Kali̇te Güvencesi̇ Si̇stemleri̇

www.koumakina2001.8m.
com
1.KALTE VE KALTE LE LGL KAVRAMLAR 1.1. KALTE KAVRAMI Srekli genileyen sanayi ve ticaret, irketleri youn bir rekabet ortamna srklemektedir. Bu youn rekabet ortamnda, en nemli rekabet unsuru olarak kalite n plana kmaktadr. Bol, eitli dk maliyetli retim de bir rekabet unsuru olsa da , kalite bunlarn stnde, bilimsel, teknolojik ve sosyo-kltrel bir birikimi gerektirir. Kalite, pek ok kiinin bildii veya tanmlamaya alt gibi mutlak anlamada en iyi ya da en mkemmel demek deildir. rnein piyasadaki en kaliteli otomobil olarak BMWyi veya Mercedesi kabul etmek mmkndr. Bu tanmlamaya gre dk kaliteli olan LADA marka otomobillerin piyasada ok fazla talep grmesini aklamak neredeyse imkanszlar. Buradan anlald gibi, kalite ok genel olarak amaca uygunluk derecesi olarak tanmlanabilir. Burada ama, maml kullanacak olan kiinin ihtiyacna ve deme olanaklarna gre belirlenir. Yani amaca uygunluk derecesi retici veya satc tarafndan deil, sadece mteri tarafndan belirlenir. Mteriyi memnun eden, beklenti ve ihtiyalarn karlayan her rn/hizmet kalitelidir denebilir. Kalite, ok boyutlu bir kavram olmas niteliiyle ok farkl tanmlamalarn ortaya masna sebep olmutur. Aada dnya apnda kurulu ve uzmanlar tarafndan yaplm olan kalite tanmlar verilmitir: - Kalite, bir rn ya da hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyalar karlama kabiliyetine dayanan zelliklerinin toplamdr. ( ISO 8402 ) Kalite bir mal ya da hizmetin belirli bir gereklilii karlayabilme yeteneklerinin ortaya koyan karakteristiklerin tmdr. ( Amerikan Kalite Kontrol Dernei- ASQC) Kalite bir maln ya da hizmetin tketicinin isteklerine uygunluk derecesidir. Kalite, bir rnn gerekliliklere uygunluk derecesidir. ( P. Crosby ) ( Avrupa Kalite Kontrol Organizasyonu ) 1.2. KALTEY OLUTURAN TEMEL UNSURLAR Bir mamln kalitesi iki faktrn bileimi olarak ortaya kar:
Deniz BAAR 1
www.koumakina2001.8m.com
1.2.1. Dizayn Kalitesi Bir mamln fiziksel yaps ve zellikleri dizayn kalitesi faktr gz nne alnarak tasarlanr. Boyut, arlk, hacim vb. fiziksel nitelikler gibi dizayn kalitesi de llerle belirlenebilir. Dizayn kalitesi saptanrken, biri kalitenin deeri, dieri ise kalitenin maliyeti olmak zere iki ayr parasal faktr kullanlr. ekil 1de balangta kalitenin deeri kalitenin derecesi arttka hizl bir art gsterir. Ancak kalitenin derecesi ihtiya duyulann zerine kt zaman kalitenin deerinin giderek dmeye balad grlr. rnein, ayakkabnn 1 veya 2 yl dayankl olmas karlnda fiyat farkna katlanlr. Fakat dayankllk sresi uzadka artan fiyat deyecek tketici says hzla azalr. Kalitenin maliyeti ise tersine bir geliim gsterir. Artan kalite derecesi ile maliyet hzla ykselir. ki eri arasndaki ykseklik fark reticinin kalite asndan karn verir. Farkn maksimum olduu B noktas, retici asndan en uygun dizayn kalitesi derecesidir.
ekil 1.1. Dizayn kalitesi iin en uygun kalite derecesinin saptanmas 1.2.2. Uygunluk Kalitesi Dizayn kalitesi ile belirlenen spesifikasyonlara imalat esnasndaki uyma derecesidir. stenen uygunluk kalitesi iin, ekil 2.de grafikte grlen maliyetler arasnda bir denge kurulmaya allr. Kalite kontroln etkinlii arttka,bozuk mal says azalr. Buna karlk lme ve kontrol faaliyetlerinin younluu
Deniz BAAR 2
arttndan deerleme maliyetleri giderek ykselir. Koruma maliyetleri, bozuk mal retimini engellemek iin nceden alnan, ii eitimi, tamir-bakm, dizayn kontrol gibi tedbirler iin yaplan masraflardan oluur. Grafikten grld zere, konroln etkinlii arttka, deerleme ve koruma maliyetleri yavaa ykselir; ancak bozuk mal maliyeti hzla der. Uygunluk kalitesini artrmak iin zellikle koruma tedbirlerine nem verilmelidir.
ekil 2. Uygunluk kalitesini etkileyen maliyet unsurlar 1.3. KALTE KONTROL ISO 8402 (1994) Kalite szl kalite kontroln, kalite sisteminin unsurlarndan biri olarak, kalite isteklerini karlamak amac ile kullanlan uygulama teknik ve faaliyetleri eklinde tanmlamaktadr. Bune gre kalite kontrol, rn kalite oluum srecinin eitli aamalarnda tasarm, prototip, hammadde, malzeme, yar mamul, mamul, sre ve operasyonlar zerinde kalite kriterlerine uygunluun gzlenebilmesi ve yetersiz performansa neden olan unsurlarn belirlenerek ortadan kaldrlmas amac ile yaplan uygulama teknikleri ve faaliyetleridir.
Deniz BAAR 3
Kalite kontrol sadece mamul ve yar mamuller zerinde deil, ayn zamanda retim srecine ilikin tasarm parametrelerinin istenen kalite dzeyine uygunluunun izlenmesi ve deerlendirilmesini de kapsamaktadr. 1.4. KALTE GVENCES ISO 8402 (1994) Kalite szlnde Kalite Gvence u ekilde tanmlanmaktadr: Kalite sistemi kapsamnda uygulamaya alnm, gerektiinde sunulabilen, bir rnn kalite gereksinimlerini karlayacana dair yeterli gveni salayacak tm planl ve sistematik faaliyetlerdir. Son yllarda kalite gvencesi sistemlerinin uygulanmas gereklilik halini almaya balamtr. Bu durum ematik olarak u ekilde aklanabilir:
ekil 3. Kalite gvencesi sisteminin kurulma sebepleri Kalite gvencesi, en genel tabirle alcnn rnn kalitesinden memnun kalmasn salayacak abalarn tmdr. Kalite gvencesi, tasarmdan malzeme seimi, retimi ve datmna kadar her aamada rn kalitesinin kontroln salar. Bu, rnn organizasyon ierisinde getii her aamann ve her dzeyin dikkatli bir ekilde ynetilmesini gerektirir. Bunun salanabilmesi iin de, tm iletme fonksiyonlarnn ayn ama dorultusunda biraraya getirilmesi gerekir. Kalite gvencesi, kalite kontrol ya da muayenesi deildir. Bir kalite gvence program kalite kontrol ve muayane almalarn iermekle birlikte, bu iki alma bir kuruluun kaliteye toplam katlmnn kk bir blmdr. Ve direkt olarak imal edilen rnlerin kontrolne yneliktir. Kalite gvencesi ise rnn
Deniz BAAR 4
retildii
sistem zerinde odaklanmtr. Bu nedenle kaliteyi kontrol altna
almaya deil, kaliteyi salamaya yneliktir.lem yapldktan sonraki sonulara deil, ilemin doru yaplmasna yneliktir.
ekil 4. Kalite gvencesi- Kalite kontrol- Muayene fonksiyonlar 1.5. STANDART ISOnun standart tanm yledir. Bilim, teknoloji ve tecrbenin somut tecrbelerine dayanarak, ulusal ve uluslararas kabul grm kurulularca, toplum menfaatlerine uygun olmas bakmndan onaylanmas gereken ve ilgili kesimlerin ibirlii ve mutabakat salanarak hazrlanan, kamuoyunun kullanmna ak, teknik dkmantasyon zellikle teknolojinin geliimi ile her alanda standartlama ve standardizasyona olan ihtiya artmaktadr. Bugnn gelimi dnyasnda mteriler ok geni bilgilenme ve seme olanaklarna sahiptir. Tketici artk bir lkenin tketicisi deildir. Kresel tketici iin bir maln hangi lkede yapld deil, markas ve
Deniz BAAR 5
teknik zellikleri nem tamaktadr. Standartlar bugn tketici seimi fikrini yaygnlatrabilme kazanmlardr. 1.6.KALTE KONTROLN AMALARI Bir iletmede etkili bir kalite kontrol sistemi sonunda gereklemesi istenen amalar yle sralabilir: 1.Mamul kalite dzeyinin ykseltilmesi 2. Mamul tasarmnn gelitirilmesi 3. Daha ucuz ve kolay ilenebilir malzeme aratrlmas 4. letme maliyetlerinde azalma 5. Iskarta, iilik ve malzeme kayplarnda azalma 6. retim hattndaki darboazn giderilmesi 7. Personel moralinin ykseltilmesi 8. Mteri ikayetinin azaltlmas 9. Rakiplere kar firma prestijinin arttrlmas 10. i-iveren ilikilerinde olumlu gelime salanmas 1.7 TOPLAM KALTE KONTROL 1.7.1. Genel Kaliteye ve onun salad srece btnsellik iinde bakma gerei toplam kalite kavramnn tm dnyada yaygnlamasna neden olmutur. Bu kavram iinde yer alan toplam szc kalitenin tm srelerde, tm ilerde ve herkesin katlm ile salanabilir olmasna iaret etmektedir. Toplam kalite kontrol, bu hedefe varmak iin kiilerin egdml davranlarn, makineleri ve bilgiyi ynlendirmekte ve ynetmektedir. Toplam kalite kontrol, kalite kontrol fonksiyonu faaliyetleri yannda kalite rgtnn karlkl bamllk gsteren ok fonksiyonlu kalite faaliyetlerini de kapsamaktadr. Toplam kalite kontrol kavramn ortaya karan Feigenbaumun tanmlamasna gre; Toplam kalite kontrol, tketici isteklerini en ekonomik dzeyde karlamak amacyla iletme iindeki pazarlama, mhendislik, imalat ve mteri hizmetleri gibi eitli birimlerin; kalitenin yaratlmas, yaatlmas ve gelitirilmesi yolundaki abalar arasnda egdm salayan etkili bir sistemdir. bakmndan hibir zaman olmad kadar nem
Deniz BAAR 6
1.7.2. Toplam Kalite Kontroln Aamalar Toplam kalite kontrol retim sisteminin her yerinde rastlanlan faaliyetler zinciridir. Bu faaliyetleri ekil 4teki ekilde grld gibi sralamak mmkndr. Buna gre Toplam Kalite Kontrol aamada gerekleir: 1.7.2.1. Yeni Dizayn Kontrol : Tketici ihtiyalar,satn alma gc ve Pazar zellikleri ile teknolojik olanaklar gznne alnarak mamulun kalitesini belirleyen teknik spesifikasyonlar ve prosesler tespit edilir. 1.7.2.2. Gelen Malzeme Kontrol : Mamulde kullanlan hammadde, yarmamul, para ve yardmc malzemelerin istenilen niteliklerde olup olmadnn tespitidir. 1.7.2.3. Mamul Kontrol : malatn nceden tayin edilmi bulunan eitli aamalarnda yarmamul ve mamullerin kalite spesifikasyonlarna uygunluunun kontrol ve gerekli hallerde ilgili nitelerin zamannda dzeltici karar almalarn salayacak ekilde uyarlmasdr.
ekil 5. retim srecinde Toplam Kalite Kontrol 1.7.2. Toplam Kalite le Kalite Ynetim Sistemlerinin Karlatrlmas Bir ok klasik kalite ynetim sistemi muhasebe ve personel gibi kuruluun idari bir ok ilemini kapsama almaz. Bu nokta Toplam Kalite ile Kalite ynetim
Deniz BAAR 7
sistemlerini birbirinden ayran en temel zelliktir. Tabloda Toplam Kalite ile Kalite ynetim sistemleri arasndaki farkllklar grlmektedir:
Tablo 1. Kalite Ynetim Sistemleri ile Toplam Kalite Anlaynn Karlatrlmas
Deniz BAAR 8
2.
TS/ISO
9000
STANDARTLAR
SERS
KALTE
GVENCES
STANDARTLARI 2.1. GR Gemite kaliteye ynelik sorunlarn abalarla zlmesi istenirken bugn bu uygulama yerini, retim yerindeki her kiinin katksn salayan sistemli giriimlere brakmtr. Bylece, dnn kalite kontrol deyince yalnzca lme muayenesi olarak alglanan uygulan yerini bugn kalite gvencesi sistemlerine brakmaktadr. stenilen kalite dzeyine srekli olarak tutturulabilen raslantlarla eriilemez. retim endstrisinin hzla gelimesi ile ok sayda olan ve birbiri yerine geebilir paralar retme tekniklerinin uygulanmaya girmesi, kalite dzeyinin gvencesini salamak iin sistemlerin ve standartlarn da gelitirilmesini gerekli klmtr. lk kalite sistem standartlar 1950li yllarn sonunda ortaya km, daha yaygn hale geldii 1960l yllarda ynetimlere yardm, rehberlik eder hale gelmiti. Avrupa Topluluu (AT) ve Avrupa Serbest Ticaret birlii (EFTA) yesi lkelerde ise ilk olarak 1987 ylnda yaynlanan ve 1993 ylndan itibaren SO 9000 serisi olarak tanmlanan Kalite Gvencesi Standartlar yrrle konulmutur. Gnmzde Avrupa, ABD ve Japonya dahil dnyann hemen tm lkelerinde geerli genel amal kalite gvencesi standard olan SO 9000i deiik kodlar ile, ilgili lkeler kendi dillerine evirerek, ngilizcesi ile birlikte yaynlamlardr. (Almanyada DIN ISO 9000, Fransada NF X50 131-133, Trkiyede TS SO 9000 ve dierleri ) Kalite gvencesi konusunda firmalar ve lkeler arasnda meydana gelen anlamazlklar ve farkllklar bu standartlar sayesinde giderilmeye allmtr. rn kalitesinden kaynaklanabilecek sorunlar Kalite Gvencesi Sistemi ierisinde balangta nlenmektedir. SO 9000 standartlar belli bir mamul veya hizmete ait standartlar deildir. Dolaysyla belirli bir mamul veya hizmetin kalitesini garanti etmez. Bu standartlar, etkili bir yntem sisteminin nasl kurulabileceini, dkmante
Deniz BAAR 9
edilebileceini ve srdrlebileceini gz nne sermektedir. Bu nedenle de her endstriyel ekonomik sektr iin farkl standartlar hazrlanmas yoluna gidilmemi, bir tek SO 9000 serisi ile tm sektrlere hitap etmek mmkn olmutur. SO 9000 belgesine sahip bir kurulu rnlerinin kalite gvencesini nasl salayacan taahht etmi demektir. lkemiz Avrupa Topluluuna tam ye olma aamas iindedir. Bu sre iinde topluluun benimsedii yntemleri ve standartlar zmsemek, uyarlamak ve uygulayarak kalite gvence sistemlerimizi yeniden deerlendirmek, gerekiyorsa yenilemek durumundayz. Trk Standartlar enstits (TSE) yaynlad ve ISO 9000 standartlarnn bir evirisi mahiyetindeki TS/SO 9000 serisi Kalite Gvencesi Standartlar ile lkemizdeki kurulularn SO 9000 Standartlarna uyum salanmas salanmtr. 1993 ylndan itibaren her geen gn TS/SO belgesine sahip kurulularn says her geen gn artmaktadr. lk olarak 1987 ylnda yaynlanan bu standartlar belli aralklarla gzden geirilmekte ve gncelletirilmektedir. 1994te yaplan yenilemeden sonra standartlar 2000 ylnda baz deiikliklerle yeniden yanlanmaktadr. Bu deiikliklere Blm 2. 7de deinilmitir. 2.2.SO 9000N SALADII AVANTAJLAR VE DEZAVANTAJLAR 2.2.1. SO 9000in Salad Avantajlar letmenin belgelendirilmi bir kalite ynetim sistemine sahip olmas, iletmenin pazarlamadan balamak zere ynetim ve daha bir ok faaliyetlerinde gzle grlebilir faydalar salamaktadr. Bu faydalar ksaca u ekilde sralanabilir: -Firmada ynetimde iyileme, problemlerin daha hzl zlebilmesi, faaliyetlerin daha iyi planlanabilmesi, bunlarn sonucunda kazancn ve saygnln artmas, -Tm rn ve hizmetler mteri gereksinimlerinin tam anlamyla karlanmas amalanarak tasarland iin mteri memnuniyeti ve ballnda art, -Uygunsuzluklarn elimine edilmesiyle arttrlan verimlilik ve azaltlan iletme maliyetleri, -letmenin ynetiminde kolaylk,
Deniz BAAR 10
-Hata oranlar, hurda miktarlar ve yeniden ileme faaliyetlerindeki azalmalar ve bunun sonucunda i maliyetlerde d, -SO 9000 belgesi olan kurululara duyulan gvenin daha fazla olmasndan dolay pazarlama faaliyetlerinde art, -alanlarn kalite bilincinde art, -letme iinde sorumluluklarn dalmnda avantajlar, -Mteri ikayetine sebep olan etkenlerin tespit edilerek dzeltilmesinin sonucu mteri ikayetlerinde azalma, -Toplam Kalite Ynetimi felsefesinin yerletirilmesinde nemli bir avantajdr. 2.2.2. SO 9000 in fade edilen Dezavantajlar SO 9000 Kalite ynetim standard iin bir dizi dezavantajlardan da bahsedilmektedir. Bu dezavantajlar iletmeden iletmeye deiebilmekle beraber, nemli bir ksm standardn yanl yorumlanmas sonucu standardn iletmeye beklenilenden fazla i yk getirmesi eklinde ortaya kmtr. Saylan dezavantajlar iinde en byk pay SO 9000in iletmenin ynetiminde ve faaliyetlerin yrtlmesinde brokrasiyi arttrd gr tutmaktadr. Bu doru bir yorumdur ancak ikayette bulunan bir ok iletmede kalite sistem yaps incelendiinde standardn baz noktalarda yanl veya hatal yorumland ve bunun sonucunda da hem brokraside hem de krtasiye ilemlerinde fazlasyla ve gereksiz miktarda art olduu gzlemlenmitir. SO 9000in getirdii ve dezavantaj olarak ifade edilen dier bir zellii ise esneklii azaltyor olmasdr. Ancak bu zelliin ortaya kmasnn byk lde temel nedeni yine standardn maddelerinin yanl yorumlanmasdr. nk SO 9000 yaratcln ve esnekliin gerektii yerlerde dkmantasyon ve kstlama istemez, bununla birlikte bu noktalarn tespitini de iletmenin kendisine brakr. Yanl yorumun ortaya kt nokta da burasdr. SO 9000 iin ifade edilen dezavantajlar sralayacak olursak; -Brokraside ve krtasiyede art, -Gereksiz yatrma zorlanma, -Mkemmeliyetilik, -Sorumluluk duygusunun kayb, -Esnekliin kaybolmas
Deniz BAAR 11
2.3.
TS/SO
KALTE
STANDARTLARI
SERSN
OLUTURAN
STANDARTLAR 2.3.1. Genel SO 9000 standartlar serisi kendi ierisinde bir dizi standartlardan oluur. TS 9005/1987 TS-ISO 9000-1 Kalite Szl (ISO 8402) Kalite Ynetimi ve Kalite Gvence Standartlar-Seme ve Kullanma Klavuzu. ISO/CD 9000-2:1995 Kalite Ynetimi ve Kalite Gvence Standartlar-Blm 2: ISO 9001 9002,9003n uygulanmas iin Genel Klavuz ISO 9000-3/1993 Kalite Ynetimi ve Kalite Gvence StandartlarBlm 3: ISO 9001in Yazlm Gelime, Temini ve Bakmna Uygulanmas iin Klavuzlar. (lk olarak 1991 ylnda yaynland, 1993 ylnda ise dzeltilerek yeniden yaynland) ISO 9000-4 /1993 TS-ISO 9001/1994 Kalite Ynetimi ve Kalite Gvence StandartlarBlm 4: Gvenilirlik Program Ynetimi iin Klavuz. Kalite Sistemleri Tasarm/Gelitirme,retim,Tesis ve Hizmette Kalite Gvence Modeli. (Belgelendirmeye esas standartlardan birisidir. lk olarak 1987de yaynland, daha sonra revize edilerek 1994 sonunda Taslak Uluslar aras Standart-Draft International Standart olarak yaynland) TS-ISO 9002/1994 Kalite Sistemleri- retim, Tesis ve Hizmette Kalite Gvence Modeli ( Belgelendirmeye esas standartlardan birisidir. lk olarak 1987de yaynland daha sonra revize edilerek 1994 sonunda Taslak Uluslar aras-Draft nternational Standart- olarak yaynland. TS-ISO 9003/1994 Kalite sistemleri-Son Muayene ve Deneyde Kalite Gvence Modeli (Belgelendirmeye esas standartlardan birisi dir. lk olarak 1987de yaynland daha sonra revize
Deniz BAAR 12
edilerek1994 sonunda Taslak Uluslar aras Standart Draft- nternational Standart- olarak yaynland.) TS-ISO 9004-1/1994 Kalite Ynetimi ve Kalite Sistemi Unsurlar- Blm 1: Klavuz. ( lk olarak 1987de yaynland) TS-ISO 9004-2/1994 TS-ISO 9004-3/1993 Kalite Ynetimi ve Kalite Sistemi Unsurlar-Blm 2: Hizmetler in Klavuz Kalite Ynetimi ve Kalite Sistemi Unsurlar-Proses Edilmi Malzemeler in Klavuz (Nisan 1992de taslak uluslararas standart olarak yaynland) ISO 9004-4/1993 Kalite Ynetimi ve Kalite Sistemi Unsurlar-Blm 4: Kalite yiletirme in Klavuz (Mart 1992de taslak uluslararas standart olarak yaynland) ISO/CD 9004-6/1995 Kalite Ynetimi ve Kalite Sistemi Unsurlar Blm 6: Proje Ynetiminde Kalite in Klavuz ----------------ISO 10005/1995 Kalite Ynetimi ve Kalite Sistem Unsurlar-Kalite Ekonomisi (Proje aamasnda) Kalite Ynetimi-Kalite Planlar iin Klavuz (Ekim 1991de Komite Tasla-Committee Draft-,1994 Ylnda se Taslak Uluslararas Standart olarak Yaynland TS ISO 10011-1/1990 Kalite Sistem Denetimi in Klavuz-Denetim TS ISO 10011-2/1991 Kalite Sistem Denetimi in Klavuz-Kalite Sistem Denetileri in Nitelik Kriterleri TS ISO 10011-3/1991 Kalite Sistem Denetimi in Klavuz-Blm 3: Denetim Programlarnn Ynetimi ISO 10012-1/1993 lme Ekipman in Kalite Gvence GereklilikleriBlm 1:lme Ekipman in Metrolojik Konfirmasyon Sistemi (lk olarak Ocak 1992de yaynland, daha sonra
Deniz BAAR 13
Mays 1993te dzeltilerek yeniden basld) ISO 10013/1995 Kalite El Kitab Gelitirme Klavuzu (lk olarak Aralk 1991de yaynland. Son olarak ise Mart 1995de dzeltilerek yeniden yaynland.) IEC 300-2/(Yaknda yaynlanyor) Gvenilirlik Program Ynetimi-Blm 2: Gvenilirlik Program Unsurlar ve devleri. SO 9000in belgelendirmeye esas 3 ana blm ksaca yle aklanabilir. 2.3.2. SO 9001: Bu standart ,reticinin tasarm aamasndan balayarak, gelitirme, retim,tesis ve hizmet aamalarnda istenen kaliteyi salayabildii durumlarda kullanlr. Bu standartlara sahip olmak isteyen kurulu blm 2.4te incelenecek olan 20 madde eklindeki hususlar yerine getirmelidir. TS/ISO 9000 serisi iinde en kapsaml olan standarttr. Bu standart, iletmenin byklne deil, fonksiyonuna baldr. rn tasarm ve sat sonras hizmet ilevi olan beyaz eya ya da otomobil v.b. retimi yapan iletmeler ISO 9001e gre belgelenebilir. 2.3.3. ISO 9002: Belirtilen isteklere uygunluun retici tarafndan retim, tesis ve sat sonras servis aamasnda salanmas gerektii zaman kullanlr. ISO 9001in salamas gereken 20 maddeden tasarm maddesi dndaki 19 maddenin yerine getirilmesi gerekir. zellikle daha nceden oluturulmu ve onaylanm tasarmlar dorultusunda imalat yapan iletmeler iin uygundur. rn gelitirme fonksiyonu olmayan herhangi bir imalat ya da nakliye, ambalajlama, datm ve tama gibi iler yapan hizmet firmalar kalite sistemlerini eer belgelendirmek istiyorlarsa bu standarda gre gelitirebilirler. 2.3.4.ISO 9003 lk iki maddeye gre daha esnek ve dar kapsaml olan bu standart reticinin isteklere uygunluu sadece son muayene ve testlerde salamas gerektii durumlarda kullanlr. Burada TS/ISO 9001deki 20 ana maddeden sadece 16snn yerine getirilmesi gerekir. rnein, letme bitmi yar mamulleri alarak
Deniz BAAR 14
bunlarn mterinin tasarm dorultusunda monte ediyorsa bu durumda ISO 9003 en uygun kalite sistem standard olacaktr. Tablo 2 . ISO 9000 Kalite Sistem Standard Ana Maddeleri
Deniz BAAR 15
ekil 6. ISO 9001,9002,9003 Standartlarnn likileri 2.4. TS/SO 9001 STANDARDININ ANA MADDELERNN AIKLANMASI SO 9001 ynetimin kontrol altna almas gereken gereksinimleri ierir ve ynetimin iyi bir ekilde kontrol altna alamad 20 alan iaret eder. Tedariki kelimesi standartta ISO 9001e gre bir kalite sistemi kuran ve altran organizasyon anlamna gelir. Tedariki organizasyon kendi rnlerini alan satn alc organizasyonlar ve kendine mal ve hizmet salayan taeronlara sahiptir. ISO 9001in blmleri bu durumda tedariki organizasyonlar iindir. rn kelimesi btn standart boyunca rn ve/veya servis anlamna gelmektedir. Prosedr veya talimatlarn resim, fotoraf veya ak emas gibi gsterimleri de Kullanabileceinden standardn ierisinde yazl yerine dkmante kelimesi kullanlmaktadr. 2.4.1. YNETM SORUMLULUU 2.4.1.1. Kalite Politikas letme ynetimi, resmi olarak kalite ile ilgili politikasn, kalite iin hedeflerini ve kalite taahhtlerini belirlemeli ve dkmante etmeli, btn alanlar tarafndan anlalmasn salamal ve politikada yer alan yklenimlerinin tamamen uygulanmasn salamak iin gerekli almalar yapmaldr.
Deniz BAAR 16
Kalite politikas tedarikinin kuruluu ile ilgili hedefleri ve mterinin beklenti ve ihtiyalarna uygun olmaldr. Tedariki bu politikann kuruluunun her kademesinde anlaldndan ve devam ettirildiinden emin olmaldr. Kalitenin ina edilmesi irket apnda topyekn bir abay gerektirir ve sadece st ynetimin emirleri ile baarlamaz. Bundan dolay, tm alanlarn katlm ve fikir birlii ile gelitirilmeli; ayrca kuruluun gemii, kltr teknolojisi, pazar pay ve uzun vadeli amalar da gz nne alnmaldr. 2.4.1.2 Organizasyon 2.4.1.2.1 Sorumluluk Ve Yetki Kaliteyi etkileyen tm ileri yneten ve yrten personelin sorumluluklar tanmlanmal ve ilerin gerektii ekilde gerekletirilmesine dorulamak zere eitimli personel grevlendirilmelidir. zellikle, a) Uygunsuz rn oluumunu nleyecek almalarn balatlmas b) rn kalitesi ile ilgili her trl sorunun tanmlanmas ve kaydedilmesi c) Belirlenmi yollar ile zmlerin balatlmas, nerilmesi d) zmlerin uygulanmasnn dorulanmas e) Uygun olmayan rnn kusuru ya da eksiklii dzeltilene kadar ilenmesi, sevkiyat ya da tesisinin kontrol Konularnda bamsz olarak almas ve yetki almas gereken personel tanmlanmal ve dkmante edilmelidir. rnlerin kalitesi ile ilgili sorumluluk kapsaml olarak st ynetimindir. Dier bir deyile, kalite ynetim fonksiyonlar, yetkili yneticilerin direkt konrol altndadr. Kesinlikle anlalmaldr ki, kalite gvencesi fonksiyonu iin birinci derecede sorumluluk, faaliyetleri ile tamamlanm rnn kalitesini direkt olarak etkileyecek olan blme ait olacaktr. Bununla beraber tm fonksiyonel departmanlarda ibirlii yapmak suretiyle kalite politikasnn yerletirilmesini, koordinasyonunu ve kontrol edilmesini salayacak merkezi bir kalite ynetim grubunun kurulmas gerekmektedir. 2.4.1.2.2. Kaynaklar Kalite sisteminin etkili bir ekilde ilevini srdrebilmesi iin ynetim, rn parametrelerinin dorulanmasnda gerekli olacak kaynaklar tanmlamal ve
Deniz BAAR 17
temin etmelidir. Bu kaynaklar dorulanacak rn ya da hizmete bal olarak aadaki kategorilerin hepsi ya da bir blmnden oluur: -Dorulama ii iin yeterli sayda eitilmi personel -Standartlar ve detayl talimatlar -lme ekipman ve mastar gibi amaca uygun olarak tasarmlanm ekipmanlar -Kalite Sisteminin, srecin veya rnn denetimlerinin bamsz personelce yaplmas 2.4.1.2.3. Ynetimin Temsili Tedariki firmann yrtme sorumluluuna sahip ynetim organ, iinden bir yesini tayin etmelidir. Ynetim temsilcisi sistemin etkili olarak uygulanmasnda yeterli kaynaklar bulundurmak iin gerekli nlemleri alr. Kk iletmelerde bu sorumluluk iletme sahibinin kendisinde ya da grevlendirecei bir personelde olabilir. Bu temsilci, aadaki yetkilere de sahip olmaldr: a) Standarda uygun bir kalite sisteminin kurulmas, uygulanmas ve uygulamann srdrlmesini salamak; b) nceleme ve kalite sisteminin iyiletirilmesi almalarna esas alnmas amacyla kalite sisteminin performans konusunda ynetime rapor sunmak 2.4.1.3. Ynetimin Gzden Geirilmesi ISO 9001in gerekliliklerini karlamak iin kullanlan kalite sistemi, aadaki konular dahilinde iletme ynetimi tarafndan incelenir: - Kalite sisteminin ileyii ve sorunlar. - Organizasyonel yap ile kaynaklarn ve personelin uygunluu. - Son rnn kalite gerekliliklerini karlama dzeyi. - Mteri ikayetleri ve giderilmesi iin yaplan almalar. - Kalite dzeyi ile ilgili yeni gelimeler. - denetim sonular. - Personelin eitim, motivasyon ve katlmclk durumu. - Kalite iyiletirme almalarnn izlenmesi. 2.4.2. KALTE SSTEM 2.4.2.1. Genel letmede, rnn belirlenen gerekliliklere uygunluu salamada bir ara olarak kullanlmak zere dkmante edilmi kalite sistemi kurulmal ve bu sisteme
Deniz BAAR 18
uygun almas salanmaldr. Kalite sistem dkmantasyonu kalite el kitab, prosedrle el kitab, i talimatlar, formlar, kaytlar, izimler gibi dkmanlarda oluur. ISO 1013/1995 standardnda kalite el kitab gelitirilmesi anlatlmtr. 24.2.2. Kalite Sistem Prosedrleri SO 9000in gereksinimlerini karlayacak prosedrler hazrlanmal ve bu prosedrler etkin bir ekilde uygulanmaldr. Prosedrlerin kapsam ve detay iin zorluuna ve alanlarn eitim seviyesine gre deiebilir. 2.4.2.3. Kalite Planlama Bir sipariin hangi aamalardan geerek rn haline gelip mteriye sevk edilecek duruma geldii gsterilir. Kalite planlamas kalite kontrol tekniklerinin gncelletirme ihtiyacn belirlemeli, personel ve cihazlarn kalite planlarn yrtebilecek oluturmaldr. 2.4.3. SZLEMENN GZDEN GERLMES 2.4.3.1. Genel Tedariki dkmante edilmi prosedrler hazrlayacak ve bu prosedrlere uygun allmasn salayacaktr. 2.4.3.2. Gzden Geirme Bir szleme yapmadan nce, Szleme artlar aka tanmlanacak ve dokmante edilecektir. Teklif ve sipari arasndaki uyumazlklar zlecektir. Tedarikinin szlemeyi yerine getirebilecek yeterlilie sahip olduu dorulanacaktr. Hazrlanacak olan szlemenin incelenmesi prosedr ile iletme ve mterisi arasndaki yanl yada eksik anlalmalar en aza indirilebilecek yada hi olmayacaktr. 2.4.3.3. Szlemede deiiklik yapma Szlemede yaplacak deiiklikler belirli kurala balanacak ve ilgili blmlere bildirilecektir. 2.4.3.4. Kaytlar Szlemenin gzden geirilmesi kaytlar muhafaza edilecektir. 2.4.4. Tasarm kontrol yeterlilikte olmalarn salamal ve ilgili kalite kaytlarn
Deniz BAAR 19
2.4.4.1. Genel Tasarmn belirli bir prosedr uygun olarak yaplabilmesi bunun iin rnn imalatna gemeden nce tasarmn tetkik edilerek dorulanmas ve bunlarn devamll iin yazl prosedrler oluturulmas gerekir. 2.4.4.2. Tasarm ve gelitirme planlamas Her tasarm faaliyeti iin bir plan oluturulacaktr. Tasarmn getii aamalar ve hangi aamada kimin sorumlu olaca belirlenecektir . Proje gelitike buna paralel olarak plan da gncelletirilmelidir. 2.4.4.3.Organizasyonel ve Teknik ilikiler Deiik gruplar arasndaki teknik ve kurulu ii ilikiler problemlerin kmasn nleyecek ekilde tanmlanmal ve gncelletirilmelidir. 2.4.4.4.Tasarm Girdileri Tasarm iin gerekli girdi gereksinimleri belirlenmelidir. Bunlar yasal zorunluluklar da ierecektir. Tasarm girdileri objektif olmaldr. Eksiz belirsiz ve birbirini tutmayan artlar iin sorumlu kiiler tarafndan zm getirilmelidir. 2.4.4.5. Tasarm ktlar Tasarm ktlar hesaplanarak analizlerle belirlenmelidir. Tasarm ktlar tasarm girdileri ile karlatrlabilir olmaldr. Tasarm ktlar kabul kriterleri iermelidir. Tasarlanan rnn almas, depolanmas, tanmas, bakm ve mrn tamamladktan sonra gvenlik ve fonksiyonel alabilme asndan karakteristikleri tanmlanacaktr. 2.4.4.6. Tasarmn Gzden Geirilmesi Tasarm srecinde, belirlenmi aamalarda tasarm belirlenmi kiiler tarafndan gzden geirilecektir. 2.4.4.7. Tasarmn Dorulanmas Tasarm srecinde, belirlenmi aamalarda tasarm belirlenmi kiiler tarafndan dorulanmaldr. lgili aama iin belirlenmi tasarm ktlar tasarm girdileri ile karlatrlmaldr. Yaplan tm lmler kayt edilmelidir. Alternatif hesaplamalar yaplmaldr. Tasarm doruluu ispatlanm baka bir rnle kyaslanmaldr.
Deniz BAAR 20
Yeterlilik testleri yaplmaldr. Tasarm dkmanlar kabulden nce gzden geirilmelidir.
2.4.4.8. Tasarmn Validasyonu rnn kullancnn ihtiyalarn ve gereksinimlerini karlad ispatlanmaldr. Validasyon dorulamadan sonra yaplacaktr. rn gerek kullanm artlarnda kontrol edilecektir. Validasyon son rn zerinde yaplacaktr. deiiklikleri edilecektir. uygulamaya Belirli geirilmeden tarafndan nce tanmlanacak geirilecek ve ve
2.4.4.9. Tasarm Deiiklikleri Tasarm dkmante kiiler gzden
onaylanacaktr. 2.4.5 DOKMAN VE VER KONTROL 2.4.5.1. Genel Kalite sistemi iinde kullanlan tm dahili ve harici kaynak dkmanlar kontrol altnda tutulmaldr. 2.4.5.2. Dokman ve Verilerin Kabulu ve Yaynlanmas Dkmanlar yaynlanmadan nce belirli kiiler tarafndan onaylanr. Yrrlkten kalkan dkmann kullanmdan karlmas iin de gereken ilemler belirlenecek ve yazl hale getirilecektir. 2.4.5.3. Dokman ve Veri Deiiklikleri Dkmanlarda yaplacak deiiklikler dkman ilk onaylayanlar tarafndan yaplabilir. Dkmanlarda yaplan deiiklikler takip edilmelidir. 2.4.6. SATIN ALMA 2.4.6.1. Genel Satn alnan rnn belirlenen artlara uymas salanacaktr. Bu konudaki sorumluluk ynetimde olup, kaliteyi etkieyen tm hususlar kontrol eden bir sistem kurulmaldr. 2.4.6.2. Taeronlarn Deerlendirilmesi Taeronlar kontrat ve artlarn yerine getirebilme yeteneklerine kapsam gre deerlendirilecek seilecektir. Deerlendirmenin taeronun
salad rnn kritikliine veya taeronun performansna gre deiebilir.
Deniz BAAR 21
ekil 7. Mteri gerekirse tedariki firmann giri muayenesine ya da yan sanayiide denetlemeler yapabilir. 2.4.6.3. Satn Alma Bilgileri Satn alma bilgileri istenen rn aka ve detayl olarak tanmlamaldr. Sipariler, gerekli izimleri, proses ve muayene artlarn da iermelidir. rne uygun bir standart var ise verilmelidir. Taerona gnderilen satn alma dkmanlar, gnderilmeden nce tetkik edilerek onaylanmaldr. 2.4.6.4. Satn Alnan runun Dorulanmas Tedariki, rn taeronun tesisinde dorulayabilir. Mteri de taeronun rnn dorulamaldr. 2.4.7. ALICININ TEMN ETT RN Mterinin temin ettii rn uygun ekilde dorulanmal, muhafaza edilmeli, ve depolanmaldr. rnde meydana gelen problemler kayt edilecek ve mteriye bildirilecektir. Tedariki mterinin doru rn gnderdiini kontrol etmekten sorumludur.
Deniz BAAR 22
ekil 8. Alcnn temin ettii rn 2.4.8. RN TANIMI VE ZLENEBLRL Uygun olduu zaman, tedariki kurulu satn almdan balayarak retim, datm ve montajn tm aamalarnda uygun bir ekilde rn tanmlamak iin dkmante allmasn edilmi prosedrler hazrlayacak ve prosedrlere tarafndan uygun zellikle salayacaktr. zlenebilirlik, mteri
istenildiinde, iletme her rnn ya da partinin tek olarak tanmlanmas iin dkmante edilmi prosedrler hazrlayacak ve kaytlar saklanacaktr. letme, imalatta kullanlan btn girdilerin spesifikasyonlara uygunluunu dorulamaldr. malat ve montaj srecinin her aamasnda tm girdi ve yar mamuller uygun bir ekilde tasarlanm etiket ve/veya formlar ile tanmlanabilir olmaldr. rn tanmlama ve izlenebilirlii sistemi ile kusurlarn analizi ve dzeltici almann belirlenmesi sreci kolaylaaca gibi kusurlu paralarn mteriden ya da kullanm yerinden geri arlmas mmkn olabilecektir. 2.4.9. PROSES KONTROL Tedariki kaliteyi dorudan etkileyen retim, montej ve sat sonras hizmet ilemlerini belirleyecek, planlayacak ve kontrol altnda yrtlmesini salayacaktr. Kontroll koullar aadakileri kapsar: a) Olmamalar durumunda kalitenin olumsuz ynde etkilenebilecei retim, montaj ve hizmet yntemini tanmlayan dkmante edilmi prosedrler ve i talimatlar
Deniz BAAR 23
b) Uygun retim, montaj ve hizmet ekipmannn kullanlmas ve uygun bir alma ortam, c) Yazl prosedrlere uygunluk, d) Uygun rn ve proses parametrelerinin takibi, e) Proses ve ekipmann kontrol, f) En ak ekilde belirtilecek iilik kriterleri, g) Sre yeterliliinin srdrlmesinin salanmas iin ekipmann uygun bir ekilde bakmnn yaplmas zel ilemler nitelikli kiiler tarafndan yaplacak ve proses parametreleri srekli takip edilecektir. 2.4.10. MUAYENE VE DENEY 2.4.10.1 Genel Tedariki edilmi rnn mterinin istedii ve istedii gereklilikleri uygun karladnn allmasn dorulanmas amacyla yaplan muayene ve deney aktiviteleri iin dkmante prosedrler hazrlayacak prosedrlere salayacaktr. 2.4.10.2. Giri Muayene ve Deneyleri rnn belirlenmi gereksinimleri karlad ispatlanana kadar kullanm engellenmelidir. Giri kontrol kapsam taeronun yapt kontrola ve taeronun gemi performansna gre deiebilir. artl kabul yapldnda dierleriyle karmamas iin, rn aka tanmlanarak/iaretlenerek retime verilecektir. 2.4.10.3. Proses i Muayene ve Deneyler Tedariki rn kalite plan ve prosedrlere gre muayene edecek, deneyecek ve tanmlayacaktr. Acil retim prosedrlerine gre gnderilen rn dnda rn istenilen muayene ve deneyler tamamlanana ya da gerekli raporlar alnana veya dorulanana kadar bekletecektir. Sre srasnda yaplan muayenede olas uygunluun olumadan nlenmesi amalanr. statistiksel proses kontrol teknikleri bu ama iin kullanlr. Spesifikasyonlara uymayan rnler uygun olanlara karmayacak ekilde tanmlanmaldr.
Deniz BAAR 24
ekil 9. Muayene ve deney 2.4.10.4. Son Muayene ve Deneyler letmede sevkiyat ncesi bitmi rnn tm muayene ve test ilemleri tamamlanm olmaldr. Bitmi rn zerinde yaplan son kontrol ve deneyler mteri asndan gerekliliklere uygunluun kantdr. Yani son muayene rnn giri ve proses ii kontrollarn da kapsayacaktr. Partinin mteriye sevkinden nce yaplan son kontrol sonular bir forma kaydedilmeli ve mteriye gnderilmelidir. rn belirlenmi btn muayene ve tesleri bitirilmeden sevkedileyecektir. 2.4.10. 5. Muayene ve Deney Kaytlar Tedariki rnn belirlenen kabul kriterlerine gre muayene ve deneylerden geirildiini gsteren kaytlar tutacak ve saklayacaktr. rnlerin bu kabul kriterlerine gre kabul veya red edildii kaytlardan grlecektir. 2.4.11. MUAYENE, LME VE DENEY TEHZATININ KONTROL 2.4.11.1. Genel
Deniz BAAR 25
Tedariki, kulland muayene, lme ve deney ekipmannn kontrol, kolibrasyonu ve korunmas iin dkmante edilmi prosedrler hazrlayacak ve prosedrlere uygun allmasn salayacaktr. Muayene, lme ve deney ekipman lme belirsizliklerinin bilindiinden ve istenilen lme yeterlii ve tutarlndan emin olacak ekilde kullanlacaktr. Muayenelerde kullanlan kalp, mastar, ablon, test yazlm vs belirli aralklarla kontrol edilmelidir. 2.4.11.2 Kontrol Prosedr Tedariki: a) Yaplacak lmleri ve istenilen doruluu belirleyecek ve gerekli doruluk ve hassasiyeti salayacak yeterlilikte uygun muayene, lme ve deney ekipmann seecektir, b) Tehizat belirli aralklarla uluslar aras standartlara izlenebilir ekilde kolibre etmelidir. c) Tehizat tanmlamal kullanmlarn takip etmelidir d) Kabul kriterlerini, kontrol yntemini, sonularnn olumsuz kmas durumunda alnacak nlemleri gsterecek bir sistem kurmaldr. e) Kolibrasyon sonularn kayt etmelidir. f) evresel koullar kalibrasyonlar lmler, testler ve muayeneler iin uygun tutmaldr. g) Tehizat, kalibrasyonunu geersiz klacak ayarlardan korumaldr.
ekil 10 : Muayene, lme ve deney tehizat
Deniz BAAR 26
2.4.12. MUAYENE VE DENEY DURUMU Bir rnn imal edilmesi srasnda srecin eitli aamalrnda muaeyene durumu aka tanmlanmaldr. Muayene sonunda verilen karar iaretleme, etiketleme vb. ekilde belirtilmelidir. Muayene sonucu i emirleri etiketin zerine kaydedilip onaylanabilir. Muayene sonucunda spesifiaksyonlara uygun olmad iin red edilen rnler kabul edilenlere karmayacak ekilde tanmlanmal ve ayrlmaldr. 2.4.13. UYGUN OLMAYAN RNN KONROL 2.4.13.1. Genel Belirlene gerekliliklere uymayan rnn kullanmn nleyecek prosedrler belirlenmeli ve uygulanmaldr. 2.4.13.2. Uygun Olmayan rnn ncelenmesi ve Deerlendirimesi artlara uymayan rnlerin uygun bir ekilde ayrlmas gerekir. Uygun olmayan rnn deerlendirilmesine ilikin sorumluluklar belirlenmelidir. rn: - belirlenmi artlar karlamak iin yeniden ileme tabi tutulabilir, - tamir edilerek veya edilmeden standart d izin ile kullanlabilir, - alternatif uygulamalar iin kullanlabilir, - red edilebilir ve hurdaya atlabilir. Szlemede belirtilmise uygunsuzluk mteriye bildirilecektir. Deerlendirme ilemleri kayt edilecektir. Tamir edilmi veya yeniden ileme tabi tutulmu rnler tekrar muayene edileceklerdir. 2.4.14. DZELTC VE NLEYC FAALYETLER 2.4.14.1. Genel Tedariki uygun olmayan rnn meydana geli sebebini ve hatann tekrarn nlemek iin gereken dzeltici faaliyetleri yapacak, dkmante edecek ve bunlarn devamlln salayacaktr.
Deniz BAAR 27
ekil 11. Dzeltici Faaliyetler 2.4.14.2. Dzeltici Faaliyetler Mteri ikayetleri ve uygun olmayan rn raporlar etkin bir ekilde ele alnmaldr. Uygunsuzluun nedenleri aratrlmal ve kayt edilmelidir. Uygunsuzluu ortadan kaldracak dzeltici faaliyet belirlenmelidir. Dzeltici faaliyetlerin balatldn ve sonularnn etkili olduunu garantiye almak iin kontroller yaplmaldr. 2.4.14.3. nleyici Faaliyetler Potansiyel hatalar tespit etmek iin prosesler, standat d izinler, i denetim sonular, kalite kaytlar, servis raporlar, mteri ikayetleri v.b. gzden geirilmelidir. nleyici faaliyet planlar oluturulacak ve uygulamaya geirilecektir. st ynetim de bilgilendirilmelidir. 2.4.15. TAIMA, DEPOLAMA, AMBALAJLAMA, DAITIM 2.4.15.1. Genel letme ynetimi, tama, depolama, ambalajlama, datm iin prosedrler hazrlamal, salamaldr. dkmante etmeli, ve prosedrlere uygun allmasn
Deniz BAAR 28
ekil 12. Tama, depolama , ambalajlama, datm 2.4.15.2 Tama rnn tama srasnda hasar grmemesi ve bozulmamas salanmaldr. 2.4.15.3 Depolama Belirli depo alanlar oluturulmaldr. Depodan malzeme alma/verme kurallar ve sorumluluklar belirlenmelidir. Depolar belli aralklarla kontrol edilmelidir. 2.4.15.4 Ambalajlama rnn paketleme, muhafaza ve etiketleme artlar belirlenir. 2.4.15.5. Datm rnn son muayeneden sonra korunmas salanmaldr. Szlemede belirtilmise rn mteriye ulaana kadar korunmaldr. 2.4.16. KALTE KAYITLARI Tedariki kalite kaytlarnn tanmlanmas, toplanmas, indekslenmesi, ulalmas, dosyalanmas, arivlenmesi, korunmas ve elden kartlmas iin dkmante edilmi prosedrler hazrlamal ve prosedrlere uygun allmasn salamaldr.
Deniz BAAR 29
ekil 13. Kalite Kaytlar Kalite kaytlar, rnn beklenen kalite dzeyine ulatnn ve kalite sistemi unsurlarnn etkili bir ekilde uygulandnn kantdr. Kalite kaytlar, rn kalitesi ve kalite sisteminin ileyii ilgili kaytlar olmak zere iki ana kategoriden oluur. Kaytlar uygun artlarda saklanmaldr. Kolaylkla eski kaytlara ulalabilir olmaldr. Tutulan kaytlarn ne zaman imha edilecei belirlenmelidir. Mteri, szlemede belirtildii taktirde, istedii kaytlara ulaabilecektir. 2.4.17. KURULU KALTE TETKK letme ynetimi,kalite prosedrleri ve talimatlarnn standart gerekliliklerine uygunluunu dorulamak amacyla kalite ile ilgili btn almalar sistematik olarak denetlemelidir Denetimin btn amacda iletmedeki btn almalarn kalite sisteminin ana hedefine ulamas amacyla btn dokmante edilmi prosedrlere uygun olarak yapldnn dorulanmasdr. Denetim Kapsam faaliyetlerin kalite sistemindeki nemine gre belirlenmelidir.. Denetimler,denetlenen yaplmaldr. Denetim sonular yazl hale getirilmelidir. Sonular denetlenen blm yneticisine raporlanacak ve dzeltici faaliyetler balatlmaldr. Takip denetimlerde dzeltici faaliyetlerin etkinlii gzden geirilmelidir. 4.18. ETM blm sorumlular dnda kimseler tarafndan
Deniz BAAR 30
letme ynetimi, kaliteyi etkileyen ilerde alan btn personelin eitim ihtiyalarn sistematik olarak belirlemeli ve eitimi gerekletirmek iin prosedr hazrlayarak almalarn bu prosedre gre yrtmelidir. letme st ynetimi, kalite sisteminin unsurlarn gerei gibi anlayabilmesi iin seminerlere katlmal, yada literatrleri izleyerek bilgilenmeleri gerekmektedir. Orta dzey ynetici ve mhendisler kendi uzmanlk konular ile, genel olarak kalite sistemi hakknda bilgilendirilmelidir. Operatr dzeyinde ise tezgahlarn altrlmas, l aleti ve cihazlar, spesifikasyonlar,izimler ve kalite ile ilgili dier dkmantasyon hakknda eitimler dzenlenmelidir. Yllk eitim program hazrlanmal, ve eitim kaytlar tutulmaldr. 2.4.19. SERVS Szlemede belirtilmise, servis faaliyetlerinin yaplmas, kontrol edilmesi ve raporlanmas iin yazl prosedrler oluturulmaldr. 2.4.20. STATSTK TEKNKLER 2.4.20.1. htiyacn Tanmlanmas Tedariki sre yeterlilii ve rn karakteristiklerinin belirlenmesi, kontrol edilmesi, ve dorulanmas iin ihtiyalar tanmalyacaktr. Kusurlu rn oluumunun engellenmesi ve kusura yol aan nedenlerin ortaya kartlamsnda istatistiksel teknikler olduka yararl olmaktadr. Baz durumlarda ise mteri, iletmeye hangi parametreler iin Kontrol emas ve Sre Yeterlii almas yapmas gerektiini bildirmektedir. Mteri talebi yoksa, iletme hangi parametreleri istatistiksel teknikler kullanarak kontrol altnda tutacan kendisi belirlemelidir. 2.4.20.2. Prosedrler statistiksel metodun yerletirilmesi ve kullann iin yazl prosedrler oluturulacaktr. 2.5. TS/SO 9000 : 2000 STANDARTLARI 2.5.1. GR ISO 9000 Standartlarnn ierii ISO tarafndan yeniden ISO 9000: 2000 ismiyle gncelletirilmitir. 2000 revizyonu kalite alanndaki gelimelerle ISO 9000
Deniz BAAR 31
uygulamasndan edinilen tecrbelerin gz nne alnd kkl deiimleri iermektedir. 2.5.2. BELL BALI DEKLKLER ISO 9000 kapsamndaki standart says azaltlm, seim ve kullanm asndan kolaylk salanmtr. u anda ana seri maksimum fayda iin entegre bir paket olarak kullanlacak ekilde hazrlanm drt standarttan olumaktadr. 1. SO 9000, Kalite Ynetim Sistemleri-Temel lkeler ve Terimler; 2. SO 9001, Kalite Ynetim Sistemleri-Gerekler (serideki tek belgelendirme standard ) 3. SO 9004, Kalite Ynetim Sistemleri-Performans Gelitirmenin Kurallar 4. SO 19011, Kalite ve/veya evre Ynetim Sistemi in Kurallar (2002 ylnda yaynlanmas hedeflenmektedir. SO 9000in u anda pek ok lkede kk ve orta lekli iletmelerin ilgisi nedeniyle bu sektrlerde standatlarn daha kolay anlalr ve uygulanr olmasn salamak iin yaplan revizyonda dil asndan imalat sanayiine daha az odaklanm ve kullancya kolaylk esas alnmtr. Pek ok kurulu hala ilevsel, hiyerarik bir yapyla ynetilmekle birlikte, rn ve hizmetlerin retim, sat ve temini apraz-ilevsel ietme prosesleri ile ( cross functional business process ) gerekletirilmektedir. Yani bu proseslerde bir ok farkl kaynam katks bulunmakta, istenilen sonucun yaratlabilmesi iin btn bu prosesler birbirine eklemlenmektedir. te SO 900: 2000 standartlar da yirmi maddelik lineer bir yap ngren 1994 versiyonunun aksine, kurulularn gerek ileyilerini daha doru yanstan bir iletme modeli zerine yaplandrlmtr. Bu yeni yapnn temelini drt ana husus oluturmaktadr: Ynetimin Sorumluluu, Kaynak Ynetimi, rnn Gereklemesiyle lm, Analiz ve iyiletirme SO 9000 serisinde Kalite olgusu mteri ihtiyalarn karlamann tesine geerek, mteri tatminini arttrmaya ynelir. 2000 versiyonu ayrca mteri tatmininin llmesini ngrerek bu konunun altn bir kez daha izmektedir. Revize standartlarda st dzey ynetimin kalite konusundaki sorumluluu geniletilmi, buna personel ve mterilerle iletiim art da eklenmitir.
Deniz BAAR 32
SO 9000:2000 serisi srekli iyiletirmeyi aka art komaktadr. Planla, Yap, Kontrol et, Harekete ge dngs revize standartlarn ayrlmaz bir parasdr. SO 9001 tasarlanrken SO 14001 evre Ynetim Sistemi Standartlaryla maksimum uyum gzetilmitir. leride yaynlanacak olan SO 19011 ise her ikisine de uygulanacaktr. 2.5.3. 2000 REVZYONUNUN BALICA FAYDALARI Daha Az Krtasiye: ISO 9000 serisi sadece alt dkmante prosedr ngrmektedir. Ynetim, kurulu ihtiyalarna gre baka hangi prosedrleri dkmante edeceini kendi belirleyecektir. SO 9000:2000 serisi kurulularn gerekteki ileyilerine benzeyen bir iletme proses modeli zerine yaplandrlmtr. Bu yeni yapda daha etkili, uygulamas ve denetlemesi daha kolay kalite sistemleri ortaya kmaktadr. SO 9000:2000 ve SO 9004:2000 birbiriyle daha sk ilintilendirilmi tutarl bir ikili olarak kurulular belgelendirmenin tesine, yani Toplam Kalite Ynetimine ulatracak sistemli bir yap ngrmektedir. Mteri tatminin pekitirilmesi, mteri tatmininin llmesi ve srekli gelimenin ngrlmesi kurulular daha yeterli ve etkin hale getirecektir. SO 9000:2000 serisi mteri ihtiyalarnn tesine geerek, mteri tatmininin arttrlmasnn altn izmektedir. Bu revize stadartlar, Toplam Kalite Ynetimine geite bir basamak olarak kullanlabilir. Esas alnan sekiz kalite ynetim ilkesi ISO 9000 ve SO 9004te aka ortaya konulmaktadr. Bu ilkeler pek ok kalite dlnn arkasndaki temel kavramlar da iermektedir. 2.5.4. SO 9000:2000 ANA SERS 2.5.4.1. SO 9000 SO 9000, ana satdarda giri niteliini tamakta olup, kalite ynetim sistem serisinin vazgeilmez bir parasdr. erdii temel bilgiler ve terminoloji aklamal sayesinde dier standardn daha iyi anlalp, kullanlabilmesinde nemli bir rol oynayacaktr. 2.5.4.2. SO 9001 SO 9001 bir kuruluun, mterinin ihtiyalaryla mevzuat gereklerini karlamak yoluyla mteri tatminini arttrabilmesi iin kalite ynetim sisteminde ne gibi artlar salamas gerektiini ortaya koymaktadr. Ayrca belgelendirme
Deniz BAAR 33
kurulular da dahil, kurulu ii veya kurulu dndan ilgili taraflar, kuruluun mteri ihtiyalarn, mevzuat gereklerini ve kendi i kurallarn ne lde karlayabildiini tespit etmek amacyla SO 9001i kullanabilirler. SO 9001-9002/9003:1994 kullanclar artk tek bir standarda,yan, SO 9001:2000e ynlendirilmi durumdalar. Dolaysyla kuruluun belgelendirilmesinde sadece bu standart esas alnmaktadr. SO 9001:2000, 1994 versiyonuna gre olduka nemli farkllklar iermektedir. Yeni versiyona 1994 versiyonundaki artlar yansra aadaki artlar da eklenmitir: st ynetimin iradesini ortaya koymas Kuruluun proseslerinin tanmlanmas Dier proseslerle ilintilerin tanmlanmas Kuruluun prosesleri iletirken gerekli kaynaklara sahip olmas Kuruluun kalite ynetim sistemini srekli gelitirebilmek iin gerekli proseslere sahip olmas Mteri tatmininin llmesi 2.5.4.3. SO 9004 SO 9004n 1994 versiyonu farkl sektrlere yol gsteren bir dizi standarttan olumaktayd. SO 9004: 2000 ise kalite ynetim sistemlerini mkemmellie ulatrmada ara olarak kullanlabilecek genel bir dkmandr. Sekiz kalite ynetim ilkesini temel alan SO 9004, bir kuruluun performansn her ynden gelitirmek iin kalite ynetim sisteminin nasl uygulanp kullanlaca konusunda ynetime yol gstermeyi amalamaktadr. Bu erevede kalite ynetim sisteminin kurulmas, iletilmesi ve etkinilinin srekli klnmasna dair bir takm ilkeleri iermektedir. SO 9004:2000 sadece mteri memnuniyetini deil, ayn zamanda kurulu alanlarnn, hissedarlarn, yatrmclar, tedarikiler ve dier tm ilgili ereveler ile genel anlamda toplumun memnun edilmesini salamay amalamaktadr. 2.5.4.4. SO 19011 Bu uluslar aras standart tetkike, teknik programlarn ynetimine, kalite ve evre ynetim sistemlerinin yrtlmesine dair esaslar ile kalite ve evre ynetim sistemlerinin tetkikinden sorumlu kiilerin niteliklerini ortaya koymaktadr.
Deniz BAAR 34
SO 19011, ncelikle i ve d kalite ve/veya evre ynetim sistem tetkiklerini yrten tetkiki ve kurululara ynelik olarak hazrlanmtr. Bunlar dnda uygunluk tetkiki alannda eitim, akreditasyon ve standardizasyon hizmeti veren kurulular da bu standartandattan yararlanabilirler. SO 19011 yaymlanmasyla SO 19911-1, SO 10011-2, SO 10011-3, SO 14010, SO 14011 VE SO 14012 standartlar yrrlkten kalkacaktr. SO 19011 hem kalite, hem de evre ynetim sistemlerinin tetkiki iin kullanlablecektir. Eski SO 10011 standard ise sadece kalite ynetim sistemlerinin tetkiki zerine ilkeker ortaya koymaktayd. Ayr ayr veya entegre halde kalite ve evre ynetim sistemleri uygulayp da kalite sistem tetkiklerini birletirerek yapmak veya ayr ayr kalite ynetim sistemi tetkiklerinde ayn kurallar uygulamak isteyen kurulular da bu standarttan faydalanabilirler. SO 19011, kalite ve evre ynetim sistemlerine ynelik olmakla birlikte, kullanc, eer isterse dier ynetim istemi tetkiklerinde de gerekli uyarlamalar yaptktan sonra, SO 19011 kurallarn uygulayabilir. Bunlara ilaveten, isteyen kii ve kurulular rn spesifikasyonlar, kanun ve ynetmelikler vb. gereklere uygunluun izlenmesinde SO 19011den yararlanabilirler. SO 19011 erevesinde ynetim sistemi tetkikleri birletirilerek tetkik prosesinden edinilen bilgilerin ynetim sisteminin btn asndan yorumlanabilmesi salanacak, i ve d tetkik faaliyetlerinin getirdii zaman ve maliyettten de tasarruf edilebilecektir.
Deniz BAAR 35
3. KLNGER YAKACIK VANA FABRKASI 3.1. FABRKA GENEL TANITIMI YAKACIK VALF 16.01.1968 tarihinde stanbul Ticaret Siciline tescil edilerek 13 kurucu ortak tarafndan kurulmutur. irket ana szlemesi her tr imalat,ithalat,satn alma ve ihracata imkan verecek ekildedir. YAKACIK VALF, KLINGER lisans ile retim yapmaktadr. YAKACIK VALF , Fabrikas 7500 metrekare alan zerinde 4150 metrekare kapal alan,Genel Mdrlk binas 1500 metrekare,Montaj Blm 2250 metrekare kapal alan olmak zere Yakack Kartal/stanbul da 200 alan ile faaliyetini srdrmektedir. Sat tekilat Ankara,Adana,zmir,Bursa ve stanbul merkezde Blge
Mdrlkleri seviyesinde almalarn srdrmektedir. Bayiler aracl ile YAKACIK VALF rnleri pazarlanmaktadr. YAKACIK VALF mterilerinin ihtiya duyduu ancak kendisinin retmedii
rnleri en uygun artlarla satn alarak mterilerine sunar. YAKACIK VALFin mmessili olduu firmalar ve rnleri aada sralanmtr: Firmalar : Klnger AG Grubu Firmalar Armstrong INT Persta Bugatt Schlumberger InterApp Flowserve Esbe 3.2. RNLER 3.2.1. Genel YAKACIK VALF piyasa ihtiyalarn optimum fiyat ve kalitede karlamaktadr ve srekli modern donanm yatrmlar yapmaktadr. retim teknolojisi rnlerin kalitesini arttrabilmek amacyla her frsatta gelitirilmektedir.
Deniz BAAR 36
YAKACIK VALF aadaki rnleri imal etmektedir: Pistonlu Vanalar Denge Pistonlu Vanalar ek Vanalar Kresel Vanalar Pislik Tutucular Seviye Gstergeleri Blf Vanalar Kelebek Vanalar Manometre musluu ve D8 musluk takmlar Yangn ve sulama hidrantlar Glob Vanalar Kondenstoplar Emniyet Vanalar
3.2.2. BAZI RNLER 3.2.2.1. Kresel Vanalar
ekil 3.1. Kresel Vana Kresel vanalarda akm kesme organ ii delik bir kredir. Bu krenin tepesinde bir kama yuvas bulumakta ve bu yuvaya oturan bir srg kolu dndrldke
Deniz BAAR 37
ii delik olan kre de birlikte dnerek vanay amakta veya kaptmaktadr. Delikli kre n gergi altnda karlkl iki kresel halka yatana oturmaktadr.
ekil 3.2.kresel Vana Elemanlar 3.2.2.2. Yerst Yangn Hidrantlar Yakack Yangn Hidrantlar, dkme devir gvde, ama-kapama organ(vana), vanaya kumanda eden mil, otomatik boaltma donanm (ek valf) ve hortum balant rakorlarndan meydana gelir. Kafa, (ama kapama diski), zel anahtar ile ama ynnde evrildiinde
hareket borusunu aa doru hareket ettirir. Bylece subap, sitten ayrlarak hidrant alm olur. Kafa, kapatma ynnde evrildiinde ise tersi hareketle hidrant kapanm olur. Bu sistemin avantaj, kapatmann ters ynde, yani aadan yukar olmasdr. Yani ak ynndedir. Subap, ebekeden gelen suyun basnc altnda kaldndan mkemmel szdrmazlk salar.
Deniz BAAR 38
Hidrantlarda su kullanma ii bittikten sonra, yani hidrant kapannca, hidrant iinde kalan su, ek valf sistemiyle otomatik olarak boaltlmakta ve hidrant dona kar korunmaktadr. 3.3. ORGANZASYON EMASI
Deniz BAAR 39
4. BLM : FABRKADAK KALTE KONTROL ORGANZASYONU
4.1. GENEL TANITIM Klngerdeki kalite kontrol uygulamalarnn tamam ISO 9001/1994 standardna uygun olarak yaplmaktadr. Kaliteyle ilgili almalar Kalite Gvence blm tarafndan yrtlmekte olup, btn alanlarda da kalite bilincinin oluumu belli bir dzeye getirilmitir. Kalite Gvence mdr, Genel mdre baml olarak almaktadr. Genel mdr, kalite politikasn ve hedefleri belirmede en yetkili kiidir. Kalite Gvence Sisteminin etkinliini deerlendirir ve gerekli olan dzeltici ve nleyici faaliyetlerin balatlmasnda Kalite Gvence mdrne destek verir. Genel mdr, teknolojik gelimeleri takip etmelidir. Hazrlanan el kitaplar, prosedr ve talimatlar Genel mdr onaylar. Kalite Gvence mdr, kalite sisteminin uygulanmasndan ve gelitirilmesinden sorumludur. Kaliteyi etkileyen problemleri belirleyebilmelidir. Belirledii problemleri Genel mdre haber verir. Kendi sorumluluk alan ierisinde prosedr ve i talimatlarn belirler, kalite planlar hazrlar ve onaylar. Dzeltici faaliyetleri nerir, gerekirse uygular ve bu faaliyetlerin ne derecede faydal olduunu denetler. Uygun olmayan malzemeyi kontrol altnda tutulmas da Kalite Gvence mdrnn sorumluluu altndadr. retim mdr, retim kalitesinden dorudan sorumludur. Kalite Gvencesi ile ilgili kuralllar ve koullar salamakla ykmldr. retimi belirlenen kalite karakteristiklerini gerekletirecek ekilde ynetmelidir. Mhendislik mdr kalite gvencesi ile ilgili kurallar ve koullar salamaldr. Kaliteyi gelitirmeye ynelik neriler getirmelidir. Sat ve Pazarlama Blm mteri ikayetlerinden Kalite Gvence departmann yazl olarak haberdar eder. Sat ve Pazarlama mdr mteri talep ve siparileri aamasnda uygunluk ve kalite spesifikasyonlarnn belirlenmesi konusunda Kalite Gvence mdr, retim ve Planlama mdrleri ile ortak koordineli almay salamaldr.
Deniz BAAR 40
Planlama mdr kalite ile ilgili kurallar ve koullar salamaldr. Kalite el kitabnda yer alan kriterler dahilinde planlama yapmaldr. Satn Alma Blm ise YAKACIK VALF tarafndan temin edilecek her trl hammadde, yar mamul, mamul, ekipman, l aleti, ve hizmetin kalite spesifikasyonlarna uygunluunun kontrolnde Kalite Gvence blmyle ibirlii iinde almay salamaldr. 4.2. KALTE GVENCE BLM ORGANZASYONU Kalite Gvence blmnde, Kalite Kontrol ve Kalite Gvence olmak zere iki ayr eflik mevcuttur. Kalite Kontrol blm tm aamalarda mamul/yar mamullerin kalite spesifikasyonlarna uygunluunun tespitini yapmaya alr. Kalite kontrol Elemanlar bundan dolay Kalite Kontrol efine baml olarak almaktadrlar. Kalite Gvence efi ise retim sistemi zerinde odaklanmtr ve sistemin kalitesini iyiletirme almalar yapmaktadr. Kalibrasyon sorumlusu Kalite Gvence efine bamldr.
ekil kalite Gvencesi Blm Organizasyon emas
Deniz BAAR 41
5.. KALTE KONTROL LEMLER 5.1. GR KALTE KONTROL 5.1.1. Genel Ama, tedarikilerden salanan malzemelerin,hammaddelerin veya hizmetlerin doruluu onaylanana kadar kullanmlarnn engellenmesi ve sadece gereksinimleri karlayanlarn kabuln salamaktr. Giri kalite kontrol ilemleri, 10.02 numaral Giri Kalite Kontrol prosedr gerekliliklerini salayacak ekilde yaplr. Bu prosedr, tedarikilerden temin edilen,rn kalitesini direkt olarak etkileyen veya etkilemeyen her tr malzeme, hammadde ve hizmeti kapsar.Bu prosedrn referanslar, SO 9001 Madde 4.10, Klingerin 06.01 numaral Satn alma prosedr, ve 06.03 numaral Tedarikilerin Seimi ve Performanslarnn Takibi prosedrdr. Giri Kalite Kontrol Nelere Uygulanr? rn Kalitesini Direkt Etkilemeyen Malzemeler : Elektrik malzemeleri,makina yedek paralar,yalar ve kesme svlar,kesici ular,kaynak elektrotlar vs. Montaj ve Talal malat Malzemeleri : Yar mamuller,hammaddeler,muhtelif servis ve hizmetler. Klingerin temsil ettii ticari mallar. Dkmhane Hammaddeleri ve Yardmc Malzemeleri :
Ferro alyajlar, kalplama kumu ,bentonit ,kmr tozu,boyalar vs. Muhtelif servis ve hizmetler. Hizmetler Eitim, mavirlik, teknik danmanlk Servisler
CNC tezgahlar, spektrometre, bilgisayar sistemi, bro makinalar bakm servisleri. Yaplan Giri Kalite Kontrol lemleri unlardr:
Deniz BAAR 42
5.1.2. Teslim Tedariki, ilgili partiyi YAKACIK VALF Ambar Sorumlusuna irsaliyesi ile birlikte teslim eder.(Bu bir hizmet ise ilgili blm yneticisi veya grevlendirecei bir eleman nezaretinde alnr.) 5.1.3. Dorulama Ambar sorumlusu teslim edilen malzeme iin sras ile aadaki kontrol ve ilemleri yapar: Gelen malzeme ile irsaliyesinin birbirlerine uygunluunu kontrol eder. Verilen sipari ile gelen malzemenin birbirine uygunluunu kontrol eder. Sevkiyatn Tama artlarnn uygunluunu kontrol eder. Malzemenin onaylanm tedarikiden gelip gelmediini listeden kontrol eder. Yukardaki kontrollerde bir uygunsuzluk tespit etmesi halinde Kalite Kontrol Sorumlusuna uygunsuzluk raporu tutturur. ayet uygunsuz bir durum yoksa; malzeme zerine Tantm Kartn ve Kalite Kontrol Bekliyor etiketini koyar. Malzemeyi kalite kontrol ilemi iin kontrol sahasna Malzeme Giri Fii formu ile birlikte sevk eder. retim bakmndan gelen malzemeye acil ihtiya olmas halinde ilgili form zerine ACL yazarak bu durumu belirtir. Dkmhane hammaddelerinden H2 piki ve elik hurda giri kontrol spektrometrede analizine baklarak yaplr. Analiz sonucu Malzeme Kimyasal ve Mekanik zellikler Kontrol Raporuna ilitirilir. Uygunsuzluk tespit edilmesi halinde kaliteyi olumsuz ynde etkilemeyecek gibi ise blm yneticisi tarafndan artl kabul yaplr. 5.1.4. Kontrol lemine Tabi Tutulmayan Malzemeler 5.1.4.1. Kontrolsz Malzemenin retime Verilmesi artlar Fason atlyelerden ve tedarikilerden gelen malzemeler Giri Kalite Kontrolne tabi tutulmadan retim hattna alnarak kontroll takiple nihai rne ulaana kadar izlenir. Malzemelerin kalite kontrolsz olarak retim hattna alnabilmesi iin malzemenin geldii fason atlyenin/tedarikinin aada belirtilen artlar salam olmas gerekmektedir. Firmasnda kalite sisteminin oluturmu olmas.
Deniz BAAR 43
Para teknik resminin gerektirdii l ve toleranslar salayabildiini
belgeleyebilmesi amacyla, gnderdii mallar nce kendi bnyesinde Kalite Kontrole tabi tutarak raporlamas ve bu raporlarn da YAKACIK VALF bnyesinde yaplan kontrollerin sonularyla elimemesi. Kendi kalite kontroln yapabilecek gerekli ve yeterli l aletlerine sahip olmas. Daha nce YAKACIK VALF e gndermi olduu, ayn malzemenin daha en az ardk be partisinin YAKACIK VALF Kalite Kontrol Blm nceki
tarafndan onaylanm olmas. 5.1.4.2. Kontrolsz Malzemenin retime Verilmesinin Onay Bu artlar salayan fason atlyenin/tedarikinin malzemesinin kontrolsz ieri alnmasna Kalite Kontrol efi nin onayyla karar verilir ve onaylandna dair OK Kart na Kalite Kontrol efi tarafndan KONTROL TAKP kaesi baslr ve imzalanr. Kontrol yaplmayan malzemeler, bu kartla rn ierisinde kullanlp nihai rnn son testleri yaplarak mamul ambarna girmesine kadar izlenir 5.1.4.3. Kontrolsz Malzemenin Sorunlu Olmas Durumu retime verilen kontrolsz malzemede sorun kmas durumunda, ilgili blm yneticisi tarafndan malzemenin kullanm durdurularak Kalite Kontrol Blmne bildirilir. Malzemeler Kalite Kontrol blm tarafndan Kalite Kontrol ilemine tabii tutulur. 5.1.5. Kalite Kontrol 5.1.5.1. Sertifika Kontrol Sertifika ile Kontrol Edilecek Malzemeler listesinde yer alan malzemelere yalnzca sertifika ve etiket kontrol yaplr. Sertifikalar Kalite Kontrol Blmnde muhafaza edilirler. Sevkiyatla beraber sertifikas gnderilmemi malzemeler iin ilgili tedarikiden Ambar sorumlusu tarafndan sertifika istenir ve parti Kalite Kontrol Bekliyor Kullanmaynz kart ile sertifikas gelene kadar bekletilir. Ancak kullanmn acillii ve sertifikann temin edilemedii durumlarda ilgili partinin standart veya resimlere gre kontrol edilerek, herhangi bir uygunsuzluk grlmemesi durumunda ilgili Blm Yneticisi,retim Mdr ve Kalite Gvence Mdr nn ortak imzas ile artl olarak kabul yaplabilir.
Deniz BAAR 44
Herhangi bir uygunsuzluk durumunda 5.1.6. Uygunsuzluklar blmne gre hareket edilir. 5.1.5.2. Muayene ve Deneyler YAKACIK VALF kalite kontrolnde muayene seviyesi Numune Alma Planlar Prosedrne gre belirlenir. % 100 kontrol edilmesi gereken zel paralarn Kontrol Planlarnda % 100 Kontrol ibaresi vardr.
rn kalitesini direkt etkileyen montaj ve talal imalat yar mamulleri iin Kontrol Plan, rn kalitesini direkt etkileyen/etkilemeyen hammaddeler ve yardmc malzemeler iin Kontrol Formu kullanlr.
Kontrol Plan ve Kontrol Formu nda, ilgili partiye yaplmas gereken tm muayene,deney ve testler tanmlanmtr. lgili muayene ve testler 10.01 rnlerin Muayene ve Testleri Prosedrne gre gerekletirilirler. Kalite kontrol blmnde kullanmda olan btn paralara ait teknik resimler,firma normlar,izelgeler mevcuttur. Ulusal ve uluslararas standartlar ise gerekli olmas halinde Mhendislik Mdrlnden temin edilir. Teknik resim, Kontrol Plan ve Kontrol Formuna gre ilgili kalite kontrol eleman tarafndan yaplan kontrollerin sonular Giri Kontrol Raporuna ilenir. Kontrol sonucunda Kalite Kontrol Bekliyor Kullanmaynz etiketi kaldrlarak, kabul olmas durumunda OK kart, red olmas durumunda RED kart konulur. Daha sonra Malzeme Giri Fii de onaylanarak ambar sorumlusuna teslim edilir. Red edilen mallar kalite kontrol elemanlar tarafndan red sandklarnda toplanr, aylk olarak saylr, tasnif edilir ve blm yneticilerine raporlanr. Red edilen malzemelerin ne ekilde deerlendirileceine blm yneticileri karar verirler. Red sandklarndan boalan malzemeler hurda sahasnda blm yneticilerinin incelemesi iin bekletilir. Bundan sonraki ilemler ilgili blm yneticisinin sorumluluu altndadr. 5.1.6. Uygunsuzluklar Yaplan kalite kontroller sonucunda herhangi bir uygunsuzluk tespit edilmesi halinde ilgili kalite kontrol grevlisi tarafndan Kalite Kontrol Uygunsuzluk Raporu dzenlenir. Tespit edilen uygunsuzluk, rn kalitesini olumsuz ynde etkilemeyecek trden, minr bir uygunsuzluk ise;malzemeyi kullanacak olan ilgili Blm Yneticisi artl Kabul nerisinde bulunabilir. Bu durumda rn artl olarak
Deniz BAAR 45
kabul edilebilir. Bu durumda, ilgili kalite kontrol eleman tarafndan uygunsuzluk raporuna ilaveten artl Kabul Formu da dzenlenerek ilgili klasrnde muhafaza edilir. Ayrca parti zerine de artl Kabul Kart eklenir. Yaplan kontroller sonucunda tespit edilen kalite sapmas rn kalitesini olumsuz olarak etkileyebilecek trden ise parti kalite kontrol tarafndan RED edilir ve parti Red sahasna alnr. Ayn zamanda Malzeme Giri Fii ne de red miktar ilenerek ambar sorumlusuna geri verilir. Red edilen parti ile ilgili btn sorumluluk (partinin red sahasndan teslim alnmas, YAKACIK VALFe fatura edilmemesinin takibi, tashih ettirilmesi veya skartaya ayrlmas,% 100 kontrol ile seilmesi vs.) o partiyi reten, ileten yada satn alan blme aittir. 5.1.7. Uygun Olmayan Malzemenin Kayt Edilmesi Giri ve retimin muhtelif aamalarnda tespit edilen uygunsuz paralar blmle ilgili RED sandklar dolduka Kalite Kontrol grevlileri tarafndan alarak paralar saylr ve hata trlerine gre tasnif edilirler. Sonular Kalite Gvence Mdrl tarafndan Iskarta Raporu ile raporlanr. Bu rapordaki sonu ksm ilgili blm yneticisi tarafndan doldurularak Kalite Gvence Mdrlne ve retim Mdrne verilir. RED sandklarndan kan uygunsuz paralar hurda sahasnda toplanarak blm yneticilerinin incelemelerine sunulur. 5.1.8. Tedarikinin Yerinde Yaplan Giri Kalite Kontrol Tedarikilerden salanan montaj ve talal imalat malzemeleri, gerekli olduu durumlarda yerinde kalite kontrol yaplr. Satnalma Mdr yerinde kontrol yaplmasn szl olarak Kalite Kontrol blmnden talep edebilir. Kalite kontrol; ilgili teknik resim, spesifikasyonlar ve operasyon planlar gz nne alnarak 10.01 rnlerin Muayene ve Testleri Prosedr ile 10.08 Numune Alma Planlar Prosedr ne gre gerekletirilir. Kontrol sonular Giri Kalite Kontrol Raporu na yazlr. Uygunsuzluk durumunda Kalite Kontrol Uygunsuzluk Raporu tutularak, Uygun Olmayan rnn Kontrol Prosedr uygulanr. Uygun olan parti etiketlenir. 5.1.9.Datm ve Dosyalama Yaplan muayene ve test sonular Kalite Gvence Mdrne onaylatldktan sonra ilgili blm yneticilerine datmlar yaplr. Raporlar ilgili blmlerde OK kart ile
Deniz BAAR 46
dosyalanarak saklanr. Yaplan gnlk kontroller Giri Kontrol Raporuna gnlk olarak ilenir ve Kalite Gvence Mdrl tarafndan dosyalanr. 5.2. PROSES KALTE KONTROL 5.2.1. Genel Proses ii Kalite Kontrol ilemleri, 10.03 numaral Proses ii Kalite Kontrol Prosedr gereklilikleri dahilinde yaplmaktadr. lemlerin amac, malat Proseslerinin ilgili teknik resim, norm, operasyon planlar ve artnamelere uygun olarak yaplmasn garanti etmektir. Bu prosedr, YAKACIK VALF Prosesleri srasnda yar mamule operatr veya Kalite Kontrol Elemanlar tarafndan yaplan tm kalite kontrolleri kapsar. Prosedrn referanslar, ISO 9001 Madde 4.10, 09.01 numaral Dkmhane Prosesleri Prosedr, 09.02 numaral Talal malat Prosedr ve 09.03 Montaj lemleri Prosedrdr. Proses ii Kalite Kontrol uygulamalar, ya operatrler tarafndan, ya da kalite kontrol elemanlar tarafndan uygulanmaktadr. 5.2.2. malatta Kalite Kontrol htiyacnn Tespiti malattaki btn operatrler ilem yaptklar yar mamullerin operasyon planlarna gre ilgili kalite kontrollerini yapmak ve/veya yaplmasn salamaktan ve onaylanmasndan sorumludurlar. Operasyon planlarnda; dkm, talal imalat ve montaj esnasnda, hangi kontrollerin hangi sklklarda kimin tarafndan yaplp onaylanaca tespit edilmitir. Operatrler yaptklar ilerin ilgili operasyon planlarnda belirtilmi olan kalite kontrollerini yaparlar ve/veya Kalite Kontrol Elemanlar tarafndan yaplmasn salarlar. 5.2.3. Kalite Kontroln Gereklemesi Kalite Kontroln gereklemesi; yar mamuln kontrollerinin ilgili operasyon planlarna gre yaplmasyla olur. Dkmhane blmnde proses kontrolleri, otokontrol yetkisine sahip operatrler tarafndan ilgili formlar doldurularak dosyalanr. Dkmhane proses yaplr. Otokontrolclerin doldurduu otokontrolcler aadaki formlar her i gn bitiminde Dkmhane Kalite Kontrol eleman tarafndan kontrollerinde, formlar kullanarak kontrol ilemlerini gerekletirirler Kalp Teslim Formu
Deniz BAAR 47
Talama Kontrol Formu Maa Kontrol Formu Shell Kontrol Formu Markalama Kontrol Formu Analiz Kontrol Formu
Dkmhane blmndeki en nemli proses kontrolleri olan sv metal scakl, malzemenin kimyasal analiz kontrol ve maa kontrol Dkmhane Prosesleri Prosedr ne ve Maa Kontrol Talimat na gre yaplr. Spektrometre Analiz kaytlarnn Dkmhane Laboratuar Otokontrolcs tarafndan kontrol edilerek hazrlanmasna ilave olarak bu kaytlar her ign sonunda Kalite Gvence Blmnden grevlendirilen sorumlu kii tarafndan kontrol edilerek kaelenir. Sv metal analizi ise Analiz Tablosuna gre ayarlanr. Talal malatta yaplan kontrollerin tipleri; a) Seri Balang Kontrol Yar mamul ilemi iin ilgili operasyon planlarnda tespit edilmi olan seri balang kalite kontrolleri, kalite kontrol elemanlar tarafndan yaplr. Kontrol elemanlar zerine kritik llerin ilenmi olduu teknik resimler ve kontrol planlarn kullanrlar. Yaplan kontrol sonucunda herhangi bir uygunsuzluk tespit edilsin veya edilmesin sonu Proses Kontrol Raporu na kayt edilir. b) Ara Kontroller Yar Mamul ilemi iin ilgili operasyon planlarnda tespit edilmi olan ara kalite kontrolleri, ilgili sorumlular tarafndan belirlenmi aralklarda ve miktarlarda numune alarak yaplr. Yaplan kontrol sonular Proses Kontrol Raporu na ilenir. Sonular Kalite Kontrol blmnde dosyalanr. 5.2.4. Muayene ve Deneyler Operasyon Planlarnda hangi paraya hangi muayene ve deneylerin uygulanaca tespit edilmitir. Bu muayene ve deneyler 10.01 rnlerin Muayene ve Testleri Prosedrne gre yaplr. 5.2.5. Uygun Olmayan Yar Mamuller
Deniz BAAR 48
Yaplan kontroller sonucunda herhangi bir kalite sapmas tespit edilirse, uygun olmayan yar mamul ile ilgili olarak ilgili Kalite Kontrol Eleman tarafndan Kalite Kontrol Uygunsuzluk Raporu dzenlenir. Uygunsuzluk ilgili operatr tarafndan tespit edilmi ise ilk amirine ve ilgili Kalite Kontrol Elemanna szl olarak haber verilir.
a) Tespit edilen uygunsuzluk rn kalitesini olumsuz ynde etkilemeyecek trden, minr bir uygunsuzluk ise; malzemeyi kullanacak olan ilgili Blm Yneticisi artl kabul nerisinde bulunabilir. Bu durumda ilgili Blm Yneticisi retim Mdr ve Kalite Gvence Mdrnn ortak imzas ile rn artl olarak kabul edilebilir. Bu durumda, ilgili kalite kontrol eleman tarafndan uygunsuzluk raporuna ilaveten artl Kabul Formuda dzenlenerek ilgili klasrde muhafaza edilir. Ayrca parti zerine de artl Kabul Kart eklenir.
b) Tespit edilen uygunsuzluun artl Kabul artlarna uymamas halinde tm parti veya partinin uygun olmayan blm red edilir ve Red Kart aslarak Red sahasnda toplanr. Red edilen parti ile ilgili btn sorumluluk (partinin red sahasndan teslim alnmas, tashih ettirilmesi veya skartaya ayrlmas, % 100 kontrol ile seilmesi vs.) o partiyi reten blme aittir. c) rnn reddedilmesi halinde rn red sahasna alnr. Reddedilen rnn tashih edilmesi karar ilgili blm yneticisi tarafndan verilir. Tashih karar verilen rnlerin zerine Tashih Bekliyor. etiketi konur. Tashihi yapldktan sonra rnler yeni rn kabul edilerek yeni rnlere uygulanan tm ilemlerden ve kontrollerden geerler. 5.2.7. Kaytlar Uygun olmayan malzeme ile ilgili olarak tutulan Kalite Kontrol Uygunsuzluk Raporu bilgisayar ortamndaki Veri tabanna ilenir. 5.2.8. Datm ve Dosyalama Kalite Kontrol Uygunsuzluk Raporu Kalite Gvence Mdrl tarafndan tespit edilen ilgili birimlere datlr ve ilgili blmler tarafndan deerlendirilerek dosyalanr. 5.3. SON KONTROL LEMLER 5.3.1. Genel Son Kontrol ilemlerinde ama, ilgili operasyon planlar ve teknik resimlere gre son kontrol yaparak uygunsuz rn ve alt paralarn sevkini engellemektir. Son kontrol ilemleri, 10.04 numaral Son Kontrol prosedrne gre yaplr. Bu prosedr Yakack Montaj Blm nden sevk edilecek rn ve alt paralar ile Dkmhane den sevk edilecek ham paralara operatrler veya Kalite Kontrol
Deniz BAAR 49
Elemanlar tarafndan yaplan tm kalite kontrolleri kapsar. Bu prosedrn referanslar, ISO 9001 Madde 4.10, Montaj lemleri Prosedr, Dkmhane Prosesleri Prosedr ve Uygun Olmayan rnn Kontrol Prosedrdr. Dkmhane temizleme makinas operatr, dkmhaneden kan ham paralar Ambar Blmne teslim ederken; Montaj Ustabada rnleri Sevkiyat Ambarna teslim ederken ilgili kalite kontrollerinin yaplmasndan sorumludur. 5.3.2. . Kalite Kontroln Gereklemesi 5.3.2.1. Dkmhane Son Kontrol lemleri Dkmhane son kontrol ilemleri, ham para teknik resimlerinde belirtilmi olan kritik llere gre kalite kontrol grevlisi tarafndan Numune Alma Planlar Prosedr de kullanlarak yaplr. Sonular Son Kontrol Raporu na ilenir. Ayrca gn ierisinde Fabrika Ambarna teslim edilen paralarla ilgili olarak; ilgili otokontrolc tarafndan Dkmhane Ham Para Kontrol Raporu doldurulur. 5.3.2.2. Montaj Son Kontrol lemleri Montaj Son Kontrol ilemleri, rnle ilgili Montaj Operasyon Plan ve toplu resimlere gre kalite kontrol eleman tarafndan OK Etiketlerinin Yaptrlmas talimatna gre sevkiyat elemanlar tarafndan yaplr. Sonular rn Son Kontrol Raporu na kaydedilir. Basn ile Szdrmazlk ve Mukavemet kontrolleri Basn ile Szdrmazlk ve Mukavemet Kontrol Talimat na gre yaplr. Montaj Son Kontrol lemlerine ek olarak, her yln altnc ay ierisinde ylda bir kez, doalgaz vanalarna , her boyuttan iki adet numune almak suretiyle, Ama Kapama Tertibat Testi Talimat na gre test yaplr. Bu testin sonular, Ama-Kapama Test Raporuna kaydedilir.
5.3.3. Uygun Olmayan Paralar ve rnler Satnalma Blmnn temin ettii dkm ham paralar ve Dkmhanenin rettii paralar iin yaplan kontrollerde sapma tespit edilirse uygun olmayan rnler iin Kalite Kontrol eleman tarafndan Kalite Kontrol Uygunsuzluk Raporu dzenlenir.
Deniz BAAR 50
Mnferit olarak ortaya kan uygunsuz paralar Kalite Kontrol Uygunsuzluk Raporu dzenlenmeksizin RED sandklarnda toplanr ve Iskarta Kayt Formu ile kayda alnrlar.
a) Tespit edilen uygunsuzluk rn kalitesini olumsuz ynde etkilemeyecek trden,minr bir uygunsuzluk ise; RED edilen malzeme iin, kullanacak olan ilgili Blm Yneticisi artl kabul nerisinde bulunabilir. Bu durumda rn artl olarak kabul edilebilir. Bunun iin, ilgili Kalite Kontrol Eleman tarafndan uygunsuzluk raporuna ilave olarak artl Kabul Formuda dzenlenir ve klasrnde muhafaza edilir. Ayrca parti zerine de artl Kabul Kart eklenir.
b) Tespit edilen uygunsuzluk, ilave operasyonlar ile tashih edilebilir veya edilemez olmasna baklmakszn Kalite Kontrol Eleman tarafndan Kalite Kontrol Uygunsuzluk Raporu dzenlenerek RED edilir. Parti veya partinin uygunsuz olan blm zerine RED Kart koyulur, paralar ilgili blmn red sahasna alnr. Red sahasna konulan paralara ait yaplacak olan ilemlerin (tashih,% 100 kontrol ile ayrma,skartaya ayrma) sorumluluu o paray reten blme aittir. lgili blm red edilen paralar red sahasndan alp gerekli olan tashih ilemlerini gerekletirerek tekrar kalite kontrol amacyla ambara teslim edebilir. Tekrar yaplan kontrollerde tespit edilen uygunsuzluklar giderilmi ise parti OK Kart ile sevk edilir. Tashih edilemeyenler skartaya ayrlarak RED sandklarnda biriktirilirler. 5.3.4. Datm ve Dosyalama Montaj blmnde hazrlanan rn Son Kontrol Raporu, Dkmhane blmnde hazrlanan Son Kontrol Raporu, Dkmhane Ham Para Kontrol Raporu Kalite Kontrol Blmnde ve Ama Kapama Test Raporu Kalite Gvence Blmnde dosyalanr.
5.4. LK NUMUNE KONTROL 5.4.1. Genel lk numune kontrol ilemleri, lk Numune Kontrol prosedr gereklilikleri dahilinde yrtlr. lk Numune Kontrol htiyacnn Olumas, YAKACIK VALF SAN. mamullerinde kullanlmak zere ; a) Yeni dizayn edilerek YAKACIK VALF SAN. veya tedariki firmalarda retilen paralar, b) Daha nce dizayn yaplm ve halen retimde kullanlan, fakat dizayn veya
Deniz BAAR 51
tedariki firmann deitirilmi olduu paralarda, c) Yeni bir tedariki firmaya i verilmesi halinde, d) YAKACIK VALFin mmessilliini yapt rnler ile ilgili olarak Sat ve Pazarlama Mdrnn ihtiya duymas halinde, lk numune kontrolnn yaplmas gereklidir. lgili Satnalma Mdr / Sorumlusu numuneyi Kalite Gvence Mdr ne teslim eder. Kalite Gvence Mdr, lk Numune Kontrol Formu na teslim edilen numune ile ilgili olarak yaplmas istenilen muayene, kontrol ve deneyleri yazarak ilgili Kalite Kontrol elemanna numune ile birlikte verir. Kalite Kontrol Eleman; lk Numune Kontrol Formu nda belirtilmi olan tm kontrol ve muayeneleri 10.01 rnlerin Muayene ve Testleri Prosedr ne gre yapar. 5.4.2. lk Numune Kontrol ve Muayene Sonularnn Deerlendirmesi Tm kontrol ve muayeneleri tamamlanm olan numune lk Numune Kontrol Formu, lm ve dier deney sonular ile birlikte Kalite Gvence Mdrne verilir. a) Tespit edilen kontrol deerleri ngrlen tolerans snrlar ierisinde ise lk Numune Kontrol Formu zerindeki KABUL ksm iaretlenerek parann seri olarak retimine izin verilir. b) Tespit edilen kontrol deerleri ngrlen toleranslar dnda, fakat tespit edilen sapmalar emniyet, montaj ve fonksiyon asndan mamuln kalitesini olumsuz ynde etkilemeyecek ynde deerlendiriliyor ise lk Numune Kontrol Formu zerindeki ARTLI KABUL ksm iaretlenerek parann seri olarak retimine izin verilir. artl Kabul yaplan durumlarda artl Kabuln gerekesini ve bu artl Kabule bal olarak hangi dzenlemelerin ve dkman revizyonlarnn yapldn aklayan bir tutanak hazrlanr ve onaylanr. Kalite kontrol tarafndan tespit edilen sapmalarn giderilmesi isteniyorsa,Numune tekrar ilk numune kontrolne tabi tutulur. c) Tespit edilen kontrol deerleri ngrlen toleranslar dnda ve tespit edilen sapmalar emniyet, montaj ve fonksiyon asndan mamuln kalitesini olumsuz ynde etkileyecek ynde deerlendiriliyor ise lk Numune Kontrol Formu zerindeki RED ksm iaretlenerek parann seri olarak retimine izin
Deniz BAAR 52
verilmez. Bu durumda ilgili parann mevcut hatalar giderilerek, tekrar lk Numune Kontrolne tabi tutulur. 5.4.3. lk Numunelerin Muhafazas Daha sonra herhangi bir uygunsuzluk durumu ortaya kmas halinde, zellikle kalp anmasnn sz konusu olduu paralarda, karlatrma amac ile ilgili numuneler, zerlerine Numune Tantm Kart aslmak suretiyle muhafaza edilir.
Deniz BAAR 53
6. RNLERN MUAYENE VE TESTLER 6.1. GENEL rnlerin muayene ve testleri, 10.01 numaral rnlerin Muayene ve Testleri Prosedrne gre yaplmaktadr. Bu prosedrn amac, tm malzeme, yar mamul ve mamullerin gereksinimleri karlayp karlamadnn tespitinde kullanlacak olan yntemlerin en gvenilir ekilde belirlenmesi, uygulanmas ve takip edilmesini salamaktr. Bu prosedr, rutin kalite kontrol ilemlerinde, ve rn tasarm ve devreye alnmas srasnda, yaplan tm muayene ve deneyleri kapsar. Prosedrn referanslar, ISO 9001 Madde 4.10,10.02 Giri Kalite Kontrol Prosedr, 10.03 Proses i Kalite Kontrol Prosedr, 10.04 Son Kontrol Prosedr ve 10.05 lk Numune Kontrol Prosedrdr. Yeni bir rn devreye alnaca zaman belirlenmi kabul kriterlerinin hangi muayene ve deneyler ile dorulanaca tespit edilir. Mevcut olmayan muayene ve deney talimatlar ise yetkili kiiler tarafndan hazrlanr. Rutin Kalite Kontrol faaliyetleri bu prosedr kapsamnda belirlenmi muayene ve deney talimatlarna gre yaplr. 6.2. YEN RN DEVREYE ALINMASI Yeni bir rn devreye alnmas durumunda Kalite Gvence Mdr, retim Mdr, Mhendislik Mdr ve dier ilgili Blm Ynetici/Sorumlular tarafndan mevcut talimatlar dnda yeni talimatlara ihtiya olup olmadna karar verilir ve eer yeni talimatlara ihtiya var ise talimatn hazrlanmas iin sorumlular belirlenir. 6.3. MUAYENE VE DENEY TPLER a) Giri Kalite Kontrol Aamalarnda Yaplan Muayene ve Deneyler : Giri Kalite Kontrol Muayene ve Deney Talimatlar hazrlanrken hem tedarikinin hem de YAKACIK VALF n kendi tecrbe ve deneyimleri gz nne alnr. Tedarikinin yeterlilii, rnn kritiklii ve YAKACIK VALF in lme yetenei de gz nne alnarak muayene ve deneylerin kapsamlar belirlenir. b) Proses i Yaplan Muayene ve Deneyler :
Deniz BAAR 54
Parann kritikliine, makina ve ekipmanlarn yeterliliine gre muayene ve deneyler belirlenir. Tm muayene ve deney ilemleri hangi aamada yapldna baklmakszn u gruplara ayrlr : 1) Etiket / Sertifika Kontrol : Tedarikilerden gelen sertifika bilgilerinin gerekliliklere uygunluu Etiket/Sertifika Kontrol Talimat na gre kontrol edilir. 2) Gz Kontrolleri : rnn grnt, apak, yzey kalitesi vs. zellikleri kontrolnn, gerekli olmas halinde ilgili kyaslama numuneleri kullanlarak gz ile yaplmas Ham Parann Gz Kontrol Talimat ve Mamullerin Gzle Son Kontrol Talimatna gre yaplr. Gz kontrol yapacak olan elemanlar gerekli eitimi alm ve kyaslama kriterleri asndan ilgili numuneler ile desteklenmitir. 3) Boyut Kontrol : Yeterli hassasiyetteki lme alet ve cihazlarnn kullanlarak rnn lsel zellik kontrollerinin, ilgili kritik lleri zerine ilenmi teknik resim, operasyon kartlar ve kontrol planlarna gre yaplmas ilemidir. 4) Fiziksel (Mekanik) zelliklerin Kontrol : Yeterli hassasiyetteki lme alet ve cihazlarnn kullanlarak rnn mekanik zellik kontrollerinin ilgili norm, artnamelere veya talimatlara gre yaplmas ilemidir. Metal Malzemelerin Sertlik lme Talimat na gre lmler yaplr. Mekanik testler ise Mekanik zellikler Kontrol Talimat na gre kontrol edilir. 5) Kimyasal Kontroller : Yeterli hassasiyetteki lme alet ve cihazlarnn kullanlarak rnn kimyasal zellik kontrollerinin ilgili norm, artnamelere veya talimatlara gre yaplmas ilemidir. Spektrometre ile Analiz Talimat kullanlr. 6) Performans Kontrolleri : mr, szdrmazlk, korozyon gibi testlerin yeterli hassasiyetteki lme alet ve cihazlarn kullanlarak rnn performans zellik kontrollerinin ilgili norm, artnamelere veya talimatlara gre yaplmasdr. Performans kontrollerinde Basn ile Szdrmazlk ve Mukavemet Kontrol Talimat ve Ama-Kapama Testi Talimat kullanlr. Korozyon testi Korozyon Testi Talimat na gre yaplr. Sonu Korozyon Test Formu kullanlarak raporlanr.
Deniz BAAR 55
7) Deneme retimi : Temin edilen malzeme, ham para, yar mamul vs. den birka adet numune alarak bu numune zerinde retim ve/veya montaj ilemlerinin yaplarak parti hakknda karar verilmesi. Yukarda bahsi geen kontrollerin hangi deney, lme aletleri ve cihazlar, mastarlar vs. kullanlarak yaplaca ilgili resimler ve kontrol planlarnda belirtilmitir. Yazl bir talimat hazrlanmasnn uygun ve yeterli olmad durumlarda eitilmi elemanlar kullanlr. Baz durumlarda gerekli olmas halinde elemanlara kyaslama iin numune verilir. 6.4. MUAYENE VE DENEYLERN YAPILMASI a) Tasarm Aamasnda Yaplan Muayene ve Deneyler : Tasarm planlar yardmyla hangi muayene ve deneylerin yaplaca belirlenir. b) Periyodik Muayene ve Deneyler : Periyodik muayene ve deneyler planlara gre yaplr. Baz malzeme ve ilemler kritiktir. Bu tip durumlarda malzemenin tedarikisi deimesi halinde lk Numune Kontrol Prosedr ne gre ilk numune kontrol yaplr. Bu kontroln yaplarak tedarikinin onaylanmasndan sonra, bu tedariki ile alld srece periyodik olarak performans muayene ve testleri devam eder. c) Rutin Muayene ve Deneyler : Gnlk imalat devam ederken nceden belirlenmi zamanlarda muayene ve deneyler yaplr. Ne zaman hangi miktarda hangi numune alma planna gre hangi muayene ve deneylerin yaplaca parann ilgili operasyon kart,teknik resmi ve kontrol plannda tanmlanmtr. 6.5. MUAYENE VE DENEY SONULARI Herhangi bir uygunsuzluk tespit edilmesi halinde, uygunsuzluu tespit eden eleman ilgili Kalite Kontrol Elemanna haber vererek Kalite Kontrol Uygunsuzluk Raporu nun dzenlenmesini salar. Uygunsuzluun temel sebepleri aratrlarak gerekli grlen durumlarda dzeltici ve nleyici faaliyetler balatlr. Daha sonra yaplmas gereken ilemler ilgili blmlerin Kalite Kontrol Prosedrlerinde tarif edilmitir. Kalite Gvence Mdr yaplan kontrol sonularna gre uygunluklar deerlendirerek tedariki veya ileme uygulanacak muayene ve deney kapsamn daraltabilir. Ancak yaplan daraltma sonucunda rn kalitesinde
Deniz BAAR 56
herhangi bir uygunsuzluk olup olmad Kalite Gvence Mdr tarafndan takip edilir. 6.7. MUAYENE VE DENEY KAYITLARI lk Numune kontrollerinde kritik l deerleri kayt edilir. Muayene ve deney sonular ayn l iin , farkl numunelerden alnan lm deerlerinin ortalama deeri alnarak Proses Kontrol Raporu na kayt edilir. Uygunluk O.K. Kart ile de gsterilir. Muayene ve Deney sonularnn uygunsuz olmas halinde, uygunsuz lm deerleri ve var ise dier kritik lm deerleri Kalite Kontrol Uygunsuzluk Raporu nda belirtilir.
MUAYENE VE DENEY AKI
EMASI
Deniz BAAR 57
7. NUMUNE ALMA 7.1. Genel YAKACIK VALFde yaplan muayeneler, genellikle rnekleme muayenesidir. YAKACIK VALF de yaplan Son Kontrol (Dkmhane), Giri Kontrol (Yan Sanayi ve Satn Alma) ve rn Son Kontrolnde (Montaj) Numune Alma esasna gre yaplan kontrollerde, numunelerin bir plan dahilinde alnarak, alndklar partiyi salkl bir ekilde temsil etmelerini salamak amacyla Numune Alma Prosedr oluturulmutur. Numune Alma Planlar :
Parti byklne ve uyguladmz Muayene seviyesine gre ka adet numune alnacan belirten izelgelere / Planlara Numune Alma Planlar denilir Ulusal veya Uluslararas belli bir standartta tespit edilmi verilere / prensiplere ve izelgelere / planlara gre parti bykln ve muayene seviyesini dikkate alarak numune alnmasna Numune Alma Planlarna Gre Numune Alma denilir. Kalite Gvence Mdrl, hangi numune alma planna gre numune alnacan belirlemekten sorumludur. 7.2. Numune Alma Planna Gre Numune Alma Kavram Numune Alma Planlar olaslk hesaplarna gre oluturulur.
Deniz BAAR 58
Numune Alma Planlar, alnacak numune saysn, bir partinin tmnn kabul edilebilmesi iin msaade edilen maksimum uygunsuz para saysn ve ayn partinin tmnn reddedilebilmesi iin minimum uygunsuz para saysn gsterir. Numune Alma Planlarnda belirtilen alnacak numune saylar ve bu saylar iin maksimum ve minimum uygunsuz para saylar (OK veya Red saylar, yani OK ve RED kriterleri) o partinin tmnn hi risksiz olarak OK veya Red edilecei anlamna gelmez. Numune Alma Planlar az olmakla birlikte belirli bir hata riski tarlar. Ancak dikkatli bir ekilde hazrlanan numune alma planlarnda bu hata riski olduka byk lde azaltlmtr. 7.3. Muayene Seviyesi Kavram Bu kavram bir rnekle aklayalm: Parti bykl 2000 adet olsun. Bu 2000 adetlik partiden, 50 adet veya, 125 adet veya, 200 adet
numune alabiliriz. 50 adedin partinin tmn temsil etme kabiliyeti 125 adedinkinden daha azdr. Bu bakmdan 50 adet numune ile yaplan muayene, 125 adet ile yaplan muayeneden daha zayf / daha gevek muayenedir. 200 adedin partinin tmn temsil etme kabiliyeti 125 adetten ve 50 adetten daha fazladr. Bu bakmdan 200 adet numune ile yaplan muayene, 125 ve 50 adet ile yaplan muayeneden daha skdr. Yukardaki rnei sraya dizersek, 50 adet numune ile yaplan muayeneye Gevek Muayene Seviyesi 125 adet numune ile yaplan muayeneye Normal Muayene Seviyesi 200 adet numune ile yaplan muayeneye Sk Muayene Seviyesi denir.
Deniz BAAR 59
zet olarak Muayene Seviyesi, yaplan muayenenin ne derecede gevek, normal veya sk seviyede (yani az, orta veya yksek sayda numune zerinde) yapldn belirtir. Baka bir ifadeyle muayene seviyesi, alnan numune saysnn partideki bozuk paralar yakalayabilme kabiliyetidir. 7.4. Kabul Edilebilir Kalite Seviyesi Kavram Kabul Edilebilir Kalite Seviyesi, seilen kalite seviyesinin veya dier bir ifadeyle Muayene / Kontrol edilen partiden alnan numunelerin saysnn sebep olduu; bozuk para yakalayamama riskinin ne oranda olduunu ifade eder. Kabul Edilebilir Kalite Seviyesine Acceptable Quality Level = A.Q.L denilir. A.Q.L 1.0 A.Q.L 1.5 A.Q.L 2.5 A.Q.L 4.0 A.Q.L 6.5 A.Q.L 10 YAKACIK VALF de bu prosedr kapsamnda olan tm Kalite Kontrol Faaliyetlerinde Kabul Edilebilir Kalite Seviyesi (A.Q.L) Parti Byklklerine Gre Kod Harf Seimleri ve Numune Alma Planlar izelgesindeki tm muayene tiplerinde (Gevek, Normal, Sk) 6.5 olarak kullanlmaktadr. 7.5. Harf Seimi TS 2756 Standartlarnda, alnacak numune bykln (muayene / kontrol edilecek paralarn saysn) belirleyen kilit parametre Harf Seimidir. Harf Seimi hem parti byklne hem de muayene seviyesine baldr. Harf Seimini aadaki rnekle izah edelim: olarak ifade edilen Kabul Edilebilir Kalite Seviyelerinde, bozuk para kma riski srasyla %1.0, %1.5, %2.5, %4.0, %6.5 ve %10dur.
Deniz BAAR 60
Par t i Bykl Adet 2 - 8 9 - 15 16 - 25 26 - 50 51 - 90 91 - 150 151 - 280
M U AYEN E SEV YELER zel M uayene Sevi yel er i G enel M uayene Sevi yel er i S- 1 S- 2 S- 3 S- 4 I II III A A A A A A B A A A A A B C A A B B B C D A B B C C D E B B C C C E F B B C D D F G B C D E E G H
rnek 1: Parti Bykl =100 adet olsun, uygulayacamz Genel Muayene Seviyesi II (Normal) olsun.
Bu durumda seeceimiz harf F olur. rnek 2: Parti Bykl = 250 olsun, uygulayacamz Genel Muayene Seviyesi II (Normal) olsun. Bu durumda seeceimiz harf G olur.
7.6. Numune Says Belirleme Harf Seimi (Kod Harfi Seimi) yapldktan sonra, seilen harfe gre alnacak Numune Says aadaki tablodan bulunur.
Deniz BAAR 61
Kod H ar f i A B C D E F G H
N um une Say s Adet 2 3 5 8 13 20 32 50
Yukardaki 1. rnek iin: F iin 20 adet Numune Yukardaki 2. rnek iin: G iin 32 adet Numune alnr. Sonu olarak, NORMAL (II) Muayene Seviyesine gre, 100 adetlik bir parti iin 20 adet Numune, 250 adetlik bir parti iin 32 adet numune alnr. 7.7. Muayene Seviyeleri Deitirme Yntemi Birbiri pei sra partilerden alnan numunelerde yaplan kontrol sonucunda salam ve bozuk (yani kabul edilen ve reddedilen ) paralarn seyri istikrarl birbirine yakn karsa; prensip olarak muayene seviyesi gevetilir. Kontrol sonular birbirinden farkl yani istikrarsz karsa; prensip olarak muayene seviyesi sklatrlr. Bu uygulamaya Switching veya Muayene Seviyelerini Deitirme Yntemi denir.
Deniz BAAR 62
YAKACIK VALF de Switching yntemi, Son Kontrolde (Dkmhane) ve Giri Kontrolnde (Yan Sanayi ve Satn Alma) farkl,
rn Son Kontrolnde (Montaj) farkl olarak aada akland ekilde uygulanr.
Son Kontrolde (Dkmhane) ve Giri Kontrolnde (Yan Sanayi ve Satn Alma) Switching: Kontrole Normal (II) Seviyesi ile balanr. Birbiri pei sra 5 partide sonular istikrarl (Kabul snrlar iinde birbirine yakn) karsa; Gevek (I) Muayene Seviyesine geilir ve Gevek de devam edilir, ta ki bir problem kncaya kadar. Yani kabul snrlar dna kldnda derhal Sk (III) Muayene Seviyesine geilir. Sk da birbiri pei sra 10 parti problemsiz (Kabul snrlar iinde birbirine yakn sonular) seyrederse; Normal (II) Muayene Seviyesine geilir. Son Kontrol Raporu (Dkmhane) ve Giri Kontrol Raporu (Yan Sanayi ve Satn Alma) bu yntem kullanlarak hazrlanr. Hangi muayene seviyesinde kontrol edilirse edilsin, kabul snrlar dnda hatal para veren parti reddedilir. Ya %100 ayklanmak zere Tedariki ye iade edilir, veya YAKACIK VALF de %100 kontrol edilerek ayklanr. rn Son Kontrolnde (Montaj) Switching:
Deniz BAAR 63
rn Son Kontrolnde Sk (III) Muayene Seviyesi ile kontrole balanr, birbiri pei sra 5 partide sonular istikrarl (Kabul snrlar iinde birbirine yakn) karsa; Normal (II) Muayene Seviyesine geilir ve Normal de devam edilir, ta ki bir problem kncaya kadar. Yani kabul snrlar dna kldnda derhal Sk ya geilir. Sk da birbiri pei sra 10 parti istikrarl seyrederse Normal e geilir. rn Son Kontrol Raporu (Montaj) bu yntem kullanlarak hazrlanr.
Deniz BAAR 64
8.STATSTK TEKNKLER 8.1. Genel statistik Teknikleri statistik Teknikler prosedr araclyla gerekletirilir. Bu prosedrn referans, ISO 9001 Madde 4.20dir. statistik, eitli karakterlere sahip olan problemlere uygun zmler bulmak amacyla gelitirilmi yntemler topluluudur. statistiksel tekniklerin seviyesi kullanclarn bilgi seviyesine gre uygun dzeyde hazrlanm olup olas manuel hesap hatalarnn nne gemek amayla gerekli softwarelar ile desteklenmitir. Btn kalite kontrol elemanlar, retim blm sorumlular ve alanlar bu prosedrn kullanclardr. Modern kalite anlaynn en nemli metodlarndan biri statistiksel Metodlardr. Bu metodlar sayesinde nisbeten az sayda kalite kontrol kadrosu ile imal edilen mamul partisinin hemen hemen tamam hakknda olduka salkl bilgi sahibi olunabilir. Bu metodlar YAKACIK VALFte aadaki maksatlarla uygulanmaktadr. Makina Yetenei Analizi Proses Yetenei Analizi
8.2. Makina Yeterlilik Analizi Bu metodla ayn makina ayar, ayn i zaman, ayn tezgah operatr, ksaca makina dndaki tm parametreler ayn ve sabit tutularak sadece makinadan gelen deikenliklerin etkisi bulunmaya allr. zellikle yeni devreye giren, ciddi bir revizyon geiren ve rettii paralar ok ehemmiyetli olan makinalar iin Makina Yeterlilik Analizi yaplr. 8.2.1. Uygulama ekli lk nce Yeterlilik Analizi yaplacak olan makina/makinalar retim Mdr ve ilgili blm sorumlusu tarafndan ileyecei para ve ls de belirlenerek, Kalite Gvence blmne bildirilir. Sz konusu makina iin ayarlar yapldktan sonra birbiri ardna en az 30 numune alnarak okunan karakterisitik deeri Tezgah Yetenei alma Tablosu formuna ilenir. Okunan bu deerler Kalite Gvence blm
Deniz BAAR 65
tarafndan bilgisayarda ki veritabanna ve istatistik programna girilerek. Deerlendirme raporu Makina Yeterlilik Analizi kts bilgisayardan alnr.
Alnan rapor sonucunda Cm, Cmk, Cmkst Cmkalt deerlerine baklarak makina yeterlilii hakknda karar verilir. Cm : Prosesdeki Yaylm
Cmk : Hem prosesdeki yaylm hemde ortalamann hedeflerden sapmasn kontrol etmektedir. Sz konusu deerlerin hesaplan ve yorumu :
Cm =
Belirlenen _ Toplam _ Tolerans ; Makina yeterlilii kontrol katsays 6
Cmk st =
Belirlenen _ stLimit X ; st Proses Kontrol ndisi 3
Cmk = Min _(Cmk st _ veya _ Cmk alt )
= S tan dartSapma
; =
(x
x) 2
X = Aritmetik _ Ortalama ;
X
n
Deniz BAAR 66
n = rneklem _ Hacmi
Bu formller ile yaplan hesaplamalar sonucunda kan rakamlarn yorumlanmas aada zetlendii gibidir.
Cm ve Cmk < 1 1.33 > Cm ve Cmk 1 Cm ve Cmk > 1,33
ise ise ise
Makina yetersiz Makina kabul edilebilir Makina yeterli
6.2. Proses Yeterlilik Analizi
Proses yetenei etd seri imalat artlarnda belli bir l zerinde yaplr. Proses yetenei bir prosesin salayabildii en az kalite deikenlii olarak tanmlanabilir. Proses yetenei insan, cihaz, materyal, metod ve evre faktrlerine baml olup bu faktrlerin deiiminden etkilenmektedir. Bir prosesin retim yeteneini tanmlama yollarndan biride Proses Yeterlilik Analizidir.
6.2.1. Uygulama ekli
Proses yeterlilik analizi seri imalat artlarnda belli bir l zerinde yaplr. Proses yeterlilik analizi seri imalat srerken belirli periyotlarda (rnein her 30 Dk. da ard arda 5 veya her n adet paradan sonra 5er adet numune alnr) alnan numune gruplar en az 10 adet numune grubu - zerindeki ller 20.01-F03 Proses Yetenei alma Tablosu formuna ilenir. Dzenlenen bu formlar Kalite Gvence Blmne gnderilir. Burada deerler bilgisayarda ki veritabanna ve istatistik programna girilerek.
Deniz BAAR 67
Deerlendirme raporu 20.01-F04 Proses Yeterlilik Analizi kts bilgisayardan alnr.
Alnan rapor sonucunda Cp, Cpk, Cpkst, Cpkalt deerlerine baklarak proses yeterlilii hakknda karar verilir.
Cp
: Prosesdeki Yaylm Cpk : Hem prosesdeki yaylm hemde ortalamann hedeflerden sapmasn kontrol etmektedir.
Alnan rapor Kalite Gvence Mdr tarafndan onaylanarak bir kopyas ilgili blm sorumlusunda orjinali Kalite Gvence Blmnde dosyalanr
Sz konusu deerlerin hesaplan ve yorumu :
Cp =
Belirlenen _ Toplam _ Tolerans ; Proses yeterlilii kontrol katsays 6
Cpk st =
Belirlenen _ stLimit X ; st Proses Kontrol ndisi 3
Cpk alt =
X Belirlenen _ AltLimit ; Alt Proses Kontrol ndisi 3
Cpk = Min _(Cpk st _ veya _ Cpk alt )
Deniz BAAR 68
X=
X
N
= S tan dartSapma
; =
(x
x) 2
N 1
X i = Alt _ rneklem _ Ort. X = Alt _ rneklem _ Ortalamalar _ Ort.

N = Alt _ rneklem _ Grup _ Sayisi
Bu formller ile yaplan hesaplamalar sonucunda kan rakamlarn yorumlanmas aada zetlendii gibidir.
Cp ve Cpk < 1
Proses yetersiz
1.33 > Cm ve Cmk 1 Proses kabul edilebilir

Cm ve Cmk > 1,33 Proses yeterli
Bulunan bu deerler sonucunda yetersiz kan makina / tezgahlar iin gerekli dzeltici-nleyici faaliyet alarak makina / tezgahn kabul edilebilir seviyeye gelmesi salanr.
6.3. Dier statistiksel Metodlar Makina Yeterlilik Analizi, Proses Yeterlilik Analizi dnda dier istatisitksel metodlar Pareto, Regresyon, Korelasyon, Hipotez Testleri gibi teknikler gerektiinde eitli raporlarda, hata analizi ve etdlerinde Kalite Gvence Blm tarafndan kullanlabilir.
Deniz BAAR 69
7. Datm ve Dosyalama
Kullanlan istatistiksel tekniklerle ilgili olarak retilen kaytlarn orjinal nshalar Kalite Gvence Blmnde birer kopyas ise ilgili blmde bulanacaktr. Ayrca bu analizler ile ilgili btn bilgiler Kalite Gvence
Deniz BAAR 70

Kali̇te Güvencesi̇ Si̇stemleri̇

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kali̇te Güvencesi̇ Si̇stemleri̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.koumakina2001.8m.

sistem zerinde odaklanmtr. Bu nedenle kaliteyi kontrol altna

Tablo 1. Kalite Ynetim Sistemleri ile Toplam Kalite Anlaynn Karlatrlmas

Yeterlilik testleri yaplmaldr. Tasarm dkmanlar kabulden nce gzden geirilmelidir.

2.4.4.9. Tasarm Deiiklikleri Tasarm dkmante kiiler gzden

salad rnn kritikliine veya taeronun performansna gre deiebilir.

ekil 10 : Muayene, lme ve deney tehizat

3.2.2. BAZI RNLER 3.2.2.1. Kresel Vanalar

4. BLM : FABRKADAK KALTE KONTROL ORGANZASYONU

ekil kalite Gvencesi Blm Organizasyon emas

Para teknik resminin gerektirdii l ve toleranslar salayabildiini

MUAYENE VE DENEY AKI

Par t i Bykl Adet 2 - 8 9 - 15 16 - 25 26 - 50 51 - 90 91 - 150 151 - 280

N um une Say s Adet 2 3 5 8 13 20 32 50

rn Son Kontrolnde (Montaj) farkl olarak aada akland ekilde uygulanr.

Belirlenen _ Toplam _ Tolerans ; Makina yeterlilii kontrol katsays 6

Belirlenen _ stLimit X ; st Proses Kontrol ndisi 3

Cmk = Min _(Cmk st _ veya _ Cmk alt )

Cm ve Cmk < 1 1.33 > Cm ve Cmk 1 Cm ve Cmk > 1,33

ise ise ise

Makina yetersiz Makina kabul edilebilir Makina yeterli

6.2. Proses Yeterlilik Analizi

Deerlendirme raporu 20.01-F04 Proses Yeterlilik Analizi kts bilgisayardan alnr.

Sz konusu deerlerin hesaplan ve yorumu :

Belirlenen _ Toplam _ Tolerans ; Proses yeterlilii kontrol katsays 6

Belirlenen _ stLimit X ; st Proses Kontrol ndisi 3

X Belirlenen _ AltLimit ; Alt Proses Kontrol ndisi 3

Cpk = Min _(Cpk st _ veya _ Cpk alt )

X i = Alt _ rneklem _ Ort. X = Alt _ rneklem _ Ortalamalar _ Ort.

1.33 > Cm ve Cmk 1 Proses kabul edilebilir

You might also like