Fizik 102-Fizik II 2011-2012/II

Gauss Yasas
Nurdan Demirci Sankr Ofis: 325, Tel: 2924332
TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi
Kaynaklar: Giancoli, Physics, Principles With Applications, Prentice Hall Serway, Beichner, Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Palme Yaynclk Young & Freedman, University Physics, Pearson Addison Wesley

erik
Elektrik Aks Gauss Yasas Gauss Yasasnn Ykl Yaltkanlara

Uygulanmas
Elektrostatik

Dengedeki letkenler

Elektrik Aks
Elektrik alan izgilerini daha nicel biimde anlamak iin elektrik ak kavram kullanlr. Birim yz lmden geen alan izgilerinin saysnn, elektrik alann byklyle orantldr. A yz lmnden geen alan izgilerinin says EA ile orantldr

E=EA
Ref: Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Serway & Beichner

Elektrik aks bir yzeyden geen elektrik alan izgileri says ile orantldr.

Elektrik Aks
Elektrik aks hesaplanacak alan, elektrik alana dik deilse yzeyden geen ak daha az olur.

E=EA=EACos
Elektrik alannn dzgn olmayan yzeylerde, elektrik aks kk yzey eleri iin anlamldr.

Ref: University Physics, Young & Freedman, Pearson Addison Wesley

Elektrik Aks

E=EiAiCos=Ei.Ai
Yzeyden geen toplam ak, btn elerin katks toplanarak bulunur.
E = lim E i Ai =
Ref: Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Serway & Beichner

A 0

yzey

E dA

Elektrik Aks
Kapal bir yzey, uzay i ve d blgelere ayran yzey olarak tanmlanr. Kapal bir yzeyin her noktasnda Ai vektrleri yzeye dik olup dar doru ynelmilerdir. 1) E dar doru ve <90 E=EA Cos (Ak pozitif) 2) Alan izgileri yzeyi yalayarak geer =90 ve ak sfrdr 3) Alan izgileri yzeyi dardan ieri doru geerler, 180 >>90 (Ak negatiftir)

Ref: Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Serway & Beichner

rnek (22.1)
Alan 0.250 m2 olan dz bir kat sayfas, bykl 14 N/C olan dzgn elektrik alanna sayfa normali 60 a oluturcak ekilde konumlandrlmtr. a) Sayfadan geen elektrik aksnn bykln bulunuz b) a kknn cevab sayfann ekline bal mdr? Neden? c) Sayfann normali ile elektrik alannn arasndaki a a deerleri iin sayfadan geen ak i) en byk ve ii) en kk olur?

rnek (22.6)
Bir kpn kenar uzunluu L=10.0 cmdir. Bykl E=4.00x103 N/C olan dzgn elektrik alan, xy dzlemine art x-ekseninden y-eksenine doru 36.9 a yapacak ekilde paraleldir. a) Alt kp yzeyi S1, S2, S3, S4, S5, S6 dan geen elektrik ak nedir? b) Kpn tm yzeylerinden geen toplam elektrik ak nedir?

Gauss Kanunu
Gauss yasas, kapal bir yzeyden (gauss yzeyi) geen net elektrik aksyla, yzey tarafndan sarlan yk arasndaki genel bantdan bahseder.
Kre yzeyinden geen elektrik alann bykl;

Ref: Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Serway & Beichner

Gauss Kanunu
Bir q ykn saran r yarapl kresel bir gauss yzeyinden geen net ak;

ke q 2 E = 2 ( 4 r ) = 4 k e q r ke = 1 4 0 Kresel yzeyden geen net ak, q yzey iindeki ykle orantldr! E = 0

Gauss Kanunu
Herhangi kapal bir yzeyden geen net elektrik aks, yzeyin biiminden bamszdr ve nokta bir q ykn saran her hangi bir kapal yzeyden geen net ak q/0 dr.

Yk sarmayan kapal bir yzeyden geen net elektrik aks sfrdr!

Ref: Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Serway & Beichner

Gauss Kanunu
Gauss yasas, yksek simetrili yk dalmndan ileri gelen toplam elektrik aksn hesaplamada kullanlr. Herhangi bir kapal yzeyden geen net ak;

Herhangi kapal bir yzeyden geen net elektrik aks yalnzca o yzey iindeki yke baldr. S, S ve S yzeylerinden geen net aklar yazabilir misiniz?
Ref: Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Serway & Beichner

13

Gauss Yasasnn Ykl Yaltkanlara Uygulanmas

Gauss kanunu btn yk dalmlar ve kapal yzeyler iin geerlidir Gauss yasas kullanlarak toplam elektrik aksnn hesaplanmas yksek simetrili yk dalmlar iin olduka kullanldr Gauss yzeyi olarak bilinen bu yksek simetriye sahip, yk dalm verilmise Gauss yasas kullanlarak, bu yzeydeki elektrik alan vektr bulunabilir Ayn ekilde elektrik alan verilmise yk dalm hesaplanabilir.

rnek (Kreden geen elektrik ak)

Bir pozitif q yk (q=3.0 C) yarap 0.20m olan bir krenin merkezindedir. Bu krenin iinden geen elektrik aky bulunuz.

rnek (Ykl iletken krenin rettii alan)

Pozitif q ykn R yarapnda iletken krenin stne koyuyoruz. Elektrik alan krenin iinde ve dnda herhangi bir noktada bulunuz.

rnek (izgisel ykn alan)

Elektrik yk ince uzun bir telin zerine dzgn olarak yaylmtr. Uzunluk bana yk dr ( nn pozitif olduu varsaylyor) Elektrik alan bulunuz.

rnek (Dzgn ykl sonsuz dzlem levha zerindeki alan)

Dzgn yzey yk younluklu, yaltkan, sonsuz art ykl bir dzlemin elektrik alann bulunuz.

Ref: Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Serway & Beichner

rnek (Zt ykl iki paralel iletken levha arasndaki alan)

ki paralel iletken levha ayn byklkte zt iaretli ykler tamaktadr. Biri iin alan bana yk + dieriiinse . Levhalar arasndaki blgede elektrik alan bulunuz.

rnek (Dzgn ykl krenin elektrik alan)

Pozitif elektrik yk Q, yarap R olan bir yaltkan krenin btn hacmine dzgn olarak yaylm olsun. Elektrik alann bykln krenin merkezinden r uzaklndaki P noktasnda bulunuz.

Elektrostatik Dengedeki letkenler

letken maddeler iinde net bir yk hareketi olmad iin madde elektrostatik dengededir
Elektrostatik dengedeki bir iletkenin zellikleri; 1) letken iinde her yerde elektrik alan sfrdr, 2) Yaltlm bir iletkende bir yk varsa bu yk, iletkenin yzeyinde bulunur, 3) Ykl bir iletkenin hemen dndaki elektrik alan iletken yzeyine dik /0 byklndedir, 4) Dzgn biimli olmayan bir iletkende, yzeyin erilik yarapnn en kk olduu yerlerde yzeysel yk younluu en byktr.

rnek
a yar apl iletken, dolu bir krede net art 2Q yk bulunuyor. yar ap b, d yarap c olan iletken kresel bir tabaka, dolu kreyle ayn merkezdedir ve net Q yk tamaktadr. Gauss yasasn kullanarak, tm sistem elektrostatik dengede iken krenin iinde, kre ile tabaka arasnda, tabakann iinde ve dndaki elektrik alann ve kresel yk dalmn bulunuz.

Ref: Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Serway & Beichner