İTÜ İnşaat Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü

Düzlem (Azimutal)
JDF 433 Projeksiyonlar

Kartografik Meridyenlerin izdüşümleri bir noktadan (kutup noktasından)

dağılan ışın demetleri, paralellerin izdüşümleri ise bu noktayı

Projeksiyonlar merkez alan daireler biçimindedir. Kutup noktasında meridyenler

arasında oluşan açılar (α) küre üzerindeki açılarla (λ) aynıdır.
Paralel dairelerin yarıçapları (m) projeksiyonun özelliğine göre δ
Doç
Doç.Dr. Cengizhan İpbü
pbüker kutup uzaklığının (δ=90-ϕ) fonksiyonu olarak belirlenir.
3.hafta m = f (δ)
Tüm azimutal projeksiyonlar birbirlerinden bu yarıçap
eşitliğine göre ayrılırlar.

JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

Meridyen Boyu
Koruyan
Düzlem Projeksiyonlarda Düzlem Projeksiyon
Deformasyonlar Meridyen uzunluğunun
korunması için
Meridyen yönündeki uzunluk deformasyonu h, projeksiyon www.fes.uwaterloo.ca/ crs/geog165/azproj.htm projeksiyon düzleminde
düzleminde m yarıçapının dm kadar artışını, δ yay uzunluğunun dδ
kadar artışına oranlayarak bulunur. Paraleller yönündeki uzunluk m KP’ doğrusu, kürede KP
deformasyonu k ise herhangi bir paralel dairenin projeksiyondaki Projeksiyon Düzlemi K P’ yayına eşit olmalıdır.
çevresini, küredeki çevresine bölerek elde edilir. )
sin δ P
α = λ, m = δ
dm m h=1
h= , k=
dδ sin δ )
δ
δ
k=
Ekvator M 1
sin δ
JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

Alan Koruyan Açı Koruyan (konform)

Düzlem Projeksiyon Düzlem Projeksiyon
δ
F = 2π(1 − cos δ ) = 4π sin 2 (Stereografik Projeksiyon)
2 K P’
Projeksiyon Düzlemi m= 2 tan δ/2
F ' = π m2 L=2 R tan(A/2)

δ www.fes.uwaterloo.ca/ crs/geog165/azproj.htm sin δ

P
www.fes.uwaterloo.ca/ crs/geog165/azproj.htm F = F ' ⇒ 4π sin 2 = π m2
2
Açı koruma şartı
Alan koruma şartının sağlanması için paralel dairelerin dm m δ
izdüşümlerinin yarıçapı, bir paralel dairenin kapladığı h=k⇒ = Ekvator M
harita alanı, bu paralel daire tarafından sınırlanan küre dδ sin δ 1
1 1 δ
kapağının alanına eşit olacak şekilde seçilmelidir. ∫ m dm = ∫ sin δ dδ ⇒ ln m + c = ln tan + c2
1
2
δ δ
dm δ
δ h= = cos
ln m = ln tan + ln c ⇒ m = c tan
2 2 δ/2
m = 2 sin dδ 2 δ
2 k=
m
=
2 sin δ2
=
1 m = 2 tan G
sin δ 2 sin δ2 cos δ2 cos δ2 2
JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

1
 Gnomonik Projeksiyon Ortografik Projeksiyon
(Merkezi Projeksiyon) (Paralel Projeksiyon)

Projeksiyon Düzlemi K m= tan δ P’

Projeksiyon Düzlemi K m= sin δ P’

www.fes.uwaterloo.ca/ crs/geog165/azproj.htm sin δ

P www.fes.uwaterloo.ca/ crs/geog165/azproj.htm
sin δ P

dm 1 tanδ 1 δ
h= = ,k = =
dδ cos 2 δ sinδ cos δ Ekvator M 1 δ
h = cos δ, k = 1 Ekvator 1 M
Kutuptan uzaklaştıkça hızla büyüyen alan, uzunluk ve doğrultu
deformasyonları nedeniyle topografik haritalar için uygun Perspektif özelliği taşıyan projeksiyonlar içerisinde
değildir. Ancak hava ve deniz navigasyonunda ortodromların projeksiyon merkezinin sonsuzda olmasından
izdüşümlerinin doğru şeklinde olmasından dolayı pratik önemi dolayı ekstrem durumdur.
olan bir projeksiyondur.
JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

Normal Konumlu Azimutal

Projeksiyonlar iç
için Formü
Formül Özeti Silindirik
Projeksiyonlar
Projeksiyon Türü m a b sin ωmax Y = msin ∆λ X = mcos ∆λ
δ δˆ δ − ρsin δ δ δ
Meridyen boyu R 1 R sin ∆λ R cos ∆λ
ρ sin δ δ + ρsin δ ρ ρ
koruyan
δ 1 δ δ δ δ
Alan koruyan cos sin 2 2R sin sin ∆λ 2R sin cos ∆λ
2Rsin
2 cos
δ 2 2 2 2 İzdüşüm yüzeyinin küreyi saran ya da kesen bir silindir
δ
2 2 − sin
2
2
seçilmesi durumunda silindirik projeksiyonlar elde edilir.
Konform 2R tan
δ 1 1
0 δ
2R tan sin ∆λ
δ
2R tan cos ∆λ Silindirik projeksiyonlar genellikle normal konumda
δ δ
2
cos2
2
cos2
2
2 2
ekvator bölgesinde yapılacak küçük ölçekli harita
1 1 cos δ −1
çalışmalarında, denizcilikte, transversal konumda referans
Gnomonik R tan δ R tan δsin ∆λ R tan δcos ∆λ
yüzeyi elipsoit alınarak büyük ve orta ölçekli topografik
cos δ cos 2 δ cos δ +1
Ortografik Rsin δ 1 cos δ tan 2
δ
R sin δsin ∆λ R sin δcos ∆λ harita yapımında ve jeodezik amaçlar için kullanılırlar.
2

JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

Projeksiyon Eşitlikleri Silindirik Projeksiyonlarda

Silindirik projeksiyonlarda düzlem dik Deformasyonlar
koordinatlar ile coğrafi koordinatlar Meridyen yönündeki uzunluk deformasyonu h azimutal
arasındaki genel ilişki teğet silindir projeksiyonlardaki gibi düzlemdeki x yönündeki dx
durumunda, )
y = λ, x = f (ϕ)
diferansiyel artımının, kürede ϕ yönünde dϕ diferansiyel
artımına oranı ile bulunur. Paraleller yönündeki uzunluk
deformasyonu k ise, düzlemde ve kürede paralel dairelerin
kesen silindir durumunda ϕ0 boyu uzunluklarının birbirine oranlanması ile elde edilir.
korunan paralel dairenin enlemini
dx 1
göstermek üzere, h= , k=
dϕ cos ϕ
y = λ cos ϕ0 , x = f (ϕ) Kesen silindir durumunda:
Tüm silindirik projeksiyonlarda teğet silindir durumunda projeksiyonun dx cos ϕ0
deformasyon özelliklerine ek olarak ekvatorun uzunluğu, kesen silindir h= , k=
durumunda ise iki paralel dairenin uzunluğu korunmuş olmaktadır. dϕ cos ϕ
JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

2
 Uzunluk Koruyan Silindirik Uzunluğ
Uzunluğu korunan iki paralel daire
Projeksiyon ile projeksiyon
Meridyen uzunluğu koruma Uzunluğu korunan iki paralel dairenin anlamı, silindir
K
şartı meridyenlerin kürede ve yüzeyinin küreyi +ϕ0, -ϕ0 enlemlerinde kesmesidir. Başka bir
harita düzleminde ifade ile burada kesen silindirik projeksiyon söz konusudur.
P P’
cos ϕ uzunluklarının eşit olmasını
İzdüşüm yüzeyi olarak kesen silindir kullanılmasının amacı
gerektirir. Projeksiyonun tipik
bir özelliği; ∆x=∆y projeksiyonda oluşan ve silindirik projeksiyonda kutuplara
Ekvator ϕ olduğundan coğrafi ağın yaklaştıkça çok hızlı artan deformasyonları azaltmaktır.
E
izdüşümünün kareler ağı Burada ϕ0 değeri değişkendir.
biçiminde gözükmesidir. Bu
Teğet silindir özelliğinden dolayı ingilizce
) )
kaynaklarda
“equirectangular” olarak da x = ϕ, y = cos ϕ0λ
isimlendirilmektedir.
) ) cos ϕ0
x = ϕ, y = λ h = 1, k =
cos ϕ
JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

Alan Koruyan Silindirik

Konform Silindirik Projeksiyon
Projeksiyon
Bu projeksiyon ilk defa kendini Merkator olarak tanıtan
Alan koruma özelliği gereği herhangi bir ϕ enlemine kadar G. Kremer tarafından 1570 yılında bir dünya haritası için
küre kuşak alanı projeksiyonda buna karşılık gelen alana kullanılmıştır. Bu nedenle Merkator Projeksiyonu olarak
eşit olmalıdır: ) da tanınır. Projeksiyon eşitliklerini elde etmek için
2π sin ϕ = 2πx ⇒ x = sin ϕ, y = λ konform olma şartı a=b ya da h=k eşitliklerinden
yararlanılır.
dx cos ϕ0 cos ϕ0
Deformasyonlar: h=k⇒ = ⇒ dx = dϕ
dϕ cos ϕ cos ϕ
ϕ
1 sin 2 ϕ x=∫
cos ϕ0  π ϕ
dϕ ⇒ x = cos ϕ0 ln tan +  + c
h = cos ϕ, k = sin ω = cos ϕ 4 2
cos ϕ 2 − sin 2 ϕ 0

Projeksiyonun doğası gereği ϕ=0 için x= olması

gerektiğinden c=0 olmalıdır.
JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

Projeksiyon Eş
Eşitlikleri ve Deformasyonlar
teğet silindir durumunda: Pratik
π ϕ 
x = ln tan  + , y = λ
)
Değeri
4 2
kesen silindir durumunda;

 π ϕ ) Merkator Projeksiyonunun en önemli özelliği, Loksodrom

x = cos ϕ0 ln tan  + , y = cos ϕ0λ
4 2 eğrilerinin projeksiyondaki izdüşümlerinin doğru
biçiminde olmasıdır. Bu nedenle özellikle denizcilikte
Endikatris:
kullanılır.
cos ϕ0 Teğet silindir durumunda uzunluk deformasyonu
h=k = ⇒h=k =a=b
cos ϕ kutuplara doğru çok hızlı artar. Örneğin 60º enleminde
ölçek ekvatora göre iki kat büyüktür. Bu nedenle coğrafi
Alan deformasyonu:
amaçlı olarak tercih edilmemektedir.
cos 2 ϕ0
Φ=
JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar cos 2 ϕ ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

3
 Soldner Projeksiyonu Eş
Eşitlikleri
Soldner K

Projeksiyonu Y x
P
δ
X Yp'
α P'
H
xp'
O
Soldner projeksiyonu ordinat koruyan (düşey daire boyları Ekvator

korunan) transversal silindirik projeksiyondur. İlk defa

y

Fransız bilgin Cassini tarafından 1745 de kullanılmıştır. Teğet Meridyen

G
Bavyeralı (Almanya) bir astronom olan Soldner 1810 da
hesaplama formüllerini oluşturduğundan Soldner δ = arccos(cos ϕ cos ∆λ ) x = Rα
Projeksiyonu olarak isimlendirilmiştir. Bazı kaynaklarda da  sin ∆λ  olmak üzere, π 
geliştiren bilim adamlarına atıf yapılarak Cassini-Soldner α = arctan  y = R − δ 
 tan ϕ  2 
Projeksiyonu olarak adlandırılmaktadır.
JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

Açıklı
klık Aç
Açısı, Uzunluk ve Alan
Soldner Projeksiyonunda İndirgemeleri
Deformasyonlar K
P2
T1 x
P'2
P1 T2
Ana yön uzunluk deformasyonları, t1
t2
H
Y2
h =1
P'1
k =1+
2R2 O
y

Maksimum açı deformasyonu G

w = 2ωmax =
Y2 T2 − t2 =
1
6R2
[ (
( X 1 − X 2 )(2Y2 + Y1 ) + Y22 + Y1Y2 + Y12 sin t2 cos t2 ) ]
2R2
S −s=−
s
6R2
(
Y12 + Y1Y2 + Y22 cos 2 t1 ) F−f =
f
6R 2
(
Y12 + Y1 Y2 + Y22 )
JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03

Arkaplan
Normal Konumlu Silindirik Karen Mulcahy’nin
Projeksiyonlar iç
için Formü
Formül Özeti Map Projection Home Page
isimli internet sitesinden alınmıştır.
Projeksiyon x y h k sin ω φ
http://www.geography.hunter.cuny.edu/mp/
Türü
) ) 1 ϕ 1
Meridyen ϕ λ 1 tan 2

cos ϕ 2 cos ϕ
Uzunluğu
Koruyan Teğet
) ) cos ϕ 0 cos ϕ 0
Meridyen ϕ cos ϕ0λ 1
cos ϕ cos ϕ
Uzunluğu
Koruyan Kesen
Alan Koruyan sinϕ )
λ cos ϕ 1 sin 2 ϕ 1
cos ϕ 2 − sin 2 ϕ
Teğet
sin ϕ ) cos ϕ cos ϕ 0
Alan Koruyan cos ϕ0 λ 1
cos ϕ 0 cos ϕ 0 cos ϕ
Kesen
 π ϕ ) 1 1 1
Konform Teğet ln tan  +  λ 0
4 2 cos ϕ cos ϕ cos 2 ϕ
) cos ϕ 0 cos ϕ 0
Konform Kesen  π ϕ cos ϕ 0 λ 0 cos 2 ϕ 0
cos ϕ 0 ln tan + 
 4 2 cos ϕ cos ϕ cos 2 ϕ

JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar ipbüker_kartproj03 JDF 433 Kartografik Projeksiyonlar