‫ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫ﺑﻨﺪي‪20‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪،‬رﺗﺒﻪ‬

‫ﺷﻤﺎره‬

‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫***‬
‫ﻧﺠﺎت اﻣﯿﻨﯽ* ‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ ﯾﺪاﻟﻬﯽ** ‪ ،‬ﺻﺪﯾﻘﻪ اﯾﻨﺎﻧﻠﻮ‬

‫‪D‬‬
‫ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ و رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي زﯾﺎدي وﺟﻮد دارد ﮐـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﮐﺪام از آﻧﻬﺎ داراي اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﻠﻔﯿﻖ آﻧﻬـﺎ و ﺗﻌﯿـﯿﻦ رﺗﺒـﻪ اﺳـﺘﺎﻧﻬﺎ از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻓﻮق ﮐﺎر دﺷﻮاري اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺳﻨﺠﺶ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ واﺣـﺪ ﯾﮑﺴـﺎﻧﯽ‬

‫‪SI‬‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﺧﺎص ﺑﺮ ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬و ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ از اﻫﻤﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪.‬‬
‫روش‪ :‬اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺿﻤﻦ ﺑﺤﺚ درﺧﺼﻮص روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺗﻼش دارد‬
‫ﺑــﺎ اﺳ ـﺘﻔﺎده از روش ﺗﻠﻔﯿﻘــﯽ ﺗﺤﻠﯿــﻞ ﻋــﺎﻣﻠﯽ و آﻧــﺎﻟﯿﺰ ﺗﺎﮐﺴــﻮﻧﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺿــﻤﻦ ﺣــﺬف‬
‫‪of‬‬
‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺧﻄﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ 35‬ﺷﺎﺧﺺ دﺳﺘﺮﺳﯽ و ﮐﺎراﯾﯽ ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و درﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑـﺎروري‪ ،‬ﺟﻤﻌﯿﺘـﯽ‪ ،‬ﻣﯿﺮاﯾـﯽ و اﻣﻨﯿـﺖ ﻏـﺬا و ﺗﻐﺬﯾـﻪ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﻼﻣﺖ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ و ﻧﺘﺎﯾﺞ‪ :‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐـﻪ اﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي اﺻـﻔﻬﺎن‪،‬‬
‫‪ive‬‬

‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰي و ‪ ...‬از وﺿﻌﯿﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ اﻣـﺎ اﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي اردﺑﯿـﻞ‪،‬‬
‫ﮔﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻗﻢ و ‪ ...‬داراي وﺿﻌﯿﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺳﻼﻣﺖ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن و ﮐﻬﮑﯿﻠﻮﯾﻪ و ﺑﻮﯾﺮاﺣﻤﺪ وﺧﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ch‬‬

‫ﮐﻠﯿﺪ واژهﻫﺎ‪ :‬آﻧﺎﻟﯿﺰ ﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش‪85/3/3 :‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ‪84/11/12 :‬‬
‫‪Ar‬‬

‫* ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎد و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮ ﮐﻞ دﻓﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﻘﺮزداﯾﯽ وزارت رﻓﺎه و ﺗﺄﻣﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫>‪<n_amini2@yahoo.com‬‬
‫** ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻨﺎدر و ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﯽ‬
‫*** ﮐﺎرﺷﻨﺎس اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎس وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫‪27‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪20‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﻣﺮوزه ﻣﻘﻮﻟﻪ »ﺗﻮﺳﻌﻪ« دﻏﺪﻏﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳـﺎده‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﭼﯿـﺰي‬
‫ﺟﺰ رﺿﺎﯾﺘﺒﺨﺶﺗﺮ ﮐﺮدن وﺿﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺳﻼﻣﺖ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ‬
‫از زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد راﺿﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳـﺘﻘﺮار ﺳـﻼﻣﺖ در اﺻـﻮل ﺑﻨﯿـﺎدﯾﻦ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ )ﯾﺪاﻟﻠﻬﯽ و ﻓﻀﺎﯾﻠﯽ‪.(34:1384 ،‬‬
‫در ادﺑﯿﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻬﺪاﺷﺖ در واﻗﻊ ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﻣـﯽﮔـﺮدد و اﻣـﻮر‬

‫‪D‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و درﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻮد ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ )ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎﻟﺺ(‬
‫و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐـﺮدن ﺳـﻼﻣﺖ از دﺳـﺖ رﻓﺘـﻪ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﺑـﺮوز ﺑﯿﻤـﺎري و ﯾـﺎ ﺣـﻮادث‬
‫)ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ( ﻣﯽﭘﺮدازد )ﺣﻖﭘﺮﺳﺖ‪.(53:1383 ،‬‬

‫‪SI‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯿﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺒﯿﻦ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺮﺧـﯽ ﻣﻨـﺎﻃﻖ در‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﯾـﮏ ﮐﺸـﻮر‪ ،‬ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﺑﻬﺘـﺮي داﺷـﺘﻪ در ﻧﺘﯿﺠـﻪ از رﺷـﺪ و ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰان ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد‬
‫‪of‬‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﺎﻃﻖ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻢ از ﺗﺠﺮﺑﯿـﺎت ﻣـﺪﯾﺮان‬
‫ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻫﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺑﻬﯿﻨـﻪ ﺗﺨﺼـﯿﺺ‬
‫دﻫﻨﺪ )اﺣﻤﺪي‪.(28:1384 ،‬‬
‫‪ive‬‬

‫‪ (1‬ﺳﻮاﺑﻖ ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫دﮐﺘﺮ ﻓﺮخ ﻣﺴﺠﺪي )‪ (1381‬در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ دﮐﺘﺮي ﺧﻮد ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ و ﺳﻨﺠﺶ ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ از دو روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ و ﺗﺎﮐﺴـﻮﻧﻮﻣﯽ ﻋـﺪدي و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫‪ch‬‬

‫ﺗﻠﻔﯿﻖ اﯾﻦ دو روش اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﺸﺎن در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳـﻌﯽ ﮐـﺮده اﺳـﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺬف ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺧﻄﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﺎﮔﺮﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺰﺑـﻮر از ‪ 90‬ﺷـﺎﺧﺺ ﮐـﻪ در ﻧـﻪ ﮔـﺮوه‬
‫‪Ar‬‬

‫دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺎرﮔﯿﺮي روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋـﺎﻣﻠﯽ ﺑـﺮ روي داده ﻫـﺎي ﺻـﺪ ﮐﺸـﻮر‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺪه ﺗـﺎ ‪90‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ ‪ 148‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﻘﻠﯿـﻞ ﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از روش ﺗﺎﮐﺴـﻮﻧﻮﻣﯽ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﮐﺎﻧﺎدا‪ ،‬ﺳﻮﺋﺪ و اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮﯾﻦ و ﮐﺸـﻮرﻫﺎي‬

‫‪28‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫ﻧﯿﺠﺮ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري ﮐﻨﮕﻮ و ﺳﯿﺮاﻟﺌﻮن‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺗـﺮﯾﻦ ﮐﺸـﻮرﻫﺎ در ﺑـﯿﻦ ﺻـﺪ ﮐﺸـﻮر‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ روﺷﻬﺎي ﺳﺎﺑﻖ اﻟﺬﮐﺮ ﺑﻪ دﻓﻌﺎت در رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪي ﺗﻮﺳﻌﻪﯾﺎﻓﺘﮕﯽ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر و رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪي اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ 1.‬اﻣـﺎ‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن اﯾﻦ روش ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬

‫‪D‬‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و درﻣﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‪،‬‬
‫از اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و اﺻﻞ ‪ 29‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﺮ آن‬

‫‪SI‬‬
‫ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﺑﺨﺶ رﺳﻤﯽ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗـﺄﻣﯿﻦ و‬
‫ارﺗﻘﺎي ﺳﻄﺢ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﯽ‪ ،‬رواﻧﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎ و ﺧـﻂ‬
‫ﻣﺸﯿﻬﺎي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﻧﻈﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬـﺎ و ﻋﻤﻠﯿـﺎت اﺟﺮاﯾـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫‪of‬‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ آﻣﻮزش ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و اﯾﻤﻦ ﺳﺎزي ﻋﻠﯿﻪ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬـﺎي واﮔﯿـﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﺪارس‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﺳﺎﻟﻢ ﺳﺎزي ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬـﺎ و‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ و ﺗﺪارك داروﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺗﻐﺬﯾﻪ‪ ،‬اﯾﺠﺎد و راه اﻧﺪازي ﻣﺮاﮐـﺰ و واﺣـﺪﻫﺎي اراﺋـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﯾﯽ و ﺑﺴﺘﺮي‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ و آﻣﻮزش ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﭘﯿﺮاﭘﺰﺷﮑﯽ‬
‫‪ive‬‬

‫در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮاردي از اﯾﻦ دﺳﺖ اﺷﺎره ﮐـﺮد‪ .1 :‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫‪ch‬‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻤﺘﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﮐﺸﻮر )ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم ﺗﻮﺳـﻌﻪ(‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﯾـﺰي ﮐﺸـﻮر‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻣﻮر زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ‪ .2 .1380 ،‬ﮔﺰارش ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻋـﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي‪ .3 .1379 ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖﺑﻨﺪي دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺗﻮﺳـﻌﻪﻧﯿﺎﻓﺘـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺤﺮوم رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري‪ .4 .1381 ،‬ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎي‬
‫‪Ar‬‬

‫اﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان از ﻧﻈﺮ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي اﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان‪ .5 .1379 ،‬ﺳـﻄﺢﺑﻨـﺪي‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اي‪ ،‬ﻧﺎدر زاﻟﯽ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﯿﺮاز‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷـﺪ‪ .6 .1379 ،‬ﺗﻌﯿـﯿﻦ درﺟـﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ و‬
‫رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎي اﺳﺘﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﯾـﺰي اﺳـﺘﺎن‬
‫ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن‪ .7 .1381 ،‬رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺮاﮐﺰ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﯿﺎم ﻧﻮر در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻔﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ اﺑـﺎﻟﯽ‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎه ﭘﯿـﺎم ﻧـﻮر‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﭘﮋوﻫﺸﯽ و ‪. ...‬‬

‫‪29‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪20‬‬

‫‪1‬ـ‪ (1‬ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ در ﺑﺨﺶ ﺳﻼﻣﺖ‬

‫در ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺎزارﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺘﻬﺎ را در ﺑﺎزار اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ در ﺑﺎزارﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽِﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ و ﺗﻮﻟﯿـﺪ از ﺣﺎﻟـﺖ ﺗﻌـﺎدﻟﯽ‬
‫دور ﺷﻮد ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺪت آن ﺑﻪ روﯾﮑﺮدي ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﻣﺪاﺧﻠـﻪ در ﺑـﺎزار اﺗﺨـﺎذ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬در ﺑﯿﻦ ﺑﺎزارﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎزار ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي ﮐـﻪ‬
‫دارد‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻠﻤﻮسﺗﺮﯾﻦ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺪاﺧﻼت دوﻟﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ‪،‬‬

‫‪D‬‬
‫روﻧﺪ رﺷﺪ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﯽ در ﺑﺨﺶ ﺳﻼﻣﺖ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺘـﯽ ﮐـﻪ‬
‫دارد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﻓﻀﺎﯾﻠﯽ‪.(7:1382 ،‬‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬روﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﯽ در ﺑﺎزار ﻃﯽ دوره ‪ 82‬ـ‪1369‬‬

‫‪SI‬‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ورود ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺟﺪﯾﺪ و روﺷﻬﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ درﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﯿﻮع‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﺻﻌﺐاﻟﻌﻼج ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﯿﻮه زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎﺷﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻗﻊ و اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺮدم‪،‬‬
‫رﺷﺪ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ و ﺑﺮوز ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬از ﻋﻮاﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ دو دﻫﻪ اﺧﯿﺮ‪،‬‬
‫‪of‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﻔﺠﺎر ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي درﻣﺎن ﻣﻌﺮوف ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﭘﺪﯾﺪ‬
‫آوردهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﺘﺒﻊ در اﯾﺮان ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ رﺷﺪ اﻧﻔﺠﺎري ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﻗﻮع‬
‫ﻣﯽﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ‪ ،‬در اﻣﺘﺪاد ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ رﺷﺪي در ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻃﯽ دﻫﻪ ‪ 1360‬ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺴﺘﺮده‬
‫‪ive‬‬

‫ﯾﺎراﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺎﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺪﯾﺪ ﻗﯿﻤﺖ و اﻋﻤﺎل ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي ﻏﯿﺮواﻗﻌـﯽ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦ روي آورد‪.‬‬
‫‪ch‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :1‬ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي )‪(1376=100‬‬
‫‪1382‬‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪1374‬‬ ‫‪1369‬‬ ‫ﺷﺮح‬

‫‪228/2‬‬ ‫‪177/9‬‬ ‫‪69/2‬‬ ‫‪18/6‬‬ ‫‪ .1‬ﺷﺎﺧﺺ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ‬

‫‪Ar‬‬

‫‪287/6‬‬ ‫‪211/6‬‬ ‫‪58/7‬‬ ‫‪10/9‬‬ ‫‪ .2‬ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن‬

‫‪1/21‬‬ ‫‪1/19‬‬ ‫‪0/84‬‬ ‫‪0/59‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ )‪ (2‬ﺑﻪ )‪(1‬‬

‫ﻣﺄﺧﺬ‪ :‬ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪﻫﺎي آﻣﺎري ﻣﺮﮐﺰ آﻣﺎر اﯾﺮان‬

‫‪30‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫در اﺛﺮ اﺟﺮاي اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ‪ ،‬رﺷﺪ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺨﺶ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣـﺎن ﻃـﯽ‬
‫دﻫﻪ ‪ 1360‬ﺑﺮﺧﻼف روﻧﺪ ﻃﺒﯿﻌﯽ آن‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﺑـﺎ اﺟـﺮاي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎي ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري در اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 1360‬و ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺟﺒـﺮان ﺧـﻸ ﻧﺎﺷـﯽ از ﭘـﺎﯾﯿﻦ‬
‫ﻧﮕﻪداﺷﺘﻦ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ ﻃﯽ اﯾﻦ دﻫـﻪ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺘﻬـﺎي ﺧـﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷـﺘﯽ و درﻣـﺎﻧﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺸﻬﺎ رﺷﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺘﯽ اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن ﺑﯿﻤﻪ ﻫﻤﮕـﺎﻧﯽ در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1374‬ﻫﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از رﺷﺪ ﺷﺪﯾﺪ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ را ﺑﺮ اﻓﺮاد ﮐﺸﻮر ﺧﻨﺜـﯽ ﮐﻨـﺪ و اﺛـﺮ آن‬

‫‪D‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر زودﮔﺬر و ﻣﻮﻗﺘﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﺗﻮرم ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و درﻣﺎن در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1369-82‬ﺑﺠﺰ ﺳـﺎل‬
‫‪ 1374‬ﺑﯿﺶ از ﺳﻄﺢ ﺗﻮرم ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ در ﺳـﺎل ‪ 1371‬رﺷـﺪ‬

‫‪SI‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن ﺑﻪ ‪ 54‬درﺻﺪ رﺳﯿﺪ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﻧـﺮخ ﺗـﻮرم در‬
‫ﺳﻄﺢ اﻗﺘﺼﺎد در اﯾﻦ ﺳﺎل ‪ 25‬درﺻﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻘﻂ در ﺳﺎل ‪ 1374‬رﺷﺪ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﺑﻬﺪاﺷـﺖ‬
‫و درﻣﺎن ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 33‬درﺻﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻄﺢ ﺗﻮرم ﻋﻤﻮﻣﯽ ‪ 50‬درﺻﺪي اﻗﺘﺼﺎد ﺑـﻮد‪.‬‬
‫‪of‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎل ‪ 1374‬اوﻟﯿﻦ ﺳﺎل ﺷﺮوع اراﯾﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﯿﻤﻪ ﻫﻤﮕـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﯾﺎن ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﯿﻤﻪ ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎﻧﯽ ﻃـﯽ ﺳـﺎﻟﻬﺎي ﭘـﺲ از ﺗﺄﺳـﯿﺲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ‬
‫ﻣﻘﺮرات ورود ﺑﻪ آن ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺷـﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤـﺖ ﺑﻬﺪاﺷـﺖ و‬
‫درﻣﺎن ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ از ‪ 0/59‬در ﺳﺎل ‪ 1369‬ﺑﻪ ‪ 1/21‬در ﺳﺎل ‪ 1382‬ﺷـﺪ‪،‬‬
‫‪ive‬‬

‫ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪة رﺷﺪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ‪ (1‬ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺨﺶ ﺳﻼﻣﺖ‬

‫‪ch‬‬

‫ﭘﺰﺷﮑﺎن‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺨﺶ ﺳـﻼﻣﺖ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻧﻘـﺶ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ را در ﻣﯿﺰان اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ و ﮐﺎراﯾﯽ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و درﻣـﺎﻧﯽ ﺑﺮﻋﻬـﺪه دارﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻃﯽ دوره ‪ 82‬ـ‪ 1372‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﺗﻌـﺪاد ﭘﺰﺷـﮑﺎن ﺑـﺎ ﻧـﺮخ‬
‫‪Ar‬‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﺣﺪود ‪ 11/4‬درﺻﺪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻌﺪاد ﭘﺰﺷﮏ ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ‬
‫ﺟﻤﻌﯿﺖ از ‪ 0/61‬در ﺳﺎل ‪ 1372‬ﺑﻪ ‪ 1/23‬در ﺳﺎل ‪ 1382‬ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد دﻧﺪاﻧﭙﺰﺷﮑﺎن ﻣﻮﺟـﻮد در ﮐﺸـﻮر از ‪ 7317‬ﻧﻔـﺮ در ﺳـﺎل ‪ 1372‬ﺑـﺎ رﺷـﺪ ﻣﺘﻮﺳـﻂ‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪاي در ﺣﺪود ‪ 12‬درﺻﺪ ﺑﻪ ‪ 15026‬ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 1382‬ﺑﺎﻟﻎ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎﻋـﺚ‬

‫‪31‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪20‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺎﺧﺺ دﺳﺘﺮﺳﯽ از ‪ 1/3‬دﻧﺪاﻧﭙﺰﺷﮏ ﺑﻪ ‪ 2/12‬ﻧﻔﺮ دﻧﺪاﻧﭙﺰﺷﮏ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻃﯽ اﯾﻦ دوره ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﯽ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﻋﻤﺪهاي در ﺟـﺬب و ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺎرﮔﯿﺮي ﭘﺰﺷﮑﺎن ﮐﺸﻮر ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﭘﺰﺷﮑﺎن ﺷﺎﻏﻞ در وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش‬
‫ﭘﺰﺷﮑﯽ در ﺳﺎل ‪ 1370‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 17453‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 51‬درﺻﺪ ﮐﻞ ﭘﺰﺷﮑﺎن ﮐﺸﻮر را ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎ ‪ 30/4‬درﺻـﺪ رﺷـﺪ در ﺳـﺎل ‪ 1382‬ﺑـﻪ ‪ 22758‬ﻧﻔـﺮ رﺳـﯿﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬

‫‪D‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺪود ‪ 42‬درﺻﺪ از ﭘﺰﺷـﮑﺎن ﺷـﺎﻏﻞ در‬
‫وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ را ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ در ﺣـﺪود ‪ 9668‬ﻧﻔـﺮ‬
‫از ﭘﺰﺷﮑﺎن وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺰﺷﮏ ﻣﺘﺨﺼﺺاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮزﯾﻊ ﭘﺰﺷـﮑﺎن ﻓـﻮق در اﺳـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑـﻪ‬

‫‪SI‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺘﻮازن و ﻋﺎدﻻﻧﻪاي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در اﺳﺘﺎن اردﺑﯿﻞ ﺑﻪ ازاي ﻫـﺮ ده ﻫـﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 1/5‬ﻧﻔﺮ ﭘﺰﺷﮏ و ‪ 0/5‬ﻧﻔﺮ ﭘﺰﺷﮏ ﻣﺘﺨﺼـﺺ وﺟـﻮد دارد در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ در اﺳـﺘﺎن‬
‫ﺳﻤﻨﺎن ﺑﻪ ازاي ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 7/1‬ﻧﻔﺮ ﭘﺰﺷـﮏ ﻋﻤـﻮﻣﯽ و ‪ 3‬ﻧﻔـﺮ ﭘﺰﺷـﮏ ﻣﺘﺨﺼـﺺ‬
‫‪of‬‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺘﺎن ﺳﻤﻨﺎن در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ اﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑـﻪ ‪ 6‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﭘﺰﺷـﮏ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻣﺘﺨﺼﺺ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻻزم اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺳـﺮاﻧﻪ ﭘﺰﺷـﮏ ﻋﻤـﻮﻣﯽ و ﻣﺘﺨﺼـﺺ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﯽ در ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ‪ 3/4‬ﻧﻔـﺮ ﭘﺰﺷـﮏ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ و ‪ 1/5‬ﻧﻔﺮ ﭘﺰﺷﮏ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ive‬‬

‫‪3‬ـ‪ (1‬ﻇﺮﻓﯿﺘﻬﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﺨﺶ ﺳﻼﻣﺖ‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1370‬ﺗﻌﺪاد ‪ 85810‬ﺗﺨﺖ ﺛﺎﺑﺖ در ﮐﺸﻮر وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻧـﺮخ رﺷـﺪ ﻣﺘﻮﺳـﻂ‬
‫‪ch‬‬

‫ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ‪ 2/4‬درﺻﺪ ﺑﻪ ‪ 109863‬ﺗﺨﺖ در ﺳﺎل ‪ 1382‬رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻃﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﻣـﺪت‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ از ‪ 639‬ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻪ ‪ 721‬ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻮزﯾﻊ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ در اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﻏﯿﺮ از ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻌﺪاد اﻣﮑﺎﻧﺎت‬
‫‪Ar‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮاﻧﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﺒﺬول ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮرﺳـﯽ آﻣـﺎر و اﻃﻼﻋـﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ از آن دارد ﮐﻪ ﺗﻮزﯾـﻊ اﻣﮑﺎﻧـﺎت از ﺟﻤﻠـﻪ ﺗﺨـﺖ ﻓﻌـﺎل واﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ‬
‫وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬داراي وارﯾﺎﻧﺲ ﺑﺎﻻﯾﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐـﻪ اﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺮ ده‬
‫ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻓﻘﻂ ‪ 5‬ﺗﺨﺖ ﻓﻌﺎل و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺘﺎن ﺳـﻤﻨﺎن ‪ 17‬ﺗﺨـﺖ ﻓﻌـﺎل دارد )ﺑـﯿﺶ از ﺳـﻪ‬

‫‪32‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ(‪ .‬ﺷﺎﯾﺎن ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻫـﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ ‪ 10‬ﺗﺨﺖ ﻓﻌﺎل دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ ‪ 50‬درﺻـﺪ ﮐﻤﺘـﺮ از ﺣـﺪ ﻣﺘﻮﺳـﻂ و اﺳـﺘﺎن‬
‫ﺳﻤﻨﺎن ‪ 70‬درﺻﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ از ﺗﺨﺖ ﻓﻌـﺎل ﺑﺮﺧﻮردارﻧـﺪ‪ .‬وﺿـﻌﯿﺖ ﺗﻮزﯾـﻊ ﺑﻘﯿـﻪ‬
‫اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺳﻼﻣﺖ ﮐﺸﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺮاﮐـﺰ ﺗﻮاﻧﺒﺨﺸـﯽ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺎﻫﻬﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺮاﮐﺰ ﭘﺮﺗﻮﻧﮕﺎري‪ ،‬داروﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻏﯿﺮه ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪D‬‬
‫‪ (2‬روش‬
‫روﺷﻬﺎي زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي و ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﻣﻨﺎﻃﻖ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در اﯾﻨﺠـﺎ ﺳـﻌﯽ‬

‫‪SI‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد از اﯾﻦ روﺷﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﺘﯿﺎزات و ﻣﺤﺪودﯾﺘﻬﺎﯾﺸﺎن ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷـﻮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾـﺖ از ﺑـﯿﻦ‬
‫روﺷﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش ﺑﺮاي رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬ـ‪ (2‬روش اﻣﺘﯿﺎز اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه‬
‫‪of‬‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ رﺗﺒﻪ ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ از ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﻬـﺮه‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻌﺪي از اﺑﻌﺎد ﻣﺘﻔـﺎوت ﻣﻨﻄﻘـﻪ اﺳـﺖ و ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ از دادهﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ روﺷـﻬﺎي ﻣﺘﻔـﺎوﺗﯽ‬
‫‪ive‬‬

‫ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺎ ﻧﺘﻮان اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ را ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺖ‬
‫و از ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺖ )اﺣﻤﺪي‪.(73:1384 ،‬‬
‫روش اﻣﺘﯿﺎز اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه‪ ،‬ﯾﮏ روش ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺘﻦ اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎﺳـﺖ‪.‬‬
‫‪ch‬‬

‫ﺑﺎ روش ﮐﻠﯿﻪ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ داراي واﺣﺪي ﯾﮑﺴﺎن ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺖ و ﺑـﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﻧـﻮاﺣﯽ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﺮدن ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ از ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺎده زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪Ar‬‬

‫_‬
‫‪X -X‬‬
‫‪Z= i‬‬
‫‪S‬‬

‫‪1. Standardized‬‬

‫‪33‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪20‬‬

‫ﮐﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ = Xi‬ﺷﺎﺧﺺ اوﻟﯿﻪ‬ ‫‪ = _Z‬ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه‬
‫‪ = S‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ‬ ‫‪ = X‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺰﯾﺖ اﯾﻦ روش‪ ،‬ﺳﺎده ﺑﻮدن آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻋﯿـﺐ آن ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﮔﺮدد‪ .‬روش ﻓﻮق در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺎن ﺣﻮزهﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﯾـﺎدي ﺻـﻮرت‬

‫‪D‬‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬اﺻﻼً ﮐﺎرﺑﺮدي ﻧﺪارد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﯾـﻦ در اﯾـﻦ‬
‫روش‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﻫﻢ وزن ﻓﺮض ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺪام داراي ارزش ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﯿـﺐ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ روش را ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﺪل و ﻏﯿﺮﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪SI‬‬ ‫‪2‬ـ‪ (2‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ‬

‫ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﮐﺎرل ﭘﯿﺮﺳـﻮن‪ (1901) 1‬ﺷـﺮح‬
‫‪of‬‬
‫داده ﺷﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﯾﮏ روش ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑـﯿﺶ از دو ﯾـﺎ ﺳـﻪ ﻣﺘﻐﯿـﺮ را اراﺋـﻪ ﻧﻨﻤـﻮد‪.‬‬
‫روﺷﻬﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻠﯽ را ﺳـﺎﻟﻬﺎ ﺑﻌـﺪ ﻫﺘﻠﯿﻨـﮓ )‪ (1933‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ داد‪ .‬ﭼـﻮن در آن زﻣـﺎن‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺎ دﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻟﺬا اﻧﺠﺎم دادن اﯾﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺮاي ﺑﯿﺶ از ﭼﻨـﺪ ﻣﺘﻐﯿـﺮ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ راﯾﺎﻧﻪ در ﺳﻄﺢ وﺳﯿﻌﯽ در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺗﮑﻨﯿـﮏ‬
‫‪ive‬‬

‫ﻧﯿﺰ در ﺳﻄﺤﯽ وﺳﯿﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﯾﮑﯽ از ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ روﺷﻬﺎي ﭼﻨﺪﻣﺘﻐﯿﺮهاي اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺪف از‬
‫آن ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎﺗﯽ از ‪ P‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ )ﻏﯿﺮﻫﻤﺒﺴﺘﻪ( ‪ Z‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋـﺪم‬
‫‪ch‬‬

‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﯾﮏ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺪم ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از دادهﻫﺎ را اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ )‪.(Tucker, 1997:146‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻫﻤﻮاره ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌـﺪاد زﯾـﺎدي از‬
‫‪Ar‬‬

‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي اوﻟﯿﻪ را ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﺘﺮي از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐـﺎﻫﺶ دﻫـﺪ‪ .‬در واﻗـﻊ‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﻄﻠﻘـﺎً ﺑـﯽارزش ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬

‫‪1. Pearson‬‬

‫‪34‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ زﻣﺎﻧﯽ ﻋﺎﯾﺪ ﻣﯽِﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺜﺒـﺖ ﯾـﺎ ﻣﻨﻔـﯽ داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻣﻬﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻧﺸـﺎن‬
‫دادن ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت دادهﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻـﻠﯽ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﮐﻤﮏ راﯾﺎﻧﻪ اﻧﺠـﺎم دادن آن ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸـﮑﻞ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‬
‫)ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪.(54:1373 ،‬‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﺪ در زﻣﯿﻨﻪ ﺑـﻪ ﮐـﺎرﮔﯿﺮي ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎ ﺑـﺮاي رﺗﺒـﻪﺑﻨـﺪي ﯾـﮏ ﺣـﻮزه‬

‫‪D‬‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﭼﻨﺪي وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﮐﻪ در ذﯾﻞ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺸﮑﻞ اول‪ ،‬اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺳـﻨﺠﺶ ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎ ﺑﺮﺣﺴـﺐ واﺣـﺪ ﯾﮑﺴـﺎﻧﯽ ﺻـﻮرت‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ واﺣﺪ‬

‫‪SI‬‬
‫ﻫﺮ ﮐﺪام از ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ دوم‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎري ﺑﻮدن ﺗﻌـﺪاد ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎ‬
‫در زﻣﯿﻨﻪ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ در ﯾﮏ ﺑﺨﺶ ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮﺧﻮرداري در آن ﺑﺨﺶ را ﺑﻪ ﻃـﻮر‬
‫‪of‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ ﺳﻮم‪ ،‬ﻏﻔﻠﺖ از اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﯾـﺎ وزن ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎ در‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺎﺧﺺ ﻧﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ زﯾﺮا ﺣﺘﯽ اﮔـﺮ ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎي ﻧﻬـﺎﯾﯽ از ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎي‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﯾﺎ وزن ﻫـﺮ ﯾـﮏ از ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎ در‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﺎﻃﻨﯽ )رﺗﺒﻪ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ( ﺑﻪ ﻗﻮت ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤـﻊ ﺳـﺎده ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎ در‬
‫‪ive‬‬

‫واﻗﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻫﻢ وزن ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺸـﮑﻞ ﭼﻬـﺎرم‪ ،‬ذﻫﻨـﯽ و ارادي‬
‫ﺑﻮدن ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﺎﻃﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﻫﺴـﺘﯿﻢ ﮐـﻪ ﻣـﺜﻼً‬
‫ﺷﺎﺧﺺ »ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ ﮐﻮدﮐﺎن زﯾﺮ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل« ﯾﺎ »اﻣﯿﺪ ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ« را ﺷـﺎﺧﺺ ﺳـﻼﻣﺖ‬
‫‪ch‬‬

‫ﻣﯽ داﻧﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻋﯿﻨﯽ ﺑﺮاي درﺳﺘﯽ داوري ﻣﺎ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬ﻣﺸـﮑﻞ ﭘـﻨﺠﻢ‪ ،‬ﻓـﺮض‬
‫ﺗﻠﻮﯾﺤﯽ ﺗﮏ ﺳﺎﺧﺘﯽ ﺑﻮدن ﺷﺎﺧﺼﻬﺎﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ ﻧﻤﺎﯾـﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﺎﻃﻨﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‪،‬‬
‫‪Ar‬‬

‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت روان ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ ﻫﻮش‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً اﻧﺪازه ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬آزﻣﻮﻧﻬﺎي‬
‫ﺑﺴﯿﺎري ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻫﻤﻪ آزﻣﻮﻧﻬﺎ ﺑـﺎ ﻫـﻮش ﻣـﺮﺗﺒﻂ اﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮد ﺑﺎﻫﻮش ﺗﺮ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ ﻋﻮاﻣـﻞ دﯾﮕـﺮي‬
‫ﭼﻮن آﻣﻮزش‪ ،‬ﻣﻬﺎرت ﺑﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﻏﯿﺮه ﻧﯿﺰ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آزﻣﻮﻧﻬـﺎ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨـﯽ‬

‫‪35‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪20‬‬

‫ﺟﻮاب ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﻫـﻮش ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ آﻣـﻮزش ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﺗـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در‬
‫ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﺑﻌﺎد ﺧﻮد ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺸـﮑﻼت‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ در ﺳﻨﺠﺶ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎﻃﻨﯽ اﺳﺖ )‪.(Ellis, 2004, :1805‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﯾﺎﻓﺘﻦ راه و روﺷﯽ ﮐﻪ در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺑﻌﺎد آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﻣﺸـﮑﻼت‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﺎﻫﻤﺴﺎﻧﯽ واﺣﺪﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺴﺒﯽ و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎ را ﺑﺮﻃـﺮف‬
‫ﮐﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪D‬‬
‫از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ روﺷﻬﺎي اراﯾﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﺗﺒﻪ ﺑﻨـﺪي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬روش آﻧـﺎﻟﯿﺰ‬
‫ﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ ﻋﺪدي‪ 1‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﮑﺮراً در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫روش ﺑﺮﺧﻼف اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ‬

‫‪SI‬‬
‫از ﺷﺎﺧﺼــﻬﺎي ﻣــﺮﺗﺒﻂ ﺑــﺎ ﻣﻮﺿــﻮع ﺑﻬــﺮه ﻣــﯽ ﺑــﺮد و ﻣــﯽ ﺗﻮاﻧــﺪ ﯾــﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ را ﺑــﻪ‬
‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎي ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ روش ﺑﻪ رﻏﻢ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﻣﺜﺒﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺘﻬﺎي ﻧﯿﺰ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑﻪ روش ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎﯾﯽ‬
‫‪of‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻫﻤﺒﺴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗـﻮرش دارد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺑـﺮاي رﻓـﻊ اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺘﻬﺎ اﺑﺘﺪا از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ و ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫)ﺑﻬﺸﺘﯽ‪.(48:1362 ،‬‬
‫‪ive‬‬

‫‪3‬ـ‪ (2‬روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ‪2‬‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﻦ آﻣﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎي ﺑـﻪ ﻇـﺎﻫﺮ ﻏﯿﺮﻣـﺮﺗﺒﻂ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﺗﺤﺖ ﯾﮏ اﻟﮕﻮي ﻓﺮﺿﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﯾـﮏ روش ﭼﻨـﺪ‬
‫‪ch‬‬

‫ﻣﺘﻐﯿﺮه آﻣﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ دارد اﻟﮕﻮي ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﻮزﯾـﻊ ﯾـﮏ ﺑـﺮدار ﺗﺼـﺎدﻓﯽ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪهﭘـﺬﯾﺮ ) ‪ X = (X1, X2 ,..., X p‬را ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﮐﻤﺘـﺮﯾﻦ ﺗﻌـﺪاد ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎي ﺗﺼـﺎدﻓﯽ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪهﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺎﻣﻠﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪Ar‬‬

‫ﻫﺪف از ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن وزن و ﯾﺎ درﺟـﻪ اﻫﻤﯿـﺖ ﻫـﺮ‬

‫‪1. Numerical Taxonomy‬‬

‫‪2. Factor Analysis‬‬

‫‪36‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻤﯽ و ﻧﯿﺰ اﺳـﺘﺨﺮاج ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎي ﺗﺮﮐﯿﺒـﯽ ﻏﯿﺮﻫﻤﺒﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎ ﯾﺎ ﻋﺎﻣﻠﻬﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﺎﮐﺘﻮر ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺧﻄﯽ از ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺷـﺎﺧﺺ ﺑـﺎ‬
‫وزﻧﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ )‪.(Stock, 2005:4‬‬
‫اﯾﻦ روش داراي ﻣﺰاﯾﺎي زﯾﺎدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺰﯾﺖ ﻋﻤﺪه آن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗـﺎ ﺣـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر زﯾـﺎدي‬
‫ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ را ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮔﺮدﯾﺪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻓـﻦ اﺳﺎﺳـﺎً روﺷـﯽ ﺑـﺮاي ﺧﻼﺻـﻪ ﮐـﺮدن‬
‫اﻃﻼﻋﺎت زﯾﺎد اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮدن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬

‫‪D‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﻧﻈﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﯾﮋﮔﯽ ﻋﻤﺪه اﯾﻦ اﻟﮕﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻔﯿﻖ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي زﯾـﺎد‬
‫و اﯾﺠﺎد ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي رﯾﺎﺿﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ اﻣﮑﺎن ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻧﺴـﺒﺘﺎً زﯾـﺎدي‬
‫از ﻣﮑﺎﻧﻬﺎ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻪوﺟـﻮد آﻣـﺪه در اﯾـﻦ روش ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ در ﻇـﺎﻫﺮ وﺟـﻮد‬

‫‪SI‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﻪﻃﻮر ﻧﻬﺎﻧﯽ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎواﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي ﻣﮑـﺎﻧﯽ ﻣـﯽﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬از‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ اﻟﮕﻮ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻪ ﭼﻪ درﺟﻪ ﯾـﺎ ﻣﯿﺰاﻧـﯽ‬
‫در اﯾﺠﺎد اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﻧﻘﺶ داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻮﺟـﻪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ اﻧﺘﺨـﺎب و ﮐﯿﻔﯿـﺖ‬
‫‪of‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺎﻃﻌﯽ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ روش ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ اوﻟﯿﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﻣﺸﺎﻫﺪات را‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ﻋﺎﻣﻠﻬﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺎﭼﯿﺰي را اراﺋﻪ ﻣـﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ اﻏﻤـﺎض‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان از آﻧﻬﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﻮاﻣﻞ ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم واﺣـﺪ ﻧﯿﺴـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫‪ive‬‬

‫اﻧﻮاع ﺑﺴﯿﺎري از ﺷﯿﻮه ﻫﺎ را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان از اﯾﻦ ﻓﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫ﯾﮏ ﻫﻨﺮ ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رواﺑـﻂ ﮔﺴـﺘﺮده و ﭘﯿﭽﯿـﺪه آن‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺑﺴـﯿﺎري‬
‫‪1‬‬
‫درك ﺷﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ )ﻣﺎﻧﻠﯽ‪.(108:1373 ،‬‬
‫‪ch‬‬

‫‪4‬ـ‪ (2‬روش ﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ ﻋﺪدي‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روﺷﻬﺎي درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻨـﺎﻃﻖ‪ ،‬آﻧـﺎﻟﯿﺰ ﺗﺎﮐﺴـﻮﻧﻮﻣﯽ اﺳـﺖ اﯾـﻦ روش ﺑـﺮاي‬
‫‪Ar‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺸﺮﯾﺢ روﺷﻬﺎي رﯾﺎﺿﯽ روﺷﻬﺎي ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻋﺎﻣﻠﯽ و آﻧﺎﻟﯿﺰ ﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ ﮔﺴﺘﺮده اﺳـﺖ و اﺣﺘﻤـﺎﻻً از ﺣﻮﺻـﻠﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺧﺎرج ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا از ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﮥ دﮐﺘﺮي ﻓﺮخ ﻣﺴـﺠﺪي‬
‫)‪ (1381‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻨﺠﺶ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬از داﻧﺸﮑﺪه اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪20‬‬

‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯾﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻋﻠﻮم ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯽ از آن‪ ،‬ﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ ﻋﺪدي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﺪدي ﺷﺒﺎﻫﺘﻬﺎ و ﻧﺰدﯾﮑﯿﻬﺎ ﺑﯿﻦ واﺣﺪﻫﺎي ﺗﮑﺴـﻮﻧﻮﻣﯿﮏ و‬
‫درﺟﻪﺑﻨﺪي آن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﺗﮑﺴﻮﻧﻮﻣﯿﮏ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ )‪.(Ronald Alber, 1971:158‬‬
‫اﯾﻦ روش ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ »آﻧﺪرﺳﻮن در ﺳﺎل ‪ 1963‬ﻣـﯿﻼدي ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﺷـﺪ و در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1968‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و درﺟﻪﺑﻨﺪي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮوﻓﺴـﻮر »ﻫﻠﻮﻧﯿـﮓ« از ﻣﺪرﺳـﻪ ﻋـﺎﻟﯽ اﻗﺘﺼـﺎد در ﯾﻮﻧﺴـﮑﻮ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪ‬

‫‪D‬‬
‫)ﺑﻬﺸﺘﯽ‪.(42:1362 ،‬‬
‫اﯾﻦ روش ﮐﻼً ﯾﮏ روش درﺟﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺸﻮر ﯾﺎ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺑﺮﺧﻮرداري و ﻣﺪرن ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ روﺷـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﯾـﮏ‬

‫‪SI‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﺑﻪ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐـﺮده‪ ،‬ﻣﻘﯿﺎﺳـﯽ ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯿﺰان ﺑﺮﺧﻮرداري ﻧﻮاﺣﯽ در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰان ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ‬
‫‪of‬‬
‫ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻼﻣﺖ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻻزم ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد و دﺳﺘﯿﺎﻓﺘﻨﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه‬
‫در ﭼﻨﺪ و ﭼﻮن ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ در ﻫﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اي‪ ،‬ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻫـﺪف‬
‫‪ive‬‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﺪوده ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺳـﻼﻣﺖ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪ‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي و دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺑـﻪ ﺗﻔﺼـﯿﻞ از آﻧﻬـﺎ ﺳـﺨﻦ رﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ارزﯾﺎﺑﯽ و رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻨﺎﻃﻖ )‪ 35‬ﺷﺎﺧﺺ( در اﯾﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ ﺑـﻪ ﺷـﺮح‬
‫‪ch‬‬

‫زﯾﺮ اراﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﯽ‬

‫‪Ar‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺰﺷﮏ ﺑﻪ ازاي ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ )‪(var 1‬‬

‫‪ .2‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺰﺷﮏ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﻪ ازاي ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ )‪(var 2‬‬
‫‪ .3‬ﺗﻌﺪاد ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ازاي ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ )‪(var 3‬‬
‫‪ .4‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮاﻧﺒﺨﺸﯽ ﺑﻪ ازاي ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ )‪(var 4‬‬

‫‪38‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫)‪(var 5‬‬ ‫‪ .5‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﮐﺰ ﭘﺮﺗﻮﻧﮕﺎري ﺑﻪ ازاي ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‬

‫‪ .6‬ﺗﻌﺪاد داروﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ازاي ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ )‪(var 6‬‬
‫‪ .7‬ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖ ﻓﻌﺎل ﺑﻪ ازاي ‪ 5‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ )‪(var 7‬‬

‫ب( ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ‬

‫‪ .1‬درﺻﺪ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎي داراي آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ )‪(var 12‬‬

‫‪D‬‬
‫‪ .2‬درﺻﺪ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎي داراي ﺗﻮاﻟﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ )‪(var 13‬‬
‫‪ .3‬درﺻﺪ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎي داراي ﺣﻤﺎم ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ )‪(var 14‬‬
‫‪ .4‬درﺻﺪ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨﺪه از ﻧﻤﮏ ﯾﺪدار )‪(var 15‬‬

‫‪SI‬‬
‫‪ .5‬ﭘﻮﺷﺶ ﺗﻤﺎم واﮐﺴﻨﻬﺎ در ﮐﻮدﮐﺎن زﯾﺮ ﯾﮏ ﺳﺎل )‪(var 24‬‬
‫‪ .6‬درﺻﺪ ﮐﻮدﮐﺎن داراي ﮐﺎرت رﺷﺪ )‪(var 25‬‬
‫‪ .7‬ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻮاك ﻣﯽزﻧﻨﺪ )‪(var 26‬‬
‫‪of‬‬
‫‪ .8‬ﻣﻌﮑﻮس درﺻﺪ ﭘﺮﻓﺸﺎري ﺧﻮن در اﻓﺮاد ﺑﺎﻻي ‪ 15‬ﺳﺎل )‪(var 28‬‬
‫‪ .9‬درﺻﺪ اﻓﺮاد ﻏﯿﺮﺳﯿﮕﺎري )‪(var 29‬‬

‫ج( ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﮐﺎراﯾﯽ‬

‫‪ive‬‬

‫‪ .1‬درﺻﺪ اﺷﻐﺎل ﺗﺨﺖ )‪(var 8‬‬

‫‪ .2‬ﻣﻌﮑﻮس ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻬﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن )‪(var 10‬‬
‫‪ .3‬ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ داراي ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي درﻣﺎﻧﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 40‬درﺻﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻞ ﺧﺎﻧﻮار )‪(var 35‬‬
‫‪ch‬‬

‫د( ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي رﻓﺘﺎري و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﺎروري‬

‫‪ .1‬ﻣﻌﮑﻮس ﻣﯿﺰان ﺑﺎروري ﻋﻤﻮﻣﯽ )‪(var 16‬‬
‫‪Ar‬‬

‫‪ .2‬ﻣﯿﺰان ﭘﻮﺷﺶ روﺷﻬﺎي ﻣﺪرن ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺑﺎرداري )‪(var 17‬‬

‫‪ .3‬درﺻﺪ زاﯾﻤﺎن در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن )‪(var 18‬‬
‫‪ .4‬درﺻﺪ ﻋﺪم اﺧﺘﻼل رواﻧﯽ در اﻓﺮاد زﯾﺮ ‪ 15‬ﺳﺎل )‪(var 27‬‬

‫‪39‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪20‬‬

‫ﻫ( ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ‬

‫‪ .1‬ﻣﻌﮑﻮس رﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ )‪(var 9‬‬
‫‪ .2‬ﻣﻌﮑﻮس ﺑﻌﺪ ﺧﺎﻧﻮار )‪(var 11‬‬
‫‪ .3‬اﻣﯿﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ در ﺑﺪو ﺗﻮﻟﺪ )‪(var 30‬‬
‫‪ .4‬ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ )‪(var 32) (HDI‬‬
‫‪ .5‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺎﻻي ﺧﻂ ﻓﻘﺮ ﻧﺴﺒﯽ )‪(var 34‬‬

‫‪D‬‬
‫و( ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﯿﺮاﯾﯽ‬
‫‪ .1‬ﻣﻌﮑﻮس ﻣﯿﺰان ﺧﺎم ﻣﺮگ )‪(var 19‬‬

‫‪SI‬‬
‫‪ .2‬ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﮐﻮدﮐﺎن زﯾﺮ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل در ﻫﺰار ﺗﻮﻟﺪ زﻧﺪه )‪(var 20‬‬
‫‪ .3‬ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻣﺎدران در ﺻﺪﻫﺰار ﺗﻮﻟﺪ زﻧﺪه )‪(var 21‬‬
‫‪ .4‬رﻓﻊ ﻧﻘﺎط ﺣﺎدﺛﻪﺧﯿﺰي در ﺟﺎدهﻫﺎ )‪(var 31‬‬
‫‪of‬‬
‫ز( ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي اﻣﻨﯿﺖ ﻏﺬا و ﺗﻐﺬﯾﻪ‬
‫‪ .1‬ﻣﯿﺰان ﻋﺪم ﮐﻮﺗﺎهﻗﺪي ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺷﺪﯾﺪ در ﮐﻮدﮐﺎن زﯾﺮ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل )‪(var 22‬‬
‫‪ .2‬ﻣﯿﺰان ﻋﺪم ﮐﻢوزﻧﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺷﺪﯾﺪ در ﮐﻮدﮐﺎن زﯾﺮ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل )‪(var 23‬‬
‫‪ive‬‬

‫‪ (4‬ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸـﻮر اﺑﺘـﺪا‬
‫‪ch‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ‪ 1‬آﻏﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﺮاي اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ‪ 2‬ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ در ﻣﯿﺎن ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﻣﺘﻌﺎدل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫ﭘﺲ از اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻـﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺸـﺘﺮﮐﺎت ‪،‬‬
‫‪Ar‬‬

‫‪1. Correlation Matrix‬‬

‫‪ .2‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ و آﻣﺎر ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺟﺪاول ﭘﯿﻮﺳﺖ اراﯾﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3. Community‬‬

‫‪40‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ وﯾﮋه‪ ،1‬درﺻﺪ وارﯾﺎﻧﺲ‪ 2‬و درﺻﺪ ﺗﺠﻤﻌﯽ‪ 3‬ﮐﻞ وارﯾﺎﻧﺲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺆﻟﻔـﻪ اﺳـﺘﺨﺮاج و‬
‫در ﺟﺪول زﯾﺮ اراﯾﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ وﯾﮋه آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﺑﻮده و ﺟﻤﻌﺎً ﺑﯿﺶ از ‪60‬‬
‫درﺻﺪ وارﯾﺎﻧﺲ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﻨﺪ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﻣﺆﻟﻔـﻪﻫـﺎي اﺻـﻠﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ده ﻣﺆﻟﻔﻪ واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺷﺪه ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺎً ‪ 82/6‬درﺻﺪ وارﯾﺎﻧﺲ را ﺗﻮﺟﯿﻪ‬
‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪D‬‬
‫ﭘﺲ از اﺳﺘﺨﺮاج ده ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ دوران ﻋﺎﻣﻠﻬﺎ ﺷﺮوع ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑـﺮاي روﺷـﻦﺗـﺮ‬
‫ﺷﺪن ارﺗﺒﺎط ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻋﻮاﻣﻞ دهﮔﺎﻧﻪ اﺳـﺘﺨﺮاج ﺷـﺪه را ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ار روش‬

‫درﺻﺪ ﺗﺠﻤﻌﯽ‬

‫‪26/4‬‬
‫درﺻﺪ وارﯾﺎﻧﺲ‬

‫‪26/4‬‬
‫‪SI‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :2‬آﻣﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ده ﺟﺰء اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه‬
‫ﻣﻘﺪار وﯾﮋه‬

‫‪9/24‬‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪ‬

‫‪1‬‬
‫‪of‬‬
‫‪38/97‬‬ ‫‪12/57‬‬ ‫‪4/4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪47/07‬‬ ‫‪8/1‬‬ ‫‪2/84‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪53/97‬‬ ‫‪6/9‬‬ ‫‪2/42‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ive‬‬

‫‪60/21‬‬ ‫‪6/24‬‬ ‫‪2/18‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪65/73‬‬ ‫‪5/52‬‬ ‫‪1/93‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪71/12‬‬ ‫‪5/39‬‬ ‫‪1/89‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪75/84‬‬ ‫‪4/72‬‬ ‫‪1/65‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪ch‬‬

‫‪79/55‬‬ ‫‪3/71‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪82/6‬‬ ‫‪3/05‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪10‬‬
‫ﻣﺄﺧﺬ‪ :‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻃﺮح ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ‬
‫‪Ar‬‬

‫)‪(Spss‬‬

‫‪1. Eiginvalue‬‬
‫‪2. Pct of Var‬‬
‫‪3. Cum pct‬‬

‫‪41‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪20‬‬

‫‪2‬‬
‫دوران وارﯾﻤﺎﮐﺲ‪ 1‬ﭼﺮﺧﺶ داد ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ اﯾﻦ ﭼﺮﺧﺶ‪ ،‬ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ ﻋـﺎﻣﻠﯽ دوران ﯾﺎﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ وزﻧﯽ را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ ﻋﺎﻣﻠﻬـﺎ‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻣﺪ‪ 3‬ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻫﻤﺒﺴـﺘﻪ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ( ‪ ،‬ﻋﻮاﻣـﻞ دوران ﯾﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺿـﺮﯾﺐ‬
‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ را ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﻗﺪر ﻣﻄﻠـﻖ‬
‫آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ )اﻟﺒﺘﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯿﺰان آﻧﻬﺎ از ﯾﮏ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤـﯽ ﮐﻨـﺪ( ‪ ،‬ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﺑﯿﺸـﺘﺮي در‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮ دارد‪.‬‬

‫‪D‬‬
‫‪4‬‬
‫ﭘﺲ از اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻋﺎﻣﻠﯽ دوران ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻮﺑـﺖ اﯾﺠـﺎد ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ اﻣﺘﯿـﺎزات ﻋـﺎﻣﻠﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺘﯿﺎز ﻋﺎﻣﻠﯽ در واﻗﻊ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻋﺪدي ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺿﺮب وزن ﻋـﺎﻣﻠﯽ در ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺷﺎﺧﺺ اﺻﻼح ﺷﺪه از ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﺮدن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ‬

‫‪SI‬‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎي اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺷـﺪه در ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ ﻋـﺎﻣﻠﯽ دوران ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺿـﺮب ﻣﺎﺗﺮﯾﺴـﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ از ‪ 35‬ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ ﻓﻘﻂ ‪ 10‬ﻋﺎﻣﻞ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ اﺳـﺘﺎن‬
‫ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا اﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ دادهﻫﺎ در اﻟﮕـﻮي آﻧـﺎﻟﯿﺰ ﺗﺎﮐﺴـﻮﻧﻮﻣﯽ وارد‬
‫‪of‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ روش آﻧﺎﻟﯿﺰﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ اﺳـﺘﺎﻧ ﺪارد ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺑﺘﺪا ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷـﺪه ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧﻤـﺮه ﻫـﺎي ﻋـﺎﻣﻠﯽ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫـﺎي‬
‫اﺳﺘﺨﺮاﺟﯽ روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺮاي‬
‫‪ive‬‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻤﮕﻨﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﯾـﻦ ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣ ﺪه ﺑﺮاي ﻫﺮ اﺳﺘﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و در ﺟﺪول ذﯾﻞ آورده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻤﮕﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾـﺮ‬
‫‪ch‬‬

‫اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪0/51 < d < 3/99‬‬
‫‪Ar‬‬

‫‪1. Varimax Rotation‬‬

‫‪2. Rotated Factor (component) Matrix‬‬
‫‪3. Orthogonal‬‬
‫)‪4. Factor Score (Componet Scove Coefficient Matrix‬‬

‫‪42‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫ﺟﺪول ‪ :3‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎي دهﮔﺎﻧﻪ‬

‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﻮاﺻﻞ‬ ‫ﻧﺎم اﺳﺘﺎن‬ ‫ردﯾﻒ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﻮاﺻﻞ‬ ‫ﻧﺎم اﺳﺘﺎن‬ ‫ردﯾﻒ‬

‫‪2/14‬‬ ‫ﻗﺰوﯾﻦ‬ ‫‪15‬‬ ‫‪1/81‬‬ ‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫‪1‬‬

‫‪2/93‬‬ ‫ﻗﻢ‬ ‫‪16‬‬ ‫‪0/84‬‬ ‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻏﺮﺑﯽ‬ ‫‪2‬‬
‫‪1/54‬‬ ‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬ ‫‪17‬‬ ‫‪2/14‬‬ ‫اردﺑﯿﻞ‬ ‫‪3‬‬
‫‪1/72‬‬ ‫ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫‪18‬‬ ‫‪1/88‬‬ ‫اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫‪4‬‬

‫‪D‬‬
‫‪1/76‬‬ ‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‬ ‫‪19‬‬ ‫‪2/34‬‬ ‫اﯾﻼم‬ ‫‪5‬‬
‫‪4/12‬‬ ‫ﮐﻬﮑﯿﻠﻮﯾﻪو ﺑﻮﯾﺮاﺣﻤﺪ‬ ‫‪20‬‬ ‫‪2/56‬‬ ‫ﺑﻮﺷﻬﺮ‬ ‫‪6‬‬
‫‪2/14‬‬
‫‪2/63‬‬
‫‪0/84‬‬
‫‪2/26‬‬
‫ﮔﻠﺴﺘﺎن‬
‫ﮔﯿﻼن‬
‫ﻟﺮﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺎزﻧﺪران‬
‫‪21‬‬
‫‪22‬‬
‫‪23‬‬
‫‪24‬‬
‫‪SI‬‬ ‫‪1/91‬‬
‫‪2/28‬‬
‫‪1/72‬‬
‫‪4/15‬‬
‫ﺗﻬﺮان‬
‫ﭼﻬﺎرﻣﺤﺎلﺑﺨﺘﯿﺎري‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‬
‫‪7‬‬
‫‪8‬‬
‫‪9‬‬
‫‪10‬‬
‫‪of‬‬
‫‪1/88‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪25‬‬ ‫‪1/72‬‬ ‫زﻧﺠﺎن‬ ‫‪11‬‬
‫‪2/18‬‬ ‫ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن‬ ‫‪26‬‬ ‫‪2/81‬‬ ‫ﺳﻤﻨﺎن‬ ‫‪12‬‬
‫‪1/76‬‬ ‫ﻫﻤﺪان‬ ‫‪27‬‬ ‫‪4/59‬‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‬ ‫‪13‬‬
‫‪ive‬‬

‫‪2/56‬‬ ‫ﯾﺰد‬ ‫‪28‬‬ ‫‪1/76‬‬ ‫ﻓﺎرس‬ ‫‪14‬‬

‫ﻣﺄﺧﺬ‪ :‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮاﺳﺎس روش آﻧﺎﻟﯿﺰ ﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ‬
‫‪ch‬‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﻨﺪرج در ﺟﺪول ﻓﻮق ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻤﮕﻨﯽ ﺣـﺎﮐﯽ از آن اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﯿﺴـﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴـﺘﺎن و ﮐﻬﮑﯿﻠﻮﯾـﻪ و ﺑﻮﯾﺮاﺣﻤـﺪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫ﺿﻌﯿﻔﯽ ﮐﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺳﻼﻣﺖ )‪ 35‬ﺷـﺎﺧﺺ ﺗﺤﻘﯿـﻖ( دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺧـﺎرج از‬
‫‪Ar‬‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻤﮕﻨﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﯾـﻦ اﺳـﺘﺎﻧﻬﺎ را از ﻣﮑﺎﻧﻬـﺎي ﻫﻤﮕﻨـﯽ ﺣـﺬف ﮐـﺮد و‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ را ﻓﻘﻂ در ﺣﯿﻄﻪ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﻫﻤﮕﻦ )ﺑﺪون ﺳﻪ اﺳﺘﺎن ﻣﺰﺑﻮر( اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺟـﻪ و رﺗﺒـﻪ ﺳـﻼﻣﺖ اﺳـﺘﺎﻧﻬﺎ ﻻزم اﺳـﺖ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺳﺮﻣﺸـﻖ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺎن ﯾﺎدآوري اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﻗـﺪر ﺳﺮﻣﺸـﻖ‬

‫‪43‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪20‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :4‬درﺟﻪ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺳﺎس روش ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ و آﻧﺎﻟﯿﺰ ﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ‬
‫درﺟﻪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺸﻖ‬ ‫درﺟﻪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺸﻖ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرداري‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرداري‬ ‫اﺳﺘﺎن‬ ‫رﺗﺒﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرداري‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرداري‬ ‫اﺳﺘﺎن‬ ‫رﺗﺒﻪ‬
‫) ‪(fi‬‬ ‫) ‪(Ci‬‬ ‫) ‪(fi‬‬ ‫) ‪(Ci‬‬

‫‪0/67‬‬ ‫‪6/36‬‬ ‫زﻧﺠﺎن‬ ‫‪14‬‬ ‫‪0/26‬‬ ‫‪2/45‬‬ ‫اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫‪1‬‬

‫‪0/71‬‬ ‫‪6/68‬‬ ‫ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫‪15‬‬ ‫‪0/27‬‬ ‫‪2/56‬‬ ‫ﺗﻬﺮان‬ ‫‪2‬‬

‫‪D‬‬
‫‪0/74‬‬ ‫‪6/97‬‬ ‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬ ‫‪16‬‬ ‫‪0/45‬‬ ‫‪4/30‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪3‬‬
‫‪0/75‬‬ ‫‪7/05‬‬ ‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻏﺮﺑﯽ‬ ‫‪17‬‬ ‫‪0/48‬‬ ‫‪4/58‬‬ ‫ﻓﺎرس‬ ‫‪4‬‬
‫‪0/75‬‬
‫‪0/76‬‬
‫‪0/76‬‬
‫‪0/78‬‬
‫‪7/13‬‬
‫‪7/21‬‬
‫‪7/22‬‬
‫‪7/42‬‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن‬
‫ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن‬
‫ﻟﺮﺳﺘﺎن‬
‫ﻗﺰوﯾﻦ‬
‫‪18‬‬
‫‪19‬‬
‫‪20‬‬
‫‪21‬‬
‫‪SI‬‬
‫‪0/49‬‬
‫‪0/52‬‬
‫‪0/57‬‬
‫‪0/57‬‬
‫‪4/67‬‬
‫‪4/93‬‬
‫‪5/42‬‬
‫‪5/43‬‬
‫ﯾﺰد‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‬
‫ﻣﺎزﻧﺪران‬
‫ﺑﻮﺷﻬﺮ‬
‫‪5‬‬
‫‪6‬‬
‫‪7‬‬
‫‪8‬‬
‫‪of‬‬
‫‪0/81‬‬ ‫‪7/65‬‬ ‫ﺳﻤﻨﺎن‬ ‫‪22‬‬ ‫‪0/64‬‬ ‫‪6/06‬‬ ‫اﯾﻼم‬ ‫‪9‬‬
‫‪0/82‬‬ ‫‪7/78‬‬ ‫ﻗﻢ‬ ‫‪23‬‬ ‫‪0/64‬‬ ‫‪6/07‬‬ ‫ﻫﻤﺪان‬ ‫‪10‬‬
‫‪0/92‬‬ ‫‪8/70‬‬ ‫ﮔﻠﺴﺘﺎن‬ ‫‪24‬‬ ‫‪0/65‬‬ ‫‪6/17‬‬ ‫ﮔﯿﻼن‬ ‫‪11‬‬
‫‪ive‬‬

‫ﭼﻬﺎرﻣﺤــﺎل و‬
‫‪0/97‬‬ ‫‪9/21‬‬ ‫اردﺑﯿﻞ‬ ‫‪25‬‬ ‫‪0/66‬‬ ‫‪6/20‬‬ ‫‪12‬‬
‫ﺑﺨﺘﯿﺎري‬
‫‪0/67‬‬ ‫‪6/34‬‬ ‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫‪13‬‬
‫ﻣﺄﺧﺬ‪ :‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ‬
‫‪ch‬‬

‫ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺳﻼﻣﺖ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دال ﺑﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﺮﺧﻮرداري ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳـﻼﻣﺖ‬
‫آن اﺳﺘﺎن اﺳﺖ و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺳﻼﻣﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪة وﺿﻌﯿﺖ‬
‫‪Ar‬‬

‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺘﺎن ﻓﻮق درﺧﺼﻮص ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺮاﺳﺎس ﺷـﺎﺧﺺ ﻣﻨﺘﺨـﺐ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﺟـﺪول‬
‫ﺷﻤﺎرة ‪ 4‬ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ) ‪ (Ci‬اراﯾﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ) ‪ (Ci‬داﻣﻨـﻪ ﻣﺤـﺪودي ﻧـﺪارد و‬

‫‪44‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ آن ﺑﺮاي آﻧﺎﻟﯿﺰ ﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷـﺎﺧﺺ‬
‫ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم »درﺟﻪ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺳﻼﻣﺖ« ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮔـﺮدد ﮐـﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﺑـﺎ ﺳﺮﻣﺸـﻖ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺳﻼﻣﺖ‪ ،‬داﻣﻨﻪ ﻣﺤﺪودﺗﺮي داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ﺻـﻔﺮ و ﯾـﮏ ﻗـﺮار ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮرﺳﯽ را آﺳﺎنﺗﺮ و دﻗﯿﻖﺗﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬درﺟـﻪ ﺑﺮﺧـﻮرداري از ﺳـﻼﻣﺖ‬
‫اﺳﺘﺎن ‪i‬ام ﺑﺎ ‪ fi‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ آن اﺑﺘـﺪا ﺑﺎﯾﺴـﺘﯽ ﺣـﺪ ﺑـﺎﻻي ﺳﺮﻣﺸـﻖ‬
‫ﺑﺮﺧــﻮرداري از ﺳــﻼﻣﺖ را اﺳــﺘﺨﺮاج ﮐــﺮد‪ .‬در اﯾــﻦ ﺗﺤﻘﯿــﻖ ﻣﯿــﺰان ﺣــﺪ ﺑــﺎﻻي ﺳﺮﻣﺸــﻖ‬

‫‪D‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺳﻼﻣﺖ ) *‪ (C‬ﻣﻌﺎدل ‪ 9/46‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮان از ﻧﺴـﺒﺖ ‪Ci‬‬
‫ﺑﻪ *‪ C‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ f i‬دﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﮐﻪ رﺗﺒﻪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ را ﺑﻪ وﺿﻮح ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫درﺟﻪ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ در ﺟﺪول ذﯾﻞ اراﯾﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ وﺿـﻌﯿﺖ‬

‫‪SI‬‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰي و ‪ ...‬و وﺿﻌﯿﺖ وﺧـﯿﻢ اﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي اردﺑﯿـﻞ‪،‬‬
‫ﮔﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻗﻢ و ‪ ...‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (5‬ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‬
‫‪of‬‬
‫ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻣﻘﻮﻟﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد و از آن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻞ ‪ 29‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﻣﺒﺬول ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬از‬
‫آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﮔﺎم ﺟﻬﺖ ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺮ اﻣﺮي ﺷﻨﺎﺧﺖ آن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫‪ive‬‬

‫ﺳﻼﻣﺖ و ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻘﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﯾﺴـﺘﯽ اﺑﺘـﺪا ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻻزم اﯾﺠـﺎد ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ اﺑﺘـﺪا ﺑـﻪ ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎ و اﺑﻌـﺎد ﻣﺨﺘﻠـﻒ وﺿـﻌﯿﺖ ﺳـﻼﻣﺖ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸـﻮر ﭘﺮداﺧﺘـﻪ و ﺳـﭙﺲ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از روش ﺗﻠﻔﯿﻘـﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ ﻋـﺎﻣﻠﯽ و آﻧـﺎﻟﯿﺰ‬
‫‪ch‬‬

‫ﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر را از ﻟﺤﺎظ ﺳﻼﻣﺖ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﮐـﻪ ﮔﺰﯾـﺪه ﻧﺘـﺎﯾﺞ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫· ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از ﺑﺎزارﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑـﺎزار ﺳـﻼﻣﺖ ﺑـﻪ‬
‫‪Ar‬‬

‫دﻟﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ زﯾﺎدي ﮐﻪ دارد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎزار رﻗﺎﺑﺘﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ دوﻟﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ در اﯾﻦ ﺑﺎزارﻫﺎﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﺑﺰارﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳـﺘﯽ دوﻟـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر دﺧﺎﻟﺖ در ﺑﺎزار ﺳﻼﻣﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰار ﻗﯿﻤﺖﮔﺬاري اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﻮﺟﻪ داﺷـﺖ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎزار ﺑﻪ ﻇﺮاﻓﺘﻬﺎي ﻻزم ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﺰ ﻣﺎزاد ﻋﺮﺿـﻪ و‬

‫‪45‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪20‬‬

‫از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﺪﻣﺎت و ﯾﺎ ﻣﺎزاد ﺗﻘﺎﺿﺎ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﺠـﺎد و ﮔﺴـﺘﺮش ﺑـﺎزار ﺳـﯿﺎه‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻃﯽ ﺳﺎﻟﯿﺎن ﻣﺘﻤﺎدي‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ از اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ رﻧﺞ ﺑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫· در ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺘﻬـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﯽ‪،‬‬
‫رﺷﺪ ﻓﺰاﯾﻨﺪي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﯾﻦ روﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد دﺧﺎﻟﺘﻬﺎي دوﻟﺖ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫· رﺷﺪ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن روﺳﺘﺎﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﺷﺪ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي ﺑﻬﺪاﺷـﺖ و‬
‫درﻣﺎن ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺑﻮده و ﻫﻤﻮاره ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺘﻬـﺎي ﺑﻬﺪاﺷـﺖ و درﻣـﺎن ﺑـﺮاي روﺳـﺘﺎﻫﺎ‬

‫‪D‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫· ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﮕـﻪ داﺷـﺘﻦ ﻧﺮﺧﻬـﺎي رﺳـﻤﯽ اراﺋـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎﻧﯽ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺎﻋـﺚ ﻣـﯽﺷـﻮد ﺗـﺎ‬
‫ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎزﺷﺎن را ﺑﺎ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻗﯿﻤﺘﻬﺎي اﻋﻼم ﺷﺪه از ﺑﺎزارﻫـﺎي‬

‫‪SI‬‬
‫ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮ ﻋﺮﺿﻪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت درﻣـﺎﻧﯽ ﻧﯿـﺰ ﻓﺸـﺎر وارد‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻏﯿﺮ از اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬درآﻣﺪ واﻗﻌﯽ ﭘﺰﺷـﮑﺎن ﻋﻤـﻮﻣﯽ و‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻋﺮﺿﻪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﯽ در ﺳﻄﻮح ﻣﯿﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪of‬‬
‫· ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺨﺶ ﺳﻼﻣﺖ ﺧﺎﺻﻪ ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﺘﺨﺼﺺ در ﺑﯿﻦ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﻧﺎﻣﺘﻮازن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺳﻄﺢ ﮐﺸﻮر ﺑـﺮاي ﺻـﺪ ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ در ﺣـﺪود‬
‫‪ 14/5‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﺎن اردﺑﯿﻞ ﻓﻘﻂ ‪ 5/3‬ﭘﺰﺷﮏ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﺮاي ﺻـﺪ ﻫـﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ و اﺳﺘﺎن ﺳﻤﻨﺎن ‪ 29/4‬ﭘﺰﺷﮏ ﻣﺘﺨﺼـﺺ ﺑـﺮاي ﻫﻤـﯿﻦ ﺗﻌـﺪاد ﺟﻤﻌﯿـﺖ دارد‪.‬‬
‫‪ive‬‬

‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﺗﻮزﯾﻊ ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﺘﺨﺼﺺ در ﺑﯿﻦ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر ‪) 5‬وارﯾـﺎﻧﺲ اﯾـﻦ ﺗﻮزﯾـﻊ‬
‫‪ (25‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ زﯾﺎد اﯾﻦ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫· ﺗﻮزﯾﻊ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﻮاﻧﺒﺨﺸﯽ‪ ،‬ﻣﺮاﮐـﺰ‬
‫‪ch‬‬

‫ﭘﺮﺗﻮﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬داروﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ و ‪ ...‬ﻧﯿـﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺗﻮزﯾـﻊ ﭘﺰﺷـﮑﺎن ﻣﺘﺨﺼـﺺ‬

‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﻣﺘﻮازن ﺗﻮزﯾﻊ ﺷﺪه و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ و اﻧﺤـﺮاف ﻣﻌﯿـﺎر آن زﯾـﺎد‬
‫اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺴﺆﻻن اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Ar‬‬

‫· اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰي و ‪ ...‬از وﺿﻌﯿﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧـﺪ اﻣـﺎ اﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي‬
‫اردﺑﯿﻞ‪ ،‬ﮔﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻗﻢ و ‪ ...‬از وﺿﻌﯿﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﯽﺑﻬﺮهاﻧـﺪ‪ .‬در ﺿـﻤﻦ وﺿـﻌﯿﺖ ﺳـﻼﻣﺖ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن و ﮐﻬﮑﯿﻠﻮﯾﻪ و ﺑﻮﯾﺮاﺣﻤﺪ وﺧﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪46‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر‬
‫‪References‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫– اﺣﻤﺪي‪ ،‬ﻋﻠﯽﻣﺤﻤﺪ‪ ،(1384) .‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯾﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﺳﺘﺎن ﻟﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي اﺳﺘﺎن ﻟﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬
‫– ﺑﻬﺸﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ و ﻫﻤﮑﺎران‪ ،(1362) .‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺗﺎﮐﺴﻮﻧﻮﻣﯽ ﻋﺪدي ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ‪.‬‬
‫– زﯾﺎري‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﮐﺮاﻣﺖ ا‪ ،(1378) . ...‬اﺻﻮل و روﺷﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﯾﺰد‪.‬‬

‫‪D‬‬
‫ﺣﻖﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺴﻦ‪ ،(1383) .‬اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ :‬دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎ و ﻧﻈﺮﯾﺎت‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ‬ ‫–‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ ،(1373) .‬ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ و‬

‫‪SI‬‬
‫–‬
‫ﺗﻠﻔﯿﻖ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ آﻣﺎري ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ آﻣﺎر اﯾﺮان‪.‬‬ ‫–‬
‫ﺳﯿﻤﺎي ﺳﻼﻣﺖ در اﯾﺮان‪ ،(1382) .‬وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﯽ‪.‬‬ ‫–‬
‫ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﮐﻤ‪‬ﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ‪ ،(1383) .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي‪.‬‬ ‫–‬
‫‪of‬‬
‫ﻓﺮخ ﻣﺴﺠﺪي‪ ،(1381) .‬ﺳﻨﺠﺶ ﺗﻮﺳﻌﻪﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ دﮐﺘﺮي‪ ،‬داﻧﺸﮑﺪه‬ ‫–‬
‫اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ‪.‬‬
‫ﻓﻀﺎﯾﻠﯽ‪ ،‬اﻣﯿﺮﻋﺒﺎس‪ ،(1382) .‬ﻧﻈﺎم ﺳﻼﻣﺖ در اﯾﺮان‪ ،‬ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺗﺄﻣﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬ ‫–‬
‫ﻣﺴﻠﺢ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪.‬‬
‫‪ive‬‬

‫ﻓﻀﺎﯾﻠﯽ‪ ،‬اﻣﯿﺮﻋﺒﺎس‪ ،(1382) .‬ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ در ﺑﺨﺶ ﺳﻼﻣﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﯾﺶ‬ ‫–‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺗﺄﻣﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس‪.‬‬
‫ﻓﻠﭙﺲ‪ ،‬ﭼﺎرﻟﺰﺋﯽ‪ ،(1376) .‬اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪) ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻋﺴﮕﺮي(‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻧﻮ‪.‬‬ ‫–‬
‫ﮔﺰارش اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺄﻣﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،(1381) .‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و‬ ‫–‬
‫‪ch‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪.‬‬

‫ﻟﻔﺖوﯾﭻ‪ .‬رﯾﭽﺎرد‪ ،‬اچ‪ ،(1381) .‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ و ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪي‪) ،‬ﻣﯿﺮﻧﻈﺎم‬ ‫–‬
‫ﺳﺠﺎدي(‪ ،‬ﭼﺎپ ﻧﻬﻢ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻠﯽ‪ .‬ﺑﯽ‪ .‬اف‪ .‬ﺟﯽ‪ ،(1373) .‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ روﺷﻬﺎي آﻣﺎري ﭼﻨﺪﻣﺘﻐﯿﺮه‪) ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻘﺪم و‬
‫‪Ar‬‬

‫–‬
‫دﯾﮕﺮان(‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﯿﺸﺘﺎز ﻋﻠﻢ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺮﻓﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺪي‪ ،(1375) .‬ﮐﻮﺷﺸﯽ ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر ﻃﯽ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل‬ ‫–‬
‫اﺧﯿﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻏﺮﺑﯽ‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 20 ‫ ﺷﻤﺎره‬،‫ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‬،‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

References ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

1381 ‫ ﺳﺎل‬،‫ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از ﺧﺪﻣﺎت ﺳﻼﻣﺖ‬،(1383) .‫ ﺣﻤﯿﺪرﺿﺎ‬،‫ ﺟﻤﺸﯿﺪي‬.‫ ﻣﺤﺴﻦ‬،‫– ﻧﻘﻮي‬

‫ ﻣﻌﺎوﻧﺖ‬،‫ درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﯽ‬،‫ وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‬،‫در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‬
.‫ اﻧﺘﺸﺎرات ﺗﻨﺪﯾﺲ‬،‫ ﺗﻬﺮان‬،‫ﺳﻼﻣﺖ‬
‫ ﺧﺼﻮﺻﯽﺳﺎزي و ﭼﺎﻟﺸﻬﺎي ﭘﯿﺸﺮوي ﺑﺨﺶ‬،(1384) .‫ اﻣﯿﺮﻋﺒﺎس‬،‫ ﻓﻀﺎﯾﻠﯽ‬.‫ ﺣﺴﯿﻦ‬،‫– ﯾﺪاﻟﻬﯽ‬
‫ ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه اﻗﺘﺼﺎد‬،‫ ﻫﻤﺎﯾﺶ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﯿﻤﻪ درﻣﺎن‬،‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن در اﯾﺮان‬
.‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺪرس‬

D
– Avery, C. m. Glickman, C. Hoxby, A. Metrick. (2004), A Revealed Preference
Ranking of U.S.colleges and Universiyies, National Bureau of Economic

SI
Research Cambridge, MA.
– Daultreys. (1976), Principal companent Analysis, Concepts and techniques
of modern geography, 8, Geo. Abstracts, university of Eeast Anglia,uk.
– Ellis, P. Steven. (2004), Instability of Statistical Factor Analysis, American
Mathematical Society,V. 132, N. 6.
of
– Gorsuch, Richard. L.(1983), Factor Analysis. Hillsdale, NJ: EriLbaum.
– Mardia, K.V. (1976), Multivariate Analysis, Academic press.
– Ronad , Alber. (1977), Spatial organization: the Geographer's view of the
world, prentice- Hall, InC. New J.
ive

– Stock, H.James. (2005), Implications of Dynamic Factor Models For

Analysis, Department of Economics Harvard University.
– Tucker,R. Ledyard. MacCallum,C. Robert. (1997), Introduction to
Exploratory Factor Analysis.
ch
Ar

48

www.SID.ir