Altn ve Gm Alamlar

ub 5th, 2010 Yazar: eyup.

Yksek ekonomik deere sahip nadir rastlanan metalic kimyasal elementlere kymetli metal ad verilir. Kimyasal olarak kymetli metaller dier elementlerden daha az reaktivite zelliine sahip olup, parlakl (luster/lustre) ve erime noktalar daha yksektir. Kymetli metaller tarihte para kadar neme sahiptiler fakat gnmzde daha ok bir yatrm arac olarak grnrler ya da endstri amal kullanlrlar. Altn gm platin ve palladyumun ISO 4217 (currency code) belgeleri vardr. En ok bilinen kymetli metaller altn ve gmtr. Endstriyel kullanmnn yan sra daha ok kuyumculukta kullanlrlar. Platin grubu iindeki dier kymetli metalleri yle sralayabiliriz: rutenyum, rodyum, palladyum, osmiyum, iridyum ve platin. Kymetli metallerin talebinin tek sebebi kullanmlar deil yatrm arac da olmaldr. Ocak 2007 itibariyle palladyumun fiyat neredeyse altnn yars kadar (10.610,9 $/kg), platinin deeri yaklak altnn iki kat kadardr. (35.627 $/kg) Gm ise aralarnda en ucuz olandr (389,7 $/kg). Rodyum dnyann en pahal kymetli metalidir. (172.025,7 $/kg) Altn;

Doada Bulunu Hali Atomik Yap Atomik yarap: 1.79 Atomik Hacim: 10.2cm3/mol Kovalent Yarap: 1.34 Kesit Alan: 98.8barns 0.3 Kristal yaps: kbik merkezli

Elektron konfigrasyonu: 1s2 2s2p6 3s2p6d10 4s2p6d10f14 5s2p6d10 6s1 Her Enerji Seviyesindeki Elektronlar: 2,8,18,32,18,1 Kabuk Modeli

yonik yarap:0.85 Dolduran Orbital: 5d10

Elektron Saylar: 79 Ntron Saylar:118 Proton Saylar: 79 Valans elektronlar:5d10 6s1 Kimyasal zellikler Elektron Negatiflii (Pauling): 2.54 yonizasyon Potansiyeli Birinci:9.225 kinci: 20.521 Valans Elektron Potansiyeli (-eV): 51 Fiziksel zellikler Ortalama atomik Ktle: 196.9665 Kaynama Noktas: 3080K 2807C 5085F Boyca Genleme Katsays: 0.0000142cm/cm/C (0C) letkenlik Elektrik: 0.452 106/cm Is: 3.17 W/cmK Younluk: 19.32g/cc @ 300K Nitelii: Yumuak parlak sar renkli gei metali Elastik katsay: Bulk: 220/GPa Rigidity: 27/GPa Youngs: 78/GPa Yanabilirlik Snf: Donma Noktas: Erime noktas Sertlik Brinell: 2450 MN m-2 Mohs: 2.5 Vickers: 216 MN m-2 Erime noktas: 1337.58K 1064.58C 1948.24F Molar Hacmi: 10.2 cm3/mole Fiziki Hali (at 20C & 1atm): Kat Isnma Iss: 0.128J/gK Altn, kimyada Au sembol ile gsterilen yumuak, parlak sar renkte metalik bir element. Altnn parlak sar rengi, asitlere kar dayankll, doada serbest halde bulunabilmesi ve kolay ilenebilmesi gibi zellikleri, insanlarn ilkalardan beri ilgisini ekmitir. Altn, parlak sar rengi ve ltsyla gz alan ok ar bir metaldir. stelik kolay kolay tepkimeye girmeyen ok kararl bir element olduu iin havadan ve sudan etkilenmez. Bu yzden hibir zaman paslanmaz, kararmaz ve donuklamaz. Bir baka zellii de saf haldeyken ok yumuak olmasdr; bu nedenle kolayca dvlerek biimlendirilebilir. Altn btn bu zellikleriyle tarih boyunca en deerli metallerden saylmtr. Bulunuu Altn, dnyann geni bir blmnde dk konsantrasyonlarda bulunur. Yer kresinin tahminen 0,001 ppm (milyonda bir)ini tekil eder. Kalaverit (Au2Te4), silvanit (Au2Ag2Te6) ve krennerit (Au8Te6) mineralleri olduu gibi bakr ve kurun minerallerinde de eser miktarlar bulunabilir. Volkanik kuvarslarn iinde, akarsularn kumlu yataklarnda toz ve kle halinde bulunur. Elde Edilii Altn cevherleri, metalik altn ihtiva eden cevherler ve bileikleri halinde altn ihtiva eden cevherler olarak snflandrlr. Metalik altn ieren cevherlerden altn elde etmek iin altn ieren kk kuvars paralar tme deirmenlerinde hamur haline getirilir. Bu hamur iinde altn tanecikleri kolloidal halde dalr. Buradaki rn malgama teknii ile ayrtrlr. Malgamalanm hamurun konsantrasyonu arttrlarak ok seyreltik sodyum siyanr zeltisiyle ilenir. Sodyum siyanr altn ile reaksiyona girerek kompleks bileik meydana getirir: 4 Au + 8 NaCN + 2 H2O + O2 4 NaAu(CN)2 + 4 NaOH Kompleks bileikteki altn metalik inko ile ktrlr: 2 Na + 2 Au(CN)2 + Zn 2 Au + Na2Zn(CN)4 Bu keltideki altn ve gm dndaki maddeler, Kal metoduyla alnr. Gm de nitrik ve slfrik asit etkisiyle zlerek geriye saf altn kalr. Bileikleri Altn bileiklerinde +1 ve +3 deerlikli halde bulunur. Btn bileiklerinden kolayca metalik hale indirgenebilir. Altnn, AuCl, Au2S, AuCN gibi +1 deerlikli bileikleri sulu zeltilerde kararsz olup, +3 deere ykseltgenir veya metalik hale indirgenir. Bununla beraber sodyum ve potasyum siyanr ile verdii kompleks tuzlarnn sulu zeltileri hazrlanabilir ve endstride zellikle kaplamaclkta kullanlr. Organik tuzlar da bilinmekte olup kararszdrlar. Altnn +3 deerlikli bileikleri genellikle kararldr. AuCl3 su, alkol ve eterde znr, fotoraflkta ve kaplamada kullanlr. AuBr3 alkol ve eterde znr. Baz kimyasal analizlerde kullanlr. Altn hidroksit, Au(OH)3, a kar hassas kahverengi bir tozdur. Suda znmez, hidroklorik asit ve dier asitlerde znr. Yaldz yapm ve kaplamaclkta kullanlr.

Altnn organik bileikleri genellikle dialkil tuzlardr. Bu tuzlar R2AuX eklindedir. Burada R organik molekl X ise halojen, kkrt, azot veya oksijendir. Kullanl Bugne kadar yeryznden karlan btn altnn yardan fazlas hkmetlerin ve merkez bankalarnn elindedir. Gerek her lkede kat para emisyonunun gvencesi olarak, gerek milletleraras bir deme arac olarak eskiden beri byk nem tayan altn, metalle alan zanaatlarn gznde de deerini korumaktadr. Kuyumculukta altnn genellikle gml, palladyumlu, bakrl veya platinli alamlar ok kullanlr. Elektrik iletkenlii yksek (bakrn yaklak %70i orannda) olan ve kolayca kimyasal tepkimelere girmeyen altn en ok elektrik ve elektronik sanayilerde balantlarn, terminallerin, bask devrelerinin, transistrlerin ve yar iletken sistemlerin kaplanmasnda kullanlr. stne den kzltesi nlarn yaklak yzde 98ini yanstarak geri evirebilen ince altn levhalar, uzay elbiselerinin balndaki gz deliklerinde zararl nlardan korunmay ve yapay uydularn yzeylerinde scakln denetlenebilmesini salar. Byk bro binalarnn pencerelerinde de gene ince levhalar halinde altn kullanlmas, yalnz estetik asndan deil, bu yanstc yzeyin evreyle s al veriini byk lde azaltmasndan kaynaklanr. Lal camlara parlak krmz rengini veren, cams ktlenin iinde kolloidal halinde dalm olan ok az miktardaki altndr.Ancak insanlar ounlukla tak ve ss eyas iinde kullanr.. Alamlar Altnn baz zelliklerini (kullan gayesine gre) deitirmek iin eitli alamlar yaplr. Altn-gm alamlar Altn + Gm = Yeil altn Altn + Gm = Solmu yaprak altn Altn + Gm = Su yeili altn Altn + Gm + Bakr = Roz altn Altn + Gm + Bakr = Sar, ok beyaz, deerli ngiliz altn Altn-nikel alam Mcevher yapmnda kullanlan beyaz altnn esasn tekil eder. Bu alamda % 80 altn, % 16 nikel, % 3 inko ve % 1 bakr kullanlr. Altn-bakr alam Para basmnda yaygn olarak kullanlr. Kolayca ilenebilir. Altn-palladyum alam Kolayca ilenebilir. En fazla sertlik gsterenler % 60-65 palladyum ihtiva edenlerdir. Dk scaklklardaki yksek direnci sebebiyle potansiyometre yapmnda kullanlr. Altn ve Alamlarnn Renkleri;

Altn Alamlarnn Fiziksel zellikleri;

Altn Alamlarnn Mekanik zellikleri;

18 Kratlk Altnn Mekanik zellikleri;

Altn ayar Altnn kimyadaki safl yzde ile, mcevhercilikteki safl ise karat veya ayar terimleriyle ifade edilir. Buna gre 24 ayar (veya karat) altn % 100 saf altn, 22 ayar ise % 91, 6 saf altn ifade etmektedir. 22 ayar altnn % 8,4 dier metaller ile tamamlanmtr. Altna gmn ilavesi yeilimsi, nikel ve platinin ilavesi beyaz, inkonun ilavesi sar ve bakr ilavesi de bakr miktarna gre sardan krmzya kadar deien renkler kazandrlabilir. Altn ii Altndan yaplan heykel, kap, kacak, mcevher ssleme ve paralarn hepsine verilen ad. Altn metallerin en yumua ve en kolay biimlendirilebilenidir. 10 g altn dvlerek 11 mlik ince bir levha veya ekilerek 570 m uzunluunda ince bir tel elde edilebilir. En rahat allabilen metal olarak kalemle ilenerek, kaklarak, dvlerek, oyularak, kabartlarak, dklerek varak haline getirilip ahap, metal, deri ve parmen gibi baka eyalar kaplamada da kullanlmtr. Altn suyu

Kral suyu olarak da bilinir. Hacimce bir birim deriik nitrik asit ile birim deriik hidroklorik asitten oluan karmdan meydana gelir. Bu karm altn zebildiinden altn suyu ad verilmitir. Altn suyu (veya kral suyu), kimyasal zme ilemlerinde baz demir cevherlerini, fosfatl kayalar, curuflar, nikel-krom alamlarn, antimonu, selenyumu ve civa, arsenik, kurun ve kobalt slfrleri, znrl az olan slfrleri zmek iin kullanlr. nemli cevher mineralleri Altn doada saf halde nabit altn, gmle yapt bir alam olan elektrum halinde veya tellridler halinde bulunmaktadr. Altn kuvars damarlarnda bazen piritle beraber bulunur. Bunun dnda,kalkopirit, arsenopirit ve pirotin iinde nemli miktarlarda yer alabilmektedir. Minerallerde bulunan altn nadiren gzle grlr onun dnda tamamen o mineral ile bileim halindedir. Byle durumlarda iinde altn bulunan bu minerallerin ekonomik deerleri kymetlenmi olur. Ayrca Cu Pb Zn yataklarndaki minerallerden de yan rn olarak elde edilmektedir. Bilinen nemli altn mineralleri unlardr: 1. Nabit altn Au ( dier metaller) 2. Elektrum Au Ag alam, 3. Kustelit Ag ( Au), 4. Aurokprit Au2 Cu3 5. Aurostibit Au Sb2 6. Rodit Au ( Pt, Rh, Fr, Pd) 7. Kalaverit Au (Ag) Te2 8. Silvanit (Au Ag) Te4 9. Tetsit (Au, Ag)Te 10. Nagyazit Pbn Aun (Te, Sb, S) 11. Kennerit (Au, Ag) Te2 12. Petzit Ag3 Au Te2 Altnn Fiyatlandrlmas Altn mcevherlerin fiyat, kullanlan altnn saflna ya da karat arlnn yan sra parann tasarmna ve iilik kalitesine gre belirlenir. Karat bydke altnn safl da byr ve daha ar bir mcevherin fiyat da yksek olur. Altn Mcevherlerin Bakm Altn dayankl ve gvenilir bir maddedir. Bununla birlikte, mcevherinizi parlak tutmak ve izilmesini nlemek, onu orijinal kutusunun, yumuak kuma bir klfn ya da fabrikada retilmi astarl mcevher kutusu iinde saklamanz gerekir. Altnn prltsn daha uzun srekli klmak iin altn mcevherlerinizi, klorin, amonyak ve temizlik rnleri gibi sert kimyasallardan uzak tutun. Altndan yaplma mcevherleri temizlemek iin yumuak bir solsyonu ve lk su kullann ve yumuak ulu metalik olmayan bir frayla (eski bir di fras gibi) hafife ykayn. Ykadnz paray kurutmak ve parlatmak iin, gerisinde yiv ya da iplik ty brakmayacak trden bir kuma paras kullann. Kt havlu kullanmayn. Trkiyede bulunduu yerler Trkiyede pek ok altn oluumu bulunmakla beraber dorudan altn cevherine dayal bir madencilik iletmesi henz yoktur. lkemiz altn yataklar eskiden beri bilinmekte ve ou da iletilmi durumdadr. Trkiyede altn, elektrolitik bakr retimi yannda, yan rn olarak elde edilen kymetli metal amurunun izabe ettirilmesi sonucu elde edilmektedir. Blister bakr iindeki altn miktar 15 20 gr Au/ton arasnda deimektedir. Altn yataklarnn ekonomik tenrleri; fosil plaser ve konglomeratik yataklar iin 7 gr Au /ton, plaser yataklarda ekonomik limit 0,2 0,5 gr Au /m3 tr. Damar tip yataklarda ise 10 15 gr Au/ton dur. Dier kymetli minerallerin bulunmas durumunda bu rakamlar daha aalara debilir. Dnyada u anda retim yaplan madenlerde altn ierii 1 gr/ton ile 15 20 gr/ton arasnda deimektedir. Trkiye altn potansiyeli bakmndan nemli saylabilecek bir yere sahiptir. Son yllarda yabanc yatrmclar tarafndan bu konuda yatrm yaplabilecek bir alan olduunun anlalmas zerine Trkiye altn madenlerinin varl tartlamayacak ekilde bir aklk kazanmtr. Henz iletilen bir altn yata olmamasna karlk, u anda 4 sahada iletmeye ynelik ciddi ett almalar devam etmektedir. Ancak altnn elde edilmesinde uygulanan yntemlerin byk bir ounluunun (yaklak % 85) siyanr lii olmas ve bu yntem sonucu aa kan artk maddelerin evreye verdii zararlar nedeni ile evre bilincinin gelitii gnmzde altn elde edilmesinde bu ynteme byk oranlarda kar tepkiler yaanmaktadr. Gm:

Doada Bulunu Hali

Atomik Yap Atomik yarap: 1.75 Atomik Hacim:10.3cm3/mol Kovalent Yarap: 1.34 Kesit Alan: 63.8barns 0.6 Kristal yaps: Kbik Merkezli Yzey

Elektron konfigrasyonu: 1s2 2s2p6 3s2p6d10 4s2p6d10 5s1 Her Enerji Seviyesindeki Elektronlar: 2,8,18,18,1 Kabuk Modeli yonik yarap: 1.26 Dolduran Orbital: 4d10 Elektron Saylar: 47 Ntron Saylar: 61 Proton Saylar: 47 Valans elektronlar: 4d10 5s1 Kimyasal zellikler Elektron Negatiflii (Pauling): 1.93 yonizasyon Potansiyeli Birinci:7.576 kinci: 21.49 nc: 34.83 Valans Elektron Potansiyeli (-eV):11.4 Fiziksel zellikler Ortalama atomik Ktle: 107.8682 Kaynama Noktas: 2436K 2163C 3925F Boyca Genleme Katsays: 1.862E-05cm/cm/C (0C) letkenlik Elektrik: 0.63 106/cm Is: 4.29 W/cmK Younluk: 10.5g/cc @ 300K Nitelii: Son derece snk parlak paslanmaz ve deerli beyaz bir metaldir. Tam parlatldnda kusursuz yanstc bir yzey elde edilir ve bu nedenle optik aynalarda kullanlr. Elastik katsay: Bulk: 100/GPa Rigidity: 30/GPa Youngs: 83/GPa Yanabilirlik Snf: Yanc Deildir Kat ve toz Halindedir. Donma Noktas: Erime noktas Sertlik Brinell: 24.5 MN m-2 Mohs: 2.5 Vickers: 251 MN m-2 Erime noktas:1234K 961C 1762F Molar Hacmi: 10.27 cm3/mole Fiziki Hali (at 20C & 1atm): Kat Isnma Iss: 0.235J/gK

Gm, elementlerin periyodik tablosunda simgesi Ag olan, beyaz, parlak, kymetli bir metalik element. Atom numaras 47, atom arl 107,87 g dr. Ergime noktas 961,9C, kaynama noktas 1950C ve zgl arl da 10,5 gr/cm3 tr. ou bileiklerinde +1 deerliklidir. Ag sembol Latince argentum kelimesinden gelir. Bulunuu ok eskiden gm, dnyann birok yerlerinde az miktarda bulunan doal gm kaynaklarndan elde ediliyordu. Doal gm; saf veya daha ok altn, bakr, civa ve dier metallerle alamlar halinde bulunuyordu. Norvete, Gney Peruda, Coloradoda kazlarda ilenmi byk kleler bulunmutur. spanyada 1860ta sekiz tonluk bir kle kartlmtr. Gm, daha ok yer kabuuna dalm bileikler halinde bulunur. En ok rastlanan gm filizleri; argentit (Ag2S) ve gm klorr (AgCl) olmaktadr. Arsenik veya antimonla karm slfrfilizleri de vardr. retimi Gm, tarihte eitli yntemlerle cevherlerinden ayrlmtr. En eski metodlardan biri, kurunla kartrma yntemidir. Bu yntemde gm cevherleri veya saf olmayan gm rnleri kurun veya kurun filizleriyle basit bir frnda eritilir ve gm-kurun karm elde edilir. Buradan da kolay bir ekilde saf gm kazanlr. Dier bir yntem de, amalgama metodudur. amur haline getirilen gm cevherleri, tuz ve civayla muamele edilerek, elementel gm elde edilir. Bundan baka, siyanat yntemi gibi baka gm elde etme yntemleri de gelitirilmitir. zellikleri Gm, ok iyi yanstan, dvlebilen, snek bir metaldir. Bir gram gmten 2 km uzunluunda ince tel ekilebilir. Elektrik sistemde kp ve altgen olarak kristallenir. Koordinasyon says alt olduu hallerde, yaklak atom ap 1,444 ansgtrm deerini alr. Atmosferde oksitlenmeye kar byk bir mukavemet gsterir. Bakrdan daha zor, altndan ise daha kolay oksitlenir. Standart elektrot potansiyeli 0,7978 V dur. Asitlere ve birka organik maddeye kar dayankldr. Fakat nitrik asit ve deriik scak slfrik asitte kolayca eritilir. Ayrca kkrt ve birok kkrt bileikleriyle hemen birleir. Gm eya zerindeki kararmann sebebi, havadaki hidrojen slfr ve yumurta gibi baz yiyeceklerde bulunan kkrttr. Periyodik tabloda ar metaller grubu iinde yer alan gmn, ou zellikleri bakrn zelliklerine benzemekle beraber bakr, ou bileiklerinde iki deerlikli olmas ile gmten farkldr. Alamlar Saf gm kolay paslanmaz. Elektrik ve sy ok iyi iletir. Fakat, ok yumuak olup, mekanik kuvvete kar direnci azdr. Ayrca atmosferde parlakln kaybederek donuklar. Bu sebepten daha sert dier metallerle alamlar halinde kullanlr. Gmn kadmiyum ve inko ile yapt alamlar, parlakln ok daha yava kaybeder. Buna antimon ve kalay ilave edilirse, bu parlaklk ve dayankllk daha da artar. Gmn dier metallerle yapm olduu daha birok alamlar vardr. Bunlar endstride saf gmten ok daha fazla kullanlr,ok pahal olmas bunun en byk nedenlerindendir. Bileikleri Gm, bileiklerinde ekseriyetle bir (+1) deerlidir. Bilinen pekok bileiinden nemlileri unlardr. Gm oksit (Ag2O): Gm nitrat zeltisi, sodyum veya potasyum hidroksit ile muamele edilirse, kahverengi bir kelti meydana gelir. Dayankl deildir ve 300Cnin zerine stlrsa, tamamen gme dnr. Gm slfr (Ag2S): Doada argentit minerali halinde bulunur. Gm tuzunun zeltisi zerinden hidrojen slfr geirmekle elde edilen kararl bir bileiktir. Gm nitrat (AgNO3): En nemli gm tuzudur. Renksiz ar kristaller tekil eder. Tpta dalamak maksadyla kullanlr. Siil tedavisinde ok iyidir. Ayrca deriyi ve organik maddeleri karartmada tercih edilir. Deriyi kararttndan cehennem ta ismini almtr. Suda ve alkolde kolayca zndnden, birok gm bileiklerinin elde edilmesinde ilkel madde olarak kullanlr. En ok kullanld yerler; bata fotoraflk olmak zere, mrekkepler, sa boyas yapm ve gm kaplamacldr. Gm siyanr (AgCN): Gm tuzuna sodyum veya potasyum siyanrn ilave edilmesiyle meydana gelen zehirli beyaz bir tuzdur. Alkali siyanrlerle kompleks siyanrler tekil eder. Bu tuzlar da kaplamaclkta nemlidir. Gm halojenrler: Gm klorr (AgCl), gm bromr (AgBr), gm iyodr (AgI); gm nitrat zeltisine halojen tuzlar ilavesiyle elde edilirler. Hepsi de a kar hassas olup, fotoraflk endstrisinde nemli yerleri vardr. Kullanld yerler Gm elektrii ok iyi geirdiinden ve kolayca tel haline geldiinden, elektrik teli olarak kullanlmaktayd. Fakat nadir bulunmas ve kymeti dolaysyla, artk bu amala kullanlmamaktadr. Bugn daha ziyade ss eyas retiminde, ayna yapmnda, fotoraflkta, baz ilalar ve alamlarn hazrlanmasnda kullanlr. Baz gm paralar, %90 gm, %10 bakr alamndan yaplmtr. Gm eyada somgm (%92,5 gm + %07,5 bakr) kullanlr. Altn Gm Alamlar

En ok Bulunan Metal

Ad

Bileim yzdesi

Baz kullan yeri

ALTIN

Altn para

Au-90, Cu-10

Altn para basmada

18 ayar altn

Au-75, Cu-25

Mcevhercilikte

Beyaz altn

Au-65, Ni-35

Mcevhercilikte

Krom elii

Fe-97, Gr-3

Silindir yata, tel

Sert demir

Fe-86, Si-14

Asit tank

nvar

Fe-64, Ni-36

Fen aletleri

Manganez elii

Fe-86, Mn-14

Kasa, dolap, takrc

Molibden elii

Fe-95, Mo-5

Yksek hzl dkmde

GM

Sterlin

Ag-62,5, Cu-37,5

ngiliz gm paras ve gm eya yapm

Babbitt metal Altn Gm Denge Diyagram

Sn-45, Pb-40, Sb-13,Cu-2

Makine yata

Altn ve Gmn Karm Oranlar

Altn Gm Bakr l Faz Diyagram

Altn Gm Alamlarnn Kompozisyonlar. Au/Ag mol oranlarna gre oranlar (1) 0 : 1; (2) 0.25 : 0.75; (3) 0.5 : 0.5; (4) 0.75 : 0.25; (5) 1 : 0. Yzeyden itibaren Altnn ierisine absorblanan gmn mesafe, absorbe olmak grafii. Altn Alamlar Neden Renklidir? Sar, krmz ve yeil altn alamlar; altn, gm, bakr lsnn alamlardr. Altn, gm ve bakr lsndeki kontrol etkenleri, alamdaki altn miktar ve gmn bakra orandr. Bu alamdaki altn kimyasal zelikleri denetlerken, gm ve bakr oran da sertlik, g, syla sertletirme duyarll ve en okta alamn eridii sy kontrol eder.

Kuyumculukta ki altn gm ve bakr alamlar bir miktarda inko ierir. 10 ve 14 ayar altn alamlarnda %0,5 veya daha az miktardaki inko, kabarksz salm dkm elde etmek iinde oksitleyici olarak bulunur. ok bakrl ve baz 10 ve 14 krat alamlarn, krmzms alamdan krmzms-sar veya sar renge dndrmek iin %10a kadar inko kullanlr. Bu inkonun alamnn dier zelliklerine ok az baz yan etkileri grlr. Sv ve kat slar drr. inko ayn zamanda tek safha alamlarnn ssn drd gibi alamlarn sertleme ortalamasn da drebilir. Ancak diilikteki altn alamlarndaki inko, plastik madenleri ierir ve sertletirme duyarlln artrr. nk daha byk miktarda katlma element veya bileimin dzensiz dalmna sebebiyet verir. Altn alamlarnda kullanlan en nemli tane tasfiyecisi nikeldir. Demirle kobalt dk zlebilirlik zelliklerinden dolay arlk birim bana daha etkilidir. Ama eritme ve ilemede glk karr. Bunun iin kuyumculukta genel kullanmlarn nlemitir. Baz platin madenlerinin kk miktarlar son derece tesirli tane tasfiyecisidir. Bu hususiyetinde dolay diilikte kullanlmaya msaittir. Nikel, altn alamlarnda gl bir renk acdr. Bu yzde tane olarak kullanm dk yzde ile olur. Bu da irkin sars-gri renklerin nlemek amacn tar. lk beyaz altn alamlar 18 ayardan 19,2 ayar hassasiyete kadar genellikle yzdesi dk inko katlm altn -nikel alamlaryd. Kuyumcularn alt renkli altnlardan ok daha sert olan bu alamlar atele ilemeye ok msaittir. %1 kadar az bir bakrn 18 ve 19 ayar alamlarn ilenmesini artrd ve 14 ile 10 ayar altnlar ileyebilmek iinde olduka byk bakr yzdeleri gerektii ortaya kmtr. inko ierii pahasna, bakr ve nikel miktarn artrmak, beyaz altnn ate krlmasna eilimini renkten fedakarlk ederek azaltlyor. Daha baka dk inko ierimleri, rnn minelenmesi gerektii halinde kullanlr. Kaynan kullanld ortamlarda katlk ok mhindir. Kaynak alamnn svlk durumu altn alamnn katlndan daha dk olmaldr. Aksi takdirde altn ksmi bir biimde paralanabilir. Genellikle, Kaynak yaplan madenle irtibat annda katld artan bir kaynak kullanmak tercih edilir. Sar Altn

Sar altn, altnn en yaygn rengini tar ve genellikle gm ve bakr ile alamlar yaplr. Alamn rengi, ierdii altna bal olarak deiir. Herhangi bir alamdaki altn miktar (safl) karat (k ya da kt) olarak ifade edilir. Saf altn 24 karat (100% altn) olup kuyumcukta kullanlamayacak kadar yumuaktr. En ok bilinen altn alamlarndan bazlar unlardr. 18kt (%75 altn ve %25 dier metaller) ince kuyumculukta kullanlr. 14kt (%58,3 altn) en ok mukavemetin nemli olduu mcevherlerde tercih edilir. Mcevher satn alrken, parann arkasnda yazl karat iaretine ya da k yazan yere bakmay unutmayn. Beyaz Altn

Beyaz altn, renk olarak sar altndan daha hzl bir biimde popler hale gelmektedir. 14 kt lk beyaz altnlar, fiyat etiketlerinin tersine grn olarak platine benzediklerinden en ok rabet edilenleridir. Beyaz altn, sar altnla ayn zelliklere sahip olsa da, sar altndan farkl olarak alamnda nikel, inko, gm ve paladyum gibi beyaz renk veren metaller kullanlmaktadr. Beyaz altn son derece yanstcdr ve rengi asla solmaz 18kt lk beyaz altnda %75 orannda altn bulunduundan ve 14kt lk beyaz altn ise %58,3 orannda altn ierdiinden, bu iki metalden yaplacak mcevherler hafife sar bir renge sahip olabilecektir. Beyazl arttrmak iin, hemen hemen btn beyaz altnlar platin ailesine mensup son derece sert, beyaz ve parlak bir metal olan rodyumla kaplanrlar. Zamanla, olaan anma etkisiyle bu rodyum kaplama anmaya urayabilir. Beyaz altnlar, gerektiinde basit bir yntemle yeniden kaplanarak eski beyazlklarna ve parlaklklarna kavuturulabilirler. Beyaz altn, D I snf son derece beyaz elmaslarn parlakln ve ltsn byk lde arttrd iin bu elmaslar iin mkemmel bir ereve malzemesidir. Geerli kuyumcu seeneklerinden biri de

iki-tonlu mcevherler olup bunlarda beyaz ve sar altnlar yan yana kullanlr. Bu tasarm arpc bir etki yaratmaktadr ve yzk erevelerinde ve bileziklerde yaygn olarak kullanlmaktadr. Nikel Beyaz Altn Nikel alamlarndan yaplan 18 kratlk altn daha salamdr. zerinde almak olduka zordur ve bu yzden atee dayankl diye anlmaktadr. Genelde alamlarn ierisine nikel altn gm ve inko alamlar ile bakr ilave edilerek dvlebilirlii arttrlr. Bu bakr ilavesi beyaz renkte olan beyaz altna benzer ancak onun kadar iyi deildir. Bunun sebebi ise eer nikel olduka az olursa nikelde bulunan sar/kahverengi rengi beyaz yapnn rengini dejenere eder. Sonu olarak beyaz altn ayarnda ve normalde rodyum elektrolizi ile kaplanm beyaz renginde bir mcevher elde edilir. Ancak ou insann nikelden yaplan bu mcevherlerin insan teninde alerjiye sebep olmasna bu yzden de deride krmzlklarn olumasna sebep olmaktadr. Avrupa lkeleri nikelin zellikle kadnlarda alerjiye sebep olmasndan dolay 20 Oak 2000 tarihinden itibaren nikelden retilen beyaz altn ile nikel kullanlan mcevherlerin kullanmna limit koydu. Bu limit dolays ile beyaz altn retiminde Avrupa paladyumdan yaplan beyaz altna dn yapmtr. Yeil Altn

Bakr ve daha ok gm kartrlarak elde ediliyor. Nadir grlen bu tondaki altn, modern tasarmclar, istee bal olarak ok zel koleksiyonlannda ya da siparilerde kullanyorlar. Yeil altn yzk parlakln ok abuk kaybederek solar. Elektrum

Altn ile gmn belirli miktarlarda kartrlmas ile elde edilir. 18 kt beyaz altna %75 altn ve %25 gm veya paladyum ilave edilir.Sar altnda ise gm ve paladyum yerine bakr gibi baka elementler ilave edilmekteydi. Genelde soluk sar veya sarya alan beyaz renginde olur. Elektrum daha ok Eski Msrda milattan nce nc yzyllarda piramidin d yzeyini kaplamada ve bazen de sfenkslerde kullanld. Daha ok vazo ve madeni para yapmnda kullanld bilinmektedir. Elektrum ilk balarda beyaz altn retim srasnda yaplan kazalar sonucunda bulunarak adna Hatal Altn denilmitir. Daha sonralar ise modern teknoloji sayesinde gm, altn ve paladyum ilaveleri edilerek retimine baland. Goloid

Altn gm ve bakr alam olup 22 mays 1877 ylnda Dr. William Wheeler Hubbell tarafndan bulunmutur.lk patentin zellikleri 1 para altn(yaklak %3,6) 24 para gm( yaklak %87.3) ve 2,5 para bakr (yaklak %9,1, hepsi arlka). Ancak bu patentte daha sonra bir takm deiikliklere gidildi. Bu patent ile oluan alam metal ile kartrld ve ierisine bir para sodyum slfat ve potasyum slfat eklenerek bin eit metal ret ilmeye baland. retilen baz metal kalplarn ierisine alminyum, bakr, madeni gm, kurun ve beyaz metal atlarak yaplmaktadr. Kalaverit

Sar Brons eklindedir. Bileimi: (Au.Ag)Te2 Mukavemeti: 2,5 Younluu : 7,9-9 Alam Kompozisyonu: %34-39 Altn, Gm ve Tellr Alam mangal kmrnde stld zaman Tellr sblimleir ve beyaz grisi aras bir renk alr. Soda ile kartrld zaman gm altndan ayrlr ve nitrik asitleerek altn suyunu oluturur. Gl Rengi Altn

Gm ve altn alamlarndan olup gm olarak ok kullanlmaktadr. Daha ok pembe ve krmz altn olarak bilinmektedir. On dokuzuncu yzyldan sonra Rus Altn olarak bilinmeye baland. Bunun sebebi ise bu altnn rusyada olduka popler olmasnn yan sra orada ok daha fazla kullanlmasdr. Alama ilk balarda saf gl rengi altn denildi. Saf sar altn ile saf krmzms gm ile yaplmtr. Bu yzden de adna bu iki rengin karmndan dolay gl rengi altn denilmitir. 3 para krmz ve bir para gmlen oluan 18 kratlk paralar eklinde retilir. Deiik kratlarda alamlar da yaplmaktadr. Bu altnlar daha ok 22 krat olarak yaplr. 18 kratlk gl rengi altn %25 gm ve %75 altndan yaplabilir ancak genellikle %4 gm,%75 altn ve %21 bakr eklenerek gl rengi yakalanlr. 14 kratlk gl rengi altn ise ortadouda %41,67 bakr alam olarak bulunmutur. Tumbaga:

Kolombiya da yaayan ilk spanyollar tarafndan altn ve bakr kartrarak bulmulardr. Kompoziyonu ve zellikleri; Tumbaga daha ok altn ve bakrn karmlarndan olmaktadr. Tumbaga tek bana alt veya bakra gre olduka dk scaklklarda erimektedir. Ancak bakrdan daha da salamdr. Ama daha sonra yumuakl daha sonralar drlebilir. Tumbaga daha ok sitrik asit gibidir. Bakrn yzeyi daha ok dalmaktadr. Bakr altn alamlarnda genellikle gl zc olarak kullanlr. Bu yzden bu proses yzey dalama da tercih edilir. Tumbaga ilk nceleri Kolombiyann yerli halk tarafndan yresel ve dini objeler yapmak iin kullandlar. Daha ok altn alamna benzeyen tumbaga daha ok gergin, dayankl, dvme, yaldzl,lehimlenebilir, kaynakl, ince zarif ve ilemeli olmas sebebi ile ok reva grd ve ilgi oda oldu. Altn ve bakrdan oluan bu yapnn tam olarak oran bulunamamasna ramen bazen %97 altn bazen de %97 bakrdan oluturulmaktadr. Baz tumbagalarn kompozisyonu metallerin ierisine maksimum %18 bakr ve altn atlarak oluturulmaktadr. Tumbaga objeler daha ok %80 bakr, %15 gm ve %5 altn kartrlarak yaplmaktadr. Bu konsantrasyon objelerin yapm iin olduka nemlidir. nce obje kalp darsna alnr. Sonra eritilerek , bakr yzeyinden geirilen objeler oksitlenerek bakr oksit oluarak mekanik olarak deiir. Objenin yzeyindeki oksit tabakas sodyum klorr ve demir slfat ile temizlenir. Bu proses altn objeyi yzeyden temizleyerek gmn yzeyindeki

oksit tabakasna ular ve oray temizler. Mikroskop ile bakldnda elementin orijinal halinin bakr ve gm ten olduu grlr.