Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

1 PRORAUN VODOVODA 1.1 Proraun maksimalno potrebne koliine sanitarne vode (l/s), dimenzije sanitarnog voda
Dimenzioniranje kune vodovodne mree vri se prema sanitarnim predmetima. Osnovni zadatak pri dimenzioniranju vodovodnih instalacija: postii zahtijevani protok i tlak vode na svim troilima . (Tlak na izljevu za veinu sanitarnih izljevnih mjesta 0.5 bara, osim za WC s ispiralicom 1.2 bar) Za odabir odgovarajueg promjera cjevovoda, spojnih i prijelaznih elemenata mjerodavne su dvije veliine:

vrni protok ukupni pad tlaka u instalaciji

Na dimenziju cijevi, tj. na unutranji presjek cijevi, utjee vie faktora: 1. 2. 3. Koliina vode na izljevnom mjestu Tlak vode u cijevnoj mrei Brzina vode u cijevima

KOLIINA VODE ustanovljuje se eksperimentalno Koliina vode koja se troi u kui zavisi od: broja korisnika vrste i broja izljevnih mjesta, namjeni, upotrebi i konstrukciji izljeva godinjeg doba stupnja kulture, navika, obiaja i dr.

Koliina vode koja protjee u odreenoj dionici cjevovoda odreujemo prema broju jedinica optereenja JO. Jedinice optereenja JO uvode se u proraun instalacije vodovoda da se pojednostavi proraun instalacije. Jedna JO predstavlja onu koliinu vode koja istjee na izljevnom mjestu kroz cijev promjera 10 mm pri punom mlazu i tlaku istjecanja od 0.5 bara. 1JO=0.25 l/s (DIN1988-W308) Njemaka SAD vedska Rusija 1JO=0.25 l/s 1JO=0.47 l/s 1JO=0.30 l/s 1JO=0.20 l/s
3 l dm = s s

(DIN1988-W308)

Odnos izmeu protone koliine vode i jedinica optereenja:

q = 0.25 JO

Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

(jedinice optereenja se ne uzimaju u punom broju nego kao drugi korijen tog broja. U tome se nalazi faktor istovremenosti ). BRZINA VODE U CIJEVIMA: 1. 2. 3. bitno utjee na pad tlaka (koji raste s kvadratom brzine) suvie mala brzina (ispod 0.5 m/s) ubrzava taloenje i stvaranje sloja uslijed ega dolazi do suavanja cijevi suvie velika brzina (iznad 3 m/s) izaziva umove, buku i udarce u cijevnoj mrei
Tablica: Preporuene brzine vode u vodovodnim cijevima za razne vrste vodova

VRSTA VODA Kuni prikljuci Razvodni vodovi Vertikale Grane i ogranci Vertikale i grane u bolnicama, hotelima i sl. Topla voda-cirkulacijski vodovi Brzina vode u cijevima moe se izraunati iz izraza:
q =w d 2 4 m3 m m2 = s s

Brzina vode u [m/s] 1.0 2.5 1.0 2.0 1.0 2.0 1.0 2.5 0.5 0.7 0.2 0.4

[ ]

Brzina strujanja vode u cjevovodu w 2 m/s (da nema umova i vibracija) (0.5 2 m/s) GUBITAK TLAKA Uvjet koji se mora ispuniti ni i jednom vodu gubitak tlaka ne smije biti vei od raspoloivog (zbog toga se moraju ustanoviti gubici tlaka) Hu hg hi hv minimalni tlak u ulinom vodu na mjestu prikljuka (od uprave komunalnog vodovoda) visina najvieg izljevnog mjesta (visinska razlika od ulinog cjevovoda do najvieg izljeva) izljevni tlak (tlak istjecanja sanitarni izljevi 0.5 bara, Sprinkler mlaznica 0.7 bara, poarni hidrant 2.5 bara) gubitak tlaka u vodomjeru (mora biti manji od 0.5 bara, vodomjer se bira iz dijagrama na osnovu maksimalne potronje vode u l/s za cijelu zgradu)

Dozvoljeni-raspoloivi gubitak tlaka ht:

ht:= Hu hg hi hv
Jako izljevno mjesto q 0.5 l/s Dua upotreba protok dui od nekoliko sekundi Npr. vrtni hidrant 20 s protokom od 0.7 l/s ne unosi se u jedinicama optereenja nego se njegov ukupni protok od 0.7 l/s dodaje ukupnom protoku ostalih izljevnih mjesta. Vrtni hidrant se upotrebljava bez obzira na doba dana, tj. istovremeno s ostalim izljevnim mjestima.

Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

Primjer 1: Dimenzioniranje vodova vodovoda obiteljske kue

Ortogonalna shema vodovoda obiteljske kue WC K U P 1 2 S P

a WC TK

b U

c P

i S P

VERTIKALA 1

VERTIKALA 2

j k

Tablica u kojoj su upisani svi sanitarni predmeti unutar obiteljske kue: SANITARNI PREDMET K (kada) TK (tu kada) U (umivaonik) WC Sudoper Perilica za sue Perilica za rublje Broj san. predmeta N 1 1 2 2 2 2 2 HV TV I nain: raunanje Protona koliina vode spojnog (prikljunog voda) vodovoda:
3 l dm = s s l l m3 quk = 0.25 11.5 0.85 quk = 0.85 = 3.06 s s h m3 m d 2 quk = w m2 = 4 s s

JO 2 1 1 0.25 1 1 1 JOHV = JOTV =

JO 2 1 2 0.5 2 2 2

11.5
11.5-4.5 = 7

DN25, v =1.45 m/s DN25, v =1.1 m/s

quk = 0.25 JO

[ ]

d=

4 quk w

d=

4 0.85 = 0.0232 m = 23.2 mm 2 1000

Odabrani promjer spojnog (prikljunog) voda vodovoda DN 25 (30x2.6, du=24.8 mm, v=1.76 m/s) Provjera brzine strujanja u armaturi provjeriti prema tablici u podlogama za predavanje Za quk = 0.85 l/s i odabrani NO25 brzina u armaturi iznosi priblino: wA = 1.96 m/s
3

Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

II nain: Pomou tablice 17.7: Gubici pritiska u elinim navojnim cijevima zajedno s pojedinanim gubicima

q = 0.25 JO [l/s]
ht gubitak tlaka u [dbar/m], v brzina vode [m/s]
JO q [l/s]

DN cijevi u [mm]
10 15 20 25 32 40 50

ht
0.1 0.25 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 6 6.5 7 7.5 8 8.5 9 9.5 10 11.5 11 12 13 14 15 16 0.079 0.125 0.177 0.250 0.306 0.354 0.395 0.433 0.468 0.500 0.530 0.559 0.586 0.612 0.637 0.661 0.685 0.707 0.729 0.750 0.771 0.791 0.829 0.866 0.901 0.935 0.968 1.000 0.21 0.53 1.05 2.12 3.17 4.23 5.28 6.35

v
0.6 1.0 1.4 2.0 2.5 2.9 3.2 3.5

ht
0.05 0.14 0.28 0.55 0.83 1.10 1.38 1.65 1.93 2.21 2.48 2.76 3.04 3.31 3.59 3.86 4.14 4.41

v
0.4 0.6 0.9 1.2 1.5 1.8 2.0 2.2 2.3 2.5 2.6 2.8 2.9 3.0 3.2 3.3 3.4 3.5

ht

ht

ht

ht

ht

0.05 0.11 0.16 0.22 0.27 0.32 0.38 0.43 0.49 0.54 0.59 0.65 0.70 0.76 0.81 0.86 0.92 0.97 1.03 1.08 1.19 1.30 1.41 1.51 1.62 1.73

0.5 0.7 0.8 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.4 1.5 1.6 1.7 1.7 1.8 1.9 1.9 2.0 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.6 2.7 0.03 0.05 0.06 0.08 0.09 0.11 0.12 0.14 0.15 0.17 0.18 0.20 0.22 0.23 0.25 0.26 0.28 0.29 0.31 0.34 0.37 0.40 0.43 0.46 0.49 0.4 0.5 0.6 0.7 0.7 0.8 0.9 0.9 1.0 1.0 1.1 1.1 1.1 1.2 1.2 1.3 1.3 1.3 1.4 1.4 1.5 1.5 1.6 1.7 1.7 0.03 0.03 0.03 0.04 0.04 0.04 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06 0.07 0.07 0.08 0.09 0.10 0.10 0.11 0.5 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.8 0.8 0.8 0.9 0.9 0.9 1.0 1.0 0.02 0.02 0.02 0.02 0.03 0.03 0.03 0.03 0.03 0.04 0.04 0.04 0.04 0.05 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6 0.7 0.7 0.7 0.7 0.01 0.5

0.829 + 0.866 l m3 0.85 = 3.06 2 s h Odabrani promjer spojnog (prikljunog) voda vodovoda DN 25. Brzina strujanja vode u cijevima: v = 1.45 m/s Za poznati broj JO odnosno protok u tablici 17.7 se nae onaj promjer cijevi ija se brzina kree u traenim granicama. (Razvodni vodovi 1.0 2.0 m/s)

Za JO = 11.5

q=

Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

VERTIKALA 1 HV

Etaa

Dionica od WC K a U b P c WC TK d U e P f g do a a b b c c g d d e e f f g h pojedi. 0.25 2

JO

v ukupno [m/s] 0.6 1.8 1.9 1.2 1.25 1.2 1.4 0.6 1.2 1.35 1.2 1.9 1.2 1.25 1.9

DN [mm] 15 15 15 15 20 15 20 15 15 15 15 15 15 20 20

1.KAT

2.25 1 3.25 1
4.25

0.25 1 1.25 1 2.25 1

3.25 7.50

PRIZEMLJE

VERTIKALA 2 HV Dionica Etaa

JO

1.KAT

PRIZEMLJE

od P S i P S k j

do i i j k k j h

pojedi. 1 1 1 1

ukupno

2 4 v=1.45 m/s, DN25

v [m/s] 1.2 1.2 1.8 1.2 1.2 1.8 1.4

DN [mm] 15 15 15 15 15 15 20

Ukupno: JO = 7.5+4 = 11.5

III nain: oitavanje iz tablice u podlogama najbre, najjednostavnije i najnetonije Oitano u grubo iz tablice za JO = 11.5-15.5 q uk = 1.10 l/s Za koliinu vode quk = 0.80 1.15 l/s iz tablice slijedi odabrani promjer DN25 Provjera brzine strujanja vode u armaturi za DN25 i quk = 1.10 l/s w = 2.52 m/s

DIMENZIONIRANJE CIRKULACIJSKOG VODA TV CV DN2032 DN15 DN4050 DN20 DN6580 DN25 DN100 DN32

Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

1.2 Proraun maksimalno potrebne koliine poarne vode (l/s), dimenzije poarnog voda
HIDRANTSKA MREA a) unutarnja b) vanjska
Unutarnja hidrantska mrea: -

sastoji se od cijevnog razvoda i hidranata smjetenih u hidrantski ormari hidrantski ormari dimenzija 500/500/150 mm (kuglasta slavina, namotano crijevo duljine 15 m) oznaen slovom H hidranti se postavljaju u prolaze, stubine prostore i na pravcima evakuacije meusobna udaljenost hidranata odreuje se tako da se cjelokupni prostor koji se titi od poara pokriva mlazom vode (duljina crijeva iznosi 15 m, a duljina kompaktnog mlaza 5 m) najmanji promjer cijevi unutarnje hidrantske mree DN50 dimenzija unutarnje hidrantske mree funkcija je visine zgrade prema Pravilniku o tehnikim normativima za hidrantsku mreu za gaenje poara za objekte visine do 22 m (vidi Tablicu), potrebno je za istovremeni rad 2 hidranta po 2.5 l/s vode, odnosno ukupno 5 l/s, uz minimalni pritisak na najviem (najudaljenijem) hidrantu 2.5 bara (2.5 bara= 2.5105 Pa = 0.25106 Pa = 0.25 MPa)
Visina objekta [m] do 22 23 do 40 41 do 75 vie od 75 Najmanji protok [l/s] 5 7.5 10 12.5 JO [] 400 900 1600 2500 DN [mm] DN65 DN80 DN100 DN100 v [m/s] 1.3 1.5 1.1 1.4 ht [dbar/m] 0.080 0.070 0.031 0.049

v brzina strujanja vode, [m/s],

ht pad tlaka, [dbar/m]

Cijevna dionica od do 1 2 2 3 3 4

JO

100 400 400

PRORAUN GUBITAKA TLAKA U CIJEVIMA Koliina Promjer cijevi Brzina vode Jedinini gubitak vode DN [l/s] [mm] [m/s] [MPa/m] 2.5 DN50 1.1 0.0008 5.0 DN65 1.3 0.0008 5.0 DN100 0.6 0.0001 Ukupni gubici u cijevima Gubitak u vodomjeru Geodetska visina Minimalni tlak na mlaznici Sveukupni gubici

Duljina cijevi [m] L L L =

Ukupni gubitak [MPa]

0.25 = p= bara

Na prikljunom mjestu je potreban minimalni tlak i koliina vode q = 5.0 l/s

Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

Vanjska hidrantska mrea: -

nadzemni hidranti (podzemni ukoliko ometaju promet) udaljenost izmeu dva hidranta smije iznositi najvie 80 m udaljenost hidranta od zida objekta mora biti najmanje 5 m, a maksimalna doputena udaljenost iznosi 80 m najmanji promjer cijevi vanjske hidrantske mree DN100

Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

1.3 Odabir vodomjernog brojila

kuanski vodomjeri vodomjeri s krilastim rotorom najee se koristi u zgradama voda u prolazu okree rotor s krilimalopaticama, a rotor preko zupanika prenosi okretaje na brojanik koji pokazuje potronju vrlo su osjetljivi i registriraju i mali protok, ali su im gubici tlaka veliki horizontalna i vertikalna ugradnja da ne bi estice koje nosi voda ometale okretanje rotora, na ulaznom dijelu vodomjera je ugraeno sito vodomjeri s rotorom rade se za prikljuke DN15 do DN65, pa i vee kuite vodomjera je od bronce, a rotor s lopaticama i aa od tvrde gume Voltmann-ovi vodomjeri (za vee koliine vode) u cilindrinoj kuici ima turbinsko kolo sa spiralnim lopaticama, koje se pod utjecajem vodene struje okree, a okretaji se prenose na mehanizam brojaa manje je osjetljiv na protok, ali su mu gubici vrlo mali moe se ugraditi i horizontalno i vertikalno (suhe je izvedbe) oscilatorni Venturijevi vodomjeri
Kuanski vodomeri:

SANITARNI VOD

mokri (cijeli mehanizam je u vodi zamagljena debela staklena ploa iznad brojanika) suhi (samo je rotor u vodi, a ostali dio se nalazi u suhoj komori. Upotrebljavaju se za vodu koja nije naroito ista) POARNI VOD sastoje se od glavnog Voltmannovog vodomjera (za velike koliine) i sporednog vodomjera s krilastim rotorom (za male koliine vode), te od preklopnog ventila s oprugom za mjerenje potronje hladne vode za potroae s velikim oscilacijama potronje vode (za instalacije gdje je potrebno mjerenje i malih i velikih koliina vode) (npr. u industrijama s povremenim potrebama velike koliine vode, kod poarnog voda kojim se opskrbljuje unutarnja i vanjska hidrantska mrea) preklopni ventil, kao sastavni dio kombiniranog Woltmann vodomjera, ima funkciju da vee protoke usmjerava preko glavnog vodomjera, a male protoke preko sporednog vodomjera nazivna veliina DN50 DN200

Kombinirani Woltmann vodomjeri:

http://www.ikom-mjerila.hr

Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

Izbor sustava i veliine vodomjera:

odabir prema dijagramu (podloge za predavanja) na osnovu maksimalne potronje vode u l/s za cijelu zgradu, po kojoj se dimenzionira i prikljuni vod vodovoda (pri tome promjer prikljuka ne mora biti jednak promjeru vodomjera)
gubitak tlaka u vodomjeru mora biti manji od 0.5 bara, te se prema tome i odabire veliina vodomjera

Primjer 1: Odabir vodomjera prema podlogama za predavanja za obiteljsku kuu iz primjera 1: Za quk = 0.85
l m3 iz dijagrama Gubitak tlaka kunih vodomjera oitano je: = 3.06 s h

Pad tlaka kod kunih vodomjera (podloge za predavanje-vjebe)) Gubitak tlaka u vodomjeru hv ?? Odabrani vodomjer 7 m3/h, DN25, hv 0.2 bara 5 m3/h, DN20, hv 0.4 bara preveliki gubitak tlaka

Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

Odabir vodomjera prema http://www.ikom-mjerila.hr

Horizontalni kuanski vodomjer tip VMA

SANITARNI VOD

Odabrani vodomjer

tip VMA nazivnog optereenja vodomjera 3.5 m3/h, 25, hv 0.15 bara

Najvei protok odabranog vodomjera: Qmax = 7 m3/h

10

Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

Standardne eline beavne cijevi: Nazivni promjer [mm] DN10

DN15 1/2 DN20 3/4 DN25 1 DN32 1 1/4 DN40 1 1/2 DN50 2 DN65 2 1/2

Nazivni promjer [col]

3/8

Vanjski promjer [mm] 16 17.2 20 21.3 25 26.9 30 33.7 38 42.4 44.5 48.3 57 60.3 76.1

DN80

88.9

DN100

108

Debljina stijenke [mm] 1.8 1.8 2.0 2.0 2.0 2.3 2.6 2.6 2.6 2.6 2.6 2.6 2.9 2.9 2.9 3.2 3.6 3.2 3.6 4.0 3.6 4.0 4.5 5.0

Unutarnji promjer [mm] 12.4 13.6 16 17.3 21 22.3 24.8 28.5 32.8 37.2 39.3 43.1 51.2 54.5 70.3 69.7 68.9 82.5 81.7 80.9 100.8 100 99 98

11