By B.

Bat-Otgon ©2004
National University of
MONGOLIA
 Äýýð ¿åä...
Àíõ 1623 îíä Ãåðìàíû ýðäýìòýí Âèëüãåëì Øèêàðä
(Wilhelm Schikard) íýìýõ ¿éëäýë õèéäýã, ìºí ëîãàðèôì
òàáëèö àøèãëàí ¿ðæ¿¿ëæ õóâààäàã ãèíæýýð
Blaise Pascal õîëáîãäñîí 11 á¿ðýí áà 6 õàãàñ õ¿ðäòýé ìàøèíûã
çîõèîæýý.
Ôðàíöûí ôèëîñîôè÷, ìàòåìàòèê÷, ôèçèê÷ Áëåéç
Ïàñêàë (Blaise Pascal)1642 îíä áàãàíààñ áàãàíàíä
Pascal òîî çýýëýõ, ñàíàõ çàð÷ìààð òîîã íýìäýã õàñäàã
Machine ìàøèíûã àíõ çîõèîæýý. Òýðýýð ýíý ìàøèíàà 50
øèðõýã õèéñýí áîëîâ÷ ãîëäóó áàÿ÷óóäûí ãýðò
¿çìýð áîëîí õóâèðñàí áàéíà.
Õîæèì 17-ð çóóíû Ãåðìàíû íýðò ìàòåìàòèê÷
Ãîòôðèéä Ëèáíåö (Gottfried Leibniz) Ïàñêàëèéí
ìàøèíûã òîî ¿ðæ¿¿ëäýã ìàøèí áîëãîñîí áàéíà.
Gottfried
Leibniz
 Punchcard áóþó àíõíû ñàíàõ îé

19-ð çóóíû ýõýýð Ôðàíöûí çîõèîí á¿òýýã÷ Æîçåô Ìýðè Æàêóàðä

(Joseph-Marie Jacquard) àíõíû òîðãî íýõäýã ìàøèíû õýýã
ñàíóóëäàã í¿õòýé êàðò çîõèîæ óëìààð íýõìýëèéí ìàøèíûã íü
á¿òýýæýý. Ò¿¿íèéã íàñ áàðàõ ¿åä Ôðàíöûí Ëèîí õîòîä ò¿¿íèé
á¿òýýñýí 30 ìÿíãà ãàðóé íýõìýëèéí ìàøèí àæèëëàæ áàéñàí
áàéíà. ªíººäºð ìàíàé õèâñíèé ¿éëäâýðèéí õèâñ íýõäýã ìàøèí ÿã
ýíý çàð÷èìààð àæèëëàäàã.
Îð÷èí ¿åèéí êîìïüþòåðèéí ýõëýë
Àíãëèéí ìàòåìàòèê÷ ×àðëüç Áýéááèæ
(Charles Babbage) 1820-èîä îíû ýõýýð
Äèôôåðåíñ Ýíæèéíü (Difference Engine)
õýìýýõ ìåõàíèê êîìïüþòåð çîõèîñîí áºãººä 10òûí
20 îðîíòîé òîîã íýìæ õàñàõ ÷àäâàðòàé
áàéæýý.
Òýðýýð óã ìàøèíàà ñàéæðóóëæ Àíàëèòèê
Ýíæèéíü (Analytical Engine) ãýäýã ìàøèí
çîõèîæ áàéñàí ÷ äóóñãàæ ÷àäààã¿é áàéíà.
Ýíý òºñºë íü àíõíû ïðîãðàììûí äàãóó
àæèëëàäàã ìàøèí áàéñíààðàà êîìïüþòåðèéí
æèíõýíý ºâºã ýöýãò òîîöîãääîã áàéíà.
Ò¿¿íèé äîòíûí íàéç, øàâü Àóãóñòà Àäà Áàéðîí
ãýã÷ òýð ¿åèéí öººõºí ýìýãòýé ìàòåìàòèê÷äûí
íýã àíõ Àíàëèòèê Ýíæèéíü ìàøèíû ïðîãðàìì÷ëàõ
àðãà ç¿éã çîõèîæ áàéñíààðàà àíõíû
ïðîãðàììèñò ãýæ òîîöîãääîã áà õîæèì ò¿¿íèé
äóðñãàëä Àäà õýìýýõ êîìïüþòåðèéí
ïðîãðàìì÷ëàëûí õýë ãàð÷ýý.
 20-Ð ÇÓÓÍÛ ÝÕÝÍ ¯ÅÈÉÍ ÖÀÕÈÌ ÒÎÎÖÎÎËÓÓÐ
ÁÓÞÓ ÊÎÌÏÜÞÒÅЯ¯Ä
1890-ýýä
1936
1930-ààä
Óíãàð-Àìåðèêèéí
îíä Àíãëèéí
îíä
¯¿íèéîíû
Àìåðèêèéí
Àìåðèêìéí
ñ¿¿ëýýð
äàðààìàòåìàòèê÷
ìàòåìàòèê÷
Àìåðèêèéí
ôèçèê÷
çîõèîí á¿òýýã÷
Ìàóêëèãèéí Àëàí
Æîí
Æîí ìàòåìàòèê÷
ôîí
Òþðèíã
Ìàóêëè
Universal Íîéìàí
Õåðìàí(John
(Alan
Õîâàðä
Õîëëåðèò
von Neumann)
Turing)
Àéêåí
(Herman
Mauchly)
Automatic àíõíû
Àé-Áè-Ýìä
1945 äèæèòàë
Hollerith)
Electronic
îíä ìàòåìàòèê,
Computer àæèëëàæ êîìïüþòåðèéí
íýõìýëèéí
Numerical
(UNIVAC) áàéõäàà
öàãçîõèîí
ìàøèíû
óóð, ýäèéí
ñàíààã
àíõíû
öîîëñîí
çàñàã, òîîöîîëîõ
êàðòûã
ãèäðîäèíàìèêèéí
äýâø¿¿ëæ,
Integrator
á¿òýýãäñýí ýëåêòðîí
ýëåêòðîí
îíîëûã
áºãººä and
ìàøèí
ìàøèíààð
áîäëîãóóäûã
¿¿äæýý.
Computer
1951áîëîõ îíäóíøèõ
Èéìä
Ìàðê-I-èéã
áîäîõ
(ENIAC)
àíõíû ñàíààã ãýäýã
èéì ìàøèí
Òþðèíãèéí
çîõèîæýý.
àíõ
çîðèóëàëòààð
ãàðãàæ Ìåõàíèê
ìàøèí
ìàøèíûã
íýâòð¿¿ëñýíýýð
Àìåðèêèéí àíõíû
ãýæ
òîîöîîëîí
Õ¿íñàíàà÷èëæ
ýëåêòðîí
íýðëýãäñýí
Àìûí áîäîõ ìåõàíèê
òîîöîí
ìàøèíû
á¿ðòãýëèéí 1945
àíõíû áîäîõ
òºõººðºìæèéí
îíä
ìåõàíèê
ìàøèí
çîõèîí
Òîâ÷îîíä
ýëåêòðîí
ýëåìåíò¿¿äèéã
õóðäûã
Electronic 3-4
ìàøèíû
Discrete
á¿òýýãýýä
äàõèí
àøèãëàãäàæ öàõèëãààí
çàãâàð
íýìýãä¿¿ëæýý.
Variable
1946
îäîîñîðîíçîí
ýõýëñýí ÷îíä
Automatic
áàêîìïüþòåðèéí
íèéòýä
Õîëëåðèòèéí
ðåëåéí¿¿äýýð
1957 îíäComputer
46 èéì
îíîëä
îðëóóëæ
Òàáóëåòèíã
(EDVAC)
õýðýãëýãääýã
–èéã
çîõèîí
ìàøèí òàíèëöóóëæýý.
Ìàøèí
çîõîí
á¿òýýñýí
àæèëëàæ êîìïàíè
á¿òýýæýý.
áàéíà. áàéíà.
íü Ýíý
ººðÝíý
áàéæýý. ìàøèí
2
Õàðèí
Ýíýêîìïàíèòàé
ìàøèí
íüÀéêåí
õàìãèéí
íü Àéêåíû
òîîöîîëîí àíõíû
áîäîõ
íýëýýä
íýãäýæ
ìàøèíààñ õîæóó
Êîìïüþòèíã-Òàáóëåòèíã-Êàóíòèíã
ÿëãààòàé
ìàøèíûãá¿ðýí
ýëåêòðîí
òºãñ
àíõíû íü öîî
ýëåêòðîí
ëàìïûã
îëíîîð øèíýàøèãëàí
çàð÷èì
òîîöîîëîíäýýð
õî¸ðòûí
áîäîõ
Ìàøèíìàøèí
Áèä ºìíºõ õè÷ýýëýýð õ¿íèé¿éëäâýðëýãäýí
îþóí óõààí
òîîã
êîìïàíè
àæèëëàæ
áîëîâñðóóëàõ
áîëæ áàéñàí
áîëñîí
ºðãºæñºí
õóäàëäàãäñàí áºãººä
áà
àðãûã ñàíàõ
áà 1671924
íýâòð¿¿ëæýý.
êîìïüþòåðáàéãóóëàìæäàà
ì.êâ
îíä
ãýæ òàëáàéä
Èíòåðíýøíë
Òýðýýð
¿çäýã. 27 òîíí
UNIVAC êîìïüþòåð õî¸ðûí òºñòýé òàëûã ¿çñýí
àíõ
Áèçíåñ
ïðîãðàìì
Õàðâàðäûí
Ìàøèíç
õàíãàìæàà
æèíòýé
Èíêîðïîðýéòåä
Èõ Ñóðãóóëüä
õàäãàëäàã
18 ìÿíãàí(IBM ýëåêòðîí
êîìïüþòåðèéí
àíõíû Inc.)ýëåêòðîí
ëàìï
áîëæ á¿õèé
íýðýý
áèëýý. Ýíý îíîëûã òýðýýð õèéìýë îþóí óõààí
òóõàé
ººð÷èëæýý.
êîìïüþòåðõè÷ýýë
áàéæýý.
òºõººðºìæ
îðóóëæáàéñàí ýõýëñýíáà áàéíà.
íýã ñàðä Ýíý ¿åýñ
2000
ENIAC õýìýýí íýðèéäýæ áàéæýý.
êîìïüþòåðèéíëàìïûãøèíæëýõ íü 6óõààí
òåõíèê÷ õºãæèæ ñîëüæýõýëñýí çàñâàðëàäàã
Õîæèì ýíýõ¿¿ êîìïàíè áèäíèé ºìíº áàéãàà IBM PC
ãýæ ¿çäýã. áàéæýý. Ýíý ìàøèíû ãîë çîðèóëàëò íü
ïåðñîíàëü êîìïüþòåðèéã îëíîîð ¿éëäâýðëýõ
öýðãèéí çîðèóëàëòòàé áàéñàí áà àòîìûí
çàìíàëèéã ¿¿äñýí áà àëäàðò Áèëë Ãýéòñèéí
áºìáºã çîõèîí á¿òýýõ, ïóóæèíãèéí
áàÿæèõ çàìûã íýýñýí áèëýý.
áàëëèñòèê çàìûí òîîöîîã ãàðãàõàä
õýðýãëýãäýæ áàéñàí áàéíà.
 ÒÐÀÍÇÈÑÒÎÐ ÁÀ
ÊÎÌÏÜÞÒÅÐ

1948 îíä Áýëë Òåëåôîí Ëàáîðàòîðèåç (Bell Telephone Laboratories)-ä

Àìåðèêèéí 3 ýðäýìòýí òðàíçèñòîðûã çîõèîæýý. Òðàíçèñòîð íü ýëåêòðîí
ëàìïûã á¿ðýí îðëîõ õàãàñ äàìæóóëàã÷ ýëåìåíò áºãººä öàõèëãààí
ã¿éäëèéã íýýæ õààäàã ýëåêòðîí ò¿ëõ¿¿ð þì. Ýíýõ¿¿ øèíý ýëåìåíò íü òóõàéí
¿åèéí íàéäâàðã¿é àæèëëàãààòàé ëàìïíû äýðãýä öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷ ìàø
áàãà õýðýãëýäýã, îâîð õýìæýýãýýðýý õýäýí àðàâ äàõèí áàãà áàéñàí çýðýã
îëîí äàâóó òàëààðàà õóâüñãàë áîëñîí áàéíà.
ÒÐÀÍÇÈÑÒÎÐÛÃ ÕÝÍ ÇÎÕÈÎÂ?

Âîëüòåð Õàóçåð Áðàòòàéí (Brattain, Walter Houser

) 1902-1987, Õÿòàäûí Ñèàìåí õîòîä òºðñºí. Íîáåëèéí
øàãíàëò Àìåðèêèéí ôèçèê÷.

Æîí Áàðäååí, (John Bardeen) 1908-1991, ÀÍÓ-

ûí Ìàäèñîí õîòîä òºðñºí, Íîáåëèéí øàãíàëò
Àìåðèêèéí ôèçèê÷,

Óèëëèàì Áðýäôîðä Øîêëè (Shockley,

William Bradford) 1910-1989, Àíãëèéí
íèéñëýë Ëîíäîí õîòîä òºðñºí, Íîáåëèéí
øàãíàëò ôèçèê÷
ÌÈÊÐÎÑÕÅÌ ÁÀ ÌÈÊÐÎÏÐÎÖÅÑÑÎÐ
1960-ààä îíû ñ¿¿ëýýð õýäýí àðâààñ õýäýí çóóí
òðàíçèñòîðûã öàõèóðûí íýã ÿëòñàí äýýð óðãóóëàí
ãàðãàæ àâñàíààð ìèêðîñõåì çîõèîãäñîí áàéíà.
Ìèêðîñõåìèéã áóñàä ýëåêòðîíèêèéí ýëåìåíò¿¿äòýé
õàâñðóóëàí õýðýãëýâýë ÿìàð÷ òºâºãòýé á¿òýöòýé
áàãàæ òºõººðºìæèéã çîõèîí á¿òýýæ áîëäîã.
ªíººäºð êîìïüþòåðò íýã ÿëòàñ äýýð 40 ñàÿ õ¿ðòýë
òðàíçèñòîð áàãòààñàí ìèêðîïðîöåññîð ãýãäýõ
èíòåãðàë ìèêðîñõåì¿¿äèéã àøèãëàõ áîëæýý.

Àíõ 1971 îíä 4 áèòèéí Intel

4004 ìàðêèéí ìèêðîïðîöåññîðèéã
Intel ôèðìä çîõèîñîíîîñ õîéø
ºíººäºð ìèêðîïðîöåññîð 9 äýõ
¿åèéíõýý õºãæèëèéí ò¿âøèíä
õ¿ðýýä áàéíà. Ýíý áîë Pentium-
IV ìèêðîïðîöåññîð þì.