GENLER N BE SEVG DL Gary Chapman ngilizceden eviren: Elif Akba SSTEM YAYINCILIK Sistem Yaynclk: 350 Ana-Baba-ocuk Dizisi

Genler in Be Sevgi Dili Gary Chapman Kitabn zgn Ad The five Love Languages of Teenagers > ngilizceden eviren: Elif Akba Redaksiyon: Seda Toksoy Kapak llstrasyon: Dave Eliason 2000 Gary Chapman Bu kitabn Trke yayn haklar Sistem Yaynclk A..'ye aittir. Yaynevimizden yazl izin alnmadan ksmen veya tamamen alnt yaplamaz, hibir ekilde kopya edilemez, oaltlamaz ve yaynlanamaz. Birinci Basm: Temmuz 2002/stanbul kinci Basm: Ocak 2003/stanbul - 2.000 adet ISBN: 975-322-250-5 Dizgi: Ebru Caalolu Basm: Kurti Matbaaclk Cilt: Gven Mcellithanesi Yayn ve Datm: SSTEM YAYINCILIK VE MAT.SAN.TC.A.. Tnel, Nergis Sokak, Sistem Apartman, No:4 80050 Beyolu/stanbul Tel: (212) 293 83 72 - pbx Fax: (212) 245 66 14 e-mail: sistem@sistem.com.tr http://www.sistem.com.tr SSTEM YAYINCILIK BAY VE KTABEVLER ANKARA : Bilim Sanat Konur Sok. No: 11/A Kzlay/ANKARA Tel/Faks: (312) 418 75 22 SSTEM KTAPEV :859Sok.No:5/AKonak/ZMR Tel: (232) 446 27 29pbx Faks: (232) 446 75 67 KONYA : izgi Kitabevi Mimar Muzaffer C. Koyuncu Pasaj 74/P21 KONYA Tel/Faks: (332) 353 10 22 SSTEM KTAPEV :kuyularCaANo:3Azmakba/BODRUM Tel: (252) 313 1167 & NDEKLER Teekkr ........ ix Giri ......... xi 1. Blm: ada Ergenleri Anlamak.....................................1 2. Blm: Ana Baba Sevgisinin nemi.................................16 3. Blm: 1. Sevgi Dili Onay Szleri......................................33 4. Blm: 2. Sevgi Dili Fiziksel Temas...................................53 5. Blm: 3. Sevgi Dili Nitelikli Zaman.................................70 6. Blm: 4. Sevgi Dili Hizmet Davranlar..........................92 7. Blm: 5. Sevgi Dili Armaanlar ...... 107 8. Blm: Ergen ocuunuzun Temel Sevgi Dilini Kefetmek ..... 124 9. Blm: Sevgi Ve fke: Ebeveynlere Yardm...................142 10. Blm: Sevgi Ve fke: Ergen ocuklarmza Yardm.... 156 11. Blm: Sevgi Ve Bamszlk...........................................173 12. Blm: Sevgi Ve Sorumluluk...........................................196 13. Blm: ocuunuz Baarsz Olduunda Onu Sevmek. 222 14. Blm: Yalnz Yaayan Ana/Babal Ailelerde Sevgi Dilleri ... 241 15. Blm: Karma Ailelerde Sevgi Dilleri ...... 259 Son Deyi ....... 276 Ek 1: Ergenler isimlerini Nereden Aldlar?..........................279 Ek 2: Bir Aile Forumu ........ 283 TEEKKR Btn bu seneler boyunca insanlar bana "Ne zaman ergenlerin eitilmesi konusunu ele alan bir kitap yazacaksn?" sorusunu ynelttiler. Bu soruya verdiim klasik cevap hep "Kendi ergen ocuklarm eittikten sonra" oldu. imdi en kk

ocuumuz 31 yanda olduuna gre sanrm artk o devreden konular hakknda yansz bir tavr sergileyecek ve yaptm yanllar ve dorular grebilecek kadar uzam. Karolyn ve ben mkemmel ana baba deildik. Ergen ocuklarmzla yaadmz yllarda ikimiz de byk sarsntlar yaadk ama btn bunlarn tesinde biz hep sevgiyi aradk ve fark yaratan da hep sevgi oldu. Bugn ergen ocuklarmzn olgun ve ilgili gen yetikinler haline geldiini grmekten dolay ok mutluyuz. Onlar hayatmza u an daha ok renk katyorlar ve bizi destekliyorlar. Bu kitab ebeveynler eer ergen ocuklarn doru bir ekilde severlerse o zaman baarl birer ebeveyn olurlar tezime gvenerek yazdm. Bu kitapta okuyacanz eylerin ounu Shelley ve De-rek'ten rendim. Ergenlik yllarnda bu yolu onlarla beraber yrm olmasaydm baka ebeveynlerle zdeleemez ve bu kitab byle byk bir tutkuyla yazamazdm. Bu yzden de bu kitab ocuklarma adyorum. Kendi zerlerinde "uygulama" yapmama izin verdikleri iin burada herkesin nnde teekkr ederek onlara olan borcumu demek istiyorum. Bana rettiklerinden sonra torunlarma daha iyi bir dede olacama inanyorum. Ayrca bu tasarda aratrma asistanm olarak grev alan ve benden deerli yardmlarn esirgemeyen Dr.Davis McGuirt'a sonsuz teekkrlerimi sunmak istiyorum. Onun ergen eitimi zerine yapt hem gncel hem de tarihi almalar zerine olan uzmanl ve olaanst organizasyon yeteneiyle bu malzemeyi eserime katmas iimi ok kolaylatrd. "Teekkrler Davis. Umarm yapm olduun bu aratrma kendi ergen ocuklarnz yetitirirken sana ve Mary Kay'e yardmc olur." Her zamanki gibi ergen ocuklarn yetitirirken karlatklar zorluklar ve elde ettikleri baarlar benimle paylaan ebeveynlere de teekkr ederim. Yzlerce ebeveyn hem danmanlk bromda hem de "sokakta" bana retmenlik yaptlar. ektiiniz ac beni daha da hassaslatrd. Baarlarnz bana cesaret verdi. zel olarak teekkr etmek istediim baka bir kii de bu materyal bilgisayara geiren ve bana teknik destek salayan on alt yllk idari asistanm Tricia Kube. O ve ei R.A. kendi ergen ocuklar Joe'yu yetitirdiler. Joe imdi baarl bir gen yetikin ve ei Angela'yla birlikte Tricia ve R.A'ya bir torun armaan ettiler. "Bunu imdiden grebiliyorum Tricia. Birka yl sonra torunun bir ergen olduunda bu kitab tekrar okuyacaksn." GR Sanrm hibir kuakta ergenleri yetitirmek gnmzde olduu kadar artc bir nitelie sahip olmad. Ergenlerin kart iddet olaylarnn fazlal artk filmlerin kurgusal dnyasna indirgenmiyor aksine bunlar her gece izlediimiz akam haberlerinin dzenli bir paras haline geldi. Yatlarn, ana babalarn ya da bazen de kendilerini ldren ergenlerin haberlerine artk her yerde rastlanyor. Bu tip davranlarn artk ehirlerin sadece yoksul blgelerinde deil orta-snf insanlarn oturduu alanlarda da grlmesi btn sosyal snflara ait ana babalarn yreklerine bir ate dmesine neden oluyor. Btn lkede evlilik seminerleri verdiim iin birok ebeveynle karlama frsat buluyorum ve tandm ana babalarn byk bir ksm da bu olaylar yznden panikte. zellikle de ergen ocuklarnn cinsel yolla bulaan bir hastala yakalandn, hamile kaldn ya da krtaj olduunu kefeden ebeveynler panik halindeler. Ebeveynlerin bazlar ocuklarnn sadece uyuturucu kullanmadn ayn zamanda da civardaki lisede uyuturucu sattn kefetmiler. Dierleri karakoldan xii ocuklarnn silahla yakaland iin tutuklandn bildiren telefonlar aldklarnda deliye dnyorlar. Bu ana babalarn cevap aradklar soru bugnn sosyal problemlerini ieren felsefi, yansz ya da entelektel konularla ilgili deil ektikleri kiisel acdan kaynaklanan bir sorudur: "Biz neyi yanl yaptk?" Bu ebeveynler "Onlar iin iyi birer ana baba olmaya altk; Onlara istedikleri her eyi verdik. Kendilerine de bize de bunu nasl yapabilirler? Biz bunu anlamyoruz" diyorlar. Getiimiz otuz yl boyunca evlilik ve aile danmanl yaptm iin bu ana babalar gayet iyi anlayabiliyorum. Ayrca kendimi ocuklar yukarda belirtilen zararl eylere bulamam olsa da, o ergenlere

olduysa bir gn benim ocuumun da bana gelebilir dncesiyle yaayan ebeveynlerin yerine koyup onlarla zdeleebiliyorum. ada ergenin ruhundaki bu huzursuzluun basit bir yant yoktur. Gerek udur ki bugnn ergeni bir nceki kuaa tamamen yabanc olan bir dnyada yaamaktadr. Bu, uydu yaynl televizyonun, internetin ve ok daha fazla teknolojinin olduu global bir dnyadr. Modern teknoloji imkanlaryla insan kltrlerinin en iyisini de en ktsn de ergen ocuklarmzn nne sermektedir. Artk, lkenin blgesel farkllklar ortadan kalkt. Orta-bat ergenlerinin etnik snrlar kttan snrlar haline geldi. oulculuk -birinin dierine stn grlmedii birok fikir ve felsefenin kabul edilmesi- gelecein bir akm olarak ortak inanlarn ve kalplarn yerini ald. oulculuk her zaman varolacaktr ve onun sularnda yzmek ortaklaaln sularnda yzmekten ok daha zordur. u durumda birok-ergenin yolunu kaybetmesine amamak lazm. Yaptm gzlemlere dayanarak sylemeliyim ki ergen ebeveynleri daha nce hibir zaman kendilerini bu denli yardma muhta hissetmemilerdi. Fakat yaptm baka bir gzleme gre de gemite ebeveynler asla gnmzde olduu kadar nemli olmadlar. Ergenlerin anne- babalarna her zamankinden daha ok ihtiyalar var. Btn aratrmalar ergenlerin hayatlarmdaki en etkili kiilerin ebeveynler olduunu gsterir. Ebeveynler rollerini ergenin dahil olduu eteye, yatlarna ya da okullarndaki bir arkadalarna kaptrd takdirde ergenin hayatndaki fonksiyonlar da ortadan kalkyor. Benim en nemli dayanak noktam, ebeveynlerin evdeki sevecen lider pozisyonlarn korurlarsa ergenin en byk isteini yerine getirmi olacaklardr. Bu kitap ebeveyn-ergen ilikisinin en nemli yap ta olarak kabul ettiim olgunun altn iziyor; yani sevginin. Bence sevgi dilimizdeki en nemli ve en yanl anlalan kelime. Bu kitabn insanlarn kafalarnda oluan karmakln bir ksmnn zlmesine ve ebeveynlerin ergen ocuklarnn sevgi ihtiyalarn etkili bir ekilde karlamalarna yardm edeceini umuyorum. nanyorum ki ergenin bu ihtiyac karlanrsa bu durum ergenin davrann son derece etkileyecektir. Ergenlerin yanl davranlarnn kkeninde doldurulmam bir sevgi deposu yatar. Ebeveynlerin ergen ocuklarn sevmediklerini sylemiyorum; demek istediim, binlerce gen bu sevgiyi hissetmiyor. Birok ana baba bunu iten olmadklar iin deil, duygusal seviyede ergene sevgisini etkili bir ekilde nasl ifade edeceini bilmedii iin baaramamaktadr. Sorunun bir ksm ebeveynlerin kendilerinin de sevildiklerini hissetmemelerinden kaynaklanmakladr. rnein evlilik ilikileri bir kmaza girmi ana baba arasndaki sevgi, bu iki kii arasnda rahata akmamaktadr. te bu bir evlilikte iki kiinin birbirlerine sevgilerini iletme ihtiyac beni Be Sevgi Dili* isimli ilk kitabm yazmaya motive etmitir. Bugn bir milyondan fazla satm olan bu kitap yzlerce, binlerce evliliin duygusal ortamn deitirmitir. Bu iftler birbirlerinin "temel sevgi dilini" konumay renmi ve bu ekilde etkili sevgi ileticileri olmulardr. Bir yazar olarak zellikle de birbirlerine yabanclatktan sonra Be Sevgi Dili adl kitabm okuyup * Sistem Yaynclk, 1996. xiv iinde anlatlan kurallar uygulayarak aklarn tazeleyen iftlerin hikyelerini duymak beni son derece mutlu eden bir ey. kinci kitabm olan ve ocuklar zerinde otuz yllk bir tecrbesi olan Psikiyatrist Ross Campbell ile beraber yazdm ocuklarn Be Sevgi Diline gelen olumlu tepkiler de beni ok memnun etti. Dr.Champbell ve ben bu kitab ocuklarnn temel sevgi dilini kefetmek iin kullanan ana baba saysn duyunca ok etkilendik. Ama bizi daha da yreklendiren ey, retmenlerin bir ocuun sevgi deposunu etkin bir ekilde doldurmay renmesine yardmc olan ve bu konuda kitabm temel alarak seminerler dzenleyen eitimci saysyd. Bu ebeveynlerin ve retmenlerin bir ksm beni Genler in Be Sevgi Dili adl elinizdeki kitab yazmaya tevik etmilerdir. Bir anne "Dr.Chapman ocuklarn be sevgi dilini anlattnz kitap ocuklarmz kkken bize ok yardmc oldu. Ama imdi bydler, evde iki ergen ocuumuz var ve artk hibir ey eskisi gibi deil. Her zaman yaptmz eyleri deniyoruz ama ergenler ok farkl. Ltfen bize ergen ocuklarmz daha etkili bir ekilde sevmeyi retecek bir kitap yazn" dedi.

Bu anne haklyd; ergenler farkldr ve onlara etkili bir ekilde sevgimizi gstermek istiyorsak yeni anlaylar gelitirmeliyiz. Ergenler byk bir deiim geirmekteler ve onlara sevgilerini doru bir ekilde gstermek isteyen ana babalar da onlara sevgilerini ifade ettikleri tavr deitirmelidirler. Umarm bu kitap ilkinin binlerce evlilik zerinde, ikincisinin de kk ocuklara sahip ebeveynler zerinde yaratt etkinin aynsn sizde de grmemi salar. Eer bu etkiyi sizin zerinizde grrsem o zaman bu kitap iin harcadm enerjinin karln alm olurum. Bu kitab temel olarak ebeveynler iin yazdm ama inanyorum ki bykanneler, bykbabalar ve retmenler -aslnda ergenlerle ilgilenen btn yetikinler- bu kitab okuyarak ve iindeki prensipleri benimseyerek daha etkili ana babalar haline gelebilir. Ergenlerin sadece ebeveynlerinin deil hayatlarndaki XV dier nemli yetikinlerin de sevgisini hissetmeye ihtiyalar vardr. Eer bykbaba ya da bykanneyseniz unutmayn ki ergenler kendilerinden yaa daha byk ve daha olgun ebeveynlerin bilgeliine ihtiya duyarlar. Onlara sevgi gsterdiinizde, sizin engin bilgilerinizi dinlediklerini greceksiniz. Bu kitapta danmanlk ofisimin kapal kaplar ardna girerek onlarn sevgi ve anlay yolculuuna katlmama izin veren ebeveynler ve ergenlerle tanacaksnz. Elbette bu bireylerin zel hayatlarn korumak iin btn isimler deitirilmitir. Ergenler ve onlarn ebeveynleri arasnda geen bu iten diyaloglar okuduunuzda be sevgi dili prensiplerinin sizin ailenizde ve ergen ocuunuzun yaamnda ok etkili olacan kefedeceinize inanyorum. imdi bu kitapta neden bahsettiimize ksaca bir deinelim. Birinci blmde ana babalar ergenlerin yaad dnyay kefedecekler. Burada sadece ocuun ergene dnrken yaad gelime ve deimeleri deil ayn zamanda ocuunuzun iinde bu deiimleri tecrbe edecei ada dnyay da ele alacaz. kinci blmde ergenin duygusal, zihinsel, sosyal ve ruhsal geliiminde sevginin nemine deineceiz. nc blmden yedinci blme kadar olan ksmda ocuunuza sevgi iletmenize yardm edecek be sevgi dilinin ve ergenlerle bu dilleri uygun bir ekilde konumann yollar zerinde duracaz. Sekizinci blm ocuunuzun temel sevgi dilini nasl kefedeceiniz ve onun sevgi deposunu en etkili ekilde nasl doldurmanz gerektii konusunda sizi aydnlatacak. Dokuzuncu blmden on ikinci blme kadar olan ksmda ergenin hayatndaki anahtar konular fke ve bamszlk olgularn da ele alarak ileyeceiz. Ergenin anlay ve fkesini ele alyla sevginin balantsn, sevginin bamszlk duygusunu nasl beslediini, zgrlkle sorumluluk arasndaki ilikiyi, sevginin nasl disiplin ve cezalarla rlen snrlar koyduunu tartacaz. On nc blmde birounuzun sevgi konusunda en zor i olarak kabul ettii, ergen baarsz olduunda onu sevmek xv konusu ilenecek. Ve son iki blmde bu sevgi dillerinin bekr ebeveynler iin ve karma aileler iin zel uygulama ekillerine deineceiz. Sevgi ihtiyac ergenlik yllarnda karlanan ergenin deiim sularnda rotasn bulacana ve kar kydan salkl gen bir ebeveyn olarak kacana inanyorum. Bu birok ana babann ortak grdr. Umarm siz de bu gr paylayorsunuzdur. imdi ergenin dnyasnn sularna dalp ona sevgimizi iletirken karlaacamz zorluklar ve karmza kacak olan frsatlar renelim. 1. blm ADA ERGENLER ANLAMAK "Ergenler" diye adlandrabileceimiz 13-19 ya arasndaki genlerin, 60 yl ncesine kadar ayr bir kuak grubu olarak grlmediini biliyor muydunuz? "Ergen" kelimesi kinci Dnya Sava sralarnda gnlk hayattaki yerini ald. (Bahsedilen dnem hakknda daha etkili bir tarih bilgisi ve ilk ergenler tanm iin Ek l'e baknz.) lk ergenlerin toplumsal sahnede resmen grlmesinden bu yana birok deiiklik meydana gelmesine ramen 1940'larda yaayan ergenlerle 21. yzyln balarnda yaayanlar arasnda pek ok benzerlik saptanmtr. Gemite ortaya kan ergen kltr ve onun u an grlen ada kopyalar da ayn iki tema etrafnda toplanmtr. Bunlar, bamszlk ve zbenlik'tir. Btn

bu seneler iinde Amerikan toplumunda yaayan ergenler, ailelerinden ayr bamszlklarn kurmaya alrken kendi kimlik araylarn ak2 Genler in Be Sevgi Dili tif bir ekilde srdrmlerdir. Bu temalarn hibiri ergenlik ncesi dnemde bu denli youn grlmemitir. Endstri andan nce ergenler, evlenene ya da topraklar kendilerine miras braklana kadar ailelerinin tarlalarnda alyorlard. Kimlik, bir ergenin arad ya da sahip olmak istedii bir ey deildi. Tarlada alacak kadar bydne inanld zaman ergen, ifti sfatn alrd. Ergen kz ya da erkek evlenene kadar ocuk saylyordu ama evlendii an artk bir yetikindi. BAIMSIZLIK VE KMLK ARAYII 1940'larm banda ergen evlenene kadar bamsz saylmyordu ve bu durumda gerek bamszla ancak belli bir maddi yardmla ulaabiliyordu, elbette eer aileler ocuklarn parasal ynden destekleyecek kadar hayrseverlerse. Sanayilemeyle birlikte kimlik, kiinin seimi ile ilgili bir konu haline geldi. Bir meslek renip bir fabrikada makinist, dokumac ya da ayakkab tamircisi olarak alabilirdiniz. Fakat bamszlk daha gerek bir olguydu, nk bir ii gvence altna almak demek, aileden uzak baka bir kye tanp orada kendi paran kazanmak demekti. Bylece byk kltrel deiiklikler yeni belirmeye balayan ergen kltr iin bir altyap oluturdu. 1940'lardan beri ergenler, bu gelien kimlik ve bamszlk modelini, hzla deien ve gelien dnyamzda takip etmilerdir. Elektrik, radyo, otomobil, uak, televizyon ve bilgisayar teker teker ele alndnda bamszlk ve kimlik araynda yeni tarzlar gelitirmek iin birtakm olanaklar saladlar. ada ergen gerek bir global dnyada yaamaktadr. Fakat byle bir ortamda bile ergenin merkezi ya da odakland noktann yine kendi kimlii ve bamszl olmas ilgintir. Bu konuya sonraki blmlerde daha geni yer verilecektir. ada Ergenleri Anlamak o Ergenin kendi bamszln ve kimliim ifade ettii yerler zaman iinde deimitir fakat mzik, dans, moda, dil, ilikiler ve merak gibi temel anlamlar hep ayn kalmtr. rnein geen yllarla beraber mzikte rhytm and blues, rock and roll, folk, country, heavy metal, rap gibi trler olumutur. Bylece ergen daha rahat seim yapabilecei bir eitlilie sahip olmutur. Fakat emin olun ki ergenin mzik zevki ana ba-basmmkinden farkl olacaktr. te bu da kimlik ve bamszlk konusuyla ilgili bir durumdur. Ayn kural dier btn ergen grup kltrleri iin geerlidir. Sizce, ada ergen kltrn tanmlayc faktr nedir? Sizin ergenlie adm atm ocuunuzun, dier nesillerin ergen gruplaryla birletii ve ayrld noktalar nelerdir? GEM ERGEN KUAKLARLA OLAN BENZERLKLER Fiziksel ve Zihinsel Deiimlerle Yzlemek Gnmz ergenlerinin karlat temel sorunlar sizin genlik yllarnzda karnza kan problemlere ok benzer. ncelikle ergen kendi vcudunda meydana gelmeye balayan deiiklikleri kabul etmekte ve kendini bu duruma adapte etmekte zorlanacaktr. Kollar, bacaklar, elleri, ayaklar yle orantsz bir hzla gelimeye balar ki ergende onu ou zaman skntya sokan bir "ergen sakarl" gerei ortaya kar. kinci olarak ergenin heyecan ve kayg duymasna neden olacak cinsel karakteristik zellikler gelimeye balar. Hangi ana baba ocuunu o sinir bozucu sivilceyle bouurken seyretmenin acsn bir kez bile yreinde hissetmemitir? Bu psikolojik deiimler ergenin zihninde saysz soru iaretleri yaratr. "Yetikin oluyorum ama acaba grnm nasl olacak?", "ok mu uzun yoksa ok mu ksa olacam?", "Kulaklarm kepe mi olacak?", "Gslerim ok mu kk olacak?", "Acaba burnum dzgn olacak m?", "Ayaklarm fazla m 4 byk?", "ok mu imanm yoksa ok mu zayf?" Bu sorular gelimekte olan ergenin kafasn srekli kurcalayacak, ergenin bu sorulara cevap bulu biimi onun zbenlii zerinde olumlu ya da olumsuz bir etki brakacaktr.

Bu fiziksel gelimeye elik eden baka bir faktr de zihinsel "hzl byme"dir. Bu olayn gereklemesiyle ergen deiik bir dnce sistemi gelitirmeye balar. ocukken olaylar ve eylemleri somut olarak dnen ergen, ergenlik dneminde drstlk, adalet ve ballk gibi soyut kavramlar iinde dnmeye balar. Soyut kavramlarn dnce sistemine giriiyle snrsz olanaklar dnyasnn kaplar alm olur. Ergen artk birtakm eylerin nasl daha deiik olabileceini dnme yetisi kazanmtr. rnein "Savasz bir dnya nasl olurdu?" ya da "Anlayl ebeveynler ocuklarna nasl davranrlar?" gibi. Bu geni olaslklar dnyas zbenlik iin btn kaplar aar ve ergen bir beyin cerrah, pilot ya da p olabileceinin farkna varr. Olanaklarn snr yoktur ve ergen kendini saysz farkl evrede dnebilir. Akl Yana Girmek Ergenlik ayn zamanda ergenin muhakeme yeteneinin gelimeye balad adr. Ergen mantkl dnebilmekte ve farkl durumlarda meydana gelebilecek sonular mantk erevesinde grebilmektedir. Ergen bu mant sadece kendisine deil ayn zamanda ailesine de mal eder. Bu, ergenin genellikle "tartmay seven" biri olarak alglanmasnn nedenlerinden biridir. Aslnda ergen zihinsel becerilerini gelitirmektedir. Eer ebeveynler bunu anlarsa ocuklaryla anlaml ve ilgin sohbetler gerekletirebilirler. Anlamazlarsa dmanca bir iliki gelitirebilirler ve bu durumda ergen, zihnini gelitirmek iin baka yollara bavurmak zorunda kalr. Zihinsel gelimedeki bu hzl byme ve sabrla bir araya getirilen yeni bilginin edinilmesiyle ergen, ou zaman ana babasndan daha akll olduuna inanr ve baz zamanlarda bu doru da olabilir. I ada Ergenleri Anlamak u Bu ileri dzey dnce yaps, ergeni sosyal ilikiler alannda sorunlarla dolu tamamen yeni bir arenaya iter. Yatlarnn bak alarn renmek ve onlarla fikir alveriinde bulunduklar tartmalar yapmak bir yandan aralarndaki dostluun derecesini ykseltirken dier yandan dmanca ilikiler kurulabilmesi olasln gndeme getirir. Bu balamda denebilir ki ergenler arasndaki kk sosyal gruplamalarn geliimi giyim ya da sa yerine daha ok fikirlerin uyumasyla ilgilidir. Ergenler, ayn yetikinler gibi onlarla ayn fikirleri paylaanlarla beraber olma ve onlarla sosyal anlamda daha ok vakit geirme eilimindedirler. Kiisel Erdem ve Deerlere Kar Koymak Fikirleri ve olaylar inceleme yetenei ve birtakm belli bal inanlarn sonularnn mantkl bir biimde yanstlmas farkl bir ergen sorununun domasna sebep olur. Kiinin iinde yetitii dnce sistemini incelemek ve o kiinin sorumluluu altnda o inanlarn bir deer tayp tamadna karar vermektir bu da. "Acaba annem ve babam Tanr, Ahlk ve Deerler hakknda doru grlere mi sahip?" Bunlar her ergenin boumak zorunda kald ar konulardr. Eer ebeveynler onlarn bu abasn anlamazlarsa onlar olumsuz bir ekilde etkileyerek nceden retmi olduklar deerler ve inanlardan uzaklatracaklardr. Ergen ana babasna temel inanlar hakknda sorular ynelttiinde, deneyimli ana babalar bu sorular itenlikle karlayp otoriter olmayan bir tarzda drst cevaplar verir ve ergeni, bu fikirler hakknda daha ok aratrma yapmak konusunda cesaretlendirirler. Baka bir deyile ebeveynler yllar iinde ocuklarna aladklar dncelerle ilgili bu konuma frsatn seve seve deerlendirirler. Dier yandan eer ocuklarn bu tip sorular sorduklar iin ayplarlarsa ya da ana babalarnn inanlarnn doru olmayabileceini dnm olmalarndan dolay sularlarsa, ergen sorularn paylamak iin kendine baka bir yer aramak zorunda kalacaktr. Genler in Be Sevgi Dili ada Ergenleri Anlamak Evlilik ve Cinsellik zerine Dnmek Ergen iin dier bir nemli sorun da kendi cinselliini anlamak ve toplumsal kadn ve erkek rollerini renmektir. Kar cinsle ilikide uygun ve uygun olmayan eyler nelerdir? Benim kendi cinsel duygu ve dncelerimi ele almak konusunda doru ve yanllar nelerdir? Genelde ebeveynler tarafndan duymazdan gelinen bu sorular ergenin kafasnda her zaman birer soru iaretidir.

Ergenin belirmeye balayan cinsellii, kim olduu sorusunun bir parasdr ve kar cinsle bir iliki iine girmek her zaman var olan bir gerektir. ou ergen gnn birinde evlenip aile kuracan hayal eder. Getiimiz gnlerde yaplan bir ankette ergenlerden gelecekleri iin dndkleri en -nemli konular sralamalar istendi ve "yzde 86's gelecek yaamlarnn ayrntl tasarsnda yer alan en nemli maddenin salam bir aileye sahip olmak olduunu syledi" (). Ergenliin balad dnemden, ergenin sahip olmay ok arzulad bu salam evlilik ve aileyi kurana kadar yaplan yolcu- luk, ergenin dncelerinde nemli bir yer tutar. Yardmc olmak isteyen ebeveynler, cinsellik, flrt ve evlilikle ilgili konulara deinmek iin aile ii diyalogu normal akna brakacaklardr. Ayrca ergenlerin anlayabilecei dzeyde hazrlanm yazl materyaller bulundurup, szl ve pratik bilgi vereceklerdir. Gelecei Sorgulamak Gemiteki ergenler gibi gnmz ergenlerinin de karlat baka bir nemli ortak sorun daha vardr. Bu da "Ben hayatta ne yapacam?" sorusuyla ilgilidir. Bu, ergenin meslek seimiyle ilgili bir soru gibi gzkse de aslnda bundan ok daha derin, ruhsal bir soruya temas eder: "Hayatmn z nedir?", "En yce mutluluu nerede bulacam?" ve "En ok neye katkm olabilir?" Bu sorular fazla felsefi gzkse de aslnda ocuklarmz iin son derece dnyevidir. Ergenler hemen bu sorularn cevaplarn bulmaldrlar: "niversiteye gidecek miyim, eer gideceksem nereye?", "Askere gitsem mi, eer gideceksem hangi blmne?" ya da " mi bulsam, eer arayacaksam nasl bir i bakmalym?" Elbette ergenler btn bu seimlerin onlar bir yere ynlendireceinin farkndadrlar. Bir sonraki admn tesinde bir eyler onu bekliyordur ve o adm ergenin nereye varacan kukusuz etkileyecektir. Bu da gen beyinlerin korku duymasna neden olan bir sorundur. ocuklarna yardm etmek isteyen ebeveynler, kendi abalarn, hayalkrklklarn ve sevinlerini onlarla paylamaldr. Ebeveyn olarak kolay cevaplar sunmak yerine onlar bu araylarnda yreklendirebilir ve hatta belki ergen kznz ya da olunuzu bu yolculuklarnda onlara elik edebilecek deiik mesleklerden insanlarla tantrabilirsiniz. ocuunuzu hem lisede hem de daha sonra niversitede mesleki danmanlardan yardm almas konusunda cesaretlendirebilirsiniz. Fakat neticede ocuunuza "Samuel"i rnek almasn sylemelisiniz. Eski alarda Yahudi Peygamberi henz bir ergenken Tanr ona seslendi o da dedi ki "Konu, kulun seni dinliyor" (2).. nsanlk tarihinde iz brakan kadn ve erkekler, bu ilahi ary ilerinde hissetmi ve ona kulak verip mesleki yaamlarnn ynn belirlemilerdir. Yukarda saylan btn sorunlar her kuan zmek durumunda kald ortak problemlerdir. Fakat ada ergenlerin yaad dnya ebeveynlerinin ergenlik andan ve gemite yaam olan btn ergenlerinkinden farkl bir dnyadr. BE TEMEL FARKLILIK Btn bu benzerliklerin dnda ada ergenlerle gemite yaam olan ergenler arasnda byk bir farkllk olduunu unutmayalm. Bu farklln sebebi de ergenin yukarda belirtilen sorunlarla yzlemek durumunda kald modern kltrel evredir. Bu kltrel farkllklarn bazlar nelerdir? 8 1. Teknoloji ada ergenler yksek teknolojiyle donatlm bir dnyada byrler, bu da en belirgin farkllklardan biridir. Kablolu ve uydulu TV, ada ergene ana babasnn sadece radyo, kablo TV ve telefondan yararlanarak byd dnyadan ok daha kresel bir dnya sunar. Radyo ve TV kanallarnn ok fazla oluu kendi kltrmz iinde akla gelebilecek her trl elenceye ulamamz salar. Fakat ergen bu programlarla snrl kalmaz. imdiye kadar ekilmi btn filmler kebandaki videocuda kiralanmak zere hazrdr ve dinlemek istediiniz herhangi bir arknn CDsi ergenin her zaman ak duran mzik setinde almaktadr. ada ergen ayn zamanda bilgisayarla bymtr. Aslnda ikisi de ayn zaman dilimi iinde beraber bydler demek daha doru. Milyonlarca ergenin kendini bildiinden beri bir bilgisayar vard. Internet otoyolu, ada ergen iin olumlu ve olumsuz etkilerle dolu geni ve ilek bir yol olmutur. Vizyona yeni

girecek olan filmlerin zel gsterimlerini sunmak, lkenin drt bir yanndan radyo yaynlarn ulatrmak ve en son kan albmleri dinletmek gibi imkanlarn yan sra internet onlara mesajlar ileten arkadalarla tanma olana da salar. Aslnda sohbet odalar ve mesaj olana ile internet ergenin, arkadalaryla iletiim kurma ve tartma arac olan telefonun yerini hzla almaktadr. Yaknlarda yaplan bir anketin ortaya koyduu sonulara gre ergenler bilgisayarlarn haftada ortalama "8,5 saat elektronik posta atmak ve sohbet etmek iin ve sadece 1,8 saat ev devi iin kullanyorlar" (3). Bu teknolojik gerekler ergen ocuunuzla dnya arasnda bir kpr kurmakta ve sonuta ada ergen, ailesinin hayal bile edemeyecei kadar ok kltrel uyarcyla kar karya kalmaktadr. 9 2. iddet Bilgisi ve iddete Maruz Kalma kinci kltrel farkllk ise ergen ocuunuzun iddet ieren insan davrann renmesi ve onunla i ie yetimesidir. Bunun bir ksm medya araclyla hayatmza sokularak teknolojik ilerlemenin sonucu olarak ortaya kyor fakat dier ksm kltrmzde neredeyse bir saplant haline gelen iddet almzdan kaynaklanyor. Filmlerimiz, arklarmz ve romanlarmz iddet ieren sahnelerle dolu. Bir Gallup genlik anketinin ortaya koyduu sonuca gre ergenlerin yzde 36'lk bir ksm geen ay en az bir tane iddet ieren film ya da televizyon ovu seyretmitir. 1999 ylnda 10 ergenden 8'inin, yani yzde 78'lik bir ksmn, Gallup Organizasyonu yetkililerine iddet ieren filmler ya da televizyon programlar seyretmelerinde sorun olmadn belirtmeleri fakat bununla birlikte ayn ergenlerin yzde 53'nn televizyonda ve filmlerde grlen iddetin gen beyinlere yanl mesajlar gnderdii konusunda birlemeleri ilgintir. Ayn ankete katlan ergenlerin yzde 65'i de filmler ve televizyonun gnmz genlerinin bak alar zerinde byk bir etki yarattna inandklarn sylediler" (4). iddete maruz kalma olgusunu sadece medya ve filmlerle snrlayanlayz. ou ada ergen iddeti bizzat yaamtr. Babalarnn annelerini dvdne tank olmular ya da kendileri babalarndan, vey babalarndan veya dier yetikinlerden fiziksel iddet grmlerdir. Ergenlerin byk bir ounluu devlet okullarnn iddete sahne olan yerler olduu konusunda hemfikirdir. Baz ergenler, adam ldrmek dahil olmak zere iddetin bir paras haline gelmilerdir. Amerika'daki cinayet oran getiimiz otuz yl iinde deimese de genlerin adam ldrme oran ykselmeye devam etmitir. Bu orann en yksek olduu 1980'lerin ortasndan 1990'larm ortasna kadar olan dnemde genlerin cinayet ileme oran yzde 168'e ulat. 10 "FB Amerika'da her yl yaklak 23.000 cinayet ilendiini ve bunlarn yzde 23'nn 21 ya ve alt genler tarafndan ilendiini bildirdi" (5). iddet her zaman kltrmzn bir paras olmutur fakat sizin ergen ocuunuz iddetle nceki herhangi bir kuaktakinden ok daha fazla i iedir. 3. Paralanm Aile ada ergeni etkileyen nc kltrel faktr ise ada Amerikan ailesinin dalmaya yatkn doasdr. Yakn zamanda yaplan bir Gallup genlik anketine gre her 10 Amerikal ergenin 4' (yzde 39'u) anne- babalarndan sadece biriyle yaamaktadr. 10 aileden 8'inde evde olmayan ebeveyn babadr. Ayn anket Amerikan ergenlerinin yzde 20'sinin anneleriyle birlikte yaayan vey baba veya yetikin erkekle ayn evi paylatklarn ortaya koymutur (6). Sosyologlarn gzlemlerine gre aile yaplarmz birbirine benzememektedir ve buna saysz rnek gsterilebilir: Annelerin ev kadn olduu, babalarn alt aileler, hem anne hem babann alt aileler, bekr anne veya babalar, farkl ve alkasz altyaplara sahip ocuklar bir araya getiren ikinci evlilikler, ocuksuz iftler, ocuklu ya da ocuksuz evli olmayan iftler ve ecinsel ebeveynler. "Aile yaamnda tarihi bir deiim dnemi yayoruz" (7). Baka bir aratrmac da "Bu paralanma ile ilgili veriler henz tamamlanmam olmakla birlikte, sosyolojik bir gre gre, paralanma ile gnlk gerginlikler arasnda dorudan bir ba vardr. Tutumlar, stres, yabanclama ve git gide

ksalan dikkat younluu sremiz dorudan yeni aile biimlerine uyum salama konusundaki zorlanmayla ilgilidir" der (8). ekirdek aile yapsnn paralanmas konusuna ek olarak denebilir ki gnmz ergeni, dedelerin, bykannelerin, amcalarn, halalarn ve dier akrabalarn oluturduu geni aile yapsndan yoksun yetimektedir. nceki kuaklarla kyaslandnda gnden gne byyen bir hzla ekirdek aileler geni ailelerden uzaklamaktadrlar. Ayrca eskiden komular birbirlerinin ocuklarn kendi ocuklar gibi gzetmekteydi fakat artk insanlar ok megul olduklarndan bu ii nadiren yapyorlar. Bir zamanlar devlet okullar daha homojendi ve genlere, birbirleriyle gven iinde kaynaabilecekleri bir ortam sunuyorlard. Evin dnda gelien btn bu olumlu etkiler hzla yok olmaktadr. Yale ocuk almalar Merkezi Mdr James romer bu knty en az ekirdek ailenin paralanma faktr kadar kritik buluyor. Cromer, kendi ocukluk gnleri hakknda unlar sylyor: "Okulla ev arasnda gidip gelirken yaptm yaramazlklar ana babamn en az be arkada tarafndan annemlere iletilirdi. yle insanlar artk yok" (9). Eskiden genler geni ailelere, salkl komuluk ilikilerine, kiliselere ve topluluklara gvenirlerdi. ou gnmz ergeninin srtlarn dayayacak bir eyleri yok artk. 4. Cinsellik Bilgisi Gnmzde genler cinsellik kavramnn ok farkl bir ekilde algland bir dnyada yaamaktadr. 1960'larda ergenler ebeveynlerinin geleneksel cinsellik kurallarna isyan ettiler ama onlar yine de hatrlyorlard. Hatta, kurallar inedikleri iin bazen sululuk bile duydular. Ama ada ergen cinsellik kurallar olmayan bir dnyada yaamaktadr. Filmler, medya ve mzik seksi akla zdeletirip onun bir flrt ilikisinin vazgeilmez paras olduunu dile getirmektedirler. Neticede denebilir ki ok fazla sayda ergen cinsel bakmdan aktif durumdadr. "Anket sonular deiik olsa da, ortalama Amerikan genlerinin yzde 70-80'i liseyi bitirdii seneye kadar cinsellii yaadn gsteriyor" (10). Cinselliini henz yaayamam ergenler ise "Acaba nemli bir ey mi karyorum?" ya da "Bende bir sorun mu var?" gibi sorulara saplanp kalmaktadr. Bununla birlikte cinsel ynden aktif durumda olan ergenler de genellikle kendilerini kt, kullanlm ve bo hissetmektedirler. 12 ada ergen sadece cinselliin bir flrt ilikisinin paras olmas gerektiini renerek deil, ayn zamanda evlenmeden nce beraber yaamann normal ve ecinsel ilikinin de alternatif bir yaam biimi olduunu grerek yetimektedir. Artk "biseksel" ya da "transeksel" kelimeleri ergenin daarna eklenmitir. Gerekten seks bugn bir Amerikan tanras olmutur ve bu gce ibadet etmek iin yaratlan tapnaklar da akln alamayaca kadar oalmtr. ada ergenin gelimekte olan cinselliine kendisinin yn vermek zorunda olduu bir dnyada yayoruz. 5. Tarafsz Ahlki ve Dini Deerler Sonu olarak denebilir ki ergen, gerek bir dini inan sonras dnyada yetimektedir. Din ve ahlk konusunda gvenilebilecek bir kaynak yoktur. Gemi kuaklarda ou Amerikal ahlkl ve ahlk d saylabilecek davranlar anlayabilme yetisine sahipti. Bu ahlki yarglar temel olarak Kutsal Kitaplara dayanyordu. Bu olgunun gnmz ada ergenleri iin geerli olduu sylenemez. Amerika tarihinde ilk kez bir kuak btnyle belli bal birtakm ahlki deerlere bal olmadan yetimektedir. Deerler genelde yanszdr; ergene kendini iyi hissettiren neyse onun doru olduu sylenir. Yanl ise grecelidir. Barna Aratrma Grubu, 1990'larn ortasnda, yetikinlik snrndaki ergenlerin durumunu ortaya koyan bir anket yapt. Bu ankete gre ergenlerin yzde 91'inin "Belli bir durumda bir kiiye doru gelen herhangi bir ey baka bir insana benzer bir durumda doru gelmeyebilir" ifadesine katld ortaya kt. Yzde 80'lik bir ksm ise "Konu ahlk ve etik olduunda "doru" her insan iin farkl bir anlam tar ve kimse gerek doruyu bildiini iddia edemez" fikrine katldn syledi. Drstlk ve doruluk kavramlarnn deerlendirildii baka bir grupta da genlerin yzde 57'si "yalan sylemenin baz zamanlarda gerekli olduu" (11) konusunda hemfikirdiler.

ada Ergenleri Anlamak 13 ada ergenlerin kafalarnda doru ve yanl kavramlar tam olarak belirginlememitir. Bu ahlk yn fazla gelimemi kuan oluumundaki temel nedenleri eitimci Thom Rainer yle aklyor: "1946'dan nce domu olan Kurucular doru ve yanl ayrdetmek iin Kutsal Kitap kurallarna bavurmulardr (ve hl da bu kurallara gre hareket etmektedirler) Onlar Kutsal Kitabn gnmz hayat iin ahlki bir rehber olduuna inanmaktadrlar. Bununla birlikte Kurucularn ocuklan olarak niteleyebileceimiz yeni nesil ocuklar ve onlarn ocuklar olan internet kua ibadetten ve dinle ilgili birok eyden elini ayan ekmilerdir." Rainer yle devam ediyor: "Din etkisini zerlerinde ok fazla hissetmeyen genler, aileleri tarafndan ahlakd olarak tanmlanabilecek birtakm ilere girimeye baladlar. Onlar ana babalarnn ve hatta bykanne ve bykbabalarnn ahlk standartlarna sahiptiler fakat bu olgular sadece teori olarak kabul edip hayata geirmediler. 1977-1994 yllar arasnda domu olan ve Gei Kua olarak adlandrlan insanlarn ne Kutsal Kitap gibi bir ahlk standard ne de ailelerinde onlara ahlki ynden rnek tekil edebilecek kimseleri vard. Kafalarnda ve alglarnda doru ve yanl tanmlan tamamen belirsizdir. Ahlk olgusundan yoksun bir kuak yetikinler dnyasna adm atmak zeredir" (12). Ergenlik yllar genelde dini inanlarn sorguland bir zaman dilimidir. Genler ana babalarna dini adan inandklar ve inanmadklar konular hakknda sorular sorarlar. Aslnda burada da hayatlarnn btn evrelerinde yaptklar gibi kendi kimliklerini ortaya karmaya almaktadrlar. Gnmz dnyasnn kresel doas dolaysyla, hem gelien teknoloji hem de deiik dini gruplara mensup arkadalar araclyla genler, saysz dini inanlar tanmaktadrlar ki bu da ada dnyann getirmi olduu bir farkllktr. 14 Genler in Be Sevgi Dili H| ada Ergenleri Anlamak 15 sr' Din, ada ergen iin nemli bir olgudur. Son gnlerde yaplan bir Gallup anketine gre her 5 ergenden 4' (yzde 79) "dini inancn hayatlarnda anlaml bir etki yarattna inandklarn sylediler" (13). Ergenlerin byk bir ounluu (yzde 64) deiik dini gruplara mensup. Genlerin yars ise (yzde 49) hayatlarnn Tanr'ya ya da byk bir gce ait olduunu dndklerini sylediler. Ergenlerin 3'te l'i (yzde 35) dini inancn hayatlarmdaki en nemli etki olduunu belirtirken dier 3'te l'lik ksm ise kendilerini "yeniden domu" olarak nitelendirdiler. 10 ergenden 4' (yzde 42) Gallup anketinde "bir nceki hafta dini almalar iin eitli organizasyonlara katldklarn" sylediler (14). Gnmz genleri soyut dini inanlardan ok dini gruplarn deneysel ve ilikisel yapsyla ilgilenmektedirler; yle ki eer grubun destekleyici, insancl ve davetkr bir eilimi varsa genler, grubun din konusundaki birok dncesiyle ters de dseler bu ruhani topluluk iindeki yerlerini alrlar. ANA BABA REHBERL Bu, ergen ocuunuzun iinde byd dnyadr ve ada ergenler bu modern dnyada ebeveynlerinin rehberliine ihtiya duyarlar. Yakn bir tarihte yaplan bir ankette genler, niversiteye girmek, dinsel faaliyetlere katlm, ev devi yapmak ya da iki imek gibi eitli konularda akranlarndan ok ana babalar tarafndan ynlendirildiklerini belirtmilerdir. Ebeveynler ayrca ocuklarnn i ve kariyer planlar konusunda da sz sahibidirler. Akranlarnn ise genlerin acil vermesi gereken kararlarda (kiminle flrt edecei, dersi krp krmayaca, san nasl yapaca ya da giyim biimi vb.) ebeveynleriy-le kyaslandnda daha etkili olduklar gzlenmitir. Bir ankette ergenlere "Kararlarnz verirken en ok kimin etkisinde kalyorsunuz? Ailenizin mi yoksa arkadalarnzn m?" diye sorulmu ve cevabn, ergenin gelecekte izecei yetikin portresindeki temel unsur saylabilecek olan ebeveyn etkisi olduu saptanmtr. Evet, ergen ocuunuz birtakm kararlar verirken arkadalarnn etkisinde kalacaktr fakat ebeveyn faktr yine de gencin

dnce ve davranlarnda en temel etkiyi yaratmaktadr. Kitabn dier blmlerinde ele alnacak konular ergen ocuunuzun sevgi ihtiyacn karlama konusunda size bilgi verecek ve bylece hayatn dier btn alanlarnda ocuunuza gereken etkiyi gstermeniz iin zemin hazrlayacaktr. NOTLAR 1. YOTHvieus 6, no. 8 (April 1997): 3; published by the George H. Gallup International Institute, Princeton, N.J. 2. lSamuel3:10. 3. Linda Temple, "Courting by Computer: On-Line Replacing Phone Lines for Teens in Touch," USA Today, 14 April 1997. 4. YOUTHvievs 6. no. 7 (March 1999): 3. 5. Ames Garbarino, Lost Boys: Why Our Sons Turn Violent and How We Can Save Them (NewYork: Free Press, 1999), 6-7. 6. YOTHvieus 5, no. 9 (May 1998): 2. 7. Jerrold K. Footlick, "What Happened to the American Family?" Neusveek (Special Edition), Winter/Spring, 1990,15. 8. Eric Miller ve Mary Porter, in the Shadou of the Baby Boom (Brooklyn, N.Y.: EPM Communications, 1994), 5. 9. Richard Louv, Chilhood's Future (New York: Anchor, 1990), 6. 10. Ron Hutchcraft, The Battle For a Generation (Chicago: Moody, 1996), 32. 11. George Barna, Generation Next (Ventura, Calif.: Regal, 1995), 32 12. Thom Rainer, The Bridger Generation (Nashville: Broadman & Holman, 1977) , 44. 13. YOUTHviev 6, no. 3 (November 1998): 2. 14. Ibid., 6, no. 1 (September 1998): 2. 15. Ibid., 5, no. 1 (September 1997): 1. Ana Baba Sevgisinin nemi 17 2. blm ANA BABA SEVGSNN NEM ki ocuk annesi olan Becky'de ebeveyn travmasnn btn belirtileri vard. "Dr.Chapman lesiye korkuyorum" dedi. "Olum 12, kzm 11 yanda. Ergenler hakknda kitaplar okuyorum ve tedirginim. yle grnyor ki btn ergen ocuklar cinsel ilikide bulunuyor, uyuturucu kullanyor ya da okula silahla gidiyorlar. Durum gerekten de bu kadar kt m?" Becky bu soruyu bana Moline, Illinois'de evlilik konulu bir seminerde sordu. Sonra da unu ekledi, "Dnyorum da, belki ocuklarmn liseyi bitirene kadar okula gitmeden evde ders almalar daha iyi fakat bu da beni korkutuyor. ocuklarmn ergenlie adm atmalarna hazr olup olmadm bilemiyorum." Getiimiz be sene boyunca Becky gibi birok ebeveynle karlatm. ok sayda ana baba ergen ocuklarn yetitirilmesi konusunda kitaplar okumakta ve televizyon araclyla ergen iddetine ilikin daha ok ey renmektedirler. Gnlk gazetelerde kan haberleri okuyup telaa kaplmaktadrlar. Eer siz de tedirgin ana babalardan biriyseniz ya da en azndan kendinize "Acaba korkmal mym?" diye soruyorsanz kitabn bu blm umarm korkularnz bastrmanza yardmc olur. Ergen ocuklar eitmede kayg doru bir zihinsel tutum deildir. Umuyorum ki bu blmde okuyacaklarnz endielerinizi az da olsa hafifletir ve size ocuunuzun hayatnda olumlu bir rol oynayabilmeniz iin gereken gveni kazandrr. ALELERDEN VE OKULLARDAN Y HABERLER Sze, durumun o kadar da kt olmadn syleyerek balamak istiyorum. Yakn bir tarihte yaplan bir Gallup genlik anketinde Amerikan genlerinin sadece yzde 57'sinin ana babasyla yaarken yzde 87'lik bir ksmn ayn evde oturmamalanna ramen sadece babalaryla grtkleri ortaya kmtr (1). Genlerin byk bir ounluu (yzde 70) kendilerini babalarna "son derece" yakn bulduklarn sylemilerdir (2). Son zamanlarda yaplan baka bir anket 13-17 ya arasndaki ergenlerin byk bir ounluunun kendilerini okulda iyi hissettiklerini ortaya koymutur. Ergenlerin kayda deer bir ksm okullarnda destek grdklerini (yzde 82) ve mutlu olduklarn (yzde 85), ou beenildiklerini (yzde 78), ilgi ektiklerini (yzde 77), destek grdklerini

(yzde 76) ve cesaretlendiril-diklerini (yzde 72) belirtmilerdir (3). Btn eitim yanls ebeveynlerin yreklerine su serpecek iki istatistik vardr, bunlar, ergenlerin yzde 97'sinin lise mezunu olacan ve bunlarn da yzde 83'nn gnmzde niversite eitiminin "ok nemli" olduu konusunda birletiini gstermektedir (4). George Gallup Jr. btn bu bulgular gzden geirdikten sonra gnmz ergenlerini iyimserlik, idealistlik, doal geliim ve taknlk olgularyla motive olan bir topluluk olarak tanmlar: "Genler insanlara yardm etme konusunda ok he18 Genler in Be Sevgi Dili Ana Baba Sevgisinin nemi 19 -^ veslidirler, dnya bar ve salkl bir dnya iin almaya gnlldrler ve okullar ve retmenleri konusunda da gayet iyimser bir tutum sergilerler." Gallup szlerini genlerin gelecekleri hakkndaki dnceleriyle ilgili unlar syleyerek tamamlar: "Amerikan genliinin byk bir ounluu gelecekleri konusunda mutlu ve heyecanl olduklarn, kendilerini ailelerine ok yakn hissettiklerini, evlilie scak baktklarn, ilerde ocuk sahibi olmak istediklerini, zel yaamlarndan honut olduklarn ve kendi seimleriyle oluacak kariyerlerinde zirveye kmay arzuladklarn sylediler" (5). nsan Geliimi ve Eitimi Aratrma Merkezi'nde kdemli aratrma uzmanlarndan biri ve tannm bir ergenlik a uzman olan Lawrence Steinberg, "Ergenlik dnemi doas gerei zor bir dnem deildir. Psikolojik sorunlar, davran bozukluu ya da aile ile anlaamama artk ergenlik ana zg ortak sorunlar deil, hayat dngsnn her kesiminde rastlanan durumlardr. Baz ergenlerin balar belaya girer, bazlar ise belaya kendileri bularlar ki bu da sylediim eyin doru olduunu kantlar fakat genlerin byk bir ounluu (neredeyse 10 ergenden 9'u) hibir ekilde balarn derde sokmaz" der. Temple niversitesinde psikoloji profesr olan Steinberg szlerine yle son verir: "Uyuturucu, ihmalkrlk, hzl seks hayat ve her tr otoriteye kar kma eilimi gibi problemler ergen geliiminin 'normal' bir sreci olarak grlse de aslnda normal deildir. nk ergende grlen bu tip sorunlar nlenebilir ve mdahale edilebilir niteliktedir. yi ocuklar ergenlik a yznden birdenbire birer canavara dnmyor" (6). Gerek udur ki gazetelerde okuduklarmz ya da medya araclyla duyduklarmz sorunlu ergen ocuklarn yzde 10'luk bir ksmyla ilgilidir, ki bunlarn byk bir ksmnn sorunlar ocukluk yllarna dayanmaktadr. Siz ergen ocuunuzla iyi bir ebeveyn-gen ilikisi gelitirebilirsiniz. Ergen ocuunuzun istedii ve sanrm sizin de isteiniz bu. Bu blmde bu ilikiyi kurmada gerekli olan, inancma gre en nemli noktaya, yani ergen ocuunuzun duygusal sevgi ihtiyacn karlama konusuna deineceim. Eer siz bu olguyu gen ocuunuzun gereksinim duyduu bir ey olarak grp bu ihtiyacna cevap verirseniz ocuunuzun kitabn birinci blmnde de sz ettiim kltrel geliim sularnda doru rotay bulmasna yardm edebilirsiniz. Ergen ebeveynlerinin sevgisinden emin olursa toplumda olgun ve retken bir birey olma yolunda karsna kabilecek ve nn kesecek olumsuzluklarla savamda kendine daha ok gvenir. Ergen, ebeveyn sevgisi olmadan uyuturucu, sapkn cinsellik ve iddet gibi kt olgularn cazibesine kolay kaplabilir. Bence ana babann ergenin duygusal sevgi gereksinimini doru olarak karlamay renmesinden daha nemli bir ey yoktur. "Duygusal sevgi" olarak neyi kastediyorum? Ergen ruhunun derinliklerinde ana babas tarafndan ballk duygusunu, kabul grmeyi ve hem zihinsel hem ruhsal ynden beslendiini hissetmek ister. Bu olduunda ergen sevildiini hisseder. Eer gen bu saylan eyleri hissetmezse bu, iindeki duygu deposunun bo olduu anlamna gelir ve bu boluk da gencin davranlarn byk lde etkiler. Bunlarn her birini daha derinlemesine ele alalm. ERGENN BALANMA STE Ana Babann Varl

Kk ocuun ana babasna "ball" konusunda ok ey yazlp izilmitir. ocuk psikologlarnn ou bu duygusal balanma olmad takdirde ocuun duygusal geliiminde gvensizlik duygusunun hakim olaca noktasnda birleirler. Balanmann tam tersi terk edilmedir. Eer kk ocuun ana babas lm, boanm ya da bir ekilde ocuu terk etmilerse bu duygusal ba, ebeveyn ile ocuk arasnda oluamaz. 20 Genler in Be Sevgi Dili Bu ba iin ilk koul ana babann varldr ve zaman da ban olumasnda nemli bir faktrdr. Ergenlik dneminde de ayn kurallar geerlidir. Boanma, i ya da baka nedenlerden dolay ocuklaryla fazla beraber olamayan ana babalar ergenin ailesine olan ballk duygusuna zarar verir. u da bir gerektir ki, ergenin ailesine bal olmas ve onlar tarafndan sevildiini hissetmesi iin beraber daha fazla zaman geirmesi gerekir. Kendini terk edilmi hisseden ergen kendine durmadan "Benim ne eksiim var, neden annem ve babam benimle ilgilenmiyorlar?" sorusunu soracaktr. Eer ana babalar ergen ocuklarna onlar sevdiklerini hissettirmek istiyorlarsa onlarla daha ok beraber olabilmek iin zaman yaratmalar gerekir. letiimin Birletirici Gc Fiziksel olarak yakn olmak ana baba ve ergen arasnda her zaman bir ballk hissi yaratmaz. Duygusal ballk iletiim gerektirir. Eer ergen ocuunuzla iyi iletiim kuramyor-sanz iki hafta boyunca her gnnz evde birlikte geirseniz bile onunla doru drst bir ift lf bile edemezsiniz. Bir aratrma projesini incelerken yakn bir tarihte gerekletirilen bir ankete katlan genlerin yzde 71'inin gn iersinde en az bir n aileleriyle yediklerini sylediklerini saptadm. Fakat daha sonra ankete katlan genlerin yarsnn aileleriyle yedikleri son akam yemeinde televizyon seyrettiklerini renince bu saptamam deerini yitirdi. Ayrca her drt ergenden biri yemekteyken radyo dinlemi, yzde 15'i de kitap, dergi ya da gazete okumular (7). yle grnyor ki ana babalarn ou yemek saatlerini ergen ocuklaryla iletiim kurmak iin kullanmyorlar. Bence sofra ergenlerle bir duygusal ba kurmak iin en elverili yerlerden biridir. Ergen hangi yemei sevmez? yi bir yemek iin, ana babayla ufak bir sohbet lezzetli bir yemek iin Ana Baba Sevgisinin nemi 21 denecek ok kk bir bedel olsa gerek. Eer sizin aileniz her gn en az bir nde bir araya gelen yzde 7l'lik orana dahil deilse bu kk sohbet fikrini benimsemenizi neririm. Beraber yiyen fakat konumayan kesim iinse yeni bir aile yemei tz sunmak istiyorum. Ergen ocuunuza ve dier ocuklarnza yeni bir sofra gelenei balattnz duyurun: "nce kredeceiz, sonra sohbet edeceiz, daha sonra da eer istersek televizyon izlemeye, radyo dinlemeye ya da gazete okumaya dnebiliriz." Aile fertlerinden birisi yemek iin Tanr'ya ve yemei yapan kiiye teekkrlerini sunduktan sonra aile bireylerinden her biri o gn yaad olay ve bu olaylar hakknda ne dndn dierleriyle paylaacak ve o konuurken dierleri dikkatlerini vererek onu dinleyecekler. Anlatlan olay hakknda soru sorabilirler fakat anlatan kii istemedii srece dierleri t vermeyecek. Bu yeni gelenek ergen ocuunuzla aranzda bir balant duygusu oluturmak ve bu durumu korumak iin yeterli olabilir. ERGENN KABUL GRME ARZUSU Kabul Grmenin... ve Reddedilmenin Gc Duygusal sevginin ikinci unsuru ergenin ana babas tarafndan kabul grdn hissetmesidir. 14 yandaki bir erkek ocuu, "Annem ve babam beni olduum gibi kabul ederler, bu da onlarn en sevdiim huyudur. Beni ablam gibi olmaya zorlamazlar" demiti. Bu ergen ocuk sevildiini hissediyor ve bu sevgi de ailesinin onu olduu gibi kabul etmesinden kaynaklanyor.

"Annem-babam beni seviyorlar. Kendimi iyi hissediyorum." Kabul grml hisseden ergenin kafas bu tip mesajlarla doludur. Kabul grmenin tam tersi reddedilmedir ve bunun mesajlar da "Beni sevmiyorlar. Ben onlar iin yeteri 22 Genler in Be Sevgi Dili Ana Baba Sevgisinin nemi 23 kadar iyi deilim. Benim farkl olmam isterlerdi" gibi olumsuz dncelerdir. Kendim reddedilmi bisseden ocuk aka ailesi tarafndan sevilmediini de dnecektir. Antropolog Ronald Rohner reddedilmeyi dnyada yzn stnde kltrde incelemitir. Rohner'in bulgularnn altnda denebilir ki kltrlerin reddetme olgusunu ifade biimleri farkl olsa da reddedilmi ocuklar her yerde kendine gven eksiklii, yetersiz ahlki geliim, stresle baa kmada zorluk ve cinsel kimlik karmaas gibi saysz psikolojik problemin tehdidi altnda yaamaktadr. Rohner reddedilmenin brakt etkilerin o kadar gl olduuna inanr ki reddedilmeyi "ocuun duygusal sistemine tmyle yaylan ve onu altst eden psikolojik habislik" olarak tanmlar (8). Cornell niversitesi' nde nsan Geliimi Profesr olan James Garbarino iddete ynelen ergenlerin i dnyalar zerinde yllar sren aratrmalar yapt ve reddedilme duygusunun iddete ynelen bir ergenin psikolojik dokusundaki temel unsur olduu sonucuna vard. Bu duygu genelde sz konusu ergenin baka bir akraba ile kyaslanmasndan domaktadr. Garbarino, New Yorklu, 18 yanda ve bir polis memurunu vurmaktan dolay mr boyu hapis cezasna arptrlm bir genle grme yaparken orada bulunan masann zerine iki teneke kutu koydu ve "Bu masann btn yzeyini annenin sevgisi olarak dnelim" diyerek kutulardan birini eline alp "Bu teneke kutu sensin" dedi. Dier kutuyu gstererek de "Bu da senin erkek kardein" dedi. "Annenin sevgisi senin teneke kutunu ne kadar dolduruyor, erkek kardeininkini ne kadar?" diye sordu. Gen sulu kendi teneke kutusunu gstererek onun yzde 20 civar dolduunu erkek kardeinin tenekesinin doluluk orannn ise yzde 80 olduuna iaret etti. Garbarino "imdi de masamz kabul edilme ve reddedilme olgularn gstermek amacyla kullanalm" deyip masann bir ucunu gstererek aklad "Bu ke tamamen kabul grmeyi dier ke ise btnyle reddedilmeyi temsil ediyor. Sen annenin seni ve kardeini ne derece kabul ettiini gstermek iin bu iki teneke kutuya yer se." Gen adam kendi kutusunu reddedilme olgusunun temsil edildii keye, erkek kardeininkini ise btnyle kabul edilmeyi temsil eden dier keye koydu. Rehber "Sylemek istediin ey senin yzde 90 orannda reddedildiin, kardeininse yzde 100 kabul edildii mi?" diye sordu. Gen bu soruya "Evet" cevabn verdi (9). Bu rnekte de grld gibi kendini reddedilmi hisseden ergen ocuk ayn zamanda annesi tarafndan sevilmediini dnmektedir. Genci Kabul Etmek... Davran Dzeltmek Ana babalarn byk bir ounluu ocua onu btnyle kabul ettiklerini gstermenin yanl olduunu dnrler. ki ergen ocuk sahibi ve endieli bir baba olan Bob btn itenli-iyle bana, "Dr.Chapman bir gen hatal davranlarda bulunsa bile onu bu haliyle nasl kabul ettiinizi anlayamyorum. Ben ocuklarmn kendilerini reddedilmi gibi hissetmelerini istemiyorum ama dorusu yaptklar bir yanl hareketi beenmediim zaman, onlara kar tavr alyorum. Onlar u durumda reddediyor gibi grnebilirim fakat iimden byle hissetmiyorum. Onlar seviyorum ve onlar iin endie duyuyorum. Hayatlarn mahvetmelerini istemiyorum" dedi. Bob ergen ocuklarnn hatal davranlarn dzeltirken ayn zamanda onlarla iletiim kurup kabul etmeyi henz renememi binlerce ana babann temsilcisi gibiydi. Bu konuyu be sevgi dilini ele alrken ve 12. Blmde disiplin olgusuna deinirken daha derinlemesine irdeleyeceiz. imdi anlatmak istediim eyi teolojik bir rnek vererek aklamak istiyorum, l.yy'da yaam olan havari Paul "O'nun sayesinde sa bizi kabul etti" der (10).

O kutsal olan Tanr'nm kutsal olmayan bizleri kabul etmesi zerine kurulu olan temel 24 Genler in Be Sevgi Dili Hristiyan retisine gnderme yapar. Kutsal olmayan bizleri kabul etmesinin nedeni bizi, kendisinin bir paras olarak grmesidir, bunun nedeni ise bizim onun olunu kabul etmi olmamzdr. O'nun olunu kabul ettiimiz iin Tanr da bizi kabul etmitir. Paul'n anlatmak istedii udur: Tanr hareketlerimizden honut olmasa da, bizden her zaman memnundur, nk biz onun ocuklaryz. Ebeveyn olarak ite bunu yapmaya alyoruz, yani davranlarndan bamsz olarak onlarn ana babas olmaktan ne kadar mutlu olduumuzu anlatarak ocuklarmzla iletiim kurmak. Bu da karlksz sevmek dediimiz eydir. Karlksz sevginin anlam udur: "Seni seviyorum, senin her eyinle ilgileniyorum. Sen benim sorumluluum altndasn, nk benim ocuumsun. Yaptklarndan her zaman honut deilim ama seni her ne olursa olsun seviyorum ve senin varln bile benim iin bir mutluluk kayna. Kzm ya da olum, seni asla reddetmem. Senin iin doru olduuna inandm eyleri yapmak iin her zaman burada olacam ve ne olursa olsun seni seveceim." Ulusal Rahip Merkezi'nin Bakan Ken Canfield, "Ergenliin en nemli sorunu olan 'Ben kimim?' sorusunu asla unutmayn. Ergen ocuunuz bu soruyu kendisi iin cevaplamak durumunda kalacaktr. Sizden her zaman duymak istedii ey 'lerde nasl bir insan olursan ol, ben yine seni seveceim'dir der ve sonra her ergenin kbusu olan baka bir soruya deinir; Ergenliin byk bir korkusunu asla unutmayn, 'Ben normal miyim?' sorusu. Bu sorunun olas yant 'Evet'tir ama ergenin babasndan duymak istedii cevap udur; 'Normal bir ocuk olmasaydn da seni severdim'" (11). Canfield'm bahsettii ey birine karlk beklemeden verilen sevgi ve birini karlk beklemeden kabul etmedir. Daha sonra baka neriler sunacam ama imdi bu noktada ergen ocuunuza sizin ona birtakm konularda yol gstermek ve yanllarn dzeltmek adna verdiiniz mesajlar ok daha etAna Baba Sevgisinin nemi 25 kili bir biimde aktaracak basit bir yaklamdan bahsetmek istiyorum. ocuunuza gitmesini istediiniz yol hakknda bilgilerinizi sunmadan nce her zaman byle bir cmleyle giri yapn "Seni ok seviyorum ve benim nerilerimi dinlemesen bile seni sevmeye devam edeceim. Fakat seni sevdiim iin de bu tleri vermek durumundaym." Daha sonra da konu hakkndaki engin bilgilerinizi ocuunuzla paylan. ocuunuzun, davrann onaylamasanz bile onun yannda olduunuzu bilmeye ihtiyac vardr. Mesaj kendi szcklerinizle iletin. Eer abartl bir ifadeniz varsa, "u an olduu gibi ilerde de byk bir ba ile bal olacam olum acaba babasnn tlerini duymak ister mi?" ya da "ok sevdiim ve hayatmn sonuna kadar gzeteceim kzm babasnn onun hayatna byk lde etki edeceine inand gizli dncelerini renmek ister mi?" gibi sorular sorabilirsiniz. En rahat syleyebildiiniz ekli bulmaya aln ve syleyin hatta sk sk syleyin. ERGENN RUHUNUN BESLENMESNN NEM Duygusal sevginin nc unsuru ergen ocuunuza verdiiniz besindir. Burada besinden kastedilen, ergenin ruhsal besinin salanmasdr. Bitkileri, onlar ektiimiz topra zenginletirerek besleriz. Genleri de havasn soluyarak bydkleri ortam gelitirerek besleriz. Scak, efkatli, destekleyici, olumlu ve duygusal bir ortamda byyen ergenler olgun birer insan olma yolunda gzel iekler ve lezzetli meyveler vermeye hazrlardr. Sstimalden Kanmak Ruhsal beslenme denen olgunun tam tersi kt muameledir. Ergenin birtakm deerlerinin suistimal edilecei bir ortam yaratmak ergenin ruhuna ktlk bulatrmakla edeer 26 Genler in Be Sevgi Dili Ana Baba Sevgisinin nemi 27

1 ',.....',.|' ,1,1.....I ! -i., .; . l|'l|ll".. l'l'l..... il i bir eydir. Ebeveynlerinden krc, sert, kltc veya dmanca szler duyan ergenler birer yetikin olana kadar bu kelimeleri unutmayacaklardr ama szl hakarete maruz kalanlarn yaras bir mr boyu kanayacaktr. ocuklarna fiziksel iddet uygulayan, yani tokat atan, onlar dven, iten, vuran ana babalar onlarn fiziksel geliimini olumsuz ynde etkileyebilirler hatta daha da kts duygusal geliimlerinde olumsuz etkiler yaratabilirler ki bu da birer yetikin olup kendi hayatlarn kurduklarnda onlar zora sokacaktr. Ergenin gelimekte olan psikolojisine kt muameleye maruz kalmaktan daha fazla zarar veren az ey vardr. Ergenler ailelerinde gzlemledikleri ve onlarda grdkleri zerinden sonu karrlar. Bir aratrma bulgularna gre genlerin iddete ynelmesinin nedeni zamannda iddete maruz kalm olmas ve sevgi aldr. Garbarino iddete bavuran ocuklar yle tanmlar: "Uyuturucu kullanrlar. iddete ynelirler. Hrszlk yaparlar. Kendilerini seksin kucana atarlar. etelere katlrlar ve kimse onlar dinlemedii ya da seyretmedii zaman parmaklarn emer ve uyuyana kadar yataklarna gmlp alarlar" (12). iddete bavuran ou ergenin arkasnda ona szl ya da fiziksel iddet uygulam bir ebeveyn vardr. Sevgi ktlk yapmaz, aksine genci her bakmdan besler. Besleyici Bir Ebeveyn Olun Ergen ocuunuzu beslemeden nceki ilk koul kendinizi beslemenizdir. Ana babalar eer ocuklarnn ergenlik dnemlerindeki geliimlerini tamamlayabilecekleri destekleyici ve olumlu bir ortam yaratma peindelerse her eyden nce kendi duygusal dnyalarmdaki zayflklarn gidermek durumundadrlar. Ergen ebeveynlerinin birou onlara her bakmdan besleyici bir ortam yaratmam olan ana babalarla bymler, neticede sonular ocuklarna kt muameleye varan olumsuz tepkiler gelitirmilerdir. Eer iinizde buna benzer bir eyler hissediyorsanz atacanz ilk adm kendi yaranz sarmak ve fkenizi kontrol altna almaya almak olmaldr. Bunu, fke zerine yazlm kitaplar okuyarak (13), destek alabileceiniz gruplara katlarak ya da bir rehbere bavurarak yapabilirsiniz. Gemiinizin bu karanlk sayfalaryla yzlemek iin hibir zaman ge deildir. Ergen ocuunuzu yetitirirken elinizden gelenin en iyisini hak eder, fakat gemiinizle ilgili sorunlarnz zmlemeden bunu ona veremezsiniz. Besleyici ana babalar olumlu bir tutuma sahiptir. Hayatn gereklerini yadsdklarn sylemiyorum, yalnz insann yaptklarnn arkasnda hep Tanr'y grmeyi setiklerini sylemeye alyorum. Gnei bulutlarn arkasnda aramakta ve bu ruhu ocuklarna da alamaktadrlar. Besleyici ebeveynler ocuklarnn syledii ya da yapt eylerde hep olumlu bir yan arayan ve bunlar hakknda yorum yapan, ocuklarna her konuda cesaret veren kimselerdir. Besleyici ebeveynler ocuklarna ilgi gsteren, onlarn hayatlarn gelitirmek iin her trl yolu deneyen ana babalardr. lerki blmlerde be sevgi dilini ele alp kendi ergen ocuunuzun temel sevgi dilini kefetmenize yardm edeceiz. Bu dili konumak ocuunuzun ruhunu beslemek ve hayatn gelitirmek iin en etkili yoldur. Ergenin Ruhunun Beslenmesi Onun Hayatndaki Tm Alanlar Etkiler, Bunu Unutmayn Duygusal sevginin ergen iin bu denli nemli olmasnn nedenlerinden biri de ergenin hayatndaki birok deiik alan etkilemesidir. Ergenin sevgi deposu bosa, ergen "kimse benimle ilgilenmiyor" eklinde dnmeye balayacaktr ve renme motivasyonu engellenmi olacaktr. Liselerde grev yapan rehberlik danmanlar sk sk "Neden okula gideyim ki ne de olsa kimse benimle ilgilenmiyor" gibi grlerle karlamaktadrlar. Ergenin sevgi deposunun bo olmas, ergenin empati, yani bakalarnn duygularn anlama ve paylama yeteneini de 28

Genler in Be Sevgi Dili Ana Baba Sevgisinin nemi 29 olumsuz ynde etkiler. Gen sevildiini hissetmezse olumsuz davranlarnn karsndaki insann duygularn incitebileceini anlamakta glk eker. Bir aratrmann sonucu iddete ynelik su ileyen genlerin byk bir ksmnda empatinin yok denecek kadar az olduunu gsteriyor (14). Empati, Daniel Goleman'n isimlendirdii "duygusal zek"nn yap talarndan biridir. Goleman duygusal zeky bakalarnn duygularn okuma yetisi, szsz iletiim dnyasnda etkin iletiim kurabilmek, gnlk hayatta yaadmz ini klara gs germek ve ilikilerimizde karmzdaki insandan doru ve yerinde beklentilere sahip olmak olarak tanmlar (15). Dolaysyla duygusal zekdan yoksun olmak, ergenin bakalaryla olumlu bir ba kurma yetisini etkileyen bir faktrdr. Empatiden yoksun olmak ergenin bilincinin ve ahlki yarglarnn geliimini de etkiler. Kiinin bilin standartlarnn zmsenmesi ergenlik yllarnda gerekleir. ocukluk yllarnda standartlar ana baba tarafndan belirlenirken imdi ergen ahlk ve ahlakd kavramlarn kendisi belirlemeye almaktadr. Eer ergen duygusal sevgi eksiklii yznden dier insanlarn duygularn anlayamyor ve paylaamyorsa bakalarna zarar vermenin yanl olduunu da tam olarak kavraya-mayacaktr. Ergen henz bir ocukken duygusal alanda sevgi ihtiyac karlanmamsa ruhsal alanda seven bir Tanr fikri ergen iin ok fazla bir ey ifade etmeyecektir. Bu, duygusal sevgiye muhta ergenlerin, ailelerinin dinsel inanlarna ve etkinliklerine kulak asmamalarnn nedenlerinden biridir. zet olarak, eer ergen hatr saylr lde duygusal sevgi grmse, duygusal, zihinsel, sosyal, ahlki ve ruhsal ynlerden gelime kaydeder, fakat eer sevgi iin duygusal ihtiyac karlanmamsa btn bu alanlarda bozguna urar. te bu nedenle kitabmda ergen ocuunuza ana babalk yaparken zerinde durmanz gereken benim inandm en nemli nokta olan ergen ocuunuzun sevgiye duyduu duygusal ihtiyacn karlama konusuna yer vermeyi setim. EN NEML TEMEL HTYA: SEVLDN HSSETMEK Sosyologlar, psikologlar ve dinsel liderler ergenin en temel ihtiyacnn hayatndaki en nemli kiilerden grecei duygusal sevgi olduu konusunda hemfikirdir. Rutgers niversitesinde sosyoloji profesr ve Amerika'daki Aile Konseyinde e-bakan olan David Popenoe, "ocuklara, anne ve babalaryla scak, iten, srekli ve dayankl ilikiler kurma olana verilirse en iyi ekilde yetieceklerdir" der. Psikologlar Henry Cloud ve John Townsend* de unu ekler, "Ergen ocuunuzun geliiminde sevgiden daha iyi bir malzeme olamaz." James Garbarino, Lost, Boys (Kayp Genler) adl kitabnda yle bir soruyla karmza kar: "ocuun sevilmek ve takdir edilmek adna grd bir ey yoksa hayatna nasl bir anlam katabilir?" (16) Zamann dini liderleri sa'ya "Yasadaki en nemli emir hangisidir?" diye sordular ve O yle cevap verdi "Tanr'y btn kalbinizle, btn ruhunuzla ve btn aklnzla sevin." Bu ilk ve en byk emirdir. kinci emir de ilkini anmsatr "Komunuzu, kendinizi sevdiiniz gibi sevin." Btn yasa ye peygamberler bu iki emri vurgulamlardr (17). Dolaysyla sa Peygamber, Eski Ahitte yer alan retileri ve Yahudi Peygamberlerin sylediklerini bu iki emirde zetlemitir. unu belirtmeliyim ki evinizde yaayan ergen sizin en yakn komunuzdur. YANLI MEKNLARDA SEVG BULMAK Eer ana babalar ya da ergenin hayatndaki dier nemli kiiler ergenin sevgi ihtiyacn karlamyorlarsa, o zaman ergen sevgiyi yanl yerlerde aramaya balayacaktr. 16 yandaki Luke Woodham 1 Ekim 1997'de nce annesini ldrd daha sonra da Pearl, Mississippi'de bulunan lisesinde yangn kard. Bu * Yazarlarn Snrlar adl kitab Sistem Yaynclk tarafndan 1996 y-lmda yaymlanmtr. (10. Basm, 2002) 30 Genler in Be Sevgi Dili

yangnda kii ld, yedi kii yaraland. Woodham, ABC haber muhabirine yapt aklamada yakn evresinde kendini ok reddedilmi ve yalnz hissettiini, bu duygunun da onu kendilerini satanist ilan etmi genlerin bulunduu bir gruba ittiini syleyerek ekledi; "Btn hayatm boyunca yalnzdm, kendimi toplumdan soyutlanm hissettim ve sonunda beni arkadalar olarak kabul eden insanlarla karlatm." Garbarino szlerine yle nokta koydu: "Duygusal ynden a olan ve aileleri, retmenleri tarafndan reddedilen ocuklar anti-sosyal ve onlardan yaa daha byk genler ve yetikinler iin birinci dereceden hedef olarak grlrler. Bu gibi negatif rol modelleri savunmasz genleri gruplarna katp onlarn da kendileri gibi anti-sosyal olmalar iin birbirlerine ballk sz verirler. ou problemli ve iddete ynelen gencin kendilerinden yaa byk olan ve onlar su ilemek karlnda gruplarna dahil eden bu ocuklarla nasl arkada olduu hakknda anlatacak bir hikyesi vardr" (18). Aratrmann baka bir sonucu, ergen kz ocuklarnn ocuk dourmalarnn bir nedeninin de onlar sevecek birine iddetle ihtiya duymalar olduunu gsteriyor. ocuk sahibi olmann bu gen kzlarn hayatlarn deitirmesinin nedeni sadece onlara baml yaamak zorunda olan birisine sahip olmak deil, ayn zamanda kendilerini sevecek birisine sahip olmalardr. Sevmek ve sevilmek onlar, eitimlerine devam etmek, bebeklerine bakabilmek iin ok almak gibi farkl ve ileriye dnk basamaklar kmak iin motive eder (19). iddete ynelen ve su ileyen genleri anlayabilmek iin yllarca aba sarf eden Garbarino szlerini yle bitirir: "nsan ruhunu reddedilme duygusu, sevgi eksiklii ve iddet kadar yaralayan hibir ey yoktur." Ergen ocuklara iyi ana - babalk yapabilmeniz iin gencin duygusal sevgi ihtiyacn etkili bir ekilde karlamay renmekten daha nemli bir ey yoktur. Bu blmden sonra okuyacamz 31 be blmde ocuunuzun duygusal sevgi deposunu dolu tutmak iin en etkili be yolu gsteren be temel sevgi dilinin zerinde duracak ve ocuunuzun duygusal sevgi ihtiyacn karlayacak olan temel sevgi dilini kefetmenize yardm edeceim. Bu bilgileri iyi bir ebeveyn olmann yollarn anlattm derslerde birok ana baba ile paylatm ve ou ebeveyn bahsettiim gerekleri hayata geirdiklerinde ocuklarnn hareketlerinin hissedilir bir biimde deitiini ve ebeveyn olarak ne yaparlarsa yapsnlar ocuklarnn en nemli duygusal ihtiyacn karlamaktan dolay byk bir tatmin duygusu yaadklarn belirttiler. Bunu sizin de hissetmenizi arzu ediyorum. NOTLAR 1. YOUTHvims 5, no. 8 (April 1998): 1; published by The George H. Gallup International Institute, Princeton, N.J. 2. YOUTHvieus 5, no. 9 (May 1998): 2. 3. YOUTHvietvs 6, no. 8 (April 1999): 3. 4. YOUTHvieus 5, no. 7 (March 1998): 2. 5. YOUTHvieus 5, no. 6 (February 1998): 5. 6. Lawrence Steinberg ve Ann Levine, You and Your Adokscent (NewYork: Harper & Row, 1990), 2. 7. YOUTHvieus 5, no. 2 (October, 1997): 1, 4. 8. James Garbarino, Lost Boys: Why Our Sons Turn Violent and How We Can Save Them (New York: Free Press, 1999) ,50. 9. Ibid.,51. 10. Ephesiansl:6,NKJV. 11. Ken Canfeld, The Heart of Father (Chicago: Northfield, 1996), 194-95. 12. Garbarino, Lost Boys, 158. 13. Those who struggle with unresolved anger may proft from ra-ding Gary Chapman, The Other Side ofLove: Handling Anger in a Godly Way (Chicago: Moody, 1999). 32 Genler in Be Sevgi Dili 14. Garbarino, LostBoys, 138. 15. Daniel Goleman, EmotionalIntelkgence(Nev/York: Bantam 1995) 25-35.

16. David Poponoe, Life Without Father (New York: Free Press, 1996), 191; Henry Cloud ve John Townsend, Boundries uith Kids (Grand Rapids: Zonderman, 1998), 46ve Garbarino, LostBoys, 154. 17. Matthew 22:35-40. 18. Garbarino, LostBoys, 168. 19. Ibid., 163. 20. Ibid., 132. 3. blm 1. SEVG DL ONAY SZLER On be yandaki Brad ailesinin istei zerine bana gelmiti. Ayaklarna byk gelen mavi ayakkablar ve elimsiz bedeninde bol cepli pantolonuyla karmda oturuyordu. Tirtnn zerinde "zgrlk dnyada istediiniz btn ekerlere sahip olmaktr" yazyordu. Orada benimle olmak istediinden kesinlikle emin deildim ama sorduum sorular dikkatle dinlemesi, duygu ve dncelerini zgrce paylamas beni art-sa da houma gitmiti. (Ofisime sorularma yant olarak sadece "Tamam" diyen bir sr ergen ocuk da gelmiti.) Brad'in ailesi onun asi davranlarndan ikyeti olduklarn, birka kez kendilerine fkeyle ktn ve hatta bir keresinde onlar evi terk etmekle tehdit ettiini sylediler. Onu benimle konumas iin ikna etmelerinin sebebi de ite bu tehdit olayyd. Brad'in evi terk etme dncesi ana babasn neredeyse bir bunalma srklemiti. Babas endiesini yle 34 Genler in Be Sevgi Dili 1. Sevgi Dili: Onay Szleri 35 dile getiriyordu: "Byle bir ey yapabilecek bir ocuk o. Yabanc biriyle hi karlamad. Snabilecei birini bulabilir ama bunu dnmek bile beni dehete dryor." Brad'in annesi ise yle devam etti: "Brad'le konumaya altk fakat ne zaman konumaya balasak kendimizi bir tartmann ortasnda buluyoruz. imizden biri en sonunda kontroln kaybedip sylemek istemedii eyler sylyor. Sonra ondan zr diliyoruz ve konumaya devam etmeye alyoruz ama ayn fikri paylamadmz zaman Brad mantksz bir ocuk oluveriyor." Ksa bir giriten sonra Brad'i, benim rolmn ona ne yapmas gerektiini sylemek deil, ailesiyle onun birbirlerini biraz daha iyi anlamalarn salamaya yardm etmek olduuna inandrmaya altm. Ailesinin "kaygl grndn" ve bu yzden de ikimizin bir araya gelmesini istediklerini belirttim. Ban sallayarak beni onaylad. Brad'le iletiim kurabilmek iin gemii demek yerine bugn hakknda konumaya karar verdim ve "Annen ve baban evden ayrlmay dndnden bahsettiler. Dnyorum da belki biraz bu konuda konuabiliriz" dedim. Brad ban sallayarak, "Evden ayrlmayacam" dedi. "Bunu annemle babamn beni dinlemedikleri ve benim de sinirden deliye dndm bir gece syledim. Bazen evi terk etmeyi gerekten dnyorum ama bunu asla yapabileceimi sanmyorum." Bunun zerine ben "Evden ayrlmay dnrken ne planlyorsun? Eer ailen ile yaamasaydm nasl bir hayatn olsun isterdin?" diye sordum. Brad "stediim her eyi yapmakta zgr olacaktm" dedi. "Onlarla her konuda kavga etmek durumunda kalmayacaktm. Evde yaamak istemeyiimin nedeni ite bu kavgalar." Olumsuz kelimeler duymak Brad 'i fazlasyla yaralyordu. Onun temel sevgi dili onay szcklerinden oluuyordu, bunu sezmeye balamtm. Ergenlerin karsmdakinden duyduklar olumsuz szlere krlmalar, onlarn duygusal sevgi ihtiyalarnn en etkili biimde olumlu szlerle karlandnn iaretidir. Daha sonra "Annenle babann seni sevdiini hissedebiliyor musun?" diye sordum. Brad bir an duraksad ve sonra "Beni sevdiklerini biliyorum fakat bazen zellikle de son birka senedir sevildiimi hissetmiyorum" dedi. Sorumun yantn aldktan sonra Brad'e baka bir soru ynelttim "Kkken annenle baban sana olan sevgilerini nasl gsteriyorlard?" Brad kkrdayarak, "Bana ne kadar harika olduumu sylerlerdi. Ama artk fikirlerini deitirdiklerini dnyorum" dedi. "Sana syledikleri olumlu eylerden hatrladklarn var m?"

"Bir keresinde ben kkler liginde futbol oynarken babam bana grd en iyi futbolcunun ben olduunu sylemiti. Eer istersem ilerde gerek bir futbolcu olabileceimi de eklemiti." "Lisede futbol oynuyor musun" diye sordum. Brad onaylayan bir hareketle ban sallad, ardndan, oynadn ama daha baarl olabilmek iin eline geen frsatlar iyi deerlendiremediini, belirti: "yi oynuyorum ama yeteri kadar deil." Annesinin ona ocukken syledii gzel szleri hatrlamaya almasn sylediimde aldm cevap uydu: "Annem her zaman 'Seni seviyorum, seni seviyorum, seni seviyorum' derdi. Her seferinde de kere ve gayet hzl bir ekilde sylerdi. Bazen ok iten olmadn dnsem de ou zaman iinden gelerek sylediini bilirdim." "Sana hl yle eyler sylyor mu?" diye sordum. Brad, "Son zamanlarda pek deil, bu aralar yapt tek ey beni eletirmek" dedi. "Seni eletirirken neler diyor?" 36 Genler in Be Sevgi Dili 1. Sevgi Dili: Onay Szleri 37 "Mesela dn gece benim sorumsuz olduumu ve eer bu huyumdan vazgemezsem niversitede asla baarl olamayacam syledi. Ayrca dank ve saygszmm." "yle misin?" diye sordum. Yavaa "Galiba danm ama eer srekli tepemde olmasalar saygszca davranmazdm" dedi. "Annenle baban baka hangi konularda seni eletiriyorlar?" "Her eyde. Telefonda ok fazla konutuumu, arkadalarmla ok zaman geirdiimi, onlarn istedii saatte eve gelmediimi, ge kaldmda arayp haber vermediimi, ev devlerime fazla zaman harcamadm ve okulu ciddiye almadm sylyorlar. Dediim gibi yani her eyimi eletiriyorlar." "Peki yaptklar btn bu eletirilerden sonra onlar iin ne dnyorsun?" Brad, "Bazen onlardan kamak istiyorum. Bu bitmeyen kavgalardan bktm. Neden kendim olmama izin vermiyorlar? Ben kendimi o kadar da kt grmyorum. Beni biraz rahat brakmalarn isterdim" dedi. Bunun zerine, "Peki eer seni rahat braksalard ne yapardn?" diye sordum. "Herhalde sadece normal bir ergen olurdum. Uyuturucu kullanmak, bir kz hamile brakmak ya da birilerini vurmak gibi aptalca eylere bulamay dnmyorum. Sanrm annemle babam televizyonda ok fazla iddet seyrediyorlar. Crazies'i (Deliler) seyrediyorlar ve btn genlerin yle olduklarn dnyorlar. Neden bana gvenemiyorlar?" SEVG DEPOSUNU DOLDURMAK Brad'le seans daha yaptktan sonra onun sevgi deposu bo olan normal bir ergen olduuna karar verdim. Yalnz bu boluk ailesinin onu sevmemesinden deil, onun temel sevgi dili olan onay szlerini artk sylememelerinden kaynaklanmaktayd. ocukluunda ana babas ona szleriyle olumlu eyler aktaryordu. Fakat zamannda ailesinden duyduu bu szler artk Brad'in hafzasnda gzel birer an haline gelmiti, nk ana babasnn fikirlerinin deitiini dnyordu. Onu hep eletiren, olumsuz szler duymakta ve kendini reddedilmi hissetmekteydi. ocukken dolu olan sevgi deposu bir ergen olarak hzla boalmaktayd. Brad'in hikyesini etraflca dinledikten sonra yaptm deerlendirmeyi onunla paylatm. Ona hepimizin duygusal bir sevgi deposu olduunu ve bu depo dolu olduunda -yani hayatmzdaki nemli kiiler tarafndan gerekten sevildiimizi hissettiimizde- hayatn toz pembe grndn ve aramzdaki farkllklar kavga etmeden, olumlu bir bak asyla tartabileceimizi anlattm. Fakat sevgi depomuz bo olduunda ve sevilmek yerine reddedilme ile karlatmzda kavga etmeden ya da kt szler sarf etmeden dnce ayrlklarn konumak olduka zor grnyordu. Brad'e ayrca anne ve babasnn da kendilerine ait bir duygusal sevgi depolar olduunu ve eer tahminim doruysa onlarnkinin de bo olabileceini syledim. nceki yllarda Brad byk olaslkla ebeveyninin sevgi

diliyle konuuyor ve onlara sevildiklerini hissettiriyordu ama imdi ana babasnn duygusal depolar bombotu. Szlerime yle devam ettim "Ana babann ilerindeki sevgi deposu bosa, genelde ocuklarnn gznde birer salksz davran modeli olutururlar." Brad'i btn bunlarn deiebileceine ve ailesiyle olan ilikisinin olumlu ve destekleyici bir tutuma dnebileceine inandrmaya altm. Ona bundan sonraki senesinin hayatnn en iyi yllar olabileceini ve niversitede okumak iin evden ayrldnda ana babasn "zleyebileceini" bile syledim. Bu lafm zerine Brad gld ve "Bu ok houma giderdi" dedi. 38 Genler in Be Sevgi Dili Brad'e iinde bulunduu durum hakknda yaptm deerlendirmeyi ailesinin anlamasna yardmc olmak istediimi syledim ve sergiledii bu olumsuz tutum yerine ebeveynine olan sevgisini tam anlamyla ifade etmesi konusunda onu yreklendirdim. Ona iinde gelimekte olan, ailesinden bamsz olma duygusunun kin yerine sevgi dolu bir atmosferde yeerebileceini akladm. "Sevgi bir seim iidir" dedim ve devam ettim "Bence eer sen anneni ve baban sevmeyi ve bunu da onlarn temel sevgi dilleriyle ifade etmeyi seersen zmn bir paras olursun. Unutma ki bar salayan nefret deil sevgidir." Brad bu szlerin ardndan bir an durdu ve "Evet dostum!" dedi. (Bu, benim bir ergenle hl iletiim kurabildiimin farkna vardm zamanlardan biriydi.) Brad'e 'Yaklak alt hafta iinde yani ana babanla biraz zaman geirdikten sonra tekrar bir araya gelmemizi ve durum deerlendirmesi yapmamz istiyorum" dedim. Brad "Tamam" dedi ve pantolon paalar yere srnerek ofisimden kt. Bir araya geldiimiz seansta Brad'in ebeveyniyle paylamak istediim ey aslnda bu blmn geri kalan ksmnda size anlatmak istediim eylerden olumakta. Benzer sorunlarla bouan binlerce ergen ebeveyni gibi Brad'in ana babasnn duygularn da derinden paylamtm. u an bu kitab okuyan birounuz gibi Brad'in ebeveyni de bilinli bir ana babayd. ocuk yetitirmek konusunda birok kitap okumu, seminerlere katlm ve dier ana babalarla deneyimlerini pay-lamlard. Aslnda Brad'in yaamnn ilk on iki senesinde ona mkemmel ana babalk yapmlar ama ergenlik dnemi geldiinde iler istedikleri gibi yrmemeye balamt. ocukluk yllar ergenlik denizinin beyaz sularna gmlmeye baladnda ana babalk tekneleri kayalara vurmu ve kendilerini hayatta kalabilmek iin mcadele ederken bulmulard. . 1. Sevgi Dili: Onay Szleri 39 ERGENLERE ERGEN GB DAVRANMAK Birok ana baba ocuklar ergenlie girdiinde ocua okuldan nce ve ilkokul zamanlarnda gsterdikleri davran eklinin aynsn uygulayabileceklerini sanrlar ama bu byk bir hatadr, nk ergen artk kk bir ocuk deildir. Ergen kz ya da erkek kafasnn iinde bamszlk ve zbenlik melodileri alarken yetikin bir insana dnmektedir. Bu melodi 1. Blmde ele aldmz, ergenin iinde oluan psikolojik, duygusal, zihinsel, ruhsal ve sosyal deiimlerle uyumlu olmaldr. Ebeveynler ergenin zihninde yanklanan bu yeni arkya nem vermezlerse ergen ocuklaryla aralarnda kacak olan atmann zeminini hazrlam olurlar. Ergen ocuklarna, ocukluk yllarndaki gibi davranan ana babalar daha nce alm olduklar sonular alamayacaklardr, nk ergen, ocukken verdii tepkiyi vermeyecektir bylece ana baba da farkl bir yntem denemek durumunda kalacaktr. Doru bir eitim almadan ebeveynler neredeyse her zaman tartmalara,- kzgnlklara ve zaman zaman da hakaretlere yol aan baskc yollara bavururlar. Temel sevgi dili onay szleri olan ergenler iin bu tr davranlar duygusal adan yaralayc olabilmektedir. Ana babann tartrken ergeni szleriyle boyun edirmeye almas aslnda genci asilemeye iten bir tutumdur. Ana babalar eer bunu fark etmezlerse ergenin duygusal destek sistemi bir sava alanna dner. Bu deiimi ergen ocuunuzun grd adan ele aln: ocukken ailesinden grd scak sevginin gvenli kollarnda yaarken ergenlie adm attnda ruhunda patlamaya balayan ona yneltilen olumsuz szlerin oluturduu bombalar yznden sevgi deposunda atlaklar meydana gelir. Ebeveyn

olarak niyetimiz bu durumda bile hl iyi olabilir ama emin olun ki sonular kt olacaktr. Biz ana babalar yntemimizi deitirmezsek ok byk olaslkla asi ve genellikle yabanclam bir genle kar karya kalrz. 40 Genler in Be Sevgi Dili Aslnda yukardaki gibi bir olayla karlamayabiliriz de. Binlerce ebeveyn, Brad'in ana babasnn yaptn yapt -yani bir eylerin dzeltilmesi gerektiinin farkna varp harekete getiler. Brad'in ailesinin att ilk adm neler yaandn fark etmek oldu. Onlara bana gre Brad'in temel sevgi dilinin onay szleri duymak olduunu ve ocukluk yllarnda oullarnn sevgi deposunu ona gzel szler syleyerek doldurduklarn syledim. Bununla birlikte ergenlik a rzgnyla Brad'e syledikleri olumlu szlerin yerini hakaret szckleri, kabul grme szlerinin yerini de reddetme olgusunun almasnn Brad'in sevgi deposunu boaltmakla kalmayp iini fkeyle doldurduunu da belirttim. Btn bu szlerim Brad'in babasnn zihninde bir k yakm olacak ki, "Neler olduunu imdi anlyorum, bu ok ak" dedi ve "Peki ilikimizi eski haline nasl dndrebiliriz?" diye sordu. Bu soruyu sormas beni mutlu etmiti, nk bir ebeveynin ncelikle yapmas gereken ey bir eyler renmek istemesidir ve eer isterse renebilir! ONAY SZLER SYLEMEYE BALAMAK Brad'in ailesine atlmas gereken ilk admn atekes ilan etmek olabileceini syledim. lk olarak negatif anlam ykl kelimeler sarf etmeyi brakmalydlar, ikinci admda bir aile toplants dzenleyip Brad'e her eyi her ne kadar iten ve sadece onun iyilii iin yapsalar da onu yetitirirken ana baba olarak yanl bir yol setiklerini fark ettiklerini ve bunun iin piman olduklarn sylemelerini nerdim. Bu aamalardan sonra onu iinde bulunduu ergenlik anda iyi yetitirebilmek iin renmeleri gereken hatta renmek iin her eyden fazla can attklar daha ok ey olduunu ve onu, her ne yapm olursa olsun her zaman seveceklerini sylemelerinin iyi olacan anlattm. "Brad'e her eyden nce sizin iin nemli olduunu ve bundan byle kelime daarcnzdan onu eletiren, aalayan sert szckleri kardnz sylemenizi neririm." 1. Sevgi Dili: Onay Szleri 41 "Brad'e kar hep drst olun. Ona nmzdeki be ay iinde sz ettiklerinizi uygularken mkemmel olamayacanz ama hata yaptnzda zr dileyeceinizi nk niyetinizin kt olmadn anlan. Olunuza 'Senin hl ana baban olduumuzun bilincindeyiz ve ergenlikten yetikinlie gei dneminde sana yardm etmeye alacaz. te gereksindiinde yannda olup senin iin doru olduuna inandmz yollarda sana rehberlik etmeyi dnyoruz' da demek isteyebilirsiniz." Daha sonra Brad'in ebeveynine bu yol gsterici unsurlar lzerinde tartmama konusunda dikkatli olmalarn syledim. "Onunla net bir iletiim kurarak ve yardmlamada bulunarak I bu konuda beraber yol almay renmek istediinizi ona bildirin. Ona, 'Brad biz sana yetikinlie adm atmak zere olan gen bir adam gibi davranmak istiyoruz bu nedenle duygulai rm ve dncelerin ok nemli. Bu biraz zaman alacak biliyoruz ve bu sre iinde hepimiz bazen tkezleyeceiz fakat biz senin hak ettiin bir ana baba olmak iin zerimize den her eyi yapacaz' deyin." Brad'in ana babas bunlar olduu gibi uygulad. Sonradan bana bu aile toplantsnn Brad'le olan ilikilerinde bir dnm noktas olduunu sylediler. Brad her ne kadar ana babasnn bu konularda deiebileceine pek inanmasa da onlar Brad'in kendilerini yaptklar hatalar iin affettiini hissettiklerini sylediler. Bunu anlamak ve zor olabileceini dnmek kabul edilmesi gereken ilk eylerdi fakat baarl olunmutu, nk ergen ocuklarn yetitirme konusunda ilerleme kaydedeceklerine inanmlard. ounuzun iinizden "Eer gen ocuumuzu yapt yanl hareketler yznden ar szlerle uyarmayacaksak, disiplini nasl salayacaz?" sorusunu sorduunu biliyorum. Bir anne bana "Dr.Chapman siz ergen ocuklarmza istedikleri her eyi yapmalar iin izin vermemizi nermiyorsunuz deil mi?" diye sorduunda

cevabm "Kesinlikle hayr" olmutu. Ergenlerin snrlara ihtiyac vardr. Kendilerini seven ana babalan onlarn bu snrlar 42 Genler in Be Sevgi Dili iinde yaadn grecektir. Ergenler yanl davranlar sergilediklerinde onlara kt, zc veya aalayc szler sylemeden daha iyi motive edilirler. Buna 12. Blmde sevgi ve sorumluluk ilikisini tartrken daha ok deineceiz. Bu blmde zerinde durmak istediimiz konu ise ergenin sevgi deposunu nasl dolu tutmamz gerektiidir. Sert, hakaret ieren ve tartmaya yol aan szler syleyerek bu depo asla doldurulamaz. Olumsuz ve kltc szler her ergen iin zararldr fakat temel sevgi dili onay szleri duymak olan bir ergen iin bu gibi szlerin zararl olmaktan te ykc bir etkisi vardr. Ergenlerin byk bir ksm z-benlikleriyle savam halindedir. Kendilerini yatlaryla psikolojik, zihinsel ve sosyal olarak karlatrmaktadrlar. Birou sonunda "dierleri kadar iyi" olamad kansna varmaktadr. Bazlar kendilerini gvende hissetmemektedir, bazlarnnsa zgveni yok denecek kadar azdr, bunun suunu da kendilerinde ararlar. Eer yaam srecinde insann olumlu szler duymaya en ihtiya duyduu bir dnem varsa o da ergenlik yllardr. Fakat ebeveynler ocuklarnn onlarn en iyi olduuna inandklar eyleri yapmalar iin negatif szckler sarf etmeyi srdrmektedir. Ben ebeveynlerin ergen ocuklarna onay szleri sylemesinin ne kadar gerekli olduunu vurgulamadan gemek istemiyorum, nk ocuunuzun temel sevgi dili onay szleri olmasa bile emin olun ki sizden gzel szler duymak ok houna gidecektir. Eski bir brani atasz ne kadar da doru bir mesaj vermi: "lm de yaam da dilin emrindedir" (1). ERGEN OCUUNUZA NE TR ONAY SZLER SYLEMELSNZ Peki gnlk hayatmzda ergen ocuklarmza onlar desteklediimizi, sevdiimizi hissettiren ne tr szler sylemeliyiz? Size ocuunuzun ruhunu zenginletirecek szler sylemede birka yol nermeme izin verin. 1. Sevgi Dili: Onay Szleri 43 vg Szleri lk olarak denebilir ki ocuunuzun duymaktan zevk alaca szler vg szckleridir. ocuunuzu vmek, onun herhangi bir konudaki baarsnn farkna varmak ve bunun zerine yorum yapmak demektir. Btn ergenler doru birtakm iler yaparlar. Siz onlarn bu tr davranlarn grp szlerinizle dllendirmelisiniz. Ergenlere vg dolu szler sylerken dikkat edilmesi gereken iki nokta vardr. lki ve hepsinden nemlisi "itenlik"tir. Ergen ocuunuzla ilikinizde kiyzllk sizi hibir yere gtrmez. ada ergenler yetikinlerde drstlk aramaktadrlar, nk iki yzl politikaclardan ok sklmlardr. Onlar byklerinin gvenilir olmasn istemektedirler. ocuunuz yandayken az oyunlaryla onu kandrabilirsiniz ama 13 yanda ayn eyi yapamazsnz. Bir ergene odasn temizlemedii halde "Odan temizlemekle ok iyi yaptn" demek onun zeksna hakarettir, nk bunu anlayabilecek kadar aklldr. Onlarla bu tip oyunlar oynamayn. Ergen ocuunuzu vmek iin syleyeceiniz szlerde dikkat edilmesi gereken ikinci husus da belirli eylerin vlmesine nem vermektir. "Odan temizlemekle iyi bir i yaptn" gibi geni ierikli vg ifadeleri amaca ok fazla hizmet etmez. Ergenin yapt belirli eylerin vlmesi doruyu daha ok yanstr. "Haldan o kahve lekesini kartmakla ne iyi ettin", "Kirlileri kirli sepetine attn ok iyi oldu bugn amar ykadm iin zerimden bir yk kaldrm oldun", "Cumartesi gn avludaki yapraklar sprmen harika oldu u an ok temiz grnyor" gibi belirli olaylar zerine sylenen vg szleri ergene ok gereki gelecektir. Ergen ocuunuzun yapt belirli hareketleri bulmak iin kendinizi eitin. Bob'un olu Barry lisede beysbol takmnda oynuyor. Geenlerde gerekten de ok kt bir gn geirdi. Topa vuru srasnda ve saha iinde sanki her ey kt gitti. Fakat Barry'nin iyi oynad bir ksm vard. Bir koucunun ilk, die44 Genler in Be Sevgi Dili j 1. Sevgi Dili: Onay Szleri

45 rinin de izgi dnda olduu srada Barry nc esas pozisyonunu ald. Vurucu topu nc esas noktaya gnderdiinde Barry topu yakalayabildi ve ikinci esas noktada duran oyuncuya mkemmel bir at yapt. Bu atn ardndan ikinci noktadaki oyuncu birinci noktaya topu att ve say kazandlar. Bu btn oyun iinde Barry'nin performansnn iyi olduu yegane and ve takm oyunu kaybetti. Barry eve takmyla beraber otobsle, babas ve erkek kardei de arabayla dndler. Barry onlardan birka saat sonra eve geldiinde kardei onu kapda karlayp "Babam bunun imdiye kadar grd en iyi ma olduunu syledi" dedi. Barry "Sen neden bahsediyorsun" diye sordu. Kardei "Senin ift oyunun" diye cevap verdi. Barry'nin babas iki kardein konumalarn duyunca televizyonu kapatp odaya geldi. "Bu doru" dedi. "Bu oyunu hayatmn boyunca unutmayacam. Kaybettiniz ve ok zor bir akam geirdiniz bunu biliyorum ama sana unu syleyeyim bu imdiye kadar grdm en olaanst oyundu! O top ok zorluydu ama sen bir profesyonel gibi oynadn. ok heyecan vericiydi, bunu asla unutmayacam." Barry su imek iin mutfaa girdi. Babas da oturma odasna geri dnd. Barry'nin mutfakta itii sudan te bir eydi. Babasnn sylediklerini dndke duygusal sevgi deposu dolmaya balamt. Barry'nin babas ocuunu belirli bir konuda vme sanatn baaryla icra etmiti. zellikle olumsuz davranmaya eilimli ana babalar iin byle bir davran sergilemek aba gerektirir ama btn ebeveynler ocuklarnn vgye deer belirli davranlarn nasl karlamalar gerektiini renebilir ve onlar gzel szler sylemek iin bir frsat olarak kullanabilir. Bununla birlikte vg szleri sylemenin nc bir unsuru daha vardr: Sonular vemiyorsanz, abay ven szler syleyin. rnek verecek olursak 13 yandaki ocuunuz imleri biti ama elbette sizin bu konuda daha ok deneyiminiz olduundan bu ii sizin kadar iyi yapamad diyelim. Ama sonuta imin byk bir ksm biildi ve ergen ocuunuz hayatnn iki saatini im bime iine harcad. Kendinize hakim olun ve imin alnmam ksmn gstermeyin. O ksm siz bir sonraki hafta o bimeye balamadan halledersiniz. imdi, "Nathan im bime yetenein gn getike geliiyor. Bu zorlu aban gerekten takdir ediyorum. Bunu yapmakla bana gerek anlamda yardmc olduunu bilmeni isterim ayrca bu gerekten houma gidiyor" deme zamandr. Nathan oradan ayrldnda yapt iin harcad emee dediini dnecektir. Babas iin nemli bir insan olduunu ve yapt iin fark edildiini hissedince de sevgi damlacklar duygusal deposuna damlamaya balayacaktr. Birisi "Nathan'n bimeyi unuttuu ksm gstermezsek o her zaman vasat bir im biici olmaz m?" diye sordu. Cevabm uydu, "Bu zamanlama ile ilgili bir ey." ki saatini im bimek iin harcayan hi kimse iini mkemmel yapmadn duymak istemez. Eer byle bir ey duyarsa emin olun ki ergen ocuunuz im bimekten nefret edecektir. Ama gsterdii aba vg dolu szlerle dllendirilirse kendini mutlu ve tekrar im bimek iin motive edilmi hissedecektir. Hatta bir sonraki hafta daha iyi bir i karmak zere ebeveyninin talimatlarn dinlemeye de gnll olacaktr. (Bunu okuyan ana babalar emin olun ayn kural evliliiniz iin de geerlidir. Bitirilmi bir iin eksik kalm yanlarn vur-gulamaktansa birbirinizi o ie verilen emek iin dllendirin. Bunu deneyin, ie yaradn greceksiniz, sz. Szgelimi erkek arabay ykamak iin saat harcyor. Kars dar kp temizlenmemi bir nokta gsteriyor. Tahmin: Erkek bir sre arabay ykamayacaktr, bylece kadnn uzun bir sre iin grecei en temiz araba bu olacaktr. Veya diyelim ki kadn kocasna yemek hazrlyor. Erkek masaya oturuyor ve "Bu yemein tuzu eksik" diyor. Tahmin: Kadn "Umarm fast-food res46 Genler in Be Sevgi Dili 1. Sevgi Dili: Onay Szleri 47 i ' i'1

toranlarn seviyordur nk nmzdeki ay yemeklerini oralarda yiyecek" diye dnmeye balyor. Olay kapand. aba iin vg, mkemmellik iin deil.) Ergenlerin ailelerinden onlar ven szler duymaya ihtiyalar vardr. Her zaman vgye layk ergen davranlarna rastlarz. Baz ana babalar ocuklarnn onlarn beklentileri dorultusunda davranmalarn o kadar isterler ki onlarn olumlu davranlarn grmek yerine hep yaptklar hatalara taklrlar. Bu olumsuz bir tutum ve dar bir bak as eklidir. ocuun hatalar zerinde younlamak birok ana babann dt bir hatadr, bu da ou ergenin sevgi depolarnn bo olmasnn nedenidir. Ergen ocuunuzun hayatnda sizi zen, hayal krklna uratan ya da kzdran ne olursa olsun her zaman onda vgye deer hareketler grmeye aln ve onu gzel szlerinizle besleyin. Sevgi Szleri Bir ergene gzel szler sylemenin baka bir yolu da sevginizi szcklerle dile getirmekten geer. Ergeni verken odanz onun yapt bir harekettir ama ona sarf ettiiniz sevgi szleri dorudan kendisine yneliktir ve kiiliine duyduunuz saygy szl olarak dile getirmenize yardm eder. Sevgiyi szcklerle ifade etmenin en yaygn biimi "Seni seviyorum" demektir. Bu iki szc sylemek her ekilde doru olsa da ergen ocuunuzun bunu sylemenizi istemeyecei durumlar da olabilir, szgelimi arkadalarnn yannda. Eer sizden byle bir istei varsa buna her zaman sayg duyun. Onunla baba-ayken bu iki szc hep syleyebilirsiniz, nk bu sz ergen geliiminin her aamasnda yararldr. Ana babalarndan "Seni seviyorum" cmlesini duymayan birok ergen bydklerinde bunun acsn ta derinlerde hissederler. Getiimiz birka sene iinde profesyonel sporcular iin dzenlenmi ve konusu evlilikleri canlandrmak olan bir dizi konferansta konuma yapma frsat buldum. En zc deneyimlerimden birini orada -mao tesi saylabilecek- profesyonel bir sporcunun gzlerinden yalar akarak bana "Dr.Chapman babamn bana hi 'seni seviyorum' dediini duymadm" dediinde yaadm. Onu kollarma alp "Baban olmama izin ver, seni seviyorum" demek istedim. Ona bu iki kelimeyi syleyebilir ve sarlabilirdim (aslnda sarlamayaca-m kadar iri bir futbol oyuncusuydu) ama ne ona sarlmam ne de syleyeceim gzel szler bir babann szcklerinin yerini tutabilirdi. Ana babasndan "seni seviyorum" cmlesini duymam bir kadn ya da erkein ruhunda her zaman bir boluk olacaktr. Bu kelimeleri ergen kz ya da oullarna rahata syleyebilenler genelde annelerdir. Babalar bu konuda ou kez isteksizdir. Baz babalarn kendileri bu tip szckleri hi duymam oluyorlar ve doal olarak da daha nce hi duymadklar bu szleri sylemekte glk ekiyorlar. Bunlar sylemek onlar iin doal olmuyor. Eer siz bu babalardan birisiyseniz gelenei ykp ergen kz ya da olunuzun gznn iine bakp, ellerinizi omuzlarna koyarak "u anda sana sylemek istediim ey benim iin ok nemli. Beni dikkatle dinlemeni istiyorum" deyin. Daha sonra gzlerinizi gzlerinden ayrmadan kelimeleri syleyin; "Seni ok seviyorum" ve onlar kucaklayn. Bu deneyim sizin iin ne ifade ederse etsin sylediiniz bu szckler ocuunuzun kalbinin derinliklerine ileyecektir, bundan emin olun. Artk set ykldna gre sevgi sular akmaya balayacaktr. Bu szckleri hep syleyin. ocuunuz bunlar duymaktan asla sklmayacaktr ve ayn kelimeleri o size sylediinde sizin sevgi deponuz tekrar dolmaya balayacaktr. Sevgiyi szcklerle ifade etmenin baka yollar da vardr. ocuunuza Seni Seviyorum Demenin 101 Yolu adl kitabn yazar olan Vicki Lansky 13 yandaki kz Dana'nm kendini kt hissettii bir an anlatt. Onu neelendirmeye alan Bayan Lansky kzma, "Seni bugn gerekten beendim" demi. "Beenmek" kelimesi yerine neden "Sevgi" kelimesini kullanmadn sor48 Genler in Be Sevgi Dili 1. Sevgi Dili: Onay Szleri 49 I.' duumuzda bunu yle aklad "Sevgi" yerine "Beenmek" kelimesini kullanmam fark ortaya koydu. Bu szn ardndan kz birka defa "Beni yine beendin mi?"

(2) diye sordu. Siz de kendinize eanlaml kelimeler bulun ve ocuunuza syleyin. Balang iin birka rnek: "Seninle olmaktan zevk alyorum." "Sana hayranm." "Ne zaman seni dnsem seninle gurur duyuyorum." "Sen benim gn msm." "Eer dnyada bir ocuk seebilme ansm olsayd ben yine seni seerdim." "O kadar harika bir ocuksun ki." "Her sabah kalktmda "senin annen-baban olmak ne kadar gzel bir ayrcalk" diye dnyorum." "Dn masamda oturmu kzm ne kadar zlediimi dnyordum." "Yaknmda olman ok houma gidiyor." Eer iirsel yn olan bir insansanz btn itenliinizle "Sen hayatmn nee rmasn" bile diyebilirsiniz. Kznz bu szn getirdii mutluluun tadn sonuna kadar karacaktr, bundan emin olabilirsiniz. imdi de siz birka tane dnn, bir deftere not edin ve dzenli olarak "Seni seviyorum" cmlenizle birlikle kullann. Eer ergen ocuunuz "Seni seviyorum" szcklerini duymaya altysa o zaman bu not ettiiniz sevgi ifadelerinden biri mutlaka ocuunuzun sevgi deposunu daha etkin bir ekilde doldurmaya yarayacaktr. Sylediiniz sevgi szleri ergen ocuunuzun bedeni ya da ruhuyla ilgili de olabilir. "Bugn sam gn gibi parlyor" cmlesi "iyi grnp grnmedii" konusunda kukular olan 16 yandaki bir ergen iin olduka rahatlatcdr. "Gzlerin ok gzel" cmlesi erkek arkada tarafndan terk edil-ii 17 yandaki bir gen kzn krk kalbini onarabilir. "O ka-iar glsn ki" szleri cildinin bozulmas konusunda ciddi endieler tayan 15 yandaki olunuzun olumsuz ruh halini ieitirebilir. Ergen ocuunuzda hakknda gzel eyler syleyebileceiniz fiziksel karakteristik zellikler arayn. Bu szler evginizi etkin bir ekilde ifade etmenin baka bir yoludur. Bu gibi sevgi szleri ergenin kiilii iin de sylenebilir. i"Da dnk bir karakterin olduu iin ok mutluyum. Sen kendini utanga zannediyorsun ama biriyle konumaya bala-jdnda hemen alyorsun, ben sende bunu gzlemledim. [Tpk suyun barajdan tamas gibi akc konuuyorsun." te ergen ocuunuza olan sevginizi gstermenize yar-| dmc olabilecek birka ifade ekli: "O kadar dzgn bir insansn ki. Konumadan nce d-I nme huyuna baylyorum." "akac kiiliinle herkesi mutlu ediyorsun." "Sessiz bir ocuksun ama konutuun zaman doru ve yerinde konuuyorsun." "Sende sevdiim eylerden biri de gvenilir olman. Bir ey iin sz verdiinde o sze gvenebiliyorum." "Sana gvenebildiim iin ok mutluyum. Dier anneler kzlarna gvenemediklerini sylyorlar ama ben sana sonuna kadar gveniyorum." "Senin insanlara cesaret verme yntemine baylyorum. Dn gece oyun bittikten sonra Tim'le konumanza ahit oldum. Senin gerekten insan yreklendirme konusunda bir yetenein var." Bunlar gibi sevgi ykl ifadeler ergen ocuunuzun ruhuna hitap eder. Bu szler ergen kznza ya da olunuza ona deer verdiinizi, hayran olduunuzu ve onu sevdiinizi hissettirir. 50 Genler in Be Sevgi Dili Baz ana babalar bu tip sevgi szleri ieren konumalar rahatlkla yapamazlar. Eer siz de bu ebeveynlerden birisiyse-niz bir defter tutmanz, yukarda verdiim rnekleri oraya yazmanz ve bunlar birka kere kendi kendinize yksek sesle okumanz tavsiye ederim. Daha sonra da kendi sevgi ifadelerinizi yaratn ve dzenli olarak her birini ergen ocuunuzla paylan. Btn Ailenin nnde Ona Gzel Szler Sylemek Ergen ocuunuza btn aile bireylerinin nnde gzel szler syleyin. Yaa ondan daha kk veya daha byk akrabalarnn yannda onu ven olumlu szler syleyin. (Bunu ocuunuzun arkadalarnn yannda yapmanz tavsiye etmem.) ocuunuza bakalarnn yannda sylediiniz bu szleri hep yksek sesle

sylemelisiniz. rnein btn aile yemek masasnda akam yemei yerlerken Jeremy'nin babas "Jeremy ile bunu zel olarak konumutum ama btn ailenin nnde de sylemek istiyorum. Dn gece onunla gurur duydum. Konumak istemedii resmi bir grevlinin aramasna kzabilir ve onunla konumayabilirdi ama o sinirlenmeden memura cevap verip ok byk bir centilmenlik yapt, onunla gurur duyuyorum" der. Bunun zerine kk Ellie, "Evet alklar Jeremy iin" der ve herkes onu alklar. Burada Jeremy kendisi hakknda sylenilen bu szlerle duygusal adan tatmin olmutur ve aile fertleri onun salam kiiliini takdir etmilerdir. Ya da babas kz iin unlar syler "Bu gece benim Me-redith'imi grd m herkes? Faul izgisinden kp iki at yapp oyunu kazand." Meredith sadece oyunu kazanmann deil ayn zamanda ailesi tarafndan vlmenin de keyfini yaamaktadr. Meredith'in babas byle bir konuma yapmayp durum hakkndaki dncelerini ikisi yalnzken belirtseydi, o zaman Meredith duygusal ynden bu derece tatmin olamayacakt. 1. Sevgi Dili: Onay Szleri 51 Onay szleri be temel sevgi dilinden bir tanesi. Btn ergenler gzel szler duymak isterler. Ergenlik ann bu gvensiz gei tnelinde, gzel szler duymak ergenin kurak ruhuna yaan yamur gibidir. Temel sevgi dili onay szleri duymak olan ergenler iin hibir ey ana babalarndan duyacaklar sevgi szleri kadar duygusal ynden tatmin edici olamaz. Qenler Ne Diyor? imdi de ebeveynlerinden duyduklar olumlu szlerle sevildiklerini hisseden genlerin konu hakkndaki yorumlarn dinleyelim: Matt, 17 yanda, son snf rencisi ve boks takm yesi: "Kazandm zaman hibir ey babamn 'Harika oynadn olum' demesini duymaktan daha nemli olmuyor. Kaybettiimde ise hibir ey onun 'Hayatnda yedii en sert yumruu senden yedi. Bir dahaki sefer gr bak neler olacak' demesinden daha avutucu deil." Bethany, 13 yanda: "Annemin beni sevdiini biliyorum. Bunu bana her zaman sylyor. Herhalde babam da beni seviyor ama bunu hi sylemiyor." Ryan, 15 yanda, Chicago'nun ehir merkezinde yayor: "Her zaman ortalkta grdm u adamlar dnda benim gerek bir babam yok. Ama annemim beni sevdiini biliyorum. Hep benimle ne kadar gurur duyduunu sylyor ve kendim iin bir eyler yapmam iin beni hep yreklendiriyor." Yolanda, 18 yanda: "Birka aya kadar niversiteye balyorum. Bence dnyann ansl kzym. Annem de babam da beni seviyorlar. Zorlu geen ergenlik yllarmda bile beni hep desteklediler. Babam 'Sen en iyisin' der, annem ise 'lerde ne olmak istiyorsan onu ol' der. Onlarn bana her konuda yardm ettikleri gibi ben de baka insanlara yardm edebilmek istiyorum." 52 Genler in Be Sevgi Dili Judith, 14 yanda, 8. snfa gidiyor: "Annem ben 4 yandayken evi terk etmi, doal olarak onu hatrlamyorum. Daha sonra babam vey annemle evlenmi. Onu annem gibi gryorum. Kendi zerime ok gittiim zamanlarda beni ne kadar sevdiini syler ve bazen benim bile unuttuum iyi zelliklerimi bana tekrar hatrlatr. Onsuz hibir ey yapamazdm." Bunlar ve benzeri binlerce ergen, bir sevgi dili olan olumlu szler duymay her zaman istiyor. Ebeveynler dzenli olarak ocuklarna byle szler sylediinde ergen ocuklarnn sevgi deposu daima dolu olacaktr. NOTLAR 1. Proverbs 18:21, NKJV. 2. Anne Cassidy "Fifteen Ways to Say 'I Love You,'" Women's Day, 18 February 1997, 24. 4. blm 2. SEVG DL FZKSEL TEMAS Sevdiimiz insanlara dokunmann inkr edilemez bir duy-asal gc vardr. Ana babalarn kk ocuklarn ya da be-jeklermi kucaklamasnn, onlara sarlmasnn veya onlar ok-ayp pmelerinin sebebi de fiziksel temasn aralarnda ya-tt bu duygusal etkileimdir. 3 yandaki ocuklar kucaklamak

ya da onlar kucanza oturtup ykler okumak bir ocuun sevgi deposunu doldurmak iin ok etkili bir yoldur. Hayatm dier bir blmnde fiziksel temas ayn zamanda iduygusal bir ileticidir. "Huzurevleri"nin koridorlarnda tekerllekli sandalyelerinde, ellerini belki biri tutar umuduyla uzatan yallara rastlamayan kimse var mdr? Ve tabii sevgililer ve e-Jjler de prler ve birbirlerini kucaklarlar. Peki ya ergenler? Onlar yukarda saylan kiilerden farkl m? Fiziksel temas bir ergeni duygusal ynden etkiler mi? Cevap hem evet hem de hayr. nk bu ergene ne zaman, nerede ve nasl dokunacanza baldr. 54 Genler in Be Sevgi Dili Mesela gencin arkadalarnn nnde ona sarlmanz sevgi yerine onda utan yaratabilir hatta ebeveynini itmeye ve "kes unu" demeye bile itebilir. Bununla birlikte yorucu bir oyundan dnen kznzn ya da olunuzun omuzlarna masaj yapmak ocuunuza derin bir duygusal sevgi iletebilir. Bir gence o "iine dnk bir ruh halindeyken" dokunmaya almak neredeyse her zaman genci rahatsz eder ama kt gemi bir gnden sonra okuldan eve dnen ocuunuza sarlmak gerek bir ebeveyn sevgisi olarak her zaman kabul grr. Ergen ocuklar farkldr. Onlara ocukluklarnda dokunduunuz ekilde, ayn yerlerde ve tarzda dokunmaya devam edemezsiniz. Burada da ana - babann hatrlamas gereken ey ergenin asl konular olan bamszlk ve zbenliktir. Ebeveynler kendilerine bu sorular sormak durumundadrlar: "Benim onunla fiziksel temas kuruyor oluum acaba ergen ocuumun bamszlk duygusunu zedeliyor mu?" ya da "Bu ergen ocuumun zbenlik kavramn olumlu mu ekiliyor?" Ergen ocuunuzun sizin sevginizi hissetmeye ok ihtiyac vardr. Fiziksel temas be temel sevgi dilinden biridir ama fiziksel temas dilini doru zamanda, doru meknda ve doru ekilde konumay bilmelisiniz. Ergen ocuunuzun ocukluunda kulland temel sevgi dili fiziksel temas ise bu ergenlik yllarnda da deimeyecektir. Bunun yannda eer ocuunuzun sevildiini hissetmesini istiyorsanz o dili konutuunuzda kullandnz leheyi deitirmeniz gerekmektedir. imdi bunlarn her birini teker teker inceleyelim. DOKUNMANIN EN UYGUN ZAMAN Kadim brani bilgelik kitab "Her eyin bir zaman vardr... kucaklama zaman ve kendini tutma zaman (kucaklamamak iin)" (1) der. Antrenrler sporcularna her zaman unu hatrlatrlar: "Zamanlama her eydir." Benzer bir ekilde ergen ana babalar doru zamanlama sanatn renmek 55 zorundadrlar. Yanl zamanlarda yaplan doru hareketler genelde olumsuz sonulara yol aar. Ergen ebeveynleri iin doru zamanlamay bulmak iki nedenle ok zordur. lki, zamanlama ergenin ruh haline gre yaplmaldr. kincisi ise, ergenin ruh hali her zaman ak ve anlalr deildir. Bazen ana babalar ergen ocuklarnn "dokunulmamas gereken" bir ruh halinde olduklarn, "dokunmak iin hamle yaptklarnda" ve ocuklarna sevgiyle dokunduktan sonra fark ediyorlar. Ama unutulmamaldr ki "zor" imkansz demek deildir. Zeki ana babalar ocuklarn kefetmeye alr. Bu keif sonunda da ergen ocuklarnn bir hareketinden o an iinde bulunduu ruh halini anlamay renirler. Bir anne "Olumun eve girerken sokak kapsn kapama eklinden o an birisinin ona dokunmasn isteyip istemediini anlayabilirim. Eer kapy arparsa bu 'Bana dokunmayn' iaretidir. Ama eer kapy yavaa kapyorsa bu 'Anne bana dokunabilirsin' demektir" dedi. Baka bir anne "Kzmn benimle konuurken durduu mesafeden fiziksel temas isteyip istemediini anlayabiliyorum. Konuurken eer odann dier kesinde duruyorsa dokunmam istemediini biliyorum. Ama yanma gelip konuuyorsa o zaman anlyorum ki sevgi dolu bir temasa asla hayr demez" dedi. Ergenler ruh hallerini bize beden dilleriyle anlatrlar, rnein sizle konuurken durduklar mesafe ya da ellerinin, kollarnn duru ekli. Akll ana babalar bu vcut dilini ok iyi gzlemleyip ergen ocuklarna dokunmak iin doru zaman renebilirler. Ergenin neden "Bana imdi dokunmayn" halinde olduunu anlamak o kadar gerekli deildir. nemli olan onun bu ruh halini fark etmek ve sayg duymaktr.

Bir ergene sinirli bir annda dokunmaya almak neredeyse her zaman yanltr. Mesela ergen kznz size ya da baka birisine kzgn olduu zaman hi kimsenin kendisine dokunmasn istemez. Sinirlidir, nk kafasnda birisi ona "yanl davranmtr." Kzgnlk insanlar birbirinden uzaklatran 56 Genler in Be Sevgi Dili 2. Sevgi Dili: Fiziksel Temas 57 14 h &. bir duygudur. Sinirli bir ergene yapacanz dokunma giriimi her zaman ters teper. fkeli bir ergen iin ona dokunmanz onu kontrol etmeye almanzla edeerdir. Bu onun bamszlk ihtiyacn zedeler ve bylece de gen sizin fiziksel temasnzdan kaar. Ergenlerin fkesini kontrol altna alma konusuna daha sonra baka bir blmde deineceiz. Burada temel olarak sylemek istediimiz ey bir sevgi dili olan fiziksel temas gen sinirliyken kullanmaya almann doru olmaddr. Btn bunlarn yannda ergenlere dokunmak iin ok da uygun zamanlar vardr. Bunlardan biri onun yapt spor dalnda kazand bir baar, ok baarl olduu bir piyano resitali, iyi bir performans sergiledii bir dans gsterisi, tamamlad nemli bir okul projesi, getii cebir snav ya da verdii ehliyet snav gibi ocuunuzun baar gsterdii alanlardr. Bunlar ergenlerin genelde ailelerinden sevgi dolu bir dokunu istedikleri zamanlardr. Bu baarlarn verdii heyecan onlar bamszlk ve zbenlik yoluna iter. Onlarn baarlarn olumlu szleriniz ve sevgi dokunularnzla kutlamanz onlar tarafndan gelimekte olan olgunluklarn fark ettiinizin bir kant olarak alglanacaktr. Ergen ocuunuzun baarlarnn tersine baarsz olduu zamanlar da ona sevgi dili olan fiziksel temas gsterebileceiniz anlardr. Gen iine kapanmtr nk matematik snavndan kalm, kz arkada tarafndan terk edilmi ya da arabasn arpmtr. Ergen kznz da kendini berbat hissetmektedir; Cuma gecesi en yakn kz arkadann bir ocukla randevusu vardr ama onun yoktur ya da daha da kts erkek arkada ondan yeni ayrlm ve kznzn en yakn arkadayla kmaya balamtr. Bunlar ergenlerin fiziksel temasa ak olduu durumlardr. Hayatn olaan ak iersinde ergen kznz ya da olunuz eer kendini iyi hissediyorsa sizden gelecek ve sevginizi ifade etmenize yardm edecek her trl fiziksel temasa aktr. Eer ocuunuz kt bir ruh hali iindeyse ona dokunmanzdan holanmayacaktr. Dnceli ana babalar ergen ocuklarnn bu ruh hallerine sayg duyacaklar ve onlara sadece doru zamanlarda dokunmay bileceklerdir. Zaman zaman deneme yanlma yntemiyle bir eyler reniriz ama eer gerekten dnrsek yaptmz hatalardan bile alabileceimiz pek ok ey olduunu grrz. te bir annenin bandan geen bir olay. "Julie 13 yana girdiinde, uyuturucu kullanmaya baladn sandm. Davranlar ok keskin bir ekilde deimiti. 'Alngan ve hassas' bir ocuktu. Onu srekli per, kucaklardm. 13 yana bast an benden uzaklatn, artk ona dokunmam istemediini fark ettim. likimize kt bir eyler olduunu dndm. Fakat daha sonra onun aslnda normal bir ergen olduunun farkna vardm. Artk Julie'ye ne zaman dokunup ne zaman dokunmamam gerektiini biliyorum." "Ksa bir sre iin Julie'yi yanl gzlemlemitim, bu yzden de ona sarlmak istediimde benden kamt. Fakat ona dokunmak iin doru zaman setiimde bu sorun ortadan kalkt. Julie u an 15 buuk yanda ve ilikimizin iyi gittiine inanyorum. Sanyorum onun temel sevgi dili fiziksel temas ve buna ok ihtiyac olduunu biliyorum. Sadece ona doru zamanlarda dokunmak iin bu derece duyarl olmaya devam etmek istiyorum." DOKUNMAK N EN UYGUN MEKN Ergen ocuunuza dokunmanz iin uygun zaman ne kadar nemliyse fiziksel temas iin doru bir mekn semek de o derece nemlidir. Burada szn ettiim cinsel zellikler deil, corafya, fakat buna daha sonra deineceiz. 10 yandaki bir

ocuk kkler liginde oynad matan sonra annesinin ona sarlmasn bekleyecektir. Oyundan sonra annesinin yanna koacak ve gzel szler syleyip ona sarlmasn bekleyecektir. Ama 16 yandaki gen ma bittiinde annesini a58 Genler in Be Sevgi Dili ramayacak ve annesinin de onu aramadn umacaktr. Bamszln ve zbenliini takm arkadalar ve dier dostlaryla kutlayacaktr. Arkadalar onun srtna, kafasna vurabilir, ama annesini ona doru gelirken grdnde "Ltfen anne, aklndan bile geirme" diye dnecektir. ou zaman ergenler bakalar nnde ana babalarnn onlara sarlmalarn veya sevgiyle dokunmalarn istemezler. Bunu zellikle yatlarnn yannda istemezler. Ergenin zbenlii arkadalarmnkine balanm durumdadr. Anne ya da baba bu dnyaya girdiinde ve sevgilerini fiziksel olarak gsterdiinde bu ergenin zbenliini tehdit eden bir unsur halini alr ve bamszlk isteine darbe vurur. Bir ergenin dedii gibi "Bu, beni hl kk bir ocuk gibi grdklerini dnmeme neden oluyor." En iyi kural, ergen ocuunuz size dokunmak iin ilk adm atmadan, sizin arkadalarnn yannda ona dokunmamanzdr. Bazen ergenler bykanne ve bykbabalar gibi dier aile fertlerinin yannda onlara fiziksel temasta bulunmanza bir ey demezler. Eer aile byklerine ergen ocuunuzun baarlarn anlatarak vnyorsanz, anlattklarnz bittikten sonra ocuunuzun srtna hafife vurup duygunuzu fiziksel olarak da gsterebilirsiniz ki bu ocuunuz tarafndan olumlu karlanabilir. Ama ne olursa olsun bunun doru bir davran olduunu hemen kabul etmeyin. nce bu hareketinize karlk ocuunuzun verecei tepkiyi ln ve eer "Geri ekil" anlamna gelen bir ipucu yakalarsanz dokunmaya devam etmeyin. Peki bir sevgi dili olan fiziksel temas ocuunuzla paylaabileceiniz en uygun mekn neresidir? Bu mekn genelde zel blgeniz olan eviniz ya da ergen ocuunuzla yalnz olduunuz baka bir mekndr. Yalnzken veya dier aile fertlerinin yannda ocuunuza gsterdiiniz fiziksel yaknlk duygusal sevgiyi ileten nemli bir faktr olabilir. Unutmayn fiziksel temas baz ergenlerin temel sevgi dilidir. Ebeveynlerin bu kategoriye giren genlere sevgilerini ifade edebilmeleri iin en doru zaman ve mekn semeleri son derece nemlidir. 2. Sevgi Dili: Fiziksel Temas 59 14 yandaki Jacob "Babamla kamp tatillerine kmaya baylyorum. Kendimi babama en yakn hissettiim zamanlar bunlar" dedi. Jacob'a "Babanla kamp yapmann en sevdiin taraf nedir" diye sorduumda "En ok geceleri atein banda onunla bilek grei yapmay seviyorum, hele onu yendiim zaman ok mutlu oluyorum" diye cevap verdi. Duygusal sevgi Jacob'a fiziksel temas dili yoluyla iletiliyor. Bamszlk duygusu ve z-benlik olgusu da zellikle babasn yendiinde gleniyor. 15 yandaki Jessica "Annem ve ben gerekten ok yaknz. Onun beni kucaklamas olmadan nasl yaardm bilmiyorum. Okulum bu sene ok zor ama eve dndmde her zaman annemin beni kucaklayacan biliyorum" dedi. Jessica'nn annesi onun temel sevgi dilini kefetmi, evlerinin mahremiyeti iinde Jessica ile bu dilden konuuyordu. Bu sevgi dilini konumak iin her zaman doru zaman ve mekn semeyi unutmayn. Aksi takdirde anlatmaya altnz ey karnzdaki tarafndan sevgi iareti olarak alglanmayacaktr. FZKSEL TEMAS N UYGUN TAVIR Esnek Olun Burada bahsettiimiz ey sadece ocuumuza dokunma ekilleri deil ayn zamanda onlara dokunduumuzda takndmz tavrlardr. Sevgimizi fiziksel temasla ifade etmenin saysz yolu vardr. Kucaklamalar, sarlmalar, srtn svazlamalar, yumuak dokunular, masajlar veya bilek grei bir ergenle fiziksel temas ieren sevgi dilini konumak iin doru hareketlerdir. Fakat yntem sanld kadar basit deildir. Ergenler birer bireydir. Hepsi de ayn tr dokunutan holanmaz. Bazlar srtlarnn svazlanmasndan holanrken bazlar bunun yaplmasn hi istemez. Bazlar salaryla oynamanzdan holanr, bazlar bundan hi haz etmez. Ergen ocuunuzun bir benzeri yok, o tek ve unutmayn ki durum byle olunca onun sevgi dilini renmekle kalmayp ayn zamanda sevgiyi en iyi

60 Genler in Be Sevgi Dili 2\ Sevgi Dili: Fiziksel Temas 61 i""1 II. i"1,1 ekilde hissedip, ak olduu leheyi de renmek durumundasnz. Eer ergen ocuunuz omzunun sklmasndan holanmyorsa srf siz seviyorsunuz diye bu tip bir dokunua devam etmek yanl olacaktr. Kendi sevgi dilimizi ona kabul ettirmeye almak yerine onunkini renmeye almalyz. Durumu biraz daha zor klan baka bir olgu da, ergen ocuunuza ocukluunda dokunduunuz gibi dokunursanz, bundan bir ergen olarak holanmayabileceidir. Ana babalar bu nedenle ou zaman dkrklna uruyor. ocuklarnn temel sevgi dilini kefettiklerini sanyorlar ve o dili konumay reniyorlar. Oysa ergen, ocukken grd ve sevdii fiziksel temaslardan kamaya balar. Bunun ana nedeni de ergenin bamszlk ve zbenlik olgusudur. Ergen ocuunuza ocukken dokunduunuz ekilde dokunursanz bu fiziksel temas onda gvensizlik ve bamllk gibi duygular uyandrr -ki bunlar ergenin hissetmek istediinin tam tersi duygulardr. Bylece ergen bu tip "ocuka" sevgi ifadelerinden kaar. Bir sre nce bu anlay ana baba olmak konulu bir atlyede insanlarla paylatm. Anlattklarmn Brad'in kafasnda bir k yaktn grebiliyordum. Ara olduunda yanma geldi ve "Bunu imdi anlyorum. Olum Matt u an 15 yanda. Kkken srekli onun srtn ovardm, bundan ok holanrd. Getiimiz iki yl iinde artk bunu yapmam istemiyor. Benden uzaklatn dnmeye balamtm ve neden bu kadar deitiini anlayamyordum. Fakat imdi gryorum ki srtn svazlamam ona ocukluunu hatrlatyor. u an o bamszlk sularna doru akyor ve tekrar ocukluuna dnmek istemiyor. Btn bunlar artk aka grebiliyorum" dedi. Brad'e bir sevgi dili olan fiziksel temas Matt'e sevgisini gstermek iin daha iyi kullanabilmesi yolunda yeni yntemler gsterdim. "Onun srtna vur, omzuna hafif bir aplak at, yanndan geerken elme tak. Derse yere yatp onunla gre. Bunlar yaparsan sevgi deposunun dolmaya baladn greceksin, nk ona kk bir ocuk gibi deil de yetikinlik yolundaki gen bir adam gibi baktn fark edecektir. Yaptn bu hareketlerle onun bamszlk duygusunu yok etmeye almak yerine onu beslediini gstermi olacaksn." Brad ergenleri sevmek konusunda nemli bir ders almt. Ergen ocuunuz ona dokunduunuzda "Bundan holanmyorum" derse hemen geri ekilin ve dokunmann baka bir yolunu bulun. ocuunuza "Eminim bundan holanr" diyerek belirli bir fiziksel temas uygulamayn. Be sevgi dilinin genel olarak anlatmak istedii ey karnzdaki insann sevgi dilini renmeye almaktr, kendi dilinizi deil. Anahtar soru udur: "Ergen ocuunuz sevildiine nasl inanr?" Eer temel sevgi dili fiziksel temas ise ona sevginizi en iyi ekilde aktarabileceiniz belli dokunular bulmalsnz. Bir ergeni sevme olgu-jsu ebeveynlerin kendi tercihleri yznden karmak bir hale gelmektedir. Baz ana babalar ocuklarna hi "elme takma-! m" ve byle bir eyi ocuklarna sevgilerini ifade etmek iin kullanmay akllarnn ucundan dahi geirmemilerdir. Bazlar ise ocuklarna hi "dirsek atmamlardr". Ben bu saydm eylerin btn ergen ocuklara hitap edebileceini sylemiyorum, anlatmaya altm, ocuunuzun holanaca fiziksel temas eitlerini sizin kefetmeniz ve bu fiziksel temas dilini dzenli olarak onunla konumanz. Dorusunu sylemek gerekirse ocuunuza dokunurken iinde bulunduunuz ruh hali de son derece nemlidir. rnein sinirli bir annzda ocuunuza elme takarsanz bu ona olan sevginizin bir ifadesi olarak yorumlanmaz. Eer omzuna, bir davranndan holanmadnz iin vurursanz sevildiini hissetmeyecektir. Bir anne kznn arkada seimini beenmedii iin kucaklamalarn ondan esirgiyorsa kzn kaybetme riskini de gze alm demektir. Ebeveynler olarak tutumlarmzdan biz sorumluyuz. Eer ergen ocuumuza olan sevgimizi sadece bizim holandmz eyleri yaptnda gsterirsek karlksz sevginin yce yolunda yolumuzu kaybetmi ve mani-plasyon dnyasna adm atm oluruz. 62

Genler in Be Sevgi Dili Onu Dzeltirken Hafife Dokunun Fiziksel temas hakknda size gzel haberlerimiz var. Bu dili ocuunuzun yanl davrand durumlarda da rahatlkla konuabilirsiniz. Hatta ocuunuzun yapm olduu hatal davranndan honutsuzluunuzu dile getirirken ayn zamanda ona dokunarak sevginizi de ifade edebilirsiniz. Marcia ergen kznn koluna dokunarak "Dn gece eve bir saat ge gelmen beni ok zd. Arkadalarnla iyi vakit geirirken saatin ka olduunu unutman anlyorum ama bunun benim iin ne kadar zor olduunu biliyor musun? Ge kalacan zaman arayp bana haber vermen konusunda anlamtk. Bylece ben de seni merak etmeyecektim" dedi. Sonra da kznn yzne bakp, ellerini de onun omuzlarna koyarak "Canm, seni ok seviyorum. Seni mutsuz etmek de istemiyorum. Sadece her eyin yolunda olduundan emin olmak istiyorum" dedi. Bu durumda Marcia kzna olan sevgisini ok etkili bir yolla dile getirirken ayn zamanda onunla ilgili endielerine de deinmektedir. Fiziksel temas dili doru zamanda, doru yerde ve doru tavrla kullanldnda dorudan ergenin ruhunun derinliklerine ileyecektir. Fiziksel Temas "Ben seni nemli bir insan olarak gryorum. Seninleyim, seninle yakndan ilgileniyorum ve seni seviyorum." der. Btn genlerin fiziksel temas dilini duymaya ihtiyac vardr ve eer bu dili ana babalarndan duymazlarsa onu bulmak iin baka bir yere gideceklerdir. Babalara Bir ift Sz Bu kuan kimi babalarnda ergenlik ana giren ve gelimeye balayan kzlarna dokunmamaya balamak gibi bir eilim sz konusudur. ou kzlarnda meydana gelen bu deiimlere nasl tepki vereceini bilmez, bazlar ise kk bir kz ocuuyken artk ergen bir gen kz olan kzlarnn artk |2.\Sevgi Dili: Fiziksel Temas 63 \ dokunulmaktan holanmayacaklarn dnrler. Babalarn bir ksm hl birilerinin onlar kzlarna cinsellik drts hattaUaciz niyetiyle yaklamakla sulayacak sanmaktadr. Nedeni ne olursa olsun ocuunuza dokunmay brakmak byk bir hatadr. Ergen kznz kendini bir dii olarak iyi hissetmek ister. Kar cins tarafndan ekici bulunduunu hissetmeye ihtiyac vardr. Burada babann grevi kzna kendini iyi hissettirecek bu duygulan yaatmaktr. Doru bir fiziksel temas bunu gerekletirmek iin bir aratr. Eer baba kzna dokunmay brakrsa kz erken bir yata cinsellik asndan aktif olmaya yatkn olacaktr. Babalar, size kzlarnzla, onlar ergenlik ama girseler de, fiziksel temas dilini konumaya devam etmenizi iddetle tavsiye ediyorum. O yetikin bir gen kadn olma yolunda bamszlk ve zbenlik olgularn gelitirmek iin sizin dokunularnza ihtiya duyacaktr. DORU OLMAYAN FZKSEL TEMAS Keke aadaki birka paragraf yazmak zorunda olmasaydm. Keke "fiziksel iddet" ve "cinsel taciz" kavramlar toplumumuzda bu denli yaygn olmasayd. Gerek u ki kayda deer bir aznlk aileleri tarafndan her trl sistimale maruz braklyorlar. Bunlardan en dramatik olanlarn akam haberlerinde bol bol izliyoruz. Birok ergen balarna gelen bu tip olaylar sylemekten kamyor ve ou zaman en yaknlarnn bile haberi olmuyor. Fiziksel iddet ve fke Fiziksel iddet uygulayan ana babalar ocuklarna kzdklarnda onlar dvyor, itip kakyor. Buradaki anahtar kelime fkedir. Baz ergenlerin ana babalar fkelerini yapc bir tutum iinde kontrol altna almay hibir zaman renememitir. Ergen ocuklarnn bir davranna sinirlendiklerinde nce 64 onlara kt szler syleyip sonra da fiziksel iddete bavururlar. Tokat atmak, itmek, tekmelemek, vurmak ergenlerin maruz kald fiziksel iddetin paralar. Byle bir davran ekliyle karlaan bir gencin sevgi deposu boalmakla kalmayp delik deik olacaktr, bundan emin olabilirsiniz. fke patlamalarndan sonra sarf edilen gzel szler ve yakn davranlar ergene her zaman bo gelir. Ergen kalbi bu tr bir fiziksel iddetten sonra kolay kolay onarlamaz.

Byle bir fke gsterisinden sonra ergen ocuuna sevildiini hissettirmek isteyen ebeveyn ondan iten ve drst bir ekilde zr dilemekle kalmayp ocuuna uygulad bu ykc kalplar yok etmeye almal ve fkesini kontrol altna alma becerisi kazanmaldr. Bu da konu hakknda kitaplar okuyarak (2), destek gruplarna katlarak ve profesyonel yardm alarak gerekletirilebilir. fke zamanla unutulacak bir ey deildir. Ana baba bu tip ykc fke patlamalarn deitirme yolunda ilk adm atmak durumundadr. Ergende meydana gelen duygusal ac da sadece zamanla gemez. Ebeveyn eer ocuundan ciddi anlamda zr dilemez ve iinde yaad kalplarn deitirmezse emin olun ki fiziksel iddete maruz kalm olan ocuk ebeveynleri tarafndan sevilmediini dnmeye devam edecektir. Ergen kendisine iddet uygulamayan dier ebeveyn tarafndan da sevilmediini hisseder. Gen olay yle aklar: "Eer beni sevseydi bu kt muamelenin devam etmesine izin vermez ve beni korurdu." ocuunuza kt davranan bir einiz varsa size hemen bir rehbere bavurmanz ve sizi ve ocuunuzu korumak iin atmanz gereken olumlu admlarn gerekletirilmesi yolunda gerekli duygusal gc ve bilgiyi kazanmanz neririm. Kt muamelenin devam etmesine gz yumarsanz ocuunuza olan sevginiz adna hibir ey yapmyorsunuz demektir. Ailenizde olumlu deiim yolunda nc olmak istiyorsanz eitimli bir rehberin yardmna bavurun. 2. Sevgi Dili: Fiziksel Temas 65 Cinsel Taciz Cinsel taciz ana baba rolndeki kiilerin cinsel arzularnn ergen1 ocuklar araclyla tatmin edilmesidir. Cinsel tacizi gerekletirenler genelde babalar, vey babalar ve annelerin ierkek arkadadr. Byle bir taciz doal olarak ergen kzlara lyneliktir. ekirdek ailelerde erkek ocuklara da ecinsel ta-Icizde bulunulduu bilinse de bu tr taciz genelde heterosek-iseldir. ounlukla cinsel tacizde bulunan ebeveyn ocuu-inu, davranlarnn ona olan sevgisinin bir ifadesi olduuna linandrmaya alacaktr. Ebeveyn tarafndan verilen bu mesaj ergenin kafasnda "doru" bir yere oturmayacaktr. Ergenin en derinlerinde bir ey bu hareketlerin "doru olmadn" syleyecektir. Bununla birlikte ergen ou zaman yaad cinsel deneyimleri dier ebeveynle ya da baka bir yetikinle paylamak istemez. Bazen de ergenler yaadklarnn utancyla sessizlie gmlrler ama zerlerindeki en byk bask korku duygusudur. ou zaman tacizde bulunan ebeveyn tarafndan tehdit edilirler. 15 yandaki bir kz "Babam bana ikimizin arasnda geen eylerden anneme ya da baka birine bahsedersem bunlar inkr edeceini ve annemin bana deil ona inanacan, benim de yalan sylediim iin cezalandrlacam syledi" dedi. 17 yandaki bir gen kza vey babasnn onu 13 yandan beri taciz ettiini neden annesine sylemedii sorulduunda "Eer anneme anlatsaydm vey babamn beni ldreceine emindim. O srekli benden kurtulmann ok kolay olduunu syleyip duruyordu. Bu konuda ciddi olduunu biliyordum ve lmek istemiyordum" diye yant verdi. Gen kz, babas iledii baka bir sutan dolay hapse atldktan sonra vey babasyla aralarnda geenleri bir rehberle paylat. Ebeveyn rolndeki bir kiinin ergen ocuuna cinsel yaknlk gstermesi o ergen tarafndan sevginin bir ifade ekli olarak alglanmaz ki bu herkes tarafndan aka grlebilen bir eydir. Bu gerekte kiinin kendi zevkinin tatmini yani sev66 Genler in Be Sevgi Dili ginin tam tersidir. Ergen kendini kullanlm hissedecektir. Bu tr bir taciz ergende zamanla ac, fke gibi duygularn domasna neden olacak ve ergeni byk olaslkla depresyona itecektir. Zaman zaman da bu duygular ergeni iddet ieren davranlara itebilmektedir. Akam haberlerinde bir sokak altnzda oturan gen kzn vey babasn ldrdn grrz. Herkes o tatl kzn nasl byle bir ey yapabileceini dnmeye balar. Cinsel taciz ac ve fke duygularna neden olur ve ergenin duygusal, sosyal ve cinsel geliimini derinden etkiler. Cinsel Tacizi Ele Almak Eer evinizde yaayan bir ergen ocuktan cinsel tacize uradna dair bir mesaj alyorsanz atacanz ilk adm byle bir davrann yanlln kabul etmek olmaldr, ikinci admda hemen profesyonel bir rehberden randevu almal, sorunu

onunla paylamal ve ergen ocuunuzla ilikinizi dzeltme ynnde almalara balamalsnz. Evet, byle cesur bir adm atmann da denmesi gereken birtakm bedelleri vardr. rnein durumdan utanabilirsiniz, einizle ilikiniz bozulabilir ya da bu olay sizde duygusal bir stres yaratabilir. Fakat bunlar yapmazsanz bu hata size daha ilerde ok daha fazla ey kaybettirecektir. Eminim, cinsel tacizde bulunan ou ebeveyn biraz nce vermi olduum d hi dikkate almayacaktr. Bu demek oluyor ki konunun zerine eilmek dier ebeveyne kalyor. Elbette dier ebeveyn de ou zaman olanlardan habersiz oluyor. Bazen apak ipularn grmezden gelebiliyorlar ya da ocuklarnn anlatacaklarna kulaklarn tkyorlar. Nedeni ne olursa olsun byle bir duyarszlk ocuunuza ihanettir. Onu dinlemeniz ve yardm etmeniz iin ocuunuzun size iletmeye alaca zayf bir yardm l iin bile her ifadesini aratrmanz rica ediyorum ve sizden einizle ergen ocuunuz arasnda oluan herhangi bir uygunsuz davran grebilmeniz iin gzlerinizi ak tutmanz istiyorum. 2. Sevgi Dili: Fiziksel Temas 67 Dorudan bir soru ynelttiinizde ergen ocuunuz her eyi inkr edebilir, buna hazrlkl olun. Bu reddedi de yine utanma ve korku duygularndan kaynaklanmaktadr. ocuunuzun ani tepkisini durum hakkndaki son sz olarak almayn. Eer einiz ve ocuunuz arasnda uygunsuz bir cinsel davran ekli olduuna inanacak nedeniniz varsa size profesyonel bir rehber bulmanz, elinizdeki ipularn onunla birlikte deerlendirmenizi ve doru adm atmanz iin rehberin size yardm etmesine izin vermenizi neririm. Cinsel taciz, ergen ocuunuzun benliini ykc bir olaydr. ocuunuzun byle bir cinsel tacize maruz kaldn biliyor ve buna kar hibir ey yapmyorsanz ocuunuz sadece onu taciz eden tarafndan kullanldn deil, sizin tarafnzdan da terk edildiini hissedecektir. Evet bu taciz olayn ele almak belki utanmanza yol aacak, belki evliliinizi bitirecek, belki de einizle olan ilikilerinizi zedeleyecek ama eer ocuunuzu seviyorsanz tek seeneiniz budur. Doru bir rehberlik ve psikolojik yardmla byle ykc bir tacizin ardndan bile yaralar sarlabilir. Fakat byle bir duygusal ve ruhsal yardm almadan ergen ocuunuz asla salkl bir yetikin olamaz. Toplumumuzdaki birok sorunlu gen insan problemlerinin kkenine indiinde ergenlik dnemlerinde yaadklar cinsel taciz etkisini grecektir. Cinsel tacizlerin hepsi ebeveynler ya da ebeveyn rolndeki kiiler tarafndan gerekletirilmemektedir. ou zaman ergen ocuklar amcalarnn, halalarnn, kuzenlerinin, okulda karlatklar yetikinlerin ya da baka yerlerde bir arada olduklar insanlarn tacizine uramaktadrlar. Ergen erkeklere yaplan tacizler ise genelde ekirdek aile dndaki insanlar tarafndan yaplmakta. Eer ebeveynler byle bir tacizle karlarsa hemen grdklerini o blgede bulunan zihinsel salk/sosyal hizmet kurulularna bildirmelidirler. Ergenler Bat toplumunun karmak cinsellik denizinde kpek balklarna yem olarak braklmamaldr. Ebeveyn sevgisi bizi ocuklarmzn olumlu cinsel kimlik oluturmalar iin onlara yardm etmeye iterken ayn zamanda 68 Genler in Be Sevgi Dili i2. Sevgi Dili: Fiziksel Temas 69 ' il onlar kendi cinsel isteklerini tatmin etmek iin kullanmak isteyen yetikinlere kar da korumaya olanak salyor. Ana babalarn byk bir ksm ocuklarna fiziksel iddet veya cinsel taciz uygulamyor ki bu sevindirici bir haberdir. Ana babalarn birou ocuklarn fiziksel temas dilini konuarak seviyorlar. Yakn bir tarihte yaplan bir ankette yalar 13-17 arasnda deien Amerikal genlerin yzde 75'i babalarn ergen ocuklarn haftada en az bir kez kucaklamalar gerektiini belirttiler. Ayn topluluun yzde 55'lik ksmysa kendi babalarnn bunu yaptn syledi (3). enler Ne Diyor?

Fiziksel Temas temel sevgi dillerinden bir tanesi. Ergenler ana babalarnn onlar sevdiini hissetmek iin kendilerine dokunmalarna gereksinir. Baz genlerin temel sevgi dili fiziksel temastr. Bu dil dier drdnden daha hzl dile getirilebiliyor ve ok daha derine iliyor. imdi temel sevgi dilleri fiziksel temas olan ergenlerin sylediklerine kulak verelim. Victoria, 16 yanda ve bekr bir ebeveyn olan annesiyle oturuyor. "Annemin srtm svazlamas ok houma gidiyor. O bunu yapnca sanki btn sorunlarmdan arnyorum." Jocl, 17 yanda. "Babamn beni sevdiini biliyorum. Srekli bana satayor. Televizyonda ma izlerken srekli bana dirsek atyor. Omzuma vurup yanndan geerken elme takyor. Bazen yle bir ruh halinde oluyorum ki kimsenin bana dokunmasn istemiyorum ve babam buna sayg duyuyor. Ama ertesi gn yrrken birdenbire bana arpyor ve buna baylyorum!" Merdith, 15 yanda. "Babam bana eskisi kadar sarlmyor. Benim artk bir yetikin olduumu ve onun kucaklamasna gereksinim duymadm m dnyor acaba? Ama ben onun bana sarlmalarn zledim, nk beni her kucakladnda kendimi zel hissediyorum." Barrett, bu sene cebirle ba beladaym. "dev yapmann I en keyifli taraf, annemin odama gelip omuzlarm skmas ve o bunu yaparken cebiri filan unutuyorum. Bu beni dinlendiriyor ve kendimi ok daha iyi hissediyorum." Jessica, 17 yanda. "Bazen beraber yaamas ok zor bir insan olduumun farkndaym. Annem ve babam deiken ruh hallerimle cebelleiyor. Herhalde bu ergenlik ile ilgili bir durum ama bana sarldklar hatta koluma bir kere dokunduklar zaman her eyin dzeleceini dnmeye balyorum. Bu ok yattrc bir ey ve biliyorum ki beni gerekten seviyorlar." NOTLAR 1. Ecclesiates 3:1,5. 2. Kzgnlkla baa kma konusunda, bkz. Gary Chapman, The Other Side of Love: Handling Anger in a Godly Way (Chicago: Moody Press, 1999). 3. YOUTHvkvs, 6, no. 8 (April, 1999): 1.; published by The George H. International Institute, Princeton, NJ. 3. Sevgi Dili: Nitelikli Zaman 71 5. blm 3. SEVG DL NTELKL ZAMAN Akam 11:45 sularnda olumun odasna girdim. Btn gnm psikolojik danmanlk yaparak geirmitim ve kendimi hem fiziksel hem de ruhsal olarak ok yorgun hissediyordum. Olumdan her zaman syledii gibi ksa bir "iyi geceler baba, seni seviyorum" cmlesi bekliyordum ki o "Baba ben kzlar anlamyorum" dedi. Bu soru zerine yere oturdum, yatann kenarna yaslandm ve "Seni bu sonuca gtren ey nedir?" diye sordum. Bu yaklak iki saat srecek olan bir sohbetin balangcyd. Olum Derek o zaman 17 yandayd. u anda 31 yanda ve hl kzlar anlamyor, tpk benim gibi. Fakat biz her zaman byle eyleri konuabilecek kadar yakn olduk. Bence nemli olan da budur. Ergen ocuunuza nitelikli zaman ayrmanz demek ona hayatnzn bir blmn vermeniz demektir. .Nitelikli zaman ergen ocuunuza youn dikkatinizi verdiiniz zamandr. Byle zamanlarda siz ve ocuunuzdan baka hibir eyin nemi kalmaz. Nitelikli zaman duygusal sevginin gl bir ileticisidir. Ne yazk ki nitelikli zaman sevgi dili, onay szleri ve fiziksel temas dilinden daha zordur. Bunun nedeni de nitelikli zaman dilinin ok zaman almasdr. ocuunuza bir saniye iinde anlaml bir ekilde dokunabilirsiniz ya da bir dakikadan az bir srede onu onay szlerinizle destekleyebilirsiniz fakat nitelikli zaman sevgi dili iin saatler gerekebilir. inde yaadmz hzl dnyada ou ergen ebeveyni nitelikli zaman sevgi dilinin zor olduunu dnyor. Sonu olarak birok ergen tka basa teknolojik aletle dolu evlerinde sevgi depolar bo olarak yaamakta ve ou zaman kendilerini ana babalarnn

evlerinde biriktirdikleri bu koleksiyonlarn basit birer paras olarak grmektedirler. Ergen ocuklarna sevildiklerini hissettirmek isteyen ana babalar onlara youn dikkatlerini verecekleri bir zaman yaratmak zorundadr. Psikiyatrist Ross Campbell yle yazyor "Dikkatin odak noktas olduunu hissetmeyen bir ergen ar derecede kayg duyar, nk kendisinden baka her eyin nemli olduunu dnmeye balar. Sonuta kendisini eskiye kyasla daha savunmasz bulur ve duygusal ve psikolojik geliimi darbe alr" (1). BRLKTELK Nitelikli zaman dilinin temel zellii birlikteliktir. Ben burada yaknlktan bahsetmiyorum. Ergen ocuunuzla ayn evde oluunuz nitelikli zaman dilini konutuunuz anlamna gelmez. ocuunuzla ayn odada bulunuyorsanz fiziksel olarak yaknsnz demektir ama bu birliktesiniz anlamn tamaz. Birliktelik, birbirinizle temas halinde olmanzdr. Baba ile olunun birlikte TV ya da statta ma izlemesi bir birliktelik saylmayabilir. Eer ergen beraber yaptnz bu eyden kendini 72 Genler in Be Sevgi Dili 3. Sevgi Dili: Nitelikli Zaman 73 1 yalnz hissederek kayor ve "Babam iin ma benden daha nemli" diye dnyorsa aranzda bir birliktelik olumam demektir. Ama eer gen babasndan "Bu ma seyretmenin en gzel taraf seninle izliyor oluum. Birlikte bir eyler yapmaya baylyorum" mesajn alyorsa o zaman baba ve oul beraber yaptklar bu ite birletiler demektir ve ergen babasnn yanndan sevildiini hissederek ayrlacaktr. Ergen ocuunuzla "temas halinde" bulunmak ne demektir? Bu aslnda ergenin sizin dikkatinizin odak noktas olduunu hissetmesi anlamna gelir. Her birlikte oluunuzda onunla uzun ve derin sohbetler yapmanz gerektii anlamna gelmez. Bu olgu, ebeveynin ocuuna olaydan daha nemli olduunu hissettirmek iin bilinli bir ekilde kurduu gz temasn, kelimeleri, dokunular ya da beden dilini kullanarak onunla iletiim kurmaya almas demektir. 15 yandaki Clint bunu yle bir rnekle aklad: "Babam beni bala gtrdnde bana iyilik yaptn dnyor. Bunu 'arkadalk zamanmz' olarak nitelendiriyor ama hi kendimizden sz etmiyoruz. Genelde balk tutmak ve doa zerine konuuyoruz fakat ben bu konularla hi ilgilenmiyorum. Babamla sorunlarm hakknda konumak isterdim ama o hi de benimle ilgileniyormu gibi grnmyor." Clint'in babasn tanyordum. Eminim, Clint'i bala kararak mkemmel bir i yaptn sanyordu. ocuuyla "temas halinde" olup olmadklarna dair hibir fikri yoktu. Sorun, Clint'in babasnn odakland yerin olu yerine birlikte yaptklar etkinlik olmasyd. Daha sonra birlikte gerekletirdiimiz bir rehberlik seansnda Clint'in babasyla balk tutma etkinliinden kendini bo ve reddedilmi hissederek ayrldn rendiinde babas ok sarslmt. Clint'in babasnn nitelikli zaman sevgi dili hakknda daha renecek ok eyi vard. NTELKL SOHBET Onay szleri ya da fiziksel temas gibi nitelikli zaman sevgi dilinin de pek ok ivesi vardr. En yaygnlarndan biri de nitelikli sohbettir. Nitelikli sohbet olarak adlandrdm, ey ebeveynin ve gencin btn deneyimlerini, duygu, dnce ve arzularn scak bir atmosferde zgr bir ekilde dile getirebilecekleri bir diyalog kurmalardr. Bu da ebeveynlerin "ocuklarna" konumak yerine "ocuklaryla" konumay renmelerini gerektirir. LETM TARZIMIZI DETRMEK Nitelikli sohbet birinci sevgi dilinden biraz farkldr. Onay szleri sylediimiz eylere ilikinken nitelikli sohbetin odak noktas duyduumuz eylerdir. Ana baba, ocuuna olan sevgisini nitelikli zaman dilini kullanarak gstermek istiyorsa ve bu zaman da onunla sohbet ederek geirmekten yanaysa ocuunun konumasn salamal ve onu anlayla dinlemelidir. Ana baba ergen ocuuna sorular soracaktr. Bu sorular elbette sadece onunla ilgileniyor grnmek iin deil, onun duygu, dnce ve arzularn anlamak zere gerek bir

istekle sormaldr. Birok anne- baba bu konu zerinde almaldr, nk bu iletiim tarzmzda meydana getireceimiz bir deiikliktir. ocuklarmz kkken onlara emirler ve talimatlar veriyorduk. Eer bu iletiim kalbmz onlarn ergenlik yllarnda da kullanmaya devam edersek ergen ocuumuz "Bana kk ocuk gibi davranyorsunuz" diyecek ve hakl da olacaktr. imdi ocuumuza onun ekillenmekte olan bamszlk duy-w asunu gz nnde tutarak ve z-benliini gelitirirken ona [destek olmay unutmayarak bir ergen gibi davranmay -|renmeliyiz. Bunu ergen ocuumuzun kendi kendine dnmesine, duygularn kendisinin kefetmesine, hayalleri olmasna ve bizim yorumlarmz almadan btn bunlar bizimle paylama74 Genler iin Be Sevgi Dili sna izin vererek gerekletirebiliriz. Fikirlerini deerlendirmesine, duygularn anlamasna ve hayallerini gerekletirmek iin somut admlar atmasna yardm etmeliyiz ve bunu da monologun o dogmatik ifadelerinden ok diyalogun cesaretlendirici ve dosta atmosferi iinde yapmay renmeliyiz. ou ebeveyn iin bu ocuk yetitirmenin en zor yanlarndan biridir ve ana babalarn ou renme sreci iinde zor anlar yaamaktadrlar. Marlene bana, "Bir ergeni nasl yetitirmem gerektiini bilmiyorum" dedi ve devam etti: "Katie 16 yama girinceye kadar her eyi gayet iyi yaptm dnyordum. u an 'aptal ve gerek dnyayla ilikisi olmayan' ve kzmn hayatn kontrol etmeye alan bir anne olduumu gryordum. Kzm dkrklna urattm ve onun beni ok fazla sevmediini hissediyorum. Sylediim her ey yanl. Artk onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum." Marlene'i birka senedir tanyordum ve onun iletiim tarznn benim deyimimle "gevezelik" olduunu biliyordum (Grp iittiinin azndan kmas bir dakika bile srmyordu.). Marlene grd, duyduu ve hissettii her eyi, bakalarnn onun duygu, dnce ve izlenimlerini duymak isteyip istemediine aldrmadan zgrce ifade ediyordu. Bunu ocukluunda normal bir ey olarak gren Katie imdi kendi kiiliini kefetmeye ve annesinden ayr bamszln kurmaya alyordu. Artk annesinin szlerini Tanr kelm olarak alglamyordu. Artk kendine ait dnceleri vard ve onlar annesi gibi zgrce ifade ediyordu. renme dnemecinin Marlene iin zorlu olacan biliyordum, tpk Katie ile iletiim kurmak iin yeni bir kalp kullanmay renmezse kzyla aralarnda nceki yllarda gelitirdikleri scak ilikiyi kaybedeceini bildiim gibi. Marlene'in azndan kan szcklerin "akn yavalatmas" ve aktif dinleme ve doru diyalog kurma sanatn renmesi gerekiyordu. 3. Sevgi Dili: Nitelikli Zaman 75 NTELKL SOHBET N 8 TEMEL NOKTA te size daha iyi bir dinleyici olabilmeniz ve gerek diyaloglar kurabilmeniz iin sekiz madde. lk bei ergen ocuunuzu etkin bir ekilde dinlemeyi renmenizle ilgili. Bu maddeler Marlene'in nitelikli diyalog kurmay renmesinde ok etkili oldu. Deneyin, ergen ocuunuzla yaptnz sohbetlerin nasl gelitiini greceksiniz. 1. ocuunuz konuurken kurduunuz gz temasn koruyun. Bu aklnzn baka yerlere kaymasn nler ve ocuunuza onu blnmemi bir dikkatle dinlediinizi iletir. Gzlerinizi duyduunuz eylerden ireniyor gibi kaydrmaktan, sizi zecek eylerden bahsettiklerinde gzlerinizi kapamaktan, onlara balarnn zerlerinden bakmaktan ve onlar konuurken ayakkablarnz seyretmekten kann. 2. ocuunuzu dinlerken ayn anda baka bir ile uramayn. Nitelikli zamann dikkatinizi bir kii zerinde odaklamanz anlamna geldiini unutmayn. Eer bir ey o-kuyor, seyrediyor ya da baka herhangi bir eyle urayor ve yaptnz ii o an brakamyorsamz ocuunuza gerei syleyin. Sergileyeceiniz olumlu tutum, "Benimle konumaya altn biliyorum ve seni gerekten ok dinlemek istiyorum. Ama btn dikkatimi sana vermek istiyorum ve bunu da u an yapamam. Bana unu bitirmek iin on dakika verirsen oturup seni dinleyeceim" demek olabilir ve ou ergen bu isteinize sayg gsterecektir.

3. Duygularn renmek iin dinleyin. Kendinize "Ergen ocuum ne tr duygular yayor?" diye sorun. Bu sorunun cevabm bulduunuzu dndnzde onay aln. rnein ona "Bana yle geliyor ki seni hayal krklna urattm nk ... yapmay unuttum" deyin. Bu, ocuunuzun duygularn anlamasna yardm edecek, ay76 Genler in Be Sevgi Dili rica onun sylediklerini byk bir dikkatle dinlediinizin kant olacaktr. 4. Beden dilini gzlemleyin. Ergenin yumruklarn skmas, ellerinin titremesi, alamas, alnn krtrlmas ve gz hareketleri ocuunuzun o anki hislerini anlamnzda bir ipucu olabilir. Bazen beden dili size bir mesaj iletirken kelimeler farkl bir ey anlatr. Ne dndn ve ne hissettiini doru anladnz teyit etmek iin ondan duygularn aka anlatmasn isteyin. 5. Szn kesmeyin. Aratrma bulgularna gre bir insann szn kesmeden ve araya kendi dncesini katmadan karsndaki kiiyi dinleme sresi 17 saniyedir. Bu ; tip sz kesme davran genelde sohbeti balamadan bi-1 tirir. Bu noktada ocuunuzla kurduunuz sohbette <; amacnz kendinizi korumak ya da ocuunuzu dzelt- [ mek deil sadece onun duygu, dnce ve isteklerini anlamak olmaldr. 6. Yanstc sorular sorun. ocuunuzun syledii eyi anladnza kanaat getirdiinizde onun sylemi olduu eye (anladnz biimde) bir soru yardmyla geri dnn ve doru anlayp anlamadnz kontrol edin. "Anladm kadaryla sylediin ey... Doru mu anlamm?.." ya da "unu mu sylemeye alyorsun?" gibi. Yanstc dinleme ekli yanl anlamalar ve ocuunuzun syledii eyleri alglay biiminizi aka ortaya koyar. Unutmayn, cevaplamaya altnz sorular unlardr: "ocuum ne dnyor? ocuum ne hissediyor? ocuumun benden beklentileri nelerdir?" Bu sorularn cevaplarn hl bulamadysanz henz onunla fikirlerinizi paylamaya hazr deilsiniz demektir. 7. Onu anladnz ifade edin. Ergen karsndakinin onu dinlediini ve anladn bilmek ister. Bir ebeveyn olarak u yanstc soruyu sorduunuzu varsayn: " arkadanla yaz tatiline gitmeyi dnyorsun. Onlarn 3. Sevgi Dili: Nitelikli Zaman 77 ehliyetleri olmadndan kendi araban almak ve hibirinizin benzin ve kalacak yer iin yeterli paras olmadndan sana bunlar iin para da vermemi istiyorsun. Sylemek istediin ey bu mu?" Eer ocuunuzun cevab "Evet" ise o zaman onun istedii eyi anladnz ifade edin ve "Bunu ne kadar istediini grebiliyorum. Orada iyi vakit geireceinize eminim" deyin. Onu anladnz ifade ettiinizde ona deer verdiinizi gstermi ve zel istekleri olan bir yetikin gibi davranm olursunuz. Artk 8. adm iin hazrsnz. 8. Bak anz onunla paylamak iin izin isteyin. Ona "Bu konu hakkndaki dncemi duymak ister misin?" diye sorun eer ergen ocuunuz "Evet" derse dncelerinizi, fikirlerinizi ve duygularnz onunla paylan. ocuunuz sorduunuz soruya "Aslnda pek deil" diye cevap veriyorsa o zaman konumanz bitmi ve sahile yaplacak olan gezinin paras da sizden kmam olur. ocuunuzun duygularn, dncelerini ve arzularn tam anlamyla anladnz ona sylerseniz o her zaman sizin konuya bak anz renmeye ak olacaktr. Ayn fikirde olmasa bile sizi dinleyecektir. DAHA IYI BR LKYE DORU Baz ana babalar dncelerini ergen ocuklaryla paylamadan nce onlarn bunu duymak isteyip istemediini sorma fikrini sama buluyorlar. Bir baba "Konumak iin neden ocuumdan izin almam gerekiyor?" diye sordu. Soru ana babalann ocuklaryla konuma hakkna sahip olup olmadklar deil; byle bir haklar var. Soru u: "ocuunuzun sizin sylediiniz eyi dinlemesini istiyor musunuz?" Fikirlerinizi belirtmeden nce iznini istemeniz onu bir birey olarak kabul ettiinizin gstergesidir, ayrca ona kafanzdan ve kalbinizden geenleri duymak isteyip istemedii konusunda da bir seme ans sunar. Ergen ocuunuzun bir birey olduunun farkna vanyorsunuz ve gzel bir 78 Genler in Be Sevgi Dili

sohbet iin uygun bir atmosfer yaratyorsunuz. Ebeveynler her zaman ocuklarndan izin almadan t ieren vaazlar verebilirler, bunun iin sonsuz bir zgrlkleri vardr. Buna karlk ergenlerin de eer isterlerse "Onlar susturmaya" haklar vardr. Birou kendilerine ocuk muamelesi yapldn hissederek ana babalarn susturacaktr. Dncelerinizi onunla paylamadan nce ondan izin alrsanz ocuunuz kendisine olgun bir gen gibi davrandnzn farkna varacaktr. ocuunun yaz tatili parasn demek hatta onun yaz tatiline kp kamayacana karar vermek gibi konularda son sz yine ana babalar syler. Bu ana baba otoritesi ile ilgili bir ey deildir; bu ebeveyn-ergen ilikisi ya da otoritenizi dile getiri eklinizle ilgili bir olaydr. ocuunuza her zaman bir hkmdar edasyla yaklaabilirsiniz fakat bu neredeyse her zaman ocuunuzun kendini itilmi ve sevgiden mahrum e-dilmi hissetmesiyle sonulanacaktr. Buna karn ocuunuza onun yetikinlik dnemecinde bir deiim geirdiinin ve bu deiimin de salkl ve gzel olmasn istediinin bilincinde olan ve onu seven bir ebeveyn olarak da yaklaabilirsiniz. Bu tip nitelikli sohbetler gerekletirebilmenin zaman alaca aktr. Onunla konuurken geirdiiniz zamann en az iki kat kadarn onu dinleyerek geireceksiniz. Ancak kazancnz da ok fazla olacaktr. Btn ana babalarn hayali, ergenin karsndaki tarafndan anlaldnn, sevildiinin ve sayg duyulduunun hissetmesidir. Bu hayaller imdiye kadar uyguladnz yntemleri uygulamaya devam ederek geree dnmyor. Bu, ergenlik yllarnda yaanan geliime uygun yeni iletiim kalplar renerek gerekletirilebilir. KONUMAYI RENMEK Konumak ergen ocuunuzla kurduunuz anlaml diyalogun nemli bir blmdr. Bunun yannda konuurken takndnz tavr da son derece nemlidir. Etkili konuma kendi 79 duygularnz, dncelerinizi ve isteklerinizi ocuunuzla paylamanza yardmc olur, ocuunuzun fikirlerine saldrmanza zemin hazrlamaz. Ebeveynler konumalarna ocuklarnn konu hakkndaki fikirlerini ktleyerek balarlarsa dmanca bir iliki balatm olurlar. ok daha iyisi, kendi bak anz, duygularnz, dncelerinizi ve isteklerinizi paylarken olumlu bir tavr almaktr. i i "Ben" fadesiyle Konumak )l Konumalarnzda bu yaklam kullanmay renebilmenizin en basit yolu cmlenize "Sen" yerine "Ben" ifadesiyle balamaktr: "Bence... Benim hissettiim ey... Ben... istiyorum" gibi. Bunlar sizi aklayan ifadelerdir, iinizde olup biten her eyi ocuunuza iletirler. Bunlarn tam tersi olan "Sen yanl davrandn, sen anlamyorsun, sen durumu yanl alglyorsun, sen mantksz davranyorsun, sen hayatm zorlatr-yorsun" ifadeleri ise karnzdakini sular niteliktedir. Bunlar hemen her zaman ergenin karakterine bal olarak iki tepkiden birine yol aar: Son derece ypratc tartma hali ya da ie kapanma ve depresyon. "Sen" ifadeleri diyalogun akn bozarken, "Ben" ifadeleri konuyu daha derinlemesine tartmann yolunu aar. Bu yeni konuma tarzn renmeniz zaman alabilir. Cmlelerinize "sen" diye baladnz fark ettiiniz anda durun. ocuunuza konumanzda yeni bir tarz aray iinde bulunduunuzu ve balam olduunuz cmleyi tekrar sylemeye alacanz syleyin. Bu sefer cmlenize "ben" diyerek balayn. rnein kendinizi "Sen beni ok sinirlendiriyorsun..." derken bulursanz hemen durup "Bunu bir daha sylemeye alaym... olduu zaman sinirleniyorum" deyin. Daha sonra da ocuunuza dnp "Konumak iin neden yeni bir tarz yaratmaya altm anlyor musun? Sana kt eyler sylemek istemiyorum, seni anlamak istiyorum. Ayn zamanda senin de benim duygu ve dncelerimi anlaman istiyorum" deyin. 80 Genler in Be Sevgi Dili 3. Sevgi Dili: Nitelikli Zaman 81

Ergenlerin ou ana babalarnn yeni iletiim ekilleri renme abasndan holanacaktr. Vaaz Vermek Yerine retmek Ergenlerle konuma sanatndaki nemli kurallardan biri de vaaz vermek yerine retmektir. Ben retmenlerin ve din adamlarnn son derece sayg deer grld Gney blgesinin krsal kesimlerinde bydm. erikte ikisinin birbirinden fark yoktu. Tpk laik ve laik olmayann okullarda bile i ie getii blge corafyas gibi. Din adamnn kilisede vaaz verdii, retmenin de okulda ders verdii doruydu ama bazen retmenin kilisede ders verdii, din adamnn da okulda vaaz verdii de oluyordu. Aralarndaki tek fark, ilerini yapma ekilleriydi. Din adam dncelerini gl bir edayla dile getirirdi. Bazen yksek bazen alak sesle konuurdu, bazen alar bazen glerdi ama her zaman ateli ve dogmatikti. Buna karlk retmen her zamanki ses tonuyla, konuyu daha ok "gereklere dayandrarak" ve gizli bir tutkuyla anlatrd. Etkili birer iletiimci olmak isteyen ergen ana babalar din adam yerine retmeni rnek almaldr. Ana babalarn yksek sesle konumalar ve yapmack hareketlerde bulunmalar ocuklarn bakalarndan t istemeye iter. Buna karlk fikirlerini ocuklaryla sakin ve mantkl bir tavr taknarak paylamay renen ebeveynlerin ocuklar onlardan srekli kendilerine yol gstermelerini isteyeceklerdir. Ben, ana babalar derin ve gl inanlar konusunda dogmatik olamazlar demiyorum. Demek istediim, koyu inanlarnn bir ls olmas ve bakalarnn, zellikle de kendi ergen ocuklarnn fikirlerine ak olmalar gerektii. "Sana bu konu hakknda imdiye kadar neye inandm ve neden benim inancmn en doru olduunu dndm anlatmama izin ver, sonra da sen bana konu hakkndaki fikirlerini syle. Yorumlarn almak istiyorum." Byle bir yaklam ana babann gl inanlarn ifade etmesine olanak salar ve ana babannkinden farkl l olsa bile ergenin kendi fikirlerini paylamasna yardm eder. Ebeveynin yaratmas gereken ite byle bir atmosferdir. Ergenlerin olaylar artk bir mantk zincirinde ve somut o-larak alglamaya baladklarn unutmayn. inde yetitirildikleri inan sistemini incelemekte, kendi deer sistemlerini kurmaktadrlar. Bu sre iinde ocuklarn etkilemek isteyen ebeveynler din adam yerine retmen roln stlenmeyi renmelidir. Soru sorma sanatn renin. Soru sormay renen ana babalar ocuklaryla her zaman konuabilirler. "Nereye gittin, ne kadar kaldn, kiminleydin" gibi rahatsz edici sorular kastetmiyorum elbette. Sylemek istediim "Sence genler geen hafta niversite rencilerinin Amerikan bayran yakmas konusunda ne dnyor?" gibi ergenin dncelerini renmenize yarayan sorular sormanz. Dikkatle dinlediinizde ocuunuzun yatlar konusundaki gzlemlerini renmekle kalmayp onun konu hakkndaki fikirlerini de kefedeceksiniz. Sorduunuz gzel sorularla ergenin fikirlerine gsterdiiniz ilgi, onu sizin dncelerinizi sormaya da yneltebilir. Sorular beraberlerinde sadece cevaplar deil baka sorular da getirir. Neden Gstermek Ergenlerle konumann baka bir stili de: "Bunu syledim nk" yerine "Sana neden byle dediimi aklayaym" demektir ve bu gzel bir yoldur, nk ergenler nedenlerle ilgilenirler. Ergenler muhakeme etme yeteneklerini gelitirmekte ve fikirleri ya da inanlarn mantksal sebeplere balayan bir kiiye cevap vermektedirler. Neden belirtmeksizin otoritesini kullanmaya balayan bir ebeveyn ergenle arasnda oluturduu doru diyalogun akn bozar. Byle durumda da ergen kendini reddedilmi hisseder ve sevgi deposu hemen boalr. Ergen ocuunu etkin bir ekilde dinlemeyi ve onunla konumay renen bir ebeveyn, sevgiyi en iyi ekilde onun duygu dzlemine iletir. Nitelikli sohbet byle bir sevgiyi en gl ekilde ifade eden yollardan birisidir. 82 Genler in Be Sevgi Dili iI 3. Sevgi Dili: Nitelikli Zaman 83

NTELKL FAALYETLER Ergenler eylem timsalleridir. Ebeveynin kurduu en nitelikli diyaloglarn ou aktivitelerle desteklenerek yaplr. Bu etkinliklerin birou da okul, spor, mzik, dans, tiyatro, sosyal ve dinsel faaliyetler gibi hayatn normal aknda i ie olduumuz eylerdir. Btn bu alanlarda ergenler etkin bir ekilde yer alr. ocuklaryla nitelikli zaman geirmek isteyen ebeveynler bunlarn onlar iin eitli frsatlar yarattn greceklerdir. Ergenlik dneminin ilk yllarnda ergenler zamanlarnn byk bir ksmn bir faaliyetten dierine koturmakla geirirler. Ana babalar yukarda sralanan ve konuma ve dinleme ile ilgili nemli noktalara uyacak olurlarsa, ocuklarn bu aktivitelere gtrrken yolda geirdikleri zaman tartarak harcamazlar. ou zaman olaylarn kendisi ocuunuzla nitelikli zaman geirebilme olana sunar. ocuunuz sizin iin, akam orada onun oyununu izlemekten daha nemli hibir ey olmadn anlarsa bu ona ok ey ifade eder. 14 yandaki bir gen kz "Babam her zaman konserlerime gelir. Mzisyen deil ama bana hep destek olur. Kendimi bundan dolay ok ansl hissediyorum" dedi. Ayn orkestradan baka bir gen kz ise "Babamn beni sevdiini biliyorum ama ii yznden konserlerimi izlemeye hi gelmiyor. Arkadalaryla golf oynamak iin zaman buluyor ama benim iin hi zaman yaratmyor" dedi. kinci gen kz kafasnda babasnn onu sevdiini biliyor ama bo bir sevgi deposuyla yayor. Ergenler, faaliyetlerinden birisine katlmak iin zamannz ayrmann hayatnzn bir blmn onlara vermeniz demek olduunu biliyorlar ve bu da onlara olan sevginizi derinlemesine ileten bir faktr. Bunun yannda ebeveynler ocuklarnn yer ald faaliyetlere katlmak iin zaman ayrmyorlarsa bu onlar iin "Sen hayatmdaki dier eyler kadar nemli deilsin" anlamna gelir. Ebeveynleri hayatn doal ak iersinde ocuklaryla mmkn olduu kadar ok zaman geirirlerse genler ergenlik andaki geliimlerinde karlaacaklar zorluklarla daha rahat mcadele edebilirler. Be bin ebeveyne "Genlik yllarnzda ana babanzn en ok ne yapmasndan holanmazdnz?" sorusu sorulduunda en yaygn karln "Onlar hibir zaman benim hayatma dahil olamadlar" olmas ilgintir (2). Ergenler ana babalarnn hayatlarna katlmasn isterler. Ebeveynlerin bu birliktelii onlara sunmas, hafzalarnda gelecekte hep hatrlayacaklar gzel anlar yaratmakla kalmayp u an iin de aralarnda derin sevgi balar oluturacaktr. Derslerine yardm etmek, faaliyetlerine katlmak, alveri merkezine gidip alveri yapmak ergen ocuunuzla nitelikli zaman geirmek iin frsatlar yaratmanz salayacak durumlardr. Ana babann btn bunlara dahil olmas onlara u mesaj verecektir; "lgi alanlarn benim iin ok nemli" NTELKL ZAMAN N DORU EVRE Ana babalar ayrca ocuklaryla deiik planlar yaparak hafta sonu rutinlerinin dna kp nitelikli zaman iin ortam yaratmay da renebilirler. Bunun iin zaman, para ve aba gerekiyor elbette ama byle bir ey yapabilirseniz inann getirii son derecede gzel olacaktr. Onunla krda uzun yrylere kmak, kamp, kayak, rafting yapmak ya da farkl su sporlar denemek, farkl bir ehirde spor, mzik veya tiyatro etkinliklerine katlmak ya da tarihi yerleri gezmek ergen ocuunuzla nitelikli zaman geirmek zere uygun bir ortam yaratmanz iin kullanacanz yollardan sadece birka. ocuunuzun Sevdii eyleri renin ocuunuza baarl bir ortam sunmann yolu ncelikle onun ilgi alanlarn renmekten geer. ocuunuzunkiler yerine kendi zevklerinizi gz nne alarak ayarlayacanz bir tatil ikiniz iin de kt bir deneyim olabilir. ocuunuzun ilgilendi84 Genler in Be Sevgi Dili i eyleri kefedin ve onu sizinle nitelikli zaman geirmeye motive edecek ortamlar bulma konusunda yaratc davrann. 17 yandaki olumuz Derek'in 1950'lerde yaam olan ve bir uak kazasnda len arkc Buddy Holly hakknda her eyi renmek istediini hatrlyorum. Ktphaneye gidip Buddy Holly hakknda bulabildiim her eyi okumutum. Hatta ark szlerini bile. Sonra Derek'le konuurken ona Buddy'nin ark szlerinden bahsettim. arklarnn szlerini bile bildiime ok armt. Birka gn

sonra Fort Worth, Texas'ta bir evlilik semineri planladm ve Derek'e benimle gelmek isteyip istemediini sordum. Ona "Seminerden sonra Lubbocak'a gidip Buddy Holly'nin kkenlerinde bir kefe kabiliriz" dedim. Onun "Baba bu inanlmaz bir ey!" derkenki bakn asla unutamam. (Lubbock-Fort Worth arasndaki mesafenin ne kadar olduuna dair hibir fikrim yoktu.). Nitelikli zamandan sz ediyorduk, ite biz bunu yakalamtk. Bat Texas' boydan boya geerken Lubbock'da ne bulmay umduumuzdan sz ettik. Derek'in gemiinden ve gelecekte karsna kabilecek frsatlardan konutuk. Petrol kuyularn, dikenli telli itleri, demiryollarn ve yabani otlar grdk. Ama asl yaptmz konumakt. Dzenli olarak durup arabadan indik ve kendimizi Bat Teksas'm sessizliine braktk. Lubbock'a vardmzda Ticaret Odasna gidip Buddy Holly hakknda drt sayfalk bilgi aldk. Holly'nin doduu eve gittik (Aslnda evi yklmt biz de bir zamanlar zerinde evin olduu arsann resmini aldk.). Daha sonra Buddy Holly'nin ilk plann alnd radyoya gittik. Orada bizi ieri davet ettiler ve onun ilk plann alnd pikab gsterdiler. Holly'nin ilk plan yapt eve gittik. Evin nnde Derek'in bir fotorafn ektim. Ev sahibi dar kp bizi karlad. Ne yaptmz anlattk, o da "nemli deil, birok insan sizin gibi gelip ayn eyi yapyor" dedi. Sonra Holly'nin ilk konserini verdii klbe gittik. (Buras artk bir kullanlm araba deposu yolu ama zerinde "Cotton Club" yazan pasl tabela 3. Sevgi Dili: Nitelikli Zaman 85 hl aslyd.) Oradan ayrldktan sonra Holly'nin okuduu liseye gittik. Orada da Derek'in krem renkli tula duvara yaslanm bir halde bir fotorafn ektim. Buddy Holly'nin dn ve cenaze treninin yapld kk Baptist kilisesine gittik. Rahibin babas Buddy Holly hayattayken bu kilisede rahiplik yapyormu. imdiki rahip bize onun nikh ve cenazesi hakknda bildii her eyi anlatt. Sonra ehrin dier ucuna, Buddy Holly'nin mezarna gittik. Mermer ta ve bronz gitar grdk. O an Derek'i bir sre yalnz braktm sonra birlikte yava yava arabaya gidip tekrar yola ktk. Lubbock dikiz aynamzda kaybolurken Derek'le Buddy Holly hakknda konutuk: Buddy o kadar gen bir yata o uak kazasnda lmeseydi ne olurdu? Buddy'nin dini i-nanlar nelerdi? Birok insan gencecik ldne gre hayatta nemli olan eyler nelerdi? Fort Worth'a dnene kadar konutuk. Bu ikimizin de asla unutmayaca bir "nitelikli zaman " deneyimi olmutu. Yllar sonra Londra'da baka bir nitelikli zaman deneyimi yaarken bir "Buddy" mzikalini kefettiimizde duyduumuz aknl dnn. Mzikaldeki btn aktrler Texas aksanyla konuan ngilizlerdi ve gsteri gerekten de muhteemdi! Derek'in daha sonraki yllarda Bruce Springsteen hayran olduunu hatrlyorum. Sizi ayrntlarla skmak istemiyorum, sadece Bruce'un hayatn kefetmek iin Freeport, New Jersey'e gittiimizi syleyeceim. Nitelikli Zaman in Ortam Yaratn Derek'in ergenlik a yllarnda onun ilgi alanlarn kefetmek iin her sene bir gezi ayarladm. Bunu ocuunuzla aranzda nitelikli zaman iin ortam yaratmanz asndan iddetle tavsiye ediyorum. imdi bile Derek bana gemite yaptmz nitelikli zaman gezilerimizi hatrlatr. Biz belleimizde gzel izler brakan nitelikli zaman deneyimlerimizle birbirimize sonsuza kadar balanm bulunmaktayz. Genler in Be Sevgi Dili 3. Sevgi Dili: Nitelikli Zaman 87 Sizi ocuunuz iin bir nitelikli zaman dilimi yaratmanz konusunda dnmeye davet ediyorum. Bu deneyimin pahal olmas ya da Londra, Lubbock, Freeport gibi ok uzak yerlere gidilerek yaanmas gerekmiyor. Bu bulunduunuz yere 30 mil uzaklkta bir kasabaya ocuunuzun yapmaktan holand bir eyi beraber deneyebileceiniz ucuz ve ksa bir yolculukla bile mmkn olabilir. nceden planlanm aktiviteler nitelikli zaman sevgi dilini kullanmak iin bir frsat salar. Ergen ocuunuzun temel sevgi dili nitelikli zaman olmasa bile bu tr eyler onu daha iyi tanmanza, kalc ve anlaml anlar yaamanza ve onu sevdiinizi anlamasna olanak salar.

"ERGEN OCUUM KONUMAK STEMYOR" Ebeveynlerin en ok ikyet ettikleri ey kk ocuklarnn ergenlik ama girdikleri anda konumay kesmeleridir. "Ergen ocuum konumadna gre neden onunla nitelikli bir sohbete girmeye alaym?" Ergenlerin yalnz kalmaya kk ocuklardan ok daha fazla ihtiyac olduu dorudur. Ebeveyninkinden farkl duygu ve dnceler gelitirmeleri bamsz olmaya balamann bir parasdr. Genlerin bu konu hakknda konumak istemeyecekleri zamanlar vardr; bunu kendilerine saklamak isterler. Byle durumlarda ana babalarn ergeni konumaya zorlamalar pek akllca deildir. Bizim yapmamz gereken, eer konumak isterlerse bizim burada olduumuzu bilmelerini salamaktr. Bazen ergenler ana babalaryla konumak istemezler, nk daha nce denediklerinde konuma bittiinde kendilerini reddedilmi ve zgn hissetmilerdir. Ana babalar olarak neyi nasl sylediimize ok dikkat etmeliyiz. Gen okulda kt bir gn geirmitir ve eve geldiinde bunu ebeveyni ile paylamaya balar ki ebeveyn, "Bu sefer neyi yanl yaptn?" diye sorar. Bu noktada aralarndaki konuma biter ve ergen karsndakinin onu yanl anladn hissederek oradan uzaklar. Bazen ana babalar ocuklarna "Gelecek hafta bu zamanlar bugn ne olduunu hatrlamayacaksn bile" gibi bo telkinlerde bulunurlar. Baka zamanlarda ise t vermekte ok hzl-yzdr. "Surat asp ortalarda dolanacana yrye ksana." Bu tr yaklamlar onunla iletiiminizin akn durdurur. Bu ifadeler karsndakine "Ben bunlarn hepsini biliyorum" der. Bunlar ergenin o an hissettii eyler iin empati sunmaz. Baz ergenler bu tip cevaplar alacaklarn bildiklerinden konumazlar. Ana babalar olarak ergen ocuumuzun iinde bulunduu ruh haline sayg duyarsak o zaman iletiimin kaplarn amaya yardm edebiliriz. "Kt bir gn geirmie benziyorsun. Konumak ister misin?" gibi bir teklif birok ergene cazip gelebilir. "Bu gece biraz heyecanl grnyorsun. Bugn gzel bir ey mi oldu?" diye sormak gen kznzn sizinle konumasn kolaylatrabilir. yi bir dinleyici olmak (yukarda ele aldmz konu) ve tehditkr olmayan sorular ocuunuzun size daha kolay alabilmesi iin iyi bir atmosfer oluturur. Unutmayn, ocuunuzun duygularn ve dncelerini kendisine saklama hakk vardr. Bazen bu onun seimi olur. Yukardaki gibi durumlarda onu konuturmaya kalkmak bamszln ve bireyselliini inkr etmek anlamna gelir. Kendisi konumak istedii zaman sizin yannda olduunuzu ona bildirin. Baz zamanlarda genler ebeveynlerin tercih etmedii sadece kendilerince uygun bulduklar zamanlarda konumak isterler. Bu zamanlar genelde gecedir ve sohbet etmek istedikleri meknlar da yatak odalar ya da herkes uyuduktan sonra yalnz olabilecekleri alma odalardr. Dnceli ana babalar bu tip frsatlar deerlendirmesini bilirler. ki saat fazla uyumak ebeveynin hayatnda ok az bir deiiklik yaratr ama ocuuyla geirdii iki nitelikli zaman saati ergenin hayatnda nemli bir deiiklie neden olur Ergen o konumadan sonra yatana yalnzlk ve reddedilme duygular yerine sevgi dolu bir yrekle dnecektir. 88 Genler in Be Sevgi Dili 3. Sevgi Dili: Nitelikli Zaman 89 "ERGEN OCUUM BENMLE ZAMAN GERMEK STEMYOR" Onun Arkadalarna htiyac Olduunu Kabul Edin Nitelikli zaman yaratmaya alan ana babalarn baka bir ikyeti de ocuklarnn onlarla zaman geirmek istemeyiidir. ocuunuz ergenlik yllarnda aile dndaki insanlarla derin arkadalklar kuracaktr kukusuz. Sosyologlar buna ergenin akran grubu demektedir. Dr.Easttvood Atwater akran grubunu, "Yalar, okuldaki snflar ve statleri dolaysyla birbirini eit gren insanlar" olarak tanmlar (3). Dr.Atwater akran gruplarnn ergenin hayatnda drt temel rol oynadn belirtir. Bunlar: 1. Grup bir sosyal-duygusal destek grubu oluturarak ergenin yetikinlie geiine yardm eder. 2. Akran grubu ergene kendi hareketlerini ve tecrbelerini yarglayabilecei standartlar salar.

3. Akran grubu ergene insan iliiklerini ve sosyal becerilerini gelitirmesi iin frsatlar sunar. 4. Akran grubu ergenin zbenlik olgusunu gelitirebilecei bir ortam sunar (4). ocukluktan ergenlie geite ergen doal olarak okuldan ya da katld dier etkinliklerden sonra arkadalaryla daha ok taklr, sinemaya ya da alveri merkezine gider, gece arkadanda kalr, telefonda ok daha fazla konuur ya da elektronik posta araclyla srekli onlarla mesajlar. Danman Gary Smalley, "Ergenlerin yeni bulduklar akran gruplar duygusal destek, anlay ve yaknlk gstererek onlarn arkadalk ve elence ihtiyalarn karlamalarna yardm eder duyduklar ihtiya srer, btn bunlar ailelerinden ya da dier yetikinlerden grmeye fakat bu gereksinimlerini arkadalar yardmyla karlamalarnn gelimeleri asndan hayati nemi vardr" (5). Ana babalar genellikle gencin ailesi yerine arkadalarna gsterdii bu yaknl yanl yorumlarlar ve 15 yandaki bir ergenin babasyla avlanmaya ya da annesiyle alverie gitmekten holanmayacan sanrlar. Fakat aratrma sonular ou gencin aileleriyle u an geirdiklerinden daha az deil daha ok zaman geirmek istediini gstermektedir (6). Plan Yaparken ocuunuza Dann Sorunun bir blm de ana babalarn planlarn zaman zaman ocuklarna sormadan yapmalarndan kaynaklanmaktadr. Sonu olarak da gen daha nce akran grubuyla heyecan verici bir ey yapmay planladndan ana babalaryla gitmek istemeyecektir. Ana babalar bunu reddedilme veya ocuklarnn onlarla birlikte olmak istemedii eklinde yorum-\ luyorlar. Ama eer ebeveynler ocuklarn (bamszlk ve zbenlik olgular gelimeye balam) bir birey olarak grrler ve plan yaparken ona da danrlarsa gen onlara katlmak isteyebilir. Ergen ocuklarmza yetikinlik yolundaki bamsz bireyler gibi davranmak yerine ocuk muamelesi yapp onlar "iin" planlar hazrlarsak aileleriyle beraber bir eyler yapmak istemedii izlenimine kaplrz. 17 yandaki Brandon "Annem ve babam bizim iin geziler hazrladnda onlarla gitmek istemediim iin bana krldklarn sylyorlar. Ama hibir zaman benim programm sormuyorlar. Planlar yapp bunu bana gideceimiz gn haber veriyorlar. O zaman da arkadalarmla yapm olduum bir program oluyor, ebeveynim de arkadalarmn planlarn bozmak istemeyip onlarla gittiimde zlyorlar" dedi. ocuunuzun lgi Alanlarn Gz nnde Bulundurun Genlerin ailelerinin planladklar aktivitelere katlmak istememelerinin baka bir nedeni de ailelerin bu planlar yaparken ocuklarnn ilgi alanlarn gzard etmeleridir. ocuuyla aadaki gibi bir diyalog kurmayan bir ebeveyn var m90 Genler in Be Sevgi Dili dr? "Cumartesi gn Bob amca ile Clara teyzeyi grmeye gideceiz, senin de bizimle gelmeni istiyoruz." Gen, "Ben gelmek istemiyorum." Anne; "Neden?" Gen, "Oras ok skc, yapacak hibir ey yok." Anne, "Kuzeninle vakit geirebilirsin. Beraber olmaktan holanyorsunuz." Gen, "Anne o daha ocuk. Ben artk gen kz oldum, onunla bir deilim ki." Ana babalar ocuklarnn ilgi alanlarn renip biraz dnp gezi programlarnn iine ocuklarnn ilgilenebilecei birtakm aktiviteler eklerlerse bu gezi onlara daha ekici gelebilir. Ben genleri akraba ziyaretine sizinle gelmeleri iin asla zorlamayn demiyorum. Demek istediim, eer gen byle bir geziye zorla gtrlyorsa bunun iki taraf iin de bir nitelikli zaman deneyimi olmasn bekleyemezsiniz. ocuunuzun ilgi duyduu eylerle ve planlaryla ilgilenmek ve yapacanz eyleri birlikte planlamak ikiniz asndan da her eyi daha anlaml klar. Qenler Ne Diyor? Bu blmn banda sylediklerimi tekrar etmeme izin verin. Nitelikli zaman sevgi dili, onay szleri ya da fiziksel temas sevgi dillerini konumaktan daha zordur. Ama nitelikli zaman be sevgi dilinden biridir ve bu baz ergenlerin de temel sevgi dilidir. Ebeveynleriyle nitelikli zaman geirmeyen ergenler onlarla dier sevgi dillerini konusalar bile sevildiklerini hissetmezler. Ebeveynler dikkatlerini ergenler zerinde younlatrmak iin zaman yaratmak

durumundadrlar. imdi temel sevgi dili nitelikli zaman olan genlerin szlerine kulak verelim. Marissa, 14 yanda ve balk olmak istiyor: "Babamn bala karken beni yannda gtrmesine baylyorum. Dorusunu sylemek gerekirse o kokulu eyleri pek sevmiyorum ama babamla olmay ve erken kalkmay seviyorum. Orada her konuda konuuyoruz. Babamla en iyi vakit geirdiim zaman birlikte balk tuttuumuz bu anlar. 3. Sevgi Dili: Nitelikli Zaman 91 Kyle, 16 yanda ve bir src ehliyetine sahip olduu i-in kendisiyle gurur duyuyor: "Artk araba kullanabildiim iin ailem olmadan gezmeye baylyorum. Ama onlarla birlikte bir eyler yapmay da seviyorum. Babamla vakit geirmek gerekten houma gidiyor. Baz arkadalarmn babalar yok, bu yzden kendimi ok ansl sayyorum." Monica, 14 yanda, annesiyle birlikte yayor ve babasyla neredeyse hi grmyor: "Annemle ilikimde en ok sevdiim ey her eyi konuuyor olmamz. Asla sr tutmayz. Kendimi anneme gerekten ok yakn hissediyorum. Birok problemimi halletmemde bana ok yardmc oldu. Canm skan eyleri her zaman onunla paylaabileceimi ve onun da bana yardm edeceini biliyorum." Jennifer, 18 yanda, kn niversiteye gitmeye hazrlanyor: "niversite iin evden ayrldmda en ok zleyeceim ey annem ve babamla yaptmz sohbetler olacak. Baz geceler eve ge gelirlerdi ama ben orada olduklarn bilirdim. imdi gittiim yerde bu olmayacak. Telefonda konuabileceimizi biliyorum ama ayn ey deil." NOTLAR . Ross Campbell, How To Really Love Your Teenager (Wheaton, 111.: Wictor, 1983), 33. Gary Smalley ve Greg Smalley, Bound by Honour (Wheaton. 111.: Tyndale, 1998), 98. Eastwood Atwater, Adolescence (Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hail, 1996), 198. Ibid., 201-202. 5. Smalley ve Smalley, Bound by Honor, 107. 6. Lawrence Streinberg ve Ann Levine, You and Your Adolescence (NewYork: Harper & Row, 1990), 13. 2. 3. 4. i I 4. Sevgi Dili: Hizmet Davranlar 93 6. blm 4. SEVG DL HZMET DAVRANILARI "Sanrm annemle babamn bana olan sevgisini en ok bana her konuda yardm etmek iin can attklarn grdmde hissettim." Mark btn gn alaca ilk iini bulmutu ve yakn bir tarihte evlenmeyi planlyordu. Ergenlik yllarndan konuurken zel birtakm olaylar hatrlamaya balad. "Annem alan bir kadn olmasna ramen her zaman bize gzel yemekler yapard, bunu hatrlyorum. Anmsadm baka bir ey de babamn ben 16 yandayken birlikte aldmz eski arabay onarmamda bana yardm edii. Byk, kk pek ok eyde bana yardm etmek iin ok aba harcadlar." Bugn 24 yanda olan Mark eski gnlerden sz etmeye devam etti. "Bunu imdi o zamankinden daha iyi anlyorum. Ama o zaman bile onlarn bana destek olmak iin ok aba sarf ettiklerini biliyordum, bunu da her zaman takdir ettim. Umarm ben de bir gn ayn eyi kendi ocuklarm iin yapabilirim." Mark, benim hizmet davranlar olarak adlandrdm sevgi diliyle konuan ana babalar tarif tanmlyordu. Ana babalk hizmet youn bir itir. ocuk sahibi olmaya karar verdiiniz gn uzun vadeli hizmet vermeye de gnll yazlrsnz. ocuunuz ergenlie adm att an bu dili 13 senedir konuuyor olursunuz. Eer kendinizi gerekten iyi hissetmek istiyorsanz birka dakikanz ayrp deitirdiiniz ocuk bezi ve

hazrladnz yemek saysn, ykadnz, tleyip katladnz amar miktarn, sardnz yara band adedini, onardmz oyuncaklar, katladnz yatak araflarn ve salarn ykayp taradnz zamanlar bir hesaplayn. Ltfen bu listeyi ocuunuza gstermeyin. Ama yatak odanzda, zellikle de bir ebeveyn olarak grevlerinizi yanl yaptnz dndnz zamanlarda bu yazdklarnz yksek sesle okuyun. Bu liste, ocuunuzu sevdiinizin elle tutulur ve gerek kantdr. Bununla birlikte bir ergen ana babas olarak hizmet davranlar sevgi dilini etkili bir biimde konumak istiyorsanz yeni iveler renmek zorundasnz. Artk deitirmeniz gereken bebek bezleri yok ama dikmeniz gereken dmeler, yaplmas ya da onarlmas gereken elbiseler, hazrlanmas gereken yemekler, deitirilmesi gereken bisiklet lastikleri, tamir edilecek arabalar, ykanmas ve tlenmesi (tlemeyi bove-rin, artk krk kyafetler moda) gereken gmlekler, beyazlatlmas gereken niformalar ve yerine getirilmesi gereken zel taksi hizmeeri var (birok lkede 16 yana gelene kadar ocuklar ehliyet sahibi olamyor). HZMETN GL DL Bu tr hizmet davranlarnn ergen ocuunuza duygusal sevgiyi gstermenin gl birer ifadesi olduunu anladnzda btn bu zorlu aba soyluluk davran ad altnda baka bir boyut kazanacaktr. Baz ana babalar bu hizmet davran 94 Genler in Be Sevgi Dili rutinlerini ebeveynin grev duygusundan yoksun olarak yerine getirmektedirler. Onlar aalar yznden nlerinde uzayp giden orman grememektedirler. Bu blmn bundan sonraki ksmlar umarm bu ebeveynlerin kafalarndaki bulutlar datp gerek sevgi nn ergen ocuklarn yetitirmek iin o bulutlar arasndan karak daha berrak bir gr salamasna yardm eder. Hizmet davranlar sevginin en parlak nlarndan biridir. Tarih, hizmet davranlar olarak bilinen sevgi dilini konumay renmi kadn ve erkek rnekleriyle doludur. Rahibe Teresa'y bilmeyen var mdr? Onun ad hizmet davranlaryla eanlamldr. Afrika'da Albert Schweitzer ve Hindistan'da Mo-handas Gandhi de bu rneklerden ikisidir. Hristiyanln birinci yzyldaki kurucusu kabul edilen sa peygamberin hayatn yakndan incelemi olanlar, hayatnn zetinin mritlerinin ayaklarn ykamaktan ibaret olan basit bir hareketten olutuu konusunda birleeceklerdir. "Bana hizmet edilmesi iin deil bizzat hizmet etmek iin ve birok kii iin hayatm fidye olarak vermeye geldim" demitir (1). Mritlerine "Aranzda en iyi olmak isteyen sizin hizmetkrnz olmak zorundadr" diye buyurmutur (2). Gerek iyilik hizmet araclyla ifade edilir. Ebeveynlerin ergen ocuklarna zgrce gsterdikleri hizmet davranlar genler iin duygusal sevginin gerek bir ifadesidir. ZGRCE VERLEN HZMET Bir ocua hizmet etmek yllar boyu deimeyen ve iinde birok ykmllk olan bir i olduundan ebeveynler ocuklarna gsterdikleri gnlk ve olaan davranlarnn onlarda kalc etkiler brakan sevgilerinin bir ifadesi olduunu unutabilirler. Zaman zaman da ana babalar kendilerini sevecen hizmetkrlardan ok eleri, ocuklar ve dier kiiler tarafndan ynetilen kleler olarak hissetmektedirler. Eer ana babalar 4. Sevgi Dili: Hizmet Davranlar 95 bu tavr benimserlerse ergen ocuk bunu hemen anlayacak ve ebeveyninin ona gsterdii hizmet davranlar araclyla ok az sevgi duyumsayacaktr. | Sevgi dolu hizmet klelik anlamna gelmez. Klelik da, rdan dayatlan ve gnlszce yaplan bir eydir. Sevgi dolu hizmet ise kiiyi enerjisini bakalarna vermek iin iten mo-n tive eden bir arzudur. Sevgi dolu hizmet bir gereklilik deil, '. kiiye Tanr tarafndan verilmi bir armaandr ve zorlamayla deil zgr iradeyle yaplr. Ebeveynler ocuklarna bu hizmeti kzgnlk duyarak ve istemeyerek yaparlarsa ergenin fiziksel ihtiyalar bir ihtimal karlanacak ama duygusal geliimi byk lde engellenecektir.

Hizmet her gn verilen bir olay olduundan, en iyi ana babalar bile hizmet davranlarnn ocuklarna sevgi ilettiinden emin olmak iin her zaman durup tavrlarn gzden geirmelidirler. Cameron'n bana, "Eer srar edersem babam ev devimi yapmam iin bana yardm eder. Ama bunun yznden kendimi sulu ve yapt eyi hak etmeyen biri olarak gryorum, bu yzden de genelde ondan yardm istemiyorum" deyiini hatrlyorum. Babas tarafndan gsterilen bu hizmet davranlar Cameron'a sevgi iletmiyor. Annelerin de hizmet davranlarnda sevgilerini ok fazla iletemedikleri oluyor. Lise rencisi olan Julia "Keke annem okul devlerimi hazrlamamda bana yardm edebilse. Ama onun ok megul olduunu grebiliyorum" dedi. "Ondan yardm istediimde sadece benden kurtulmak iin devimi yaptn dnyorum." Eer hizmet davranlarnzn ocuklarnzn ruhunda sevgiye dnmesini istiyorsanz bu davranlar zgrce gsterin. MANPLASYON SEVG DELDR Ergen ocuunuzu maniple etmek iin de hizmet davranlarn kullanmak mmkn. "Eer odan temizlersen seni arkadalarnla buluman iin alveri merkezine gtrrm." 96 Genler in Be Sevgi Dili Bu ocuunuzla bir anlama yapmanz iin gsterilen bir abadr: "Eer... yaparsan, ben de... yapacam." ocuklarmzla hi anlama yapmayalm demiyorum, sylemek istediim bunu asla sevgimizin bir ifadesi olarak kullanmayalm. Onu alveri merkezine gtrmeniz onun size sunduu hizmetin, sz gelimi odasn temizlemesinin bir karldr. Bu, sizin istediiniz bir eyi ocuunuza yaptrdnz bir takas sistemidir, sevgi ifadesi deildir. Eer hizmet davranlarnda bulunmanz ocuunuzun sizin istediiniz bir eyi yapmasna balysa onu maniple etmeye alyorsunuz demektir. Maniple etmek hibir ekilde bir sevgi ifadesi deildir. Sevgi kazanlan bir ey deil, zgrce ifade edilen bir armaandr. Biz ergen ocuklarmz koulsuz sevmek durumundayz. Btn davranlarndan honut olmasak da hizmet davran sevgi dilini yine de onunla konuabiliriz. ocuunuz ona olan sevginizin koulsuz olduunu bilirse sevginizi en derinlerde hissedecektir. Psikologlar ocuunuza onun sizden istediini bildiiniz bir eyi yapmanz iin kendisine sz vererek onun davrann deitirmeye altnz bu sisteme "davran deiiklii" adn veriyor. Anlam, ana babann ergenin istedii bir eyi yapmas ya da ergenin ana babann isteklerine uyamad zaman ona istedii bir eyi vermemesi gibi ana babann doru kabul ettii eyler iin ergeni dllendirmesidir. Bu ocuk yetitirme yntemi 1970'lerde ok yaygnd ama kanmca yntem, ocuklarn yetitirilmesinde kullanlacak ve ergenlerle badatrlacak en iyi ve en salkl yntem deildir. Ben davran deiikliinin ocuk yetitirmede hibir zaman kullanlamayacak bir yntem olduunu sylemiyorum. Bu zellikle ebeveynlerin sorumsuz davran olarak nitelendirdii yerlemi kalplarn yklmasna yardm edebilir. Bazen vaadedilen bir dl, ocuu normal artlarda deitirmeyecei bir hareketini deitirmesi ynnde motive etmeye yeterli olabilir. Ancak ne yazk ki davran deiiklii ocuunuza 4. Sevgi Dili: Hizmet Davranlar 97 dl vermeye devam etmedike her zaman bir sreklilik gs-termeyebiliyor. Bu konuya 12. blmde sevgi ve sorumluluk konusunu ele alrken daha ok deineceim.) te yandan ergenler hizmet davranlarn kullanarak ana babalarn maniple etmeye alabilirler. Ebeveynler bu konuda dikkatli olmaldr. Eer sizden onlar iin yapmanz istedikleri bir ey varsa size onlardan gemite istediiniz bir eyi yapmay nerebilirler. 16 yandaki Bradley, "Annemden benim iin bir ey yapmasn istemek iin tek yapmam gereken ey odam temizlemek. O zaman istediim her eyi yapyor" dedi. Grld gibi Bradley annesini maniple etmeyi renmi. Eer anne Bradley'nin isteinin onun yararna olduunu dnyorsa onunla bu anlamay yapabilir. Fakat ebeveynler asla ocuklar onlarn istediklerini yapyor diye aptalca bulduklar eyler iin onlarla anlamamaldr.

Baz ergenler maniplasyon ustalardr. "Beni seviyorsan... yaparsn" cmlesi ergenin ebeveynini ynetirken kulland en gl ifadedir. Burada ergen ana babasnn iyi birer ebeveyn olma arzularn kendi isteklerini onlara kabul ettirebilmek iin bir ara olarak kullanmaktadr. En iyi ebeveyn karl, "Ne kadar istersen iste sana zarar dokunacana inandm bir eyi yapmana izin vermeyecek kadar ok seviyorum seni" olmaldr. Maniplasyon olgusu sevgiyle deil kontrolle ilikilidir. Ebeveyn-ergen ilikisinde iyi bir tutum deildir. KARILIKLI SEVG rnek Olmak Ve Yol Gstermek Drst ana babalarn iki nemli arzusu vardr, ergen ocuklarn sevmek ve onlar tarafndan sevilmek. Ergen ocuklarmzn sevgi depolarn dolu tutmak iin onlarn bizim sevgimizi hissetmelerini ve onlarn bakalarn da sevmeyi renmelerini istiyoruz. Bazen ana babalar "Eer ben ocuuma hizmet davranlarnda bulunmay srdrrsem o kendisi ve 98 Genler in Be Sevgi Dili 4. Sevgi Dili: Hizmet Davranlar 99 bakalar iin bir eyler yapmay nasl renecek?" diye sorarlar. Bu sorunun cevab rnek olma ve yol gsterme olgularnda gizlidir. Ergen ocuumuz iin doru olduklarna inandmz srece bizden yapmamz istedikleri eyleri yaparak bir karlksz sevgi modeli olutururuz. Yine de hizmet davranlarn seerken akllca hareket etmeliyiz. Yoksa srekli isteyen ve vermeyi bilmeyen bize baml bir ergen ocuk yaratrz. rnein yemek yapmak bir hizmet davrandr ama bir ergene yemek yapmay retmek ok daha nemli bir hizmet davrandr. Yemei sizin hazrlamanz yemek hazrlamay ocuunuza retmekten daha kolaydr elbette. Sizce burada sevgiyi en iyi ileten davran hangisidir? Kukusuz ikincisi. nemli kurallardan birisi de udur, siz ocuklarnzn kendi kendilerine yetemedii konularda onlara hizmet davranlarnda bulunuyorsunuz. Onlar kkken amarlarn siz ykyorsunuz, ergenlik ana girdiklerinde ise onlara nasl ykayacaklarn retiyorsunuz. Bunlarn arasndaki fark renmeyen ebeveynler sevgi adna onlarn olgunlamalarn engelleyebilirler. Bu onlarn amarlarn hibir zaman ykamayacaksnz demek deildir. Bunun yerine ocuunuz iin model olmann tesine geip ona bamszlk ve olgunlama alanlarnda yol gsterin. Doru Yol Gsterme Bence ebeveynlerin yapmaya altklar eyi ocuklarna szl olarak ifade etmeleri gerekir. Annesi 13 yandaki Patrick'e, "Artk bir ergen olduuna gre seninle baz kiisel dncelerimi paylamak istiyorum. Sen kkken senin iin ok ey yaptm, nk seni ok seviyordum. Btn yemeklerini hazrladm, amarlarn ykadm, odan temizledim vb.. Sen liseden mezun olana kadar bunlar yapmaya devam edebilirim ama bu senin iin iyi bir ey olmayacaktr. nk seni hl ok seviyorum ve btn bunlar kendin iin yapmay sana reteceim. Senin liseyi bitirdikten sonra bu becerileri kazanmadan evden ayrlman istemiyorum" der: "Patrick sana retmek istediklerimin bir listesini yaptm. Bunu sana gstermek istiyorum bylece senin de renmek istediin baka eyleri listeye ekleme frsatn olacak. Ayrca bunlar renmek istediin sraya gre dizmeni istiyorum. Snrlarn zorlamayacam ama hazr olduun zaman sana btn bu becerileri reteceim." Patrick'in annesi oluna onu hizmet davranlar aracl ile sevecei plan bylece anlatr. Patrick de bu plana byk olaslkla olumlu tepki verecektir, nk annesi ona renmek istedii eyleri ve bunlar renmek istedii sray seme ans vermitir. Patrick ile babas da babasnn ona retmek istedii eylerle Patrick'in babasndan renmek istediklerini ieren benzeri bir liste yapabilirler. Bu gr benimseyebilecek ana babaya sahip olan genler gerekten de ansldr. Aileleri tarafndan sevildiklerini hissetmekle kalmayacak, hizmet davranlar araclyla sadece kendisini deil bakalarn da sevmeyi bilen sorumluluk sahibi birer yetikin olacaklardr.

Bu yaklamda ebeveynler sadece hizmet davranlar sevgi dilini konumakla kalmayp ocuklarna baka insanlara etkili bir ekilde davranmak iin gerekli olan eyler konusunda yol gstermektedirler. Ebeveynlerin rehberlii hem eitim hem de retim gerektirir. retim*, kelimeleri kullanarak komut vermeyi vurgulayan Yunanca bir kelimedir. Eitim* ise uygulayarak renme zerinde duran Yunanca bir kelimedir. Eski Yunan'da bu olgular ocuk yetitirmenin iki temel unsuru saylrd. Bu yaklam uygulayan ana babalar belirli bir ii gz nnde bulundurarak szl talimatlar vermelidir. in nasl yapldn gstermeli, daha sonra da ocuuna yardmc olarak ayn ii onun yapmasn salamallardr. Orijinal metinde: Teaching Orijinal metinde: Training 100 Genler in Be Sevgi Dili 4. Sevgi Dili: Hizmet Davranlar 101 rnein oluna arabalarn ve belki de ilerde olunun kendine alaca arabay ykamay retmek isteyen bir baba baz szel talimatlarla retmeye balar: "Her zaman aklnda bulunmas gereken ey ncelikle arabay hortumla ykamaktr. Bylece arabann zerinde birikmi kum taneciklerini temizlemi ve arabay sabunlarken bunlarn boyay izmesini nlemi olursun. Bunu yaptktan sonra arabann stnden balamak isteyebilirsin daha sonra izleyecein yol bagaj, kaput ve arabann iki yan olmaldr, tabii bu ksmlar ykarken bir kerede tek blm temizlemeye ve sabunun kuruyup yapmasn nlemek iin hzl bir ekilde durulamaya zen gstermelisin." Sonra baba biraz nce sylemi olduu her eyi oluna, onun da yardm etmesine olanak salayarak gstermeye balar. Byk olaslkla birka haftasonu baba-oul arabay beraber ykayacaklardr. Bir sre sonra da babas olunun arabay kendi bana ykamasna izin verecektir. Bundan sonra da arabay birlikte ya da istee gre ayr ayr ykayabilirler. ocuk arabay tek bana ykadnda babas onu vmeli, gzel eyler sylemelidir. ocuk burada sadece araba ykamay deil, babasn sevmeyi de renmitir. Ergen ocuunuzun Kimliini ve Bamszlk Duygusunu Gelitirmesine Yardm Etmek Gnmzn hzl dnyasnda baz ebeveynler ergen ocuklarna hayatlarn srdrmelerinde onlara yardm edecek olan temel becerileri retememektedir. Sonu olarak da bu ergenler ilerki yalarda evlendiklerinde ne kendilerinin ne de elerinin bir dolap temizlemeyi, yerleri elektrik sprgesiyle almay, yemek yapmay ya da amar ykamay bilmediklerini kefetmekte ve birbirlerine en basit hizmetleri sunmada bile yetersiz kalmaktadrlar, nk ana babalar onlara hizmet davranlar sevgi dilini retmemilerdir. Ana babann, kk ocuu iin bir eyler yapmaktan ergenlie adm atan evladna kendisi iin bir eyler yapmaya gemesi hi phesiz daha ok enerji ve zaman gerektirecektir. Ancak, ergenin duygusal ve sosyal iyilii asndan daha fazla nem tayan pek az ey vardr. Eer gen, hizmet davranlarn renirse kendisini iyi hissedecek ve bylelikle de zbenlii glenecektir. Ergen aile dndan insanlara hizmet etmeye baladnda olumlu geribildirim alacaktr. Bakalarna hizmet edenleri herkes sever. Bylelikle de gencin zbenlii uzun vadede desteklenmi olacaktr. Ayrca bu tr eyleri renmekle ergen kendi hayatn i-dame ettirecek bir konuma gelir ve buna bal olarak da yksek lde bamszlk duygusu kazanr. Ebeveynler gencin olgunluunun geliimine byk lde katkda bulunmaktadr. Bunu yapamayan ana babalarn ergen ocuklar ise yaamlarndan sknt duyan, baarszlklarla yorulan, zgveni dk ve toplumsal ilikilerinde bocalayan kiiler olacaklardr. Ergen ebeveynlerinin ocuklarn bakalarna hizmet etmeyi retecek kadar sevmelerinin nemini vurgulamadan geemeyeceim. Ana babalar onlara bu tr davranlar retmezlerse ergenler kanlmaz olarak kendilerini aileleri tarafndan kandrlm hissedeceklerdir. Sevgi kkken onlar besler ama birer ergen olduklarnda kendilerini beslemeyi retir. HZMET DAVRANILARINA ODAKLANMAK Etkili ki Aile Oyunu (Sevgi Dolu Bir Ailenin Be Gstergesi) adl kitabmda aileniz iinde "hizmet tutumu"nu beslemenin eitli pratik yollarn sunmu, btn ailelerin her gn oynayabilecei iki oyun -nermitim (3). Ergenlerin bu oyunlara olumlu

yaklaacana inanyorum. lk oyun, "Bu gerekten houma gitti!" Bu oyun aile ilikilerinizde varolan hizmet davranlarn onaylamanza yardm eder. Masada ya da oturma odasnda otururken her aile bireyi u cmleyi tamamlar, "Bugn size... yaparak hizmet ettim." Bu cmle, "Yemek yaparak, bulaklar ykayarak, yer102 Genler in Be Sevgi Dili 4. Sevgi Dili: Hizmet Davranlar 103 leri sprerek, p dar kararak, bahedeki imleri bierek, postay alarak" gibi ifadelerle tamamlanabilir. Her aile bireyi cmleyi tamamlarken hizmet grm olan kii, "Bu gerekten houma gitti!" diye cevap verecektir. Bu oyun her gn aile iinde eitli ekillerde gsterilen hizmet davranlarn hatrlatmaya yarayan olumlu bir yntemdir. Yerine getirilen eylerden duyulan honutluu dile getirerek hizmet davranlarn onaylamann bir yoludur. ikinci oyun ise, "Ne yapmam isterdim, biliyor musun?" Bu oyunda ailenin her ferdi dierine "Ne yapman isterdim biliyor musun?" diye sorarak bir istekte bulunur ve istedii zel hizmet davrann belirtir. Mesela anne "Cumartesi sabah kahvaltda bana brek piirmeni isterdim" der ve bu istei duyan Julie, "Bunu hatrlamaya alacam" diye karlk verir. Not: Kendisinden bir hizmet davran istenen kii o ii yapacana dair herhangi bir sz vermez, sadece bunu hatrlamaya alacana sz verir. Ayrca bu kii istenilen eyi yapp yapmayacana kendi karar verir. Unutmayn, gerek hizmet davran zgr irade ile yaplmaldr. Bask ve maniplasyon abalar sevgi deildir. Bu iki oyun da hem ergenlerle hem de ailedeki daha kk ocuklarla oynanabilir. Eer oyunlar bir aile elencesi eklinde kiilerin yarg ve beklentilerinden syrlarak oynanrsa ailede bir hizmet yaklam olumasna olanak salayabilir. Scott'n Sevgi Deposunu Doldurmak Hizmet davranlar baz ergenlerin temel sevgi dilidir. Bu genlerin ebeveynleri sevgilerini onlara hizmet davranlaryla gsterirlerse ergenin sevgi deposu abucak dolacaktr. Scott bu ergenlerden biriydi. Ana babas ona 16. doumgnnde "yapabileceimiz en kt ey" olarak niteledikleri bir araba almlard. Alt ay sonra ana babas eer bana gelmezse arabasn geri almakla tehdit ettiklerinden, Scott ofisime gelmiti. (Bu, ana babasnn onu maniple ettiinin bir gstergesi ama byk olaslkla da Scott'n bana gelebilmesinin tek yoluydu.) Scott'n ebeveyni bir hafta nce beni grmeye gelip endielerini paylamlard. Araba alndndan beri Scott sorumsuz biri haline gelmi. Daha imdiden hz yapmaktan iki trafik cezas alm ve bir trafik kazas iin de mahkemeye arlm. Ana babas Scott'un "ok kavgac" bir tutum sergilediini belirttiler. Babas, "Artk bir arabas olduu iin evde hi zaman geirmek istemiyor. Benzin parasn karmak iin her gn akamzeri iki saat fast- food restorannda alyor. Sonra akamn arkadalaryla geirmek istiyor. Akam yemeini restoranda yedii iin eve gelme ihtiyac hissetmiyor. Onu arabasn geri almakla tehdit ettik ama yaplmas gereken bu mu, bilmiyoruz" dedi. "Aslnda ne yapacamz bilmiyoruz. Bunun iin sizi grmeye geldik." Scott'n annesi de babas da motivasyonlar gayet yerinde olan bireylerdi. kisinin iyi bir meslek hayatlar vard. Scott da tek ocuklaryd. Scott'la karlkl konutuumuz birka haftada onun ana babasna ok fazla sayg duymadn kefettim. "kisi de kariyerlerinin peinde, benimle ilgilendikleri yok" dedi. Ebeveynin iten eve akam 6 ya da 6:30'dan nce gelmediklerini fark ettim. Scott yarm gnlk iine balamadan ve bir araba sahibi olmadan nce okuldan eve 3:30 civar geliyor, ev devlerini yapp arkadalaryla telefonlayordu. Ebeveyni geldiinde beraber akam yemeine oturuyorlard. Scott devam etti; "Annemle babam ou zaman yemei iten eve gelirken yolda alyorlar nk annem yemek yapmay sevmiyor, babam da yemek yapmay bilmiyor. Yemekten sonra ev devlerimi yapp yapmadm kontrol ediyorlar. Sonra babam iiyle ilgili bir eylerle urayor ve TV seyrediyor, annemse bir eyler okuyup bir iki telefon konumas yapyor. Genelde odama gidip intenette dolayor, arkadalarmla telefonda konuuyorum. Yapacak bir ey bulamyor ve ok sklyorum."

104 Genler iin Be Sevgi Dili Scott'la yaptmz daha sonraki grmelerde onun ebeveyninden baz projeleri iin birok kere yardm istediini rendim. "Hibir zaman buna ayracak zamanlan olmad. 13 yandayken babamdan bana su kaya yapmasn retmesini istedim ama o bunun ok tehlikeli, benim de ok kk olduumu syledi. Gitar almay renmek istediimi sylediimde bana mzie yeteneimin olmadn ve bunun bo yere para harcamak olacan syledi. Annemden ise bana yemek yapmay retmesini istedim. reteceini syledi ama asla retmedi". Bence Scott aka ana babasnn onu aldattn hissediyordu. Onu beslemiler, giydirmiler, kalacak yer vermiler ama hissetmeye gereksindii duygusal sevgiyi verememilerdi. Hizmet davranlar Scott'n temel sevgi diliydi ama ebeveynleri onun ivesini kullanmay renememilerdi. Temel ihtiyalarn karlayarak hizmet etmiler ama oullarnn ilgi alanlarna duyarsz kalmlar ve sonuta da onun bu alanlar gelitirmek iin kullanaca becerilere katkda bulunmak iin ok az aba sarf etmilerdi. Btn bunlarn sonucu olarak da Scott kendini reddedilmi ve sevgisiz hissetmekteydi. Davranlar da duygularnn yansmasyd. Olaylarn Scott ve ana babas asndan ksa bir srede iyi ynde bir gelime gsterdiini sylemek isterdim. Ancak iyi bir sonu alnmasndan nce her ey kt gitti. Gzlemlerimi Scott'n ebeveyniyle paylatm. Sanyorum anladlar ve oullaryla bir balant kurabilmek iin gerek bir aba gsterdiler. Fakat Scott gsterilen abaya ok fazla karlk vermedi ve ou zaman da bunlar reddetti. Davranlarndan anlalan, ebeveyni yaplmas gerekenleri yapmakta ok ge kalmt ve yeteri kadar aba gstermiyordu. Gzle grlr bir deiiklik olana kadar bir yl geti. Scott' bir trafik kazasndan sonra hastanede ziyaret ettim. Bir baca ile kalas krlm, ayak bilei ezilmiti. yileme srecinde lise son snfta gemiti. Sonunda Scott ana babasyla duygusal balamda tekrar birleti. Ana babas ondan daha n4. Sevgi Dili: Hizmet Davranlar 105 ceki yllarda ihtiyalarn karlamadklar iin zr dilediler. Scott da onlar tarafndan reddedildiini hissettii iin onlar hayatndan uzaklatrdn kabul etti. Bu duygusal birlemeyle bir sonraki sene ilikilerinde hissedilir bir gelime oldu. Scott'n bu zor durumunda ebeveyni ona hizmet davranlar araclyla sevgilerini ifade etmenin birok yolunu buldular. Daha da nemlisi, Scott'n ilgi alanlarn kefedip bu alanlarda kendini gelitirmesine yardmc olmaya altlar. Scott'n okuldaki son senesi onun deyimiyle "hayatmn en iyi ve en kt senesi" idi. Bedensel olarak ok can yanyordu ama ana babasyla ile arasnda oluan gerek duygusal yaknl yeniden kefetmiti. ki sene boyunca evinde kald sonra da ebeveynine ona hizmet davranlar sunabilecek frsatlar yaratmasn salayarak ayn ehirde bir niversiteye girdi. Annesi de babas da ona okul projelerinde yardm etmeye baladlar. O ve babas birok haftasonunu gl kysnda geirdiler. Scott artk su kayayla ilgilenmiyordu ama babasnn teknesini kullanmay rendi ve usta bir jet ski'ci oldu. niversitede Scott'n ilgi alanlar geniledi. Ebeveyni de onun yapmaktan holand eylerle ilgilenmeyi srdrd. lgilenebilecei eyleri kefetmesi iin ona hizmet sunabilecekleri btn frsatlar deerlendirdiler. Scott u anda 26 yanda, evli ve hizmet davranlarn kendi ocuuna sunuyor. Scott'n ana babas dier btn ebeveynler gibi itendiler. Oullarn ok seviyorlard fakat onun temel sevgi dilini kefetmeyi ve kullanmay becerememilerdi. Sonunda bu dili konumaya altklarnda Scott'dan hemen bir tepki alamadlar. Eer ergen kendini bir sre iin terk edilmi ve reddedilmi hissederse bu normal bir durumdur. Yine de ana babalar abay elden brakmamaldr. Eer ocuklarnn temel sevgi dilini konumak iin giriimlerde bulunmay srdrrlerse sonunda bu sevgi, ocuklarnn duygusal yarasn iyiletirecek ve bylelikle de iki taraf birbirlerine duygusal balarla tekrar balanacaktr. 106 Genler in Be Sevgi Dili

Qenler Ne Diyor? Bu birleme eer ergenin temel sevgi dilini srekli konumak gibi bir abayla desteklenirse ergen-ebeveyn ilikisinde bir dnm noktas olacaktr. imdi temel sevgi dili hizmet davranlar olan genlerin sylediklerine kulak verelim. Qray, 13 yanda, annesi ve kk kz kardeiyle yayor. Babas Gray 7 yandayken evi terk etmi: "Annemin beni sevdiini biliyorum, nk kirli amarlarm ykyor, her gece yemek hazrlyor ve ondan yardm istemediim zaman bile bana devlerimde yardmc oluyor. Hemirelik yapyor, hayatmz byle kazanyor. Babam da beni seviyor olmal ama bize yardm etmek iin pek bir ey yapmyor." Krystal, 14 yanda, drt ocuun en by: "Ailemin beni sevdiini biliyorum, nk benim iin ok ey yapyorlar. Annem beni amigo kz almalarna ve btn malara gtryor. Babam bana zellikle de nefret ettiim matematik dersi devlerimde yardm ediyor." Todd, 17 yanda, yazlar im bime iiyle urayor ve ilk arabasn alm: "Dnyann en iyi babasna sahibim. Bana im bimeyi, bir ie balamay ve para kazanmay retti, bylece de kendime bir araba aldm. Geen hafta bana bujilerin nasl deitirildiini gsterdi." KlStn, 13 yanda: "Annemim beni sevdiini biliyorum, nk bana her eyi retmek iin zamann ayryor. Geen hafta t iine baladk. Bu sene ylba hediyemi kendim yapacam." NOTLAR 1. Matthew 20:28. 2. Matthew 20:26. 3. Gary Chapman ve Derek Chapman, (Sevgi Dolu bir Ailenin Be Gstergesi) Thefive Signs of a Loving Family (Chicago, Northfeld, 1997), 35-36. 7. blm 5. SEVG DL ARMAANLAR Almanya'daki Geilenkirchen NATO Hava ssnde verdiim, konusu evlilik olan ve unutulmaz bir atmosferde geen seminerin akamzeri molasndaydm. Askerlerin byk bir ounluunun aileleri en az iki yl stte yaamak zorundaydlar. Arada piknik masasnda oturmu ev devini yapan 13 yandaki Alex gzme iliti. Dk belli kot pantolonu ve solmu yeil kazayla tipik bir Amerikal ergendi. Rahatsz etmeme pek aldrmayaca kansna varp kendimi tanttm ve hemen bir sohbete baladk. Doru bir zamanlamayla Alex'in boynundaki Aziz Chris-topher madalyonunu sordum. O da "Babam onu bana Mart aynda 13. yagnmde hediye etti. Grevi dolaysyla bizden ayr kald zamanlarda bu madalyonun bana onu hatrlatmasn istedi. Ben de bunu her zaman takyorum" dedi. Alex'e "Aziz Christopher kimdi?" diye sordum. "Emin deilim" dedi, "Galiba kilisede grev yapm ve topluma iyi hizmet etmi azizlerden biri." 108 Genler in Be Sevgi Dili 5. Sevgi Dili: Armaanlar 109 Bu madalyonun Alex iin dinsel adan pek bir anlam tadn sanmyorum ama duygusal deeri paha biilmezdi. Ona srekli babasn hatrlatan bir anyd bu. Otuz yl sonra Alex'le yeniden karlaacak olsam bu madalyonu boynunda greceimden kukum yoktu BR ARMAANI ARMAAN YAPAN NEDR? Armaanlar sevginin gzle grnr ve gerek kantlardr. Bir armaann gerek niteliini anlamak ok nemlidir. ngi-lizcedeki "hediye" (gift) kelimesi Yunancadaki ltuf ya da hak edilmemi hediye manasna gelen "Charis" kelimesinden gelmitir. Bir hediye ierdii anlam itibariyle bir ergene hak ettii iin verilen bir ey deildir. Ebeveyni koulsuz sevgisini gstermek iin ergene hediye verir. Baz ana babalar bunu fark edemezler ve ocuklarna hediye vermeyi onlardan aldklar bir hizmetin karl olarak dnrler. Bu tarz bir dnceye sahip ebeveynler armaan verme olarak adlandrdm sevgi dilini konumay bilmemektedir.

rnek vermek gerekirse, Beverly 15 yandaki kz Aman-da'ya "Akam yemei biter bitmez gidip odan temizlersen hemen alveri merkezine gider beendiin elbiseyi alrz" dedi. Beverly burada ya Amanda'y kendi istedii bir eyi yapmas iin maniple etmeye alyordu ya da kz ile bir anlama yapmak istiyordu: "Eer... yaparsan, sana o elbiseyi alrm." Belki de Amanda'nin o elbise iin tutturmasndan usanm ve kznn isteini yerine getirmek iin onun da biraz aba sarf etmesini salamaya alarak byle bir yola bavurmutu. Hangi koulda olursa olsun bu elbise Amanda iin bir hediye olamaz. Odasn temizlemesinin bir karl olacaktr ve bu da Beverly tarafndan dzenlenmi bir durumdur. Beverly bu elbiseyi alarak kzna olan sevgisini gsterdiini dnebilir ama Amanda giysiyi armaan olarak deil, alarak hak ettii bir ey olarak kabul edecektir. Birok ana babann "armaan" olarak nitelendirdikleri hemen her ey aslnda onlarn ergen ocuklarn maniple etmeye alma, ocuklarnn yapmasn istedii bir ey iin onlarla anlama yapma ya da ocuun herhangi bir hizmetinin karln deme abalardr. Baz ergenlerin gerek hediyeler ald yegne zamanlar ylbalar ya da doumgnleridir. Bu zel gnlerin dnda ebeveynlerin ocuklarna verdikleri hediyeler hibir ekilde gerek armaan snfna girmiyor. Beni yanl anlamayn, ebeveynler ocuklarnn hizmetlerinin karln asla demesinler demiyorum. Sadece bu demelerin hediye olarak grlmesinin yanl olduunu sylemeye alyorum. Ergen ocuunuz benzer bir anlamay mahallenizde yaayan herhangi baka bir yetikinle de yapabilir. Ebeveyn ocuuna o yetikinden daha krl bir anlama sunsa bile bir hediye deil, anlama olacaktr. Kendinize "ocuuma en son gerek bir hediye olarak ne verdim?" diye sormanzda yarar var. Vermek istediiniz hediyeyi kafanzda tasarladnzda kendinize, "Armaan vermeden nce ondan bir ey istedim mi?" diye sorun ve eer istemiseniz o hediyeyi hemen aklnzdan karn, nk bu gerek bir hediye olmayacaktr. Tekrar dnmeye balayn ve ocuunuza en son verdiiniz hediyenin ne olduunu bulmaya aln. Baz ebeveynler ona en son ylbanda ya da doumgnnde armaan aldklarn fark edeceklerdir. Ergenler ana babalaryla anlama yapma fikrine kar deillerdir. Aslnda ou anlama yapmay sever. Bu gitgide onlarn istedikleri bir eyi almak iin bavurmaya altklar bir yntem olmaya balamtr. Eer ebeveynlerine istediklerini onlar szl olarak srekli rahatsz ederek aldramyorlarsa o zaman ebeveynle bir anlama ayarlayarak aldrmaya alrlar. Bu birok evde grlen bir giriimdir ama hediye vermek ya da almakla hibir ilgisi yoktur. 110 Genler in Be Sevgi Dili HEDYE VE VERL EKL Hediye vermenin nemli unsurlarndan birisi de bunun belirli bir tren atmosferinde yaplmasdr. Gemite size verilmi olan zel bir hediyeyi dnn. Hediye neydi? Kim tarafndan verilmiti? Paketi nasld? Size nasl sunulmutu? Karnzdaki armaan size verirken hangi sevgi ifadelerini kullanmt, szckleri mi, dokunular m? Hediyeyi veren kii paketine ve daha sonra da sunu ekline sizin onun sevgisini hissedebilmeniz iin ok zen gsterir. Hediye vermenin amac sadece bir kiinin dierine bir ey vermesi deildir. Ama sevgiyi ifade etmektir. Karmzdaki insann "Sana deer veriyorum. Senin nemli olduunu dnyorum. Seni seviyorum" gibi dncelerimizi derinden hissetmesini isteriz. Bu duygusal mesajlarn deeri hediyeyi verirken yaratlan trensel havaya bal olarak artabilir. Ergen ebeveynleri bunu hibir zaman unutmamaldr. Hediye verme seremonisini yapmazsak sunacamz armaann duygusal gcn de yok etmi oluruz. Johnny bir ift tenis ayakkabs istiyordu. Ana babas onu alveri merkezine gtrp ona ayakkaby aldlar. Johnny dkkandan kmadan yeni ayakkablarn giydi. te hepsi bu kadard. Ortada tren falan yoktu. Birok gen bu aka almlardr. Oysa bu ekilde alnan hediyeler sevgiyi iyi iletmezler. Btn armaanlarn bu tavrla verilmesi halinde ergenin kafasnda yle bir dnce oluur; "Ben bir ergenim ve ailem onlardan istediim her eyi almak durumunda." Bu durumda ergen verilen hediyeden ok fazla honut olmayacak. Hediyenin duygusal deeri de buna bal olarak azalacaktr.

Ancak, eer ayakkablar eve getirilip, yaratc bir ekilde paketlenerek onay szleri ve fiziksel temas eliinde ergene dier aile bireyleri nnde ana babann sevgisinin bir ifadesi olarak verilseydi bu hediye birdenbire gl bir duygusal sevgi arac olurdu. Eer siz trenden holanmayan anne-babalardansanz, ergen ocuunuza artk ailenizin hayatna renk ka5. Sevgi Dili: Armaanlar 111 tacak kutlamalar ekleyeceinizi ve ilerde aile ii hediye al-ve-riinde deiiklikler meydana geleceini sylemenizi neririm. ocuunuz buna glebilir ya da sizin bu kalb ykmak iin gsterdiiniz abadan rahatsz olabilir ama unu syleyebilirim ki biraz zaman getikten sonra ocuunuz ona verdiiniz hediyelere baka bir adan bakacaktr ve ona yetikinlik devresinde byk rahatlk salayacak olan armaan verme sevgi dilini konumay renecektir. HEDYE VE MADDYAT ten ana babalar bana hep u soruyu sorarlar; "Ergen ocuuma srekli hediyeler alrsam gnmz kltrnde son derece yaygn olan materyalist ruhu beslemi olmaz mym?" Bu gerekten de toplumumuzda ciddi bir tehlikedir, nk toplumumuzun byk bir ksm materyalisttir.. Araba camn-daki kartmada bile "Kim ldnde daha fazla oyuncaa sahipse o kazanr" yazar. Yetikinler ve ergenler oyuncak biriktirmek konusunda benzeirler. Eer son teknolojiyle retilmi en iyi modele sahipsek kendimizi baarl hissederiz. Yetikinler daha byk evler, daha pahal arabalar ve daha gelimi aralar, tekneler, uaklar ve son model dizst bilgisayarlar biriktiriyorlarsa ergenler de daha hzl arabalar ve ileri mzik sistemleri, moda giysiler ayakkablar ve CD'ler satn alarak geici heves lgmlyla ana babalarna benzemediklerini ispatlamaya almaktadrlar. Aslnda hepimiz ayn arknn temposuna ayak uydurmaya, yalnzca farkl oyuncaklar biriktiriyoruz. Ebeveynler olarak "Ergen ocuuma retmek istediim ey bu mu?" diye sormay akl edebiliyoruz ama buna ek olarak kendimize, "Bu kendi hayatmda yapmak istediim bir ey mi? Hayatta oyuncaklarmz kazanmaya almaktan ve onlarla oynamaktan daha nemli eyler de var m?" sorularn da sormak zorundayz. ou yetikin bunlardan daha nemli eylerin olduuna inanyor, ancak byk bir ksm da bunun ne olduunu kendilerine ve bakalarna anlatmaktan aciz. r 112 Genler in Be Sevgi Dili 5. Sevgi Dili: Armaanlar Bence bu sorunun cevab iki yerde gizli. lki sradan olann tadn karmay, ikincisi ise bunu bakalaryla paylamay renmek. Binlerce sene boyunca kadnlar ve erkekler "oyuncaklar" - 19. ve 2O.yzylda gerekleen sanayi ve teknoloji devrimlerinden sonra ortaya kan saysz rn- olmadan yaadlar, insanlar bu oyuncaklardan uzak yaayarak yemek yemek, uyumak, almak, sanat ve doayla har neir olmak gibi hayatn sradan zevklerini tattlar. kincisi insanlar bu sradan hayat birbirleriyle paylatlar. Bu sadece geni aileler arasnda bir ballk hissi domasna deil, insanlarn komularyla birletii bir ortam yaratmasna da vesile oldu. ou insanda bu ballk hissi Tanr'ya olan ballk fikrinin gelimesine neden oldu. Tanr varolan her eyin yaratcs ve koruyucusu ve insanolunun birbiriyle olan ilikilerini dzenleyen ahlki yasann kayna olarak kabul edildi. Bat dnyasndaki materyalizm olgusu insanolunun kendi gayretiyle topya yaratabileceine inanmaya balad zaman ortaya kt. Sanayi ve teknolojide meydana gelen gelimeler insan artk yasaya ihtiyac olmadna ve bu ahlk yasalarnn ilahi olmayp insanolu tarafndan ynlendirilebileceine ikna etti. nsan akl Tanr olgusunun yerini ald ve insanlarn el emeiyle kard rnler onlarn idolleri oluverdi. Bu balamda materyalizm bu idollere tapmak anlamna gelir. Bunlara bu derece balanmann en yanltc taraf, en ok ihtiyacnz olduu zaman onlar bulamamanzd. Hayatmz, toplum iinde grlen insand davranlarla, uyuturucu ve cinsel yolla genlerimize bulap onlar mahveden hastalklarla, boanmayla sonulanan evliliklerle ve vcudumuzu tketen trl hastalklarla yklrken biriktirdiimiz oyuncaklarmz bizi rahatlatacak

hibir ey yapamadklar gibi byle bir durumda son derece anlamsz kalrlar. dollerimiz artk bizi terk etmilerdir. Toplumumuzdaki birok yetikin materyalizmin gnlk hayatn sradan olaylarnn basit kurallarndan zevk almann ve bu zevki de dierleriyle paylamann yerine geen ok zayf 113 bir olgu olduu kansna varmaktadr. Birou insan yrei-I nin hayatn mutlak anlamn bulma yolunda hissettii derin S zlemlere bir cevap bulmak zere maddiyat yerine yeniden maneviyata dnd. Eer bu sizin de vardnz bir sonusa o zaman armaan verirken gsterdiiniz yanl tutumla materyalizmin ruhunu beslediiniz konusunda kayg duymalsnz. Dnyay makinelerden ve teknolojiden kurtarabiliriz demek deil -bu; anlam setiimiz hediyelerin ve onlar karmzda-kine sunarken takndmz tavrn bu derin gerekliklere duyduumuz sorumlulukla belirleneceidir. Size ebeveynlere hediye verme sevgi dilini konuurken gz nnde bulundurulmas gereken ve bence son derece nemli olan iki alan nermeme izin verin. PARA VERMEK Parann Deeri lk olarak zerinde durulmas gereken ey ergene para verme konusudur. Gerek udur ki Bat toplumundaki genler trilyon dolarlk pazarn asl tketicileridir. Reklamclar reklam btelerinin byk bir blmn ergenlere ynelik olarak hazrlyorlar. Peki genler bu byk paralan nereden buluyor? Bu para yle ya da byle ailelerden gelmektedir. Eer hediye verme temel sevgi dillerinden biriyse ve ebeveynler bu paralar ocuklarna veriyorlarsa bu ergenlerin sevgi depolar dolmal diye dnenler olabilir. Bu dncenin iki hatal yan var. nce, verilen bu parann hepsi bir hediye olarak verilmemitir; bu ailenin ileyi biiminde olan bir eydir ve ergen kendisine verileni kolayca kabul eder. kincisi, ergen bu paray kendi kazanmad iin o parann ergen iin pek bir deeri yoktur. Neticede bu, paray ailesinden alm olan ergende duygusal ve derin bir etki yaratmayacaktr. Peki ebeveynlerin ocuklarna para verme konusunda ne yapmas ge-I rekiyor? t 114 Genler in Be Sevgi Dili Soruna iki adan yaklamamz gerektiini dnyorum. Birincisi ergeni alp para kazanmas iin cesaretlendirmeliyiz. Bu, ergenin parann deeri konusunda bir fikir edinebilecei tek yntemdir. Ergen eer 50 dolar kazanmak iin alyorsa ve kazandn da markal bir giysi iin harcayacaksa istedii eyi satn almak iin sarf ettii aba hakknda dnmeye balayacaktr. Bu onun kendi kendine "Bu giysi onu almak iin gsterdiim abaya deer mi?" sorusunu sormaya itecektir. Bylelikle de ergen zeki tketici sfatn alacaktr. Eer ergen para kazanmak iin almak zorundaysa bu da onu almak istedii iki nesne arasnda seim yapmaya itecektir. Ki istedii her eyi elde edemiyorsa en fazla istediinin hangisi olduu konusunda mantkl bir karar vermek durumundadr. Bu ayn zamanda ergeni gerek yetikinler dnyasna hazrlayan bir etken olacaktr. Eer ebeveynin ocuunun okul sonras yapaca iin onu spor yapmak, tiyatro, mzik, dans ya da jimnastik derslerine katlmak gibi etkinliklerden al koyaca konusunda kayglar varsa o zaman ebeveyn gence katlaca bu etkinliklerde gsterecei aba iin civardaki fast-food restorannn deme sistemine uygun olarak para vermeyi teklif edebilir. Btn bu aktiviteler gencin en az restoranda ondan beklenen aba kadar nemli gayret gerektirir. Okul etkinliklerine katlmas ve gayret gstermesi iin denen bu para yarm gnlk bir ite almak kadar yararldr. Ergen ocuumuzu materyalizmin tehlikelerinden korumak istiyorsak ona snrsz para vermemeli ve onun da bizden byle bir ey beklememesini salamalyz. zel Amalar in Para Vermek kinci yaklam da udur; ebeveyn ocuuna para vermeyi uygun grrse bunu onu bir spor kamp masrafn karlamak, konser biletini almak ya da fotoraf, sanat vb snfna yazdrmak gibi zel amalara hizmet etmek iin yapar. Daha sonra ebeveyn bu paray ocuuna yukarda anlatlan ipularn de5. Sevgi Dili: Armaanlar

115 erlendirerek yani koulsuz olarak, bir trenle, onay szleri ve fiziksel temas eliinde ve mmkn olabildii zamanlarda dier aile yelerinin yannda bir armaan olarak sunabilir. Ergen alt ve parann deeri hakknda fikir sahibi olduu iin paray bir hediye olarak vermeniz onu duygusal adan tatmin edecektir. Artk gencin sizden u an ald parann ne kadar zamanda kazanldna dair bir fikri vardr, bu da onun i dnyasnda duygusal anlamda haz almasn salayacaktr. Ebeveynler etkili hediye verme sanatnn ipularn izlemez ve paralarn rahata savururlarsa -20 milyon uraya, 40 milyon oraya, 100 milyon buraya gibionlarn para eklinde verdii hediyeler ocuklarn fazla mutlu etmeyebilir ve sevgi ihtiyalarn karlamayabilir. Ben baz ergen ebeveynlerinin ocuklarna hediye ettikleri paray sevgi iletici etkili bir ara olarak kullanmay renemediklerini grdm ama yukardaki nerilerin ebeveynlerin bunu ok daha etkili bir ekilde uygulamalarn salayacana inanyorum. HEDYE VERMEK ocuunuzun yiliini Dnn para yerine hediye vermeye gelince burada da ebeveyn gerekli titizlii gstermelidir. Unutmayn, armaan vermenin amac ocuunuza "Seni seviyorum" mesajn iletmektir. Buna bal olarak ebeveyn kendine "Bu hediyenin ocuumun benliine uygun olduundan emin miyim?" diye sormaldr. Ebeveynin bu soruya cevab hayr ise drst davranmal ve hediyeyi ocuuna vermemelidir. Bu davran, ona uygun olmayan hediyeler almamz nlerken ocuumuza geleneksel olarak kabul edilen hediyeleri vermemizi salam olur. Geliri yksek orta snf Amerikan ailelerinde 16 yandaki ocuklarna araba hediye etme ok yaygndr. Bunun ergen iin her zaman kt bir ey olduunu sylemiyorum. Sylemeye altm, ebeveynlerin kendilerine, "Ergen ocuuma araba hediye etmek iyi bir fikir mi?" sorusunu sormalar gerektiidir. 116 Genler in Be Sevgi Dili Bu sorunun cevabnn dnlmesi gereken pek ok yn var. Birincisi ergenin olgunluk ve sorumluluk derecesi. Baz ergenler 16 yanda bir araba sahibi olmaya duygusal ynden hazr deildir. Baz ergenler bir araba sahibi olabilmek iin yeteri kadar sorumluluk sahibi olduklarn henz hayatn baka alanlarnda kantlayamamlardr. Ebeveynin arabann ocuk iin iyi bir hediye olaca kansna vardn varsayalm, o zaman da ikinci soru "ocuuma araba vermem yaplacak en iyi ey mi? Acaba ocuumdan arabann parasnn en azndan yarsn demesi iin almasn m isteseydim? Acaba bu isteim ona arabay kolayca vermemden daha fazla m sorumluluk kazanmasna yardm e-derdi?" olacaktr. Bunlar dnceli ana babalarn cevaplarn bulmaya alacaklar sorulardr. Btn ebeveynler ve btn ergenler iin tek bir kalp yoktur. Yine de bu sorular hakknda kafa yormayan ebeveynler ocuklarna araba alp almama konusunda akllca olmayan kararlar verebilirler. ocuumuzun niversite eitimi konusunu dndmzde yine benzer sorularla karlarz. Bunu, eer ailenin ocuun eitim masraflarn karlayabilecek gc varsa ocuklarnn niversite eitim parasn vermekle ykmldrler eklinde mi yorumlamak gerekir? Burada cevaplanmas gereken soru yine, "Ergen ocuum iin en iyi olan ey nedir?" sorusudur. Ebeveynler sz gelimi onlarn ilgi alanlarn kefetmeye alarak ocuklarna sevgilerini iletmek istiyorlar. ocuun kendi niversite masraflarnn yarsn demesini salamakla ona olan sevgimizi daha fazla m gstermi oluruz? Eer ana babalar ocuklarnn btn okul masraflarn deme yolunu seerlerse, ergen ocuktan beklentileri ne olabilir ya da ne olmaldr? Acaba bunu ona koulsuz verilmi bir hediye olarak m, yoksa demesini salayarak ona sorumluluk yklenmeyi rettiimiz iyi bir yol olarak m dnmeliyiz? Bu, gelecek drt sene boyunca her yl 40 bin dolar deyeceiniz bir hediye verilecek bir zaman olmayabilir. ocuunuzla he5. Sevgi Dili: Armaanlar 117 diye verme sevgi dilini konumak iin uygun zaman olmayabilir. Bunun yerine belki de ocuunuzun hizmet davranlar sevgi dilini konumay renmesi iin

doru zaman olabilir ya da belki bu iki sevgi dilinin birletii bir zamana ihtiya vardr. nemli olan neyi neden yaptmz bilmemizdir. ocuumun onun bunu nasl karlayacana aldrmadan niversitedeki ilk ylnn btn masraflarn deyip karlk beklemeksizin ona byle bir hediye sunma yolunu seecek olursam bu benim bileceim bir itir. Belki de yapmam gereken, onun kararma nasl bir tepki vereceini gzlemleyerek vereceim bu hediyenin snrn drt yl yerine bir yla indirmek olmaldr. Bir ebeveyn olarak neyi neden yaptm anlyorsam ilerde byk olaslkla hayalkrklma uramam. Yine de eer bu araba ve niversite konularn zerine fazla dnmeden ele alrsak kendimizi daha sonra yaayabileceimiz hayalkrklkla-rna da hazrlamamz gerekir. Her eyi ocuuna sunduktan sonra ka ebeveyn yle sylemitir: "Drt senelik eitimini dediim halde vermi olduum bu hediyeden hi de honut grnmyor." Ebeveynler byle armaanlar verirken mantkl dnce kurallarn bir nevi ykp ocuklarnn bunlar seveceinden emin olabiliyorlar. Bazen ergen yle dnr: "niversiteye gitmek zorunda deildim. Benim niversiteye gitmemi istediklerini sylediler. Ama ben o ortamda ok skldm ve bir partiden dierine kotum. Bana niversiteye girmemi syleyenler onlar, yleyse neden durumuma zlyorlar ki?" Ana babalarnn okul masraflarn demek iin gsterdikleri aba ergen ocuklarn ok fazla mutlu etmemenin yan sra ana babalar tarafndan reddedildikleri gibi bir hisse de kaplmasna yol ayor. Bylece de sevgi depolar bo kalyor ve ebeveynlerinin vermi olduklar bu armaan etkisiz kalyor. ocuunuzun lgi Alanlarn Gz nnde Bulundurun Ergenlere hediye verirken dikkat edilmesi gereken baka bir nokta da ergenin ilgi alanlardr. Gemite birinden ald118 Genler in Be Sevgi Dili nz, iinize yaramam olan ve pek de beenmediiniz bir armaan dnn. Hediyeyi alan kiinin nemli miktarda para harcam olabileceini dndnz ve onun bu dncesini de takdir ettiniz ama armaann kendisi size bir ey ifade etmedi. Bizim de ergen ocuklarmza buna benzer hediyeler verme olaslmz var. Eer ocuumuza sevgimizi ifade ederken ona verdiimiz hediyelerin etkili olmasn istiyorsak, ocuumuzun ilgi alanlarn gz nnde bulundurmalyz. Kendi zevkinize uygun bir hediye almak yerine ocuunuzun holanabilecei bir eyi neden almayasnz? Bu gayet ak bir tavr taknarak yaplabilir. Sz gelimi ocuunuza "Bu ay sana bir armaan alacak olursam bana istediin iki eyi yazp verir misin? Bunlar hakknda da olabildiince ayrnt vermeni istiyorum, istediin marka ya da renk gibi" diyebilirsiniz. Ergenlerin ou byle bir liste yapmaktan mutluluk duyacaktr, (ou kadn da elerinin onlara belli aralarda bu soruyu sormalarn ister.) ocuunuzun istedii ey hakknda size verdii bilgi yeterli deilse ondan sizle beraber alveri merkezine gelmesini ve tam olarak satn almak isteyebilecei eyi size gstermesini istemenin hibir sakncas yoktur. Siz sonra oraya geri dnp size gsterdii eyi alp paketleme ve sunma konusunda yukarda verilen ipularn gz nnde bulundurarak armaann hazrlayabilirsiniz. Neden ocuunuzun hibir zaman dinlemeyecei bir CD, hi giymeyecei bir gmlek ya da gzel bulmayaca bir giyecek alasnz ki? ZEL VE DEERL ARMAANLAR Btn hediyeler aile fertlerinin nnde verilemez, nk bazlarnn deeri zel bir sunumla daha da artar. Shelley 16 yandayken ona eski Salem kynde (buras oturduumuz blgede restore edilmi bir Moravya kydr) bir yry yapmay nerdim. Bu yry bizim iin pek de olaand bir ey saylmazd, onunla burada her zaman yrrdk. Fakat bu 5. Sevgi Dili: Armaanlar 119 sefer kk balk havuzunun banda oturduumuzda ona altn bir zincirin ucunda asl olan altn bir anahtar verdim. Sonra da ona ne kadar deer verdiimi ve hayattaki baarlarndan ne kadar gurur duyduumu belirttiim bir konuma yaptm. Ona bu altn anahtarn onun kalbinin ve bedeninin anahtar olduunu ve isteimin onun kendisini hep saf ve temiz tutmas ve bir gn bu anahtar kocas olacak insana vermesi olduunu syledim.

Her ey bir yana bu an ikimiz iin de ok dokunaklyd. Ne yazk ki birka yl sonra kzm altn anahtar kaybetti ama ona hediyesini sunu eklim hafzasnda bir mr boyu kald. Armaann kendisi kaybolmu olsa da arkasnda yatan simgesel anlam yllar boyunca aklnda ve yreinde yaad. imdi Shelley'in Davy Grace adnda kk bir kz var ve o eer bir gn kendi babasndan bir altn anahtar alrsa hi armayacam. Sadece zel hediyeler yoktur, bir de deerli hediyeler vardr. Btn aileler bunlardan bazlarna sahiptir. Bu tr hediyelerin byk bir maddi deer tamas gerekmiyor. Bunlar ierdikleri anlam itibariyle aileler iin birer hazine kabul ediliyor. Bu hazine bir yzk, kolye, bak, kalem, Kutsal Kitap, pul koleksiyonu ya da ebeveyn iin zel bir anlam olan herhangi bir ey olabiliyor. Bunlar bir nceki kuaktan yadigar kalan paralar ya da ergene verilmek zere satn alnm eyler olabilir. Bunlar bizim duygusal deer bitiimiz hediyelerdir. Byle armaanlar zel olarak da, dier aile bireylerinin yannda da verilebilir. Ama bunlar ocuunuza mutlaka bu hediyenin anlam ve simgeledii ey hakknda konumalar ieren bir tren eliinde ve ocuunuza syleyeceiniz gzel szlerle, fiziksel sevgi ifadeleriyle verilmelidir. Bu deerli hediyeler ilerki yllarda ergen ocuunuzun kalbinde sevgi simgelerine dnecektir. Ergenin ani duygusal deiim dnemlerinde bu armaanlar onlarn yreklerinde ebeveynlerinin gerek sevgilerini hatrlatan unsurlar 120 Genler in Be Sevgi Dili olur. Ergen kendisine verilmi olan bu hazineye hemen her baknda ebeveyninin onay szlerini hatrlar ve sevginin scakln iinde hisseder. Btn ergenlerin bu zel hediyelere ihtiyac vardr. SAHTE ARMAANLAR Hibir ergenin gereksinmeyecei bir hediye tr vardr. Bu benim deyimimle sahte armaandr. Bunlar gerek sevginin yerini tutmas iin tasarlanm hediyelerdir ve genelde megul ve ocuklarna fazla zaman ayramayan ana babalar tarafndan tercih edilirler. Bu ebeveynler kendilerini hayatn hzl akna o kadar kaptrmlardr ki ocuklaryla nitelikli zaman, hizmet davranlar, onay szleri ya da fiziksel temas sevgi dillerini konumaya fazla zamanlar yoktur. Bu boluu onlara hediyeler -bazen pahal hediyeler- alarak doldurmaya alrlar. Einden ayr yaayan bir anne, "16 yandaki kzm babasn ziyarete her gittiinde eve ii hediyelerle dolu bir bavulla dnyor. Babas kzmzn doktor masraflarnn dememe hi yardmc olmuyor ama ona hediye alacak paras her zaman var. Ona ok seyrek telefon ayor ve yazn sadece iki haftasn onunla geiriyor. Ama hediyelerin btn sorunlar zmesini bekliyor" dedi. Bu tr armaanlar vermek ilgisiz ana babalar arasnda yaygnlamaya balad. Gen hediyeyi alr, karsndakine honutluunu dile getirir ve eve sevgi deposu bo olarak dner. Hediye gerek sevginin yerini tutmas iin verilirse ergen bunu olduu gibi yani yzeysel ve sahte olarak alglayacaktr. Bu olgu sadece ebeveynler ayrld zaman deil, genellikle iki ebeveynin ayn evde ocuklaryla beraber yaad zaman da ortaya kmaktadr. zellikle eer annenin de babann da fazla sorumluluk isteyen meslekleri varsa bu tr hediye verme olgusu sk grlmektedir. Byle ebeveynlerin paralan boldur ama zamanlar yoktur. Ergen kahvaltsn kendi hazrlar, okula gider, okuldan dner, kendinden baka kimsenin olmad 5. Sevgi Dili: Armaanlar 121 evinde enerjileri tamamen tkenmi olan ebeveynleri eve dnene kadar dilediini yapar. Aile muhtemelen bir fast-food restoranndan alnm akam yemeklerini hzla yer sonra da her biri kendi bilgisayarnn bana dner ve ertesi gnlerde | de bu sre ayn biimde devam eder. Bu tr ailelerde dzenli olarak sahte armaan alverii grlr. Gerekli miktardaki para gayet rahat olarak belirlenir, hediyeler alnr ve ergen ana babasnn sevgisinden baka btn istediklerine kavuur. Byle sahte hediyeler kendini yalnz hisseden ergenin

sevgi deposunu asla dolduramayaca gibi bu armaan hissederek almayan ebeveynin sululuk duygusunu da baaramayacaktr. Bu aama, be sevgi dili konulu kitabn bandan beri sylediklerimi toparlamak iin uygun bir zaman. Be sevgi dilinin her birinde ergenlerin ebeveynlerinin sevgisini hissetmeye ihtiyac vardr. Bu kitabn vermek istedii mesaj, gencin temel sevgi dilini konuup dier drdn grmezden gelmek deildir. Ergenin temel sevgi dilini konumanz onda derin bir etki yaratr ve sevgi deposunu daha abuk doldurur fakat bu sre onun temel sevgi dilinin yan sra geriye kalan dier drt dilin de konu-ulmasyla tamamlanmaldr. Ergen temel sevgi diliyle konuulduunda yeterli lde sevgi hissedecek olursa .dier sevgi dilleri de ona daha anlaml gelecektir. te yandan eer ebeveyn ergenin temel sevgi dilini grmezden gelirse dier drt sevgi dilinin ergenin sevgi deposunu doldurmas beklenemez. Sizin ergen ocuunuzun temel sevgi dili armaan almak ise bu blmde ele alnan ilkeler sizin iin son derece nemlidir. Bu sevgi dilini konumak birok ynden dierlerini konumaktan daha zordur. Bu dili akc bir ekilde konuan ok az ebeveyn vardr. Birok ana baba ocuklarna sevgilerini ifade etmek iin hediye verme yolunu seerken gsterdikleri abay yzlerine gzlerine bulatrmaktadr. Ergen ocuunuzun temel sevgi dilinin armaan almak olduundan emin olmasanz da size bu blm tekrar okumanz, einizle tartmanz ve gemite ocuunuza hediye verirken kullandnz yntemleri deerlendirmenizi neririm. 122 Genler in Be Sevgi Dili Qenler Ne Diyor? ocuunuza hediye verme ynteminizin yetersiz kald yerleri ortaya karp bu blmde konu hakkndaki baz olumlu nerileri deerlendirerek armaan verme sevgi dilini etkili bir ekilde konumay renebilirsiniz. Bir sonraki blmde size ergen ocuunuzun temel sevgi dilini nasl kefedeceinizi anlatacam. Ama nce temel sevgi dili armaan almak olan baz genlerin szlerine kulak verelim. Michclle, 15 yanda, kendisine ana babasnn onu sevdiklerini nasl anlad sorulduunda hi duraksamadan bluzunu, eteini ve ayakkablarn gsterip "Sahip olduum her eyi bana onlar verdi ve bana gre bunun anlam sevgi. Onlar bana sadece ihtiyacm olan eyleri deil, daha fazlasn verdiler. Ebeveynlerinin durumu ok iyi olmayan baz arkadalarmla eyalarm paylayorum" dedi. Serena, lise son snf rencisi. Ailesinden sz ederken unlar syledi; "Odama yle bir bakyorum ve ailemin sevgisini yanstan eyler gryorum. Kitaplarm, bilgisayarm, eyalarm, kyafetlerim hepsini getiimiz birka sene iinde ailem satn ald. Bana bilgisayarm verdikleri geceyi hl anmsyorum. Babam bilgisayar kurmu, annem de altn yaldzl bir pakete sarmt. Kurdeleyi kestiimde ekranda "Mutlu yllar Serena, seni seviyoruz" yazyordu. Ryan, 14 yanda: "Annem ve babamn beni sevdiklerini bana ok ey vermelerinden anlyorum. Her zaman bana istediimi bildikleri eyleri alarak srpriz yaparlar. nemli olan sadece bana o hediyeyi vermeleri deil, verme ekilleri. Ailem bana sadece doum gnlerimde deil, her zaman hediye verir." Jeff, 17 yanda ve arabasyla gurur duyuyor: "Bu araba ailemin bir araya gelmesiyle alnd. Parasnn yarsn ben, yarsn babam dedi ama dier btn aksesuarlar birileri bana 5. Sevgi Dili: Armaanlar 123 hediye etti. Hallar kz kardeim arabann alnn kutlamak iin verdi. Annemle babam teybi 17. doum gnmde hediye ettiler. Jant kapaklarn da annem drt hafta boyunca her hafta birini hediye ederek srpriz yapt." Sean, 15 yanda, 8. snfa gidiyor. Birtakm fiziksel problemlerden dolay okula uzun sre gidememi. "Birok sorunum olduunu biliyorum. Yatlarm futbol oynuyor ya da baka aktivitelere katlyor, okulda onlardan bir snf gerideyim. Ama bence dnyann en ansl insanym. Ebeveynim birbirlerini, beni ve kz kardeimi ok seviyorlar. Bana srekli srprizler yapyorlar. Bir bilgisayar kurduyum, her naslsa babam yeni kan programlan benden nce buluyor. Masada ne zaman yanan bir mum grsem yemekten sonra bir kutlama olacan bilirim. Genelde babam bana yeni bir program alm olur ve ailecek bunu kutlarz." 8. bln

ERGEN OCUUNUZUN TEMEL SEVG DLN KEFETMEK "Onun temel sevgi dilini nasl belirleyeceimi bilemiyorum." Bu szler 14 yandaki Kayla'nn annesi Muriel'a ait. "Kzmn sevgi dili sanki her gn deiiyor. Dnk hali bugnknden farkl. Srekli bir deikenlik iinde olduu iin nasl davranacam hi kestiremiyorum." Ergenlerin temel sevgi dilini kefetmek, ocuklarn temel sevgi dilini kefetmek kadar kolay deildir. Bizim ergen ocuklarmz da Kayla ile ayn durumdadrlar -yani keskin bir gei dneminde. Kii gei dnemindeyse, duygu, dnce ve arzular kendi ilerinde bir denge salayamamken d dn-yalarndaki birtakm eyler srekli deimekteyse deiken tepkiler verir. Ergen ocuunuzun Temel Sevgi Dilini Kefetmek 125 Sresi uzam bir i gezisinden dndnz bir gn hatrlayn. Einiz ve ocuklarnzn olaan davranlarna verdiiniz tepkileri dnn. Verdiiniz tepki fazla iddetli deilse ansl saylrlar nk o ruh halinizle zntl ya da patlamaya hazr bir bomba gibi bir tavr da sergileyebilirdiniz. Bunlar sizin normal tepki kalplarnz deildir ama birisi o an sizin temel sevgi dilinizi kefetmeye alacak olursa tepkileriniz onu yanltacaktr. SORUNLAR Yanar Dner Ergenler ou ergen birka sene boyunca bu dengesizlik dnemi iinde yaar. Bazen yaanan duygusal dengesizlik baka dnemlerde olduundan daha iddetlidir. Bu da bizim ergenlerin davranlarn belli durumlarda tahmin edilemez olduunu gzlemlememizin nedenidir. Yetikinler olarak rnein geen ay i arkadamzn srtna hafife vurmusak ve ondan da olumlu bir tepki grmsek bu ay da buna benzer bir tepki greceimizi tahmin ederiz. Bu tahmin yetikinler iin geerli olsa da ergenler sz konusu olduunda geerli deildir. Ergenin tepkilerini iinde bulunduu ruh hali belirler. Ruh ha-liyse bazen gn iinde bile dalgalanan gel-gitlerden oluur. Kahvaltda ona sunduunuz sevgi ifadesini olumlu karlayan ergen, akam yemeinde ayn sevgi ifadesini reddedebilir. Ergen bir gei dneminde olduundan hareketleri genellikle deien duygular yznden abucak deiir. Gencin istekleri de inili kl bir izgi izler. Gn nce ergen ocuunuz iin hayattaki en nemli ey markal basketbol ayakkablarn satn almaktr. O kadar srar etmitir ki btn planlarnz iptal edip onunla ayakkablar almak iin alveri merkezine gidersiniz. ki gn sonra ocuunuzun basketbol salonuna giderken bir ift eski spor ayakkab giydiini grr, kafanz sallayp kendi kendinize "Bu ocuu anlamyorum" der126 Genler in Be Sevgi Dili \ V Ergen ocuumuzun Temel Sevgi Dilini Kefetmek 127 siniz. Muriel'n Kayla ile yaad hi de normal grnmeyebi-len normal bir ergenle ilikide olmann insanlarda yaratt tipik d krklnn bir yansmasyd. Bamsz Ergenler Ergenin istikrarsz ruh hallerine, isteklerine ve davranlarna ek olarak gelimekte olan bamszlk duygusu da ebeveynlerin ergenin temel sevgi dilini kefetmelerini zorlatran bir etkendir. nceki blmlerde bu geree birka kere dolayl olarak deinmitik. Yetikinlie geiteki normal sre ana babadan kopma ve kendi kiisel kimliini kurmadr. Zaten yetikinlik* kelimesinin kendisi kopma anlamna gelir. Kayla artk Muriel'in kz olarak bilinmek istemiyordu. Annesinden ayr bir kimlik yaratmaya alyordu. Bamszlk kazanma z-benlii gelitirme yolunda bir admdr. Kayla zbenliini oluturma srecinin iinde olduu iin "basketbol yldz onur kurulu rencisi, sevecen arkada, ksa sar sal kz, dans" sfatlarndan hangisi ile anlmay istediine karar vermeye alyordu. Bu kimliklerden hangisi ya da hangilerini tamak istediine karar veremedii iin Kayla bu zbenlik sfatlar arasnda gidip geliyordu. Kendisini basketbol yldz Kayla

olarak nitelerse annesinden nitelikli zaman istemeyebilirdi. Ama sevecen arkada Kayla kimliini alrsa nitelikli zaman sevgi diline cevap verebilirdi. rnekte de grld gibi ergenin gelimekte olan bamszlk ve zbenlik duygular onun temel sevgi dilini kefetme sanatn son derece zor klmaktadr. e Kapal ya da fkeli Ergenler Bazen ergen ona gsterdiiniz hibir sevgi ifadesinden holanmaz. Siz ona onay szleri sylersiniz, o size "Samalama ltfen" ya da "Beni utandryorsun" der. Sarlmaya kalkarsnz, parmaklarn srtnza dikenli kakts misali geirmeye alr. Bir armaan Verirsiniz, size kuru bir "teekkr ederim"den baka hibir ey demez. Beraber akam yemeine kp kamayacanz sorarsnz, aldnz cevap, "Bu akam arkadalarmla yemek yiyeceim" olur. Ceketinin dmelerini dikebile-ceinizi sylersiniz ama verdii cevap "Dmelere ihtiyacm yok" olur. Be sevgi dilinin her birini denersiniz ama her seferinde terslenirsiniz. Zaman zaman ergen, ebeveynin sevgisinden onunla arasndaki birtakm zlmemi sorunlardan dolay duyduu fke yznden kaar. (Bu konuyu 9. Blmde ele alacaz.) Ama ou zaman ergenin ebeveynin sunduu btn sevgi ifadelerini reddetmesi onun ruh halleri, dnceleri ve istekle-rindeki gel-gitleriyle, gelimekte olan bamszlk duygusu ve zbenlik kavramyla aklanabilir. Ksacas ergen, bir ergen gibi davranmaktadr. Neyse ki ergenlerin ounun ana babalarnn sevgi ifadelerine cevap verdikleri normal ve salkl anlar da vardr. Bunlar bir kayp olarak dnmemeliyiz. ocuunuzun temel sevgi dilinin hangisi olduunu saptayabilirsiniz. OCUUMUN SEVG DL DET M? yle sanyorum ki bu kitab okuyan ebeveynlerin bir ksm ocuklarn in Be Sevgi Dili* adl kitabm da okumulardr. Byk olaslkla ergen ocuunuz henz kkken onun temel sevgi dilini kefetmi, birka yl boyunca da onunla bu dili akc bir ekilde konumuunuzdur. u an "ocuumun sevgi dili deiti mi?" diyerek endielendiiniz noktay dile getirmektesiniz. Ama size iyi haberlerim var: ocuunuzun temel sevgi dili ergenlie adm atarken deimedi. Bazlarnzn "O kkken ne yapyorsam u anda aynsn yapyorum ama ar* Orijinal metindeki szck: Adolescence Sistem Yaynclk'tan pek yaknda yaymlanacaktr. 128 / Genler iyL Be Sevgi Dili tk bana tepki vermiyor" dediini duyar gibi oluyorum. Bunu anlyorum ve bu geree birazdan deineceim ama nce ocuun temel sevgi dilinin ergenlie adm attnda deimeyecei tezimi dorulamama izin verin. Neden Ergenler Temel Sevgi Dillerini Deitirir Gibi Grnr Ebeveynlerin zaman zaman ocuklarnn temel sevgi dillerinin deitiini dnmelerinin birka nedeni vardr. ncelikle ergen, gemi yllarda sevgi deposunu dolduruyor grnen sevgi dilinden kayor olabilir. Bu direni daha nce altn izdiimiz ruh hali, dnceler ve isteklerdeki gel-gitler, gelien bamszlk duygusu ve zbenlik kavram gibi nedenlerle aklanabilir. Ergen yalnzca kendi temel sevgi dilinden deil btn sevgi ifadelerinden geici olarak kayor olabilir. Ergenin ocukluundaki temel sevgi dilini deitirdiini dnmemizin ikinci bir nedeni daha vardr. Eer kiinin temel sevgi dili yeteri kadar konuuluyorsa o zaman onun ikincil sevgi dili daha ok nem kazanr. Ana babas 15 yandaki Jared'n temel sevgi dilinin fiziksel temas olduunu Jared 10 yandayken anlamlar. Annesi de babas da oullarnn ocukluundan beri konutuu dilin onun temel sevgi dili olduunu kefetmiler. Daha sonra Jared, "ok youn alyorum ama kimse bunu takdir etmiyor" diyerek ikyetini dile getirdi. Burada Jared'n duymak istedii sevgi dili onay szleridir. Bu ebeveynlerinin ilk kez duyduu bir ikyet deildi. Oullarnn temel sevgi dilinin deimi olabilecei konusunda endieliydiler. Ancak Jared'n ikincil gl sevgi dili onay szleriydi. Eer ebeveyni Jared'n sevgi ihtiyacn etkili bir ekilde karlamak istiyorsa onun temel sevgi dili olan fiziksel temasn yan sra onunla onay szleri sevgi dilini de konumaldr.

nc bir olaslk ise ebeveynin ocuun asl sevgi dilini ze-memesidir. Bu, ebeveynlerin ocuklarn onlarn gznden deil de kendi bak asndan grme eilimi yznden fazla Ergen ocuunuzun Temel Sevgi Dilini Kefetmek 129 rastlanmayan bir tutum deildir. Bizim dilimiz fiziksel temas olduu iin ocuumuzun dilinin de ayns olmas gerektiini dnmek iimize gelir. ocuun bak asna gre neyin doru olduunu kefetmek yerine istediimize inanrz. Ebeveynler ocua olan sevgilerini be sevgi dilini kullanarak gsterdiklerinde ocuk da temel sevgi dilinin yeteri kadar konuulduunu grebilir ve sevgi deposu dolu kalabilir. Bunun yan sra ocuun ergenlik yllarnda ebeveynler kendilerini reddedilmi hissettikleri iin ocuun temel sevgi dili olduuna inandklar dil zerinde younlarken dier sevgi dillerinden bir ya da birden fazlasn konumaktan vaz geebilirler. Bu durumda ergenin temel sevgi dili aslnda deimemitir. Sorun, ebeveynin ocuun temel sevgi dili konusunda koyduu tehisin yanl olmasdr. Yeni Bir ive renmenin Tam Zaman Peki, "Ben o kkken ne yapyorsam aynsn yapyorum ama o artk buna tepki vermiyor" diyen ebeveyne nasl bir cevap vereceiz? Bu Patsy'nin de yaad bir eydi. "Uzun zamandr Teddy'nin temel sevgi dilinin onay szleri olduunu biliyordum ve onu her zaman szlerimle takdir ettim. u an 14 yanda. Bana 'Anne unu syleme. Anne unu sylemeyi kes. Anne bunu duymak istemiyorum' deyip duruyor. Durum benim iin ok karmak" Patsy'e "Teddy'e sylediin onay szlerinden birkan syler misin?" diye sordum. Patsy "Sen harikasn. Seninle gurur duyuyorum. O kadar akllsn ki. O kadar yakklsn ki gibi her zaman sylediim eyleri sylyorum" dedi. Sorun ite burada yatyordu. Patsy oluna gemite syledii szlerin aynsn sylyordu. Ergenler nadiren ocukluklarnda duyduklar iveyi iitmek ister. Bu szler kklklerinde duyduklar szler olduundan, onlar ocukluk yllaryla zdeletirirler. Bamsz olmak istemektedirler. ocuk yerine konmak istemezler. 130 Genler in Be Sevgi Dili lij i1; ocuklarna sevildiklerini hissettirmek isteyen ebeveynler yeni iveler renmek durumundadr. Patsy'e senelerdir kulland iveleri bir kenara brakmasn ve "Irk eitlii konusunda sergilediin keskin tavr takdir ediyorum... Arka baheyi adam etmek iin ok almsn, sonucu ok beendim... Sana gveniyorum, nk sen bakalarnn haklarn koruyorsun" gibi daha ok yetikinlere yakr szl sevgi ifadeleri kullanmasn tavsiye ettim. Bu tarz cmlelerde ocukluk yllarnn izi yoktur ve ergen iin sayg ifadeleri niteliindedir. Patsy'e ayrca olunu Teddy yerine Ted diye armasn nerdim. ok arm bir halde, "Biliyor musunuz, Teddy de bana son zamanlarda ayn eyi sylyor. Ona btn hayat boyunca Teddy dedikten sonra imdi Ted diye armak ok zor olacak" dedi. Patsy'nin nnde zor bir yol olduunu biliyordum ama bu deiiklikleri gerekletirebileceinden de emindim. Roger bana olunun bir ergen olarak gelitirdii yeni tepkilerini anlattnda yeni iveler renme gerei bir kez daha kantland. Roger, "Uzun zamandr Brad'in sevgi dilinin hizmet davranlar olduunu dnyordum" dedi: "Brad kkken bana onarmam iin oyuncaklarn getirirdi. Oyuncan tamir edince ya da ev devine yardm ettikten sonra yanmdan ayrlrken sevildiini hissettiini gzndeki prltdan anlayabiliyordum. Ama ergenlie adm attndan beri benden pek yardm istemiyor. Geen gn bisikletini tamir ediyordu. Yardm edebileceimi sylediimde bana saol baba kendim yapabilirim dedi. Artk ev devi iin de pek yardm istemiyor. Sanki artk ona eskisi kadar yakn deilim. Onun da kendini bana yakn hissettiinden emin deilim." Brad'in sevgi dili hizmet davranlar ise babasnn sevgisini artk eskisi kadar hissetmiyor olabilir. Bununla birlikte Roger'dan ocukken istedii eyleri artk istememektedir. Gelimekte olan bamszlk duygusunu ve olgunlamakta

olan zbenliini beslemesine yardm ederek artk bir eyleri kendi bana yapmay renmektedir. Ergen ocuunuzun Temel Sevgi Dilini Kefetmek 131 Roger'm renmek zorunda olduu, hizmet davranlar sevgi dilinin yeni iveleridir. Ona Brad'in hl kendi bana yapmay beceremedii baz eyler bulmasn ve bunlar ona retebileceim sylemesini nerdim. Aslnda Brad kendisi iin bir eyler yapmak istemektedir. Bu onun olgunluk duygusunun gelimesine yardmc olur. Roger Brad'e karbratr temizlemeyi, buji deitirmeyi, fren ayar yapmay, ktphane kurmay ya da Brad'in ilgilenebilecei herhangi bir eyi retmeyi teklif ederse, Brad'in bu tr hizmet davranlarn kabul etmeye ak olacan grecektir. Bylelikle Brad'le olan duygusal yaknl glenecei gibi, Brad de aralarndaki sevgiden emin olacaktr. Yeni iveler renmek zor olabilir. Bizler alkanlklarmzla yaayan yaratklarz. Ergen ocuklarmza sevgimizi onlarn ocukluk yllarnda kullandmz ifadelerle gstermeye devam etmemiz gayet doaldr. Bu bizim iin en rahat yoldur. Yeni iveler renmek aba ve zaman gerektirir. Ama eer ergen ocuklarmzn sevildiklerini hissetmelerini istiyorsak onlarn temel sevgi dillerini renmek iin bu enerjiyi sarf etmeyi gze almalyz. ERGEN OCUUNUZUN TEMEL SEVG DLN BULMAK Sevgi dili kavramyla ilk kez bu kitapta karlatysanz -ergen ocuunuzun temel sevgi dilini onun ocukluk yllarnda bulmaya almadysanz- ve artk bir ergen olmasna ramen onun sevgi dili hakknda bir ipucuna bile sahip deilseniz size adm nermeme izin verin. ncelikle soru sorun, daha sonra gzlemde bulunun ve son olarak da deney yapn. te bu admn her biri iin yaklam. 1. Soru Sorun Ergenin kafasnn iinde neler olup bittiini renmek istiyorsanz bunu bulmann en iyi yollarndan biri soru sormaktr. Bir baba "Bunu unut!" dedi: "Ona ne sorarsam soraym bu cevaptan birini duyuyorum: 'Bilmiyorum', 'Tamam' ya da 132 Genler in Be Sevgi Dili 'N'olursa'. Bu cevap herhangi bir eyi aklamyor. Bu babann yaad d krkln anlayabiliyorum ve ergenlerin bazen konumak yerine "homurdand" da dorudur ama yine de ergenin, bunlar ifade etmeyi seecek olursa, dnce ve duygularn anlamann en iyi yolu budur. Ergenler onlara soru sorulduu takdirde dncelerini aklamaya eilimlidirler. Neredeyse hibir gen konumaya "Sana duygu ve dncelerimi aklamama izin ver" diyerek balamaz. Tersine, "Sana ne istediimi syleyememe izin ver" demeyi tercih ederler. Ergenler duygu veya dnceleri yerine isteklerini ifade etme konusunda kendilerini daha zgr hissederler. Genelde ana baba doru soruyu sorana kadar duygu ve dnceleri ergenin zihninde kilitli kalr. Ergen ocuunuzun temel sevgi dilini kefetmek iin verdiiniz savata sorular en yakn dostunuz olabilir. Margo 15 yandaki kz Kerstin'e "ocuk yetitirme konusunda kitaplar okuyordum. Mkemmel bir ebeveyn olmadm fark ettim. Niyetim her zaman iyi olsa da bazen seni kracak eyler yaptm ya da sana kt szler syledim. Ayrca bana her ihtiyacn olduunda yannda olduumu hissettiini sanmyorum. imdi sana ciddi bir soru sormak istiyorum. Sana gre ilikimiz nasl daha iyi olabilir?" diye sordu. Margo Kerstin'in bu soruya verdii cevab asla unutamayacakt: "Anne eer bunu gerekten renmek istiyorsan sana anlatacam ama sakn bana kzma. Seninle konumaya altm zamanlarda bana btn dikkatini vermediini hissedi7 yorum. Her zaman rg ryorsun, kitap okuyorsun, faturalarla urayorsun, TV seyrediyorsun, amar ykyorsun ya da baka bir eyle urayorsun. "Hep bir ile megulsn. Seninle konumaya altm zaman seni rahatsz ettiimi dnyorum. Keke bazen baka hibir eyle uramadan sadece otursan ve benimle konusan."

Margo soru sormu, cevabn da almt. Kerstin'in annesinin sorusuna verdii cevap onun temel sevgi dilini ortaya -l Ergen ocuunuzun Temel Sevgi Dilini Kefetmek 133 karmt. Kerstin nitelikli zaman ve elbette annesinin youn dikkatini istiyordu. Margo'nun kocas Mark 16 yandaki oullar Will'e farkl bir soru sordu ama onun verdii cevap da Kerstin'inki kadar akt. Mark bir gece olunu maa gtrrken ona, "Son zamanlarda hayatmda baz deiiklikler yapmam gerektiini dnyorum. Annen iin nasl daha iyi bir e, sen ve Kerstin iin daha iyi bir baba olabilirim diye kafa yoruyorum. Senin de bu konu hakknda fikrini almak istiyorum, onun iin sana u soruyu soracam: Eer bende bir eyler deitirme imkann olsayd neyi deitirirdin?" Will Mark'a yllar kadar uzun gelen bir sre dndkten sonra sonunda "Sen birok ynden iyi bir babasn. Youn alman ve bana verdiin eyleri takdir ediyorum. Ama bazen seni mutlu edemiyormuun gibi geliyor. Ne kadar fazla alrsam alaym senden duyduum tek ey eletiri oluyor. Elimden gelenin en iyisini yapmam istediini biliyorum ama beni srekli eletirince pes etmek istiyorum" dedi. Mark bu soruyu itenlikle sormutu ve olunun cevabn dinleyebilecek bir ruh halindeydi. Will'e cevap verdi: "Bana sylediin ey seni fazla eletirdiim ve youn bir tempo iinde olduunu grdm halde sana kar honutluumu ifade etmediim yle mi?" Bunun zerine Will, "Evet ama beni asla eletirmemelisin demiyorum baba. Fakat arada yaptm bir eyin seni mutlu ettiini bilmek iyi olurdu" dedi. Mark olunun sylediinden holanmt. Ona sadece, "Bunu benimle paylaman houma gitti. Konutuklarmz zerine biraz dneceim ve bu konuda kendimi gelitireceim" dedi. Stadn oto parkna girdiklerinde olunun srtn svazlad. Btn gece eletiri kelimesi Mark'n kafasnda dnp durdu. Will'e kar bu kadar ok eletiri ynelttiinin farknda deildi. Aslnda yapt eyi eletiri olarak grmyordu. Kendi kendine "Evet zaman zaman Will'in yanllarn dzelttiim doru" dedi. "Arabay ykarken gzden kard lekeleri gsterdim, 134 Genler in Be Sevgi Dili geridnm kutusunun dar karlmas gerektiini hatrlattm ama eletiri bunun neresinde?" Mark Will'le beraber ma seyrederken kafasnda bir diyalog akmaktayd. "Evet, eletiri. "VVill'in benden srekli duyduu, eletiri, o yzden de beni hi mutlu edemediini, yapt eyin asla yeteri kadar iyi olmadn dnyor." Mark "VVill'in sevgi dilini kefetmek iin bir ipucu bulmak umuduyla bu soruyu sorduunu unutmutu. Mark birdenbire Will'in temel sevgi dilinin onay szleri olduunu akladn fark etti. Will sadece onay grmek istiyordu. Mark kendi kendine "Ona onay szleri sylemek yerine olumsuz, eletirel kelimeler sarf ettim. Will'in bazen benimle vakit geirmek istemediini dnrdm, doruymu" dedi. Mark kendine Margo ile konuacana ve ondan kendisini Will'i eletirdiinde uyarmasn ve ona Will'i szleriyle nasl onaylamas gerektiini retmesini isteyeceine dair sz verdi. Mark gzlerinin dolduunu hissetti. Hemen gzyan sildi ve evredeki kalabaln cokulu tezahrat arasnda Will'e dnp "Seni seviyorum ahbap. Seninle olmak gerekten houma gidiyor" dedi. Will babasnn omzuna vurdu, glmsedi ve "Saol baba" dedi. Sonra ikisi de cokulu tezahrata katldlar. Mark tek bir soruyla ergen ocuunun temel sevgi dilini kefetmiti. Ebeveynlerin ergenin temel sevgi dilini renebilmeleri iin ergenden bilgi almay salayacak baka sorular da vardr. rnein "En iyi arkadan kim?" diye sorduunuzda ocuunuz "Paul" diye cevap verirse siz "Paul neden senin en iyi arkadan?" diye sorabilirsiniz. ocuunuz buna "Beni dinler ve anlamaya alr" diyorsa ocuunuz temel sevgi dilinin nitelikli zaman olduunu aklam olur. Kznza "Anneannene onu gerekten sevdiini gstermek isteseydin ne yapardn?" diye sorabilirsiniz. Bu tip sorular ergenin temel sevgi dilini aa

karabildii gibi ocukla ebeveyn arasnda daha ileri dzey bir iletiim atmosferi yaratlmasna da yardm eder. Ergen ocuunuzun Temel Sevgi Dilini Kefetmek 135 Size ergen ocuunuza be sevgi dilini aklamanz ve ona "Senin temel sevgi dilin bunlardan hangisi?" diye sormanz nermem. Her eyden nce byle bir soru ocuunuzla oyun oynuyormusunuz gibi bir izlenim yaratabilir. Unutmayn, ergen ocuunuz iin doruluk ve itenlik nemlidir. O sizinle bir oyun oynama peinde deildir, ikinci bir nokta da udur; eer ocuunuz sevgi dili kavramn tam anlamyla an-lamsa bunu sizi maniple etmek iin kullanabilir. Hangi ebeveyn ocuundan yle bir cmle duymamtr? "Eer beni sevseydin... yapardn." Sk grlmese de bazen ergenin istekleri onun temel sevgi dilinin ne olduunu bize anlatabilir ama bu genelde ergenin anlk arzularn karlamas iin bavurduu bir yoldur. Hemen hemen btn sorular "Senin temel sevgi dilin hangisi?" sorusundan daha iyidir. 2. Gzlem Yapn Bilinli olarak ergen ocuunuzun davranlarm gzlemleyin. Onun dier insanlara hangi yollar kullanarak sevgisini ve honutluunu ifade ettiine dikkat edin ve gzlemlerinizi bir kenara not edin. Geen ay iinde ocuunuz birilerine be defa hediye almsa, ocuunuzun sevgi dilinin hediye almak olma olasl gayet yksektir. Birok insann kendi sevgi dillerini konumak gibi bir eilimleri vardr. Kendilerine yaplmasn istedikleri eyleri bakalarna yaparlar ama yine de bu her zaman doru deildir. rnein ergen bir erkek ocuk babas hediyelere nem verdii iin etrafndakilere sevgisinin bir ifadesi olarak hediyeler verecektir. Babasnn, "Olum eer bir kadn mutlu etmek istiyorsan ona iek al" dediini hatrlayacaktr. Sonuta ergen kendi sevgi dili hediye vermek olduu iin deil, bu dili konumay babasndan rendii iin insanlara armaan alacaktr. Ergenin ikyetlerini de gzlemleyin. Kiinin ikyet konusu, onun temel sevgi dilini' renmemizde bir ipucu olabilir. Bu daha nce Will babasna, "Ama bazen seni mutlu edemiyormu136 Genler in Be Sevgi Dili !' um gibi geliyor. Ne kadar fazla alrsam alaym senden duyduum tek ey eletiri oluyor. Benim elimden gelenin en iyisini yapmam istediini biliyorum ama beni srekli eletirince pes etmek istiyorum" dediinde de ak bir ekilde grlmt. Will'in ikyetleri onun temel sevgi dilinin onay szleri olduunu gsteriyordu. O sadece babasnn yapt eletirilerden deil, onun kendisini vmemesinden de ikyet ediyordu. Genler ikyet ettiklerinde ana babalar hemen savunmaya geerler. rnein ergen, "Odama girip eyalarmn yerini deitirmeye hi hakkn yok. Artk aradm hibir eyi bulamyorum. Bana ait zel bir yere hi saygn yok ve bu hi doru deil" der. Bunun zerine birok ebeveyn "Eer odan temiz-leseydin odana girmek durumunda kalmazdm. Oray temizlemezsen ben temizlerim" der. Diyalog bu aamada ya hararetli bir tartmaya dner ya da iki taraf konumay kesip sessizce ayr ynlere gider. Bununla birlikte eer ebeveyn ergenin ikyetlerini gzlemleyecek olursa, onun yaknd eylerin bir kalba dkleceini fark eder. Bu byk olaslkla ergenin birisinin "eyalarnn yerini deitirdii" konusunda yapt ilk ikyet deildir. Bu yaknma ergenin temel sevgi dilinin hediye almak olduu konusunda bize bir ipucu veriyor olabilir. Bir ergenin odasndaki her ey birer hediyedir, bunu sakn unutmayn. Bu ergen iin her hediyenin zel bir yeri var ve birisi gelip de bunlarn yerini .deitirdiinde ergenin hediye yerine koyduu sevgi ifadeleri de deiiyor. ikyetlerin kalplarna dikkat etmek gerekmektedir. Birka ikyet ayn kategoriye girerse bu ergenin temel sevgi dilini aa karabilir. u ikyetlere bir bakn: "Bana ev devlerimde artk hi yardm etmiyorsun. Bu yzden de zayf notlar alyorum... Eer beni de maa gtrseydiniz orada arkadalar edinebilir, srekli evde oturmak zorunda da kalmazdm... Masann

arkasn temizleyemedim, nk masay ekemedim ve yardm etmek iin sen de burada deildin... BiErgen ocuunuzun Temel Sevgi Dilini Kefetmek 137 sikletimi tamir etseydin bugn okula bisikletimle giderdim." Bu ergenin temel sevgi dili byk ihtimalle hizmet davranlardr. ikyetlerinden her birinde ergen ebeveyninden yardm istemektedir. Ergenin isteklerini de gzlemleyin. Bir insann istekleri onun temel sevgi dilini ele verir. Renee annesine "Anne bu akam zeri seninle birlikte yry alanna gidebilir miyiz? Sana gln kysnda kefettiim iekleri gstermek istiyorum" dedi. Renee nitelikli zaman istemektedir. Eer srekli annesiyle beraber bir eyler yapmak istiyorsa onun sevgi dili nitelikli zamandr. Buna benzer olarak 13 yandaki Peter babasna "Baba, ne zaman baka bir kamp gezisine kacaz?", "Ne zaman yine balk tutmaya gideceiz?" ya da "Topu imdi atabilir miyiz?" diye soruyorsa onun temel sevgi dilinin de nitelikli zaman olduunu anlarz. Ebeveynler ocuklarnn sevgi ve honutluklarn ifade e-di biimlerini, onun en ok nelerden ikyet ettiini ve en ok ne yapmak istediini gzlemlerse ocuklarnn temel sevgi dilini kefetme anslar o kadar artacaktr. 3. Deney Ergenin temel sevgi dilini kefetmenin nc yolu ise her hafta be sevgi dilinden birisine odaklanarak ergenin tepkisini leceiniz bir deney yapmaktr. Bir hafta boyunca ergene normalden daha ok fiziksel temasta bulunun. Bir gn iinde ona birka kez dokunmaya aln, ikinci hafta ona dokunmay brakn ve onay szleriyle yaklan. Her gn yeni onay ifadeleri zerinde aln ve akamlan bunlar ocuunuza syleyin. Bir sonraki hafta ergenin zellikle sizden yapmanz isteyebilecei eyleri kapsayan hizmet davranlarnda bulunun. rnein ona zel bir yemek piirin, tlenmesi pek de kolay olmayan bluzunu tleyin, cebir dersinde ona her zamankinden daha ok yardm edin ya da onun yapmas gereken ii stlenin ve kpei ykayn. (Elbette btn bu hizmet 138 Genler in Be Sevgi Dili davranlarn olumlu bir tavrla gerekletirmelisiniz.) Kznz ya da olunuz iin yapabileceiniz kadar ok ey yapn. Sonraki hafta ergene nitelikli zaman ayrmak iin biraz aba sarf edin. Birlikte yrylere kn ya da ma yapn. Sizden zamannda istemi olduu eyleri onunla birlikte yapn. Birlikte geirebildiiniz kadar zaman geirin. Onun izin verdii yere kadar inen derin sohbetler gerekletirin. Btn dikkatinizi onda odaklayn. Son hafta hediye alma sevgi dili zerinde durun. Ergenin istedii eylerden oluan bir liste yapn ve en ok istediini dndnz eyleri satn aln. Aldklarnz rengrenk ktlara sarn ve dier aile fertlerinin nnde ocuunuza sunun. Onun bundan keyif almasn salayarak her gece bir parti verin. ocuunuzun temel sevgi dilini konutuunuz hafta onun davranlarnda ve yz ifadesinde bir deiiklik fark edeceksiniz. Sevgi deposunun dolu olduunu ve ebeveyne normalde olduundan daha scak yaklatn greceksiniz. Ergen byk olaslkla size ne olduunu -yani neden byle almadk davranlar sergilediinizi- merak edecektir. Her eyi anlatmanz gerekmiyor. Sadece daha iyi bir ebeveyn olmak iin altnz syleyin. Baka bir deney de ocuunuza aralarnda seim yapabilecei iki tercih sunmak ve yapt tercihleri bir kenara not etmektir. rnein babas 13 yandaki oluna, "Bu akam zeri iki saat bo vaktim var. Beraber uurtma m uurmak istersin yoksa yeni kameran iin pil almaya m gidelim?" diye sorar. Buradaki seim nitelikli zaman ile hediye alma arasnda yaplacaktr. Baba olunun setii eyi yapar ve onun hediyeyi mi yoksa nitelikli zaman m setiini kaydeder. drt gn sonra babas oluna baka bir seim sunar: "Bu gece evde sadece ikimiz olacamza gre syle bakalm yemei darda m yemek istersin (nitelikli zaman) yoksa sana en sevdiin Ergen ocuunuzun Temel Sevgi Dilini Kefetmek

139 pizzay yapmam m tercih edersin (hizmet davranlar)? Bir sonraki hafta baba, "Diyelim ki kendini ylgn hissediyorsun, ben de senin moralini dzeltmek istiyorum, hangisini yapmam isterdin? Yapm olduun btn olumlu hareketleri hatrlatan bir yaz yazmam m? Yoksa sana yle skca sarlmam m?" der. ocuun burada yapaca seim de onay szleri ve fiziksel temas arasnda olacaktr. Ergenin yapt seimleri bir yere not ettiiniz takdirde bunlar bir kalba dklecek ve ocuunuzun temel sevgi dili ortaya km olacaktr. ocuunuzun temel sevgi dilini rendiinizde bu dilin btn ivelerini de -yani bu dili konumann deiik yollarn da- kefetmek isteyeceksiniz ve bu sevgi dilini ocuunuzun zaman zaman kendi temel sevgi dilinden bile uzaklaabilecei gereini aklnzda tutarak dzenli olarak konumak isteyeceksiniz. Ergenin isteklerine sayg gsterin. Uygun bir ruhsal durumda olmayan bir ergeni asla sevgi ifadelerinizle skmayn. rnein ocuunuzun temel sevgi dilinin fiziksel temas olduunu biliyorsunuz ama kolunuzu omzuna attnzda kayorsa bu ona sarlmaya almak iin uygun zaman deil demektir. Bu durumda ondan uzaklamal ve onun o an fiziksel temas istemedii gereini anlayarak sayg duymalsnz. Ertesi gn deiik bir biimde dokunmay deneyin. Ergen fiziksel temasnz iin uygun bir ruh hali iindeyse ona dokunun. Ergen size olumlu sinyaller veriyorsa onu yere yatrp gremeye balamann tam zamandr. Eer ocuunuzun temel sevgi dilini o izin verdii srece onunla konuursanz ergenin sevgi deposu dolacaktr. Ama eer sizi reddetmesinden holanmadnz iin ona dokunmaktan kanyorsanz zamanla ergenin sevgi deposu boalacak ve iten ie size kzmaya balayacaktr. Bir ergene tam anlamyla sevgisini gstermek isteyen bir ebeveyn, onun temel sevgi dilini dzenli bir ekilde konumal ve hangi iveyle olursa olsun ocuuna sevgisini iletmelidir. I 140 Genler in Be Sevgi Dili BE SEVG DLN DE KONUMAK Ergene Faydalar Biraz nce sylediklerimi toparlamama izin verin. Ben sadece ocuunuzun temel sevgi dilini konuun demiyorum. Ergenlerin be sevgi dilinden de sevgi almalar be sevgi dilini konumay renmeleri gerekir. Bunu da en iyi ana baba modellerinde grerek renebilirler. Size ergenin temel sevgi dilinden bolca konumanz ve dier drdn de olabildii kadar sklkla kullanmanz neriyorum. Ergenin net olarak grlebilen ikincil sevgi dili varsa ebeveyn bu dili de ocuuyla oka konumaldr. Ebeveynler ocuklaryla be sevgi dilini de konuurlarsa ergen bu dilleri bakalaryla kullanmay renecektir. Bu ergenin gelecekte kuraca ilikiler asndan son derece nemli bir konudur. leriki yllarda ergenin sevgi ve mutluluunu paylaaca komular, i arkadalar, dostlar, flrtleri ve daha sonra da bir ei ve ocuklar olacaktr. Ergenler be sevgi dilinin her birini akc bir ekilde konumay renirlerse birok insanla iyi ilikiler kuracaklardr ama bu dillerden sadece bir ya da ikisini kullanrlarsa iliki potansiyelleri azalacaktr. Bylelikle duygusal balamda iletiim kuramayacaklar insanlar olacaktr. Bunlar ergenin uzun sreli ve anlaml ilikiler kurmak isteyebilecei zel kiiler olabilir. Be sevgi dilinin her biri araclyla sevgi alp vermeyi renmek ergenin yararna olacaktr, bu aktr. Gen sevgi dillerini akc olarak konumay renirse ilerde kuraca ilikiler iin salam bir temel atm olur. Be sevgi dilinin hepsini konumay renememi ebeveyn stesinden gelmesi kolay olmayan sorunlarla kar karya kalabilir. Size, zellikle de konumas sizin iin zor olan sevgi dillerinin anlatld blmleri tekrar okumanz neririm. Konumakta zorlandnz sevgi dilini ya da dillerini nasl konumanz gerektii konusunda size yardmc olabilecek fikirleri bir yere not aln ve bu dili sadece ergen ocuunuzla Ergen ocuunuzun Temel Sevgi Dilini Kefetmek 141

deil, ailenin dier bireyleriyle de konuarak aln. En sonunda bu sevgi dillerinin her birini konumay renebilirsiniz. Bakalarna onlarn sevgi ihtiyacn karlayan bir dille sevginizi ifade etmenizden daha nemli olan az ey vardr. Evliliinize Faydalar Baz iftler ergen ocuklarna sevgilerini daha etkili bir biimde gstermeye abalarken kendi evliliklerinin de yeniden doduunu gryor, seneler boyu birbirlerinin temel sevgi dillerini konumadklarn fark ediyorlar. renmek iin hibir zaman ge kalm saylmazsnz. Birbirlerinin temel sevgi dilini kullanmay renmi iftler evliliklerinin duygusal atmosferinin belirli bir sre iinde gzle grlr bir ekilde deitiini grmlerdir. Bir koca "Dr.Chapman biz otuz senedir evliyiz. Evliliimizin son yirmi alt yl ok mutsuz geti. Bir arkadam bana sizin Be Sevgi Dili* adl kitabnz verdi. Kitab okuduumda kafamda bir k yand. Btn bu seneler boyunca karmn sevgi dilini konumadm, onun da benimkini konumadn fark ettim. Kitab ona verdim, konular zerinde tarttk ve birbirimizin temel sevgi dilini konumaya balamaya karar verdik. Eer birisi bana evliliimin iki ayda dzeleceini syleseydi ona asla inanmazdm. Ama bu iki ay iinde onda da bende de birbirimize kar scak duygular olumaya balad. Evliliimiz tamamen deiti. Bunu kendileri de evli olan ocuklarmza anlatmak iin sabrszlanyoruz. Sevgi bizim en temel duygusal ihtiyacmz olduu iin bu ihtiya birisi tarafndan karlandnda bu kii iin gzel duygular beslemeye balarz. Evlilik ve aile yaamnn duygusal atmosferi aile fertleri birbirlerinin temel sevgi dilini ve bu dili konumay renirse kesinlikle daha verimli hale getirilebilir. Sistem Yaynclk'tan yaymlanmtr. 9. blm SEVG VE FKE: EBEVEYNLERE YARDIM Ergenler ebeveynlerine, ebeveynleri ergenlere eitli nedenlerden dolay fkelenir. Zaman zaman birisi dierini derinden yaralayacak szler sarf eder ya da hareketlerde bulunur. Ambrose Bierce bir keresinde "fkeli olduunuz bir anda konuun, sonsuza dek piman olacanz en iyi konumay yaparsnz" demiti. Birok ebeveyn ve ergen Bierce'in tanmlad trde bir konumay birka kez yapmtr. Byle zamanlarda azmzdan kan eyleri hi sylememi olmay ve sevimsiz hareketlerimizi geri alabilmeyi dileriz. Denetimsiz fke birok ergenebe-veyn ilikisinin bozulmasna neden olan bir etkendir. Btn bunlarn sevgiyle balants nedir? ou insana gre sevgi ve fke birbirine zt iki kavramdr, birbirlerine kart gibi gzkrler. Gerekte bu iki szck madalyonun iki farkl yzdr. Sevgi tpk kontroll fke gibi karsndaki insann Sevgi ve fke: Ebeveynlere Yardm 143 iyiliine hizmet eder. Karmzdaki kiinin hareketlerini yanl algladmz zaman fkeye kaplrz. Ergenler ebeveynlerinin sorumsuz davran olarak tanmlad bir ey yapar ya da sylerse ana babalar onlara sinirlenirler. Ergenler ise haksz ya da bencil olarak adlandrdklar hareketlerle karlarlarsa ebeveynlerine fke duyarlar. fkenin amac bizi sevme davranna, yani ergen ya da ebeveyni doru yola ynlendirmeye motive etmektir. Ama ne yazk ki bir oumuz bu tarz bir sevme davrann hibir zaman renemedik ve sonuta ykc bir davran rnei sunmaktayz. Bazen fke karsnda gsterdiimiz tepkiyle olay daha kt bir duruma sokuyoruz. Bu blmn iki amac var; birincisi ebeveynlere fkelerini kontrol etmelerine ve bunu sevgi davranna dntrmelerini renmelerine yardm etmek, ikincisi ise ebeveynlerin ocuklarna fkelerini olumlu bir yne evirerek kontrol etmeyi retmelerine yardmc olacak pratik yollar sunmak. KEND FKEMZ KONTROL ETME HTYACI Henz renemediimiz eyleri ocuklarmza reteme-yiz. Birok ebeveyn kendilerini "Evlenene kadar iddetli fkenin ne demek olduunu bilmiyordum ve ocuklarm ergenlie girene kadar da sper iddetli fkenin ne anlama geldiini bilmiyordum" diyen Idaho'lu ifti Marvin ile zdeletirebi-lir. Hayatn btn

alanlarnda fke duygusuyla karlamamza ramen genelde ailemize ve zellikle de ergen ocuklarmza ok daha iddetli bir fke duyarz. Ergenler Bizi Neden fkelendirir? Neden ergen ocuklarmza onlardan yaa daha kk olan ocuklarmzdan daha fazla fkeleniriz? Bunun nedeni her eyden nce ergende olumaya balayan birtakm deiik144 Genler in Be Sevgi Dili liklerdir; bu konuyu nceki blmlerde ele almtk. Ergenin konular hakknda eletirel bir bak asyla mantk yrtmesine ve dnmesine olanak salayan gelimi zihinsel yetenekleri, onun yarglarmz ocukken yaptndan farkl olarak sorgulamasna imkan tanmaktadr. Bu zihinsel gelime ergeni sadece bizim yarglarmz sorgulamasna deil ayn zamanda onu uyumsuzluu semesine yneltebilecek bamszlk ve zbenlik kavramlarna da itmektedir. Ergen artk sadece kendisi iin dnmekle kalmayp kendi kararlarn da almaya balar. Bu ou zaman ergen ile ebeveyn arasnda bir atma yaratr ve ebeveynin kendi iinde fke duymasna yol aar. Ebeveyn ergenin davrann kstah, asi ve sorumsuz bulur ve yle bir mantk yrtr; "Bu benim olum/kzm iin doru deil. Kendi hayatn mahvedecek. Bu benim devam etmesine izin verebileceim bir durum deil." fke anne ya da babay harekete geirir. Eer ebeveyn bir ocukla deil de bir ergenle kar karya olduunu fark etmezse yapaca hareketle durumu daha kt bir hale sokabilir. ) Olumsuz fke Tepkilerimizi f Neden Terk Etmek Zorundayz? Ergen ebeveynin istedii gibi davran eklini deitirmezse ebeveyn souk ve sert buyruklara bavurur. rnein yksek sesle "Ya bunu yaparsn ya da..." der. ocuk gibi grnmemek iin ergen cmlenin 'Ya da..." ksmn seer ve ergenebeveyn arasndaki sava baka bir boyuta tanm olur. Sava sona ermeden nce ergen ve ana baba dman askerlerin birbirlerine bomba atmalar misali birbirlerine sert ve eletirel szler savururlar. Sonunda iki taraf da yaralanm, reddedilmi ve sevgisiz bir ekilde sava alann terk eder. Denetimsiz fke yznden durum daha kt bir hal alr. Ebeveynlerin sarf ettii kt szler ve uygulad fiziksel iddet hibir zaman o-lumlu sonu vermez. Sevgi ve fke: Ebeveynlere Yardm 145 Otuz yldr srdrdm evlilik ve aile danmanl mesleinde ergenlerden ebeveynlerinin kontrol altna alamadklar fkeleri sonucu onlara syledikleri zc szleri ve ykc davranlar dinlediimde, gz yalarm tutamadm ok zaman olmutur. in daha trajik yan, ergenlik yllarnda kt davrana maruz kalm birok gen yetikinin kendi ocuklarna ana babalarnn onlara zamannda davrand ekilde davranmalar. 17 yandaki Eric'in "Dr.Chapman babamn beni sevdiini sanrdm ama artk onun beni sevmediini biliyorum. Tek dnd, kendisi. Eer her eyi onun istedii ekilde yaparsam sorun yok. Ama kendi kararlarm vermeye ve dnmeye hakkm yoksa nasl byyebilirim ki? Bazen onun lmesini diliyorum ya da ben lmek istiyorum. ki ekilde de bu ac bitmi olur" demesini hi unutmayacam. Denetimsiz fke davran kalb genelde kuaktan kuaa geen bir olgudur. Bu kalplar krlmaldr. Bu konu hakknda ne kadar hassas olduumu anlatamam. Ebeveynler olarak iimizdeki fkeyi tutmay ve bunu mantkl ve olumlu bir ekilde kontrol etmeyi renmeliyiz. Aksi takdirde iyi birer ana baba olma yolundaki abalarmz tehlikeye atm oluruz. fkeli bir ebeveyn tarafndan hem szsel hem de fiziksel olarak suistimal edilmi bir ergen ona ocukluunda sunulmu olan hizmet davranlar, onay szleri, nitelikli zaman, hediye alma ya da fiziksel temas sevgi dillerinden hibirisini hatrlamayacaktr. Tek hatrlayaca ebeveynin azarlar, kt szleri ve bar olacaktr. Sevgi yerine onu yaralayan bir reddedilme hissedecektir. Eer byle bir denetimsiz fke davrann kendi hayatnzda sergilediinizi dnyorsanz bu blm ok dikkatli okumanz ve ocuunuzla olan ilikinizi dzeltmeniz iin nerilen zorlu admlar atmaya balamanz neririm.

Gemiten gelen olumsuz davran kalplar "yklabilir". Sonsuza kadar denetimsiz fkenin esirleri olarak kalmak zorunda deiliz. steyen her ana baba ykc davran kalplarn sevgi davranlarna dntrebilir. 146 Genler in Be Sevgi Dili YIKICI DAVRANI KALIPLARIMIZI KIRMAK Ykc davran kalplarmz ykmak ve fkemizi kontrol altna alp sevgi davran kalplar renmek iin aadaki admlar izlemenizi neriyorum. : 1. Gerei Kabul Edin Her eyden nce gerei kabul etmeliyiz. Yanl yolda olduumuzu kabul etmeden ynmz deitirmeyeceiz. Bunu kabul edin, Tanr'ya ve aile yelerine syleyin ve deyin ki "fkemi kontrol altna alamyorum, birok kez kontrol dna ktm. Yanl eyler syledim, yanl hareketlerde bulundum. Sarf ettiim szler gzel sevgi szckleri deildi. Aksine ykc ve krc szlerdi ve Tanr'nn da yardmyla deimek istiyorum." Bu sre iinde Tanr'nn da yardmn istediinizi sylemekten kanmayn, nk her trl destee ihtiyacnz var. [ Yukardaki szleri bir kda yazn. Bunlan kendi szckr>. lerinizle ifade etmek istiyorsanz deitirebilirsiniz. Sonra yazdklarnz kendi kendinize yksek sesle okuyun ve ac gerei kabul edin... "fkemi kontrol altna alamadm." Bu gerei kabul ettiinizi Tanr'ya itiraf edin ve Ondan sizi balamas iin af dileyin. Daha sonra btn ailenin bir arada olduu bir akam onlarla paylamak istediiniz bir ey olduunu syleyin. Kdnz karn ve yazdklarnz ailenize okuyun. Onlara bunu kabul ettiinizi, imdi de bunu onlara ve Tanr'ya sylediinizi belirtin. Deimeyi istemek konusunda iten olduunuzu syleyin. Bunun gibi bir ey de sylemek isteyebilirsiniz: "nmzdeki birka hafta boyunca bunun zerinde alyor olacam. Ama herhangi birinize sinirlenip kendime hakim olamadm ve barp armaya baladm takdirde kulaklarnz tkar, oday hemen terk eder ya da isterseniz biraz hava almaya dar karsanz bana ok yardm etmi olursunuz. Geri dndnzde fkemi kontrol altna alm olacam ve kt Sevgi ve fke: Ebeveynlere Yardm 147 szler sylemeyeceimi garanti ediyorum. Sizden beni balamanz isteyeceim ve kaldmz yerden devam edeceiz. Bunu baarmam biraz zaman alabilir ama Tanr'nn da yardmyla deieceim." Bu mtevaz konumay yaptktan sonra artk olumlu ynde deime yoluna girdiniz demektir. 2. Bir Strateji Gelitirin Artk ikinci adm iin hazrsnz: Ykc kalplar krmak i-in etkili bir strateji gelitirin. Kendinize gemite yaptklarnzn doru olmadn itiraf ettiniz. Peki imdi bu olumsuz kalplar nasl kracaksnz? Einiz ve ocuklarnzdan kendinizi "kaybetmeye" baladnzda oradan uzaklamalarn istediiniz an aslnda bir strateji gelitirmeye baladnz. lerde bu tarz bir eyle her karlatnzda aileniz size hatanz itiraf etmeniz gerektiini hatrlatacaktr. Yapm olduunuz bir hatay itiraf etmenin onur krc bir yn vardr ama bu sizin ilerde hatal davrannz deitirmenize yardmc olacaktr. Peki bir patlama yaamadan fkenizi nasl yattrabilirsiniz? Rueul'un baar hikyesini bir dinleyin. Rueul eiyle birlikte Spokane'de gerekletirilen bir evlilik konferansna katlmt. Konferans srasnda bana fkesini kontrol altna almak iin abaladn, kars ve ocuklarna "patlayp krc szler sylediini" anlatt. Ona sarf ettii fke szcklerinin "akn durdurmasna" yardm edecek birka pratik yntem nerdim ve fkesini daha olumlu bir ekle dntrebilmesi iin fikir verdim. ki yl sonra Rueul'u Seattle'da baka bir evlilik seminerinde grdm. Bana "Dr.Chapman beni hatrlayp hatrlamadnz bilmiyorum. Karm ve ben sizinle Spokane'de karlam, kontrol altna alamadm fkem hakknda konumutuk. nerdiiniz yollar ie yarad, yaramaya da devam ediyor, size sadece bunu sylemek istemitim" dedi. "Bana bundan biraz bahseder misin?" dedim. Rueul "fkelendiiniz zamanlarda aznzdan bir ey kmasna izin vermeden nce yze kadar sayma yntemini bilirsiniz? te

148 Genler in Be Sevgi Dili ben bunu yapyorum" dedi, "Bir eye fkelendiim zaman sizin sylediiniz gibi saymaya ve yrmeye balyorum. Yamurda, karda, scak gnlerde yksek sesle say sayarak yryorum, insanlar beni duysalar eminim deli olduumu dnrlerdi. Ama bana gre bu imdiye kadar yaptm en normal ey. Asl daha nce yaptm delilikti. Eime ve ocuklarma zarar veriyordum. Say saymak ve yrmek yatmam iin bana zaman kazandryor ve fkemi olumlu bir yaklama dntrmeme yardmc oluyor." Rueul kt szler sarf etmesine neden olan ykc kalbn krmak iin bir strateji bulmutu. Eski ykc kalplarnn yerine yeni bir strateji gelitirerek farkl kalplar oluturmutu. Yze kadar saymann dnda baka yntemler de vardr. Bir adam bana "Sinirlendiim zaman bisikletime atlyorum ve sa-kinleinceye kadar da pedal evirmeye devam ediyorum. Bazen bisikletimle birka mil gidiyorum" dedi. Bir kadn, "Kocama sinirlendiimde ona 'Kusura bakma ama benim parka gitmem gerek' diyerek arabaya atlayp parka gidiyorum. Sakinleinceye kadar yryorum ya da bir bankta oturuyorum. Eim bunun yatmam iin daha nce yaptm eylerden ok daha iyi bir yntem olduu konusunda benimle hemfikir" dedi. te iftlerin kullandklar iki yntem. Brenda bana, "E-imle birbirimize kzdmz zamanlarda birimizin odadan kmasna karar verdik. Dar kan be saat iinde geri dnp konuyu tekrar tartabilmemiz iin dierinden bir frsat isteyecek. Tartmamz tekrar alevlenirse odadan yine birimiz kacak. Birbirimizi szlerimizle yaralamaktansa kendimize zaman verme fikrini daha mantkl bulduk" dedi. Bu arada Brenda'nm aile yelerinden birisine kzd zaman ilk yapt ey ieklerini sulamak olurmu. "lk yaz bu yolu denedim ve az kalsn petunyalarm rtyordum ama ne olursa olsun bu ailemi kt szlerimle bomaktan iyidir." Sevgi ve fke: Ebeveynlere Yardm 149 Btn bu insanlar ykc davranlarnn yerini alan ve onlara sakinlemeleri iin zaman veren bir aktiviteye ynlenmi ve bylece de kendilerine bir strateji yaratmlardr. 3. fkenizi Analiz Edin Ve Seeneklerinizi Deerlendirin nc adm fkenizi analiz etmek ve seeneklerinize gz atmaktr. fkeniz yze hatta be yze kadar saysanz bile hl gememi olabilir. Ama kendinize fkenizle ilgili sorular soracak kadar sakinlemi olabilirsiniz: "Neden fkeliyim?" Karmdaki kiinin yanl nedir?" "Onun davrann yarglarken btn dorular gz nnde bulunduruyor muyum? Onun bu davrannn altnda yatan nedenleri gerekten biliyor muyum? Ergen ocuumun hareketi yanl myd yoksa ben ok mu hassas davrandm? Onun geliim kapasitesinin zerinde eyler yapmasn m bekliyorum? (Bazen ebeveynler ergenlere sadece ergen gibi davrandklar iin fkelenirler.) Durum hakknda dnecek zamannz olduunda atlacak hangi admn bu konuda yapc olabileceine karar verebilirsiniz. Birok seeneinizin iinden sadece ikisi fkenin olumlu tepkilerini temsil eder. lki fkeyi bakalarnn deil de kendi sorununuz olduunun farkna vararak serbest brakmaktr. Sizin probleminiz de aadaki durumlarla ilgili olabilir: "Bugn sol tarafmdan kalktm... Bu aralar ok stres altndaym... Dn gece pek uyuyamadm... Tepem att... stediim olmad iin sinirlendim..." gibi.. Nedeni ne olursa olsun fkenin sizin sorununuz olduunu kabul edin ve bunu serbest brakn. Kendi kendinize ya da yksek sesle "fkem bencilliimi ortaya karyor ve durum byle olunca da ben hissettiim fkenin ekil deitirdiinin farkna varyorum ve bunu da vurma yolunu seiyorum. Ailem bana kar yanl bir ey yapmad; sadece ergen kzmn ya da olumun davranna kzdm" deyin. Zaman zaman kardnz bu sonucu Tanr'ya bir dua eklinde iletebilirsiniz. "Tanrm fkenin kt bir ey olduunu grdm. Bencilce 150 Genler in Be Sevgi Dili

davrandm ve her eyi ailemden bekledim. Byle yanl bir tavr sergilediim iin beni bala. fkemi sana iletiyorum. Aileme sevgiyle yaklaabilmem iin bana yardm et, amin." Artk fkenizi brakmak iin bilinli bir karar vermi ve yaptnza inandnz hatalar itiraf etmi bulunmaktasnz. te yandan da hakl olarak fkelendiiniz durumlar da olabilir. Ailenizden biri size hatal davranm olabilir. Byle bir durumda fkelenmeye "hakknz" vardr. Be yze kadar saym, yrynz yapm, fkenizi analiz etmi ve yine de fkenizi yenmeyi baaramam olabilirsiniz. Bu durumda sizi fkelendiren eyi o insanla konuulmas gereken bir konu haline gelmitir, bunu grmezden gelemezsiniz. Birisi size yanl bir harekette bulundu, krldnz ve bu konunun bir zme kavuturulmas gerekiyor, ikinci olumlu tepki de konuyu kzgnlk duyduunuz kiiyle konumaktr. Einizle ya da ergen ocuunuzla konu hakknda konumaya balamadan nce duruma nasl yaklaacanz dnmeniz iyi olacaktr. The Other Side ofLove (Sevginin Dier Yz) adl kitabmn arka ksmnda karnzdaki insana yaklarken kullanabileceiniz kelimelerden bahsetmitim. rnein "u anda ok fkeliyim ama sakn endielenme sana zararm dokunmayacak. Fakat yardmna ihtiyacm var. Bu konumak iin iyi bir zaman m?" Benim size nerim bir not kdna bu tip cmleler yazmanz, buzdolabnn zerine yaptrmanz ve einiz ya da ocuklarnzla konumaya hazr olduunuz zaman kd alp ailenin btn bireylerinin nnde okumanz. Bu onlara fkeli olduunuzu ve hem kendinize hem de ailenize konuyu bir patiama yaamadan ele alacanz ama zamana ihtiyacnz olduunu kabul ettiinizi gstermek iin iyi bir yoldur. Ama eer bu konumak iin iyi bir zaman deilse daha uygun bir zaman belirleyin. 4. Aile Fertleriyle Konuun Drdnc adm ise aile bireyleriyle konumaktr. Bu admda konu, tartabilmeniz iin karnzdaki insana sunulur. Siz Sevgi ve fke: Ebeveynlere Yardm 151 de yukardaki gibi bir not yazp buzdolabnzn zerine yaptrabilirsiniz. Ama notun zerindeki mesaj iletmek istediiniz aile yesine okumak iin doru zaman semeye zen gstermelisiniz. Eer bu kii o an bir TV programna ya da bir maa dalmsa bu konumaya balamak iin uygun bir zaman olmayabilir. Einiz yemek yapyor ya da etraf temizliyorsa size beklemenizi neririm. Dier aile yeleriyle deil de ikinizin ba-baa olduunuz bir zaman semeye aln. Uygun zaman ve mekn bulabilmeniz birka saat beklemeniz anlamna gelebilir. Eer "Bu konuyu hemen imdi konuacaz" diye srar ederseniz aranzda geecek olan konumay daha balamadan bitirebilirsiniz. Uygun zaman ve mekn saptadnzda size konumanza yle balamanz neririm: "Duygularm seninle paylamak istiyorum, nk ilikimize deer veriyorum. Olay yanl anlam ya da yanl yorumlam olabilirim, biliyorum. Ama sana konuyu ne adan ele aldm ve neler hissettiimi anlatmak istiyorum. Daha sonra da senden kendi bak an anlatman rica ediyorum. Galiba atladm bir ey var ve bunun ne olduunu bulmak iin senin yardmna ihtiyacm var." Ona endielerinizden bahsederken mmkn olduu kadar ayrnt verin. Ne duyduunuzu, ne grdnz ve bunu nasl yorumladnz, duygularnz ve neye zldnz anlatn. Sonra sizi zen bu olaya odaklann. Sakn bu konuyu gemite yaadnz benzer olaylara benzetip bunlardan bahsetmeyin. Bunu yaptnz takdirde karnzdaki kiiyi onun utanmasna neden olacak ekilde ezmi olursunuz. Bunun ardndan iki taraf da kendini korumaya geer ve konuma bir tartmaya dnebilir. Bir oumuz tek bir olayn ykn kaldrabiliriz ama gemite yaptmz btn hatalar yzmze vurulursa bunu tayamayabiliriz. Karnzdakine bu belirli olaya ilikin kayglar aktardktan sonra ona "Sanrm endielerimi duydun. Tekrar ediyorum, 152 Genler in Be Sevgi Dili bir eyi yanl anlam ya da yanl yorumlam olabilirim, o-nun iin senin fikirlerini de renmek istiyorum" deyin. Bu tarz bir ifade karnzdaki insann size kar ak ve drst ol- , masn kolaylatrabilir. O size kendi bak

asndan bahse- ; derken ltfen konumasn "blmekten" kann. Onun her cmlesinden sonra hemen atlp "Bu doru deil" gibi ifadeler kullanrsanz bar anlamas yapmak yerine sava balatrsnz. Karnzdaki aile yesine yalanc derseniz onun iinde size kar gl olumsuz duygular yeermesine neden olursunuz. Bunun yerine onun sylediklerini dikkatle dinleyin. Sylediklerini anladnz ve anlayacanz onaylamak iin "unu mu sylemeye alyorsun...? ya da "Sanrm unu demek istiyorsun..." gibi sorular sorun. Bu sorular karnzdakinin sizinle daha ok ey paylamasn salamaya altnzn ve onun bu konu hakkndaki duygu ve dncelerini anlamak iin bir aba gsterdiinizin kantdr. Eer gerekten karnzdaki kiinin fikirlerine karysanz o zaman ona, "yle grnyor ki biz bu konuya farkl alardan bakyoruz. Sanrm bunun nedeni de bizim iki farkl insan olmamz. Bundan ilerde ikimiz iin de birtakm eylerin daha iyi olmas iin ne gibi dersler karabiliriz?" deyin. Byle bir yaklam sizi olumlu bir zme gtrebilir. Ama yine de siz karnzdakinin yanl olduunu dnyor, kendi bak anzn doru olduu konusunda srar ediyorsanz sava s*izin kazandnz, onun kaybettiini savunuyorsunuz demektir ki bu da sizi hibir sonuca gtrmez. Aranzdaki mesafe de hi olmad kadar alr. te yandan eer bir sonu aramaya devam eder, yaadnz deneyimden olumlu bir ey ders almaya alrsanz ikiniz de bu sava kazanrsnz. Artk fkenizi yenmi ve bunun olumlu sonularn da alm olursunuz. Ergen ocuunuza fke ile baa kmasn retmek iin bu byle bir olumlu fke denetimi iyi bir model oluturur. Sevgi ve fke: Ebeveynlere Yardm 153 ERGEN OCUUNUZA FKEYLE BAA IKMASINI RETMEK Sevgi Ve fke: Baarl likinin ki Anahtar Ergen ocuklarmza fkelerini nasl kontrol altna alacaklarn retmeye balamak iin kendi fkemizi denetleme becerilerimizin kusursuz bir hale gelmesini bekleyemeyiz. Aslnda baz ebeveynler kendi davranlarnn yansmasn ocuklarnda grene kadar fkeyi deneemeye ilikin bir sorunlar olduunun farkna varamyorlar. ocuklarnz size fkeyle barp arrken grdnzde sormanz gereken en mantkl soru, "Bu davran nereden rendiler?" olmaldr. Bu onlarn ana babalarn model aldklarnn bir iaretidir. Ebeveynleri fke kontrol kalplarn deitirmeye balamaya motive eden ey u korkutucu dncedir: "Ergen ocuklarm ilerde benim gibi olabilirler." fkeyle baa kmay ergen ocuklarmzla "beraber" yapc bir yolla renmeliyiz. Bir ergenin renebilecei iki en nemli iliki kurma becerisi sevgiyi ifade etme ekli ve fkeyi kontrol altna almadr. Bu ikisi birbiriyle ilgisiz eyler deildir. Ergenin sevildiini hissetmesi, fkeyle olumlu bir yoldan baa kma yntemini renebilmesini kolaylatrr. Ama eer ergenin sevgi deposu bosa fkeyle baa kmas kesinlikle zorlar. Bu bilginin nda denebilir ki ana babalarn ergen ocuklarnn temel sevgi dillerini renmeleri ve bunu da dzenli bir ekilde konumalar ok nemlidir. Buna karlk ergenin dolu bir sevgi deposuna sahip olmas fkeyle baa kmay doal olarak renmesi anlamna da gelmez. Olumlu fke kontrol bir ilikide mutlaka renilmesi gereken bir olgudur. Ergen ocuklarn seven ebeveynler onlara bu becerileri retecek yegane kiilerdir. Peki bu eitim grevinde baarl olabilmek iin bir ebeveynin bilmesi gereken nemli noktalar nelerdir? 154 Genler in Be Sevgi Dili Ergen ocuunuzun fkesi: e Vurum Mu? Da Vurum Mu? lk ve esas olarak ebeveyn ergenin bulunduu seviyeden balamaldr. ocuk ergenlie adm attnda fkeye verecei tepki yntemleri gelimi bulunmaktadr. Geenlerde bir anne bana "Dr.Chapman bir ergeni fkesi hakknda konumaya nasl ikna edersiniz? 15 yandaki kzm fkeden deliye dndnde azndan tek laf kmyor. Ona 'Ne oldu?' diye sorduumda konumak istemiyor. fkelendii ey hakknda konumazsa ona nasl yardm edebilirim ki?" dedi. Baka bir anne, "Benim sorunum bunun tam tersi. Kzm sinirlendii zaman deliye dner

ve bunu herkes duyar. Barr, arr ve bazen de fke nbeti geiren iki yandaki ocuk gibi zplamaya balar." Bu iki anne sarkacn iki ayr ucuna tank olmutur: e vurum ve davurum. ou ergen fkenin bu ykc ifadelerinden birine tutunur. Sessiz ergen iin "ie vurum" kelimesini kullandm, nk fke ite tutulduu ve dar vurulmad zaman ergenin ruhunu kemirir. Unutmayn, fke ergen ebeveyni ya da baka birisinin yanl bir harekette bulunduunu dndnde ortaya kan bir eydir. Kendisine yanl yaplm duygusu ergene o yanl yapan ebeveyn ya da baka bir kii tarafndan d-zeltilmezse genelde ergende ksknlk, yalnzlk, dlanmlk duygularna ve depresyona yol aar. e vurum fke ayn zamanda pasif-agresif davrana da neden olabilir. Ergen d dnyaya kar pasiftir ve fkeyle yzlemeyi reddeder ama iinde byyen kini fkeli olduu kiiye -bu genelde ebeveynidir- ya da kendisine zarar verecek hareketlere dker. Pasif-agresif davran ekli ergenin okula ya da yapt spora olan ilgisinin azalmas, uyuturucu kullanm ya da cinsel hayatn aktif hale gelmesi gibi birbirinden bamsz alanlarda ebeveyne kar fke ifadesi eklinde ortaya kar. Bazen aylar sren depresyondan sonra fkelerini ilerine hapseden bu genler iddet ieren davranlara ynelebilirler. Sevgi ve fke: Ebeveynlere Yardm 155 te yandan ok sayda ergen da vurum fke denetim kalbna sahiptir. Ebeveyn ergene yanl gelen bir ey sylerse ya da bir harekette bulunursa ergen ebeveynin bu yapt ey zerine fkesini bararak, kt szler syleyerek hatta kfr ederek ifade eder. Baz ergenler ieleri duvara frlatrlar, kalem krarlar, deli gibi araba srerler, "yanllkla" tabak ana devirirler, im bime makinelerini hortumun zerinden geirirler veya daha farkl fiziksel ykc yollarla fkelerini sergilerler. Bu ykc kalplar deimezse birka yl sonra elerini ve ocuklarn hem szle hem de fiziksel olarak suistimal edecek olan insanlar bunlar olacaktr. Btn ergenler yukarda belirtilen u noktalara gitmez ama hemen btn ergenler bu iki ynden birine sapar: e vurum ya da davurum. Az sayda gen fkesini bu blmn banda belirttiimiz gibi daha olgun ve verimli bir ekilde ele almay bilir. Baz ebeveynler iin ocuklarna doru fke kontroln retmek korkulacak bir itir. Birinci adm ergen ocuunuzda var olan kalplar grmektir. Bunlarn nerede olduunu saptamadan onlar olgun fke kontrol kalplarna sokamazsnz. Neticede size ocuunuzun fkeli hallerini gzlemlemenizi ve fkesini size veya bakalarna kar nasl gsterdiini bir yere kaydetmenizi neririm. ki aylk gzlem size ergen ocuunuzun pozitif fke kontrol becerisi geliiminin hangi aamasnda olduunu gsterecektir. Bu, ana babalarn ocuklar iin pozitif deiim modelleri oluturmalar iin ilk admdr. Bir sonraki blmde greceimiz dier adm da ocuklarna fkelerini kontrol altna almay retmeleri konusunda onlara yardmc olacaktr. NOT 1. Yz, be yz ya da bine kadar saymak ani ve kontrol d bir fke tepkisini bastrmak iin etkili bir yol olabilir. Bunun ie yaramasn salayacak neriler iin bkz. Gary Chapman'n The Other Side ofLove (Sevginin Dier Yz). 10. blm SEVG VE FKE: ERGEN OCUKLARIMIZA YARDIM fke konusunda verdiim bir dersten sonra Tom yanma geldi. Aladn fark etmitim. Bana "Doru davranmadm. Bu gece ilk defa kzmn iine kapanmasna benim neden olduumu anladm. nceleri bana kzdnda ona ne kadar aptal grndn sylerdim. Artk bymesi gerektiini vurgulardm ve o kadar hassas olmamasn tlerdim. imdi onu kendimden uzaklatrdm gryorum. Getiimiz alt ay boyunca benimle neredeyse hibir ey paylamad" dedi. Ergen ocuklarmza onlar fke duygusuyla tamamen ilerine kapandklarnda ve bizimle iletiim kurmak istemezken nasl yardm edebiliriz? ocuumuzun fkesini ie vurum veya da vurum yntemlerinden hangisiyle gsterdiini anla-yabilirsek

ona yardm edebiliriz. Bu blm ergen ocuunuzun pozitif fke kontrol becerilerinin geliimine yardmc olabilecek admlar zerinde durmaktadr. Sevgi ve fke: Ergen ocuklarmza Yardm 157 DNLEMEK ZOR TR ocuunuzun fkesiyle baa kmak iin kulland yanl yntemi saptadktan sonra onun fkesini kontrol etmesi iin salkl yollar renmesine yardm etmelisiniz. Bundan sonra atlmas gereken ikinci adm ebeveynlerin fkeli ergen ocuklarn dinlemek gibi zor bir ii stlenmeleridir. "Zor" kelimesini vurgulamak istedim nk emin olun bu kolay olmayacaktr. Ergenlerin fkelerini gstermek iin bavurduklar ie vurum yntemine ksaca deineceiz nk bu birok adan en ok sorun yaratan konudur. imdi fkesini da vurumla gsteren ergeni dinleyelim. Davurum yntemi benim kiisel anlamda ocuk yetitirmede en ok deneyim sahibi olduum konudur; olumuz bir da vurumccydu. Acmasz Ar Szler Duymak Ben bir evlilik ve aile danmanym. nsanlar dinlemek iin eitim aldm ama emin olun ki olumun azndan kan fke szcklerini dinlemek kolay bir i deildi. Dinlemek "zor" olsa da kolaym gibi grnebilir. Benim iin fkesini da vurumla ifade eden olumu dinlemek gerekten de zorlu bir iti ama ayn fkeli bir ergende pozitif bir etki brakabilmenin tek yolunun sylediklerini ne kadar ar szlerle dile getiriyor olsa da dinlemek olduuna karar vermitim. Uzun yllar sonra olumun yazd ve bu blmn sonunda sizlerle paylatm iir bana onu bo yere dinlemediimi kantlad. Ne kadar sert bir ekilde dile getiriliyor olsa da hl ergen ocuklarmzn endielerini dinlememiz gerektiine inanyorum. Ergenin fke ifadelerini dinlememiz neden bu kadar nemli? nk fke, olumasna neden olan uyarcya ynel-tilmedike dntrlemez. Ebeveynler ocuklarnn endielerini duymadan onlara cevap veremezler. Batan balayalm. Ergen neden fkelidir? nk ona aptalca ya da gaddarca ge158 Genler in Be Sevgi Dili len bir davrana maruz kalmtr ya da kendisine hakszlk yapldn dnmektedir. Ergenin algs doru olmayabilir ama o kafasnda bir eylerin yanl olduunu dnmektedir. (Ergenin fkelenme nedeni ebeveyninkiyle ayndr: kisi de bir eyi yanl alglamlardr.) Neticede fkeli ergen -barp arsa bile- fkesini szcklerle dile getiriyorsa ana babalar bunu kranla karlamaldr. nk eer ocuklarn dinlerlerse, onlarn kafasnda ve ruhunda neler olup bittiini anlayabilme anslar olacaktr. Ebeveynler ocuklarnn fkesini yenmelerine yardmc olmak istiyorlarsa onlardan alacaklar bu bilgiye gereksinim duyacaklardr. Ana baba ergenin neden sinirli olduunu ortaya karmak zorundadr: Ergen neyin yanl yapldn dnyor, ergene gre ebeveyn ne tr bir hakszlk yapmtr, daha doru bir deile ebeveyn ergene nasl bir hainlik yapmtr? Ebeveyn bu nemli bilgiyi ortaya karmaz, olay ergenle birlikte zmezse ergenin fkesi iinde kalacaktr ve iki tarafn fke szckleri de bouna sylenmi olacaktr. te yandan, eer ebeveyn ergenin sorunlarn dinler, sorunlarn kkenine inerse o zaman ocuundan doru bir cevap alabilir. Soukkanllmz Kaybetmek Ergen ana babalar olarak oumuz ocuklarmz fkelerini dile getirmeye baladklarnda sylemek istedikleri eyleri daha dinlemeden onlara olumsuz tepkiler veririz. ocuumuzun bizimle konuma biimine kzarz ve genellikle de onlara barp ararak "soukkanllmz kaybederiz." Ebeveyn "Kes sesini ve hemen odana git. Benimle bir daha byle konumayacaksn" der ve byle yaparak ocuuyla iletiim akn keserek onun fkesinin kaynan ortaya karma olasln da ortadan kaldrm olur. Ev halk sessizlie gmlr ama fke daha sonra bir ekilde dntrlmeyen fke- ergenin de ebeveynin de iinde bymeye devam eder. Sevgi ve fke: Ergen ocuklarmza Yardm 159

Ben buna ergenin fkesinin "ienin iine hapsolmas" diyorum. Bu ergenin iinde hapsedilen fkenin azn bir kapakla kapamak gibi bir ey. Bu durumda da ergenin fkesi iki katna kar. Asl ikyet konusu yznden kzgndr ve buna ek olarak da ebeveyninin ona davran ekline fkelenmitir. Byle bir durumda ebeveyn ocuuna fkesini pozitif olarak ele almay retecei yerde sorunu ikiye katlar. Zeki ebeveyn ocuunun sorununu dile getirirken taknd tavra deil onun syledii eylere odaklanr. Bu durumda nemli olan, ergenin fkesinin kaynan bulmaktr. Size bu bilgiyi verebilecek tek kii ergen ocuunuzdur. Eer size ba-ryorsa bu size bir ey sylemeye alyor demektir. Zeki ebeveyn hemen dinleme konumuna gemelidir. Ayrca size kt, kalem almanz ve ocuunuzun sylediklerini not etmenizi neririm. Bu size iletilen mesajn iletili ekli yerine mesajn kendisine younlamanza yardm eder. Ergenin sylediklerini kda yazn. Ergenin hakszlk olarak nitelendirdii ey nedir? Kendinizi savunmayn, nk bu kavga zaman deildir, tersine ona kulak vermeniz gereken zamandr. Anlamaya ya da kavga etmeye daha sonra karar verebilirsiniz ama imdi ergen ocuunuzla bir bar anlamas yapabilmeniz iin kesinlikle gerekli olan gizli bilgileri toplamalyz. DNLEMENN KNC RAUNDU Ergen fkesini szcklere dkmeyi bitirdikten sonra sylediklerine ilikin dncelerinizi onunla paylan ve sylediklerini aklamasna izin verin. Ona, "Bana anlattn eylerden unu karyorum: Sen benim ... yapmama kzmsn... Sylemeye altn ey bu mu?" diye sorabilirsiniz. Byle bir ifade ona kendisini dinlediinizi ve daha da dinlemek istediinizi gsterecektir. Bunun zerine ergen kendini daha fazlasn anlatmaya zorunlu hissedecektir. ocuunuz ayn duyarll koruyarak ya da anlatmndaki younluktan syrlarak size neden zgn olduunu anlatmaya devam edecektir. 160 Genler in Be Sevgi Dili Azndan kanlar kda not etmeye devam edin. Kendinizi korumak iin sizi batan karmaya alan iinizdeki o drtden kurtulmaya aln ve kendinize dinlemenin ikinci raundunda olduunuzu hatrlatn. ocuunuz sakinletiinde syledikleri hakknda ne dndnz tekrarlayn ve doru mesaj aldnza emin olmak iin sylediklerine aklk getirmesi iin ona bir frsat daha verin. Dinlemenin nc raundundan sonra ocuunuz onu ciddiye aldnzn farkna varacaktr. Ergen sizin not aldnz ve btn dikkatinizi ona verdiinizi grdnde ok aracaktr. Sizin onun sorunlarn ciddi anlamda dinlediinizi fark ettiinde nc raunda gemeye hazrsnz demektir. Ergen ocuunuz fkeliyken onu dikkatle dinlemenin nemini vurgulamadan gemek istemedim. SESSZ ERGEN Ergen ocuunuzun fkesini da vurum eklinde deil de ie vurum biiminde mi yayor? Baz durumlarda iine kapank ergenlere yardm etmek daha zordur. Onun endielerini ve fke duymasna neden olan eyleri paylamay reddetmesi ebeveynin elini kolunu balar. nk ebeveyn ocuun duygu ve dncelerini renmeden onun zihninden geenlere cevap veremez. Baz durumlarda bu, ergenin sessiz kalma davrann srdrmesinin nedenidir. Sessizlik ve G Ana baba ergenin hayatn her ekilde kontrol ediyorsa ve btn kararlar onun adna veriyorsa bu ergenin kendini gsz bir kii gibi hissetmesine neden olur. Byle bir durumda ergen bamszlk ve zbenlik duygularn gelitiremez ve bylece ebeveynine kar stn olabilmenin yolunun sessiz kalmak olduuna inanr. Sessiz kaldnda kontrol bir an iin bile olsa ergenin elindedir. Onda ana babann istedii bir ey vardr ve bunu vermeyi reddeder. Sevgi ve fke: Ergen ocuklarmza Yardm 161 ocuunun bu tavr karsnda ebeveyn paniklerse ve eine ya da ilgili baka bir yetikine yaknrsa veya kendini tutamayp ergene "Eer ne olduunu sylemezsen sana yardmc olamam" eklinde patlarsa bu sava ergen kazanm olur. Ergenin istedii de budur; kontrolnzn dna kmak. Ergen onu bir ebeveyn olarak kollayp kontrol etmenizden sklmtr ve artk bamsz olmak istemektedir. Ve

o an sessiz kalmak bu bamszl yaratmak iin seilebilecek yollardan biridir. Neticede iine kapank ergen ana babalar kendilerine bu zorlu sorular sormak durumundadrlar: "Ergen ocuumun hayatn ok mu fazla kontrol ediyorum? Ona dnmesi ve kendi kararlarn verebilmesi iin yeteri kadar zgrlk tanyor muyum? Onun bir ergen gibi davranmasna izin veriyor muyum, yoksa hl ocuk gibi mi davranyorum? ocuunun kontroln fazlasyla elinde tutmaya alan ana baba iin en doru yaklam salayacak iletiim mesaj u olmaldr: "Bazen hayatna ok fazla kartm biliyorum. Artk bir ergen olduunu ve btn duygu ve dncelerini benimle paylamak istemeyebileceini biliyorum. Byle davranmakta da haklsn. Ama eer konumak istersen benim her zaman burada olduumu bilmeni isterim. Konumak istediinde seni dinlemek istiyorum." Bu konumay yaptktan sonra ocuunuza onun temel sevgi dilini kullanarak sevginizi gsterin. Byle bir konuma bir sevgi ifadesiyle tamamlanrsa ergen kendisini kabul grd bir ortamda gerekten iyi hissedecektir. Ebeveyn bu konumunu korursa bir dahaki sefere ergenin ebeveyne kzdnda bunu da vuracan garanti edebilirim. Ergenlerin kzdklar zaman sessiz kalmay tercih etmelerinin baka bir nedeni de ana babalaryla fkelerini paylatklarnda ana babalarnn her zaman kendilerine sinirlendiklerini grm olmalardr. Bu ergenler gemite ana babalaryla yaadklar sinir harplerinden yorulduklar iin ve onlarn eletiri dolu ar szlerine maruz kalmamak iin sessiz kalmay 162 Genler in Be Sevgi Dili Sevgi ve fke: Ergen ocuklarmza Yardm 163 tercih etmektedirler. Ebeveynlerin sarf ettikleri byle szler ergeni aalar ve utandrr. Bu yzden de byle bir deneyimi bir kere daha yaamak istemez. Bu durumda onlara en doru gelen yaklam sakinlemeye almak ve fke konularn ana babayla paylamay reddetmektir. Bu ergenlerin ebeveynleri onlara bu tr szler sylemeyi hibir zaman brakamayacaklardr. Gsterdikleri btn abalar karsnda ocuklar onlarn drdr ettiini dnecek ve, bu da onlar daha da ilerine kapatacaktr. Ebeveynin yapmas gereken, gemiteki hatalar kabul etmektir. Ana babalarn hayatlarndaki olumsuz davran duvarn ykmalar ocuklarnn onlarla fkelerini paylamaya balayaca yeni bir ortam yaratlmasnn ilk adm olacaktr. tiraf Zaman Tom kararn vermiti. Yaptklarndan pimanlk duyarak ve at yaralan sarabileceim gsteren mtevazi bir tavr taknarak kz Tracey'nin yanna gidecekti. Bana "hata yaptn" itiraf ettikten sonra plann anlatmaya balad: "Bu gece eve gidip ona kar ilediim btn hatalar itiraf edeceim. Belki bana bir ans daha verir." Kendisini tamamen duygularnn ynlendirmesini istemedii iin benden bir itiraf konumas hazrlarken ona yardm etmemi istedi. te hazrladmz konuma. Bunun gibi bir ifade ekli ocuunun sessizliine son vermek ve kendi sorumluluklarn itiraf etmek isteyen her ana babaya yardmc olabilir. "Tracy, benim iin gerekten nemli olan birka eyi seninle paylamak istiyorum, bana ayracak birka dakikan var m? Eer bu konumak iin uygun bir zaman deilse beklerim." Tracy babasnn konumasna izin verirse Tom devam eder "Dn gece bir toplantya katldm, konu fke idi. Orada sana gemi yllarda ok yanl davrandm fark ettim. Bana sorunlarndan bahsettiinde ok duyarsz davrandm ve seni hi konuturmadm. Sana aptal olduunu, bymen gerektiini ve bu derece hassas olmaman gerektiini sylediim zamanlar hatrlyorum. imdi anlyorum ki bu benim olgunluumla rtmeyen davranlarm. Benimle endielerini paylatn iin asl olgun olan senmisin. Sana btn bunlar hissettirdiim iin ok zgnm. "unu bilmeni istiyorum ki ilerde bana kzdn anlarda seni dinlemek isterim. Endielerini duymaya ve bunlara olumlu bir adan yaklamaya alacam. Bazen bana krlyorsun, bunu biliyorum. Eminim ilerde de bu tip eyler olacak. Eer

bana neden zgn olduunu anlatrsan seni dinleyeceim. Duygularna saygl olmaya alacam ve sonuta aramzda bir uzlama salayabileceiz, tamam m? Tom'a kznn onun bu konumasna szel tepki vermeyebileceini ve Tracey'yi o anda konumaya zorlamamas gerektiini syledim. Kznn temel sevgi dilini gz nnde bulunduraca bir sevgi ifadesi kullanmas gerekiyordu. Tom'un o gece att adm kznn fkesini babasyla paylama olasln glendiren ilk admd. Ergenler ebeveynleriyle fkelerini paylamann onlar asndan gvenli olduunu fark grrlerse bunu yapacaklardr. Ama kendilerini tehdit altnda, aalanm, korkmu hissederlerse, utanr ya da yanl bir davrana maruz kalrlarsa o zaman baz ergenler sessizlie gmlmeyi tercih edecektir. ine kapank bir ergenin ebeveyninin amac ocuunun fkesini rahat bir ekilde paylaabilecei duygusal bir ortam yaratmak olmaldr. Sessiz ergen tekrar konumaya baladnda ise ebeveyn yukarda szn ettiimiz gibi zor bir i olan dinlemenin altndan kalkmaldr. FKELERNN GEERL BR NEDEN VAR Ergen ocuunuzun fke karsnda gsterdii yanl tepkiyi anladktan ve onun fke ifadelerini dikkatle dinledikten sonra ona fkesini olumlu bir ekilde ifade etmesini retmek 164 Genler in Be Sevgi Dili iin atacanz nc adm ergenin kzgnlnn hakl bir nedenden kaynaklandna inanmak olacaktr. Ebeveynlerin "Bir dakika. ocuumun fkesinin geerli bir nedeni olduunu sanmyorum. Sanrm benim hareketlerimi yanl anlad. Bazen gerekleri doru drst gremiyor. Olaya onunla ayn adan bakmyorsam fkelenmekte hakl olduunu nasl dnebilirim?" eklinde dndklerini biliyorum. Byle bir soru sorduunuza sevindim, nk ou ebeveyn bu konuda ciddi hatalar yapmakta, rnein gereklerle duygular birbirine kartrmaktadr. Sonuta da ebeveynler ergenlerle olaylar hakknda tartmaya girerler ve duygular bir kenara itilir. Tartma daha da byd takdirde bu kiilerin hissettikleri baka duygularn da grmezden gelinmesine neden olacaktr. Bilmezden gelinen duygular ergenler ve ebeveynler arasnda olumlu bir iliki kurulmasn engeller. Atacanz nc adm bu nedenle ok nemlidir. ocuunuzun fkesinin nedenini anlayamazsanz, ona asla fkesiyle baa kmasn retemezsiniz. Kendinizi tamamen bana verebilmeniz iin bir kahve aln iin ya da dikkatinizi toplamanz salayacak herhangi bir ey yapn, nk birazdan syleyeceim eyler son derece nemli. fkelenirsiniz, nk birisi size yanl gelen bir ey yapmtr. Aksi takdirde kzmazdnz. Duruma bak anz doru olmayabilir ama eer ben sizin fke nedeninizi anlamamsam o zaman siz benim konu hakkndaki grlerimi dinlemeye ak olmazsnz. Benim bak am duymak isteyeceiniz duygusal atmosfer benim sizin fkelenmeye hakknz olduunu anladm zaman yaratlm olur. Baka bir insann duygularn gerek anlamda anlamann en iyi yollarndan birisi "empati", yani kendinizi bir bakasnn yerine koyup dnyay onun gzlerinden grmeye almak. Ebeveyn bunu bir an iin ergene dnerek gerekletirebilir Sevgi ve fke: Ergen ocuklarmza Yardm 165 ve o gnlerde yaad gvensizlik duygusunu, deien ruh hallerini, bamszlk ve zbenlik isteini, arkadalar tarafndan kabul grmenin nemini ve aileden azami lde sevgi ve anlay beklentisini hatrlar. Ergen ocuuyla empati kurmaya almayan bir ebeveyn ocuunun fkesini anlamakta zorluk ekecektir. Curtis anlatt hikyeyle empatinin gcn kantlamt: "Kazmla empati kurmaya altmda grdm ey inanlmazd. Bir hafta iin kzmn ehliyetine el koymutum, bana ok kzmt, barp aryordu. Bunun hakszlk olduunu, arabasna el koyduum iin arkadalarna onlar bu hafta okula brakamayacan sylemenin utan verici olduunu haykryordu. Eskiden olsa onunla tartr, ehliyetini sadece bir hafta iin aldma kretmesi gerektiini sylerdim. Ona arkadalarnn kendilerini brakacak bakasn bulmalarn, bunun iin de utan duyacaksa bu utanc hak ettiini anlatrdm. Bu da onun iinde daha byk bir fkenin domasna yol aard. Bana ar ve irkin eyler sylerdi. Ben de ona

birka ey daha syleyip o alarken oday terk ederdim. Bu tr tartmalar gemite hatrlamak istemediim kadar ok yaand. Empati hakkndaki konumanz dinledikten sonra kendimi kzmn yerine koydum ve bir hafta iin bile olsa araba kullanamamann ne kadar zor bir ey olduunu hatrladm. "Kzm yandayken arabam yoktu ama babamn ehliyetime iki haftalna el koyduunu ve onun arabasn kullanmama izin vermediini hatrlyorum. Ne kadar da utanmtm. Dnyay kzmn gzlerinden grmeye almak inanlmaz bir ey, nk bu sayede onun duygularn anlayabiliyorum. Neticede ona 'Canm bana neden kzdn anlyorum ve arkadalarn okula gtrememenin utanlacak bir durum olacan da grebiliyorum. Eer bir ergen olsaydm, ki bir zamanlar ben de gentim, senin gibi ben de bu duruma kzar ve utan duyardm. Ama izin ver de sana bir ebeveyn olarak bak am anlataym. 166 Genler in Be Sevgi Dili "Hz cezas aldn takdirde ilk seferinde ehliyetini bir haftalna alacam konusunda anlamtk. Ayn yl iinde bu bir defa daha olursa ehliyetini iki haftalna kaybedecektin. Kurallar biliyordun ve hatann sonular konusunda da anlamtk. Sonulara gre hareket etmeseydim iyi bir ebeveyn olmazdm, nk eer kurallar iniyorsak bunun sonularna da katlanmalyz. Hayatn gerei budur. Seni ok seviyorum ve bu yzden de duygularn anlyor olsam da bu kurallara uyman salamak zorundaym." urtis gznde biriken yalarla, "Ona sarldm ve odadan ktm. Ama hayatmda ilk defa kzmn fkesine olumlu bir ekilde yaklatm hissettim" dedi. Byle bir empati ifadesi ergenin utanma duygusunu ortadan kaldrmaz ama onun fkesinin bir ksmn alr. Ebeveyn ergenin fkesiyle zdeleir, onunla tartmak yerine fkesinin nedenini anlamaya alrsa ergenin fkesi yatr, nk ergen ebeveynin onunla alay etmediini aksine fikirlerine deer verdiini anlayacaktr. Aka grld gibi, ikinci admn yani ergeni dinlemenin, nc adm olan ergenin fkesini anlamaya gemeden atlmas zorunludur. Ebeveynler ergenin konuya ilikin fikirlerini dinlemeden onunla gerek bir empati kuramazlar. Marie'nin kz ona "ihtiyac" olan dier kyafetleri almad iin kzgnd. Bu onun bir ka hafta iinde istedii nc "ihtiyac" olan eydi ve annesi ilk iki istediini almt. Marie btelerinin kznn istedii nc eyi almasna olanak salamadn aklad. Kz ona banp armaya balayp annesini kendisini sevmemekle suladnda Marie normalde davrand gibi bu szlere misilleme yapacana bu sefer kzn dinledi. Onun ifade ettii temel sorunlarn not defterine kaydetti. Daha sonra bunlar hakknda tartmaya balamak yerine Nicole'e, "Sanrm bana neden kzdn anlayabiliyorum. Eer senin yerinde olsaydm ben de anneme senin bana kzdn gibi kzardm" dedi. Marie nce Nicole'un sylediklerini dinlememi olsayd byle bir empati ifadesi kuramazd. Dinlemek empati kurma olasln yaratr. Sevgi ve fke: Ergen ocuklarmza Yardm 167 BAKI AINIZI AIKLAMAK VE ZM YOLU ARAMAK Ergeni adamakll dinledikten ve fkesini ve dier duygularn gz nne alp onunla empati kurduktan sonra fkesini yenmesini salamak iin atacanz nc adm iin hazrsnz demektir: Bak anz aklamak ve zm yolu aramak. imdi ebeveyn bak asn ergenle paylamaya hazrdr. Eer ebeveyn bunu ilk adm atmadan nce yaparsa sonu ergenle ebeveyn arasnda daha sonra ebeveynin pimanlk duyaca krc ve yaralayc szlerle bezenmi uzun bir tartma olacaktr. ocuunuzu dikkatle dinlediyseniz ve onun fkesinin nedenini anladysanz o zaman ergende sizin fikirlerinizi dinleyecektir. ocuunuz sizinle ayn fikirde olmayabilir ama sylediklerinize kulak verecek ve konu bir ekilde zme kavuacaktr. Marie kzna onu anladn ve dncelerine hak verdiini ifade etmiti. Marie, "Eer bteden ksmasaydm sana istediin eyi alrdm. Ama bunu yapmyorum. Sana son iki hafta iinde istediin dier eyleri aldm. Almak istediimiz eylerin her zaman bir snr vardr ve u an bizde buna dayanm bulunuyoruz" dedi. Nicole annesinin bu kararndan dolay mutlu olmayabilir. Annesine fke

duymaya devam edebilir ama iinden annesinin hakl olduunu bilecektir. nk Marie kendisini dikkatle dinlemitir ve duygularn onaylamtr. Bu nedenle de Nicole annesine kar olumsuz tavrn brakacaktr. Bir de Marie'nin Nicole ondan bir ey istediinde u ekilde patladn dnn: "Sana baka bir ey almayacam. Geen iki haftada sana istediin iki eyi aldm artk yeter. Her eyi satn alabileceini sanyorsun. Bu kadar bencil olduuna inanamyorum. Ailenin dier yelerinin de kyafete ihtiyac olduunu bilmiyor musun?" Byle bir tepki karsnda Nicole kendini reddedilmi hisseder, kesinlikle iinde annesine kar kt duygular beslerdi. 168 Genler in Be Sevgi Dili ocuunuz Haklysa (Bu Olabilir) Zaman zaman ebeveynler ocuklarn dinlediklerinde onlarn hakl olduuna karar verebiliyorlar. Mary Beth "Kzmn odasna girip masasn temizlemitim, ok kzmt. O gn asla unutamam. Kendinden emin bir ekilde bana kzgn olduunu, onun zel hayatna tecavz ettiimi, ona ait bir yere girip masasndaki eyalar kartrmaya hi hakkm olmadn, onun iin ok nemli olan baz eyleri attm ve eer byle bir eyi bir kere daha yaparsam evden ayrlacan syledi. Onu ne kadar derinden yaraladm ve onun bu konu hakknda ne kadar hassas olduunu o an fark ettim. Onun odasna girip istediimi yapmaya hakkm olduunu syleyebilir, ya da eer masasn kendi dzeltmi olsa benim bunu yap mama gerek olmadn anlatabilir ve onunla tartmaya girebilirdim. Ama bunun yerine ona kulak verdim. "Sanyorum 17 yandaki kzmn gen bir yetikin olmaya baladn ve artk ona ocuk gibi davranmamam gerektiini ilk defa o gn kavramtm. Ona 'ok zgnm. u anda bir hata yaptm anlyorum. O an sadece masan temizlemeye alyordum ama ne demek istediini anlyorum ve baz eyalarn atmaya hi hakkm olmadnn da farkndaym. Aslnda masan temizlemeye de hakkm yoktu. Eer beni balarsan sz, bir daha byle bir ey yapmayacam dedim. Galiba o gn ona bir yetikin gibi davrandm ilk gnd." Biz ebeveynler mkemmel olmadmz iin hatalar yaparz. Bu hatalar yznden de ocuklarmz bize fkelenir. Eer ocuumuzu dinlersek ve kendimize kar drst olursak yaptmz yanl hareketi fark edebiliriz. Yaptmz hatal davran itiraf etmek ve bundan dolay af dilemek ergene kar yanl bir harekette bulunduumuzu fark ettiimizde alnacak en olumlu tavrdr. Ebeveynler ergenden itenlikle zr dilerse birok ergen ana babasn balayacaktr. Sevgi ve fke: Ergen ocuklarmza Yardm 169 te yandan ebeveynin bak as ou zaman ergenin-kinden btnyle farkl olacaktr. Bu bak asn onunla aka ve rahat bir biimde, kibar ama kararl bir tavr taknarak paylamalsnz. John, olu Jacob'n fke dolu szlerini dinledi. Jacob babasnn ona arabasnn sigortas iin gerekli paray bor vermemesi yznden kzgnd. Jacob 16 yana girdiinde, yani bir buuk sene nce John oluna benzin, ya ve sigorta paralarn onun deyeceini dnerek bir araba almt. Sigorta parasnn alt ayda bir denmesi gerekiyordu. Jacob ilk iki demeyi rahata yapmt ama u an nakit sknts vard ve arabay kullanmaya devam edebilmesi iin bu ayki deme iin babasndan bor alabileceini dnmt. Jacob babasnn bir miktar paras olduunu biliyordu yani sigortay demek onun iin bir sorun olmayacakt. John, Jacob'n sylediklerini dikkatle dinleyip notlar ald. Sonra oluna cevap verdi; 'Yani sen param olduu iin sana bor verebileceimi ve bunun beni incitmeyeceini mi dnyorsun?" Jacob "Evet. Bu senin iin kk, benim iinse byk bir ey. Ve eer bu demeyi yapmazsan arabam en az iki hafta kullanamam" dedi. Jacob John'a duygularn anlatt. John da onu dinledi. Sonra John, "Benim bunu yapmam neden istediini anlayabiliyorum. Araban iki hafta kullanamayacaksn, bu da sana byk sknt verecek, biliyorum. Ama izin ver de isteine neden karlk vermediimi aklayaym. Ebeveyn olarak grevim sana paran nasl idare edeceini anlamanda yardm etmek. Balangta arabann benzinini, yan ve sigortasn senin deyecein konusunda anlamtk. Alt aydr sigorta parasnn denme tarihinin yaklatn biliyordun ama paran biriktirmek yerine harcadn.

Bu senin seimindi, gzel. Ben paran harcadn iin ikyet etmiyorum. Ama bu seimi kendin yaptna gre sigortay deyecek yeterli parann kalmayacan da bilmeliydin" dedi ve devam etti: *. 170 Genler in Be Sevgi Dili Sana yardm etmem gerektiini dnyorum, ama bir ekilde dncesizliinin cezasn da demelisin. Bu sana paran idare etmen iin iyi bir ders oldu. nmzdeki iki hafta boyunca bana gerekmediinde arabam kullanmana izin vereceim, arabaya ihtiyacm olduu zaman da seni istediin yere brakacam. Ama sigortay demen iin para vermeyeceim. O paray verirsem bir ebeveyn olarak yanl bir ey yapm olurum. Sylediklerimi anlyor musun?" Jacob ban sallayarak "Galiba" diye mrldand. Jacob durumdan honut deildi ama babasnn anlatmaya alt eyi anlamt. Babas onun anlattklarn dikkatle dinledii, endielerine hak verdii ve anlay gsterdii iin de bu teklifi kabul edecekti. Amacmz her zaman bir ergenin fkesini zm aamasna getirmesine yardmc olmak olmaldr. Ergenin zihninde ve yreinde tad zmlenmemi fke, olabilecek en kt eylerden biridir. zmlenmemi fke, kin ve znt duygularnn domasna neden olur. Ergen kendini reddedilmi ve sevgisiz hisseder. Ergenin hissettii zlmemi fke ebeveyninden sevgi almasn engeller. ou ebeveyn ocuklarnn onlarn sevgisini reddetmesinden dolay hayalkrkl yaamakta ve daha ok sevgi gstermek iin daha ok aba sarf etmektedir. Ama sonuta onlardan aldklar yine red cevabdr. Eer ebeveyn sevgisini ocuuna doru bir ekilde aktarmak istiyorsa ergenin iinde byyen zlmemi fkesini zmesine yardm etmelidir. Eer ergen fkesini belli bir sredir iinde biriktirmise ebeveyn onun kzd eyleri dile getirmesini kolaylatracak elverili bir ortam yaratmaldr. Bu ortam yaratmaya rnein gemite yaptnz hatalar kabul ederek balayabilirsiniz. Mesela ocuunuza "imdi gryorum da, gemite bana kzdn ou zaman seni dinlememiim. Sana zaman zaman sonradan sylediim iin pimanlk duyduum krc ve ar szler syledim. Mkemmel bir ebeveyn olamadmn farkndaym. Yaptm hatalar dSevgi ve fke: Ergen ocuklarmza Yardm 171 zeltmek isterdim. Eer istersen bir ara bana nerelerde hata yaptm anlatabilirsin ve bu konuda seninle konuabiliriz. Byle bir konuma ikimiz iin de ac verici olabilir, biliyorum ama bilmeni isterim ki seni dinlemek istiyorum" diyebilirsiniz. Bu tarz ifadeler ergenin iinde biriktirdii fkeyi ortaya koymasna ve ana babann da konu hakknda daha ok bilgi edinmesine olanak salar. Ergen ana babasnn abalarna karlk vermiyorsa ebeveynlere profesyonel yardm almalarnn nerilmesi gerekebilir. Ergen yardm almay kabul etmiyorsa o zaman ebeveyn bu konudaki itenliini kendisi bir profesyonel danmana giderek gsterebilir. Sonuta ergen bu yardm srecinde ana babasna katlmak isteyebilir. Ergen ocuunuza fkesini kabul etmesini ve bunu olumlu bir ekilde zmeyi retmek onun duygusal, toplumsal ve i dnyas iin yapacanz en nemli katklardan biridir. Ergen fkeyle baa kmay deneyimler sonucu renir. Biz o-nun bulunduu noktadan durumu zmeye balarz ve onun da vurduu lklar dinlemeyi gerektirse de fkesini zme srecinde ona yardmc oluruz. Daha sonra fkesini bizimle paylamasna yarayacak daha iyi yntemler retebiliriz. Ama ocuumuzun fkesini dile getirirken kulland dilin onun mesajn almamza engel olmasn engellemeliyiz. Birazdan okuyacanz iiri olum yirmili yalarnda yazp bana verdi. Benim ergenin fkesini dinlemenin iyiletirici gcne inanan bir adam olmamn bir nedeni bu iirdir. 172 Genler in Be Sevgi Dili BABA Karanlktan geen yolu dinledin.

te bana verdiin ey bu. Genliimin cokun senfonisini Gsz boluu yrtan bak kelimeleri, makas heceleri Duyan kulaklarn vard. Dierleri gitti Sen kaldn ve Dinledin lklarmdan kan kurunla tavanda delikler atmda Alevler her yan sardnda Meleklerin kanatlar yrtldnda Sen bekledin Kanatlar iyiletirdin. Ve biz yolumuza devam ettik Ertesi gn Sonraki n Sradaki patlama Ve ne zaman ki hepsi sarnmak Barnmak Ve korunmak istedi Sen drt bir yanndan gelen ate yamurunun altnda Bu sava alannda kaldn Hayatn tehlikeye attn Hayatna girdiimde Karanlktan geen yolu dinleyerek Hayatn tehlikeye attn Derek Chapman Aralk, 1993 11. blm SEVG VE BAIMSIZLIK Matt ve Lori 13 yandaki oullar Sean iin endieleniyorlard. Endielerini paylamak iin aile hekimleriyle bir grme ayarladlar. Matt "Olumuzun kiilii btnyle deiti. Ne zaman ne yapacan hi kestiremiyoruz" diyerek sze balad, Lori devam etti; "Sean hibir zaman isyankr bir ocuk olmad ama artk sylediimiz hemen her eyi sorguluyor. Ayrca dili de deiti. Sylediklerinin yarsn anlamyoruz. Birka hafta nce bana kfretti. Hi kfretmezdi." Matt "Sean'un nrolojik bir rahatszl olabilir" dedi. Bunun zerine Lori ekledi: "Mesela beyin tmr gibi. Onu muayene edip bize problemin ne olduunu syleyebilirsiniz diye dndk." Doktor onlarn bu isteklerini kabul etti ve iki hafta sonra Sean tetkik iin hastaneye geldi. Sean, batan aa muayene edildikten sonra doktor Matt ve Lori'ye Sean'n gayet salkl 174 Genler in Be Sevgi Dili bir ergen olduunu, hibir nrolojik rahatszl olmadn syledi. Bu iftin oullarnda grdkleri ey aslnda ergenlik geliiminin olaan sinyalleriydi. Bunu duyan Matt ve Lori rahatlamt ama ayn zamanda akllar karmt. ocuklarnn fiziksel bir hastal olmad iin ileri ferahlamt ama Sean'n geliiminin bu rktc aamasnda nasl bir tepki vermeleri gerektiini bilmediklerinden dolay akllar karmt. Onun davranlarn grmezden gelemeyeceklerini biliyorlard. Matt ve Lori ocuklar birdenbire ergene dnen binlerce ana babann yaad doal bir travma yayordu. Her ey tersyz olmu gibiydi. Daha nce ie yarayan eyler artk ya-ramamaya balam, her eyiyle tandklarn dndkleri ocuklar birdenbire bir yabancya dnmt. imdiye kadar ergenin gelimekte olan bamszlk duygusu ve zbenlik istei zerinde durduk. Bu blmde ise ergen geliiminin bu aamasnda grlen deiiklikler zerinde younlaacaz. Ebeveynler ocuklarnn bamszlk ve zbenlik duygularn ortaya koyu biimlerini renirlerse onlara sevgi ve ilgi gstermenin en iyi yollarn anlayabilirler ve elbette bylelikle de onlarn temel sevgi dilini en etkili ekilde konu-abilme becerisini kazanm olurlar. K ATIMA DEVRES Ebeveynlerin ergenlerle ar bir atma iinde olduu iki dnemin hangileri olduunu biliyor musunuz? Aratrmaclar birinci dnemin "korkun ikiler" olarak adlandrlan evrede ortaya ktn, ikinci dnemin de ergenlie geie yakn

bir zamanda grldn sylyorlar, ikisinin ortak nitelii bamszlktr. Korkun ikiler dneminde ocuk ana babadan ayr kalarak fiziksel ynden bamszln kantlama abasndadr. Kk bacaklar onu ebeveynlerinin gremeyecei yerlere gtrr, kk elleri ise ana babasn sinirlendirecek iler yapmasna yardm eder. Kimin annesinin rujuyla duvar kdSevgi ve Bamszlk 175 na aa resimleri yapan, yatak odasnn halsna pudra dken, ekmeceleri alt st eden ocuklaryla ilgili ans yoktur? ocuun yrmeye balad o ilk seneden sonra ebeveyn-ocuk atmasnn iddetle yaand ikinci dnem, ocuun ergenlie adm att yldr. Bu atmalar ikinci dnemde de bamszlk olgusundan kaynaklanr. Ama elbette bu devrede ocuk bir ergen olmu, hayli yol almtr. Kartrd ilerin ve inedii kurallarn dourduu sonular da buna bal olarak daha ar olacaktr. Bu devrede ergen-ebeveyn atmas daha youn olarak grlr. Baka bir deyile ebeveynler ocuklarnn ergenlik dnemlerinin ilk yllarnda atmalarda bir art grebilirler. Steinberg ve Levine gibi uzmanlara gre ise sevindirici olan, "ebeveyn ve ocuk arasndaki atmalarn 8. ya da 9. snflarda dorua kmas, sonra ise de gemesidir (1)." ocuun geliim srecindeki bu iki can skc dnemde ebeveynin ocuundan beklentisinin ne olduunu bilmesi ve ona olumlu bir tavrla yaklamas yararl olacaktr. Bizim burada zerinde duracamz bunlardan ikincisi, yani ergenlik ann ilk yllardr. BAIMSIZLIK ...ve SEVG HTYACI ncelikle onlardan bekleyebileceiniz baz yaygn davran kalplarna bir gz atalm. Ergen bamsz olma ihtiyacn bir ok yerde ifade edecektir. Ergenin bamszlk ihtiyacnn yan sra ebeveyn sevgisine de ihtiya duymaya devam edecektir. Bunun yannda ebeveynler ou zaman ergenin bamszln kazanmaya ynelik bu hareketini onun artk ana baba sevgisi istemediinin bir gstergesi olarak alglyorlar. Bu ok ciddi bir hatadr. Bizim amacmz ergenin sevgi ihtiyacn karlarken bir yandan da onun bamszlk duygusunu desteklemektir. Ergenin bamszlk arayna elik eden davran zellikleri genelde aadaki alanlarda kendilerini gsterir: 176 Genler in Be Sevgi Dili DUYGUSAL MAHREMYET Ergen hem ailenin bir paras olmak ister hem de aileden bamsz olmay tercih eder. Bu tercihlerini de kendisine ait bir fiziksel alan isteyerek ifade eder. Ergenler toplum iinde aileleriyle birlikte grlmek istemeyebilirler. Eer arkadalarna rastlayabilecekleri bir ortamdaysalar bunu zellikle istemezler. Bunun nedeni sizinle olmak istememeleri deil, daha byk ve zgr grnmek istemeleridir. "Beni otoparkta brak, iki saat sonra arabada bulualm." Bu szler alveri merkezinde ebeveyni ile grlmek istemeyen bir ergene aittir. ocuuyla alveri yapacan dnen anne onun bu tavryla altst olabilir. Ama eer onun bamsz olma ihtiyacn anlarsa, bu isteine sayg duyabilir ve arabadan inerken ocuunun temel sevgi dilini kullanp ona sevgisini gsterebilir. Bu durumda ergen hem sevildiini hissedecek hem de bamszln elde etmi olacaktr. Byle bir istek karsnda krgnlk ve fkesini ifade eden ebeveyn ise, onunla hemen bir sz dellosuna girecektir ki bu da ergenin kendisini kontrol altnda ve sevgisiz hissetmesine neden olacaktr. Ergene sinemada ya da elence yerlerinde arkadalarnn yannda oturmasna izin verir ve bu davrannz bir sevgi ifadesiyle desteklerseniz bu onun bamszlk isteini onayladnz gsterir ve bylelikle de sevgi ihtiyacn karlam olursunuz. Ara sra btn aile darda yemekteyken onun evde kalmasna ya da akam yemeini arkadayla yemesine izin vermek de ayn amaca hizmet eder. Kendi Odas Ergenler genelde kendilerine ait bir odalar olmasn isterler. Hayatlarnn ilk on iki ylnda odalarn kardeleriyle paylamaktan honut olabilirler ama emin olun ki ergenlik ana girdiklerinde eer imkanlar varsa kendilerine ait bir oda aray iine girecekleridir. atya ya da bod-

Sevgi ve Bamszlk 177 ' rum katna tanmak isteyebilirler, hatta holdeki merdivenlerin altndaki bir oday bile tercih edebilirler. Bu oda herhangi bir yerde olabilir, yeter ki kendilerine ait olsun. Ana babalar ocuklarnn bu isteklerini ou zaman can skc bulurlar. Ergenin istedii ey ebeveyne mantkl gelmez. Neden kk kardeleriyle beraber gzel odalarnda uyumak varken rutubetli bodrum katnda yatmay tercih ederler? Bu sorunun cevab onlarn bamszlk ihtiyacnda yatmaktadr. Eer mmknse ana babalara ocuklarnn istedii eyi yapmalarn neririm. Onun istedii gibi bir yer bulunduunda ergen oray kendi zevkine gre demek isteyecektir. (Bu nedenle ebeveyn ergenin odasnn bodrum katnda olduuna sevinebilir) Ergen muhtemelen sizin tercih etmeyeceiniz trden renkler, eyalar ve kumalar seecek ve odasn bunlarla deyecektir. Bunun nedeni de yine ergenin bamszlk isteidir. Ergenin isteine uygun olarak ona kendine ait bir oda vererek oray kendi zevkine gre demesine izin vermek ve bu hareketi anlaml bir sevgi ifadesiyle desteklemek ergenin gelimekte olan bamszlk duygusunu besleyecek ve onun sevgi deposunu dolu tutacaktr. Ama onun kendine ait zel bir alana sahip olup buray istedii ekilde deme isteini ne kadar aptalca bulduunuzu belirterek onunla haftalar sren bir tartma yaayacak olursanz ergenin zgvenini kaybetmesine ve sonunda istei yerine getirilse bile aranzda duygusal bir duvar olumasna neden olursunuz. Kendi Arabas Ergenler sadece kendilerine ait bir arabaya sahip olmak isterler. Bat toplumunun iinde bulunduu refah dzeyi, ou ergen ehliyetini alr almaz kendisine bir araba alnma isteini olaan klar. Burada da onu bu davrana ynelten ey bamszlk duygusudur. "Bir arabam olursa, okula, spora ya da 178 Genler in Be Sevgi Dili alverie rahatlkla kendi kendime gidebilirim. Bylece sizin zamannz almam olurum." (ou ana baba bu teklifi gayet ekici bulur.) Kendi arabalarn kullanmak ergenlerin bamszlk ve g hissetmelerini salar ve hemen hibir ey onlara ayn duygular yaatamaz. Ergenin zgrlk duygusuyla at ba giden sorumluluk hissiyle dorudan balantl olan araba konusuna bir sonraki blmde tekrar deineceiz. O blmde arabann parasn kimin dediini ve gen bir srcden beklenilen sorumluluklar tartacaz. u anda ergene sevgimizi ifade ederken bir yandan da onun bamsz olma gereksinimini beslemek konusu zerinde younlamaktayz. Ana babann ocuuna araba alabilecek durumda olduunu ve ocuun da o arabann sorumluluunu tayabilecek kadar mantkl bir ergen olduunu varsayalm. te byle bir konumda ana baba ergenin bamszlk duygusunu beslerken ayn zamanda ona gvendiini de ifade edebilir. Hediye vermek be sevgi dilinden birisi, bunu unutmayn. Onun temel sevgi dili bu olmasa da istedii arabay alarak bir hediye sunabilirsiniz. Armaan alan ergen ona gvendiinizi ve sevildiini hissederse, bamszlk duygusu da beslenmise onun yetikinlik yolunda bir adm daha atmasna yardm ettiniz demektir. DUYGUSAL ALAN HTYACI Ergenler kendilerine ait duygusal bir alana ihtiya duyarlar. nceki yllarda ocuunuz size her eyini anlatyordu -rnein okulda yaad eyleri, bir gece nce grd ryay ya da ev devinin ne kadar zor olduunu- ama ergenlie adm att andan itibaren size hibir ey anlatmamaya balar. Ona okulda neler olduunu sorduunuzda size verdii cevap "Hibir ey" ya da "Her zamanki eyler" olur. Ergen kznza bir arkada hakknda soru sorduunuzda sizi onu sorgulamakla sulayacaktr. Sorularnza cevap vermeyiinin nedeni yapt bir hatay rtbas etmeye almas deildir. Ergenlerin Sevgi ve Bamszlk 179 duygusal bamszlk gelitirmelerinin bir yolu duygularn ve dncelerini kendilerine saklamaktr. Ana babalar onlarn bu isteine sayg duymaldrlar.

Neticede siz btn duygu ve dncelerinizi ocuklarnzla paylayor musunuz? Umarm byle bir ey yapmyorsunuzdur. Yetikin olmann bir getirii de neyi kiminle paylaacamza bizim karar vermemizdir. Ergen ocuunuz bir yetikin olma srecindedir. "Bazen duygu ve dncelerini benimle paylamak istemediini biliyorum. Bunu anlyor ve takdir ediyorum. Ama eer konumak istersen benim her zaman burada olduumu bilmeni isterim." Bunlar, ergen ocuuna kendisine ait duygusal mahremiyet tanmann deerini renmi zeki bir ebeveynin szleridir. Ergenlerin duygusal mahremiyet gereksinimlerini ifade etmelerinin baka bir yolu da daha nce kabul ettikleri sevgi ifadelerinden kamaktr. Ergen kznz herhangi bir konuda yardmnz reddederse sakn armayn. O hizmet davranlarnz yllarca sevginizin bir ifadesi olarak grd. Kznz imdi kendi abasyla bir eyler yapmak istiyor ve bunu da sizin yaptnzdan farkl bir ekilde yapmay arzuluyor. Bazen sizin yardmnza ihtiyac olmad iin deil de sizin yardmnza ihtiyac olduunu hatrlamamak iin yardmnz geri evirecektir. nk bamsz olmak istemektedir. Konunun zerine gitmektense ideal bir ana babann yapaca ey geri ekilip, 'Yardm istersen bana syle" demek olmaldr. Bu szler anlaml bir sevgi ifadeyle birletiinde ergen kznz ya da olunuzun sevildiini hissetmesine ve bamszlk gereksiniminin karlanmasna yardmc olaca gibi, bymekte olan ocuunuzun sizin yardmnz isteyecei bir atmosfer olumasna da zemin hazrlar. 13 yandaki kznzn ona sarlmak istediinizde kendini sizden ekmesinin nedeni fiziksel temas istememesi deil, ayn eyi ona ocukken yaptnz iindir. Artk byme yolundadr ve bir ocuk muamelesi grmek istememektedir. 180 Genler in Be Sevgi Dili deal ana baba ocuunun holanabilecei yeni fiziksel temas yollar bulmaldr. Ertesi gn sizi ziyarete gelecek olan bir akrabanza nasl davranmas gerektii konusunda verdiiniz dersten sonra ocuunuz sylediklerinizin tam tersini yaparsa sakn armayn. Bu tarz istekler ona fazlasyla ocuka ve yapmack gelir. Ona onay szleri sylediinizde iten olduunuzdan emin olun. Ergen eer sizin bu ince szleri kullanarak onun duygularn ynlendirmeye altnz dnrse, iten olmadnz iin sylediiniz eyleri dinlemeyecektir. Btn bunlarn arkasnda ocuunuzun duygusal mahremiyete duyduu gereksinim vardr. Sevilmek istemektedir. ocuk gibi grlmek istemez. te bu yzden ergen ocuunuza sevginizi etkili bir ekilde gstermeniz iin sevgi dillerinin yeni ivelerini renmek bu denli nemlidir. SOSYAL BAIMSIZLIK STE Ailenin Dndan Arkadalar Semek Ergen kendisine ait fiziksel ve duygusal bir alan istemekle kalmaz. Ailesinden toplumsal olarak da bamsz olmay arzular. Bu sosyal bamszlk istei ergen tarafndan saysz ekilde ifade edilir. Ergenler arkadalarm ou zaman aile dndan kimselerden seerler. Aile her eyi bir aile gibi yapar ve ergen de beraber yaplan bu aktivitelere katlmak istemez. rnein cumartesi gn ailenizle bir piknik dzenlediniz diyelim. Perembe gecesi bu plannz ocuunuza anlattnz ve ergen ocuunuz "Beni plana dahil etmeyin" dedi. Babas olarak siz, "Beni plana dahil etmeyin"de ne demek? Sen de ailenin bir parassn" dediniz. Bunun zerine ocuunuz, "Biliyorum ama ben daha nceden baka bir plan yaptm. Arkadalarmla bir yere gidiyorum" diye cevap verdi. Sevgi ve Bamszlk 181 Siz, "O zaman arkadalarna plannda bir deiiklik olduunu syle. Bu bir aile gezisi ve senin de bizimle olman nemli" diye karlk verdiniz. ocuunuz "Ama ben orada olmak istemiyorum" dedi. Bu aamada eer ana baba kk bir ocukla deil de bir ergenle konutuunun ayrdnda olmazsa bu konuma ebeveyn-ergen arasnda yaanacak byk bir kavgann balangc olabilir. Ana babalar kk ocuklarn aile gezilerine katlmaya zorlayabilirler ve ocuk gittii yerde iyi vakit geirebilir. Ama ayn taktikleri ergen ocuklarnda denemeye kalkarlarsa, btn gnlerini yanlarnda somurtkan bir yolcuyla geirmek zorunda kalrlar. Ergen arkasna yaslanp gnn tadn karamayacak ve

bamszlk duygusunun verdii gc ona yapm olduunuz basky ykmak iin kullanacaktr. Bence zellikle de gezi yapacanz gn ona ge syle-miseniz ocuunuzu sizinle gelmeye zorlamamanz ok daha iyi bir yaklam olacaktr. Ergen hibir zaman ailesiyle geziye kmasn demiyorum. Onun gelmesinin ok gerekli olduunu dndnz zamanlarda ocuunuzun size katlmasn bekleyebilirsiniz. Ama bu gibi durumlarda nceden haber verin. Bu onun kendisini hem zaman hem de duygusal adan olaya hazrlamas iin olanak salayacaktr. Ana babalar ayrca ocuklarna planladklar eye katlmalarnn neden bu denli nemli olduunu aklamaldr. Ergenler ebeveynlerinin olay dzenlerken onlarn planlarn ve ilgi alanlarn gz nnde bulundurduklarn hissederlerse aile aktivitesine olumlu bir yaklamla katlacaklardr. te yandan ergenler sosyal bamszlklarn oluturabilmek iin aileye baml olmadan kendi balarna bir eyler yapmaya gereksinim duyarlar. Ergenin bamszlk duygusunun nemini kavram bir ebeveyn ocuunun ailesinden ayr birtakm sosyal olaylara katlmasna izin vererek ve bunu tartma karmak yerine sev182 Genler in Be Sevgi Dili gi ifadeleriyle destekleyerek onun bamszlk olgusunu besleyebilir. Ergen ocuuyla tarttktan sonra onun istedii eyi yapmasna gnlszce izin veren bir ebeveyn ne ocuunun bamszlk olgusunu beslemi ne de ona sevgisini ifade etmi saylr. Ergenin arkadalaryla beraber olma istei ana babasn reddetmesi anlamna gelmez. Bu onun sosyal hayat ufkunun ailesinin tesinde gelimeye baladnn bir kantdr. Dnlecek olursa ou ana baba bunun olmasn mit ettikleri ey olduunu grr. Hangi ana baba ergen ocuunun sosyal hayatnn sonsuza dek kendisine baml olmasn ister? Sosyal bamszlk olgusu ergenlik yllarnda gelimeye balar. deal ana baba ocuklarnn ilerde aile dndaki insanlarla kuracaklar sosyal ilikilerine olumlu bir temel oluturmalarna yardm eder. Kendi Mziini Dinlemek Ergenin sosyal bamszlk isteini ifade ettii baka bir alan da setii mziktir. "Ergenler dinleyecekleri mzii kendileri seerler." Ergen kltrnde mzik kadar nemli hibir ey yoktur. Son derece aptalca bir ey yapp size ocuunuzun dinlemekten zevk alaca mzik trnn ne olabileceini sylemeyeceim. Size bugn hangi mziin popler olduunu sylersem emin olun, siz bu blm okuduunuz zaman o trn yerini baka bir tr alm olacaktr. Ergen ocuunuzun seecei mziin sizin holandnz trden farkl olacan syleyebilirim. Peki bundan nasl bu kadar emin olabilirim? Bu sorunun cevab tek bir kelimede gizlidir; bamszlk. ocuunuz sizden farkl olmak istemektedir. Ergenlerin bamszlk isteklerini ifade etmelerinin bir yolu da mzik seimleridir. ocukluk dneminde ona sizin gzel olarak nitelendirdiiniz mziin hangisi olduunu sylerseniz korkmayn nk o mzik tr ocuunuzu btn hayat boyunca etkileyecektir. Mziin insan yreini ve ruhunu etkileyen bir dokusu vardr. yi mziin kiinin zerinde Sevgi ve Bamszlk 183 brakt bu etki hibir zaman gemez ama u anda ocuunuz hayatn ergenlik a aamasnda. Bu onun bamszln kurma devresidir. Onlarn mzik seiminin gelimekte olan bu bamszlk olgusundan etkileneceinden emin olun. Ergenlik ncesi ve ergenlik yllarnda ana babalar ocuklarnn dinledii ark szlerinde neyin uygun neyin uygun olmad konusunda net bir vizyon gelitirmelidirler. rnein cinayet, vahet ve sapkn cinsellik deneyimlerini normal davranlar olarak dile getiren ark szleri ergenlerin dinleyebilecei uygun bir mzik olarak kabul edilemez. Ergen bu tr szler ieren paralardan oluan bir kaset aldnda ailesinin bunu dinlemesine izin vermeyeceini ve o kasete verdii parann da boa gideceini bilmelidir. Ana babalar bu snrlar ocuklarnn deiik mzik trleri kefedeceini dnerek koyabilirler ve bylece de onlara seim zgrl sunabilirler. Birok mzik CD'si ve kasetinin ieriini belirten (rnein ark szlerinin dili, cinsellik ya da iddet

temalar ierip iermedii gibi) blmleri vardr ve bunlar ergenlerin mzik zevklerini deerlendirmeye balamalarna ve sizin de birtakm kurallar koymanz iin iyi bir balang oluturmanza olanak salarlar. ocuunun mzik seimini eletiren ana baba ergenin kendisini de dolayl yoldan eletirmi olur. Eer bu eletiriyi srdrrse ocuk ana babasnn sevgisini hissetmeyecektir. Ancak ebeveyn ergenin mzik seimini onaylayacak ve ocuuna onun temel sevgi dilini kullanarak sevgi gstermeyi srdrecek olursa, ergenin bamszlk duygusu beslenmi ve sevgi ihtiyac karlanm olacaktr. Size ergen ocuunuzun dinledii paralarn szlerini okumanz neririm. (Szleri "okuyun" diyorum nk o mzii dinlediinizde kelimeleri byk olaslkla anlamayacaksnz.) Ergenin setii mzii yazan ve syleyen sanatlarn kimler olduunu renin. Szlerin size gre gzel olanlarn ve o szleri yazan ya da syleyenler hakknda dndnz olumlu eyleri belirtin. ocuunuz kendi izlenimlerini sizinle paylamak isterse ona kulak verin. 184 Genler in Be Sevgi Dili Dinledii mzik karsnda olumlu bir tavr sergilerseniz ocuunuza ara sra, "Bu arknn dierlerine gre daha pozitif olmasna ramen dierinin szleri biraz sert. Sen ne dersin?" diye sorabilirsiniz. ocuunuz, dinledii mzii eletirmediinizi bildii ve hatta o mzik iin pozitif yorumlarda bulunmu olduunuz iin yapacanz eletirileri dinlemeye ve belki de fikirlerinizi kabul etmeye yatkn olacaktr. Bu konuda sizinle ters dse bile zihnine bir soru tohumu ekmi olacaksnz. ocuunuzun mzik idollerinden biri uyuturucu, ar uyuturucu kullanm ya da eini boamas yznden tutuklanrsa yarglayc deil uzlamac bir tavr sergileyin. Bu kiinin durumu iin duyduunuz znty ve endieyi dile getirin. Bylelikle ocuunuzun duygularyla zdelemi olursunuz ve ergen de kendini bundan dolay onaylanm hisseder. U-nutmayn, ergen artk mantk erevesinde dnmekte ve kendi kararlarn alabilmektedir. Vaazda t vermeye gerek yoktur. Ergen sizin duygusal desteinizi grrse sevildiini hissedecektir. Farkl Bir Dil Konumak Ve Deiik Kyafetler Giymek Ergenler farkl bir dil konuacaklardr. ocuunuz ergenlik ana girdiinde yeni bir dil renecektir. Ltfen bu dili renmeye almayn. nk onlarn btn amac ana babalarn anlamayaca bir dile sahip olmaktr. Bu neden bu denli nemlidir? Sorunun cevab sosyal bamszlktr. Ergen kendisiyle sizin aranza bir mesafe koymaktadr ve byle bir dil de bunu salamann yollarndan birisidir. Ergenin dilini anlamaya alrsanz yapmaya alt eyi bozmu olursunuz. deal ana babalar ergenin yeni dilini onun bymeye baladnn bir kant olarak kabul edeceklerdir. Ana babasnn ergene dzenli olarak "Bu sylediin eyi bana Trke olarak aklar msn?" diye sormas son derece mantkldr. Ama ergen bu soruya olumsuz yant verirse ebeveyn konunun zerine daha fazla gitmemelidir. Sevgi ve Bamszlk 185 Ergenler birbirlerinin dilini anlar ama ebeveynlerin bu dili kavramas beklenmez. Ergen bu dili kullanarak yatlaryla iletiim kurar. Ailesinin dndan insanlarla sosyal ilikiler gelitirir ve yeni ailesinin kulland dil de bu ergen dilidir. Ebeveyn ocuunun bu yeni diliyle alay etme yolunu seip ona "Bana bu kelimenin ne anlama geldiini aklayabilir misin? Bu kelime benim szlmde yok" gibi eyler sylerse ergen sevgi yerine reddedilme duygusuyla kar karya gelecektir. deal ana baba ergenin sosyal bamszln bu yolla ifade etmesine izin verir ve onu sevmeye devam eder. Ergenlerin deiik bir giyim dili vardr. Size ergen ocuunuzun ne giyeceini syleyemem ama giydiklerinin sizinkilerden farkl bir eyler olacan syleyebilirim. Onlarn bu yeni gardrobuna daha nce hibir yerde grmediiniz sa ekilleri ve renkleri elik edecektir. Aksesuarlarn sizin garip bulduunuz ruj renklerine uygun seeceklerdir ve hayal bile edemeyeceiniz yerlere taklarn takp gideceklerdir. Ebeveyn ocuunun bu giysiler iinde "klksz" grndn dnp onu kabalkla ya da berdulukla sularsa ocuk ebeveyninden u-zaklar. Ana baba ocuunu ar derecede kontrol altnda tutmaya alr ve normal giyinmeye zorlarsa ergen anne ya da babasnn yannda onun istedii gibi

(rnein 11 yanda giyindii gibi) giyinebilir ama bunu iinde byk bir fke duyarak yapacak ve ana babasndan uzaklat an bir ergen gibi giyinmeye devam edecektir. Ebeveynlerin geni sosyal arenada kyafetin oynad rol grmeleri nemlidir. Giyim ncelikle kltrle gelen bir olgudur. Bu konu hakknda kukunuz varsa kendinize "u anda neden byle giyiniyorum?" diye sorun. Bu sorunun cevab udur: Sizin sosyal evrenizdeki insanlar da sizin tarznza benzer ekilde giyinmektedirler. Birlikte altnz, ayn sosyal ortamlarda bulunduunuz ve iletiim kurduunuz insanlara bir bakn. Byk olaslkla hepsinin giyimi birbirine benzer. te ergenler de bu kural takip etmektedirler. Ergen kltryle zdelemektedirler yalnzca. 186 Genler in Be Sevgi Dili Yetikin giyiminin modasnn gemesi ya da yeniden moda olmas gibi ergen giyiminin modas da gelip geer. Geeri hafta Seattle'n genlik kltrnde, 1950'lerde moda olmu olan ksa, tepesi dz ve rengi alm san moda olduunu gzlemledim. ki hafta nce eim bana genler arasnda "pedala" pantolonlarn tekrar moda olduunu sadece buna artk "Kapri pantolon" dendiini syledi. Genlerin bugnk kyafet merak ne olursa olsun bu btn kuaklarda ayn amaca hizmet eder. Ergen, ailesininkinden bamsz bir sosyal kimlik gelitirmektedir. Geenlerde katldm bir dnde damadn kulanda kpe olduunu grdm. Yalca bir bey yanma geldi ve damad gstererek alak sesle bana "Dr.Chapman bana bunun: ne demek olduunu aklayabilir misiniz?" diye sordu. Ona "Bunu yle aklamaya alaym: Bu yeile boyanm sala ayn ey" dedim. Neden bahsettiimi anlam gibi "Haa" dedi. Anladndan emin deilim ama bu ergen iin iyi bir eydir. Ergenlerin sosyal bamszlk ihtiyacn kabul eden ve onun giyim tarzn bu ereve iinde gren ebeveynler kendi tercihleri konusunda drst olabilirler ama ergen ocuklar bir yetikin olduunda kendini zdeletirdii dier yetikinlerle benzer kyafetleri giyeceini bilerek onlara ergen gibi giyinme zgrl verirler. Ergen ocuunun giyim ekli yznden sava karan ebeveynler normal bir geliim olgusunu kabul etmek yerine ergenebeveyn arasnda bir blnmeye neden olan gereksiz bir savata kozlarn paylarlar. Bu tip savalar ergen ocuklarmzn fikirlerini deitirmez ve ana babalar da dllendirmez. deal ana babalar ok gerekliyse fikirlerini ocuklaryla paylarlar ama ardndan geri ekilerek ergene sosyal bamszln oluturmas iin zgrlk tanrlar. Bunu yaptklar srada da ocuklarnn temel sevgi dilini konuarak onun sevgi deposunu doldurmaya devam ederler ve frsat bulduklarnda dier drt dili de konuurlar. Sevgi ve Bamszlk 187 ENTELEKTEL ZGRLK STE Daha nce ergenin gelimekte olan zihinsel becerilerinden bahsetmitik. Ergen ergenlik ann ilk yllarndan itibaren artk daha somut, mantkl ve etrafl dnmeye balamtr. Kendi inanlarn snamaktadr. Daha nce sorgulamadan kabul ettii bir takm eylere bakmakta ve onlar gereklik ve mantk snavlarndan geirmektedir. Bu genelde onun retmenleri ya da hayatndaki dier nemli yetikinler gibi anne-babalarnn da inanlarn sorguladklar anlamna gelmektedir. Bu sorular nemli alanda kendilerini gsterir; deerler, ahlki ve dini inanlar. Deerler Ergen anne babasnn inanlarn kesinlikle sorgular. Hayatta nemli olan nedir? Ergen ana babasnn kendi hayatlarnda sylemi ve yapm olduu eylere bakar ve hemen her zaman ebeveyninin zerinde durduu deerlerle yapt eylerin uyumadn grr. Hayattaki en nemli eyin aile ilikileri olduunu savunan ve ilerine gmlmekten ailesine fazla vakit ayramayan bir baba ocuunun kendisinin bu tutarsz tavrn fark edeceini bilmelidir. Evlilikte sadakatin nemli olduunu vurgulayan ve iyerinden bir adamla ilikiye giren bir anne ergen ocuu tarafndan ikiyzl bir insan olarak grlecektir. "Ama sen byle demitin..."le balayan bir cmle syledii eylerle yapt eyler tutmayan bir ebeveyne ocuu tarafndan yneltilebilecek ifadelerden sadece biridir.

Ebeveynler dile getirdikleri deerleri hayata geiriyor olsalar bile er ya da ge ergen bu deerleri sorgulayacaktr. Ergen hayatta neyin nemli olduu sorusuna kendi yantn bulmaldr. "Annem ve babam niversiteden mezun olmann benim geleceim asndan en nemli ey olduunu sylyorlar. Ama ben bunun doru olup olmad konusunda pheliyim. Tandm en akll insanlardan bazlar ve dnyadaki en 188 Genler in Be Sevgi Dili zengin kiilerin bir ksm niversiteye gitmemi. niversitenin benim iin en iyisi olduundan nasl emin olabilirim?" Neticede ergen olay byle bir manta oturtur. Ergen ocuklarnn muhakeme srecinde etkili bir rol oynamak isteyen ana babalar monologdan ok diyalog kurmay, vaaz vermekten ok sohbet etmeyi, dogmatik yaklamdan ok aratrmac yaklam ve kontrolden ok etkilemeyi tercih etmelidirler. Ergenler bu nemli hayat alanlarnda e-beveynlerinden gelecek destee ihtiya duyarlar ve bu destei isterler ama eer ebeveynleri onlara ocuk gibi davranrsa bu destei alamazlar. ocukluk yllarnda ana babalar ocuklarna neyin doru, neyin yanl olduunu sylerlerdi ve ocuktan da bu sylediklerini kabul etmesini beklerlerdi. ocuk ergenlik ana girdiinde bu olay geerliini yitirir. Artk ergen nedeni ve kant istemektedir. Ana babalar diyalog dnyasna girmek istiyorlarsa, kendi deerleri hakknda eletirel bir bak asyla dnebiliyor-larsa, nedenleri paylaabiliyorlarsa ve ergenin fikirlerine ak olabiliyorlarsa ergen ana babasnn desteini alr ve bylece de onlarn deerlerinden etkilenir. Ama ebeveynler "Doru, nk ben doru olduunu sylyorum" eklindeki ifadelerini srdrrlerse ergen ocuklarnn deer seimleri zerindeki tm etkilerini kaybederler. "Ben her zaman bunun doru olduunu dnmtm ve byle dnmemin nedeni de u... Bu sana bir ey ifade ediyor mu? Bu konuda ne hissediyorsun?" Bu, ergen ocuklarnn deerleri zerinde etkili olmak isteyen ana babalarn yaklam olmaldr. Birinin brakt yerden dierinin devam ettii ve ne yarglayan ne de dogmatik eler ieren saysz konuma ite bu, ergene zihinsel bamszlk veren ve ebeveynlerinin dncelerinden yararlanmasn da salayan ergen-ebeveyn etkileiminin srecidir. Byle ak bir diyalog anlaml bir sevgi ifadesiyle tamamlandnda ebeveyn ergenin zihinsel bamszln beslemi ve onun sevgi ihtiyacn karlam olur. "Senin kendi deerleI Sevgi ve Bamszlk \rin iii 189 iin doru olan seme hakkna sayg duyuyorum. Haya-I \m grdn. Benim gl yanlarm ve zayflklarm biliyor-I sun. Senin son derece zeki olduunu dnyorum ve doru I kararlar alacana yrekten inanyorum" diyen bir ebeveyn ergenin entelektel bamszln desteklerken ayn zamanda Oflunla onay szleri sevgi dilini konumaktadr. Ahlki nanlar Deerler "Hayatta nemli olan nedir?" sorusunu yantlarken ahlk "Doru nedir?" sorusuna cevap verir. nsan tabiat gerei ahlk sahibi bir yaratktr. Doru ve yanla ilikin i-nanlar btn kltrlerde yaygndr. Bence bunun nedeni insann kiisel ve ahlkl bir Tanr imgesinde yaratlm olmas ve bu imgenin de insana yansmasdr. Kiinin ahlkn oluumu hakkndaki dncesi ne olursa olsun kltrel gerek, btn insanlarn ahlki inanlar olduunu gsterir. Ergen ocuunuz deerlerinizin yannda ahlknz da sorgulayacaktr ve bu alanda da sadece szlerinizi deil hareketlerinizi de inceleyecektir. Kurallarna uymann doru bir hareket olduunu sylediinizde ocuunuz hz snrn neden atnz bilmek isteyecektir. Eer ona doruyu sylemenin doru olduunu sylerseniz ocuunuz "Peki neden telefonun dier ucundaki kiiye babamn evde olmadn syleyip yalan attn?" diyecektir. Bakalarna kibar davranmann doru bir ey olduunu sylediinizde ocuunuz neden tezgahtara kfr ettiinizi soracaktr. Ergen ocuunuza rkln yanl olduunu anlattnzda, size alveri merkezinde farkl bir etnik gruptan bir kiiyi

grdnzde neden aceleyle uzaklap gz temas kurmaktan katnz bilmek isteyecektir. Btn bu sorular kendi elikileriyle yaamay renmi ebeveynleri son derece rahatsz edebilir. Can skc ya da deil ergen ocuklarmz bizim bu ahlki elikilerimizi srarla belirteceklerdir. 190 Genler in Be Sevgi Dili Bunun tesinde ergen ocuklarmz ahlki inanlarmz ka- / dar alkanlklarmz da sorgulayacaklardr. Hem kendilerine/ hem de bize zor sorular soracaklardr: Eer cinayet yanl bir eyse ocuk drmek de bir cinayet midir? nsan hayatn} mahveden iddet olgusu yanlsa o zaman neden Hollyvvood'un iddet filmlerini seyredip eleniyoruz? Cinsellik bakmndan tekelilik idealse neden binlerce yetikin kendilerine birden ok e seiyor? Doru ve yanl toplumsal bir uzlamayla m belirleniyor? Ya da toplumun fikirlerini belirleyen doal ve ahlki bir yasa m var? Bunlar ergen ocuklarmzn ve bir zamanlar da onlarn ebeveynleri olan bizlerin boutuu derin konulardr. ', ou ebeveyn ocuklarnn bu eski, oturmam ahlki konular tekrar gndeme getirmelerinden rahatszlk duyar. Ama ebeveynler olarak ocuklarmzn bu ahlki endieleri hakknda konumay reddedersek onlar bu konular arkadalaryla ya da bu konular konumak isteyen baka yetikinlerle konuacaklar ve onlardan etkileneceklerdir. Eer dncelerimizle bu dnceleri hayata geirme elikisini kabul etmek istemezsek ocuklarmz fikirlerimize sayg duymaktan vaz geecekleridir. Ergen ocuklarmz etkilemek iin ahlki ynden mkemmel olmamz gerekmez ama doru olmalyz. "Hayatn bu alannda her zaman kendi inanlarmla yaamadmn farkna vardm ama hl inanlarmn doru olduuna inanyorum ve yapm olduum eyin de yanl olduunu biliyorum." ten ana babalar tarafndan sylenmi bu tip bir ifade ocuklarn ebeveynlerinin gerekliine olan gvenlerini yeniden kazanmalarn salayabilir. ocuklarnn derin sorular karsnda kendi ahlki inanlarn savunma yolunu seen ebeveynler bu durumda da onlar ahlk konularnda danmak zere baka yerlere gitmek zorunda brakrlar. ocuunun ahlk konusundaki sorularna ak, kendi inanlar ve hareketleri hakknda konumaya gnll, kar fikirleri duymaya istekli ve kendi ahlki inanlarnn gerekelerini sunmaya hazr olan ebeveynler ocuklaryla diyalog kurma yolunu ak tutmu ve Sevgi ve Bamszlk 191 ylece de onlarn ahlki konulardaki kararlarn olumlu yn-etkilemi olurlar. Ahlki konulardaki bu tr konumalardan sonra ocuu-luzu sevginizle onayladnzdan emin olun. Bu onun sevgi deposunu dolu tutmasna ve onun yapm olduunuz bu sohbete daha sonra devam edebilmesi iin kendini zgr hisse-dcei bir atmosfer yaratlmasna olanak salayacaktr. Dinsel nanlar Deerler "Hayatta nemli olan nedir?" sorusuna, ahlk "D^>ru nedir?" sorusuna yant verirken din "Gerek nedir?" sofusunun yantn arar. Dini inan sistemleri insann maddi ve maddi olmayan evrenin gereini kefetme abasdr. Kendi varlmz ve evrenin varln nasl aklarz? Maddi dnyann tesinde ruhsal bir gereklik var mdr? Ruhsal varlklara inan neden btn insanl iine alr, yani neden tarihte btn kltrlerde insan ruhsal bir dnyaya inanmtr? Bu byle bir dnyann varolduunun bir kant mdr? Eer byleyse bu dnyann doas nedir? Tanr var mdr? Ve dnyay O mu yaratmtr? Eer byleyse Tanr bilinebilir mi? Bunlar ergenlerin sorduklar ve ebeveynlerinin zihinlerinde ve yreklerinde bazen yllarca cevapsz kalan sorulardr. Bunlar ebeveynlerin belki de asla yeterli cevaplar bulamad sorulardr. Dini inanlarnz ya da inanzlnz ne olursa olsun ergen ocuunuz belli bir noktaya geldiinde mutlaka bu konularla boumak durumunda kalacaktr. Bunlar insanolunun her devirde sormu olduu sorulardr ve ergenler de insandr. nsanolu dindarlktan asla vazgeemez. Fransz fiziki Blaise Pascal bir keresinde "Her kalpte Tanr biimli bir boluk vardr" demitir (2). Aziz

Augustine ise "Bizi kendin iin yarattn ve insan kalbi Sende huzur bulana kadar huzursuz kalacaktr" demitir (3). 192 Genler in Be Sevgi bili Sizin ergen ocuunuz da huzursuzdur ve dinsel inanla-/ rnz sorgulayacaktr. nanlarnz gnlk yaantnza uyguk y biiminizi inceleyecektir. Hareketlerinizde tutarszlk oldi-unu kefederse sizi bu elikilerinizle yzletirebilir. Eer siz bu konularda hemen kendinizi savunmaya geer, inanlar hakknda konumay reddederseniz ocuunuz dinsel konular arkadalar ya da baka yetikinlerle konumak isteyecektir. Ama btn bunlarn yannda size din hakknda sorular sormaya da devam edecektir. Ergen ocuunuz baka dini inanlar da aratrabilir vej sizin dininizin kimi zelliklerine kar kabilir. ou ebeveyn ^bu durumu son derece can skc bulur. Gerekte bu ergenin kendi dini inanlarn gelitirmesi asndan atlmas art bir admdr. Ebeveynler ocuklarnn o konu zerinde ciddi olarak dnmeden onlarn dini inanlarn kabul etmeleri durumunda daha ok kayg duymaldr. Bu da gsterir ki ergen ve ebeveyn iin din, hayatn anlamn aratran derin sorular deil de sosyal amalara hizmet eden temel bir kltrel yapdr. Ergen artk dini yerleri ziyaret etmeyeceini sylyorsa bu onun ailesinden bamsz bir birey olduuna dikkat ektiinin bir gstergesidir ve bu durumda zihinsel bamszlk isteini dile getirmektedir. Bir aratrma sonucuna gre, "ergenin dini reddetmesi dramatik bir durum olarak grlebilir ama bu durum nadiren sreklilik gsterir" (4). Ebeveynlerin bu sonucu bilmesi onlar iin rahatlatc olabilir. SRE NDE ARATIRMA Ebeveynlerin, ocuklar kendi dinlerini reddetmekten bahsettiinde onlara olumlu bir tepki vermeleri zordur ama ana babann gsterecei ar tepkiler ocukla arasnda oluabilecek diyaloglara set ekebilecei unutulmamaldr. Yine unutulmamaldr ki ergen bamszln sadece daha nce bahsettiimiz alanlarda deil, ahlki deerleri ve dini inanSevgi ve Bamszlk 193 lan da ieren entelektel alanda da gelitirmeye almaktadr. Bu ergenin daha geni anlamda sorgulama ve kefetme srecinden ibarettir. Dini reddetmek deil, daha ok zihinsel bamszln kazanma ifadesidir. Ebeveynler bunu aklda tutacak olursa ergenin u anki dini dncelerini daha dikkai yarglayabilirler. Daha iyi bir yaklam ise ergenin dncelerine kulak vermektir. Bu dini inanc neden ilgin ya da tatminkr bulduunu zgrce ifade etmesine izin verin. Konuya ilikin dncenizi yarglamaktan kanarak onunla paylan. Ona bu konular zerinde dnd iin mutluluk duyduunuzu syleyin. Kendinizi buna hazr hissettiinizde ise kendi dini inanlarnzla nasl byle iyi bir yaam srdnz anlatn ve grlerini sorun. Byle davranarak onun konuya baka bir ynden bakmasnn nedenini ortaya karabilirsiniz. Dini inanlarnza sk skya bal olsanz da bu dogmatik dnme zaman deildir. u an ocuunuzu aratrmalara yreklendirmeniz gerekmektedir. Eer kendi dini inanlarnzn geerliine gerekten inanyorsanz ve inandnz eyler dnyann gereklerine uygunsa o zaman aratrmalarda bulunan ocuunuzun itense sonunda sizin dncelerinize yakn bir inan sistemi oluturacana dair kendinize gvenmelisiniz. te yandan, kendinizi dini inanlarnza derinden bal hissetmiyorsanz ve onlarn byk geree uygun olup olmadndan emin deilseniz ocuunuzun bu tr bir aratrma iinde olmasn desteklemelisiniz. Belki de o sizin ulaamadnz bir takm eyleri kefedecektir. Ergen ocuunuz dinsel dnceleri aratracaktr. Soru udur: "Siz bu aratrmann bir paras olmak, bu srete ocuunuza sevginizi gstermek istiyor musunuz?" Cevabnz evet ise o zaman yine monologdan diyaloga bir gei yapmal ve ocuunuzla dini konulan ak ve drst bir ekilde tartmak iin elverili bir ortam yaratmalsnz. ocuunuza sizden farkl dnme hakkn tanmalsnz. Onunla hem kantlar 194

Genler in Be Sevgi I paylamal hem de bunlara zt olan kantlar dinlemelisiniz. d-cuunuzun bir sreten getiini kabul etmeli ve onun kendi dini inanlarn oturtabilmesi iin ona zaman tanmalsnz. Btn bu saylan noktalan uygularsanz ergenin sevgi deposunu doldururken onun sevginizi hissetmesine ve entelektel bamszln gelitirmesine olanak tanm olursunuz. Ergen kendisinin deneyimleyecei ve onun bu aratrmasnda sizden gelen olumlu etkinin yardmyla oluturaca dini inanlarn oluturmu olacaktr. ERGEN OCUKLARIMIZIN KEND KARARLARINI ALMA HTYACI Deerler, ahlk ve din alanlarnda ergen ocuklarmzn birtakm kararlar alaca aktr. Ergen-ebeveyn arasnda yaanan atmalarn altnda yatan temel sorun, ergenlerin bamsz kararlar verebilme hakkdr. Ebeveyn onun bamsz dnme hakk olduunu grrse, ergenin kararlarnn bir sreten getiini hissedebilirse ve bu zaman kendi lehine evirip sevecen bir tavrda anlaml bir diyaloga uygun bir ortam yaratrsa ergen ebeveynin etkisine ak olmaya devam edecektir. Ancak eer ebeveyn temelsiz yaklamlar sergiler, ergenlerin neye inanacaklar ve ne yapacaklar konusunda dogmatik belirlemeler yaparsa ocuklaryla aralarnda dmanca bir iliki gelimesine neden olur. Binlerce ebeveyn bu yoldan gemi ve ocuklarndan uzaklamlardr. Bunun zerine ergenler de zaman zaman son derece zararl olan arkada gruplarna ya da kendi istekleri, zevkleri ve mutluluklarn dnerek ergeni aralarna kabul etmek isteyen dier yetikinlere ynelmilerdir. Unutmayn ki ergenler bamszlklarn kazanmak iin aba sarf edeceklerdir. Bu, yetikinlie adm atmann bir parasdr. deal ana babalar bunu ergenlerin gemek zorunda olduklar bir geliim aamas olarak grr ve onlarn geliiSeivgi ve Bamszlk 195 mini engellemektense ibirlii iine girmeyi tercih ederler. Bu deiken srete ergeni sevmek ok nemlidir. Ergen ocuunuzun bamszlk olgusunu onun sevgi deposunu dolu tutarak ve bu blmde nerilen yollara bavurarak beslerseniz ergen sorumluluk sahibi bir yetikin olacak, toplumdaki yerini bulacak ve yaad dnyaya bir katkda bulunacaktr. Bu kritik dnemde stlerine deni yapamayan ebeveynler ocuklarn kendilerinden yllar boyu uzaklatrabilir ve onlar dnyada kendi yerlerini bulmaya abalarken bulabilirler. Ergen ocuklarnn toplumsal, zihinsel ve duygusal bamszlklarn gelitirebilecekleri bir ortam yaratmak ebeveynlerin ocuklarna verebilecekleri en gzel armaandr. Bu aamada bazlarnzn "Peki ama snrlar ne olacak? Ya sorumluluklar?" diye sorduunu biliyorum ve bu soruyu sorduunuz iin mutluyum. Bu sizin bu blmde anlattm eyleri anladnz gsterir ve bizi bu konular daha derinlemesine tartmak istediim 12. blme getirir. Aslnda ben 11. ve 12. blmlerin birlikte okunmasn ve tartlmasn istiyorum, nk bunlar ayn madalyonun iki ayr yzdr: bamszlk ve sorumluluk. NOTLAR 1. Lawrence Steinberg ve Ann Levine, You and Your Adolescent (NewYork: Harper & Row, 1990), 150. 2. George Sweeting, Who Said That? (Chicago: Moody, 1995), 302. 3. Ibid., 370. 4. Lawrwncwe Kutner, Making Sense of Your Teenager (New York: William Morrow, 1997), 44. 12. blm SEVG VE SORUMLULUK Babas, Michael ile birlikte birka hafta boyunca alarak onardklar eski bir araba satn ald. Michael ehliyetini aldnda babas ona araba kullanmann bir takm pf noktalarn retti. lk zamanlar almak iin akam saatlerini setiler. Daha sonra Michael gece kullanmay rendi. Bir haftasonu babas Michael'a arabay verdi ve kamp yerine kadar arabay Michael kulland. Michael ehliyetini alana kadar her ey yolunda gidiyordu.

Michael kendi kendine "Yaasn, artk zgrm! Babamn artk benimle gelmesi gerekmiyor" diyerek arabasn istedii zaman, istedii ekilde kullanabileceini ve can nereye isterse oraya gidebileceini hayal etmeye balad. Babasnn arabasn ne zaman, hangi artlarda kullanacan ve nerelere gidebileceini belirleyen kurallarn olmas gerektii konusundaki srarn ise hi anlayamad. Sevgi ve Sorumluluk 197 Michael'in renmek zere olduu ey zgrlk ve sorumluluun ayn madalyonun iki farkl yz olduu, biri olmadan dierinin asla var olamayacayd. Bu yetikin dnyasnda her zaman geerli olan bir durumdur ve ergenler de bu gerei renmek durumundadrlar. Yetikinler aylk deme sorumluluunu alabildikleri srece bir evde yaama zgrlne sahiptirler. Elektrik idaresi, mterisi aylk faturalar deme sorumluluunu stlendii srece ona elektrii kullanma zgrl sunar. Btn hayatmz zgrlk ve sorumluluk kurallar erevesinde ekillenmitir. Bunlar birbirlerinden asla ayrlmayan iki olgudur. Elbette ergenler bu gerein farknda deildir ve onlarn bu kefi yapmasna yardmc olmak da ailelerin grevidir. Seven ebeveyn ocuunun bamszlk duygusunu destekler, Buna bal olarak da ebeveyn sevgisi, ergene kendi davranlarndan kendisinin sorumlu olduunu retme anlamna gelir. Sorumluluk sahibi olmadan yaanan bamszlk duygusu ergende zgven eksikliine, anlamsz davranlara ve sonuta da onun hayattan sklmasna ve depresyona girmesine yol aar. Ozdeerimizi bamsz yaayarak kazanmayz. Bizim deerimiz sorumluluk duygusundan gelmektedir. Bamszlk ve sorumluluk bize olgun bir yetikinlie giden yolu aar. Bamszln ve zbenliini oluturmaya alrken ayn zamanda yapt hareketlerin sorumluluunu da almay re-nebilen bir ergen kendine gveni tam, nesnel dnebilen ve evresindeki yaama uyum salayabilen bir insan olacaktr. Sorumluluk duygusunu renemeyen ergenler ise sorunlu ergenler ve ileride de sorunlu yetikinler olacaklardr. KURALLARIN ROL (SINIRLAR) Sorumluluk snrlar koymay gerektirir. Btn insan topluluklar kurallar ad verilen snrlara sahiptir. Sosyal snrlar olmadan toplum kendi kendini yok eder. Eer herkes kendince doru olan eyi yapsayd yaam bir kaosa srklenirdi. 198 Genler in Be Sevgi Dili Sevgi ve Sorumluluk 199 nsanlarn byk bir ounluu kurallara uyarsa ve sorumluluk sahibi vatandalar olurlarsa toplum iyiye gider. Ama eer bireylerin nemli bir ksm kendi bildikleri gibi sorumsuzca yaamay seerlerse toplum bu durumun getirecei olumsuz sonularla boumak zorunda kalr. Bat toplumumuz birok ergen ve yetikin asndan dnldnde sorumsuz yaamann getirdii olumsuzluklarla boumaktadr. Bunun kant da her gn ilenen cinayetler, tecavz, hrszlk ve dier iddet olaylardr. Sorumsuz davranlardan sadece bireyler deil toplumun byk bir kesimi zarar grmektedir. Aile iinde kurallar ve snrlar koyan ve ergenin bu snrlar iinde sorumluluunu bilerek yaadn gzlemleyen kiiler ana babalardr. Aileler snrlar koyarsa genler isyan eder dncesi doru bir dnce deildir. Gerekte bir aratrma, "Ergenlerin byk bir ounluunun ebeveynlerinin onlara ou zaman mantkl ve sabrl davrand duygusunu tad ve yarsndan fazlasnn da "Baz olaylarda kat davrandklarnda onlara kzsalar da hakl olduklarn dndklerini kabul ettiklerini" ortaya karmtr (1). Temple niveristesi'nde psikoloji profesr olan Lawrence Steinberg'in gzlemledii udur: "Ergenleri bakaldrya iten otorite iddias deil, gcn keyfi bir ekilde kullanm, kurallar hakknda az bilgi verilmesi ve karar hakk tannmamasdr" (2). Sorun ana baba otoritesi deildir. Problem otoritelerini sevgisiz ve zorlayc bir tavrla ifade eden ebeveynlerdir. ocuunuz kkken keyfinize gre kurallar koyabiliyordunuz ve ocuunuz bu kurallara uymasa da byle bir ey yapmaya hakknz olup olmadn hemen hi sorgulam-yordu. Ama ergenler sizin koyduunuz kurallarn doruluunu sorgulayacaklardr. Kurallarn

onlarn yaran gzetilerek mi yoksa sadece sizin kaprisleriniz yznden mi konduunu anlamaya alacaklardr. Onlara "Bunu yap, nk ben yapman sylyorum" dediinizde ergenler bunu dinlemeyecektir. Byle zorlayc bir yaklam srdrmeye devam ederseniz ergen ocuunuzun isyan edeceinden emin olabilirsiniz. ERGEN OCUKLARINIZLA BRLKTE KURALLAR OLUTURUN Ergen bamszlk duygusunu gelitirdii iin kural olu-j turma ve sonu belirleme aamalarnn bir paras olmas ge-Irekir. deal ana baba ocuklarna karar hakk verir ve onlara doru ve uygun kurallarn neler olduu konusunda gr bildirme hakk tanr. Ebeveynler kendi dncelerinin nedenlerini ergenlerle paylamal ve koyduklar kurallarn ergen iin neden iyi olduunu dndklerini gstermelidirler. Bunu yapabilen ebeveynler ergenin bamszlk ihtiyacn beslerken ona bir yandan da sorumluluk olmadan zgrln olamayacan retebilecekleri bir ortam hazrlam olurlar. Byle ak "aile forum"larnda ebeveynler otorite olmay srdrrken ocuklaryla birlikte olma ans yakalayabilirler. Ana babalar son sz syler ama eer o konu hakknda ocuklarnn da duygu ve dncelerini alrlarsa daha iyi bir atmosfer yakalayabilirler. Kuraln belirlenmesi konusunda kendi fikrini syleyebilen ergen, o kuraln doru olduuna daha ok inanr ve isyan etme yolunu semez. Aratrmalara gre; "Ebeveynlerinin her zaman hakl olduunu savunduu genlere kyasla ebeveynleriyle birlikte tartabildikleri bir ortama giren kimi ergenler daha sevecen ve saygl oluyorlar ve ileride ana babalarna benzemek istediklerini sylyorlar" (3). Ebeveynler sadece snr koymakla sorumlu deildir ayn zamanda bu kurallar ihll edildiinde sonularn uygulamakla da ykmldrler. Burada da ergenler eer sonularn neler olaca konusunda fikirlerini sylerlerse kurallarn doru olduuna daha ok inanacaklar ve ana babalar sonular uygulamaya baladnda isyan etmeyeceklerdir. Ana babalar olarak unutmamalyz ki ergen ocuklarmz yetitirirken amacmz bir tartmay kazanmak deil, bamszlklarn kazanrken onlara sorumluluk sahibi olmay retmektir. Kural udur: "Eer sorumluluu zerine alabiliyorsan o zaman 200 Genler in Be Sevgi Dili zgrsn. Ama eer sorumluluu tayamayacaksan o zaman zgr olmaya hazr deilsin demektir." Ergen ocuklarmz bu iki olgunun her zaman beraber ilediini anlarlara onlara sadece ergenlik yllarnda deil daha ilerki yllarda da hizmet edecek olan temel dersi kavram olurlar. SEVGNN NEM Ana babalar bu bamszlk ve sorumluluk srecinin akc bir ekilde devam etmesini istiyorlarsa bu sreci sevgi yaktyla beslemelidir. Ergenler ebeveynleri tarafndan sevildiklerini hissederlerse -ebeveynlerinin onlar dndn anlarlar ve kurallarn sadece kendilerinin iyilii iin konduunu grrlerse- bamszlk ve sorumluluk duygular gelimeye balar. ocuunuzun sevgi deposunu dolu tutarsanz onun isyankr tavrlarnn seyrek ve geici olduunu grrsnz. te yandan eer ergen sevildiini hissetmezse -kurallar keyfi ve bencil bir tavrla koyduunuzu dnrse ve sizin onun deil de kendi baarnz ve adnz dndnz hissederse- byk olaslkla koymu olduunuz bu kurallara ve bu kurallara uymas iin onu zorlamanzdan dolay da size kar kacaktr. Unutmayn, ergenleri bask yoluyla kontrol etmeye alrsanz baarsz olursunuz. Bask, sevginin yaratmaya alt eyi, yani ebeveyne kar oluan sayg duygusunu desteklemez. Sevgi iyiler iin dnyadaki en gl silahtr. Bunu hatrlayan ve ergene sevgilerini iletmek iin bilinli bir ekilde aba harcamay srdren ana babalar ona bamszlk duygusu alarken sorumluluk duygusunu retmek iin ilk ve en nemli adm da atm olurlar. Ergenlik konusunda tannm bir uzman olan Steinberg "Ebeveynler ocuklarnn artk onlardan sevgi istemediini ya da sevgilerine ihtiyac olmadn dnp geri ekilirse, ergenler kendilerini terk edilmi hissederler. ok basma kalp gelebilir ama ergen ocuunuza verebileceiniz en nemli ey Sevgi ve Sorumluluk 201

sevgidir" der (4). Ergen ocuumuzun gelimekte olan bamszlk ve sorumluluk duygular zerinde ibirliine girebileceimiz ortam ona verdiimiz sevgiyle hazrlarz. Bunu da belirttikten sonra artk ergenler iin kurallar koyma sreci zerinde durmaya hazrz demektir. ZEL BR ALE FORUMU ocuunuz kkken koyduunuz kurallarn sizin isteinize gre ergenlik yllarna aktanlamayaca u ana kadar verilen bilgiler nda gayet aktr. Ergen u anda yaamnn farkl bir aamasndadr bu da koyduunuz kurallar zerinde tekrar dnmenizi ve o kurallara yeni bir ekil vermenizi gerektirmektedir. Aile kurallarna uymadan, dikkat etmeden ve bu kurallar zerinde konumadan ergenlik ana kolayca "kaymaya" alan ana babalar ileride ocuklarnn bu duruma isyan ettiklerini greceklerdir. deal ana babalar bir aile forumu dzenler burada ocuklarnn artk bir ergen olduunu kabul ettiklerini aklayarak ona daha ok zgrlk ve sorumluluk sunabilmek iin aile kurallarnn tekrar gzden geirileceini belirtirler. Ergen bunu grmeden nce bu gerei kabul eden ebeveynler ergenin saygsn kazanmakla kalmayp ayrca onun dikkatini de ekmi olurlar. Ergenler daha ok sorumluluk ve daha ok zgrlk isterler. Bu onlarn katlmaktan mutluluk duyacaklar bir aile forumu olacaktr. Byle bir aile forumu iin neriler ve ergene bu forumun amacn anlatan bir giri rneini ek 2'de bulabilirsiniz. Yaamak zorunda olduu ocuka kurallardan ikyet etmeye balamadan nce byle bir aile forumu yapmanz son derece gl bir zeknn rn olan bir stratejidir. Gelimekte olan bamszlk ve sorumluluk duygularn ailesiyle dorudan paylaabilecei bir ortam bulan bir ergen, bu foruma katlmaya byle bir forumun olmasn alt aydr isteyen bir ergenden daha istekli olacaktr. 202 Genler in Be Sevgi Dili KURALLAR ZERNE BR KA KURAL Ancak, ocuunuz 15 yandaysa ve siz daha nce hi byle bir forum yapmamsanz, koymu olduunuz kurallar yeniden gzden geirmeye balayarak ocuunuzu artmak iin hibir zaman ge kalm saylmazsnz. Size kural koymak ve byle bir forumda sonu deerlendirmesi yapmak iin er yol nermeme izin verin. 1. Kurallarn Says Olabildiince Az Olmal 16 maddelik bir aile kurallar listesi hazrlamak zamannz almakla kalmaz, ok da kolay grmezden gelinir. Bu, az olann makbul olduu sayl yaam alanndan biridir. ok fazla kural ergeni ezer, aklda uzun sre kalmaz, ebeveynleri bask yntemine itecei iin onlar iin bir kbus olur ve hayat ok sert klar. Ergenlerin doalla ve huzura ihtiyalar vardr. ok fazla sayda kural onlar paranoyaya srkler ve korkmalarna neden olur. Gerekten nemli konular hangileridir? Bu sorunun klasik cevab ergene psikolojik, duygusal ve sosyal alardan zarar verebilecek eyleri nleyici ve ona amalarna ulamasnda yardm edecek olan eyleri destekleyici konular olmaldr. Sorumlu yaam, ykc eylere hayr, yapc eylere evet demektir. Kurallar bu hedefe giden yolu gstermelidir. Bu blmn ilerleyen ksmlarnda ergen sorumluluunun farkl alanlarna gz atacaz ve bu ilkeyi uygulamaya alacaz. Kurallarn amac, ergenin yaamnn her saniyesini dzenlemek deildir. Asl hedef ergenin iinden seim yapabilecei nemli snrlar belirlemektir. Unutmayn, Tanr sadece on kural belirtmitir -bunlara On Emir denir (5)- ve sa da bunlarn hepsini iki maddeyle zetlemitir (6). Siz Tanr kadar yce olamayacanza gre muhtemelen ondan biraz daha fazla kural belirleyeceksiniz. Sevgi ve Sorumluluk 203 2. Kurallar Olabildiince Ak Olmal Belirgin olmayan kurallar hem ebeveyn hem de ergen i-in kafa kartrc olabilir. "Mantkl bir saatte evde ol" cmlesini ergen ve ebeveyn kesinlikle farkl yorumlayacaklardr. "Akam saat 10:30'da evde ol" ise gayet ak bir cmledir. Ergen bu kural ineyebilir ama kuraln anlam gayet aktr. "Sakn

belirtilen hz limitini 10 km'den fazla ama." Araba kullanabilecek kadar zeki olan bir insan bu kural anlamakta zorluk ekmeyecektir. Kural aka belirtilmise ergen kural bozduunu bilecek ve hatasn rtmeye alacaktr. Hatta yle bir ey olmadna dair sizinle tartmaya girecektir. Bu hareketine bir klf uyduracaktr. Ama ergen kuraln inendiini bilmektedir. Bununla birlikte eer kural yeterince ak deilse, ana babann kuraln bozulmas hakkndaki yargs zerine tartacaktr. Aka belirtilmemi kurallar tartma iin ortam hazrlar. Byle durumlarda ergenler sahneye kp son derece iyi bir performans sergilerler. Aka belirtilen kurallar bu tr performanslarn olumasn nler. 3. Kurallar Olabildiince Adil Olmal Burada "Olabildiince" diyorum, nk hibirimiz neyin adil olduunu anlamak konusunda mkemmel deiliz. Siz ve ocuunuz bir kuraln adil olup olmad konusunda tartabilirsiniz. Aranzda ak bir diyalog gelitirip birbirinizin bak asn anlamaya alarak neyin adil olduu konusunda bir sonuca ulaabilirsiniz. Ergenin iyiliine hizmet edeceini dndnz bir kural konusunda ikna olduysanz bu kural deitirmeyin ama eer fikrinizi deitirmenizin ocuunuza bir zarar dokunmayacan hissederseniz deitirebilirsiniz. Ergen iin adil olmak ok nemlidir. Daha nce de belirttiimiz gibi, ergen deerlerle, ahlk kurallaryla, mantyla ve aklyla bir mcadele iersindedir. Doruluk hissi zedelenecek 204 Genler in Be Sevgi Dili olursa fkelenecektir. Ebeveyn tartmay keser, kural kendi isteine gre belirler ve ergenin fkesiyle ba etmeyi reddederse ergen kendini geri evrilmi hissedecek ve daha sonra da ebeveynine fke duyacaktr. Kurallar belirlerken ebeveyn ergenin sz konusu kuraln adil olup olmad konusundaki kayglarna uygun olarak hareket etmelidir. Eer ergen o kuraln adil olduuna karar verirse ebeveyni kural uygulamaya koyduunda bakaldrmayacaktr. Bu da bizi sonular konusuna getirir. CEZALARA LKN KURALLAR Sonular olmayan kurallar deersizdir hatta bundan da te kafa kartrcdr. Ergenler kendilerini kurallar bozulduunda bunlarn sonularyla savamak zorunda brakan ve bu kurallar sevgiyle deil de zorla alamaya alan ebeveynlere sayg duymazlar. Sonulara katlanmak yetikin hayatnda -nemli bir gerei oluturur. Konut kredimi dzenli demez-sem gelecek ay ek finansman borcu demek durumunda kalrm. Eer ay iinde demelerimi yapmazsam evimden karlrm. Hz limitini aar, trafik cezas alrsam para cezas demekle kalmam, sigorta primlerim de artar. Yaptmz eylerin sonular ar olabilir ama bu bizim sorumluluk duygumuzu besler. Karanlkta grlen mavi bir k, srcnn ayan gaz pedalndan ekmesini salar. Yaptmz eylerin ardndan deyeceimiz bedel de bizi kurallar izlemeye motive eder. te size sonular belirtmenize ve bu konuda uyar yapmanza yardmc olacak madde. 1. Sonular Kurallar hlal Edilmeden nce Belirlenmelidir Sosyal yasalarn byk bir ksm bu kavramda birleir. Konut kredisi dememi kardm takdirde ne kadar ek cret deyeceim nceden belirlenmitir. Banka ya da ilgili kurulu Sevgi ve Sorumluluk 205 deme szlememi ihlal ettiimde bana keyfi olarak "gecikme zamm" uygulamayacaktr. ou kent ve eyalette trafik kurallarnn ihlali durumunda denecek ceza tutar o kural ihlal edilmeden nce belirlenmitir. Eer biz ergen ocuklarmz yetikinler dnyasna hazrlyorsak sizce bu kural onlar genken uygulamak mantkl deil midir? lke genelinde daha nce hi bu ekilde dnmemi saysz ebeveyne rastlamak beni artt. Bu ebeveynler ergen kural ihlal edene kadar bekleyip daha sonra da genelde fkeli bir tavr taknarak bu ihlalin sonucunu ocuklarna bildirmektedirler. Sonucun ierii de ebeveynin o an iinde bulunduu duygusal duruma gre belirlenmektedir. Bu sonucun adil olduunu dnen ergen says ise

sfrdr. te yandan eer ebeveynler iyi bir ruh hali iindelerse kural ihlalinden sonra hibir yaptrm uygulamayabiliyorlar. Bu keyfi yntem ergenin kafasn kartrmaktadr. Ben kural ihlalinin sonularnn kurallarn oluturulduu an belirlenmesinden yanaym. Bu ekilde ergen de bu srecin bir paras olabilir. Eer ergen kurallarn belirleni aamasnn bir paras olacaksa neden sonularn da belirlenmesinde rol oynamasn? Ergenlerin adil olmak konusunda endieleri olduunu gzlemlemitik. Sonular belirleme aamasna katlmalarna izin verecek olursak ahlk yarglarnn geliimine yardmc olmu oluruz. ounlukla ergenler kendi stlerine ebeveynlerinin yapacandan daha fazla gideceklerdir. Belirlenmi bir kuraln ihlali sonucu ergen ocuunuzun bir hafta boyunca araba kullanmasn yasaklamann adil bir ceza olacan dnebilirsiniz. Ergen de bu srenin iki hafta olmasn nerebilir. nemli olan ergenin doru bulduu bir ceza zerinde anlamaktr. nceden kararlatrlm cezalar konusunda anlamann nemi udur; ihlal gerekletiinde ebeveyn de ergen de sonucun ne olacan bilirler. Ebeveyn beklenildii gibi fkeli bir tepki vermez. Ergen de sonucun belirlenme aamasnda 206 Genler in Be Sevgi Dil;' ^ V; rol aldndan cezann adil olduunu bilecektir. Eer evin iine futbol oynanmayacana nceden karar verilmi olursa ve bu kuraln ilk ihlalinden sonra topun iki gn sresince arabann bagajna kilitlenerek ayn ay iinde bu kuraln ikinci kez ihlal edilmesi halinde topun bagajda btn bir hafta bo-) yunca kalaca konusunda bir sonuca varlacak olursa, ebe- i veynin bu konuda ocuuna sylenmeyecek, oyunu yarda ke- ' serek topa annda el koyabilecektir. Ergen o an zlebilir ama bu cezann hakl bir ceza olduunu da kabul edebilecektir. Sonular bir kuraln ihlalinden nce belirleyen ebeveyn pek ok skntdan kurtuluyor. Ebeveynler daha az hayal krk- \ lna uramakta ve ergenler de dorunun kazandn grmektedir. Ergenlerin sorumluluk sahibi yapma amacmza bir adm daha yaklam bulunuyoruz. 2. Cezalar Sevgiyle Belirlenmeli Ebeveynler ihlal sonucu ortaya kan cezalar gle oynaya uygulamamaldr. Yanl bir ceza hem yetikinde hem de ergende znt yaratabilir. Hangi yetikin trafik kuraln ihlal ettikten sonra ceza yazarken kendisine glen bir polis memuruna kzmaz? Ergenler onlara yanl yaptklar bir ey iin ceza verirken zevk alyor grnen ebeveynlerine de ayn ekilde fke duyacaklardr. Ana babalar cezalar uygularken sert ve souk tavrlar sergilememelidirler. "Sana sylemitim. Eer beni dinleseydin bu kargaaya dmezdin" gibi bir ifade ebeveynlerin dkrkln hafifletebilir ama bu ergen zerinde olumlu bir etki yaratmayacaktr. Ergen ocuklarmzn herhangi bir kural ihlal etmi olsalar bile bizim onlar sevdiimizi bilmeye ihtiyalar vardr. Onlarn ilgiye ve anlaya ihtiyac vardr, biz ebeveynlerin cezalar hafifletmesine cezalar karsnda geri ekilmemize deil. "Bu hafta arabay alamaman senin andan ok zor olacak biliyorum. Keke anahtarlarn almak durumunda olmasaySevgi ve Sorumluluk 207 dm. Ama kural ve bu kuraln ihlali halinde ortaya kacak sonular biliyorsun. Seni sevdiim iin baka bir seeneim yok. Kural inemenin acsn sana tattrmak zorundaym." Ergene kar oluturulan bu empati ve gsterilen anlay ergenin cezann adil ve sevgiye ynelik olduunu kabul etmesine yardm edecektir. Ergen zlse de cezay bu denli nazik ve anlayl bir tavrda uygulayan ana babaya kzmayacaktr. Byle bir konumadan sonra son olarak ergenin temel sevgi dilini konumak uygun bir hareket olacaktr. rnein ergenin temel sevgi dili fiziksel temas ise onun srtna vurmanz ya da ona sarlmanz siz anahtarlarla yanndan ayrlrken ona ok ey ifade edecektir. Ergenin sevgi dili hizmet davranlar ise ona en sevdii tatly yaparsanz onun arabay kaybetmekten duyduu acnn dinmesine ve

sevgi deposunun dolmasna yardm etmi olursunuz. Ergenin temel sevgi dili onay szleri ise verdiiniz cezay bildirdikten nce ve sonra ona gzel szler sylerseniz sizin sevginizden emin olmasn salam, hem de verdiiniz cezay katlanlabilir klm olursunuz. Bu, ergen ocuunuzun temel sevgi dilini anlamanzn son derece nemli olduu baka bir durumdur. Dier sevgi dillerini de konumak hi kukusuz yerinde olacaktr ama onun temel sevgi dilini konumanz kadar etkili olamayacaktr. 3. Cezalar stikrarl Bir ekilde Uygulanmaldr Cezalar ebeveynin kaprislerine gre belirlenmemelidir. Doal olarak hepimiz duygularmzdan etkileniriz. Ebeveynler kendilerini iyi hissediyorlarsa ve olumlu bir ruh hali iindelerse ou zaman ocuklarnn kurallar inemesini grmezden gelme eilimindedirler. Ama eer kt bir ruh hali iin-deyseler, stres altnda ya da iyerinde birisine kzmlarsa bir aile kural inendiinde ergenin zerine ok fazla giderler. Bu tip bir istikrarszlk ergenin kalbinde fke, hayal krkl ve karmaa yaratacaktr ve ergenin doruluk hissi yara alacaktr. Ergen fkelenecek, byk olaslkla bu durumunu da bir tartma ve saldrgan hareketler izleyecektir. 208 Genler in Be Sevgi Dili Cezalar kurallar inenmeden belirleyen ana babalar ocuklarnn cezalarn belirlenmesinde rol oynamasna olanak salarlar. Cezalar sevgilerini de katarak belirleyen ebeveynlerin hareketlerinde istikrar sz konusudur. deal olan sonular kibarca, kararl bir ekilde ve deimeyen bir sevgiyle uygulamaktr. Bunu baarabilen ebeveynler ergenin sorumluluk duygusunu kazanmasna yardm edebilirler. Ergen her zaman honut olmasa da bu srete etkin olmak isteyecektir. SORUMLULUK ALANLARI YARATMAK Fazla ayrntya girmeden ergen ocuunuzun bamszlk olgusunu beslerken ona sorumluluk duygusu kazandrmay retmenize yardmc olacak kurallar ve cezalar gerektiren aile yaantsnn baz alanlarna bir gz atalm. Kurallarnz bu iki sorunun cevabn dnerek oluturun: 1-Ergen ocuumun olgun bir yetikin olabilmesi iin ona yardmc olacak nemli konular hangileridir? 2-Hangi olas tehlikeler nlenmelidir ve ne gibi sorumluluklar renilmelidir? Evet, ergeni. ve dier baka insanlar fiziksel ya da duygusal bakmlardan zararl olabilecek bir takm sz ve hareketlerden korumak iin kurallar yasaklara dntrlmelidir. Ama dier kurallar ergenin olgunluunu arttracak ve onun evresindeki insanlarn hayatlarn zenginletirecek olumlu davranlar edinmesine yardmc olacak ekilde konmaldr. te ergenlerin ve ebeveynlerin kurallar ve cezalar oluturmaya gereksinim duyduklar en yaygn alanlardan bazlar: 1. Ev Halkna likin Frsatlar Grev yerine frsat dedim, nk frsat kulaa daha olumlu gelen bir szck. Gerekte bir aile yaamnda ikisi de mevcuttur. Salkl bir ailede hayatn olumlu bir ekilde akabilmesi iin her bireyin yapmas gereken belli bir takm grevleri vardr. Bununla birlikte bu tip grevler aile bireylerinin birbirleSevgi ve Sorumluluk 209 rine hizmet davranlarnda bulunmalar iin de frsat yaratr. Son yllarda toplumumuzda bakalarna hizmet zihniyeti -nemini yitirmitir. Oysa aramzda en sayg gren kiilerin hizmet davranlarnda bulunanlar olduu da bir gerektir. Bencil ve yalnzca kendisine hizmet eden insan i hayatnda baarl olabilir ama toplum iinde hemen hi sayg grmez. Ergenler aileleri dnda insanlara hizmet etmeyi renecek-lerse bata ailelerine hizmet etmeyi renmelidir. Ergenlerin aile bireylerinin hayatlarn kolaylatran gerek ev ii sorumluluklar almalar gerekir. Bu sorumluluklar her evde farkldr ama bunlar yaa daha kk olan bir kardee yardm etmek, yemein hazrlanmasna katlmak, arabay ykamak, evcil hayvan besleniyorsa onunla ilgilenmek, imleri bimek, iek dikmek, budamak, yerleri elektrik sprgesiyle almak, dolaplar temizlemek, toz almak ve amar ykamak gibi

eyler olabilir. Bu sorumluluklar zaman zaman deiebilir ve bu da ergene ev bakmnn eitli aamalarnda i yapmay renme frsat sunar. Ergenin kendisini ailenin bir paras olarak grmesi ve bir ailede her bireyin bir sorumluluunun olduunu anlamas nemlidir. Ergen her geen gn daha ok beceri kazanr. Bu yalnzca onun ev dnda bir eyler yapmak iin daha ok zgrlk kazanmas deil, evin iinde de daha ok sorumluluk alabilmesi anlamna gelir. Ergen doal olarak sekiz yandaki kardeinden daha ok sorumluluk sahibi olacaktr. Bu sorumluluklarla beraber ergen gece ge saatlere kadar oturma, aileden ayr daha ok zaman geirme gibi zgrlkler kazanr. Bence bu tr zgrlkler her zaman uygun sorumluluklara bal olarak verilmelidir. Ergen eer zerine ciddi biimde sorumluk alabilecek kadar olgun olduunu hareketleriyle gsteriyorsa o zaman daha ok zgrlk yaayabilecek kadar da olgunlam demektir. Kurallarn belirlendii ve cezalarn akland aile forumunda aile bireyleri bu kural ak bir ekilde anlamaldr. Bu erevede ebeveynler ergeni ev ii grevlerini yapmas iin 210 Genler in Be Sevgi Dili zorlama yoluna gitmezler. Bunun yerine ergen istekli bir ekilde sorumluluk yklenerek olgunluunu gsterebilme frsat elde eder ve bylece de daha ok zgrlk kazanr. Ergen kendisine verilmi olan aile ii sorumluluklarn yerine getirmeme yolunu seecek olursa bunun cezas ergene verilmi olan zgrlklerin kstlanmas olur. rnein aileye ait olan arabay kullanan ergene cumartesi akam arabay ykama sorumluluu verilmise ve bu grev yerine getirilmedii takdirde verilecek olan ceza arabaya iki gn sresince el koyulmas olacaksa, ideal ebeveyn arabay ykamas iin ergene srar etmez. Bu bir seimdir. Ergen ya bu sorumluluu kabul eder ve daha sonra ona verilecek olan zgrlkleri hakkeder ya da olgun davranmamay ve bunun sonucu olarak da zgrlkleri kaybetmeyi gze alr. Emin olun, ergen zgrlkleri hakketmeyi seecek, ebeveyn de zamann ve enerjisini ergenin arabay ykayp ykamadn dnerek harcamayacaktr. Kural gayet basittir: Ergen sorumluluklarn yerine getirirse kendini gen ve olgun bir insan olarak grp iyi hisseder cek ve snrsz zgrln nimetlerinden faydalanacaktr. Varsayalm, ya kk olan bir ergenden akam yemeinden sonra herkes masadan kalknca bulaklar bulak makinesine koymas, kalan elde ykamas ve btn bu ileri bir saat iinde halletmesi istendi. Bu sorumluluunu yerine getirmedii takdirde ergene bir sonraki aile yemeine katlamama cezas verilir ve bunun yannda da ergenin ailesi yemek yerken pizza sipari etmesi ya da arkadalaryla dar kmas yasaklanr. Byle bir anlayta olan ana baba ocuu yemek masasndan kalkp telefonda arkadayla konumaya gittiinde ona bar-mayacaktr, nk ergen kurallar bilmektedir. Ana babalarn tm yapmas gereken, ergenin kurallar inediinde bunun cezasn ekecek olduunu bilmesini salamaktr. Bu durumda ergenlerin ou sadece bir yemee katlmayacaktr, bundan emin olun. Telefondaki arkadalarna, "imdi gitmeliyim. Hayatm buna bal. Seni sonra ararm" derken duyabilirsiniz Sevgi ve Sorumluluk 211 onu. Ergen sorumluluu ve zgrl renmektedir. Yemek yeme zgrl alma sorumluluu ile balantldr. Ne tesadftr ki Kutsal Kitapta byle bir kural iin bir rnek vardr. Hristiyan dnyasnda 12 havariden biri olan Paul "nsan almazsa yemek de yiyemez" demitir (7). Bu ergenler iin de geerlidir. 2. Okul devi Ergenin eitimi konusundaki nemli konular nelerdir? Bu sizin ve ocuunuzun beraber yantlayacanz bir sorudur. ou ana baba liseden mezun olmann art olduunu dnecektir. Bat kltrnde lise diplomas olmayan bir gencin iyi bir yetikin hayat yaamas mmkn deildir. Eer ebeveyn buna katlyorsa lise diplomasnn alnmasnn da art olduuna inanyor demektir. Bunun zerine "Ergenin bu amaca ulamasna yardmc olacak kurallar nelerdir?" diye sorabilirsiniz. Bu kurallar genelde okula devam etmek ve okul devlerinin baaryla teslim edilmesi konularn ierir, ikisinin de deerlendirmesi ana babaya dzenli bir ekilde gelen karnelerde belirtilmektedir. Kurallar ok basit

olabilir: Hastalanp evde ya da hastanede . yatmadka okula devam etmek ve btn okul devlerinin ve projelerinin eksiksiz bir ekilde yaplmas gibi. Ergen okula devam kuraln inerse ceza olarak okulda krd her gn iin cumartesi gnleri evde oturup bir kitap okuyabilir ve okuduunu ana babasna szl olarak anlatabilir ve okulda olmas gereken saatlerde dar kmas yasaklanabilir. Byle bir ceza karsnda ergenler byk olaslkla sadece bir cumartesi gnn kaybetmeyi gze alacaklardr. Okul devlerinin iyi yaplp yaplmadn kontrol etmek biraz daha zordur ama normalde bu ocuun karnesinde belirtilebilir ve/veya retmeniyle yaplan grmede ortaya kabilir. Ebeveyn ergenin ev devlerini tamamlamadn ve/ veya okuldaki performansnn ortalamann altnda olduunu fark ederse ocuuna ceza olarak retmen notunu ykselt212 Genler in Be Sevgi Dili meyeceini sylemi olsa da ev devini cumartesi ya da pazar gn yaptrabilir ve bu "not almak iin yaplmayan" ev devlerini yakndan takip edebilir. Bu tip kurallar ve cezalar ebeveyni ergeni her gn takip etmekten kurtaracaktr. Ergen sorumluluunu yerine getirmeyi ve daha elenceli eyler yapmak iin cumartesi ve pazar gnleri zgr olmay seecektir ya da sorumluluunu yerine getirmedii iin o zgrl kaybedecektir. 3. Otomobil Kullanm Ergenin araba kullanmas bir hak deil ayrcalktr. Ergenlerin istedikleri zaman kendilerine araba almaya ya da ailenin arabasn kullanmaya yetkileri yoktur. Araba kullanmak sorumlu davranlar sergileyerek kazanlan bir zgrlktr. Ergen ehliyet alacak yaa gelene kadar bu gerei iyice kavramaldr. Burada da ergenler yine sorumluluk ve zgrlk arasndaki ilikiyi anlamak durumundadrlar. ou ebeveyn ergen ocuklarnn araba kullanabilme zgrlne sahip olmalarn istemektedir ama bir ou da bu zgrl araba kullanma sorumluluu ile birlikte dnmemektedir. Sonu olarak ergenler araba kullanmay geri alnamaz bir hak olarak grmektedirler. Ergenin araba kullanmasmdaki anahtar konular nelerdir? Ana baba ve ergen muhtemelen u konularda anlaacaklardr; ergenin fiziksel olarak gvenlii, dier ofrlerin ve yolcularn can gvenlii ve btn trafik kurallarna uymak. Bunlar ana babalarn duyduu temel endielerdir. Dier ana babalar ve ergenler ergenin kendi kazancyla benzin parasn demesini ieren kurallar zerinde anlaabilirler. Ergenlerin dier bir ksm da arabay istedikleri zaman alabilme ve brakabilme izni konusunda kurallar konmasn isteyebilirler. Bu konularda ebeveynler zel kurallar ve bunlara uygun cezalar oluturacaklardr. Sevgi ve Sorumluluk 213 te size baz neriler. Kural: Btn trafik kurallarna uy. Ceza: Ergen herhangi bir trafik ihlali yznden trafik cezas alrsa arabasna bir hafta boyunca el konulacak ve cezay da kendi kazancndan deyecek. ay iinde trafik kurallarn bir kere daha ihlal ederse arabasna iki hafta boyunca el konacak ve uygun bir deme yapmas salanacak. Kural: Araban asla bir arkadana verme. Ceza: Ergen bu kural ihlal ederse arabasna iki hafta boyunca el konacak. Dier kurallar arabann masraflarnn denmesi, arabann dzenli aralklarla temizlenmesi, bakm ve sokaa kma yasa gibi konulara ilikin olabilir. 4. Para daresi Parasal tartmalar ebeveyn ve ergen arasnda yaygndr. Bunun nedeni ou zaman ebeveynin konu hakkndaki kurallar ve cezalar ak olarak belirtmemesidir. Para ve ergenler konusundaki temel endieler nelerdir? lk gerek gayet aktr: Para ksddr. ok az ailenin snrsz paras vardr. Yani ergen istedii her eyi satn alamaz. kinci temel endie ise ergenin para idaresi konusundaki temel kurallar renmesidir. Temel kurallardan birisi udur: "Para bittiinde daha ok para kazanana kadar satn almay kesin." Bu kuraln ihlali ou ebeveyn iin byk maddi sorunlara neden olur. Bana gre ite bu yzden ergenlere kredi kart verilmemelidir. Kredi kartlar kiiyi gelirinin zerinde para harcamaya tevik eder ve bu da ergene retilmesi gereken son eydir.

Temelde bir ergen idare edecek paras olmadan para idare etmeyi renemez. Bu da ou ebeveynin ergenin istedii eyleri almas iin iki gnde bir 10 milyon istemeye gelmesi yerine ona dzenli bir harlk verme karar almasna neden olmutur. Ergenin gnlk istekleri iin 10 milyon oraya, 20 milyon buraya veren bir ana baba ergene parasn idare etmesini retemez. Bence ebeveyn ile ergenin haftalk ya da aylk harlk zerinde anlamas ok daha iyi bir yaklam ola214 Genler in Be Sevgi Dili aktr. Bu harlk sayesinde ergenin sorumlu olduu harcamalar aa kacaktr. Bu masraflar giyim, yemek, mzik, benzin vb iin olabilir. rnein ebeveynler ergene her ay 100 milyon TL verebilirler (ya da her hafta 25 milyon TL). Bu para onun evin dnda arkadalaryla yedii yemekleri, ehliyeti varsa benzin parasn ve ana babasnn aldklar dnda beendii giysileri almasn salayacaktr. Bu da aka yle belirtilebilir: "Sana i amar, orap, her sene ift ayakkab ve bir palto alacaz. Dier her ey senin sorumluluunda olacak." Ebeveynler ylbanda ya da doumgnlerinde ocuklarna bunlara ek olarak baka eyler de almak isteyebilirler. Byle bir dzenleme ergene parasn idare etme becerisi kazandracaktr. Ana babalar ocuklarna verecekleri miktar belirtirken olabildiince gereki olmaldr. Miktar bir kez belirlendikten sonra ergenin "Bu yeterli deil" diyerek ikyet etmesinden dolay deitirilmemelidir. Ergen harlyla satn alabileceinden daha fazla para isterse o zaman para kazanmaldr. .. Eer bir fast-food restorannda almak iin yeterince byk deilse im bierek, bebek bakarak, gazete datarak ve kk yataki ergenler iin olan daha bir ok deiik ite alarak harln karabilir. Byle bir dzenlemede ergen sadece parasn idare etmeyi deil, ayn zamanda ek gelir elde etmek iin alma yolunu seerek parann nemini de renmi olmaktadr. Ama ebeveynler kararlarndan vazgeip ocuklar paraszlktan yakndnda onlara ek para verilerse ergenin parasal sorumluluu renmesini engellemi olurlar. Amerika'da binlerce ana baba ocuklarnn istei zerine onlara snrsz para vererek onlarn parasal iyiliklerini gz ard etmektedirler. ocuunuza onu sevdiiniz iin ve parasn sorumluluunu bilerek harcamasn renebilmesi amacyla harlk verdiinizi belirtin. Bu paray ona evin iinde yapt ilerden dolay vermezsiniz, nk bu tamamen farkl bir sorumluluk alandr. Bence ergenler ailelerinden ek gelir almamaldr. Sevgi ve Sorumluluk 215 Bu, kendisinden beklenen normal ev ii sorumluluklarn yerine getirme konusunda kafasn kartrabilir. En iyisi ergenin ev dnda bir yerde kendisine ek gelir salamasdr. Ayrca kanmca ana babann ergene bor vermesi de bir hatadr. Bu ergene istedii bir eyi satn almas iin baka bir kiinin parasn kullanmay retir. Ve ergene verilecek yanl bir derstir. 5. Flrt Flrt konusu birok ana babada bir travmaya neden olmaktadr. Baz ebeveynler gemi flrt deneyimlerini hatrlar ve ocuklarnn kendi yaptklar eyleri yapmalarn istemezler. Bazlar Ergen Cinsel Sal Ulusal Komisyonunun 199495 yllarnda derledii u istatistikleri duyup bunlar duymazdan gelmektedir: "20 yana geldiklerinde ergenlerin 3/4'n-den fazlas cinsel ilikide bulunmu oluyor. Her sene bir milyon gen kz hamile kalyor, yarsndan fazlas ocuk sahibi oluyor ve milyondan fazla gen cinsel yolla bulaan hastalk kapyor" (8). Bu gibi istatistikler ana babalarn ocuklarna flrt yasa koymasna neden olmaktadr. Bu ebeveynler yaptklarn yle bir manta balamaktadrlar: "20 yana gelene kadar ergen ocuumu kar cinsten uzak tutmay baarrsam belki daha sonra byle eylerle baa kmak iin yeterli olgunlua erimi olur." Flrt oluturan etmenlerin neler olduu da insanlarn kafasn kartran bir sorudur. Flrt eer ergen bir kz ve ergen bir erkein hamburger yemee dar kmas sonra da saati arabann arka koltuunda birbirini cinsellie tevik etmesi demekse o zaman ergenler flrt etmeli mi yoksa etmemeli mi konusunu tartmalyz. Ama eer flrt erkek ve kzlardan oluan bir gen grubunun dar hamburger yemee kmas daha sonra bir ma izlemeye ya da dansa gitmesi ise o zaman flrt ergenin zgveninin olumasnda ve onun gelecekte

kuraca romantik ilikiler iin gerekli deneyimi kazanmasnda olumlu bir etken olacaktr. 216 Genler in Be Sevgi Dili Sevgi ve Sorumluluk 217 Ben ergen kznzn ya da olunuzun ne zaman flrt etmeye balamas gerektiini belirtmeyeceim ama Steinberg ergenliin ilk yllarnda kar cinsle flrt etmeye balayan ergen kzlarn "pembe, romantik hayallere" kaplma riski olduunu ve byk olaslkla "onlar hem psikolojik hem de fiziksel olarak ynlendirecek (9)" kendilerinden byk erkeklerle flrt edeceklerini belirtmektedir. Steinberg ayn zamanda ergen kzlarn flrte erken yata balamalarnn onlarn yatlar olan dier kzlarla olan ilikilerini de etkileyeceini syler. nk ergen kendinden yaa daha byk olan bir erkekle ktnda arkadalk edecei kzlar da ondan yaa byk olacaktr. Bu onun geici olarak byk ya grubuna girmesini salayacak ama ayn zamanda kendi yat olan kzlardan da uzaklamasna neden olacaktr: Sonuta yat olan kz arkadalaryla yaayaca yakn arkadal kaybedecektir. Otuz yllk evlilik ve aile danmanlnn ardndan, ergenliin ilk yllarnn insan hayatnda hemcinsler arasnda arkadalk gelitirmeleri, daha sonra da her iki cinsin de bulunduu arkada gruplaryla etkinliklere katlmalar iin; ergenliin son yllarnn da teke tek flrt etmeye balamalar iin en elverili zamanlar olduunu syleyebilirim. Ergenler olgunlatka kar cinsle olan ilikilerinde daha rahat olmaya balarlar, kendilerine gvenleri artar ve ilikilerini daha iyi yaayabilecek potansiyele sahip olurlar. Erken ergenlik yllarnda ocuunuzun birisiyle flrt etmesini destekleyerek onun sosyal ve duygusal geliimine etki etmek yanl bir davrantr. Benimle ayn fkirdeyseniz o zaman ocuunuzun kafasnda bu resmi o dokuz, on ya da on bir yandayken izmeli-siniz. Daha sonra onlar ergenliin ilk yllarna flrt etme kaygs olmadan, her iki tarafn ailesinin de denetimi altnda aileden ayr hemcinsleriyle daha ok vakit geirmeyi tercih edeceklerdir. Kar cinsle grup aktivitelerine katlacak ve ergenliin son dnemine kadar kar cinsten birisiyle flrt etme konusunda kendilerini bask altnda hissetmeyeceklerdir. Ben burada aslnda ideal olan resmetmeye alyorum ama bu resim elbette ergeni erken yalarda duygusal bir ilikide avuntu bulmaya itecek kiilik deiimi, gvensizlik, arkada basks veya dier faktrleri iermemektedir. Bu da ergenin ebeveyninin sevgisine bu denli ihtiya duymasnn nedenlerinden biridir. Bu gerek, zellikle de ergenin kar cinsi olan ebeveyni asndan nemlidir. Ergen bir kz babas tarafndan sevildiini hissediyorsa kendisinden daha byk bir ergende sevgi aramayacaktr. Annesinin sevgisini hisseden ergen bir erkek kendi duygusal ve fiziksel zevkleri iin kendisinden daha kk bir kz smrmeye kalkmayacaktr. Bir aile toplants dzenlediniz ve 13 yandaki ergen ocuunuza onun flrt konusundaki tavr iin kurallar ve cezalar oluturuyorsunuz. Bu konunun ana temalar neler olmaldr? Bence ergen ocuunuzun fiziksel ve duygusal sal iin duyduunuz endie listenin birinci srasnda yer almaldr. En az birinci kadar nemli olan bir dier madde de zaman geldiinde ergene gerekli donanm salayacak duygusal ve sosyal balamda olgunluunun salkl bir ekilde gelimesinin nemidir. Ama ergeni ilikilerinde kar cinsten insanlarla yz yze brakarak bomak deil, ileride yaayaca daha olgun ilikilerin temelini atmasna yardm etmektir. Bu tr salkl sosyal bir olgunlamay besleyebilecek kurallar nelerdir? Kural: Ergenliin ilk yllarnda ergenleri yat hemcinsleriyle arkadalk kurmaya ynlendirmelisiniz. Fakat ocuunuzun bu arkadanda bir gece kalabilmesi iin nce o arkadayla ve onun ana babasyla tanm olmanz gerekmektedir. (Bu, ocuunuzu deerleri ve yaama biimiyle ona zarar verebilecek kiilerden korumanza yardm eder.) Bu tr gece kalma olaylar ebeveynler evdeyken olmaldr. Kural ihll edilirse verilecek ceza: ay boyunca ergen arkadanda kalamaz ve bir hafta boyunca dar kmasna izin verilmez. Kural: Ergen, ana

babann onaylamas artyla yetikinlerin denetimi altnda dier ergen kz ve erkeklerin bulunduu grup aktivitelerine 218 Genler in Be Sevgi Dili katlabilir. Ebeveynlerin ocuklarna zarar dokunacan dndkleri herhangi bir etkinlik iin onlara "hayr" demeye hakk vardr. Kural ihll edilirse ceza: Ergen bu tr grup etkinliklerine bir ay boyunca gidemez ve bir hafta boyunca dar kmasna izin verilmez. Ergen kznz 15 ya da ergen olunuz 16 yana girdiyse o Zaman onunla kar cinsten biriyle flrt edip edemeyeceini tartabilirsiniz. Bu sre boyunca ebeveynin ocuun kiminle ve ne zaman kacana karar verme hakk vardr. Kz 16, erkek 17 yama girdiinde ocuklar kiminle beraber olduunu ebeveyne syledii srece ana baba onlara gvenecei konusunda ocuklaryla anlaabilir. Ama ergen, flrtyle sadece cuma ya da cumartesi geceleri kabilir. Kural: Ana babann eer ocuunun beraber olduu insan uyuturucu ya da alkol kullanyorsa veya kt dier insanlarla cinsel birliktelikler yaad biliniyorsa ocuuna o insandan uzak durmasn syleme hakk vardr. Kural ihll edilirse verilecek ceza: Ergen bu tr bir zararl birliktelie son vermeyi reddederse ana baba ocuunun harlna bir ay boyunca snrlama getirir ve btn izinleri bir ay sresince kaldrr. Bu bir ayn sonunda ergen ebeveyninin syledii eyi yine de yapmazsa o zaman snrlamalar bir ay daha uzatlr. Bu aamada ergen doru kararlar almad takdirde sonulara katlanmas gerektiini bilmelidir. likilerinde sorumsuz davranrsa harlndan yararlanma zgrl ve dier izinlerini kullanamaz. Ltfen bu kurallarn ve cezalarn sadece birer neri olduunu bilin. Btn ergenler ve ebeveynler doru olduuna inandklar ve ilerine yarayacak kurallar ve cezalar bulmaldr. Bu kurallar ve cezalar ne kadar abuk oluturulursa ergen de bu kurallarn doru ve kendi yararna olduunu o kadar abuk alglayacaktr. Sevgi ve Sorumluluk 219 Alkol Ve Uyuturucu Her geen gn artan sayda giderek daha ergen erken yalarda uyuturucu almaya balamaktadr. Bunun sonulan ise gayet aktr; oalan uyuturucu ve alkol bamls genler. Ergenin bamszln hibir ey alkol ve uyuturucu bamllndan daha hzl zedeleyemez. Ana baba ergen ocuunun alkole ve uyuturucuya bulamamasn salamak iin ne yapabilir? Bu sorunun cevab 'hibir ey'dir. Ana babalar ergen ocuklarn gnn yirmi drt saati kontrol altnda tutamazlar ve alkol ve uyuturucu almadklarndan emin olamazlar. Buna ramen ebeveynin uyuturucu kullanmn en aza indirmek iin yapabilecei birtakm eyler vardr. Ana babann bu konuda yapabilecei ilk ve en etkili ey bu tip maddeleri kullanmaktan kanmaktr. Gevemek iin her gece alkol alan ana babasn gren ergenler alkol almaya ve alkol bamls olmaya yatkndr. Doktorun verdii ilalan kendi zevkleri iin kullanan ebeveynlerin ocuklar uyuturucu kullanmaya yatkn ergenler olacaklardr. Bu noktada ergen ocuklarna rnek tekil eden ana baba modeline deinmeden geemeyeceim. Ebeveyn rnek bir model olmasa da ocuunun uyuturucu kullanmasn nlemek iin bir ok ey yapabilir. imdi de bizim kural ve ceza konumuza gelelim. Alkol ve uyuturucu kullanm konusundaki temel kayglar nelerdir? Ana babalarn bu konuda duyduklar en temel kayg ocuklarnn alkolik ya da uyuturucu bamls olma olasldr. Ebeveynler bu korkuyu duymakta kesinlikle hakldrlar, ikinci bir endie, ergen sarho bir srcnn kulland bir arabada kaza geirip yaralanabilir veya lebilir. nc endie ise ergen uyuturucu madde kullanan baka ergenlerle arkadalk kurabilir ve beyni uyutuunda su ileyebilir. Btn bunlar gerek ve hakl endielerdir. Bu kayglar gidermek iin ne tr kurallar konmaldr? Aile toplantsnda ana babalar ocuklarna alkol ve uyuturucu220 Genler iin Be Sevgi Dili dan uzak durmalarn istediklerini iletmelidirler. Ebeveynler bunu mantksz, hastalkl bir dncenin rn olarak ya da dinsel ve bir takm kiisel

inanlar dolaysyla deil de aratrmalara dayanan gereklere dayanarak istediklerini aklamaldrlar. Ana babann ergenin de bir gn bir yetikin olacan ve alkol ve uyuturucu kullanm konusunda kendi kararlarn kendisinin vereceini bilerek ona bu evde yaad srece kuraln asla alkol ve uyuturucu kullanmamak olduunu sylemesi en geerli eydir. Kural ihlali olursa verilecek cezalar bir hayli kat olmaldr. Uyuturucu ilalarn ounun yasa d olduu ergene sylenmelidir. Ergen uyuturucu maddeyle yakalanrsa sadece ana babasnn verecei cezay ekmekle kalmaz ayn zamanda hukuki cezaya da arptrlr. Bir ana baba ergenin ileyecei ilk sutan sonra bir ay sresince onun arabasna el konulmasn, ikinci sutan sonra bu srenin aya karlmasn ve nc sutan sonra da ebeveyn tarafndan satn alnan arabann bir daha asla araba alnmamak zere satlmasn nermitir. Ebeveynler eer ilk iki cezay kararl bir ekilde ocuklarna sevgi gstermeyi de ihmal etmeyerek uygularlarsa, byk olaslkla arabann satlmas aamasna gelinmeyecektir. Ama iki cezay da uygulamayacak olurlarsa ergenin madde kullanmn daha ileri boyutlara tayacandan emin olabilirler. Ergen ocuunuza bu ve benzeri alanlarda sorumluluk sahibi olmay ve byle davranmay retmeyi incelediinize gre, ona zaman getike daha ok zgrlk verip sorumluluk ykleyerek ve bu iki olguyu da birbirinden ayrmayarak verdiiniz kararlarla cezalar ara sra tekrar deerlendirmek isteyebilirsiniz. Btn kurallar ve cezalar ergenin yararna olacak ekilde ve seven ana baba ile, ergenin dnce ve duygularna nem vererek oluturulmaldr. ocuunu seven ebeveyn, kural oluturmak ve bu kurallara uyulmad takdirde ceza uygulamak gibi zor bir ii zenle yerine getirir. Sevgi ve Sorumluluk 221 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 9. NOTLAR Lawrence Steinberg ve Ann Levine, You and Your Adolescent (New York: Harper & Row, 1990), 16. Ibid. Ibid., 16-17. Ibid., 16. Bkz. Exodus 20. sa Tanr'y btn kalbiyle sevmek ve komunu kendin gibi sevmek gibi iki olaanst emir vermitir. 2 Thessalonians 3:10. Lawrence Kutner, Making Sense of your Teenage? (New York: William Morrow, 1997), 141. Steinberg ve Levine, You and Your Adolesence, 187. ocuunuz Baarsz Olduunda Onu Sevmek 223 13. blm OCUUNUZ BAARISIZ OLDUUNDA ONU SEVMEK Daniel gr kumral sal, dzgn tral iri yapl bir adamd. yaantsnda bir ok zorlua gs germi ve baarya imza atm, toplum iinde sayg gren bir kiiydi. Ama ite bu adam gzyalarna boulmu bir ekilde ofisimde, karmda oturuyordu. "Dr.Chapman buna inanamyorum. Sanki kt bir ryadaym. Bu keke sadece bir kbus olsayd ve ben hemen uya-nabilseydim. Ama rya deil gerek olduunu biliyorum. Ne yapacam bilmiyorum. Doru olan yapmak istiyorum ama bu durumda doru olan yapp yapamayacam da bilmiyorum. Bir tarafm onun grtlana yapp 'Bize bunu nasl yapabildin?' demek istiyor. Dier tarafm ise onu kollarma alp sonsuza kadar tutmak istiyor. Eim o kadar zgn ki bugn benimle buraya bile gelemedi. Olumuz yarn eve geliyor ve ikimiz de ona nasl bir tepki vereceimizi bilmiyoruz." II n Daniel'in niversitede okuyan 19 yandaki olu bir gece nce aram ve bir kz hamile braktn ve kzn ocuu aldrmak istemediini sylemiti. Daniel'in gzyalar, fkesi, hayal krkl ve yaad karmaa bu yzdendi. Gen adam ana babasna bu haberin onlar yaralayacan bildiini ve yapt eyin yanl

olduunun da farknda olduunu anlatmt. Yardma ihtiyac olduunu sylemi ve baka danacak birini bulamadn belirtmiti. Daniel ve kars Micki btn geceyi birbirlerini rahatlatmak iin abalayarak uykusuz geirmiler ama hibir teselli bulamamlard. Oullar yanl bir ey yapmt ve onun sorununa aklk getirecek hibir kolay cevap da yoktu. ocuklarndan Daniel ve Micki'nin aldna benzer telefonlar alan ebeveynler kendilerini onlarla zdeletirebilirler. Byle bir durumda hissedilen ac insana katlanlmaz gelir. Ac, kzgnlk, acma, znt ve derin sevgi -beraberinde daha fazla ac, kzgnlk, acma ve znt getiren trden bir sevgi-kaplar ilerini ve ertesi gn gne doduunda bunun aptalca bir aka olmasn mit ederler ama bilirler ki yklan hayalleriyle yzleme zaman gelmitir. ERGENLER HATA YAPACAKTIR Daniel ve Micki'nin yaad bu acy hatrladmda ocuk psikologu olan John Rosemond'n da syledii bir ey aklma geldi "yi bir ana baba olmann yolu ocuunuz yanl yaptnda doru davranmaktan geer" (1). Bu blmn konusu da budur: Ergen ocuklarmzn yanl seimlerine doru tepkiler vermek. Biz ne kk ocuklarmzn ne de ergen ocuklarmzn hata yapmalarn engelleyemeyiz. Onlara mkemmel ana babalk yapma ya da onlar sevme abalarmz onlarn hayatta baarl olacan garanti etmez. Ergenler birer insandr ve insanlar iyi ya da kt kendi seimlerini yapmakta zgrdrler. Ergenler yanl kararlar 224 Genler in Be Sevgi Dili verdiinde bunlarn ceremesini ana babalar eker. Bu ebe-veynliin doasnda olan bir eydir. nk biz ocuklarmza balyz, ergen baarsz olduunda sarsnt ailenin geri kalan bireyleri tarafndan da hissedilir. Bu travmay ergenin ana babasndan daha derin yaayansa, yoktur. Btn ergenlerin yapt hatalar ayn byklkte deildir. Depremler kk yer sarsntlar eklinde de 7,5 byklnde de olabilir. Ama sonular birbirinden farkldr. Alex ailesinin ve arkadalarnn da seyrettii bir mata takmna zafer kazandrabilecek serbest at art arda kard. Alex baarsz olmutu ama bu baarszl tirbnlerde nemli bir niversiteden ma izlemeye gelen ve Alex'in bu baarszlna tank olan bir ko yoksa* Daniel ve Micki'nin olunun yapt hatayla kyaslandnda kk bir yer sarsnts olarak grlebilir. Bu da beni baka bir geree gtryor. BAARISIZLIK ALANLARI Beklentilerimizi Karlamada Baarszlk Sadece farkl baarszlk dzeyleri deil, ayrca farkl hata eitleri vardr. Alex kiinin yeteneine ya da ailesinin ondan beklentilerine bal bir baarszlk sergilemitir. Bu tr hatalara spor ya da sanat dallarnda, okulda veya mnazara takmnda her zaman rastlanr. Bu gibi performans hatalarnn bazlar ana babalarn ya da ergenlerin gerek d beklentileri kabul etmeleri sonucu grlr. Ama eer gereki deilse o zaman baarszlk kanlmazdr. Ana babalar her oyuncunun altn madalya kazanamayacan anlamaldr. Eer ana baba kusursuzluk aryorsa o zaman ergen ocuuyla asla tatmin olamaz. Yaplan ile amaca ulamak imkanszsa bu, o ii yapann cesaretini krar. * ABD'de baarl sporculara niversiteler burslu okuma olana salarlar. (E.N) ocuunuz Baarsz Olduunda Onu Sevmek 225 Rekabete dayanan etkinliklerde ana babalarn sonular tekrar gzden geirmeleri iin ergenlere yardmc olmalar gerekmektedir. Play-off turnuvasnda ikinci gelmek bir baarszlk deildir. Eer ligde otuz takm varsa bu sizin takmnzn geri kalan yirmi sekiz takmdan iyi olduunu gsterir. Maratonda sonuncu olmanz yara katlmayan yz bin kiiden daha iyi bir koucu olduunuzu gsterir. Klarnet alan kznz yz lisenin mar bandosunun katld yarmada onuncu sraya yerletiyse, yani ald bando takm doksan takmn nne getiyse bu bandonun gsterdii "zayf performans" bir znt konusu deil tam tersi kutlanlacak bir olaydr. Yarma ne olursa olsun insan elbette kazanmak ister. Ama yarmada sadece bir kazanan olmas geri kalan herkesin kaybeden olduunu gstermez. Bizim ar

lde rekabete dayanan ve slogan "kazanmak her eydir" olan kltrmzde ergenler genelde baz iyi niyetli yetikinlerin, zaman zaman da ebeveynlerin basksyla kaybedenler arasna girmektedir. Ergenlerin performanslarnda baarszla uramalarnn dier bir sebebi de yeteneklerinin veya ilgilerinin olmad alanlara itilmeleridir. Ana babasnn atletizme olan ilgisi yznden ergen gerekte bandoda bir mzik aleti almak isterken ebeveyn tarafndan spor alanna itilmektedir. Ergen mkemmel bir trompet yorumcusu olabilir ama spor alannda kendisini baarsz hissedecektir. Ergenleri ilgilenmedii alanlara ynlendirmek, onlar baarszla srklemektir. Bir zamanlar olunu doktor olmaya zorlayan bir baba tanmtm. Olu niversitede organik kimya ve fizikle boumu ve iki duygusal knt yaadktan sonra tptan mezun olmutu. Mezuniyet gnnde doktor nln babasna teslim etmi ve mezuniyetine gitmeyi reddetmiti. Ondan son aldm haber, McDonalds'da alt ve ileride ne yapacana dair bir karar vermeye abalad idi. Ebeveynler ilgi alanlarn ocuklarna empoze etmeye alabilirler ama ocuklarnn ilgi alanlarna ve yeteneklerine uygun eyler semedikle226 Genler in Be Sevgi Dili rinde onlardan kendi istedikleriyle ilgilenmelerini beklememelidirler. Kendilerinde byle bir eilim olduunu fark eden ebeveynler hemen "l Ozanlar Dernei" adl filmi bulup izlemelidir. Babasn memnun edemeyen gen bir lise rencisinin hikyesi sizi alatacak ama ayn zamanda kendinize getirecektir. Ahlki Yanllar Ergen baarszlnn ikinci kategorisi hem ergen iin hem de ebeveyn iin ok daha ykc bir zellik tar. Bu benim ahlki yanllar dediim kategoridir. Bu yanl, ergenin ailesinin senelerce bal yaad ahlki bir deeri ykmasyla ortaya kar. ocukluun ilk yllarndan itibaren ana babalar kendi ahlk kurallarn ocuklarna iletmeye balarlar. Ebeveynler ergenlik a boyunca ocuklarnn ahlk deerlerini snayacan bildikleri halde bunlar kendi deerleriymi gibi benimsemelerini beklerler. Aslnda ana babalarn bu beklentileri her zaman karlanmaz. Ergenler ahlk deerlerini iki yolla ykarlar: Bazlar ailenin ahlk deerlerini bilinli bir ekilde reddetmeyi seip kendi ahlk kurallarn oluturmay tercih ederler. Bazlar ise ailelerinin ahlk sistemini kabul edip bunun getirilerini hayata geirmezler. Bunlarn her ikisi de hem ergene hem de ebeveyne ok ac verir. Ana babalar ocuklar onlarn yanl olduunu dnd bir ahlki karar verirse gerekten ok zlrler. ocuklarnn vermi olduu bu kararn ceremesini ekeceini bilirler. Ergenler ise ou zaman bu durumda ebeveyninin kendisini kt hissettiini fark eder; aclarn hisseder ve belki de onlardan sourlar. Ahlki yanllarn sonular ana babalarda ou zaman hayal krklna neden olmaktadr. ou ebeveyn kendilerine gizlice u soruyu sormutur: "Ergen kzm bana telefon ap hamile olduunu sylese ne yaparm? Ya da olum telefon edip kz arkadann hamile olduunu sylese ne yaparm? ocuunuz Baarsz Olduunda Onu Sevmek 227 (Daniel ve Micki'nin oullarndan ald mesajn ayns) Ergen ocuumun uyuturucu kullandn ya da sattn rensem ne yaparm? Ergen ocuum ADS olduunu ya da cinsel yolla bulaan baka bir hastalk kaptn sylese ne yaparm? Bir gn beni karakoldan arayp ocuumun hrszlk ya da tecavzden tutuklandn syleseler ne yaparm?" Bunlar aslnda binlerce ebeveynin ocuklarnn ergenlik yllarnda cevap vermek zorunda kalaca sorulardr. ERGENN AHLK YANLILARINA YAPICI BR BAKI AISIYLA YAKLAMAK Bu blmn geri kalan sayfalarnda size birok ana babann ocuklar ahlki yanllar yaptklarnda onlara yapc bir ekilde yaklaabilmelerini salayan baz pratik yollar nereceim. Ergen ocuumuzun yapt yanl ona efkat gstermek ve onu dzeltmek iin kullanrsak Rosemond'n dedii gibi, "ocuumuz

yanl yaptnda biz doru davranyoruz" demektir ve bylece ocuumuzun karsnda iyi bir ana baba rnei oluturmu oluruz. 1. Kendinizi Sulamayn Ergen kznza ya da olunuza yardm etmeye balamadan nce kendi tepkinize bir bakn. ocuklar bir yanl yaptnda ebeveynlerin ounun tepkisi "Biz neyi yanl yaptk?" diye sormak olmaktadr. zellikle de son yllarda doru ana baba eitimine fazla nem vermeye balam bir toplumda byle bir soru sormak gayet mantkldr. Yine de birok rehber kitapta ve doru ana baba eitiminin konu olduu seminerlerde olumlu ana baba modelinin nemini hie saydk ve ergenin zgr olmak isteyebileceini dnemedik. Ergenler hem evin iinde hem de evin dnda seim yapabilirler hatta yapacaklardr da. Bu seimlerin de her zaman sonular olacaktr. Yanl seimler zararl sonular doururken doru seimler olumlu meyveler verir. 228 Genler in Be Sevgi Dili Ana babalar yirmi drt saat ocuklarnn yannda olup onlarn davranlarn kontrol edemezler. Bunu kznz 3 yandayken yapm olabilirsizin ama 13 yama geldiinde yapamazsnz. Ne kadar korkutucu grnse de ergen ocuunuza seim yapabilmesi iin zgrlk vermelisiniz. Seimler ergenlik anda oalr. Bu genelde gerekli ve salkl bir sretir ama ergenin hata yapma riskini de arttran bir faktrdr. ocuklarnn yapt hatalar iin kendilerini sulayan ebeveynler ocuklar iin doru bir ey yapm olmazlar. , nemli olan, ergenin bir konuda yanl bir karar vermi olmasdr, sonularna da katlanmak durumundadr. Ana baba suu zerine alrsa sorumluluu ergenden alm olur. Ergen ise baka birinin kendi yanlsn stlenmesinden dolay ok mutlu olacaktr. Ergen yapt hatay sizin zerinize ykleyecek bir ortam yakalarsa yapm olduu bu hatadan hibir ders almayacak ve byk olaslkla ayn yanl gelecekte de yapacaktr. ocuklarnn ahlki konularda yaptklar yanllar zerlerine alanlar nceki yllarda iyi bir ana baba modeli oluturmam ana babalardr. Bu ana babalar kitaplar okumu, seminerlere katlm ve ocuk yetitirme konusunda kimi temel kavramlar ihll ettiklerini grmlerdir. Ben ebeveynlerin iyi birer ana baba olma sorumluluklarnn olmadn ifade etmeye almyorum. Sylemek istediim, ocuunuzunkilerden deil, kendi hatalarnzdan sorumlu olduunuz. Gemiteki ocuk yetitirme biiminizde nemli yanllklar olduunu grecek olursanz bunlar Tanr'ya ve ocuunuza itiraf edin. kisinden de sizi affetmesini bekleyin ama ocuunuzun yanl seimleri iin sorumluluk kabul etmeyin. . 2. Ergene Vaaz Vermeyin Hata yaptnda ergen zaten kendini sulu hisseder. Ergenler yaptklar hareketlerin ebeveynlerini nasl yaralayacan bilirler. Onlara retilmi olan ahlki deer yarglarna uymadklar zaman bunun da farkndadrlar. Onlara bu konuocuunuz Baarsz Olduunda Onu Sevmek 229 larda vaaz vermek gereksizdir. Bu blmn banda tandmz, gzyalarna boulan baba Daniel'e, "Olunuz yarn niversiteden dndnde ona syleyeceiniz ilk szler knama szleri olmasn. 'Ona Bunu neden yaptn? Bu sana yllarca retmeye altmz eylerin boa ktn gsteriyor. Bunu bize nasl yapabilirsin? Yreimizi paraladn biliyor musun? Her eyi mahvettin. Bu kadar aptal olabileceine inanmyorum' demeyin" dedim. "Kafanzdan ve kalbinizden btn bu duygu ve dnceler geiyor olabilir ama olunuzun bu ar szleri duymasna gerek yok. O zaten bu dnceleri aklndan geirmekte bu sorular kendisine sormakta. Eer bu ifadelere bavurur, ona bu sorular sorarsanz kendini savunmaya geebilir ve bu sorularla boumay kesebilir." Hata yapan bir ergenin iledii su zerine kafa yormas gerekmektedir ve bu durumda da daha fazla aalanmaya ihtiyac yoktur. 3. Hatasn Dzeltmeye almayn ou ebeveynin ocuklarnn hatalar karsndaki doal tepkisi o hatay en aza indirmeye almaktr. "Zarar kontrol" alma biimine girip ergeni korumaya

almak bence son derece yanl bir davrantr. Ergenin hatas yznden ortaya kacak doal sonular engellemeye alrsanz ergenin olgunlamasn nlemi olursunuz. Ergenler hayatn en zorlu derslerini hatalarnn sonularn yaayarak renmektedir. Ebeveynler bu sonular ortadan kaldrrlarsa ergen baka bir mesaj alr. Bu onun sorumsuzluunu besleyecek olan bir mesajdr: "Yanl yapabilirim, sonularn baka birisi stlenecektir." Byle bir sonuca varmak, ergenin sorumluluk olgusunu renmesini zorlatrr. Ergen ocuklarmzn vermi olduklar yanl kararlar sonucu ac ekmelerini seyretmenin ne kadar zor olduunu bi230 Genler in Be Sevgi Dili liyorum ama bu yanl hareketlerinin sonularn ortadan kaldrmak onlarn hayattaki en iyi retmenlerini yok etmekle edeer bir davrantr. Bir ebeveynin bana "Hayatmda yaptm en zor ey ocuumu demir parmaklklarn arkasnda brakp hapishaneden kmakt. Kefalet parasn deyip onu oradan karabileceimi biliyordum ama bunu yaptm takdirde o gece yine uyuturucu satacandan da emindim. Onun iyilii iin kendi yanlnn cezasn ekmesine gz yummay tercih ettim. Gemie baktmda bunun onun iyilii iin verdiim en iyi karar olduunu gryorum" dediini anmsyorum. Buraya kadar olumsuz balklar akladk: Kendinizi sulamayn, ergene vaaz vermeyin ve onun hatasn dzeltmeye almayn. imdi olumlu balklara bir gz atalm. 4. Ergen ocuunuza Koulsuz Sevgi Verin ncelikle ocuunuza onu koulsuz sevdiinizi gsterin. Bu u ana kadar sylediimiz eylerle elien bir davran ekli deildir. Ergenin kendi yapt hatann ceremesini ekmesine izin vermek bal bana bir sevgi davrandr. Byle davranarak ergenin yararn, yani sevginin zn gzetmi olursunuz. Yine de benim bu blmde zerinde durduum ey ergenin sevgi ihtiyacnn karlanmasdr. Burada da be sevgi dilinin nemi ok ak bir ekilde ortaya kmaktadr. Ergen ocuunuzun sevgi dilini biliyorsanz dier drdn olabildiince sk kullanmaya almanzn bir yandan da onun temel sevgi dilini yksek sesle konumanzn tam zamandr. Ergenin ahlki konularda yapt yanllar onun sululuk duymasna yol aar. Bu duygular onu sizden uzaklatrr. Adem ve Havva'nn cennette Tanr'dan saklanmaya almas gibi ergen ocuunuz da size grnmemeye alacaktr. Byle davranmasnn nedeni knamanzdan korkmas olabilir. Tanr'nn Adem ve Havva'ya verdii cevap ana babalar iin iyi bir model oluturabilir. Tanr onlarn yanllarnn cezasn ekmelerini salad ama ayn zamanda onlara bir armaan verdi. Adem ve ocuunuz Baarsz Olduunda Onu Sevmek 231 Havva kendilerini incir yapraklanyla saklamaya alrken Tanr onlara giymeleri iin deri postlar verdi. deal ebeveyn ocuu nasl bir yanl yaparsa yapsn ona sevgisini sunacaktr. Daniel ve Micki bana daha sonra oullan eve dndnde onu kapda karladklarn ve gzyalar iinde oullarna sarlp "Seni seviyoruz" dediklerini anlattlar. Daha sonra birlikte oturduklarn, oullarnn bir hata yaptn itiraf ettiini ve onlardan af dilediini sylediler. Koulsuz sevgi insanlarn birbirleriyle ak bir diyalog kurmas iin uygun bir zemin hazrlar. Ergenin nasl bir yanl yaparsa yapsn ona inanan birisinin hl olduunu, hl ona deer verildiini ve balamaya hazr birinin var olduunu bilmeye ihtiyac vardr. Ergen, ana babasnn kendisini sevdiini hissederse yapt yanlla yzlemeye daha yatkn olur ve bu yanln sonularn hakkettiini kabul eder ve bu deneyimden olumlu bir eyler renmeye alr. 5. Ergen ocuunuzu Dinlerken Kendinizi Onun Yerine Koyun Bunun vaaz verme zaman olmadn daha nce de belirtmitik. Burada karnzdakini onunla empati kurarak dinlemelisiniz. Empati kendinizi baka bir kiinin yerine koymanz anlamna gelir. Ebeveynler kendilerini ergenlerin yerine koymal ve ocuun o an hissettii eylerin yannda onu o hatay yapmaya iten nedenleri de anlamaya almaldr. Ergen ana babasnn kendisini anlamaya altn ve duygularyla zdeleme abas iinde olduunu hissederse

konumaya devam etme cesaretini bulacaktr. te yandan eer ergen ana babasnn kendisini yarglayc bir tavrla dinlediini ve hareketlerinin knanacan hissederse konumas ksa srecek ve ailesinin yanndan kendini reddedilmi hissederek ve sevgisiz bir ekilde ayrlacaktr. Karsndakiyle empati kurularak yaplan dinlemenin deeri, "Sen imdi o zaman byle hissettiini mi sylyorsun? 232 Genler in Be Sevgi Dili Bizim anlamayacamz dndn m sylyorsun? Yani sylemeye altn bu mu?" gibi yanstc sorularla daha da artacaktr. Bu tip yanstc sorular ergenin duygularna ve dncelerine aklk getirmesine olanak salar ve ana babann da onu anlamasn salar. Empati kurarak karsndakini dinleyen ebeveyn ergene gerekten yardm edebilecei bir ortam oluturulmas iin gerekli anlay kazanr. 6. Ergene Destek Olun Ergenin duygu ve dncelerini dinledikten ve anladktan sonra ona duygusal destek vermeniz gerekmektedir. O-nun, yapt eyi onaylamadnz ve bunun sonularn zerinize alamayacanz ama o yanlnn cezasn derken bu srete yannda olduunuzu bilmesini salayn. Daniel ve Micki oullarnn hikyesini dinledikten ve gzyalarn paylatktan sonra Daniel oluna "Ben ve annen senin yanndayz, bunu bilmeni istiyorum. Gerekte olanlardan mutluluk duymuyoruz. Yzlemek zorunda kalacamz btn sonular henz grmedik. Ama bu yolda seninle beraber yryeceiz. Gen kadn ve bebein sorumluluunu alacan umuyoruz ve seni desteklemek iin de elimizden geleni yapacaz. Bu, masraflar stleneceimiz anlamna gelmiyor. Bu senin sorumluluunda olmas gerektiine inandmz bir ey. Ama sana cesaret vereceiz, senin iin dua edeceiz ve daha gl bir insan olabilmen iin elimizden gelen her ekilde sana yardm edeceiz" dedi. Bunlar duygusal destek ifadeleridir. Ergenin bir konuda yanl bir ey yapm olsa da hayatta yalnz olmadn bilmeye ihtiyac vardr. Birileri onun acsn ve yaad zorluu onunla paylaacak kadar ergenle ilgilenmektedir ve ergenin de bunu duymaya ihtiyac vardr. ocuunuz Baarsz Olduunda Onu Sevmek 233 7. Ergene Yol Gsterin Ergene yol gsterin. Szn ettiim onu maniple etmek deil. Her eyi kontrol altnda tutmaya eilimli ana babalar ocuklar ahlki bir hata yapmsa genelde onun davranlarn kontrol etmeye alrlar. Ebeveyn neyin yaplmas gerektiine karar verip ergeni o eyi yapmaya inandrmaya alrsa bunun ad yol gsterme deil ynlendirme olur. Ergene yol gstermek demek onun konu zerinde dnmesine ve yapm olduu ahlki hatann cezasn ekerken akllca kararlar almasna yardm etmek demektir. Ebeveynler ocuklarnn duygu, dnce ve isteklerini ciddiye almal, bunlar nemsiz konular olarak grmemelidir. nk ergenin ahlki bir hata yapm olmas ebeveyninin onun yerine kararlar almaya balamas anlamna gelmez. Ergen bu durumla baa kabilme zgrlne sahip olmadan ve bu noktadan hangi yne sapacana karar veremeden sorumluluk sahibi bir yetikin olamaz. Ebeveynlerin ocuklarna rehberlik edebilecekleri bir yol, ergenin kendi dncelerini mantkl sonular alacak ekilde deerlendirmesine yardm etmektir. rnein Daniel ve Mic-ki'nin oullar, "lk yapmay dndm eylerden biri ehirden ayrlp California'ya yerlemek ve hayatma orada yeniden balamak oldu" dedi. Bunun zerine Micki oluna "Bu hibir eye bir zm getirmeyecek aptalca bir fikir" deme isteini bastrarak bunun yerine, "California'ya gidebilmek iin yeterli paray bulursan orada nasl bir i yapacaksn?" diye sordu. Olu konu hakkndaki dncelerini annesiyle paylatktan sonra Micki ona, "ocuun masraflar iin oradan para yollamay m dnyorsun?" diye sordu. Bunun zerine olu "Kesinlikle zerime den her eyi yapacam" dedi. Micki daha sonra oluna yle bir neride bulundu: "Belki de bizim sigorta acentemizle balant kurup California'daki sigorta oranlar hakknda bilgi alabilirsin. Sanrm onun Cali-

234 Genler in Be Sevgi Dili fornia'da yaayan bir de akrabas var, sana orada bir daire kiralamann kaa kacan aratrabilir." Micki bu ve benzeri sorular sorarak olunun California'ya tanma fikri zerinde tekrar dnmesine yardm etmektedir. ocuklarna bu ekilde klavuzluk etmeyi renen ebeveynler ocuklarnn kararlarn olumlu ynde etkilemeye devam edeceklerdir. Ancak, ocuklarnn fikirlerini annda yarglayan ve dogmatik ifadeler kullanan ebeveynler aralarndaki iletiimin akn durduracak ve ocuklarnn t almak iin bakalarn semelerine neden olacaklardr. Ergen ana babann "ben her eyi bilirim" tavrna kar savunmac bir tepki gelitirip kendisi iin yanl bir karar bile verebilir. Baz ana babalar iin bu ekilde rehberlik yapmak zordur. ocuklarmza kendi dncelerimizi sylemek ve fikirlerinin doruluu ya da samal hakknda dogmatik yaklamlar sergilemek ok daha kolaydr. Bu, ergenin karar verme yeteneini gelitirmesine yardmc olmaz. Onun emre deil de ihtiyac vardr. Ona yol gstermenin baka bir yolu da kendi fikirlerinizi olaslklar olarak sunmaktr. "Olas bir yaklam mesela... olabilir" demek "Bence sen... yapmalsn" demekten ok daha iyidir. Unutmayn, ergen yapm olduu ahlki hatann dnda hl bamszlk ve zbenliini gelitirmeye almak istemektedir. Ebeveynler ocuklarnn yaptklar hatadan ders almay renmelerine yardmc olarak ergenlik ann bu temel motifini unutmamaldrlar. Siz ergen ocuunuzun grmedii olaslklar grebilirsiniz. Olaslklar onunla "yaplmas gerekenler" eklinde paylamazsanz ocuunuz sizin kavraynzdan kendisine de pay karacaktr. Eer bu yaklam size zor geliyorsa o zaman fikirlerinizi normalde nasl ifade ediyorsanz o ekilde bir kda yazabilirsiniz. Daha sonra geri dnp onlar deitirebilir ve zorunlu eyler yerine olaslklar olarak tekrar ifade edebilirsiniz. rocuunuz Baarsz Olduunda Onu Sevmek 235 nein Daniel'in asl dncelerinden bazlar unlard: "Bu yl, en azndan bu smestr okulu brakman ve ocuun doumuyla gelecek olan masraflar karlamak zere kendine bir i bulman gerektiini dnyorum. Ayrca bir danmana da ihtiyacn olacak. Sana bu konuda yardmc olabiliriz. Bir dahaki k niversiteye yarm gn devam edebilirsin. Belki kz arkadan ocuu evlatlk olarak vermeye karar verir ve masraflarn da bu ekilde bitmi olur." Daniel srekli oluna ne syleyeceini dnd. Normalde bu -yani drste oluna ne yapmas gerektiini sylemek- Daniel'in kendini ifade edi biimiydi. Daniel byle yaparak zerine fazlasyla sorumluluk alm olacakt. Bunun yannda Daniel ayn dnceleri "yaplmas gereken eyler" yerine "olaslklar" olarak ifade ederse olu iin ok daha salkl bir ortam yaratm olur. Daniel oluna "Bir i bulabilmen ve bebein masraflarn karlayabilmen iin okula bir smestr gitmeyebilirsin, bu bir olaslk. Sana yardmc olacan dnrsen bir danman da bulabilirsin: Eer istersen annen ve ben sana bunun iin para verebiliriz. Gelecek yaz bebek doduunda kz arkadann ocuu evlatlk verme ihtimali zerinde durabilirsin. Bu, durumu btnyle deitirebilir. Elbette bunlardan daha baka olaslklar da var. Sylediklerim zerinde biraz dn ve eer istersen bu konuyu daha sonra tekrar konuabiliriz" diyebilir. Bu iki sunum arasnda kelimeler asndan ok kk bir fark vardr ama kiisel geliim ve sorumluluk olgularn beslemek asndan ikincisi ilkinden kat kat ndedir. Daniel ikinci sunumu kullanmay seerse bu olunu ok daha fazla etkileyecektir. Rehberlik etmek emir vermekten ok daha zor olmasna ramen bir ergenin sorumlu kararlar almay renmesine yardm etmenin en etkili yoludur. Btn konumalarn ardndan ergen ocuunuzun sizin zararl olduuna inandnz ve durumu daha da ktletire-cek bir karar verdiini grecek olursanz o zaman da ona emir 236 Genler in Be Sevgi Dili ocuunuz Baarsz Olduunda Onu Sevmek

237 vermek yerine t vererek rehberlik etmeye devam edebilirsiniz. Konu ergen ocuunuzun zerk bir birey olduunun bilincinde olmak ve kendi kararlarn verebileceine inanmaktr. Byle bir durumda anne veya baba "Brad ben bunun kesinlikle kendi kararn olmasn istiyorum, nk bu kararn sonularyla yaayacak olan kii sen olacaksn. Ama eer bu karar alrsan seninle bu konu hakknda duyduum korkular paylamak istiyorum" diyebilir ve korkularn ergenle paylatktan sonra devam edebilir: "te nedenlerden tr baka bir karar almann daha iyi olacan dnyorum." Sonra da ocuuyla fikirlerini paylaabilir. Siz ne karar verme sorumluluunu onun omuzlarndan alm ne de haddiniz olmadan ondan sizin isteinizi yerine getirmesini istemi olursunuz. Bunun yerine kendi duygu ve dncelerinizi onun yararlanaca bir ekilde sunmu olursunuz. Sonuta eer ergen sizin doru bulmadnz bir karar a-lrsa onun vermi olduu bu kararn doal sonularn ekmesine izin vermelisiniz. Bu sonular olumsuz olgulara dnrse ve ergen yeniden bir hata yaparsa siz onun hayatn kontrol edemeyeceiniz gereini aklnzda tutarak yukarda anlatlan sreci tekrar edersiniz. Sorumluluk sahibi bir ebeveyn olmann yolu, ocuunuza yapt hatalardan ders almasnda da yardmc olmaktan geer. ERGENN ALKOL VE UYUTURUCU KONUSUNDA DT HATALAR Uyuturucu ve alkol kullanm toplumda byk bir sorun oluturmaktadr. Bu alanda hata yapan ergenlere yardmc olmak konusunda ebeveynlere bir ift laf etmenin gerekli olduunu dnyorum. Ama srada nce bunu nlemek iin yaplmas gerekenler var. Ana babalarn yapaca en iyi ey, ergenlik yllarnda ocuklarnn sigara, alkol ve uyuturucudan uzak durmalarn salamak ve 12 ile bu blmde ele alnan, ergenin yapt seimlerin sonularna katlanmasna izin verme konusunu uygulamak olmaldr. Bir aile toplantsnda Jack ve Sarah 13 yandaki oullarna artk ergen bir ocuk olduuna gre arkadalarnn onu sigara ve iki imeye ve uyuturucu madde kullanmaya tevik edeceini bildiklerini sylediler. "Bir ergen olduuna gre artk bu konular hakknda bilgili bir vatanda olacak kadar b-ydn demektir. Bundan dolay bir aile olarak yapacamz ilk ey blge hastanesinde sigara imenin zararlarnn anlatld bir seminere katlmak olacak." Sonra Jack ekledi. "Annen ve ben arkadalarn seni sigara imeye tevik etmeden nce senin bu konu hakkndaki gerekleri bilmeni istiyoruz." Ergenlerin bir ou byle bir frsat karsnda olumlu tepki verecek ve sigara yznden hastalanm akcier rntgenlerini grdkten sonra da sigara imemeyi tercih edeceklerdir. deal bir ebeveyn olarak evrenizde bulunan kurslara katlp, ktphaneden aldnz, yerel hastanenizin ruhsal salk blmnden temin ettiiniz kitap ya da kitapklar zerinden alkol ve uyuturucunun zararl etkilerini tartarak alkol ve uyuturucuya da ayn mantkla yaklaabilirsiniz. Alkol ve uyuturucunun zararl etkileri hakknda ocuunuza bilgi verirseniz bu bilgi onu arkadalar tarafndan alkol almaya veya uyuturucu kullanmaya zorlanmadan nce doru bir karar almaya itebilir. Ergene byle yapc bir bilgi sunduktan sonra gazetelerden dzenli olarak sarho ofrlerce ldrlen gen insanlarn konu olduu yazlar kesebilirsiniz. Ergen ocuunuzu yerel kurtarma kuruluuna gtrp orada hayat alkol ve uyuturucuyla mahvolmu insanlarla bir yemek yiyip sohbet etmesini salayabilirsiniz. Byle yaparak ona alkol ve uyuturucunun televizyonlarda asla gremeyecei dier yzn gstermi olursunuz. 238 Genler in Be Sevgi Dili ocuunuz Baarsz Olduunda Onu Sevmek 239 Onunla ayrca reklamlarn alkol ve uyuturucunun tek bir yzn gstererek insanlar smrmeye alt hakknda da konuabilirsiniz. Ergen ocuunuz eer reklamlarn onu ve dier gen insanlar smrme abasnda olduunu grmeye balayabilirse TV reklamlarna ve bu konuda ona bask yapan arkadalarna

olumsuz tepki verebilir. Bu, bence ana babalarn ergenleri bu tr alkanlklardan caydrmak iin kullanacaklar en iyi yntemdir. Ancak, eer ergen kznz ya da olunuz 13 yandayken bir aile toplants dzenlemezseniz ve o 15 yana geldiinde sigaradan uzak durmak yerine sigara itiini grrseniz bir gn brakacan mit ederek bunu bilmezden gelmek ya da ekmecelerinde bulduunuz sigaralar atmak yerine ona bunu bildiinizi belli etmek ve yle sylemek ok daha iyidir: "Sanrm senin sigara imeni istemeyiimin iten bir istek olduunu biliyorsun. Bunun sebebi de sigarann sala son derece zararl olmas. Ama bu karar senin adna benim veremeyeceimi biliyorum. Evde sigara imemeni salayabilirim ama evin dndayken hareketlerini kontrol edemem. Eer sigara imeye devam edeceksen senin bilinli bir iici olman istiyorum. Bunun iin de senden blgedeki hastanede sigara ien insanlar ne gibi tehlikeler beklediinin anlatld bir seminere katlman isteyeceim. Seni bu kursa gitmen iin zorlayamam, biliyorum ama salnla yakndan ilgilendiim iin bu seminerlere katlman konusunda srarc olacam." Ergen bu kursa katlrsa kendisi iin bilinli bir tercih yapabilecektir. Ergenlerin ou gerekleri rendiklerinde sigara imekten vazgeecektir. Bununla birlikte ergenler bu tr seminerlere katlmay reddederlerse ebeveynin yapaca iki ey vardr. Birincisi ergenin evde sigara imemesini salamaktr. (Ailenin dier yelerine de evde sigara imenin ne kadar tehlikeli olduunu sylemekten ekinmeyin.) kinci olarak da ergen seminere katlana kadar onun ibirliini salamak zere btn izinlerine kstlama getirebilirler. Burada da ergenin bir ey yapmasn siz salamyorsunuz; ona zgrlk ve sorumluluun bir arada gittiini gsteriyorsunuz. ocuunuz seminere katlana kadar izin haklarn elde edemeyecektir. Madde belki ttn deildir de alkol ya da uyuturucudur. Alkol ve uyuturucu, kullanana zarar vermekle kalmaz, onun hayatn mahveder ve ikisi de kullancnn evresindeki insanlarn hayatlarna da zarar verir. Ergen ocuunuz bir bamlysa o zaman profesyonel yardma ihtiyacnz var demektir. Size bu iki adm iddetle tavsiye ediyorum: lki, ocuklar alkol ya da uyuturucu bamls ebeveynlere yardmc olacak ulusal kurulular renerek buralardan yardm istemeniz. kincisi ise bir danmana gitmeniz. Ana babalarn baml ocuklaryla iliki kurmalarna ve doru kararlar alabilmelerine yardmc olabilecek, konusunda uzman bir danman bulun. Ana babalar buna tek balarna gs geremezler. Baml ergenlerle alma konusunda deneyimli kiilerin bilgisine ihtiyalar vardr. Ebeveynlere bu konuda yardmc olabilecek programlar vardr. Bunlar incelemeye deer programlardr, fakat bu srete doru kararlar alabilmenize yardmc olabilecek bir profesyonelin fikirlerine de ihtiyacnz olacaktr. Baml ergen ebeveynleri birilerinden yardm almazlarsa ergen ocuklarna da yardm edemezler. SEVGNN GC ou ebeveyn Daniel ve Micki'nin sylediine katlabilirler "Hayatmzn en zor gecesi, ergen ocuumuzla daha derin ve daha anlaml bir iliki kurmaya baladmz geceydi." Sevgi, trajedinin zafere dnmesinin anahtardr. Ergen ocuklarn yeteri kadar seven, kendilerini sulamayan, vaaz vermeyen, onlarn hatalarn dzeltmeye almayan, empati kurarak dinleyen, destek veren ve yol gsteren -ve btn bunlar koulsuz sevgiyle yapan- ebeveynler yaptklar hatalarn bedellerini deyen ocuklarnn olgunlama yolunda dev a-dmlar attklarn greceklerdir. 240 Genler in Be Sevgi Dili Bu blmde sylemeye altm ey udur: Baarszla urayan bir ergenin onun arkasndan yryen ve kiisel bir hata yznden onu itip kakan bir ebeveyne ihtiyac yoktur. Onun nnden yryen, onu ekitiren ve isteklerine uymasn bekleyen bir ebeveyne de hi ihtiyac yoktur. Ergenlerin gereksindii, onlarn yannda yryen, ergen hatay yaptktan sonra onunla birlikte sorumluluk admlarn atmay ve onun sevgi dilini renmeyi can gnlden isteyen ebeveynlerdir. Bunu yapanlar baarl ana babalar olacaklardr. John Rose-mond

haklyd: "yi bir ana baba olmann yolu o yanl yaptnda doru davranmaktan geer." NOTLAR 1. John Rosemond, Teen-Proofing: A Revolutionary Approach to Foste-ring Responsible Decision Making in Your Teenager (Kansas City: Andrews McNeal Publishing, 1998), 170. 14. blm YALNIZ YAAYAN ANA/BABALI ALELERDE SEVG DLLER Amanda uzun zamandr hi de kolay olmayan bir yaam sryor. O iki ergen ocuu olan yalnz bir ebeveyn. Marc 15, Julie 13 yanda. Kocas onlar Marc 10 yandayken terk ettiinden beri ocuklarn tek bana bytyor. Zorlu bir boanmann getirdii bir travma geirmi ve hissettii bu reddedilme duygusuyla sava vermi. Biraz zaman getikten sonra hayatnn sorumluluunu stlenmi. Ailesinin de yardmyla hemirelik eitimini tamamlam. O zamandan bu yana yerel hastanede hemire olarak alyor. Tam gn almayacak olsa geimlerini salayamaz, nk kocasnn verdii nafaka yetersiz ve ounlukla da zamannda gelmiyor. Btn bunlara ramen Amanda her eyin stesinden gelIdi. iinden dolay ocuklarna istedii kadar vakit ayramad iin gizli bir sululuk duymakta. Onlarn okul sonras aktivite242 Genler in Be Sevgi Dili lerine her zaman katlamad. Babas onlar terk ettiinde Julie 8 yandayd, imdi bir gen kz olma yolunda ve Amanda hl onunla ve kardeiyle istedii kadar vakit geiremiyor. Julie ve Marc'm bydn ve ellerinden kayp gittiini hissediyor ve ileride onlar bekleyen eylere hazr olup olmadklar konusunda da endie duyuyor. Bir gn kendine, "Ben yapabileceimin en iyisini yaptm" diyor, ertesi gn ise "Yeteri kadar iyi bir anne olduumdan emin deilim". Son zamanlarda Marc annesine cevap vermeye ve onu srekli eletirmeye balam. Julie ise biriyle kmak istiyormu ama Amanda onun daha ok kk olduunu dnyor. Ofisimde Amanda bana "Buna dayanabileceimden emin deilim. imdiye kadar elimden gelenin en iyisini yaptm dnyorum ama ergenlik yllarna katlanabilir miyim, onu bilmiyorum" dedi. Amanda'dan duyduklarm yzlerce yalnz yaayan ebeveynden seneler boyu duyduklarmla aynyd: "Ltfen birisi bana yardm edebilir mi? Yalnz bama baarabileceimden emin deilim." Neyse ki Amanda gibi ebeveynlere yardm eden yerler var. Bir ok topluluk deiik sivil organizasyonlarnn sponsor olduu bekr ebeveyn destek gruplar oluturmakta. Bir ok ktphanede tek ebeveynler iin saysz kitap var. Ulusal organizasyonlarn bir ksmnn web siteleri mevcut ve Internet zerinden yardmc bilgiler sunuyor. Bu blmn konusu, tek ebeveynin ocuunun sevgi ihtiyacn etkili bir ekilde karlamasna yardm etmek. ORTAK SORUNLAR Sadece Bir Ebeveynden Sevgi Almak Her bekr ebeveynin ev halk doal olarak birbirinden farkldr. Ama bunu iki ebeveynin de olduu ailelerde olduundan daha g klan ve tek ebeveynli aileleri tehdit eden Yalnz Yaayan Ana/Babal Ailelerde Sevgi Dilleri 243 ortak sorunlar vardr. Apak grlen gerek odur ki bekr ebeveyn tm sorumluluu kendisinde toplar. ocuun teorik olarak her iki ebeveynle de eit zaman geirmesi ocukluk yllarnda ie yarasa da ocuklar ergenlik ana girdiklerinde pek ie yaramaz. Genelde ailelerde anne sorumluluu zerine alr ve baba da ocuu dzenli olarak ya da seyrek grr veya baz durumlarda hi grmez. Sonuta denebilir ki hayatn gnlk ak iinde ergenin sevgi ihtiyacn karlayacak tek bir ebeveyn vardr. Normalde bir ergenin her gn ona sevgi gsteren bir anneye ve bir babaya ihtiyac vardr. Tek ebeveynli bir ailede bu olanakszdr. Sorumluluu zerine almayan ebeveyn hemen hibir zaman

ergenle gnlk iliki kurmaz. Bu, ocuktan sorumlu olan ebeveynin kabul etmek zorunda olduu bir gerektir. Bu okuduunuz kitabn bekr ebeveynler iin nemli bir kitap olmasnn nedenlerinden birisidir. Eer ergen ocuunuza her gn sevgisini gsteren ebeveyn sizseniz onun temel sevgi dilini kefetmeniz ve konumanz sizin anzdan son derece nemlidir. Aksi takdirde ergen ocuunuz sizden onay szleri duymak iin yanp tutuurken siz ona olan sevginizi hizmet davranlaryla gsterebilirsiniz. Bir bekr annenin dedii gibi "Kzmda meydana gelen bu deiiklie inanamyorum. Be sevgi dilinin ve ocuun temel sevgi dilinin nasl ortaya karldn konu alan bir seminere katldm. Orada kzmn sevgi dilinin nitelikli zaman olduunu anladm. Ona onay szleriyle yaklamaya alyor, bana neden olumsuz tepki verdiini kendime soruyorum. Nitelikli zaman sevgi dilini konumaya baladmda her yere onunla birlikte gittim ve btn dikkatimi ona odakladm. Davranlarnn deimesi beni ok artt. ki hafta iinde kzm tamamen farkl bir insan olmutu ve evimizdeki hava ok daha da scak bir hale geldi." 244 Genler in Be Sevgi Dili Ortaya kan Duygular Tek ebeveynli evlerde grlen baka bir ortak nokta da ocukluk yllarnda ie atlan duygularn ergenlik yllarnda da vurulmasdr. ocuklukta pek ifade edilemeyen krgnlk, fke ve reddedilme duygular ilerki yalarda kendine gvensizlie, yetersizlik hissine, depresyona ya da eletirel szler sarf etmeye ve kt davranlara yol aabilmektedir. lgin olan, bu duygular ve yol atklar davranlarn sorumluluu zerlerine almayan ebeveynlerin yannda ifade edilmeyiidir. Ergen belki de bunu o ebeveynin kendisini anlamayacan, onunla ilgilenmeyeceini dnd iin ya da o ebeveynle arasndaki olumlu ilikiyi bozmak istemediinden yapmaz. Ergenin daha nce iine att duygularn paamasn yaayan, ergenle birlikte yaayan ebeveyndir. Bu ou ebeveyne ar gelir. Bu ebeveynler genelde ocuklarna fkelenirler ve onlar tarafndan sevilmediklerini hissederler. ocuunun iyilii iin bunca zahmete katlanm olan ebeveyn ergenin ona yanl davrandn dnr. Ltfen bu duygular sadece kendinizin yaadn dnmeyin. Bekr ebeveynler ocuklar ergenlie adm att an bu duygulara kaplrlar. Unutmayn, ergen ocuunuzun hissettii bu gl duygular onun gelimekte olan bamszlk ve zbenlik kavramlarn desteklemektedir. Zihinsel, ruhsal ve ahlki deerleri ekillenen bu gen yetikin hayatn zorluklaryla boumak durumundadr. Bu olumlu bir sre olabilir. Ergen yetikinlik devresine belirli bir olgunlua ulam bir ekilde girerse onun gemiten gelen bu yaralar su yzne kmal ve iyiletirme srecine girilmelidir. Ama bu hem ebeveyn hem de ergen iin yaralayc olabilir. DORU TEPKLER Ergenin Duygularna Odaklann Sorumlu ebeveyn iin nemli olan, ergenin davranlar yerine duygularna odaklanmaktr. Ama biz genelde bunun Yalnz Yaayan Ana/Babal Ailelerde Sevgi Dilleri 245 tam tersini yaparz. 15 yandaki olu Samuel'in onu nasl hayal krklna urattn Roberta'dan dinleyelim: "ok iine kapank biri gibi duruyor. Onu ne kadar vsem de kendisini yetersiz gryor. Hemen her zaman depresif. Ben mutlu olmaya, moralimi yksek tutmaya ve hayatmzdaki olumlu eylere konsantre olmaya alyorum ama o evde neesiz bir ekilde dolamaya devam ediyor. Yaptm hibir ey durumunda bir farkllk yaratmyor." Roberta bu durumda olunun davrann deitirmeye almakta ve onun bilinaltnda yatan duygular grmezden gelmektedir. Oysa bunun yerine Samuel'in depresyonu ve kendine gvensizlii temelindeki davrannn altnda ac, fke ve reddedilme duygularnn olduunu grmeye almaldr. Bunlar zerinde durulmas gereken duygulardr. Roberta dikkatini, olunun daha olumlu davranlara ynelmesi ve zgvenini artrmas konusunda onunla konumak ve ona ne kadar akll ve yetenekli olduunu sylemek iin odaklarsa bu abas pek bir sonu vermeyecektir. Ama eer Samuel'in ocukluu, zellikle de boanma, lm ya da babasnn onu terk etmesinden kaynaklanan duygular hakknda konuabilecei

bir ortam yaratrsa, olunun kendisine kar tavrnda bir deiiklik olacan grecektir. Ben bunun kolay bir sre olduunu sylemiyorum. Bu tek bir konumayla halledilebilecek bir ey de deildir. Gemiten gelen bu yaralayc duygular ve bunlar kuatan dnceler ve anlar bunlar anlayla dinleyen ebeveyne ergen tarafndan defalarca anlatlmaldr. Ergen ruhsal yaralarn iyiletirmek istiyorsa bu yaralarn su yzne karmal ve bunlar paylamaldr.. Madison baka bir sorundan ikyetiydi: "16 yandaki ocuum dn gece ldrd. Beni lanetledi! Kulaklarma inanamadm. zerime ve duvarlara bir eyler frlatt. Bu onun allm davran ekli deil." Daha sonra Madison'n kzyla konutuumda yakn zamanda bir ocukla kmaya baladn 246 Genler in Be Sevgi Dili Yalnz Yaayan Ana/Babal Ailelerde Sevgi Dilleri 247 rendim. Bir erkekle yaanan romantik bir ilikiden bekledii eyler onun babasna duyduu ve bilinaltnda tuttuu btn hislerinin ortaya kmasna neden olmutu. Babas tarafndan terk edildii iin erkek arkadann da onu terk edeceinden korkuyordu. rtnn altnda saklad fkesi patlamaya balamt. Hl boanmalarndan sorumlu tuttuu annesine fke duyuyordu. Babasna onlar brakp gittii iin kzgnd. Kzgnl, gittiinden bu yana ona ok az ilgi gsterdii iin daha da artmt. fkeli davran onun gemiteki aclarn demeye baladnn bir gstergesiydi. Madison bunu anladnda kznn olumsuz davrann knamak yerine gizli kalm duygular hakknda konumasna yardm etmeye odaklanmay baarabildi. Ergen derinlerde saklad yarann acsn konuarak ve kendisini anlayla dinleyen kiiye anlatarak azaltabilir. Dinleyin ve Ona Gerei Syleyin Ergenin yrek aclarn dindirmeye alrken ergenden sorumlu olan ebeveyn zor bir i olan ergeni dinleme iini stlenmekle yetinmemeli, ona gerei de anlatmaldr. Ergenin babas sizi terk ettiinde ocuunuz onu o zaman iin tatmin edecek temel aklamalar yaptnz. Konularn zihninde oturduunu dndnz. imdi ise ergen ocuunuz her eyi yeniden su yzne karyor. Bu sefer ergen size konuyla ilgili daha zel sorular soracaktr. Boanmadan nce neler olup bittiini ya da evliliinizin nceden nasl olduunu bilmek isteyecektir. Size "Babam o kadar kt bir adamsa o zaman o-nunla neden evlendin?" diye soracaktr. Eer anne lmse o zaman da ergen hastalnn ya da bir kazada ldyse kazann ne olduunu soracaktr. "Yine anlatsana annem nasl biriydi? Benim iin ne derdi?" Bunlar ergenin size soraca beklenilen sorulardr. Zor, ac veren, kurcalayan ama bir cevab da hakkeden sorular. Ne yaparsanz yapn sakn kendinizin ya da eski einizin davran iin bahaneler bulmayn. Ona gerei syleyin. Daha sonra ergen ocuunuz sizin ayrntlar hakknda yalan sylediinizi renirse size kar saygsn yitirir. Byk olaslkla ocuunuz kkken gerei kaldramayacan dndnz. Ama artk bir ergen ve yaralarn sarmalar gerekleri bilmesine bal. 14 yandaki bir ergenin annesi olan Marjorie, 'Yaptm en zor ey ergen kzmn sorularna cevap vermekti. Ona daha nce anlatmalydm, biliyorum ama hibir zaman doru zamann geldiini hissetmedim. Bana zorlu sorular yneltiyordu ve benim de yalan sylemek ve gerei anlatmak arasnda bir seim yapmam gerekiyordu. Ona babasn bir kumsal partisinde tandm, o gece beraber olduumuzu, bir daha da onu hi grmediimi, dolaysyla da evli olmadmz sylediim gece hayatmn en ac gecesiydi. Bundan nce kzma hep babasnn bizi o kkken terk ettiini sylerdim. Gerei duyduktan sonra kzm nce ok fkelendi ve ona bunlar daha nce anlatmam gerektiini syledi ama beni en ok yaralayan sz: "Sonuta beni dourmay gerekten istemedin. Bu bir kazayd" oldu. "fke dolu szlerini dinledim ve neler hissettiini anladm syledim. Umarm o geceden sonra sergilediim davranlar onu batan beri sevdiimi gstermitir. O geceyi takip eden bir ka hafta boyunca kzmla konumaya devam ettik. Aladk, gldk, kucaklatk. Kendimi kzma hi daha yakn hissetmemitim. Sanyorum beni daha nce sevdiinden ok daha olgun bir sevgiyle seviyor. Ona

gerei anlatacam gnn geleceini biliyor, o gn geldiinde cesur olmay umuyordum. Bunu yaptm iin mutluyum." Eski bir atasz ne kadar da doru: Gerek acdr. Ama gerek ayn zamanda iyiletiricidir de. ocuunuzun temel sevgi dilini bilmek ve konumak bu gerekleri itiraf etme srecinde son derece yararl olabilir. Bir 248 Genler in Be Sevgi Dili dokunu, bir onay sz, bir armaan, bir hizmet davran ya da nitelikli zaman gemi yaralarn iyiletirilmesini salayacak bir ortam yaratlmasna yardm eder. Marjorie'nin kz daha sonra bana "Annemin beni srekli kucaklamas sayesinde bu olay atlatabildim. Annem bana gerei anlattnda hayatmda hi bu kadar krldm hatrlamyorum. Sevgiyle kuatldm o an komak, barmak ya da kendimi ldrmek istedim. Ama annem bana sarldnda sevgiyle kuatldm hissettim" dedi. Temel sevgi dili fiziksel temast ve bu onun ac dolu kalbine ok derin bir ekilde iledi. Marjorie kzyla dier sevgi dillerini de konutu. Ona daha fazla nitelikli zaman ayrd, aralarnda uzun konumalar yaptlar. ou durumda kzna duyduu sevgiyi onay szleriyle dile getirdi. Hediyeler ald ve hizmet davranlarnda bulundu. Bunlarn hepsi de kznn yaralarnn iyilemesine yardmc oldu. Ama fiziksel temas, onun gerek sevgiyi hissetmesini salayan asl dildi. Ergenin Gereki Olmayan steklerine Sayg Duyun Bekr ebeveynin karlaaca baka bir zorluk da ocuunun soraca gereki olmayan sorular karsnda doru yant vermek zorunda olmasdr. Tek ebeveynli bir ailenin yesi olan bir ergenin ok fazla gerek d istei olacaktr. Ergen olunuz size "Babamn malarm izlemeye gelmesini isterdim" diyebilir. Ama siz babasnn binlerce kilometre uzakta yeni ei ve iki ocuuyla yaad gereini ve olunuzun malarn izlemeye gelmeyeceini biliyorsunuzdur. 16 yandaki kznz "Babam bana bir araba alacak" diyebilir ama siz babasnn istese bile borlar yznden ona bir araba alamayacann farkndasnzdr. Bu imkansz hayaller ergenin d gcnn bir parasdr. Bu, hayalindeki aileye sahip olabilmek iin ergenin bilinaltnda gelitirdii bir abadr. Bylesi dlere birok sorumlu ebeveynin verdii doal tepki, hayalleri gerein ateiyle yok etmektir. Bence bu ciddi bir hatadr. Ergenin isteklerini onaylamak ve zaman geldiYalnz Yaayan Ana/Babal Ailelerde Sevgi Dilleri 249 inde gerei grmesini salamak ok daha iyi bir yaklamdr. "Babann sana yeni bir araba almasn isterdin. Bu gzel bir dnce, keke alabilse." "Babann malarn izlemeye gelmesini isterdin. Bunu ben de isterdim keke gelebilse, gerekten ho olur" Ergenin dsel istekleri karsnda bunlar gibi olumlu tepkiler verirseniz onu bir insan olarak onaylam olursunuz. Ama kendinizi onun fikirlerini yok etmek zorunda hisseder ve eski einiz hakknda olumsuz eyler sylerseniz ergenin hayallerini kendisine saklamasna neden olursunuz. Bu istekleri onaylar ve kabul ederseniz aranzdaki iletiimin akmasna yardm etmi olursunuz. Genelde ergenler bunlarn imknsz hayaller olduunu zaten bilirler ama hayal kurmak onlarn mkemmel olmayan gereklerle baa kmalarnn bir yoludur. Eski einizle hl gryorsanz ocuunuzun isteklerinin bazlarn onunla paylaabilirsiniz. Bunu ondan bir ey talep etmek iin deil, sadece bilgi paylam olarak yapn. "Seth'in bana bir ka kez Babam keke malarm izlemeye gelebilse dediini bilmek isteyeceini dndm. Bu byk olaslkla imknsz ama byle bir ey yapabilirsen bu onun iin ok ey ifade edecektir. Yapamazsan da belki aradnda ona malarnn nasl gittiini sorabilirsin." Bu, ocuun sorumluluunu zerine almam ebeveyn iin yararl bir bilgidir. "Stephanie bana birka kez senin o 16 yana girdiinde yeni bir araba alacan syledi. Senden araba alman istemiyorum, sadece bana srekli syleyip durduu eyi bilmek isteyebileceini dndm." te yandan zellikle de ebeveynler birbirleriyle konumuyorlarsa ergenin dier ebeveyne isteklerini sylemesi bazen daha iyi sonular dourur. Ergene "Belki de bunu babanla paylamalsn" diyerek ergenin ihtiyac olan cesareti kazanmasna yardmc olabilirsiniz.

Ktmser bir kiilie sahip olan ana babalarn yukarda nediim eyi yapmalar son derece zor olabilir. Onlar doalar gerei bardan yarsn bo grmekte ve ktmserlikle250 Genler in Be Sevgi Dili rini ocuklarna aktarmaktadr. Eer bu kiiliinizin bir para-sysa bir danman bulmanz ve ruhunuzu daha iyimser bir yne evirmeniz konusu zerinde durmak istiyorum. Hayaller, hatta gereklemesi imkansz hayaller hayat kt gnlerde ekilir klan eylerin bir parasdr, stelik neyin imknsz olduunu da kim bilebilir? Kutsal kitaplar bile "Hayalin olmad yerde insanlar lr" demitir. Ergenin istekleri gerek dysa bu sonunda aka grlecektir. Ama ergen isteklerini paylarken bir yandan da ebeveynin baka artlarda asla bilemeyecei bilgileri onunla paylamaktadr. Bu istekler genelde ergenin temel sevgi diliyle balantldr. Babasnn malarn izlemeye gelmesini arzu eden bir ergenin temel sevgi dili byk olaslkla nitelikli zamandr. Babasndan ona bir araba almasn isteyen bir ergenin sevgi dili ise armaan almaktr. Ergenin kendi temel sevgi dilinin ngrmeyecei alanlarda da mutlaka istekleri olacaktr ama bu istekleri bir emaya oturtursanz byk bir ounluunun ergenin temel sevgi dili erevesinde olutuunu greceksiniz. YASAL SORUMLULUU STLENMEM ANA/BABALAR N ocuunun yasal sorumluluu zerinde olmayan ana/ babalarla da bir iki dnce paylaalm. Umarm bu blmn nceki sayfalarnda size hakszlk yaptm dnmyorsu-nuzdur. Ergen ocuunuzun hayatnda gerekten de nemli bir rol oynuyor olabilirsiniz. Onun size ihtiyac var. Bu durumdaki pek ok ana/baba ocuklarn yetitirme konusunda yardma ihtiya duyduklarn kabul etmektedir. Bazlar ise programlarn ocuklarn iki haftada bir hafta sonu ya da ayda bir hafta sonu grmek eklinde bir dzene oturtmulardr. Bazlar ocuklarndan binlerce kilometre uzakta yaamakta, onlar seyrek ziyaret etmekte ve ocuklaryla telefon ve e-posta Yalnz Yaayan Ana/Babal Ailelerde Sevgi Dilleri 251 araclyla iletiim kurmaktadr. Elinizdekini en iyi ekilde nasl deerlendirebilirsiniz? Baz tuzaklardan nasl kurtulabileceinizi ele almama, ardndan bir ka olumlu fikir sunmama izin verin. Tuzaa Dmemek En yaygn tuzaklardan biri 'Lunapark babas' diye adlandrlan sendromdur. Bu sendromdaki ana/baba ocuuyla birlikteyken onu malara, video dkkanlarna, sinemalara ve baka elence yerlerine gtrr. Ana/babann dikkati ergen ocuundan ok, gidilen etkinliktedir. Bu ana/babalar ocuklaryla belirli bir zaman iinde birlikte olduklar iin yapacaklar her eyi nceden planlarlar ve ocuklaryla iyi vakit geirmeye alrlar. Gn bittiinde ergen de ebeveyn de tkenmitir. Sakn beni yanl anlamayn, ocuunuzla elenceli vakit geirmenizde hibir saknca yok, hatta ergenlerin ou bu tr etkinliklere baylr. Ama hayat her zaman oyundan ve elenceden ibaret deil. Ergen ocuunuz sizi daha olaan ortamlarda grmeye gereksinir. Btn bir hafta boyunca ergenin yapt eylerin dnda olduunuz iin onun ne dndn ya da ne hissettiini bilemezsiniz. Bunlar anlayabilmek iin rahat ve bazen de ciddi ortamlarda onunla kuracanz ak diyaloglar gerekmektedir. Ebeveyn ncelikle ocuunun ihtiyalarnn ne olduunu ortaya karmadan onun duygusal ihtiyacn karlayamaz. Babalar ve ocuklarn ziyaretler konusunda farkl grlerinin olmas sk rastlanan bir durumdur. Bir aratrma, bu ziyaretler srasnda babalarn genelde sorumluluklarn yerine getirdiklerini dnrken ocuun bir eksiklik hissettiini ortaya koymutur. Baba ocuuna sevgisini gsterdiini dnrken ocuk kendini reddedilmi hissetmektedir. Bu konudaki baka bir alma da babalarn byk bir ounluunun ykmllklerini yerine getirdiklerini dndklerini ama drt ergenden nn babalarna bir ey ifade etmediklerini hissettiklerini ortaya karmtr. "Babalarnn fiziksel olarak orada 252 Genler in Be Sevgi Dili

olduklarn ama duygusal anlamda yanlarnda olmadklarn dnmektedirler" (2). Lunapark babas sendromu ocuunuzu yetitirirken bavuracanz olumlu bir yntem deildir. Dier bir tuzak da ergen ocuunuzu kullanmaktadr. 15 yandaki bir kz, babasna hafta sonu kalmaya gittiinde babas ona bir randevusu olduunu ve hemen kmas gerektiini syleyerek kendisi ve kars dnene kadar iki kk erkek kardeine bakmasn rica etmi. Babas ve ei ertesi akam gece yarsndan sonra eve dnmler. Sonuta bu gen kz babasna yapt bu ziyaretten elbette pek de tatmin olmamtr. Bir dahaki ziyaret zaman geldiinde babasna gitmek istemez. Ben, ergen ana/babay ziyareti srasnda i yapamaz demiyorum. Aslnda ergen ocuunuzu hayatnzn doal akna katmanz gayet olumlu bir deneyim olabilir. Beraber sradan eyler yapmanz, rnein yiyecek al veriine ya da bankaya gitmeniz ergen iin ok ey ifade edebilir. Ama ocuunuz onu bir ekilde kullandnz ya da kendi zevkinize gre hareket ettiinizi hissedecek olursa beraber yaplan bu etkinlik yznden size kzacaktr. nc tuzak ise ocuunuzu sorunlarndan bahsetmedii iin duygusal olarak gl sanmaktr. Ergenler genelde duygusal anlamda yaadklar frtnalar sorumluluklarn tamayan ana/ babayla paylamak istemezler. Bunun birok nedeni vardr. Bazlar duygularn drste aklarlarsa babalarnn onlar daha ok reddedeceinden ve bir daha onlar ziyarete gelmeyeceinden korkmaktadr. ocukluk yllarndan babalarnn patlama anlarn hatrlayan kimi ergenler, duygu ve dncelerini aacak olurlarsa onu yine fkelendirmekten korkmaktadr. Dierlerinin duygularn rahata anlatamamalarnm nedeni ise "ar kovanna omak sokmak" istememeleridir. Bu ergenler bir tartmann iine girip her eyi olduundan daha ktye srklemektense yzeyde sakin bir ilikiyi korumak dncesindedirler. Ama sessizliin salk belirtisi olmad unutulmamaldr. Yalnz Yaayan Ana/Babal Ailelerde Sevgi Dilleri 253 Ebeveynleri ayr yaayan birok ergen bu blmde anlatlan duygu ve dncelere sahiptir ve onlar sizinle paylamak iin yanp tutumaktadrlar. Bilgece davranan ocuunda bir misilleme korkusu yaratmakszn bir tartma ortam oluturabilecektir. Bir ok durumda ana/baba yle bir balang yapma gerei duyabilir: "Annenle beraber yaamyor oluum senin hayatnda byk olaslkla birok karkla ve acya sebep oluyor, biliyorum. Eer konumak istersen seni dinlemek istediimi bilmeni isterim. Seni hayal krklna uratan ya da zen bir takm eyler yapmaya ya da yapmamaya devam edersem bunu ltfen bana syle. Daha iyi bir baba olmak istiyorum ve nerilerine am." Ergen ocuunuz byle bir davete hemen cevap vermeyebilir ama sizin iten olduunuza ikna olursa yaamakta olduu atmalar er ge sizinle paylaacaktr. Kiisel Sorunlarnz Ele Aln Eer siz ocuunuzla beraber yaamayan ana/babalardan-sanz ve kiisel sorunlarnzdan dolay -duygusal problemler, maddi sorunlar, uyuturucu bamll vb- ergen ocuunuzla ok fazla balant kuramyorsanz size kendi problemlerinizle ilgilenmeye balamanz neririm. Otuz yl akn aile ve evlilik danmanl yaptktan sonra size ergen ocuunuzun hayatna dahil olmadnzdan dolay piman olacanz gnn bir gn geleceini syleyebilirim. Bu pimanl yaamamak iin sorunlarnzla yzleerek olumlu bir adm atabilir ve ilgili kiilerden ihtiyacnz olan yardm isteyebilirsiniz. Bir danman, din adam ya da gvenilir bir arkada bulun ve neye ihtiyacnz olduunu drste ona aklayn. Hayatnz daha olumlu bir yne evirecek gerekli yardm bulmanz iin birisinin size yol gstermesine izin verin. Bu admlar atmaya baladnzda ergen ocuunuz size sayg duymaya balayacaktr. Bylelikle onunla daha anlaml bir iliki kurmaya bir adm daha yaklam olacaksnz. 254 Genler in Be Sevgi Dili Ergenin Sevgi Dilini Bilin Ve Bu Dili Konuun te yandan eer ergen ocuunuzla dzenli bir temas ha-lindeyseniz onu olabildiince ziyaret edin, arayn, e-posta ya da mektup gnderin. Hayatnzda

ne olup bittiini baarlarnz, baarszlklarnz, her eyi onunla paylan. Ona drst davrann ve iten olun. Ergen dorunun peindedir. ocuunuzun duygu, dnce ve isteklerini ortaya karabileceiniz sorular sormak iin zaman yaratn. Bu sorularn hepsinin cevabn almanz gerekmiyor. Aslnda btn cevaplar renmemeniz daha bile iyi. Ergenin bamsz dnmeyi renmesi gerekmektedir. Duygularna ulamaya aln. Onunla' her eyi aka konumak iin zamannz kstlamayn. ocuunuzla temasnz younlatrma konusunda eski einizin fikrini aln. Bunlara ek olarak ocuunuzla birlikteyken sorumluluunu stlenen ana/babay eletirmeyin. Ergen beraber yaad ebeveyni eletiriyorsa ona kulak verin. Sonra da nasl yardm edebileceinizi sorun. Yapt eletirileri makul bir ekilde dinleyin ama kendi eletirilerinizi kendinize saklayn. Btn bunlarn tesinde be sevgi dilini konumay renin. Ergen ocuunuzun temel sevgi dilini kefedin ve bu dili sk sk onunla konuun. Ergen ocuunuzun benliine katabileceiniz yegne ey, onun sizin onu nemsediinizi ve sevdiinizi bilmesini salamaktr. "ocuum benim sevgimi zaten hissediyordur" diye dnmeyin. ou ana baba ocuklaryla kendi sevgi dillerini konumakta ve ergenin onlarn sevgisini hissettiini sanmakta. Ama binlerce ergen bu sevgiyi hissetmemektedir. Onun temel sevgi dilini konumann yerini hibir ey alamaz. Btn bu seneler boyunca ergen ocuunuzla olan ilikiniz nasl bir ekil alm olursa olsun hibir zaman ilikiyi daha iyi bir hale getirmek iin ge deildir. Gemite yaplm hatalar drste itiraf etmek ve ondan zr dilemek ergen ocuYalnz Yaayan Ana/Babal Ailelerde Sevgi Dilleri 255 unuzla aranzdaki scak ve sevgi dolu ilikiyi yenilemek iin atlacak ilk adm olabilir. Bu yolculuk ikinize de ac verebilir ama sizi temin ederim buna deer. NEML PULARI Bu blmn sonuna yaklarken ocuuyla beraber yaayan ve yaamayan ebeveynlerin ergen ocuklarna sevgilerini gstermelerine yardmc olacak birka ipucu sunmama izin verin. 1. Ergen ocuunuzu dinleyin: Ergen ocuklarnz onlarn sylediklerine kulak vermeden yetitiremezsiniz. Ergenlerin ifadelerini grmezden gelen ana babalar ergenin duygusal ihtiyalarn karlamakta yetersiz kalacak ve onu hayatta olumlu bir yne ynlendiremeyeceklerdir. Ergenin olduu yerde rehberlik balar. Ebeveyn onu dinlemeden ilk adm atamaz. Ergeni dinlediiniz zaman onunla nitelikli zaman dilini konuuyorsunuz, yani dikkatinizi ona odaklyorsunuz demektir. Tannmaya deer bir insan olduunu ona hissettiriyorsunuz ve ona hayatnzdan bir zaman dilimini ayryorsunuz. 2. Ergen ocuunuza fkesini olumlu bir ekilde ele almasn retin: Bu, sizin kendi fkenizi kontrol altna almak iin almanz anlamna gelebilir. Birok yalnz yaayan ana/baba fkeden kendi payn almtr. Bazlar fkelerini yapc bir ekilde kullanr, bazlar ilerinde tutar dierleri ise kt szler ve hareketlerle da vurmaya devam eder. Ergenler sizin kendi fkenizi kontrol altna alma yolunda ilerlediinizi grmedikleri srece yardmnza ak olmayacaklardr. Siz ya da ergen ocuunuz kiisel ilikilerdeki bu ana unsur konusunda ilerleme kaydetmek istiyorsanz sevgi ve fke konularnn ele alnd 9. ve 10. blmleri tekrar okumanz tavsiye ederim. 256 Genler in Be Sevgi Dili 3. Snrlar koyarken nazik davrann ama salam snrlar koyun: Ergenin ana babasnn ona zarar dokunabilecek eylere hayr diyecek kadar onunla ilgilendiini bilmeye ve bunun gvenliine snmaya ihtiyac vardr. Ana ve baba koyulacak snrlar zerinde oturup konuursa ve hatta listelerine ayn kurallar ve cezalar yazarlarsa ok iyi olur. Bu ergene her iki ebeveyninin de onu eit derecede nemsediini gsterir. 4. Btn her eyden nce ona koulsuz sevgi sunun: yi ya da kt, yanl ya da doru ergenin birisinin onu gerekten sevdiini ve nemsediini bilmeye ihtiyac vardr. Kendisini en ok sevmesini istedii kiiler anne ve babasdr. Eer her ikinizin de ortak amac ocuunuzun sevgi deposunu doldurmaksa ergen ocuunuzu yetitireceiniz en iyi ortam yaratm olursunuz.

5. Bekar ebeveyn alma grubuna katlmay bir dnn: Bu tr gruplar sivil toplum rgtleri ve niversitelerin destekledii bir ok kuruluta bulunmaktadr. Birileri mutlaka sizin getiiniz yoldan daha nce gemitir ve size sunacak pratik fikirleri vardr. Dierleri yalnz yaayan ana/babalar dnyasna yeni katlm olabilirler ve siz de onlara cesaret verebilirsiniz. Bu gruplar yalnz ana/babalk gibi zor bir durumu amanzda yardmc olabilirler. 6. Ailenizden ve arkadalarnzdan yardm isteyin: Eer akrabalarnz size yakn bir yerde oturuyorsa ve ergen ocuunuz zerinde olumlu bir etki yaratacaklarn dnyorsanz onlardan yardm istemede hi duraksama-yn. Bir bykbaba, amca ya da yaa byk bir kuzen, olmayan bir babann ocuunuza veremedii eyleri pekl ona verebilir. Bykanneler sorunlu birok ergen iin can simididir. Akrabalarnz size yakn otur-muyorlarsa ve onlarn ocuunuz zerinde olumsuz bir etki brakacaklarn dnyorsanz o zaman size yardm dokunabilecek arkadalarnz arayabilirsiniz. Yalnz Yaayan Ana/Babal Ailelerde Sevgi Dilleri 257 Ergen ocuunuz er ge bir yetikin olacak. Eer bir gn drste "Annemle babamn beni sevdiini biliyordum" diye-bilirse ok talihli olacaktr. Bu blm umarm bir gn ergen ocuunuzdan bu cmleyi duymanza yardmc olur. Bunu btn kalbimle diliyorum. NOTLAR 1. Ataszleri King James versiyonu 2. Shmuel Shulman ve Inge Seiffge-Krenke, Fathers and Adolescents (NewYork: Routledge, 1997), 97. 258 Genler in Be Sevgi Dili Bekar Ana/Babalar in Kaynaklar Adlrich, Sandra P. From One Single Mother to Another: Advice and Encouragement from Someone Who's Been There. Ventura, Calif.: Regal, 1991. Burkett, Larry. rev. ed. The Financial Guidefor the Single Parent. Chicago: Moody, 1997. Coleman, William L. What Children Need to Knov When Parents Get Divorced: A Book to Read with Children Going Through the Trauma ofDivorce. Minneapolis: Bethany House, 1998. Dobson, James. For the Teen: Preparingfor Adolescence. Ventura, Calif.: Regal Books, 1989. Hart, Archibald D. Helping Children Survive Divorce: What to Expect; How to Help. Dallas: Word, 1996. Hunter, Lynda. A Comprehensive Guide to Parenting On Your Own. Grand Rapids: Zondervan, 1997. Kniskern, Joseph Warren. When the Vow Breaks: A Survival and Recovery Guide for Christians Facing Divorce. Nashville: Broadman and Holman, 1993. Richmond, Gary. Successful Single Parenting: Bringing Out the Best in YourKids. Eugene, Ore.: Harvest House, 1990. 15. blm KARMA ALELERDE SEVG DLLER Birka sene nce bir temmuz aynda Kuzey Carolina'nn gzel Blue Ritch danda bir genlik kampnda danmanlk yapyordum. Michael benden bir randevu istedi. Kuleye doru yrrken sohbet edebileceimizi syledim. (Ergenlerin yrrken daha rahat konuabildiini kefetmitim.) Bir sre havadan sudan konuarak yrdkten sonra ona ailesini sordum. "Sizinle konumak istediim konu da buydu zaten. Bir vey babam olmasndan holanmyorum" dedi: "Annem Rod'la evlenmeden nce her ey mkemmeldi" dedi: "Annemle iyi anlardk. Bana sayg duyduunu hissederdim. imdi kendimi yine bir ocuk gibi hissediyorum. O ve Rod bir yn aptalca kural koydular. Bu Rod'un fikriydi biliyorum nk annem kurallar konusunda bu kadar kat deildir. Annem Rod'un tarafn tutuyor ve ikisi birleip hayatm ekilmez bir hale getiriyorlar. Keke gidip babamla yaayabilsem." Michael'n o gn bana syledii eyler ou danman ofisinde duyulanlarla ayndr. Birok ergen karma ailede yaama-

260 Genler in Be Sevgi Dili yi son derece zor bulmaktadr. Michael seneler nce ailesine uyum salamak iin baz dzenlemeler yapmt ama u anda yeni bir aile dzeni yznden mutsuzdu. Babas onlar alt yl nce terk etmi, Michael annesi ve kz kardeiyle yaamay - ; renmiti. Babas tarafndan reddedilmenin getirdii travmay \ amaya almt. Babas onlar terk ettikten sonra annesiyle aylar boyu uzun konumular. Michael annesinin kendisini nasl onlar iin feda ettiinin ve stlendii roln farkndayd; annesi ailesinin ihtiyalarn karlamak iin ok almt. Michael kendisiyle gurur duyarak ve gvenle, "Annem eve dnene dek akam zerleri okuldan geldiimde kz kardeime bakma grevini bana vermiti" dedi: "Ayrca ona amarda yardm ediyordum, arabann temizlii de benden soruluyordu. Annem bana bir yetikin gibi davranyordu." Artk Rod da ailenin bir paras olmutu ve Michael'm yaamnda her ey deimiti. Arabay Michael'la beraber ykamak istiyor, Michael'a bu iin nasl yapldna dair onun zaten bildii eyler anlatyordu. Michael "Acaba benim aptal olduumu mu sanyor?" diye sordu. Michael' dinlerken vey babasnn iten davrandn ve onunla beraber bir eyler yaparak Michael'la iletiim kurmaya altn anlamtm. Ama vey babann Michael'in bamszl tehdit edilmekte olan bir ergen olduu gereini grmezse sonunda Michael tarafndan reddedileceini de biliyordum. Ayrca Michael'in annesinin yeni einin tarafn tutarken Michael iin hissettii endielerin Rod'la ikisi arasnda bir atma yaratmas an meselesiydi. Bir aratrma sonucunda ikinci evliliklerde boanmann nde gelen nedeninin ocuk yetitirmekten kaynaklanan sorunlar olduu ortaya kmtr (1). Ayrca ikinci evliliklerde boanma oran ilk evliliklere kyasla kayda deer oranda yksektir. Karma aileler biyolojik ailelerden ok daha farkl bir yolla kurulur. zgn ailede ift, ocuklar domadan nce birlikte zaman geirirler. ocuk bir bebek olarak dnyaya gelir ve ift Karma Ailelerde Sevgi Dilleri 261 zamanla ocuk yetitirmeyi renir. te yandan kark ailede iftin ba baa kalabilmesi iin fazla zaman yoktur. ocuklar hemen ailenin bir paras olur. Genelde ocuklar, bamszlklarn ve zbenliklerini kurmaya alan ergenler olur. Bu sreteki btn normal abalar gzn at an karma bir ailenin bir yesi olan bir ana/baba iin daha da younlar. ERGENN KAVRAYI BM VE ANA BABANIN KORKULARI Genelde ergen gelime srecinin ebeveynlerinin mutluluu adna kendi istedii ekilde gelimediini dnmektedir. Duyduu fke ele alnmayacak olursa acya dnecek, en sonunda da ergeni bakaldrya srkleyecektir. Bu arada ebeveynler ikinci bir evlilie ou zaman ilerinde byk korku tayarak adm atarlar: Ergen ocuklarnn sevgisini kaybetme korkusu, ergenin isyan etmesi olaslndan duyulan korku ve ocuunun hayatn mahvedebileceini bilmekten dolay duyulan korku. Bir anne, "nce eimden boanarak, daha sonra da tekrar evlenerek kzmn hayatn mahvettim. Nasl bu kadar aptal olabildim?" diye sordu. Bu korkular z ana babann bu kitabn nceki blmlerinde tarttmz disiplin ve fke kontrol gibi temel kavramlar unutmasna yol amaktadr. Ebeveyn ergenin hatrn yaparken dier yanda yeni eiyle btn ilikisini kesebilir. Karma aile saysz baka sorunla kar karya kalr: vey kardelerin birbirleriyle kavga etmesi, vey kardeler ya da ergenle yeni e arasnda oluabilecek cinsel taciz, uygun aile kurallarnn belirlenmesinde z ana/babayla vey ana/baba arasnda kabilecek atmalar, ergen iin en iyiyi bulmada karma aile ile dier aile arasnda kabilecek uyumsuzluklar. Bu olas sorunlar daha da oaltlabilir. Amacm size tatsz bir resim izmek deil. Benim gayem gereki olup umut etmenizi salamak. Be sevgi dilini anlamann ve bu dilleri karma ailelerde konumann karma ailelerin 262 Genler in Be Sevgi Dili Karma Ailelerde Sevgi Dilleri

263 uyum iinde yaayabilecei gzel bir atmosfer salanmasnda ok byk rol oynayacana inanyorum. Hepimizin temel ihtiyac sevildiimizi hissetmek olduuna ve sevgi de aile ilikilerinin yakt olduuna gre karma aile iinde salkl bir ortam yaratmay ancak sevgiyi doru bir ekilde karmzdakine ileterek salayabiliriz. Sevgi dolu bir ortamda sorunlar zlebilir, ergen bamszln salkl bir srete oluturmaya devam edebilir ve ebeveyn de gelien bir evliliin tadn karabilir. Ama sevgi ihtiyac karlanmazsa o zaman aile huzursuz bir ortamn iine srklenir. Gergin bir hava iinde anlay geliemez. Size bu kitabn nceki blmlerinde ele aldmz kavramlar ciddiye almanz neririm. Birbirinizle sevgi dillerini konuun, ergene olan sevginizi ifade ederken deiik iveler kullanmaya aln ve hem kendinizin hem de ergen ocuunuzun temel sevgi dilinin ne olduunu saptayn. Karma aile ilikilerinin dinamiklerini anlatan bir kitap okuyun. (Bu blmn sonunda listesi verilen kaynak kitaplara bir gz atn.) Ergenlerin her zaman sizin sevgi ifadelerinize ak olmayacan bilin. Bu durumu zerinize almayn ve hemen ardndan yeni bir yaklam deneyin. Yaptnz hatalardan ders aln. imdi karma ailelerde ergen ocuklarnza sevginizi gsterirken karlaacanz zorluklara bir gz atalm. REDDEDLME VE KISKANLIK DUYGULARI Genelde bir ergen vey ana/babasnn sevgisine hemen cevap vermez. Bunun birok nedeni vardr. ncelikle ergen vey ana/babasnn onu reddedeceinden korkabilir. vey ana/baba olarak siz ergenin neden geri ekildiini anlamakta zorluk ekebilirsiniz. Ama sonuta siz ergeni sevmeye karar verdiniz ve ona sevginizi ifade etmek iin drste abaladnz. Anlamak durumunda olduunuz ey, ergenin ebeveyninin boanma aamasnda bir ana baba reddi travmasn yaam olduudur ve belki de bu onun ocukluk yllarnda gereklemitir. Travma ergen iin onun bir daha asla yaamak istemeyecei ac verici bir andr. Yeni yaralar almak istememektedir. ikincisi, ergen vey ana/babasnn z ana/babasyla ilikisini kskanabilir. Sizi ana/babasyla ilikisinde bir tehdit olarak grebilir. Sizin varlnzdan dolay z ana/babasndan daha az ilgi grmeye baladn dnebilir. Ergen ayrca sizin z ocuklarnza gsterdiiniz ilgiyi ve sevgiyi de kskanabilir. Karma ailelerde yaayan ergenlerin ortak sorunu olan baka bir nokta da, ergenin vey annesinin ya da vey babasnn sevgisine karlk verecek olursa kendini z annesi ya da babasna ihanet ediyormu gibi hissedebilmesidir. Ergenin vey ana/babann sevgisine hemen cevap vermemesinin baka bir nedeni de, vey ana/babay kendi bamszl asndan bir tehdit unsuru olarak grmesidir. Bu, blmn banda tandmz Michael'n vey babas Rod'a kar hissettii budur. ERGENN DUYGULARIYLA LGLENMEK Onu Dikkatle Dinleyin, Onaylayn Ve efkat Gsterin Bir vey ana/baba bu engelleri amak iin ne yapabilir? lk adm ergene kendisi olabilmesi iin zgrlk tanmaktr. Biraz nce zerinde durduumuz duygular ve korkular ifade edilmese de ergen iin gerektir. Onunla konuurken duygu ve dncelerini grmezden gelmeyin. Eer ergen sizinle konumay seerse onu dikkatle dinleyin ve duygularn onaylayn. "Bu gerekten ok ey ifade ediyor. Neden byle hissettiini anlayabiliyorum." Bunlar onay ifadeleridir. Buna karlk yapacanz tumturakl aklamalar ergene hibir ey ifade etmeyecektir. "Endielenmene gerek yok. Ben seni asla terk etmeyeceim ve kesinlikle anneni senden almayacam." Ergen sizin szlerinizden ok hareketlerinize cevap verecektir. 264 Genler in Be Sevgi Dili Her ergen gibi karma ailede yaayan ergen de zbenliini ve bamszln ararken size bakaldracaktr. Karma aileler dahil btn ailelerde ergenin isyannn altnda yatan ey ac, keder ve depresyondur. Eer onun davrann duygularn gz nnde bulundurmakszm deerlendirirseniz ergeni yanl yarglam olursunuz. Bunu unutmayn ve ergen ocuunuza merhamet ve efkat gsterin.

Ergenin z Ana/Babasna Sayg Gsterin kinci olarak hemcinsiniz olan z ana/babann yerini almaya almayn. Ergeni olabildiince z ana/babasn sevmeye ve ona balanmaya tevik edin. ocuun yannda ana/babasna ynelik ar eletirilerden kann. KEND DUYGU VE DNCELERNZ ELE ALMAK Farkl Duygularnzn ve Korkularnzn Bilincinde Olun Duygu ve dnceleriniz konusunda kendinize kar drst olun. Evliliiniz sallantdaysa yeniden boanma korkusuyla iin kendinizi ergen ocuunuzdan uzaklatrabilirsiniz. Onu bir kez daha incitmek istemediiniz iin yakn olmak istemeyebilirsiniz. z ocuklarnzla aranzda scak bir iliki yoksa kendinizi bu yzden sulu hissedebilirsiniz. Kendi ocuklarnzla aranzda byle bir mesafe varken vey ocuklarnzla yakn bir iliki kurmak size doru gelmeyebilir. Ergenden soumanza neden olabilecek baka bir olaslk da einizin ona fazla zaman ayrmasn ve ilgisini onda younlatrmasn kskanmanzdr. Hepimizde biraz bencillik vardr. Kendi istek ve arzularmzn dna kmamz zordur. Ancak ben-merkezcili-in sonunda her ilikiyi bozduu da unutulmamaldr. Siz vey ocuunuzla aranzda bir sevgi ilikisi kurulmasn engelleyebilecek bu duygu ve dnceleri nasl ele alyorsunuz? Size nce kendinizle konumaya balamanz neririm. Karma Ailelerde Sevgi Dilleri 265 Kendi duygu ve dncelerinizi kabul edin. Onlar grmezden gelmeye alarak yok edemezsiniz. Ama kendinize doruyu syleyeceinizden emin olun. Bencillik sizi insanlardan uzaklatrr ve yalnzla iter. Dnyadaki en mutlu insanlar alan deil verenlerdir. Kendi ocuklarnz ve vey ocuklarnz Sevin Kendinize sevginin bir nehre benzediini hatrlatn; suyunu ekip buradaki bir iei, uradaki bir aac ve derenin azndaki baheyi sulasanz da rmak akmaya devam edecektir. Einizi, z ve vey ocuklarnz sevebilirsiniz; iinizde bakalarna bolca yetecek kadar sevgi yine de kalabilir. Einiz, z ocuklarn ve sizi ayn zamanda da sizin ocuklarnz sevebilir. Einizi severken onun ocuklarn sevmemezlik yapamazsnz. Ana baba ilikisi bu iki sevginin birbirinden ayrlmasna izin vermez. Unutmayn, insan ektiini bier. Severseniz sevilirsiniz. Sevgiyi verirseniz o sevgiyi alrsnz. Karma ailede baar "ocuklardan kurtularak" salanmaz. Aile bireyleri bu baary sevgilerini ergenlere onlar olgun birer insan olma yolundayken vererek yakalarlar. Kendilerini vey ocuklarn sevmeye adam vey ebeveynlere en ok gereken, sabrdr. Ergenler kk ocuklar gibi oturup sizin onlara sunduunuz sevgi yamuru altnda slanmay beklemezler. Ergenin kendine ait dnceleri, gemi deneyimleri ve davran kalplar vardr. Bir aratrmaya gre ergen ve vey ana/baba arasnda scak bir iliki kurulabilmesi iin en az on sekiz ay ile iki yl arasnda bir zamana ihtiya vardr (2). Ergenin size balanmaya baladn nasl anlarsnz? Bu konuda ergenden alacanz iaretler unlardr: Ergen size olan sevgisini iinden geldii gibi gstermeye balar ve sizin ona gsterdiiniz sevgiyi almak ister. Sizinle sohbet etmeye ve eidi etkinliklere katlmaya balar. Sizin ihtiyalarnzdan haberdar olduunu ifade eder ve dncenizi renmek ister. 266 Genler in Be Sevgi Dili MMt Bu iaretleri grdnzde ona verdiiniz koulsuz sevginin rnn almaya balyorsunuz demektir. vey ergen ocuunuzla kuracanz sevgi dolu ve salam bir iliki evliliinizin salaml asndan yapacanz en iyi ilerden biridir. Btn ebeveynler z ocuklarn sever. Ei kendi ergen ocuuyla olumlu bir iliki kurmaya gayret gsterdiinde, kadnn (veya erkein) eine duyduu sevgi de artacaktr. KARMA ALEDE DSPLN Disiplin konusu karma ailelerde nemli bir atma konusudur. ou z ana baba ocuklarnn disiplinine ilikin btn ayrntlar onaylamaz. Karma bir ailede

bu atma ana/babadan birinin z dierinin de vey olmas ve bu iki kiinin de yeni bir aile oluturmadan nce baka bir aileye sahip olmas,; yznden daha da derinleir. ' Disiplinin amac ergen ocuklarmzn daha olgun ve so-^; rumluluk sahibi yetikinler haline gelmesine yardm etmektir. Bu sre karma ailede ilk ailede olduundan daha zor yaanabilir ama bu zaman baarl bir ekilde geirmek imkansz deildir. Her ee de 12. blmdeki sevgi ve sorumluluk konularn tekrar okumasn tavsiye ediyorum. Bu sizin disiplin konusundaki temel kavramlar daha da netletirmenize yardm edecektir. ..,. Aile Kurallar ve Disiplin Konusundaki Deiiklikler , ":,x Ergen, yaamna vey ana/baba girdiinde bir takm eylerin deieceinin bilincindedir. Baz eylerin deimesi zaten gereklidir. rnein eer vey ana/baba eve kendi ergen ocuklarn da getiriyorsa ergenlerin evde nasl giyinmesi ve giyinmemesi gerektiini belirleyen yeni kurallar oluturulabilir. Bu kurallar belirlenirken tek banza hareket etmeyin. Ebeveynler olarak son sz size aittir ama ergenlerin kural belirleme ve bu kurallar bozulduu zaman Karma Ailelerde Sevgi Dilleri 267da bunlarn cezalarna karar verme aamasna katlmas gerekir. Sizin ve einizin kurallar ve cezalar konusunda anlamazla deceiniz pek ok nokta olma olasl hayli yksektir. Benim ba kuralm, karma ailenin kurulmasndan bir sene sonra vey ana/babann z ana/babann isteklerine sayg gstermesi gereidir. vey ana/babann ocuklarla arasndaki duygusal ba gelitike kurallar ilerde yetersiz bulan taraf z ana/babann koyduu bu kurallar tekrar gzden geirebilir. Karma ailenin kurulduu ilk yllarda yaptnz kk deiikliklerle aile yelerinin aileye kabul salanr. Eer her aile yesinin aile hayatnda bir eyin deitirilmesi gerektiini dnd zaman bir forum yaplmasn isteyebilecei ekilde erkenden bir aile forumu gelitirirseniz, duygularn ve fikirlerin gelimesi iin arac olmu olursunuz. Bu forumlarda son sz syleme hakknz koruyarak ergenler kadar kk ocuklarn da duygu ve dncelerini ciddiye alrsanz ailenin att konularn zld bir atmosfer yaratm olursunuz. Aile bireyleri karlkl olarak birbirleri tarafndan sevildiklerini hissederlerse byle bir ortam yaratmak kolay olacaktr. Bu da aile bireyleri arasnda salkl bir iliki kurulabilmesinin ilk koulunun herkesin birbirlerinin temel sevgi dilini konumas olduu anlamna gelmektedir. Uygulama ve stikrar Karma ailenin kurulduu ilk yl kurallarn ihlali sonucu verilen cezalarn uygulanmas gerektiinde uygulayan ana/ babann ergenin z ana/babas olmas daha doru olacaktr. Daha sonra vey ana/baba ile ergen arasnda bir ba olutuunda cezalar, zellikle de daha nce belirlenmi ve herkes tarafndan ak bir ekilde anlalmsa her iki ebeveyn tarafndan da uygulanabilir. Cezay uygulamadan nce ve sonra ergenin temel sevgi dilini konumak, ergenin cezay doru bulma olasln ykseltir. 268 Genler in Be Sevgi Dili Cezalarn uygulanmasnda zellikle de karma ailede istikrar ok nemlidir. Scott ve Marcia'nm karma ailesindeki kural btn bisikletlerin akam saat en ge 8'de garaja braklma-syd. Bu kuraln ihlali sz konusu olduunda ise verilen ceza, kural bozan kiinin bisikletini ertesi gn alamamasyd. Herkes bunun adil bir kural olduu konusunda anlamt ve yazn gnler uzadnda izin saat 9'a kadar uzatlmt. Kural, ailece kabul ediliinden hafta sonra Marcia'nn 13 yandaki ergen kz Erica'nn bisikletini komunun bahesine brakmasyla ihlal edilmiti. Akam saat 21:10'da komularnn olu Erica'nn bisikletiyle kaplarna gelmiti. Marcia ocua teekkr etti, bisikleti garaja koydu ve Erica'ya ertesi gn bisikletini kullanamayacan hatrlatarak ne olduunu anlatt. Ertesi gn Erica en ekici glmsemesini dudaklarna yerletirerek annesinin yanna geldi ve "Senden bir iyilik isteyeceim" deyip devam etti "Dn gece

bisikletimi darda braktm biliyorum ama bugn leden sonra mahalledeki btn kzlar bisikletleriyle parka gidecekler. Anne eer benim de gitmeme izin verirsen nmzdeki iki gn bisikletime binmeyeceim. Bir gn iin iki gn. Bu ok adil bir neri deil mi anne?" Marcia kzna evet demek istedi. Bu onun iin ok kolay bir cevap olacakt ve Erica'nn teklifi de gayet adil gzkyordu ama Marcia kznn teklifine raz olursa ona yanl bir mesaj verebileceini de biliyordu. Sonuta ona "zgnm Erica ama kural ve bu kurala uymadn taktirde ortaya kacak sonular biliyorsun. Bisikletini darda braktn iin yarna kadar onu alamazsn" dedi. Erica ekici glmsemesinin ve tatl yaklamnn ie yaramayacan grp szlanmay denedi: "Anne ltfen anne! Bu ok adil. ki gn iin bir gn, iki gn iin bir gn. Adil bir zm ite!" Marcia kzna, "zgnm, kural biliyorsun" dedi. Karma Ailelerde Sevgi Dilleri 269 Erica bu sefer de bask yntemine bavurdu; "Bunu bana nasl yapabilirsin? Kzlarn hepsi gidiyor. Ben bu yeni kurallarn hibirini sevmiyorum. Scott gelmeden nce her ey daha farklyd. Sen anlayl ve yumuaktn. Ama imdi btn yaptn cezalandrmak. Bu hakszlk. Ben bu evde yaamay sevmiyorum." Marcia Erica'ya Scott'n bununla hibir ilgisi olmadn ve onu konunun dnda tutmas gerektiini syleyecekti ki bu dncelerini kendine saklamann en iyisi olduuna karar verip kzma, "Tadm, kzlarla gitmek istediini biliyorum. Sana hemen evet diyebilmeyi isterdim ama hayat byle ite. Bir yanl yaptmzda onun sonularna katlanmak zorunda kalrz. Bazen bu sonular bize ok ac verebilir. Senin zntn anlayabiliyorum. Ve bazen keke Scott ailenin paras olmasayd diye dndn ve eer o olmasayd benim bu izni sana vereceime inandn biliyorum. Ama umarm byle dnmyorsun-dur. Seni Scott' tanmadan nce de seviyordum ve hl da ok seviyorum. Sana bu cezay veriyorum, nk senin iin en iyisinin bu olduunu dnyorum" dedi. Erica, "Sakn bana 'senin iin en iyisi bu' zrvalm yutturmaya alma" diye sylenerek odadan kt. Marcia rahatlayarak bir i ekti ve kendine gizliden gizliye "Acaba doru olan m yapyorum?" diye sordu. Dncesinde doru yaptn biliyordu ama kalbiyle dndnde endie duyuyordu. Erica btn leden sonray ve akam odasnda surat asarak geirdi ve ertesi gn de sessizce okuluna gitti. Ama o gn her zamanki neeli haline geri dnd ve bu olay bir daha asla amad. (Olay drt buuk yl nce olmutu. Marcia Erica'nn bir daha hibir zaman bisikletini garajn dnda brakmadn syledi.) Ergenler onlara verilen cezalar yerine getirildiinde sorumluluklarnn bilincine varrlar. Yaklak be hafta sonra Scott'n 15 yandaki olu Matt de bisikletini garaja belirtilen saatte koymad. Scott bunu o gece bir toplant dn fark etti. Bisikleti garaja koydu ve Matt'e bisikletini ertesi gn alamayacan syledi. Matt "Tamam anlyorum. 270 Genler in Be Sevgi Dili Sadece garaja koymay unuttum" dedi. Scott'm Matt'e ertesi gn "Bisikletinle markete gidip ekmek almaya ne dersin? Benim u an imleri bimem lazm" dediinde Marcia'nn yaad aknl bir dnn. Marcia Scott'a nazike "Scott Matt'in bugn bisikletine binme izni olmadn sanyordum" dedi. Scott eine kstaha bir cevap verdi; "Ekmeimiz kalmad, benim de imleri bimem lazm. Matt, bana yardm ediyor, sorun yok." Matt bisikletiyle markete gitti. Marcia ise kendini ihanete uram hissederek ieri girdi. Kendi kendine "Byle bir ey yapabildiine inanamyorum. Erica bunu rendiinde ne olacan bilmek bile istemiyorum" dedi. (Dikkatli bir okuyucu, Marcia'nn yze kadar saymasn ve evin civarnda bir tur atmasn, eve dndnde buzdolabnn zerine asaca karta "u anda ok kzgnm ama merak etme sana saldrmayacam, ancak yardmna ihtiyacm var. Konumak iin uygun bir zaman m?" yazmas gerektiini dnecektir (9. blme bir gz atn). Scott, iyi ocuk yetitirme disiplininin ana kurallarndan birini inemiti; istikrarn Scott, Marcia ve Erica'ya yanl davrandn kabul etmezse yapt

hareketle aralarnda oluturduu duygusal engelin kars ve vey kzyla sevgi dolu bir iliki kurma abalarn gletirecektir. Bu durumda babasnn istikrarsz davranndan dolay Matt de babas gibi kaybeden konumuna dmtr. Karma ailede ebeveynlerin ceza uygulamas konusunda istikrarl davranmasndan daha nemli olan az ey vardr. BAKA ATIMA ALANLARI Dier Ana/Babann Tavr ve Davranlar Karma ailelerde grlen ortak sorunlardan biri de, ergenin dier ailesiyle yani dier evli ya da bekar z ana/babasyla olan ilikisidir. Ana babalarn genelde bir nceki evliliklerinden kalan zmlenmemi duygular vardr. Ebeveynlerden Karma Ailelerde Sevgi Dilleri 271 biri ya da ikisi de eski elerine kar hl fke, kin ve nefret duyuyor olabilirler, aclar sryor olabilir. Bazlar nceki elerini hl seviyor olabilir, bu da yeni e iin sorun yaratabilecek bir durumdur. Btn bunlara ek olarak boanmaya neden olan davran ekli de devam ediyor olabilir ve bu da can skc bir durum yaratabilir. rnein eve zamannda gelmek iin sz verip hibir zaman gelmeyen ikolik bir baba, hafta sonu ziyareti iin ergeni almakta gecikebilir. Bu ergenin annesini, babasyla evli olduu zamanlarda olduu gibi tedirgin edebilir. "Ayrntlara taklan" ve szlanan anne de ergen ocuuyla zaman geirmek iin zamann ayarlamaya alan eski kocay rahatsz edebilir. Bu atmalarn bir ou "ziyaret" zamanlar ortaya kar, nk eski elerin en ok temas kurduklar zaman ocuklarn ziyaret zamanlardr. Daha da nemlisi z ana/baba ergenin sergileyebilecei herhangi bir duygusal ya da davran sorunu yznden birbirlerini sulayacaklardr. Bazen dier z ana/baba ergene siz ve sizin imdiki einiz hakknda olumsuz yorumlar yapar. Bu yorumlar ergen zellikle de kzgnken size iletecektir. 16 yandaki Kyle annesine olan fkesini yle kustu: "Babamn bana araba alamamasnn nedeni btn parasn buraya harcamasym, yle dedi" 17 yandaki Lisa vey annesiyle kavga ederken ona, "Annem babam bizden aldn iin senin kt bir kadn olduunu syledi. Bunun iin seni asla affetmeyeceim" dedi. Farkl Deerler Bazen dier evdeki kurallar sizinkinden ok farkl olabiliyor. Bunun nedeni, sizi boanmaya srkleyen faktrlerden biri olabilir. Aileler arasnda uzlama salanmas en g konu ahlki deerlerdir. Pornografik edebiyat, kutsal eylere saygszlk ya da alkol veya uyuturucu kullanm gibi eylere evinizde rastlanmayabilir ama ergen yannda yaamad ebeveyni ziyaret ettiinde bunlarn o evde hl bulunma olasl 272 Genler in Be Sevgi Dili vardr. Ergenin ziyaretler srasnda seyrettii sinema, video ya v da televizyon programlar ya da o evin dini inanlar sizinki'<, lerden farkl olabilir. Btn bunlar iki ev arasnda yaanan a; tmann kayna olabilir. Ama bu etkinlikler yasa d olmad srece ergenin velayetine sahip ana/babann ergen dier ana/babayla beraberken yaplan eyleri dzenlemeye hakk yoktur. Bu noktada sizin kendi sevgi ve disiplin programnzn nemi ortaya kar. Eer ergen sizden her seimin bir sonucu olduunu reniyorsa, eer ona seenekler sunuyorsanz ve yanl seimler yaptnda onun bu yanlnn cezasn ekmesini salyorsanz o zaman ergen dier aileyi ziyarete bu doruyla gidecektir. Ona sizin onun grmesini ya da duymasn tercih etmeyeceiniz dnceler ve davranlar empoze edilebilir ama o sizinle yaad somut disiplin ve sevgi dolaysyla kendi adna doru kararlar verecektir. Ergenin sevgi deposunu dolu tutmak da onun yanl yapmasn engelleyici bir davrantr. Ergen doal olarak gerek sevgiyi ald ana/babaya ynlenecektir. Eer ergen en ok sizin onunla ilgilendiinizi bilir, sizin onu derinden sevdiinize inanrsa dier ana/babann olumsuz davranlarna kaplmayacaktr. Bunun ilk nedeni sizi krmak istememesidir, ikincisi ise dier ana/babanm onun

iyiliini dnmediini ya da sizin onu kendisine zarar getirecek hareketlere yneltmeyeceinizi bilmesidir. Dier aileyle yaanan bu tr atmalara cevap verirken atee atele karlk vermeyin. nceki ein olumsuz davranyla "onun silahn kullanarak" savamayn. Onlarn davranna uygun grdnz bir tavrla nazike ama gl bir ekilde cevap verin. Davranlarnn sizi korkutmasna izin vermeyin ve siz de onlar korkutmaya almayn. Ama eski einizi (ya da yerine gerekten baka birini koyamayacanz dier z ana/babay) bozguna uratmak deildir. Ama, kendi evliliinizin geliiminin devamn salamak ve ergen ocuunuzun Karma Ailelerde Sevgi Dilleri 273 sorumluluk sahibi gen bir yetikin olabilmesine yardm etmektir. Einizle ve ocuunuzla dier aileyle yaamakta olduunuz zorluklar konuabileceiniz bir ortam salayn ve atmay sona erdirmede bavurulabilecek olas yollan tartn. Bu, ergen iin eitici bir deneyim olacaktr. GL BR KARMA ALENN TARF zetle salkl bir karma aile oluturabilmeniz iin size drt ana malzeme sunmama izin verin. Bu drt malzemenin gcn ailenize her birinizin temel sevgi dilini reterek daha da arttrabilirsiniz. Her eyden nce koulsuz sevgi. Ana babalar ailedeki herkesin birbirini koulsuz sevmesini salamal ve ailedeki btn ocuklar koulsuz sevmelidir. Ergen ocuunuzun ve dier kk ocuklarn duymaya gereksindikleri mesaj udur: "Seni ne olursa olsun seviyoruz." Hareketlerinizle unu sylemeye ya da ima etmeye almayn: "Eer birbirinize kar nazik olursanz sizi severiz, sylediimizi yaparsanz sizi severiz, bizi severseniz sizi severiz." Koulsuz sevgiden baka hibir eye sevgi denmez. Sevgi bir seim iidir. Sevmek dier insann ilgi duyduu eylere nem vermektir. Onun ihtiyacn karlamaya almak demektir. Btn ergenlerin birilerinin onlarla gerekten ilgilendiini, onun gerekten nemli olduunu dndn ve zorlu bir almayla hayat sadece kendisi iin deil, bakalar iin de gzelletirebileceini bilmeye ihtiyac vardr. Ergene koulsuz sevgi sunmann be temel yolu ona armaan almak, hizmet davranlarnda bulunmak, nitelikli zaman vermek ve onay szleri sylemektir. Ergen ocuunuzun be sevgi dilinin hepsinin konuulduunu duymaya ihtiyac vardr ama ayn zamanda yksek dozlarda temel sevgi dilini de duymak ister. kincisi, adil olmaktr. Ltfen adil olmay eitlikle kartrmayn. Btn ocuklarnz z karde bile olsalar birbirinden farkldr. Bazen ebeveynler adil olmaya abalarken btn ocuklarna 274 Genler in Be Sevgi Dili eit davranrlar. Aslnda bu hi de adil bir davran deildir. nk ocuklar birbirlerinden farkldr; birisinin kendisini sizin tarafnzdan sevildiini hissetmesini' salayan ey, dierinde ayn etkiyi gstermeyebilir. Eer birisinin sevgi dili hediye al-maksa ya da dierininki nitelikli zamansa ve siz ikisine de ayn deerde iki hediye verirseniz birisi hediyesinden duygusal anlamda daha ok etkilenir. Adil olmak her ergenin ya da kk ocuun zel ihtiyalarn eit olarak karlamak demektir. ncs, dikkatli olmaktr. Ergen ocuunuzun dnyasna ilgi duyduunuzu ifade edin, ana babalarn gidebildii etkinliklere onunla beraber gidin, onun okul ve sosyal hayatna ilgi gsterin, fikirlerini, isteklerini ve duygularn dinleyin ksacas dnyasna girin ve orada kaim. Aratrmalar ou ergenin ana babasyla daha az deil, daha ok vakit geirmek istediini gstermektedir (3). Drdncs, disiplindir. Ergenlerin snrlara kesinlikle ihtiyac vardr. "Sen bir ergensin. Ne yapmak istiyorsan onu yap" gibi bir yaklam sergileyen ana babalar ergenin baarsz olmasnn zeminini hazrlam olurlar. Snrlar olmayan bir hayat, zamanla anlamn yitirir. Onlar seven ebeveynler ergeni korumak ve kendilerini sorumlu bir ekilde kontrol etmelerine yardm etmek iin snrlar koyacaklardr. Karma ailelerde ebeveynler bu temel kurallara uyarlarsa en iyiyi baarr ve salkl aile ilikileri kurabilirler. NOTLAR

1. Tom and Adrienne Frydenger, The Blended Family (Old Tappan, N.J.: Revell, 1984), 19. 2. Shmuel Shulman ve Inge Seiffge-Krenke, Fathers and Adolescents (NewYork: Routledge, 1997), 123; Frydenger, The Blended Family, 120. 3. Lawrence Steinberg ve Ann Levine, You and Your Adolescent (NewYork: Harper & Row, 1990), 13. Karma Ailelerde Sevgi Dilleri 275 Karma Aileler in Bavuru Kaynaklan Dunn, Dick. Netu Faces m the Frame: A Guide to Marriage and Pa-rentingn the Blended Family. Nashville: Life Way, 1994. Eckler, James D.Step-By-Step Parenting: A Guide to Successful Li-ving with a Blended Family. Cincinnati: Bettenvay Books, 1993. Frydenger, Tom&Adrienne. The Blended Family. Old Tappan, N.J.: Revell, 1984. Marsolini, Maxine. Blended Families. Chicago: Moody, 2000. SON DEY ada ergen kltrnn ufkunda iki esinti hissediliyor: Birisi bir toplulua ait olma, yaplanma, yol gsterici tler ve ama zlemi iinde olan binlerce ergenin yreklere ileyen lklarn tayor. kincisi ise bu ilk ve onurlu rzgr tehdit eden kargaa girdab. Yaam ou ergene bir ey ifade etmiyor ve bu ergenler hayatn gsterdikleri abay hak etmediini dnyor. Bunlar kargaa girdabna kaplm, hayatlarnn byk bir ksmn depresyonda geiren ve bazen bakalarn da yanlarna alp sonunda hem onlara hem de kendilerine zarar veren ergenler. Ergenin psikolojisini ve seimlerini etkileyen en nemli faktrn ana baba sevgisi olduuna yrekten inanyorum. Ebeveynlerinin sevgisini hissetmeyen ergenlerin kargaa girdabna kaplmalar daha kolaydr. Rzgr ne hzda eserse essin, ergen ya da toplumun karna olmayacaktr. Bunun aksine ebeveynlerinin gerek sevgisini hisseden ergenler toplulua bal olma zlemlerine bir cevap bulacaklar, yaplanmay kabul edecekler, yol gsterici tlere olumlu yaklaacaklar ve Son Deyi 277 hayatta bir ama ve anlam bulacaklardr. Bat toplumunu hibir ey ana baba sevgisinden daha olumlu ynde deitiremez. Bu kitab yazmamn amac ergen ocuklarnn gerekten sevildiklerini hissetmelerini isteyen iten ebeveynlere pratik yardm sunmakt. Otuz yldr srdrdm aile ve evlilik danmanl mesleimde gzlemlediim ey, ebeveynlerin byk bir ksmnn ergen ocuklarn sevdiidir. Ama bu ergenlerin binlercesinin ana babalan tarafndan sevilmediklerini hissettii de gzlemlediim baka bir ey. tenlik bu konuda yeterli olmuyor. Eer bir ergene etkili bir ekilde sevgimizi iletmek istiyorsak ergenin temel sevgi dilini renmeli ve bu dili dzenli olarak konumalyz. Ayrca ergenin temel sevgi dilinin, onun ruhuna hitap eden ivelerini de renmek durumundayz. Bunu etkili bir ekilde yaparken dier drt sevgi dilini de araya serpitirmek gstermi olduumuz abay glendirir. Ama eer ergenin temel sevgi dilini konumazsak dier drt sevgi dilini konumak iin gstereceimiz aba, ergenin sevgi deposunu doldurmaya yetmeyecektir. Bir ergeni etkili bir ekilde sevmenin grnd kadar ve onlar ocukken sevdiimiz gibi kolay olmadn anlatrken drst olmaya altm. Ergen ocuklarmz birok ynden "hareketli hedef durumundadrlar. Onlar sadece aktif olarak merak ettikleri eylerin peine dmekle kalmyor, kkl psikolojik deiimler yayorlar. Bu iki durum da ebeveynlerin belirli bir gnde ocuuyla hangi dili ve iveyi konuacana karar vermesini gletiriyor. Ergenleri sevme sreci ergenin gelimekte olan bamszlk ve zbenlik olgularyla da ilikilidir. Ebeveynler olarak ergen ocuklarmza sevgimizi eksiksiz iletmek istiyorsak bu faktrleri azmsayamayz. ncelikle ebeveynler iin yazm olsam da byk anne ve byk babalarn, retmenlerin, genlik kurulular liderlerinin ve ergenlerle ilgilenen dier yetikinlerin de bu kitab okuyup ilkelerini benimseyerek ergenleri daha etkili bir ekilde sevmeyi renmelerini yrekten isterim. Ergenler sa-

278 Genler in Be Sevgi Dili dece ebeveynlerinin sevgisini deil, hayatlarndaki nemli insanlarn da sevgisini hissetmeleri gerekir. Ergenle ana babann her karlamasnda ergen yetikinin yanndan ya onun sevgisini hissederek ya da hissetmeyerek ayrlr. Ergen yetikin tarafndan sevildiini hissederse o insandan etkilenmeye ve bilgi almaya ak olacaktr. Ama eer sevildiini hissetmezse yetikinin szleri ergenin bir kulandan girip tekinden kacaktr. Ergenin kendinden yaa daha byk ve olgun yetikinlerin bilgeliine ihtiyac vardr. Ama sevgi olmadan bilgi aktarm etkisiz kalacaktr. Dikkatli okur iin elinizdekinin okunup bir kenara konacak cinsten bir kitap olmad gayet aktr. Tersine ele alman ilkeler gndelik olarak uygulanmaldr. Ergenin bedeni nasl her gn yemeye gereksinim duyuyorsa ruhu da sevgiye atr. Bu kitab btn ergenlerin ebeveynlerinin ellerine teslim edip onlara, "Bunu sizin iin yazdm. Sizin ergen ocuunuzu sevdiinizi biliyorum ama ergenin sizin sevginizi hissettiinden emin deilim. Her eyin yolunda olduunu dnmeyin. Ergen ocuunuzun temel sevgi dilini renin ve bunu dzenli olarak onunla konuun. Bu hi kolay bir ey deil, biliyorum ben de yaadm. Ama gstereceiniz abaya deecek. Siz ve ocuunuz sonunda bunun faydasn greceksiniz" demek isterdim. Gelecek kuaklar iin bu kuak ergenlerini sevmekten daha nemli bir ey yoktur. eki ERGENLER SMLERN NEREDEN ALDILAR? Ergenler yokken, ergenler vard... ama bu isimle anlmyorlard. 1940'lann bana kadar ergenler bymekte olan ocuklar olarak biliniyordu; fakat bir dnya savayla hzlanan sosyal alanda ve endstri alannda yaplan deiiklikler bunu deitirdi. "Ergen" kelimesi ayr bir kltr ve ayr bir ya grubunda ortaya kt. Bu gruptakiler artk kz ya da erkek ocuk deildi ama kadn ve erkek de deillerdi. Onlar yetikinlik yolunda bamszlk ve z-benlik araylarnda srekli deiip snanrken bir gei devresin-deydiler. te ergen ismi bu ekilde ortaya k. 2. Dnya Savasndan nceki bir dnemde 13-19 ya arasndaki ocuklarn byk bir ksm yaamlarn kazanmak iin iftliklerde, fabrikalarda ya da evde alyor, ailelerinin gsterdii ileri yapyorlard. Ailedeki kk ocuklarn bakm iin ana babalarna yardm ediyorlard. Bu durumda ok az seenekleri vard ve kendileri evlenip bir aile kurana kadar bu alma byle srp gidiyordu (1). Ait olduklar ailelerinin bir parasydlar ve evlenecek yaa gelene kadar kendilerinden beklenenleri yerine getiriyorlard. ocuklukla yetikinlik ara280 Genler in Be Sevgi Dili snda bunlardan ayr bir ergen kltrleri yoktu. Ergen filmleri, ergenlerin dinleyecei tarzda mzik ya da moda olgusu yoktu, nk b zaman ergen denen kavram da yoktu. 1930'larda yaanan byk ekonomik bunalm btn bunlarn deimesine neden oldu. Ekonominin kmesiyle i olanaklar yok oldu. Varolan bir ka ie de babalar girdi ve bu ergen iiler ortada kaldlar. Ailelerine yk olduklarn dnen binlerce ergen i aramak zere yollara dt. Yk trenlerine binip uzak ehirlere gittiler ya da komu kylere yrdler ama bir ou bu yolculukta hayal krklna urad. Parklarda ya da arka sokaklarda uyuyan, yemek paras iin dilenen bu gen insanlar toplum iin byk bir sosyal sorun haline geldiler. Sosyolog Grace Palladino'nun yazd gibi, "Ergen kaaklar ya da o zaman kullanlan adyla geici genlik, yetikin toplumu ergen problemlerine eilmeye zorlad" (2). Bu sosyal ikilem, Bakan Franklin Roosevelt'in Amerika'nn d krklna uram genliine i ve eitim olanaklar salamas iin National Youth Administration (NYA) (Ulusal Genlik Ynetimi) kurmasna yol amtr. Bu, daha sonra lkenin ulus olarak devlet lisesi eitimine nem vermeye balamasna da olanak salad. O zamana kadar lisede okumak Amerikan genlii iin bir seenek bile deildi. rnein 1900'de lkedeki 17 yandaki ergenlerin sadece yzde

6'lk bir blmnn lise diplomas vard. Buna karlk 1939'da 14-17 ya arasndaki genlerin yzde 75'i lise rencisiydi (3). Liselerin disiplinli ve salkl bir evrede bir mesleki eitim program sunmas ngrlmt. Byle bir ortamda genlik kendi becerilerini kefedecek, amalarn belirleyecek, iyi i alkanlklar kazanacak ve bu insanlar mezun olduklarnda da retken yurttalar haline geleceklerdi. alanlarndan (ya da isizlik blgelerinden) devlet liselerine geen ok sayda gencin bu hareketi ayr bir "ergen kltr" oluturulmasna yol aan sosyal ortam yaratt. Palladino'nun syledii gibi, "Eitimcilerin ve NYA yetkililerinin ergenlerin gelecek yaamlar zerinde odakland srada ergenler ok daha heyecan verici bir hayat kefetmeye balamlard Ergenler simlerini Nereden Aldlar? 281 bile; radyo mziinin, dansn ve elencenin dnyas. 1930'la-rn sonunda ekonomi dzelmeye baladnda (bunun nedeni dolayl olarak Avrupa'da patlak veren savatr) lise rencileri aile hayat ya da yetikin sorumluluklaryla ilgisi olmayan bir toplum kltr gelitirmeye balamlard" (4). Bu, byk bir ounluunun liseye gittii ilk ergen kuadr. 1938'de byk orkestra mziinin ritmiyle kendilerinden geen ergenler kendilerine "bobby soxers" ismini koydular. Kendi kafalarnda ya da bakalarnn kafasnda onlar "ergen" ismini almamalarna ramen ayr bir ergen kua kavram olumaya balamt. Lise rencileri sadece kendilerine ait olan bir mzik ve dil kefetmilerdi. 1930'larda "Bobby Soxers" adyla ulusal bir ne kavuan bu lise genlii daha sonra "ergen" kavramyla anlacak olan bir paradigma gelitirmi oldu. zel bir modann, mziin, dansn ve geici heveslerin oluturduu yeni bir kltrel yaam tarz oluturdu. "Saddle" Oxford ayakkablar, "gored" etekleri ve angora kazaklaryla lise hayatnn yeni sembol oldu. "Ebeveynlerinin sinirine dokunan ve sadece arkadalarnn anlad ldrtc bir dil konuuyorlard. Bundan daha da kts, fan kulpler oluturmak iin paralarn ve zamanlarn harcyorlar, ne zaman ehre bir grup gelse favori mzisyenlerini sadece bir an iin grmek iin sokaklarda saatler boyu srada bekliyorlard" (5). Perakende piyasas reklamclar hayatlarndaki en nemli eyin iyi vakit geirmek ve dans etmek olduu bu tasasz lise rencilerinde bir potansiyel grmeye baladlar. nce "teens" daha sonra da "teen-sters" dediler ve 1941'de bu kavram "ergenler" (teenagers) haline geldi. Bobby soxers gibi ergenler de lise genliinin flrtle, arabayla, dansla, mzikle ve elenceyle evrelenmi yaamyla zdeletirildiler. Life dergisi ergenin portresini yle iziyordu; "etelerin, oyunlarn, filmlerin ve mziin elenceli dnyasnda yayorlar Acayip bir yabanc dil konuuyorlar, ikolatal milkshake seviyorlar, her yere mokasen ayakkabyla gidiyorlar ve cehennemden kan yarasalar gibi araba kullanyorlar" (7). 282 Genler in Be Sevgi Dili Aka ergenler kendi kltrlerini gelitiriyorlard. Ebeveynler, eitimciler ve dini liderler daha sonra, imdiki gibi, ba aa bir gidi yaadn dndkleri ergen kltrn her zaman ktlediler. Ladies Home Journal yazar Dr.Leslie Hohman bu genlerin ergenlik yllarnda yaadklar her ey "bu denli parlak ve heyecan verici" yaanmasayd onlarn hibir zaman "gerek ilerleme" kaydedemeyeceklerini savunur. Hohman eer ebeveynler yeteri kadar akll olsalard ergen ocuklarna bobby sox kltrnn tehlikelerine kar baklk kazandrrlard ve onlarn ilgilerini hayattaki daha iyi eyler ynnde gelitirmelerini salarlard dedi (8). Hohman, ocuklarn ergen kltrnn arlklar olarak grdkleri eylerden korumak isteyebilecek ilk ebeveyn olabilir ama asla sonuncusu olmayacaktr. NOTLAR 1. Joseph F. Kett, Rites ofPassage: Adolescence in America, 1790 to the Present (NewYork: Basic Books, 1977), 169. 2. Grace Palladino, Teen-agers: An American History (New York: Basic Books, 1996), 37.

3. U.S. Bureau of the Census, Historical Statics of the United States, Colonial Times to 1970, Bi-Centennial Edition, Part I (Washington, D.C.: Government Printing Office, 1975), 380, 379. 4. Palladino, Teen-agers, 45-46. 5. James Lincoln Collier, Benny Goodman and the Swing Era (New York: Oxford Univ. Press, 1989), 190-91. 6. The Oxford English Dictionary credits Popular Science (April 1941) with the frstuse of the term "teenager." 7. "Sub-Debs-The Live in a Jolly World of Gangs, Games, Gadding, Movies, Malteds and Music," Life, January 1941, 75. i 8. Leslie Hohman, "As the Twig is Bent", Ladies Home Journal, October 1939, 67. ek 2 BR ALE FORUMU Kurallarn belirlenmesi iin bir aile forumu dzenlemek ergen ocuunuzun snrlarn belirlemek, ona sorumluluk sahibi olmay retmek iin ok iyi bir stratejidir. 12. Blm size bu konu hakknda ipular sunmakta ama bu aile forumunu nasl idare edersiniz ve bu formda nelerden bahsedersiniz? ocuunuz 13 yana basmadan nce herhangi bir zaman sadece ergenin ve ebeveynlerinin katlaca bir forum dzenleyin. Bu forumu yapmak iin orada bulunmas gereken hi kimsenin kendini bask altnda hissetmedii ve ar streste olmad bir akam tercih edin. te bu, bir ebeveynin byle bir aile forumunu balatt bir ortamd. "Annen ve ben byle bir aile forumu dzenledik, nk gelecek hafta bu evde bir ergen ocukla yaamaya balayacamzn farkndayz. Daha nce hibir ergen ocuumuz olmad ama olmasn drt gzle bekliyoruz." Baba bunlar syledikten sonra oluna dnp konumasna devam etti, "Tony, 284 Genler in Be Sevgi Dili annenle ben konuuyorduk. Getiimiz on iki yl boyunca senin iin iyi bir ana baba olmaya altk. Mkemmel olmadmz biliyorum, zaman zaman da baz hatalar yaptmzn da farkndaym. Hata yaptmzda bunu kabul etmeye altk. Seninle geen bu on iki yl ok gzeldi. Hayatmza fazlasyla sevin getirdin. Bu zaman iinde kendini bu kadar gelitirdiin iin de ok mutluyuz. "nmzdeki sekiz sene boyunca birok deiiklik yaayacan biliyoruz. Dnyan tahmin edemeyecein kadar genileyecek. Hayatnda pek ok deiiklik meydana gelecek: Bedeninde, kafanda ve evrende. Yeni arkadalar, yeni hobiler edineceksin. Senin iin heyecanlyz ve sana iyi birer ana baba olmaya devam etmek istiyoruz. "Bizim iin zellikle iki ey ok nemli. ncelikle nmzdeki birka sene boyunca yldan yla daha da bamsz olacaksn, bunu biliyoruz. Kendi adna dnmek isteyecek, kendi kararlarn kendin vereceksin. Biz bundan dolay mutluyuz, nk bir yetikin olduunda btn kararlarn kendin vermek durumunda kalacaksn. Biz senin hayatn iin iyi kararlar verebilmeni ergenlik yllarnda renmeni istiyoruz, ikincisi, sen sadece daha ok bamszlk deil ayn zamanda daha fazla sorumluluk da yklenmek isteyeceksin. Bir yetikin olarak ileride kendi ailenden ve ocuklarndan sen sorumlu olacaksn. Sorumlulua ilikin pek ok ey ergenlik yllarnda renilebilir, biz buna inanyoruz. Senin bamszlk ve sorumluluk alma isteini desteklemek istiyoruz. Bu nedenle de annen ve ben aile kurallarmz gzden geireceimiz ve hangilerini koruyup hangilerini atmamz gerektiine karar vereceimiz bir aile konferans gerekletirmeye karar verdik." Bu gzel konuma boyunca ban evet anlamnda sallayan anne sonunda kendini bir eyler sylemek zorunda hissetti ve "Bu btn kurallarmzdan vazgeip yeni bir eye baladmz anlamna gelmiyor. Yapmak istediimiz, kurallar gzden geirmek ve ne gibi deiiklikler yaplmas gerektiine Bir Aile Forumu 285 karar vermek. Bunda senin de katkn olsun istiyoruz, nk bu senin hayatn ve kurallar koyarken ne dndn, ne hissettiini de gz nnde bulundurmak istiyoruz. Elbette biz senin ebeveyniniz ve son sz biz syleriz ama senin

duygu ve dncelerini bilirsek senin iin daha iyi bir ana baba olacamz dndk." Tony btn dikkatini ebeveynine vermitir, bundan emin olabilirsiniz. Bu konumaya hazrd ama belki de ergen olmaya balamann getirdii bir korkuyu da hissetmekteydi. Ancak hi kuku yok ki bu yolculuk iin sabrszlanyordu. Aile forumunuzda sizin yapacanz al konumas elbette bundan farkl olabilir. Sizin konumanz daha ksa olabilir. Ergen ocuunuzun katlmaya hazr olduunu dndnz eylerden, akllca kararlar alma ama aileden de bamsz olma eilimi gsterdii eylerden de sz edebilirsiniz. Ergene sylemek istedii eyleri sylemek iin bir frsat verdiinizi gsterin ve onu cesaretlendirin. Ona bu kurallarn nce kendi yarar, sonra da ailenin iyilii iin konduunu belirtin. Bunu yaptktan sonra kurallar ergenle beraber belirlemek iin onunla bir diyalog balatmanzn zaman gelmitir. Bu kurallar nasl koyacanz renmek iin 12. Blme dnn ve konuyla ilgili ksma bir gz atn. GENLER N BE SEVG DL 2. Bask (Bu formda belirteceiniz grler yaynevi olarak gelimemiz iin bize veri oluturacaktr. Bu da size daha kaliteli ve doyurucu yaynlar olarak geri yansyacaktr.) Formu Doldurma Tarihi:.............. 1. Adnz, Soyadnz : ................. 2. Doum Tarihiniz : ................. 4. Cinsiyetiniz: Q Kadn Q Erkek 5. ? renciyim ? alyorum Okul/Kurum:....................................... Blm:, 6. Ev/ Adresiniz: ................................................ Ev Tel : ............................ Tel :. Ev/ Fax: ............................ e-posta:. 7. Daha nce byle bir form doldurdunuz mu? ? Evet Q Hayr 8. Bu kitab okumay neden tercih ettiniz?..................................... 9. Bu kitapla ilgili dnceleriniz nelerdir? S

0008 f :<W :><* udi znunnpjn znunnpjnppp nznuinuuoj Ejsod-3) ziuf]Jipq usjjrjf 'bsjba japasa szrq jfBJE[o Tl ifflU i K, im'-a s*, '"r

suuoS Ep

S.T..'. GENLER N BE SEVG DL GARY CHAPMAN Ergen ocuklarnzn sizi en iyi anlayaca Sevgi Dilini konuun. Tpk yetikinler gibi genler de sevildiklerini hissetmeye byk bir ihtiya duyarlar. Ancak bu gerei ocuklarmza iletebilmek bazen hi de sorunsuz

olmayabiliyor. nk insanlar sevgiyi farkl -ou zaman birbiriyle atanyollarla alp veriyorlar. Gerekse, diyor Gary Chapman, her ana baba ve ocuun be farkl sevgi dili konumakta olduu. ocuumuzun kendi sevgi dilinin farknda ya da ona hazrlkl olmadmzda ise ortaya ciddi atmalar kyor. Nitelikli zaman Sevgi szckleri Armaanlar Fiziksel temas Hizmet davranlar Genler in Be Sevgi Dili, sevginin ite bu be ayr ifade yolunu renmemiz iin yazld. Getiimiz on yl iinde Chapman'in btn dnyada byk ilgi gren kitab Be Sevgi Dili, saysz evliliin duygusal ortamnda dnme yol at. Yazar elinizdeki kitabyla da ergen ocuklarnza sevginizi ifade etme konusunda kaplar aacak igrler sunuyor. "Sistem Yaynclk, bilgi ve sevginin temel deerler olduu bir renme ortam oluturmak iin vardr."