Haziran 2010

ssn 1303-9113 2010/06 say 98
2.25 TL(KDVli)
haziran 2010
a y l k
s a n a t
d e r g i s i
Merhaba Kader dedi zulmn en tepesindeki; yerin yedi kat altnda patlayan ve adna grizu denilen belaya... Kader dedi ok az bir maddiyat karlnda alnacak kck bir nlemle hayat kararmayacak otuz madencinin lmne... Kader dedi buz gibi cinayete, toplu katliama...
Sahibi Tavr Yaynlar adna Bahar Kurt Genel Yayn Ynetmeni Gamze Mimarolu Sorumlu Yazileri Mdr Yeliz Ylmaz Yazma Adresi stanbul Mahmut evket Paa Mah. Mektep Sk. No: 4-B Okmeydan - ili - stanbul Tel: (212) 238 81 46 Faks: 238 82 49 e-posta: tavir2007@gmail.com Ankara dilcan Kltr Merkezi irintepe Mah. 8. Cad. No:222 / B Mamak Ankara Tel: (312) 390 38 05 Hesap no (TL) 1042- 30000 596147 Gamze Mimarolu Bankas Parmakkap/ST. Hesap no (EURO) 1042- 3010000 129062 Gamze Mimarolu Bankas Parmakkap/ST. Fiyat (DVZ) Almanya: 5 Euro Fransa: 5 Euro Hollanda: 5 Euro Avusturya: 5 Euro svire: 7.5 Frank ngiltere: 4 Sterlin Bask Ezgi Matbaa Sanayi C. Altay Sok. No:10 obaneme /istanbul Tel: 0(212) 452 23 02 Yayn tr: Yerel Sreli
Dillerinde pelesenktir zaten kader... Madenlerin giriinde de yazar hep tevekkl diye. Ola ki grizu patlar ve yerin altnda lr madenciler; sonra bakn biz sylemitik kaderiniz bu, baka sebep aramayn demenin zemini olsun diye yazlr koca harflerle bu kelime... Bu meslein doasnda bu vardr demenin, ilenen cinayetin zerini dini motiflerle rtmek olduunu ok iyi biliyoruz. Yerin yzlerce metre altnda yatan siyah altn karmak iin hayatlarnn baharnda leceklerini bile bile yedi kat yerin dibine inen madencilerin katilleri, iin iinden syrlmak iin Tanry su orta yapma derdindeler. Bunu alaka, pervaszca yapabilecek kadar da yzszler karmzda... Madenci suskun, madenci sesini karacak rgte sahip deil. Madenci mecbur yerin dibine inmeye. Madenci mecbur srtna o kazmay almaya. Madenci mecbur lmeye... Adna zelletirme ve taeronlatrma denilen katliam sistemlerini rgtleyen kapitalist sistemin kkn kazmadka madenci, bu aclarn madenleri doldurmas bitmeyecek. Kmr karas gzleri akmak akmak olmadka madencinin, korkmayacak katiller madenci ldrmekten... Yz gz kmr karasna bulananlar, yerin derinliklerinden ellerinde birer yeralt gneiyle gelmedike yerstne, ne onlarn yz ak olacak, ne de bizlerin... lm hep bize dyor. Kan, gzya hep bize. Aclar hep bizim yreklerimizi dalyor. Onar onar deil, yzer yzer kalkyor cenazelerimiz artk... Yeni yeni mezarlklar alyor bizim iin. Biz lyoruz, onlar daha ok kazansn diye. Biz lyoruz, onlar daha ok semirsin diye. Biz lyoruz, onlar yaasn diye... Kader diye bir ey yoktur! Bunu syleyen caniler, halkn kanna susam smrc takmdr. Yakalarna yapacak adaletin namuslu ellerinden korkanlarn biz kandrmasna izin vermenin; yerin derinliklerinden kacak cesetlerimizin saysn arttracan bilerek kaldralm Karadon Madenindeki llerimizin cenazelerini... Atlar yerine kavga trkleri okuyalm mezarlar banda. Adalet isteyelim gepegen llerimiz adna... Tereddt etmeden, korkmadan, cesurca, gcmzn farkna vararak... Proletaryann onurlu ve namuslu yumruunun adaletinin elbet bir gn teceli edeceine olan inanla... Bir sonraki saymzda grmek dileiyle... Dostlukla...
NDEKLER
06/2010
3 7 10 12 17 20 26
31 32 33 37 40
DENEME eren bulallar yeni insana yeni sanat ZLENM mehmet esatolu aslnda kim ampiyon oldu? DENEME mit zafer kavgaya ve mahire yakanlar ANI ibrahim karaca bendeki yorum ANI filiz tanya hepimizin tarihinden geen grup yorum DENEME mit zafer anadolunun umutlu arks: grup yorum RPORTAJ grup yorum yaad gibi retip, rettii gibi yaayan: grup yorum MEKTUP muharrem cengiz direnerek retmeye devam edeceiz R kemal zer zgnm ama vnyorum MEKTUP mit ilter gler zere imdi nerede? MEKTUP glay efendiolu sen hi gitmedin gulamn... R inan gk halkn gleri
41 42 44 49 53 57 59 62
R arif imen zeresi gler R mit ilter dalara sordum seni EVR stalin kaynak arivi nikolay ostrovskiyi anmak-II DENEME hakan soydemir modernizmden kopu ve gler gibi yaamak RPORTAJ tuncay akgn leman ve politik mizah zerine AYIN FOTORAFI fosem SNEMA sevgi duman biz bu filmi ok grdk HABERLER KAPAKLAR n kapak foto: ali z - iir: kemal zer n i kapak foto: akn ayrancolu arka i kapak foto: genlik federasyonu
deneme
deneme
yeni insana yeni sanat

eren bulallar
Devrim sadece yeni bir toplumsal dzen ina etmek deildir. Bu yeni dzeni srtlayacak ve onu her gn daha ileriye gtrecek yeni bir insan da yaratr devrim. Marx, yeni toplumun inasnn sadece gelecekte varlacak bir hedeften ibaret olmadn, komnizmin u andaki ilikilerde bir tohum olarak bulunduunu ve gelitiini belirtmiti. Devrimimizle dzen arasndaki sava bizim bedenlerimizden ve aklmzdan balar, toplumun her alanna doru uzanr. Devrimci, gelecein toplumunu tohum olarak kendi bedeninde, ilikilerinde ve rgtnde tayan kiidir. Kendisini ve evresindeki btn ilikileri dntrecek ve dman snf alt edecektir o.
HAZRAN 2010 | TAVIR | 3
alanlarda da kesintisiz srdrecek. Sanat da kendisi gibi bir sava olacak Devrimcinin. Bu yeni sanat dzen savunucularn rahatsz edecek, halk saflatracak ve rgtleyecektir, tpk bir devrimci gibi... Mcadeleci bir sanatn gereklilii gnmz aydn ve sanatlarna bakldnda daha net anlalr. Sermaye dzeni kendi doasna uygun pek ok aydn tipi yaratr ve nmze rnek diye srer. Yalnzlam, duyarszlam ve sadece kendi dar grubu iin sanat-kltr retenlerden oluan aydnlardan tutun da, para ve hret iinde yzen, halk kltrn ve snf bilincini ypratan arkc, yazar bozuntularna, bu ikisinin arasnda kendine yer amaya alanlara kadar bir sr farkl tip yaratr dzen.
Grup Yorumun sanat pratii, yeni sanatn nasl yaratlaca

Bu kiilerin temel zellii, dzenii olmalar ve buna uygun retimler yapmalardr. Ya halkn devrimciletirilmesi ve devrimcinin sanatlatrlmas yeni sanatn gndeminden uzak dertlerini o eriilmez sluplaryla kendi aralarnda tartr dururlar, ya da syaratlmas iin gerekli iki sretir. Dnyann her yerinde devrimci rekli olarak rettikleri yozlukla kitleleri pasifletirerek oligarinin mcadele veren rgtler, toplumda benzer bir deiimi getirmitir. ideolojik ibirlikisi haline gelirler. Bu evreler ayn zamanda yksek entelektel olmay veya nDevrim sadece yeni bir toplumsal dzen ina etmek deildir. l bir arkcya dnmeyi hayal eden gen zihinleri halkn soBu yeni dzeni srtlayacak ve onu her gn daha ileriye gtre- runlarndan ve mcadeleden kopartma ilevini gren ekim cek yeni bir insan da yaratr devrim. Marx, yeni toplumun in- merkezleri olarak alrlar. asnn sadece gelecekte varlacak bir hedeften ibaret olmadn, komnizmin u andaki ilikilerde bir tohum olarak bulun- Hakszlk etmeyelim; kitleler, ayn zamanda halkn sorunlarna duunu ve gelitiini belirtmiti. Devrimimizle dzen arasnda- duyarl kimi aydnlar da yarattlar. Bu tr aydnlar dorudan ki sava bizim bedenlerimizden ve aklmzdan balar, toplu- mcadelenin iinde olmasalar bile, imdiye dek eserleriyle, fimun her alanna doru uzanr. Devrimci, gelecein toplumunu kirleriyle mcadeleye unutulmaz katklar yaptlar. arklar, rotohum olarak kendi bedeninde, ilikilerinde ve rgtnde ta- manlar ve iirleri sayesinde Trkiyedeki devrimci mcadeleyan kiidir. Kendisini ve evresindeki btn ilikileri dntre- nin bir gelenee dnmesi kolaylat. cek ve dman snf alt edecektir o. Ancak yine de, bu sanatlardan bazlar statkocu olduklar, Besbelli ki, bu yeni insan smr dzeninin rettii eski insan- yani devrimcilemedikleri iin inanlar ve bilinleri ellerinden dan dnya gr, davranlar ve ihtiyalar bakmndan da akp gitti. Grnte bamsz aydn statlerini srdrmektefarkl olacak. O, rgtlenme yaklamnda, eylem biiminde ve ki ve devrimci hareketle btnlememekteki inatlar yznden halka baknda farkl olmakla yetinmeyecek. Kltre, sanata sre iinde oligarinin eitli kanatlarna yedeklenerek laikve bunlarn retilme-tketilme biimlerine de bir alternatif ya- eriat, demokrat-darbeci tartmalarna kaplp halkn saflarratacak bu yeni insan; devrim ve dzen arasndaki sava bu n yava yava terk ettiler. Bir zamanlar kapitalist toplumu d-
konusunda da bize diyalektik bir sreci iaret ediyor: Sanatnn
4 | TAVIR |HAZRAN 2010
zlemini duyduumuz ve yaratmak iin uratmz dnyann sanat ancak bu iki yoldan retilebilir. Bir yandan sanatlar devrimciletireceiz, ama daha da nemlisi kendi devrimcilerimizi ve halkmz sanatlatracaz. Dediimiz gibi, yeni sanat ancak yeni insan retebilir.
meyecek neme sahiptir. Ve fiziki saldrlaryla bir btndr. O yzden tek bana fiziki saldrlar pskrtmek yetmez. Kald ki bu tavr al ideolojik, kltrel boyutuyla beslenmezse, direnmek de gittike anlamszlar, kendini besleyecek kanal bulamadka adm adm teslimiyete gtrr.
ntrmek iin eserler reten beyinleri, kapitalizm tarafndan dntrld. Neden byle oldu? Yaznn banda belirtmitik: Yeni insan yalnzca kltr tketme biimiyle deil, retme biimiyle de dzene alternatiftir. Dzen aydnnn bir yandan halktan yaltk yaamn ve eser retme biimini srdrp, te yandan halk iin sanat yapmas mmkn deildir. Aydnn kendi yaantsyla halkn yaants arasndaki uurumlar ve elikiler er ya da ge zmlenecektir; pek ok sanatda gzlemlediimiz zere zmleniyor da. Tpk yeni toplumun yeni bir retim biimini, sosyalizmi gerektirmesi gibi, yeni sanat da yeni ilikiler, rgtllk ve devrimcilik gerektirir. Buradan u sonu kyor: Yeni sanat yeni insan retecektir. Dzen aydnlar istedikleri kadar rpnsnlar, daha ok satmak, daha ok tannmak iin istedikleri yenilikleri denesinler. Bedenlerini, yaantlarn ve dncelerini esir alan, iinde debelenmeyi kabul ettikleri dzen ve burjuva dnme biimi onlar snrlyor, neyi yapp neyi yapamayacaklarn srekli olarak dayatyor. Bu kiiler dnyann en geni kaynaklarna sahip olabilirler, en son teknoloji ellerinin altnda olabilir, film ekerken kimsede olmayan olanaklar onlara sunulur ama yine de her sene birbirinin ayn, basmakalp yzlerce Hollywood filmi eker dururlar. Beyinlerine taktklar tasmann, burjuva ideolojisinin zinciri izin verdii oranda durmadan daireler izecekler. Yaratma sknts, memnuniyetsizlik, z-disiplinsizlik ve ilgisizlikten ikyet edip duracaklar. Peki biz ne yapacaz? Nasl ki devrim yapma ve bunun iin yeni insan yaratma grevimiz varsa, bu yeni insan kltrel-sanatsal olarak besleyecek, dmann kltrn tehdit edecek bir sava kltrn, yeni sanatn yaratlmas sorumluluumuz da vardr. Bu sorumluluk 1996 lm orucu direniini anlatan Direni, Yaam ve lm adl kitapta yle ortaya konuluyordu: Dmann zellikle ideolojik ve kltrel saldrlar kmsen-
Besbelli ki, yeni sanatn yaratlmas mcadelenin sreklilii iin hayati nem tayor. Hatta kapitalist toplumun yozlatrc kltrne kar, yeni dnme biimlerinin, alternatif bir kltrn ve sanatn yaratlmas yeni insan yaratmak iin bir zorunluluktur. Bir Devrimci, bu devrimci dnme biimleri, bu devrimci kltr sayesinde uzlamazln srekli klp iktidara yryebilir. Dolaysyla, halkn mcadelesine anlam katan, onu daha keskinletiren eserleri ve kavramlar korumak, bunlara yenilerini eklemek grevimiz var. Dnce dnyasn eitlendireceiz ve asla yetinmeyeceiz. Bizim Grup Yorumumuz var. Onun 25 yllk tarihi ve dn vermeyen izgisi, sanatnn ieriiyle olduu kadar, bu sanat retme biimiyle de alternatif olmasnn bir sonucudur. Ve bu alanda gelime kaydetmek isteyen herkese de rnek tekil eden bir birikim yaratmtr. Grup Yorum, yalnzca devrim ve sosyalizm trkleri sylemekle yetinmedi, bu trkler srekli olarak halkla, gecekonduyla, madencilerle ve direniilerle balar kurularak, gerekirse onlarla birlikte yatp kalkarak, onlara danarak retildi. Yeri geldi Grup Yorumun yeleri direnii sfatn sanat sfatnn nne koymaya ekinmediler. Sava bir halk sanat yaratabilmek iin savann ta kendisi oldular. Grup Yorumun sanat pratii, yeni sanatn nasl yaratlaca konusunda da bize diyalektik bir sreci iaret ediyor: Sanatnn devrimciletirilmesi ve devrimcinin sanatlatrlmas yeni sanatn yaratlmas iin gerekli iki sretir. Dnyann her yerinde devrimci mcadele veren rgtler, toplumda benzer bir deiimi getirmitir. Daha nce Tavr sayfalarnda aktardmz rlanda ve Filipinlerdeki ilerici tiyatro rnekleri de bunu iaret eder. Mcadele bir yandan toplumdaki rgtsz, halktan yaltlm aydn alr ve devrimciletirir, te yandan rgtledii ve devrimciletirdii halk kendi kltrn retmesi iin tevik eder, sanatlatrr. zlemini duyduumuz ve yaratmak iin uratmz dnyann sanat ancak bu iki yoldan retilebilir. Bir yandan sanatlar devrimciletireceiz, ama daha da nemlisi kendi devrimcilerimizi ve halkmz sanatlatracaz. Dediimiz gibi, yeni sanat ancak yeni insan retebilir. Dzen aydnndan devrime sahip kmasn beklemek, halkla birlikte ve halk iin sanat yapmasn istemek, ona bel balamak zgcmze gvensizliktir. Devrimci mcadeleyi biz ve-
dalarn bunlar daha ifade bulamadan ortadan kaldrr. Hele ki aydnlarn birer birer halk safn terk edip iktidara yamand karanlk alarda, halk F Tipi hapishanedeki bir tutsak gibi sesini kimselere duyuramayacak hale gelir. Tecrit edilir. phesiz ki, devrim yalnzca maddi zenginliklerin oalmasn, aln tkenmesini hedeflemez. Mcadele halkn kltrel anlamda da gelimesi, kendini ifade edebilmesi ve her alanda sz syleyebilir olmas iin de verilir. Kapitalist sistemin iblm dayatarak, uzmanlatrarak iiyi iilie, sanaty sanata, politikacy politikaya mahkm etmesi sreci bylece tersine evrilecek ve tek boyutlu insann kabuu krlacaktr. Burada bize den halk devrimciletirirken, ona kendini ifade aralarn da kazandrmaktr. Devrimcilerin sanatlatrlmas derken bunu kastediyoruz. Herkes devrimci olabilir, herkes sanat da olabilir. Sanat yce bir mertebe, sanaty bir deha gibi gsteren burjuva ideolojisi, yoksullar kendi sanatlarn retmekten alkoyup tecrit etmek ilevini gryor. Halkn bu tecrit edilmiliini krmann, onu zgrletirmenin yollarndan birisi de, onun sesini kltrel retim yoluyla toplumun dier ezilen kesimlerine duyurmasn salamaktan geer. Halk kendini ifade etmenin yntemlerine bir kere ulatnda, dzen aydnnn aklnn bile alamayaca, krk yl dnse yaratamayaca ykleri, romanlar ve melodileri retebilir ve bunlara yaratc biimler kazandrabilir. Evet, ykan da yaratan da biziz bu dnyada; ehirler kurduk, doaya hkim olduk, yendik ve yenildik. Sanatn da her biimini pekl retebiliriz. Grup Yorumumuz var demitik. eyrek asrlk birikimiyle, anlay ve tarihiyle bize rnek olan bir yeni sanat deneyimimiz var. Ama asla yetinmemeliyiz. Grup Yorumla mzikte yaptmz, romanda, tiyatroda, sinemada ve iirde yapabilmeliyiz. Bunun iin en gerekli kaynaklara, yani halka, iddiaya ve ideolojik netlie sahibiz. Kendi kltrmz ve sanat anlaymz hayatn her alannda yeniden retebilmek cretimizin ayrlmaz bir paras olmal. Yeni insan bir eliyle namluyu, bir eliyle kalemini kavrayabilen ve dman ikisiyle de titretebilen insan olacaktr.J
riyoruz, hikyemizi de bakalar anlatsn kolaycldr. Elbette rgtsz aydnlar mcadeleye katmak iin elimizden geleni yapacak, desteimizi ve eletirilerimizi eksik etmeyeceiz. Fakat bu yeterli deildir. Kendi yklerimizi anlatabilmeliyiz. Dzenden beklentisi olan, estetik zevkleri ve sanat anlay byk oranda dzenin etkisi altnda ekillenen bu sanatlara, kendi sanatmz bir alternatif olarak karabilmeliyiz. Bunu onlarn yapmasn bekleyemeyiz. Kendi sanatlarmz ve aydnlarmz yaratmak zorundayz. Mcadele adm adm rgtlenirken, aydn ve sanatlara da bir silah olarak kendi sanat anlaymz gtrebilmeli, bunun tercih edilebilir bir alternatif olduunu, dzenin sanatndan kat be kat stn olduunu kendi iimizden kan eserlerle kantlayabilmeliyiz. Her alanda olduu gibi bu alanda da halka gitmek, ondan renmek ve ona retmek tek zmdr. Halk dzen aydnnn bilmedii birok eyi biliyor. Dzen aydnnn ancak romanlardan renebildii yoksulluu ve isizlii, en derin dostluklar ve en byk ihanetleri, soygunu ve aalanmay her gn birinci elden deneyimliyorlar. A uyumann, kontrgerilla basknyla ky yaklmann, hapishane operasyonu srasnda halay ekerek lme gitmenin ne demek olduu konusunda dzen aydnnn en ufak bir fikri bile yoktur. te yandan halkn yoksulluk, eitimsizlik ve ihmal nedeniyle brakn bir roman kurgusu yapacak teknik yetenee sahip olmay, okuma yazma dahi bilmeyen kesimleri vardr. Sistem onlardan yalnzca maddi zenginlii deil, kendilerini ifade etmelerini salayacak aralar bile esirgemekte. Bu sayededir ki, oligari ezilenlerin ve smrlenlerin aclarn, yklerini, sev-
izlenim
izlenim
aslnda kim ampiyon oldu?

mehmet esatolu
Beyolunun ortasnda bir kalabalk toplanm. Erkek, kadn, gen, ocuk byk bir kalabalk. Her gn yksek bir grlt iindeki cadde adeta susmu, sadece yol amak isteyen tramvayn zilinin sesi yanklanyor. Kafalar st katta bir camekana bakyor. Camekanda byk bir televizyon, televizyonda ise naklen ma yayn var. Yirmi iki futbolcu ve hakem koup duruyor. Tribnlerden gk grltsn andran sesler ykseliyor. Takmlardan biri kazanrsa ampiyon olacak. Grntlerin arasna futbol takmlarnn teknik direktrlerinin ve para babas bakanlarnn hrs kp suratlar giriyor. Bir baka ma ise yakn bir kentte oynanyor. Oradaki takm da ampiyon olmak istiyor ama gzler byk kentteki takmda. Bir byk ounluk onun ampiyon olmasn istiyor. Birka ay nce bu malarn televizyondan naklen yayn iin bir ihale alm, ihaleyi 321 milyon Amerikan Dolar ile bir firma kazanmt. Ma bir stadyumda oynanyordu ama kentin hatta lkenin tm bir stadyum haline gelmiti. haleyi kazanan firma malarn sonucundan ok her yana ifre zc satarak yatrd parann katlarn katlamakla meguld.
Man son dakikalar gelip atmt. Top ayaklardan ayaklara yuvarlanyor ama bir trl kaleye girmiyordu. Herkes kalarn atm bir biimde ekran seyrediyordu. Gol bekliyordu.
Kalabalklarn ise gzleri ekrana kilitlenmiti. ampiyonluk ise neredeyse gelmek zereydi. Ama hangi takma? te iin bu yn belirsizdi. Kalabaln ayaklarnda eskimi ayakkablar vard. stlerine yaz ve kn giysilerinden olumu karmak giysiler giymilerdi. Mays aynda gndzleri scak oluyordu ama akam hava birden serinliyordu. Ancak gzleri ekrana kilitlenmi kalabalk souu hissetmek bir yana yanaklar al al olmu adeta ate iinde yanyordu. nlerden gz ekrana ksk bakan, takm golleri kardka garip bir solukla tslayan ocuun elinde niversite test kitaplar vard. Kim bilir yoksul babas hangi koullarla bouarak almt o kitaplar. Ayann tam yannda buruuk bir gazeteden glmsyordu annesi dershane paras yznden mapusa dnce intihar eden gen. niversite aday ma izlerken farknda olmadan heyecanla iniyordu onun yzn. Srtnda bycek bir sepetle aklm kalmt frn iisi. O da gol ve ampiyonluu bekliyordu. Birka dakika iinde ma bitecekti ama frnda onu, tamas iin yzlerce ekmek bekliyordu. Civar meyhane ve lokantalar taze ekmek bekliyordu. Ay sonu ald para ilk haftada elinden usa da nemli deildi. ampiyonluu kard gibi grnen takm bir puan ilerideydi rakibinden ve durum 1-1di. ampiyonluk iin tek gol yeterliydi. Selpak kadn ma ok ilgilendirmiyordu ama ampiyonlua sevinenlere mendil satabileceini dnyordu. Onun
ypranm da olsa bir ayakkabs yoktu ayanda. O yaz-k plastik terliklere mahkumdu. Ekrana kaamak baklar atarken bir yandan da ma bitimi ilk ynelecei mterileri belirlemeye alyordu. Man son dakikalar gelip atmt. Top ayaklardan ayaklara yuvarlanyor ama bir trl kaleye girmiyordu. Herkes kalarn atm bir biimde ekran seyrediyordu. Gol bekliyordu. Gol ise oktan atlmt. Ma yayn ihalesini alan irketten, ma yayn iin reklam verene, futbol takmna bakan ve ynetici olup ticari ilerindeki karlarn katlayanlara kadar herkes gol atmt. Ama stadyumdakiler ve ekrana bakanlar bu golleri grmyorlard. Onlarn akl fikri sahadaki goldeydi. Bir zamanlar emekilerin i arasnda kattan bir yuvarlak top yapp oynadklar basit oyun, kapitalizmin eline gemiti. Kapitalizmin drt bir yanndan ele geirdii futbol, bir yanda binlerce yoksula ke dnme umudu olurken bir o kadar yoksul da bu oyunu stadda ekranda seyrederek avunuyordu. talyada sabahtan akama kadar makine ile asfalt delen, grltden kulaklar haat olan bir emekiye sormular; Nasl hayatndan memnun musun? Ah demi adam, bu ekilir i deil ama bizim takm bir gol atnca inann tm skntlarm unutuyorum Mata dakikalar tkeniyordu. Ancak beklenen gol bir trl gelmiyordu.
Sokan bir ucunda arabasnn zerinde byk harflerle asker yazl bir souk sandvi satcs dald ortala. Zorlukla itiyordu arabasn. Onu zorlayan bir bacann protez oluuydu. Kalabaln nereye baktn merak etti. Durdu, kafasn kaldrd. O da ekrana kilitlendi ve kald. Hakem uzatma dakikalarn oynatrken kalabaln yz iyice aslmt. Yakndaki kentteki takm galipti ama ekrandaki takm gol atamyor stelik son saniyelerde top kaleden uzak anlamsz kelerde dolanp duruyordu. Derken hakem dd ttrd. Ma bitirdi. Takm ampiyon olamamt ancak birden ekranda belli belirsiz bir anons duyuldu. Stadyumda herkes birbirine sarlmaya balad. Caddedeki kalabalk birbirine bakyor Ne oldu? diye soruyor ama grltden kimse birbirini anlayamyordu. Biri Yakn ildeki takm berabere kalm, biz ampiyon olduk galiba deyince sokakta birbirini tanyan tanmayan herkes birden birbirine sarld. Zplamaya baladlar ampiyon, ampiyon diye haykrarak. Yorgun gvdelerin yorgunluu bir anda uup gidivermiti. Elinde snav dergileri ile duran ocuk zplyordu, srtnda frn sepeti ile duran ii zplyordu, selpak kadn zplyordu; ampiyon..ampiyon... Birbirlerine iyice sokuldular. lgn bir zplamayla dnmeye baladlar... ampiyonampiyon Neye inanmlard? Ekrana. Neye tapnyorlard? Gole, futbola. Birinin elinde snav dergisi vard, dierinin srtnda sepet, brnn ayanda plastik terlik. Durun diye bard arkadan belirsiz bir ses. Sevin bir an duraksar gibi oldu. Kalabalk yeniden ekrana dndrverdi kafasn. Ekranda ampiyon olarak yakn ildeki takmn ad yazyordu. Gzlerine inanamadlar. Ekrann her kesinde delen baklarla gezindiler ancak deien bir ey yoktu. Yakn ildeki takm ampiyon olmutu. Ekrandaki kamera ar ar dolanyordu. Futbolcular kendilerini sahaya atm yerde ylece yatyorlard. Kk, uursuz bir kalabalk tribnlerden sahaya atlam ortalkta dolanp duruyordu. ampiyonluu kaybeden takmn bakannn yz yansd bir ara ekrana. Yznde kimi acmaszlklar dolanp duruyordu. Caddedeki kalabalk ise her gn inand kimi zaman btn gnn kimi zaman btn gecesini verdii ve gerein
yalnz orada olduuna inand ekran tarafndan kandrlmt. Birka dakika deliler gibi sevinmilerdi. Ama gerekler yle deildi. Kandrlm, oyuna getirilmi, kirletilmi hissettiler kendilerini bir an. Dalmaya baladlar. niversite snav dergilerini tayan ocuk yerdeki fotorafla gz gze geldi. ocuun yz tandk gibiydi. Eildi gazete parasn ald birka saniye baknca anlad. Gazete kadn yere atacakken kyamad. Elinde gazete paras yrmeye koyuldu. Durdu, son kez ekrana bakt. Kk kentin takmnn ve antrenrnn sevinli grntleri iini burktu. Yrd. Frn iisi hala ekrana bakyordu. Yznde akn bir glmseyi vard. Birden srtnn ortasndan bir ar ykseldi. Kendini avutacak bir ey arad. Kedeki maazada birka gn nce grd almak istedii gmlek fahi fiyatyla kendisine glmsyordu. Cep telefonu ald. Cebinden kardnda frnn numarasn grd o yne doru yrmeye koyuldu. Selpak kadn selpak var diye seslenecekken vazgeti. Plastik terliklerini srkleyerek hzl hzl oradan uzaklamaya alt. zerinde asker yazl sandvii arabasyla kalabal yarp gemek istedi. Sessiz ve akn kalabalk ona yol verdi. Protez ayan sryerek ilerlerken bir baka vitrinde alayan bir adam yz grd. Gneydouda klada kendilerine konuma yapan komutand bu. Emekli olmu, kendini futbola vermiti. Destekledii takm ampiyonluu kaybetti diye alyordu ve tm kameralar onu grntlyordu. Asker sandviinin bir an ii acd komutana. Nasl alyordu koca adam. Arabasn iterek yrrken askerlik arkadalar geldi aklna. Onlarn yzlerini dnd bir sre. Ekranlar hala alayan komutan gsteriyordu. Can skntsyla bakt birden. Kalar ksld. Arabasn iterken protez bacann szltsn duydu inceden. Kalabalk caddede yrrken yeniden orann gndelik sesleri ortal kaplayverdi. Yorgun ve umutsuz bir kalabalk yryordu. Paralar yoktu, mideleri botu. Tuttuklar takm ampiyonluu ucundan karvermiti. imdi onlar avutacak hibir ey yoktu. 321 milyon dolarla ihaleyi kazanan adam zaferi kazanm glmsyordu. Ertesi gn tm kentin sokaklarn kaplayacak Bitmedi Austosta tm malar yeniden balyor afiini dnd. yi bir reklam kampanyas olacakt. Yeni karlar, yeni milyon dolarlar onu bekliyordu.J
deneme
deneme
kavgaya ve mahire yakanlar...

mit zafer
NSZ... Kimdi o yal adam? Adamn ad neydi? Bunlar bilmiyoruz, bir nemi de yok zaten. Bize gre o yal adamn ad Halk, soyad Tarih olabilir ancak. nk sadece halkn bilgelii bu denli isabetli zetleyebilir yaanan. Ve ancak, Tarihin klyutmaz tankl bylesine net tanmlayabilir Kzldere Yryn... Olay Kzldere yolunda yaanyor. Biz de nsz niyetine aktaryoruz bu yaanml. Ki halk byledir, az ama z konuarak adn koyar her eyin. Ve o gn orada adeta krk yln zetini yapmtr yal bir amca: ... Yoldan yine gelip geen amcalardan bir tanesi bizim arkadalardan birine, Mahir ayan Halk Cepheli miydi? diye sormu. Arkada da o srada ne diyeceini arm. O bizim arkadamzd demi. O srada Seval grm onlar ve O bizim nderimizdi demi. Amca da Gzel, yakyorsunuz Mahir ayana demi...(Halk Gerei / 11 Nisan 2010 / Say: 14 / Sayfa: 10-11) HALK DORU SYLYOR... Tabiat gibidir hayat, dz ve durgun olmaz hi. nileri, klar, zafer ve yenilgileri olur hep. Bu byk karmaann iinde ilerlerken, asla amadnz ihtilalin yolundan. Ylgnla dmediniz hayat denilen kavgann trl engelleri, darbeleri karsnda. te bu yzden, yakyorsunuz Mahire... Halkn umutlu yolculuunda doru adm atmann yegane kouludur hedeften amamak. Ki ancak, yz halka, yrei devrime dnk olanlar doru adm atabilir bu yolda. Deilse, rotasn terk eden niceleri gibi, dzen sularnda karaya oturmak kanlmaz kader olur. Ama siz, kanla yazlan halkn tarihsel rotasndan vazgemediniz asla. te bu yzden, sadece siz yakyorsunuz Mahire... Son sand Kzldereyi nice karamsar. Ama siz kanla yazlan manifestoyu anlamann gcyle, bu byk yolculuu tamamna erdirmeye aday oldunuz. Ve snad hayat ve halk ve hakikat sizi. lmn stne yrmenin Mahirliiyle getiniz hayatn snavndan. Halkm iin canm feda diyebilmenin saadetiyle getiniz halkn snavndan da. Ve her koulda gerei dile getirmenin bedelini derken, bir kez bile ah etmeyerek getiniz hakikat snavndan da; ite bu yzden, yakyorsunuz Mahire... Zor ve zorbalk karsnda, gn kurtarmay i edinenlerin ne hallerde olduu malumdur. Onlar, koruduka yalanan, sakndka gbek yapan gvdelerinin arlyla biraz daha batarken dzenin bataklna, kavgann Mahirleri kanat rpyor yarnlara. Ve ite siz, zorbalk karsnda cret kuanmann geleneine sahip olduunuz iin, yakyorsunuz Mahire... Karanlk zamanlarda kp muktedir zevatn karsna, Amerikanclar halk teslim alamaz diyebilmenin bedelini gze almaktr elbette Mahire yakr olmak. Ve siz, bedel kllar altnda ayakta kalabilmenin kararllyla hak ettiniz bunu. te bu yzden, gen yal kadn erkek hep birlikte, yakyorsunuz Mahire... ok yand cannz ve ihanet acsn da tattnz. Fakat bir kez bile dmedi aklnza kendinizi saknmak. Bu yolda ok vuruldunuz ama asla yorulmadnz, durmadnz ve durulmadnz. Burjuvazinin estirdii tasfiyecilik rzgarlarna kaplp da savrulmadnz. te bu yzden, yakyorsunuz ya Mahire... Umudunuzu bomak isteyen duvarlar knca karnza, hi tereddtsz kt drt kzl ok, inancnzn yayndan. hanet ve tereddt arasndaki izginin sanld kadar kaln olmadnn iyice anlald zamanlard yaanan. Ve siz, o kerpi evin damndan bakan Mahir gibi baktnz direni, lm ve yaama. Grdnz yarn oldu ve braktnz kendinizi halk denilen o bere-
10 | TAVIR | HAZRAN 2010
ketli topraa. te bu yzden, yakyorsunuz Mahire... Kimileri gznde byttke Amerikanc izmeleri, klttler yreklerindeki devrimi. Ve ezildike korkularnn altnda, iyice ark ettiler konformizm bataklna. Kuruemeden su akmasn bekleyen eski tfek kafilesine. Ne yrein, ne de tfein eskimemiti ki hi. Srmtn ikisini de cephenin en nne. te bu yzden, yakyorsunuz Mahire... Burjuvazinin akll sayd solcularn, kaybedecek ok eyleri vard artk. leri var, evleri var, evlilikleri, sevgilileri, keyfleri ve... var bir sr ipe sapa gelmez eyleri. Ne mutlu ki sana, zincirlerinden baka kaybedecek hibir eyin yok senin hala. Tam da bu nedenle, kazanacan koca bir dnya hayalin ve hedefin var. Hala! Ve bu uurda yrmeni lm bile engelleyemiyor. Hala! te bu yzden, yakyorsunuz Mahire... Oportnizmin panzehiri ideolojik mcadeledir diyordu Mahir ve senin ellerinde, sol ii atmann kiri deil, ideolojik mcadelinin gc vardr o gnden beri. Dost bildiklerine doru yolu, bkp usanmadan anlattn her zaman. Cann yand, ban yarld, mekann basld belki ama sol ii atmann karas alnmad hibir zaman yzne. te bu yzden, yakyorsunuz Mahire... Varsn btn oklar stmze yasn, bizler doru grdmz yolda sonuna kadar yryeceiz. diyen Mahirin yolunda, yapayalnz kaldnz daima. Yrek ve yumruunuzdan baka bir kuvvetiniz, halktan baka bir dayananz da olmad hi. Kendinize ve ideolojinize gvendiniz sadece. te bu yzden yakyorsunuz ya zaten Mahire... Yreiniz, engin bir halk sevgisiyle arpmaya devam ediyor ya zaten. Yumruunuz devrim inancnzn arlyla inip kalkyor ya zalimin suratna. Yenilmezliinizin srr da budur ve ite bu yzden, yakyorsunuz Mahire... Yolunuz uzun, zahmetli ve zordu. Hep byleydi ve hep byle olacak. Ki yarna ulamak yle kolay olsayd, ulard imdiye btn kolayclar. Zahmet ekip zorbal gslemeden adm atmak mmkn deil bu yolda. Ve sadece sen deli, macerac, lgn ve sosyalist kalmay baararak admladn bu yolu. nk kulana kpeydi Mahirin szleri: ... Btn ideolojik ayrlklarn temeli... devrim yapmak iin yola kmaya, savamaya cesaret edip etmemeye dayanr. te bu yzden, Devrim iin savamayana sosyalist denemez... Ve ite o cesareti daim kldnz iin, yakyorsunuz Mahire... Ylgnlklarn rtbas etmenin yolu olarak ok konuurken lafazanlar, sen Daynn tok sesiyle gsterdin gerei: Gerekleri grmek iin ok karmak teorilere gerek yoktur. Oligarinin ve emperyalizmin yaklamlarna bakn, gerekleri grrsnz. Ya olgariden yanasnz, ya da devrimden... Hayata bu denli plak ve gerekleri eip bkmeden bakmay baardnz
iin, yakyorsunuz Mahire... Duydun kendi yreinde, halkn barna ve bahtna inen darbelerin acsn. Ve evirmedin asla dier yanan. Ve indirdin hncnn iddetini, mazlum hakk alan cmle alan sultasnn ortasna. Gsterdin bylece, meerse burjuvalar da alarm. Ki halkn adaleti denince, akla sen gelirsin bu topraklarda. te bu yzden, ok gzel yakyorsunuz Mahire... Amerikan emperyalizmi korkuyor senden. yle byle deil, her admnda Mahiri gryorlar. Ve sen Amerika Defol! Bu Vatan Bizim! dedike, Mahirin grleyen sesini duyuyorlar enselerinde. Korkularnda hakldrlar, nk susmuyor bu lkenin vatansever evlatlar. Ki Mahirce konumaya devam ettiiniz iin, yakyorsunuz Mahire... Burjuvazinin her trden borazan, sosyalizm ld, tarih bitti diye yksek perdeden ttrlrken, sen Bize lm Yok ezgisini dalgalandryordun kan revan iinde. Ve en kaygan zamanlarda, tarihe salam basarak yrdn kavlince. Biliyordun ki, bu amansz kavgann her annda Mahir olmadan ayakta kalmak imkanszdr. Ve sen halkn umudu, devrimin mmkn olmay baardn. te bu yzden, yakyorsunuz Mahire... Trk bili, Krt Fidan, erkes Glnihal, Arap Hamide, Laz Selami ve daha nicesi olup, Anadolunun sosyalist geleceine vurdun kardeliin mhrn. Omuz omuza getirip halkn her rengini, sesini ve gzelliini, byttn devrim halayn. te bu yzden, yakyorsunuz Mahire... Eilmi bir ba tamaktansa, umudun uruna kelleyi koltua alp yryebilmenin mutluluu oldu senin iin hayatn anlam. Bu yzden, uzatmadn asla boynunu o khne boyundurua. Taktn yldzn alnna, ektin restini o harami zorbalara ve patlattn Krolu yadigar naran sar sultanlarn dlerinin dibinde. Krk yln kzgn snavlar iinde snanm bu delikanlln yznden, yakyorsunuz ite Mahire... O yal adam hakldr. Ayn umutlu yrek, ayn cokulu yz, ayn pek yumruk, ayn salam inan, ayn sert adm ve yarn gren ayn Mahir gzler bunlar. Ki halk tanr kim kimdir... Bilir kim sznn eridir. Kim yakr Mahire, bilir halk. Ve o yal adamn syledii, krk yln zetidir: Yakyorsunuz Mahire... UMUDUN SMURGU... Yola kp yurdun drt bir yanndan, ulatnz Kzldereye. Gneyden ve kuzeyden geldiniz; doudan ve batdan... Yalarnz ve yzleriniz ayryd ama yrekleriniz aynyd. Ki siz, Mahir yreklisiniz. Ve ancak bu yrek tayabilir o byk sevday. tadnz, yrdnz ve ulatnz. Geldiniz umutla. Geldiniz onurla. Geldiniz cokuyla. Ve Kzlderede, Mahiri grdnz kendinizde. nk siz, hayat denilen kavgann Mahirisiniz... J
an
an
bendeki yorum
ibrahim karaca
Aralk aynn ilk haftas, yl 1987. Beni sekiz aylna asker yapacak olan snava girmek iin yarn erkenden Tuzla Piyade Okulunda olmam lazm. Ev Kkekmecede. Git gidebilirsen. Kadky tarafnda oturan bir arkada, eim ve beni adeta zorla peine takyor, sabaha kolaylk olsun diye evlerine gtryor. Hava yamurlu ve ge bir vakit. Yorum eleman olduunu bildiim eiyle tanyoruz. Sevgili Glbahar Uluer, tandm ilk Grup Yorum elemandr. Grup Yorum ise, daha albm kmadan ilgimizi ekmeye balayan bir topluluk. Ertesi gn leden sonra hep beraber Beyolu tarafna geiyoruz, Katrclar adl filmin galas var. Yorumun baz elemanlaryla birlikte izliyoruz filmi. Metin Kahramanla iir, edebiyat ve arklar zerine konuuyoruz. Dada Gezen Trk adl uzun iirimi anlattmda; bu iiri hikayesiyle birlikte dzenleyip henz daha veya drt says km olanYeni zm dergisine vermemi neriyor. Sre adl iirim bu derginin ikinci saysnda yaynlanmt. Bu kez amansz bastrd k Hazrlksz yakalandk Oysa nasl da yanyordu avularmz. Bildiimiz, ama bilmediimiz efektlerle geri evrildik Oysa ka kiilikti korolarmz. Sonra yn gstermez pusulalar verdiler bize Kuzeyi bilmiyor muyduk sanki Yolun banda atlad tabanlarmz. Uzunca bir arknn es verilmi notasndayz Balkl iirler olmal imdi yazdklarmz.
Filmden sonra kalkp Sraselviler Caddesinde Bengi Trk grubundan bir arkadan evine gidiyoruz. Yorumcularn provas var. Orada Tuncay Akdoan ile tanyoruz. Efkan een tutuklu, Ayegl Yordam o gn yok. Ortaky Kltr Merkezi (OKM) henz Grup Yorumun mekan deil. Bamda Syrlp Gelenin sarholuu var. meceye dahil deilim. Zaten boyutlanm bir imece de yok henz. Akademi Kitabevi dl alan iir dosyam ve sonrasnda yazdm btn iirleri belki ilerine yarar diye Kemal Sahire veriyorum yalnzca. Benimle Grup Yorum arasndaki hikayenin ilk scak temas an bu gnlere dayanr. Bu hikayede anlatlanlar ve anlatlacak olanlar; bendeki Yorumdan, bana yansyan Yorumdan, tank olduum Yorumlu anlardan aklmda kalanlardr. Yorumla yeniden karlatmda aradan yl gemitir. Nisan aynn ikinci haftasdr, yl 1991. imdi bile sanki bir yerden kp gelecekmi gibi beklediim Olcay Uzun, Cumhuriyetin ikinci sayfasndaki bir ilandan bana bakyor. zmir Karyakada gecenin bir vaktinde polis basknyla ldrlm sevgili arkadam. Cenazesi bugn diyor ilanda. Onunla 1981 ylnda .. Halkoyunlar Topluluunda balayan arkadalmz, Hemin Derneinde devam etmiti. Olcay iin yazdm iki iiri bizzat elden bir dergiye vermek istedim. eitli dergilere baktm, ayaklarm beni Tavra zorlad. Dereboyu otobsn beklerken, Caalolu dururken Ortaky de neymi diye sylendiim Tavr dergisini OKMnin iinde buldum. Meer bu mekan Grup Yoruma da aitmi. Hasan Hseyin Korkmazgil Sinema Salonu, kulisi, alma odalar ve geniliiyle; buras bir kltr merkezi iin biilmi kaftand. Memleketlim olduunu rendiim Kemal Nabi ile koyu bir sohbete baladk sonra.
Tavrn basmdan nceki son halini ieren ktlar geldiinde grdm heyecan hala hatrlyorum. Bu sayfalar adeta birbirinden kaparcasna sabrszca ekitirip okuyan OKM alanlarn bir sre izledim. imden geen ilk duygular, iki iirle snrl kalmayan bir dostluun kapsn aralad. Seni bu sayfalarda hep grelim be Karaca dedi Kemal Nabi. Aklmdan geenleri okumutu besbelli. lk kitabm olan Ardndan kmak zereydi. Benim ise, dergilerde yle srekli yazmak gibi bir geleneim olmamt. Byle bir dnceye de kaplmamtm hi. Dergilerde sanat ve edebiyat zerine yazan kalemlere derin bir saygm vard. Yazlmas gerekeni yazyorlard zaten. Ne rendiysem onlardan renmitim. Byle dnyordum. Aslnda bu dncem sonraki yllarda da ok fazla deimedi. Tavra katklarda bulunmalydm. Derdim bu idi. On gn kadar sonra, Kltr zerine balkl ksa bir yaz aldm kaleme. Yazy gtrdm, tepkiyi grmek istiyorum. Tamam artk, kendini ele verdin, kaamazsn dedi Ethem. Bymekte olan bir imecenin yan bandaydm ve gerekten de kaamazdm. niversite yllarnda ve sonrasnda baz dergi sayfalarnda ismim ok seyrek de olsa gzkmt. Ama imdi durum biraz farklyd. Tavr iin kaleme aldm her satr, Olcaya yazlan mektuplar olarak algladm. Neredeyse her sayya bir yaz ve iir yetitirdim, desenler bile izdim. Sadece Tavra yazdm. Zaten daha fazlasn istesem de yapamazdm. Sabahn krnden akamn karanlna kadar alan bir insandm sonuta ve okul a bile gelmemi iki ocuk babasydm. Bir hafta sonum onlarnd, dieri OKMnin. Daha fazlasn veremezdim. Ben bir zaman fukarasydm. Belki de zamane fukaras. Edebiyat ve iir servenimde u gerek vardr: amlhemin dalarndaki atmadan sonra on yoldayla birlikte yaral olarak kapatld Rize Eitim Enstitsnde bir gece vakti 1981 Ocak aynda ok ar ikenceler altnda ldrlen Ahmet Uzun, benim iir yazmamda etkili olmutu. Olcay Uzun ise, Tavr dergisiyle tanmamda. Tavr iin yazdm yazlarn ierii, OKMde herhangi bir konu zerine konuurken ou zaman kendiliinden belirdi. Ortakyden Eminnne otobste ve ardndan Sirkeciden Kkekmeceye trenle giderken konu kafamda dner durur, kurgulanrd. Gnlk mesaide yarsn irket, yarsn kendim iin bldm beynim iini bitirebilirse, son eklini verip hafta sonu yine OKMye giderdim. ki hafta st ste geldiimi gren Kemal, Troki gzlklerinin altndan glmeye balard. Yeni bir yaz ya da iir var demek ki. Yazdklarma kimse dokunmad, yle ya da byle yaz demedi. Okurlar tarafndan gnderilen iirleri ve iir dosyalarn eve gtrdm, her iirin kenarna notlar aldm. Sonra her notlu iir yazarna ulatrld, bazen dergide yaynland. Bu yazar siz olsaydnz, bir iir dostu olarak hangi duygularla dolardnz? Yorum arklar bu almann baka bir yndr. Grup Yorum arklarnn ou, bir kolektif tarafndan gzden geirilir, izlenimler alnr, eletiriler, nermeler ve mdahaleler yaplr. Bun-
lardan birini veya fazlasn yapabilecek durumdayken susan kiinin, ark ortaya ktktan sonraki alk da yergisi de nemsizdir bence. Yirmi ksur yln bandaki dncem bu idi, imdi de byle dnyorum. Bu orbada benim de tuzum olsun demeden nce orbann tadna bakmak gerekir. Belki bu orba tuz yerine kekik istiyordur, deil mi? Grup Yorumun arklarna yapm olduum her mdahaleyi, zerimde arln hissettiim bu duygular belirledi her zaman. Bazen nme gelen bir mzie szler yazdm, bazen var olan szleri onardm, bazlarn onaraym derken yeniden yazdm. Bazen de ben yazdm Yorum besteledi. zgrlk Trks grubu iin yazdm Harman Yeri arks byledir rnein. Yani bu arknn var olan szlerini onaralm derken, szleri yeniden yazm olduk. Szlere bal olarak mzikte de deiiklikler yapld ve eski haliyle ilgisi olmayan bir ark kt ortaya. nce kafamda oluan sahneyi bir iire dntrdm, sonra mzik iin yeniden dzenledim. Kitaptaki iir ile arkdaki iir birbirinden farkldr. Kalemin scakl stndeydi henz Bitmemi bir iir vard cebinde Ve koca kent uykudayd, grdnz. Krdysan eer dallarndan birini -diyordu iirAnlatabilmelisin aaca nedenini Kestiysen kknden bir aac
arknn altnda Grup Yorum imzasnn olmas anlamldr. Aye Glen Destan da, imdi aklma gelmeyen dierleri de yle. Bir hafta sonu gittiimde, OKM alanlarn bahar tadilat yaparken buldum. Merdivenlerin bandaki Mehmet Akif Dalcdan sonra yaplan siyah heykelin st bezle kapanm, giriteki Ylmaz Gney kolajl ereve indirilmi, her yanda boya kutular var. Duvarlar boyanyor, macunlanyor, ieride bir yerden de mis gibi yemek kokular geliyor. Abi, gel sana bir ark alaym deyip gitarn ald Zlf. Gzel tnl bir ark. Ama ben bu szleri bir yerden hatrlyorum. Ne zaman verdiimi bile unuttuum Karadeniz... Bu arkda tulumu denemelisiniz dedim. Hi olmazsa bir yerinde. Anlatabilmelisin ormana nedenini Hey canm Cam atn, okumaya baladn iirini Zpkn yemi balk gibi titredi gece rperdi kuatma Uykular bodu kendini. Darda bir alkt cellad vmek Cellad vmekti boyun emek Ve kendi yarnn karya alp Kendine smek Yangnlarda yol bulan Sevdiine kul olan tr m kara toprak lm yere alan Yargsz infazlarn kural haline geldii o gnlerde; sabaha kar kuatlan evler, sokakta toplanp seyreden bir kalabaln tezahrat ve alk altnda kurun yamuruna tutuluyordu. nsan olann kann donduran bir manzara. Bir ksmn yukarya aldm iir, o manzaraya ait bir fotoraftr. Alan camdan darya sylenenler ise, sonu Cesaretiniz varsa gelin! dizesiyle biten bir iirdir bana gre. Ben o manzaray dizelere byle dkmtm. nemli mzik adamlarnn, dnya devrim arklar daarcndaki en gzel gerilla arklarndan biri olarak grdkleri Dersimde Doan Gne adl ark Dersimden gelmiti. Szler zerinde ok alld, neredeyse yeniden yazld. lk haliyle albme girmesi mmkn deildi. arknn ruhu ve melodik gvdesi ilk geldii gibidir. Orijinal hali bende mevcuttur. Byle bir Mahmut Turan yanma alp, bir akam zeri OKMye getirdim. Mahmut o sralarda Hemin Derneindeki bizim ekibe hem horon oynatyor hem tulum alyor. Ksa bir yol havas ve gelin alma havasndan sonra, melodiyi almaya balad. Herkesin az bir kar ak. Bildiimiz Karadeniz arks byle ekillendi. Pikniklerde bu ark alacak, biz oynayacaz diyen Aye Glenin keyfi yerinde. Laz damarn okuyor biraz bu ark. Karadenizdeki mahalli sanatlarn dnda tulum kullanarak yaplan ilk arkyd bu. ok byk bir ilgiyle karland. Heminin yksek yayla kylerinde bile Grup Yorumun Cesaret adl kasetine rastladm defalarca. Kemal Sahir tutuklanp tek siyasi tutsak olarak orlu Cezaevine konulduunda, Bizim mahalleye komu geldi deyip gltk arkadalarla. Kkekmece ile orlu aras uzak saylmazd. Bir haftasonu onu ziyarete gittik eimle. Otobsten indiimizde dil ile bulutuk. O da bizden biraz nce inmi orluya. Kemal iin yemeklik malzeme aldk. Ona kitaplarn, fasulye, soan ve patatesin yannda; bestelenmeye yatkn lirik bir iirimi verdim. Uurlama arksnn doum yeri orlu Cezaevidir. Hilminin olaanst sesiyle kitleye ulaan bu ark, hi kimsenin nceden tahmin edemedii bir etki yaratt. Dervi adl ark, ilk iir kitabmdan bestelendi. Kk dzeltmeler yaptk. Yreim alp kavgaya yrdm dizesiyle balayan blm benim yazp yazmadm soranlar oldu. O blm bana ait deil. Dikkatli okur ve dinleyici hemen anlyor. Bu ksm olmasa ark hi de ksa durmazd aslnda. Bunu alb-
14 | TAVIR | HAZIRAN 2010
mn retim srecinde konumutuk. Fazla zaman yoktu. Phoenix / lmsz adl iir, Vedat Aydnn Diyarbakrda ldrld gnlerde birikmeye balad, 12 Temmuz infazlarndan sonra son eklini ald. Gzaltna alp kaybetmeler youn. O gnler yargsz infaz gnleriydi. Aslnda infaz infazd. Yarglama karanlk mahzenlerde gyabnda yaplm ve uygulanm. Bunun anlam bu. Grup Yorum hep bildiimiz basklar altnda, OKM ikide bir talan ediliyor. Gzaltlar, saldrlar. Beraber gitmeyelim diyor eim, ikimizi birden gzaltna alrlarsa ocuklar ortada kalr Byle bir durumla karlamadm. Sadece, Yedikule Zindanlar nnde Grup Yorum ile beraber yaplan mzikli basn aklamas sonrasnda tesadfen gzaltna alnmadm. Yoruma yazdm arklarn hemen hepsinin bir hikayesi vardr. Baz albm srelerinde haftasonlarm OKMde geti. Hafta ii ise kafamda arklardan baka bir ey dolamad. O gnlerde bir akam hsan ile OKMden ktk, otobs duranda bekliyoruz. Hava souk, yamurlu. Otobs bileti satan kk ocua dalp gitmiim. hsan, hem ocuu hem benim halimi izliyor. Yahu Karaca, ben senin yznde yeni bir iir gryorum dedi, Sen o iiri yazmaya baladn Doru sylyordu. O ocuk bana yeni bir iir yazdrmak zereydi. Sonra, hsann ahsnda bir devrimciyi de fotorafa katarak iiri tamamladm. yi bak u bilet satan ocua Elleri donmu, yor besbelli Mavi baln annesi rmtr Ayakkabs amurlu, slak, boyasz orab yok Bir eli cebinde Avucunda ekmek paras Burnu pancar gibi souktan Salya smk Birazdan otobs gelecek Bineceiz Gideceiz O kalacak Ne dersin air Dalp gitmi gzlerin Di gcrtn duyuyorum Yazmaya baladn bile En yeni iirini yznden okuyorum Farkmz budur belki, kim bilir Sen iirini yazarsn, iinde insan saklarsn Ben akarm kibritimi karanla O ocuu dnrm Yakamazsam rm
Ben vururum saraylara O ocuu dnrm Vuramazsam rm Ben drm Yorumdan, Tavrdan, OKMden, KMden (ve AKSMden) yzlerce insan geldi, geti. dil, Ethem, Aye Glen, Aye Nil, Latif, Nuri, Sumru, Ufuk, Sadk... ve daha nicelerini ben bu retim srecinde tandm, onlarla unutulmaz bir dostluu paylatm. Baz arkadalar kendi zel koullar nedeniyle, bazlar benim bilmediim ve ok fazla merak edip irdelemek istemediim nedenlerle bu imeceden ayrldlar. Ama, Nuray ile Tanerin ayrlma arifesinde; Adnan Ycelin yazp Tanerin okuduu Msri Kz arksna vurgu yaparak bu ayrlma vakasn onaylamayan szler sarf ettiimi hatrlyorum. ounun arka plann bilmesem de, ayrlklar hep zd beni. 1995 genel seimleri ncesiydi. Grup Yorum seimlere hazrlanyordu. Hem de ne hazrlanma. Radyo oyunu tadnda hazrlanan mizahi bir metin, Aye Glen Halk Sahnesi oyuncularnn mthi performans ve Latifin yaratcl, seim almas iin fazla denilebilecek bir eser koymutu ortaya. retim srecine benim de katldm Size Oy Yok, gerekten de seim srecini aan bir almayd. Gzel kukla yaparm / Seimlere sokarm / Mevsimi getiinde / Yenisini yaparm / Yalan deil elbet / Darbe cunta getirdiim / Yalan deil elbet / / Kym yakanlara / Kondumu ykanlara / Syleyecek szmz var / siz brakanlara / Oy vermem yalana. Bylece akp gidiyordu seim arks. Grup Yorum stndeki basklar hi bitmedi. Bir sre sonra OKM kapatld. ihanede alan AKSM (Anadolu Halk Kltr Sanat Merkezi) de sevimli bir mekand. Ama, OKMye alan biri iin yetersizdi. Oraya ne zaman gittiysem, dili bilgisayarn banda buldum. Bir gn , Yahu kardeim, u Tavra el atacak senden baka bir Mslman yok mu? diye baarsz bir espri yaptm. Ben seninle konumuyorum, ksm dedi bana. Tavra yazmam gereken yazy aksatmtm. Cebimdeki yazy ve iiri karp nne attm, kalkp boynuma sarld. Gzelim benim... Semih Amca gibi birikimli bir iir dostunun, bir Anadolu aydnnn kzydn sen. Seni uurlamaya gelemedim. Memleketteydim. Birka dize yazdm ardndan. Hem yazdm, hem gzlerimi sildim. Gece yars bir lkla uyanyorum Darda kpek ulumalar Tamam diyorum, bir yldz daha kayd Sen de mi dil! Etimi eziyor kemiklerim.
HAZIRAN 2010 | TAVIR | 15
Sonra Berdan, lgin, Hseyin, Osman Dile kolay, on iki can Oturmu bize bakyor Anacm imde bir kan rma akyor 25 yl olmu. Grup Yorum denildiinde, bir lkenin mzie yedirilmi yakn tarihi de geliyor akla. Grup Yorum benim iin, bir mzik grubu olmann tesindedir. Ana dili mzik olan bir imecedir o. Sahnedeki arkadalar ise bu imecenin trk syleyen sureti. Hani, Ete kemie brndm, Yunus diye grndm diyor ya Yunus Emre. Onun gibi bir ey. Grup Yorum, 25 yl boyunca hem mzikle hem de basklarla anld. Bunun byle olmasn Yorumcular istemedi. Kyler yaklyorsa, insanlar gzaltnda kaybediliyorsa, sendikal olan iiler iten atlyorsa, yorgun, yarnsz ve ekmeksiz kalabalk oalyorsa, demokratik niversite iin mcadele eden renciler coptan geiriliyorsa Yani halk, daha az bask ve smr, daha ok zgrlk ve demokrasi istiyorsa Yani sosyalizm d iin devrimci bir yry ars varsa, byle bir yry balamsa; nce bu yry balatan d solduracaklar, yetmezse yry koluna saldracaklar, yetmezse yry yolunu karartacaklar, yetmezse yoldakileri sindirecekler, ou kez bunlar birlikte yapacaklar. Mutlaka bir bedel demek iin yola klmasa da, bu ihtimali hi unutmadan yrnecek, hi durmadan yrnecek. Yryenlerin ad ve yz deise de yry devam edecek. Miras gelitirerek, ssleyerek, byterek, onu aarak, eitlendirerek. nk hayat ayn byk aclarla geiyor. te Grup Yorum, halkn bu devrimci yrynn mzikal ifadesidir. O sadece dil Kltr Merkezi evresinin deil, bazen ac ve bazen tatl syleyen dostlarnn da Grup Yorumudur. O bir okuldur. Onun mzikal estetiinin bymesi, devrimin bymesidir. Herkesin ve Yorumun bunu unutmamas lazm. 2005 ylnda, Grup Yoruma 20. yl armaan olsun diye yazdm bir iir vard: Bir tnelin iindesin, bir koyu karanln Yryp gitmek de, dmek de var Ardnda bir kez bile yzn grmediin Dostun da var, dmann da Yryorsun, yolunda bir aydnlk nnde ate bcekleri Ikl arklar kuytuda, meydanlarda Sokakta halkn ocuklar Trkler susmaz, halaylar srer Trkler susmad, halaylar byyecek Kavgada snand d ve gerek Yirmi yl bu imece bir hayat rmanda Srecek, insan tkenene dek
olcay uzun
Geen bu yirmi be yln yirmi nde Grup Yorum ile bir dostluu paylatk, ayn imecenin iinde yer aldk. Ben yapabildiklerimi yaptm, belki gnlmden geenlerin hepsini ortaya koyamadm, ou yerde yetersiz kaldm. Ama u bilinmelidir ki, bu imeceyi hep nemsedim, deer verdim, samimiyetimi hi yitirmedim. Daha nce de sylemitim; aynaya baktmda, en az yirmi kez yllanm bir Grup Yorum imececisi gryorum karmda. Bu srete ok sayda insan tandm, dost oldum, birlikte ayn yemein lezzeti iin aba sarf ettik Ve geldik bu gne. ok mu uzattm? Madem yle, szlerimi Enver Gkeye ait u gzel dizelerle bitireyim ben de. Sana bin teekkr Byk zdrap Bana sevmeyi Bana hakikati Bana insanlar rettin Bu gzellii yaratan ve byten, u anda olan ve olmayan, ieride ve dardaki btn imececileri alnlarndan pyorum...J
an
an
hepimizin tarihinden geen grup yorum...

filiz tanya
Miting alan cokulu bir kalabalkla dolu, 12 Eyll darbecilerinin yarglanmas ve 12 Eyll askeri darbesinin madurlarn anyoruz. Herkesin elinde bir fotoraf, bir resim. Krsye en yakn yere konulandk, konumalar yaplyor, iirler okunuyor. Krsde Ahmet Telli, Soluk Solua adl iirini okuyor, yksek sesle ona elik ediyorum: Byk aklar yolculuklarla balar / ve servenciler der yollara / onlar ki dnyann son umudu / soylar tkenmeyen. Bu dizeler hem iirdir, hem de bir Yorum arks. Hem de Grup Yorumun eyrek asrlk servenini zetler adeta. Bir ara krsden fotoraflar eken Mehmet zer'le gz gze geliyoruz, miting dalrken bana, "Ahmet Telli, Soluk Soluay okurken ona sonuna kadar elik ettiini grdm, hepsini okudun" diyor. Aslnda ezbere ok iir bilmem ama ona en sevdiim iir, diyorum. Halbuki bir sr en sevdiim iir var ama onu ezbere bilmemin nedeni baka. nk bu dizeler bir Yorum arks olduktan sonra bu lkenin birok genci gibi benim de tarihimin bir paras oldu. Grup Yorumla ilk karlamam lise yllarma denk gelir. Ben stanbulda bir yatl okulda, ablamsa Samsunda niversitede okuyordu. Tatillerde bir araya gelebildiimiz kk tara kasabasndaki evimizde ablamn getirdii mzik kasetlerini dinlerdik. Grup Yorumun ilk albmyd "Syrlp Gelen"... O zaman nasl bir hafzaya sahipmiiz ki arklar hemen ezberliyorduk.
O albmler yalnz mzik deil, edebiyatla da doluydu ayn zamanda. Her arkda adeta, airler akp giderdi dizeleriyle. Ama daha garip olan o arklar hala o gnk gibi hatrlyor olmam. Halbuki o zamanlar ne ok eyler ezberletilirdi o taze beyinlerimize ama geriye kalanlar kavgann ve umudun arklar olmu. niversiteye baladmda Haziranda lmek Zor genler arasnda bir mar gibiydi. Arkadalarmzla her bir araya geldiimizde sonuna kadar syler hi armadan bitirdiimizde ise birbirimizi kutlardk. Hasan Hseyinin uzun bir iiri ve zor bir arkyd. niversiteye bir tara ilinde balamtm, Karadeniz kysnda kk bir ilde bir avu niversiteliydik. Sendikaya gider gelir oradaki abilerimiz, ablalarmzla vakit geirirdik ve en byk dmz ise Grup Yorumun orada konser vermesiydi. Olmaz olmaz demeyin, olmaz olmaz derler ya ite tam yle oldu. Grup Yorum konser iin kk ehrimize gelecekti. Hayalimiz gerek olmutu. Bizler sendikaya gidip geldiimiz ve onlarn arkada olduumuz iin bizi dzenleme komitesine almalarn istiyorduk. Yorumcular yakndan grmek onlarla tanmak iin can atyorduk. renci olduumuz iin bizi komiteye almadlar ama Grup Yorumla yemekten sonra iilecek aya davetliydik. Nasl bir heyecand o imdi tasvir etmesi ok zor nk
bir daha yle ka heyecan yaadk bilemiyorum. O gn o ocuksu heyecanmz hi unutamam. Biz o gn Grup Yorumcularla birlikte ay itik ama hibir ey konuamadk; nutkumuz tutulmutu. Ertesi gn konser iin erkenden salondaydk her eyi elimizden gelenin fazlasyla en ince ayrntsna kadar kontrol ediyorduk. Benim ilk Grup Yorum konserimdi o gne dek hep kasetlerden dinlediim Grup Yorumu o gn canl dinleyecektim. Muhteem bir konserdi. Konserden sonra hepimizin ellerinde Grup Yorumun klasik siluetlerinin basl olduu mendile atlm imzalar kald. O mendili o kadar uzun yllar sakladm ki en sonunda zerindeki mrekkepler dalp hibir ey grnmez olduunda kaybettim sanrm. Yllar sonra tara grevim srasnda tantm bir doktor arkadam anlatt ayn heyecan; renciyken onlarn da okuluna Grup Yorum gelmi ve renci evlerinde misafir etmiler grup elemanlarn ve solistlerden biri onlarn evinde kalm. Onlar gittikten sonra geriye bir yastk kalm "Yorumcularn yatt yastk" diye evde yastk kymete binmi mzelik bir eser gibi kymet grm. O zaman bile onu kskandm, biz yle bir ey neden yaayamadk diye. 80 kua olan bizler iin Grup Yorumun ok zel bir yeri vardr. O dnem hepimizin dilinde onlarn arklar vard, onlar ne yapsa hemen konuulurdu; nerdeler, ne yapyorlar, hangi eyleme destek veriyorlar, hangi grevcilerle birlikteler Yatay geile stanbulda bir niversiteye geince daha ansl oldum. Her yl T Bahar enliklerine Yorum gelir, ortalk toz duman olurdu. Duyan Tye koard. Neredeyse stanbulun tm niversitelerinden genler, tm renciler dnyann en gzel korosunu oluturur, hep bir azdan sylerdik arklarmz. Bir haziran gnyd. Ortakydeki dil Kltr Merkezinde bir konser olacakt. Kapal bir salondu ve salonda ayakta duracak yer bile yoktu ama tm snrlar zorlam kendimizi salona sokmutuk. Salon cokudan yklyordu, hepimiz terden eriyorduk, dardan gren birisi ikence iin ieri tkldmz dnebilirdi ama biz o haziran scanda, ezbere bildiimiz o arklar hep beraber sylemek, tekrar tekrar sylemek iin doldurmutuk salonu. Yllar geti, hepimiz belli bir yaa geldik. rencilik geride kald. alan insanlar olduk. Yurdun drt bir yanna daldk. Bir gn duyduk ki Grup Yorum 15. yl konseri yapyormu bu iler duyulur da durmak olur mu-, stanbulda kardeinin Grup Yorum Korosuna gittiini bildiim bir arkadam aradm, "Ne olur bana bu konsere bilet aln ama kalacak yerim de yok" dedim. Onun yantn bile dinlemeden heyecanla stanbulun yolunu tuttum. Sanyordum ki ta uzaklardan kalkp gelen bir ben varm ama Cemil Topuzlu Ak Hava Tiyatrosunun kapsna geldiimde grdm ki lkenin drt bir
yanndan gelen bir dolu insan var. Hepsinin de yzleri bir yerlerden tandk. Uzaktan bizimkileri gryorum, yaasn geliyorlar diyorum ama yanlarnda yabanc birisi var, Bu kim? diyorum; i yerlerinde alan bir Kanadal imi. "Trke bilmiyor, szleri nasl anlayacak?" diyorum ama ak hava tiyatrosunu doldurduumuzda bakyorum ki Kanadal bizden daha ok couyor. Yllar sonra hep birlikte, tek bir azdan Haziranda lmek Zoru sylyoruz. Birbirimize bakp hi yalanmamz, hala o gnk gibiyiz diyoruz; iimiz genlikle, umutla doluyor. Ne gzeldir bu arklar yapanlar, ne gzeldir bu arklar syleyenler, syletenler, hep bir azdan, kol kola Yllar geiyor, Grup Yorum 20. yln kutluyor, bu kez olanakszlklar st ste biniyor ve gidemiyorum. Hrsmdan konser gn gazeteleri kartryorum. Konserle ilgili haber aryorum. Bir medya grubunun gazetelerinin kelerinden birinde "Trkiye'de olduumuzu bilmesek, sosyalist bir lkede devrimin 20. yl kutlanyor sanrsnz" diyor. Ah! diyorum orada olsaydm. Ey dnyadan bihaber, kenin birini tutmu muhterem zat, sen bunu anlayamazsn, biz o kutlamay yaparken kendimizi baka bir yerde sayarak yapmyoruz. Biz bu lkedeyiz, bizim umutlarmz bu lkeye ve bu dnyaya ait, sizin yarattnz o sahte dnyay deitirmeye dair... ok gemiyor ki Grup Yorum yeni arklar, yeni projelerle kyor karmza. "Ortak Dman Amerika! diyerek, Anadoluyu ehir ehir geziyorlar binleri buluturuyorlar. Kadn-erkek, gen-yal yeniden bir araya gelip Amerikan emperyalizmine kar tek yrek olup arklarmz hep birlikte sylyoruz. Bizler orta yaa geldik ama karmzda gencecik bir Grup Yorum var. Onlar hep gen kalanlardan olacaklar galiba. Konserde yanmda oturan arkadama Bak eski yelerin hepsi deimi ama gzlerini kapat duyduun ses hep ayn, nasl olabiliyor byle bir ey? diyorum... Glmsyoruz, yeni arklarna elik etmeye alyoruz ama aralarda taklyoruz. Oysaki en son gittiimiz, ge yldzlara yakn da kampnda gecenin souunda Hadi demitik, o zamanki gibi syleyebilecek miyiz?... Hep birlikte hi sekmeden Haziranda lmek Zor u syleyip, Hala genciz, hala bizde umut var demitik. Mehmet zer imdi anlar o iiri ve o iirleri neden ezbere bildiimizi, Grup Yorum arklarna sz olmu iirleri nasl bildiimizi imdi anlar... Hele stanbulda, 12 Haziranda, nn Stadyumunda, on binlerce insann btn arklar ezbere okuduunu grnce ok daha iyi anlar...J
deneme
deneme
anadolunun umutlu arks grup yorum...

mit zafer
Trkler syledik Ba baa, diz dize trkler Kavga trkleriyle dalarda biz vardk. Kavga trkleriyle alanlarda Bir ekmei bltk karanln sabahnda...
(Grup Yorum)
Kara ve suskun zamanlar datmak zere Syrlp Gelen o rzgarn sesini tamak zere yola ktnda balad bu macera. Demek 25 yl olmu... Oras yle, ama daha derinlemesine dinlediimizde, zincirleri kran ilk Spartaksn zgrlk narasndan bu yana, byyen tarihin ezgisini duyarz... Hititlerden, Pir Sultan deyilerinden, Yunus Emre nefeslerinden beri, bu topraklarda sryor bu ezgi. Kah ili bir duduk alyor, kah kan kardeini kaybetmenin hznyle inleyen bir kavaldan duyuluyor ezgimiz. Teller ayn kedere, fkeye ve kardelie yz sryor... Mahirin o umutlu szleri ve eyleminin nasl bir ezgiye dneceinin yksek sesli cevabdr bu ark. Kesintisizlii bundandr. yle ya, kurun tene ilese de dokunamaz umudun sesine. Zapturapt hykrleri arasndan yrye yrye devam eder, etmitir ve edecektir bu ezgi. Ruhunu sattn, sustuunu ve durduunu gren oldu mu hi? Asla
Amansz kuatmalarda yapayalnz kalmken, o ezgiler yanbamzda dvrler. Kan tad tamalar bundandr. Ve al kanlar iinde lme bir soluk kalmken dudaklarmzdan dkldkleri iin, lmszlk ierirler. Hayat tad tamalarnn srr da bundandr. Ve o byk sevdann yrek hamallarna her daim g veren bir hikmeti vardr bu arklarn. arka, halka ve kavgaya zg olmalarnn kerametindendir kudretleri. Dilden ve telden dkldkleri ilk gnk gibi prl prldr hepsi. Zaman geer ama o arklarn tad gemez ve eskimezler. Kuaklara deil, halka zg olmalarndandr bu da besbelli. Hasret tad tamalar da bundan. Ne de olsa, grecek gnler var daha Bir pusulas vardr bu arknn. Umuda dair. Ve gzlerini ayrmad yldzlar vardr. Halkn gkyznde. Hasreti vardr. Yarna dair. Tam da bu yzden, o byk sevdamzn ezgisidir kalbimizden dklen...
Hayat denilen u karmaaya, devrim denilen bu kavgaya dair syleyecekleri vardr. Zalime kar mazlumdan, emperyalizme kar halklardan yanadr duruu. Ve kapitalist smrye kar sosyalizme dair syleyecekleri vardr. denen ve denecek bedellere, bedellerin omuzlarnda gelen zaferlere, bu uurda lmszleenlere ve ak ile yarna yryenlere dair ezgisi vardr daima... te o ses, bizim sesimizdir. Karanln ortasna domu ve paralamtr sessizlii. Sonra ard gelmi ve alara ses veriyor sesimiz... Dalara dalara ykseliyor demiizdir hep beraber. Sokaklarda, patikada, voltada, okulda, fabrikada, her yanda kendi sesini ykseltmitir yreimiz... Dalara ykselince ezgiler, adna Cemo derler. Itt yzlerin yreklerini de str: Dalarn ycesinde ate yanar... Oturmu da bana sevdallar... te o kutsal atein etrafnda, o mukaddes sevday yaayanlarn ars ile ykselir sesimiz: kp Dersim dalarnda trk sylemek var ya... tesine tarif gerekmez. Oy Cemo, Cemo can demek yeter de artar ve yaylp gider ezgimiz... Dost elini tutar gibi str iimizi o arklar. Bir dne gider gibi yreimizi ahlandrarak, Aydnl per gibi sararlar ruhumuzu. Sonra Serin bir rzgarm ben diyerek nereler-
den nasl geldiini de zetler: Ateler tattm geldim... Trkler yaktm geldim... Ay pt gzlerimi... Korkuyu yktm geldim Krmz krmz byrken Cellat ellerinde halkn glleri selama durulur o ezgilerle tarihin ieklerine. Trk syleyen karanfillere ses olduka, umudu bytmenin yolu da gsterilir bylece: Sarl yurduna, sahip k yarna... Ve insanln nasl da byk olabildiinin hikmetini o ezgiler: Savamak yenilmez klar insan Bu bir hayat bilgisidir ve bu bilinle donanm insan, lebilir ama asla yenilmeyecektir. Ki bunun ahidi ve yadigardr bu ezgiler. Ve arr cmle halk, hasretini kuanmas iin: Yarin yanandan gayr / Paylamak iin her eyi... Sylediimiz trklerde / Senin de sesin olmal... Sonra btn dillerde emein yegane umutlu sesiyle haykrlr hasretimizin krmzs: Armanc sosyalizm u azadi... Ve topran derinliklerinden ykselen halkn kadim hasreti, davet olur ezgimizle: Kapansn el kaplar / Bir daha almasn / Yok edin insann insana kulluunu / Bu davet bizim / Yaamak, bir aa gibi tek ve hr / Ve bir orman gibi kardeesine / Bu hasret bizim...
te bu hasretin urunda Cesaret, cesaret daha fazla cesaret derken, yaplmas gerekeni de iaret eder ezgimiz: Kr zincirlerini son ver smrye zgrlk mutlaka ellerimizde te bunun iin 'Al yreini fkeni kuan da gel der bu arklar Umudun tarihsel adresini tarif eder ezgimiz: Bana bir hal gelirse canm / Dalara gel dalara / Seni saklar vermez ele / Dalara gel dalara Kim demi Dadalolu ld diye? Ezgimizde yayor ve Ferman padiahnsa dalar bizimdir demeye de devam ediyor dilimizde... Ferhat ile irinden yadigar sevdamzn arksdr yaadklarmz: Yastmda scakln dururken / Tenimde damlack terin uyurken / Kuanp dalarn o heybetini / Kartk gecenin son yldzna Hem de yle bir kartk ki imdi ve daima Sesimizde soluklanr rzgarlar... Sevdamzda halay tutar ormanlar Anamzn ak st kadar bize helal dilimize kilit vurulmuken, D beri heval diyebildi bizim ezgimiz. Ruhumuza ve yumruumuza ses verebilendi. Ve sonra Hasta Siempre diyerek kkmzn dnya toprann derinliklerinde olduunu ilan etmekti dosta dmana... Tarihsel kkler zerinde ykselenler, elbette ileriye atlmann Cevahiridirler. Ve ancak bunu baaranlar, snfsz-smrsz bir gelecein de ebeliini yaparlar. te bu gerekliin zetidir ezgimiz: Biz nerede bir doum sancs / Atlarmz
oraya srdk / Kzgn ve kzl kor atlarmzla / Hep dalgal anaforlara daldk... Kavgann anaforlarndan boulmadan kmann tarihsel srrn Nerudaya selam akarak, ilan etmitir umutlu sesimiz: Tanklarn nnden bir da dse topraa / oalr toprakta dalara glen yrek / Dalarda, sokakta, fabrikada, tarlada / Halkz biz yeniden doarz lmlerde... arkmz, akp giden ab- hayatn yanksdr. Ve bu gerei tamann gcyle halkn direngen cokusunu haykrr drt bir yanda: Bu ses bizim sesimizdir / Alayan haykran biziz / Kahkahayla glen biz / Her kavgada len biz... Halklarn kardeliinin yksek kan sesidir bu: Chenin yrd patikalar ile Beyrutun harabe sokaklarn ayn tarihsel meydana kartmann ilmini tar her bir notasnda. Ve Kzldere rotasnda yrdke, dnya halklarna bin selam verip haykrr enternasyonalizmin diliyle: Btn dnya halklar kardetir / Dil, kltr, renk deil emek ycedir te bu yceliin tecrbesini kulaklara kpe eder ezgimiz: Bir kez daha haykryoruz / Savaan kazanr sonunda... Binbir cefa eken o ak sal analarn kanayan ezgisidir yaylan. Bundandr susmam, susturulamaml. Topraa ve kayplara kartrlan evlatlarnn sesini ta yreklerinde duyar o analar: Yas tutma ardmdan / A ana yreini yoldalarma Umudun kesintisiz diliyle ezgilenen bu yrek, adn koyar
gerekliin: Dman izmesi altnda yurdum / Hava barut kokuyor haritam kan iinde / Sz eylemini yitirdi silahn eylemidir imdi / Gsmzde umudun apraz fieklii... te o umudun fiekliini ve ezgisini gsnden hi kartmayanlarn dudann sahibidir bu arklar. Ve o dudaklar, Sosyalizm ld denilen yalan zamanlarn ortasnda gmbr gmbr Enternasyonal sylerler. Tarih bitti safsatas her yan kapladnda, Kanmzla yazyoruz tarihi / Haklyz kazanacaz arks krmz rengini vermitir o dudaklara. nk devrimin mziidir aralksz sylenen. Tam da bu nedenle, her dilde Em ne bin ketine diyen, devrimci mziin Mahirleri, Venceremosla dokunurlar halkn yrek teline... Emeiyle geinen ve hakk iin dvenlerin Emeki Halay'dr ektiimiz. Ve her grevde, direnite emekilerin onurlu sesidir ezgimiz. Ve hep beraber haykrlr grev adrlarnn nnde: Sabr ta atlayacak / Emekiler alayacak / Patlad ha patlayacak / fkemiz vardr bizim Diri diri yaklan kadnlarn dillerinden, dlerinden ve kllerinden dklen son cmleyi getirip brakr hayatn ortasna bu ark. O ateli cmle udur: Seni lecek kadar ok sevdik yurdum te bu lmsz sevday yrekten yree tayan borandr ezgimiz. Kanatlar vicdanlara deer... Gel ki afaklar tutusun diyebilmenin bahtiyarln nasl paylardk eer bu arklar olmasayd? Ki byle bir ihtimal yoktur. nk Yorum'un ezgisi, hayat denilen kavgann tabiat gereidir. O kavga var olduka, arks da byle olacaktr. Ekmei, emei, fkesi, zaferi, lm, kalmyla devrimi paylaanlarn yrek arsdr arkmz. Ol sebebten sadece bir mzik grubu deil, iimizin sesidir sz konusu olan. iimizde byyen atein dile gelmi halidir ezgimiz. Eilmeyen boyunlarn syledii trkdr bu. Nice dengbej ve ozandan szlp gelen kavga naramz, ak arkmz ve destanmzn kolektif addr Grup Yorum... Onca acdan sonra, Bak yine arpyor kalbim ortasnda kavgann diyebilmenin inatln ve Gn ola, devran dne, umut yetienin inancn bir bayrak gibi dalgalandrabilmenin hak edilmi onurunu paylamaktr bu arklar. Ve bu paylamn sahipleri gzlerindeki umuttan tanrlar birbirlerini. Ki bamza ne gelirse gelsin, o umudun ferinden vazgememektir bizim ayrcalmz... Gsmzde iek asa da kurunlar, biz eminiz ki Bir tek baak tanesi susuz kalmayacak / Bir tek zeytin dal bile yalnz te byle bir gndr yarn ve bir gn mutlaka, gelecektir vakti yarnn... te bu yzden Gnn umuda ayarla der ezgimiz. nk,
dier btn ayarlar, bozuk dzen ve kokumu zaman kanlmaz klar. Gnn umuda ayarlamak ise onurlu bir hayata ve yarna kartr insan. Bunun iin gnein bile yasakland zamanlarda Gleycan denmitir: Bu yol uzun rak varlacak mutlak / u korkuyu kar at grl grl hayat Elbette, yarna ulamak iin Gn tutuur ve Sivas ellerinde yaklp kle dner sesimiz. te o an yele karan o klleri toplayp sz eder, saz eder ve haykrr bar yanan halkn sesiyle: Pir Sultanlar lmez, binler yetiir / Akar gelir canlar tarih tutuur Gn tututurup yarnmz yakmak isteyenlere, tarihi tututurarak cevap verenlerin sesidir bu. Byle oldugu iindir ki Dklen kan fkemize dal uzatm el veriyor hey diyerek, halay ekilir. Sonra avaz byr ve Halkmzn gelini knalam elini derken coku kheylan aha kaldrlr: Vur ha, vur ha, vur... Cokumuzun kheylan ne zulmn boyunduruunu, ne de dzenin semerini tamad iin lgndr hayli. lgnlmzn srrn da hayatn kulana syleyen arkmzdr. Ve o arklar, eilmeyen balarn dudanda anlamn bulmutur: Sevdamzn atei harl yanar / Bundandr kabna smazlmz / Kardee blmek ekmei, a / Bundandr yerinde durmazlmz. Durmayacaz da, hep ileriye gideceiz. Suskunun hizasn bozacaz ve zapturapt dayatlan haddimizi de bilmeyeceiz. nk, halkz biz ve bu dzenden hi memnun deiliz. Bamza Allah kesilen haramzadelerin kahrndayz. Yoksulluu, isizlii bamza bela edenlerin yzne tkrr gibi konumamz da bundandr: alan biz alan sensin / Amz alan sensin / Doru biziz yalan sensin / Dillerimiz ayr bizim... Yanar canmz, smrnn kr ba her gn keserken grtlamz. Sonrasn da Grup Yorum syler: almm on be saat, tkenmiim on be saat / Yorulmuum, ackmm, uykusamm / Anama svm patron skmm dilerimi / Islkla sylemiim umutlarm... Dorudur, bize kalan sadece umuttur bu macerada. Ama alt st bo bir hayal deildir bizimkisi. Halkn eilmeyen boynu, ezilmeyen ruhu, skl yumruu, yarn ve o yarnlara gtrecek kavgas, o kavgay yrtecek cephesidir umut. Tam da bu yzden Hevidarm diyenlerin adm sesidir bizim ezgimiz Bu yolu kesmek isteyenler malumdur. Onlar, ok fidan krp analar da ok alatmlardr. Halk hayata kstrmek iin binbir alakla kanl imzalar da atmlardr. te bu yzden, Onlar iin her ey bitti, her ey bitti onlar iin / Deilmi ki krdlar bu fidanlar, deilmi ki alattlar bu analar deyince Yo-
rum, duyduumuz kllenmeyen hncmzn sesi oluyor daima... Ve kimse sanmasn ki, dediimiz bedellere Artk yeter. diyeceiz bir gn. Hayr! Hi durmadan yrnen bu yolda, karmza kan her bedeli her zaman Che gibi, Mahir gibi kucaklayacaz. te bu adanmln ta kendisini syler arkmz? lm bize tutsak biz sevdaya / Gnlmzde aclara daha ok yer var / Sevdamzn harc cansa her yeni bir can / Feda olsun glm sana bu can topraa Halk sevgisi, devrim sevdas uruna can feda diyenlerin, hzn de isyan olur elbette. Kan tkrse de kzlck erbeti itim. diyenlerin ezgisidir dudamzda dolaan. nce dklen kanmz syler o trkleri, sonra sazn telinden dklr her biri. Yaanm gzelliklerin ve bedeli denmi deerlerin, onurun ve sadakatin paylalmasdr o yzden cihana yaylan arkmz... Msri Kzn sevdasna layk olmann nasl bir fidan olduunu syler bize o ezgi. Gnden vazgemeden yarnn kazanlamayaca ve yarn kazanmak iin, her admda yasaklarn parampara edilecei bir yol tarifler. Ve geip zalimlerin karsna haykrrz hep beraber: Sevdaya yasak koyann / Dnyada yeri olmaz yledir ve Msri Kzn kim olduu da bellidir: Direnir dmana satmaz akn... Pimi ekilmi yrekle karanln ortasna dalmak nasldr, biliriz. Ezgimiz tanktr, yreimizden yaylan kurtulu trklerine. Ve bu uurda, denlerin yananda ne olduuna da tarih tanktr: zgrlk renginde bir gl lmszln hayata att imzadr ite o gl Atlan voltalara, kurulan barikatlara, alnlara taklan yldzlara ve feda yangnlarna karmtr Yorumun sesi. yle ki, en kr hcrelerde bile yalnz kalmaz zgr Tutsaklar. Dudaklarnda vardr bir umutlu ezgi mutlaka. Hcreden hcreye, yrekten yree yaylr o ezgi ve btn aclara yegane merhem olur. te o aclarn iinde, barikatlarn nnde. Yangnlarn ortasnda dimdik duran Fidanlarn sesidir sylediimiz trkler Byk aklar yolculuklarla balar / Ve servenciler der yollara ezgisi, servenciler iin kalk borusudur adeta. Ve dahas, o yolculukta nelerle karlalp engellerin nasl alacan zetler arkmz. Anladka aydnlanr ufkumuz ve daha salam atarz admlarmz, umudun sesini iittike. Ve o ses, bize unu der: Ey sevda kuanp yollara den / Bilesin bu yollar dalar dolanr / Yare ulamadan dersen eer
/ Yarna sesinin yanks kalr. Ne de olsa, fanidir bedenimiz ama sesimiz bakidir bu kavgada. Haydarn dedii gibi yani: Trkm bitmedi sesim daha yitmedi / Ben hala trk yakyorum kavgada / Bouna aramayn mezarda beni. Mezarlk deil, hayat denilen kavgann ve halk denilen deryann iinde yaar canlar. 80lerde Hasan, 90larda Berdan ve 2000lerde Fidan olur umutlu canlarn ad. lmszlk, ite tam da budur. Dudamzdaki de, lmszl ve zgrl btnletiren halkn baemezlik trksdr. yle bir baemezliktir ki bu, umutlu evlatlarndan halka yadigar kalmtr. Bu miras sahiplenen Halk Cephesi de Sabolarn diliyle Varsa cesaretiniz gelin diyerek halk dmanlarna ekmitir restini. Ki ancak byle yrnebilir emperyalizmin ve uaklarnn stne... Kklerimizin tarihin derinliklerinden ektii zsu, dolar yarna uzanan dalmzn dudanda. Ab- hayatn sesidir bu. Umutlu tebessmlerle birlikte tadk biz o ezgileri. Sevdal yreimizle, bkn yumruumuzla syledik. Sokaklarda besteledik, voltalarda sz yazdk, dalarda haykrdk. Ve uurlanrken sonsuzlua, ardmzdan sylendi yine o ezgiler... Zalimin zaman karanlktr. Zifiri zamanlarda bize dense kararllktr. Karanla kar kararlln yolu ise, yldzlardan geer, ki biz de Yldzlar kuandk mrmzn baharnda. Ve Eypn diliyle sz verdik bizi bekleyenlere: te yine doruundayz hayatn / Kalbimiz gmbr gmbr atmakta / Zalimlere kar kuandk bedenimizi/ Hayat yeni sanclara gebe / Bekle bizi, bekle... Geleceiz nk ve gelecek, umudumuzdan hayata yaylan yangn, nice can ve kavgadr imdi. Gzlerimizdeki iten gl, halaymzdaki yolda omuz, savurduumuz slogan, ycelerde ahan ve gelecek, bizimdir. te bu kesinliin ezgisidir, hasretini trk edip paylatmz Tecrit edebilirler bedeni. Bu mmkndr fakat imkansz olan bir ey var. O da udur ki, umudun ezgisi takmaz tecriti ve taklmaz o khne duvarlara. Paylaldka cihana yaylan, uruna yandka byyen bir ate olur. Yeri gelince de, o atele tutuur kahramanlar. Neslim, imdi ben erefimle lmenin doruundaym. diyerek kze dner, kle dner ve canlar semahnda dne dne karrlar hayatn zne syan olan hznmzn, hesap soran hncmzn, zafer sevincimizin, bayraklaan hasretimizin, dvenlere Merhaba, halklara Bin Selam ve Elvedamzn, ptmz alnlar, aln-
Ezgimiz, sokaklarda de kalka bym; direni, boykot ve grevlerde hakkn aram; meydanlara kp doruklar am; lm kalm ve yarnlara doru bir yry eylemitir. Demek, 25 yl olmu O halde, selam olsun dinleyeni, yazan, alan, syleyeni, besteleyeni, halayn ekeniyle devrimci mziin Mahirlerine, bin selam
mzdaki yldzn, tarihin ve yarnmzn, o byk sevdamzn, saygmzn ve sadakatimizin deryasdr Grup Yorum. O deryada frtnalar da vardr, dost kylarda diz kran mavi dalgalar da... Duru bir sudur, ruhumuzun itii bu ezgiler. Adna hayat denilen u karmaada, adna mr denilen zaman Baemeden yaamaktr elbette onurun en sade tanm. Ve Che hakldr Devrimden baka hayat yoktur derken. te o sadeliin diliyle konuur ezgimiz. Ve der ki: Ben yaadm onurumla / Bam hi emeden / Sevdam kara gnde / Terk edip de gitmeden. Halk bireyciletirip yozlatrmak iin elinden geleni fazlasyla yapan burjuvazinin kokumuluuna kar, halkn barndan kaynaklanan devrimin rzgarn estirir arklarmz. Hep beraber sylendike o rzgar glendirip kapitalist rmenin berbat kokusunu datr. Ve o rzgara katlmaya arr bizi o arklar: Uzatn ellerinizi oalsn soluumuz. Halkn yine halka umutlu arsdr aslnda bu. Byle olduu iindir ki Anamz birdir ayn memeden emmiiz dostlar / Kan kardeiz size kanm kaynyor. der bu arklar. Ve halkn her kesimine: Gn gelirse eer / Halay eker, trk syler gibi yan yana / Mavzer mavzere verip de / Dmana kurun da atarz dostlarm Umutlu bir halk korosudur Grup Yorum. Pir Sultandan Nazm Hikmete, Ahmed Ariften Adnan Ycele, Hasan Hseyinden brahim Karacaya halkn ozanlar yazar szlerini o arklarn. Yollar hapislerden, hasretlerden geen halkn umutlu ocuklar alar sazlarn. Ve yediden yetmie kadn erkek halk syler umutlu bir sesle bu arklar Ruhunda ve yumruunda hakl davalarn mecalini bulamayanlara da sylenecek bir ift sz vardr elbet. Saknmamtr szn ve bam teline dokunmutur ylgnln. ekinmeden eyann adn koymutur: Sen de i yok be kardeim / Alnndaki izgilere, gzndeki ltya / Borlusun sen yaamn kendisine O borcu demenin rotas vardr ezgilerde. Hakll savunmaksa onur, nasl savunulacann destan yazlmtr. Amasz, yalansz ve saa sola sapmadan yrnecek yolu iaret etmitir ezgimiz: Yarin yanandan gayr / Paylamak iin her eyi / Sylediimiz trklerde / Senin de sesin olmal Yeri gelir Amerikan emperyalizmine kar Irak halknn yannda bedeni kalkan olur, yeri gelir Felluce Direniini selamlar
bizim arkmz: Haya allah ahl el Falluca kulhum sucan taraf, tavr, saf, saz, sz nettir : Kanmdr, canmdr yiit Felluce / Baemez igalci emperyalizme Yeri gelir, ABD askerleri tarafndan tecavz edildikten sonra, ailesiyle birlikte katledilen Abire at yakan yreimizin dilidir. Abire At aresizliin yakar deil, unutmayacaz demenin Trkesidir. Ve biz, unutulmaz hesaplar sormann ta kendisiyiz, Elrom eyleminden bu yana. Bunu da Amerikal katiller unutmasn. Ki unutmadklar da bellidir. Amerika defol bu vatan bizim deyiimizi duyar duymaz, ABD Dileri Bakanlnn aklamas da malumdur... Kavgann Mahirine bin selam veriimizin zdr ezgimiz: Sen bizsin biz de sen olacaz Ve ellerimiz gsmzn stne gider, te burada derken cmlemiz. Oradadr, tam orada! Kalbimizde, kavgamzda, halkn barnda ve bahtndadr. Ki sesi kulaklarmzdadr hala: Biz bu topran insanyz. Halkz. Halktan biriyiz. Halkn ncsyz. Dnya halklarnn emperyalizme kar kanla yazd tarihin direni ve sava meydanlarnda dolatrr bu arklar bizi. Krallar, imparatorlar, beyler, diktatrler ykarz derken grrz yumruumuzun nelere kadir olduunu. ok yendik ok yenildik der ezgimiz ve bu deyile, zetlemi olur snflar kavgasn. Yenmek ve yenilmek, kavgaya dairdir nk. Ve dahas, bu arklar salamlmzn kaynan da gsterir herkese: Dncelerimizi tarihimizin rs ve ekici arasnda dvp / Kavgann suyunda elikletirdik snanmln tarih dersidir bu. yle ki, o dler ve dnceler uruna neler gelmi ve daha da gelecektir bamza. Ne gelirse gelsin, eilmeyen sevdal balarn da ezgisi hep ayn olmutur ve olacaktr: p de geirsen boyunlarmza / Ya da bir kurun alnlarmza / Asla soyunmayz inancmzdan. Oysa, inanlarndan soyunmaktr imdi moda. Ama biz, burjuvazinin tketici modasn takip ve tasvip etmiyoruz. nk biz Karaburunda arpan Bedreddin yiitleriyiz. hala. nk biz, en yksek perdeden ve halklarn manifestosunun o enternasyonal diliyle Anadoludan haykrmaya devam ediyoruz: Ykalm bu khne dzeni, biz baka alem isteriz. Ezgimiz, sokaklarda de kalka bym; direni, boykot ve grevlerde hakkn aram; meydanlara kp doruklar am; lm kalm ve yarnlara doru bir yry eylemitir. Demek, 25 yl olmu O halde, selam olsun dinleyeni, yazan, alan, syleyeni, besteleyeni, halayn ekeniyle devrimci mziin Mahirlerine, bin selamJ
rportaj
rportaj
yaadg gibi retip, ~ rettigi gibi yaayan: grup yorum...

tavr
nn Stadyumunda 12 Haziranda konseriniz olacak. Hepimiz merakla, heyecanla nasl bir konser olacan bekliyoruz. ncelikle sormak istediimiz, Grup Yorum kimdir, nasl kurulmutur, ksaca anlatabilir misiniz? Yl 85ti, 12 Eyll btn halk bask altna almt, ak faizmi hemen hemen kurumsallatrmt. nsanlarn beyinleri, ruhlar, yrekleri yozlatrlmaya allyordu. Halk; apolitikletirilmeye, arabeskletirilmeye allyordu. Basklar iselletiren kaderci bir suskunluk vard. Bizim kmzn kk bunlara hayr demekti. Bunu yaparken ne arabesk kaderci bir syleme teslim olduk, ne de halktan uzak, kendimiz iin mzik yaparak elitizme savrulduk. Biz halk mziinden esinlenerek, halkn trklerinden esinlenerek bunlara hayr dedik ve syrlp geldik. Elbette balangta biz de acemiydik, bizim de ocukluk dnemlerimiz oldu. Ama bizim en temel ynmz, btn bu yanl biimlere teslim olunmamas, dayatlan 12 Eyll kltrnn reddedilmesi gerektiini kavrayan bir siyasi bilincimizin olmasyd. Ve yapacamz mziin de halk mziinden beslenmesi gerektiini ama yeni trk, yeni ark ile yaplmas gerektiini dnyorduk. Yani bizim arklarmz direni bilincini, yaam sevincini anlatacak, alayacak arklar olmalyd. Bunun biimlerinin nasl olacan genel hatlaryla biliyorduk. Bugn bizim iin de ifade edilen trk-mar tavr ya da yeni ark tavr ortaya kt. Biz byle baladk. Bu anlamda elbette biz kar makinesiyiz. Onurluyuz, gururluyuz ki bu yoldan bizi takip edenler oldu. Birok grup bizim atmz yoldan geldiler, seslerini duyurdular. Bu da bizim iin onur verici olaylardan biridir. lk defa stadyum konseri vereceksiniz, bu konuda ne dnyorsunuz? ok heyecanlyz. Orada sadece bir ya kutlamas olmayacak. Bir nostalji olmayacak. On binlerce kiiden oluan ve dnyann en anlaml korosuyla baemeyen arklarmz syleyeceiz. yzlerce yl nce isyan trkleri yaklmaya balanmt. Bizden
Biz, ta Pir Sultanlardan gelen bir zincirin halkasyz. nand gibi, bu halkn dertlerini, sorunlarn anlatan, arklatran-trkletiren, halkn iinde, yannda olan ve bunun iin de hibir baskya boyun emeden, susmadan, yolundan dnmeden yryen bu zincirin halkasyz. Bizden nce de Ruhi Sular vard, Mahsuniler vard, Ali zzetler vard, birok devrimci ozan vard. Onlar da basklara ramen yrdler ve biz onlarn bayran devraldk ve bunu srdrmeye alyoruz. Gcmzce, inancmzca, yeteneklerimizle bu bayra onurla tamaya alyoruz. Biz onlarn bir parasyz, onlarn rencileriyiz. Aslnda onlarn raklaryz. Yaptmz ve yapmaya altmz da budur. Bu zincirin bize ait olan halkasn da temiz, onurlu, yalpalamadan, geri ekilmeden, eilip bklmeden, bozulmadan, yozlamadan tamaya alyoruz. 25. ylda geriye dnp baktmzda eksiklerimize ramen bunu baardmz dnyoruz. Bu da bizim iin ok onurlu bir ey. Mziinizin kaynaklar nelerdir, hangi kaynaklardan besleniyorsunuz? Bizim mziimizin kayna halk mziidir. Elbette dnyadaki btn halklarn devrimci mcadelelerinden ve bu mcadelelerin yaratt mzikten rendik, esinlendik, etkilendik. Bunun enternasyonalist ve evrensel adan doru olduunu dnyoruz. Ama bizim kaynamz esas olarak Anadolu, Anadolu halklar ve onlarn mzii. Yani halk mzii. Onu anlamaya altk, oradan beslendik. En byk zenginliin de bu olduunu dnyoruz. Ve biz bu mziin gnmzdeki biimini, yeni halini, yeni trksn, yeni arksn yapmaya altk. Bizim halkmzn hayatndaki aclarn, sevinlerini, umutlarn bugne uygun ifade etmeye alyoruz. Bunun kprle-
rini kurmaya alyoruz. Ve o kkten kopmadan, o tattan, o kokudan, o ruhsal ekillenmeden kopmadan, Ruhi Sunun dedii gibi, insann ikinci ana dili demek olan mzikle biz bu halkn tercman olmaya ve halklarn zgr, adil, eit bir dnya d ve bu uurdaki mcadelesini arklarla, mzikle anlatmaya alyoruz. Bu anlamda da tabii ki kendimizi hibir kalba hapsetmeden, hibir ablonla hareket etmeden, kendimizi de yenileyerek bunu yapmaya alyoruz. Grup Yorumdan ayrlanlara dair ne dnyorsunuz? Biz bu halkn aclarn, sevinlerini, dertlerini arklatrmaya, bu halkn daha adil, daha zgr ve daha eit bir dnyada yaama mcadelesinde arklarmzla var olmaya altk. Ama bu zor bir mcadeleydi. Dnen dnsn ben dnmezem yolumdan diyen Pir Sultandan beri btn tarih boyunca, yreiyle, bilinciyle, yetenekleriyle halkn yannda olan btn sanatlar, aydnlar bizim lkemizde basklardan, ikencelerden, hapishanelerden nasibini alm. Ayn ekilde bizim de yolumuz kesilmeye alld, biz de tutuklandk, ikence grdk, bizim zerimizde de ok bask uyguland. Buna ramen yrdk. Zor bir mcadeleydi, zor bir maratondu bizimki. Bu mcadele iinde de bize yeteneini, emeini sesini katan birok arkadamz oldu. Fakat yoruldular, yapamadlar ve dna dtler. Onlar da bugn yarattmz 25 yllk tarihten ve bu tarih iinde yer alm olmaktan onur duyuyorlardr ounluu da byle gerekten ve hayatlarnn en anlaml blmlerinin bizimle yaadklar yllar olduunu onlar da zaman zaman ifade ediyorlar, byledir de... Baz iyice dejenere olmu kiiler dnda. znde; btn samimiyetleriyle katldlar, ellerinden geleni yapmaya altlar. Yapamadlar, yoruldular. Bu tarih iinde onlarn da yerleri var, sesleri var, emekleri var.
Mziinizi ne olarak adlandryorsunuz, nasl tanmlyorsunuz? Biz devrimci duygularla halk mziinin, bu halkn mziinin gnmzdeki temsilcisiyiz. Buna eitli adlar konulabilir: Devrimci Mzik de denilebilir, baka isimler de verilebilir. Esas olan yaptmz mziin adndan ok, nitelii, bu mziin izgileri. Biz devrimciyiz, devrimci sanatlarz. Hayata bir bakmz var, sanata da bir bakmz var. Sanatmz bu bak asyla ele alyoruz. 25. ylda dnp baktmzda bu anlamda gurur duyduumuz tablolar var. Kimi zaman insanlar umutsuzlua decekken bizim arklarmzdan g alarak ayakta durmular, bizim arklarmzla direnmiler. Hayatlarnn en zor dnemlerinde bizim arklarmz onlara moral vermi. Birok evde ocuklar bizim arklarmzla bymler. Bunlar ok defa yaayarak grdk. Bunlar bizim iin birer gurur tablosudur. Bizler aslnda bunu yapmak istiyorduk, istiyoruz. arklar da ok nemlidir, arklar da bir g kaynadr, yeri geldiinde birer silahtr, en zor koullarda arklara tutunarak umudumuzu koruyabiliriz. Biz byle arklar yapmaya altk. Srp giden mcadelenin bu anlamda bir paras olmaya altk. 25 yllk tarihimizin belki de bir zeti budur. Bunun iin bizi susturmaya altlar, bunun iin en olmadk basklara maruz kaldk. Ama eer arklar samimiyse, halkn gerek duygularn ifade ediyorsa hibir g, hibir yasa, hibir silah bu arklar engelleyemez. 25. ylda da durum budur aslnda. nsanlarn yreklerine, beyinlerine nfuz etmise arklarmz; hibir g bunu ortadan kaldramaz. Nitekim de kaldramamtr. 20 albm yaptk, gemiten bugne yzleri bulan arklarmz iinde birou hala insanlara bir umut, bir direni gc, bir yaam sevinci tayor, hala insanlarn dillerinde. Biz de bunu yapmaya altk. Bu anlamda baarl olduumuzu da dnyoruz. Tabii ki daha iyisini de yapmak gerekir. Tabii ki yanl-eksik, bunlar yeterince ifade edemeyen arklar da yaptk. Ama bir btn olarak baktmzda 25. yla gelebilmisek demek ki halkn desteini alabilmiiz, halkmz bizi benimsemi, biz de halktan g almz. Halktan g almayan, halk yakalayamayan hibir mzik grubu 25 yl yryp gelemez. Sanatta militanlk, ya da sloganc sanat gibi dnceleri nasl deerlendiriyorsunuz? Bizi bazlar eletiriyor, bunlar sloganc, bunlar militan diye. Aslnda yaptklar sanat deil, ne sanatsal gc ne de estetii var, siyasal mesajlarn ezgilendirerek sylyorlar vs. diyenler var. Biz onlara unu sylyoruz: Hibir militan, hibir sloganc, eer sanatn gerektirdiklerini yerine getirmiyorsa 25 yl ayakta kalamaz, 25 yllk bir
... yapacamz mziin de halk mziinden beslenmesi gerektiini ama yeni trk, yeni ark ile yaplmas gerektiini dnyorduk. Yani bizim arklarmz direni bilincini, yaam sevincini anlatacak, alayacak arklar olmalyd...
tarih yazamaz. Biz devrimciydik, doru. Devrimci duygu ve dncelerimiz vard, aynen devam ediyor, doru. Ve bu duygu, bu dncelerle biz sanat yaptk, mzik yaptk, yapyoruz. Sanatn dilinde, mzikle anlattk anlatacaklarmz. O yzden halk bizi benimsedi, o yzden kalc olabildik, o yzden 25 yllk bir tarih yazdk. Hibir sloganc grubun, ne yaparsa yapsn 25 yl ayakta kalmas mmkn deildir. Elitist ise, halktan kopmusa, o da ayakta kalamaz. Biz gnahmzla sevabmzla ayakta kalabilmisek; sanat yaptmz iin, mzik yaptmz iin, sanatn dilini etkili kullanabildiimiz iin, doru devrimci duygu ve dncelere sahip olduumuz iin, bunu sanatmza yanstabildiimiz iindir. Belki 25 yl bir baka ifade ile budur. Son albmnz Baemedende daha nceki albmlerinizde grmediimiz rock, hiphop tarznda arklarnz var. Bunlar hakknda neler dersiniz? Evet nceden daha farkl bir diliniz vard, bugn daha farkl bir noktadasnz neden? gibi, mzikal izgimiz asndan sorular soruluyor. Ama aslnda btn olarak deitiimizi kastederek soruluyor bu sorular. Her eyiyle, yani ifade edilen konular da deimi, konular ileyi biimi de deimi gibi. Bu byle deil. Biz bu tr sorulara Nazmn dizesiyle cevap verebiliriz: Bizim iin gnl yine o gnl, kafa yine o kafa. Elbette ki biz kendimizi yenilemeliyiz. Biz hibir kalbn iine skan olmamalyz. Bizim siyasal hayatmz da, devrimcilie bakmz da, sanata, mzie bakmz da byledir. Hibir ablona, kalba sdrlamad. Kendi topraklarmza ayamz basarak hep yeniyi yarattk. Bu anlamda tarihimize baktmzda bizimle balayan bir sr yeni gele-
nekler var. Bu da bunun ifadesi. Biz statkocu deiliz kendimizi yenilemeliyiz, sylemimizi de yenileyebiliriz, mzikal tavrmz da yenileyebiliriz. Yeter ki btn bu yenilikler anlattmz perspektiften yoksun olmasn. Yani halktan kopmayalm, hayattan, yaananlardan kopmayalm, mcadeleden kopmayalm, nemli olan budur. Bu kulvar ierisinde bugn yaanan birok eyi, deien kltr, kitlelerin, halkn ruh halini gz nne alarak, sanatn teknik ve niteliksel geliimini gz nne alarak biz de kendimizi deitirebiliriz. arklarmz onlarn bu deikenliklerine denk den tarzda, biimlerde yaparak onlara ulatrabiliriz, bu bizim grevimiz. Devrimcilik de budur, kendini yenileyebilmektir. Bizim yaptmz da bu. Kendimizi yenilemeye alyoruz. Mantmz deiti, kafamz deiti gibi bir durum sz konusu deil. ok teknik tartmalara girmek doru deil, hiphop vs. konusunda... Bunlar protesttir, bunlar muhaliftir, bunlar dzeni, statkolar reddeden izgilerdir. Biz bunlar kendi anlaymz iinde mziimizde deerlendirmek istiyoruz. Yaptklarmz yeterli olmayabilir. Bizim rock, hiphopu yanl biimlerinden syrp ayaklar zerine dorulttuk gibi iddialarmz, ifadelerimiz olamaz, bu ok abartl olur. Biz bunlarn ortaya klar itibariyle muhalif z olduunu biliyoruz ve bunlar da mziimizde kullanmak istiyoruz. Yaptklarmz yeterli
... arklar da ok nemlidir, arklar da bir g kaynadr, yeri geldiinde birer silahtr, en zor koullarda arklara tutunarak umudumuzu koruyabiliriz. Biz byle arklar yapmaya altk...
... Biz gnahmzla sevabmzla ayakta kalabilmisek; sanat yaptmz iin, mzik yaptmz iin, sanatn dilini etkili kullanabildiimiz iin, doru devrimci duygu ve dncelere sahip olduumuz iin, bunu sanatmza yanstabildiimiz iindir. Belki 25 yl bir baka ifade ile budur...
midir, gerekten dndmz gibi olmu mudur, bunlar tartlr, ama biz unda kararlyz: biz kendimizi yenileyeceiz ve halkn kltrndeki, algsndaki, ruh halindeki gelimelere gre de biimlerimizi yenileyebiliriz. Buna devam edeceiz. nk hibir ey durmuyor, hayat devam ediyor. nemli olan, yaptmzn z doru olsun, yaptmz yoz olmasn. Srekli yeniyi, doruyu aramak bizim iin nemli. Bu da devrimciliktir ve sanatta da bunu yapmak gerekir. Biz bunu devrimcilik olarak kavryoruz. Ama demin dediimiz gibi: Gnl yine o gnl, kafa yine o kafa. Baka trl dnenler hi yorulmasnlar, biz ayn yolda yryoruz. Bizi seven insanlarn, deer verenlerin samimi eletirilerine hep az. Bunlar bizi ilerletiyor. Bu anlamda yaptklarmz herkesle de tartabiliriz, nyargl ve subjektif deilse btn eletirileri de dinleyebiliriz. Tabi asil olarak halk nezdinde yaptklarmzn yanks, etkisi nemli, bunu anlamaya alyoruz. Bu bize yn veriyor. Bu yenilikler Grup Yorumu poplizme gtrmez mi? Grup Yorum: Bizim bir tarzmz var. Bu tarz popler bir tarz deil. Eer biz poplist yaklasaydk, piyasada ok daha tutan tarzlar var.
ok rahatlkla onlara ynelebilirdik. Yaptklarmz, yneldiklerimiz onlar deil. Bizim bir tarzmz var. Bu tutar, poplerdir diye piyasadaki hibir sounda bu ekilde dnerek taviz vermedik, vermiyoruz. Yaptklarmz yle alglanyorsa yanl alglanyor. rnein hangi hiphop arksnda son albmmzdeki Sor Beni arksndaki gibi szler var. Biz bu konularda da kendi tarzmz yaratmaya alyoruz, ok byk iddialarmz yok ama bu yolda devam edeceiz kendimizi yenilemeyi srdreceiz. Rockn protest, isyanc, dinamik yanndan da yararlanmak gerekir diye dnyoruz. Ve mziimizde bunlar gerekli olduu, etkili olduu yerde yapmay dnyoruz ve yapacaz. Bu, bizim tarzmzn, Yorum deyince akla gelen tarzmzn deiecei anlamna gelmez. Bylece kendimizi yeniliyoruz, zenginleiyoruz, kendi kulvarmz iinde yeni ufuklar amaya alyoruz. Bunlar yapmaya ALIIYORUZ. almaya da devam edeceiz.
foto: muhsin akgn ... Biz devrimciydik, devrimci gibi duyduk, yaadk, syledik ve bunu da arklarmza yanstmaya altk. Gerekten inandmz gibi yaadk ve sanat yaptk. Bu anlamda en temel ilkemiz; yaad gibi retmek, rettii gibi yaamak oldu. Bu, btn dediklerimizin toplam zaten. Yaratlan gelenein esas, z. Sahte bir ey yoktu bizde. Ve inandmz iin de, kimseye boyun emedik, susmadk...
tanknz topunuzu, soyunuzu sopunuzu atacaz yurdumuzdan diye yumuak bir mar duydun mu?, diye sorarz... Biz yine halkn sorunlarn dertlerini anlatmaya alyoruz, bizim devrimciliimizde bir sorun yok... Yirmi be yl olmu, dile kolay. Bu yirmi be ylda neleri hedeflemitiniz, bunlardan neleri baardnz, neleri baaramadnz? Bir kere kendimize zg mzikal bir dil yarattk. En bata bunu baardk. Grup Yorum tarz hem mzikal olarak, hem de devrimci sanat tavr olarak bir kltr yaratt. Bu salt mzikal sound deil. erie de, dile de yansyan, hatta yaam pratiine yansyan bir sanatlk rnei yarattk. Bu 25 yln hibir kesitinde ne an-hret, ne para-pul bizi belirlemedi. Biz kendimizi birer kltr iisi, birer nefer gibi dndk, byle yaadk. Bu temel noktalardan biri, en gururla syleyeceimiz eyler bunlar. Biz hakiki olduk, inandmz, gerek duygu ve dncelerimizi syledik, zmz-szmz bir oldu. Biz devrimciydik, devrimci gibi duyduk, yaadk, syledik ve bunu da arklarmza yanstmaya altk. Gerekten inandmz gibi yaadk ve sanat yaptk. Bu anlamda en temel ilkemiz; yaad gibi retmek, rettii gibi yaamak oldu. Bu, btn dediklerimizin toplam zaten. Yaratlan gelenein esas, z. Sahte bir ey yoktu bizde. Ve inandmz iin de, kimseye boyun emedik, susmadk. Gerek, inandmz, samimi duygularmz, dncelerimizi hi kimseye pabu brakmadan syledik, sylemeye devam ettik. Aynen
Biz kendimize gveniyoruz, yanl da yapabiliriz, yanl yaparsak da o yanltan dneriz, ama yeniden kendimizi yenilemeye devam ederek Yani araylarmz srdreceiz... Yani biz onun dorusunu aramay srdreceiz, bulacaz. O konuda kendimize gveniyoruz, bu gcmz, bu anlaymz var. Bu konularda subjektif olanlar, nyargl olanlara fazla diyecek bir ey yok... Halk aslnda bunlar byle tartmyor, halkn dnceleri esas olarak nemli... Ama bizim felsefemizin bandan beri halkn hep bir adm nnde olmak olduu, poplist eletirilerine esas cevaptr. Hep halkn bir adm nnde olduk. Mesela bizim arklarmz halk ilk dinlediinde sevmedi, yabanc geldi, yeni geldi onlara. Ama biz devam ettik. Biliyorduk ki halkn gerek duygu ve dncelerini samimiyetle ifade ediyoruz ve bu anlalacak. Nitekim de yle oldu. Balangta gerekten de bizim arklarmz hafiften bu ne imdi eklinde tepki gibi, tedirginlik yaratan bir ekilde algland, karland. Zamanla, arklarmzdaki duygu ve dnceler onlarn iine iledike, kendi duygu ve dncelerinin ifade edilii olduu anlalmaya baland. Bizim arklarmzn dinledike zamanla seviliyor olmasnn nedeni de bu. Yeni bir ey yapyoruz nk. Ama bir adm nnde, yani halktan tamamen kopuk, kendimizi tatmin eden, deneysel-akademik almalar da deil yaptmz. Halk da eitmek, onlarn algsn da yenilemek, ileriye gtrmek diye bir sorunumuz var, bunu da yaparken onlardan kopmadan, bir adm nnde olmak gerek... Bunu yapmaya altk, alyoruz. Bu geliimi yumuama olarak dnenlere, Sen, Defol Amerika,
idam sehpasna ramen Pir Sultann dedii gibi, yolumuzdan dnmedik yani. En nemli ayrc noktalardan biri de budur. Aynen Mahsuni gibi, hsani gibi, aynen Ruhi Su gibi. O mcadele tarihinin, o zincirin halkasyz. Egemenlerin de bizim zerimize bu kadar azgnca, bu kadar ar saldrmasnn nedeni budur aslnda. Enver Gkeye, Ahmed Arife, Ruhi Suya, hsaniye, Mahsuniye nasl saldrdlarsa, ayn gaddarlkta, ayn younlukta bize de saldrdlar. Basklar, yasaklamalar, tutuklamalar, kasetlerimizin kurunlanmas, arklarmz alan radyo alanlarnn iten atlmas, Kalan Mzikin kapatlmas, bunlar oaltabiliriz... Trkiyede mzik alannda Grup Yorum denince akla gelenlerden biri de Kalan Mzik. Uzun yllardr albmleriniz hep Kalan Mzik ten kt, yine son albm de yle. Bu birlikteliin bu kadar zaman devam etmesinin sebebi nedir? Bu tarih iinde Kalan Mzik firmasnn da nemli bir yeri vardr. Bize sayg, vefa gsteren bir firmadr Kalan Mzik. Belki ayn dnmyoruz ama sayg gsterdi, vefa gsterdi bize Kalan Mzik. nk Hasan Saltk bizim gibi dnmedii halde hakknda dava aldnda gitti ve savundu. Bu ok zel bir durum. Tarzmz eletiriyor mesela. Ama bu albmlerden dolay da hakknda blclkten, hatta rgt sempatizanlndan dava alyor. Mahkemelerden kendini kurtarmak iin bize uygulad hibir bask, ikayet vs. olmad. Ya da gidip mahkemeye, bunun benimle alakas yok filan diye bir tavr da olmad, savundu. Bu nemli gerekten. Kalan, kimsenin yapmadn yapt. Bugnk halinden, dncelerinden bamsz olarak byle bir tavr ve tarih var ortada. Bundan sonras iin ne gibi projeleriniz, dnceleriniz var nnze koyduunuz? Daha baka gnlmzden geen, yapmak isteyip de yapamadmz ok ey var tabi ki. Deneysel almalar yapmak isterdik, halk bilim aratrmalar yapmak isterdik. Bu halkn tarihini yazd ky trklerini derlemek isterdik. Bunlar hep iimizde ukte olmu, en byk zenginlik olarak grdmz o kltr gnmze tamak gibi eyler yapmak isterdik ama bunlar yapamadk nk ne zamanmz oldu, ne de yeteri kadar enerjimiz. stmzdeki basklar da abas. Halkn deiik kesimlerinin mziklerini incelemek ve ilemek isterdik. Yani u mcadeleden uzaklatktan sonra kendi etnik kimliklerine dalanlar, dzende bir liman gibi snp dalyorlar. Ama biz devrimci gibi ele almalyz. Etnik kltrlerin dili, ezgileri kaynaklar, inanlar vs, trks, deyii nasl, nereden km, hangi hayatlarn yansmalar, bunlar byle ciddi aratrma konular, tez konular, akademik konular. Biz bir akademisyen gibi deilse de ama bir devrimci gibi onlar bulup karmak, varsa iinde bir k gnmze tamak isteriz. Yani yeni arkclarn; Atahualpa Yupanqui, Violetta Parrann, Victor Jarann yaptklar gibi ileri de biz yapmalyz. Ama buna da zaman bulmakta zorlandk. Baz arkadalarmz aratrma iin gitmek istediler, ama malum koullarda mmkn olmad. Peki somut bir almanz var m bu aralar? imdi nmzdeki almalardan biri enternasyonal arklar projesi, deiik dillerden trkler sylemek istiyoruz. Bu proje aracl ile
bir sr arky dinliyoruz, kafa yoruyoruz. Bu boyutuyla nemli. Albme girecek arkdan ziyade halklarn arklar, tarzlar, nerenin arks olduunu anlyoruz. Soundu, kokusu, tns bunu anlamak da nemli. Biz Anadolu topraklar zerinde yaayan btn halklarn trksn, arksn, sevincini duygusunu anlatmaya altk. Bu anlamda da Krte, Zazaca, Arapa, Lazca, erkesce syledik. Bu alanda yeterli olduumuzu da dnmyoruz. Biz hepsinin karde olduunu, hepsinin kurtuluunun, acsnn umudunun kurtuluunun ayn olduunu, dostunun dmannn ayn olduunu dnyoruz ve biz esas olarak onlarn tercman olmay dnyoruz. Onlarn bu duygularna tercman olmak istedik. Yapmak istediimiz de budur, bu anlamda esas olarak yeni bir gelenek. Kendimiz de yleyiz. imizde Alevi, Snni, Krt, Trk, Araplar oldu gelip geenler arasnda Laz, erkes oldu. Enternasyonal mzik deyince, lkemizde etnik mzie dair baz rnekler var, bunlar hakknda neler sylersiniz? Burada da sylediimiz eylerde, biz milliyeti deiliz. Anadolu btn haklarn bir bahesi, onlarn eit kardee yaamalarn istiyoruz, savunuyoruz ve onlarn bu duygularnn hibirini dierinin nne koymadan enternasyonalist bir bilinle, halklarn kardelii bilinciyle yapmaya altk. Tabi isyanc duygularn, devrimci duygularn, gerek duygularn ilemeye altk ve biz bunlar smrmedik. Smrenler de var. Etnik Mzik, World Mzik falan diyerek, trkler kardetir deyip ieriksiz ama onlar biraraya getirenler var, iin teknik boyutunda sanat boyutunda kalanlar var. Biz yle olmadk, yle olmay da doru bulmuyoruz ama tabi ki keke dediimiz noktalar var. Keke biz de gruplar kursak, bir devrimci gibi. Btn aclar, sadece ak vs deil... Etnik veya world mzik yapanlar rahat, tepki ekmeyecek konular iliyorlar. Kaybettikleri nokta da o zaten, dzen ii hitap eden noktada kalyorlar. Gerekten samimi duygularla yapanlarn demokratik faaliyet adna yaptklar kltr adna iyi bir ey, biz onu yadsmyoruz. Fakat yanl olan bunu bir var olma, bir rant, bir smr niyetiyle yapanlar... Elbette btn kltrleri ortaya karmak, derinliklerine inmek lazm, nk bunlar halkn yarattklar, kaderciyse, halk kaderci, duaysa halkn duas. Ha bunlar aynen alalm anlamnda deil, bilmek asndan, dualarla, deyilerle de tarih yazlm. Bunlarn hepsinde de halkn tarihi var. Nasl bir tarih var, kaderci bir tarih var aynen Nazmn dedii gibi onlar ki toprakta karnca, suda balk diye balyor ya, korkak, hakim, cesur, ocukturlar. Biz btn bunlar aratrp inceleyip bulup karp, onlarn ierisindeki ileriye giden devrimci demokratik z alp ilemek asndan bakyoruz. Almak incelemek, ilemek, gnmze tamak, yenilemek. Bu konu nemli bir konu. Son olarak sylemek istediiniz bir ey var m? Buradan btn dinleyicilerimize ve Tavr okurlarna sesleniyoruz. 12 Haziranda nn Stadyumunda, o byk halk korosu iinde, birlikteliin gzelliinin bilincinde olarak orada olacaz, orada olalm. Devrimin, sosyalizmin, gelecei kurmaya olan inancn umudunu yaayalm, cokusunu yaayalm. Teekkrler. Biz de teekkr ederiz. J
mektup
mektup
direnerek retmeye devam ~ edecegiz...

muharrem cengiz
Bu gn bizi bir araya getiren bir dmz var. 25 yllk bir d. Bu, adna kardelik sofras deyip, diz krdmz SOSYALZMdir. Bu d bize ait, biz yarattk ellerimizle ve biz zgrln emekileriyiz. 25 yl boyunca bir yanmz hep tutsaklk oldu, ama bizler bunun bilinciyle hareket ettik. Ve ezgilerimizi demir kaplar ardndan sizlere ulatrmaya devam ettik. Ezgilerimiz bu gnden yarn kurma hayaliyle ulat sizlere ve hi ba emedik; bu bilinle rettik, bu bilinle ayakta durduk. Direnerek retmeye devam edeceiz. imdiden heyecandan titremeye balad dizlerim ve laf daha fazla uzatmadan ho geldiniz diyorum. Anadolunun drt bir yanndan gelip, boazn serin sularna karacak ezgilerimiz. Ve kavgamzn bakenti, stanbulumuzun drt bir yanndan, gecekondu mahallelerinden gelenler. Hemen huzurlarnzda bize elik eden tm sanat dostlarmza da emeklerinden tr teekkr ediyorum. imdi hep birlikte haykralm zgrlk arklarn, nk bizi sabrszlkla dinlemeyi bekleyen dostlarmz var.J
iir
iir
zgnm ama vnyorum

kemal zer
Bunca ge kaldma zgnm bulanklktan syrp yaam amakta alkan ellere. Bu sizin demekte, kavrayn smsk, sahip kmak gerekir en nce. Alnda biriken tere sahip kmak, yorgunluun ardndan beliren trkye. Kavga m ediyorlar, bilsinler, niin ettiklerini ve kiminle. Gelecek gnlerin bilinci su versin ateteki elie. zgnm, insann dalan yreini bir dizeyle birletirmek iin bunca ge kaldna iirlerimin. Ama vnyorum gene de kardeler, kavgaya girmekte geciksem bile yannzda olacam yaratrken zaferi.
mektup
mektup
gler zere imdi nerede?

mit ilter
zgn olmaktansa fkeli olmay yelerim... (Ulrike Meinhof) )
Sevgili Oktay, Glerin yazd bir mektubun satrlarnda tandk seni. Tantk diyemiyorum, haliyle senin bundan haberin olmad. Olsun, biz tandk seni, hatta kzdn zaman atk kal bir ocuk olduunu da rendik, Bu zelliin, kzgnln ve merakn houmuza da gitti. Aslnda, biz de yleyiz Oktay. Geri uzun bir sredir ocuk saylmyoruz ama kznca atlyor, kalarmz hala. imdi olduu gibi... ocuklar ok severdi Gler. Sen bunu zaten grdn, biliyorsun. te bu yzden, Glerimize seninle bin selam verip, yine seninle bir soruya cevap arayalm... Aslnda, Oktay, cevabn aradmz sorunun ilk sahibi de sensin. Hani Gleri biraz da taciz ederek sormusun ya, Eyp Abi nerede? diye, hatrladn m? Peki, hatrlatalm o zaman. Glerin yazd mektubun seninle ilgili blm yleydi: ... Sonra bazen ocuklar geliyor Armutludaki bu eve. Yakn zamanda bir ocuk geldi. Babasnn elini sald gibi koltua geti. Kalar atk. Eyp Abi nerede? diye sordu. Biz ses-
siz, biz suskun. (Biliyorsun, bu evde benden nce Eyp Ba yoldamz kalm.) Ne cevap vermeli imdi bu ocua?... Sessizce ocua bakyorum, onun kalar hala atk: Buras Eyp Abinin evi deil mi, nerede o? Sessizlik devam ediyor. Bir sre sonra kelimeleri bir araya getiriyorum: Eyp Abin burada deil ama byynce onu greceksin. Bymen iin de ok yemek yemen gerekiyor. Kalar yine atk: Yemek yemem mi gerekiyor? Evet, byyp Eyp Abini grmen iin yemek yemen gerekiyor. Domates de mi? Evet domates de! Peki patlcan? Patlcan da! Susuyor sonra. Ne dndn anlayamyorum. Belli ki kafasndan bir eyler geiriyor. Biraz kafasna yattn dnyorum. Oysa ki Oktay ocuun kalar hala atk. Babasnn sraryla kalkp gidiyorlar sonra. Bir ka gn aradan sonra kap tekrar dvlyor akama doru. Sibel ayor kapy. Karda Oktay ve yine atk kal: Eyp Abi nerede? Onun o kk elini tutsam ve kalbimin zerine koyup, te
d. Neyse ki olmad yle bir ey. imdi nerede olduu da soru mu yani? ld ite, hem de ac eke eke. Yaasn Gler diyerek stmze yryen u ayak takmna da haddini bildirdik bylece. Nerede olacak, imdi mezarlktadr besbelli... *** Oktay! atk kal ocuum, buraya gel. Elini ver, senin o kck elin gelecein scakln tar ne de olsa. Ve senin avucunun iinde bir cevap arayalm beraberce. Ne dersin Oktay? Hadi imdi sen syle bakalm: Gler Ablamz, kardeimiz, kzmz, yoldamz nerede? Biliyorum Oktay biliyorum. Bylesi sorular ve cevaplar erken bytyor daha uncackken cmlemizi. Olsun be Oktay. Biz ki erken lmler lkesinin ocuklaryz, elbette erken byyeceiz. atalm kalarmz Oktay. Bugn ka atyorsak, Glerin Cemoyu syledii yerlerde mavzer de atarz yarn. Hem niye atmayacaz ki kalarmz? Kzgnz ite! fkeliyiz! Hem syle bakalm, Gler Ablamz nerede? Gel oturalm yle. Armutludan Boazn gelip giden sularna, zamana ve hayata bakalm. imdi suskunluk sras sende olsun, nk sana bir iir okuyacam: Yolun derse kyya birgn / Ve maviliklerini denizin seyre dalarsan / Dalgalara gs germi olanlar hatrla / Selamla yrein sevgi dolu / nk onlar frtnayla arptlar / Eit olmayan savata / Ve sonsuzluunda enginin yitip gitmeden / Sana liman gsterdiler uzakta... (Pierre jenan de Beranger, 1780-1857) iir deyince Oktay, iiri de ok severdi Gler. iir kitaplarn baucundan ayrmazd hapishanede. Elbette, dilin syledii o Nazm Hikmet dizesini de iyi bilirdi: Yaam saylmaz zaten, yurdu iin lmesini bilmeyen u kediler hi byle eyler dnmezler Oktay. Onlar, hangi pten yiyecek ne kar derdindedirler. mrleri byle geer, nk onlar kedidirler. Sereler, gvercinler ve hatta u kargalar da byle iirler bilmezler. iir gibi de yaamazlar zaten. Glerin o gzel, o krmz, o zarif parmaklar, nasl bir hayatn insan olduunu zetlemitir tek hareketle. Bu bir tercihtir. Gzellii, denen bedellerle yaratlan onurundadr. Ve Gler, yurdu iin lm gze alma iradesi gstererek, kp Dersim dalarna trkler sylemitir. Devrim iin dv-
burada Eyp Abin desem, kalarn daha da atacak, biliyorum. Bugnlerde uramyor pek ama bekliyorum. Gelir. Oktayn o sorusu onun kafasnda hep asl kalacak... (Gler Zerenin mektubundan) te byle Oktay. Seni byle tandk ve sevdik biz. Peki, imdi sen cevap ver bakalm: Gler Abla nerede? Kocaman bir sorudur deil mi bu? fkedir. Aslnda senin o kk boyundan byk sorularn, bu cinayeti ileyenlerin suratna tutulmu srl bir aynadr Oktay. Elbette, katillerin de bir cevab vardr. *** lediimiz cinayet tamamna erdi nihayet. Baladmz ii bitirdik. Glerin gln sndrdk. O malum iareti yaparak, ikide bir gzmze soktuu parman da krdk. Bu sonuca ulamak iin elimizden geleni fazlasyla yapm, ii ansa brakmamtk. Tecrit, ge tehis, tedaviyi aksatmalar, rapor vermemeler, o scaklarda stanbula getirilip gtrlmeler, merhamet ve nedamet dayatmalar... hepsi ama hepsi, Gler lsn diyeydi. Baardk! Serbest brakmak mecburiyetinde kalmak, o zaman ziyadesiyle koymutu. Nasl sahiplendiler yle, Her gn, her yanda stmze yrdler. Halbuki sessiz sedasz bitirecektik iini. Ne duyan, ne de gren olacakt. Ama herkese duyurup gstererek demokratik yzmzn faasn bozmaya kalknca, el mahkum oldu serbest brakmaya. Epey can skcyd bu. Ya iyileseydi?! Olabildiince ge tahliye ederek, bu imkan ortadan kaldrdmza emin olsak bile, yine de canmz skl-
m, Sosyalizm d kuran Cemolardan olmutur. te budur katline sebep suu. Oktay! Soruya cevap vermedin henz: Gler Ablamz nerede? Evet, bu kez sen cevap vereceksin. Madem ki, atkap gelip Eyp Abi nerede? dedin, imdi ayn soru senin kapn alyor ite: Gler Abla nerede? Kzlderililerin bir sz vardr Oktay. Cevabmza giden yolu aydnlatan bir szdr bu, Yzyllar nce demiler ki: ller g ve bilgilerini beraberlerinde gtrmez. Yaayanlara ilave ederler. Fakat bu szn, u denizde dolap duran binbir eit balk iin hibir anlam yoktur Oktay. Geri, Kzlderili atalar da bu sz balklar alemi iin deil, insanlk iin sylemiler. nsanlk deyince Oktay, aklma seni ok seven bir retmen geliyor, Ad, Makarenko. Hayr, sizin okulun retmeni deil ama hayat denilen okulun lmsz retmenlerinden saylr. Ve bak bilgisini imdi bize nasl ilave edecek. te bu Makarenko, yllar nce yle demi: Doa lm yaratt ama insanlk, ona meydan okumay rendi. Hayr Oktay, hayr benim atk kal haylazlm. O kelebekler ve u aalar, lme meydan okumay renemezler. Byle bir ey onlara gre deildir, lmszlk, byk insanla dair bir yaam tarzdr. Ve lmeden nce yaanr esas olarak... Dalarn ycesinde ve duvarlarn glgesinde, Gler hep yle yaad Oktay. Zulmn nnde eilmedi. Daima dik durdu ve hep Ernestonun o cmlesini kurdu: lm nereden ve nasl gelirse gelsin, sava naralarmz kulaktan kulaa yaylacaksa... ho gelir safa gelir... atk kalm, nerede kald cevabn: Gler Ablan nerede? Niye soruyorum bu soruyu sana, biliyor musun Oktay? Bunun cevab belli aslnda, Gler, ocuklar hep ok sevdi. Bakn yklerine, patikalar ap geldii kyl evlerindeki Dersimli ocuklar anlatr hep bize, Uzun hapishane yllar iinde rastlad adli mahkumlarn kadersiz bebeklerinden, insaniyetini yitirmemi kadn gardiyanlarn yanlarnda getirdii ocuklarna varncaya dein, hepsi Glerin mektuplarnn iinde dolarlard. Nerede bir ocuk grse, bahsederdi bir biimiyle. Senden de yle bahsediyordu ite. Demin Ernestodan bahsediyorduk ya Oktay, onun bir de can yolda var: Fidel! imdi, Fidel de katlsn sohbetimize... O halde kulak verelim Fidele: ... kiiler bir kere ayn idealleri yrekleri ierisinde tamaya grsnler, artk hibir kuvvet onlar birbirinden ayr tutamaz. Ne cezaevinin kaln ve yksek duvarlar, ne de mezarlarn rten toprak ynlar! Tek bir ilke, tek bir an, tek bir ruh, tek bir duygu onlara umut ve kuvvet verecektir... Gryorsun ya Oktay, umudu gzel btn insanlar, hep ayn dille konuuyorlar. Gler de yledir. Gzeldir. Kara gzleri, sevecen yz, iten gl, berrak ruhu ve umudu gzeldir. Hele parmaklar, o parmaklar ok gzeldir. Uzun kara salarn elale gibi aktarak omuzlarndan aa, houna giderdi bu. Hem dada, hem damda, vazgemedi bundan. Ta ki... Kemoterapi dkene kadar. Sen grdnde yoktu deil mi salar? Ama bu soruya deil, u soruya cevap ver Oktay: Nerede Glerimiz?... lmszlk ile zgrlk arasnda doru orant vardr Oktay. Vakti gelince o skc matematik dersinde, grrsn orant hesaplarn. Ama okulda bahsetmezler sana, zgrlk ile lmszlk arasndaki ilikiden. Okula giderken Glere de sylememilerdi zaten. O da sonra rendi bu gerei, Sonra ne mi oldu? Korku ve haz cumhuriyeti Gleri vatandalktan att. Ama zaten Gler, o gerein gcyle oktan dalara kmt. zgrlk ite byle bir eydir. Ayn eyi filozof Seneca da sylyor aslnda. Bak ne diyor: lmeyi renmi kii, kle olmay renmemi kiidir. zgrlk ite byle bir eydir.
Havalar snyor artk Oktaycm. Sibel Yaln Parknda belki gene ak hava sinemas dzenler u bizim dilciler. Belki, u arlonun komik filmlerinden oynatrlar. Sz olsun sana, beraber gider izleriz. Hatta, Dev-Genlilerin sataca patlak msrlardan da alp yeriz. te o arlonun da bir sz var Oktay, bak ne demi: nsanlar lmeyi bildikleri srece, zgrlk yok olmayacaktr. te bu denli zgr yaad Gler. Munzur rzgar salarn savurduu zaman yaad zgrlkt. Ama sadece orada deil, drt duvar arasnda volta atarken de zgrd Gler. zgr tutsak voltalarn, eilmeyen boynuyla att hep. Bedeniydi tutsak olan ve beynine zincir vuracak olan bir g yoktu orada bile. Mavi voltalar att, krmz trkler syledi, iten ykler yazd ve yeri gelince de, feda gnlls Boran olmak iin bir adm ne kt. zgrlk ite byle bir eydir Oktay
ve lmszlk, hayatn iinden geerken yaratlr. Cevabn hazr m Oktay? Geri, senin atlm kalarn da bir cevap saylr. Ama bunun tesinde de bir cevabn olmal. Sen bunu dnrken, ben sana Glerin ustas olan Mahirin szlerini de aktaraym: Denler geride kalmazlar. Onlar emeki halkn kalbinde, ruhunda ve bilincinde, devrimin nder ve itici sembolleri olarak yaarlar... Aslnda o gn, Gler Abla zetlemi bunu sana. Eyp Abi nerede? deyince sen, te burada! diyerek gstermi nerede bulacan. Elbette, sen yine yemelisin domatesi, patlcan. Gler Ablamz hakldr bu konuda da... Hadi bakalm Oktay, imdi sen syle bakalm: Gler Ablamz, kzmz, kardeimiz, yoldamz nerede? atk kal haylazm, geip giden zamann mayasna karan u umutlu ezgileri duyuyor musun? Zulme boyun emeyen ve zalimden merhamet dilenmeyen canlarn dilinden dklr sadece: Trkm bitmedi, sesim daha yitmedi / Ben hala trk yakyorum kavgada / Ellerimi, bilincimi, sesimi... tm hnerimi kavgama verdim / Bouna aramayn mezarda beni... Syle bakalm Oktay; Gler nerede? Elbette Oktay, elbette atk kal ocuum lediimiz cinayet tamamna erdi nihayet diyenler yanlyor. Evet iledikleri tam anlamyla bir cinayetti. Ki bunun byle olduunu, serbest brakld ilk gn sylemiti zaten Gler: Ge brakldm. Beni lmn kysna getirip yle braktlar, Yaam hakkm gasp edildi. Darda lme hakk verdiler. Bunu da unutmayacam... Evet, bu bir cinayet ama Gleri ldrdklerini zannedenler yine de yanlyor. nk, dn Yaasn Gler! diyenler, bugn Gler Zere lmszdr! diyorlar. Ve sen atk kalm, aradmz sorunun cevab saylrsn... Gleri gren gzlerinden pyorum. O soruyu hayata sormaya devam et ve cevab kendinde yarat. Domates yemeyi de unutma. Patlcan da. Glerin dedii gibi yani... Ve kalarn atk kalsn, ne de olsa, unutup unutturmayacaz Gleri as la...J
mektup
mektup
sen hi gitmedin gulamn...

glay efendiolu
nce lk lk kanma karan sesini, sonra hasret hasret dalgal kara salarn, sonra ufak ufak seken admlarn aldlar senden. Onlarn senden aldklarna karlk senin kara, dal gzlerin daha bir baka konuur oldu. Bilirim nasl konuursun o gzlerinle, nasl gler nasl seversin bilirim. On yl akn bir zamandr seni o gzlerinden tandm, onlarn iinde neleri neleri grdm. Grdm deil gryorum elbette. Senin gzlerin olmadan ben ne grebilirim ki? Krmzlar iinden havalanan bir ift kl sabah kuudur, senin kara gzlerin. imdi o kl iki ku her sabah gelip ellerime konuyorlar, onlar pyorum senin kara gzlerinden per gibi. Bakyorum gzlerine boydan boya Dersim dalar. Onlarsz olmazd zaten gzlerine yrein vurmu Zeynomuz, gzlerine yrein vurmu. Hani voltalar boyu iler-
lerdik ya, patikalardan dalar aar gibi, sen Munzurun ak gibi anlatrdn; dinledike seni, gzlerindeki dalarda yol alrdm. Dersimin kara kz Zeynepi, omuzunda izi adaletin ve koklasam ellerini ezber bilirim reyhan kokarlar hasret hasret -hani ellerini ap avularn dolandrrdn ya reyhanlarn zerinde, gzlerin bir gzel szlrd de yle ince bir rmak gibi glmserdin ya, enlenirdi glnle drt duvar-... Geen yl havalandrmamzda bir kk reyhan bahesi yapmt Besime senin iin, zerine titremitik. Sen iyileip gelecek, knal avularn zerlerine srecektin ve sana taze reyhan salatas yapacaktk. Onlar boy attka yreimiz daha bir hzl arpyordu, sanki onlar boy attka sen geliyordun. ok bekledik reyhan ok, yreimiz seninle dolu ok bekledik. Sabaha kar uurlamtk seni, daha gn domadan, alaca bir karanlk vard demir kapnn ardnda seni bizden alacak diye korktum sanrm ve ondan cann actacak kadar sk kucaklamtm seni. Yreim szlamt, nasl ama nasl. Besime de Ne yaptn! diye kzmt bana. Sen acna ramen glmsemitin. imdi Keke hi brakmasaydm. diyorum, yle bir eyin olamayacan bilmeme ramen. O alacakaranlk ne zaman aydnlanacak? Bir yl, drt ay olmu biliyorsun o ayrlk zamanndan bu gne. Aslnda bir baka beraberiz, her ey sensin, gzleri kl Glerimiz. Her ey sensin, ben senim. Besime sen, birbirimize bakp sana olan hasretimize ila eyliyoruz... Hani derler ya Yeni yla nasl balarsan yle gider. diye ve sen istemitin senin iin kucaklaarak yeni mcadele ylna balamamz yle de yapmtk biliyorsun. Sen istersin de yapmaz myz? imdi yine senin iin kucaklayoruz smsk. Ve hatrlar msn hasta halinle bize hediyeler hazrladn 2009un ylban? Sen unutsan da biz unutmayz, son ana kadar hediyelerini nasl sak-
Bir ezgi duyuyorum yreime ileyen Gler ok sever bunu diyoruz. Evet her iimize ileyen ezgiyi sen seversin biliyorum. Sevdiin her eyi bilirim; senden, sevginden bilirim ve imdi senin sevdiin trkleri sylerken sesi titriyor Besimenin. Sz geiremiyoruz senin ardna den gzlerimize. Bu damlalar, bu rmaklar Munzur say Gulamn, yiit Krt kz, Munzur say... Munzur senin hasretinle dolu gzlerimizden akyor. atma gzel gzlerinin zerine kalarn, dnyann btn dereleri aksa bile soutamaz yreimdeki fkeyi.
layp, nasl da paketlemitin. O hediyelerin bizim hazinemiz imdi, sevgisi da gzel yoldam... Sana yazyorum evet ama sana yazmak bu kadar zor olmamal Glerim. Hani sen bizi anlatacaktn. Sen gzel anlatrsn derdim de Yok banane anlatmayacam. diye espri yapardn. Ellerin ellerim, yrein yreim, ama yine de anlatamyorum, nk ben hala inanamyorum Gler bizi brakp gitmez, onu bizden alamazlar. diyorum. Yine incecik rgler yapacam knal salarna ve sen mis kokulu defterini ap iirler okuyacaksn, kendimden geer gibi seni dinleyeceim: Gl kokuyorsun amansz kokuyorsun. diyordu senin sesinden Edip Cansever ve imdi sen yle amansz, yle gzel kokuyorsun. Glmez glyor senin gllerinle. stanbuldan Elaza glden bir yol senin sevdiin gibi krmz ve senin sevdiin gibi tepedesin nnde boydan boya Dersim... Btn cesaretimi toplayp iir defterini elime aldm, nasl da seni zlemi iirler. iirler de Dersimi byk harflerle yazdn yetmemi baz ehir isimlerini Dersim diye deitirmisin, okurken: Ah Gler sen ok yaa! dedim ve durdum. ok yaa! derken gsmn orta yerindeki yara alyor bir gonca tazeliinde, o da sen. Durdum Ne diyorum ben? dedim ve senin haykrarak sylediin gibi Alamam lme, alamam! diye haykrp duvarlar paralamak istiyorum. Bu defter niye byle gzel kokuyor? diye soruyorlar, Glerin de ondan. diyorum. Biliyorlar seni, kim bilmez ki? Buras senin son uradn hapishane, herkesin dilinde yreinde sen, u duvarn dibi, bu ranza, ite gln dolayor yrekten yree: O bir bakayd, onca acsna arsna ramen bizi gldryor taklitler yapyor, okuyor, yazyor hi durmuyordu, bakayd... diyorlar. Bilmem mi nasl da umudumuzca bambakasn. Bilirim de yine de her yrekte daha bir gzel oluyorsun, seni byle grmek hasretime iyi geliyor. Ve skl dilerimiz kara kz, hem de nasl skl Gulamn, hani sen mevzide dimdik durup fkeni yadrmtn ya zulmn zerine dalarn doruunda. te imdi yledir yreimin at, senin Zeynoca mevzide duruun gibi. Smsk yumruklarm, smsk dilerim, sen vurulup kollarma dmsn gibi, hasretinle bir olmu fkem kuatm beni. Bunu unutmayacam! demitin bizlere gvenerek evet Glerimiz unutmayacaz ve fkemizi ayn senin gibi dimdik tayp, gn geldiinde yine senin gibi dayayacaz adaleti omzumuza. fken byle yreime srl olmasayd, nasl dayanlrd bu acya, bu ayrla. Hznn isyan olur diyor ya ok sevdiin air, evet isyan oldu gmbrdyor sevginle bir atan yreimde. Bir ezgi duyuyorum yreime ileyen Gler ok sever bunu diyoruz. Evet her iimize ileyen ezgiyi sen seversin biliyorum. Sevdiin her eyi bilirim; senden, sevginden bilirim ve imdi
senin sevdiin trkleri sylerken sesi titriyor Besimenin. Sz geiremiyoruz senin ardna den gzlerimize. Bu damlalar, bu rmaklar Munzur say Gulamn, yiit Krt kz, Munzur say... Munzur senin hasretinle dolu gzlerimizden akyor. atma gzel gzlerinin zerine kalarn, dnyann btn dereleri aksa bile soutamaz yreimdeki fkeyi. Hasretin nasl? Duyduumda, nce dimdik ayaktaydm. Ardndan gelip Gitme demek iin attm admlarm. Kapdaki k sendin sanki, Besimenin elleri ellerindi avucumda skca tuttum, gitme diye... Sonras m?.. Hi bilmiyorum gz kara, kara gzlm, hi bilmiyorum. nk ben, nk biz sensiz olmay bilmeyiz. Bilmeyeyim, hi bilmeyelim. Yine tutup ellerinden Kalk diyorsun kalkalm slogan atmalyz diyorsun. Daymzn ardndan yle olmutu, ellerimden tutmutun ve dizlerime derman olmutun, umudun suyuyla ykanm gzlerine bakp ayaa kalkmtm. Ayaa kaldran ellerin, gzlerin gider mi hi? Gitmez! knal avularnla Munzur suyu tayorsun hasretinle yanan yreime. Avularndaki sular yldzlanyor, gzlerindeki gibi. Hani demir parmakl pencerene tutunup yldzlar alrdn ya gzlerine, nasl da mutlu olurdun ylesi zamanlarda. Bazan da diz krardn yldzlarn nne sonra dilinde usulca bir ezgi demir parmaklklar keser gibi. Yldzlar izlerken kck gvden kocaman bir da olur glgesine otururdum. ok ayrlk grdk beraber Gulamn. Ka kez vedalatk Bir daha gremeyiz belki diyerek. Aralkn 19uydu. Ellerinde ate, nasl dikilmitin zalimin karsna. Avularndaki atein nda grdm, scack bir glmseme vard yznde ve o an braksalard seni knal avularndan tutuup umudun mealesi olurdun bir an bile duraksamadan. Ve hep o karanlk gecede olduu gibi zgr tutsak marn sylyorsun. Sen her koulda ahansn nk. Ve imdi gznn, glnn dedii her yerde umut kvlcmlanyor. O kl iki sabah kuu, krmz kanatlaryla kavgamza seni tayorlar. Byle yanmdayken seni nasl byle zlyorum bilmiyorum. Mayamz sevgi olunca hasreti de ona gre oluyor deil mi? Her ey smaz bir mektuba bilirsin ve tpk senin yarm kalan romann gibi yarm kalr her ey, sensiz kalrsak. Ama yok Gulamn, ama yok Zeynomuz, biz sensiz kalmayz, Bizi sensiz brakamazlar. Umutlu kavgamzdan baka hibir yere sdramazlar seni. Dersim dalarna bizden yana da bak kara gzlerinle, mutlak bir selam alrsn oradan. Sonras ite yaamak budur Glerim, sen hi gitmedin...J
iir
iir
halkn gleri
inan gk
Dudanda ac okunmuyor glyor musun? Soluun durmu gibi lyor musun? Glyorsan da lyorsan da Kavgada Yaamak ve lmek mrnce glmsemek gibidir Bu macerada Yrein engel tanmaz bir nehir Nereye gitmek istersen O denize akabilir Bilirsin Byledir devrimci olmak Duvarlar kra kra yrrsn
Dalgalar yara yara... Aslolan yrmek olunca ster voltada admla ster tozlu sokaklarda Ya da yr yreine halkn Glerisin... Glyorsan da bir Yryorsan da bir Kavgada imdi nehirsin lmszlk yurdunda Dilediin denize akabilirsin.
iir
iir
zeresi gler...
arif imen
Her yerde her ey damladr Damlalardaki yalnzlk senin tekilliinde ummana yataklanr Szlerinle ala datrsn Erir bu ktlklerin ihtiam Damana dokundurursun topra Eskiden kalma kllerde alevlenir. Dnyann kalbinde atan tek sessin Kalbine sus hanerlenir. Akarsn Ummannda deiir damlalarn doas Ve ben Zere-si Gler/ken senin Kana kana ierim suyu... Can(m) olursun.
iir
iir
daglara sordum seni

mit ilter
Dalara sordum seni Ayak izlerini saklayan dalara ahanmdr dedi en ycesi Ve dtm ardna Ne kolye ne pranga Krdm dzenin esaret zincirlerini Rehberim oldu zgrlk arklar Tebessmn siper eyleyip vuruurken... Yollara sordum seni Engebeli, dolambal, sarp yollara Pir Sultan kzdr dedi en uzunu Ve dtm ardna Geriye dnenler grdm figan makamnda Ne yzde fer ne yrekte ak ne dizde takat Fakat yzlerinde byyen irkinlik vard Anladm o zaman bir kez daha Ancak yarna yryenler gzeldir bir kavgada... Drt duvara sordum seni Zulmn aynas olan khne duvarlara Yenemediimdir dedi en kanls Ve dtm ardna Saymadm geip giden yllar
Tutksakln koyusunda zgrl yaarken Krklara karp mrmle savundum Alnma braktn buseyi... Canlara sordum seni Halkn lmsz evlatlarna Yoldamz dedi hepsi birden Ve dtm ardna Aradm hayatn ortasnda Adresini sordum tarihe Hasretini gsterdi halk... Yumruuma sordum seni Kavgadan kamayan yumruuma zmdeki kuvvettir dedi Ve dtm ardna Sarslp dald aresiz keder mkansz saylan zaferin glnde Yumruumu kaldrdm senin erefine... Meydanlara sordum seni Adn haykran dost meydanlara Onurumuzdur dedi en kalabal Ve dtm ardna Kalktm sonra yine dtm yine kalktm Yerlere yazldm boylu boyunca ka kez Ne de olsa "Bu meydanda cengimiz var" Ve artk meydanlar da ayaa kalkmtr... Yreime sordum seni Yank ve asi yreime Varoluumdur dedi inanla Ve dtm ardna Cellat kahkahalarnn kuatmasnda Duydum iten gelen umutlu sesini "Kimse duyamaz seni burada" dediklerinde Haykrn aha kalkyordu iimde...
lme sordum seni stne yrdmz lme Teslim alamadmdr dedi Ve dtm ardna Ve dt kellem orta yere Koltuuma alp yrdm O gn bugndr Mahir'dir adm... Sevdaya sordum seni O byk sevdamza Terk etmeyenimdir dedi Ve dtm ardna Hakikat ateinde Yunus olup Erdim sevdann gngrm srrna Ak oldum sencileyin yandm Fidanca imdi hangi zulm kr eder bana... Geceye sordum seni Zifiri elbisesiyle dolaan geceye afamdr dedi en karanl Ve dtm ardna Gzm ayrmadan malum yldzdan Hayalini kurduumuz gnlere doru Seher yeli oldum omuz banda... Aclara sordum seni Terinde dolaan sanclara Kzlck erbeti iiyor dediler Ve dtm ardna Arlarna kulak verdim Yaralarna sz Szlarndan derlediim hnc Saltanatn temeline yerletireceim... Hayata sordum seni Hayat denilen o kavgaya Gzelliimdir dedi tek kelimeyle Ve dp ardna geldim ite yamacna Bin selam eylemek iin gzlerinin karasna...
eviri
eviri
nikolay ostrovskiyi anmak-II

stalin kaynak arivi
Moskovaya dnmek iin can atyordu; bylece yazar arkadalarna daha yakn olacak ve yeni roman Frtnann ocuklar zerinde alrken gerekli olan materyal ve tavsiyeler her an elinin altnda olacakt. 1935 ylnn sonlarna doru Ostrovski iin 40. Gorki Caddesinde bir daire almay baardk. Kasm aynda ondan bir mektup aldm: Bir hkmet grevlisi bana madalya vermek iin birka gn iinde buraya gelecek. O zamana kadar buradan ayrlamam. Hasta olduum iin doktorumdan da izin almalym. Her ey hallolduunda sana geli tarihimi yazacam. 40. Gorki Caddesindeki daireyi hazrlamakla meguldk. Her eyin onun sevecei biimde olmasna zen gsteriyorduk... Bu telal hazrlmzn ortasnda bana telefon geldi. Sochiden gelen ehirleraras bir aramayd. Darda tipi vard. Ahizeyi kaldrdm ve tipi uultusuna mzik sesleri, slklar, atrtlar da kart. Ve aniden, Nikolayn derinden gelen tok sesi kulam nlatt, sanki Sochiden deil de iki adm tedeki Arbat Caddesinden aryordu. Ayn on birinde Moskovada olacam! Tren hareket eder etmez kompartmanmda genelkurmay toplants yapacaz! Bana orada olup biten her eyi anlatacaksn, ben de sana buradakileri anlatacam. Deli gibi alyorum! Aralk aynn on birinde, dondurucu bir k gnnde, birka-
mz Nikolay Ostrovskiyi karlamak iin Serpukhova gittik. Youn bir kar ya vard. Uzun ve rtkan lokomotif rktc bir grltyle yerleri rten yumuack karn sessizliini bozdu. Tren durduunda yeil servis aracna ilerledik. Yuvarlak yzl gen bir kadn kapda belirdi. Nikolay Ostrovski bu arabada m? diye sorduk. Glmseyerek Evet, evet, diye cevaplad. Nikolayn kompartman karanlk ve scakt. Koridordaki solgun n mavi glgeleri Nikolayn yzne yansyordu. Kilo vermiti; ama neesi her zamanki gibi insanlara da hemen sirayet ediyordu; bembeyaz glyle etrafa mutluluk sayordu; zayf yz ylesine hayat doluydu ki onun ne kadar hasta olduu aklma bile gelmiyordu. Bizimle Eski sava saflara dnd diye akalat; sesi gurur ve sevin doluydu. Gen okurlarnn mola yerlerinde kendisi iin dzenledikleri toplantlardan bahsetti. Kompartmanda ksa bir sre yalnz kalnca bana yle dedi: Biliyorsun... Nasl istediimi... Onlarn yzn grebilmeyi nasl istediimi. Bu harika olanlar ve kzlar yle gl hissediyorum ki, onlar gerekten grdm hayal ettiim zamanlarda bana ne kadar da yaknlar... Elbette yeryzndeki en mutlu insanm; ama onlar grebilseydim, Gen Komnistler Birliinin deerli genlerine onlar ne kadar sevdiimi daha da dokunakl ifade edebilirdim.
Konuyu deitirmeye altm; ama Nikolay inatla kalarn atp dudaklarnda dalgac bir glmsemenin glgesiyle devam etti: Bazen doktorlarn dncelerini anlamak mmkn deil. Anlalan insann grme yetisini cerrahi bir mdahale ile be ya da alt gnlne geri kazandrabiliyorlar ve sonra yeniden krlk balyor. Sanrm buna gzbebei nakli diyorlar. Neyse, konu bu deil. Bana byle bir ltufta bulunulmasn reddediyorum. Bana be gnlne gzlerimi vererek aslnda bana iyilik yapmaktan ok beni daha da kt bir duruma sokmu olacaklarn anlamaz gibiler. Krlmle ilgili tm umutsuz hislerime hkmetmeyi baarmken, onlar saf bir efkatle bana daha kt bir eziyeti balam olacaklar. Tamam, sevgili arkadalarm, hepinizi greceim, peki ya sonra? Hayr, ben karanl yendim, bu fiziksel zrme ramen, onu kmseyerek yaamay rendim ve ruhuma yeni bir arln yklenmesini istemiyorum. Onu yormamak iin yolculuk boyunca sk sk kompartman boalttk. Biz koridorda sessizce konuurken keskin kulaklaryla her sylediimizi duyuyor ve konumalarmza neeli esprilerle karyordu. Birka gn sonra Nikolayn evine uradm. Yksek tavanl geni odas olduka scakt. ki gl stc scakl 25-26 derecede tutuyordu. Nikolay kendisine ok yakan nakl bir Ukrayna gmlei giymiti. Onu daha nce hi bu kadar iyi grmemitim. e km yanaklarnda biraz olsun renk vard ve yznde de yeni, iten bir glmseme. Yastk ynna yaslanmt, koyu renk salar uzundu ve beyaz alnn evreliyordu. Yznden yansyan canllk bizi de ok mutlu etmiti. Neeli ve grltl bir konuma oldu. Misafirlerden biri aniden bu durumun Nikolay yoracan fark ederek endieyle sordu: Biraz fazla grlt yapmyor muyuz? Nikolay en bir kahkaha ile cevap verdi: Tanr akna, hayr. Gerek bir ho geldin partisi yapalm! Bir defa, alma programn tamamlad akam vaktinde ona uradm. Asker elbisesi kumandan yaplma bir gmlek giymiti. Yorgun grnyordu. Ka saat yaz yazdrdn sordum. ok saylmaz, gerekten ok saylmaz! diye balad; ama hemen itiraf etti: On saat kadar. Onaylamadn biliyorum. Ama almaya yle atm ki! Drst olaym, sevgililer bile birbirlerini benim almay zlediim kadar zlyor olamazlar. Sk bir almadan sonra insan kendini ne kadar iyi hisseder, bilirsin. Sekreterim gittiinde bir sonraki sahneyi dnmeye balamtm bile ve sahne gzmn nnde ylesine canl duruyordu ki o an yazdrabilirdim. Byle anlarda, kendimi dnyann en mutlu insan sayyorum. Yine de ansl bir yoldam, deil mi? ansl, hem de nasl! Sochideyken Amerikal bir kadn gazeteciye verdii rportaj anmsad. Onun penesine dmtm; onu bunu merak ediyordu, ok rahatsz edici bir kadnd. Kalbimin nasl altndan tut da, genel anlamda kendimi nasl hissettiime kadar her eyi anlatmam gerekti. Dinledim, dinledim ve sonunda benimle ilgili bu kadar bilgiyi ne yapacan sordum. Kem km etti, merhametten, insaniyetten falan sz etti. Benden kutsal bir ehit, bir Stoac ve bir aziz yaratmaya altn anladm... ona defolup gitmesini sylemeyi ne kadar istemitim! Bunun yerine, yaam ykme yaklamn dzeltip kendimi neden toplumun faydal bir yesi olarak grdm aklamaya altm. Nikolay acnmaya, kmseyici ya da dalkavuka ltuflara katlanamyordu. Onun iin kederlenenleri gln buluyordu. Olduka keskin hisleri vard, etrafndaki insanlarn ruh halindeki en ufak bir deimeyi bile hemen sezebiliyordu. Bakalarn neelendirmekte stne yoktu. En basit szcklerle, ateli bir sempatiden ok daha etkili ifadeler yaratrd. Sorunun temeline inmeye alr; sonra sistematik bir biimde tavsiyesini sunar ve hangi balamda neye dikkat etmek gerektiini kibarca gsterirdi. Bu baka deyile her eyin kkenine nesnel ve ciddi bir tutumla inebilme yetenei onun en gl olduu ynyd. Nikolay Ostrovski ile tanan herkes onun ne kadar youn a-
gitmek harika bir ey! Daha sonra tren istasyonunda bulak olarak alt zavall yllar hatrlad. Zor bir iti, kibarca sylemek gerekirse: onu getir, bunu gtr, acele et, gzn drt a ocuk! Hayatn en sefil yanlarn grdm, demek istediimi anlyor musunuz, yoldan geenlerin kirli ayaklarn bir bodrum penceresinden srekli izliyordum. Pek ok sefalete ahit oldum. Birok kii kendini ikiye vermiti. Ama en ok kadnlara acyordum, gzmn nnde kt yola den gencecik kzlar iin endieleniyordum. Konu Frtnann ocuklar romanndaki kadn karakterlere geldi ve hararetle konuan Nikolay romanda ak ve dostluu, bir kadn arkadaa ahlaki ve insani yaklam gstermek istediini syledi. inde ak olmayan bir arkadalk olabilir; ama iinde arkadalk, yoldalk ve ortak ilgilerin olmad bir ak yzeyseldir. Gerek bir ak deildir, bencilce bir zevktir, gzeldir; ama deersizdir. vnmyorum, zaten hepsi gemite kald; eski gnlerde kzlar bana sk sk gz koyard; ama ben rkek ve aksiydim Bir Marusya ya da bir Olessya bana mavi ya da kahverengi gzlerini szerek bakard Muhteem bir histi, yalan yok. Hatralarna glmsedi. Bir kez en sevdii arklarn yaynland bir program dinlemek iin onun odasnda toplanmtk; yayn, Radyo Komitenin hazrlad Nikolay Ostrovskiye sayg programyd. Program bittiine Nikolay dalgn bir ses tonuyla: Mutluluk ite budur. Bir gn bana ithaf edilen bir konser dinleyeceim hi aklma gelmezdi. Mzikten konutuk. Kk bir ocukken ieriden piyano sesinin ykseldii her pencere altnda durduunu anmsad. Piyano beni her zaman cezbederdi ve son derece artrd da. Elbette piyano gibi pahal bir enstrmana sahip olmay hayal bile etmedim Sonra akordeon almay rendim ve parmaklarmn mzik yapabildiini grmek beni gururlandrd. n tarafta bir akordeonumuz da var... Savaa ark syleyerek Biliyor musunuz, dedi, geenlerde Tonya Tumanovadan bir mektup aldm; romandaki Tonyadan deil elbette; ama o karakterin esin kayna olan Tonyadan. Dnebiliyor musunuz, beni unutmam. Nikolay birden sessizleti; kalarn atp birka dakika boyunca hareketsiz yatt. Kl bile kprdamyor; yalnzca kaln siyah kalar inceden titriyordu. Sonra silkinip Bana Tonya Tumanovay anlatmaya balad. Tonyann k olup evlendii adam bir mhendisti- gsz ve kt biri olup kmt. Tonya ondan boanm; imdi iki ocuuyla yayor, retmenlik yaparak geiniyordu. yi, ho bir kzd; ama savamak iin yaratlmamt. Bu hep byledir, ortak bir ama iin mcadele edemeyen insanlar kendi bireysel mutluluklar iin de mcadele edemezler.
ltn bilir. mrnn son gnlerinde Moskovada olamayma derinden zlrm. Sekreterleri, Nikolayn son gnlerinde nasl da gayretle altn bana anlattlar. Sekreterler gnde iki vardiya yapyor ve Nikolay dur durak bilmeden yazdryordu. Frtnann ocuklar adl romannn birinci blmn bitirmek iin gerek bir sava azmiyle direniyordu. Gen Komnistler Birliinin Merkez Komitesine kitab Aralk ortalarnda bitirecei szn vermiti ve szn tuttu. Gnn her dakikas planlanmt: sabahlar sekreterine kitab dikte ediyor ve sonra da yazdrdklarn iki kez okutuyordu. le yemei iin ksa bir ara verdikten sonra tekrar almaya balyordu. Srada gazeteleri, yeni kitaplar ya da klasikleri okuma saati vard. Etkileyici okumalar sever, bir ocuk gibi dikkatle ve kendinden geerek dinlerdi. Akam, radyodan haber ya da mzik dinleyerek noktalanrd.
sevmem? Ziyaretlerimden birinde Nikolayn solgun ve bitkin grnts beni ok artmt. Sorununu bana anlatmay nce reddetti, sonra srarlarma dayanamayarak yle dedi: Gz krelerim yaral. Sanrm iltihap var. zellikle sa gzm beni ldryor. Gzne kmr tozu kat m hi? te sa gzm de bazen o lanet kmr tozuyla doluymu gibi hissediyorum. O toz ieride dalyor ve gzm sanki yerinden kyor. Geen gn doktorla grtm Bir an sustu sonra boazn temizleyip skntl bir sesle yle dedi: Daha fazla ac ekmemi engellemek iin gz krelerimi karmay nerdi. Gzkapaklarm dikmeyi ya da gz ukurlarma bir ift takma gz yerletirmeyi de dnr m, diye sordum. ren! Suratn ac dolu bir ifadeyle ekitti. Dudan srd, gzlerini skca kapayp gerildi ve inatla dayanmaya, acy yenmeye karar verdi. Sonunda ac veren sessizlii bozarak Sadece kendimi deil etrafmdaki insanlar da dnmek zorunda olduumu ona syledim. dedi. Ona, Bunun arkadalarm iin ne kadar ho olacan dn. dedim. Takma gzl bir bste bakmak. Bunu onlara yapamam. Hayr. Zaman zaman ne kadar kt olduu umurumda deil, kendi gzlerimle kalacam; kr olabilirler; ama en azndan kahverengiler. Sence de yle deil mi? Kendi dillerini konuuyormu gibi grnen zayf ve sinirli parmaklaryla elimi tuttu. Byle zamanlarda en korktuum ey onun nefret ettii cvk cvk bir duygusalla kaplmakt. Donmu parmaklarn ellerimin arasna aldm ve sevecen bir tavrla, Perraultnun masalndaki havu kafal, kanca burunlu ocua benzese bile onu seveceimize sz verdim. Glmsedi ve sonra gereki bir tonla: Be yla daha ihtiyacm var; nk kitabn ikinci ve nc blmleri bu alma iin olaanst bir deer tayor, biliyorsun. Sessizce i ekerek hayal eder gibi: Evet, bir be yl daha ok gzel olurdu. Ve sonra saflarn dna km olsam da en azndan saldrnn kazanldn bilirdim. Saf, saldr, zafer, sava gibi szckleri sever, bunlar cokuyla telaffuz ederdi. Ona bundan bir kez bahsetmitim. Glmsedi ve uzun kalarn ar ar att; derin ve gzel dncelere daldnda hep bu hareketi yapard. Benim iin hayatn temel ifadesini ieren bu szckleri nasl Sivil Savunma Hizmetleri kart eline getiinde ne kadar sevindiini hatrlyorum. Gryorsun, hala savalarn saflarndaym! diye haykrmt. Bir gn dostluk zerine konuurken Nikolay aniden Mark Kolosov ve benim onu neden daha sk ziyaret etmediimizi sordu. Dier arkadalar onu her gn grmeye geliyordu. Gnlk ziyaretlere gerek duymadm syledim. Her eyden nce, konuklarnn onu hem fiziksel hem de zihinsel olarak zorladn bildiimizden onu yormak istemiyorduk. Ayrca, genlerimize ayraca vakti almak istemiyorduk; nk Nikolay Ostrovski gibi bir insanla almak onlar iin ok iyiydi. Hem nemli olan onu ziyarete ka kez gittiimiz miydi? Sonu olarak bir yazarn yalnz kalmaya ihtiyac vard; tek bana kalp huzurla dnmeli, kahramanlaryla karlkl konuabilmeliydi. Bu yaratma srecinde sekreterlerinin de yannda hazr bulunduunu grdmz Ostrovski iin yalnz geen saatler olduka nemliydi. Her eyi dndk ve ona yk olmayacak, yine onu eskisi gibi ziyaret edecektik. Her an gsteremesek de, elbette ki o kendisini sevdiimize ve onun en iten dostlar olduumuza emin olmalyd. ten bir hareketle Oh, evet, evet, biliyorum. dedi. Sohbetimiz baka konulara kayyordu ve ben sras gelmiken onun retken yazmalarndan sz atm. Nikolay yreini coturacak denli ilgin mektuplar anmsayarak hevesle karlk verdi ve aniden hznlendi: Ktlarm dzenlemen gerekirse iinin ok kolay olacan bilmeni isterim. Her kt paras olmas gerektii yerde. Ben bir askerim, dzeni severim... Onu iyi tanyan herkes, doldurulamaz boluunun acsn daima hissedecektir. Zaman acy hafifletir, elbette; ama kederi de derinletirir. Nikolay Ostrovskiyi unutmak mmkn deil. Okurlar ve dostlar onu asla unutmayacaklar. Karakteri, dayankll ve kendini sosyalizm davasna adaml ile hatralarmzdan asla silinmeyecek. O, esiz derecede byleyici, kusursuz ve ince bir insand. 22 Aralk 1936da 32 yandayken ld. Ocak 1924te balad ve Ukraynadaki i sava anlatan Frtna ocuklar romann bitiremedi...J
Nikolay Alekseyevi Ostrovski

Nikolay Alekseyevi Ostrovski. 29 Ekim (eski takvime gre 16 Ekim) 1904te Bat Ukraydaki Viliya kynde yoksul bir ii ailesinin beinci ocuu olarak dnyaya geldi. Babas mevsimlik ii, annesi ise bir orman iisinin kzyd. Ostrovski dokuz yana kadar kydeki kilise okuluna gitti. 1913te obanlk yapmaya balad. Ailesi 1914 ylnda demiryolunun getii epetovka adl kasabaya tand. lkokula girdi ama din hocas tarafndan okuldan atld. Bundan sonra demiryolu istasyonunun mutfaklarnda alt ama 1917de i saatinde uyuduu gerekesiyle iten uzaklatrld. Bir kereste deposunda i buldu ve 1918de elektrik santralinde atei yardmcs olarak almaya balad. (O tarihlerde elektrikilere atei deniyordu.) 1918in ilkbaharnda Almanlar kasabay igal edince Ostrovski Boleviklerin yer alt faaliyetlerine katld. Temmuz 1918de Komsomola, Austosta Kzl Orduya girdi. Kotovski atl tugaynda faaliyet gsterdi. 1920de Odessa yaknlarnda yaraland ve tifs kapt. Tekrar savaa dnd ama Lvov yaknlarnda tekrar yaraland ve Kieve, hastaneye gnderildi. Ekim aynda tbbi nedenlerle ordudan alnd. 1921de Kievdeki demiryolu fabrikalarnda elektriki olarak almaya balad ve yerel Komsomol sekreteri oldu. Austos 1922de romatizma ve tifs nedeniyle Azak Denizinde bir dinlenme yeri olan Berdibske tedavi iin gnderildi. 1922 ylnn Ekim aynda resmen engelli sayld. Buna ramen almaya devam etti. 1923 ylnda Kzl Ordu kinci Eitim Taburu Komiseri ve Bat Ukraynada bulunan Berezdov kentinin Komsomol sekreteri seildi. Ocak 1924te Komnist Partisine girdi. 1925 yln Karkovda tedavi olarak geirdi. Mays 1926da Krmda bir bakmevine kaldrld. Aralk 1926da poliartrit nedeniyle neredeyse tm hareket kabiliyetini yitirdi ve fiilen yatalak sayld. Bununla birlikte Aralk 1927de Moskovadaki Sverdlov Komnist niversitesinde mektupla renim almaya balad ve bu renimini Haziran 1929da bitirdi. Austosta grme yeteneini kaybetti. 1930da, Sochide felliine ve krlne aldrmadan ilk roman Ve elie Su Verildi zerinde almaya balad. Gazete ve dergilerde yazmaya, radyoda konumalar yapmaya balad. Nisan 1932de Proleter yazarlar Birliinin Moskova koluna ye oldu ve 1934te Sovyet Yazarlar Birliine katld. 1 Ekim 1935te Lenin Nian ald. Bunun zerine Staline unlar yazd: Sevgili Stalin Yolda! Size - liderimize ve retmenimize, benim iin hayattaki en deerli insana - kalbimde hissettiim bu ateli szleri gndermek istiyorum. Dmana farkl bir silah kullanarak darbe indireceim; kt eitimli bir iiyi alp onu bir Sovyet yazar haline getiren Lenin ve Stalinin partisinden aldm bir silah bu.
Anna Karavaeva
Anna Karavaeva [1893-1979]. Yazar, editr, gazeteci. lk eserlerinde kolhozlardaki yeni yaam mcadelesine deindi. Bestuzhev Kadn Kurslarndan mezun oldu (1916). lk almalar 1922de ortaya kt. 1928 tarihli Kereste Fabrikas adl romanyla Sovyet sanayilemesinin kyller zerindeki olumlu etkilerini anlatt. 1930larda yazd eserlerinde, genlerin eitim sorununu, devrim ncesi aydn snf, i sava dnemini ve modern toplum dnemini ele ald. kinci Dnya Savandan esinlenerek Devlet dl kazand Anavatan lemesini yazd. 1931-1938 yllar arasnda Molodaya Gvardia dergisinin ba editrln yapt ve Nikolay Ostrovskinin Ve elie Su Verildi eserini yayna hazrlad. 1941-1943 yllar arasnda Pravda nn muhabirliini yapt. Karavaeva be kez Lenin dlne layk grld.
deneme
deneme
modernizmden kopu ve gler gibi yaamak

hakan soydemir
Kapitalist-modernist uygarln en byk yalan, her ey insan iin lafdr. Bu ylesine byk bir yalandr ki, Ortadoulu olmasna karn, kimi solcularmz bile etkilemektedir. Blgesinin kltrnden, tarihinden bihaber solcularmz, Avrupa tarihini ezbere bilir, aydnlanma felsefesinin ve Fransz htilalinin evrensel denilen (Kime gre evrensel?) deerlerini sahiplenmede birbirleriyle yarrlar. Ve fakat geldikleri nokta, modernist uygarl soldan yeniden retmek olur
Modernizm, yedi bin yllk snfl toplum uygarlnn z ocuudur. Kapitalist-modernist uygarlk iin sylenecek en kestirme, en doru tanmlama, her eyin daha fazla retmek, daha fazla kr etmek iin olduunu sylemektir. Evrendeki her ey, bu kutsal amaca hizmet etmelidir. Modernist uygarlk projesinin ana fikri ise udur: Evrendeki her ey, modern insann hizmetine sunulmas iin fethedilmelidir. Aydnlanm, ada insann kutsal aklyla, nce corafyalar ve doay fethettiler, sonra da insan... Modernist uygarlk, insanla-doann, insanla-toplumun, insanla-insann ilikisini modernize etmek zerine kodlanm bir uygarlktr... Tanrnn ldrlp, yerine insan aklnn getirilmesine aydnlanma dediler. Soyut, gkyznde yaamn srdren tanrnn yerine, ayaklar yeryzne basan, somut insan aklnn tanrlatrlmas, cennetin yeryzne indirilmesi olarak sunuldu ama bugn gelinen durumdan geriye doru dnp baktmzda, yeryzne inenin cehennemden baka bir ey olmadn grmek zor deil. Evet, her eyi fethettiler, her eyi insann ama modernist uygarla ait insann hizmetine sundular. Kendi dnyalar dnda kalan corafyalar ta-
lan ettiler, kendileri gibi yaamayan insanlara ilkel dediler Her eyin insan iin, insann refah ve mutluluu iin olduu yalann yaydlar. Mesela aydnlanmann dahi filozoflar, bireyin zgrlklerini tartrken, Siyahlarn gemilere doldurularak kle pazarlarnda satlmalarna laf etmediler. nk onlar, modernist uygarla ait deildiler. O dahi filozoflar da, yeryzndeki her eyi modernizmin, onun insannn hizmetine sunmann ahlaki-felsefi alt yapsn oluturdular. Aydnlanmann nl dnr Descartes, Ulaamayacamz kadar uzak, ya da kefedemeyeceimiz kadar gizli hibir eyin kalmayacandan sz eder... Uzak hibir yer brakmadlar; kefetmedikleri, doada modern insann hizmetine sunmadklar gizli hibir ey brakmadlar. Ve yeryzn cehenneme evirdiler... Akln kutsanmas, tanrlatrlmas, zgr dnce, birey olma, her eyin uygar, modern Bat insannn mutluluu iin seferber edilmesi, vb. dnsel yaklamn ekonomik tezahr, ilerlemecilik ve kalknmaclk olmu; bunun slogan da hani u ok mehur, braknz yapsnlar, braknz gesinler olmutur. Daha ok retmenin insana mutluluk ve refah getirecei tezinden hareketle, makinelemeye hz verdiler. Modernizmin ocuu kapitalizmin, geni yeniden retim biimi olmas nedeniyle teknik retici gcne yklenmesi yani makinelemesi kanlmazd. Makineleme oldu da, ne oldu peki? nsan, birey mi oldu? Daha mutlu, daha refah iinde mi yaad? Birazck dnldnde bu sorulara evet diyeceklerin sadece o makine dililerinden damlayan emeki kanndan beslenenler, ya da anak yalayclar olaca kesin Modernist uygarln, insan ve doay fethetmesindeki asl rol makineler (teknik retici gc) oynad. Makinenin grevi, bu uygarla uygun bireyi yaratmakt. Bunu baard. Makinelemenin retimi artraca ve dolaysyla insanlar refaha ve mutlulua kavuturaca tezi, modern zaman sylencelerinden en nemlisidir. Makinelemeye dair bir dier modern zaman sylencesi de, insanlarn bu sayede bo zamanlarnn artacayd. Kapitalizmdeki bu makinelemenin, tekniin ilerlemesi insanlarn bo zamann artrmt evet, ama isizlikle, alkla, yoksullukla yaratmt bunu Makineleme sreci, insan makinenin bir uzants haline getirirken ve kendini onunla btnletirirken, aslnda onu nce paralam, sonra da retim bantlarnda yeniden birletirmitir. retim bantlar, birbirinin yerine ikame edilebilen, sradan varlklar konumuna drmtr insan: Tek tip dnen ve davranan milyonlarca sradanlam insan... Modern uygarlk, retmeden ve tkettirmeden varln srdremez. Bunun iin makinelere ve makineletirilmi insana ihtiya duyar. Zaten modern toplum denilen yapda da insann stats bu kavramlarla belirlenir. ncelikle retimin bir paras olacaksnz, modern hayat her gn yeniden reteceksiniz ve sonra tketimin snrlarn zorlayacaksnz. Bunun dnda
kalmak, fiilen toplumsal yaamn dnda kalmak demek... Modernist uygarln yaratt birey bu kadardr ite: Yaamdaki her eyi, durmadan reten ve durmadan tketen... nsan retim srelerinde kskacna alan modernist uygarlk, insan biimlendirmede en nemli baarsn, eitimi modernist temelde merkeziletirmesiyle salad. Bugn modern Bat toplumlarnda en yaygn eitim kurumu teknik liselerdir. Bizdeki endstri meslek liseleri yani Eitimin merkezilemesi, modern insann tek tipliinin yaratlmas ve yedi yandan itibaren insann kapitalizme gre biimlendirilme srecinin balamas... Althusser, deoloji ve Devletin deolojik Aygtlar almasnda modernist-kapitalist devletin en nemli ideolojik aygt olarak merkezi eitime -okula- iaret eder. Ortaan kilise ideolojik aygtnn yerini kapitalizmde eitim ideolojik aygtnn aldn syler... Modernizm, kendinden nce gelen alarn geleneksellii, alakgnlll, ahlak vb. deerlerini yok etmitir. nk bu deerler, modernizmin doa ve insan karsndaki zaferi iin engeldir. Bu nedenle modernizm, merkezine bireyi koyan etikfelsefi bir arka plan aray iinde, gemiten gelen ve insann snrsz eylemini snrlandran tm ahlaki yapy yerle bir etmeyi kendine grev bilmitir. Ve bunu baarmtr. Ortaya, deer yarglar gnbirlik deien; hayata, yaad dnyaya ilgisiz, kaytsz, ucube insan tipi kmtr... Merkezi eitimle yorulan, retim ilikileri ierisinde robotlatrlan, ada kltr deerleriyle derinliinden uzaklatrlan, hemen hemen herkesin birbirine benzedii, benzemeyenlerin, sulu, deli, meczup vb. yarglarla filendii, hatta zaman zaman mkemmeliyetilik adna bu tipolojinin temizlendii, bir uygarlktr modernizm... Modernizm iin, -bir bakma- mkemmel insan yaratmann projesidir diyebiliriz. Concorcet, nsan rknn sonsuz mkemmelliinin salanmasnn mmkn olduundan bahseder. Mkemmel insan iin her eyin feda edilmesini savunur. Bu aslnda aydnlanma felsefesinin temel tezlerinden biridir. Byle olunca modernizmin insan da yaamdaki her eyde mkemmeli arar, bunu hastalk boyutuna vardrr. Mkemmeliyetilik modernizmin hastaldr; tpk dier ruhsal hastalklar gibi: Nevrozlar, izofreni vb... lkel denilerek kmsenen atalarmzn yaratt uygarlkta bylesi hastalklara rastlanmamas ok eyi anlatmaya yetiyor aslnda. Evet, mkemmeliyetilik, bir modernizm hastaldr. nsann mkemmel olmasndan hareketle, evrendeki her eyin, dier canllarn, bir btn halinde doann, mkemmelleen insana uygun olarak mkemmelletirilmesi gerekir. Mkemmel olmayan yok olmaya mahkmdur. Bu bak asnn en ak ve youn biimiyle kullanlp deerlendirildii yer siyasal yaamda faizm oluyor. Tpk Nazi Almanyasnda, Mussolini talyasnda vb. olduu gibi...
Hitler, mkemmel insan, mkemmel toplumu yaratmak iin, toplumda temizlik yapmay savunmad m? Kurulan toplama kamplar, insan rknn mkemmelletirilmesi iin deil miydi? O kamplar yapan, modernizm tarafndan robotlatrlan ii sadece iini yapyordu ya da kamplarda odalara zehir brakan doktor!.. Modernist uygarlk, insan sadece iini yapan, sorgulamayan bireyler haline getirmitir. Bu, btn modern devletlerin doasnda vardr... Faizm, sadece modernitenin belli dneminde ortaya km kiicil bir sapma ya da bir manyaklk hali deildir; Hitlerin, Mussolininin arkasnda koskoca bir snfl toplum uygarl vardr... Faist Nazi Almanyas, herhangi bir modern devletten daha kt, daha ahlaksz deildi. Aksine Nazi Almanyas son derece disiplinli, bir o kadar modern, gl ve rgtl bir devletti. Siyahlar kle gibi satan, Vietnamda, Irakta, Afganistanda katliamlar yapan, Japonyaya atom bombas atan ABD daha m iyi? Krtlerini yllarca insan yerine koymayan, emeki halkn karlarn savunan devrimcileri -Mustafa Suphilerden beriher tr yntemle katleden Kemalist modern Trkiye daha m iyi? Baider-Meinhoff yelerini gpegndz metro klarnda katleden modern Alman devleti daha m iyi? Cezayirde katliamlar yapan Fransa daha m iyi? Sudanda yeni rettii makineli tfekleri insanlar zerinde deneyen ngiltere daha m iyi?.. kinci Emperyalist Paylam Sava srasnda, Bir damla petroln, bir damla kandan daha deerli olduunu syleyen ngiltere babakan ril, Hitlerden daha m iyi? rnekler oaltlabilir. Ksacas, modernitenin barndan faizm gibi otoriter ideolojilerin domas, kimilerinin iddia ettii gibi, modernist uygarlk projesinin bir sapmas ya da kiicil bir manyaklk hali deil, bilakis bu projenin en doal sonucudur; modernizm aslnda budur... Modern toplum, standartlar olan ve insanlarn bu standartlara uymasyla anlam kazanan bir toplumdur. Bu nedenle, bu topluma uymakta zorlanan, uymayan, uymak istemeyen, onu reddeden, toplumsal deer yarglarn benimsemeyen her kii, geni ounluk tarafndan denetlenir, lanetlenir ve mmkn olan her alanda toplumsal yaama uyma konusunda zorlanr. Modern devletler kendine ve insana kar hibir gven duy-
mazlar. Sokaklarn, okullarn, hastanelerin hemen her yerin kameralarla izlenmesi, telefonlarn dinlenmesi bunun iindir. Polis karakollarnn mahalle aralarna kurulmas, mahkemeler, cezaevleri, akl hastaneleri bu nedenle vardr ve modern toplumun en nemli ve vazgeilmez kurumlardr. Toplumun daha ciddi zararlar grecei endiesi genel kitlenin ruh halini ald durumlarda, modern toplumun bireyi, kendi kiisel iradesini devrettii devletten uyumsuz olanlarn cezalandrlmasn bekler... Modern toplumun hemen her yesi tercihsiz ve kaytsz bireylerdir. Hemen itirazlar gelecektir solcularmzdan, her yesi mi diye? Maalesef pek ok solcumuz da moderniteden nasibini almtr ve son durumada, dnp yaamlarna baktklarnda neyi ne kadar tercih ettiklerini, neye ne kadar kaytsz kaldklarn greceklerdir... ddia edilenin aksine, kendinden nceki btn uygarlklar insanna gre, en zayf, en fazla tahakkme urayan, zgrl en fazla kstlanan ve bu haliyle ilkel dedikleri atalaryla kyaslanamayacak derecede cahil, apolitik ve tm toplum modellerindeki bireyler arasnda, birey olmaktan en uzak canl trdr modernizm insan... Modernizmin insan, birey olmay, kafasna gre yaamak olarak anlyor. Farknda deil ki bu zaten modernizmin ona zerk ettii bir dnce. Modernist makineler onu zaten dilileri arasna alm kle etmi... Ona serbest zaman olarak verdii zaman kafasna gre yaasa ne olur? Kafasna gre yaad zamanda bile, rnein Holivud filmleri izlemek iin sinemaya gittiinde, kurtlarn dkmek iin elenmeye gittiinde bile modernist uygarl yeniden retmekten baka ne yapyor? Adorno, Kitleler elenirken, sisteme daha fazla teslim olurlar der. Modernizm iin, kendinden nceki uygarln temel ahlaki deer yarglarnn yerle bir edilmesi iin bireyin modernizmi yeniden retmesi iin, elenmesi, kafasna gre yaamas zarurettir... lya Ehrenburg, modernizmin insan nasl paraladn, nasl robotlatrdn, Ve nsan Otomobili Yaratt romannda yle
tarif eder: Bay Andr Citroenin ii rahatt. Pierre Chardain lecei gne dek kelepeleri elinden brakmayacakt. Hibir vakit devrim yapamayacakt. Bir bayram gnnde ya da bir tatilde ne needen, ne de zntden ya da fkeden kimseyle kavgaya tutumayacakt. Makine grevini yapmt: Bir insan paralara ayrm, sonra yeniden monte etmiti. Elleri daha abuk hareket ediyor, gz kapaklar daha seyrek inip kalkyordu. D grnyle, sradan bir insand o da. Kalar vard, srtnda yelei vard. Sinemaya giderdi. Ama onunla konuamazdnz. Artk bir insan deildi. O, bantn bir parasyd yalnzca: Bir cvata, tekerlek ya da vidayd. Bakalar gibi yemek ya da glmek iin yaayamazd. Yok, onun yaam daha byk bir anlam tayordu. Otomobil retmek iin yayordu O On beygir gc, grltsz motor, elik gvde... Bugnden rnek vereyim mi? Tekel iileri, 78 gn boyunca, Ankara sokaklarnda kara kn ayaznda beklerken; tfaiye iileri, Marmaray iileri, SK iileri, TAR iileri ve sair emekiler haklarn ararlarken, insanlarn umarszca hayatlarna devam edebilmeleri, perdelerini rtp evlerinde oturabilmeleri modernizmin baars deilse nedir? nsan gzeli Glerimiz lmn souk yzn glen gzleriyle ve devrime, kurtulua olan inancyla yerle bir ettiinde insan olduunu bile anmsamayan srlerin varl modernist uygarlk projesinin baars deilse nedir?.. Modernist solculuk mu, halkn devrimcilii mi? Modernist uygarln srletirdii insan olmaktan kmak iin hibir dnsel-pratik duru sergilemeden, TEKEL iileri iin, Glerimiz iin timsah gzyalar dkmek ise, olsa olsa modernist uygarln solcusu olmakla anlatlr bir durumdur Ortadoulu olmak yerine, Batl olmay tercih eden; eyh Bedreddini, Dadalolunu, Pir Sultan, bni Haldunun Mukaddimesini bilmeden, Descartesi, Voltairei ve dier aydnlanma dnrlerini renmeyi marifet sayan (bunlar renilmesin demiyorum); stanbul sokaklarnda alvar giymi bir Anadolu insanna burun kvrarak bakarken, adres soran bir turiste sanki Turizm Bakanlnn gnll elisi gibi alaka gsteren; Muharrem Ertan bozlaklarna kulak tkayan ama birtakm ucube metalcileri dinlerken kendinden geen yurdum solcusu modernizmin baars deilse nedir? ocuuna ranl byk usta Samed Behrenginin masallarn okumak yerine, La Fontainenin masallarn okuyan anne-babalar modernizmin baars deilse nedir? Okulunu bitiren bir solcunun, Urfann, Vann, Yozgatn, Sivasn, rnakn ya da Anadolunun herhangi bir kynde almak yerine, stanbulun Taksiminde avare solculuk yapmay tercih etmesi ve bir gn Avrupaya gitme hayaliyle yaamas modernizmin baars deilse nedir? ABD emperyalizmi ilkel Dounun yer alt ve yerst zenginliklerini, tarihini, kltrn fethetmek iin sefere ktnda, rnein Irakta binlerce yllk kltr zenginliini yok ederken, Barbar Saddamn gitmesi iyi oldu, burjuva demokrasisine
geilirse, modern snf mcadelesinin n alr diyen, keza ABD emperyalizmi Afganistan yerle bir ederken, Ama orada da kadnlara ok zulm yaplyordu, Taliban iktidar yklsn, belki modern snf mcadelesinin n alr safsatasyla igali bir anlamda onaylayan solcu, modernizmin baars deilse nedir?.. Modernist uygarln esiri olmu pek ok yorgun ve ylgn solcu, kendisinden bir ey olup olmayacan sorgulamak yerine, Bu halktan bir ey olmaz diyerek kendi batmln, rmln teorize eder. Sorunu kendi rmlnde aramak yerine, Abi, nce birey olmak gerek, halk ok geri, kltr dzeyi ok dk, din bu halk uyuturmu, nefret ediyorum, bu halk devletin klesi olmu, devrim yapamaz, ncelikle modern yaam derinlesin, srler birey olsun vb. zrvalklarla modernizmin klesi olmu solculuk, bu halka hibir ey veremez. Halknn, kendi corafyasnn devrimcisi olmay yaam biimi haline getirmi devrimciler, bu tip Avrupa merkezli modernist ideolojik zrvalklar karsnda, kendi deerlerini savunmaktan asla geri durmamal. zerine bastmz corafya, yedi bin yllk kadim medeniyetler corafyasdr. Elbette geri ve gerici unsurlar da barndrmaktadr. Devrimciler, anakronik bir yanlgya derek tarihi bugnk yaam deerleriyle yarglamazlar. Bilakis tarihe, tarih bilinciyle, tarihsel maddeci bilimin yol gstericiliinde bakarlar ve bu geri ve gerici yanlar bugne tamazlar. Ama binlerce yllk gemiini de toptan inkr etmezler. nkr etmemek gerek tabi ki deyip, kltrne, gemiine dair hibir ey bilmemek de ikiyzlln bir baka boyutu olsa gerek Son sz yerine: Sosyalizm, modernist uygarlk projesinin bir baka biimi deildir. Modernizm, snfl toplum uygarlnn projesidir. Sosyalizm ise, snfsz toplum uygarlnn yani komnist uygarln gei projesidir. ncelikle, bilinlerimizde snfl toplum uygarln ve onun z be z ocuu olan modernist dnce ve yaam biimini mahkm etmeliyiz. Trkiye sol hareketinin gn be gn sistem iine ekilmesinin nedenlerini ilk nce burada aramalyz. Dnsel-yaamsal olarak modernizme teslim olmu bir sol hareketin baka bir yaam iin mcadele etmesi ne kadar gereki?.. Sorulmas gereken soru basit: Snfl toplum uygarlnn dnce ve yaam biimi olan modernizme kle olunarak, bir baka uygarln kurucusu olunabilir mi? Bu soruya verilecek cevap, bu topraklarda sosyalizm yoluna denlerin geleceini belirleyecek bir cevap olacaktr. Modernist uygarlktan her anlamda kopmak gerek. Kopu ise, reddedilenin almas ve geride braklmas demek; feda demek, zveri demek, vazgei demek; Gler gibi glerek yaamak, lrken bile Gler gibi glerek lmek demektir. Baka sze gerek var m?.. J
rportaj
rportaj
leman ve politik mizah zerine...

tavr
Gnmzde mizah denilince akla en bata mizah dergileri gelir. lkemiz politik-sosyal ve kltrel gerekliinin belki de en fazla dorular bu dergilerde her hafta halkn bilgisine sunulur. Hakikatn ne olduu en ok buralarda grlr. Ya da en azndan mizah dergilerinde yazanlar, izenler byle sylyor. Bunun ne derece doru olduunu; politik mizahn karikatrde ve yazl mizahta yerinin ne olduu/olmas gerektii konusunda, Leman Dergisinin genel ynetmeni Tuncay Akgnle konutuk...
Mizahn genel olarak ezilenin ezenden alma arac ve ona kar mcadelede gl bir silah olduundan bahsedilir. Sizin bu konudaki dnceleriniz nedir? O ifade tam oturmuyor. Mizah, gc ve iktidar bozan bir ey. Bu anlamda da mizahn, mizah dilinin, bir muhalefet arac olarak, ierdii muhalif duygu olmadan bir anlam da kalmyor. Snfsal bir yan var deil mi? Snfsal bir taraf var tabi, her eyin olduu gibi mizahn da snfsal bir taraf var bence. Btn dnya tarihine baktmzda, beslendii kaynan ne olduu belli. Modern zamanda da yle. Sol kltrn rettii bir ey aslnda mizah. Saclarn mizah retebildiine, ya da ite byle kurumlaabildiklerine pek tank olmuyoruz. Bu lke ok mizah yetitirmi. Nasreddin Hocadan Karagz-Hacivata; Bekri Mustafadan ncili avua; Bektai Babalarndan air Erefe; Neyzen Tevfikten Aziz Nesine, Muzaffer zgye, Ouz Arallardan da sizlere kadar, daha adn sayamadmz ama yaamlaryla, szl ve yazl retimleriyle bu lkenin mizah damarn
yaratan ve glendiren yzlerce mizahdan bahsedebiliriz ki, bu ok byk bir zenginliktir. Bugne baktmzda bu zenginlikten ok da faydalanamadmz grlyor. Bunun nedenleri zerine neler syleyebilirsiniz? imdi, gerekten, bu corafyadaki topraklar, mizah kltr, gelenei anlamnda ok bereketli. inde yaadmz kltrel iklimi yaratan tarihi sebepler ok bereketli gerekten. Yani son yzylda da her zaman ok etkili olmu mizah bu lkede. Her zaman mizah dergileri ok etkili olmular. Ta Tanzimattan beri daha yakn 50ler, 60lar, 70ler, 80ler... ktidarlara kar dnem dnem ismi deise de etkili olmular. imdi son dneme baktmzda, akas bir kayp olduundan sz edilebilir gerekten. Politik mizah anlamnda. Bunun nedenleri nelerdir? Bence bir kere alt izilmesi gereken ey u; artk mizahn hedef ald tek ey politik iktidarlar deil sadece. Son dnemdeki bu ite, dijital-teknolojik aama iin rengini baya deitirdi. nk u an mthi bir iletiim anda yayoruz ve ayn zamanda, kresel, oligarik yaplarn uluslararas anlamnda geileri, geirgen oluu, bundan bahsetmek gerekiyor. Sadece siyasi iktidar deil, baka bir piyasadan bahsediyoruz. Bu piyasa da, pek ok eyin ieriini boaltyor. u anda btn dn-
yada tek gndem zerine buluabileceiniz eyler var. Mzik mesela ok hzl yaylan bir ey. Mizah da bunlardan biri. Byk zel irketler bunu ok iyi farkettiler ve burada artk bu elence kltrnn ok ciddi unsurlarndan biri oldu. Mzik de bu hale geldi. Mizah da byle oldu. Emperyalizm kendi kltrn oluturdu. sempati uyandran, sevilen bir eyi hzla hemen bir reklam arac haline dntryorlar, ok hzl oluyor bunlar. Mizah da bundan payn ald. Tabi mizah da, zellikle mizah iin sylyorum, konumuz bu olduu iin. Mesela etkili kullanlan bir reklam unsuru. Reklamlarda en ok kullanlan eylerden birisi mizah. Ya da ite mizahlar kullanma, ov dnyasnda mizahlar kullanmak gibi bir ey var. izgiyi kullanyorlar. Karakter yaratp, ya da var olan karakterleri kullanarak yapyorlar. Ve bunun tabi ok gl aygtlardan yayld iin bu zaten genlerin en ok tkettii bir ey mizah. Mizahn da politik duru gibi genlerin en ok hissettii bir alan mizah. Dolaysyla mizah algsnda ok byk bir deiiklik var. O mizah algs, o elence iinde eriyen bir eye dnt, bunu gzard etmemek lazm. Bence u anda mizah iin en byk problem bu. Bununla savaabilmek, nk alg bu. Ben son tekrar niversite enliklerine gittim. Bu enliklerde sponsorlarn bayraklar var mesela. Mesela Kurtlar Vadisi gittii zaman oras karyor. Serdar Orta gibi bir adam ayn ekilde, geri atal falan frlatld ona ama geliyor ve 70 bin kii onu izlemek iin toplanyor Hacettepe niversitesine... Eskiden biz Leman Dergisinde her hafta bir lale seerdik. O kadar etkili olurdu ki, o setiimiz insanlar, niversitelere konumac olarak falan giremezlerdi. imdi yani, olmas gereken ey bu ama u anda niversite genlii, en ok umut veren, topyay yaatabilecek en temiz unsurlarn bile, ne kadar iinin boaltldn, ne kadar kalitesinin dtn gryoruz. Mizah algsnda da byle bir ey var. Hepsini bir btn olarak dnmek gerekiyor. imdi tabi siyasi iktidarlarn, tahammlszlkleri, dava amalar, onlarn tahakkm alanlarnn ok geniletilmesi, kendi medyasn oluturmas gibi meselelerden de bahsedilebilir. Ama mesele sadece bugnk iktidar simgeleyen insanlara politik figrlere birey yazp izmek deil. Yani bu ideolojiyi yaratan o kadar ok ey var ki, ar kovanna srekli omak sokmak gerekiyor. Mesela aslnda yzlerce binlerce figr var. Ve Lemann 2000lere kadar olan muhalefetinin ok etkisini grdk. O zehirleyici kltr hedef aldk ama u anda, o karmzdaki yap o kadar hakim ve o kadar gl hale geldi ki, artk insanlara bir ey sylemenin bile etkisi olmaz hale geldi. imdi insanlarla ilgili yaptmz eyin karln okur profilinde gremiyorum, alg da dt. Pek ok eyi alglamyor, hissedemiyor. Hakkaten sadece fikir olarak deil, estetik olarak da uratm ya da rezil ettiim bir eyin, niversitede bile bu kadar byk oranda kabul grmesi akas bizim umutlarmz ok kryor. Mizahn politiklii, onun znde olan bir gereklik. Ancak bugn hem yazl, hem szl, hem de karikatr alannda mizah retimine baktmzda artk pek muhaliflikten bahsedemeyeceimizi gryoruz. Var olanlar, suya-
sabuna dokunmayan veya dilde, kltrde ve insani tm deerlerdeki yozlamaya deyim yerindeyse anak tutan, yozlamay mizah alannda glendiren bir yapya sahip. Bu grmze katlyor musunuz? Ve siz muhaliflii nasl tanmlyorsunuz? Size gre muhalif nedir, muhalefet nedir? Evet ben bu grnze katlyorum aslnda ama politiklii ok keskin yani siyah ve beyaz gibi ayrmyorum. ok gri alanlarda zaten sanatn en etkili olduu alanlar. O gri alanlar glgede kalan eylere iledii zaman aslnda byyen bir ey. Ya da ite yle olduu zaman bir anlam kazanan bir ey, belli bir derinlii ancak byle yakalanr. Bir sanat tavrnda byle yakalanabiliyor. Muhalif olmay az nce de syledim ben; ar kovanna omak sokmakla tarif ediyorum. Yani her trl iktidara kar, bizim hayatmz kaplayan her trl iktidara kar ve bizim sesimizi ve hayat enerjimizi yok eden her eye kar tavr almakla tarif ediyorum muhalif olmay. Ve bu hayatn her alannda olabilir, yani kar-koca arasnda, ocuk ve baba arasnda, okuldaki ilikilerde o iktidar zaten siyasi boyutta, politik anlamda ya da medyatik maniplasyon alannda sonsuza kadar eitlendirilebilecek bir ey. Yani buna kar bir duru meselesi. Burada nemli olan yani bizim gemite baardmz dndm, korkun bir baskya kar bir moral alan yaratabilmek. nk insanlarn zellikle bu lkedeki insanlarn ve genlerin buna ok ihtiyac var. nk diren ayn zamanda bir hayat enerjisi bulabilmeyle, ya da nefes alan bulabilmeyle ilgili bir ey. Bunu yarattnz anda ve bu srece umut var demektir. Yani nasl ite F tiplerinde karikatr izen insanlar var ve beni ok heyecanlandryor o arkadalarn o direnci. Yani o artlarda yapyorlar. Peki politik mizah niye tercih edilmiyor? Yoksa ok moda deyimle bizim daha nce yaptmz bir rportajda karikatrist bir arkada unu sylemiti; Halk artk bunu istemiyor, yani daha dorusu bugnk toplum bunu kaldracak durumda deil. Sert mizahn (Sert mizah dedii politik mizah/bn) devri geti gerekesine mi snlyor bugn? Yani bu bir hakl gereke midir? Deilse mizah dergilerinin misyonu, dzene muhalif gler ierisindeki konumu ne olmal, yada byle bir misyonu olmal m? Mizah ok serttir ama ayn zamanda mizah merhametlidir, efkatlidir. Yani kurbanlarna kar merhamet de duyabilen bir eydir. ok insani bir durumdur o. Zaten mizahn en nemli zelliklerinden biri de budur... Yani mesela biz Grgr'dan, 500 binlik bir dergiden ayrldmz zaman-orada nemli insanlar da vard gerekten beraber yola ktmz- ama birden mesela 20 binlik bir tirajla karlatk ve o bizim iin oktu. u anda anlaml bir tiraj gibi gzkyor ama o zamanlar bizim iin bir hayalkrklyd gerekten. Ama gerekten ok radikal bir izgi startn verdik ve hemen ok hzl davalar gelmeye balad mesela. Ve o radikal izgimizi biz ileye ileye yani 15 sene ileye ileye byttk, ok genilettik ve Trkiye'nin en ok en yksek tirajl dergisi olduk yani o izgimizden taviz vermeden yaptk biz bunu. O anlamda da Limon ve Leman dnemi ok ilgintir yani
radikal tavr koyarak bir izgi, bir estetik, bir dil ile Trkiye'nin en ok satan dergisi oldu. Ve bamszlat da stelik kitle dergisi oldu. ok etkili oldu ayn zamanda o merkezin dnda bir sz, dil reterek ok etkili oldu. O sz kim sylediyse onda da bir gereklik pay var gerekten; darda da byle bir alg problemi var. Yani kimse istemiyor meselesinde biz daha ok sert kalyoruz dier mizahi dergilere gre. izgi olarak da mesela basit esprilerde bile daha sert kalyoruz ve dier mizah dergilerinde daha ocuksu daha ok naif, ite hayvanlar zerinden felan yada o insanlar bebeksi hayvanlar gibi izerek yapmak gibi yle bir yan var mesela biz sert kalyoruz. Sorun yayoruz yaamadmz syleyemeyiz biz de hakikaten gerektii gibi deiliz belki de zerimizde ok byk yorgunluk var... Tercih mi zorunluluk mu politik mizahtan uzaklamak? Benim iin asla bir tercih deildir. Ben politik mizah derim. Benim iin mizah politik bir eydir. Yoksa gnmz geirmek iin ya da -be kuru kazanmak iin ya da sadece mizah ya da sanat olarak anlmak iin yapmyoruz ki bu ii... Yani insanlar etkilendiinde tatmin oluyorsunuz.
tuncay akgn
Mizah, gc ve iktidar bozan bir ey. Bu anlamda da mizahn, mizah dilinin, bir muhalefet arac olarak, ierdii muhalif duygu olmadan bir anlam da kalmyor.
num. Kendi tarihimizden ok memnunum. Neredeyse 25 sene olacak. 25 senelik srete derginin zaman zaman, dnem dnem byle ok gl ve etkili bir iz braktmz dnyorum akas. O anlamda sanat olarak veya dergici olarak hayallerimi gerekletirdiimi dnyorum. Tabi bu iin en nemli yan kollektif yaplmas, ok uzun bir yol arkadal gerektiren bir ey, yllarca yan yana omuz omuza ve ok ar bir itir. 25 seneye baktmzda zaman zaman en yksek etkiyi yakaladmz yllarda, her anlamda, entellektel anlamda da ok aykrydk. Biz daha anarist bir tavrla yaptk dergiyi. Bedeller dediniz ve demeye devam ediyorsunuz. Nasl bir lkede yaadmzn da gstergesi aslnda bunlar. Mizah dergisi siyasi iktidarlar bu derece, ldresiye korkutan bir gce de sahip. Evet mesela bize ok benzer bir dergi var Fransa'da, Charlie Hebdo dergisi. Onlar armtk buraya, onlarla ok da gzel zaman geirdik. Mesela orada izen, Fransann ok nemli bir izeri Maurice Sinet var. Ona benim sylediim eyleri kendi dergisinde ve bir iki dergide daha izdi... Yani Trkiye'de, Trkiye koullarnda yapyoruz. Yani onlarda orada muhalefet
Genel olarak mizah dergilerinin tiraj kayb gndemde. Son srete byle eyler duyuyoruz. Mizah dergilerinin tiraj kaybn neye balyorsunuz? Bunun siyasi-ekonomik ve kltrel nedenleri nedir? Hayr bu doru deil, mizah dergileri hala Trkiye'nin en ok satan dergileri. Yani bunun nedeni ok basit nk Trkiye'de hakikat ieren hala mizah dergileridir. Trkiye'de medya alanna baktmzda her ey var ama en byk boluu dergicilik alannda gryoruz. Burada ok byk bir problem var. Bu tabloya baktnzda mizah dergileri hala Trkiye'nin en ok satan dergileri ve gerekten okur ve dergiyi reten arasnda ilikinin en salam olduu alan. Dolaysyla bu ok dikkat ekici birey nk hakikatten bu dergileri Trkiye'de yaayan genler, ocuklar ya da ite daha olgun insanlar kartyorlar. Ama okurlaryla ok hakiki bir iliki kuran, retim anlamnda dergiler, yani dier tarafa baktnda ok byk bir boluk var. Limon ve imdiki adyla Lemann mizah dnyasna giri amac neydi? Bu amac gerekletirdiniz mi? Bu amacn neresindesiniz? Yrdmz yoldan, geride braktmz eyden ok memnu-
Mesela Kazm Koyuncu hayatn kaybettiinde bir devrimciyi kaybettik gibi bir kapak yaptk. Onu en iyi izebilecek baka bir arkada izdi orada o duyguya sahip. Ama onu izen insanda belki o politik duyarllk yok belki ama orada ite o kimyay oluturmak diye birey var. Anlatabiliyor muyum? Mesele sadece politik bilinci ok gelimi olan insann rettii meselesi deil.
gr izgilere, yazlara yansyor mu? Leman'n blok olarak bir dnya grnden sz edemeyiz. Dergide bir sr yazar var, izer var, bir sr sanat var. Hepsinin farkl farkl dnya grleri de olabilir. Ama burada bir ortak ruh yaratmak. Sadece ortak dnya gr deil. O ortak ruh zaten dnya gr gibi de vcut bulabiliyor. Yani onun yansmas byle olabiliyor. Dnya grmz vicdan, mazlumun yannda olmak, ezilenlerin yannda olmak, zgrlk olmak gibi zetleyebilirim yani en basit tabiri ile... imizde politik gre sahip olmayan insanlar da var. Ama yani totalde bunu bir btn olarak tarihi olarak deerlendirirsek Leman politik mizah dergisi olarak alglanan bir ey. Aslnda baskn olan politik duruu... Ama hani politik duyarllklar ok gelimi ya da fazla yksek insanlardan ibaret de bir dergi olmadn syleyebilirim. Ama estetik olmak yle bir ey. Mesela Kazm Koyuncu hayatn kaybettiinde bir devrimciyi kaybettik gibi bir kapak yaptk. Onu en iyi izebilecek baka bir arkada izdi orada o duyguya sahip. Ama onu izen insanda belki o politik duyarllk yok belki ama orada ite o kimyay oluturmak diye bir ey var. Anlatabiliyor muyum? Mesele sadece politik bilinci ok gelimi olan insann rettii meselesi deil. Siz mesela iei burnunda karikatrclerdiniz nceden ve o dnemki politik ortam, o dnemdeki birikim imdiki genlerde var m? Yani Leman'a iei burnunda karikatrcler geliyor ya, sonradan ekibe dahil oluyor. Bir fark gryor musunuz sizinle onlar arasnda? Tarif ettiin benim o iei burnunda karikatrc dnemim, 12 Eylln hemen ncesi ok zel artlard. Yani sokakta ciddi bir savan nndeyiz ve o yllarda herkes rgtl falan... O dnemle karlatrlabilir mi bilmiyorum ama ben kapdan ieri giren gencecik bir ocukta 14-15 yandaki bir ocukta, benim o zamanki heyecanm gryorum akas. nemli olan burada etkileim meselesi yani o ocukta ok da bir ey olmuyor gibi deil yani bu aslnda o ocuun kapdan ieri girdii andan itibaren, girdii ortam orada bir okula geliyor ncelikle bir ey iziyor mesela ve onun yaynlanmasn istiyor. Kendisini gelitirmek istiyor, bence orada hi problem yok. Yani sadece daha sabrsz oluyorlar, daha az dinliyorlar hemen bir ey olmak istiyorlar. Burada problem var yani bu zamann koullarndan kaynaklanan ey budur problem. Ama o heyecan, o duygu, o saflk ve geliyorlar mesela orada hi krlma, eksilme gibi bir ey yaanmad. Hala geliyorlar. Limon'un Grgr'dan ayrlp mizah dnyasna girmesi, Penguen'in Leman'dan ayrlp mizah dnyasna girmesi ve daha sonra Uykusuz'un Penguen'den ayrlp mizah dnyasna girmesi... Bunlar elbette ki aynlatrlr eyler olmayabilir. Bunun nedeni nedir ? Yani belli bir kadro var ve o kadro ierisinden birileri, zaman gelince Biz artk kendi dergimizi kartmak istiyoruz mu dediler, yoksa daha farkl nedenleri mi var? Bence her kopuu kendi artlarnda deerlendirmek lazm. Yoksa mesele klieleiyor. O anlamda ne bizim Grgr'dan ko-
yapyorlar ama Trkiye'de sre ok yakc yani ok fazla ey var yani kanl bir sre. En azndan yakn bir tarih 12 Eyll'den beri aldnda oradan buraya geldiinde ok kanl bir sre yaanyor. ok gl miktarda devlet basks var. Bu koullarda mizah yapyorsun onun iin yani Bat demokrasisi artlar iinde bu ii yapmyorsun. Yani biz bu keskin koullarda elimizden, dilimizden gelen hereyi sylemeye altk akas. Orada tabi mizahn zel dilinden yararlanmak gibi bir ey yani o biraz mizah dili kullanmak insanlara deli ve sarho gibi yani insan biraz ocuk gibi klyor. Yani sylediinden sorumlu deil gibi. Kral plak diyen adam misali... Pek ok ey syledik yani mutlaka eksiklerimiz olmutur. Trkiye tarihi gerekten ok kanl bir sre. Yani insan hayatn imha eden mekanizmalarn olduu bir sre... Sizin dediiniz bedeller Charlie Hebdo yazarlarnn dudaklarn uuklatyor belki. Oysa bu lkede yle bedeller deniyor ki, dediiniz gibi yaam hakk alnyor insanlarn ellerinden ok pervasz biimde. Btn muhalif kesimler bu tehdit altnda. En yakn rnek, F Tipi hapishanelerde hala devam eden tecritte 122 insan lyor Evet 122 insan ld ve bu o kadar ok az yazlp-izilen bir ey ki. Bu dnyay sarsacak bir ey. Mesela biz onu ok ilemeye altk elimizden geldii kadar, mektuplar yaynladk vs. nk ayn zamanda yok saylan, sanki zerinde konuulmaynca, yazlp izilmeyince yokmu gibi davranlan ok riyakar bir dzende yayoruz. Onlarn amac bu aslnda yok saymak yani bu insanlarda hi mi fikir namusu yok ya da hi mi duyarllklar yok. Yani bunun kahraman olduunu syleyen bir sr insana, ya da liberal kendisini liberal olarak tanmlayanlarn hibiri o dnemde bunlara tek bir kalem oynatmadlar. Peki Leman'n dnya gr nedir? Ve Leman'n dnya
puumuz ne bizden nceki kopular mesela Mikrop dnemi vard Grgr'dan nce baarl olamayan aslnda o da etkili olmutu bir sene kt. te bizden Penguen'in kopuu bence bunlarn hepsinde baka eyler de var. Bizim arada unuttuumuz baka bir sr rnekler var. u anda ismini bile hatrlayamadmz; mesela Grgr'dan Hbr dergisi kopmutu ve o dergi 200-300 bin satyordu. Ama bugn hibiri hatrlanmyor bile Nankr var bizim de iinde olduumuz bir kadroydu yani Limon ierisinden birilerinin Onun hikayesi de farkl, bu kopulara benzemiyor. Bizim Limon'la bir gel-git durumumuz var. Hepsi kendi koullarnda deerlendirilmesi gereken eyler. Bence burada asl alt izilmesi gereken ey u: Uzun yol arkadal yok, sadece bugnk etkisiyle deerlendirmemek lazm. Bu nasl bir iz brakyor ve geriye kalan ne olacak diye deerlendirmek gerekiyor. Yani mizah dergisi tarihinde bir sr dergi kt, kimisi mrn tamamlad kapatt. Onlarn hepsini farkl ekilde alglyoruz. Yani bize braktklaryla bunlar yle deerlendirmek lazm yani hepsinin farkl nedenleri var. imdi hepsine girsek hepsini benim ayr ayr anlatmam gerekiyor. Bana gre benim kiisel deerlendirmelerim hepsi iin farkl olur. Teekkr ediyoruz. Ben teekkr ederim...J
ayn fotoraf
ayn fotoraf
sinema
sinema
biz bu filmi ok grdk!

sevgi duman
Ad belki yeni yeni Ergenekon davalar srecinde resmi azlarca kabul ediliyor ama JTEM, yani Jandarma stihbarat ve Terrle Mcadele Grup Komutanl, ok nceden beri bilinen bir rgtlenme... yle bir rgtlenme ki, resmi bir ekilde kurulmasna, eitli dzeylerde askeri sorumlular atanmasna ramen, resmi azlarca bugne kadar varl kabul edilmeyen bir yaplanma... Neden kabul edilmediini merak edenlere syleyelim; bu yaplanma, zellikle Krt illerinde, her trden kontrgerilla faaliyetini yrten en byk yaplanmalardan biriydi nk. Ne kadar faili mehul cinayet, adam karma, kaybetme, tecavz, ky-orman yakma... varsa bu yaplanmann iiydi. Hala da faaliyette oralarda... te Miraz Bezar bu gereklie vurgu yapyor Min Dit (Ben
Grdm) adl filminde. Yllardr, on yllardr grdmz bir de onun kendi yksyle grmemizi istiyor. Min Dit, Altn Portakaln yarma blmne kabul edilen ilk Krte film... Bu anlamyla ayr bir nemi de var. neminin altnda belki de AKPnin ne id belli olmayan Krt Alm yatyor. nk Krt halknn ve Krtenin gemite bana neler geldiini hepimiz biliriz. Bu lkede Grup Yorum ilk Krte trky sylediinde annda gzaltna alnm ve bir yesi aylarca hapse atlmt. Dnn nereden nereye... Grup Yorumun tek bir Krte trkyle aylar boyu mahpus olmasndan, Min Dit isminde ve neredeyse tamam Krte ekilmi bir filmin Altn Portakal film yarmasna katlmasna... Bunun bir AKP ltfu olmad ve yaananlarn bir aldatmacadan ibaret olduu; Min Ditin yarmaya kabulnn altnda da bundan baka bir eyin yatmadn vurgulamak gerekiyor.
Almn(!) getirdii bir ey deil, aksine dnden bugne verilen mcadelenin bir kazanm olarak grlmesi gerekiyor, bunun. Ve baka bir ey daha var ki, bu da film gerekleri yanstyor... En azndan JTEMin oralarda neler yaptnn ok kk bir blm beyazperdeden insanlara ulaabilecek bu filmle... tesi neden yok? Sanyoruz buna filmin senaristi ve ynetmeni cevap verebilir. Geen ay kanser yznden hayatn kaybeden Evrim Alatan bir yksnden, yine Evrim Alatala birlikte ynetmen Miraz Bezarn birlikte senaryolatrd Min Dit, Krt sorununu demokrasi mcadelesinin bir paras olarak gryor ama bir tesbitten teye gidemiyor. JTEM denilen bir kontrgerilla rgtlenmesi bu lkede vard ve hala da var. Jitemin varln tehir etmek tek bana yetmiyor ne yazk ki. Ve JTEMden, JTEM benzeri yaplardan kurtulmak, balbana bir demokrasi mcadelesi vermekten geiyor. yle burjuva cinsinden deil, tamamiyle bir halk demokrasisinden bahsediyoruz. Filmin bu anlamda anlatmn doru ama eksik/yetersiz grmek mmkn... Altn Portakal dneminde kimileri alka bodu bu filmi, kimileri de en pespaye milliyeti/rk/kafatas dncelerini kustu bu film hakknda. Gerekleri yanstyor olsa da nihayetinde bu bir film ve her eyi anlatmas da mmkn deil. nemli olan anlataca eyi yanl anlatmamas, insanlar yanla sevk etmemesi... Anlatacan dosdoru olarak anlatmas, tavrn dorudan ve olmas gerekenden yana koy-
mas... Tarafszlk adna dzenin payandas konumuna dmemesi, ilenen sulara da ortak olmamas... ok politik sylemler olarak gelebilir sylediklerimiz ama film tmyle politik bir durumun zerinden gelitii ve derdini de politik sylemler zerinden anlatmaya soyunduu iindir btn bu sylenenler... Filme gelince... ocuklar var gerekleri anlatan. Kusursuza yakn bir doallktaki oyunculuklar seyre deer olan ocuklar. Analar, babalar JTEMin kurunlaryla katledilmi ocuklar. Daha ana st andayken yetim kalan ve iecek bir damla st bulamad iin hayatn kaybeden ocuklar. Hayatn tokatn daha okul sralarna oturmadan yiyen ve bu sebepten erken byyen ocuklar. Yzleri ve gzleri anlam ykl, yoksulluun ve aln acmaszca tkettii yaamlaryla ocuk olmayan/olamayan ocuklar... Her de 13 yanda olan enay Orak (Glistan), Muhammed Al (Frat), Suzan Ilr (Zelal), retken ve yrekten oyunculuklaryla filmi batan sona tayorlar. Gerekten de kimi zaman ocuklar o saf ve doal oyunculuklaryla byklerin beceremedii ilerin altndan kalkabiliyor ve izleyicilere kendi doallklarn aktarabiliyor ve mesajlarn kolayca verebiliyorlar. enay ve Muhammed, Diyarbakr Belediyesinin at tiyatro kursunda iki ay eitim grmler ama Suzan, mezarlkta su satarken ynetmenin ilgisini ekmi bir ocuk. Filmde, doalln beyazperdeye en ok yanstan da O zaten...
Glistan ve Fratn gazeteci olan ve demokrasi mcadelesinde yer ald grlen babasn ve ev kadn annesini JTEM katlediyor. Alt aylk kardeleri Dilovanla bir bana kalyorlar evde. Belki de filmin tek aksayan ve hayatn gereklerine uymayan yan bu. Diyarbakr gibi bir yerde, baba ve annesi JTEM tarafndan ldrlen ocuklarn a susuz kalmayaca, tm komularn onlar iin seferber olaca ve birilerinin onlara mutlak sahip kaca mutlak. Neyse ki ok fazla srtmyor bu filmde. ocuklarn doall bunu da bertaraf ediyor. JTEMci katille ocuklarn yzlemeleri filmin en ac ve yrekleri en ok titreten yerleri olarak duruyor nmzde. Kaybedilen, ikencelerde katledilen binlerce insann geride braktklar on binlerce yetim geliyor insann aklna... lk olarak Muhammed gryor babasnn ve annesinin katilini. Korkuyla ve yaad travmayla altna iiyor ve bundan kimselere bahsetmiyor. Sonra da Glistan... Glistan da bir travma yayor ama ilk duyduu his, intikam alma arzusu oluyor... Filmin eletirmenlerce en beenilen yannn ocuklar katilletirmemesi olduuna vurgu yaparak Miraz Bezarn, tamamiyle bar endeksli dnya grn sorgulamadan gemek olmaz. Bar ama nasl? Bar ama kiminle? Bar ama hangi artlarda ve hangi zeminde? Bar ama neyin karlnda?... Bu sorularn yant yok filmde. Ve byk olaslkla Miraz Bezar da bilmiyor cevaplarn. Cevaplar Min Ditte verdiini sylyorsa, bunun eksik ve yanl olduunu sylemek gerekiyor. Filmin politikliini sakatlayan da bu zaten. Demokratik alm ok olumlu ama ok da ge kalnm bir mesele. Birileri buna Krt alm diyor ama hepimiz biliyoruz ki aslnda bu Trkiyenin alm.
Ayn zamanda Trkiyede halen ok absrt eyler yaanyor. Krte yayn yapan devlet kanal alyor ama bunu anayasal dzleme oturtmak iin ilemler yaplmyor. Hatta Mecliste Krte konuma esnasnda yayn kesiliyor. Kk ocuklar emniyet glerine ta attklar iin ar cezalar yiyorlar. Yani bir yandan demokratik admlar atlyor br yandan iddet devam ediyor. unu grmemiz lazm artk, bugn ta attklar iin ar ceza yiyen ocuklar, cezaevinden ktklarnda devlete kar sizce ne hisseder? Bir Filistinli ocuk srail devletine kar ne hissediyorsa o da Trkiye devletine kar onu hisseder. Bunu engellememiz lazm. Bizzat bizlerin sokaklarda, darbelere, Jitemlere, rkla, hukuksuzlua, eitsizlie dur dememiz lazm. Filmde ocuklar bunun gzel bir rneini sergiliyorlar. Hem de iddeti reddederek sivil itaatsizlikte bulunarak... Bunlar filmin ynetmeni Miraz Bezarn sylemleri... Fazla sze gerek yok, Bezar da almn madurlarndan. Siyasi iktidarn uygulad politikalardan, kard yasalardan, anayasa deiikliklerinden, ii bo sylemlerinden medet ummak, Trkiye gereinden bihaber olmaktan baka bir ey deildir... ktidar hzndan ok da bir ey yitirmemi rk sylemlerini devam ettirirken, ynetmenin de ifade ettii saldrlarn gn getike arttrrken hala bar demenin bir anlam olabilir mi? Sinemasal adan gelecee dair umutlu klarla dolu filmin eksik, yanl ve yetersiz politik mesajlar tamas, Altn Portakalda yaran ilk Krte film olan Min Dite ok da yakmyor. lk uzun metrajl filminde Miraz Bezar daha sert mesajlar ieren bir filme imza atabilirdi. Devlet hi de naif deil nk... Bunu Miraz Bezar da ok iyi biliyor, Krt halk da... J
KNYE: Ynetmen, senarist ve prodktr:Miraz Bezar Grnt Ynetmeni: Isabelle Casez Orijinal mzik: Mustafa Biber yk: Miraz Bezar / Evrim Alata OYUNCULAR Gulstan: enay Orak Frat: Muhammed Al Nuri Kaya: Hakan Karsak Zelal: Suzan lir Dlan / Dlara: Bervan Ayaz Anne: Fahriye elik Baba: Alian nl Mkal: Mehmet nci ekdar: ekdar Korkusuz Bindest:: Recep zer Yekbn: Bervan Eminolu
haberler
haberler
~ ~ konuma Pnar Sagn yaptg AKPlileri rahatsz etti!
Tekirda'n erkezky lesi'nde Hac Bekta Veli Sosyal Kltrel Eitim Dernei'nin dzenledii konserde sahneye kan Pnar Sa, "Bizim cemevlerimizi cmb evi sayanlara, Deniz Gezmi'i asanlara inat, bizler Pir Sultan Abdal'n torunlar olarak buradayz. Birilerinin sahte almlarnn farkndayz" dedi. Bu szlerin ardndan erkezky Belediye Bakan Ali Ertem, le Bakan Sait Yaz'nn da aralarnda bulunduu 10'a yakn AKPli konseri terk etti. Partililerin konseri terk etmesinin ardndan eletirilerini srdren Pnar Sa, "Bizi savunan yitirdiimiz tm yazarlara, Ankara'ya tokat atarcasna uurlar olsun" diyerek Uurlar Olsun adl arky syledi. Yaklak bir saat sahnede kald. Olayn ardndan, erkezky Belediye Bakan Ali Ertem'i ziyaret ederek olaydan znt duyduklarn dile getiren erkezky Hac Bekta Veli Sosyal Kltrel Eitim Dernei Bakan Dr. smail Doarolu ve Alevi Dedesi Sinan Boztepe, ayn gn saat 13.30'da da AK Parti erkezky le Tekilat'na giderek le Bakan Sait Yaz ve ynetim kurulu yelerini de ziyaret etti. Doarolu, "Alevi inanc iinde farkl dnceler de var. Bir kiinin
dncesi tm Alevi halkn balamaz. O gece meydana gelen olay, tamamen derneimizin kontrol, dncesi ve iradesi dnda gelien, ani bir refleksle ortaya kan bir durumdu. Bu olaydan dolay ok zgnz. Bir daha olmamas iin daha dikkatli ve daha seici davranacaz. dedi. Pnar Sa ise sylediklerinin arkasnda olduunu ve kendisi adna yaplan bir zr kabul etmediini, yurtd turnesinden dndkten sonra bu konuyla ilgili basn aklamas yapacan syledi. Demokratik kitle rgtleri ve sanalarn da Pnar Saa destek verecei renildi.J
1 Mays sergisi ald
Emek Sinemasnn yklmas, mahkeme kararyla durduruldu

stanbul 9. dare Mahkemesi, Emek Sinemas'nn ykmn ngren projenin yrtmesinin durdurulmasna karar verdi. stanbul Mimarlar Odas, Emek Sinemas Kltr ve Turizm Bakanl stanbul Yenileme Alanlar Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Yenileme Kurulu'nun projelerinin iptali ve yrtmesinin durdurulmas istemiyle dava at. Davay gren yerel mahkeme, Emek Sinemas'nn ykmn ngren projeyi onaylayan kurul kararnn, bilirkii incelemesi yapldktan sonra tekrar deerlendirilmek zere, yrtmesini durdurdu.
FOSEMin dzenledii 77'den 2010a 1 Mays fotoraflarndan oluan "Siz Vermediniz Biz Kazandk" isimli sergi Okmeydan Sibel Yaln Park'nda ald. 77 1 Maysnda yaplan katliamdan, Mehmet Akif Dalclar'a, 30 bin kiinin yrd alayan'dan Kadky'e ve 3 yldr Taksim iin atlan sokaklardan bugne karelerin yer ald sergiye Fotoraf sanatlar zcan Yaman, Deniz Koak, Ferhat Eybolu da fotoraflaryla destek sunmu. Sergide 1 Mays alannn nasl kazanld, fotorafn diliyle anlatlm. 28 Maysta alan sergi gn ak kald. Sergi, stanbulun dier semtlerinde ve Anadoluda almaya devam edecek.
62 | TAVIR | MAYIS 2010
GRUP YORUM g n c e
8 Mays 2010: Ruhi Sunun mezarn ziyaret ederek 25. ylna dair aklama yapt. 9 Mays 2010: Kanser hastalndan dolay hayatn kaybeden Gler Zereyi uurlama trenine katld. 9 Mays 2010: DevGenlilerin Okmeydannda dzenledii enlikte konser verdi.
14 Mays 2010: zmir Ege nivesitesinde geleneksel olarak dzenlenen 6. Canan Kulaksz enliinde 5000 kiiye konser verdi. 23 Mays 2010: Zonguldakta gk altnda kalan iiler iin Taksim Tramvay Duranda yaplan basn aklamasna katld.
Grup Yorum 25. yl dolaysyla Ruhi Sunun mezarn ziyaret etti
ada Hukukular Dernei, "Devlet ve Hukuk zerine" isimli bir kitap yaynlad. Rona Serozan'n derledii ve evirdii kitapta Marx ve Engels'in hukuk zerine yazlar bulunuyor. Kitap, HD stanbul ubesinden ve kitabevlerinden temin edilebilir!
Grup Yorum; rencileri, sanat dostlar ve dinleyicileriyle birlikte 8 Maysta Ruhi Su'nun Zincirlikuyu'daki mezar banda 25. ylna dair bir basn aklamas yapt. Grup Yorum; "12 Haziran'da nn Stadyumunda dinleyicilerimiz ve halkmzla birlikte 25. ylmz kutlamaya hazrlanyoruz. Aklamay, burada, Ruhi Su'nun mezar banda, ustalarmzn yannda yapmay uygun bulduk. Bugn bir ac haberi daha paylayoruz. Gler Zere, hayatn dn saat 16.50 itibariyle kaybetti. Ruhi Su'yu bundan 25 yl nce tedavisini engelleye-
rek katleden anlay, bugn de devam ediyor. (...) Bugn biz de o trklerin mcadelesini veriyoruz. Bugn burada Ruhi Su nezdinde bizi biz eden gelenekleri, deerleri yaratanlar, halklarn trklerini yapanlar saygyla anyoruz." dedi. Aklamaya katlan Mehmet Esatolu da, ustalar anarak, hepsini konsere davet etmeye geldiklerini belirtti. "Hepsi konserimize mutlaka gelecek. Nazm Hikmet de gelecek, Asm Bezirci de gelecek, Ruhi Su da gelecek. Hepsi sesimize ses katacaklar. 12 Haziran'da o sesler bakalm nasl bir Trkiye zlemini dile getirecekler." dedi. J
MAYIS 2010 | TAVIR | 63
sa... ksa... ksa... ksa.. ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ks..
Gler Zere, lmszle uurland. 14 yln hapishanede geiren ve bu sre ierisinde kanser hastalna yakalanan Gler Zere, 7 Mays Cuma gn hayatn kaybetti. Gler Zere, 10 Mays Pazartesi gn vasiyeti zerine Elaz'da topraa verildi. Aziz Nesin'in kaleme ald yklerden 27'i Arnavuta'ya evrilerek yaymland. Kitabn tantm trenine katlan Trkiyenin Tiran Bykelisi Hasan Aan, "Aziz Nesin, Trkiyenin en nl yazarlarndan biridir. Aziz Nesinin ykleri, Arnavutluk vatandalar iin de ok tannm yklerdir. Tiranda bir sre nce alan Yunus Emre Trk Kltr Merkezinde Arnavutluk yazarlarnn yaptlarnn Trkeye evirisini de organize edebiliriz dedi. Ferhat Tuna; Eruhta katld bir konserde yapt konuma nedeniyle, Diyarbakr Cumhuriyet Savcl tarafndan; rgt yesi
olmamakla birlikte rgt adna su ilemek ve terr rgt propagandas yapmak iddasyla, hakknda 15 yl hapis istemiyle dava ald. Ruhi Su adna kurulan "Ruhi Su Kltr ve Sanat Vakf" kapand. Beste ve trkleriyle lmsz eserler brakan Ruhi Su'nun yaamn yitirmesinden sonra ei Sdka Su ile olu Ilgn Su, Ruhi Su'nun unutulmamas, eserlerinin yaatlmas iin 1997 ylnda stanbul Beyolunda "Ruhi Su Kltr ve Sanat Vakf"n kurmutu. Ruhi Sunun kurmu olduu Dostlar Korosu, almalarn bu vakfta yapyordu. Syledii trklerdeki siyasi vurgular ve politik tavr yznden aleyhinde kampanyalar balatlan ve iini kaybeden sanat, trkleri derleyip, yeniden yorumlama iine kendi bana devam etti. 1975'te Dostlar Korosunu kurdu. 1978'den sonra rettii kasetlerle halk mziinin, yaygnlamasna byk katkda bulundu. Ruhi Su, 12 Eyll y-
netiminin engellemeleri yznden yurtdnda tedavi ans bulamad ve 20 Eyll 1985'te hayatn kaybetti. Ruhi Su'nun cenaze trenine binlerce kii katld ve cenaze 12 Eyll dneminin ilk byk kitle gsterisi haline dnt... Hrant Dink Belgeseli Altn Kre dl ald. ntermedia film ve produksiyon irketi tarafndan Dnya Medya Festivali kapsamnda 200'n zerinde filmin katld ve bu yl 11'incisi dzenlenen film festivali yarmasnda, "Hrant Dink Cinayeti Dosyas" adl belgesel film Altn Kre dln ald. dl trenine ynetmen ve gazeteci Osman Okkan, urad silahl saldr sonucunda hayatn kaybeden Agos Gazetesi Genel Yayn Ynetmeni Hrant Dink'in ei Rakel Dink, Dnya Medya Festivali Bakan Cora Chinbuah ile eitli lkelerden gelen ynetmen ve yapmclar katld.J
DVD... VCD... ALBM... DVD... VCD... ALBM... DVD... VCD... ALBM... DVD...
hseyin turan leyla nefesi Seyhan MZK ayla la Anadolu MZK glseven medar rind-i eyda Seyhan MZK cemal kadir kaya eski hatralar Seyhan MZK
64 | TAVIR | MAYIS 2010

Haziran 2010

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Haziran 2010

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ssn 1303-9113 2010/06 say 98

yeni insana yeni sanat

HAZRAN 2010 | TAVIR | 3

Grup Yorumun sanat pratii, yeni sanatn nasl yaratlaca

konusunda da bize diyalektik bir sreci iaret ediyor: Sanatnn

4 | TAVIR |HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 5

6 | TAVIR |HAZRAN 2010

aslnda kim ampiyon oldu?

HAZRAN 2010 | TAVIR | 7

8 | TAVIR |HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 9

kavgaya ve mahire yakanlar...

10 | TAVIR | HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 11

12 | TAVIR | HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 13

14 | TAVIR | HAZIRAN 2010

HAZIRAN 2010 | TAVIR | 15

16 | TAVIR | HAZIRAN 2010

hepimizin tarihinden geen grup yorum...

HAZRAN 2010 | TAVIR | 17

HAZRAN 2010 | TAVIR | 19

anadolunun umutlu arks grup yorum...

20 | TAVIR | HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 21

22 | TAVIR | HAZIRAN 2010

HAZIRAN 2010 | TAVIR | 23

24 | TAVIR | HAZIRAN 2010

HAZIRAN 2010 | TAVIR | 25

yaadg gibi retip, ~ rettigi gibi yaayan: grup yorum...

26 | TAVIR | HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 27

28 | TAVIR | HAZIRAN 2010

HAZIRAN 2010 | TAVIR | 29

30 | TAVIR | HAZIRAN 2010

direnerek retmeye devam ~ edecegiz...

HAZRAN 2010 | TAVIR | 31

zgnm ama vnyorum

32 | TAVIR | HAZRAN 2010

gler zere imdi nerede?

HAZRAN 2010 | TAVIR | 33

34 | TAVIR |HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 35

sen hi gitmedin gulamn...

HAZRAN 2010 | TAVIR | 37

HAZRAN 2010 | TAVIR | 39

40 | TAVIR | HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 41

daglara sordum seni

42 | TAVIR | HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 43

nikolay ostrovskiyi anmak-II

44 | TAVIR | HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 45

46 | TAVIR | HAZIRAN 2010

HAZIRAN 2010 | TAVIR | 47

Nikolay Alekseyevi Ostrovski

modernizmden kopu ve gler gibi yaamak

HAZRAN 2010 | TAVIR | 49

50 | TAVIR |HAZRAN 2010

HAZRAN 2010 | TAVIR | 51

52 | TAVIR |HAZRAN 2010