l{ cn mt l do chng i li nhng mi d}y r{ng buc y. D vy, chin lc ni trn c th c |p dng cho i phng thuc mi tui: vi mi mt gi| tr c gi gn s}u nng lun c mt mt ti, mt mi ho{i nghi, mt khao kh|t kh|m ph| nhng g m{ nhng gi| tr y cm o|n. nc thi phc hng, mt c g|i im thng n mc nh mt qu c v{ i ti nh{ th. Khng g h{o hng hn vi mt ngi {n ng khi lic mt a tnh vi mt ngi ph n m{ anh

715

Ngh thut quyn r

ta bit l{ mt g|i im trong khi xung quanh mnh l{ v, gia nh, bn b, v{ c|c linh mc tu s. Mi tn gi|o hay h thng gi| tr u to ra mt mt ti, th gii en ti ca tt c mi th m{ nhng tn gi|o hay h thng gi| tr y cm o|n. H~y d d i phng, h thch th vi bt k iu g bn ngo{i khun kh ca nhng gi| tr gia nh m{ thng thin v mt tnh nhng li hi ht bi v nhng gi| tr y c |p t t pha bn ngo{i. Mt trong nhng ngi {n ng quyn r nht th k XX, Rudolph Valentino, c ngi ta gi l{ Mi e da tnh dc. S quyn r ca Valentino i vi ph n th hin hai phng din: ng c th du d{ng v{ quan t}m nhng cng c th ngm t ra t{n nhn. Lc n{o Valentino cng c th tr nn bo gan mt c|ch nguy him, thm ch cn mang cht bo lc. C|c {i truyn hnh thng thi phng hnh nh hai mt n{y c{ng nhiu c{ng tt chng hn, khi c tin l{ Valentino ~ h{nh hung v mnh, h lin lp tc khai th|c c}u chuyn n{y. Mt s kt hp gia nhng nt nam tnh v{ n tnh, bo lc v{ du d{ng, s lun lun c v vt qu| gii hn v{ quyn r. Ngi ta cho tnh yu l{ phi du d{ng, tao nh~ nhng thc t tnh yu c th l{m ny sinh hung h~n v{ nhng tnh cm hy dit; v th m{ s hung h~n tim t{ng ca tnh yu, phng c|ch m{ s hung h~n y l{m tiu tan i l tr thng thng chng ta chnh l{ iu hp dn chng ta. H~y tip cn mt bo lc ca tnh yu bng c|ch a mt nt tnh c|ch hung h~n v{o s quan t}m du d{ng ca bn, c bit l{ nhng giai on v sau ca tr chi quyn r khi i phng ~ nm trong tm kim so|t ca bn. Ngi ta bit c g|i im Lola Montez hay tr nn bo lc, thnh thong li s dng mt chic roi, cn Lou AndreasSalom c th bt ng t ra t{n nhn vi nhng tnh nh}n ca mnh, chi nhng tr chi quyn r sau li tr nn lnh lng v{

716

Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

kh tnh. S t{n nhn ca c ch khin cho i phng tip tc tr li tn hng thm. Mt mi quan h tnh dc bo lc c th mang n mt s gii ta ph| v gii hn tuyt vi. Tr chi quyn r ca bn c{ng t ra bt chnh bao nhiu th hiu qu mang li s c{ng ln lao by nhiu. Mang n cho i phng cm gi|c h ang thc hin mt loi ti |c, mt h{nh ng m{ ti li m{ h cng chia phn vi bn. H~y to ra nhng khonh khc ni cng cng m{ ch c hai ngi bn cng bit mt b mt cn nhng ngi xung quanh th khng. c th l{ mt li ni hay mt c|i nhn m{ ch bn mi nhn ra, mt b mt. S hp dn quyn r ca Byron vi n{ng Frances din ra ngay bn cnh s gn gi ca chng n{ng chng hn lc chng n{ng i cng Frances giu mt l| th tnh cho Byron trong lng ngc ca mnh. Johannes, nh}n vt chnh trong t|c phm The Seducers Diary ca Soren Kierkegaard, c gi mt thng ip n i tng ca mnh, n{ng thiu n Cordelia ngay gia mt bui tic m{ hai ngi cng tham gia; Cordelia khng th tit l cho nhng ngi kh|ch kh|c bit c l| th l{ ca Johannes v khi y c s phi gii thch mi chuyn. Johannes cng c th ni nhng iu mang mt ngha c bit i vi c trc mt |m ng v li ni y |m ch ti nhng iu trong nhng l| th ca Johannes vit cho c. Tt c iu n{y l{m tng thm s thch th cho mi tnh ca h bng c|ch mang li cho mi tnh y mt cm gi|c v mt b mt c s chia, hay thm ch l{ mt ti li. Tn dng nhng s cng thng nh th n{y nhng ni cng cng l{ rt nguy him v s to nn cm gi|c ng phm chng li c th gii. Trong truyn thuyt Tristan v{ Isolde, i tnh nh}n ni ting ~ t n nh im ca kho|i cm v{ thch th chnh bi

717

Ngh thut quyn r

nhng iu cm k m{ h ph| v. Isolde ~ nh hn vi vua Mark; chng bao l}u na n{ng s tr th{nh mt ph n ~ c chng. Tristan l{ mt thn d}n v{ l{ mt chin binh phc v vua Mark trc tui cha ch{ng. C mi tnh mang tng cp i c d}u t tay nhc ph. L{ in hnh cho kh|i nim tnh yu c|c nc phng t}y, truyn thuyt ~ c nh hng ln lao qua nhiu th h, v{ mt phn trng yu ca c}u chuyn chnh l{ th|i cho rng nu khng c tr ngi, khng c cm gi|c vt qu| gii hn th tnh yu s ch l{ yu ui v{ v v. Trong th gii ng{y nay, con ngi c th ang c gng d b i nhng gii hn i vi c|ch h{nh x ca c| nh}n, l{m cho mi th tr nn thng tho|ng hn, nhng iu ch l{m cho vic quyn r tr nn kh khn hn v{ km h{o hng hn. H~y l{m tt c nhng g bn c th mang tr li cm gi|c b g~y gii hn v{ ti li, d cho ch l{ v mt t}m l hay o tng. Phi c nhng ro cn vt qua, nhng l thi x~ hi bt tu}n, lut ph|p vi phm trc khi tr chi quyn r c th c ho{n tt. Dng nh mt x~ hi t do cng |p t mt v{i gii hn; vy h~y tm chng. S lun lun c nhng gii hn, nhng truyn thng c h, nhng chun mc ng x nhng ngun cn v tn khuy ng ln nhng iu i qu| gii hn v{ cm k. BIU TNG Khu Rng. Tr con c dn l{ khng c i v{o khu rng nm bn kia nhng bc tng an to{n trong ngi nh{ ca chng. khng c lut l, ch c s hn n, nhng lo{i th hoang v{ nhng tn ti phm. Th nhng c hi c kh|m ph|, bng ti

718

Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

quyn r v{ vic khu rng y b cm l{ khng th cng li c. Mt khi ~ i v{o bn trong, chng s mun i xa hn, xa hn. IM YU Tnh th o ngc khi khi gi nhng iu cm k s xy ra khi ta b b buc trong nhng gii hn ca c|ch h{nh x thng thng. iu s to nn mt s quyn r rt kh chu. Ngha l{ khng ch c nhng c|ch h{nh x in di xu xa mi quyn r m{ c s th|nh thin, tt bng v{ phm cht tinh thn cng c th hp dn v cng, v chng l{ nhng phm cht him c. Nhng xin lu rng tr chi vn khng thay i. Mt ngi tt bng, th|nh thin hay sng o trong nhng gii hn m{ x~ hi a ra th sc quyn r ca h l{ rt yu. Ch nhng ai vn ti cc nh nh Gandhi mi quyn r c chng ta. H khng ch n thun l gii mt li sng o hnh l{ nh th n{o m{ cn xa ri tt c nhng tin nghi vt cht c| nh}n thc h{nh nhng l tng kh hnh ca mnh. C h cng vt qua nhng gii hn, dp b i c|ch h{nh x thng thng, bi v x~ hi s thy kh m{ thc hin nhng chc nng ca mnh nu ai cng c l{m nh vy. Trong th gii quyn r ho{n to{n khng c sc mnh n{o trong vic tn trng nhng r{o cn v{ gii hn.

719

19 S DNG NHNG CON MI TINH THN

Ai cng h nghi v{ khng yn t}m v c th, gi| tr v{ s hp dn ca mnh. Nu s chinh phc ca bn i hi ring vn th cht th bn s khuy o nhng nghi ng n{y v{ l{m cho i phng t suy ngh v n. Thay v{o , h~y nh h n ch an t}m bng c|ch tp trung v{o nhng vn tinh thn ln lao: tri nghim tn gi|o, mt ngh thut cao sang hay s siu nhin n{o . H~y |nh bng nhng phm cht siu ph{m ca bn, to ra bu khng kh h v, xa ri hin thc, tr chuyn vi c|c v sao, ni v s phn, nhng si ch b n kt hp bn vi i tng cn chinh phc. Ri v{o |m sng m ca th gii t}m linh, i tng s cm thy nh nh{ng thoi m|i. Gia tng nh hng ca s chinh phc bng c|ch to cho n nhng im cc kho|i nh l{ s hp nht ca hai t}m hn. KHCH TH CA S SNG BI Liane de Pougy l{ mt g|i im hng Lc n{o cng c th t do yu ngi tnh ca ngi kh|c. c i ta t di ch}n ngi nh nhng ng{y qua. Bo v ngi trc nhng thn linh ta c th t ngi trn chic ging rong ru. Ta s tm thy nhau ln na Lesbos. Khi hong hn bung, ta s i v{o rng s}u qun ht nhng con ng dn v hin ti. Ta mun tng tng ra c hai trn hn o quyn r ca nhng ngi bt t. Ta v ra n vi s lng ly, kiu sa nht. H~y ti }y, ta s gii thiu em vi nhng cp ng tnh n }y, t|ch khi th{nh ph n |o. Chng ta s qun ht mi chuyn tr gi| tr ca C|i p.
- Natalie Barney, Th gi Liane de Pougy, trch dn ca Jean Chalon, Chn dung k

720

S dng nhng con mi tinh thn

sang ni ting Paris nhng nm 1890. mnh mai v{ ng tnh, c l{ th ca l m{ nhng ngi {n ng gi{u c nht Ch}u ]u phi ganh nhau s hu. Tuy nhin, v{o cui thp k , c bt u mt mi v iu : Tht l{ mt cuc i t ngt c vit cho mt ngi bn Lc n{o cng l{ mt chu trnh nh{m ch|n: Ti Bois de Boulogne, , ua nga, th qun |o, v{ kt thc mt ng{y v v: n ti. S ch thng xuyn ca nhng ngi {n ng ngng m c, mun c quyn mt th}n th quyn r l{m c mt mi.

chinh phc: Th gii ca Natalie Barney, Carol Barko dch.

Natalie kinh khng, ngi ~ thiu ri mnh t ca tnh yu. Natalie gh gm l{m nhng ngi chng phi khip s v khng ai c th cng li s chinh phc ca c. V{ mt ngi c th thy nhng ngi {n b{ b ri chng con, gia nh theo ui c|i m ph thu ca Lesbos. M ~ ch ra nhng cht c ma thut. Natalie Mt ng{y ma xu}n nm 1899, thch l{m th, c bit Liane ngi trong mt c xe nga khng c|ch ho{ trn gia th mui i ngang qua Boi de Boulogne, nh x|c v{ tinh thn. thng l, nhng ngi {n ng ng Jean Chalon, m ch{o khi c i ngang qua. Nhng Ch}n dung k chinh phc: Th mt ngi trong s khin c ng gii ca Natalie Barney, Carol Barko dch. ng{ng: mt c g|i te vi m|i tc d{i v{ng ng nhn Liane mt c|ch chm Mt ngi {n ng gi{u ch v{ ngng m. Liane mm ci v{ c v{ ng con th trn c g|i gp mnh |p l. Gafsa, Barbary c mt c V{i ng{y sau, Liane bt u nhn con g|i kiu dim tn Alibech. Bn th}n c c danh thip v{ hoa t mt ngi khng phi l{ tn M 23 tui, tn Natalie Barney, ngi Thin Cha gi|o nhng t nhn gp c Boi de Boulogne v{ trong th trn c rt nhiu ngi Thin Cha

721

Ngh thut quyn r

xin php c ving thm. Liane mi Natalie ti nh{ chi nhng t nh s a mt cht: mt ngi bn s th ch c, ng ngi trn ging trong bung ti khi Liane np sau bc rm. Natalie ng hn. C mc b y phc ca Florentine, cm mt lng hoa. Qu trc ging, c bt u t|n dng im, so s|nh nh mt bc ha ca Fra Angelico. Khng bao lu, c nghe thy ting ci v{ khi ng dy, c nhn ra tr a. C mt v ngng v{ chy ra pha ca. Khi Liane vi v~ ri khi ch np, Natalie tm cht ly im c khun mt thin thn nhng r rng l{ v hn. Hi hn, Liane hut gi: H~y tr li v{o s|ng mai, ti s mt mnh. C g|i M tr li v{o ng{y hm sau, trang phc khng thay i, trng thng minh v{ th|nh thin. Ngi yn mt ch, Liane mi Natalie tham d mt chu trnh ca bui s|ng: trang im, mc qun |o trc khi ra ngo{i. Nhn rt l}u, Natalie ni mnh tn th c|i p v{ cha bao gi gp ngi n{o quyn r nh Liane. Natalie theo Liane ti xe nga v{ ci ngi, m ca v{ h

gi|o. Mt ln, nghe h ca tng s cng bng v{ nhng cng hin ca Cha tri, c hi mt ngi v c|ch tt nht phng s Cha. ng ta ni rng ngi phng s Cha nhiu nht l{ ngi ri xa nht khi vt cht tm thng, v d nh sng nhng vng s}u gia sa mc Sahara. C khng hi g na nhng s|ng hm sau, Alibech lng lng ra i, nhm thng hng sa mc. V{i ng{y sau, kit sc v mt v{ i, c ti mt ni hoang vng. Nhn thy mt tp lu xa, c bc thp bc cao v pha v{ gp mt o s bn ngng ca. C ni vi ng rng c ~ b thi thc bi Cha v{ c ang c gng khng ch phng s Ng{i m{ cn tm kim ngi hng dn c c|ch phng s tt nht. Thy c qu| tr v{ xinh

722

S dng nhng con mi tinh thn

tng trn con ng quen thuc qua Bois de Boulogne. Mt ln trong cng vin, Natalie ci cung th{nh xe nhng ngi {n ng ang ng m ch{o Liane khng nhn thy; c lm nhm nhng b{i th ca mnh trong s th|n phc ca Liane, v{ c gi l{ mt cu ri c khi c|i ngh chng ra g m{ c tng ri v{o. Ti , natalie a Liane ti nh{ h|t xem Sarah Bernhadt ng Hamlet. Trn ng i, c ni vi Liane rng mnh t coi bn th}n cng nh Hamlet, kh|t khao s ho{n ho, cm ght s chuyn ch, m{ i vi c chnh l{ s gia trng ca {n ng i vi {n b{. Vi ng{y sau, Liane sung sng nhn mt b hoa nng tru t Natalie, km theo v{i dng th trn in tn. nhng li ni v{ c|i nhn chm r~i, tn knh tr nn thng xuyn hn ri c nhng n hn cha bao gi Liane nhn c. Mt bui s|ng, vi s c mt ca Natalie, Liane chun b i tm. Khi c ci ng, Natalie cht dp u xung, hn ln mt c| ch}n c bn. im vi tut ra v{ v{o bn tm, cho Natalie ngm nhn. Ch trong v{i ng{y, c Paris

p, ngi {n ng khng d|m ngh n chuyn che ch cho c v s qu d s sai khin chnh mnh. Chun b cho c rt nhiu r c}y, t|o, thc n, nc ung, ng ni vi c: Con g|i {, khng xa }y c mt o s c nhiu kh nng hn ta dy con nhng iu . Con h~y i theo ng ta. V{ ng ch ng cho c i. Khi ti ch ngi {n ng th hai, c li c ch dn nhng iu tng t v{ theo , c ti mt cn lu nh ca v tu s tr, mt ngi rt m o v{ |ng knh tn l{ Russtico. C hi ng nhng iu ~ ni vi hai v trc. c gng th hin mnh c mt ch st |, ng ta khng l{m nh nhng ngi kiaui c i hoc ch c ti ch nhng ngi kh|c; ng ta gi c li trong mt gc lu. khi m{n m bung xung, ng chun b mt c|i ging tm bng l| thng, mi

723

Ngh thut quyn r

u bit rng Liane de Pougy c ngi yu mi l{ Natalie Barney. Liane chng cn giu gim, xut bn tiu thuyt Iylle Saphique, k li chi tit s chinh phc ca Natalie i vi mnh. Trc , c cha bao gi c quan h vi mt ngi {n b{ n{o kh|c v{ c m t mi quan h vi Natalie nh mt c|i g thn b. Cho n cui i, Liane vn nh nh in s vic .

c nm ngh. ~ mt ln, ng ta l{m nh vy, nhng chng c bao l}u trong u ng ta ~ xy ra cuc c~i v gia c|m d v{ ch; sau mt l|t, ng thy mnh tht bi trn mi mt trn, nm gi u ln tay. u h{ng.qun i mi l l o c gi, nhng li cu nguyn v{ s|m hi, Rene Virien l{ mt c g|i tr ng bt 6 tp trung tr ngi Anh t Paris s|ng t|c th v{ c v{o tui tr, v{o sc p ca c g|i, tm c|ch chy trn khi cuc hn nh}n m{ cha tip cn c khng th c ang sp t. Rene b |m nh v cho rng ng l{ k d}m c|i cht v{ c cng cm thy c c|i g dc. sau v{i c}u hi, ng khng n vi mnh, t ch|n ght bn bit rng c cha bao th}n. V{o nm 1900, Rene gp Natalie gi c quan h vi ngi kh|c gii, c vn cn rt ti rp h|t. iu g trong i mt ng}y th. V th, ng nh}n hu ca Natalie ~ l{m tan chy ngh ra mt c|ch c th nhng th{nh tr trong Rene v{ c bt thuyt phc c, vi danh u gi th cho Natalie; Natalie cng ngha phng s Cha tho m~n cn thm kh|t |p li bng nhng vn th mi vit. ca mnh. ng bt u H nhanh chng kt bn. Rene th rao ging, chi cho c nhn mnh ~ c mt tnh bn s}u m thy mt k th ca hn mc bnh thng vi mt ngi Cha c th hung bo ra ph n kh|c nhng vn l{ mi quan h sao v{ tip theo, g}y n tng cho c rng c|ch trong s|ng. Nhng ngh v s hp dn tt nht phng s th x|c c gi{y v c. Natalie k cho Cha l{ y lui con qu

724

S dng nhng con mi tinh thn

Rene nghe v nh{ th Hy Lp c i Sappho, ngi ch trng t do yu ng gia nhng ngi ph n, coi nh th tnh yu duy nht trong s|ng, thanh khit. Mt ti, b thi thc bi nhng cuc tr chuyn, Rene ~ mi Natalie ti phng mnh, ni ~ b c bin th{nh mt phng xng ti. Cn phng thp y nn vi hoa ly trng mut, lo{i hoa c v nh Natalie. Ti hm y, hai ngi {n b{ tr th{nh tnh nh}n. H nhanh chng cp k vi nhau nhng Tene nhn ra Natalie khng th chung tnh vi mnh, tnh yu ca c tr th{nh lng th hn. C ct t quan h, ri i v{ th khng bao gi gp li Natalie na.

v a ngc-ni u tin thng to{n nng ~ gi gm linh hn.

C g|i hi ng vic din ra nh th n{o. Russtico tr li: con s thy ngay thi, ch cn bt chc nhng g ta l{m. ng bt u ci qun |o. C g|i rm rp l{m theo. Russtico qu xung nh sp cu nguyn ch c qu pha i din. trong t th , sc p ca c g|i rc r nht v{ ham mun ca Russtico bng ph|t d di. Alibech nhn chm chm v{o Russtico ang V{i th|ng sau, Natalie gi th v{ sng st v{ ni: c c|i th ri xut hin ti nh{ ca Rene. ngay trc cha vy?. , Rene t chi c tip chuyn. Nhng con g|i ca ta, Russtico ri mt ti nh{ h|t, Natalie ngi ni, l{ con qu ta ~ xung bn cnh v{ a cho Rene mt ni vi con. Con c nhn thy n ang l{m g b{i th mi l{m, th hin s hi tic khng? N ang khin ta qu| kh, ng thi ngh rng hai c khng th chu ng nn h{nh hng ti hn o Hy Lp ni. ly Cha. c g|i ni: tn Lesbos nh{ ca Sappho. Ch c con c th thy rng ni }y, h mi c th gi ra chnh con hn hn cha, v con khng c con qu d nh mnh. Rene khng th t chi. Trn vy trn ngi. Con ni

725

Ngh thut quyn r

hn o , h tip tc s|ng t|c th vn, tng tng mnh c tr li nhng ng{y th|ng hn nhin thi Hy Lp c i. i vi Rene, Natalie ~ tr th{nh Sappho. Khi h v Paris, Rene vit cho Natalie: Siren tc v{ng ca em, em khng mun cng thch nhng ngi kh|c trn th gian n{y. Em mun cng m~i mt mnh v }y l{ c|ch cng th hin quyn lc ca mnh i vi em. Cuc tnh ca h ko d{i n khi Rene cht, nm 1909. Gii thch: C Liane de Pougy v{ Natalie Barney u chu chung mt s tri buc: t k v{ t cao. Nguyn nh}n ca thi quen n{y Liane l{ s ch qu| thung xuyn ca c|nh {n ng ti th}n x|c c. Liane khng th tho|t khi c|i nhn ca h, g}y cho c cm gi|c nng n. Trong khi , Rene suy ngh qu| nhiu v vn ca bn th}n: c|i cht, kim ch xu hng ng tnh |i. C b nhn chm trong s ch|n ght chnh bn th}n mnh. Natalie Barney th khc, thong hn, bit ho{ nhp vi th gii xung quanh. S ln chinh phc ca c c n h{ng trm - u tng t nhau. C

ng nhng con c nhng c|i kh|c m{ ta khng c. N l ci g vy? con c a ngc v{ ta th{nh thc ta tin rng Cha ~ gi con n }y cu ri linh hn ta. Nu con qu n{y tip tc truyn bnh cho ta v{ nu con thy ti nghip, h~y cho ta y n v a ngc. Con s tr gip ta nh d}ng hin cho Cha. i Cha, c g|i |p li rt ng}y th, nu con thc s c a ngc h~y l{m ngay khi Cha sn s{ng. Cha ph h cho con. H~y y lui n ri n s cho Cha yn. ng ta a c g|i ti chic ging ca h, ni ng ch dn c ngh thut tng giam con qu gh gm . Cha bao gi t con qu n{o v{o a ngc, c g|i cm thy hi au v{ ni vi Russtico: con qu chc l{ ti t lm Cha . Mt k th ch thc ca Cha cng nh loi ngi ti li, n l{m au a ngc khi tr li y.

726

S dng nhng con mi tinh thn

ko nn nh}n ra khi cuc sng ca mnh, hng s ch ca h v{o c|i p, th ca v{ s trong s|ng trong tnh yu kiu Sappho. C mi nhng ngi {n b{ ca mnh tham d mt loi tn ngng trong h tn th nhng iu cao c. Nhm gia tng tnh cm tn gi|o, c li ko h v{o mt quy trnh: gi nhau bng nhng c|i tn mi, gi th cho nhau bng in tn, mc trang phc c v{ h{nh hng ti nhng vng t th|nh. Hai iu tt yu s xy ra: Nhng ngi {n b{ s hng s ngng m v pha Natalie, tng nh c xinh p v{ kiu h~nh nh chnh nhng g c ~ dng nn ri a h v{o vng quc t}m linh. H s c gii tho|t khi mi g|nh nng tng phi g|nh chu, kh nng kim so|t dc tnh cng s b tan chy.

Con g|i, n s lun lun l{ nh vy. V{ chc chn khng quay tr li, trc khi ri khi ging, h ko n ti lui c chc ln, km ch s ngo mn ca n mc va phi m{ g~ tu s vui v gi cho n ht ngy. Tuy nhin trong v{i ng{y tip theo, s kiu h~nh ca con qu vn thng xuyn ngc u dy v{ c g|i lun sn s{ng nghe theo ting gi c tr|ch nhim, a n v{o vng kim so|t nh mt thch v th dc v{ ni vi Russtico: Con chc ~ c th nhn thy nhng g m{ nhng ngi {n ng |ng kinh Gafsa ng khi h ni rng phng s Cha V{o thi im Natalie h}n hoan tht l{ sung sng. Con th{nh thc cha bao gi vut ve h, ng}y th, trong s|ng dng hnh phc bng vic nh h ~ tr v vi Vn a {ng nht con qu v{o a trng khi mi chuyn kt thc. ngc. theo c|ch ngh ca Tn gi|o l{ liu thuc an thn con, bt c ai d{nh ht sc lc cho nhng vic tuyt vi nht v n a chng ta vt kh|c u l{ k ngu dt. ra khi chnh mnh, vn ti nhng iu ln lao hn. Nh ta ~ cp vn V{ nh vy, hi nhng

727

Ngh thut quyn r

i tng ca s tn th (Thng , To ha), g|nh nng ca chng ta s b g b. Tht l{ tuyt diu khi c n}ng , tri nghim s thanh tho|t, l}ng l}ng. Nhiu ngi trong chng ta cm thy khng tho m~n vi th}n x|c v{ nhng iu kh|c thuc v mnh. Mt k chinh phc tp trung qu| nhiu v{o vt cht s t khuy ng t}m tr mnh, ri nhng g cn li ch l{ s gh tm. V vy, h~y ch n nhng iu kh|c, h~y ku gi mi ngi hng n nhng iu tt p. N c th l{ thin nhin, ngh thut, thm ch c Thng

qu b{ tr tui, nu c|c b{ mun s trng ~i ca Cha h~y hc c|ch nht con qu v{o a ngc v iu y khng ch tuyt vi i vi n m{ cn to kho|i cm cho tt c nhng ngi c lin quan V{ rt nhiu mm sng s c th tri dy ni tip qu| trnh ny.
- Giovanni Boccacio, The Decameron, G.H.Mc William dch

; lo{i ngi ang cht sng mt th gii kh|c. Nn thm v{o mt cht nghi l. Nu bn c th t l{m cho bn th}n ging vi nhng g bn ang th phng - bn l{ do tri sinh, tuyt m, cao qu th i tng ca bn s chuyn s knh trng sang bn th}n bn. Tn gi|o v{ t}m linh n cha y nhng dc vng tinh thn c th b l ty nu bn cho i tng mt i s |m th. T s kch thch v tinh thn n hng phn tnh dc ch l{ mt bc ngn. Hy tr li n em, nhanh ln, v{ a em i, ty sch em bng ngn la v i ca tnh yu thanh khit ch khng phi bn nng tm thng. Cng l{ tt c linh hn khi cng mun v{ cm nhn c iu , h~y gii tho|t em khi c th trn tc n{y. - Liane de Pougy

728

S dng nhng con mi tinh thn

B QUYT QUYN R Tn gi|o l{ h thng chinh phc tinh vi nht m{ con ngi ~ to ra. C|i cht l{ ni s ln nht v{ tn gi|o v ra mt iu hoang ng l{ chng ta c th bt dit, mt phn trong ta s sng m~i. ngh rng chng ta l{ mt phn cc nh ca v tr v i v{ phc tp l{m ta khip s. Tn gi|o nh}n c|ch ha v tr, l{m ta cm thy mnh quan trng v{ c yu thng. Chng ta khng phi con th b thng tr bi nhng c m|y khng th iu khin c - nhng con th cht khng cn l do; to ha t ra hnh nh ca mt s tn ti siu thc. Chng ta cng c th tt p, hp l v{ ho{n ho. Bt c c|i g nui dng nhng kh|t vng hoang ng u quyn r c. Khng g c th theo kp c tn gi|o trong cuc cnh tranh n{y. S h{i lng l{ mi nh mt ngi v{o li ca bn. D bn c thng minh n }u, i tng cng c th nhn ra kt thc m{ bn mong mun. Bn c th cho rng i tng ca mnh ang thm kh|t s h{i lng nhng hu ht chng ta bc mnh v nhng kh khn g}y ra i vi bn nng ca mnh. Tr phi bn ng u vi nhng kh khn, s chinh phc ca bn d th{nh cng nhanh chng cng ch l{ b ngo{i v{ tm thi. Thay v{o , nh Natalie Barney, c chim ly t}m hn ca i phng, x}y dng nn tng ca s thu phc s}u sc v{ l}u d{i. nh con mi v{o su trong li ca bn, ng thi to ra s h{i lng v th x|c l{ tt nht. Tnh cm s to iu kin cho s iu khin dn dt ca bn, h m rng quan h ca bn l{ bn l}u v{ to mt khng gian cho s hng phn trong u ca nn nh}n. H~y nh rng thu phc l{ mt qu| trnh t}m l v{ khng g l{m ngi ta m mn hn tn gi|o, tm cm v{ quyn lc siu nhin.

729

Ngh thut quyn r

Trong tiu thuyt B{ Bovary ca Gustave Flaubert, Rodolphe Boulanger gh thm b|c s Bovary v{ b hp dn bi c v sinh p ca b|c s c Emma. Boulanger l{ mt k nh nhen, xu x nhng li c nhiu phm cht ca mt ngh nh}n vi h{ng chc ngi {n b{ qua tay. Anh ta cm nhn Emma ang ch|n nn. Vi ng{y sau, anh ta tm c|ch tip cn c trong mt hi ch trong tnh khi bt gp c ang ngi mt mnh. Anh ta v ra mt bc tranh bun thm v{ tm ti: - Nhiu ln ti i qua ngha a di |nh trng m o, t hi liu c tt hn nu nm di khng. Anh ta ch ng nhc n ting xu ca mnh; tha nhn c chuyn nhng khng cho rng mnh c li. - Em c thc s bit rng c nhng linh hn tn ti lang thang v{ au kh? V{i ln anh ta nm tay Emma nhng c nh nh{ng rt tay v. Anh thao thao v tnh yu, v sc ht gn cht hai ngi vi nhau nh l{ c c duyn t kip trc, nhng hin th}n trc kia ca h. - V d anh v{ em chng hn. Ti sao chng ta gp nhau, c|i g ~ xy ra? Ch c th l{ mt ng c tht c bit ~ thi thc c hai thu hp khong cnh, cng l{ c|i c|ch m{ hai dng sng ho{ v{o l{m mt. Anh cm tay c ln na v{ ln n{y khng c s phn kh|ng n{o |ng k. Sau hi ch, anh tr|nh mt c v{i tun ri t nhin xut hin, ni rng ~ c tranh xa nhng s t tin ~ ko anh tr li. Anh r Emma ci nga. Khi anh ta hng v{o rng, c s h~i rt li: - Chc anh ~ nhm iu g

730

S dng nhng con mi tinh thn

- Ti t em trong tim mnh nh bc tng Madona trn mt ch}n vng chc. Anh cu xin em: h~y l{ bn, l{ em g|i, l{ thin thn ca anh. B m hoc bi nhng li l , c anh m cht v{ dn s}u v{o rng, ni c khng th cng li. K hoch ca Rodolphe c ba giai on. u tin, anh ni v ni bun, s u ho{i, trng rng, ni rng iu l{m anh cao qu hn v{ dng nh cuc sng vn vt khng th tho m~n anh ta. Bc th hai, anh ta ni v s hp dn ca hai t}m hn. N l{m cho s hp dn ca Emma i vi anh khng phi l{ nht thi m{ nh l{ gn lin vi s dch chuyn ca c|c v sao. Cui cng, anh ta ni v nhng thin thn, ng To{n nng ~ xp t mi th trong mt tng; anh ~ l{m Emma bn rn, cho|ng v|ng v{ cuc chinh phc ch mt t th|ng vi v{i ln gp tnh c. C|ch l{m ca Rodophe ~ li thi nhng vic ln k hoch th khng bao gi tha. \p dng n vi nhng cng c mi to ra khng gian t}m linh bng c|ch th hin s trng rng, xa ri cuc sng tm thng. Khng phi tin bc, tnh dc hay th{nh cng thi thc bn. D l{ c|i g th cng l{m cho n tr nn m h i phng tng tng ra chiu s}u n cha trong t}m hn bn. Nhng v sao, chim tinh hc, nh mnh lc n{o cng hp dn; h~y to ra ngh rng chnh nh mnh ~ a bn v{ i tng li gn nhau. N s l{m cho s chinh phc ca bn t nhin hn. Trong mt th gii c qu| nhiu th c ch to, iu khin, ngh rng s phn, quy lut hoc nhng quyn nng cao hn ang dn dt quan h ca bn vi i tng c th tng kh nng chinh phc ln gp bi. Nu bn mun dng m tp tn gi|o trong qu| trnh chinh phc ca mnh th tt hn ht h~y chn mt tn gi|o

731

Ngh thut quyn r

ngoi sinh vi mt cht hi hng v thn. Rt d chuyn t v thn ti duy vt cht ph|c. Mt khi bn ~ khuy ng t}m hn ca i tng, h~y nhanh chng chuyn hng tn cng sang th x|c, l{m cho tnh dc nh l{ s tip din t nhin ca rung ng tnh cm ang tri nghim. Thm na, h~y t k hoch c{ng gn vi thi im bn tung ra n quyt nh c{ng tt. T}m linh khng loi tr tn gi|o hay siu nhin. Bt c c|i g l{m tng s ho{n m hay nhng gi| tr trng tn u c th h tr cho ngh thut chinh phc. Trong th gii hin i, vn ha v ngh thut nhiu khi thay th tn gi|o. C hai c|ch dng ngh thut trong s chinh phc ca bn: u tin h~y t mnh s|ng to ra n trong s th|n phc ca i tng. Natalie Barney l{m th v{ tn cng i tng ca mnh bng chnh v kh . Mt na trong s nhng li thnh cu ca Picasso i vi ph n l{ hi vng ng c th l{m h bt t trong c|c bc ha ca mnh v nh ngi Roma thng ni ngh thut d{i hn cuc sng rt nhiu. Ngay c tnh yu ca bn cng l{ mt iu tng tng bng c|ch chp ly n trong mt lnh vc ngh thut m{ bn g|n cho n s bt t. C|ch th hai dng ngh thut l{ s dng |ng bng mi quan h, to iu kin cho s chinh phc t n cc im. Nataqlie Barney a i tng ca mnh i xem kch, ti nh{ h|t opera, bo t{ng v{ nhng ni y khng kh ca lch s. nhng ni nh vy, t}m hn ca bn c th cng hng cng i tng. Tt nhin, bn nn tr|nh nhng vic l{m tm thng, nht nho, d l{m l nh ca mnh. Kch, phim, s|ch c th hp thi, ngay c mt cht hoang d~ cng vy, min l{ n cha ng nhng thng ip cao sang. Ngay c mt phong tr{o chnh tr cng c th c n}ng bng t}m linh. H~y l{m sao cho ming mi t}m linh dnh cht v{o i tng ca bn.

732

S dng nhng con mi tinh thn

Nu i tng l{ k thc dng, ch ngha v thn s cun ht hn rt nhiu so vi nhng iu siu ph{m. Nh{ th ng ngn Nga Rasputin c tn sng v s th|nh thin v{ kh nng cha l{nh c|c vt thng. Nhiu ngi {n b{ b m hoc bi Rasputin thng gh thm cn phng ca ng St. Peterburg c ban nhng li t vn t}m linh. ng k hc nghe nhng iu tt p bnh d ca ngi t| in, s tha th ca Cha tri v{ nhng iu cao c kh|c. Nhng sau v{i phc, ng s chm v{o mt hai li bnh lun v sc p ca ngi ph n , rng l{n mi ca c mi mi gi l{m sao, rng s thm kh|t c c c s l{m mt ngi {n ng n{o ph|t in ln. ng s b{n v nhiu loi tnh yu: yu Cha, yu bn b, tnh yu i la nhng pha trn tt c li nh th chng l{ mt vy. Ti n tr li vn t}m linh, bt ng cm tay ngi {n b{ ri th th{o bn tai cTt c nhng iu c mt hiu ng g}y hng phn mnh m. Nhng ngi {n b{ s cm thy mnh c a ti cao tr{o, thng hoa v tinh thn cng nh thm mun x|c tht. h{ng trm ngi {n b{ ~ khng cng li c nhng cuc ving thm nh th v ng ta cng s ni rng h khng phi hi tic cho n khi h mc li v{ Rasputin l{ ngi |ng b mc li hn c. Rasputin hiu mi lin h gn gi gia th x|c v{ tinh thn. Tnh yu ca Cha l{ mt phin bn tuyt m ca tnh yu x|c tht. Ngn ng ca ng ngn tn gi|o thi trung c cha y nhng hnh nh khu gi, s th nghim ca Thng v{ s ho{n ho c th to ra cc kho|i trong t tng. Khng c hn hp n{o hiu qu hn s kt hp gia t}m linh v{ tnh dc, gia cao thng v{ trn tc. Khi bn ni v t}m linh, h~y c|i nhn v{ c th mnh cng th hin kh nng tnh tc. To ra s h{i ho{ gia v tr v{ Thng dng nh i lp vi s h{i ho{ gia hai con ngi.

733

Ngh thut quyn r

Nu bn c th kt thc cuc chinh phc nh mt s tri nghim t}m linh, bn khng nhng gia tng s h{i lng v th x|c m{ cn to ra mt s thu phc s}u sc v{ l}u bn. BIU TNG C|c v sao trn bu tri - nhng i tng c tn th qua h{ng th k v biu tng ca s ho{n m siu nhin. Hng v chng, ta nht thi tho|t khi mi th tm thng v{ tm b cm nhn c s thanh thn. H~y a t}m tr ca i tng ln vi c|c v sao v{ h s khng thc c nhng g ang xy ra trn mt t. IM YU H~y i tng cm thy nh hng ca bn khng phi l{ b ngo{i v{ nht thi. iu s l{m h ri s}u hn v{o s iu khin ca bn. N cng c th khi dy s bt an: s phi cam kt, s mi lin h vi nhng th lc khng tn ti. ng mi nh ca bn dn dt theo hng . Nn tp trung s ch v{o tng lai xa c th ngm ngm thu hp t do ca h v{ bn nn chinh phc thay v cu hn h. Nhng g bn mun l{ l{m cho h |nh mt mnh trong mt khonh khc tri nghim chiu s}u tnh cm ca bn trong hin ti. Giovano Casanova dng rt nhiu mi c}u t}m linh trong nhng ln chinh phc ca mnh: thn quyn hay bt c nhng g c th g}y ra s rung ng. Trong thi gian anh ta phi lng mt ngi {n b, c ta s ngh rng anh s l{m mi th v c, rng anh khng phi coi c nh mt mi tnh qua ng. Nhng c cng bit rng v{o cui cuc chi, anh ta s khc lc tng c nhng mn qu{ qu

734

S dng nhng con mi tinh thn

ri lng l ra i. ch l{ nhng g c|c c g|i tr mong mun: cuc vui chc l|t hn l{ hn nh}n hoc gia nh gia trng. i khi nh cao ca s h{i lng chnh l{ khi chng ta thy n ang vt qua.

735

20 S KT HP GIA THA MN V S AU N
Sai lm ln nht trong chinh phc l{ th hin qu| ho{n ho. Thot u, c th c hnh ca bn rt quyn r nhng n s nhanh chng tr nn nh{m ch|n; bn ang c gng l{m h{i lng v{ dng nh khng my chc chn. Thay v l{m cho|ng ngp i tng ca mnh vi lng tt, h~y c gng g}y ra mt tn thng. G}y s ch cao ri t ngt thay i. H~y l{m cho h cm thy c li v{ bt an. Thm ch c th ch ng to ra mt s gi|n on, t h v{o s trng rng v{ au n trong khi bn c thi gian chun b - sau ni li mi quan h, t ra hi li, tr li vi s t t ban u, iu s l{m suy yu h. C{ng h thp, bn li c{ng t gi|. tng kh nng khu gi, h~y to ra s thch th trong s h~i. TO CM GIC BT AN Mt chiu h nng nc nm 1894, Don Mateo Daz, mt c d}n 28 tui ca Seville, quyt nh gh thm nh{ m|y thuc l|. Do c s lin h trc, nn Don Mateo c php i do thoi m|i trong nh{ m|y nhng anh ta khng my quan t}m ti b phn kinh doanh. Don Mateo thch nhng c g|i p m{ trong nh{ m|y c ti h{ng trm. ng nh Mateo d o|n, ng{y hm nhiu ngi trong s h gn nh khng mc g c v nng bc - tht l{ cu S h{i lng c{ng chung chung th cng t su sc.
- Stendhal, Tnh yu, Gilbert Sale dch.

Bn nn pha trn s chi t/ Vi tr a vui v. Tng anh ta ra khi nh{, anh ta trong ch i/ Nguyn ra c|nh ca kho| bng ng trc, cho anh

736

S kt hp gia tha m~n v{ au n

c, c thy. Anh ta tn hng khung cnh hi l}u nhng ting n v{ nhit cao nhanh chng buc Mateo phi i ra. Ngay khi anh ti ca, mt cng nh}n khng qu| 16 tui gi vi theo: N{y ch{ng hip s, nu anh tr ti mt xu, ti s h|t cho anh nghe mt b{i. C g|i l{ Conchita Prez, tr trung v{ ng}y th, trng rt xinh vi i mt long lanh nh ang m gi. Tht l{ mt ngh hp dn. Anh nghe c h|t (dng nh b dn i mt c|ch m h), tr c mt ng cc tng ng c th|ng lng, ng m ch{o c ri ra v. Dn ti qu| nhanh hoc qu| mnh u khng tt. Khi anh i dc theo con ph, anh tnh c|ch nh c v{o li tnh. t nhin, anh cm thy c mt b{n tay t ln tay mnh, quay li v{ nhn thy Conchita ang i cnh. Tri qu| nng l{m vic b}y gi, liu anh s l{ mt qu ng a c v nh{? Tt nhin ri. Em c ngi yu cha? Anh hi nh. Cha, em cn mozita(1) m{. Conchita sng vi m ti khu
1

ta phi van xin/ V{ e do mi iu. S ngt ngo lm chn ngy/ Nc c{ng ng c{ng ti m|t/ Thng mt con thuyn nh/ D b nhng l{n gi nhn chm; chnh l{ kh nng tip cn ca c|c ng chng i vi h/ Rt ty tin, n tc i rt nhiu tnh yu ca c|c b{ v/ H~y c ta trong khung ca vi b mt lnh lng ca ngi g|c cng m{ ni vi anh rng/ Bin i v{ anh y s thm mun/ D v mng, h~y t b nhng li kim cn chin u vi v kh sc bn hn/ (Ti khng tin li dao ca mnh/ S cha v pha ti. Khi mt ngi yu mi/ ang cht vt trong nhng cng vic

Trinh n, trinh trng

737

Ngh thut quyn r

thp ca th trn. Don Mateo pha tr vi cu, biu b{ m t tin (Anh tng thc c tm quan trng ca vic l{m h{i lng c|c b{ m) ri ra v. H ngh anh s ti trong v{i ng{y na. Nhng Don Mateo mt kin nhn, tr li ngay s|ng ng{y hm sau. B{ m i vng, anh v{ Conchita quy tr li vi tr bn ct hm trc. Anh rt ngc nhin khi thy c ngi v{o lng mnh, vng tay m hn anh rt t nhin. Hn anh mun bay ra ngo{i ca s. Anh gh cht v{ |p li n hn ca Conchita mt c|ch nng nhit. Ngay lp tc, c nhy dng, mt long ln gin d. Anh ang li dng ti, c ni, Anh ch dng ti mua vui qua ng m{ thi. Don Mateo vi gi~i b{y rng mnh khng h c ngh v{ xin li v ~ i qu| xa. Khi ra v, anh cm thy bi ri: c ta ch ng ht th ti sao anh phi nhn li. V{ anh cha l{m g c m{. C|c c g|i tr khng th o|n trc c; tt nht nn b g~y h t t.

cc nhc. H~y anh ta tin rng/ Ch mnh anh mi c quyn ti ging ca bn Nhng ngay sau s l{m anh ta tnh ng/ Trc mi i th; trc s vui sng c chia s, c vic th / Vi nhng v kh n{y, nhu kh ca anh ta s t{n li. Mt con nga ua kho nht/ Khi trc mt l{ ng c ro bc v{ i qua. V vy, nhng t{n tro cht chc ca say m c th c qut/ Cho bng ln ngn la bi s nhc. Ti ch c th yu/ Chnh ti, ti tha nhn l{ sai nhng ng nguyn nh}n ca / Ni au qu| r r{ng: h~y Qua vi ngy sau, Don Mateo l ngi yu nghi ng/ mt qu ng ho{n ho. Anh ving thm Hn l{ cho anh ta bit h{ng ng{y, tng qu{ hai m con, khng r. H~y to ra mt n l, mt li t|n tnh t nht l{ ngay t u. ngi canh chng bn/ Tng c ng nh k

738

S kt hp gia tha m~n v{ au n

C g|i ~ tr nn th}n thuc n ni c th mc thm qun |o ngay trc mt anh hoc n anh trong b ng. Th}n ngi c lp l sau l{n vi mng khin anh nh ph|t in, v{ anh s hn trm, ch mong c xua ui, tr|ch mng anh na. Nhiu tun tri qua, anh ~ chng t rng anh khng phi l{ tay sn mi qua ng. Mt mi v thi gian tm hiu bt tn, anh tm c|ch t|ch hai m con Conchita v{ ngh rng anh s mua cho c mt ngi nh{, anh s coi c nh mt b{ ho{ng, c s c bt c c|i g mnh mun (d nhin, m c cng vy). Chc chn li cu hn ca anh ~ tho m~n c hai ngi {n b{ nhng ng{y hm sau, Conchita gi anh mu giy m{ ni dung khng th hin cht bit n n{o m{ to{n l{ nhng li buc ti gay gt rng anh ang mua tnh yu ca c. Anh s khng bao gi thy ti na- c kt thc. Anh vi v~ ti ngi nh{ ch nhn ra rng hai ngi {n b{ va mi ri i.

ghen tung/ S h{i lng qu| d d{ng s gim i nhiu hng th. Bn mun t do/ H~y l{m ngi kh|c s d c|nh ca tht s an to{n, anh ta cnh/ Khung ca s m{ cng mt nhn. cho mt trinh n thng minh chy v{o, la ln rng Chng ta ~ b bt mt ri trong khi bn giu kn nhng rung ng ca mnh/ Nhng h~y chc chn/ L{m anh y s h~i vi v{i gi}y thnh thi/ Nu khng, anh ta s cho rng mt m vi bn khng ~ng mo him.
- Ovid, Ngh thut yu, Peter Green dch.

Don Mateo cm thy tuyt vng. Th ra, anh ~ c x nh mt k th l. Chc chn Ln sau, anh s i h{ng th|ng, thm ri,ti ni, Ti thng ch h{ng nm trc khi cu hn. Tuy bo bn rng ni au c

739

Ngh thut quyn r

nhin, mt ngh kh|c x}m chim Mateo: anh s khng bao gi gp li Conchita na. n lc n{y, anh mi nhn ra mnh yu c dng n{o.

mt s hp dn k l i vi ti v{ rng khng g nhen ln s say m ca ti nhiu nh s c Ht ma ng, qu~ng thi gian o|n, th l v{ bt cng ti t nht trong i Mateo. Mt n{y ca mt ngi {n b{ ma xu}n, khi ang i xung ph, anh xinh p. - Leopold Von Sacher nghe ai gi tn mnh. Anh nhn ln: Masoch, Venus trong o Conchita ng trong mt ca, lic cho{ng, Jean Mc Neil dch. nhn thch th. C ci ngi ch{o, anh vi hn tay c. ti sao c t nhin bin H~y h cm mt? Mi vic din ra qu| nhanh, c ni. C ~ s s ch ca anh cng nh ght khi h s ti/ nhng cm xc ca chnh c. Nhng Dng nh ch c ght gp li anh, c ~ chc chn rng mnh v{ s thuc v nhau ~ yu. phi, c ~ sn s{ng tr th{nh trong khi s v{ yu phu nh}n ca Don Mateo. C s chng chng lin quan cht g, minh iu , s n vi anh. Xa c|ch s s h~i chng l{m tnh yu thm th v. Phi ~ l{m c hai thay i. V{i ti sau, nh ~ ha, c ti chng khng c mt s nh{ anh. h hn nhau v{ bt u g b bn khon, lo s thm qun |o. Anh mun nhm nh|p tng kn v n khi d{n hp gi}y pht qu gi|, tn hng chm r~i xng tuyt diu ca n chi nhng on ngu nhng li cm thy mnh nh con b ko xe mi c th rng. Anh theo c hng v{ hn n, an to{n ng sau s phn ti ging, vut ve v{ ci qun |o cho c. Nhng khng hiu sao, n b tht bi. Nhng s bn khon, bn chn to ra cht mt c|ch kh hiu. s say m nhiu nht.

740

S kt hp gia tha m~n v{ au n

Cui cng, anh phi ngi dy quan st: c mc mt c|i g bng vi d v{ c thit k rt cng phu nhng th anh cha thy bao gi. D anh c c gng n }u n cng khng bung ra. Nh mt tr, anh mun ging x Conchita nhng ri li bt khc. C gii thch: c mun l{m mi chuyn vi anh nhng vn mun l{ mozita nn ~ s dng chic qun c bit . C|u tit, anh a c v nh{. V{i tun sau, Don Mateo bt u thay i suy ngh ca mnh v Cochita. Anh nhn thy c quanh qun bn nhng ngi {n ng kh|c, nhy iu flamenco khu gi trong bar ru: c chng phi l{ mozita anh qu quyt c ch mi ch{i anh kim tin m{ thi. Anh cha th b c v l{m th, mt g~ {n ng kh|c s nhy v{o th ch ngay - mt iu khng th chp nhn c. C y s mi anh qua m trn ging min l{ anh ha khng cng bc c v{ ri nh h{nh h anh, c s kho th}n trn ging (c cho l{ v nng). Tt c nhng iu n{y anh phi chu ng rt nhiu mi c c v{ khng k n{o c php c c quyn

V vy, vi tnh yu, s hp dn hn nu ng sau n cn p s khc khoi m{ t hoa tnh yu n r.

- Sorn Kierkegaard, Nht k k chinh phc, Howard V. Hong v Edna H. Hong dch.

To ha |ng yu ho mt tr{ng v{ sp xp li s tm ti xung quanh. C|m n v b{i hc c in, ti tr li, nhng ti khng th ph nhn tng trong th gii y |nh nng ca bn cng nh trong c|i m{n sng m d{y c ca chng ti, {n ng v{ {n b{ l{ k th t nhin ca nhau. \i tnh c th gn h th{nh mt khi c, mt tr|i tim, mt ch nhng cng nhanh chng x rch chng ra tng mnh. V{ iu n{y, bn bit r

741

Ngh thut quyn r

nh vy. Nhng ri mt ti, b y ti cng cc ca ni ch, anh ni gin v{ ra ti hu th: hoc cho anh c|i anh cn hoc chia tay. Conchita bt khc. Anh cha bao gi trng thy nh vy v{ iu t|c ng mnh m n Mateo. C ni rng mnh ~ qu| mt mi trong ging t qu~ng v{ nu cha qu| mun, c sn s{ng chp nhn li cu hn m{ c tng t chi: Mua tng c mt ngi nh{ v{ anh s nhn c nhng g c hin d}ng. Don Mateo khng l~ng ph thi gian. Anh mua ngay mt bit th, chi nhiu tin c trang tr. Sau 8 ng{y, cn nh{ ~ ho{n tt. C s ch anh lc na m. Lc th ang i anh pha trc. Don Mateo n nh ~ hn. C|nh ca v{o s}n ng kn. Anh bm chung. C ti sau ca v{ ni qua chn song: Hn tay em in{o h~y hn gu v|y v{ mi h{i ca em na. Anh l{m theo. c ri, anh c th v{o. S ng ng{ng ca anh khin c bt ci. C bt u ch nho v{ tha nhn mnh ~ b anh chinh phc. Ngi nh{ n{y ng tn c. Cui cng th c chng b r{ng buc g c. C gi ln.

hn ti: mt trong hai phi buc ngi kia phc tng hoc t qu gi... Di ch}n ngi {n b{, d nhin ri, thn Venus xc xc chen v{o, v{ rng anh bit r hn ta. Tt nhin, l{ v ti khng o tng. Hn na, anh ch thc ang l{ n l ca ta v{ ta s t{n nhn gim n|t anh. Tha b{. Anh chng bit g v ti }u. Ti tha nhn rng ti kh| th l vi nhng ngn t qu| sc d{nh cho anh. Nhng ti khng |ng c quyn xng h nh vy ? Mt ngi {n ng kh|t khao, mt ngi {n b{ c thm kh|t. l{ li th ca {n b{ nhng ch vi nhng ngi cng rn, cng quyt. Bng c|ch l{m tn thng ri em li kho|i cm cho

742

S kt hp gia tha m~n v{ au n

Mt ch{ng trai xut hin t trong ngi {n ng, t khong ti ca s}n. Ngay trc mt nhin, ngi {n b{ ~ Don Mateo, h l{m tnh lun trn s}n. ban n cho {n ng ri; S|ng hm sau, Conchita xut c ta khng mun i hin nh{ Don Mateo xem anh ~ x vi anh nh mt vt t t cha. C ly l{m ngc nhin v xo{ng xnh, mt n l vic cha xy ra. Anh gi|ng cho c hay mt th chi mt c|i t|t mnh n ni c ng~ vng nhng cui cng cng xung s{n. Conchita, anh gn ging, phn bi trong ting C bt ti chu nhc qu| nhiu ri. C ci ngo ngh; c ta l{ ~ ngh ra tr tra tn tinh thn qu|i n ngi khng bit iu . nht v{ th nghim vi ngi {n ng Nhng nguyn tc ca duy nht yu c say m. Ti tuyn b b{ l{ ti phn i. c da trn kinh s chim hu c bng v lc. nghim h{ng nghn Conchita la ln rng c s khng nm, b{ ta tr li ranh bao gi thuc v Don Mateo nhng c m~nh, lun ngn tay b anh |nh ti tp. Cui cng, ng di b lng sm m{u. lng trc nhng git nc mt, anh {n b{ c{ng ngoan dng li. C nhn anh tru mn: H~y ngo~n, {n ng c{ng d qun mi chuyn i anh yu. Qun tt khi phc gia trng v{ c nhng g em ~ l{m. Khi b |nh, c tr nn c o|n. c th nhn ra ni au hn trn gng Nhng nu c{ng d tn, mt ca anh. C ~ chc anh yu c lt lng, c{ng ngc ch}n th{nh. C vn l{ mt trinh n. ~i, ng nh, {n b{ Mi tnh vi ch{ng trai ti hm trc c{ng khu gi thm l{ do c o din, ~ kt thc ngay khi kh|t ca c|nh {n ng Mateo b i. C vn thuc v anh m{ v{ gi c tnh yu v{ thi. Em ang kh|t khao c m anh lng ngng m ca h.

743

Ngh thut quyn r

trong vng tay. Cui cng th c cng ni tht lng mnh. Vui sng tt , Don Mateo nhn ra s trong trng ca Conchita. Gii thch: Don Mateo v Conchita Pzez l{ nhng nh}n vt trong truyn ngn {n b{ v{ con ri xut bn nm 1896 ca Pierre Louys, c x}y dng t mt c}u chuyn c tht C Charpillon, mt chng trong hi k ca Casanova - cun s|ch ~ c chuyn th th{nh hai b phim Qu d l{ mt ngi {n b{ ca Josef Von Sternberg v Vng ti dc vng ca Luis Bnuel. Trong phim ca Luis Bnuel, Conchita quyn r mt ngi {n ng kiu h~nh v{ hng h ri trong v{i th|ng bin hn tr th{nh n l bn tin. C|ch l{m ca c rt n gin; kch thch cm xc c{ng nhiu c{ng tt, g}y ra tht nhiu ni au. C khi dy lng thm kh|t ca anh ta v{ khin anh ta lm tng mnh ang li dng c. C bt anh m nhn vai tr ngi gi|m h v{ khin anh c cm gi|c ti li v ~ c b|n c. S bin mt ca c l{m anh au kh ri c li xut hin (tt nhin l{ sp t trc). Anh h}n hoan

s th lun lun l{ nh th, t thi Helen v{ Deliah x s vi Catherine the Great v Lola Montea.
- Loepold Von Sacher Masoch, Venus trong b lng th, Jean Mc Neil dch.

V bn cht, s thng tr bng khu gi l{ s thng tr ca bo lc, xc phm. Hu ht nhng phi v n{y u |nh v{o tn cng ca cuc sng l{m cho tr|i tim tr ra. Chng ph| hu c|i ti ca nhng ngi dnh vo. Chng ta c th khng bao gi qun rng thay v hnh phc, tnh yu ha hn bun au v{ ri lon. s nng n{n cha ng trong bn th}n n s kch thch nhng mi lo }u m{ hnh phc phi

744

S kt hp gia tha m~n v{ au n

tt nhng c quay ngot i v{ khc. Ghen tung v{ b b{ng dn ti kt cc l{ c trao cho anh s trinh trng ca mnh. Thm ch sau , theo c}u chuyn, c cn tip tc tm c|ch d{y v anh. Mi con b{i c dng: cm gi|c ti li, tht vng, ghen tung, trng rng u l{m cho c cao gi| hn. Anh tr nn nghin ngp, b cun v{o ci vng lun qun: nghin v{ cai nghin. Ngh thut chinh phc ca bn khng nn theo mt cng thc n iu ch nghing v s h{i ho{ v{ va lng. Cao tr{o s ti qu| sm v{ mc h{i lng s rt m nht. Chng ta thng ch{o n nhng c|i m{ trc kia tng phi chu ng. s e do ca thn cht s l{m chng ta yu cuc sng hn; chuyn i d{i l{m ta mong ng{y v hn. Vic bn nn l{m l{ to ra nhng khonh khc ca ni bun, tuyt vng v{ thng kh, to ra s cng thng ri gii tho|t. ng lo l{m ngi kh|c gin gi; cn gin gi l{ du hiu chc chn bn ~ c mt v tr nht nh trong lng h. cng ng lo mi ngi s chy trn chng ta ch loi b nhng ngi khng a ta m{ thi.

cun v{o trc khi ta c tn hng n. im chung ca chu ng l{ mi ngi c{ng chu ng nhiu th tnh yu c{ng m~nh lit hn.
- Georges Batalle, S khu gi C|i cht v{ nhc dc, Mary Dalwood dch.

Lun lun phi nghi ng, phng, gi s qu lu trong tnh yu. s lo }u, l{ th v nht, khng bao gi nhm chn. Saint Simon, nh{ s hc ngi Ph|p tng vit: Sau nhiu mi tnh d dang, n cng tc vng Berry yu tha thit Riom - mt th{nh vin ca gia nh Aydie, con trai ca qu b{ Biron. Anh ch{ng chng p m~, cng khng thng minh - mp, ln, cm x, da ti xanh v mang

745

Ngh thut quyn r

Con ng bn to ra nhng nn nh}n ca mnh c th ngon ngoo nhng khng bao gi ngu ngc. bng mi gi|, km ch cm xc v{ s bc dc. H~y to ra nhng mc cao thp kh|c nhau v{ bn s qut sch nhng du vt cui cng ca uy lc m{ h c. S cng rn v{ mm mng Nm 1972, Herry Kissinger, c vn anh ninh ca tng thng Richard Nixon, nhn c mt yu cu phng vn ca nh{ b|o ni ting ngi tn Oriana Fallaci. Kissinger t khi tr li phng vn. ng cho rng khng th kim so|t c c|c bui phng vn khi chng c ng b|o v{ ng l{ ngi mun kim so|t mi th. Tuy nhin, ng ~ c b{i phng vn ca Fallaci vi c|c nh{ l~nh o Min Bc Vit Nam. C rt hiu bit v chin tranh vit nam nn c l ng nn a ra mt s thng tin ring thu ht c. ng quyt nh chp nhn phng vn v{ yu cu mt cuc gp s b. ng s th c bng nhng vn kh|c nhau. Nu Fallaci vt qua t kim tra n{y, ng s cho c c hi phng vn chnh thc.

trn m| c c|nh ng mn trng c| trng c nh b p-se; h{m rng coi c nhng cha ti mc l tng l{ l do khin anh ta c mt tnh yu st |nh vt ra ngo{i mi s kim so|t m{ khng cn mo mc g c. Anh ta hp dn v khng |p li ngay tnh yu ca n cng tc. Hn thch l{m c ni ghen hoc gi v ghen, hay l{m c khc. dn dn, g~ t c v{o tnh th khng d|m l{m g nu khng c php ca hn. V{i ln, c ~ chun b xem opera, hn li ra lnh nh{ v{ thnh thong bt c n khi c khng mun. Riom buc c phi c thin cm vi nhng qu b{ c khng thch hoc ght cay ght ng. thm ch c khng c t do mc nhng

746

S kt hp gia tha m~n v{ au n

H gp nhau, ng c n tng tt v c: cc k thng minh v{ cng rn. Qua mt c v{ chng minh ng thm ch cn cng rn hn s l{ mt th th|ch th v. ng ng phng vn ngn trong vi ngy sau. Fallaci bt u cuc phng vn bng vic hi Kissinger c tht vng bi tin trin chm chp ca {m ph|n ho{ bnh vi Bc Vit hay khng. iu khin Kissinger bc mnh v ng ~ ni cuc phng vn th rng mnh s khng ni v {m ph|n. C vn tip tc vi nhng c}u hi tng t khin ng ni c|u: ri, ti khng mun ni v Vit Nam. mc d khng chuyn ch ngay nhng c|c c}u hi tr nn mm mng hn, v c|c quan im c| nh}n v chnh quyn S{i Gn. Kissinger n tr|nh: Ti khng phi loi ngi b chi phi bi tnh cm. Tnh cm khng em li cho iu g. C chuyn sang mt ch ln hn: chin tranh v{ ho{ bnh. C cao vai tr ca ng trong vic ni li mi quan h vi Trung Quc. Khng nhn ra iu , Kissinger bt u bc bch. ng ni vi s kh chu m{ ng ang phi ng u

chic v|y a thch. Hn tiu khin bng c|ch buc c thay i kiu tc hay vy o ngay trc lc i ra ngo{i. Hn l{m nh vy thng xuyn v{ cng khai nn dn dn, c phi xin php v{o bui ti v trang phc v{ lch i li cho ng{y hm sau. Nhng ng{y hm sau, Riom li c th thay i tt c mc cho c khc ht ln n{y n ln kh|c. Cui cng, c gi cho hn nhng th t qua ngi th}n tn, ngay khi hn n sng Luxembourg xin ch dn v loi nc hoa n{o c nn xc, ruy bng n{o c eo Hn bt c mc to{n nhng th c khng thch. Khi thnh thong c d|m l{m bt c c|i g d nh n u m{ khng c s cho php

747

Ngh thut quyn r

Vit Nam. ng th hin mnh thin v s dng sc mnh. t nhin, Fallaci t mt c}u hi sc bn hn: liu Kissinger c phi l{ c|i bng ca Nixon nh ngi ta ngh: c nhn nh| t}ng bc ri th c}u ng. Mc tiu ca ng l{ ly thng tin t c trong khi khng tit l v bn th}n nhng ri cui cng c chng cho bit iu g cn ng th h ra h{ng lot quan im, chng hn: c|ch nhn {n b{ nh th chi, nim tin rng ng ni ting v c nhn nhn nh mt g~ cao bi c c, mt ngi anh hng c th mt mnh qut sch mi th. Khi cuc phng vn c cng khai, Nixon gin tm mt!

ca Riom, hn cng x c nh n l v{ c li khc mt v{i ng{y. Trc mt mi ngi, hn tr li c cc cn n ni ai cng phi cp mt xung cn n cng tc ch bit mt v xu h nhng s say m ca c d{nh cho hn li chng bt i cht n{o. i vi c, Riom l{ mt thn dc chng li ni bun t.
- Stendhal, Tnh yu, Gilbert Sale dch.

Nm 1973, vua Iran Mohamed Riza Pahlovi cho php Fallaci phng vn. ng ta bit c|ch kim so|t b|o ch: khng cam kt, khng ni c|i g c th, t ra cng rn nhng lch s. C|ch th hin nh vy ~ din ra h{ng ng{n ln trc . Fallaci bt u cuc phng vn mc c| nh}n, hi ng ta v cm gi|c khi l{m vua, l{ mc tiu ca rt nhiu th lc v{ ti sao c|c v vua ca x s n{y u c v u bun. ng th l v nhng g|nh nng ca tr|ch nhim, ni au v{ s c n m{ ng cm nhn nh mt c|ch chia s vn ngh nghip. Khi ng t}m s, Fallaci ni rt t. S im lng ca c kch thch ng tip tc ni nhiu hn. t nhin, c thay i t{i: ng ang gp rc ri vi b{ v th hai v{ liu iu c l{m ng tn thng hay khng. }y l{ vt thng lng khin Pahlavi ni gin.

748

S kt hp gia tha m~n v{ au n

ng c |nh lc hng nhng c kin tr theo t{i . Ti so c mt thi gian ni v c|c b{ v v{ {n b{?- ng mt kin nhn. ng li i qu| xa khi ph ph|n {n b{ ni chung: thiu s|ng to v{ t{n nhn. Fallaci eo cht v{o iu n{y: ng c khuynh hng c t{i v{ t nc Iran khng c nhng quyn t do ti thiu. Ti c mt cun s|ch vit v danh s|ch en ca chnh quyn Iran. Nghe vy, nh{ vua cm thy v y li mt bc. C l ng ang phi ng u vi mt c}y vit i lp. Nhng ri c xung ging mt ln na, hi v nhng th{nh cng ca ng. S vic lp li: v{o thi im ng thy an to{n nht, c bt ng thc sn bng mt cu hi sc so; khi ng ni c|u, c chuyn sang nhu ngay. Cng nh Kissinger, Pahlavi nhn ra mnh ~ b lt trn mc d trc ~ thc c iu sau n{y phi hi tic nh l{ l d nh tng gi| du m. ng ta b |nh gc v{ quay ra mn trn: Ngay c khi c trong danh s|ch en ca chnh quyn Iran, ti vn t c trong danh s|ch trng ca tim ti. Gii thch: Hu ht c|c cuc phng vn ca Fallaci u c thc hin vi gii l~nh o y quyn lc, lun mun ln |t ngi kh|c v{ kim so|t tnh hnh, tr|nh tit l nhng thng tin nhy cm. C bt h ci m vi cm xc tch cc ri mt t ch lc n{o khng hay. M tp chinh phc c in tip cn bng s quyn r v{ t}ng bc s chng a c n }u, h s nhn ra ngay ca c. Thay v l{m th, fallaci c}u nh cm xc ca h, ht cng rn li mm mng. C c th hi mt c}u cc cn im trng huyt ca i phng, ni h mm yu nht v{ ch phng th, khot s}u n mc d nh vy c th |nh ng h. T , li l{m ny sinh nhu cu ca h l{ mun chng minh vi Fallaci rng h khng |ng b ph ph|n. Mt c|ch m mui, h mun l{m h{i lng c, l{m

749

Ngh thut quyn r

cho c thch h. Khi c chuyn hng, kho lo t|n dng, h cm thy ~ chim thng v{ tip tc s h. Khng nhn ra c iu n{y, h s trao cho c d}y cng iu khin cm xc ca mnh. Trong giao tip, chng ta lun mang nhng mt n v{ gi th th. N l{m ta lng tng v{ cui cng l{ tit l nhng cm xc tht. L{ ngi i chinh phc, bn phi l{m suy gim kh nng kh|ng ca i phng. C|ch tip cn bng t}ng bc v{ g}y ch kiu m nh}n k c th hiu qu vi trng hp n{y, c bit vi nhng ngi khng vng v{ng, nhng phi mt h{ng th|ng tri, khng ngoi tr kh nng phn t|c dng. c c kt qu sm hn v{ |nh gc nhng ngi kh tip cn, nn s dng lu}n phin cng rn v{ mm mng. S cng rn ro ra cng thng, khin i phng c th bc mnh nhng h cng s t vn: mnh ~ l{m g khin ngi kh|c khng thch. Khi bn mm mng, h cm thy c b p nhng cng bn khon rng bt c lc n{o h cng c th l{m bn phin lng. Cng thc n{y khin h hi hp: s gay gt v{ mun bn mm mng. Mm mng cng nh cng rn phi tinh t, moi mc hay ca tng gi|n tip l{ tt nht. H~y l{m mt nh{ t}m l hc: chia nh nhng li bnh lun lin quan n ng c s}u kn ca h v{ lng nghe. S im lng ca bn s y h v{o th phi th nhn. Bm v{o v{i nhn xt ca ngi, h s c gng l{m va lng bn nh mt ch ch ngoan vy. Tnh yu l{ mng bng hoa qu nhng phi c kh|t khao h|i n t bn b vc thm. - Stendhal

750

S kt hp gia tha m~n v{ au n

B QUYT QUYN R Hu nh mi ngi u qu| lch s hoc thiu lch s. Chng ta sm c dy khng ni ra nhng iu mnh tht s ang ngh; mm ci khi ngi kh|c pha tr, t ra chm ch nghe nhng c}u chuyn ca h. l{ c|ch duy nht sng vi nhau. Rt cuc n tr th{nh mt thi quen. Ta t nh ngay c khi khng cn thit. Ta c gng l{m va lng ngi kh|c, khng gim ln ch}n h, tr|nh mi bt ng v{ xung t. Tuy nhin, mc d s t nh ban u c th |nh bng bn nhng s nhanh chng gim t|c dng. C x qu| tt c th l{m cho i tng b y ra xa. Khu gi cm xc ph thuc v{o vic to ra sc p. Khng c n s khng c lo lng, hi hp v{ v vy khng c cm gi|c c gii tho|t - s thch th v{ h{i lng thc s. Bn phi to ra sc p hng v pha i tng ca mnh kch thch cm gi|m lo s, y lui, y ti cho cc im ca s chinh phc c trng lng v{ cng |ng k. V vy h~y tr|nh thi quen xu mun g}y g ca mnh trong mi trng hp. Bn thng t ra t nh nhng khng hn thc s mun th m{ xut ph|t t vic s l{m mt lng ngi kh|c hoc tm kim s an to{n cho bn th}n. H~y vt qua ni s v{ bn c th chn la: t do g}y ra ni au ri ph php cho n bin mt. Kh nng chinh phc ca bn s tng ln gp bi. Mi ngi s khng bc mnh nhiu nh bn tng. Ng{y nay, ngi ta thng thm kh|t c tri nghim, ngay c nhng cm xc tiu cc. Tn thng m{ bn g}y ra t mc ch rt cuc li khin h cm thy mnh cn gi| tr. H c th ph{n n{n i cht v{ ng vai tr nn nh}n nhng ri kt cc vn l{: khi bn chuyn ni au th{nh s h{i lng, h s sn s{ng tha th. H~y khi

751

Ngh thut quyn r

dy s ghen tung, l{m h cm thy bt an ri cng nhn c|i ti ca h s nh}n i nim vui sng ca h. H~y nh rng l{m h ch|n nn cn |ng s hn khuy ng h. Khi b tn thng, h s r{ng buc mnh vi bn nhiu hn. H~y to ra sc p bn c th gii phng n. Nu cn c hng phn, h~y tm ra trong i tng nhng phn chc tc bn nhiu nht v{ s dng n nh mt c|i phao cho vic cha l{nh xung t. C{ng cng rn c{ng tt. Nm 1918, nh{ vn Ph|p Stendhal khi ang sng Milan gp n b| tc Metida Viscontini. i vi ng l{ mt tnh yu st |nh. C l{ ngi {n b{ kiu h~nh v{ hi kh tnh, hay do dm Stendhal - ngi rt s l{m mch lng b{ b| tc xinh p v nhng bnh lun ng ngn hay h{nh ng hm hnh. Mt ng{y kia, khng th km ch c na, ng cm tay c v{ th nhn tnh yu ca mnh. Hong s, c yu cu ng i ngay v{ khng c tr li mt ln n{o na. Stendhal ba v}y Viscontini bng mt rng th, khn cu c tha th. Cui cng, c du bt: chp nhn gp mt nhng vi iu kin ch mt ln trong tun, mi ln khng qu| mt gi v{ ch gp ni ng ngi. Stendhal ng , ng khng c s la chn n{o kh|c. ng sng trong ch i nhng cuc ving thm ngn ngi hai tun mt ln - nhng dp lo }u, cng thng v{ s st v ng khng chc c c xua ui v{ b ri ng na hay khng. S vic c tip din nh vy trong hn hai nm v{ n b| tc cha mt ln th hin du hiu nh nht ca s xiu lng. Stendhal khng hiu ti sao c c khng khng sp t nh vy. C l, c mun a bn hoc gi khong c|ch vi ng. Tt c nhng g m{ Stendhal thc c l{ tnh yu ng d{nh cho c ng{y c{ng m~nh lit, tr nn mt

752

S kt hp gia tha m~n v{ au n

s bc xc khng th chu ng tip. Cui cng, ng phi ri Milan. qun i ni bun, Stendhal vit tiu thuyt ni ting ang yu trong m t ni |m nh, s hi ca s thm kh|t. Th nht, nu bn s ngi bn yu, bn s khng bao gi c th tip cn ngi . Th hai, trong ni s c mt iu g rt mnh m. N khin bn rung ng vi nhng cm xc, s t thc v{ y chnh l{ s khu gi m~nh lit nht. Theo Stendhal, ngi tnh c{ng y bn n s|t mp vc bao nhiu (ti cm gi|c rng c th b h b ri), bn s c{ng cho|ng v|ng v{ mt m|t by nhiu. Yu c ngha l{ mt t ch, l{ s pha trn ca s h~i v{ thch th. Ngc li, cn phi khn ngoan: ng bao gi cho c|c i tng qu| h{i lng v bn. H~y th hin lnh lng, gin hn m{ ngi kh|c khng o|n c. Mt cht phi l cng khng sao. Lc n{o cng phi c mt con b{i chin lc: s gi|n on. H~y cho h cm thy ~ mt bn m~i m~i, l{m cho h s s khng th quyn r bn. b mc h vi nhng cm xc y trong mt thi gian ri ko h khi b vc tht vng. s ho{ gii s mang li cm xc m~nh lit hn. Nm 33 trc cng nguyn, Mark Antony nghe n rng Cleopatra - ngi tnh ca ng trong nhiu nm ~ quyt nh s quyn r Octavius, k th ca ng v{ ang chun b u c ng. Cleopatra l{ mt chuyn gia trong lnh vc n{y, b{ ~ u c nhiu ngi trc . Antony hoang mang ri cui cng cht vn Cleopatra v iu . Cleopatra khng ph nhn. B{ c kh nng u c Antony bt c lc n{o m{ ng khng th phng tr|nh. Ch c tnh yu mi c th gi c mng sng cho ng m{ thi. chng minh, b{ nm v{i c|nh hoa v{o ru ca Antony.

753

Ngh thut quyn r

ng ngp ngng a ru ln mi nhng Cleopatra vi chn tay ng li. B{ bt mt t nh}n ung ly ru v{ anh ta ng~ ln ra cht. Qu mp di ch}n Cleopatra, Antony th l rng cha bao gi yu Cleopatra hn lc n{y; ng ni khng cht hn nh|t, s h~i, rng nu Cleopatra u c, ng cng ~ phi ri b b{ quay v Rome. Khng, chnh Cleopatra ~ kim so|t nhng cm xc y ng ti ranh gii ca s sng v{ c|i cht. ng ~ tr th{nh n l ca b{. C|ch th hin quyn lc ca Cleopatra khng ch hiu qu m{ cn y quyn r. Cng nh Antony, nhiu ngi thm kh|t kh d}m m{ khng nhn ra n. N l{m cho ngi ta g}y au n cho ngi kh|c v nhng mong mun b km nn dn ti nh im. Bn phi nhn ra hnh thc tinh vi n{y v mi ngi thch mt loi ring. V d, c ngi khng thy c g tt trn i n{y v{ c ngi li khng thch th{nh cng lin tc ~ t ph| hoi s nghip ca mnh. H~y t ra mm mng, tha nhn bn kh}m phc h, h s khng thoi m|i v thy mnh khng ging nh nhng g bn ngh. Nhng ngi t k s l{m vic tt hn vi mt hnh pht. H~y chi ra h, l{m h thc c s ti t ca mnh. H cm thy mnh |ng b tr|ch mc v{ ri chnh iu li l{m h khu}y kho. Rt d l{m cho h c cm gi|c mc li - mt cm gi|c a thch ca h. Nhng ngi kh|c m nhn nhiu tr|ch nhim ca x~ hi nh l{ mt g|nh nng v{ h nng lng mun qung chng i. H thng tm kim mt ngi hay vt g tn th: mt s nghip, mt tn gi|o, mt tu s, mt k t v o C th nhn ra h t vic h thch cn nhm v s |nh gi| ngay thng v{ thin lch ri to cho hc mt l do ph{n n{n. H~y nh: cn phi t ra

754

S kt hp gia tha m~n v{ au n

tht vng. Thng nhng ngi trng dng m~nh nh Kissinger hay Mateo c th n cha mong mun b trng pht. Trong bt k trng hp n{o, h~y theo ui ni au v{ s hai lng v{ bn s to ra mt tnh trng ph thuc ca ngi kh|c vo mnh. BIU TNG Vc s}u. Bn b vc thm, ngi ta thng cm thy chng mt, s h~i. Trong khonh khc, h c th tng tng mnh ang ri xung. Cng lc , mt phn ca h s b kch ng. dn dt vn ca bn ti c{ng gn mp vc c{ng tt; sau ko h tr li. Khng c s kch thch n{o m{ khng cn n ni s. IM YU Ngi va tri qua ni au v{ mt m|t s b trn nu bn c gi|ng cho h nhng n c}n n~o, nhng th h ~ c tha. Tt hn, h~y l{m cho h h{i lng - iu s t h trong tm kim so|t ca mnh. Phng ph|p to ni au c t|c dng nht i vi nhng ngi ang thoi m|i, nhiu quyn lc v{ t vn phi suy ngh. ngi c cuc sng thoi m|i cng c th b gm nhm v cm gi|c ti li - dng nh h ~ ly cp c|i g . H c th khng thc c iu nhng h mong mi mt c|ch kn |o mt hnh pht: s tra tn tinh thn - iu c th a hc tr v vi th gii thc ti. Cng nn nh ng dng mo mm mng ri cng rng qu| sm. V{i ngi trong s nhng k chinh phc v i nht trong lch s nh Byron, Giang Thanh (V Mao Trch ng), Picasso c

755

Ngh thut quyn r

d~ t}m, c kh nng gi|ng nhng n tra tn ch mng. Nu nn nh}n ca h bit trc, h ~ chy trn ri. S thc l{ hu ht nhng k chinh phc nh con mi v{o mng nhn do chng chng ra bng c|ch th hin nhng g ho{n ho nht, ngt ng{o nht. Byron trng ta thin thn khi anh ta gp mt ngi {n b{ ln u tin l{m cho c ta phi nghi ng v s ni ting qu qu|i ca g~. S nghi ng c tnh quyn r v n cho php c ta ngh rng mnh l{ ngi duy nht thc s hiu Byron. S th b ca g~ s c th hin nhng khi bit th ~ mun. Nn nh}n b chim trn tnh cm v{ s cng rn ca Byron ch l{m tng thm cm xc m{ thi. Khi mi gp, h~y mang b mt ca con cu non, |nh bng mi c}u ln, lun s}u v{o trong lng ri dt h i theo mt l trnh r di.

756

Giai on 4: NGH THUT CHINH PHC V DUY TR TNH CM

Trc tin bn t|c ng v{o t tng ca h - quyn r tinh thn. Sau bn l{m x|o trn v{ khuy ng tnh cm ca h - quyn r xc cm. V{ b}y gi ~ n lc bn xut chiu h gc i phng quyt r th cht. im n{y, nhng ngi m{ bn quyn r tr nn yu ui v{ nhu cu ca h ph|t trin n chn mui khng th kim ch c: bng vic th hin mt cht lnh nht v{ khng quan t}m th bn c th g}y t|c ng mnh n ngi m{ bn mun quyn r h s ho{n to{n theo bn. (21: Cho h c hi thua k theo ui s b theo ui). a h n mt nh im, bn cn phi l{m cho h khng sc tnh t|o suy ngh v{ l{m tng cng xc cm, tnh cm h. Tt nht l{ to s quyn r l{m sao hp dn c h bng c|ch truyn i nhng thng ip tht t c th t|c ng mnh v{o c|c gi|c quan ca h v{ l{m tng cng ham mun tnh dc ln mt nh im S l~ng qun, ph nhn, lch lc, di tr|, v{ s qu| t tn tt c nhm v{o vic chc tc trong giai on th hai n{y, b mt ca s quyn r tht s. S quyn r thng thng c th tin h{nh bng s bn b nhng s quyn r tht s tin h{nh bng s thiu vng n{o . N ging nh l{ mt r{o chn: mt ngi cn chin trng nghi binh. Thng qua giai on n{y, ngi quyn r [Johannes] tr|nh xa t vic tm s gn gi c ta, tm s duy tr khong c|ch ca anh ta bng nhng cng vic kh|c nhau: anh khng ni trc tip vi c ta nhng ch ni vi d c y v{ ri ch ni v vic khng |ng k h{y

757

Ngh thut quyn r

khng th ch ng c (22: S dng nhng c|m d vt cht). Thi im tt nht chinh phc l{ lc nhu cu ca ngi m{ bn quyn r ~ n chn, nhng ng c trng ch n nh im (23: L{m ch ngh thut tn cng t|o bo).

nhng ch ng ngn. Anh ta trung ha mi th bng c|ch ch}m bim v{ gi v thng th|i; anh ta khng |p ng li bt k c ch gi cm n{o v{ thm ch tm cho c ta mt ngi Thng thng sau khi chinh phc theo ui khi h{i c bn hay c t}m l x hi, t m~n. khng l{m m hoc v{ Nhng }y thc s l{ mt nguy c, v |nh la c. l{ bc ngi m{ bn quyn r c th tnh ng c ta i u tin v{ ct li v{ ph| hy to{n b nhng g m{ bn t s kt ni ~ c cng thc hin trong qu| trnh quyn r (24: H~y cn thn vi hu y tng cho s quyn r). Nu sau khi ~ chim c t b ca c ta. cm tnh, thit lp c mi quan h JEAN BAUDRILLARD, S tnh cm th bn nn thng xuyn duy QUYN R, BRIAN DCH tr s quyn r, nh to ra s cng thng ri tm c|ch ha gii n. Nu ngi m{ bn quyn r ho{n to{n d}ng hin cho bn, s quyn r ca bn nn thc hin nhanh v{ trong s|ng, nh cho bn t do (c v t}m hn ln th x|c) chinh phc i tng kh|c. Sau cuc chi s ho{n to{n kt thc.

758

21 CHO H C HI THUA K THEO UI S B THEO UI

Nu ngi m{ bn mun quyn r ~ bit r bn l{ ngi ang tm cch chinh phc th h s t tn cng sc hn v{ s cng thng s gim bt. Bn cn |nh thc h dy, li mt bc h bt u tn cng bn. H~y bt u bng c|ch gi v xa l|nh, khng n nhng khng b|o trc, t v ch|n, gi b quan t}m n ngi kh|c khuy ng ngi m{ bn quyn r. Nhng ng l{m nhng iu n{y mt c|ch cng khai, l liu; h~y cho h t cm nhn c iu v{ tr tng tng ca h s l{m phn vic cn li, sinh ra mi nghi ng theo ng ca bn. Lc y h s khng mun mt bn v{ s tm mi c|ch chinh phc bn. Mc ch ca th thut n{y chnh l{ l{m cho ngi m{ bn mun quyn r khng th cng li ch ca mnh v{ ng~ v{o vng tay ca bn. H~y to o gi|c ngi m{ bn mun quyn r rng bn ang l{ ngi b quyn r. Ngh thut quyn r Tin n lan ra khp mi ni. N c k cho mt ho{ng hu [Guinever] ang ngi n ti. B ta gn nh bt tnh khi nghe tin n la di v c|i cht ca Lancecor. B{ ngh l{ s tht v{ b{ m thy qu| x|o trn n ni gn nh khng th ni nn li.T b{n n b{ ng dy v{ b{ c th b ngo{i tai ni au bun ca mnh m{ khng cn ch y hay nghe gi c. B qu in cung v suy ngh t s|t n ni b{ ta c lp li iu g trong c hng mnh. Tuy nhin, trc ht b{ ta th nhn s n nn hi li v{ cu xin thng th ti . B{ ta t kt ti mnh ~ phm

759

Ngh thut quyn r

SC QUYN R trong gii ngh thut Ph|p l{ mt ph n tr c tn l{ Apollonie Sabatier. Chnh v p rt t nhin ca c ~ khin nhiu nh{ iu khc v{ ha s tranh nhau lu li hnh nh ca c trong t|c phm ca mnh. Apollonie Sabatier duyn dng, thn thin v{ kh| quyn r. V p tuyt trn ca c ~ tht s thu ht c|nh {n ng. Cn h Paris ca c tr th{nh t}m im i vi gii vn ngh s. Chnh v vy, khng l}u sau mc d cha lp gia nh nhng v c bt u c nhiu ngi bit n, nn Apollonie Sabatier ng cai mt trong nhng trin l~m vn hc quan trng nht Ph|p. Nhiu vn ngh s c tn tui nh Gustave Flaubert, Alexandre Dumax v{ Thophile Gautier l{ mt trong s nhng kh|ch mi thng xuyn ca c. Gn cui nm 1852 khi Apollonie Sabatier bc v{o tui 30, c nhn c l| th ca mt ngi {n ng giu tn. T|c gi bc th th nhn rng anh ta rt yu c. Nhng s c cm

ti chng li ngi m{ b{ bit ~ bn cnh b{ v{ ngi s lun lun sng .B{ ta im tt c nhng iu ti li v{ nh li mi iu. B{ ta ghi nh tt c mi ngi v{ thng lp li: i au kh l{m sao. Ti dang ngh g?, khi ngi yu ti n trc ti v{ ti ~ khng lng hoan nghnh anh y?C phi ti l{ k ngc khi t chi ni chuyn vi anh khng?Mt k ngc? Khng pah th, hay cu con thng i. Con tht l{ t{n |c v{ di tr|. Ti tin rng ch mnh ti |nh anh ta cht. Khi anh ta vui v n bn ti v{ mong ti chp nhn anh ta mt c|ch vui v nhng ti ~ xa l|nh anh v{ chng bao gi nhn v{o anh. c phi l{ c |nh cht ngi khng? Lc , khi ti t chi ni chuyn, ti tin rn

760

Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

thy iu tht l{ l bch nn anh mun giu tn ca mnh. Tuy nhin, anh vn mun c bit rng anh yu c tha thit. Ht ngi {n ng n{y n ngi {n ng kh|c t tnh vi c, cho nn Sabatier cng chng l g vi s t tnh kiu nh th ca c|nh {n ng, th nhng l| th n{y th ho{n to{n kh|c: dng nh c ~ l{m cho ngi {n ng n{y si m. L| th n{y do chnh tay anh ta vit ra nhng di hnh thc ngy trang ch vit ca mnh, trong th c mt b{i th tng c vi ta l{ Ch d{nh cho mt ngi {n b{ phng ~ng. B{i th bt u bng s ca ngi v p kiu dim ca n{ng nhng kt thc th ho{n to{n ngc li:

ti ~ ct t tr|i tim v{ s sng ca anh. Hai c |nh n{y ~ git cht anh ta. Ti ngh khng c k s|t nh}n n{o c: i thng , con c c tha ti mu s|t khng?Chng bao gi, tt c sng v{ bin s kh cn ht!i, L{m sao c th cho ti nim an i nu ti ~ m anh v{o vng tay minh trc khi anh cht. Bng c|ch n{o Phi, l{m sao ti c th ho{n to{n nm cnh anh m{ khng mnh vi che th}n vui v bn anh.. Khi h i n V{ v th, mt m n, ta mun c 6 hay 7 dm, ni ln v{o, vua Bademagu ang , Bng ti b|o hiu cho thi khc c nhiu tin tc v Lancecot lm hi lng h{nh ng, nh vua. Tin m nh vua Mt tn trm hn nh|t t nhp vui nht l{ Lancecor vn kho bu cn sng v{ ang tr v, i mt th}n hnh y {, vn khe mnh v{ vui ang nh im m kho|i cm! v. ng ~ c x ng n trong vic thng i i mi kia mi ngt ng{o l{m b|o vi ho{ng hu . Tt sao! lm Ho{ng hu ni,

761

Ngh thut quyn r

i sc quyn r ca n{ng Khin ta phi d~ t}m cng ot. R r{ng l{ trong s tn knh ca nhng ngi h}m m n{ng xen ln mt mong mun l lng, mun v vp ly th}n hnh kiu dim ca n{ng. B{i th va hp dn nhng ng thi li va quy ry c ta. V{ c cng khng bit ai l{ t|c gi. Mt v{i tun sau c li nhn c mt l| th kh|c. Cng ging nh trc, trong l| th n{y t|c gi ht li tn vinh v p ca c c v th cht ln t}m hn. V{ cng ging nh ln trc, c mt b{i th: Em l{ tt c. Trong , anh vit: Khng c v p n{o l{ ho{n ho V em l{ mt bng hoa th|nh thin i, mt s thay i diu k V{ c mt cm gi|c bng bnh trong ti Ting ni ca em ngt ng{o hng thm Hi th ca em l{ giai iu trm lng R r{ng t|c gi ~ b cun ht bi

Thip tin iu v b h ~ ni vi thip ri nhng anh ta ~ cht v{ thip chc rng thip khng th n{o vui v tr li. .By gi Lancencor c mt iu c duy nht: ho{ng hu sn lng tm kim bn g|i nh ng ta ~ m b{ v{ cng nh b{ ~ m ng trong vng tay. Ngi yu ca ng ta cng kh| du d{ng v{ c x tt i vi ng, c n hn v{ s quan t}m ca b{. Tht s c hai ngi u cm thy vui v v{ t hi iu g ~ c nghe v{ bit. Nhng ti s gi b mt m~i m~i bi v iu khng nn c vit n: Nim vui sng nht ~ c gi|n tip ni n v{ chng c{n c ni n trc tip.
CHRTIEN BE TROYES, AUTHORIAN OMANCES, WILLIAM W.KILLER DCH

762

Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

sc p ca Sabatier, hnh nh ca c lun ng tr trong t}m tr anh ta. Nhng b}y gi c bt u b |m nh bi anh ta, ng{y m lun ngh v anh ta v{ lun t hi anh ta l{ ai. Ch nhng l| th u n ca anh ta c{ng th hin s}u sc s say m c. C ngi ni rng anh ta b m hoc bi v p ca c ta nhiu hn. Tuy nhin cng c ngi ni rng anh ta khng b m hoc bi v p bn ngo{i ca c.

Anh ta thnh thong qua t{i gii n ni m{ ti t cm thy b hy dit nh l{ mt ngi ph n; c nhng khi anh ta qua hung d v{ nng gin, qua hao hc n ni ti hu nh run s trc anh ta. i khi i vi anh ti nh mt ngi xa l. Thnh thong anh b bao v}y ngh xut hon ton. V khi ti m hin trong u Madame Sabatier l{ tc anh, mi iu nh thay i v{ nh ti ang m gi c th l{ ai: mt nh{ th tr thng v{o mnh mt |ng m}y. n phng trin l~m s|ch ca c v{i CORDELIA DESCRIBING nm qua. l{ Charles Baudelaire. JOHANNES, SOREN Dng nh anh mc c v{ cm thy KIERKEGAARD, NHT K CA NGI QUYN R DO kh ni vi c nhng c ~ c mt s HOWARD V. HONG V EDNA th ca anh ta d cho nhiu t ng V.HONE DCH trong b{i th c trau chut v{ phong c|ch th tng t nhau. Ti cn h ca Tht vy, chng ta mnh, Baudelaire lun lun ngi mt khng th yu nu c|ch gn g{ng mt gc phng nhng khng c tr nh n{o nu lc n{y c suy ngh v iu th trong chng ta i vi anh ta s mm ci vi c mt c|ch l phm v rng ln nht lng v{ s st. l{ c|i nhn ca mt mt tr nh khng c thanh nin ang yu. Lc by gi khi kh nng nhn thc anh n thm c, c nhn k anh v{ c rng mt khi chng ta c yu.

763

Ngh thut quyn r

c{ng nhn c c{ng chc rng anh ta chnh l{ t|c gi ca nhng bc th nhng c chng bao gi tin v{o trc gi|c ca mnh bi v c khng mun gi|p mt vi anh c th anh mc c v anh ta l{ {n ng v{ v mt l do n{o anh ta c th n vi c v{ c chc chn iu . Ri t nhin c khng nhn c l| th n{o na v{ Madame Sabatier cng khng th hiu ti sao bc th cui cng li hay hn nhng bc th trc .

Nhng chng ta cng khng th yu nu cm gi|c c yu i khi khng c s ng vc kh au; nu chng ta lun chc chn iu . Ni cch khc, khng th n{o c tnh yu m{ khng ~ c yu v{ ri b l iu chc chn c yu. Nhu cu c yu khng l{ nhu cu c bn. iu n{y i hi s Nhiu nm tri qua c thng tri nghim trong thi th u. ngh v nhng bc th v danh ca nhng ngi ngng m c nhng Tt hn nn ni rng: qua nhiu s tr chng vn khng c g mi. Tuy nhin, v{o nm 1857 Baudelaire xut bn mt tp th: Nhng bng hoa c v Madame Sabatier nhn ra c nhng kh th ~ c vit cho c. B}y gi chng c xut bn cho m khi n khng cn c yu hay khi tnh yu thng ca m n khng cn v tn anh ta. Tht vy, anh ~ vit iu kin. a tr bit chnh anh l{ t|c gi v danh v{ liu c rng n c th l{m cho m n tha m~n v{ n c tha th cho vic l{m qu| b n ca cng bit rng m n s anh ta trc }y hay khng? Hn na, ly li tnh yu thng

764

Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

cm gi|c ca anh d{nh cho c bao gi cng m~nh lit: Em khng ngh rng mt lc n{o anh s qun em sao?... i vi anh, em l{ hn c mt hnh nh tru mn gi ln trong gic m, em l{ s m tn ca anh... l{ ngi i cng anh trong sut qu~ng i cn li, em l{ b mt ca anh! Tm bit Madame th}n yu. Anh mun hn b{n tay ca em mt c|ch tha thit nht. L| th n{y c nh hng mnh m i vi Madame Sabatier hn nhng l| th trc }y. C th l{ s ch}n th{nh ging tr con ca anh ta v cui cng anh ta cng ~ vit th trc tip cho c. C th chnh v anh ~ yu c m{ khng i hi th g t c v{ khng ging nh nhng ngi {n ng m{ c bit trc }y lun mun mt iu g c. D sao i na th c c mt mong mun ch|y bng l{ mun gp anh ta. Ngay ng{y hm sau c mi anh n cn h ca mnh, mt mnh Baudelaire xut hin v{o gi ~ c hn trc. Anh ta ngi mt c|ch s st, m mt to nhn chm chm v{o c, t ni v{ khi anh ni th rt trang trng v{ lch s. Dng nh anh ta c khong

nu n khng c x ng nh b{ ta mong mun v{ b{ ta c th gin d. Ti ngh rng iu n{y ~ |ng thc cm gi|c ca a b. Kh nng mt i tnh thng ca ngi m chc chn |nh mt n v{o a tr v{ v{ n n{y khng th s|nh hn mt trn ng t..a tr bit th n{o khi m n khng h{i lng hay khng cn d{nh tnh thng cho n th s phn ng li s e da n{y trc ht bng s s h~i. N s c gng ly li nhng g dng nh ~ mt bng c|ch th hin th|i chng i v{ hung hng. S thay i v tnh c|ch ca n bt ngun t s tht bi; khi a tr nhn ra rng n lc tht bi. V{ by gi c mt iu l xy ra. l{ iu nm ngo{i nhn thc ca chng ta

765

Ngh thut quyn r

c|ch i vi c. V{ sau khi anh li trong Madame Sabatier mt s kinh ho{ng v{ ng{y hm sau chnh c ~ vit cho anh l| th u tin: Hm nay em bnh tnh hn v{ em cm thy r hn n tng v bui ti th ba ca chng ta. Em c th ni vi anh rng nu khng c s mo him v vic anh ngh rng em l{ ngi phng i qu| mc s tht rng em l{ ngi hnh phc nht trn tr|i t n{y, em cm thy em ~ yu anh v{ cha bao gi em cm thy anh p hn, |ng yu hn nh lc n{y, ngi bn th}n thng ca em. Trc }y, Madame Sabatier cha bao gi vit th nh th cho ai. C lun lun l{ ngi c ngi kh|c theo ui. C ~ mt i s bnh tnh vn c ca mnh v{ iu tht l{ ti t: Baudelaire khng hi }m ngay. Khi ln sau c gp anh, anh ta t ra lnh lng hn trc. C c cm gi|c rng c mt iu g kh|c thng, l{ ngi yu c ca anh ta, Jeanne t nhin xut hin tr li trong cuc i anh v{ y c c|ch xa anh. V{o mt m, c tr nn l{ ngi ch ng m ly v{ hn anh nhng anh khng |p li v{

nhng li gn vi c|ch thc ca tr con. Thay v nm ly i tng mt c|ch trc tip v{ chim ly bng c|ch dng bo lc, a tr x|c nh i tng nh n trc }y. a tr khng l{m theo c|ch m n ~ l{m trc }y i vi n trong thi gian vui v trc }y. Qu trnh thc hin ang din ra bi v n hnh th{nh nn khun mu ca tnh yu ni chung Mt a b trai th hin trong tnh c|ch ca n nhng g m{ n mun m n i x vi n, c|ch m n i x vi n nh th n{o. a b th hin iu n{y bng c|ch th hin s }u ym v{ yu thng i vi ngi m nh c|ch ca m n ~ l{m trc . l{ mt s n lc vt qua ni tuyt vng v{ mt m|t trong vic m nhim vai tr ca

766

Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

do b i. Ti sao anh ta t nhin khng n c? C bt u gi th cho anh ti tp bo anh n vi c. Khng th ng, c i anh n sut m. C cha bao gi tri qua s ch|n nn nh th. D sao i na c cng ~ quyn r anh, chim ly anh. C th mi c|ch th t, l{m d|ng, ha hn n khi cui cng anh vit th ni rng anh tht s khng cn yu c na. Gii thch: Baudelaire l{ ngi c t{i quyn r. Anh mun l{m cho Madame Sabatier cho|ng ngp bng nhng g anh ni, chim ly suy ngh ca c, l{m cho c yu anh. V ngoi hnh, anh bit rng anh khng th n{o so s|nh vi nhiu ngi ngng m kh|c ca c anh hay mc c, vng v v{ khng p trai. V th anh s dng sc mnh duy nht ca minh. l{ th ca. Thng gi n c bng nhng l| th v danh ~ l{m cho anh ta hi hp. Anh cn phi bit rng c s dn dn nhn ra chnh anh l{ phng vin ca c khng c ai kh|c vit ging anh ta nhng anh mun t c o|n ra iu n{y. Anh khng vit th cho c na v anh ~ y c ngi kh|c nhng anh

ngi m. a b c gng t mnh thc hin nhng g m{ n ao c: Nhn ka, ti mun bn hng v ti v yu thng ti. Tt nhin th|i n{y khng l{ kt qu ca s xem xt hay mt k hoch hp ly nhng l{ mt qu| trnh cm xc x|c nh, mt s chuyn i t nhin vai tr nhm mc ch khng x|c nh c v vic quyn r ngi m thc hin mong mun ca n. a b th hin c|ch n mong mun c yu thng bng h{nh ng ring ca n. l{ s trnh b{y c bn thng qua vai tr o ngc, mt minh ha in hnh c|ch a b thc hin iu m{ n mong mun m n l{m. Trong b{i vit n{y l{m sng dy k nim v s yu thng, tru mn c nhn t m hoc nhng ngi

767

Ngh thut quyn r

bit c s ngh v anh, s thc mc, v{ c th s ch i anh. V{ khi anh xut bn quyn s|ch, anh quyt nh gi th li cho c v{ ln n{y th gi trc tip, quy ry c bng nhng li l nng n m{ anh ~ tng l{m tn thng c, Khi ch c hai ngi, anh c th bit c mong i anh l{m mt iu g , m ly c nhng anh khng phi l{ loi ngi quyn r nh th. Ngoi ra, anh cm thy vui khi anh bit t km ch mnh cm nhn s mnh m ca anh thng qua mt ngi ph n m{ anh ~ tng c nhiu ham mun. v{ lc c tr nn mnh bo v{ hung hng th s quyn r thuc v pha anh ta. Chnh anh ~ l{m cho c yu anh; th l{ . S ph| hoi v vic x y ca Baudelaire i vi Sabatier ~ dy cho chng ta mt b{i hc hay v s quyn r. Trc ht, tt nht l{ nn gi khong c|ch i vi i tng. Bn khng cn phi c|ch xa ging nh l{ gi mt s b danh nhng bn khng mun c thy gp thng xuyn ging nh l{ mt s quy ry. Nu bn thng xuyn xut hin trc mt h, thng xuyn tn cng th h s tr

ang yu. Ngh thut quyn r Tin n lan ra khp mi ni. N c k cho mt ho{ng hu [Guinever] ang ngi n ti. B{ ta gn nh bt tnh khi nghe tin n la di v c|i cht ca Lancecor. B{ ngh l{ s tht v{ b{ m thy qu| x|o trn n ni gn nh khng th ni nn li.T b{n n b{ ng dy v{ b{ c th b ngo{i tai ni au bun ca mnh m{ khng cn ch y hay nghe gi c. B qu in cung v suy ngh t s|t n ni b{ ta c lp li iu g trong c hng mnh. Tuy nhin, trc ht b{ ta th nhn s n nn hi li v{ cu xin thng th ti . B{ ta t kt ti mnh ~ phm ti chng li ngi m{ b{ bit ~ bn cnh b{ v{ ngi s lun lun sng .B{ ta im tt c

768

Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

th{nh ngi th ng v{ v th hiu sut quyn r ca bn s km i. H~y dng l| th l{m cho h lun ngh v bn ve nui dng tr tng tng ca h. h~y nui dng s b mt v{ ngn chn h o|n ra bn. Nhng l| th ca Baudelaire c nhiu ngha, trn ln gia s ca ngi v ngoi hnh v{ tnh c|ch Sabatier vi v s s gii thch c th. V{ ri mt lc n{o khi thch hp vi mong mun v{ s thch, khi c th h mong i bn thay i nh Madame Sabatier mong i ngay xy ra trong chnh nh{ mnh. Tht khng mong i bn gi khong c|ch hay th}n thin nhng ng i xa hn na v{ chc chn khng c quan h tnh dc }y. H~y iu n{y lng xung trong mt hay hai ng{y. S rt lui ca bn s g}y ra s lo lng; c|ch duy nht th hin s lo lng n{y l{ s theo ui v{ chim ly bn. h{y li li v{ i tng ca bn s ng~ v{o vng tay bn nh tr|i chn c}y, khng bit sc mnh ca trng lc ang a h v vi bn. H c{ng tham gia v{o th s bt buc ca h c{ng gn cht hn v{ t|c ng

nhng iu ti li v{ nh li mi iu. B{ ta ghi nh tt c mi ngi v{ thng lp li: i au kh l{m sao. Ti dang ngh g?, khi ngi yu ti n trc ti v{ ti ~ khng lng hoan nghnh anh y? C phi ti l{ k ngc khi t chi ni chuyn vi anh khng? Mt k ngc? Khng phi th, hay cu con thng i. Con tht l{ t{n |c v{ di tr|. Ti tin rng ch mnh ti |nh anh ta cht. Khi anh ta vui v n bn ti v{ mong ti chp nhn anh ta mt c|ch vui v nhng ti ~ xa l|nh anh v{ chng bao gi nhn v{o anh. c phi l{ c |nh cht ngi khng? Lc , khi ti t chi ni chuyn, ti tin rng ti ~ ct t tr|i tim v{ s sng ca anh. Hai c |nh n{y ~ git cht anh ta. Ti ngh khng

769

Ngh thut quyn r

v ham mun th x|c s c{ng s}u sc hn. Bn ang th|ch thc h s dng s quyn r ca h i vi bn v{ khi h |p ng th tnh th s thay i v{ h s theo ui bn bng s tuyt vng. Ti rt lui v{ dy cho c y tr th{nh chin thng nh khi c ~ theo ui ti. Ti tip tc rt lui v{ trong ln rt lui n{y ti dy c ta sc mnh ca tnh yu th x|c, suy ngh hn lon, gin d v{ mong mi g, hy vng v{ s mong i nn nng. -SOREN KIERKEGAARD B QUYT QUYN R Bi v con ngi t nhin l{ nhng sinh vt bng bnh v{ cng u, nghing v s nghi ng ng lc ca ngi kh|c. iu n{y l{ t nhin v{ trong bt k s quyn r n{o v{ trong mt s trng hp, i tng ca bn s chng c li bn. S quyn r t khi c thc hin mt c|ch d d{ng m{ khng c s tht bi. Nhng khi nhng nn nh}n ca bn khc phc c mt s nghi ng ca h v{ bt u b bn quyn r th h s n ni m{ h bt u i. H c th cm thy rng bn

c k s|t nh}n n{o c: i thng , con c c tha ti mu s|t khng?Chng bao gi, tt c sng v{ bin s kh cn ht!i, L{m sao c th cho ti nim an i nu ti ~ m anh v{o vng tay minh trc khi anh cht. Bng c|ch n{o Phi, l{m sao ti c th ho{n to{n nm cnh anh m{ khng mnh vi che th}n vui v bn anh.. Khi h i n c 6 hay 7 dm, ni vua Bademagu ang , c nhiu tin tc v Lancecot lm hi lng nh vua. Tin m nh vua vui nht l{ Lancecor vn cn sng v{ ang tr v, vn khe mnh v{ vui v. ng ~ c x ng n trong vic thng b|o vi ho{ng hu . Tt lm Ho{ng hu ni, Thip tin iu v b h ~ ni vi thip ri nhng anh ta ~ cht v{ thip chc rng thip

770

Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

ang dn h i nhng h ang thc hin iu . Mi ngi khng mong mun mi th phc tp v{ kh khn v{ i tng ca bn s mong sm c kt thc. Tuy nhin l{ ch m{ bn cn t tp cho mnh tnh kim ch. H~y b{y t im cc sng m{ h ang ch i, u h{ng i vi khuynh hng t nhin mang li s quyn r kt thc nhanh chng v{ bn ~ b l mt c hi t n mt s cng thng v{ l{m cho vic n{y tr nn nng hn. Cui cng, bn khng mun mt nn nh}n nh th ng a gin vi bn. Bn mun ngi b quyn r gn cht y ch ca h v{ sc mnh ca h tr th{nh ngi tham gia ch ng trong vic quyn r. Bn mun h theo ui bn v{ mt c|ch tuyt vng g{i by h mng li ca ban trong tin trnh thc hin. C|ch duy nht ho{n th{nh iu n{y l{ li li mt bc v{ l{m cho h lo lng. Bn ~ li li mt c|ch c k hoch trc }y (xem chng 12), nhng }y th kh|c. i tng ang ri v{o k hoch ca bn v{ s li li ca bn s dn n nhng suy ngh

khng th n{o vui v tr li. .By gi Lancencor c mt iu c duy nht: ho{ng hu sn lng tm kim bn g|i nh ng ta ~ m b{ v{ cng nh b{ ~ m ng trong vng tay. Ngi yu ca ng ta cng kh| du d{ng v{ c x tt i vi ng, c n hn v{ s quan t}m ca b{. Tht s c hai ngi u cm thy vui v v{ t hi iu g ~ c nghe v{ bit. Nhng ti s gi b mt m~i m~i bi v iu khng nn c vit n: Nim vui sng nht ~ c gi|n tip ni n v{ chng c{n c ni n trc tip.
CHRTIEN BE TROYES, AUTHORIAN OMANCES, WILLIAM W.KILLER DCH

Anh ta thnh thong qua t{i gii n ni m{ ti t cm thy b hy dit nh l{ mt ngi ph

771

Ngh thut quyn r

hong ht: Bn ang mt dn s yu thch, d sao i na c th l{ li ca ti; c th ti d~ l{m iu g . ng hn l{ ngh bn ang loi b h, mc tiu ca bn s mong mun c mt s gii thch. Bi v nu nguyn nh}n ca vn l{ do h ~ l{m iu g th h c quyn nu bn li bng c|ch thay i tnh tnh ca h. Ngc li, nu bn ch n gin mun b h th h khng th l{m g kh|c. Mi ngi lun lun mun gi hy vng. Lc by gi h s n bn bn, tr nn mnh m, v{ s l{m mt tr bp bm. H s tng ln s ham mun v mt th x|c. H~y hiu rng: s r{ng buc ca mt ngi n{o s trc tip gn lin vi s thi thc m~nh lit v tnh cm, s ham mun v mc th x|c. Khi nhng nn nh}n ca bn ch i bn mt c|ch th ng th mc ham mun th x|c ca h thp xung. Khi h tr th{nh nhng ngi theo ui lin quan n tin trnh n{y, c nhiu cng thng v{ lo lng th nhit s tng ln. V{ v th h~y tng cao nhit nh bn c th. Khi bn rt lui th h~y thc hin mt c|ch khn kho. Bn ang l{m cho

n; c nhng khi anh ta qua hung d v{ nng gin, qua hao hc n ni ti hu nh run s trc anh ta. i khi i vi anh ti nh mt ngi xa l. Thnh thong anh b bao v}y hon ton. V khi ti m anh, mi iu nh thay i v{ nh ti ang m v{o mnh mt |ng m}y.
CORDELIA DESCRIBING JOHANNES, SOREN KIERKEGAARD, NHT K CA NGI QUYN R DO HOWARD V. HONG V EDNA V.HONE DCH

Tht vy, chng ta khng th yu nu khng c tr nh n{o trong chng ta i vi phm v rng ln nht mt tr nh khng c kh nng nhn thc c rng mt khi chng ta c yu. Nhng chng ta cng khng th yu nu cm gi|c c yu i khi khng c s ng vc

772

Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

h lo lng. S lnh nht v{ gi khong c|ch ca bn s li cun i tng ca bn khi h c n trong s nghi ng x}m chim suy ngh ca h. S hoang tng ca h s t bc ph|t. S rt lui t nh ca bn s l{m cho h mun chim hu bn v{ v th h sn s{ng ng~ v{o vng tay ca bn m{ khng b x y. iu n{y kh|c bit t chin lc chng 20 m{ bn ang khc s}u n au, to ra ni au v{ s hnh phc. mc ch l{ nhm l{m cho i tng ca bn yu t v{ ph thuc nhng }y th l{m cho h ch ng v{ mnh m. Bn thch s dng chin lc n{o hn (khng th kt hp c hai chin lc li vi nhau) ty thuc v{o nhng g bn mun v{ khuynh hng ca i tng. Trong Nht K ca Ngi Quyn R ca Soren Kierkegaard, Johannes nhm mc ch quyn r Cordelia tr p. Anh ta bt u bng c|ch l{ mt ngi t{i gii v{ t t kch thch c. V ri anh gi cho c nhng l| th tht l~ng mn v{ thu ht. B}y gi s li cun ca c ta n r th{nh tnh yu. Mc d bn th}n anh ta vn gi khong

kh au; nu chng ta lun chc chn iu . Ni cch khc, khng th n{o c tnh yu m{ khng ~ c yu v{ ri b l iu chc chn c yu. Nhu cu c yu khng l{ nhu cu c bn. iu n{y i hi s tri nghim trong thi th u. Tt hn nn ni rng: qua nhiu s tri nghim hoc nhiu iu tng t c lp li. Ti tin rng nhng ki

khi n khng cn c yu hay khi tnh yu thng ca m n khng cn v iu kin. a tr bit rng n c th l{m cho m n tha m~n v{ n cng bit rng m n s ly li tnh yu thng nu n khng c x ng nh b{ ta mong mun v{ b{ ta c th gin d. Ti ngh rng

773

Ngh thut quyn r

c|ch nh nhng c cm thy trong anh iu n{y ~ |ng thc ta c s s}u sc v{ chc chn rng anh cm gi|c ca a b. Kh nng mt i tnh yu c. thng ca ngi m chc chn |nh mt n v{o a tr v{ v{ n y kin n{y khng th s|nh hn hn l{ quan t}m n c. Qua nhiu mt trn ng ng{y sau, s nghi ng n{y tr nn t..a tr bit th nhiu hn nhng l| th t l~ng mn n{o khi m n khng h{i hn v{ thiu i mt iu g . Cm lng hay khng cn thy lo lng, c dn dn tr nn mnh d{nh tnh thng cho m, tr th{nh ngi theo ui anh ta n th s phn ng li s thay g c theo ui. S quyn r lc e da n{y trc ht by gi c{ng th v hn t nht l{ i bng s s h~i. N s c gng ly li nhng g vi Johannes. dng nh ~ mt bng S rt lui ca Johannes th kh| c|ch th hin th|i khn k chng i v{ hung hng. S thay i v tnh cch ca n bt ngun t s tht bi; khi a tr nhn ra rng n lc ngha g i vi tht bi. V{ by gi c anh ta na. C cn n lc hn, kch mt iu l xy ra. l{ thch anh ta mt c|ch mnh m v mt iu nm ngo{i nhn }n |i t chng t rng c ta cng c thc ca chng ta nhng li gn vi c|ch sc mnh nh hng anh ta. Lc by thc ca tr con. Thay v gi c tr{n ngp nhng ham mun v nm ly i tng mt mt th x|c v{ c to ra iu bi c|ch trc tip v{ chim

774

Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

s rt lui tnh cm khn kho ca ly bng c|ch dng bo lc, a tr x|c nh i Johannes. Mi gii tnh u c s thu ht tng nh n trc }y. a tr khng l{m ring t nhin mi ngi. Khi bn theo c|ch m n ~ l{m dng nh thch ai nhng khng trc }y i vi n |p li th l{ mt iu phin to|i v trong thi gian vui v l{ mt th|ch thc: h s tm c|ch trc }y. Qu trnh quyn r bn. thc hin iu n{y, thc hin ang din ra trc ht th hin s quan t}m i vi bi v n hnh th{nh nn mc tiu qua th t v{ nhng li ni n khun mu ca tnh yu t nh. Nhng khi bn gp h, h~y th ni chung hin mt s chng mc. H~y th}n Mt a b trai th hin thin, nhit tnh v{ ch dng li . trong tnh c|ch ca n Bn ang y h v{o vic t trang b nhng g m{ n mun cho mnh s du d{ng quyn r t m n i x vi n, c|ch m n i x vi nhin v mt th x|c ca h. chnh n nh th n{o. a b x|c l{ nhng g bn mun. th hin iu n{y bng Trong giai on sau ca s quyn c|ch th hin s }u ym r, h~y i tng ca bn cm thy v{ yu thng i vi rng bn ang quan t}m n mt ngi ngi m nh c|ch ca khc }y l{ mt hnh thc kh|c ca m n ~ l{m trc . s rt lui. Khi Napoleon ln u tin l{ mt s n lc gp mt ga ph tr Josephine de vt qua ni tuyt vng Beauharnais v{o nm 1795, ng ta cm v{ mt m|t trong vic m nhim vai tr ca thy tht s b li cun b v p gi ngi m. a b c cm v{ |nh mt ca b{ gng t mnh thc hin n c trong c|c bui d nhng g m{ n ao c: hi h{ng tun v{ ng cm thy rt vui Nhn ka, ti mun bn

775

Ngh thut quyn r

v b{ ta t l i nhng ngi {n ng kh|c v{ bn cnh ng, lng nghe ng ni. ng t y do tin rng b{ ta cng cm thy nh th. V{ ri, ti mt bui d hi, b{ ta th}n thin v{ }n cn, nh thng l ngoi tr vic b{ cng i x th}n thin i vi nhng ngi {n ng kh|c , mt th{nh vin tc trc }y ging Josephine, loi ngi m{ Napoleon chng bao gi c th so s|nh khi ni n t c|ch v{ s h{i hc. S nghi ng v{ ghen t bt u xut hin trong ng. L{ mt ngi {n ng trong qu}n ngha ca vic b lm nhc c v{ ngay sau v{i tun cho mt chin dch mnh m v{ nhanh chng, ng ta ~ chim ly c c v{ thm ch ci c. V{ tt nhin Josephine, mt ngi quyn r kho lo ~ sp t trc tt c. B{ khng ni b{ ta thch mt ngi {n ng kh|c nhng s c mt ca ng ta nh{ b{, mt |nh mt, nhng c ch kho lo ~ th hin iu . Khng c c|ch n{o hay hn ni rng bn ang mt i s

hng v ti v{ yu thng ti. Tt nhin th|i n{y khng l{ kt qu ca s xem xt hay mt k hoch hp ly nhng l{ mt qu| trnh cm xc x|c nh, mt s chuyn i t nhin vai tr nhm mc ch khng x|c nh c v vic quyn r ngi m thc hin mong mun ca n. a b th hin c|ch n mong mun c yu thng bng h{nh ng ring ca n. l{ s trnh b{y c bn thng qua vai tr o ngc, mt minh ha in hnh c|ch a b thc hin iu m{ n mong mun m n l{m. Trong b{i vit n{y l{m sng dy k nim v s yu thng, tru mn c nhn t m hoc nhng ngi ang yu.

776

Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

ham mun. h~y l{m cho s quan t}m ca bn i vi mt ngi kh|c r r{ng d cho kt qu khng nh mong mun. }y khng phi l{ tnh hung m{ trong bn mun n thm khc. S nghi ng v{ lo lng l{ hu qu bn c sau n{y. H~y l{m cho s quan t}m ca bn i vi mt ngi kh|c c th r r{ng c nhn thy. Khi ai yu bn th bt k s thiu vng n{o cng s to ra s lo lng. Tht v}y, bn ~ to ra khong c|ch. Ngi quyn r ngi Nga tn Lou Andreas Salom c mt s th hin m~nh lit. Khi mt ngi {n ng bn cnh c, anh ta cm thy c nhn anh ch|n nn v{ thng b m hoc bi d|ng iu v{ t}m hn ca c. Nhng ri, c mt iu khng th thay i c l{ c s phi ri khi th trn mt thi gian hoc c th qu| bn rn n ni khng th gp anh ta c. Trong sut thi gian c vng mt, ngi {n ng cm thy tht vng trong tnh yu d{nh cho c v{ th rng s ch ng hn trong ln sau gp c. S vng mt ca bn v{o thi im sau ca s quyn r t nht dng nh thanh minh cho mt i y do n{o gi li, c th bn ang mt dn s quan t}m, c th c mt ai kh|c. Trong khi vng mt ca bn, s |nh gi| ca h v bn s tng ln. H s qun i li lm ca bn v{ s tha th cho ti li ca bn. V{ khi bn tr v, h s theo ui bn nh bn mun. iu ging nh l{ bn ~ tr v t ci cht. hc Theodor Reik, chng ta hc c|ch yu thng ch thng qua s ph nhn. Khi cn nh, chng ta c chng t tnh yu bi m ca chng ta chng ta khng bit iu g kh|c. Nhng khi chng ta bt u ln, chng ta cm thy rng tnh yu thng ca m l{ v b bn. Nu chng ta c x khng

777

Ngh thut quyn r

phi, nu chng ta khng l{m b{ y vui th b{ s ly li tnh cm . ngh rng b{ s ly li tnh yu thng ca b{ { l{m chng ta lo lng v{ ri gin d v{ chng ta s chng t cho b{ ta, chng ta s ni cn gin di. Nhng iu vn khng c hiu qu v{ chng ta nhn ra rng c|ch duy nht ngn chn b{ ta b chng ta l{ bt chc b{ s l{ ngi |ng yu, t t, v{ tru mn nh b{ ta. iu n{y s a b{ ta n chng ta mt c|ch s}u sc nht. C|ch n{y s khc s}u v{o chng ta trong sut qu~ng i cn li bng vic tri qua mt s t b hay s lnh lng, chng ta s hc n nhn v{ theo ui trong tnh yu. T|i to li cu trc s khai n{y trong s quyn r ca bn. Trc ht, h~y trao cho i tng ca bn s yu thng. H s khng chc iu n{y n t }u nhng l{ mt cm gi|c vui sng v{ h s chng bao gi mun mt i. Khi mt i s yu thng trong chin lc rt lui ca bn, h s c nhng khonh khc lo lng v{ gin d, s t ra ni nng v{ s c h{nh ng ging nh tr con. C|ch duy nht nu ko c bn mt c|ch chc chn s l{ gi nguyn c|ch n{y, s bt chc bn s l{ ngi th hin s yu thng i vi ai . l{ s kip s v s t b i vi trng hp n{y. C|ch n{y t nhin s c lp li trong chuyn tnh cm hay trong mi quan h. Mt ngi n{o tr nn lnh lng, ngi kh|c theo ui v{ ri tr ln lnh lng v{ ngc li, l{m cho ngi u tin tr th{nh ngi theo ui,. Theo mt ngi quyn r th ng b l c hi. H~y nm ly c hi. Bn ang dy ngi kh|c tr th{nh ngi quyn r nh ngi m theo c|ch ca mnh ~ dy a tr |p li tnh yu thng ca b{ ta bng c|ch i x vi bn ta nh c|ch ca b{. Bi v mc ch ca bn l{ hc c|ch li

778

Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

cun s o ngc vai tr n{y. ng ch ng vai tr nh ngi c theo ui m{ h~y tr th{nh ngi theo ui. Nim vui c theo ui bi nn nh}n ca bn c th thng vt tri hn s hi hp ca ngi th sn. BIU TNG C}y lu. c trng trt v{ chm bn chu |o. Tr|i lu bt u chn. ng h|i n qu| sm v{ rt n ra khi cung. N s cng v{ ng hn. H~y tr|i lu ln ln t t v{ mng nc. Sau n rng mt c|ch t nhin. l{ thi im tr|i lu ngon nht. IM YU C nhng lc s trng vng s hin ln trn mt bn. S vng mt ca ai v{o thi im quan trng c th l{m cho i tng khng quan t}m n bn. iu n{y cng c ngha l{ b i qua nhiu c hi trong khi bn i xa, h c th tm ngi kh|c nhm xa i hnh bng bn trong u ca h. Cleapatra d d{ng quyn r Mark Antony nhng sau nhng ln gp g u tin, Mark Antony ~ quay v La M~. Cleopatra l{ ngi huyn b v{ quyn r nhng nu c ta b qua nhiu thi gian, anh ta s qun i s duyn d|ng ca c ta. V th c dp b i tnh kiu c|ch h{ng ng{y v{ theo anh ta gia nhp qu}n i. C bit rng ch cn anh ta nhn thy c mt ng{y l{ anh ta li b quyn r v{ theo ui c. Ch s dng s vng mt khi bn bit chc chn t|c dng ca n v{ ng bao gi iu i qu| xa. }y l{ c|ch hiu qu nht trong ngh thut quyn r. Cng ng to khong c|ch qu| ln Khng nn t gi th qu|, ng qu| lnh lng, ng t ra quan t}m ngi n{o qu| nhiu. l{ chin lc phi hp gia nim vui v{ s

779

Ngh thut quyn r

au kh c nu chi tit chng 20 v{ s to ra mt nn nh}n l thuc hay s l{m anh ta, c ta t b ho{n to{n. Mt s ng

p ngi n{y, bn l{m iu g m{ bn th}n thy cn thit trong trng hp bn c c|ch ring ca mnh v{ ri kt thc s vic v{ tip tc.

780

22 CM D TH XC
Nhng con mi c u c nhanh nhy rt nguy him: nu nhn thu b{n tay iu khin ca bn, h c th sinh nghi ngay lp tc. H~y nh nh{ng u c h ngh ngi v{ |nh thc nhng gi|c quan ang ng trong h bng c|ch va c th|i khng phng v va quyn r v th x|c. Khi bn du li, khng kh th l{m u c h bt cng thng v{ gim i ngh chng i trong h; c|i lic mt, ging ni, d|ng iu ca bn u to|t ra v khu gi v{ thm mun, nhng c|i ngm v{o da tht h, kch thch c|c gi|c quan v{ l{m ngi h nng ln. ng bao gi p buc th x|c m{ h~y l{m con mi nng ln, c|m d l{m h thm mun. Lo l|i h n pht gi}y thi im cao nht m{ mi o c, ph|n xt, bn t}m v tng lai u nht nha, ch cn li th}n th khng chng gng ni lc th. l{ v{o nm 1907 v{ lc La Belle (Otero) l{ mt din vin quc t hn mi my nm qua. M. Maurice Chevalier ~ k li c}u chuyn nh sau: Ti l{ mt ngi sao tr ln u tin xut hin Folies. Otero l mt ngi sao biu din ni ting v{i tun ri v{ mc d ti bit c ta l{ ai nhng ti vn cha bit mt c trc trn s}n khu hay ngo{i. Khi ti ang cm u chy ri rt v{ khi nhn ln, ti thy chnh l{ Otera cng vi mt ngi ph n kh|c ang i v hng ti. V{o thi , Otera th gn 40 tui trong khi ti cha c 20 nhng c ta th rt p. C ta cao, S TNG NHIT c m|i tc en vi th}n V{o nm 1889, c mt gi|m c hnh tuyt p ging

781

Ngh thut quyn r

truyn hnh ng u New York tn l{ Ernest Jurgens n Ph|p. }y l{ mt trong nhng chuyn i hng o ca anh. Nhiu ngi bit n Jurgens bi v tnh trung thc, mt c tnh him c trong l{ng gii tr km phn trung thc v{ v kh nng tm ra nhng vai din c |o ca anh. Tri qua mt m Marseilles v{ trong khi i dc theo bn cng xa, ng ~ nghe ting hut so ph|t ra t qu|n ru bnh d}n v{ v th ng ~ quyt nh n . Mt din vin ma 21 tui ngi T}y Ban Nha tn l{ Caroline Otero ang biu din, v gi}y pht khi anh nhn chm v{o c gi cng l{ gi}y pht anh thy mnh b thay i. Ngoi hnh ca c ta rt thu ht. C g|i cao 5,1 dm, c i mt en huyn, m|i tc d{i en v{ c th}n hnh rn chc ho{n ho. Nhng chnh trong khi c nhy ~ l{m cho tim anh ta p mnh ton thn c ta c ng, qun xung ging nh mt con vt trong ng la khi c biu din iu Fadango. C nhy kh| chuyn nghip nhng do c t tha m~n v{ qu| v n ni khng c iu ma n{o l{ th{nh tho. Jurgens cng khng th gip c c v{ v{ ch thy nhiu ngi {n anh

hu ht ph n thi ch khng nh b}y gi. Chevalier mm ci. Tt nhin ti cng thch ph n hin i nhng Otera vn c nt duyn tri cho. Chng ti { ng mt cht, ri hai cht m khng ni bt c li n{o. Ti nhn chm chm v{o La Belle. C ta khng cn tr nh xa v{ v{ cng khng cn p lm na nhng vn y n tnh. C y nhn chm chm v{o ti ri quay li ngi mt ngi i cng m{ ti o{n l{ bn c v{ ni vi c ta iu g bng ting Anh m{ c ngh l{ ti khng hiu. Tuy nhin, ti bit: Ai l{ ngi {n ng tr p?. Otero hi v{ ngi ph n kia tr li: l{ Chevalier. Nhn thng v{o ti ri Otero ni rng: Anh ta c i mt p l{m sao. Ri co

782

C|m d th x|c

trong qu|n ru h| hc mm v ngc nhin. Sau bui biu din, Jurgens i v{o pha sau c|nh g{ t gii thiu mnh. Otero m mt to khi nghe anh Jurgens ni v cng vic ca ng v{ v New York. Anh cm thy nh c tia la, mt s co git trn th}n th mnh khi c ta nhn khp ngi anh. Ging ni c ta th s}u sc v{ gay gt v{ c|i li ca c th c lin tc nh khi c c }m R. ng ca li, Otero l i ting g ca v{ ting van xin tha thit ca nhng ngi h}m m mun ni chuyn vi c. Otero ni rng c|ch c ta nhy rt bnh thng m c l{ d}n gipxi (ngi d}n n ). Ngay khi c nh Jurgens l{m v s cho c m , v{ khi anh gip c mc |o kho|c th c ~ nghing nh ngi v pha anh y nh l{ c mt thng bng. Khi h tay trong tay cng i do quanh th{nh ph, i khi c th thm v{o tai ca Jurgens mt iu g . Jurgens cm thy s e ngi mi khi ca mnh nh tan bin i. Anh m c cht hn. Anh l{ ngi ~ c gia nh v{ cha bao gi la di v mnh, nhng ln n{y th khng cn suy ngh, ng ~

ta ni thng vi ti rng: Ti t hi l{ Chevalier c thch ng vi ti khng. Ti ngh l{ ti nn hi anh y. Ch c c ta khng ni iu mt c|ch t nh. C ta km lch s n mc . l{ lc ti cn quyt nh nhanh. La Bella i v hng ti. Thay v t gii thiu mnh v{ .., ti gi v khng hiu nhng g c ni v{ ch ni v{i t ting Ph|p ri i v pha phng qun |o ca ti. Ti thy La Belle mc trang phc li thi mm ci khi ti i ngang qua, ging nh mt con cp c|i ang nhn ba ti ca n t xa. Khong mt giy tri qua ti ngh c s i quanh v{ theo ti. Chevalier nn lm g nu c ta theo ui anh? Anh ta bu mi ging nh mt c im ring bit cua ngi Phat. V{

783

Ngh thut quyn r

a Otero tr v phng kh|ch sn. Otero bt u ci trang phc ca c- o khoc, nn v{ tt c nhng th c thng l{m, nhng c|ch Otera l{m ~ l{m Jurgens mt i tt c s kim ch. Mt Jurgens nht nh|c thng thng tr th{nh mt ngi ch ng. Sng hm sau, Jurgens k cho Otero mt hp ng sinh li mt s mo him ln, xem nh c tr th{nh mt din vin nghip d. Jurgens a Otero v Pari v{ tm xe cho c ta. Vi v~ tr v New York, Jurgens cung cp cho bo ch mt b{i vit v v p huyn b ca ngi T}y Ban Nha sn sng chim ly th{nh ph. Ngay sau , c nhiu bi bo tranh nhau ni rng Otero l{ v b| tc Andalusian, c g|i hu cung trn tho|t, mt ga ph ca l~nh t hi gi|o,Jurgens thng n Paris vi c, qun c gia nh mnh v{ mang theo tin v{ qu{ tng cho c ta. Ln xut hin u tin ca Otero New York v{o th|ng 11 nm 1890 l{ mt th{nh cng |ng ngc nhin. Mt b{i b|o trong t Thi B|o New York vit: Otero nhy mt c|ch thoi m|i. Th}n hnh mm mi v{ uyn chuyn

ri anh ci to. Ti ~ gim tc c ta theo kp.

- ARTHUR H. LEWIS, LA BELLE OTERO

Bn mong ti s bo v bn/ i vi nhiu ngi }y c ngha l{ mong ti cho l khuyn/n tr, khi n thp s|ng ; i v{o nh nhng - /tr ho~n tng ln s m hoc, tr hon chuyn }n |i. C th bn tnh t|o nhng v{o ban m bn s chnh cho|ng. \nh n v{ bng tI s che tI li ca bn. h~y cm ly thc n ca bn bng ngn tay xinh xn: vn l{ c|i b{n tt/ ng l{m d mt bn bng mt c|i ch}n bn thu/ nh{ ng n trc v{ h~y n mt c|ch t t v{ cng bng. ng nung chiu bn th}n bn qu| /s ngon ming dn n mau no nhng hay

784

C|m d th x|c

ca c trng ging nh mt con rn un mnh nhanh nhn vi nhng ng cong duyn d|ng. Ch trong v{i tun ngn ngi, c tr th{nh t}m im ca th{nh ph New York biu din ti nhng bui tic ring rt khuya. ng trm William Canderbilt ~ ve vn c ta bng trang sc t tin v{ nhng bui ti trn du thuyn ca ng. Nhng nh{ triu ph cho c ta. Trong khi Jurgens ang ha v{o nhm ngi tng qu{ cho c v{ ng ta s l{m bt c iu g bo v c, mt cng vic m{ ng ta phi ang i u vi s cnh tranh gay gt. Mt v{i th|ng sau , sau khi vic chim ot ca cng ca ng b mi ngi ph|t hin, ng tr th{nh mt ngi ph| sn v{ thm ch b kt |n. Otero v Ph|p, n Pari v{ qua v{i nm sau th c g|i p tr th{nh g|i im hng sang kht ting Belle Epoque. Tin n lan ra nhanh chng: mt m c La Belle Otero (v lc c ta ang ni ting) th c hiu lc hn tt c thuc kch dc trn th gii. C ta tc gin v{ yu cu c tn trng. Hong t Albert Monace, ngi tng

d{nh mt t. Nu Paris c th thy Helen ang c a chnh c ta v{o hng cu mt, anh ta s nhn ra v{ anh s cm thy l{ s da dI ca c ta. Mt lI lm ngc nghchMi ngi ph n nn t bit chnh mnh v{ chn nhng bin ph|p ring. thch hp vI than hnh ca c th mt b trang phc khng th n{o |p ng c iu . H~y c g|i c gng mt p ni dI, h~y ngi con g|i lng p cho ngI xem t pha sau. Milanion l{m au c|i ch}n ca Atalanta/ Vai ca anh ta : b{n ch}n p nn c s dng theo c|ch n{y. C g|i nh nhn nn ci nga (Andromache, Hectors Theban/Bride qu cao nn khng th chi tr chi n{y. Nu bn trng ging ngi mu Thi

785

Ngh thut quyn r

b bnh do s nghi ng kh nng nam tnh, ~ cm thy ging nh mt con h tham lam sau mt m ng vi Otera. Otera tr th{nh tnh nh}n ca ng ta. C|c ho{ng tc k tip nh ho{ng t Albert Wales (sau vua Adward II), gia tc Shah Persia, Grand Duke Nicholas Nga. Nhiu ngi {n ng km gi{u c hn cng ~ cn sch t{i khon ng}n h{ng ca h v{ Jurgens ch l{ ngi u tin trong nhiu ngi m{ Otero ~ khin cho t s|t. Trong sut chin tranh th gii th I, mt ngi lnh M tn Frederick, ng qu}n Ph|p ~ gi{nh c gii thng 37.000 USD trong mt tr chi. Trong chuyn i k tip ca minh, anh ta ~ n Nice v{ t ng ky mt kh|ch sn tt nht. Trong m u tin kh|ch sn, anh nhn thy Otero ngi ti bn mt mnh. Anh ta ~ xem c biu din Paris c|ch }y 10 nm v{ vn cn b c ta |m nh. B}y gi c ta ~ gn 50 tui nhng trng c vn quyn r. Anh ta t lt tin c th ngi cng b{n vi c ta. Rt kh anh ta bt u c}u chuyn, c|ch c ta nhn anh, chnh c|i gh li, th}n th c chm

trang c nhng c ch tht tha uyn chuyn th h~y qu xung ging. u gi hi cong; c g~i c i ch}n v{ b ngc ho{n ho nn nm nghing v{ bo ngi yu ca bn ng. ng ngi xa tc ging nh mt ngi in cung v{ lon tc va d{i a xung c bn.
OVID, NGH THUT YU DO PETER GREEN DCH

NGH THUT QUYN R Bn ~ thu ht mt ngi {n ng nh th n{o? Phng vin ngi Pari Stockhlm Aftonbladet ~ hi La Belle vo ngy 03/07/1910 H~y l{m cho bn c{ng n tnh c{ng tt; trang phc, v{ nhng phn quan trng i vi c im c th bn c nhn mnh v{ cho ph|i nam bit

786

C|m d th x|c

nh v{o anh khi c ng ln, v{ c c|ch c ta i li trc anh. Sau , cng i tn b dc theo i l, h ~ n mt ca h{ng trang sc. Anh ta i v{o trong, v{ sau b ra 31.000 USD mua mt vng eo c bng kim cng. Trong 3 m, La Belle Otero s thuc v anh ta. Cha bao gi trong cuc i mnh, anh ta cm thy c s nam tnh v{ mnh m ca mnh nh th. Nhiu nm sau , anh ta vn tin rng anh ta ang tr gi| nh th. Gii thch: Mc d La Belle Otero p v{ cng c h{ng trm ph n p hn hoc duyn d|ng v{ t{i nng hn. Nhng Otero rt nng bng. Nam gii c th c c iu trong mt c, d|ng iu v{ c nhng c ch kh|c. S nng bng ta ra t c xut ph|t t nhng ham mun bn trong ca c. Otero cc k gi tnh. Nhng c ta l{ g|i im khng ngoan, gi{u kinh nghim v{ bit c|ch gi tnh hay nht. Trn s}n khu c l{m cho mi kh|n gi nam xao xuyn, m chm trong khi nhy. Thc t c lnh nht hn hoc gn nh th. Mt ngi nam thch cm thy rng mt ngi ph n

rng bn sn s{ng phc v v{o mt lc n{o . Otero ni vi mt phng vin ca t b|o Johannesburg Morning rng c|ch gi ly mt ngi {n ng l{ tip tc gi v mc d bn b anh ta thuyt phc bng s nhit tnh v ho hc nhng bn s ch i n s m~nh lit ca anh ta. ARTHUR H. LEWIS, LA BELLE OTERO Anh ta tr li: Ti vn cn nh s kch thch tinh thn khi ti cn nh, nhng t lc ti bit nhiu ph n, chng ti c th ni rng da trn nn tng k tip nhau v{ ti ph|t hin ra rng iu duy nht bn cn, bn mun v{ nn c l{ thuc v th cht. Khng c kin n{o kh|c na. Suy ngh ca n gii s i theo hng

787

Ngh thut quyn r

nng bng khng v c ta c khao kh|t tt m{ v chnh anh ta. V th Otero x|c nhn kh nng tnh dc ca c ta, dng c|i lic mt, chm nh v{o l{n da, ging ni o l, mt nhn xt h{i hc ngh rng ngi {n ng c ca mnh, Otero nhn ra rng ho{ng t Albert l{ ngi tnh khng thch hp nht. Tuy nhin, anh ta tin rng, cng vi nhiu nam gii kh|c, i vi c th anh chnh l{ v thn Ec-Cun. Kh nng tnh dc ca c ta xut ph|t t chnh con ngi c nhng Otero ~ to ra o gi|c rng chnh nam gii l{ ngi ch ng.

n{y. Tht ch?. i vi ti.ti t ni v chnh mnh. Ti khng xc phm nam gii. Ti ang ni v nhng g ti ~ ph|t hin ra hoc nhng g ti cn: th}n th, gng mt, d|ng iu, ging ni, n tnh, vc d|ng n gii.khng g tt hn nhng th n{y. V{ cng khng c tnh chim hu trong . Ti nhn anh ta gn hn. Anh ta ni: Ti nghim tc. l{ c{i nhn ca ti v{ ch l{ B quyt quyn r mt i mt ngi con g|i. tng n{o trong hot ng sau cng Khng c g kh|c hn ca s quyn r khng phi th hin r iu . V{ khi bn c r{ng, m{ cng khng phi thng b|o c iu th h~y rng bn ~ sn s{ng ( xng v{o hoc nh gi ly trong mt c xng v{o). Mi th cn c ha lc n{o . EARL CONRAD, hp khng ch v nhn thc con ngi ERROR FLYNN: K C m{ cn v c gi|c quan. Bn mun i tng ca bn bit c tn hiu khng ch t li ni, h{nh ng m{ cn c Mt s x|o trn nh th}n th. Bn cn l{m cho th}n hnh trong trang phc cng bn nng bng nhng ham mun i gi ln s nghch ngm. Mt mnh vi mn trn

788

C|m d th x|c

vi i tng. Ham mun ca bn nn c th hin qua |nh mt, trong ging ni truyn cm, trong phn ng ca bn khi ai tip xc gn th}n th bn. Bn khng th rn luyn th}n th bn theo c|ch n{y nhng c th chn mt nn nh}n (xem chng 1) ngi m{ c anh hng n bn th mi iu s din ra t nhin. Trong sut qu| trnh quyn r, bn cn phi km nn chnh mnh kch thch nn nh}n. Chnh bn s nn lng trong qua trnh n{y v{ bn ~ hi nn nng. Khi bn thy rng i tng ~ b bn m hoc v{ khng th tnh li th h~y cho nhng ham mun n{y chy qua th}n th ca bn v{ l{m n nng ln. Bn khng cn phi chm v{o mc tiu ca bn. Bi v La Belle Otero bit ham mun th x|c d lan truyn. Nhng ham mun gp nhit c th bn v{ s nng bng ln. H~y cho chng thc hin bc u tin. N s bao trm th}n th bn. n bc th hai v{ ba s l{ ca bn. H~y |nh vn t SEX c mu t vit hoa khi ni v Otero. C ta th hin iu .

b vai cng gi ln s t m: Mt c|i vng eo tai, mt c|i ym quyn r, n v{ nhng ch rch c th g}y ra s bi ri. Mt l{n sng dn (s ch y |ng ca ngi) trong c|i v|y trng c v sinh ng; d}y giy bt cn , trong c{ vt ca ai v{ ti thy th|i cha vn minh lm. C th l{m m hoc ti khi ngh thut qu| chnh x|c trong mi phn.
ROBERT HERRICK, NIM VUI TRONG S X\O TRN C TRCH TRONG PETER WASHINGTON, ED., NHNG B[I TH TNH

Sani, con trai ca Usimares, thy mt ngi ph n p trong nhng vin | trn ca ngi n. Anh ta gi ngi hu b{n v{ ni: h~y i n v{ ni vi c ta rng ti, con

789

Ngh thut quyn r

LM GIM I S NGN CM Mt ng{y v{o nm 1931 trong mt ngi l{ng New Guinea, c mt ngi con g|i tr tn l{ Tuperselai ~ nghe c tin vui rng cha ca c, Allaman, ~ i l{m vic cho mt n in cao su c|ch }y my th|ng s tr v thm nh{. Tuperseai chy n ch{o cha mnh. Cng i vi cha c l{ mt ngi {n ng kh|c da trng trng c v l. Anh ta l{ ngi c, 22 tui, n t Tasmania. Anh ta cng chnh l{ ng ch n in c tn l{ Error Flynn. Flynn mm ci tht ti vi Tuperselai v{ dng nh rt thch nhn v{o ngc trn ca c. (V theo phong tc New Guinea, c y ch mc c v|y.) Anh ta ni ting Anh bi rng c y p l{m sao v{ khng ngng lp li tn c, tn m{ anh ph|t }m rt gii. Anh ta khng ni g kh|c nhiu. Anh khng ni ngn ng ca c, v th c ch{o tm bit ri v{o nh{ vi cha mnh. Nhng ng{y sau , c ta hong ht bit rng Flyun thch c v{ ~ mua c t cha ca c bng 2 con ln, v{i ng Anh v{ mt s tin v s bin. Gia nh qua ngho

trai ca Pharaoh s tng cho c 10 mnh v{ng i ly mt gi vi ti. Lady Thubuilt tr li rng: Ti l{ mt ngi trong sch, ti khng phi l{ k thp hn. Nu anh mun vui v vi ti, anh nn n nh{ ti Bubastis. Mi th ~ sn s{ng . Satni n bng thuyn. Thubuilt ni h~y ln lu vi ti Trn lu c |ng bng bng | m{u xanh da tri v{ xanh lam. , Santa thy nhiu ging ng c ph khn tri ging sang trng v{ nhiu c|i chn bng v{ng trn b{n. Thubuilt ni: Xin mi dng ba. khng phi l{ nhng g ti mun. Satni tr li trong khi nhng ngi hu t nhng mnh g thm trn la v{ xt nc thm. L{m iu bi v chng ta n }y.

790

C|m d th x|c

v{ cha c mun c|i gi| . Tuperselai ~ c bn trai trong l{ng nn

g l{ th}n thin vi li ngi n{y, ngi m{ c mong i t c|ch c x t bc nht. Trong nhng ng{y u, Tuperselai nh nh{ v cng, cm thy s h~i v{ kh chu. Tuy nhin, Flynn th lch s v{ ni chuyn vi c rt ngt. C cm thy thoi m|i hn, v{ bi v Flynn gi khong c|ch nn c ta cng cm thy an to{n i vi anh. Nc da trng ca anh th d b mui cn

do ti sao anh mua c. Ban m anh thng c s|ch; thay v{o c bt u gip anh th gin bng c|ch h|t v{ ma. Thnh thong anh ta c gng ni chuyn vi c v{i li hoc v{i c ch ln ln bng ting bi. C ta khng ni g nhng anh ta ~ l{m c ci. v{ mt

Satni lp lai. Thubuilt tr li: u tin anh cn l{m mt iu }y v{ anh s lp vn bn ca hi mn cho ti tt c c|c th v{ hng ha thuc v anh. Satni bng lng ni rng: H~y a ngi sao chp bn tho n }y. Khi anh ~ thc hin nhng g Thebuilt yu cu, c ng dy v{ t mc trang phc bng mt c|i |o cho{ng bng vi lanh m{ qua Satni c th thy tt c vc d|ng ca c. Cm xc m~nh lit ca anh ta tng ln nhng Thebuilt ni: Nu anh tht s mun vui v vi ti, anh s bo c|c con anh tha nhn vic l{m ca ti l{ chng s khng g}y s vi c|c con ti. Satni c a cho c|c con ca anh, Nu tht s anh mun vui

791

Ngh thut quyn r

ng{y, c hiu ra t bi. Flynn mi c y. i bi vi anh sng Laloki. Tuperselai H~y bt c s trng rt vui i cng nhng dng song th c qua nhiu c| su nn c ~ mang tr n{o cho chng nu ng mun. Thubuilt theo mt c|i sin }m c|. ni: h~y v{o phng . Ti cnh sng, Flynn dng nh V{ trong khi nhng thi rt thch th v{ anh ~ ci ln h{i nh b nm ra ngo{i xung. Tuperselai cng bi theo sau. cho ch mo hoang, cui Flynn chong tay qua v hn c. H cng Satni nm trn tri theo dng nc v{ c cng b|m ly ging ng{ voi v{ g anh. C ~ qun i nhng con c| su, mun v{ tnh yu ca anh cha mnh, bn trai, l{ng qu v{ qun i ta s c thng v{ ri mi th kh|c. Quanh b sng, Flynn ~ Thebuilt nm xung bn cnh anh. nhc c ln v{ a c v{o lm c}y gn b. V{ tt c mi chuyn ~ xy ra kh| Sau , nhiu on trch khim tn k li rng: tt p i vi Tuperselai. T , iu Php m{u v{ thn n{y tr th{nh nghi l h{ng ng{y dng Amen { l{m. S m sng, lm cy - cho n khi n in hoc ca N Th|nh chc thuc l| khng cn ph|t trin na th khng th n{o chng li Flynn ri khi New Guinea. c thm ch nu co V{o mt ng{y c|ch khong 10 nhng ngi {n ng nm, mt c g|i tr tn Blanca Rosa thng minh nhtsn Welter i d tic kh|ch sn Ritz trong s{ng l{m iu g m{ h th{nh ph Mexico. Khi c y ang i mun qun i bn th}n, thm ch i ly qua qu|n bar tm c|c bn ca mnh th khonh khc ngn ngi, c mt ngi {n ng cao ln hn ngn i vi s m p ca h. c li v{ ni bng ging du d{ng: Chc -G.R. TABOUIS, c l{ Blanca Rosa. Anh ta khng cn MT CUC SNG RING CA

792

C|m d th x|c

phi gii thiu mnh. Anh ta l{ din vin ni ting Hollywood tn Error Flynn. H{nh nh anh ta c d|n khp ni trn c|c bng qung c|o. Flynn l{ bn ca ngi ch ba tic , Davies v{ ~ nghe h t|n thng v p ca Blanca Rosa, mt thiu n mi 18 tui lc by gi. Flynn dn c n mt c|i b{n gc. C ch ca anh ta thanh nh~ v{ y t tin. Lng nghe Flynn ni, Blanca Rosa quyn mt c|c bn ca mnh. Anh ta ni v v p ca c, lp li tn c v{ ni rng anh c th l{m cho c tr th{nh mt ngi sao. Trc khi c bit iu g sp xy ra, Flynn mi c cng i ngh vi anh Acapulco. Davies, nhng ngi bn th}n ca h c th s n i cng. Blanca Rosa ngh iu tht nhng m c s chng bao gi ng. Flynn tr li: ng lo lng v iu ; v{ ng{y hm sau Flynn c mt ti nh{ ca h v{ mang the

TUTANKHAMEN DO M. R DOBIE DCH

CLIE: Khonh khc l{ g v{ l{m th n{o nh ngha c n? Bi v th{nh tht m{ ni ti khng th hiu c bn THE PUKE: Thin hng ca vin cnh n{o m{ ta khng mong i nhng n li xy ra mt c|ch v thc. iu n{y mt ph n c th che giu nhng cng vn n{y , ngi n{o nhn thc hay cm nhn c v{ nhn c li ch t iu n{y, k c th sn s{ng a c ta v{o ho{n cnh nguy him nht m{ c ta khng h ngh ra hay lng trc c. V{o mt bui ti ma thu, nhm mt li ti ht y th mi thm m |p vi k hoch ca anh. Ng{y hm sau, huyn du t ngc em. Blance thay mnh ang trn m|y bay Trc mt ti hnh n Acapulco. Tt c ging nh mt phc v b bn tri ra

793

Ngh thut quyn r

gic m. Davies, theo li dn t m ca Blance l{ s c gng khng c lc ng. V th, Flynn c ngi ln mt c|i b v{ cng ra ngo{i bin c|ch xa b. Nhng li ngi ca vang ln trong tai c v{ c ~ Flynn nm tay v{ hn ln m c. m h ~ nhy vi nhau v{ khi m n, Flynn a c v phng v{ h|t cho c nghe mt b{i ht khi h chia tay. l{ kt thc mt ng{y hon ho. Lc na m, c thc gic khi nghe Flynn gi tn c t ban cong phng c. L{m c|ch n{o anh ta n }y c? Phng anh ta tng tr}n kia m{. Chc l{ anh ta nhy xung, mt h{nh ng nguy him. Blance n gn khng phi v s m{ l{ v t m. Flynn ko nh c v{ lng v{ hn ln c. Th}n th Blance run ln, cho|ng ngp bi mt cm gi|c l, ho{n to{n bi ri, c bt u tht ln trong nim hnh phc. Blance k li. Flynn chn an c bng mt n hn v{ anh tr v phng trn bng c|ch anh ~ n m{ khng th l gii c. B}y gi Blanca yu Flynn mt c|ch tuyt vng

v{ n}ng niu. Bn cnh ngn la s|ng le l{ nhng tm v|n trt tuyt m{u xanh v{ ni hn o yn tnh c nhng c}y tr|i thm ngon trong cng c nhiu c}y rt k l. , con ngi rt nh~ nhn: ph n ca vng bin / Ngc nhin trc c|i nhn trm trm v{ mi hng ca em thoang thong qua anh nh mt cn gi. Anh nhn thy bn t{u ng c nhng ct bum, cnh bum/ Mt mi v cn gi n {o v{ ting ht ca nhng ngi thy th hng n anh ha ln vi mi hng ca tr|i me v{ t}m hn ti tht thoi m|i.
-CHARLES BAUDELAIRE, HNG THM NGOI NHP, A HOA TI LI DO ALAN CONDER DCH

794

C|m d th x|c

v{ s l{m bt c iu g anh yu cu c. Mt v{i tun sau, tht vy c ~ theo Flynn n Hollywood, ni c s tr th{nh mt n din vin th{nh cng ni ting nh Linda Christian. V{o nm 1942, c mt c g|i 18 tui tn Nora Eddington c cng vic tm thi l{ b|n thuc l| trc ta |n th{nh ph Los Angeles. Ni }y ging n y n Flynn, mtt ngi cao to, bnh bao thnh thong mua thuc l| ca c nhng c g|i vn ngh v mt ngi bn trai tn l{ Marine. Mt v{i tun sau , Flynn c tha bng. Phin ta kt thc v{ ni n{y li n nh. Mt ng{y n, ngi {n ng m{ c ~ gp trong ta |n ~ gi c. Anh ta l{ c|nh tay phi v{ l{ i din cho Flynn mi c n ngi nh{ ca din vin Mulholland Drive. Nora khng th i. V{o mt ng{y, bn ca Flynn c mt v{ dn h n mt ngi nh{ lng ly trn i . Khi h n, Flynn ang ng ci trn cnh h bi. Flynn n ch{o Nora v{ bn ca c, i mt c|ch t tn nh mt con mo nh v{ c ch ca anh ta rt t nhin v{ v th Nora cm thy ni s h~i ca mnh nh tan bin i. Flynn dn h i mt vng quanh nh{ c nhiu kho c qua nhng l}n i bin ca anh. Flynn ni chuyn mt c|ch vui v v nim am m du ngon ca anh v{ iu n{y l{m cho Nora ao c c nhng chuyn i ring ca mnh. Anh ta l{ mt ngi ho{n ho v{ thm ch c k v bn trai ca c m{ khng mt cht ghen t. Nora n gp bn trai ca c v{o ng{y sau . Dng nh anh ta khng thch lm v{ h ~ ci nhau v{ chia tay ngay lc . m , Flynn dn Nora dongo{i th trn, i n c}u lc b

795

Ngh thut quyn r

Mocambo ni ting. Anh ta ~ ung v{ a gin, v{ Nora cng cm thy say sa v{ vui v anh ta nm tay. Ri t nhin c ni: Ti l{ ngi Thin Ch gi|o v{ l{ mt c g|i trong trng, c tht ln, v{ mt ng{y n{o ti s trm khn v{o th|nh ng v{ nu anh ngh rng anh s ng vi ti th anh ~ say lm. Ho{n to{n bnh tnh, Flynn ni rng Nora khng phi s g c. Anh ta ch mun bn cnh c thi. C cm thy nh nh ca Flynn. Sau co ~ c v{i m cui tun l{m kh|ch nh{ anh ta. Flynn dn c i trt tuyt v{ du thuyn. Flynn vn l{ mt ngi d{n ng chng mc, nhng khi anh ta nhn Nora hoc nm tay c, Nora cm thy chong ngp bi cm gi|c l thng, c mt }m thanh trn da ca c khin c so s|nh nh l{ c ang bc v{o mt bn nc lnh trong mt ng{y nng nng. Sau c khng thng n nh{ th v{ b qua i cuc sng thng ngay ca c. Mc d bn ngo{i khng c g thay i gia h nhng bn trong th s kh|ng c li Flynn dng nh ~ tan bin. Mt hm, sau ba tic, Nora khng th n{o kh|ng c li c na. Nora v{ Flynn cui cng ~ t r{ng buc nhau trong mt cuc hn nh}n b~o t|p ko d{i 7 nm. Gii thch: Ngi ph n c lin quan n Error (v{ v{o cui i ca anh ta th ln n h{ng ng{n ngi) c mt l do nghi ng anh ta l{: anh ta c mt iu gn gi nht v i sng tht i vi Don Juan. (Tht ra anh ta ~ ng vai s khanh ni ting trong mt b phim). Ph n thng v}y quanh anh ta mc d h bit rng mi lin h n{y s khng ko d{i. V{ ri, c nh do thuyt ph hn gi anh ta hn l{ Nora Eddington: khi Nora gp Flynn th anh ta b buc ti cng

796

C|m d th x|c

hip; c ta ~ c bn trai; Nora l{ mt ngi Thin Cha Gio ngoan o. Tuy nhin, co b Flynn m hoc. Mt s k s khanh ging D. H. Lawrence chng hn dng suy ngh to ra s m hoc v{ chim hu h. Flynn li dng c ch. C ch lnh lng ca anh ta ~ m hoc ph n, l{m gim i s kh|ng c ca h. iu n{y xy ra hu nh mi lc h gp anh ta, ging nh mt loi thuc: ng trc ph n, anh ta thanh lch v{ t tin. H m hoc bi iu n{y v{ cun ht theo nhng g anh y to ra, b qua tt c v{ thm ch c thng - th gii b}y gi ch cn c bn v{ anh ta. V{ ri, c th trong hm , v{i tun sau anh ta s nm tay, ngm nhn v{ iu n{y s l{m cho h cm thy xao xuyn, rung ng v{ c mt s thu ht v th cht m~nh lit. H s phn chiu gi}y pht v{o trong mt h, mt c|i mt, mt n ci thn thng v{ anh ta s tn cng chim ly. Khng ai c th th hin nhanh hn Error Flynn. Tr ngi ln nht i vi s thu ht v th hnh l{ trnh hc vn ca i tng bi v bng cp phn |nh mc c ta ~ c gi|o dc v{ vn minh ha. Trnh vn ha gp phn hn ch th hnh, l{m m c|c gi|c quan v{ l{m cho u c y nhng nghi ng v{ lo lng. Flynn c th l{m cho ngi ph n c trng th|i t nhin hn, m{ trong mong mun, nim vui thch v{ quan h gii tnh khng c g l{ khng c gn lin vi h. Anh ta quyn r ph n v{o trong nhng chuyn phiu lu khng ch bng l l m{ cn bng th|i ci m v{ phng kho|ng ~ n s}u v{o t tng ca h. Ngm hiu bn l{ ngi khi s tt c. Khi n lc vt qua nhng c|m d vt cht, rn luyn tnh t kim ch bn th}n, s do d chn ch trc ti li v{ ham mun. c tnh v{ phong th|i bnh thn ca bn s c sc cun ht mnh m hn tt c loi ru n{o m{ bn dng, th hin t}m hn trong

797

Ngh thut quyn r

s|ng, khng iu g c th quy ry hay l{m bn s h~i, bn cng khng l{m g ch v li ch c| nh}n. Mc tiu quyn r ca bn l{ s xa i nhng g|nh nng v vn ha, hng chng theo suy ngh v{ h{nh ng ca mnh. ng cp n cng vic, nhim v, ci hi,qu| kh hay hin ti s c rt nhiu ngi kh c b l~ng qun. Khi anh y hn ti, iu ~ kch thch ti |p li, cm gi|c m{ trc kia ti cha bao g

y tr ca ti. l{ cm gi|c mi m c sc hp dn v{ cui l{ s thu ht mt c|ch nh nh{ng v{ tru mn. B QUYT QUYN R Hn lc n{o ht, t tng chng ta ang trng th|i lo lng khng ngng vi v s vn khp mi ni. Nhiu ngi trong chng ta nhn ra trong c|c iu b{i b{o, b{i nghin cu nhng nhng iu n{y tr nn c nhiu thng tin hn {o s}u nghin cu. Gn nh ta khng th l{m g ngn cn t tng qua tch cc. S n lc ho{n to{n bc ph|t ngo{i sc tng tng, mt chic gng phn |nh rt thc. C l chng ta ni n ru, ma ty, hot ng th cht hay bt k iu g l{m cho t tng ta lng xung so vi hin ti ang ng tr trong mi con ngi S bt m~n ca chng ta ~ a cho k quyn r c hi ln. Nc quanh bn di d{o cng nh con ngi ang tm kim con ng gii tho|t tinh thn m mui. Cm by ca s tha m~n v vt cht s l{m

798

C|m d th x|c

cho h p ly ming mi ca bn. Tuy nhin, bn l{ ngi canh chng trn mt nc, bit rng c|ch duy nht tho|t khi s lo ra l{ tp trung v{o mt vn . Mt nh{ thi min hc yu cu bnh nh}n tp trung nhn v{o qu lc ng h ang chuyn ng. Khi bnh nh}n tp trung u c th gin, c|c gi|c quan u tnh t|o, c th nm sp xung hng v nhng quyn tiu thuyt y kch ng v{ khu gi. Bn l{ mt nh{ thi min vi vai tr l{ k quyn r, nhng g bn ang tp trung v{o chnh l{ bn th}n bn. Sut tin trnh thi min, bn ~ t mc tiu trong u. Nhng bc th, vt k nim, chia s nhng kinh nghim l{m cho bn lun tn ti khp ni thm ch nhng lc bn khng c ni . B}y gi, bn h~y lu}n chuyn mt phn th}n th, bn phi xem xt mc tiu ca mnh thng xuyn hn. S tp trung ca bn phi tr nn mnh m hn. Error Flynn l{ ngi rt tin thng v tr chi n{y. Khi anh n nh{ mt nn nh}n, anh ta gt b mi th. Anh ta l{m cho ngi ph n n{y cm thy mi vic l{ th yu cng vic, bn b, mi th sau , anh dn c ta i du ngon cnh sng nc, du lch nh nh{ng, chm chp n{y l{m cho th gii xung quanh nh li v pha sau. V{ Flynn dn n giai on trung t}m. Bn c{ng ngh nhiu v mc tiu, cng vic ca mnh c{ng nhiu th bn c{ng ri tr. Khi u c ngh v mt iu g thoi m|i, v{ khi tt c mi th trong suy ngh khng qu| quan trng , chng ta nm sp xung lm cho tht ging ti c phi ti l{ ngi thng minh hay xinh p, tng lai s nm gi c g.- v g s tan bin i trn mt t. H~y nh rng: tt c bt u t bn. H~y l{m nh b in cung v{ th hin trong gi}y pht v{ i tng s theo . \nh mt nhn thng ca ngi thi min to ra cho bnh nh}n mt phn ng tng t.

799

Ngh thut quyn r

suy ngh nhanh nhn ca i tng bt u hot ng chm li th gi|c quan ca h s hi tnh. V{ s thu ht v th cht s gp bi sc mnh ca h. By gi ch cn mt c|i nhn m |p s l{m cho h mc c. Bn s c khuynh hng chim ly s thu ht v mt th cht u tin th hin trong |nh mt, gi|c quan chng ta hu nh phn |nh nn vn ha ca chng ta. Ngi ta ph bnh v p bn ngo{i ch sau khi bn c nhiu lo }u suy ngh. La Belle Otero chc rng nm gii ch y n b ngc, c ch, hng thm v{ d|ng iu ca c; khng phn n{o l{ tri hn. C|c gi|c quan c lin h vi nhau- s thu ht i vi mi v s dn n mt s va chm, s thu ht v s va chm s to ra vin cnh: mt s tip xc v tnh hay ngu nhin mt s va chm nh v{o da t hn l{ mt quyn lc s to ra mt s cho|ng v|ng v{ phn chiu v{o mt. iu chnh ging ni va phi, chm r~i v{ s}u sc. C|c gi|c quan sinh ng s to ra suy ngh chng mc. Trong quyn tiu thuyt th k XVIII L tr v{ con tim ngang bng ca Crbillion, Madam de Lursay c gng quyn r mt ngi {n ng tr c tn l{ Meilcour. C ta ch c mt v{i thc v kh. V{o mt m ti bui tic, c ang tip kh|c v{ mc |o

do t chi c; anh ~ yu mt c g|i cng tui, v{ anh ~ nghe nhiu tin n v Madame de Lursay v{ iu l{m cho anh nghi ng c. Nhng trang phc, |nh mt, mi hng, ging ni, s gn gi th}n th c tt c bt u l{m anh cho|ng ngp. Mt t}m trng bi ri khng din t c ~ khuy ng v{o trong gi|c quan ca anh. Meilcour ~ chu thua cuc.

800

C|m d th x|c

Tn ngng Ph|p v{o th k XVIII gi iu n{y l{ gi khc. K quyn r s a nn nh}n n mt thi im n{o ni anh ta hoc c ta biu l nhng du hiu thay i v kch thch th x|c c th c th hin di nhiu du hiu kh|c nhau. V{ khi nhng du hiu n{y b ph|t hin, k quyn r s thc hin rt nhanh chng, |p dng nhiu sc p v{o i tng nhm l{m cho i tng mt nh hng v thi gian qua kh, tng lai, v{ tt c s c}n nhc hn na u tan bin. Lc , i tng ca bn ~ |nh mt i chnh h - tt c iu bao gm suy ngh v{ nhn thc u khng cn km nn li c. Th}n th to ra s d chu. Madam de Lursay ~ quyn r Meilcour v{o gi khc n{y bng c|ch to ra mt s hn lon chung trong suy ngh, l{m cho anh ta mt kh nng suy ngh ra iu g. Trong vic khin i tng ca bn n gi khc n{y, h~y nh ly mt v{i iu. Trc ht, mt |nh mt v bin (m|i tc ri v trang phc ca Madam de Lursay) s hiu qu hn c mt th}n hnh p. iu n{y to lin tng n vic ln ging. K n, h~y tnh t|o i vi c|c du hiu v s quyn r ca th x|c. Thn thng, ging ni run ln, nc mt v{ ting ci mnh m kh|c thng, chuyn ng th gin to{n th}n (nhng phn ng v tnh, nhng c ch ca h bt chc ca bn), mt l{n mi a ra ngo{i li nhng du hiu n{y cho thy nn nh}n ang say m v{o gi khc v{ |p lc s c |p dng }y. V{o nm 1934, mt cu th bng | ngi Hoa tn Li gp mt n din vin tr tn Lan Ping Shanghai. Anh ta bt u thy c xut hin thng hn trong c|c trn u ca anh, c v cho anh. H ~ cng khai gp nhau v{ Li ~ thy c y lic nhn anh bng |nh mt khao kh|t l lng ri nhn sang ni kh|c. Mt bui ti, anh

801

Ngh thut quyn r

th}y c ang ngi gn anh quy tip t}n. Ch}n ca c chm nh vo anh. H ni chuyn vi nhau v{ Lan Ping ~ mi anh xem phim rp gn . Khi h n , c thy u ca mnh ang trn vai Li, c th thm mt iu g v b phim v{o tai anh. Sau , h cng ro bc trn ng v{ c ~ tay mnh quanh tht lng ca Li. C a anh n nh{ h{ng v{ h ~ ung ru vi nhau. Li a Lan Ping v phong kh|ch sn v{ anh ~ b cho|ng ngp s vut ve v{ li ni ngt ng{o ca c. C l{m cho Li khng ni ln tr|nh, khng thi gian bnh t}m li. Ba nm sau , Lan Ping- sau t tn li l{ Jiang Qing- chi mt tr tng t i Mao Zedong. C tr th{nh v ca Mao Madam Mao kht ting, ngi ng u trong nhm 4 ngi. S quyn r, ging nh mt trn chin thng c khong c|ch xa v{ gn. u tin, bn theo du vt ca k th t xa. V kh chnh ca bn l{ |nh mt v{ c ch huyn b. Byon c ci nhn ln ni ting ca anh ta. Madam mao c i mt ch|y bng. B quyt l nhn ln ri nhn sang ni kh|c ging nh mt thanh kim mng lt qua da tht. h~y l{m cho |nh mt bn th hin s kh|t khao nhng vn gi nguyn t th ca gng mt. (C|i mm ci s l{m hy hoi tt c). Khi nn nh}n ~ cm thy b nng ln th bn s l{ cu ni khong c|ch, chuyn sang chin tranh gn m{ trong bn khng cho k th ni rt lui, khng c thi gian suy ngh hay xem li v tr m{ mnh ~ t anh ta/ c ta v{o . ly ht ni s h~i ra ngo{i iu n{y, h~y s dng li khen ngi l{m cho i tng cm thy tht sung sng, h~y khen ngi s quyn r ca h. chnh l{ li ca h khi bn tr nn qua xng x|o. Khng c g quyn r hn l{ l{m cho i tng cm thy ang thu ht. H~y nh rng: c|i ct quan trng ca Aphrodite, th ~ gip cho c c sc mnh quyn r v bin bao gm li t}ng bc.

802

C|m d th x|c

Nhng hot ng th cht chung lun lun l{ mt s quyn r tuyt vi. Rasputin thn b ngi Nga s bt u s quyn r ca anh ta bng mt s thu ht v tinh thn li ha v mt cuc tri nghim mt phn mang tnh tn gi|o. Nhng sau , anh ta ~ nhm v{o mc tiu bui tic v{ chc rng anh ta s du c g|i nhy, v{ diu n{y c{ng khiu gi hn khi anh ta n gn c g|i. H{ng trm ph n khng th n{o t chi i vi bin ph|p n{y. i vi Flynn chnh l{ bi li v{ trt tuyt. Trong hot ng v th cht nh th, suy ngh s ngng li v{ th}n hnh s vn h{nh theo quy lut ca n. Th}n th ca i tng s theo s ch dn ca bn s l{m theo c ng ca bn nh khi bn mun. Chc l|t, tt c s suy xt v o c s tan bin i v{ th x|c s tr v trng thai ng ngn. Mt phn bn c th to ra cm gi|c thng qua th|i bt chp. Bn khng cn phi lo lng v th gii bn ngo{i hoc ngi ta s ngh g v bn; bn khng cn xt o|n mc tiu ca bn na. Mt phn hp dn ca Flynn l{ anh ta chp nhn tt c ph n. Anh khng quan t}m n th}n hnh, m{u da, trnh hc vn, tn ngng chnh tr ca c. Anh yu bn cht n tnh ca c. Anh ta ang thu ht c bng chuyn phiu lu, bng s t do i vi th{nh kin o c kht khe ca x~ hi. i vi anh, c c th l{m theo iu k l m{ i vi nhiu ngi c th l{ bo lc hoc phm ti khi tri qua s mo him. Bn ho{n to{n trng rng vi o c v{ th{nh kin. Bn ~ quyn r i tng ca bn v{o th gii vui v nht thi, n ha v{ d chu. Tt c quy lut v{ iu cm k u c nm ra ngo{i ca s.

803

Ngh thut quyn r

BIU TNG B g. Cun v{o dng nc chy ra bin. Bng trong chc l|t khi b g mt ht gia i dng mnh mng, chnh hai bn s cm thy c n. Dng nc nh mi gi bn h~y qun i tt c ni lo lng v{ ha v{o chng. Khng cn neo hay la b{n, h~y trt b qua kh v{ ha v{o cm gi|c bng bnh v{ chm chm tan i tt c nhng kh khn. IM YU Mt s ngi hong s khi h ngh h ri v{o cm gi|c . Thng thng, dng s thu ht v mt tinh thn s gip che giu i thc cht ca s hp dn ang tng ln. l{ c|ch ngi ng tnh n Natalie Barney |p dng. V{o thi ho{ng kim ca c, v{o khong th k XX, tnh dc ca ngi ng tnh n c khuynh hng phm ti v{ ngi ph n n{o l{m iu u c cm gi|c d bn v{ ti li. Barney hng h v mt th cht v{ a iu n{y v{o trong th ca v{ ch ngha thn b m{ h c th th gin v{ cm thy mnh trong sch qua tri nghim. Ngy nay, mt s ngi cm thy ph nhn bn cht gii tnh ca h v{ nhiu ngi cng cm thy kh chu vi c th h. H s bt c ai n gn v{ l{m phin mnh. Thay v{o h~y xem l{ s kt hp thn b v{ h s t quan t}m n s dch chuyn v mt th cht ca h hn.

804

23 LM CH NGH THUT TN CNG TO BO

Hn na, iu cn em n cho ta mt thun li kh|c, l{ v{o nhng lc nh{n ri ta c nhn ngm khun mt xinh xn ca n{ng, i xinh p hn bao gi ht khi t khun mt y gi nn mt v quyn r mnh m t nhng git nc mt. M|u ta nh ang c la thiu t, ta hu nh khng th kim so|t mnh, ti ni ta b c|m d tn dng trit thi khc y. Hai ta hn ~ yu lng bit bao, s chi phi ca ho{n cnh lc y qu l{ mnh m nhng n{o nu ngay c ta vn chng suy ngh g v k hoch ca mnh li NH IM HON HO c th liu |nh mt tt Bng mt }m mu di tr mt cuc c s hp dn ca mt lt x|c th{nh mt ngi tt nhng ch qu| trnh eo ui l}u c v b ngo{i nhm |nh lc hng d{i, tt c s m hoc tay cng t phong lu Valmont bt u ca mt chin thng Gi}y pht y ~ n: nn nh}n r r{ng ang rt thm mun bn nhng li khng mun tha nhn iu , ch cha ni n c h{nh ng g. }y l{ lc vt b nhng lch s, tt bng, iu {ng tn cng bng mt ng th|i t|o bo. ng cho con mi thi gian suy tnh hu qu; to m}u thun, g}y cng thng bc tn cng t|o bo tip theo gip gii tho|t tt c. Th hin do d, vng v ngha l{ bn ang ngh n chnh mnh ch khng phi ang b con mi quyn r. ng bao gi khng li hay tha hip vi con mi, h~y tin rng bn ng v{ chu |o; lc n{y bn cn t ra quyn r ch khng cn phi nh mt chnh kh|ch. Mt ngi phi tn cng trc v{ l{ bn.

805

Ngh thut quyn r

ba v}y ly n phu nh}n tr nt na Tourvel, cho ti ng{y li th nhn tnh yu ca hn khin n{ng bi ri , n{ng c nng nc bo hn h~y ri khi l}u {i ni c hai ngi ang l{m kh|ch. Th l{ hn ng . Nhng ri lc Paris hn lin tc gi cho n{ng nhng l| th din t tnh yu ca hn i vi n{ng bng nhng t ng dt d{o tnh cm nht; n{ng van xin hn h~y dng vic y li v{ li mt ln na hn l{m theo nh li n{ng bo. V{ ri nhiu tun sau , hn bt ng i n l}u {i. Lc c hn k bn, n{ng lun cm thy thn thng, xao xuyn, n{ng lun ngonh mt i tr|nh mi c ch m{ hn mun b{y t vi n{ng. Ln na n{ng bo hn h~y ri khi . Hn |p, vic g em phi s h~i? T trc ti nay anh lun l{m theo nhng g em ni, anh cha bao gi p buc em c. T hn lc n{o cng gi khong c|ch vi n{ng v{ dn dn n{ng cm thy bt cng thng. N{ng khng cn ri khi phng khi hn bc v{o na, gi th n{ng c th din i din vi hn. Khi hn ngh cng n{ng i tn b, n{ng khng h t chi. N{ng ni hai ngi h l{ nhng ngi bn. Thm ch n{ng cn

c thc hin bng nhiu cng sc v{ thi gian, ch tuyn b mt chin thng trc thi hn; liu rng ta, khi b nhng ham mun tr con nht l{m cho ph}n t}m, c sn lng cho rng vic chinh phc c tiu th Tourvel s khng t c iu g cho xng vi th{nh qu lao ng ngo{i vic c c mt tc hiu v v l{ ~ thm c mt nn nh}n lt v{o danh s|ch nhng ngi b ta c|m d. i! H~y khin n{ng nhng b nhng cng h~y khin cho n{ng bit chin u! H~y l{m cho n{ng tr nn yu ui khng th thng th nhng cng mnh m kh|ng c; h~y n{ng cm nhn thu |o c s yu ui ca n{ng v{o nhng lc nh{n c nhng cng hy khin n{ng khng

806

L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

nm tay hn khi hai ngi cng i bn sn s{ng chp nhn tht bi. H~y cho k i sn nhau nh mt c ch th}n thin. V{o mt ng{y n tri ma, hai hn mn tm git hu ni m{ chng ~ l{m ngi khng th i do nh thng l. n hong ht trong ni Hn gp n{ng h{nh lang khi n{ng n tr n; cn ngi th ang bc v{o phng ca mnh v{ ln sn ch}n chnh s a u tin trong i n{ng mi hn v{o con hu y ti ni phng. Tourvel trng c v thoi m|i, khng cn li tho|t vy l{ Valmont ngi s|t bn n{ng trn thn. - Valmont t|c phm gh sofa. Hn k l v tnh yu hn Dangerous Liaisons ca nh{ d{nh cho n{ng. Tourvel hu nh khng vn Choderlos de Laclos, dch phn ng g c. Hn cm ly tay n{ng, bi P.W.K. Stone trong tc Tourvel c yn nh vy ri n{ng phm The Libertine Reader t|i bn ca Michel Feher. da v{o tay hn. Ging n{ng run run. (407-408) Ri n{ng nhn hn, Valmont cm thy tim mnh rn nhp l{ mt c|i nhn Bn khng bit rng d yu thng tru mn. N{ng bt u ni ta c sn lng hay thit v}ng, em ri bt cht s{ v{o tha cho i bao nhiu, ta vng tay hn m{ bt khc. ch l{ mt cng phi c cn c ca pht yu lng nhng Valmont vn ngi mnh ? Cn g hp l yn. N{ng khc mi lc mt d di; hn cho bng v b n{ng cu xin hn gip n{ng, xin hn h~y ngo{i nhng b trc ri khi trc khi c chuyn ti t v lc? V phn ti, ti xy ra. Th l{ hn i khi . S|ng ng{y phi tha nhn rng hm sau hn thc dy v{ nhn c mt iu l{m ti vui mt tin sng st: gia m qua, ly c sng nht chnh l{ nc c tin cng c l{ cm thy khng kho, Tourvel ~ t tin h{nh rt r|o v{ ngt ri khi l}u {i v{ tr v nh{. sng ng khi m{ mi

807

Ngh thut quyn r

Valmont khng theo n{ng tr v Paris, thay v{o hn bt u thc khuya, hn na cn khng thm che giu i khun mt xanh xao xut hin khng l}u sau . Hn i nh{ th mi ng{y, l bc trong bun b~ xung quanh l}u {i. Hn bit th n{o b{ ch l}u {i cng s vit th cho Tourvel bit v tnh hnh ca hn. K hn vit th cho mt cha x Paris yu cu v linh mc n{y chuyn mt li nhn ti Tourvel ni rng: hn ~ sn s{ng thay i cuc i mnh m~i m~i. Hn mun c mt bui gp g cui cng ni li tm bit n{ng ng thi ho{n tr li nhng bc th m{ n{ng ~ vit cho hn trong sut my th|ng qua. V linh mc y ~ sp xp mt bui gp mt v{ th l{ v{o mt bui chiu t{n Paris, li mt ln na Valmont mt mnh vi Tourvel trong mt cn phng nh{ n{ng.

th u din ra nhanh chng nhng ni tip nhau c trt t; bc tin cng y s chng bao gi t ta v{o tnh hung v cng kh x n ni phi che giu nhng khuyt im ca n, ngc li ta nn tn dng c hi; n s lun duy tr v bn ngo{i th{nh cng ngo{i sc tng tng mc d ta ~ chun b sn s{ng gnh chu tht bi; v{ cui cng nc i y kho lo t}ng bc ln hai nim say m a thch ca chng ta l{ nim t h{o khi kh|ng c v{ nim vui khi chin thng.
- Hu tc Merteul tc phm Dangerous Liaisons ca nh{ vn Choderlos de Laclos, dch bi P.W.K. Stone trong t|c phm The Libertine Reader t|i bn ca Michel Feher. (408)

N phu nh}n hn l{ rt hi hp; nng khng th nhn thng v{o mt hn. H ch{o x~ giao ln nhau nhng ri ging Valmont tr nn kh chu, hn ni: n{ng ~ i x t{n nhn vi C ngi {n ng khn hn, r r{ng l{ n{ng quyt t}m l{m cho ngoan n{o li khng

808

L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

hn cm thy khng hnh phc. Mi chuyn n }y l{ ht, h s chia tay vnh vin v l{ nhng g m{ Tourvel mong mun. Tourvel bin h: n{ng l{ mt ngi ph n ~ c chng, n{ng khng th c chn la n{o kh|c. Ging Valmont du xung ri hn xin li n{ng, hn ni: hn khng quen biu l nhng cm xc mnh nh th, hn khng th kim so|t ni bn th}n mnh. D sao th hn cng khng bao gi l{m phin n{ng na. on hn nhng l| th m{ hn n tr li n{ng ln b{n. Tourvel tin li gn hn, trng thy nhng l| th n{ng ~ vit li thm bao nhiu k c v mi tnh ri nh t v ny cht cha trong nhng l| th y l{m n{ng xc ng mt c|ch mnh m. N{ng c inh ninh rng quyt nh t b li sng ti li ca hn l{ t nguyn, n{ng ni iu n{y m{ ging cht cha mt ni nim cay ng, c nh th n{ng khng mun b b ri. Hn |p rng khng phi l{ t nguyn m{ l{ v n{ng ~ chi b hn. t nhin hn tin li gn v{ m ly n{ng. N{ng chng chng c g c. Hn ku ln: Hi ngi em |ng knh, em n{o c bit tnh yu

d{nh cho ngi mnh theo ui nhng n hn? D n{ng khng |p li, Ta vn c cho i bt chp! N{ng c th c tuyt, ku ln Sao th l qu|! D vy n{ng vn mun b khut phc. H~y cn thn, ng l{m au i mi n{ng du d{ng bng nhng n hn gp g|p, ng cho n{ng c c may phn kh|ng Bn l{ ngi qu| c khi. Nhng ai ch bit tn hng nhng n hn, M{ khng phi l{ th n sau n, |ng b mt i tt c nhng g h c. i ngn ngi bit bao Khonh khc sau cng sau tt c nhng n hn? i qu l{ vng v, khng phi khim tn, s l{

809

Ngh thut quyn r

em khi gi nn l{ g }u. Em s chng bao gi thu t c anh ~ tn th em th n{o, cm xc ca anh cn nng n{n hn cuc sng nhng bao!...Cu cho cuc sng ca em lun ngp tr{n nhng nim hnh phc m{ em khng cho anh c c! Th ri hn bung n{ng ra v{ quay mt ri i. Tourvel bt thn quay ngi li, nng ku ln: Em cu xin ch{ng y, h~y nghe em, ri bt ly tay hn. Hn quay ngi li ri c hai m chm ly nhau. Gi th hn khng chn ch g na, hn b n{ng ln a n{ng ti chic gh m ri khin n{ng say m bng nhng n hn v{ nhng li ni ngt ng{o ca nim hnh phc m{ hn ang cm nhn c. Trc mt tr{ng nhng c ch }u ym p n bt ng nh vy, tt c mi th|i v{ h{nh ng c tuyt ca n{ng u tan bin. N{ng th th: T b}y gi em s l{ ca anh, v{ anh s khng cn nghe thy bt c li t chi hay hi tic n{o t mi ming em. Nhng li ni ca Tourvel l{ tht lng, cn nhng d cm ca Valmont th t ra l{ ng: ni vui mng m{ Tourvel mang li cho hn cn tuyt

nh vy
-Ovid, The Art of Love, Peter Green dch. (408-409)

Ti ~ nm tri tt c mi ni vui v{ nim hnh phc; v{ ti nhn ra rng, d ta c th}n thch hong gia, d cho nhiu ca ci, tm thy sau khi lc mt, tr v sau khi xa c|ch, che ch sau ni s h~i v{ c c ch dung th}n an ton tt c nhng nim vui y khng g c th t|c ng mnh m ln t}m hn cho bng c hp nht vi ngi mnh yu, nht l{ sau mt thi gian d{i ta b t chi v{ xua ui. V khi y, ngn la ca nim am m s bng ln ch|y bng, l la khao kh|t s bc ch|y, v{ |nh hng nim hy vng thit tha s to lan mnh lit hn bao gi ht.
Ibn Hazm, The Ring of The Dove: A

810

L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

vi hn ni vui mng hn c c t bt k ngi ph n n{o kh|c m{ hn ~ t|n tnh. Gii thch: Valmont mt nh}n vt trong tiu thuyt Dangerous Liaisons th k th 18 ca nh{ vn Choderlos de Laclos c th nhn xt c i iu v n phu nh}n Tourvel ngay t c|i nhn u tin. N{ng l{ mt ngi nht nh|t v{ hay lo lng. Chng n{ng chn hn l{ rt tn trng n{ng - c l l{ qu| mc cn thit. ng sau s quan t}m ca n{ng i vi Thng , tn gi|o v{ c hnh n giu mt ngi ph n am m, yu ui trc sc c|m d ca nhng g l~ng mn v{ trc s quan t}m t}ng bc ca k si tnh nng ch|y. Cha mt ai, k c chng n{ng, em n cho n{ng cm gi|c n{y v tt c h u b v b ngo{i c thn ca n{ng l{m cho chn bc. Lc n{y, Valmont bt u tr quyn r ca hn mt c|ch gi|n tip. Hn bit Tourvel thm c hng th vi ting xu ca hn. Bng c|ch h{nh ng nh th hn ang d nh thay i cuc i mnh, hn c th l{m cho n{ng mun sa i hn mt khao kh|t m{

Treatise on The Art and Practice of Arab Love, A.J. Arberry dch. (409)

Mt ngi {n ng nn l{m vui lng bt k ngi ph n n{o khi n{ng cho ta c hi v{ cho ta thy tnh yu ca n{ng vi ta bng nhng biu hin sau: n{ng mi mc mt ngi kh|c gii m{ khng cn ngi ra du trc; n{ng gp mt ngi y nhng ni kn |o; n{ng ni chuyn vi ngi y m{ ging c run run, ngp ngng khng tht nn li; khun mt n{ng rng r nim thch th, tay v ch}n n{ng v~ m hi, thnh thong n{ng gi hai tay trn mnh ngi y nh th c iu g l{m n{ng kinh ngc, nh th sc lc ~ cn kit. Khi ngi ph n ~ th nhn tnh yu ca mnh vi ngi {n ng bng nhng du hiu bn

811

Ngh thut quyn r

v hnh chung li l{ mt khao kh|t c yu hn. Mt khi n{ng h m ca lng mnh ra trc nhng mu chc ca hn, ngay lp tc hn t|c ng ln lng kiu h~nh ca n{ng: n{ng cha bao gi c cm gi|c c ngi kh|c yu thng ca mt ngi ph n v{ trong mt chng mc n{o ch cn c|ch chp nhn tnh yu ca hn d{nh cho n{ng. D nhin n{ng cng c tranh u v{ phn kh|ng nhng ch l{ mt du hiu cho thy rng tnh cm ca n{ng ~ gn cht vi hn. (Th|i dng dng chnh l{ nh}n t c nht g}y cn tr hiu qu nht i tr quyn r.) Bng c|ch nm ng thi im, khng i bt k nc c t|o bo n{o ngay c khi c c hi, hn dn to cho n{ng c mt cm gi|c an to{n gi to ng thi chng t hn l{ mt ngi khin nhn. Da v{o nhng h{nh ng m{ hn gi v trong ln gp mt Tourvel ln cui cng, hn c th cm nhn c rng n{ng ~ xiu lng yu ui, bi ri, lo s mt i cm gi|c m khi c ngi kh|c yu thng hn l{ g|nh chu nhng hu qu ca ti ngoi tnh. Hn c tnh l{m cho n{ng xc ng, bt ng l{m cho n{ng thy

ngo{i v{ bng nhng iu b ca th}n th, ngi {n ng nn thc hin mi phng c|ch c th chinh phc ngi y. Khng nn do d hay chn ch: nu tm thy bt k c hi n{o, h~y tn dng trit c hi . Qu thc, ngi ph n s tr nn ch|n ght ngi {n ng nu anh ta t ra nht nht khi mnh c c hi v{ cn chng tri qua. S t|o bo chnh l{ quy tc, v ta s t c mi th v{ khng phi mt g c.
The Hindu Art of Love, Edwar Windsor su tm v{ bin son.(410-411)

Tm li, khn thay cho ngi ph n m tnh c|ch qu| n iu; s n iu y g}y nn s bc dc v{ ch|n chng. Lc n{o cng vn l{ con ngi y, vi

812

L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

nhng l| th, to ra mt cht cng thng bng tr va ko va y, v khi n{ng nm tay hn th hn bit }y chnh l{ lc tung n quyt nh. Gi th hn tn cng lin tip khin cho n{ng khng c thi gian ho{i nghi hay suy xt li. Th nhng h{nh ng ca hn dng nh xut ph|t t tnh yu ch khng phi dc vng. Sau nhiu kh|ng c v{ cng thng n th, tht l{ vui mng bit bao khi cui cng i phng cng u h{ng. nh im gi li cho ta mt cm gi|c c gii phng tuyt vi. ng bao gi |nh gi| thp vai tr ca lng kiu h~nh trong tnh yu cng nh trong tr chi quyn r. Nu t ra khng kin nhn, nn nng v tnh dc, bn ang cho thy rng tt c mi chuyn ch l{ nhm n ham mun dc vng v{ chng c g lin quan n sc p ring ca i phng. l{ l do ti sao m{ bn phi tr ho~n nh im. Ko d{i thi gian quyn r s nui dng nim kiu h~nh y ca i tng v{ s l{m cho nc c quyt nh ca bn c{ng c t|c ng mnh m hn v{ l}u d{i hn. Cn nu i qu| l}u

n{ng ngi {n ng lun lun ng. N{ng mi tt v{ du d{ng l{m sao ti ni tc i ca mi ngi quyn g}y s vi n{ng v{ y qu l{ mt nim vui ln lao! Nu thay v{o ch n{ng l{ mt ngi ph n hot b|t, tht thng, kin quyt, mt chng mc n{o mi chuyn s kh|c. Ngi yu n{ng s tm c nim vui thch ca trng th|i mun m{u mun v cng mt con ngi c. S bin ha ca tnh cch chnh l{ mui, l{ phm cht lun gi cho tnh yu khng tr nn nht nho. S bn chn, ghen tung, c~i c, l{m l{nh, th l, tt c u gp phn nui dng tnh yu. Phi chng }y l{ tnh cht mun m{u hp dn ca tnh yu? Trng th|i bnh lng thng xuyn s g}y nn s nh{m ch|n. Tnh

813

Ngh thut quyn r

th bn li cho thy mnh qu| nht nh|t n ni khng d|m tung nc c quyt nh, mc d iu chng t bn c khao kh|t vi i tng nhng ri bn s khi gi nn mt cm gi|c bt an kh|c: Anh khao kh|t c c em nhng anh li khng h{nh ng theo nhng khao kh|t , phi chng anh khng thch em lm. Nhng mi nghi ng nh th l{ ni s nhc vi nim kiu h~nh ca i tng (nu anh khng my quan t}m th c l em cng khng p cho lm), v{ l{ mi nguy dn n tht bi trong nhng giai on v sau ca tr quyn r; lng tng v{ hiu nhm s xut hin khp ni. Mt khi bn c c trong c ch ca i phng thng ip cho thy rng h ~ sn s{ng v{ ~ m lng mnh ra nhn v{o mt nhau, c x ging nhau, hay c cm gi|c bn chn k l khi c bn bn cnh th bn phi bt u tn cng, l{m cho h cm thy rng v p ca h ~ l{m cho bn ri tr v{ buc bn phi ra nc c quyt nh. Lc n{y h s c c nim vui tt bc: x|c tht c trao d}ng v{ nim kiu h~nh c c lc y v t}m l.

n iu s git cht tnh yu, v ngay lc s rp khun n s}u v{o t}m hn, nim am m bin mt, trng th|i r xut hin, s th bt u khin ta th v{ ri bc dc s chm dt mi chuyn.
Ninon de lEnlos, Life, Letters and Epicurean Philoshophy of Ninon de lEnlos. (417)

Tui t|c khng l{m cho n{ng ho t{n, c thi quen cng khng tr nn nhm chn. Nt thin bin vn ha ca n{ng l{m nhng ph n kh|c phi bc dc. H cng bit c|ch l{m tha m~n nhng ham mun, Cn n{ng li l{m cho ngi kh|c thm ham mun Ngay c khi n{ng mang n cm gi|c tha m~n nhiu nht.
William Shakespeare, Antony

814

L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

Nu ngi yu ta c{ng t ra nht nh|t vi ta bao nhiu th v nim kiu

and Cleopatra. (418)

h~nh ta c{ng phi thc gic ch{ng l{m nh th by nhiu; nu ch{ng c{ng t ra tn trng s c tuyt ca chng ta, chng ta c{ng phi yu cu ch{ng tn trng nhiu hn na. Chng ta sn s{ng ni vi c|nh {n ng: V lng xt thng, xin ng tng rng chng ti l{ nhng ngi mi phn c hnh ; chng qua l{ c|c ngi ang p buc chng ti tr th{nh nhng ngi c hnh th|i qu| nh th. - NINON de lENCLOS B QUYT QUYN R H~y xem tr chi quyn r nh mt th gii m{ bn bc v{o, l{ mt th gii ho{n to{n t|ch bit khi th gii thc. th gii y mi quy tc lut l u kh|c bit; nhng g c t|c dng trong cuc sng thng ng{y c th c t|c dng ngc li trong th gii ca quyn r. Th gii thc c c trng l{ mt ng lc qu}n bnh v{ d}n ch ha trong mi th u phi c hi hng ca s cng bng. Mt trng th|i mt c}n bng quyn lc l liu, mt khao kh|t quyn lc cng khai, s u |nh ng lng k v{ cm phn; v th chng ta hc c|ch tr nn tt bng v{ lch s t nht l{ v b ngo{i. Ngay c nhng ngi c quyn lc ni chung cng thng t ra khim tn v{ nhn nhn h khng mun xc phm ngi kh|c. Ngc li, trong th gii ca quyn r bn c th r b tt c nhng iu k trn, tn hng nim vui v bn trong bng ti, khi ngun mt cht au n trong mt chng mc n{o , h~y l{ chnh mnh. Trng th|i t nhin ca bn kha cnh n{y t n cng mang cht quyn r ri. Vn l{

815

Ngh thut quyn r

ch sau bao nhiu nm sng trong th gii thc, chng ta ~ mt i kh nng biu l chnh mnh. Chng ta tr nn nht nh|t, khim tn, lch s th|i qu|. Nhim v m{ bn phi l{m l{ tm li nhng tnh c|ch khi cn l{ tr con ca bn, loi b tt c nhng s khim tn gi to . V{ phm cht quan trng nht cn phi ot li chnh l{ s t|o bo. Chng c ai nht nh|t bm sinh c; tnh nht nh|t ch l{ lp v bc bo v m{ chng ta to nn. Nu chng ta khng bao gi mo him, nu chng ta khng bao gi th, chng ta s chng bao gi phi nm tri nhng h lu ca tht bi hay th{nh cng. Nu chng ta t ra tt bng v{ khng ph trng, s chng c ai b xc phm qu thc chng ta s c v th|nh thin v{ |ng yu. Thc t, nhng ngi nht nh|t thng ch quan t}m n bn th}n mnh, b |m nh bi c|ch mi ngi nhn h, v{ chng th|nh thin cht n{o c. V{ mc d lng khim tn c th c t dng v trong x~ hi nhng trong ngh thut quyn r, n chng c t|c dng g. i lc bn cn c kh nng ng vai v th|nh ca lng khim tn nhng ch l{ lp mt n m{ bn ph ln mt. Tuy nhin trong khi quyn r h~y ci n ra. Can m l{m cho bn cm thy sng kho|i, gi tnh v{ l{ yu t ho{n to{n cn thit a tr chi quyn r ti thng li cui cng. Nu c s dng ng lc ng ch, s t|o bo s ch cho i phng thy chnh h ~ l{m cho bn mt i s t ch thng ng{y ng thi cho php h cng x s nh th. Mi ngi ang tng ng{y mong mi c c mt c hi th hin tt c nhng mng b nn trong tnh c|ch ca h. hi kt thc ca tr chi quyn r, s t|o bo s loi b i bt c s lng tng hay nghi ng n{o xut hin. Lc khiu v c hai ngi khng th cng l{ ngi dn dt. Phi c mt ngi ch o v{ l{m cho ngi kia nhp t}m v{o iu nhy. Ngh thut quyn r

816

L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

khng tu}n theo nguyn tc bnh ng; n khng phi l{ mt s hi t ho{ hp. giai on cui nu c chn ch khng quyt v s xc phm ngi kh|c hoc c ngh rng chia s quyn ch ng cho i phng l{ ng, s l{ nhng tng dn n tai ho. }y khng phi l{ v {i cho chnh tr m{ ch l{ cho nim vui. Ngi khi xng c th l{ ngi {n ng hay ph n nhng nc c quyt nh th buc phi c. Nu bn t ra quan t}m ti i phng n nh vy, h~y t an i mnh bng ngh nim vui ca k chu u h{ng thng ln lao hn nim vui ca k i g}y hn. Khi cn l{ mt ch{ng thanh nin, nam din vin Errol Flynn l{ mt ngi t|o bo khng g ngn cn c. iu n{y thng khin anh ta gp rc ri; y tr nn qu| hung hng quanh nhng ngi {n b{ l{m y thm mun. Th ri trong khi du lch qua khp vng Vin ng, y tr nn rt c hng th vi phong tc ca ngi Ch}u \ v tnh dc trong ch ngha du thin dc trong ngi nam phi t tp luyn cho mnh khng c xut tinh, nhm duy tr sinh lc ca mnh v{ l{m gia tng kho|i cm cho c hai ngi khi quan h. Sau Flynn cng ~ |p dng c|ch thc n{y v{o nhng tr chi quyn r ca y, t rn bn th}n bit kim ch bn tnh t|o bo t nhin ca y v{ tr ho~n on kt ca tr chi quyn r c{ng l}u c{ng tt. Do vy, trong khi s t|o bo c th to nn iu k diu th s t|o bo th|i qu| li khng phi l{ quyn r m{ l{ g}y hong s; v th bn cn phi c kh nng ch}m ngi v{ dp tt s t|o bo theo mnh, v{ phi bit s dng n ng lc. Cng nh trong ch ngha du thin dc, bn c th to nn nhiu cm xc hn bng c|ch tr ho~n iu tt yu s xy n.

817

Ngh thut quyn r

V{o nhng nm 1720, cng tc Richelieu bt u si m mt n cng tc. N cng tc y xinh p kh|c thng v{ ai cng khao kh|t c c n{ng, th nhng n{ng y li qu| c hnh nn khng th c c mt ngi yu mc d n{ng rt quyn r. Cng tc Richelieu ch i thi im ca mnh. Cng tc kt bn vi n{ng, quyn r c bng c thng minh ~ l{m cho n{ng tr th{nh ngi c qu c a thch. V{o mt m n, mt nhm c|c qu c, c n cng tc y cng , quyt nh thc hin mt tr a |c i vi ng{i cng tc, ng{i cng tc b buc phi trn trung bn ngo{i phng ca mnh khu bit th Versailles. Tr a y th{nh cng n mc ho{n ho, tt c c|c qu c u n xem ng{i cng tc trong hnh h{i nguyn thy v{ ~ c mt m ci nc n khi nhn ng{i cng tc chy trn. C nhiu ni trong l}u {i m{ ng{i cng tc c th trn v{o th nhng ni m{ ng{i chn li l{ phng ng ca n cng tc y. Mt l|t sau, ng{i cng tc quan s|t n{ng bc v{o phng ri tho|t y, khi tt c c|c ngn nn trong phng ~ tt, ng{i cng tc ln m ln ging vi n{ng. N{ng chng c v{ c gng la ln nhng ng{i cng tc hn ln mi n{ng thm thit v{ cui cng th n{ng cng bung xui mt c|ch hnh phc. Richelieu ~ quyt nh tung ra nc c lc y l{ do mt v{i nguyn nh}n. u tin, n cng tc ~ bt u thch ng{i thm ch cn p mt khao kh|t thm kn d{nh cho ng{i. Nhng n{ng s khng bao gi h{nh ng theo hay tha nhn khao kh|t y. Th hai, n{ng ~ nhn thy ng{i trn trung v{ khng th khng khi n tng. Th ba, n{ng cm thy i cht thng cm cho tnh hung kh x ca ng{i v{ cho tr a m{ c|c qu c g}y nn. Richelieu, mt ngi c|m d t{i tnh s khng th tm thy mt thi khc n{o ho{n ho hn th.

818

L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

Nc c quyt nh nn xy n nh mt s ngc nhin th v nhng khng cng khng nn g}y ngc nhin qu|. H~y hc c|ch nhn bit nhng du hiu cho thy ngi y ~ yu bn. Lc h ~ yu bn c|ch x s ca ngi y s thay i n s tr nn mm mng hn, cha ng nhiu li ni v{ c ch phn |nh c|ch x s ca bn nhiu hn tuy nhin s vn cn phng pht cht lo lng v{ nghi ngi. Trong lng h ~ thuc v bn nhng h khng mong i mt nc c quyt nh. }y chnh l{ lc h{nh ng. Nu bn ch i qu| l}u, ti thi im t}m thc h thc s khao kh|t v mong mun bn h{nh ng th lc y nc c quyt nh ca bn s mt i tnh cht h{o hng ca s ngc nhin. Bn cn to nn s cng thng v{ m}u thun trong t tng ngi y mt mc nht nh ct nc c ca bn em n mt s gii to tuyt vi. S nhng b ca h s gii to s cng thng nh mt cn b~o ma h c ch i t l}u. ng hoch nh cho nc c quyt nh ca bn t trc v nc c y dng nh khng th tnh to|n trc c. H~y ch i ng thi im thch hp nh Richelieu ~ l{m. H~y ch ti nhng ho{n cnh thun li. iu n{y s cho bn thi gian tu bin v{ tn dng tt thi c y, n s l{m gia tng hiu qu m{ bn mun to ra khi bt ng cm xc khao kh|t ngp tr{n. Nu bn c bao gi cm nhn c rng i phng ang mong mi bn ra nc c quyt nh th h~y bc li li, l{m cho h c cm gi|c an to{n gi to ri bt ng tung n. V{o khong th k XVI, nh{ vn Bandello c thut li, mt ph n tr go| chng vng Venety bt ng em lng yu mn mt qu ng p trai. C g|i bo cha mnh mi ch{ng trai n bit th ca h b{n bc chuyn l{m n, nhng ang gia bui gp mt cha n{ng c vic phi ri khi , c g|i bn ngh a ch{ng trai

819

Ngh thut quyn r

i do mt vng quanh ngi bit th. Phng ng ca c g|i l{m chng trai rt thch th, c g|i miu t l{ ni lng ly nht trong khu bit th nhng c ch i ngang qua m{ khng dn ch{ng trai v{o trong. Ch{ng trai cu xin c |i ch cho ch{ng xem cn phng v{ th l{ c g|i |p ng li yu cu y. Ch{ng trai nh b mc phi ba m: nhng m{nh vi nhung, nhng vt qu him, nhng bc tranh khu gi, nhng chic n cy thanh t. Mt mi hng quyn r bao trm khp cn phng. C g|i thi tt ht tt c c|c ngn nn nhng vn cha li mt chic, ri c dn ch{ng trai ln ging ~ c si bng mt chic cho m. Ch{ng trai trong pht chc ~ chiu theo nhng c ch }u ym ca c g|i. Chiu theo v d ca c g|i ni trn c th thy: nc c quyt nh ca bn cn c yu t cng iu. iu s l{m cho nc c ca bn |ng ghi nh ng thi khin cho th|i hung hng ca bn tr nn d chu v{ l{ mt phn ca nc c kch tnh y. Cht cng iu c th xut ph|t t khung cnh mt ni mang tnh khi gi hay l lng, hoc cng c th xut ph|t t h{nh ng ca bn. C g|i ~ bit kch thch tr t m ca ch{ng trai bng c|ch to nn s h{o hng i vi phng ng ca c y. Mt cht s h~i, chng hn nh ai c th tm thy bn s tng thm s cng thng. H~y nh bn ang to ra mt khonh khc m{ bt buc phi ni bt ln khi tnh s|o mn ca cuc sng thng ng{y. Lun duy tr cm xc ca i phng s va l{m cho cm xc y yu i li va gia tng yu t h{o hng ca nc c sau cng. V{ c|ch tt nht gi h lun duy tr c mt cung bc cm xc nht nh chnh l{ t|c ng ln h bng chnh nhng t}m t tnh cm ca bn. Khi Valmont mun n phu nh}n tr tr nn bnh tnh, gin d hay du d{ng, hn l{ ngi ph b{y nhng cm xc y trc tin v{ Tourvel ch vic l{m theo. Con ngi rt d b

820

L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

nh hng bi t}m trng ca nhng ngi chung quanh mnh; iu n{y c bit nhy cm nhng giai on sau ca tr chi quyn r khi m{ s kh|ng c ~ lng xung v{ i phng ~ mc phi ba m ca bn. thi im tung ra nc c quyt nh h~y hc c|ch tim nhim i tng bng bt k cm xc n{o m{ bn mong mun thay v gi nhng cm xc y bng li ni. Bn mun tip cn trng th|i v thc ca i phng, bn s d d{ng t c iu bng c|ch tim nhim h bng nhng tnh cm kh|c nhau, gt b i nng lc nhn thc nhm chng c ca h. Ngi ta thng hy vng ngi {n ng s l{ ngi |nh nc c quyt nh tuy nhin trong lch s c rt nhiu nhng ngi ph n t|o bo v{ ~ th{nh cng. C hai hnh thc chnh khi ni v s t|o bo trong ph|i n. Hnh thc th nht thng gp nhiu hn, ngi ph n quyn r khi gi lng ham mun ca ngi {n ng, ho{n to{n nm quyn kim so|t, ri v{o pht cht sau khi ~ a ngi {n ng ti bc ngot quyt nh ngi ph n bc li li v{ cho ngi {n ng thc hin nc c quyt nh. Ngi ph n sp t mi th, on b|o hiu cho ngi {n ng bng nhng |nh mt, c ch cho thy ngi ph n ~ sn s{ng. Nhng c g|i im thng s dng phng c|ch n{y trong sut chiu d{i lch s; chnh l{ c|ch m{ n ho{ng Cleopatra l{m i vi ho{ng Antony, l{ c|ch m{ n{ng Josephine ~ dn d ho{ng Napoleon, cng l{ c|ch m{ tiu th Otero ~ m trn c mt gia t{i trong thi k thnh vng na u th k XX. Hnh thc n{y cho ngi {n ng duy tr c nhng o tng nam tnh ca h mc d ngi ph n mi thc s l{ ngi chim th thng phong.

821

Ngh thut quyn r

Hnh thc th hai li khng h ng ti nhng o tng : ngi ph n ho{n to{n g|nh nhim v, h khi xng n hn u ri lao v{o tn cng i phng. }y chnh l{ cch m cc qu b Valois, Andreas-Salom v{ Mao ~ l{m, nhiu ngi {n ng nhn thy c|ch n{y khng khin cho h tr nn nhu nhc m{ cn cm thy rt hng th na. Tt c u da trn cm gi|c t ti v{ khuynh hng ca i phng. Phng ph|p n{y c tnh hp dn bi n t xy ra hn phng ph|p th nht, nhng ni chung tt c mi s t|o bo u l{ mt th g him hoi. Mt nc c t|o bo s lun lun ni bt khi em so s|nh vi c|ch i x thng c ni nhng ngi chng h hng, nhng ngi yu nht nh|t, hay nhng ngi eo ui chn ch. chnh l{ c|ch m{ bn mun. Nu ai cng t|o bo th s t|o bo s nhanh chng mt i tnh hp dn ca n. BIU TNG Bo ma h. Nhng ng{y nng bc c ni tip nhau nh v tn. C tr|i t nng ran v{ kh n. Bng nhin bu khng kh tnh lng, oi nng v{ bc bi c|i lng trc cn b~o t. Bng nhin nhng lung gi mnh {o ti, nhng tia chp d di v{ |ng s xut hin. Chng cho ngi ta thi gian phn ng hay n np, cn ma ~ {o ti, mang theo c cm gi|c gii tho|t nh nhm. Cui cng iu g n ~ n. IM YU Nu c hai ngi t nguyn n vi nhau th khng cn l{ ngh thut quyn r. Khng c im yu.

822

24 THN TRNG VI HU QU
H~y vui mng hoan h v chin thng huy hong. Con mi ta ui bt nay ~ ri v{o nanh vut ta Sao phi vi v~ hi anh bn? T{u anh cn ang l chuyn, Bn cng ta tm cn ni xa xm. Ta linh cm dng nh bn ~ c c n{ng Th vn cha Nu l{ ta khi ~ c c n{ng ta phi gi c nng. Bo v mt chin cng cng kh nh khi thc hin n. Lc eo ui n{ng bn ~ may mn nhng gi HA GII BA M n{ng th cn t{i tr. Quyn r ging nh mt th thn C bao gi ta cn s ch, ng hn l{ mt loi ba m. Khi gip t n thn bn quyn r ai , bn khng cn l{ Venus v{ con trai ca Sau mt quyn r th{nh cng thng l{ nguy him. Khi tnh cm ~ t n nh im, n thng quay ngc li tr nn mt mi, ng vc, tht vng. Cn bit rng vic chia tay s ko d{i v{ mt mi; cm thy bt an, con mi s c bu vu d}y da v{ c hai u phi chu ng. Nu bn phi chia tay, h~y chia tay t ngt v nhanh chng. Cn thit th ph| v s quyn r bn ~ to ra. Nu phi gi mi quan h, cn ch rng sc lc khng cn, s quen thuc len li khin nhng tng tng thch th ban u mt i. Nu tr chi tip tc, cn bt u li ln quyn r th hai. Khng bao gi c ngi kia coi thng bn to vng mt, g}y au n, m}u thun khin con mi rut gan nh la t.

823

Ngh thut quyn r

bn th}n mnh na; s hin din ca bn c nhn mnh, bn ang th hin khng ch mt vai tr, bn ang mu che giu i nhng c bp ang co git v{ cm gi|c khng t tin ca mnh. Bn c tnh to nn s b n v{ trng th|i cng thng hi hp l{m cho i phng tri nghim mt bin c kch tnh trong i thc. Khi mc phi ba m ca bn, ngi b quyn r cm thy nh mnh c a ra khi th gii ca cng vic v{ tr|ch nhim. Bn s gi cho trng th|i n{y tip din ti chng n{o m{ bn mun hoc cn c th, tng thm cm gi|c cng thng, khuy ng cm xc, cho ti lc thi im quyt nh n kt thc tr chi quyn r. Sau , qu| trnh ha gii ba m hu nh chc chn s xy n. S gii ta cng thng c tip ni bng s h nhit ca h{o hng, ca nng lng v{ thm ch c th bin th{nh mt cm gi|c bc bi m{ i phng nhm v{o bn, mc d nhng g ang din ra l{ mt tin trnh cm xc t nhin. N nh th mt loi thuc ang dn mt t|c dng, cho php i phng nhn ra con ngi tht ca

thn, Hay t Erato thn thi ca. Gi }y khao kh|t bit bao k hoch y tham vng ca ta Kt hp mt v{i c|ch ngn chn k chu du th gii khng kin nh non tr kia. Tnh yu c yu bn h~y t ra mnh |ng yu. Nhng g tt p m{ trng c c s chng th t c. Bn c th p trai nh chng Nireus trong tc phm ca Homer, Hay ch{ng Hylas b bt i bi nhng n thy thn xu xa; Nhng suy cho cng tr|nh bt ng b n{ng b ri v{ nu gi c nng, Tt nht l{ anh nn c c t{i nng thin ph b p cho v p th l.

824

Thn trng vi hu qu

bn v{ h cm thy tht vng bi nhng khim khuyt tt yu tn ti con ngi bn. V pha bn, c l bn cng c xu hng thn tng ha i phng mt chng mc n{o , nhng mt khi ham mun ~ c tha m~n, bn c th xem h l{ nhng con ngi khng ho{n m. ( Rt cuc, h cng thua v tay bn.) Bn cng c th cm thy tht vng. Thm ch nhng ho{n cnh thun li nht, bn li ang i mt vi thc ti hn l{ tng tng, v{ ngn la am m s dn li tn tr khi bn bt u quyn r ln th hai. C th bn cho rng nu i phng buc phi l{ vt hi sinh, nhng iu k trn s chng th{nh vn . Nhng i lc bn c gng ph| v mi quan h vi i phng nhng li v tnh l{m cho ba m c t|c dng tr li vi i phng, l{m cho ngi y cng b|m vu cht ly bn. Khng th th c, d cho mi chuyn i theo chiu hng n{o bn t b i phng, hoc bn v{ ngi y s hp li th{nh mt bn cng phi xem xt n vic ha gii ba m. Qu| trnh hu quyn

Sc p tht mong manh. Nhng nm th|ng tri qua l{m n phai m i, ri bin mt. Nhng bng hoa tm hay nhng bng loa kn khng th n m~i. Nhng chic gai sc nhn l{ nhng g cn li ca hoa hng khi gi l{m n t ti. C anh v{ tui thanh xu}n p ca ta ri cng s nh vy: S sm thi nhng np nhn s hn ln th}n th ca bn, S mau thi, tc anh s bc. Vy h~y rn cho tr c bit c|ch chu ng B sung n cho sc p ca bn Ch tr c y mi tn ti cho ti khi la thiu t bn. H~y gi cho tr thng minh ca bn lun sc bn,

825

Ngh thut quyn r

r cng c c ngh thut ca n. H~y nm chc nhng c|ch thc sau }y tr|nh nhng h qu khng mong mun. Chng li s th ng. Khi c cm gi|c rng bn khng c gng ht sc thng nh vy cng ha gii ba m cho i phng. Khi suy gm li nhng g m{ bn ~ l{m trong sut qu| trnh quyn r, h s thy bn l{ ngi th on: bn mun c iu g v{ th l{ bn c gng t c mc ch, nhng gi th bn khng cn hng th vi h na. Khi ln quyn r u tin kt thc, lc h~y l{m nh v n tht s vn cha kt thc rng bn vn mun chng t bn th}n mnh, tip tc tp trung s quan t}m v{o h, quyn r h. Nh vy l{ h tip tc b b ba m. H~y chng li khuynh hng mi th i v{o s thoi m|i v{ nh{m ch|n. H~y khuy ng bu cm xc d cho iu c ngha l{ tho|i lui v{ tr li g}y ra nhng ni au. ng bao gi da v{o v p th l ca mnh; v ngay c sc p cng mt i v quyn r ca n nu c m~i b ph b{y. Ch c chin lc v{ s c

kh|m ph| ngh thut ca t do, Tinh thng ngn ng ca Hy Lp ln La Tinh. Ulysses c t{i n ni nhng khng p trai Nhng ng bit c|ch lp y tr|i tim ca nhng n thn bin c Vi nim am m mn mi Khng g t|c ng n t}m trng cho bng lng v tha kho lo: Th bo s ch}m ngi cho lng hn th, to nn nhng bt ng kh chu. Con ngi cm ght lo{i diu h}u, ch si, nhng con th sn mi trong t nhin, Chng lun rnh bt nhng nhng con chin nht nht. Nhng lo{i chim nhn mm yu li an ton khi nanh vut ca lo{i ngi, Con ngi x}y nn

826

Thn trng vi hu qu

gng mi y li c tnh trng l. Duy tr s b n. S quen thuc chnh l{ t huyt trong tr chi quyn r. Nu i phng bit r mi th lin quan n bn, mi quan h s c c mt mc thoi m|i n{o nhng s mt i nhng yu t m mng v{ lo lng. Nu khng c lo lng cng thm vi mt cht s h~i, s cng thng mang nt khi gi s bin mt. H~y nh rng: thc ti khng c tnh quyn r. H~y gi nhng gc ti trong nh}n c|ch ca bn, gt b i k vng, dng xa c|ch ct t nu ko ch k, dai dng c th cho php s quen thuc len li v{o. Duy tr s b n nu khng i phng s ch|n ngy bn. Lc y bn ch cn bit tr|ch mnh cho nhng g din ra sau . Duy tr cm gi|c nh nh{ng. Quyn r l{ mt tr chi, khng phi l{ vn sinh t. giai on sau quyn r thng bn c xu hng xem xt mi th mt c|ch nghim tc v{ ring t hn, v{ than phin v c|ch h{nh x khin bn khng h{i lng. H~y ngn chn n c{ng trit c{ng tt, v xu hng y chc chn s to nn nhng

nhng ngi nh{ c th|p xinh xn cho lo{i b c}u. ng d}y v{o nhng cuc c~i c, nhng v n ming tr ming ming li sc nhn. S nhy cm ca tnh yu cn c nui dng, Bng nhng li ni du dng. H~y nhng li than phin cho nhng cp v chng. Nu h mun h~y h ngh l{ quy lut t nhin, Mt mi th hn vnh cu. Nhng ngi v thch tr c~i c , v l{ thin t ca h. Mt c n{ng s lun lng nghe nhng g mnh mun c nghe Hy dng nhng li ngon ngt, nhng t ng rt mt v{o tai, H~y khin n{ng vui v bn i.

827

Ngh thut quyn r

t|c ng m{ bn khng mong mun. Bn khng th kim so|t ngi kh|c bng nhng li than phin tr|ch mc; n s khin h th th v{ l{m cho vn nghim trng hn. Bn s kim so|t c i phng nhiu hn nu bn duy tr c th|i ng n. S bng a nh nh{ng, nhng mo vt nh m{ bn s dng l{m cho i phng h{i lng v{ thch th, lng bao dung i vi nhng li lm ca h, s l{m cho i phng thoi m|i v{ d d{ng b kim so|t. ng bao gi c thay i con ngi ca i phng; thay v{o h~y dn d h i theo ng hng ca bn. Tr|nh trng th|i kit sc dai dng. Thng thng, mt ngi d ba m ~ c ha gii nhng h li thiu can m ct t mi quan h. Thay v{o , h thu mnh v{o trong. Ging nh s xa c|ch, h{nh ng tho|i lui theo t}m l n{y v tnh c th l{m bng ch|y tr li nim khao kh|t ca i phng d{nh cho bn, v{ mt chu k eo ui v{ tho|i lui l{m nn lng bt u tun ho{n. Mi th tan v, mt c|ch chm r~i. Mt khi bn cm thy

Ovid, The Art of Love, Peter Green dch.(418-419)

Paris din ra mt bui ha nhc ti kh|n phng Chaleux. Khi ban nhc trnh din xong phn u tin, ngi ta ngh gii lao mt gi chng ta gi l{ thi gian tm ngh trong khong thi gian y ngi ta t chc mt bui tic ng rt ln trn mt chic b{n d{i cht y nhng thc n ngon, ru cognac, ru champaign, ru vang, v{ mt th ru him Paris ru Scotch. Nhng kh|ch tham d tic bnh thng, nhng nh{ qu tc, nhng ngi phc v, c c nhng ngi b trn t, tt c u ang bn rn tm kim mt vt g trn s{n nh{. Mt n cng tc l{ mt trong nhng ngi ch ,

828

Thn trng vi hu qu

ba m ~ c ha gii v{ bit rng n ~ ht t|c dng, h~y nhanh chng chm dt n m{ khng cn phi xin li. iu ch l{m tn thng i phng. Mt cuc chia tay chng v|nh s d d{ng vt qua hn s ch nh th bn gp rc ri v lng trung th{nh, cn hn l{ cm thy i phng khng cn l{m cho ta ham mun na. Khi ~ thc s ha gii c ba m, s chng th quay u li c na, vy h~y ng nu ko v lng thng xt gi di. H~y ct t ho{n to{n, vy s l{ t lng thng cm nhiu hn cho i phng. Nu cm thy iu dng nh khng ph hp hay qu| xu xa, h~y c gii ba m cho i phng bng li c x phn quyn r.

~ |nh ri mt trong nhng vin kim cng ca mnh N cng tc y cui cng cng tr nn ch|n ng|n nhn cnh mi ngi c ln m trn khp s{n nh{ tm vin kim cng. N{ng nhn quanh mt c|ch ngo ngh, ri nm ly tay ng{i cng tc m{ ni: N chng l{ g c, kim cng lc n{o m{ em chng c c, nhng }u phi lc n{o em cng tm c mt ngi {n ng nh ng{i cng tc Ellington }y? N{ng cng tc bin mt khi cng vi ng{i Ellington. Ban nhc tip tc chi phn NHNG TRNG HP HY SINH V cn li v{ cui cng ng{i HP NHT cng tc xut hin tr 1. V{o nhng nm 1770, hip s li kt thc bui ha Belleroche bt u mi tnh ca mnh nhc. vi mt ngi ph n ln tui hn, n Ngi George, hu tc Merteuil. Ng{i hip s thng Sweet Man: The Real Duke Ellington.(419-420)] xuyn gp g n hu tc nhng chng bao lu n{ng bt u c~i c vi ng{i. Ng ng{ng bi t}m trng bt kh o|n Tuy nhin em bit rng

829

Ngh thut quyn r

ca n{ng, ng{i hip s c gng ht sc mnh l{m vui lng n{ng, tm m|t n{ng bng lng quan t}m v{ s du d{ng. Cui cng th nhng cuc c~i c cng chm dt, ng{y th|ng tri qua, ngi hip s tin chc rng Merteuil ~ yu mnh cho ti mt ng{y, khi ng{i n thm n{ng v{ ph|t hin ra n hu tc khng c nh{. y t ca n{ng ch{o ng{i hip s ca ra v{o, anh ta ni s a ng{i hip s ti mt cn nh{ b mt ca n{ng bn ngo{i Paris. N b| tc ang i ng{i trong mt t}m trng li cun mi: n{ng c x nh th }y l{ ln hn h u tin ca h. Ng{i hip s cha bao gi thy n{ng hm h n th. Lc ng{y t{n ng{i ri khi m{ lng tr{n ngp tnh yu hn bao gi ht, nhng mt v{i ng{y sau h bt u c~i c tr li. Sau n hu tc dng nh tr nn lnh lng, v{ ng{i b| tc cn thy n{ng ve v~n mt ngi {n ng kh|c trong mt ba tic. Ng{i cm thy ghen tc cc , nhng cng ging nh trc, c|ch gii quyt ca ng{i l{ tr nn quan tm v yu thng nhiu hn. Ng{i ngh }y chnh l{ c|ch l{m vui lng mt ngi ph

nhng ngi {n ng s tr nn nhng ngi yu tt v{ ch}n th{nh hn mt khi h nghi ng rng c n{ng ca h ngy cng t quan tm ti h. Khi ngi {n ng tin rng h l{ ngi c nht v{ duy nht trong i mt ngi ph n, h s yn tr v{ t do l{m vic ca mnh. L ra em nn bit iu ; em ~ v{o v tr ny trong vng hai mi nm qua. Nu ch mun em s k cho ch nghe chuyn g ~ xy ra vi em trong v{i nm trc. Lc , em c mt tnh nh}n, mt tay Demophantos n{o , hn l{ mt k cho vay nng l~i sng gn vng Poikile. Hn chng bao gi cho em hn nm ng drachma, hn ra v l{ tnh nh}n ca em. Nhng tnh yu ca hn ch l{ hi ht, ch Chrysis . Hn chng

830

Thn trng vi hu qu

n kh chiu. By gi Merteuil phi tr v qu nh{ khong v{i tun thu xp mt s chuyn . N{ng mi Belleroche cng i v{ h s lu li d{i ng{y hn, ngi b| tc vui v ng , hi tng li lung sinh kh mi m{ ln lu li trc }y qu nh{ ca n{ng ~ thi v{o mi tnh ca h. Li mt ln na n b| tc l{m ng{i ngc nhin: tnh yu v{ nim kh|t khao l{m vui lng ng{i ca n{ng c hi sinh. Tuy vy, ln n{y ng{i hip s khng cn phi ri khi ch n{ng v{o s|ng hm sau na. Ng{y ng{y tri qua, n{ng khc t vic tip ~i bt k mt ngi kh|ch n{o kh|c. Th gii khng cn quy ry h na. Thi khc n{y khng cn c~i c hay lnh lng na, ch c nim vui v{ tnh yu p . Nhng gi }y Belleroche phn n{o bt u cm thy khng cn hng th vi n b| tc na. Ng{i hip s nh v Paris v{ nhng nim vui m{ ng{i ~ b l; mt tun sau ng{i t b d dang k ngh ca mnh vin c l{ phi lo mt s chuyn v{ vi v~ quay tr li th{nh ph. Bng c|ch n{o dng nh n b| tc khng cn t ra

bao gi than vn th d{i, chng lc n{o ri l v em, v{ cng chng bao gi i em sut m ca nh{ em. Hm n hn n thm em, hn c g ca nhng em khng m. Ch bit y, ch{ng ha s Callides ang trong phng em m; Callides ~ cho em nhng mi ng drachma. Demophantos lin chi th, dng tay m ln ca, nguyn ra em m{ ri khi . Nhiu ng{y tri qua khng nhn c tin g t em; v Callides vn cn lu li nh{ em. Bi th m{ Demophantos vn ~ b kch ng lin ni in ln. Hn ph| toang ca phng em, khc lc, li em ra, da git em, x |o em, v{ qu thc hn l{m tt c nhng g m{ mt ngi {n ng ghen tung thng l{m, ri cui cng hn a cho em

831

Ngh thut quyn r

quyn r na. Gii thch: N b| tc Merteuil, mt nh}n vt trong tiu thuyt Dangerous Liaisons ca Choderlos de Laclos, l{ mt ngi bit quyn r s{nh si chng bao gi cho nhng tr chi ca mnh ko d{i qu| l}u. Belleroche l{ mt ch{ng thanh nin tr v{ p trai nhng anh ta ch c vy. Khi hng th ca n{ng i vi ng{i hip s dn gim i, n{ng quyt nh a ng{i n cn nh{ b mt c gng thm cht mi l v{o chuyn tnh ca mnh. iu n{y t ra c t|c dng trong mt thi gian nhng nh vy l{ cha . Ng{i hip s phi bin mt. N{ng th tr nn lnh lng, gin d (hy vng hai ngi s g}y g vi nhau), thm ch cn t ra quan t}m ti ngi {n ng khc. N{ng khng th ch t b ng{i m{ c ng{i hip s c th tr nn th hn, hay thm ch c gng nhiu hn gi{nh n{ng li. Phng |n gii quyt c a ra: n b| tc c tnh g b ba m bng c|ch l{m cho ch{ng say m vi nim quan t}m. T b cch thay th nng m bng lnh lng, n{ng h{nh ng mt c|ch v vng trong tnh

s|u ng{n ng drachma. Sau khi c}n nhc mn tin n{y, em thuc v hn trong khong thi gian t|m th|ng. V hn tng ni em ~ m hoc hn bng mt th ba m n{o . V{ chc chn rng th ba m y chnh l{ s ghen tung. l{ l do ti sao m{ Chrysis , em khuyn ch cng h~y l{m nh th vi Gorgias.
Lucian, Dialogues of The Courtesans, A. L. H dch. (420-421)]

V l{ ngi m{ mt ngi {n ng ngm nhn trong sut cuc i mnh; qu l{ mt iu tt nu ngi v y khng xinh p Jinta nh{ Gion ~ ni nh vy. }y c th l{ li ni khim nh~ ca mt ngi trung gian nhng khng th pht l n mt c|ch hi ht c Ngo{i ra, ph n p

832

Thn trng vi hu qu

yu. Ng{y li ng{y qun qut bn n{ng, chng c khong khng cho m mng, ng{i hip s khng cn thy n{ng quyn r na v{ th l{ ct t mi chuyn. }y chnh l{ ch ch ca n{ng t trc n nay. Nu vic ct t vi i phng l{ qu| phc tp v{ kh khn ( hoc l{ bn mt can m, vy h~y l{m c|ch sau }y: c tnh g b ba m ~ tri buc bn vi ngi y. Xa l hay gin d s ch khi gi ln cm gi|c bt an ca i phng, to nn mt ni s c b|m ru ta dai dng. Thay v{o , h~y th l{m cho h chm m trong tnh yu v{ s quan t}m: t mnh t ra khng kht v{ ch k, suy ngh v mi h{nh ng v{ nt tnh c|ch ca i phng, to nn cm gi|c mi tnh n iu n{y s chng ko d{i m~i c. Chng cn b n, chng cn quyn r, chng cn thoi lui ch c tnh yu bt tn. My ai chu ng c mi e da y. C l{m nh th trong v{i tun v{ i phng s bin mt khi mt bn. 2. Vua Charles nh Anh quc l{ mt ngi ht mc phong lu. Ng{i c rt nhiu tnh nh}n: cnh nh{ vua

cng ging nh nhng cnh vt p vy: nu ta c m~i ngm nhn th s chng my chc ta s khng cn thch th na. iu n{y ti c th chng minh bng chnh tri nghim ca mnh. Nm n ti ti vng Matsushima v{ mc du thot u ti b xc ng trc v p ca ni y, t v tay th|n phc, t ni vi mnh i gi| m{ ta c th a mt nh{ th n{o ti }y v{ ch cho ngi y thy k quan tuyt vi n{y! nhng ri, sau khi ~ d|n mt v{o phong cnh y sut t s|ng ti ti th v s hn o bt u a n mi to bin kh chu, nhng con sng v v{o mi Matsuyama tr nn inh tai nhc c; trc khi nhn thy iu ti ~ nhng chm hoa anh {o ri r|c khp vng Shiogama;

833

Ngh thut quyn r

lc n{o cng c mt cung phi c nh{ vua }n sng v{ v s cung tn kh|c t c ng{i mt ti. Ng{i thch s bin ha. V{o mt bui chiu nm 1668, nh{ vua tri qua bui chiu ti nh ht, ni nh{ vua cht em lng khao kh|t mt n din vin tr tn Nell Gwyn. N{ng Nell tht p v{ c c|i nhn th ng}y (n{ng lc y ch mi 18), vi i m| ng hng rt con g|i nhng nhng li thoi m{ c g|i din trn s}n khu qu l{ th l v{ xc xc. B cun ht qu| i, nh{ vua quyt nh mnh phi c c n{ng. Sau bui din, nh{ vua dn n{ng ra ngo{i n ung v{ vui chi ri a n{ng v phng ng ho{ng gia ca n{ng.

s|ng hm sau ti thc dy mun v{ ~ b l cnh tuyt bnh minh trn nh Kinka, ti cng chng n tng g nhiu vi cnh trng chiu Nagan hay Oshima; cui cng ti nht v{i hn | cui en v{ trng vnh ri b cun ht v{o tr chi Six Musachi vi my a tr.
Ihara Saikaru, The Life of An Amourous Woman, Ivan Morris dch.(421-422)

{n ng ght nhng Nell l{ con g|i ca mt ngi b|n ph n yu qu| nhiu c|, lc u n{ng l{ ngi b|n cam rp v{ yu kh di. Lucian, Dialogues of The ht. Nng vn ti v tr ca mt n Courtesans, A. L. H dch. (422) din vin bng c|ch n nm vi nhng nh{ vit kch v{ nhng ngi {n ng kh|c trong rp h|t. Nell chng h cm Ti s c gng ph|c ha cho bn thy l{m c|ch thy xu h v iu n{y. (Khi mt no khin cho mt ngi hu ca n{ng g}y g vi mt tnh yu khi ~ c c ngi kh|c, bo anh hu n{y l{m vic s c{ng s}u m thm. cho mt con , n{ng ct ngang m{ ni Mi ngi ni tnh yu rng, Ti l{ con y }y. Tm l do s nng n{n hn c th

834

Thn trng vi hu qu

n{o tt hn m{ g}y g.) c khi h{i v{ th|i xc xc ca n{ng l{m nh{ vua ht sc thch th, nhng c sinh ra thp km, li cn l{ mt din vin na, nh{ vua khng th l{m cho n{ng tr thnh |i thip ca nh{ vua. Sau nhiu bui ti vui chi vi n{ng Nell xinh p, hm hnh, ng{i tr v vi ngi phi quan trng nht ca mnh, n{ng Louise Keroualle, mt ph n ngi Ph|p cao qu. Keroualle l{ mt ngi c|m d t{i gii. N{ng lun c gng ht sc mnh t c mc ch, n{ng tuyn b r r{ng vi nh{ vua rng n{ng s khng trao th}n mnh cho nh{ vua chng n{o nh{ vua cn cha ban tc hiu cho n{ng. }y chnh l{ tr eo ui m{ vua Charles a thch, v{ th l{ nh{ vua phong cho n{ng l{ n cng tc x Portsmouth. Nhng ri chng bao l}u lng tham v{ tnh kh chiu ca n{ng bt u khin cho nh{ vua ch|n nn. thay i khng kh, nh{ vua tr li vi n{ng Nell. Bt c khi n{o nh{ vua n thm n{ng, n{ng lun long trng tip ~i nh{ vua bng thc n, ung v{ bng c khi h{i tuyt vi ca mnh.

l{ bng c|ch khin vic hai ngi gp nhau tr nn t thng xuyn v{ kh khn hn, v vic cho v{ nhn nhng li chia s c{ng kh khn bao nhiu th khao kht v{ xc cm tnh yu s c{ng ln lao by nhiu. Tnh yu cng s ph|t trin nu mt trong hai ngi bit t ra gin di ngi kia, v khi y ngay lp tc ngi kia s rt lo s rng s tc gin ca ngi mnh yu mt khi ~ ph|t sinh s tr nn nghim trng hn khng bit n khi n{o. Ngo{i ra tnh yu cn m thm hn khi lng ghen tung ch}n tht lun lun ng tr mt trong hai ngi, bi s ghen tung c gi l{ ngi nui dng tnh yu. Qu thc, d mt trong hai ngi khng b nn bi lng ghen tung ch}n tht m{ bi s

835

Ngh thut quyn r

Nu nh{ vua tr nn ch|n nn hay su mun? N{ng s dn nh{ vua i ung ru hoc |nh bc, hoc v min thn qu ni n{ng dy ng{i c}u c|. Trong n{ng lun n giu mt s bt ng th v. iu m{ nh{ vua yu nht n{ng chnh l{ s hm hnh ca n{ng, c|i c|ch m{ n{ng ch giu n{ng Keroualle t ph. N cng tc c thi quen than khc mi khi c mt qu ng n{o mt quc gia kh|c qua i, c nh th ngi y c h h{ng vi mnh. Nell cng th, n{ng thng xut hin cung in v{o nhng dp nh th trong trang phc m{u en, v{ bun ru bo l{ n{ng ang than khc cho ng{i Cham x Tartaty hay ng{i Boog x Oronooko nhng ngi h h{ng t i c i t ca mnh. Trc mt n cng tc, Nell gi n cng tc l{ Squintabella v{ C}y liu r c{nh, bi iu b ci ct ng ngn v{ d|ng v u ut ca n cng tc. Chng my chc nh{ vua d{nh nhiu thi gian hn cho Nelly hn l{ cho n cng tc. V{o thi im Keroualle b tht sng, v c bn Nell ~ tr th{nh |i thip ca nh{ vua, n{ng ~ gi c v tr y cho ti khi nh{ vua

ho{i nghi thun khit th tnh yu vn lun ph|t trin v lng ghen tung, v{ s c{ng tr nn mnh m bi chnh sc mnh ca n.
Andreas Capellanus on Love, P. G. Walsh bin dch.(422423)

Bn ~ thy ngn la chy }m , n khng cn g, ch li mt mng tro t{n Trn nhng mnh than hng b che khut (Nhng ch cn mt git lu hunh, Cng hi sinh ngn la y)? Tr|i tim cng vy thi. Tr|i tim s tr nn l v thiu i s lo lng, Tr|i tim y cn s kch thch nhy bn khi dy tnh yu. H~y khin n{ng lo lng v bn, H}m nng li nhng nim am m hng h.

836

Thn trng vi hu qu

bng h{ v{o nm 1685. Gii thch: Nell Gwyn l{ mt ngi tham vng. N{ng mun c quyn lc v{ danh vng nhng trong th k 17 c|ch duy nht mt ngi ph n c c nhng th y chnh l{ nh v{o mt ngi {n ng v{ cn ai tt hn vua Charles na ch? Nhng c c mi quan h vi nh{ vua l{ mt tr chi nguy him. Mt ngi {n ng nh nh{ vua, d sinh ch|n nn v{ cn s linh hot, s ch coi n{ng nh ngi qua ng, ri nh{ vua s tm ngi khc. Chin thut ca n{ng cho vn trn qu l{ n gin: Nell nh{ vua c quan h vi nhng c g|i kh|c v{ chng bao gi than phin. Du vy, mi ln nh{ vua gp n{ng, n{ng lun chc chn l{ nh{ vua c tip ~i v{ vui v. Nng lp y cm gi|c ca nh{ vua bng nim vui, n{ng c x nh th a v ca nh{ vua chng c g lin quan ti tnh yu ca n{ng d{nh cho ng{i. Trng th|i mun m{u mun v ca ph n c th khin cho tr c kit sc, l{m cho mt v vua ~ bn rn c{ng tr nn mt mi. Tt c bn h lun a ra nhiu i hi.

H~y cho n{ng bit nhng ti li thm kn, h~y xem n{ng hong ht. Phc thay cho ngi {n ng c c may mn vt khi s tnh ton, Ngi khin cho ngi yu b tn thng ti nghip ca mnh T gi{y v mnh v ngi y, Lc ging, xanh xao, ri bt tnh Khi nhng li khng hay p n tai. i liu ti c th l{ ngi c m|i tc b n{ng ging ko, i m| mm mi mng tay nng co x. L{ ngi n{ng nhn bng |nh mt tr|ch mc, cng vi l tun trn, Khng c ti nng khng th tn ti d n{ng c gng bao nhiu! (c th bn thc mc)

837

Ngh thut quyn r

Nu mt ngi ph n c c s linh ng ging nh vy (vi Nell, mt din vin, n{ng bit c|ch th hin nhiu vai tr), ngi ph n y s c c li th rt ln. Nell chng bao gi i hi tin ti, v vy m{ vua Charles ban cho n{ng v s ca ci. N{ng chng bao gi yu cu c l{m |i thip vy l{m sao n{ng c c iu ? N{ng l{ mt ngi bnh thng nhng nh{ vua ~ n}ng n{ng ti a v y. i tng ca bn cng ging nh nhng ng ho{ng b{ cha, c bit l{ nhng ngi d ch|n nn. Mt khi qu| trnh quyn r kt thc h khng ch gp kh khn trong vic thn tng ha bn m{ cn c th quay sang thch ngi kh|c v nt kh|c l ngi y

Ta nn n{ng bun kh tht vng trong bao lu? Ch nn trong chc l|t, S rng gin d s tch t khi ta c tr hon. Bi lc y l n{ng s m trn ngc bn, Cn tay bn m cht c nng. Bn mun l{m ha ? Hy hn nng, trao cho n{ng nim hoan lc khi n{ng cn ang khc. l{ c|ch duy nht xua tan cn gin d ca nng.
Ovid, The Art of Love, Peter Green bin dch.(423-424)

dng nh rt hng th v{ th mng. H cn c ngi l{m h tiu khin, h thng tha m~n nhu cu n{y thng qua s a dng. ng tm c|ch ri v{o tay ca nhng ng ho{ng b{ cha ch|n chng n{y bng c|ch than phin, t than khc cho mnh, hay yu cu nhng c }n. iu ch y nhanh qu| trnh ha gii ba m t nhin ca h mt khi tr chi quyn r ~ kt thc. Thay v{o , h~y t cho h thy bn khng phi l{ ngi m{ h vn ngh. H~y bin vic th hin nhng vai tr kh|c nhau tr th{nh mt tr chi g}y thch th, l{m h ngc nhin, tr th{nh mt ngun vui bt tn. Hu nh khng th t chi mt ngi em n cho

838

Thn trng vi hu qu

bn nim vui v{ khng h c iu kin n{o i km. Khi h vi bn, h~y gi cho tinh thn nh nh{ng v{ vui ti. H~y l{m ni bt nhng phn trong tnh c|ch ca bn m{ h thy thch th, nhng ng bao gi h bit qu| r v bn. Cui cng bn s nm c quyn kim so|t, mt ng ho{ng hay b{ cha ngo mn s tr th{nh n l thp hn ca bn. 3. Khi nhc s s|ng t|c nhc jazz v i cng tc Ellington n th th{nh ph, ng{i cng tc v{ ban nhc ca ng{i lun lun l{ s thu ht ln lao, nhng c bit l{ cho nhng c g|i trong vng. D nhin h n l{ nghe ng{i chi nhc nhng khi ~ ti }y h cn b cun ht bi chnh ng{i cng tc na. Trn s}n khu, Ellington rt thoi m|i v{ lch l~m v{ dng nh ang tn hng mt khong thi gian tuyt vi. Khun mt ng{i rt in trai nhng c|i nhn khu gi ca ng{i li c nhiu ting xu. (Ng{i cng tc ng rt t v th m{ i mt ng{i lun c nhng mng mt bn di.) Sau bui biu din, mt ngi ph n n{o chc chn s mi ng{i n n ung cng mnh, mt ngi kh|c s ln v{o phng thay ca ng{i, mt ngi kh|c na s tip cn ng{i khi ng{i ra v. Ng{i cng tc ra du mnh ~ sn s{ng, v{ khi ng{i hn tay mt ngi ph n, hai ngi thng nhn v{o mt nhau trong chc l|t. i lc n{ng s biu l s hng th i vi ng{i v{ |p l |nh mt ng{i s ni ln rng ng{i ang ht sc sn s{ng. Cn i lc kh|c, i mt ca ng{i s l{ ngi ph|t ngn u tin; khng my ngi ph n c th cng li c |nh nhn , thm ch c nhng cp v chng hnh phc nht. Khi }m nhc ca bui biu din vn cn vng vng trong tai n{ng, c y thng xut hin phng ng kh|ch sn ca ng{i Ellington. Ng{i thng din mt b c|nh n tng v ngi yu

839

Ngh thut quyn r

thch nhng b qun |o p cn phng thng y nhng hoa; c mt chic piano t gc phng. Ng{i cng tc s chi nhc. Bn nhc m{ ng{i chi, li thm c|ch x s ung dung lch l~m, i vi n{ng s em n n tng nh mt s}n khu thun ty mi, mt s tip nui th v ca bui biu din m{ n{ng va mi thng thc. Khi mi vic kt thc, Ellington phi ri khi th{nh ph, ng{i thng tng cho n{ng mt mn qu{ khin n{ng phi suy ngh. Ng{i cng tc l{m cho n{ng ngh rng iu duy nht khin ng{i ri khi n{ng chnh l{ v chuyn lu din ca mnh. Mt v{i tun sau, n{ng c th nghe c mt b{i h|t mi ca Ellington trn {i ph|t thanh, li h|t |m ch rng n{ng ~ khi ngun cm xc cho b{i h|t y. Nu c bao gi ng{i cng tc i biu din qua th{nh ph ca n{ng mt ln na, n{ng lin tm c|ch c mt , cn Ellington thng s ni li tnh xa, d ch l{ mt m i chng na. V{o khong nhng nm 1940, hai ngi ph n tr t Alabama i n th{nh ph Chicago tham d mt bui khiu v x~ giao. Ellington cng ban nhc ca mnh chnh l{ nhm ph tr|ch chi nhc. Ng{i l{ ngh s a thch ca hai ph n y, sau bui khiu v h xin ng{i ch k. Ng{i trng tht hp dn v{ chm ch n ni mt trong hai c ~ hi tn kh|ch sn m{ ng{i ang . Ng{i cng tc lin ni cho h bit, ming ci hn h. Hai c g|i lin chuyn kh|ch sn, cng ng{y hm h gi in thoi cho Ellington v{ mi ng{i n phng h ung cht g . Ng{i cng tc ng . Hai c g|i mc nhng chic |o m xinh p m{ h va mi mua. Khi Ellington ti, ng{i c x ho{n to{n t nhin nh th s ch{o n nng nhit m{ h d{nh cho ng{i l{ ho{n to{n bnh thng. Rt cuc c ba cng ln mt ging, lc y mt trong hai c ny ra mt : m c rt thn tng Ellington. C phi gi v cho

840

Thn trng vi hu qu

m c ngay b}y gi v{ cho Ellington nghe in thoi. Chng my may kh x v li ngh y, Ellington lin chiu theo c. Trong khong thi gian y, Ellington ni chuyn in thoi vi m c g|i, d{nh cho b{ rt nhiu nhng li khen tng v ngi con g|i xinh p m{ b{ ~ nui dng nn, bo b{ ng lo lng v ng{i ang chm sc c rt chu |o. C g|i tr li tr li in thoi m{ ni: Chng con khe m ! V chng con ang vi ng{i Ellington }y v{ ng y qu l{ mt qu ng ho{n ho. Ngay khi c g|i g|c m|y, c ba ngi li tip tc tr nghch ngm m{ ba ngi ~ bt u. Vi hai c g|i, sau n{y m hm y dng nh l{ mt m ng}y th y nim vui nhng khng th n{o qun c. Thnh thong mt v{i qu c ang i qu| xa k trn xut hin cng mt bui ha nhc. Ellington thng i ti v{ hn tay mi c n{ng bn ln (mt thi quen dng ng ph vi chnh tnh hung kh x n{y). V{ ri mi c nng s cho rng mnh chnh l ngi m{ nhng c|i hn y thc s quan trng. Gii thch: Cng tc Ellington c hai nim am m: }m nhc v{ ph n. C hai u c quan h vi nhau. Nhng mi tnh v s k ca ng{i chnh l{ ngun cm hng thng xuyn cho }m nhc ca ng{i; ng{i cn x s vi h nh th h l{ chnh s}n khu, l{ mt t|c phm ngh thut trong chnh con ngi h. n lc chia tay, ng{i lun xoay s n bng mt nt mang tnh s}n khu. Mt li nhn xt thng minh v{ mt mn qu{ s l{m cho c|c c g|i tng rng vi ng{i mi tnh cha hn ~ kt thc. Nhng li h|t |m ch n bui ti h cng nhau s gi mt bu khng kh thm m rt l}u sau khi ng{i ri i. Ch tr|ch m{ nhng ngi ph n c tip tc tr li tm ng{i c tn hng nhiu hn. }y khng phi l{ chuyn tnh dc, hay mt m ngn ngi thp hn nhng l{ mt

841

Ngh thut quyn r

khonh khc thng hoa trong i ngi ph n. Th|i v t l ca ng{i cng tc khng khin nhng ph n cm thy ti li; nhng ngh ca nhng b{ m hay chng ca h s khng th l{m mt i o tng . Ellington chng bao gi bin h hay n nn v nim am m ph n ca mnh; l{ bn cht ca ng{i v{ ngi ph n m{ ng{i khng gi lng chung thy khng bao gi c li. Vy nu ng{i cng tc khng th kim ch c nhng ham mun ca mnh th l{m sao ngi ph n y c th quy tr|ch nhim cho ng{i? C gi mt nim cm phn i vi mt ngi {n ng nh th hay than phin v c|ch c x ca anh ta qu l{ chuyn bt kh thi. Ellington l{ mt tay phong lu tu sc, mu ngi m{ ni |m nh i vi ph n ch c th c tha m~n bng s thay i bt tn. Thi phong lu ca mt ngi {n ng bnh thng cui cng s d y anh ta v{o tnh th kh khn, nhng Ellington him khi khi gi nn nhng cm nhn xu xa. Sau khi ~ quyn r c mt ph n, chng c hp nht m{ cng khng c t b xy ra. Ng{i cng tc c gi h trng th|i lng chng v{ h tip tc hy vng. Ng{y hm sau ba m vn cn v ng{i cng tc ~ bin bui chia tay th{nh mt tri nghim th v, thm ch cn lch s na. Tm ba m m{ Ellington d|n ln ngi ph n chng bao gi bay i c. B quyt tht n gin: h~y gi cho nhng gi}y pht sau khi quyn r v{ chia tay cng mt cao nh lc trc, cng c tn ln, cng mang tnh thm m, cng th v nh th. Nu bn khng t ra ti li v c|ch c x tc tr|ch ca mnh, th i phng cng kh m{ cm thy gin d hay cm phn vi bn. Quyn r l{ mt tr chi nh nh{ng, trong tr chi y bn b to{n b nng

842

Thn trng vi hu qu

lng ca mnh v{o trong nhng khonh khc ca tr chi y. Bui chia tay cng nn nh nh{ng v{ lch l~m nh th: c th l{ do cng vic, du lch, hay mt tr|ch nhim |ng s n{o buc bn phi xa ngi y. H~y to nn mt tri nghim |ng nh ri ra i, v{ i phng hu nh chn chn s ghi nh tr quyn r thch th ca bn m{ khng phi l{ bui chia tay. Bn s chng c bt c k th n{o, s c c mt tr{ng nhng ngi eo ui mnh trong sut cuc i, bn c th quay v vi h bt c lc n{o m{ bn cm thy thch. 4. Nm 1899, n nam tc 20 tui Frieda von Richthofen kt hn vi mt ngi {n ng ngi Anh tn Ernest Weekley, mt gi|o s trng i hc Nottingham, v{ chng bao l}u ~ ha nhp v{o vai tr l{m v ca ng{i gi|o s. Weekley i x vi n{ng rt tt, nhng n nam tc ng{y c{ng tr nn ch|n nn vi cuc sng t nht v{ vi c|i th yu thng h hng ca ngi chng. Trong nhng chuyn i ti c quc, n{ng cng c v{i mi tnh nhng nhng mi tnh y cng khng phi l{ th c mun, th l{ n{ng quay tr v vi vai tr l{ mt ngi v chung thy v{ mt ngi m chm sc cho ba a con. Nm 1912, mt ng{y n, mt hc tr c ca Weekley, David Herbert Lawrence, ti thm nh{ ca hai v chng gi|o s. L{ mt nh{ vn c ch tin th, Lawrence mun nhn c li khuyn s|ng gi| t ng{i gi|o s. Gi|o s cha v nh{ do vy m{ Frieda ~ tip ~i ch{ng sinh vin. N{ng cha bao gi gp mt ch{ng thanh nin y nhit huyt nh th. Ch{ng trai k v thi trai tr ngho kh ca mnh, v chuyn mnh khng th hiu c ph n. Cn Lawrence th chm ch lng nghe nhng li nhn xt ca chnh n{ng. Lawrence thm ch cn tr|ch mc n{ng v th nc tr{ kinh

843

Ngh thut quyn r

khng m{ n{ng ~ l{m cho anh ta bng c|ch n{o , d n{ng l{ mt nam tc, nhng iu n{y li l{m cho n{ng hng th. Sau n{y Lawrence c tr li nhiu ln nhng l{ gp Frieda ch khng phi Weekley. Ng{y n, Lawrence th nhn vi n nam tc rng anh ta ~ yu n{ng t l}u. Frieda cng tha nhn n{ng cng c nhng cm gi|c nh th, v{ ngh tm mt ch hn. Thay v vy, Lawrence li c ngh ca ring mnh: h~y b chng nng i b hn m{ theo ta. Vy cn nhng a tr th l{m th n{o? Frieda hi. Lawrence |p, nu nhng a tr quan trng hn tnh yu ca chng ta th h~y li vi chng. Nhng nu em khng chy trn vi anh trong v{i ng{y ti, em s chng bao gi cn thy anh na. Vi Frieda, s la chon qu l{ kinh khng. N{ng chng h quan t}m n chng n{ng, nhng cn nhng a tr chnh l{ l sng ca n{ng. D vy, v{i ng{y sau, n{ng cng chiu theo ca Lawrence. L{m sao n{ng c th cng li mt ngi {n ng sn lng i hi nhiu n th, sn s{ng |nh mt canh bc nh th? Nu n{ng t chi n{ng s chng bao gi thi t vn, v mt ngi {n ng nh th ch i qua mt ln trong i n{ng. Cp tnh nh}n ri Anh quc n Germany. Thnh thong Frieda thng nhc n vic n{ng nh nhng a con ca mnh nhiu n th n{o, nhng Lawrence th khng h kin nhn vi n{ng: ch{ng trai thng bo, em c th t do quay v vi chng bt c lc n{o nhng nu em vi anh th ng quay u li. Lawrence a n{ng i trong mt chuyn leo ni y gian kh d~y ni Alps. L{ mt n b| tc, Frieda cha h tri qua nhng gian kh nh th, nhng Lawrence rt kin nh: nu hai ngi yu nhau vy th gian kh c ngha l g?

844

Thn trng vi hu qu

Nm 1914, Frieda v{ Lawrence kt hn, nhng trong sut nhng nm sau cuc sng ca h vn din ra nh khi cha kt hn. Lawrence vn thng la mng thi li bing ca n{ng, ni nh mong nhng a con, hay cng vic chm sc nh{ ca t hi ca n{ng. Lawrence thng dn n{ng theo trong nhng chuyn i vng quanh th gii nhng rt t tn km, chng bao gi n{ng nh{m ch|n, mc d l{ iu m{ n{ng thch th nht. Ht tranh c~i li n g}y g. Mt ln Mexico, trc mt nhng ngi bn ca mnh, Lawrence mng n{ng, B c|i iu thuc d bn y ra khi ming i! V{ thi phi c|i bng to bo ca mnh na i! Tt hn l{ anh nn c}m ming li i hoc ti s ni nhng chuyn xu ca anh ra, n{ng mng ngc tr li. (N{ng ~ hc c|ch dng gy ng p lng ng.) C hai ngi h cng ra ngo{i. Nhng ngi bn ca h nhn theo, lo s mi chuyn c th tr nn cng thng. H bin mt ri xut hin tr li ch trong pht chc, tay trong tay, ci ni hn h v{ nhn nhau m ui. chnh l{ iu kh hiu nht v gia nh nh{ Lawrence: sau nhiu nm kt hn, h vn thng c x nh nhng cp v chng mi ci tnh cm cn nng n{n. Gii thch: Khi Lawrence ln u tin gp Frieda, anh c th nhn bit c ngay im yu ca n{ng l{ g: n{ng cm thy nh mnh b tri buc trong mt mi quan h nht nho v{ mt cuc sng d d~i. Chng n{ng, cng nh bao ng chng kh|c, l{ mt ngi tt nhng khng bao gi d{nh s quan t}m cho n{ng. N{ng am m kch tnh v{ phiu lu, nhng li qu| ch}y li mang li cho mnh nhng iu . Kch tnh v{ phiu lu chnh x|c l{ nhng g m{ Lawrence mang n. Khng phi chu cm gi|c g b, Frieda c quyn t do ri b Lawrence bt k lc n{o. Thay v pht l n{ng, Lawrence lc n{o cng bnh phm n{ng khng

845

Ngh thut quyn r

ngt t nht l{ anh ch{ng vn quan t}m ti n{ng, khng bao gi cm thy n{ng bun ch|n. Thay v{o s thoi m|i v{ ch|n nn, Lawrence em n cho n{ng s phiu lu v{ l~ng mn. Nhng cuc g}y g m{ Lawrence ch}m ngi thng xuyn nh ~ th{nh thng l cng m bo mang li bt ng khng ngng v{ khong trng ha gii hiu qu. Lawrence gi nn mt nt s h~i trong con ngi n{ng, gi cho n{ng khng c c trng th|i n nh tnh cm, khng bao gi ho{n to{n cm thy chc chn v anh. Kt qu l{ mi quan h ca h chng bao gi tr nn t nht. Mi quan h y lun t l{m mi chnh n. Nu s hp nht l{ iu m{ bn theo ui th ng bao gi ngng quyn r. Nu khng s bun ch|n s len li v{o. Thng thng, c|ch tt nht gi cho s quyn r lun tip din chnh l{ thm v{o cht kch tnh khng thng xuyn. iu n{y c th gy tn thng chng hn nh khi li nhng vt thng c, kch ng s ghen tung, hay thu mnh li i cht. (ng nhm ln c|ch c x n{y vi vic than phin hay ku ca ch trch s tn thng n{y mang tnh chin thut, c to ra ph| v nhng khun mu cng nhc.) Mt kh|c, cn c th t ra d chu na: h~y ngh ti vic chng t mnh thm mt ln na, quan t}m n nhng chi tit nh nht t nh, to nn nhng s li cun mi. Qu thc bn nn kt hp hai kha cnh n{y vi nhau, v qu| nhiu tn thng hay vui thch u s khng biu l cht quyn r na. Khng phi bn ang lp li ln quyn r u tin v i phng ~ nhng b ri. n gin l{ bn ch ang mang n nhng c sc, nhng ting gi thc tnh khng |ng k chng t hai iu: bn khng h ngng c gng, v{ i phng khng th yn tr vi bn c. C sc nh nhoi s khut ng cht c xa, l{m cho ng than hng bng ch|y tr li, a bn tm thi tr v lc ban

846

Thn trng vi hu qu

u, khi m{ s quan t}m ca bn cho ngi y c c s cng thng v{ ti mi ng nht. H~y nh rng: cm gi|c thoi m|i v{ an to{n chnh l{ t huyt ca quyn r. Mt chuyn h{nh trnh cng s chia c mt cht gian kh s to ra c mt mi d}y lin kt hiu qu hn l{ nhng mn qu{ t gi| v{ nhng th xa x. Tui tr qu l{ ng khi khng quan t}m n s thoi m|i trong vn tnh yu, v{ khi bn tr v vi cm gi|c y, mt cm gi|c kch thch ca tui tr s bng ch|y tr li. 5. Nm 1652, c g|i gi hng sang ngi Ph|p Ninon de lEnlos ~ gp v{ yu hu tc Villarceaux. Ninon l{ mt ngi try lc; trit hc v{ kho|i cm i vi c cn quan trng hn tnh yu. Nhng ng{i hu tc ~ khi gi trong c nhng cm xc mi: Villarceaux dng cm v{ t|o bo n ni ln u tin trong i c ~ bn th}n mnh hi mt kim so|t. Hu tc qu l{ ngi ch k, mt tnh c|ch m{ bnh thng c rt cm ght. Nhng trong con ngi hu tc, s ch k dng nh rt t nhin, gn nh c sc quyn r na: n gin l{ ng{i khng t kim ch c bn th}n mnh. V{ th l{ Ninon chp nhn nhng iu kin ca ng{i hu tc: s khng c ngi {n ng n{o kh|c trong i n{ng. V phn mnh, Ninon ni vi ng{i hu tc l{ n{ng s khng nhn tin bc hay qu{ c|p g t ng{i c. Tt c iu n{y l{ v tnh yu v khng c g khc ngoi tnh yu. Ninon thu mt cn nh{ i din nh{ ca ng{i hu tc Paris, v vy m{ h nhn thy nhau hng ng{y. Mt bui chiu n, ng{i hu tc bng dng xng v{o phng v{ buc ti c c ngi tnh kh|c. Nhng mi nghi ng ca ng{i hu tc khng c cn c v nhng li buc ti ca ng{i qu l{ bun ci, v{ c cng ni vi

847

Ngh thut quyn r

ng{i nh th. iu n{y khng l{ ng{i hu tc h{i lng v{ ng{i tr nn gin d. Ng{y hm sau Ninon nhn c tin l{ Villarceaux ~ ng~ bnh kh| nng. Ninon v cng lo lng. Nh mt s trng cy khn thit, mt biu hin ca tnh yu v{ s phc tng, c ~ quyt nh ct i m|i tc d{i xinh p ca mnh, chnh nh m{i tc y m{ c ni ting, ri gi n ti cho ng{i hu tc. C ch y ~ ph|t huy hiu qu, ng{i hu tc ~ bnh phc, v{ h tip tc mi tnh ca mnh thm ch cn say m hn. Nhng ngi bn v{ nhng tnh nh}n c ca Ninon than tr|ch v s thay i bt ng ca n{ng th{nh mt ph n ht lng cho tnh yu, nhng Ninon khng quan tm c ang rt hnh phc. By gi Ninon ngh c hai ngi cng nhau ri khi ni y. Ng{i hu tc, mt ngi ~ c v, khng th a c v in ca mnh, nhng mt ngi bn ~ ngh ly ngi nh{ ca mnh min qu l{m ni tm tr cho cp tnh nh}n. Ng{y th|ng tri qua, k tm tr ngn ngi ca h tr th{nh mt k trng mt ko d{i. Du vy, dn dn, Ninon c cm gi|c c iu g khng n: ng{i hu tc c x ging nh mt ngi chng hn. Mc d ng{i vn nng n{n nh trc nhng ng{i c qu| t tin, c nh th mnh c mt s quyn v{ c }n m{ khng ngi {n ng n{o kh|c c th mong i. S ch k ~ tng mt thi quyn r c dng nh bt u tr nn ngt ngt. Ng{i hu tc cng khng cn khi gi c suy ngh ca c na. C c th c nhng ngi {n ng kh|c, c nhng ngi cng p trai nh Villarceaux, l{m tha m~n th x|c m{ khng c tt c nhng s ghen tung y. Khi ~ nhn ra c iu n{y, Ninon khng b l thi khc n{o na. C ni vi ng{i hu tc rng mnh s tr v Paris, v{ mi chuyn ~ vnh vin chm dt. Ng{i hu tc van xin v bo

848

Thn trng vi hu qu

cha cho h{nh ng ca mnh vi mt s xc ng ln lao lm sao Ninon c th v t}m nh th? D cm ng nhng c vn kin quyt. Nhng li gii thch ch l{m cho mi chuyn tr nn ti t hn m{ thi. Th l{ Ninon tr v Paris v{ tip tc cuc i l{m g|i ca mnh. S ra i t ngt ca ca c r r{ng ~ l{m cho ng{i hu tc thc tnh, nhng hin nhin l{ cng khng n ni qu| t hi, v v{i th|ng sau Ninon nhn c tin l{ ng{i hu tc ~ yu mt ngi ph n kh|c. Gii thch: Mt ngi ph n thng tri qua h{ng th|ng tri suy gm v nhng thay i tinh t trong c|ch c x ca ngi yu mnh. C y c th than phin hay tr nn gin gi; thm ch cn c th t tr|ch mnh. Di |p lc ca nhng li than phin y, ngi chng c th thay i trong mt thi gian nhng mt s tng t|c kh chu v{ nhng hiu lm bt tn s tip ni sau . Vy }u l{ ct li ca tt c nhng chuyn n{y? Mt khi ba m ca bn khng cn na th thc s ~ qu| tr. Ninon c l ~ c gng tm ra iu g ~ ha gii ba m ni c v b ngo{i p gi khin c khng cn thch th, s kch thch v tinh thn mt i, hay cm gi|c ngi y khng cn thy hng th vi mnh. Nhng ti sao phi tn thi gian tm hiu iu ? Ba m ~ khng cn na, th l{ c quyt nh ra i. C khng h bn t}m ti chuyn xin li, hay lo lng v nhng cm nhn ca Villarceaux, hay l{ cho s vic tr nn nh nh{ng v{ d d{ng cho ng{i hu tc. C y ch vic l{ ra i. Con ngi c v quan t}m n ngi kh|c, c gng h{n gn mi chuyn hoc a ra nhng li bin minh, tht s ch l{ mt con ngi nht nh|t. T ra tt bng trong nhng vn nh th c th kh| t{n nhn. Ng{i hu tc c th li tt c mi chuyn l{ do s v t}m hay bn cht khng kin nh ca c. Nim kiu h~nh v{ t h{o vi v b ngo{i ca ng{i hu tc khng h b

849

Ngh thut quyn r

tn hi, vy l{ ng{i c th d d{ng bt u mt mi tnh kh|c v{ b ri c li ng sau. Mt mi quan h khi tan v m{ li ko d{i, dai dng khng nhng s l{m cho i phng tn thng mt c|ch v ch, m n cn c nhng hu qu l}u d{i vi bn na, khin bn ng{y c{ng tr nn khng kin nh v sau, v{ nng bn bng ti li. ng bao gi cm thy ti li, d bn va l{ ngi quyn r va l{ ngi b}y gi cm thy ba m ~ c ha gii. khng phi l{ li ca bn. Khng g c th tn ti vnh vin c. Bn ~ mang n nim vui cho i phng, ~ ko i phng ra khi cuc sng bun t ca h. Nu bn thc hin mt cuc chia tay nhanh gn, v sau h s ghi nhn iu . Bn c{ng xin li, h s c{ng cm thy lng t tn ca mnh b xc phm, gi nn nhng cm xc tiu cc m{ s ng li trong nhiu nm tri. ng cho nhng li gii thch khng ch}n th{nh m{ ch l{m phc tp thm vn . H~y t b i phng ch khng nn gi{y v h. 6. Sau 15 nm di s cai tr ca ho{ng Napoleon Bonaparte, ngi d}n Ph|p ~ cn ht sc lc. Qu| nhiu can qua, qu| nhiu bin c. Nm 1814 khi Napoleon b |nh bi, v{ b giam trn o Elba, ngi d}n Ph|p ~ sn s{ng hn ht cho ha bnh. Gia tc nh{ Bourbon gia nh ho{ng gia b ph trut trong cuc c|ch mng nm 1789 tr li nm quyn. Nh{ vua lc by gi l{ Louis th XVIII; nh{ vua l{ mt ngi bo ph, ch|n ngt v{ khoa trng nhng t nht l{ cng c ha bnh. Th ri v{o th|ng ging nm 1815, nc Ph|p nhn c tin v cuc {o tho|t g}y kinh ngc ca Napoleon khi o Elba ch vi 7 chic thuyn nh v{ mt ng{n ngi {n ng. Napoleon c th n ch}u M bt u li t u nhng thay v th ng{i qu

850

Thn trng vi hu qu

l{ tht l{ in r khi cp cng ti Cannes. Napoleon ang ngh g? Mt ng{n ngi {n ng chng li tt c qu}n i ca nc Ph|p ? Ng{i khi h{nh v hng Grenoble cng vi i qu}n hn tp ca mnh. Ngi ta t nht cng ngng m lng can m ca ng{i, tnh yu v b bn ca ng{i cho vinh quang v{ cho nc Ph|p. Cng vy, tng lp nng d}n nc Ph|p ~ b m hoc khi nhn thy v ho{ng trc kia ca h. Con ngi n{y, xt cho cng, ~ ph}n chia li rt nhiu t ai cho h, th m{ ng kim ho{ng ang c thu hi li. H rt h{o hng khi nhn thy nhng l| c hnh chim ng ni ting ca ng{i, s hi sinh ca nhng biu tng t cuc c|ch mng v i. Th l{ h b rung ng ca mnh m{ tham gia o{n qu}n ca ng{i. Bn ngo{i Grenoble, i qu}n u tin c nh{ vua ph|i ti ngn chn Napoleon ~ gi|p mt vi ng{i. Napoleon xung nga v{ i b v pha h. Ng{i la ln, Hi nhng ngi lnh ca Qu}n o{n 5!. Anh em khng bit ta sao? Nu c ngi n{o trong anh em mun git ho{ng ca mnh, h~y ngi y bc ti }y v{ l{m nh th. C ta }y! Napoleon m toang chic |o cho{ng m{u x|m ca mnh, yu cu h ra tay. Mt khonh khc im lng din ra, ri t bn pha, c ting la ln Ho{ng mun nm!. Trong nh|y mt, i qu}n ca Napoleon ~ tng ln gp i. i qu}n tip tc tin bc. Ng{y c{ng c nhiu nhng ngi lnh, nh li vinh quang m{ ng{i ~ ban cho h, ng v pha ng{i. Th{nh ph Lyons ~ tht th khng cn mt trn chin. Nhng v i tng cng vi nhng i qu}n hng mnh hn c ph|i ti chn ng ng{i, nhng vic nhn thy Napoleon dn u i qu}n ca mnh li mang n cho h mt tri nghim cm xc ngp tr{n, vy l{ h cng i theo ng{i. Vua Louis chy trn

851

Ngh thut quyn r

khi nc Ph|p, t b ngai v{ng trong qu| trnh s vic din ra. Ng{y 20 th|ng 3, Napoleon tr v Paris v{ cung in m{ ng{i ~ ra i ch 13 th|ng trc tt c u c c m{ khng phi tn mt vin n. Nhng ngi nng d}n v{ nhng ngi lnh ~ ch{o n Napoleon nhng nhng ngi d}n Paris th t nhit tnh hn, c bit l{ nhng ai ~ tng phc v trong b m|y chnh quyn ca ng{i. H lo s nhng sng gi m{ Napoleon s mang n. Napoleon ~ tr v t nc trong mt trm ng{y, cho ti khi b nhng ng minh v{ k th trong nc ca ng{i |nh bi. Ln n{y, Napoleon c a bng t{u ti o th|nh Helena xa xi, ni ng{i s cho ti khi qua i. Gii thch: Napoleon lun lun ngh v nc Ph|p, v qu}n i ca mnh, nh l{ mt mc tiu quyn r v{ gi{nh c s ng h. Nh li i tng Sger khi vit v Napoleon: Trong nhng khonh khc khi c c quyn lc cao c, ng{i khng cn ra lnh nh mt ngi {n ng nhng l{ quyn r nh mt ngi {n b{. Trong ho{n cnh cuc {o tho|t khi o Elba, Napoleon ~ hoch nh ra mt bc i bt ng, t|o bo nhm kch ng mt t nc nh{m ch|n. Ng{i bt u chuyn i tr v Ph|p gia nhng ngi d}n d chp nhn ng{i nht: nhng ngi nng d}n ~ sng knh ng{i. Napoleon l{m sng li nhng biu tng nhng m{u sc c|ch mng, nhng l| c c hnh chim ng khi gi nn nhng cm xc c ca cuc c|ch mng. Ng{i t mnh v{o v tr l~nh o i qu}n, th|ch thc nhng ngi lnh trc kia ca ng{i n sng git cht ng{i. Cuc h{nh qu}n trn t Paris ~ a ng{i tr li vi ngai v{ng qu l{ v tin kho|ng hu, c tnh to|n nhm to ra t|c ng tnh cm trn mi bc tin ca h{nh

852

Thn trng vi hu qu

trnh. Tht l{ tng phn bit bao gia chuyn tnh c xa n{y vi v vua kh di by gi ang cai tr h. Ln quyn r th hai ca Napoleon i vi nc Ph|p khng phi l{ quyn r c in, tu}n theo nhng bc thng thng, nhng l{ t|i quyn r. N c x}y dng da trn nhng cm xc c v{ l{m sng li mt tnh yu c. Mt khi bn ~ quyn r c mt ngi n{o ( hay mt quc gia), lun lun c mt khong lng, mt cht tht vng , thnh thong dn ti mt cuc chia tay; du vy, quyn r li i phng li d d{ng n ngc nhin. Nhng cm gi|c lc trc chng bao gi tan mt, chng c nm bt ng, v{ ch trong nh|y mt bn c th l{m cho i phng ngc nhin. c th l{m sng li qu| kh v{ tui tr ca mt ngi cm nhn nhng cm xc xa kia - qu l{ mt nim vui him c. H~y l{m nh Napoleon: h~y biu l t{i nng g}y n tng khi bn quyn r li ai : l{m hi sinh nhng hnh nh xa, nhng biu tng, hay nhng li ni |nh ng k c. Cng nh ngi Ph|p, i phng s c xu hng qun i cm gi|c xu xa ca cuc chia tay v{ ch nh n nhng iu tt p. Bn nn thc hin ln quyn r n{y mt c|ch t|o bo v{ nhanh chng, khng cho i phng thi gian suy gm hay t hi. H~y nh Napoleon, t ra tr|i ngc hn vi tnh nh}n hin ti ca h, l{m cho c|ch ng x ca k tnh nh}n y dng nh tr nn nht nh|t v{ t nht khi so s|nh vi bn. Khng phi ai cng d d{ng chp nhn ln quyn r th hai, v li mt v{i thi im l{ khng ph hp. Khi Napoleon tr v t o Elba, nhng ngi d}n Paris ~ qu| r{nh r v ng{i v{ c th nhn thu t}m can ng{i. Khng ging nh nhng ngi nng d}n

853

Ngh thut quyn r

min Nam, nhng ngi d}n Paris ~ bit ng{i rt r; s tr v ca Napoleon xy n qu| sm, h ~ qu| mt mi vi ng{i. Nu bn mun quyn r li ai , h~y chn ngi khng bit v bn qu| r, nhng hi c ca ngi y v bn trong sch hn, v bn cht h khng qu| a nghi, v{ l{ ngi bt m~n vi ho{n cnh hin ti. Hn na, cng c th bn mun mt t thi gian tri qua. Thi gian s phc hi vinh quang ca bn v{ l{m cho nhng khit im phai m i. ng bao gi xem vic chia tay hay t b l{ kt thc ca mi chuyn. Ch cn mt t kch tnh v{ hoch nh, bn s gi{nh li i phng trong pht chc. BIU TNG Nhng mnh than hng. T{n tch ca ngn la v{o s|ng hm sau. Nu mc chng, nhng mnh than y s dn li t{n. ng ph mc chng cho s tnh c hay thi tit. L{m chng vt tt, li t{n, b bp nght, chng cn g nung nu. l{m chng bng ch|y tr li, h~y thi bng n, tip thm nguyn liu cho ti khi chng ch|y s|ng ln ngn la mi. Ch c s quan t}m v{ canh chng thng xuyn mi gi cho ngn la y ch|y m~i. IM YU khin ngi ta lun thch th, bn phi thng xuyn quyn r h. Nhng bn c th cho php mt cht quen thuc len li v{o v con mi mun c cm gi|c rng h hiu bn. Qu| b n s g}y nghi ng. Chnh bn cng s rt mt mi v phi chu ng iu . Vn l{ ng xa l ho{n to{n m{ thnh thong phi l{m con mi cho|ng v|ng, ng hi, l{m h ngc nhin nh trc }y bn tng l{m. Bn l{m tt, h s c cm gi|c vui sng v ng{y c{ng bit thm nhiu iu v bn nhng khng c qu| nhiu.

854

Ph lc A: MI TRNG QUYN R / THI GIAN QUYN R

Trong quyn r, nn nh}n phi t t cm thy nhng thay i bn trong. Di t|c ng ca bn, h gim bt phng v, cm thy t do h{nh ng kh|c bnh thng, tr th{nh mt ngi kh|c. Mt s ni, mi trng v{ kinh nghim c th gip bn rt nhiu khi tm c|ch thay i, bin chuyn con mi. Nhng ni sang trng, m{u m b ngo{i xa hoa, tr|ng l, tinh thn mun chi bi thoi m|i to cm gi|c vui v nh tr con, l{m nn nh}n kh lng suy ngh chn chn. To cm gi|c thay i v thi gian cng c hiu ng tng t khng th qun, nhng pht gi}y cho|ng v|ng, t}m trng hi h, chi bi vui v. Phi l{m nn nh}n cm thy rng cng bn h c nhng gi}y pht kh|c hn th gii thc ca h. L HI: THI GIAN V NI CHN Nhiu th k v trc, cuc sng hu ht nhng nn vn ha u b v}y ph bi cng vic v{ l thi. Nhng v{o nhng thi im nht nh trong nm, cuc sng y li c xen k bng l tt. Trong sut nhng ng{y l tt n{y l hi thn nng ca ngi La M~ c, l hi c}y nu 1-5 ch}u ]u, l hi potlatch v i ca nhng ngi da Chinook cng vic ng |nh hay bun b|n u ngng li. To{n th b lc hay th trn t hp li vi nhau

855

Ngh thut quyn r

mt ni thing ling c d{nh ring cho k l hi . Tm thi c gii tho|t khi bn phn v{ tr|ch nhim, mi ngi u c quyn ha in ln; h thng mang nhng chic mt n hay phc trang, nhng th y em l cho h nhng bn sc mi, i lc l{ ca nhng nh}n vt nay sc mnh t|i hin li nhng truyn thuyt v i trong nn vn ha ca h. L hi l{ mt s gii tho|t ln lao khi nhng g|nh nng ca cuc sng thng ng{y, thay i cm nghim v thi gian ca con ngi, em li nhng gi}y pht m{ h nh bc ra khi con ngi ca chnh mnh. Thi gian nh dng li. Nhng iu ging nh nhng tri nghim nh vy vn cn c th c tm thy nhng l hi ha trang v i vn cn tn ti trn th gii. L hi tng trng cho mt s ngt qung trong cuc sng h{ng ng{y ca mt ngi, l{ mt tri nghim ho{n to{n kh|c bit khi nhng l thi thng ng{y. mt mc gn gi hn th chnh l{ c|ch m{ bn mng tng nn nhng bn quyn r. Trong khi qu| trnh quyn r tip din, i phng cng cm nhn c mt s kh|c bit ho{n to{n khi i sng h{ng ng{y c t do khi cng vic v{ tr|ch nhim. Lao mnh v{o nim vui v{ chi a, h c th h{nh ng mt c|ch kh|c l, c th tr th{nh mt ngi kh|c, c nh th h ang mang mt chic mt n. Khong thi gian bn vi h c d{nh ht cho h m{ khng phi l{ g kh|c. Thay v c phi lp li vng quay cng vic v{ ngh ngi thng ng{y, bn ang mang n cho h nhng khonh khc n tng, tuyt vi ni bt ra khi nhng g s|o mn. Bn a h ti nhng ni khng ging nh nhng ni m{ h thy trong cuc sng bnh thng l{ nhng ni nh ch c trn s}n khu, l nhng ni c l{m ni bt ln. Mi trng vt l t|c ng mnh m ln t}m trng con ngi; v vy mt ni c d{nh ring cho

856

Mi trng quyn r Thi gian quyn r

kho|i lc v{ vui chi s ngm gi nn nhng suy ngh v kho|i lc v{ vui chi. Khi i phng quay tr v vi bn phn ca h, tr v vi th gii thc ca h, h s cm nhn c s i lp mnh m v{ h s bt u say m ni k tip m{ bn a h ti. Nhng g bn ang to ra v c bn chnh l{ khng gian v{ thi gian d{nh d{nh cho l hi, nhng gi}y pht m{ th gii thc ti tan bin v{ tng tng ln |t. Nn vn ha ca chng ta khng cn cho ta nhng tri nghim nh vy na, v th m{ con ngi khao kh|t chng. l{ l do ti sao m{ hu ht mi ngi u ang ch i c ngi kh|c quyn r v{ cng l{ l do m{ h s ri v{o vng tay ca bn nu bn thc hin ng c|ch. Sau }y l{ nhng th{nh phn then cht i vi vic t|i hin nn khng gian v{ thi gian l hi: To ra nhng hiu ng s}n khu. S}n khu thng to mt cm gi|c v mt th gii k o, t|ch bit. C|ch trang im ca c|c din vin, c|ch b{i tr s}n khu khng ch}n tht nhng li li cun, nhng trang phc c i nt khng x|c thc tt c nhng hnh nh c nhn mnh y cng vi c}u chuyn ca v din s to nn o gi|c. to ra hiu ng n{y trong i thc, bn phi t to cho mnh nhng phc trang, c|ch trang im v{ th|i c c mt tnh cht gi to, vui v a n cm gi|c bn kho|c ln mnh nhng th y l{ v nim vui ca kh|n gi. Nay chnh l{ hiu qu nh mt n thn do Marlene Dietrich to ra, hay hiu qu hp dn m{ mt tay n din nh Beau Brummel c c. Nhng cuc gp g gia bn v{ i phng cng nn c mt bu khng kh ca kch ngh, c c thng qua khung cnh m{ bn chn v{ c h{nh ng ca bn na. ng cho i phng bit nhng g s xy ra k tip. H~y to nn cm gi|c hi hp thng qua nhng bc i lt

857

Ngh thut quyn r

lo dn ti mt kt thc c hu; bn ang biu din m{. Bt c khi n{o i phng gp bn, h c tr li cm gi|c m h nh trong mt v din y. C hai u c c cm gi|c h{o hng nh khi c mang nhng chic mt n, c th hin mt vai tr kh|c bit so vi vai tr m{ cuc sng ~ s chia cho bn. S dng ngn ng thuc v th gi|c gi xc cm. Mt s dng kch thch th gi|c nht nh biu th rng bn khng trong th gii thc. Bn mun tr|nh nhng hnh nh c chiu s}u c th gi nn suy ngh, hoc ti li; thay v{o , bn nn s dng nhng khung cnh ho{n to{n khng mang cht gi, nhng vt lp l|nh, nhng tm gng, nhng h nc, |nh s|ng lp l|nh thng thng xuyn. S cho|ng ngp ca gi|c quan khi trong nhng khng gian y s to nn mt cm gi|c vui thch, m say. C{ng gi to bao nhiu, c{ng tt by nhiu. Ph b{y cho i phng thy mt th gii nay nim vui, nay nhng cnh sc v{ }m thanh kch thch bn cht tr con trong con ngi h. S xa x cm gi|c tin bc ~ c b ra thm ch l{ b hoang ph cng s l{m tng thm xc cm rng thc ti ca tr|ch nhim v{ o c ~ tan bin. Chng ta gi l{ hiu ng khu gi. ng vui hay th}n mt. Nhiu ngi t hp li vi nhau s a cm gi|c xc ng v t}m l ln ti mc nhy cm. Nhng k l hi hay nhng bui ha trang u da trn cm xc lan truyn nhanh do |m ng to ra. Thnh thong h~y a i phng ti nhng ni nh th nhm l{m gim bt i tnh cht th th thng ng{y ca h. Tng t nh vy, bt l ho{n cnh n{o a y con ngi li vi nhau trong mt khng gian cht hp din ra trong mt khong thi gian d{i th rt d dn n chuyn quyn r. Trong nhiu nm, Sigmund Freud ~ gi c mt nhm nhng

858

Mi trng quyn r Thi gian quyn r

mn khng kht vi nhau tham d nhng b{i thuyt ging ring ca ng v{ cng l{ nhng ngi lin quan n nhng chuyn tnh ti mt con s g}y ngc nhin. Vy h~y a ngi y ti nhng ni c khng kh l hi v{ ng ngi, hoc tm kim i phng mt ni cht hp n{o . To ra nhng hiu ng thn b. Nhng hiu ng thn b hay t}m linh u l{m sao l~ng t}m tr con ngi khi thc ti, l{m cho h cm thy nh bay bng v{ phn khch. Cm xc y chnh l{ mt bc nh i ti kho|i cm v th x|c. S dng bt k o c n{o sn c nhng cun s|ch v thin vn hc, nhng hnh nh p , hay nhng }m thanh mang v b him t mt nn vn ha xa xi n{o . Thy ng ni danh ngi c th k XVIII Franz Mesmer ~ lp y phng kh|ch ca mnh vi nhng }m thanh ca {n hc, mi hng ca nhng loi hng trm l lm v{ ging mt ph n h|t mt cn phng xa xa. Trn nhng bc tng thy t nhng tm knh m{u v{ nhng tm gng. Kh|ch h{ng ca thy s cm thy th gi~n, ti vui, v{ khi h ngi trong cn phng ni thy dng nhng thi nam ch}m c t|c dng cha bnh, h s cm thy c mt th kim ch}m v tinh thn truyn t ngi n{y sang ngi kh|c. Bt c iu g b n mt c|ch m h u gp phn ngn chn s x}m nhp ca th gii thc, v{ s rt d d{ng chuyn t t}m linh sang tnh dc. Bp mo cm nghim v thi gian tnh cht chng v|nh v{ tui thanh xu}n. Thi gian l hi c mt c im v s nhanh chng v{ h{o hng l{m cho con ngi cm thy sng ng hn. H~y quyn r l{m tr|i tim p nhanh hn i phng khng cm nhn c h{nh trnh thi gian ang tri qua. H~y a h ti nhng ni lun nhn nhp nhng hot ng v{ di chuyn. Cng i

859

Ngh thut quyn r

vi h trong nhng chuyn du lch, l{m ph}n t}m tr c ca h bng nhng cnh vt mi. Tui thanh xu}n c th phai t{n v{ chm dt nhng vic quyn r s mang li cm gi|c ti tr, bt k tui t|c ca ngi y. Tui thanh xu}n ni chung l{ tui tr{n tr sinh lc. Nhp ca quyn r cng phi c y nhanh nhng thi khc nht nh, to nn t|c ng quay cung trong suy ngh. Chng c g l{ ngc nhin khi Casanova ~ nhiu ln quyn r ngi kh|c nhng bui khiu v, hoc nhng bn Van chnh l{ cng c c a thch ca nhiu tay phong lu th k XIX. To nhng khonh khc. Cuc sng hng ng{y l{ mt chui nhng cng vic nng nhc, nhng hot ng nh nhau c lp i lp li khng ngng. Tr|i li, chng ta nh n l hi nh mt thi im m{ mi th u thay i khi mt cht yu t bt dit v{ thn thoi th}m nhp v{o i sng chng ta. Khi quyn r bn cng phi c c nhng nh im nh th, l{ nhng khonh khc c iu g n tng xy n v{ thi gian c cm nhn mt c|ch ho{n to{n kh|c bit. Bn phi cho i phng nhng khonh khc nh th, d cho bn khin n din ra mt a im mt l hi ha trang, mt rp h|t ni nhng khonh khc y xy n mt c|ch t nhin, hay l{ bn t to ra chng bng nhng h{nh ng bt ng khi dy nhng tnh cm m~nh lit. H~y nhng khonh khc y thun ty l{ th gi~n v{ vui ti khng b nhng suy ngh v cng vic hay o c x}m phm. B{ Pompadour, qu phu nh}n ca vua Louis XV, sau mi v{i th|ng li phi quyn r li ng chng d ph|t ch|n ca mnh; cc k s|ng to, b{ ~ t chc nhng bui tic, nhng bui khiu v, nhng tr chi, v{ mt s}n khu nh Versailles. i phng s rt thch th vi nhng vic l{m n{y, h s cm nhn c c gng m{ bn ~ b ra mua vui v{ quyn r h.

860

Mi trng quyn r Thi gian quyn r

DN CHNG CHO KHNG GIAN V THI GIAN QUYN R 1. V{o khong nm 1710, mt ch{ng thanh nin tr c cha l{ mt nh{ bun ru gi{u c Osaka, Nht Bn, nhn thy mnh c{ng ng{y c{ng mng tng. Ch{ng trai l{m vic ng{y m cho cha ca mnh, v th m{ g|nh nng cuc sng gia nh cng vi tt c nhng bn phn ca n t ra rt khc nghit. Nh mi thanh nin kh|c, ch{ng trai ~ nghe k v nhng qun d{nh cho vui chi trong th{nh ph nhng ni m{ nhng lut l khc nghit thng thng ca thi k shogun tr v c th b vi phm. l{ ni bn s tm thy nhng trng ngh thut ukiyo, th gii chm ni ca lc th chng qua, mt ni m{ nhng din vin v{ g|i im ng tr. l{ nhng g m{ ch{ng trai ang mng tng. |nh i thi gian ca mnh, ch{ng trai sp xp c mt bui chiu anh ta c th ln ra ngo{i m{ khng ai bit. Ch{ng trai hng thng n khu lc th . 2. l{ mt d~y nhng ta nh{ nh{ h{ng, nhng c}u lc b cao cp, nhng phng tr{ ni bt khi phn cn li ca th{nh ph bi m{u sc v{ v lng ly ca n. Lc ch{ng thanh nin t ch}n v{o , anh ta bit rng mnh ang mt th gii kh|c. Nhng din vin i lang thang qua c|c ng ph trong nhng b kimono c nhum rt cng phu. H c nhng c|ch x s v{ th|i c nh th h vn cn ang trn s{n din. Nhng con ng tr{n ngp nng lng; nhp sng tri qua rt nhanh. Nhng chic n lng ch|y s|ng ni bt khi m{n m, v{ c nhng |p phch y m{u sc cho rp h|t kabuki gn cng vy. Nhng ngi ph n cng mang mt n tng ho{n to{n kh|c l. H nhn thng v{o ch{ng thanh nin khng cht ngng ngng, h{nh ng

861

Ngh thut quyn r

vi tnh cht t do ca mt ngi {n ng. Ch{ng trai tho|ng thy mt onnagata, mt trong nhng ngi {n ng ng nhng vai n trong rp h|t mt ngi {n ng cn xinh p hn hu ht nhng ngi ph n m{ ch{ng trai ~ tng gp v{ cng l{ ngi m{ nhng kh|ch qua li i x nh ngi ho{ng gia. Ch{ng thanh nin trng thy nhng ngi thanh nin kh|c nh mnh bc v{o mt phng tr{ v{ th l{ anh theo h v{o trong. }y l{ ni m{ nhng g|i im hng sang nht, nhng tayus ni ting l{m cng vic ca mnh. V{i pht sau ch{ng thanh nin ngi xung, anh nghe thy c ting n {o th t trn lu mt v{i tayus bc xung, theo sau l{ nhng nhc cng v{ ngi l{m tr. Ch}n m{y ca nhng c g|i n{y ~ c co i, thay bng mt ng ch en c k m. Tc h c chi th{nh tng bi ho{n ho, v{ ch{ng trai cha bao gi thy nhng b kimono p n th. Nhng tayus dng nh lt trn s{n nh{, dng nhng bc i kh|c nhau ( bc khi gi, bc rn rn, bc cn trng), da v{o i tng m{ h tip cn v{ nhng g m{ h mun truyn ti ti ngi y. H pht l ch{ng trai; anh khng bit l{m th n{o mi h ti, nhng ch{ng trai rng c mt v{i ngi {n ng ln tui hn c mt c|ch thc a gin vi h v{ l{ mt dng ngn ng ca t th}n n. Ru bt u c rt, nhc c ni ln, v{ cui cng mt v{i c g|i im hng thp hn bc v{o. Lc y li ca ch{ng trai c th lng. Nhng c g|i n{y th}n thin hn v{ ch{ng trai bt u qun i mi kh|i nim v thi gian. Sau , ch{ng trai c lo o v nh{, ch n s|ng hm sau mi nhn ra l{ mnh ~ tiu tin nhiu n th n{o. Nu ngi cha m{ bit c th

862

Mi trng quyn r Thi gian quyn r

Th nhng mt v{i tun sau ch{ng trai quay tr li . Cng ging nh h{ng trm nhng ngi con trai nh th Nht, nhng ngi c nhng c}u chuyn mang nay hi th ca nn vn chng ca thi k y, ch{ng thanh nin ang trn con ng i ti tiu t|n tt c t{i sn ca ngi cha v{o c|i th gii chm ni . Quyn r l{ mt th gii kh|c m{ bn khi bc dn h v{o . Ging nh ukiyo, th gii y da trn nn tng ca s c|ch bit nghim ngt vi th gii thng nht. Nhng khi i phng bn cnh bn, th gii bn ngo{i cng vi nhng o c, quy tc v{ tr|ch nhim ca n nh tan bin. Bt c vic l{m n{o u c php, c bit l{ nhng vic thng ng{y bn phi kim ch. Cuc i thoi tr nn nh nh{ng hn v{ mang tnh khi gi hn. Trang phc v{ khung cnh u mang nt cng iu. S cho php y l{ i phng h{nh ng mt c|ch kh|c bit, tr th{nh mt con ngi kh|c, khng c bt k s nn hay bnh phm n{o. l{ mt th gii chm ni v mt t}m l c tp trung m{ bn to ra cho i phng, th gii y khin ngi kh|c say m. Khi h ri khi bn v{ tr v vi cuc sng bnh thng, h s c{ng nhn thc c nhng g mnh ang b l. Chnh gi}y pht m{ h khao kh|t bu khng kh do bn to ra, qu| trnh quyn r c ho{n tt. Cng nh trong th gii chm ni, tin bc phi c tiu ph. S h{o phng v{ xa x ha quyn cng vi khng gian quyn r. 3. Mi chuyn bt u v{o u nhng nm 1960: mi ngi thng n xng v New York ca Andy Warhol tn hng bu khng kh v{ li trong gi}y pht. n nm 1963, Andy Warhol di n mt a im mi Manhattan. Mt th{nh vin trong o{n tr l ca mnh ~ ph ln mt v{i bc tng v{ ct nh{ bng nhng tm giy thic cn mt bc tng gch v{ nhng

863

Ngh thut quyn r

th kh|c th phun sn m{u bc. C mt chic gh m m{u gia, v{i thanh ko bng nha cao khong mt mt ri, mt chic b{n xoay lp l|nh vi nhng chic gng nh v{ nhng chic gi bc cha nay kh hli tri bng bnh trong khng kh l{ tt c nhng th ho{n tt b trang tr trong xng v. By gi th khng gian hnh ch L y c bit n vi c|i tn Nh{ Xng, v{ s vic bt u din tin. Ng{y c{ng c nhiu ngi bt u x ti Andy suy lun, ti sao mnh khng ca m, c mi chuyn xy ra t nhin. Sut ng{y, Andy thng bn bu vi vic v tranh v{ l{m phim, cn nhng ngi kh|c th t hp li vi nhau n{o l{ c|c din vin, nhng k gt tin, nhng tay bun b|n ma ty, v{ nhng ha s kh|c. C th thang m|y c gm r sut m v nhng con ngi tt p n{y bt u bin ni n{y th{nh nh{ ca mnh. Ch n{y c th l{ Montgomery Clift, tay m kh kh ly chai ru ca mnh; cn ch kia mt g~ cm c|n trong l{ng thi trang xinh p ang t|n gu vi mt k mc ng bng v{ mt tay qun l bo t{ng. H c tun n, tt c h u tr trung v{ n mc h{o nho|ng. Andy ~ tng ni vi mt ngi bn ca mnh, tt c ging nh mt chng trnh truyn hnh d{nh cho tr con ni m{ kh|ch kha c a ti trong mt ba tic khng c kt thc v{ lun lun c nhng tr gii tr mi. V{ tt c mi chuyn thc s trng ging nh nhng g va miu t khng c g gi l{ nghim tc xy ra, ch c tr chuyn, t|n tnh, nhng bng n m|y chp hnh nhp nh|y ri ng to d|ng lin tu bt tn, nh th mi ngi ang trong mt b phim. Tay qun l bo t{ng bt u ci khc khch nh mt ch nhc thiu nin, cn tay c vai v trong ng{nh thi trang th khoa tay ma ch}n nh mt con im.

864

Mi trng quyn r Thi gian quyn r

Gia m tt c mi ngi thng tm li vi nhau. Bn hu nh khng th nhc nhch c. Ban nhc n, bui trnh din |nh s|ng bt u v{ mi chuyn din tin theo mt chiu hng mi, mi lc mt in di hn. Bng c|ch n{o m{ |m ng thng gii t|n mt thi im n{o , ri v{o bui chiu mi th li bt u tr li khi nhm tr l t t quay li. Kh c ai m{ ch i n Nh{ Xng c mt ln. Tht l{ kh chu khi c lun lun phi h{nh ng theo cng mt c|ch, th hin cng mt vai tr ch|n ngt m{ cng vic v{ bn phn ~ |p t ln mnh. Con ngi khao kh|t c mt ni hay mt thi im m{ h c th eo mt chic mt n, h{nh ng kh|c bnh thng, l{m mt con ngi kh|c. l{ l do ti sao m{ chng ta li tn vinh cc din vin: h c s t do v{ vui v trong mi tng quan vi chnh c|i ti ca h l{ iu m{ chng ta mun c c. Bt k ho{n cnh n{o mang n cho ta c hi c th hin mt vai tr kh|c, c l{ mt ngh s th ho{n cnh y qu l{ v cng hp dn. c th l{ mt ho{n cnh do bn to ra, ging nh Nh{ Xng vy. Hoc cng c th l{ mt ni bn a i phng ti. Trong nhng ho{n cnh nh th bn ho{n to{n khng th th th; bu khng kh vui v, ngh mi th u c cho php (ch tr s nghim tc) s loi b i bt k hnh thc chng i n{o. c mt ni nh th s tr th{nh mt th ba m. t|i to li hiu qu y, h~y nh li bin ph|p n d m{ Andy ~ s dng khi ni ti chng trnh truyn hnh d{nh cho thiu nhi. H~y gi cho mi th nh nh{ng v{ vui ti, tr{n ngp nhng tr tiu khin, ting n, m{u sc, v{ mt cht hn lon. Khng c g|nh nng, tr|ch nhim hay ch trch. Mt ni bn |nh mt chnh mnh v{o .

865

Ngh thut quyn r

4. Nm 1746, mt c g|i 17 tui tn Cristina i n th{nh ph Venice, , cng vi ngi ch ca mnh, mt linh mc, tm kim mt tm chng. Cristina xut th}n t mt ngi l{ng nh nhng li c mt s ca hi mn |ng k. Tuy vy, nhng ngi {n ng Venice sn s{ng ci n{ng li khng l{m n{ng h{i long. Sau hai tun l tm kim v ch, c v{ v linh mc chun b tr v l{ng ca mnh. Khi h ang ngi trn thuyn sp sa ri khi th{nh ph, Christina trng thy mt anh thanh nin n mc lch s ang i v pha h. C g|i ni vi ch mnh C mt anh ch{ng p trai ka! Ch|u c g anh ta cng thuyn vi chng ta. C l ch{ng trai khng nghe thy iu n{y nhng anh ta vn tin li gn, a cho ngi l|i thuyn mt t tin, on ngi xung bn cnh Cristina trc s ngc nhin qu| i ca c. Ch{ng trai t gii thiu mnh l{ Jacques Casanova. Khi v linh mc m li khen ch{ng trai v th|i th}n thin ca anh, Casanova |p, tha cha |ng knh, c l con s khng th}n thin nh th }u nu khng phi l{ v b li cun bi v p ca ch|u g|i cha. Cristina k cho Casanova nghe l do ti sao h n Venice v{ ti sao h li b i. Casanova bt ci v{ qu c mt ngi {n ng khng th quyt nh ci mt c g|i khi ch mi gp c ta c v{i ng{y. Anh ta phi tm hiu thm v tnh c|ch ca c, s phi mt t nht s|u th|ng. Bn th}n Casanova cng ang tm kim mt hin th v{ ch{ng trai gii thch cho c bit ti sao m{ anh ta ~ tht vng trc nhng c g|i m{ anh ~ gp cng nh Cristina ~ tht vng trc nhng ngi {n ng th n{o. Casanova dng nh khng c ni n; anh ch n gin l{ ng h{nh cng h, tip chuyn vi Cristina trn sut qung ng bng nhng li ni hm hnh. Khi chic thuyn cp bn ra Venice, Casanova thu mt chic xe nga i n th{nh ph Treviso gn v{ anh ta mi

866

Mi trng quyn r Thi gian quyn r

h cng i. T h c th n mt chic xe tr v l{ng ca mnh. Ngi ch ng , v{ th l{ h tin v pha chic xe nga, Casanova a tay cho{ng Cristina. Cristina hi, chuyn g s xy ra nu ngi yu anh nhn thy chng ta. Casanova tr li, anh chng c ngi yu n{o c, v{ anh s chng c mt ngi yu n{o kh|c na v{ anh cha bao gi thy c mt co g|i n{o xinh p nh em khng, khng phi Venice. Nhng li ca Casanova th}m nhp v{o suy ngh ca Cristina, ph y n bng tt c nhng ngh l lng nht, ri c bt u ni chuyn v{ c x vi mt th|i ho{n to{n mi i vi c, c tr nn gn nh khng e ngi na. Cristina bo Casanova rng tic thay c khng th li Venice trong s|u th|ng khong thi gian m{ anh cn hiu r v mt c gi. Khng cht chn ch, Casanova ngh tr ht mi chi ph ca c khi Venice sut khong thi gian n{y trong khi anh tm hiu c. Trn chuyn xe, c suy ngh rt k v li ngh n{y, v{ khi ~ n Treviso, c ni chuyn ring vi ch ca mnh, n{i xin ng t mnh quay v l{ng ri sau v{i ng{y tr li n c. C ~ yu Casanova; c mun bit r hn v anh ta; anh l{ mt ngi {n ng ho{n ho, ngi c th tin cy c. V linh mc ng l{m nh iu c mun. Ng{y hm sau Casanova lun cnh c. Ngay c mt biu hin bt ng nh nht nht trong bn cht ca ch{ng trai cng khng c. H d{nh c ng{y i lang thang vng quanh th{nh ph, mua sm v{ tr chuyn. Bui ti anh dn c i xem kch, sau n sng bc, a cho c mt qu}n c domino v{ mt chic mt n. Casanova a tin cho c |nh b{i v{ c ~ thng. Lc ngi ch quay tr li Treviso, c ~ c tt c nhng li qun i k hoch kt hn ca mnh tt c nhng g c c th ngh ti l{ 6 th|ng c

867

Ngh thut quyn r

vi Casanova. Tuy nhin c vn cng ch tr v l{ng ca mnh v{ i Casanova n thm mnh. Mt v{i tun sau , Casanova xut hin nh{ c, i cng anh l{ mt ch{ng thanh nin p trai tn Charles. Lc mt mnh vi Cristina, Casanova lin gii thch tnh hnh: Charles l{ mt ngi c th}n thch hp nht Venice, ngi c th l{m mt ngi chng tt hn anh. Cristina tha nhn rng mnh cng ~ c nhng mi ho{i nghi. Casanova ~ qu| kch ng, ~ l{m cho Cristina ngh n nhng th kh|c bn l chuyn ci xin, nhng c cm thy h thn. C l nh vy s tt hn. Cristina cm n anh v nhng ~ chu nhng ni au nh th tm cho c mt ngi chng. Trong nhng ng{y k tip, Charles bt u tm hiu c v{ h ~ ci nhau v{i tun sau . D th, gic m v{ s quyn r m{ Casanova ~ em ti s m~i ng li trong t}m tr c. Casanova khng th kt hn c iu i ngc li mi th trong bn cht ca anh. Nhng khi t p buc mnh gn gi vi mt c g|i tr cng l{ i ngc li vi bn cht ca Casanova. Th{ ri xa Cristina gi li hnh nh th mng ho{n ho cn hn l{ hy hoi i c. Hn na, Casanova cn ham thch nhng tr t|n tnh cn hn bt c th g kh|c. Casanova ~ mang n cho mt c g|i tr mt gic m tuyt vi nht. Khi anh bn c y, anh d}ng hin mi gi}y pht cho c y. Casanova chng bao gi nhc ti cng vic, ngn khng cho s nh{m ch|n, nhng chi tit t nht ph| v gic m y. Casanova cn em n nhng yu t s}n khu tuyt vi. Anh mc nhng b qun |o p mt nht, nay nhng trang sc ng |nh. Anh dn c ti nhng ni gii tr ngc nhin nht nhng l hi ha trang, nhng bui khiu v mang mt n, nhng sng bc, nhng chuyn h{nh

868

Mi trng quyn r Thi gian quyn r

trnh khng bit ni n. Casanova chnh l{ bc thy v i trong vic to ra khng gian v{ thi gian quyn r. Casanova chnh l mu ngi m{ ai cng khao kh|t tr th{nh. Khi c bn k bn, i phng phi cm nhn c mt s thay i. Thi gian tri qua vi mt nhp iu kh|c bit h hu nh khng h ch thi gian tri qua. H c cm gi|c mi th ngng li v h, cng nh tt c mi hot ng thng ng{y u tm ngng khi n mt k l tt. Nhng nim vui nh{n nh~ m{ bn mang n cho h c tnh lan truyn nim vui n{y s dn ti nim vui kh|c v{ c th, cho ti khi qu| tr quay tr li.

869

Ph lc B: CM D NH NHNG LM TH NO BN BT C CI G CHO CNG CHNG

Bn c{ng t t ra ang b|n c|i g , k c bn th}n bn, th c{ng tt. Nu iu qu| r r{ng trong ging ni, bn s g}y nghi ng; bn c th cn l{m kh|n gi ch|n nn, mt ti khng tha th c. Ngc li, phi tip cn nh nh{ng, c|m d v{ }m . Nh nh{ng: tip cn gi|n tip. To ra nhng tin tc, s kin b|o ch a tin, qung b| tn tui mt c|ch dng nh t nhin, khng kh khn hay mang v tnh to|n. C|m d: tip cn mt c|ch t nhin, th v. Tn, hnh nh ca bn c nm trong lin tng tch cc; bn ang b|n nim vui v{ nhng li ha. ]m : nhm v{o tim thc, dng nhng hnh nh c th |m nh t}m tr, truyn thng ip qua hnh nh. To cm gi|c rng c|i bn ang b|n l{ mt phn ca xu th mi v{ n s tr th{nh mt xu th mi. Chng li s c|m d nh nh{ng l{ mt iu hu nh khng th. S QUYN R NH NHNG S quyn r l{ th sc mnh mang tnh nn tng. Nhng ngi b n thng tr s l{m vic tht vui v v{ quyt t}m. Him khi nhng ngi n{y c s o|n gin; h tha th cho bn bt c s li ko n{o bi v bn ~ em li cho h nim vui thch, mt th him c trn th gii n{y. Vi th sc mnh nh vy trong tm tay ca mnh, ti sao chng ta li khng d|m chinh phc mt ngi ph n

870

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

hay mt ngi {n ng? Mt |m ng, mt khu bu c, mt quc gia c th b chinh phc di th lc ca bn n gin bng c|ch t|c ng trnh i chng nhng chin thut c thc hin tt bi mt c| nh}n. S kh|c bit duy nht l{ mc ch khng phi s ham mun n thun m{ l{ s nh hng, s b phiu tn nhim, s quan t}m ca con ngi v{ mc ca trng th|i cng thng. Khi theo ui s ham mun tm thng, bn c to ra mi bn khon, chm n ni au, s ngot ngoo lng vng. S quyn r trnh i chng li c tnh khuych t|n v{ mm do hn. Vi vic to ra s kch thch lin tc, bn hp dn qun chng vi nhng g bn a ra. H quan t}m n bn v n tht th v khi l{m nh vy. H~y ni n mc tiu l{ to s hp dn cho chnh bn nh l{ mt ngi ni ting, mt ngi lng-x mt, hay l{ mt ng c vin cho chc v n{o . C hai c|ch t c: c|ch (ch{o h{ng) thuyt phc cng nhc (tip cn trc tip) v{ c|ch (ch{o h{ng) thuyt phc mm do (tip cn gi|n tip). c|ch thuyt phc u tin, bn tuyn b v trng hp ca mnh mt c|ch mnh m v{ trc tip, gii thch v sao t{i nng, tng hay thng ip chnh tr ca bn l{ tt hn bt c ngi n{o. Bn khoe khoang nhng th{nh tu ca bn th}n, trch dn nhng s liu, a ra nhng kin chuyn gia, thm ch (i xa hn) l{ em li i cht s h~i nu nh ngi nghe khng ch n thng ip ca bn. C|ch tip cn c hi hng h (th bo) v{ c th gp phi nhng kt qu ngo{i mong mun: mt s ngi s kh chu, chng li thng ip ca bn, ngay c khi nhng g bn ni l{ tht. Mt s kh|c s cm thy bn ang dng m|nh khe li ko h ai c th tin v{o nhng chuyn gia v{ nhng con s, v{ ti sao bn li c gng n cc nhc nh vy? Bn cng s l{m cho h in tit ln (thy kh

871

Ngh thut quyn r

chu), i n ch khng thy th v g nghe bn ni na. Trong mt x~ hi m{ bn mun th{nh cng vi vic thuyt phc c s ng, c|ch tip cn trc tip s khng gip bn tin xa hn. C|ch thuyt phc mm do, ngc li, c xu hng thu ht n h{ng triu ngi v n th v, nghe m tai, v{ c th c nhc li m{ khng l{m ngi ta kh chu. K thut n{y c nhng v lang bm gii ch}u Au th k th XVII ph|t minh ra. rao b|n cn ngt v{ thuc pha ch thuc thut gi kim ca mnh, u tin h trnh din mt tit mc vi nhng ch h, }m nhc, hoc chng trnh tp k m{ chng | ng g n nhng c|i m{ h s b|n. |m ng hnh th{nh, khi kh|n gi ci ln v{ cm thy thoi m|i, v lang bm s tin ln s}n khu trnh b{y mt c|ch sc tch v ngn gn v nhng t|c dng huyn diu ca cn ngt. Bng c|ch m{i sc k thut n{y, nhng v lang bm ph|t hin ra rng h ~ bt ng b|n c hai chc thm ch h{ng trm thay v ch b|n c mt v{i t| nhng chai thuc khng |ng tin cy. Nhng th k sau , nhng ngi rao h{ng, nhng nh{ qung c|o, nhng nh{ chin lc chnh tr, v{ nhiu ngi kh|c na thc hin phng ph|p n{y nhng tm cao mi, nhng nhng nguyn l c bn ca c|ch thuyt phc mm do vn ging nhau. Trc tin l{ em li s th v bng c|ch to ra khng kh tch cc quanh c|i tn hoc thng ip ca bn. G}y ra mt cm gi|c thoi m|i, m |p. ng bao gi l{m ra v nh ang b|n mt th g iu s ging nh s li ko bng m|nh khe v{ |m mui. Thay v{o , ly gi| tr gii tr v{ nhng cm gi|c d chu gi vai tr trung t}m, kho lo a vic b|n h{ng (qua ca ph). V{ vi c|ch thuyt phc , bn khng ging nh ang t ra mnh l{ ngi thch hp, hoc l{ mt tng hay ng c vin c bit; bn

872

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

ang thuyt phc ngi kh|c v mt li sng, mt t}m trng tt, mt cm gi|c phiu lu, mt cm tng v s u phin, hay l{ mt cuc ni lon ~ b gi gn. }y l{ mt s th{nh phn ch yu ca c|ch thuyt phc mm do. Xut hin nh tin tc, khng bao gi cng khai. n tng u tin l{ iu then cht. Nu kh|n gi ca bn ln u tin thy bn trong ni dung ca mc qung c|o hay thng b|o n{o , th ngay lp tc bn b chm v{o khi nhng qung c|o kh|c ri g{o tht ln g}y s ch v{ mi ngi hiu rng qung c|o l{ s li ko tinh vi, mt dng ca s la gt. V th, i vi vic xut hin ln u tin ca bn trc cng chng, cn to ra mt s kin, mt v{i tnh hung g}y ch m{ phng tin thng tin i chng s tnh c kim c nh l{ tin tc. Ngi ta quan t}m nhiu hn n c|i c lan truyn di dng tin tc n c v tht hn. Bn t nhin ni bt hn mi th kh|c, nu ch trong mt khonh khc nhng c|i khonh khc |ng gi| hn h{ng gi qung c|o. im then cht l{ sp xp c|c chi tit mt c|ch k lng, to ra mt c}u chuyn gn vi s va chm v{ ng t|c, s cng thng v{ quyt t}m g}y n tng s}u sc. Phng tin thng tin i chng s nhm v{o n lin tc. Che y mc ch tht s ca bn to s hp dn v chnh mnh bng bt c gi| n{o. Khuy ng nhng cm xc c bn. ng bao gi a thng ip ca bn v{o mt cuc tranh lun trc tip, da trn l tr. iu s ly i s h hi kh|n gi ca bn v{ s khng thu c s ch . H~y hng n tnh cm, ng hng n l tr. Thit k ngn t v{ hnh nh khuy ng nhng cm xc c bn lng tham, lng yu nc, nhng gi| tr gia nh. N gi{nh v{ gi

873

Ngh thut quyn r

c s ch ca con ngi hn mt khi bn l{m cho h ngh v gia nh, v con c|i, v tng lai ca h. H cm thy b rung ng, c n}ng ln. By gi bn c c s quan t}m ca h v{ c khng gian a thng ip tht ca bn v{o mt c|ch kho lo. Nhng ng{y sau , kh|n gi s nh n tn ca bn, v{ nh tn ca bn l{ c mt na cuc chi. Tng t nh vy, tm cch bao quanh bn bng nhng sc ht mnh to xc cm anh hng thi chin, tr em, nhng v th|nh, nhng con vt b nh, bt c c|i g c th. L{m cho s xut hin ca bn em n trong t}m tr nhng lin tng tch cc xc ng khng ni ln li, a li cho bn din mo kh|c thng. Khng nn cho nhng lin tng n{y ch nhm v{o phc v cho bn, v{ ng bao gi cho chng c c hi . To mt thng ip va phi. H~y ch t}m nhiu n hnh thc ca thng ip hn l{ ni dung ca n. Hnh nh quyn r hn ngn t, v{ nhng c|i trc quan - m{u sc d chu, phng nn thch hp, mt lng nh tc v{ ng t|c - s c t|c dng thc t hn cho thng ip ca bn. Kh|n gi c th tp trung mt c|ch hi ht v{o ni dung hay b{i hc bn ang cp n, nhng h li tht s chm ch v{o nhng c|i trc quan i v{o da tht ca h v{ lu li l}u hn bt c ngn t hay li tuyn b mang tnh thuyt gi|o n{o. Nhng th trc quan s c t|c dng thi min. Chng s l{m cho con ngi cm thy vui v hay bun b ty thuc v{o c|i m{ bn mun t ti. Kh|n gi c{ng b sao l~ng bi nhng yu t trc quan, th h c{ng kh nhn thy r bn cht s li ko ca bn. Ni ngn ng ph hp vi i tng nghe t ra th}n mt. Bng mi gi|, tr|nh xut hin trch thng trc kh|n gi

874

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

ca bn. Bt k du hiu ca s t m~n, s dng nhng ngn t hay tng phc tp, dn chng qu| nhiu s liu u tai hi. Thay v{o , h~y t bn th}n bnh bng vi i tng nghe v{ trong gii hn th}n mt vi h. Bn hiu h, chia s ngn ng, t}m hn ca h. Nu ngi n{o ho{i nghi v s li ko ca nhng nh{ qung c|o v{ chnh tr gia, h~y khai th|c tnh ho{i nghi ca h phc v cho mc ch ca bn. H~y t khc ha mnh ging nh ngi th}n, khng che giu iu g. Th hin nh vy bn chia s th|i ho{i nghi ca ngi nghe bng c|ch bc l nhng m|nh li ca vic kinh doanh. H~y l{m cho cng chng ca bn ngh n gin v{ ti thiu nu c th, khi so s|nh th i th ca bn li c v tinh vi v{ hm hnh hn. Tnh ch}n tht c chn la v{ s mm yu c tnh chin lc ca bn s l{m cho ngi ta tin tng v{o bn. Bn l{ bn ca kh|n gi, mt ngi bn th}n thit. H~y i v{o t}m hn ca h v{ kh|n gi s thoi m|i lng nghe bn. Bt u mt phn ng d}y chuyn mi ngi s thc hin n. Nhng ngi (c v) c ngi kh|c mong mun th ngay lp tc quyn r hn i vi mc tiu ca h. H~y vn dng iu n{y i vi s quyn r mm do. Bn cn h{nh ng c nh l{ bn ~ kch thch c |m ng ngi; c|ch c x ca bn s tr th{nh mt d b|o v s ho{n th{nh c nguyn ca chnh mnh. C v nh bn l{ ngi tin phong cho mt xu hng hay mt li sng v{ cng chng s l{m theo bn v lo s b b li pha sau. Truyn b| tng ca bn vi mt logo, nhng khu hiu, |p phch, n xut hin mi ni. Gii thiu thng ip ca bn nh l{ mt xu hng v{ n s tr th{nh c|i duy nht. Mc tiu l{ nhm to ra dng hiu ng ging nh vi rt m{ trong ng{y c{ng nhiu ngi b tim nhim vi mong mun c c bt c th g

875

Ngh thut quyn r

m{ bn a ra. }y l{ c|ch c|m d nht v{ d d{ng nht b|n h{ng (thuyt phc). H~y ni vi qun chng h l{ ai. Tht khng khn ngoan khi r{ng buc mt c| nh}n hay cng chng v{o bt k cuc tranh lun n{o. Thay v c gng thay i quan nim ca con ngi, h~y c gng l{m thay i s nhn bit, nhn thc ca h v thc ti v{ bn s kim so|t h nhiu hn trong thi gian d{i. H~y ni cho h bit h l{ ai, to ra mt hnh nh, mt c tnh m{ h tha nhn. L{m cho h khng h{i lng vi tnh trng hin ti ca chnh h. L{m cho h t thy khng vui s em n cho bn duyn c ngh mt li sng mi, mt c tnh mi. Ch c lng nghe bn h mi kh|m ph| ra h l{ ai. Ngay lc , bn cn thay i nhn thc ca h v th gii bn ngo{i bng vic iu chnh nhng g h nhn thy. S dng nhiu knh thng tin c th c to ra mt mi trng tng th cho nhn thc ca h. tng ca bn s khng ging nh mt s qung c|o m{ l{ b phn ca khng kh . NHNG TRNG HP IN HNH V S QUYN R NH NHNG 1. Andrew Jackson l{ mt anh hng ngi M tht s. Nm 1814, trong trn chin New Orleans, ng ta ch huy mt tp lnh M thuc tng lp d}n ngho chng li qu}n i Anh hng mnh v{ ~ chin thng. Ong ta cng chinh phc c ngi da Florida. Qun lnh ca Jackson yu qu ng ta v c|ch sng gin d ca ng y: ng ta n nhng qu u khi khng c g kh|c n, ng trn mt c|i ging th cng, ung ru t|o th ch|t nh nhng ngi lnh ca mnh. Thi gian sau , khi tht bi do b gian ln trong cuc bu c Tng thng nm 1824 (tht ra ng ta ~

876

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

thng trong cuc bu c nh}n d}n, nhng khi a ra b phiu ti quc hi do c nhiu s iu chnh ~ chn John Quincy Adams), ng ta ~ v trang tri ca mnh Tennessee ngh hu, sng cuc sng n gin, trng trt, c kinh th|nh, sng xa s mc n|t Washington. Trong khi Adams n Harvard chi bi da, ung nc x-a v{ thng thc trang sc Au ch}u, th Jackson, nh nhiu ngi M lc by gi, sng trong mt tp nh{ l{m bng c}y g ghp. ng ta l mt ngi v gi|o dc, mt ngi bnh thng nh bao ngi kh|c trn tr|i t n{y. D sao i na, ngi d}n M ~ bit n iu n{y qua nhng trang b|o trong nhiu th|ng sau cuc bu c g}y nhiu tranh c~i nm 1824. c kch thch bi b|o gii, ngi d}n trong c|c qu|n ru v{ c|c tr s trn khp t nc bt u b{n t|n xem ngi hng chin tranh Andrew Jackson ~ b thua nh th n{o, rng mt nhm nhng k t sn xo quyt ang }m mu thng tr t nc n{y ra sao. Cho nn khi Jackson thng b|o rng ng ta s ra tranh c vi Adams v{o cuc bu c tng thng nm 1828 nhng lc n{y vi t c|ch l{ ngi l~nh o mt t chc mi, ng D}n ch cng chng cm thy xc ng (phn khch). Jackson l{ nh}n vt chnh tr ln u tin c tn hiu, Old Hickory, v{ c|c c}u lc b Hickory nhanh chng ph|t trin c|c th{nh ph ca nc M. Nhng cuc hi hp ca nhng c}u lc b n{y cng tng t nh s phc hng tn gi|o. Nhng vn nng hi ca thi cuc c em ra b{n lun (quan thu, s hy b ch chim hu n l), v{ c|c th{nh vin c}u lc b cm thy chc chn rng Jackson ang ng v pha h. Tht kh bit chc chn ng ta c hi m h v nhng vn n{y hay khng nhng cuc bu c l{ c|i ln hn: n tr li nn d}n ch v{ phc hi li nhng gi tr M c bn cho Nh{ Trng.

877

Ngh thut quyn r

Chng my chc c|c c}u lc b Hickory bo tr cho nhng s kin nh nhng ba tic ngo{i tri, vic trng nhng c}y hickory, nhng cuc khiu v xung quanh ch im hickory. H t chc nhng yn tic cng ng hu h, lun lun c rt nhiu ru. Nhng cuc diu h{nh din ra c|c th{nh ph, v{ (nhng cuc diu h{nh n{y) l{ nhng hot ng si ni. H thng xut hin v{o ban m nhng cng d}n th th{nh s chng kin mt o{n ngi cm uc ng h Jackson. Nhng ngi kh|c s mang theo nhng biu ng y m{u sc cng vi ch}n dung ca Jackson hoc nhng bc bim ha v Adams v{ nhng khu hiu nho b|ng con ng suy i ca hn. Khp ni trn m ca ngi d}n u c hickory nhng c}y gy hickory, nhng c|i chi hickory, nhng cy ba-toong hickory, nhng chic l| hickory. Nhng ngi {n ng ci nga i dc |m ng, c thc mi ngi huzzahs! (c v) cho Jackson. S kh|c th bt nhp cho |m ng h|t nhng b{i h|t v Old Hickory. Nhng ng vin ng d}n ch, ln u tin trong mt cuc bu c, tm ra c c|i m{ ngi d}n bnh thng ngh v ng c vin, ~ hng dn (kim so|t) c d lun bu c. Nhng d lun n{y c cng b trn b|o ch, v{ vic Jackson dn u lun l{ phn kt lun mang tnh |p o. V}ng, mt phong tro mi ang lan ra khp t nc. Khi Jackson to ra s xut hin c| nh}n New Orleans trong mt hot ng k nim trn |nh m{ ng ta ~ chin u rt can m ti mi bn nm trc n ~ g}y mt n tng mnh m trong t}m tr. }y l{ mt s kin cha c tin l: trc cha c mt ng c vin tng thng n{o tham gia (trc tip) vi t c|ch c| nh}n v{o cuc tranh c, v{ tht ra s xut hin nh vy s b cho rng khng thch hp. Nhng Jackson l{ mt mu chnh tr gia mi, mt con ngi ch}n chnh. V li, ng

878

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

ta nhn mnh rng mc ch cho chuyn ving thm ca bn th}n l{ v lng yu nc ch khng v mc ch chnh tr n{o c. Cnh tng tht kh qun: khi l{n sng m tan i Jackson tin v{o New Orleans trn mt chic t{u thy chy bng hi nc, sng i b|c n vang khp pha, nhng li din thuyt trang trng, nhng yn tic khng ngng, mt s cung nhit i chng bao trm c th{nh ph. Mt ngi d}n ni rng n ging nh mt gic m. Th gii cha bao gi chng kin mt hot ng tht tuyt vi, tht huy ho{ng nh vy cha bao gi c s bit n v{ lng yu nc mang tnh ha hp vui v nh vy. Lc n{y s hng say ca ngi d}n ~ ph bin. Jackson c bu l{m tng thng. V{ khng ch mt khu vc em li chin thng cho ng ta: nhng ngi Anh nhp c, nhng cng d}n min Nam, min T}y, nhng thng gia, nng d}n v{ cng nh}n u b l}y nhim cn st Jackson. Gii thch: Sau s tht bi nm 1824, Jackson v{ nhng ngi ng h ng ta ~ x|c nh thc hin cng vic mt c|ch kh|c bit v{o nm 1828. Nc M ~ thay i nhiu, d}n s ph|t trin vi nhng ngi nhp c, nhng c d}n phng T}y, nhng ngi lao ng th{nh th gi{nh c quyn lc Jackson phi khc phc c nhng s kh|c bit v giai tng v{ vng min mi. Mt trong nhng bc u tin v{ quan trng nht m{ nhng ngi ng h Jackson ~ thc hin l{ da v{o b|o gii trn khp t nc. Trong khi bn th}n ng ta c v nh rt lui khi cuc sng cng ng, th b|o ch li truyn b| mt hnh nh ca ng ta nh mt anh hng thi chin gp sai lm, mt ngi b tr dp. S tht, Jackson rt gi{u c, tt c l{ nh nhng ngi ng h chnh ca mnh. ng ta s hu mt trong nhng n in ln nht

879

Ngh thut quyn r

Tennessee, v{ s hu nhiu n l. ng ta ung ru ho hn nhiu hn ru ch|t v{ ng trn mt chic ging nm bng vi lanh ]u ch}u. V{ mc d ng ta c th cha hc h{nh g c, nhng ng ta cc k khn ngoan, s khn ngoan da trn nhng nm th|ng chin u trong qu}n ng. Hnh nh mt ngi {n ng ca th gii b che giu tt c, v{ mt khi c cng c, c th tng phn vi hnh nh qu ph|i ca Adams. Bng c|ch n{y, nhng chin lc gia ca Jackson che y c s thiu kinh nghim chnh trng ca ng ta v{ l{m cho cuc bu c ph thuc v{o nhng c}u hi (vn ) v tnh cch v nhng gi| tr. Thay v nhng vn chnh tr, h a ra nhng vn v gi| tr nh thi quen ung ru v{ vic d l nh{ th. gi vng s hng h|i (nhit tnh) h trnh din nhng cnh tng c v nh l{ nhng hot ng t ph|t nhng tht ra l{ c d{n dng mt c|ch chu |o. Nhng ngi ng h cho Jackson c v nh l{ mt phong tr{o, v c chng minh (v{ c thc y) bi d lun bu c. S kin New Orleans hu nh phi chnh tr, v{ Louisiana l{ mt tnh trng ng ~ tm Jackson trong mi hng ca s cao qu c v nh l{ tn ngng, yu nc. X~ hi ~ chia ct th{nh nhng phn t ng{y c{ng nh. C|c cng ng ngi t gn kt hn; ngay c nhng c| nh}n cm thy nhiu m}u thun bn trong hn. chin thng mt cuc bu c hay b|n bt c th g vi s lng ln, bng c|ch n{y hay c|ch kh|c bn cn phi giu i nhng s kh|c bit n{y bn phi hp nht c qun chng. C|ch duy nht t ti iu n{y l{ to ra mt hnh tng tng th hp dn v{ kch thch con ngi mt cp hu nh l{ v thc, n gin. Bn khng ni v s tht, v

880

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

thc t; bn ang (ba) dng nn mt thn thoi (chuyn hoang ng). Nhng thn thoi to nn s gn b cht ch. X}y dng mt thn thoi v chnh bn v{ nhng con ngi bnh thng s gn b cht ch vi tnh c|ch, ho{n cnh kh khn, nguyn vng ca bn, cng nh bn gn b vi nhng iu y ca h. Hnh nh n{y bao gm c sai lm ca bn, nu bt s tht rng bn khng phi l{ nh{ hng bin gii nht, l{ ngi c gi|o dc nht, l{ chnh tr gia l nht. Vic l{m ra v tnh cm v{ khng vin vng (thc t) s che giu nhng c tnh nh}n to v hnh nh ca bn. hnh nh n{y thuyt phc bn cn c s phng chng ng c|ch. khng phi l{ bn tr|nh ni v nhng vn hoc chi tit m n lm cho bn c v nh khng c thc cht, m{ tt c nhng vn bn cp u c d{n dng trong ng cnh v tnh c|ch, nhng gi| tr, v{ sc tng tng nh nh{ng hn. Bn mun gim thu kha, h~y ni, v n s hu ch vi c|c gia nh v{ bn l{ mt ngi yu gia nh. Bn khng nhng phi truyn cm hng m{ cn ha nhp vo n l{ s t|c ng th}n thin, bnh d}n. Chin lc n{y s l{m i th ca bn - nhng ngi c gng vch trn bn, tit l s tht ng sau c}u chuyn thn thoi ca bn - tc in ln; nhng iu s ch l{m cho h c v nh thin cn, qu| quan trng, c tnh phng th, v{ hm hnh. Lc n{y iu li tr th{nh mt phn trong hnh nh ca h, v{ n s nhn chm h. 2. V{o ng{y Ch nht Phc sinh, 31 th|ng 3 nm 1929, sau khi i l bui s|ng nhng ngi thng i l nh{ th New York bt u tr{n ra i l s 5 diu h{nh mng l Phc sinh h{ng nm. C|c ng ph u ng nght ngi, v{ theo phong tc

881

Ngh thut quyn r

nhiu nm, ngi d}n mc nhng trang phc p nht, ring ph n th g}y n tng bi nhng b thi trang ma xu}n mi nht. Nhng nm nay nhng ngi do chi trn i l 5 li ch c|i g kh|c. Hai ngi ph n tr ang bc xung nhng bc thang ca Nh{ th Th|nh Thomas. n cui nhng bc tam cp h ly ti x|ch tay, rt ra nhng iu thuc hiu Lucky Strikes v{ t. H i xung i l vi nhng v s, ci v{ ph{ khi thuc. |m ng r rm. Ph n mi ch ht thuc thi gian gn }y, v{ vic mt qu b{ b nhn thy ang ht thuc trn ng ph b cho l{ khng thch hp. Ch mt hng ph n n{o mi l{m iu n{y. Tuy nhin, hai ngi ph n n{y li rt thi trang v{ tao nh~. Ngi d}n theo di h mt c|ch chm ch, ly l{m hi kinh ngc v{i pht v{ sau li tin n nh{ th k tip trn i l. Ti }y thm hai ngi ph n tr na cng tao nh~ v{ qu ph|i khng km, ri khi nh{ th, tin n hai ngi ph n ang cm nhng iu thuc, v{ nh c cng cm hng ngu nhin, cng rt thuc Lucky Strikes h ra v{ xin la. By gi c bn ngi ph n cng s|nh bc bn nhau trn i l. Mt c|ch nhanh chng h c thm ng h{nh, khng bao l}u sau ~ c mi ngi ph n tr ht thuc ni cng cng, nh l{ khng c g t nhin hn. Nhng ph nh|y xut hin v{ chp nhng bc hnh v cnh tng l thng n{y. Thng th v{o l Phc sinh, ngi d}n s x x{o v mt kiu m mi, hay mt m{u sc xu}n mi. Nm nay mi ngi li ang b{n t|n v nhng ngi ph n tr t|o bo v{ nhng iu thuc ca h. Ng{y sau , nhng hnh nh v{ b{i vit v h xut hin trn c|c trang b|o. Mt t b|o lin bang ~ ni, Cng nh hoa hu Federcia Freylinghusen, g}y ch cho mi ngi trong mt b trang phc x|m en, i qua |m ng trc nh{ th th|nh Patrick, Hoa hu

882

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

Bertha Hunt v{ s|u ngi ng nghip ca mnh ~ |nh mt c v li ch v quyn t do ca ph n. Hoa hu Hunt ~ a ra thng c|o chung nh vy t chin trng y khi thuc l|: Ti hy vng rng chng ti ~ khi ngun th g v{ nhng ngn uc t do n{y, khng h c s ng h c bit n{o, s ph| tan nhng iu cm ht thuc mang tnh ph}n bit i x i vi ph n v{ ph|i n chng ti s tip tc ph| v mi s ph}n bit i x. C}u chuyn n{y c c|c t b|o ng ti khp t nc, v{ khng bao l}u sau ph n nhng th{nh ph kh|c cng bt u ht thuc trn ng ph. Cuc tranh lun ~ din ra quyt lit nhiu tun, mt s b|o th ch bai thi quen mi n{y, s kh|c th li hng n vic bo h cho ph n. Mc d vy, v{i th|ng sau , vic ph n ht thuc ni cng cng ~ tr th{nh mt h{nh ng c x~ hi chp nhn. Ng{y c{ng t ngi t}m n vic phn i n. Gii thch: V{o th|ng ging nm 1929, nhiu (c ngi mu) c g|i (mi trnh din ln u) New York nhn cng mt thng ip t hoa hu Bertha Hunt: Trong s quan t}m n bnh ng gii Ti v{ nhng ngi ph n tr kh|c s thp ln ngn uc t do kh|c bng vic ht thuc khi i tn b v{o ng{y Ch nht Phc sinh i l s 5. Nhng c g|i chm dt s tham gia trnh din gp nhau sm ti vn phng ni Hunt l{m th k. H d kin s xut hin nhng nh{ th n{o, l{m sao lin kt c vi nhau, tt c c|c chi tit. Hunt a cho h nhng gi thuc Lucky Strike. Mi th ~ din ra ho{n ho v{o c|i ng{y c n nh trc. Mc du vy, mt s t ngi mu bit rng to{n b phi v ~ c vch k hoch bi mt ngi {n ng ng ch ca hoa

883

Ngh thut quyn r

hu Hunt, Edward Bernays, mt c vn quan h cng cng cho cng ty Thuc l| M, ni sn xut thuc Lucky Strikes. Thuc l| M ~ quyn r c|c ph n v{o vic ht thuc vi tt c nhng loi hnh qung c|o thng minh, nhng s tiu th th b gii hn bi thc t ht thuc trn ng ph b cho l{ khng ph hp vi ph|i n. Ngi ng u cng ty Thuc l| M ~ nh Bernays gip v{ Bernays ~ bt buc phi |p dng mt k xo m{ ~ tr th{nh thng hiu ca ng ta: thu ht s ch ca cng chng bng vic to ra mt s kin m{ c|c phng tin thng tin i chng s nhm v{o nh tin tc. D{n xp cn thn mi chi tit nhng li l{m cho chng c v t nhin. Khi c{ng nhiu ngi nghe c s kin n{y, n s kch thch h{nh ng bt chc trong trng hp n{y th c{ng nhiu ph n ht thuc trn ng ph. Bernays, ch|u ca Sigmund Freud v{ c th l{ mt bc k t{i nht v quan h cng cng ca th k 19, ~ hiu mt quy lut c bn ca bt k loi hnh b|n h{ng n{o. Thi im i tng bit bn theo ui c|i g mt cuc b phiu, mt vic b|n h{ng h s kh|ng c li. Nhng nu ngy trang li rao h{ng ca bn nh mt s kin thng tin th bn s khng ch tr|nh c s kh|ng c ca h m{ cn c th to ra mt xu hng x~ hi l{m vic b|n h{ng cho bn. l{m c vic n{y, s kin m{ bn to nn phi ni bt hn tt c c|c s kin kh|c c phng tin truyn thng nhm ti, n cn khng qu| ni bt hay c v nh di tr|. Trong cuc diu h{nh Phc sinh, Bernays (thng qua Bertha Hunt) ~ chn nhng ngi ph n m{ h s c v nh thanh lch v{ thch hp vi c vi nhng iu thuc trn tay. Cha ph| v mt iu cm k ca x~ hi, v{ l{m nh vy theo nhm, nhng ngi ngi ph n y s to c mt hnh nh g}y n tng v{ sng st n ni c|c phng tin truyn thng khng th khc t. Mt s kin

884

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

c a ln bi bui ph|t thanh h{ng h{ng ng{y c|c tin tc mi nht th c s t|n th{nh v tnh x|c thc. iu quan trng l{ to cho s kin c ch to n{y nhng s lin tng tch cc, nh Bernays ~ l{m trong vic to ra mt cm gi|c v cuc ni lon, v nhng ngi ph n tp hp trong mt nhm vi nhau. Nhng lin tng yu nc, hay gii tnh nhy cm, hoc tn gi|o bt c c|i g th}n mt v{ c sc c|m d t chng c sc sng. Ai c th cng li c? Con ngi v bn cht t thuyt phc mnh hp nht vi |m ng ngay c khi nhn ra rng vic b|n h{ng ~ din ra. Cm gi|c v s tham d ch ng l{ cn thit cho s quyn r. Khng ai li mun c cm gi|c b ng ngo{i mt phong tr{o ang ph|t trin. 3. Trong cuc tranh c tng thng nm 1984, Tng thng Ronald Reagan, khi tin h{nh vn ng t|i tranh c, ~ ni vi cng chng, }y l{ bui bnh mnh na nc M. ng ta qu quyt rng nhim k tng thng ca mnh ~ khi phc li nim kiu h~nh ca nc M. Va qua, i hi Olympic Los Angeles th{nh cng l{ tng trng cho s tr li ca t nc v sc mnh v{ s tin tng. Ai c th mong mun quay tr v nm 1980, lc m{ ngi tin nhim ca Reagan, Jimmy Carter, ~ to nn mt thi k ca tnh trng bt n? Walter Mondale, ngi theo ng D}n ch phn i Reagan, li ngh rng ngi d}n M ~ chu qu| s mn trn ca Reagan. H phi c i din vi tnh ch}n tht, v{ l{ yu cu ca Modale. Trc kh|n gi truyn hnh to{n quc, Mondale ~ b{y t: H~y ni v s tht. Ng{i Reagan s tng thu, v{ ti cng vy. ng ta s khng ni vi c|c bn. Ch c ti mi l{m iu . ng ta lp li iu n{y mt c|ch thng thn trong nhiu ln.

885

Ngh thut quyn r

n th|ng 10 s ngi b phiu cho ng ta ~ ri xung con s thp nht cha tng thy. Lesley Stahl, phng vin thi s h~ng CBS ang theo di cuc tranh c, v{ khi ng{y bu c n gn, c ta c mt cm gi|c bn khon. khng phi l{ vic Reagan ch t}m nhiu v{o t}m trng v{ xc cm hn l{ nhng vn hc ba. M{ l{ vic c|c phng tin thng tin i chng ang ch giu ng ta; c ta cm thy ng ta v{ nhm bu c ca mnh ang cho c|c h~ng thng tn mt ngn la. H lun tm c|ch chp hnh ng ta trong s sp t ho{n ho, trng mnh m v{ y quyn lc ca mt tng thng. H cung cp cho gii truyn thng nhng thng tin sng ng cng vi cnh phim v hot ng ca Reagan. H ang trnh din mt m{n kch ln. Stahl quyt nh tp hp mt mu tin nhm ch cho cng chng thy rng Reagan ~ dng truyn hnh che y nhng chnh s|ch km hiu qu ca ng ta nh th n{o. Mu tin bt u bng vic dng nn nhng hnh nh m{ nhm bu c ca ng ta ~ ngy trang nhiu nm tri: Reagan trong b jeans ang x hi ti nng tri ca ng ta, ang ng khoe khoang bn nhng vt cng np chin tranh ca ngi Noc-mng ti Ph|p; ang m mn xem bng | vi nhng v s b mt ca mnh; ang ngi trong mt phng hc thuc khu ph c Qua nhng hnh nh n{y, Stahl hi Ronald Reagan s dng truyn hnh nh th n{o? Tht s|ng chi. ng ta b ch trch l{ v tng thng ca nhng ngi gi{u, nhng truyn hnh li ni khng phi vy. tui 73, Ng{i Reagan chc ~ c vn v sc khe. Nhng truyn hnh ni khng phi vy. Ngi d}n M mun cm thy t h{o v quc gia mt ln na v{ v tng thng ca h. V{ nhng phim truyn hnh

886

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

ni bn c th. S ngy trang ca truyn hnh ~ hp thu Nh{ Trng. Mc ch ca h l{ g? nhn mnh c|i vn qu ln nht ca tng thng, m{ nh nhng s quan hu cn ca ng ta ni, l{ c|i nh}n c|ch ca ng ta. H cung cp nhng hnh nh v ng ta ging nh l{ mt v l~nh t. T tin, vi nhng bc i Marlboro ca ng ta. Qua hnh nh Reagan bt tay c|c vn ng vin tt nguyn trong xe ln v{ ct bng kh|nh th{nh mt trung t}m d{nh cho ngi ln tui, Stahl tip, H cng nhm mc tiu xa b nhng s i lp. ng Reagan c gng chng li k c ca mt vn khng ph bin l{ ph nhn trn thc t chnh s|ch ca tng thng bng mt tm m{n c la chn cn thn. H~y nhn i hi Olympic d{nh cho ngi khuyt tt, hay l khai trng mt ngi nh{ d{nh cho tui gi{. Khng c du hiu cho thy ng ta ang d{nh ng}n s|ch cho nhng ngi t{n tt v{ ni c tr cp ca lin bang cho nhng ngi gi{. Mu tin lin tc vi vic ch ra khong trng gia nhng hnh nh g}y cm gi|c tt p v{ thc t hot ng ca Reagan. Stahl kt lun Tng thng Reagan b buc ti v ang tin h{nh mt cuc tranh c m{ trong ng ta |nh bng cc hnh nh v{ che giu c|c vn . Nhng khng c mt bng chng n{o cho thy s buc ti s l{m tn thng n ng y bi v khi ngi ta xem tng thng trn truyn hnh, ng ta l{m cho h cm thy tt p v nc M, v chnh h, v{ v ng ta. Stahl tin tng v{o ch tt p ca nhng ngi theo Reagan ang kim so|t Nh{ Trng, nhng mu tin ca c ta li ph nh mt c|ch mnh m, v vy m{ gng ht sc mnh v s lo lng. V{o bui ti hm mt vin chc Nh{ Trng ln tui gi in thoi ni Mu tin tuyt vi. Stahl hi G c?. Ngi {n ng

887

Ngh thut quyn r

nhc li: Mu tin tuyt vi. ng ~ nghe nhng g ti ni {?, c ta hi. Lesley, khi c a ra 4 pht ri nhng hnh nh v i ca Ronald Reagan, khng ai nghe nhng g c ni. Sao c khng bit rng nhng hnh nh quan trng hn thng ip ca c v chng m}u thun vi thng ip ca c? Cng chng xem nhng hnh nh v{ h phn i thng ip ca c. H chng h nghe thy nhng g c ~ ni. V vy, trong t}m tr ca chng ti, l{ mt on qung c|o min ph 4 pht ri cho cuc t|i tranh c ca Ronald Reagan. Gii thch: Hu ht nhng ngi l{m cng t|c truyn thng cho Reagan ~ c mt nn tng c bn v tip th. H ~ bit tm quan trng ca vic k mt c}u chuyn sinh ng, sc nt, v{ vi nhng nh~n quan tt. Mi bui s|ng h nghin cu xem tiu ca ng{y hm s l{ g, v{ h c th o gt n th{nh mt mu tin ngn gn trc quan nh th n{o, chun b cho tng thng nhng cnh quay ra sao. H quan t}m n tng chi tit n c|i phng mn pha sau tng thng ti Vn phng bu dc, n hng m|y quay hp vi ng ta khi ng ta tip c|c nh{ l~nh o th gii kh|c, v{ quay ng ta tht c hn, vi nhng bc i t tin ca ng y. Nhng h{nh nh trc quan mang theo thng ip tt hn bt c ngn t n{o c th l{m. Nh mt vin chc ca Reagan ~ ni Bn stin v{o c|i g, s tht hay l{ tin v{o mt ca mnh? H~y t gii phng mnh khi nhu cu kt ni thng tin trong trng th|i trc tip bnh thng v{ bn s t mnh thy c nhng c hi ln hn vi s quyn r nh nh{ng. H~y l{m cho nhng ngn t bn ni tht khim tn, m h, li cun. V{ h~y quan t}m nhiu hn n vn phong, nhng c|i trc quan, c}u chuyn h k. Th hin s t tin khng ch thng qua nhng thng

888

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

tin chnh xc m cn thng qua m{u sc v{ hnh tng tch cc, hp dn mi ngi. H~y cho phng tin truyn thng bao quanh bn v v{ bn ph mc cho h nh ot. Nh th l{m thay i ho{n to{n ng lc gii truyn thng cn s kch tnh v{ trc quan? Cung cp cho h. N hp dn khi tranh lun vn hay s tht min l{ bn ng gi n th v. Nn nh: hnh nh tn ti l}u hn l{ ngn t. ng thuyt gi|o vi cng chng ng bao gi l{m nh th. H~y hc c|ch th hin thng ip ca bn thng qua nhng c|i trc quan m{ a n xc cm tch cc v{ cm gi|c tt l{nh. 4. V{o nm 1919, Harry Reichenbach, nh}n vin ca mt h~ng in nh, c yu cu thc hin phn qung c|o trc cho mt b phim c tn l{ Trinh n ca Stamboul. vn l{ mt t|c phm vn hc tr tnh bnh thng ca nc ngo{i, v{ thng thng th mt nh{ qung c|o s m mt chin dch vi nhng t qung c|o v{ |p-phch quyn r. Nhng Harry khng bao gi khi s theo li thng thng. Anh ta ~ tng bt u s nghip ca mnh vi ngh rao h{ng ti nhng cuc hi h, v{ c|ch duy nht ko cng chng v{o gian h{ng ca mnh l{ phi tr nn ni bt hn hn so vi nhng ngi rao h{ng kh|c. V vy Harry i tm t|m ngi Th (Nh K) li thi lch thch ang sng Manhattan, cho h mc nhng b truyn thng (qun m{u xanh nc bin bay dp dn, khn xp i u c hnh li lim v{ng theo kiu Hi gi|o) ly c t xng phim, ri tp luyn cho h tng c}u ni v{ iu b, v{ ng k phng cho h mt kh|ch sn t tin. Tin tc lan nhanh n c|c ta son b|o (vi mt t s h tr t Harry) rng c mt ph|i o{n ca Th Nh K ~ n New York thc hin mt nhim v ngoi giao b mt.

889

Ngh thut quyn r

C|c phng vin cng v kh|ch sn. T lc y s xut hin ca nhng nh}n vt n{y New York r r{ng khng cn l{ b mt na, ngi ch huy ca nhim v, l~nh t Hi gi|o (tc trng) Ali Ban Mohammed, mi h ln ln phng ca ng ta. C|c phng vin b n tng bi nhng trang phc, kiu ch{o Xalam (kiu ch{o ca nhng ngi theo o Hi phng ng), v{ nghi thc ca ngi Th Nh K. Sau l~nh t Hi gi|o (tc trng) gii thch vi |m phng vin v sao ng ta n New York. Mt ngi ph n xinh p tn l{ Sari, c bit n nh l{ trinh n ca Stamboul, ~ ha hn vi anh trai ca tc trng. Mt lnh M trong khi h{nh qu}n ~ yu c ta v{ ~ tm c|ch bt cc a c ta qua M. M ca c y ~ cht v au bun. Tc trng ~ ph|t hin ra c ta New York v{ n a c ta v. B m hoc bi ngn ng nhiu m{u sc ca tc trng v{ c}u chuyn tr tnh m{ ng ta ~ k, nhng ng{y sau c|nh phng vin ~ lp y c|c trang b|o vi c}u chuyn v n{ng trinh n ca Stamboul. Tc trng c quay phim Cng vin trung t}m v{ c n kem M. Cui cng Sari ~ c tm thy, v{ c|c h~ng truyn thng a tin v s sum hp gia ngi tc trng v{ c g|i cung lon (mt n din vin vi v p k l). Khng l}u sau, b phim Trinh n ca Stamboul c trnh chiu New York. C}u chuyn ca n rt ging vi s kin tht ~ c tng thut trn b|o. }y phi chng l{ mt s trng hp ngu nhin? Mt b phim c dng nhanh cho mt c}u chuyn c tht? Dng nh khng ai bit, nhng cng chng li cc k t m quan t}m, v{ Trinh n ca Stamboul ~ ph| k lc v s v b|n ra.

890

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

Mt nm sau Harry c yu cu qung b| cho mt phim gi l{ Ngi {n b{ b cm o|n. l{ mt trong nhng phim d nht m{ anh ta tng xem. C|c ch rp phim khng cht quan t}m n vic trnh chiu n. Harry bt tay v{o l{m vic. Trong 18 ng{y lin tc anh ta cho ng mt qung c|o trn tt c c|c t b|o ln New York: H^Y NHN BU TRI V[O M 21 TH\NG HAI! NU L[ M[U XANH LC H^Y N VI THE CAPITAL, NU L[ M[U N VI THE RIVOLI, NU L[ M[U HNG N VI THE STRAND, NU L[ M[U XANH DNG N VI THE RIALTO. BU TRI V[O NG[Y 21 TH\NG HAI S M\CH BO CHO BN B PHIM HAY NHT C TH XEM ]U TRONG TH[NH PH! (The Capital, the Rivoli, the Strand, v{ the Rialto l{ bn rp chiu phim ln). Hu ht mi ngi u thy mc qung c|o v{ t hi s trnh din kh tin n{y l{ g. Ch rp chiu Capital hi Harry liu anh ta c bit g v iu khng v{ Harry vn gi b mt: l{ mt tr qung c|o cho mt b phim khng t trc. Ngi ch yu cu c xem phim ngi {n b{ b cm o|n; trong sut qu| trnh chiu phim, Harry kho|c l|c v chin dch qung c|o, l{m sao l~ng t}m tr ca ngi ch v s ch|n ngt trn m{n hnh. Ngi ch rp quyt nh chiu phim n{y trong vng mt tun, v{ theo c|ch , v{o m 21 th|ng Hai, khi mt cn b~o tuyt ph xung th{nh ph v{ tt c c|c i mt hng ln bu tri, nhng tia s|ng ln ph|t ra t nhng to{ nh{ cao nht mt m{u xanh lc s|ng chi. Mt |m ng khng l l lt ko n rp Capital. H khng mun quay v. Khng hiu sao, vi mt rp chiu cht nch ngi v{ mt |m ng h{o hng, b phim y khng c v g l{ qu| ti c. Nm sau Harry c yu cu qung c|o cho mt b phim gngxt tn l{ Ngo{i vng ph|p lut. Trn c|c con ng quc l

891

Ngh thut quyn r

xuyn qua t nc anh ta thit lp nhng bng yt th vi ch in m NU BN KHIU V V[O CH NHT, BN SNG NGO[I VNG PH\P LUT. Trn c|c bng yt th kh|c, ch khiu v c thay th bng c|c ch chi golf hay i bi v{ v.v Gc trn ca c|c bng yt th l{ mt c|i mc mang ch in nghing PD. Cng chng cho rng n c ngha l{ vn phng cnh s|t (Police Department) (tht ra l{ ch vit tt ca din vin Priscilla Dean, ngi sao trong phim) v{ cnh s|t, c s ng h ca c|c t chc tn gi|o, ang chun b em thi h{nh o lut xanh mi nm trc cm nhng hot ng y ti li v{o ng{y Ch Nht. Ngay lp tc mt cuc lun chin xy ra. C|c rp h|t, c|c lin hip chi golf, v{ c|c t chc khiu v t chc chin dch phn i chng li o lut xanh; h a ra nhng bng yt th ca ring mnh, khng nh nu bn l{m nhng iu v{o ng{y Ch Nht, bn khng sng ngo{i vng ph|p lut v{ gi in cho ngi d}n M h~y vui chi trong cuc sng. Trong nhiu tun nhng t Ngo{i vng ph|p lut c thy khp ni v{ lun trn mi mi ngi. Trong bi cnh b phim c trnh chiu vo ng{y Ch Nht ng thi ti bn rp chiu phim ca New York, mt vic cha tng thy trc . V{ n tip din nhiu th|ng trong to{n quc, v{o c c|c ng{y Ch Nht. l{ mt trong nhng th{nh cng ln ca nm . Gii thch: Harry Reichenbach, c th l{ nh}n vin truyn thng gii nht trong lch s in nh, khng bao gi qun nhng b{i hc m{ anh ta ~ hc c khi cn l{ mt ngi rao h{ng. Cuc hi h n{o cng y p |nh s|ng, m{u sc, ting n, v{ s tng gim ca |m ng. Nhng mi trng nh vy c nh hng s}u sc i vi con ngi. Mt ngi tnh t|o c th ni rng nhng m{n trnh din o thut l{ tr gi mo, nhng con vt hung d

892

C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

c hun luyn, nhng tr nguy him ch an to{n tng i. Nhng con ngi ta mun c gii tr; l{ mt trong nhng nhu cu ln nht ca h. B bao quanh bi m{u sc v{ s h{o hng, h tm g|c s ng vc trong mt lc v{ tng tng rng o thut v{ s nguy him l{ c tht. H b m hoc bi nhng c|i trng c v nh va gi va tht trong cng mt thi im. Nhng chiu qung c|o ca Harry n thun l{ t|i to li cuc vui chi hi h mc ln hn. Anh ta ko mi ngi v{o s quyn r ca nhng trang phc y m{u sc, mt c}u chuyn ly k, cnh tng khng th cng li c. Anh ta gi s ch ca h bng s huyn b, mt cuc lun chin, bt c c|i g c th. L}y nhim mt loi bnh st, v h ~ nh ri v{o mt cuc vui chi hi h, h l lt ko n khng suy ngh xem b phim do anh ta qung c|o. Ranh gii gia h cu v{ thc t, gia tin tc v{ s gii tr ng{y nay th m nht hn thi ca Harry Reichenbach. C qu| nhiu c hi cho s quyn r nh nh{ng! Gii truyn thng th liu lnh i vi nhng s kin mang gi| tr gii tr, kch tnh c hu. H~y |p ng nhu cu . Cng chng c mt cn bnh i vi nhng g trng c v va hin thc va hi cht qu|i d (k qu|i) i vi nhng s kin c tht di gc din nh. H~y |nh v{o cn bnh . D{n dng s kin nh c|ch Bernays ~ l{m, nhng s kin m{ gii truyn thng s tm ly nh tin tc. Nhng }y bn khng phi ang khi xng ra mt xu hng x~ hi, bn ng sau mt gii hn ngn n{o : gi{nh c s ch ca con ngi, to s khuy ng nht thi, quyn r h v{o xu hng ca bn. L{m cho nhng s kin v{ nhng tr qung b| ca bn hp l v{ c phn hin thc, nhng l{m cho m{u sc ca chng hi s|ng hn bnh thng, l{m cho nhng nh}n vt ln hn c|ch sng, l{m cho s kch tnh cao hn. a ra gc v gii tnh v{ s nguy

893

Ngh thut quyn r

him. Bn ang to ra mt s hp th{nh gia c|ch sng thc v{ s h cu thc cht ca bt k s quyn r n{o. Tuy nhin, chim c s ch ca con ngi vn cha : bn cn phi gi c n l}u mc ti c h. iu n{y c th lun lun c thc hin bng vic l{m ny sinh cuc lun chin, c|i c|ch ging nh Harry khuy ng nhng cuc tranh lun v o c. Khi gii truyn thng tranh c~i v s t|c ng m{ bn ang c c i vi gi| tr ca con ngi, th n ang loan truyn tn bn khp ni v{ tnh c d{nh cho bn mt gc m{ s l{m cho bn tht hp dn i vi cng chng.

894

NGH THUT QUYN R

ROBERT GREENE (Nguyn Th Kim Anh dch) Trnh b{y bn in: kaufmannh2

Nh xut bn Tr 2009