Studium Owiatowe, Oficyna Wydawnicza Tutor 87-100 Toru, ul. Warszawska 14/2 tel. 56 65 999 55, e-mail: tutor@tutor.torun.

pl www.szkolna.pl, www.tutor.torun.pl

Zdzisaw Gowacki

PRBNY EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII marzec 2013

POZIOM ROZSZERZONY

Copyright by Studium Owiatowe Tutor dr in. Zdzisaw Gowacki, Toru 2013

Egzamin maturalny z chemii. Poziom rozszerzony

Copyright by Studium Owiatowe Tutor dr in . Zdzisaw owacki, Toru 2013 ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZCIA EZAMINU!

TUTOR CH-R 201303

PRBNY EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII

POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 150 minut
Instrukcja dla zdajcego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 18 stron (zadania 135). Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou nadzorujcego egzamin. 2. Rozwizania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kadym zadaniu. 3. W rozwizaniach zada rachunkowych przedstaw tok rozumowania prowadzcy do ostatecznego wyniku. Pamitaj o jednostkach. 4. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu / pira tylko z czarnym tuszem / atramentem. 5. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel. 6. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie. 7. Moesz korzysta z karty wybranych tablic chemicznych dopuszczonej przez CKE, jako pomoc egzaminacyjna, linijki oraz prostego kalkulatora. 8. Uwaga! Jeeli w treci zadania nie podano inaczej, to wartoci mas atomowych z ukadu okresowego pierwiastkw zaokr glaj w obliczeniach do liczb cakowitych, a tylko w przypadku atomu chloru do czci dziesitnych. 9. Na arkuszu wpisz swj numer PESEL. yczymy powodzenia! Wypenia zdaj cy przed rozpoczciem pracy

MARZEC 2013

Za rozwizanie wszystkich zada mona otrzyma cznie 60 punktw

PESEL ZDAJ CEGO

KOD ZDAJ CEGO

Prbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013

Zadanie 1. (2 pkt)
Na podstawie ukadu okresowego uzupenij ponisz tabel.
liczba elektronw w atomie liczba powok elektronowych liczba niesparowanych elektronw walencyjnych nazwa grupy, do ktrej naley pierwiastek

Be N Cu

Zadanie 2. (2 pkt)
Wpisz P prawda, jeeli wskazana dla danego stwierdzenia odpowied jest dobra, lub F fasz, jeeli jest nieprawidowa. Pytanie 1. Konfiguracja elektronowa czterech rnych atomw jest nastpujca: I. 1s22s22p63s23p4 III. 1s22s22p63s23p64s2 II. 1s22s22p3 IV. 1s22s22p63s1 Najwyszy stopie utlenienia w zwizkach z wodorem wykazuje atom o konfiguracji: A. I B. II C. III D. IV Na podstawie pooenia pierwiastkw w ukadzie okresowym mona wywnioskowa, e najwikszy promie ma jon: A. Ca2+ B. K+ C. F D. Cl Ktry z poniszych szeregw pierwiastkw jest uoony wedug wzrastajcych promieni atomowych? A. P, As, Sb, Bi B. I, Br, Cl, F C. Si, P, S, Cl D. Li, Be, B, C
Odpowied

P/F

C.

2.

A.

3.

D.

Zadanie 3. (1 pkt)
Podaj liczb masow i atomow oraz symbol pierwiastka bdcego produktem rozpadw promiejeeli wyemitowa on czstki oraz jedn i promieniowanie . niotwrczych nuklidu

Odpowied: ............................................................................................................................................

Oficyna Wydawnicza, Studium Owiatowe Tutor

 dr in. Zdzisaw Gowacki Oficyna Wydawnicza Tutor

Zadanie 4. (1 pkt)
Zawarto nuklidu 1 w znalezionej drewnianej wczni jest rwna 5% zawartoci tego nuklidu w organizmach ywych. Okrel wiek tej wczni, wiedzc, e czas poowicznego rozpadu izotopu 1 wynosi 5760 lat.

Odpowied: .............................................................................................................................................

Zadanie 5. (2 pkt)
Z reaktora w wyniku cakowitego termicznego rozkadu 10 kg minerau zawierajcego CaCO3 otrzymano 40,4 m3 tlenku wgla(IV) w przeliczeniu na warunki normalne. Otrzymany tlenek wgla(IV) pochodzi tylko z rozkadu wglanu wapnia. W reaktorze pozostay inne skadniki minerau i tlenek wapnia. 1) Zapisz rwnanie zachodzcej reakcji chemicznej. 2) Ile procent CaCO3 zawiera minera? Wynik podaj z dokadnoci do czci dziesitnych procentu.

................................................................................................................................................................... rwnanie zachodzcej reakcji

Odpowied: ..........................................................................................................................................

Zadanie 6. (1 pkt)
W oparciu o ukad okresowy i elektroujemno pierwiastkw uzupenij ponisz tabel: wzr chemiczny woda amoniak chlorek sodu azot
www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

typ wi zania midzy atomami w molekuach

Prbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013

Zadanie 7. (2 pkt)
Tlen w laboratorium chemicznym mona otrzyma wieloma metodami, m.in. w wyniku rozkadu staych substancji. Uzupenij rwnania reakcji chemicznych (I i II) prowadzcych do otrzymania tlenu. I. II.

..... KMnO4 ...... K2MnO4 + ...... MnO2 + ...... O2 ...... HgO ....... O2 + ...... Hg

Jak objto tlenu (w warunkach normalnych) otrzymamy w wyniku rozkadu 3 g manganianu(VII) potasu?

Odpowied: ..........................................................................................................................................

Zadanie 8. (1 pkt)
Uszereguj podane zwizki zgodnie ze wzrastajcymi waciwociami kwasowymi. Wpisz odpowiednio do tabeli wzory pstrukturalne zwizkw. I. etanol IV. kwas chlorooctowy II. kwas wglowy V. kwas octowy III. woda VII. fenol

Zadanie 9. (1 pkt)
Do zlewek z wod wprowadzono sze substancji, co ilustruje poniszy rysunek. Na2O SO2 CH4 NH3 CH3ONa P4O10

I.

II.

III.

IV.

V.

VI.

Wpisz do zestawienia numery zlewek zgodnie z odczynami roztworw, jakie w nich otrzymano. odczyn roztworu kwany odczyn roztworu obojtny odczyn roztworu zasadowy

Oficyna Wydawnicza, Studium Owiatowe Tutor

 dr in. Zdzisaw Gowacki Oficyna Wydawnicza Tutor

Zadanie 10. (1 pkt)

Poniej przedstawiono cztery zdania opisujce pewn reakcj chemiczn. I. Energia na sposb ciepa jest przekazywana z ukadu do otoczenia.

II. Wzrost temperatury powoduje przesunicie rwnowagi reakcji w prawo. III. Wzrost cinienia w reaktorze powoduje przesunicie rwnowagi reakcji w prawo. IV. Entalpia spalania ZnS wynosi 886 kJ. V. Zwikszenie stenia tlenu zwikszy wydajno reakcji. Ktre zdania s prawdziwe w odniesieniu do podanej reakcji? ZnS(s) + O A. Wszystkie
(g)

ZnO(s) + SO B. I, II, IV i V

(g)

C. I, II, III i V

kJ D. I, III i V

Zadanie 11. (2 pkt)

Zapisz wzory pstrukturalne nastpujcych zwizkw organicznych: A. zwizku bdcego stereoizomerem cis-3-metylo-hept-3-enu, B. zwizku bdcego homologiem propanonu, C. kwasu bdcego izomerem metanianu etylu,
A B C

D. cyklicznej czsteczki, ktra powstanie w wyniku kondensacji trzech moleku kwasu mlekowego (kwasu 2-hydroksypropanowego).
D

www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

Prbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013

Informacja do zada 12., 13., 14. i 15.

A B
Etambutol wzr sumaryczny C10H24N2O2 to lek przeciwgruliczy, chemioterapeutyk o dziaaniu przeciwbakteryjnym. Hamuje namnaanie si bakterii powodujcych grulic. Zmniejsza ryzyko wystpienia lekoopornoci na inne leki przeciwprtkowe.

etambutol

Zadanie 12. (1 pkt)

Podaj liczb atomw wgla o hybrydyzacji sp3 w tym zwizku. ....................................................................................................................................................................

Zadanie 13. (2 pkt)

Podaj nazwy zaznaczonych grup funkcyjnych: Grupa A. .................................................................................................................................................... Grupa B. .....................................................................................................................................................

Zadanie 14. (2 pkt)

Podaj wzory pstrukturalne (grupowe) gwnych produktw organicznych reakcji etambutolu z roztworem zasady sodowej i z kwasem solnym. Jeeli reakcja nie zachodzi, to wpisz ten wniosek do ramki. zasada sodowa kwas solny

Zadanie 15. (1 pkt)

zy etambutol jest zwizkiem chiralnym? Podaj uzasadnienie. .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

Oficyna Wydawnicza, Studium Owiatowe Tutor

Uwaga!
Pe wersj tego arkusza atural ego dzie o a od dnia 12 marca 2013 r.

po ra ze stro

www.tutor.edu.pl

www.szkolna.pl

odel o e ia ia i przykadowe rozwiza ia zada d dostpne na tych stronach

od dnia 20 marca 2013 roku.

Pe a wersja tego arkusza

oe y wykorzystywa a do elw eduka yj y h w szkoa h.

CHEMIA. wiczenia dla licealistw

Zdzisaw Gowacki

Zdzisaw Gowacki

Chemia. wiczenia dla licealistw

wiczenia i zadania z chemii zawarte w kolejnych czciach tej serii wydawniczej zostay opracowane zgodnie z podstaw ksztacenia oglnego dla szk ponadgimnazjalnych. Mog by one pomocne podczas realizacji dowolnego programu nauczania chemii dopuszczonego do uytku szkolnego. Niektre zadania zawieraj treci interdyscyplinarne problemy typowo chemiczne poczone s z fizyk, biologi czy z matematyk. Ma to na celu rozszerzenie i uzupenienie wiedzy, ktra jest przedstawiana w podrcznikach szkolnych. Zrnicowane, w formie i w treci, wiczenia ucz rozwi

zywania problemw chemicznych, krtkiego definiowania stosowanych poj, wyszukiwania informacji, opracowywania i graficznego przedstawiania danych, wycigania wnioskw z opisw przemian chemicznych, analizowania tekstw popularnonaukowych itp. Stopie trudnoci wicze jest zrnicowany nauczyciel bdzie mg je wykorzystywa w pracy z uczniami liceum a take przygotowujc gimnazjalistw do udziau w konkursach chemicznych. Do kadej czci wicze zosta opracowany poradnik dla nauczyciela, ktry zawiera rozwizania zada i problemw oraz komentarze do zagadnie bdcych treci pyta.

Wszystkie czci wicze wraz z poradnikami s doskona pomoc dla uczniw samodzielnie przygotowujcych si do zmaga konkursowych w gimnazjum i dla licealistw powtarzajcych zagadnienia z chemii przed sprawdzianami i do egzaminu maturalnego.

Treci zestaww wicze

wiczenia z chemii rekomendowane dla:
Cz 1 Cz 2b Chemia organiczna 1. Alkany 2. Wglowodory nienasycone (alkeny, alkiny, dieny i cykloalkeny) 3. Wglowodory aromatyczne i zwizki heterocykliczne 4. Fluorowcopochodne (halogenopochodne) wglowodorw 5. Alkohole i fenole Cz 2a zakres podstawowy i rozszerzony 1. 2. 3. 4. Reakcje chemiczne Podstawy oblicze chemicznych Roztwory i mieszaniny Reakcje w roztworach wodnych elektrolitw 6. Aldehydy i ketony 7. Kwasy karboksylowe, estry i tuszcze 8. Zwizki organiczne zawierajce azot 9. Cukry 10. Chemia na co dzie

! uczniw ambitnych ! kandydatw na studia medyczne ! uczestnikw konkursw chemicznych

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Budowa atomu Ukad okresowy pierwiastkw chemicznych Mol, masa molowa i objto molowa gazw Wizania chemiczne Waciwoci wybranych metali i niemetali Systematyka zwizkw nieorganicznych Chemia w Internecie

Pen ofert znajdziesz na www.tutor.edu.pl

Oficyna Wydawnicza
ul. Warszawska 14/2, 87-100 Toru, tel./fax 56 65-999-55, tel. kom. 603-929-227
Magiczna chemia. Zagadnienia z chemii nie tylko dla olimpijczykw gimnazjalistw i licealistw to obszerny wybr zagadnie i zada dla uczniw zamierzajcych szerzej pozna chemi. Intencj autora byo wypenienie luki wystpujcej pomidzy chemi szkoln a wiedz chemiczn niezbdn do udziau w konkursach i w olimpiadzie chemicznej oraz do podjcia studiw obejmujcych przedmioty przyrodnicze, takie jak: chemia, biochemia, farmacja czy medycyna. W kolejnych rozdziaach mona znale zagadnienia i zadania obejmujce takie tematy, jak: powstawanie pierwiastkw we Wszechwiecie, izomeria i analiza konformacyjna, aktywno optyczna zwizkw chemicznych i ich biomolekularna homochiralno czy aromatyczno wglowodorw. W odrbnym rozdziale przedstawiono osignicia chemikw uhonorowane nagrodami Nobla. S tu te zadania, ktrych tre jest oparta na historycznie wanych odkryciach chemicznych. Ucze znajdzie tu rne teorie budowy i dziaania kwasw i zasad oraz soli i roztworw buforowych. Cao ksiki zamyka kilka anegdot o chemikach. Do wikszoci pyta, zada i problemw doczono odpowiedzi i komentarze. Na kocu autor zamieci zestawienie ksiek, po ktre powinien sign kady ciekawy otaczajcego go wiata ucze, nie tylko ten interesujcy si chemi.
Jest autorem kilkunastu prac naukowych z zakresu zastosowa NMR do oznaczania skadu enancjomerycznego zwizkw organicznych oraz ksiek, m.in. Po naszej stronie lustra. Zamana symetria Wszechwiata oraz Chemiczna dialektyka. Testy egzaminacyjne z chemii dla gimnazjalistw i cyklu zbiorw zada Chemia. wiczenia dla licealistw. Jest wspautorem ksiek: Odlotowa matematyka. Zadania dla najmodszych olimpijczykw uczniw szk podstawowych i gimnazjw i Pewniaki. Prbne egzaminy gimnazjalne. Interesuje si szeroko pojtymi dyscyplinami matematyczno-przyrodniczymi. Wypoczywa w wiejskim domku pracujc w ogrodzie. Jego hobby to geograficzne i historyczne wdrwki ladami przodkw.

Autor ksiek Zdzisaw Gowacki jest doktorem nauk chemicznych, absolwentem Politechniki Gdaskiej. Studiowa fizyk i chemi. W latach 1982-93 pracowa w Katedrze Chemii Organicznej PG. By nauczycielem i wykadowc w Medycznym Studium Zawodowym w Toruniu oraz adiunktem na Wydziale Chemii UMK. Od 1991 roku jest dyrektorem Studium Owiatowego Tutor w Toruniu m.in. prowadzi zajcia dla licealistw przygotowujcych si do egzaminw na studia medyczne. W 1993 roku zaoy Oficyn Wydawnicz Tutor wydawnictwo o profilu edukacyjnym, nakadem ktrego ukazao si kilkadziesit tytuw.

www.szkolna.pl www.tutor.torun.pl