YER (FABRKA) DZENLEME STRATEJLER

1. Yeri Dzenlemenin Stratejik nemi 2. Dzenleme Trleri

3. Montaj Hatt Dengeleme

4. Ofis Dzenleme

retim aralarnn, i istasyonlarnn , yardmc tesislerin ve; tama, depolama, kalite kontrol gibi retimle ilgili faaliyetlerin fiziksel konum asndan bir btn olarak koordinasyonuna Fabrika Dzenleme denir.

Bu tanm, brolar gibi hizmet retiminin yapld yerleri kapsamas halinde Yeri Dzenleme olarak gemektedir.

Bir iletmedeki blmlerin, blmler ierisinde yer alan i gruplarnn, i istasyonlarnn, makinelerin ve stok bulundurma noktalarnn yer belirleme sreci Yeri Dzenleme olarak tanmlanmaktadr.

 Yeri Dzenlemenin Amalar ve Stratejik nemi

Mesafe ve maliyet azalmas. Malzeme ve insan hareketlerinin basitlemesi, kolaylamas ve rahat kontrol edilebilmesi. Birikimlerin ve gecikmelerin minimizasyonu. Mekan, tesisler ve igcnden azami yararlanma alma hayatnn kalitesini arttrma

 Yeri Dzeni Planlar

Planlar, bir kurulu ierisindeki ekonomik faaliyet merkezlerinin fiziksel dzenlemesiyle ilgili kararlardan oluur.
Ekonomik faaliyet merkezi: Kurulu ierisinde yer (alan) gerektiren her ey olabilir. Bireyler ya da gruplar, banka veznesi, makine, i istasyonu, fonksiyonel birim, merdiven, kafeterya, depolama alan v.b.

Plan Yapma Gerekleri;

Mevcut blmlerin geniletilmesi veya azaltlmas Bir blmn baka bir yere tanmas Yeni bir blmn eklenmesi ya da mevcut bir blmn kaldrlmas Mevcut donanmn deitirilmesi ya da yeni donanmn yerletirilmesi

1.

2.

3.

4.

Cevaplanmas gereken sorular...

1.

2.
3.

Hangi merkezler i yeri dzenleme plan ierisine dahil edilecek? Her merkez iin ne kadar yer ve kapasite gerekmektedir? Merkezler ne ekilde yerletirilecektir? Biim nasl olacaktr?

4.

Merkezler birbirlerine gre nasl yerletirilecektir? Bu yerletirme iki trl olabilir: Merkezler birbirleriyle ilikili olacak ekilde yakn biimde yerletirilebilir. Bina ierisinde ayr bir blme/yere sahip (dier merkezlerden ayr) olacak ekilde yerletirilebilir.

Dzenleme Trleri

yeri faktrler:

dzenleme

trlerini

etkileyen

Proses i ak maml cinsi maml bykl, miktar Bunun iin belirli formller yoktur. Her problemin kendi zelliklerine gre en uygun yerletirme dzeni bulunabilir.

Prosese gre dzenleme (Fonksiyonel Dzenleme)

Benzer donanm veya fonksiyonlara makineler bir araya toplanr. Belli iler iin malzemeler ayni blmnden bir ka kere geebilir.

sahip proses

ok eitli retilirler.

mamuller

kk

miktarlarda

rnein; tornalama, talama, pres, boya v.b. lemler iin ayr blmler ayrlr.

testere

Saw

Saw

Grinder

Grinder

Heat Treat

Lathe

Lathe

Lathe

Press

Press

Press

Prosese Gre Dzenleme Teknikleri

Blmler Aras Ak Yntemi

Prosese gre dzenlemede en genel yntem; blmleri (departmanlar), aralarnda malzeme tama maliyetlerini minimize edecek ekilde dzenlemektir. Byle bir problemi zmek iin gerekli girdiler;

Blmler aras i aknn durumu (yk miktar ve/veya hareket says) 2. Blmler aras tamann ne ekilde olduu 3. Bir blmden dierine para bana tama maliyeti. Tama maliyeti blmler aras uzakln bir fonksiyonu olabilir. Bu verileri kullanarak ulamak istediimiz durum; her blm iin; blm ii tama, ak ve maliyet ynnden en iyi yerleim.
1.

Toplam Minimum Maliyet:

n n Xij Cij

i=1 j=1

n: Toplam blm says i, j: Tek bana birer blm Xij:: i blmnden j blmne tanan yk miktar Cij: i blm ile j blm arasndaki bir birim yk tama maliyeti

rnein; ki ayr blm karlatrlr ve i yeri dzenleme ynnden toplam maliyetlerde azalma gsteren tercih edilir. Toplam maliyetlerde bir azalma saptanmayana kadar tekrarlanan biimde iki blmn karlatrlmas yaplr. Optimal zm garanti etmez.

Bitiik Depa aras tama maliyeti: $1

Ayrk Dep aras tama maliyeti: $2 Toplam Maliyet: $570

Toplam Maliyet (ikinci durum): $480

CRAFT (Computerized Layout Techniques) Yntemi:

Bir bilgisayar programdr. deerlendirme yapar.

Sezgisel

yaklamla

ok fazla blm olan i yerlerinde yerleim problemi bu tip bilgisayar programlaryla zlebilir (40 blme kadar yerleim dzenlemesi yapabilir).
Tamalarn yapldn Fork-lift gibi tama sistemleri ile varsayar.

Mamule Gre Dzenleme Yntemi

Donanm (Tezgah, makine ve ii v.b.) ve blmler, belli bir mamul hattna gre yerletirilir.

Tezgahlarn konumlar, mamuln olumas uygulanan ilemlerin srasna gre saptanr.

iin

Geri dnleri engellemek amacyla birden fazla ayn amal donanm kullanlabilir. Dorusal malzeme ak vardr. Her ilemin tamamlanma sresi farkldr. retim hz, yani hattn sonundan kan mamul says en yava ilem sresine baldr. Byk miktarlarda ve az eit mamul retimi iin uygundur. rnein, televizyon montaj hatt

Montaj hatt mamule yerletirmenin zel bir halidir.

gre

Montaj hatlarnda ilem saylar ok fazla ve retim hz yksektir. Bu nedenle i istasyonlarnn ilem zamanlar arasndaki farklarnn en dk dzeyde olmas istenir.

retim hz; yani hattn sonundan kan maml says, en yava ilem sresine baldr: lem sresi; biri 2, dieri 5 dak. olan iki ilemden oluan bir retim hattnda, Saatte retilen maml says: 60/5= 12 adet Dier istasyonun alma sresi: 12*2=24 dak. Dier istasyonun bo kalma sresi: 6024= 36 dak.

Assembly Lines Balancing Concepts

Station 1
Minutes per Unit (cycle time)

Station 2
7

Station 3
3

rnein, yzlerce ilemin bulunduu bir otomobil montaj hattnda ilem srelerinin farkllklarndan dolay doacak kayplarn bykl aikardr. Bu farklarn giderilmesi amacyla yaplan almalara retim hatt dengeleme denir. Mamule gre dzenleme yaklamnda kullanlan temel kriter dengelemedir

retim hatt dengeleme

Eer bir retim hattndaki tm istasyonlarn birim zamandaki retim miktarlar eit ise retim hatt dengededir demektir. Gerek hayatta bir atlyede tam dengeye ulalmas imkanszdr. deal olan kapasite farkllklarnn minimize edilmesidir. ok basit ve az makineden oluan bir istasyonda dengeleme problemi olduka basittir.

1. 2. 3.

rnein, evrim zamanlar herbiri srasyla 3, 2 ve 4 dak olan ilemli bir proseste istasyonlarn dengelenmesi iin birim zamandaki retimlerin en kk ortak katn (EKOK) bulmak yeterlidir. Makina 60/ 3= 20 br. Makina 60/ 2= 30 br. Makina 60/ 4= 15 br. EKOK: 60 br. Buna gre kapasiteler sras ile 3, 2, 4 kat arttrmak yeterlidir. Ancak ilem saylarnn fazla ve srelerin kesirli olmas halinde bu ekilde hesaplamak olanakszdr. Ayrca gerek hayata kapasiteler snrldr.

malat evrim Zaman (Cycle Time):

a) b) c) d)

Bir parann atlyeye i emrinin braklmasndan, son mteri iin sevkyatna kadar olan tm zaman ieren bir evrim sresidir. Bir birimi retme zaman Kuyruk zaman (Waiting in a Queue): Operasyonun balamas iin beklenen sre Hazrlk zaman (Set up time): Makinenin belirli bir parti miktar iin operasyona hazrlanma sresidir. Koum zaman (Run time): Bir parti miktarn retmek zere makine zerinde harcanan zaman. Bekleme ve tama zaman: Operasyon tamamlanmasyla belli bir zaman tama iin bekledikten sonra parti miktarnn tama sistemine dahil edilmesi.

Snrl kapasiteli dengeleme problemi: Montaj hatt dengelemesi, montaj hattndaki kstlara uyarak, bir veya daha fazla amac en iyileyecek eklide, eitli ilerin istasyonlara atanmas problemidir. Bu tip bir problemde ama, ilemleri uygun bir ekilde gruplandrarak bo zaman kayplarn azaltmaktr.

1.

2.

3.

4.

lemler arasndaki ncelik ilikilerine gre ak diyagram (ncelik diyagram) izilir. Sistemden beklenen retim miktarna gre bir birimi retmek iin gerekli evrim zaman hesaplanr. Optimal grup says belirlendikten sonra ilemler gruplandrlr. Tm iler minimum sayda i istasyonuna atanr.

Snrl kapasiteli dengeleme problemi-I

lem A B C D E F G lem sresi(ti) 0,25 dak 0,42 0,21 0,23 0,24 0,44 0,41 nceki ilem A A A B,C D,E F

rnein gnlk istenen retim miktar 1000 br olsun. evrim Zaman= retim Zaman/ stenen retim = 8*60/1000: 0,48 dak/ adet. Dier taraftan prosesin bir adet retmesi iin gerekli toplam zaman t= ti= 2,20 dak. Sistemdeki her i istasyonu bir nite iin en fazla 0,48 dak harcayabilir. Dolays ile i istasyonu says: N= ti/ tc= 2,20/ 0,48= 4,58 5 istasyon

Sistemdeki ilemler be istasyonda gruplandrld takdirde, gerek ilem zaman ile gruplama sonucu belirlenen zaman arasndaki fark nedeniyle bir verim kayb meydana gelir. Bu takdirde sistem verimlilii iin; Sistem verimlilii ()= (Toplam gerek zaman)/ (stasyon say.*evr. Zaman) = ti/ N* tc = 2,20/ 5*0,48= 0,9166 0,92 Sistemin verim kayb: 1-0,92: % 8

 stasyon

says arttka verim debilir. rnein, istasyon saysnn 6 old. dnelim: = ti/ N* tc = 2,20/ 6*0,48 0,76

PROBLEM II

Youve just been assigned the job a setting up an electric fan assembly line with the following tasks:
Time (Mins) 2 1 3.25 1.2 0.5 1 1 1.4 Description Assemble frame Mount switch Assemble motor housing Mount motor housing in frame Attach blade Assemble and attach safety grill Attach cord Test Predecessors None A None A, C D E B F, G

Task A B C D E F G H

ncelik Diyagram
NCELK A -B A C - NCELK E D F E G B

A, C
A B G

E, G

H C D E

NCELK DYAGRAMI
Task C is the cycle time of the line and therefore, the maximum rate of production. 2 A 1 B 1 G 1.4 H F 1

C 3.25

D 1.2

E .5

Production time per day 420 mins Max Production = = = 129 units Bottleneck time 3.25 mins / unit

Question: Suppose we want to assemble 100 fans per day. What would our cycle time have to be?
Answer:
Required Cycle Time, C = Production time per period Required output per period

420 mins / day C= = 4.2 mins / unit 100 units / day

Determine Theoretical Minimum Number of Workstations

Answer:

Theoretical Min. Number of Workstations, N t Sum of task times (T) Nt = Cycle time (C)

11.35 mins / unit Nt = = 2.702, or 3 4.2 mins / unit

2 A

1 B

1 G

1.4 H F 1

C 3.25

D 1.2

E .5

Task A C D B E F G H

Followers 6 4 3 2 2 1 1 0

Time (Mins) 2 3.25 1.2 1 0.5 1 1 1.4

Station 1 A (4.2-2=2.2) B (2.2-1=1.2) G (1.2-1= .2) Idle= .2

Station 2 C (4.2-3.25)=.95

Station 3 D (4.2-1.2)=3 E (3-.5)=2.5 F (2.5-1)=1.5 H (1.5-1.4)=.1 Idle = .1

Idle = .95

Determine the Efficiency of the Assembly Line

Sum of task times (T) Efficiency = Actual number of workstations (Na) x Cycle time (C)

11.35 mins / unit Efficiency = =.901 (3)(4.2mins / unit)

Prosese ve mamle gre dzenleme ekillerinin karlatrlmas:

Maml 1.Tanm: Faaliyetlerin ardk sralanmas 2. Proses tr: Srekli, ktle retim 3. rn: Standart, stoka retim 4. Talep: Kararl, sabit 5. Hacim: Yksek 6. Tehizat: zel amal 7. iler: Snrl beceri 8. Stok: Dk PS, yksek BMS 9. Depo yeri: Kk alan 10. Malz. tama: Sabit rota (konveyor)

Proses Faaliyetlerin gruplandrlmas Kesikli, atlye tipi retim eitli, siparie gre retim Deiken Dk ok amal Kalifiye, ok zellikli Yksek PS, dk BMS Byk alan Deiken rota (forklift)

Maml

Proses

11. Koridor: Dar 12. izelgeleme: Ksmi dengeleme 13. Yerle. Karar. krit: Hat dengeleme 14. Ama: Her istasyonda i miktarn eitleme 15. Avantajlar: Verimlilik

Geni Dinamik Makine yerle. Malz. Ta.mal. minimizasyonu Esneklik

SABT KONUMLU MAMLE GRE DZENLEME

Bu trl yerleim dzeninde retim donanm (iler, makinalar v.b.) sabit konumda bulunan rne doru hareket eder. Byle bir yerletirme dzeni gerektiren mamle rnek olarak gemi, uak ve eitli inaatlar verilebilir.

HCRESEL DZENLEME

Hcresel dzenleme, aslnda prosese gre yerletirmenin zel bir eklidir ve grup teknolojisinden yararlanlr.

Belli bir proses yaplandrmasna gre, benzer rnlerin imalatn amalayan bir yapdr.

Grup teknolojisi yntemi ile, benzer ilemlerden geen paralar saptanr ve gruplandrlr. Bylelikle eitli para aileleri meydana gelir.

Bir hcre ierisinde bir para ailesine ait paralar da retilebilir. Tek bir rnde retilebilir.

Hcresel dzenlemenin yararlar;

1.

2.

3. 4. 5.

Proses ii ve bitmi maml envanterinin az tutulmasn salar. nk hcreler, makinden makineye olan i ak dengelenecek ekilde dzenlenmektedir. Makineler birbirlerine yakn ekilde yerletirilmesinden dolay malzeme tanmas olduka kolaydr. ilik maliyeti daha aza indirgenebilir. retim hazrlk srelerinde ksalma salanr. Kalite artar. Hcre ierisindeki iiler rnlerle birebir ilgilenmelerinden dolay rn kalitesinden de sorumlu olurlar.

OFS DZENLEME

Ofis dzenlemesiyle bir fabrikann dzenlenmesindeki temel fark, fabrika ierisinde i aknn; ofis ierisinde ise bilgi aknn dzgn olmasnn amalanmasdr.

Ofis dzenlenmesinde hedef, metrekare bana net karn maksimizasyonudur.

Ofis ya da bir hizmet yeri dzenlenmesinde nemli noktalar; Hoa giden evre Blmlerin ncelikli ilikileri Mekana uygun dzenleme ve ilevsellik aretler, simgeler ve dzenekler (tasarm)

LK DYAGRAMI (YAKINLIK DERECELER)

Value Closeness Line code Numerical weights

A
E I O U X

Absolutely necessary
Especially important Important Ordinary closeness OK Unimportant Undesirable

16
8 4 2 0 80

1 I 2

E 4 A

U
5

Departmanlar aras izgilerin saylar ilem dzeylerini gstermektedir.

LK VE SON YERLEM PLANI

5 2 4 2 3
20 ft

1
50 ft

Initial Layout
Ignoring space and building constraints

Final Layout
Adjusted by square footage and building size