ssn 1303-9113 2012 / 06

say 121

2.25 TL(KDVli)

a y l

s a n a t

d e r g i s i

Merhaba

Sahibi Tavr Yaynlar adna Bahar Kurt Genel Yayn Ynetmeni Gamze Kekek Sorumlu Yazileri Mdr Yeliz Ylmaz Yazileri Mdr Veysel ahin Yazma Adresi stanbul Mahmut evket Paa Mah. Mektep Sk. No: 4-B Okmeydan - ili - stanbul Tel: (212) 238 81 46 Faks: 238 82 49 e-posta: tavir2007@gmail.com www.tavirdergisi.com Ankara dilcan Kltr Merkezi Eski 1. Cadde 636. Sk. No: 207/2 Tel: 0 541 336 65 37 Hesap no (TL) 1042- 0596147 Gamze Mimarolu Bankas Parmakkap/ST. Hesap no (EURO) 1042- 0129062 Gamze Mimarolu Bankas Parmakkap/ST. Fiyat (DVZ) Almanya: 5 Euro Fransa: 5 Euro Hollanda: 5 Euro Avusturya: 5 Euro svire: 7.5 Frank ngiltere: 4 Sterlin Posta eki Hesap no Selma Altn 515 72 82 Bask Ezgi Matbaa Sanayi C. Altay Sok. No: 10 obaneme / stanbul Tel: (0 212) 452 23 02 Yayn tr: Yerel Sreli

arklarmz bizi birbirimize her zamankinden daha ok balyor. te bu yzden, dnyann en byk halk korolaryla sylenen trklerden korkuyor kimileri. Bize trklerimizi syletmiyorlar diyen ustay saygyla andmz u gnlerde, o sznn tarihte nasl dorulandna bir kez daha tank oluyoruz nk. Geen sene Bakrky'de 150 bin, bu sene 350 bin kiiyle kurulan halk korolar, Yorum'un ezgileri, szleriyle tepkilerini ortaya koydular dmana kar. Hep bir azdan sylenen trklerin sesi, ezilen milyonlarn ortak duygusuydu. Bamsz, hr ve eit bir lkeye, snfsz ve smrsz bir dnyaya dair umudu haykryordu arklarmz. Ve Antakya... Suriye'yi kalle sofralarda paylamay dnenlere kar; Suriye'nin, Suriye halknn yalnz olmadn haykran trklerimizi, arklarmz hep bir azdan syleyen 30 bin kiilik bir halk korosuyla ktk bu gzel Arap topranda. Suriye'den gelenler engellendi, halk korosuna katlamadlar bu yzden. Konser iin hazrlk yapanlar taciz edildi, gzaltna alnd, tutukland. Dernekler basld, yamaland. Antakya hi olmad kadar terrize edildi devlet tarafndan. Ama engelleyemediler yine de konseri. 30 bin yrek bir araya geldi ve Suriye halk yalnz deildir! dedi. Dsseldorf'ta ise, Avrupa'da yeniden hortlatlan rkla kar dile geldi trklerimiz, arklarmz, marlarmz. Tek ses tek yrek... Ezgilerimizin gcyla ktk Nazi artklarnn karsna. Ne Almanya'da ne de baka bir lkede rkln ykselmesine, halka kar faist cinayet ebekelerinin kurulmasna izin vermeyecek trklerimiz. Konser salonuna toplanan 10 bini akn yrek bize bunu gnl rahatlyla syletiyor. arklarn, trklerin sokaklara kma vaktidir. Kondularn pencerelerinden girmeli, yoksul halkmzn baskdan, smrden, alktan kurutulu umuduna dnmelidir. Bunu yalnzca biz baarabiliriz. Yaptklarmz, buzdann grnen ksmdr. Buna bakp aldanmamal hi kimse. Milyonlar mcadelenin iine katmak, ezilen milyonlar, kavgann birer unsuru haline getirmek zordur ama kesinlikle imkansz deildir. Baarabiliriz. Yeter ki isteyelim. Haziran'da lmek zor! Yeni yeni ustalar yaratmak iin yazdklarna bakmann yetecei aydnlarmz yitirdik Haziran scanda. Nazm, Ahmet Arif ve Orhan Kemal'in yerleri doldurulmad ne yazk ki. Ho yerlerini doldurmann bir anlam yok. Yeni yeni ustalar yaratacak inanc, emei ortaya koymaktr asl nemli olan. Bunu da baaracaz. Hiz kimsenin kukusu olmasn. Haziran'da yitirdiklerimize saygyla... Temmuz da grmek dileiyle... Dostlukla...

06/2012

NDEKLER

3 7 11 15 18 20 23 25

30 32 34

ANI hsn yldz antakyadan ama otuz bin trk MAKALE mehmet esatolu oyuncular cephesinde isyan var GNCEL engl uur genlik rma GNCEL mit ilter sadakat R mit ilter onlarn trksn syleyen onlara YK temel gnl ocuk tarlas DENEME seher karada ekik gzl yoldama... GNCEL pakize trkolu tongu ve ky enstitlerinde elence gnleri R mahmud dervi ahmed zaatar DENEME selim atmaca anka ordusu DENEME volkan koyutrk umut zerine

37 39 40 45 49 56 57 60 62

MASAL faruk ergen karnca ile aslan R fazl ngel ay arks ZLENM filiz tanya mardin de tan ve insann masal BYOGRAF mehmet tamer ebu mslim horasani MAKALE mit zafer biz halkz R bertolt brecht karanlk zamanlarda TYATRO glnaz bakc ben bertolt brecht R nazm hikmet isvireden geerken HABER

an

an

antakyadan ama otuz bin trk...

hsn yldz

Gn, yeni bir sabaha uyandnda, ''su'' ileyenler, 13 ayr ehirdeki basknlarla, ikence edilerek gz altna alnyor. Saylar ise ilk gelen haberlere gre 100'n zerindeymi. Su dediysek yle ucuzundan da deil hani. Fze kalkanna kar kp parasz eitim istemek. Yasal derneklere girip kmak; o da yetmezmi gibi, bir de terasna kp ay imek. Emperyalist saldrganla kar kp, Suriye halknn direniini desteklemek. Grup Yorum'un konserlerine gitmek. Gidip trklerinin cokusuyla halay ekmek, 1 Mays i Bayramna katlmak, kitap okumak, namuslu, vicdanl bireyler olarak toplu hareket etmek... Btn mesele aslnda burada gizli! Toplu hareket etmek, rgtl olarak hak arama mcadelesi vermek. i, memur her meslekten, her yatan kadn ve erhazran 2012 | TaVIr | 3

burada olmalar moralleri ykseltmeye yetiyor. Ksa bir molada iilen kaak ayn kokusu dalmadan ilk konaklayacamz yere gidiyoruz. zgr tutsak Remzi Uucu'nun ailesinin evi buras. El pyor, gelemeyenlerin selamlarn erik aalarnn altnda kurulu olan salncaklara brakyoruz. Soluklanmamz bitmeden bugn ve yarn yaplacaklarn i blm yaplyor. ardakta masalar birletirilip kat kebab drmlendiinde, domatesin bahar krmzs rengiyle damamz hi unutmayaca tadlarn keyfini yayor. leden sonra geldiimiz bu kentte gece saat 24.00 olmasna ramen bize verilen ileri yapmann telayla bazlarmz hala ayakta. Devrimcileri bu halkn sevmesinin sahiplenmesinin bilinciyle hepimiz buna layk olmaya azami gayret gsteriyoruz. Perembe sabah hepimiz 07.30'da ayaktayz. Konser almalar yapacak olan arkadalarla Grup Yorum nlklerini giyip el ilanlar ile sokaa ktmzda biz gibi sokan da mutlu olduunu gryoruz. Her el ilann alan mutlaka teekkr ediyordu. Konser almas yapan arkadalar gzaltna alnp da tutuklandnda konserin de iptal olduu sylentisi kimlii belirsiz! kiilerce yaylmt. Oysa imdi elde megafon halka davet vard Antakya caddelerinde. stelik Grup Yorum kendisi kap altna ilan brakp, dkkandan ieri girip ya da sokaktan her geene, merhaba sizi konsere bekliyoruz diyordu. Megafon arsna aralar kornalarla karlk verirken balkonlardan alklar eksik olmuyordu. Her Yorum konserinin yasaklanmas, aksamas iin trl yntemler deneyen emniyet mensuplar da sokaklarda bizlerle beraberler. lk taciz etme giriimleri baarszlkla sonulannca bir yenisini deniyorlar. nce el ilan datamazsnz demilerdi, bu kez megafonla ba-

keklerin hak aramay ortaklatrmalar. Grup Yorum'un, 13 Maysta Antakya'da verecei konser almalarn yrten kii de bu gzalt ve tutuklama furyasndan nasibini ald. dil Kltr Merkezi bnyesinde almalarn srdren Grup Yorum elemanlar veya alanlar ya da retenleri bu tutuklamalarn Hatay, Antakya ayann kendilerine de kar yapldnn bilinciyle hi teredddsz, hazrlklarn banda, ortasnda olmak iin ayn gnn akamnda Antakya'ya hareket karar aldlar. Saat 20.00de dil Kltr Merkezinde buluup 22.00de mzik aletleriyle tka basa dolu minibs yola koyulduunda ilk yolculuk heyecanyla, Sana da geliyoruz Antakya! diyorlard. dil Kltr Merkezinden baka alanlarla birlikte arata fr dahil 11 kii vard. Tanmayanlar sanr ki byle bir durumda moraller bozuk olur. yle ya, Yorum elemanlarnn bir ksm Almanya'da 2 Haziranda dzenlenecek ''rkla kar tek ses tek yrek'' konser hazrlklar iin Almanya'da bulunuyor. dil'de kalan arkadalar da olmutu. Kalanlar gidenlerden o kadar emin ki scack kucaklamay soutmadan yannzdayz diyebiliyorlar. Fil Adam sinema filmi, gece yolculu4 | TaVIr | hazran2012

umuza elik etse de ok azmz sonunu gz kapaklar ak grebiliyor. Yorgun bedenler minibsn dar koltuklarnda zor da olsa uyku haline geiyor. Yz binleri tek sesli bir koroda toplayabilen bu insanlarn mtevazlna, srekli yanlarnda olmamza ramen, bazlarmz hala arabiliyor. Molalarda nceden hazrlanm sandevileri afiyetle yiyoruz. frmz azndan eksik etmedii sakzn arada ekirdek itletirken karyor. Yolculuumuzun son virajna girdiimizi Amik Ovasnn usuz bucaksz grntsne Amanos'lar da eklediimizde anlyoruz. Corafyaya daha nce gelenler ilk bilgileri paylarken, aracmz da bizi bekleyen yere varyor. Pr dikkat ederek kente girdiimiz andan itibaren gzlerimiz duvarlarda konser afilerini aramt. Ne yalan syleyelim bez afi grememekle birlikte, duvarlardaki afi miktarn da yeterli grmedik. Dost ve glen gzlerin bizi karlayan scakl ile hal hatr sorup son gelimeleri birbirimize aktaryoruz. Gzaltna alnan arkadalarn yerine Grup Yorum elemanlarnn almalara yerinde elik etmek iin

ramazsnz diyorlar. Neden diye sorduumuzda halk ikayet ediyor sizi diyorlar. Hangi halk demeye kalmadan bir okulun tm rencileri, velileri ve retmenlerinin alklar yalanlarna okkal bir tokat gibi iniyor. Bu kez size kabahatler kanundan ilem yapar, ceza keseriz diyorlar. Kabahat ne ki? Grlt yapyorsunuz. Alklar ve kararllk kendini gsterince ''zaten basn aklamas da yapacaksnz, ne gerek var'' diye emniyet mdr olduunu rendiimiz kii araya giriyor. O zaman basn aklamas yapacamz yere gitmemize bu ekilde davranarak engel oluyorsunuz deyip, megafonla polisin tavr tehir edilince tamam deyip geri ekiliyorlar. El ilanlar gelip geen aralara aralksz veriliyor. Bir ara trk gzl kzn ar admlarla sivil polislerin nnde yalnz yrdn grnce merakla hasta msn diye soruyoruz. ''Yok abi diyor, arkadalarmz yakndan ektikleri iin beni gemeyecek kadar yaklaacaksnz dedim. O yzden ar yryorum.'' Grup Yorum gerei bu davran. Yorum'u sahiplenen bazen dinleyicileri olur. Bazen de Yorum, dinleyicilerini sahipleniyor. Btnlk, sahiplenmek, ballk en saf haliyle bu olsa gerek. Kk bir alan, basn aklamas yaplacak yer. Alan stand yerini bu kez pankart alyor. Arkasna diziliyoruz. Yorum'dan nce bir arkada sreci anlatyor. Halklarn kardeliinden Suriye halkna kar emperyalistlerin yerli ibirliki iktidar ile birlikte saldrganlna kar Suriye halknn yanndayz diyor. Sonra baka bir arkada hazrlanan basn aklamasn okuyor. Ksaca 55 binden, 150 bine , 350 binlere, yarnlarda milyonlar olmamzdan korkuyorlar deyip Antakya'da dzenlenecek konsere katlm arsn yeniliyor. Sra Grup Yorum'un mini konserine geldiinde bu konsere ancak be bin kii zor gelir diyenler cokuyu grdnde yanlacaklarn anlamlard. Bez afi asma, el ilan datma ve masa aarak konser almalar gn boyu tm hzyla devam etti. Samanda'da yaplan alma ise cokulu ve ok renkli idi. Elimizdeki tm ilanlar bitince basn aklamas yapacamz parka erken geliyoruz. Elinde arap iesi olduu halde yakn ilgisine maruz kaldmz bir meczup, srarla yanmzdan ayrlmyor. Basn aklamas okunup sloganlarla desteklediimizde izleyenler arasndan gen birisi AKP'ye kfr etmeyi srdrnce uyaryoruz. Anlamaynca daha sert bir ekilde uyarnca arkamza saklamaya altmz elinde arap iesi olan meczup lafa giriyor. Kfr edeni kasdederek O var ya, o byk devrimci ama u an kafas kyak idare edin'' diyor. ster istemez glmsyoruz bu duruma. Samanda zerine birka sz sylemek gerekirse halkn byk ounluu demokrat olduu iin yollar hi yaplmazm. Derin ukurlar ancak doldurulup bu halde bozuk olmas bile sevindirici bulunuyormu. Yine gremediimiz ama ok uzun olan ky eridinin yamalanmaya balanmasn zntyle anlatyorlar burada. Konser almas yapan arkadalar tutuklannca beraberindeki konser hazrlklar iin var olan paraya da polis el koymu. Bir takm giderler ister istemez olcakt. Bunun iinde nakit paraya ihtiya vard. Grup Yorum'un pek de gelenei olmamasna ramen arkadalarn telkinleriyle maddi durumu iyi olan insanlara durum anlatlnca alacak derecede bir sahiplenmeyle maduriyet giderildi. yle ki gidilen bir yerde ''Tamam ho gelmisiniz ama katkda bulunmam iin mutlaka yiyip imelisiniz'' sylemi her trl vgye deerdi. Son hazrlklar tekrar tekrar gzden geirilip yeniden evlere konuk oluyoruz. Kimi arkadalar henz mehur knefeden yemese de bu kadar lezzetli Antakya mutfa karsnda gnn yorgunluu hemen unutuluyordu. Yine evlerine konuk olduumuz ailelerin her eyimizle ilgilenmeleri ok saygnd. Arap, Trk, Krt, Yahudi, Ermeni, Mslman, Hristiyan, Alevi, Sunni, ii birok milliyet ve dinin bir arada bar iinde yaad bu kentteki insanlarn birbirlerine dman edilmek istenmesi, herkesin dilinden dmyor. Bulunduumuz yerden Suriye snr yaklak 20-25 km. Akrabalk ve ticari ilikinin olduka youn olmasna ramen AKP iktidahazran 2012 | TaVIr | 5

rnn ibirliki ve yanl tercihleri halk arasnda byk fke ile karlanyor. zgr Suriye ordusu ad altnda paral askerlerin AKP iktidar tarafndan desteklendii her an konuuluyor. Gelenler yle pervasz davranyormu ki, skenderunda hastaneye giden konteynr kentte kalanlar kendilerine ayrcalkl davranlmas gerektiini sylyor, nk biz buraya Tayyip Erdoan tarafndan getirildik diyorlarm.

sekten kubak ekim iyi olur dncesiyle bir binann ziline basp en st katna kp kendimizi tantyor ekip yapp yapamayacamz sorduumuzda ok mutlu olarak kabul ediyorlar. Saat 15.00e doru alan dolmaya baladnda hepimiz duygularmz telala gizlememize ramen ok mutluyuz. Kimse yanndakine bir ey demese de, sahnedeki yerini almaya giden sunucu gibi mutlu. Grntye den fotoraf kareleri bunu bara bara sylyor. Arap ve Alevi insanlarn ounlukta olduu bu Grup Yorum konseri birok ilke de imza atyor. ABD emperyalizmine ve yerli ibirliki AKP iktidarna kar Suriye halknn yannda ak tavr koyan, dnyada ka lke, ka kurum, ka rgtlenme tanrsnz bir dnn isterseniz. Bu cret, bu zgven, bu kararllk bu keskin kl gibi dman tedirgin eden trkler kimin eseri? Konumalar Arapa'ya evriliyor. Trkiye halklar arasnda yaratlan birok yanl alg gibi Arapa'nn yaratt din eksenli bak bu konserle birlikte yerle bir edilirken; din, bezirganlarn tekelinden de -

Sabahn ilk klaryla Dou okullarnn nndeki konser alanndayz. Bir gece evvelinden balayan sahne kurma almas meyvesini vermi, sahne zerine asl pankartlaryla trkleri bekliyordu. Alana pankartlar aslrken bir taraftan standlar hazrlanyor. Heyecan son deminde ve herkes iki kat koturuyor. Ufak tefek aksaklklar gideriliyor, glmseyen yzler n plana kyor. Bir gn nce Yorumcularn yapt klk kyafet ve genel bakm uyars yerini bulmu ki herkes prl prl. Saatler leyi gsterirken tahammlsz ilk konuklarmz da gelmeye balyor. yerden kamera kayd yapmay dndmz ekilde kameramanlar yerini alyor. Bir de yk-

karlyor. TAYAD Bakan ksa sre nce gittii Suriye izlenimlerini eviriye gre ar ar anlatrken alklar, sloganlar verimli topraklardaki yerini alyor. Suriyeli konuk Arapa konumasn yaptnda ise bu kez Trke evirisi yaplyor. Tiyatrocularn oyunu alklanrken sahnenin basamaklarnda Grup Yorum'cular heyecanla bekliyorlar. Biraz sonra yeni bir zirveye kacaklar, insann en onurlu, en namuslu halini notalarna dkecekler. Onlarla alanlar da en az onlar kadar heyecanl bakyor basamaklara. 30 bin yrek, hep bir azdan, zamann nasl getiini anlayamayacaklar bir zaman dilimini balatyorlar. Onlar, ON'larn Trksn syleyerek byyen ocuklar... Yorumcular... Her zaman olur da bir trl fark edemezler yorgunluu. Bitti evet sadece bu anlk bitti ve herkes ok yorgun. Akdeniz yamuru balyor, konserin bitiminden hemen sonra hep birlikte knefeye atal sallarken... Yolunuz ak olsun trklerin son sahipleri... o

makale

makale

oyuncular cephesinde isyan var

mehmet esatolu

Yaam akp gidiyor. Herkes yaarken adeta bir rol oynuyor. Yaamn gidiatna gre bir tavr taknyor. Acmasz bir yaamn ortasndayz. Sava da var, smr de, bask da, ac da, yokluk da. Kimi iyidir diyor. Kimi alayp duruyor. Kimi grtlana kadar fke iinde. yidir diyene bakyorlar. stte yok, bata yok. Sesleniyorlar kevgir misin be kardelik diyorlar. Aldrmyor. Kuru ekmek geveliyor. Televizyon seyrediyor. Tuttuu futbol takm gol atarsa seviniyor. Sinirlenirse ortala saldryor, karsn dvyor. Ama evresinde olup biten neden byle diye asla ve kata dnmyor. Kimi gerei gryor. Hatta kimi zaman olup biten olumsuzlua, acmaszla
hazran 2012 | TaVIr | 7

isyan edesi geliyor. Tam olumlu bir adm ataca beklenirken o, arabesk karm arkc gibi baryor isyaaeeennn. Sonra.. sonras yok. Uykusu geliyor szyor. Tepeye kp kral olan da var, oltaya taklp solucan olan da. fke iinde olan, kouyor oradan oraya. Etrafndaki aymazlara dert anlatmaya alyor ama duyan yok. fkelilerden kimisinin morali bozuluyor. Kimisi de yrei elinde ille de kavga diyor. Ne demi Can Ycel ille de kavga diyenler iin? Onlar da olmasalar / benim gayr kimim var? Bir kere gelip yaadmz bu servende roller kader olarak zerimize yapmyor. Biz kendimiz seiyoruz o rolleri. Bir gzel oynuyoruz. Oyun bitimi selam verirken mutlu olan da var, piman olup hayata ve kendine sven de.

Bir de tiyatro sahnesinde bin bir role girip kan oyuncular var. Oyunculuk diye bir i semiler kendilerine. Kostmler giyiyorlar, yzlerini boyuyorlar. Sahneye kyorlar. Oyunlar oynuyorlar. Sadece sahnede deil, caddede, sokakta, parkta oynayanlar da var. Her eyin amelelie endekslendii dnyada yaptklar i midir deil midir tartlyor. Austos Bcei ve Karnca masalna bakarsak ne diyor karnca? Ben yiyecek buldum sen saz aldn ark syledin. imdi sen a kalmaya mahkumsun. Aradan geen yllar iinde bu mantk mahkum edildi ve yle bir dnce ne kmaya balad: nsan bir kere geldii bu dnyada tm mrn almakla geiremez. nsan alacak ama yaamdan tat alaca zamanlar da olacak. Srekli alan ama elenmeyen, yaamdan tat almayan insann almasndan da, d-

nmesinden de verim almak mmkn deildir. nsanln bir ksm insan yaamnda elencenin nemini kabul ederken uzun bir zaman egemen olan kleci mantk ne yazk ki iten ie srd gitti. Yaklam uydu; Emek harcayann yaamdan tat alma hakk yoktur. almak ve ibadet etmek ona yeter. lkemizde egemenlerin saldrsndan en ok nasibini alan iki sanat dal vardr. Heykel ve tiyatro. Osmanl, dncesini, sanatn uygun bulmad dnce, bilim ve sanat insanlarn ezip gemitir. Sava Osmanl ba tac edilirken sanat Osmanl hep klcn ve yumruun tehdidi altnda yaamtr. Cumhuriyet kurulduunda sanatla ilgili bir dolu veciz sz bata Mustafa Kemal olmak zere yneticilerce ortaya

8 | TaVIr | hazran2012

atlmasna karn uygulama pek yle olmamtr. Nazm Hikmete 36 yllk hapis cezasyla balayan saldrlar srasyla Rfat Ilgaz zindanlarda verem ederek, Sabahattin Aliyi ldrerek devam etmitir. Hasan zzettin Dinamodan Aziz Nesine, bu lkede hapis grmemi sanat yok gibidir. lkemize yurt dndan konuk gelen bir yazar, sanatlarla yapt toplantda zgr sanattan sz ederken salonda hapis yatm sanat olup olmadn sorunca tm salondaki sanatlarn ayaa kalkmasna ap kalmtr. Sanat alannda kimi zaman sanatlara tek tek saldrlar gerekleirken kimi zaman da kurumlarn yok etmek zere saldrlar balar. 90l yllarda stanbulda seim kazanan dinci yerel yneticiler kanalizasyondan trafie bir dolu konuda zmsz kalrken nedense tiyatro alanna ya da heykellere saldrma konusunda olduka eli abuk davranmlardr. 90l yllarn ortasnda dinci ynetim koltua oturunca stanbul Belediyesi ehir Tiyatrosu da ksa srede hedefler arasna girdi. Genel sanat ynetmenlerini deitirme operasyonlar, 90l yllara damgasn vurdu. Kurumun kimliine ynelik bu saldrlara sanatlar deiik tepkiler gsterdilerse de bunlar clz kald. Belediye bakanlar bir yandan kendilerine biat edecek ynetici ararken, te yandan da bu yneticileri ynlendirecek kiileri kurum iine eitli grevlere atadlar. Yz yana yaklaan ehir Tiyatrolarnda i evirmek ok kolay deildi. Onlar ynlendirmeye alan dinci kesimin ise yeterince deneyimi ve birikimi yok-

tu. Kurumun eski yneticilerinden birinin anlarnda prova salonunun kapsn atnzda oyuncularn alp almadn anlamak bile kolay deildir diye yazyor. Geen yllar iinde stanbul Belediyesinin st ynetimi bu konudaki hassasiyetini ehir tiyatrosu ynetimine aktard. Yneticiler de onlar honut edecek oyunlar sergilemeye altlar. Byk proje olarak Prof. skender Palann Leyla le Mecnun oyunu ynetmen Ali Taygun rejisiyle sahnelendi ama sonu ok i ac deildi. Bu proje iin bir dolu aba harcand ama sonuta ne saya ne de Musaya yaranld. ehir Tiyatrosunda trl eitli yneticiler deiik iddialarla koltua kuruldu. Yneticilerden biri koltua ilk oturduu gnlerde, Ben bu AKPlilere tiyatroyu sevdireceim diye demeler patlatrken koltuk altndan kayverdi. Son seimlerde yzde elli zerinde bir oyla kazanlan baarlarn ardndan akll bir forml bulunuverdi. Tiyatrocularn iinden bir danman bulunacak. Bu danman ilerin nasl yrtlmesi konusunda belediye bakanna akl verecek. Bylece iler yoluna girecekti. Oyuncu, ynetmen ve sunucu Kenan Ik bu iler iin onlara uygun grnd. Ticari kimi anlamalarla paraca da desteklenen Ik grevine balad. Bakann istediklerini iletebilecei bir ynetici buldu. Ancak iler bir trl rayna girmedi. Koltua oturan sonuta bir sanatyd. Ne yapsa sanatsal gemii ona bir yerde dur diyordu. Bu da akl ve mantn yitirmi dinci yneticileri tatmin etmiyordu. Belediye btesinden kesesine katk bekleyen slamc evrelerin yazarlar kazan kaynatmaya baladlar. Yayn organlarnda oyunlarla ilgili eletiriler patlatma-

ya baladlar. Bu ii ylesine abartarak yaptlar ki kabak sonunda balarna patlad. Gnlk Mstehcen Srlar oyunu ile ilgili eletiriler yazan Prof. skender Pala, oyunun ahlaka aykr olduunu yazyordu. Ancak bir sre sonra anlald ki Pala, oyunu seyretmemiti. zlemeden eletiri yazyordu. Tiyatroya saldr uzun bir sredir deiik provokasyonlarla planlanyordu aslnda. Hamet Zeybekin Dn Ya da Davul oyununa Rize Valisinin tepkisi; babakann kznn bir tiyatro oyununa giderek sahnedeki oyuncular rdan karacak biimde sakz inemesi; Vakit, Yeni afak, Milli Gazete gibi yaynlarda ehir ve Devlet Tiyatrolarn hedef alc yazlarn pepee kmas; ehir Tiyatrolar btesinin belediye brokratlarnn emrine verilmesi hep ayn tezgahn paralaryd. Getiimiz Nisan aynda Belediye, tiyatro ynetimine iki brokrat sokan bir ynetmelii yrrle koyunca ortalk kart. Yaplan ylesine irkin bir tezgaht ki danman Kenan Ik bile istifay basmak zorunda kald. ehir Tiyatrosunun nde gelen sanatlar bu duruma tepkilerini koymak zere bir araya geldiler. nce tiyatro nnde balayan eylemlilikler Nisan aynda yaklak be bin kiinin katlmyla Beyolunda bir sokak eylemine dnt. Eylemde okunan bildiride u grlere yer verildi: 1914ten beri ehil ellerde olan stanbul ehir Tiyatrosu gz gre gre ehliletirilmeye allyor. Dnyada -herhaldeilk kez bir tiyatro, tiyatro insanlarndan arndrlyor. Sanatn iinden sanat kovuluyor. Tm bunlar sanat ve sanaty hizaya sokma ve halkn gznde kk drme gayretleridir. Bilinsin; gerekleri
hazran 2012 | TaVIr | 9

eip bkerek hi kimse sanat ve sanat ile halkn arasna nifak sokamaz. Hedefin ne olduunu gryoruz. zgr dnceden korkmayan herkes gryor. ok seslilii tek bir notaya dntrecek olan muhafazakar sanat gibi sylemler, demokratikleme diye sunuluyor. Sanatsal yarat, siyasi iradeye teslim ediliyor. Oysa sanat ve demokrasi, hibir siyasi iradenin faydac beklentilerine gre yeniden tarif edilemez. Seilmilerin asl grevi, sanata, ihtiyac olan zgr ortam salayacak altyapy oluturmaktr. Onlar, bunu sadece sanat iin deil, ncelikle halk iin yapmak zorundadr. Eer yapmazlarsa, sanat sessiz kalmaz. Sessiz kalmayacaz! ncelikle, dayatlan yeni ynetmelie kar hukuki zeminde hakkmz arayacaz. 100 yllk ehir Tiyatrosu mirasn her zeminde savunacaz. Ustalarmza, stanbul seyircisine ve gelecek kuaklara kar stlendiimiz bu sorumluluu lkemizdeki ve dnyadaki tm sanat emekileri ile paylayoruz. Hedefimiz, ad ynetmelik dayatmalar yerine, ada ve zerk bir stanbul ehir Tiyatrosu yasasdr. lkemize, deerli sanat kurumlarmza, sanatlarmza ve halkmza yaraacak olan budur. Karanla ve karanln getirecei korkuya kar birlikte direneceiz. Sayn Belediye Bakannn bir canl yaynda kurum sanatlarna ynelik sunduu neriyi dstur kabul ediyoruz: Herkes kendi iini yapsn! Bizim iimiz tiyatro. Korkuya kar zgr tiyatro! Korkuya kar zgr sanat! Eylemlilikler ve bildirilerin ardndan bu kez Babakan Recep Tayyip Erdoan b10 | TaVIr | hazran2012

yk bir fkeye kaplarak ehir Tiyatrolarn da Devlet Tiyatrolarn da zelletireceini syledi. Babakann aklamasnn ardndan kimi yayn organlarnda bu kanl plann ayrntlar akland. ehir ve Devlet Tiyatrolarndaki sanatlarn bir ksm emekli edilecek, dier bir ksm da evlerinde oturup maalarn almay srdrecekler ancak sahneye kamayacaklard. Babakann bu giriimlerine Devlet Tiyatrosu cephesinden de tepkiler ykseldi. Ankarada geni katlml bir protesto eylemi dzenlendi. Bu gelimeler babakan daha da fkelendirdi. Mecliste ve kameralarn nnde bararak sanatlara yle soruyordu: Siz kimsiniz? Sanatlarn bu soruya yant gecikmedi; Thespis"iz, "William Shakespeare"iz, Bazen "Konstantin Stanislavski", Bazen de "Bertolt Brecht"iz, "Moliere"iz, "Afife Jale"yiz "Cneyt Gker"iz "Cahide Sonku"yuz, 92 yanda sahneye kan "Necdet Mahfi Ayral"z, "Leyla Gencer"iz, Srtndaki kamburla zor nefes alrken, sahnede 2 saat ter dken "Suna Pekuysal"z, Kliedir size gre ama, en yaknlarn topraa verip seyirciyi gldrmeye, alatmaya alanlarz, Biz "Dmbll smail'in, "Kel Hasan Efendi"nin torunlaryz, "Peruz"lar," amram"lar, "Amelya"lar bizim anneannelerimiz, babaannelerimiz, Glerken alayan, alarken glen "Adile Nait"iz biz... lkenin en cra kesine szp, hi tiyatro grmemi ocuklarn bizleri seyrederken gzlerinde yanan kla mutlu olanlarz biz,

Sonlardaki "Z"ler var ya ite o "Z"ler , BZ "Z"!... Bu aklamalarn ardndan eylemler srd gitti. Nisan aynn son gnlerinde ehir Tiyatrosu sanatlar Harbiye Muhsin Erturul sahnesi nnde btn bir geceyi kapsayan ve sabahn ilk saatlerine dek sren bir eylem gerekletirdiler. Ardndan stanbul Tiyatro Festivali alnda gelen izleyicilere seslerini duyurmaya altlar. Tiyatro Festivalinin al gecesi, Afife Jale dlleri gecesi, oyuncu Cneyt Trelin cenaze treni ve Direkleraras Tiyatro dlleri etkinliklerine damgasn vuran, AKP hkmetinin tiyatroya saldrlarna kar tepkiler oldu. Her alanda muhalif sesleri yok etmek isteyen AKP iktidar tiyatro alann gzne kestirmi grnyor. Bir iddiaya gre de bunun ardndan opera ve bale kurumlarnn tasfiyesi gelecek. Sanat rgtleri zerlerine sinmi atalet havasndan kendilerini kurtarabilmi deiller. 1 Mays gnlerindeki hareketliliklerini daha sonraki gnlerde yitirdiler. Dinci, gerici ve ibirliki iktidarla savamak iin gl direnme politikalarna ve kararl eylemliliklere gereksinim var. Tiyatro mevsimi sona erdi. Ancak sanatlar dalmadlar. Yaz iin yeni eylemlilikler planlyorlar. Trkiye Tiyatrolar Birlii de yaz bulumasnda tiyatroya saldry ve kurumlarnn yok edilmesini gndemine almak istiyor. Bakalm bu mcadeleden kim galip kacak? Kimileri karsndaki gc abartyor. Kimisi de yenilsek bile susmadk diyeceiz tutumunda ayak diriyor. Tarih teslim olanlarla ilgilenmez. Tarihi direnenler yazacak. o

gncel

gncel

genlik rma
engl uur

Hep Dev-Genli Kalanlara...

Bir insan neden srekli gemiini anlatp durur? Bu soruyu kendi kendime ka defa sorduumu, aklmdan buna dair ka deiik cevap geirdiimi hatrlamyorum bile. Fakat bulduum hibir cevap, aradm cevap olmamt. Bana bu soruyu sordurtan, mahallemizden tandm Salih Amcayd. Salih Amcann byle srekli genliini anlatmak gibi tuhaf, anlatmakta glk ektiim bir huyu vard. Gemiini, anlarn anlatmaktan mthi haz duyard. Bunun iin hibir frsat karmaz; anlatacak bir ortam, hatta kendisini dinleyecek tek bir kii bulsa balard anlarn anlatmaya... Hep ayn genlik dnemini anlatrd: Devrimcilik yllarn, eylemlerini, hapislik gnlerini... Sylediine baklrsa o kadar ok ey yaamt ki anlatmakla bitmezdi. En ok da rak masasna oturduunda

hazran 2012 | TaVIr | 11

zlrd dili. Sanrdn ki srf anlatmak iin oturuyordu masaya. Mezesi anlaryd. lk dubleler atlrken sessiz olurdu genelde. Ya da hal hatr sorulur, havadan sudan konuulurdu bu ilk safhalarda. kinci dublelerden itibaren ise yava yava ban ne doru karr, bir barol edasyla sahneye arln koyard. Masada kimlerin oturduu, nasl bir ortamda olduu pek fark etmezdi; onda her ortama gre anlatlacak an mevcuttu naslsa. Dili kvrak olduundan usulnce konuya ortadan girer, balanty kurar ve anlatrd uygun bir ansn. Eline ald saz kolay kolay brakmazd da. Biz genliimizi yaayamadk ki derdi sk sk; Halk iin, memleket iin dedik, gecemizi gndzmze kattk. Ne srtmz fiyakal bir kyafet grd, ne boazmzdan gzel yemekler geti yllar yl. Bir gn yine hi unutmam, okuldan ktk... Byle uzar giderdi ite... Gndzleri ay bahesinde raklk yaptm gnlerde, ben onun anlatt bu anlar hayranlkla, azm ak dinlerdim. Daha ocuk saylacak yalardaydm o zamanlar. Ne de olsa devrimden, mcadeleden, direniten anlatyordu ve ben bunlara fena halde ilgi duyuyordum. Salih Amcay, daha dorusu Salih Amcann anlatt genliini bo abime benzetiyordum. Hayranlmn asl sebebi de buydu. Bunu ok sonralar anladm. Ben daha kklkten kafaya koymutum zaten byynce devrimci olmay. Salih Amca da -zellikle kendisini dinleyecek birilerini bulamad zamanlarda- ocuk demez, beni karsna alp saatlerce anlatr da anlatrd. Hele bir de ayn tazeleyip anlatt konular zerine merakla bir eyler sorduumda mthi keyiflenirdi. Salih Amca kendisine Gerilla Salih derdi. Ona genliinde byle derlermi. Benim ilk bata jeton dmese de, ok gemeden benim de ona bu ekilde hi-

tap etmemi beklediini anladm ve bundan sonra ona Gerilla Salih demeye baladm. Bu onun koltuklarn iyice kabartmt. Ayn zamanda onu byle nemseyen beni, biraz kmseyip tepeden baktn da ilk kez o zaman fark ettim. Yine de bunu pek yadrgamamtm. nk, ben daha ocuk saylacak yataydm ve o ise bunca ey grm geirmi, ikence tezgahlarndan gemi, hapis yatm koskoca Gerilla Salih'ti! Olurdu o kadar... Gerilla Salih, anlarn anlatrken, en ok da aklarn yaayamam olmaktan dert yanard. Konu buraya geldiinde -daha dorusu konuyu sk sk dndrp dolatrp buraya getiren de oydu- Ah, biz akmz yaayamadk. Ak, sevgiyi yasak etmitik kendimize. Biz halka, devrime sevdalanmtk, baka ak m olurdu? Byle dnyorduk o zamanlar. Ah eek kafamz ah! Biz var ya biz, sevdiimiz kza bir kere seni seviyorum bile diyemedik. Brak dudandan pmeyi, elinden tutamadk el ele tutuup krlarda dolaamadk biz. Neden peki, neden? nk yasakt. Kim yasaklamt? Byle yasak olur muydu? Sorgulamadk bile. Koulsuz boyun edik. imize attk sevdalarmz... derdi. Bu meseleyi, yani aklarn yaayamam olmalarn o kadar ok vurgulard ki, neredeyse her ansnn arasna sktrrd. Zaten anlar arasnda da bu trden buruk ak ykleri az deildi. O zamanlar bir kz vard biliyor musun. Esmer. Salar byle dz, upuzun. Gece gibi karanlk gzleri var. Blge komitesinde birlikte alyoruz. O da beni seviyor, biliyorum. Ama belli etmezdi. Yrtc bir ku gibiydi. Baklar sertti. Bazen gz gze geliyoruz. Ac ile buluuyor gzlerimiz. Olmaz Salih diyor sanki gzleri, Olmaz, ne olur bakma yle. Kendimizi, ak falan dnemeyiz imdi. Neden sonra ayrlyor gzlerimiz birbirinden. Ayp ya sevmek, su ya... Ah ulan ah, biz aklarmz yaayamadk. Onun bu acl ak hikayeleri ve yaknma-

larn da nceleri normal karlyordum ama bu kadar sk tekrarlannca gna geldi haliyle. Beni ondan soutan, o ilk zamanki hayranlmn yava yava yok olmasna neden olan eylerin banda da bu abuk subuk akn yaayamama teraneleri geliyordu. Ayn olaylar birok defa anlatmas ve her anlatmn bir ncekini tutmamas da iyice tadn kard. Tabii asl olarak gitgide zaman geiyor, ben byyor ve neyin ne olduunu daha iyi anlyordum. Anladka da Salih amcalar tanmaya, hem de dnmeye, sorgulamaya baladm. lk kez o zamanlar sordum ite; bir insann neden srekli gemiini anlatp durduunu... Ona Gerilla Salih demeyi brakmtm artk. Yan yana olduumuz zamanlarda yine yana hrmetten eskisi gibi Salih Amca diyordum, ya da daha ok dorudan hitap etmeden konumaya alyordum. Onun olmad zaman hakknda dnrken ya da konuurken ise sadece Salih diyordum. Hatta yerine gre Geveze Salih, Zrtapoz Salih, htiyar Salih falan da dediim oluyordu. Bir zaman sonra da artk onu eskisi gibi dinlememeye, mmkn olduunca kamaya baladm. Yine de ara sra beni esir ald oluyordu. Ama ben artk onun devrimcilik anlarn az ak dinleyen, hevesle sorular soran ve her anlatt karsnda hayran kalan ocuk deildim. Bym, bymekle de kalmayp kklmden beri hayallerini kurduum kavgann kollarna brakmtm kendimi. Artk onun szn kesip kendi gerekliini yzne vuran sorular soruyor, arpklklarn ortaya seriyor, tartyor ve kyasya eletiriyordum. Ona devrimciliin bir kuaklar geidi olmadn; engebeli, dolambal bir yol, bir yaam biimi olduunu; dzenle devrim arasnda bir ara yol olmadn; tercihini dzenden yana yapanlarn devrimcilik adna ahkam kesmeye hakknn olmadn; devrimci deerlerin, yaanlanlarn rak-arap masalarn-

12 | TaVIr | hazran2012

luklar ve aclar iinde geen devrimcilik yllarn anlatmas tam da bundand. in dorusu, hayatnn baka bir dnemine ait anlatacak pek bir ey yoktu. Kendisini en fazla heyecanlandran, hesapsz, karsz yaad her ey o gemite kalmt. Kimselere onu sevdiini syleyememiti; ama gerekten sevdalarn en gzellerine layk, sadece yz deil yrei gzel, sert bakl, dik durulu, devrimci kzlar sadece o zamanlarda tanmt. Bir daha hi yaayamayacakt o gzellikleri. O tad alamayacakt hibir eyden. O zamanlardaki heyecan, hzn, fkeyi... Glmeyi az dolusu... ten ie farkndayd bunun. Yaayamazd zaten; korkmu, ylm, tketmiti kendini. Gel gr ki, kabul etmesi zordu. Ve diline vurmutu. Byle srekli birilerine anlatarak, gemiten dem vurarak bir nebze tatmin ediyordu kendini. Ve bir yandan da her gn kendinden daha da uzaklaan genliini arayp duruyordu aresizce. Onu daha iyi tandm, zdm bugnlerde, ona bir de yeni isim bulmutum: Ponce de Leon Salih. Birdenbire gelivermiti aklma ve kurmu olduum bu benzerlik mthi keyiflendirmiti beni. Cuk diye oturmutu sanki bu ad ona. Ponce de Leon'un hikayesi ok eskiden, ocukluk zamanndan kalmt aklmda. bo abim anlatmt ve hi unutmadm. Yalnz imdi Ponce de Leon'a gemeden nce bo abimden bahsetmem gerekir. Ki, o benim ocukluumun biricik kahramanyd. Devrimcilii ondan duydum, grdm, tandm ve sevdim. Ve ben onun sayesinde daha kk bir ocukken karar verdim byynce devrimci olmaya. bo abim nereden, nasl kmt, hi anlamamtm bile. Anszn belirivermiti evimizde. Genelde akamlar geliyor ve bizde kalyordu. nceleri kim olduunu, neden bizim evimizde uyuduunu anlamamtm. Bir gn anneme sordum. O da sadece misafir dedi. Bu cevap beni tatmin etmi olacak ki, bir daha

da meze yaplamayacan; hibir ey yapmyorsa gemie, bu uurda yaamn feda edenlere saygl olup susmasn sylyordum. Doal olarak sylediklerim onun hi mi hi houna gitmiyordu. Ka kez sinirden kpkrmz kesildi karmda. Fakat ne kadar rpnsa da bana cevap veremiyor, kendini hakl karamyordu. Bu durum, hele de bakalarnn yannda rezil olmak, keyfini fena halde karmt. Bir sre sonra benimle selam sabah kesti. Grd yerde yz aslyor, hemen ban baka tarafa eviriyordu. Bu durum da bana onu uzaktan gzlemleme frsat verdi. Ki, ayn soruyu hala sorup duruyordum: Bir insan neden hep gemiini anlatp durur? Tamam arada yeri gelir, aklna der, h-

zn ker yahut keyiflenir anlatr, ama bu yle deil ki... Sorumun cevabn, ya da en yakn cevab onu byle uzaktan seyrederken buldum sanrm. Daha bir dardan biri gzyle baknca onda ilk dikkatimi eken hal ve davranlarnn, giyim kuamnn yayla uyumsuzluu olmutu. Salih amca nereden baksan altm yana dayanmt ama o hep ahkam kesen, byklk taslayan adam bir yandan da yirmi yandaki ocuklara zeniyor, onlar gibi hareketler yapyor, gen ii elbiseler giyiyordu. Yani gen olmaya yknyordu. Ve hep bir burukluk vard zerinde. Bir eyleri yaayamam olmann, eksik yaam olmann burukluu. Kendisinin iyi bir ii vard. Lks bir evi, son model arabas vard. Her istediini de alabilirdi. Ama tm bunlar tatmin etmiyordu onu. Tat alamyordu. Ve ite srekli zor-

hazran 2012 | TaVIr | 13

da kurcalamadm arkasn. Zaten bu arada onun evimizdeki varlna iyice alm ve ona snmtm. Akamlar eve gelirken bana hep ikolata, meyve suyu gibi bir eyler getirirdi. Sadece bu da deil; beni seviyor, benimle oyunlar oynuyor ve derslerime yardm ediyordu. Ksa srede iten bir sevgiyle balanmtm ona. Gerek abim olmutu. Akamlar onu bekliyor, o gelmeden yatmak istemiyordum. Baz akamlarda beni yannda yatryor ve o zaman ona sarlarak uyumak beni ok mutlu ediyordu. Byle akamlarda uyumadan nce bana gerek masallar da anlatrd. Bunlar masal gibiydi, bo abim de masal gibi anlatrd; ama aslnda hepsinin gerek olduunu da sylyordu. shak Baba'y, Komutan Sibel'i, Sakalllar' anlatmt bana. Nefesimi tutarak dinlemitim hepsini de. Bir gn de Ponce de Leon diye birinin masaln anlatt. Bu Ponce de Leon ok eski zamanlarda, 1500l yllarda yaam bir spanyol gezginiymi. O zamanlar Avrupallar Amerika ktasn yeni bulmu ve orann altnlarn, zenginliklerini yamalamak iin gemilere doluup akn akn Yeni Dnya dedikleri bu ktaya gidiyorlarm. Ponce de Leon da onlarn iindeymi. Oraya varnca herkes drt bir yana yaylm ve altn aramaya koyulmu. Yerlileri ldrm, bulduklar her eyi yamalamlar. Bir defasnda daha fazla altn nerede bulabileceklerini Kzlderililer'e sormular. Kzlderililer de onlara nderi gne gibi parlayan bir lke olduunu, her sabah hkmdarnn stne tepeden trnaa altn tozu serpildiini, bundan baka da drt bir yannn altndan olduunu sylemi. Bu lkenin ad Eldorado'ymu. Bunu duyan yamaclar altnlarn hayaliyle Eldorado'yu bulmak iin Amerika'nn btn dalarn, ormanlarn dolamaya balamlar. Kzlderililer o zaman onlara bir de rmaktan bahsetmi. Fakat bu rmak Ponce de Leon'dan baka kimsenin pek il-

gisini ekmemi. Irman ad Genlik Irma'ym. Kzlderililer bu rmaa girenin genletiini, genlik yllarndaki gibi din ve salam olduunu sylyormu. te bunu duyan Ponce de Leon, altnlar falan boverip Genlik Irma'n aramaya koyulmu. Hem de divaneler gibi, dur durak bilmeden, oradan oraya giderek rma aryormu. Grd her rmaa girmi, ykanm, her su szntsnn izini srm. Onunla gelen bakalar savalara girer, altn biriktirir, yerlileri kleletirir, zenginleirken o btn mrn Genlik Irma'nn izini srerek tketmi... bo abi anlatrken burada szn kesip araya girmi ve Gen olmay neden bu kadar ok istiyormu ki? diye sormutum o zamanki ocuk aklmla. Bu soru bo abimi hem artm, hem de houna gitmiti. Sam okayp anlatmaya devam etmiti: Ponce de Leon, yeniden gen olmay ok istiyormu; nk genlik gibisi yoktur. nsan btn duygularn en gzelini genliinde yaar. Genliinde kabna samaz bir trl. Dolu dizgin yaar. Ve hep bir eyleri eksik brakr. Yllar getike de yapmadklar, yapamadklar iin pimanlk duyar. Onun iin dnp yeniden yaamak ister. Oysa genlik bir kez elden gitti mi, bir daha geri gelmez. Ve ondan sonra insan genliine yknr durur. O ocuk halimle bo abimin bu sylediklerinin anlamn o zaman nasl idrak edebilmi olduumu bugn bile aklm almyor. Ama belki de tamamen sezgisel olarak bo abimin anlatt bu masal su gibi imitim. Ve en sonunda sormutum: Peki ne olmu; Ponce de Leon bulabilmi mi Genlik Irman? Hayr demiti brahim abi, bulamam; zaten yle bir rmak da yokmu. Kzlderililer maddi zenginliklere hi deer vermeyen, insann manevi zenginliini, i huzurunu, mutluluunu ve tabiat her eyin stnde tutan bir halktr. Herhalde o zaman da lgn gibi altn arayan bu ya-

banclara rmaklarn, tabiatn btn o altnlardan daha deerli olduunu; nk insann ruhunu bunlarn gen tutacan anlatmaya almlardr. Ponce de Leon ise onlar yanl anlam, iine girilen bir rmaktan bahsedildiini sanmt. Kimbilir, belki de buna inanmak istedi. Gel gr ki, en sonunda, artk iyice ihtiyarlayp mrnn son demlerine geldiinde gerei ac iinde kabullendi Ponce de Leon da. Ve bir kez daha anmsayp yand genliine... te byle... diye balamt szn bo abi... Genlii insann en byk hazinesidir. Onun deerini bilmeli ve ne koulda olursa olsun hakkn vererek doyasya yaamal. Hakszlklar karsnda boyun emeden ve dverek. Hibir eyi yarda brakmadan, sonuna kadar gitmeli. te o zaman ka yl geerse gesin, yann ka olduu fark etmez; hi tkenmez genliin. Kzlderililerin dedii Genlik Irma o zaman hakikat olur ite, ruh hep gen kalr. Yz yana gelsen bile ayn cokuyu, heyecan duymaya devam edersin... nk, dvenler gen kalr... diye de eklemiti. O vakitler henz gen olmadndan olsa gerek, bu son sylediklerinden pek bir ey anlamamtm. Ama imdi ok iyi anlyorum ne demek istediini... bo abim birka ay sonra, yine gelii gibi anszn kp gitmiti hayatmzdan. Vedalatmz fark etmedim bile. Sonra bir daha da hi grmedim onu. O zamanlar daa gittiini sylemilerdi. Daha sonra baka eyler de duydum, hepsi de kavgaya dairdi. imdi nerelerde olduunu bilmiyorum. Ama dvtne ve yine onu son grdm gnk gibi gen olduuna eminim. Ben de onun gibi olacam. Bir gn bir yerlerde, en gen halimizle yolumuz kesiir naslsa..o

14 | TaVIr | hazran2012

gncel

gncel

sadakat
mit ilter
trk silah olmal aznda silah olmal elinde bilgi yreinde inan silah olmal... (Kemal zer)

Korkular bundandr. Silah olduundandr trknn aznda. Deilse, bomaya almazlard ONlarn Trksnn sokaklara yaylan yanksn. Herkes trk syler ama sen, yalnzca sen syleyebilirsin ONlarn Trksn. Byle oul hem de. Ki ykselip yaylan ONlarn sesidir. Duyulan, Mahirden Dayya bu topran baemezlik ezgisidir. Kim boabilir senin Cevahir yadigar gr sesini. Kelepenin, zincirin, kr pencerenin ve dahi lmn gc yetmez Adallarn trksn yok etmeye. ONlarn Trks silahndr senin. Ve silah elinden, dilinden ve yreinden drmemenin byk suunu iledin sen...

hazran 2012 | TaVIr | 15

de snfta kalmaktr. te bu cehaleti ve ihaneti kendine yaktrmadn sen asla. Ve kendin olarak kalmay baardn daima. Kara kafal bir barbar diyorlar sana... Macerac diyorlar hala... Ve hatta, Ta Devrinde kaldn syleyenler de var. Desinler. Demek ki doru yoldasn ve elinden drmemisin kurtuluun bilgisini... DEOLOJK SALAMLIK... Korkular bundandr. nancnn yreinde silah olmasndandr. Ki yrei patlamaya hazr bir mavzere, pimi ekilmi bombaya evirmeyen bir inan neye yarar? nanc kllenmi yrekler, silah brakm ordulara benzerler. Yreksizliin teslim bayra olur o zaman, hayatn burlarnda dalgalanan. Senin elinden hi dmedi ihtilalin soylu sanca. nk, hibir yere deil, nce kendi yreine diktin. Ve byle tadn drt bir yana, yrekle ve yrekten. Sabonun dedii gibi... Silahsz kaldn da oldu ama yreksiz kalmadn asla. te bu yzden, yreindeki inancn silah oldu daima sana. Ve kendi pratiinin iinde le kala anladn ki, inantan daha ateli bir silah yokmu bu kavgada. te senin en kutsal suun da bu: nancn silah eylemek... Buna ideolojik salamlk denildii de malum. Ve sen, tarihin salam delikanls olduun iin saldr altndasn. Diz ktrmek istiyorlar sana, o yzden vuruyorlar her yandan. Saldrlarnn beyhudeliini, ideolojik salamln bizim dilimizdeki ifadesiyle haykryorsun yzlerine: Biz bir harmandalnda, bir de dost sofrasnda diz krarz. te o kadar... DRENN ESTET Korkular bundandr. Gzelsin nk. Senin gzelliinden korkuyorlar. Sen, ta-

BLG SADAKAT GEREKTRR Korkular bundandr. Silah oluundandr elinde bilginin. Ki ancak senin elinde gce dnr, zulm ve smrye kar ekilmi Manifestonun bilgisi. Kuru, kitabi ve soyut bilgilerin ahkam kesmek dnda bir ie yaramadn reneli ok oldu. Sen bunu rendiinde Mahir olmutun zaten. Ve demitin ki: ... biz Marksizmi entelektel gevezelik yapmak iin okuyup renmiyoruz. Biz dnyay deitirmek iin dnyann Trkiyesinde devrim yapmak iin Marksizmi reniyoruz. nk, Marksn on birinci tezini hayat pratii yapmtn kendine: Dnyay yorumlamak yetmez, aslolan onu deitirmektir Bilgi ile pratii birbirine hasret brakmadn asla sen. Ve o byk sevdann mukaddes kavgasnda elinde silah oldu daima bilgi. Ki en mthi silah, bilgidir bu macerada. Kuandn m, yenilmez ve yklmaz olursun. te bu yzden bir Y16 | TaVIr | hazran2012

ry eylemeni istemezler. nk senin Yryn aydnlatr halk. Bilgi, gerein sendeki halidir. Tarihsel ellerinin eylemiyle hayat yarna tamann yegane enerji kaynadr. Tkendiinde yolda brakr. Sen hi yolda kalmadn. nk halktan renmesini bildin. Hayat denilen u kemekein iinde sade dnmeyi de terk etmedin. Diyorlar ya hani, Bir siz deimediniz diye, dorudur. nk sen bilgine ihanet etmedin. Bildiini bilmezden gelmedin. En kts budur, bildiine ihanet etmektir. Sevgi gibi, bilgi de sadakat gerektirir. Bilgiye ihanet etmek, haysiyete hain olmak demektir. Ki yz yllk emperyalizmin kanl ellerinden zgrlk bekleyebilmek, halklarn tarihsel bilgisine ihanet deilse, nedir? rm burjuvazinin khne parlamentosunda sergilenen demokrasicilik oyununda rol almak, hayat bilgisi dersin-

kusunun zerine yaptrd yara banddr sadece. grmez, iyi etmez. Halk konuaca az bulunca, onu kimse susturamaz. Ve tarih tanktr ki, halk bir meydanlara bir de dalara knca umutlu konuur ancak. Korkular bundandr. Halkn konumasndandr. Anadolunun her yannda Mahir, Hseyin, Ulalarn oalmasndandr. Yalvarmyorsa halk, hazrola gemiyorsa, merhamet dilenmiyorsa ve takla atmyorsa karlarnda, korkarlar halktan. Korkarlar umutlu arklar syleyen halktan. Ve halkn umutlu dervilerinden, bilhassa pek ok korkarlar. Hele ki yaylyorlarsa dalga dalga, yaylyorlarsa Anadoluya ONlarn ezgisi. ok korkarlar. Korksunlar! Emperyalizm ve oligarinin korkusu olmak, bizim onurumuzdur. Ve onur, bizde yakkl duran tarihsel, hayati ve olmazsa olmaz bir gzelliktir. Korksunlar! Bu topran umutlu ve kara kafal ve Krecikteki Amerikan ssnn kapsna dayanacak kadar barbar ocuklarndan. Korksunlar, bu topran bulgur bulgur bereket, burcu burcu haysiyet ve buram buram umut kokan delikanllarndan. Mahirlerinden, Sabolarndan... Korksunlar! Ve daha ok korkacaklar. Bytyoruz nk umudu, onuru gzel savunuyoruz ve ONlarn Trksn zafer marna evireceimiz gnler de gelecek elbette. And olsun, art olsun, namus olsun, sz olsun!...o

rihe, Day tarafndan resmedilmi bir gzelliksin. Bu gzelliin nce tek tek insanlar ve giderek hayat gzelletirmesinden korkuyorlar. te bu korkuyla tir tir titreyerek saldryorlar sana. Ve fakat, sen saldr altnda daha bir gzel oluyorsun. Kzldere kokuyorsun. Direniyorsun nk. Direniin estetiini kuanyorsun ve tarihsel gzelliinle, irkinlii ezip geiyorsun. Seni irkinletirmek iin irkef dzenlerine ekmek isteyenler ite yine baaramadlar. Gzelliini savunarak, kzl bir bayran dalgalan gibi daha bir gzelletin nk. Bedel byle denir bizde, gzellik budur. Kann tuzlu tad ve aknn irkinlie rest ekiidir. Ne gzeldi, ONlarn Trksn 350 bin azdan syleyenler. Halkn en gzel hallerinden biridir o tablo. Ki bamszlk isteyen bir halk, vatan dediimiz her eyin dile gelmi halidir. Vatan ve halk, ayn gzelliin iki halidir bu kavgada. Ne gzeldi, 1 Maysta umut ve cokuyla konumas halkn. Ki 1 Mays, halk denilen yanardan hayata alan az, gelecee uzanan elidir. Kzldr, ouldur ve gzeldir. Ve senin dediin bedeldir,

halkn gzellii. Ve seni gzelletiren de dediin bedeldir. Ki sosyalizm uruna denen bedellerdir, kapitalizmin kirini zamann ruhundan temizleyen. Ne yaptn kadar nasl yaptn da nemlidir bu kavgada. te yle! Ve halkn en gzel tablosunu izerken tarihe, denecek bedele bin kere ho gelir safa gelir diyebilmek saadetidir gzellik. ONlarn Trksn hayatn iine tamann ve halk meydana kartmann bir bedeli vardr. Meydana kan umuttur ve bedeli, derken gzelletiren onurumuzdur... TTRE OLGAR... Korkular azd. Nedensiz deil. Tarihsel korkularnn iinde ykselen seslerin meydanlarda, kabuslarndaki halden daha iddetli ykseldiini fark etmek, azdrd korkularn. Gecekondulardan gelip grtlamz kesecekler dedikleri halkn, meydanlara kmasndan rkyorlar. nk meydana kan halk, meydana kartr adaletini. Korku budur. Haramilerin korkularnn hem ilac hem de ecellerine faydas yoktur. Gemez ve gemiyor ite. lm ve zindan da kar etmez. Her ikisi de, burjuvazinin tarihsel kor-

hazran 2012 | TaVIr | 17

iir
iir

onlarn trksn syleyen onlara...

mit ilter

1 ONlarn Trksn syleyen On Dev-Genli Zulmn zifiri annda Sam Amcann itleri tarafndan Kuatldlar Okmeydannda Halkn delikanl ocuklar ile Sam Amcann maalar Kar karya geldiler bir kez daha ONlarn Trksn O pencereden syledi bizim ocuklar Penceredeki edalar Sabodan yadigard Ve kaldrdlar yumruklarn Yumruklarnn stnde Kzldere vard Ve bizim ocuklarn her birisi Mahir, Hseyin, Ulat 2 Kaldrdn ya yumruunu Meydannda kavgann Parlad halkn bahtnda Umudun yldz Sen kaldr yumruunu Yazgn bu Ki bakaldran halkn Tarihsel kaldracdr senin yumruun
18 | TAVIR | hAzRAn 2012

3 Kaldr yumruunu Acnn ve hncn Ah ile bileylenen ban Gkyznde Pervasz, gzel ve kzl Bayrak olsun Kaldr yumruunu Umudun erefine Dalgalansn amansz frtnada Ve haykr, o lmsz dizeyi: Uzak diye bir yer yok Paylatmz gkyz Birletiriyor bizi (*) 4 Gelecek Sadece zaman deil Mekan deil fakat Yaanmaya deer hayattr Ve imdilik Ve sadece Ve ancak Yumruun kadar yer tutar Zamann ve mekann iinde Gelecek Yumruunun iindedir nk Salam tut

Ve dalgalandr te ancak o vakit Gelecein gelmekte oluunu Grr dost dman herkes Dostlar sevinir Dman korkar Korkular zulm olur, byr Fakat faydas yoktur Gelecek, kp gelir kondulardan Senin yumruunun iinde alar kapsn bugnn Ve zamana ate der 5 ndirme sakn Namlunun ucunda dursan da ndirme yumruunu kmesin diye yarnn temeli nerse yumruklar Avular zalime alrlar Ve ker stne hayatn Eik boyunlarn kahroluu zlm yumruun kendini bilmezlii Ve savruluun sarholuu ker stne halkn Kaldramad bann szs ndirme sakn

ndirme yumruunu Ki yumruunun alnndan pecektir ancak o vakit denmi bedelin bahtiyarl 6 Umut kokuyor senin yumruun Ve barut Ve kan Esansdr kavgann yi ek iine Kann tuzlu tadn Ve atal yrek oluunun barutunu Ve diri diri yaklanlarn kln Doldur ruhunun her zerresine te ancak o vakit ner dmann stne Senin mukaddes yumruun necektir Hem de olanca iddetiyle 7 Yumruuna kurban olduum Gzeldir yumruun Yreinin aynasdr, belli Onurundan Ve gznn kara Sevdasnn byk oluundan Belli Ki O byk sevda

Sevdamz Yumruk yumrua savunulduka Yaanr Paylalr zorbann karsnda Ve uruna Kurtulua Kadar Savalr 8 Yumruunun iinde Tohumu var adaletin Sen vurduka vatan satanlara Ekilir hayat denilen bu tarlaya Ve boy atar Yer altnda biriken avazlarda Kaldr yumruunu Ve kopsun kyamet te ancak o vakit Bulur yerini adalet Halkn adaletidir bu Ve tek bir yasas vardr: Sorulur zalimden hesap 9 Kaldrlm yumruusun halkn denmi bedelsin Mahirden bu yana Umudun bundan Kaldrlm yumruusun halkn dediin bedelsin yarnn hakkna Onurun bundan Ve sadece senin yumruun Bu kadar iten

Yrekten Ve tarihin diliyle syleyebilir ONlarn Trksn Ve sadece senin yumruun Dostuna hesapsz aar iini Ve sadece senin yumruunun ii Toplar zne yz binleri Ve sadece senin yumruunun iindedir Halkn lmsz cevahiri 10 Avularnn iinde yazldr Senin kim olduun Ve o yaz Ancak denen bedelin avknda okunur Oku Gznden ya deil kan szarken Okuduun Hayatn alnyazsdr Oku Yarnn o mthi srrn Okuduun Avularna yazlm kavgann kitabdr Ki almayan elik kaplar deil Senin skl yumruundur Mahirden Dayya bizim maceramzda

(*) Osman Osmanaaolu

hAzRAn 2012 | TAVIR | 19

yk
yk

ocuk tarlas
temel gnl

Maden'in dar, kayalkl yollarndan ar ar ilerlemekteydi minibs. Yol aldka, toprak yoldan kalkan tm tozlar, minibsn krk camndan ieri dolmaktayd. Kk Halil, dnp dnp arkaya, geride kalan toz bulutuna, toz bulutunun iinde kylerine, toprak damlarna, ahmn (tezek) ynlarna bakmaktayd. Esasnda arkada sapsar bir toz bulutundan baka bir ey grnmemekteydi fakat Halil'in dili tutuk olduundan m nedir, hayalleri iyi ilemekteydi. Tm bu hayallerin iinde, anasyla babasnn iilik yapaca Adana'ya doru akp giden yol boyu Halil, iinde bir eylerin krldn duyarak, ezim ezim ezilmiti. Adana'nn grltl otobs istasyonuna vardklarnda gn tepeye ykselmekteydi. Byklar aznn iki yanndan sarkan, kara alvar arkas sra iki yana sallanan bir adam karlamt onlar. Halil, adamn yzne uzun uzun bakt. Adam ona, emmisinin kendisine anlatt hikayedeki hdhd kuunu hatrlatmaktayd. Hdhd kuu, zalim filler sultannn en rezil uayd. Filler sultannn karncalarn emeini smrmek iin dnd her eyi haya20 | TAVIR | hAzRAn 2012

ta geiren, bunun iin btn hdhd kularn seferber edendi Hdhd. Filler sultanndan sonra en ok ondan nefret etmiti Halil. Bir sarg dek, bir de giysilerini sardklar bohalar alp Hdhd'n ardna dtler. Bart, art, scak ve mis gibi serin bir koku elik ediyordu yrylerine. Her dkkann nnde portakallar, turunlar, limonlar yl durmaktayd. Kyde birisi hasta olunca gemi olsuna bir tek portakalla gidilirdi. yle deerliydi portakallar. Burada onca grltnn ortasnda yanndan gelinip geilmekte ve yzlerine baklmamaktayd portakallarn. Az suland Halil'in. Kemerli bir kapdan geip yolun te yannda duran krmz kamyonete bindiler. Yol uzun deildi, kamyonet gitti, beyaz beton bir villann nnde durdu. Hdhd indi, villaya girdi. Uzakta ste benziyordu deniz, gne maviyi emip yok etmiti. Asfalt yoldan plaja gidiyorlard. Sar hasr apkalar akp gidiyordu. Beyaz beton, iki katl yaplar... yol boyu. Kadnlar yar plak, bikinilerin stne giydikleri uzun renkli tller

gstermekteydi iini ve uumaktayd rzgarla. Beyaz, beton, iki katl yaplar... yol boyu. Kamyonetin kasasnda dee dayamt ban Galip, izlemekteydi kendine yabanc ve korkun yeni fotoraf. Kars Kerime'nin yzne bakmasn denetlemekteydi bir yan, akn ve dikkatli; ama en ok korkarak bakmaktayd kadnlara br yan. Alnn krtrmt, kapkara deri kalarnn zerinde, denize paralel uzanan dalar gibiydi, kvrm kvrm. Beyaz, beton, iki katl yaplar, yol boyu... Byk, renkli hasr antalar, ar ar, acelesiz ve yaylanarak yrmekteydi asfalt yolda. plakt kadnlar ve iinde antalarn ne olabileceini dnmekteydi Kerime. Renk renk, tabansz terlikler akyordu asfalt yolda. Asfaltn scanda yere yapp kalkyor, ip ip ses karyordu. Kibar, nasrsz, atlaksz, pembemsi ayaklar, amur grmemi, yorgunluk, ta grmemi ayaklar srklyordu renkli terlikleri asfalt yolda. Kerime ayandaki naylon ayakkabya bakt, ayandaki yarklar dnmekteydi imdi. Kadnlara bakmaktayd hevesle, korkarak; ama nefretle en ok. Eleki Elif'ten ald, naylon karm gnele yalp yalp

ederken her halinden belli, mavi gll kara alvarn bir avcunun iinde yourarak... Bir avcu azn toplayp tutmu, sk sk, sanki azndan kaacak gibi lklar, korkusu, tela... Skmt yorgan sargsnn ardna Halil ve oturmaktayd giyitlerini koyduu bohann stnde. Bakmaktayd beyaz, beton yapnn bahesindeki el arabasn andrr aletin tkrp att imlerin yntsna. Bakmakta ve dnmekteydi, bunu bizim olak yer m'ola diye. Yeilin ezik, koyu rengi ve suyu km grntsne baktka susamakta ve kurumu dudaklarn yalamaktayd. Bahenin kenarnda duran, neredeyse Halil'i alacak byklkte, krmz, plastik kamyona dikti gzlerini. ine ne doldururdu topra, sonra gtrp yard da, olana dam bile yapard. Yorgan var gcyle iteleyip anasnn kucana att kendini. Anasna gsterdi kamyonu. Kerime bakt, kendi de heveslendi, ok para kazanalm da, sz alaym sana onun aynn dedi. Halil'in 5 yandaki kara gzleri l l ldamaktayd. Hdhd geldi, atlad kamyonete. Kamyonet sallana sallana, uzun, upuzun meyve aalarnn olduu bahelere vard. Bahenin giriinde, beyaz brandadan kocaman adrlar... Ben diyeyim 50, sen de 100 kii alr, direk direk. Kerime ald bohasn, atlad yere, Halil'i koltuk altlarndan tutup indirdi. Ter, scak, ayak kokusu, scak, sidik, scak... adrdan ieri girdiler. Babas darda Hdhd'le konumaktayd, yarn sabah erkenden iba yapacaklard. Sabahn krnde Halil, anasnn drtklemesini gzlerini kayarak ama amayarak karlarken, adrn ii hzl hzl devinmekteydi. Halil gzlerini aralayp bakt adrn iine. Beyaz, beton yaplar geldi gznn nne, im tkren el arabasndan nefret etmekteydi imdi. Ama krmz kocaman kamyon, balkmaktayd hayalinde, Hdhd'n sesini

duymaktayd. Daha 5 yanda, alacak gte deel, ayaza dolanr, bahaya sokmak yook. Olsa 8, olsa 9, kova tutar, efendime syleem, dallara uzanr, efendime syleem, ie yarar. adrda desen durmaz, efendime syleem, burda kimseler durup bekleyemez onlar. Zati efendime syleem, gat gayboldu ka sbyan, adrda da brakaman. rperdi Halil, korku dalgalar gelip geti yznden. Kerime, Halil'e dikili gzlerini baka yana ekemiyordu. Ne yapacakt ya kuzusunu, nereye, kime emanet edecekti? adrdaki kadnlardan biri yanat Kerime'ye. Bahann orta yerine torpaa gmersin yar belinee. Durur akamaa. Bana i aamaaz, bir yere gaamaaz. Herkez beyle ediy anam bakma eyle baa. dedi. Kerime, kadnn yzne bakmaktayd dehetle. inde kaynayp duran analn dizginleyerek, tuttu Halil'in minicik elini, yrd kadnn ard sra. Vardklar yerde, gerekten de onlarca ocuk gmlyd yar beline kadar, baknmaktaydlar etraflarna. Gmlyd ocuklar, havu gibi, turp gibi, soan, patates gibi. Bahenin yznde onlarca ocuk ekiliydi. adrlarn olduu yerin uzanda, bahenin orta yerinde bir aklkt ocuk tarlas. allan yerin uzandayd, analarn babalarn oyalanmasn engellemek iin. Havu gibi... Turp gibi... Analar akam olanda toplard ocuklarn topran yznden, yar baygn. Bana gn geip baylanlar, hastalananlar... el mahkum. Halil korku dolu gzlerle bakmaktayd topraa ekili ocuklara ve alt duda bzlmekteydi yavatan. Kerime yere oturmu, topra kulalaya kulalaya kucana ymaktayd. Kerime tuttu Halil'i, yzne hi bakmadan indirdi kuyuya. Halil'in dili tutuktu ya, gzleri alayp akmaktayd imdi; korku, dehet, ocukluk fkrmaktayd kara gzlerinden. Terk edilmilik sarmt iini, yrei pt pt...

Kerime, Halil'in gzlerinde birer resim gibi beliren tm duygularn ezikliinde ve isyannda, boazna gelip dmlenen alayn bastrmaktayd. Koyun gzlm, dilsiziim, zme beni e mi. Burada topran iinde beklersen, sana o krmz kamyonu alrm dedi. Halil'in gznden szlen damlalarn iinde kocaman krmz kamyon vard imdi. Topra hzl hzl Halil'in yar beline kadar yd Kerime. Hzlca kalkt. Arkaya dnp baksa bas bas barrd, oturur alard. Azn dolu dolu yapar da tkrrd unca herifin, plak kadnlarn, beton yaplarn yzne. Halil'in gzleri anasna dikiliydi. Kzd, kst, ama en ok acd anasna. leride Hdhd, elleri nnde kavuuk durmaktayd heybetli, gri alvarl birinin nnde. Gri alvarl adam, koca kulaklar, upuzun boyu olan biriydi. Bir ileri, iki geri, gidip geliyor, dnp dnp azna geleni ver ediyordu Hdhd'e. te dedi Halil, filler sultan bu olmalyd. Emin oldu emmisinin anlatt yknn iine dtne. Beter korkuyordu, biri aadan ayacklarn ekecek diye. Topraktan aada, topraktan yukardadr; gelecekti topal karnca, Halil'i kurtaracakt. Yrei serinler gibi oldu Halil'in. Bahe gz almaz byklkteydi. Aradan baknca sra sra portakal aalar taa uzakta birlemekteydi. Krmz kamyonu yannda olsayd ah, atlad myd stne, varrd anasnn yanna. Portakal iei kokusu, mandalina kokusu, tm tm yaylmaktayd her yana. Ferahlk m verdii, arlk m verdii belli olmamaktayd. Rzgar estike yzn yalamaktayd Halil'in. Ferahlk m verdii, arlk m verdii belli olmamaktayd onun da. Ayacklar serindi, dizleri lcak, beli scak. kmak istedi, ellerini yumuack topraa dayayp itekledi kendini,nafile. Kafasn kaldrp bakt gnee, ar ar ykselmekteydi gne ve yakmaktayd imdiden.
hAzRAn 2012 | TAVIR | 21

rindeki krmzlklar patlatyordu. Patlayan her krmzln iinden su akmakta, iinden kk sarca bckler kmaktayd. te dedi Halil, sarca hainler. Sivrisineklerin yavru ektii tarlalar gibiydi ocuklarn kollar. Kendi kollarna bakt, kollarnda krmzlk yoktu. Ama snan topran zerinden sar karncalar gelmekte, kemirmekteydi Halil'i. Bir yan sarcalara kar nbette beklemekteydi, bir yan ayacklarndayd. Korkuyu karp atamyordu yreinden. Korku iinde bydke dikti gzlerini portakal ieklerine. Aklna krmz kamyonu getirdi, avundu. Topal karncay dnd en ok. Buralardadr, topraktan aada, topraktan yukardadr. Gelecektir topal karnca ve bizi kurtaracaktr. Sanki elini beline atm da, Halil'in tepesine dikilmiti gne efendi. Portakal aalarnn dallarna bakt, kaln, koyu yeil dallara ve kmltsz bekleyiine her birinin, askeri bir nizamla. Dallarn uzanp ban glgelemesini hayal etmekteydi Halil, ocuka bir inanla. Dallarn zerindeki her bir damarn uzann ve kalnlklarn hafzasna kazmaktayd Halil. Gneten sersemlemi gzlerle bakmaktayd dallara. Gzel dallaar, beyazl sarl iekli, pr pak kokan dallaar, uzanverin diyememekteydi tutuk dili. Ama kah uzanp glgelemekteydi kafasn Halil'in, eilip yapraklarn efkatle kondurmamaktayd bana, kah kmltsz izlemekteydi Halil'in gneten eriyen koyun gzlerini. Esasnda olduu yerde durmaktayd dallar fakat, Halil'in ufkunda ayaklarn topraktan karp yrmekteydi aalar, dallar uzayp ksalmakta, yapraklar dile gelmekte, aalar taraf olmaktaydlar. Ama u ilerideki turun yok muydu turun, kmltsn hi bozmuyordu. Sinirlendi Halil ona. Filler sultannn gtn kad seni deyiverdi iinden. lerini her uzattnda ak sar, turuncu meyvelere, Halil'inin koyun gzleri gelmekteydi gznn nne. Her atrdaynda yolakann, kulana Halil'inin hi duymad sesi, hkrklar gelmekteydi. Kerime gzleri dolu dolu, boaznda byyen dm zmeye, terin yryp yol ettii gsnn altnda ezim ezim ezilen yreini sakinletirmeye almaktayd. Gri alvarl adamn beline att elinin ve ar ar yryp geri gelen, kesintisiz bir sklkla abuk olun diyen kaba gr sesinin yabanclnda, iinden kfrler saydrmaktayd. Kara yere siz batasz, batasz da kamesz... diye. Hasr apkalarn, uuan renkli tllerin, ipirdeyen terliklerin yryn getirip gznn nne, asfalt yola kinlenmekteydi. O beyaz beton yaplar elceizleriyle, tpk bir portakal skar gibi skp atmak, asfalt yola ala ala paralamak istemekteydi. Kara yere siz batasz, yer yarla siz batasz diye. Halil'in kk bana gne getike dallar yaknda, dallar uzakta, hava buz gibi titremekte, hava scak kavurmaktayd. Aalar ayaklanp yrmekte, dallar banda yaprak yellemekteydi. Toprak kah kan krmz, kah saf mavi, toprak eilip uzanmakta Halil'in nnde, toprak ykselip basmakta stn Halil'in. Ayacklarndan ekmekte biri, topal karnca dev gibi bana dikilmi, uzatmakta elini Halil'e. Halil, uzatmakta elini topal karncaya. te byle dnmekteyken dt Halil'in ba yanna. Kafas bir daha kalkmayacakt. Anas bulduunda Halil'i, boynu yana dm ve dudaklarndaki glmsemeyle, krmz sakall topal bir karnca trmanmaktayd Halil'in yzne doru. Gri alvarl dev adam basvermiti stne de krmt ayan, yetiememiti topal karnca. Duydu anasnn feryadn topal karnca, Halil'in yerine ve dedi ki: Yere siz batasz, kara yere siz. Elbet bulacaz bir yolunu, Sizin de dzeninizin altn oymann. Kara yere siz batacaksnz siz, Biz kazanacaz, biz o

Halil, eriyen kara gzlerinin, snan kk kafasnn sarholuunda yanndaki ocuklara baknmaktayd imdi. HaKerime tahta yolakay dayayp k- lil'e bir-iki laf atmlar, cevap vermeyinyordu aalarn gvdesine. Kerime el- ce susmulard. Bir tanesi kolunun ze22 | TAVIR | hAzRAn 2012

deneme

deneme

ekik gzl yoldama

seher karada

Polislerin arasndaym, yakalandm. Ama seni yakalayamadlar; fena sinirliler seni ellerinden kardklar iin. Az sonra bileklerime kelepe vurulacak. O souk demirlere vurulmadan nce kucaklamal, vedalamalyz seninle. Gzlerim gzlerinde. Son kez baktm dnmyorum nedense. Kavuacamz, bunun her gnk ayrlklardan biri olduunu ertesi gn tekrar kavuacam dnyorum. Sana bakyorum, ayn duygular hissediyoruz eminim. Fidan gibisin. Parmak ularmda ykselerek, kollarm boynuna doluyorum. Sen de skca sarlyor, tm bedenime g veriyorsun. Salarn yanaklarma dklyor, bir anann

yavrusunu okamas gibi okuyor. Kulana eiliyor, bekle beni geleceim diyorum. Glmsyorsun iinden Geleceini biliyorum, bekleyemesem de ayn yolda ilerlemeye devam edeceini biliyorum diyorsun. Birok ey yaadk. Kara kn altnda incecik bir montla titrediimde bana sokulup stan sen oldun. Hapishane illeti verem, cierine bir yara gibi yerlemiti. Yoku karken zorlanmana, nefessiz kalmana neden oluyordu. Yokular karken zorlandnda koluna girip destek olurdum sana. Yolda olmak byle bir eydi zaten. Her zorlukta birbirimize yaslandk. Birbirimizden g aldk. Sen hibir zaman brakmadn ki. t srleri kovalarken, ba-

mz dardayken, a-susuzken, yollar arnlam bacaklarmz isyan ederken bir an bile elimi brakmadn. Admlarnn uzaklamasn izliyorum. Bir geminin nce gvdesinin sonra yelkenlisinin gzden yittii gibi yitiyorsun. Adaletsiz khne sarayn merdivenlerinden inerken kelepenin kapanrken kartt metalik sesi duyuyorum. elikten ekik gzlerini gremiyorum artk. Islak yollara mart gnei vururken, martlarn lklar Beikta sahilinde yanklanyordu. Yreim yaral bir hayvan gibi sinmi deil. Grl grl alayan bir rmak gibi sana doru akmakta.

hazran 2012 | TaVIr | 23

Bir ummana dalarken gzlerimiz, fkeye keserken yumruklarmz, taze bir bahar gn aan ilk iekleri yeerttik. Meydanlarn maheri bir yangn yerine dntnn hlyasn kurduk seninle. Mukaddes yarnlar adna aldmz kavga borusunun soluuna kattk soluklarmz. stanbulu admlarken memleketin drt bir yann gezdik. Ali Rza komutann kurunlar banza yasa dahi eylemi yapmadan gelmeyin deyiini anlatrdn. imdi kahramanlarmz senin cmlelerinle kazl zihnimde. yle bir ilemisin ki unutmak ne mmkn. Seni dinledike Krdistandan, efeler diyar Egeye kadar selam gnderirdim. Her selamn iinde adaletin yaln klc muhakkak olurdu. Baka trl olmas mmkn deildi. mrmce ayrlklar, kavumalar grdm grmesine ama Amasnda bir baka yrek vuruu gizli. Kurduumuz dlerde hep senle birlikteydik. Atacamz her admda, kacamz her tepede sen yan bamda olacak, benden hi ayrlmayacaktn. Sz vermitin. yle ki lm de kalm da birlikte olacakt. Haberini aldm gn bugnm gibi hatrlyorum. nce sadece Ankarada silahl bir atma olduu geti haberlerde. Acaba kimdi? Bizimkilerden miydi? Nasl olmutu? u an durum neydi? Sorular sorular kovalyordu hepimizin zihninde. Hcredeki on iki kadn gelecek yeni bir haberi sessiz sedasz, t karsa sanki dnya allak bullak olacakmasna derin bir sessizlikte bekliyordu. Akllardan hem baz isimler geiyor hem de kimseyi geirmek istemiyorlard. Herkes akllarndan geen isimlerle yaadklar anlar geiriyordu an be an. O grntler mr boyu silinmeyecek, ilk gnk canlln koruyacak grntlerdi. Gzlerimi atm aklmdan geenleri bir kenara koyup evreme bakndm. Iklar yanmyor, zifiri karanlkt ortalk.

Belli belirsiz glgeler vard sanki hcrenin iinde. Pencereden szlen lamba nn hayal meyal aydnlatt insan karartlarna sesleniyorum. Kim var orada? Cevap alamyorum. Bu karanlk, bu sessizlik bouyor beni adeta. Ranzamdan kalkyorum hzla. Bir eyler oluyor herkes bir ey biliyor ama sadece ben bilmiyorum. st kat merdivenlerinden iniyorum. Kulama televizyonun sesi geliyor. Spiker, kadn terrist atmay srdryor diyor. Silah tarakalarn duyuyorum. Cieri be para etmez katillerden birini boynundan yaraladn sylyorlar. Nefes alp veriini duyuyorum. Git gide daha zorlayor, gsn inip kalkyor, lme direniyorsun bu sefer nk son mermine varana dek silahn kavramak, cellatlar ordusuna hak ettikleri dersi vermek istiyorsun. Spikerin donuk sesinden adn alndnda kulama, bir uultu balad kulaklarmda. Btn sesler birbirine karyordu, grntler hzla gzmn nnden geiyordu. Her ey st ste biniyor, hibir eyi ayrt edemiyordum. imde lklar, yangnlar ve savalar patlyordu taa derinlerinden isyanla fkenin birlemi hali tm vcuduma yayld sonra. Duvarlar beni sktryordu, o an hepsini ykmak geliyordu iimden. Darya kmal, o katillerden hesap sormalydm. Yerimde duramyordum; st kata ktm sonra geri aa indim. Havalandrma kapsna baktm kapatlmt. imde oalan fkeyi savurmal, zulme kan kusturmalydm. Seni ldrdklerini sanyorlar ama yanlyorlar. Yaamn sonlanmam, destann yalnzca bir blmyd. Kavga srmekte, destan yazlmaktadr. Sen de o destan yazmaya devam edenlerdensin. attn sokaktan geenler, adn o sokaa vermiler ve her geilerinde selam duruyorlarm. atmann izleri kapansn diye al yapmlar ama ne fayda. Hala elin tetikte atyor, bana ve omuz bamdaki yoldalarmza zafer ars yapyorsun. Matem tutmadm senden sonra. Tarifsiz

duygular yaadm ama kendimi kuytuluklara, boluklara brakmadm. Yan bana den silahn kavramal, braktn yerden kavgay srdrmeliydim. O zaman sen lmemi, ayrlmam olacaktk. Kahraman yoldamn mirasn kuanmak bana derdi. kirciksiz alp kzl bir yldz gibi takndm edasn. Birok insan admz birlikte anmaya balad o andan itibaren. Dman da. Sen canmdan bir para oldun artk. Benimle yayorsun. O yzden seni gittiim her yere gtrebiliyorum. Yine birlikte atyoruz admlarmz, birlikte glp birlikte kzyoruz. Eskiden senden her ayrldmda gzm arkada kalrd. Seninle buluacamz anlar iple eker buluma yerine ilk ben gelir uzaktan szlp geliini izlerdim. Kavutuumuzda ne zaman geldin soruna hep erken gelmi olmann mahcubiyetiyle cevap verirdim. Haberini alanlarn gzlerinin nne gelmi, tek tek kucaklayp vedalamsn. O anlarda yoldalarn gzlerinden yamurlar boanm. Oysa hepimiz biliriz bunu istemeyeceini. Sen lme gn gn, hcre hcre lerek gidenlerdendin. lm bir kez alt etmi, ne zaman olsa yine alt edeceklerden biriydin. Devrimci yaamn, Nasl bir devrimcilik? sorusuna verilen bir cevapt. Sen devrimciliin altnn kepeyle oyulduu dnemlerde kkne can tayandn. Bugn yrekler hanerlenmemi, beyinler idi edilmemise, sen ve senin gibi 122 kahramana borluyuz bunu. Bugn, seni anlayabiliyor, yolunda yryebiliyorsam kavgann alazndandr. Ve ben harnda pimek ve sana ulamak isterim. Yanarken yitmiyorsam, bil ki seni kuandmdandr. Bunun bir ksr dng olduunu sanmayn ama alaz bytmek de daha ok yanmaktr. Erzurumda boulan iiler adna, Vanda adrlarda yaklanlar adna, dne dne yanmak, kle dnmek, topraa karmak sonra tekrar filizlenmek adna yanar ha yanarm. o

24 | TaVIr | hazran2012

gncel

gncel

tongu ve ky enstitlerinde elence gnleri

pakize trkolu

Ky enstits retmen ve rencileri birok ar iler yklenmektedir. Onun iin enstitlerde alma kadar bo zamanlarn iyi ve elenceli geirmek de nemlidir. Her enstitnn frsat bulduka sk sk elenceler tertiplemesi ve bunlarn enlikli gemesine yarayacak aralarn demirba eya olarak hazr bulundurulmas zorunludur. Yeni bir eitimin temel talar byle deniyordu. Tongu elence eitimini bir temel gereksinme olarak gryor bunu sistemin temeline batan yerletiriyordu. Enstit retmen ve rencileri zor yaam koullarnda byk ilere giriyor ve baaryordu. Onlar en iyi biimiyle elenmeliydi. Ama klasik okullarda olduu gibi bir msamere program yapp hazrlanmas zaman alan stelik nitelikli de olmayan yalnz seyirlik elence deildi istedii. Ona gre okullarda

grlen bu tr elenceler birok emek ve benzeri hazrlklar yaplmasna karn, iyi sonu alnmayan, birka kiinin ii yklendii yapay elenceler oluyordu. Enstitlerde ise herkesin etkinleecei bir elence biimi yaratlmalyd. Orada elenceye ynetici, renci ve retmenler de katlp ortak elenilmeliydi. Dahas enstitye gelen konuklar ve kyller de katlmalyd elencelere. Rolleri birka kiinin yklendii bakalarnn edilgence izledii, dinledii elencelere enstitlerde daha az yer verilmeliydi. Genlerin elenmesinde nemli olan herkesin etkinlemesiydi. Elence gnleri o duruma gelmeliydi ki herkes bir rol sahibi olarak kendiliinden elenceye katlmalyd. Byle anlatyordu ynetmen ve retmenlere ve frsat bulduka da rencilere. Onun amac i ve almalarla yorulan insanlarn bireyler olarak bir araya gelip, tek tek etkinleebilecei bir elence ortamnn

yaratlmasyd. En az on be gnde bir elence tertip edilmeli, herkes deiik etkinliklere katlmalyd. Yalnzca dinlemek, yalnzca seyretmek, gelimekte olan insanlarn stnde ayn etkiyi yaratamazd. Onlarn her birinin bedensel, ruhsal, sosyal ve duygusal geliiminin sanatsal, kltrel cokulu hareketlere gereksinimi vard. Elence gnlerinde herkes bu cokuyu yaamalyd. Byle bir etkinleme ortam rencilerin ruh sal ynnden duygusal, sosyal ve bedensel ve kltrel geliimi ynnden bulunmaz frsatlard. Bunlar yazyordu enstit mdrlerine: Grdm enstitlerde, elenmek amacyla retmen ve renciler elence amal toplandnda; klasik okullarda olduu gibi bir msamere program dzenlemeye giriilmekte, bu eitli konularla sslemeye allmaktadr. Bu eit elenceler nceden hazrlk is-

hazran 2012 | TaVIr | 25

ratyordu bizde. lk gnlerde ekingenler ounluktu, sonradan elence gnleri mdr, retmen, renci herkesin istekle katld bir coku alan oldu. lk elence gnlerinden birincisi ya da ikincisiydi; o akam bahede halka olup yerlere oturduumuzda Aksekili arkadalar Ak ark syleyecek dediler, onu alkladlar. Hseyin Ak, enstitye gelmezden ksa sre nce babasn yitirmiti sanyorum, bu yzden onun iin zlrdk. Dik sal, elimsiz bir renciydi, sesini duymamtk. Hepimiz kulak kesilip gzlerimizi ona evirmitik. Oturduu yerde sesini ayarlayp rahata koyverdi. oumuzun bilmedii bir trk tutturdu. ''GES BALARINDA TOP GLM VAR'' Bu trk sanki o elimsiz arkadamzdan deil de gkyznden boalan bir ses yamuru gibi ortal serinletip bizi etkilemiti. Arkasndan bir de oyun Aksekililerden dediler. Ahmet zsar'yla Ahmet Yldrm hem syleyip hem oynuyorlard. Ama ritmi salayan oyunu ve trky gtren yine Hseyin Ak't. ''FESLEEN EKTM YALIYA KURUDU DND ALIYA'' Sylemeye, oynamaya bakalar da katld. Cokuyla sylyorlar, uar bir kvraklkla atlamaya zplamaya ve beden ritmine veriyorlard kendilerini. Ahmet Yldrm'n ilk elence gnlerinde syledii bir trk zcyd ama yine de isterdik. ''ERZNCAN DUMAN OLDU / HALMZ YAMAN OLDU / NE CANLAR KURBAN OLDU / AYRILDIK ERZNCANDAN OTTAN OCAKTAN CANDAN.'' Bir yl nceki Erzincan depreminin (1939) bizim Toros'lar bile kmldattn hepimiz biliyorduk. Yap retmeni Gk, tm ailesini o uursuz depremde kaybetmi, Ankarada renci olduu iin kurtulmutu. Ahmet Yldrm bu arky tutturunca gz ucuyla retmenimize bakar, yamur gibi ya dktn grrdk. lkenin br ucundaki y-

teyen, klfetli, ok emek harcanan, az sonu alnan ve yapaylktan kurtulamayan, retmen ve rencileri yoran, g durumda koyan elencelerdi. Ylda bir ikiyi gememek kouluyla byle msamereler dzenlemeye giriilebilir ama ky enstitlerinin gerek elentileri nceden hibir hazrlk gerektirmeyen, toplantlar srasnda retmenler ve rencilerin yeteneklerine gre konular ortaya koyabilecekleri elenceler olmaldr. Bu elencelere mdr, muavin, retmen ve renci ve kyller, zetle hazr bulunan herkes katlmaldr. Milli oyunlar, halk trkleri, retmen ve eitmenlerin bildikleri temsiller, masallar, greler, gldrc paralar, tekerlemeler, halk ataszleri, yknmeler, konularn ky hayatndan alan konumalar bu kurumlarda yaplacak elencelerin belli bal eleri olmaldr. Kylerden getirilenler yannda giderek enstit almalar iinde gelitirilen eitli etkinlikler elence gnlerinin programn zenginletiriyordu. O toplantlar daha ilk gnden Tongu'un nerdii zellie brnmt. Birikim arttka byk lenlere, enliklere dnyordu elence gnleri.

Aksu Ky Enstitsnde ilk elence gnn eitmenler de grd. Onlar kursa geleli birka ay olmu, bitirmelerine az kalmt. Enstit yeni almt. lk geldiimiz gnlerde bir cumartesi akam st, Perga eteindeki kursa gittik, aslnda biraz hazrlanmlard. Tiyatro reniminin glgesinde gzel bir gsteri sundular bize. Hepsi eitli roller alarak ortaya kyor biri gidip biri geliyordu. Kyl yaamyla ilgili bir orta oyununu doalama oynadlar. ki eitmenin sazla alp syledii ''Antalya Zeybei''ne hepsi birlikte kt. Bir eitmen aday kurs efi Tahsin zdemir'in fkesine yknerek herkesi gldrd. Tahsin Bey de glyor sanki kendine yknmesinden onur duyuyordu. Enstitnn ilk rencileri 66 kiiydi. ki kmeye ayrlmt. Sonraki haftalarda cumartesi akamlar biz de baladk elence toplantlarna. Fazla hazrlk filan yaplmyordu. Ayn ile kylerinin rencileri kendi yrelerinden tadklar kimi etkinlikleri, oyunlar ortaya koymak iin aralarnda konuurlard. Akam olunca bahede halka olup otururduk. Herkes bir dzen iinde sylyor kalkp oynuyor ya da baka bir etkinlik sergiliyordu. teki blgelerin oyunlarn, trklerini ve benzeri etkinliklerini ilk kez grp duymak ho bir etki ya-

26 | TaVIr | hazran2012

km ve insanolunun doa karsndaki yenilgisi iin ilk kez topluca ac duyuyorduk. Korkuteli'liler baka bir ses getirirdi elence gnlerine. Burdur Tefenli yanlarnn folklorunu ieren trk ve oyunlarn bilenler vard ama hepsi tam oynayp syleyemezlerdi. Mzik almalarnda akordiyon, mandolin gibi alglar ve eitli trkleri renince, edebiyat ve benzer derslerde rendiklerimiz oalnca, iirler yazlp okunmaya balaynca, sabahlar oynadmz ulusal oyunlar artnca elence etkinliklerimiz gittike deiiyordu. rnein Aksu'ya ikinci yl Mersinli rencilerin, Mulal kz ve erkeklerin gelmesi, enstitnn kltr yaamna ve elence gnlerine gerek bir zenginlik katm ve Mulann nl zeybekleri, o gnlerin ba etkinlii olmutu. Mulallar hepsi ok gzel oynar, kz ve erkek birlikte katlrlard yrelerinin zeybeklerine. Mersinliler ''SLFKENN YOURDU'' adl nl trkl oyunu getirmilerdi sanyorum. Bylece sk sk dzenlenen elence gnlerine ve yaplan baka almalar iinde renciler sanatsal, kltrel beceriler duygular kazanyordu. Giderek herkesin kendini iinde bulduu kltr ve sanat enliine dnen elence toplantlar enstit yaamna damgasn vuran vazgeilmez etkinliklerden biri olmutu. Hasanolan'a gelen yerli ve yabanclar, teki enstitlere giden baka konuklar, hep bu elence gnlerinin etkisinde kalrlard. Yalnz renciler deil ynetici, retmen ve renciler de katlyordu elenceye. Toplantlarn ok ho gemesinin bir nedeni; ileri birlikte yaptklar ve eletiri gnlerinde birlikte bulunduklar gibi, elence gnlerinde de ynetici, retmen ve rencilerin birlikte elenmesiydi. retmenler de renciler gibi bildiklerini ortaya koyarlar yenilerini renir elenirlerdi. Aksu'da eitim bamz ve toplum bilimi retmenimiz Halil ztrk kkeninde

yrklk de olan, cokulu bir insand. Dersinde bize toplum kesimlerinin kltr retmesinde belirleyici olan yaam biimlerini rnekleriyle ok gzel anlatr; trkleri, bozlaklar, zeybeklerin yaratld toplumsal koullar konuturur tarttrrd. Korkutelili olduu iin Burdur Tefenli yanlarnn trklerini, oyun havalarn o da bilir, slkla alard. Ruhi Su hayranyd. Onu bize bir destan kahraman gibi tantmt. Trklerini gzel sylerdi. Elence gnlerinde trk ve oyun istediimizde biraz nazlanr, glmseyerek mdre bakar, sonra dileimizi yerine getirirdi. Oynaynca, syleyince topluluu ayaa kaldrr bir len yaatrd. Bir elence gnnde Krolu oyununu istediler renciler ondan. Krolunun trksn mzik retmeni Mehmet nal ok iyi retmiti ama oyununu iyi bilen yoktu. algclar almaya, renciler sylemeye baladlar: ''KROLU DER K KALMIAM NAAR / SERENN GNLNDEN AHNLK GEER / DMANI GRNCE ORMANA KAAR / GDER TENHALARA KAHRAMAN OLUR''. Oyun havasna girerek kt ortaya eitim ba. Herkes yerlerde oturarak halka olmu Krolunu sylyor, akordiyon da Mulal Hseyin Ik ve brlerini coturucu bir kvraklkla alyordu. Halil ztrk ortada mzikle uyum iinde dnyor byk bir beceriyle oynuyordu. Birden hepimizi artan bir ey oldu. Kk snf kzlarndan Saadet yerinden frlayp kk bir ceylan gibi zplayarak eitim bann arkasna takld. Ona yknerek tm varlyla oynamaya balad Kroluyu. Neden sonra kzn ayrmna varan eitim ba ritmi hi bozmadan onu gdmne ald. Byk bir uyum iinde ve cokuyla srdrdler oyunu. Bu uyum karsnda syleyenler daha cokulu sylemeye, alanlar daha kvrak almaya balad. Klot pantolonlu ve izmeli yneticiyle tulumlu kk kzn sergiledii bir folklor gzellii, tm enstity ayaa kaldrmaya, onlara cesaret vermeye yetmiti. Dzeni ritmi bozmadan cvklk yapmadan ortaya frlayp pelerine taklanlar o-

ald. Artk herkes oynayabiliyordu bu oyunu. alglar durduunda herkes ortadayd. Enstit yneticileri ve retmenleri elence gnlerinde izlemenin tesinde bylesine etkinlik gsterirlerdi. Rauf nan'n hangi trky ok sevdiini ifteler ve Hasanolanda tm renciler bilirler, bu trkye balayarak onun katlmn ve baa geip ynetmesini salarlard. ''BEN DE GTTM BR GEYN AVINA / GEYK EKT BEN KEND DAINA'' iftelerin sonraki mdr Osman lkmen de gzel trk ve ark syler syletirdi. Ruhi Su'nun ''NKSARIN FDANLARI'' trksn ve baka bir kaynaktan alnan Ali Olan'n rencilerle birlikte syleyip onlar cokuya boduuna tank olmutum. Arifiye mdr Sleyman Edip Balkr'n da gzel trk sylediine, elence gnlerini hayranlkla izlediine, rencilerin bu etkinliklere katlmasn temizlik kadar nemsediini bilirlerdi. Malatya Akada'da erif Tekmen kl adrlarda balamt rencilere keman almaya, elence gnleri dzenlemeye. Bir de Tongu baba horonu vard, Elence gnleri etkinlikleri arasnda yks son derece masumdu. ''SS DAI'' Karadeniz Blgesinin kadim yresel oyunlarndan biridir bilindii gibi. Beikdz Ky Enstits rencileri ilk yllarn elence gnlerinde ynetici ve retmenlerini ekingen arkadalarna ya da iyi oynayanlar ya da herkesi oyuna ekmek iin bu horonun trk szlerini ar szne dntrerek balamlard. Belki de horonun asl yaps byleydi. ''SS DAININ BAINDA BORANA BAK BORANA / BTN ARKADALARI STYORUZ HORONA SAYIN DREKTRMZ STYORUZ HORONA BTN RETMENLER STYORUZ HORONA KIZ ARKADALARI DA STYORUZ HORONA CESARETTN ATE DE STYORUZ HORONA'' ve benzeri eyleri cokuyla sylenen ve oynanan bu oyuna koulup geliniyor gelmeyenler

hazran 2012 | TaVIr | 27

ise bir daha syleniyordu. zellikle gzel oynayanlar nazlannca stne gidiliyordu. Hi katlmayan retmen ve renciler oyuna ekiliyordu, bylece kolunu kaldrmam olanlar bile birden kendini oyun alannda buluyorlar ve holanmla dnyorlard. Tongu'un bir gezi srasnda Beikdzne urad gnd. Gndz ileri gezilip grlm akam elencesi balamt. renciler birok etkinlikten sonra gene 'SS DAI '' horonuna getiler. ''SS DAININ BAINDA BORANA BAK BORANA / TONGU BABAYI DA STYORUZ HORONA'' buraya kadar biliniyordu ama daha sonra baka bir syleyie getiler. ''HER RAMAZAN GELNCE ORU TUTARIZ ORU / ENSTTLER BABASI YAASIN HAKKI TONGU'' Bu szler ilk kez duyuluyordu. renciler orackta ya da daha nce yaktrm olabilirlerdi oyunun ritmiyle hzla dnerken sevgi ve saygy da aarak ilerinden gelen bir yceltme duygusuyla dklyordu dillerinden bu szler. Tongu bunu bir kez hak ediyordu ama kendisinin byle yceltilmesini istemeyecek kadar alak gnllyd. Sradan olmay severdi. Oyunlara katlmasa da rencilerin cokusunu yrekten paylar hayranlkla izler yanndan eksik etmedii fotograf makinesiyle onlarn cokusunu saptard. Bu gn de yle yapt. Sonradan bu horon Tongu baba blmleriyle birlikte enstitden enstitye yayld. teki oyunlar ve trkler gibi. Kendi bulunsa ve bulunmasa da sylendi tm enstitlerde elence gnlerinin bal horonu olarak yer ald. Dahas baka enstitlerde baka renciler ''SS DAINI'' dilek kutusuna evirdiler. Enstit mdrnden, retmenlerden istekte bulundular bu yolla. Tm bunlar ynetici ve retmenlerin ok etkisi olmayan bir genlik cokusuydu. Karadeniz insannn kadim bir kvraklyd bu tr yaratlar bilindii gibi. Okumaz yazmaz insanlarn yzyllar

boyu kuaktan kuaa geirdii bir iletiim biimiydi. Bunlarn atma ve benzeri rnekleri renciler yoluyla ok girmiti enstitlere ama onlarn Tongu iin yaktrdklar bu soylu sevgi szleri belki ilerde ykm dneminde ktye kullanlacakt ne yazk... O rencilerin iyi baklp baklmadn, beslenmesini, retimini nasl titizlikle izliyorsa; dinlenmeleri, elenmeleri iin de ayn anlamda denetlemeler yapyor, gzlemlemelerini yneticilere bildiriyor, yneticilere ne yaplmas, nasl yaplmas konusunda yazl ve szl olarak durmadan uyaryor, onlara hemen mektup yazyordu. Her enstitye frsat bulduka sk sk elenceler tertip etmesi ve bunlarn enlikli gemesine yarayan aralarn demirba eya olarak bulundurulmas zorunludur. Bu ynden her enstitde bata radyo olmak zere gramafon, mandolin, az armonii, akordiyon, davul zurna, kaval gibi mzik aletlerinin bulunmas arttr. Bunlarn satn alnmas iin hibir eyin esirgenmemesini ister. Aletlerin abuk bozulacan dnerek birka

tane birden bulundurulmasn, rencilerin kendi kendilerine renebilecekleri kaval, az armonikas gibi ucuz aralardan birden ok alnmasn nerir. Rolleri be on kiinin ald izleyicisi bunun be on kii olan elenceler, ky enstitlerine asla sokulmamal der. Kitaplardan anlam, esprisi anlalmadan alnp oynanan temsiller karikatrize duruma dmektedir. Onun iin konularn seiminde dikkat etmek rencilerin az ok holandklarn semek yolu tutulmaldr. Elenceler o hale getirilmeli ki herkes rol alp kendiliinden katlmal diye yazar. Enstitlerde tm ileri rencilere grdrmek ana ilkelerden biridir. Byle olduu halde enstitlerde elence toplantlarnn programn saptamada, uygulamada ve ynetiminde renciye grev verilmedii, retmenler de fazla uramadklarndan, iyi bir program ortaya karlamadn grdm. Bu tabloyla karlatm enstitlerde en kymetli zamanlarn ldrldn dndm. Elenceler skc bir hava iinde angarya gibi sryordu.

28 | TaVIr | hazran2012

Enstitlerde giderek onun izdii erevede bir elence geleneinin hem de ksa srede yerletii grlr. Elence gnlerinin asl zenginlii ve kolaylnn yalnz rencilerin kylerinden getirdikleri deil oradaki ok ynl programn yaratt eitli etkinlikler olduu sylenebilir. rnein; her sabah oynanan ulusal oyunlar srasnda, ounda bu konuda yetkinleiyor profesyonel oyuncular kyordu. Her renci bir mzik arac almak zorunda olduundan ve mzik dersleri teki dersler kadar nemle ele alndndan sekin halk trkleri, arklar, klasik mzik alglarnn kullanlmas elence gnleri iin byk bir repertuar oluturuyordu. rencilerin yazd aka, ie, yurt sevgisine ve eitlik stne dair iirler bu toplantlarda dinleniyor, coku yannda bilin de yaratyordu. Ky enstitlerindeki bilin patlamasn etkileyen elerden biri olan ve toplumsal bir z tayan genlik iirleri elence gnlerinden geip geliyordu. Topluca ya da tek tek sylenen arklar, trkler, korolar, konserler ve orkestralar heyecanla okunan iirler cokuyu gklere karyor, ekimserler

szle sazla trkyle arlyor, kenarda kede elenceye katlmayan kalmyordu. Enstit elence gnleri elence eitiminin bir uygulamasyd. renciler byle bir eitimden geerken uygarca elenmeyi reniyordu. Elencelerde daha ok gzel sanat etkinlikleri baat oluyor yetenekler de ortaya kyordu. Bylece elence gnleri ky enstitlerinde yaamn bir paras olmutu. Bu uralar eitimi ve ada retimi destekleyen duygu ve dnceleri gelitiren toplumsal ve psikolojik bir ilevi yerine getiriyordu. Doalama orta oyunlar ya da ksa srede ayakst hazrlanlm olanlar, folklor oyunlar iirler ve benzeri etkinlikler elence gnlerini doldururdu. nemli olan herkesin etkinlemesiydi. Elence etkinlii, programn bir paras olarak yerine oturduunda yalnz enstitnn deil, evrenin de bir kltrel gereksinim durumuna gelmi, kylleri konuklar iine almt. Ayrca enstit rencileri gruplar halinde gittikleri yrelerde kylere kentlerde halkevlerine de bu alkanl gtryorlar. Oralarda ayn

havay yaatyorlar byk ilgi gryorlard. Kylerin bayram elenceleri ky meydan enlikleri kuaktan kuaa geen bir gelenektir. Enstitlerin cumartesi enliklerinin gerek toplumsal ynden bakldnda gerekse bireyin zgrl ve etkinlemesi ynnden ele alndnda ky toplumunun benzer gereksinmelerinin etkilerini tadn sylemek yanl olmaz. Hem de ada toplumun beeni ve estetik dzeyinde bir etkinlie dnerek, bugn uluslararas enliklerde yartrlan sanat olaylarnn her birine enstitlerde yer veriliyordu.Yalnz ders olarak ya da bakalarnn elenmesi iin deil renciler bireyler olarak da bu sanat etkinlikleri iinde yzerdi. Ky enstitlerinin kurulu gn olan 17 Nisan trenleri bu elencelerin daha grkemlisi oluyordu. zellikle Yksek Ky Enstitsnn de iinde olduu Hasanolanda 17 Nisan trenleri lke apnda nemli bir gn olurdu. Bata devlet bakan nn, TBMBB bakan, Babakan ve Bakanlarn, kltr adamlarnn konuk olduu bu toplantlar byk bir enlie dnrdo

hazran 2012 | TaVIr | 29

iir
iir

ahmed zaatar
mahmud dervi

Kekikten ve karam tatan O eller iin Bu lk Unutulmu ve yapayalnz Ahmed iin. Gelip geen bulutlar Yurtsuz ve yabanc koydu beni Ve yalnz dalar cesaret ediyor Beni barna basmaya Kra bir toprakta. Douyorum yine o eski yaralardan Sokuluyorum topraa Btn ayrntlarn grnceye dek Douyorum yine Denizin tat yl Kl olmu kentlerden Kendimi yapayalnz bulduum. Ahmed'di o deniz Kurunlar arasndan kpk kpk Bir kampt fkeyle byyen Yaan kekikti stmze Ve savalara Ellerine ayaklarna bakt Ahmed Unutulmu trenlerin Anlaryla byyen Kimsenin karlamad Kimsenin el sallamad Yaseminlerle.
30 | TAVIR | hAzRAn 2012

Ayakta dikildi yapayalnz Kendini dinledii gecelerde Hakkn hasretini ekerek Yirmi yl Yirmi yl o yer senin bu yer benim Dolat bir kimlii sora sora Yalnz yanardalarn yantlad. Ben Arap Ahmet'im Dedi Ben kurunlar Ben portakallar Ve dler. Benim adrmdr Tel Zaatar Anayurt benim Srp giden o yolculuk anayurda Dou'dan ta Bat'ya Bilendi btn kllar Ahmed tanmaya balarken Ellerini ayaklarn Szlen bir yldz gibi Bakp bakp Hayfa'ya. Ahmed'di seilen kurban Kentler asfalt organlarn Brakp arkalarnda Dtler peine Ahmed'in ldrmek iin. Dou'dan ta Bat'ya Cenaze trenini hazrlyorlard.

Giyotinlerden giyotin beenip. Ben Arap Ahmed Gelsin kuatmaclar! Benim kal'am gvdem Gelsin kuatmaclar! Ate hattym ben Kuatacam onlar nk gsm Snaktr halkma Gelsin kuatma! Uzanm suyun karsna Kk ayrntlar arasnda geziniyorum Derken dalmaya balyorlar Akamla birlikte Yitiyorum Uzaklardan gelen ngrak seslerinin iinde. Kanayan yerlerimden Anlyorum yaadm. Ayak bastm her yol Kanyor benden Kayor Gnl verdiim her kent Ceketimi frlatyor bana. iirlere snyorum

Dlere Anlyorum ok gemeden Dlerime kadar girmi baklar. Bir mum yakyorum Kapanmayan yaramdan. Bu gece Btn akl talar soluyor Ve damarl. Uzaklardaki gzel karm Sessizliin senin Eritti bu lgn geceyi Banklar ve aalar Donup kald glgende. Hatrla beni Kendimi unutmadan nce. O kayalar mektubumdur Yeryzne. Ykseleceim Meyve kfelerinden Denizden Ykseleceim yoksulun arksndan Onlarn arksndan: Yaayacaz! Yaayacaz! diyen. Kekikten ve tatan Ahmed Ykseleceksin Hayr! diyerek Derinden esvap yapacak Krlardan gelen kyller Zalimleri ortadan kaldrmaya. Bir iek olacak yumruun Bir bomba Her gn hayr! demek iin kalkan. Kllardan kesik kesik gvden Yeniden yaplacak Doacak gnelerden Ve dalgalarla nikhlanacak Giyotin altnda Hayr! diyeceksin Hayr! Akan kanmda leceksen Yeniden domak iin Un uvallarndan. Geleceiz ses vermek iin sesine Bizi ardn zaman Ve lmn ehresi Yitip gidecek szlerimizden. Eli lmn

Savurup atacak bizi Yaln bir yurda doru Yasemin bir dn bekledii. Kular bana brakt arklarn Ve ben kotum Yrek atna tarlalarn. Kanmn derinliklerine in Derinliklerine in Derinliklerine ekmein Yaln bir yurdumuz olsun Yasemin bir dn bekledii. Her gnk Ahmed Saf ve basit Ahmed Nasl kaldrdn ayrlklar Meyveyle ta arasnda Kurunla geyik? Arap Ahmed, diren! Kuatma altnda gezeceiz Ulancaya dek kysna Ekmein ve dalgalarn. leceiz d uruna Bir yurdun Ve bekleyen yaseminlerin. Onda Gz'n erileri var. Kandaki iirdir Ahmed. Dalar gibi krk yz Yanks aran seslerin Birleen gvdelerin. Ey tannmayan Ahmed Nasl yaadn aramzda Tam yirmi yl Hl belli belirsiz yzn

Hep izgilerinde dolatmz Tannmayan yzn Ey ormanlar Alevler kadar gizli Ahmed Bize yzn tant Syle son szn Dalacaz sessizlikte Geri adm atacaz itsin diye ller szlerini Yaayanlar Belki tanr diye izgilerini. Ahmed Ahmed kardeim Kahramanca lmn bekliyoruz Ne zaman? Ne zaman? Ne zaman?

eviren : Erdal ALOVA * Beyrut'ta bir Filistin kamp olan Tel Zaatar Lbnan i sava srasnda iki ay kuatma altnda kalmt. Filistinliler g koullar altnda kuatmaya kar direnmilerdi. Arapa'da "kekik da" anlamna gelen Tel Zaatar Filistin direniinin bir sembol haline geldi. Hayali bir kahraman olan Ahmed Zaatar srekli yerinden edilen ve srgnde yaayan Filistinlilerin binlerce adsz kahramann temsil etmektedir.o

hAzRAn 2012 | TAVIR | 31

deneme
deneme

anka ordusu
selim atmaca

Bir Anka Ordusu kuruluyor bu lkede. Snflar mcadelesinin dayatt zorunlulukla diri diri yanyor insanlarmz. Kllerimizden dahi korkuyorlar ve korktuka daha da fazla harlyorlar cehennem ateini. Baka bir dnyaya gerek yok. Yerin yedi kat altndan yeryzne kardlar cehennem ateini. Ve bu atete; iyi, temiz, gnahsz, insanln en soylu damarlarndan olan insanlarmz diri diri yakyorlar Bir Anka Ordusu kuruluyor bu lkede Kimi yoksulluundan ilkel yntemlerle snmaya alrken, kimi yoksulluundan bir baka ehre g etmi uyurken, kimi de yoksullua kar amansz bir ekilde mcadele ederken Olaylar, mekanlar farkl olsa da, yoksulluumuz yznden yakyorlar bizi. Bizi a, yoksul brakanlar diri diri yakyorlar. Ve devlet, geleneklerine yeni gelenek(!) ekliyor: DR DR YAKMAK!.. Diri diri yaklanlardan bir ordu kuruluyor bu lkede. Ve Anka Ordusu dedik ismine de! nsanolu atei bulduundan ve egemenlerin bu atei halk zerinde cehennem ateine evirdiinden
32 | TAVIR | hAzRAn 2012

beri, bir ordu kurulmaya baland yeryznde. Kmrlemi bedenlerimizden geriye kalan kllerimizin rgtlenmesiydi bu. yle bir ordu ki bu; ne da ta dayanabilir nnde, ne de okyanuslarn snrszl Esti mi isyan yeli, geip gider lk lk karanlklara doru Anka Ordusu. Gittii yeri aydnlatverir hemen alevleriyle, dayanamaz hibir karanlk bu alevlerin gll nnde. nk; daima daha gldr gerekler! Sivas bilir misin? Sivasa uzanan tozlutoprakl bozuk yollar, dalarn ha, syle bilir misin Madmak Otelini? Ya 2 Temmuz 1993? te o zaman kardlar yerin yedi kat altndan yeryzne cehennem ateini! Bir insan ldren tm insanl ldrm saylr diyenler(!), o gn 35 insanmz diri diri yakarak katletti! Alevi-Snni atmas vb. dediler, her zamanki gibi olay kartrmak, bulanklatrmak iin, bir sr yalan dolan satlar ortala. Ama 35 insanmzn bedeninden kan alevler ykseldike ge, btn yalanlar geldi dile ve ykselen alevlerin iinde sadece 6 harfli bir kelime okunuyordu: DEVLET!.. imdi ise ayn devlet, zaman

am silah ile bu katliamn iyice perinlemeye alyor. Oysa ki byle yaptka, daha da alevleniyor Anka Ordusu. Derler ki; katliamdan bu yana daha bir scaktr Sivas yolu. Hani kimi zamanlar vardr gemite, gelecei belirleyen. Alnnn ak, bann dik durmasn salayan tarihi kesitler te yine yle bir zamand 2000in 19-22 Aralk. Sivasta 35 insanmzn bedeninden ge ykselen alevlerin iinde okunan devlet, yine i bandayd. Yangn bu ya, almadn m nlemini en ufak bir kvlcm bile saryor lkenin drt bir yerini. Aslna bakarsan diri diri yakmak sylemi en ok burada vcut bulur kendine. Hem de yle bir yakmak ki; alevlerin yetiemedii yerde kimyasal gazlar yakar yakar eritir Sanki yamurmuasna yaar betona etlerimiz. 6 kadn, 6 dnyalar gzeli, gzleri UMUT dolu 6 kadn. nsanln en soylu damarlarndan olan, insanolunu douran, devrime meale olan 6 yiit kadn Nilfer, zlem, Yazgl, Seyhan, efinur ve Glser Nereden baksan, nereden tutsan drt duvar iindeki alevlerin ortasnda diri diri yaklan 6 kadn. Ya Yase-

adrlarn bile Bunlar ok kaliteli, depremzedelere verirsek yazk olur diyerek vermediler. Salam, Vann etin k artlarna uygun olmayan yazlk adrlara, alay edercesine mahkum ettiler insanlarmz! Onlarca adr yangn meydana geldi, onlarca insanmz diri diri yanarak can verdi Devlet ise; sadece iine dt enkaz altndan bakmakla yetindi. Ama yanan insanlarmzn alevleri, enkaz altnda da buldu devleti. Yoksulluk yle kolay brakmaz insann yakasn. Hani kabir azab derler ya ite yle azap ektirir insana yoksulluk. te byle byle yrekleri dalyor, fkemizi katmerliyor Vandan stanbula uzanan yolculuk Depremden cann zor kurtaran bir aile Ve bir babann ailesine bakmas iin, iilik yapaca stanbula uzanan yolculuu. Acaba o da bilmiyor mu hep peindedir yoksulluk? Biliyor, biliyor! Bilmez olur mu hi. Ama yola koyuluyor aresiz. Ve yine bir adr ve yine bir yangn! stanbul Esenyurtta bir antiye alan, patronlarn bitmek bilmeyen kar hrs Bir adr, 11 ii... Ve bir gece birden bire, anszn bir yangn. te yine yakamza yapt namert yoksulluk! 11 insanmz daha kart Ankalara. Yine diri diri yand insanlarmz, ge ykselen yine bizim alevlerimiz oldu. Alevlerimiz Gl ve hakl! stanbulun orta yerinde 11 kii diri diri yaklarak katledildi. Devlet gelenei bylece lkenin drt bir yanna yaygnlatrlm oldu Syle imdi bana, hangi birine yanaym? Hangi birine at yakaym. te byle byle kllerimizle, eriyen etlerimizle kurduk Anka Ordusunu! Alevlerimizle yazdk hikayesini! Bizim de gnmz gelecek, bizim de alevlerimiz var. Alevlerimiz. Hakl ve gl! Bilmez misin bu lkeyi yangnlar sarar ve gnein doduu yere, Anadoluya kzl bir gne doar. Ve domaz m sanrsn diri diri yananlar tekrardan kllerinden? te o zaman bir destan yazlacak bu lkede! Anka Destan diyeceiz ismine de o
hAzRAn 2012 | TAVIR | 33

min, Berrin, Selma? Hele ki Fidan, ah Fidan ah! Alamadlar ya ellerinle smsk tuttuun zaferimizi senden, ite o ellerinle kazandk senden sonra ne varsa. Bizim de alevlerimiz var. Hakl ve gl! Alevlerimiz Egemenlerin alevlerinden daha gl ve hakl! Bu yzden FEDA dedik ismine de! Sivas yolu kadar scak olmasa da bir hayli scaktr Kayserinin yolu. Vandan stanbula uzanan bir mahkeme yolu zeridir Kayseri. Aslna bakarsan; Kayseri sadece bir gei gzerghdr. Vandan gelinip stanbula gidilecektir ama, Kayseri son durak olur 5 tutukluya nk egemenlerin cehennem atei yakalar onlar st dzey teknik zelliklere sahip ring aracnn kaplar 5 tutuklu hari aktr herkese. Egemenlerin alevleri yava yava, iin iin, diri diri yakarak katletti onlar. Bu sefer, deil alevlerin iinden okunmas, bizzat ring aracnn zerinde mhr vard devletin. yle ki; diri diri yanarken insanlarmz, banda nbet tutuyordu bu devletin

askerleri! Bylesine sadktlar grevlerine ama alevlere ok fazla yaklamadan yaptlar grevlerini. 5 tutuklu ERDE, askerler DIARIDA! Doal afet derler deprem iin Birka saniyelik dakikalk ksack bir an iine, yzlerce-binlerce l sabilir. lebilir insanlarmz, nk yoksuldurlar. Sen hi yklan bir villa grdn m? Ben grmedim. Yklmazdr villalar, nk salamdr, zenginler iindir Yine byle bir doal afet geldi ite yoksul Vann bana. ld insanlarmz, yzlerce Kimi enkaz altnda, kimi hastane kuyruklarnda, kimisi de hastalktan Yzer yzer ld insanlarmz! Sesimi duyan var m? yardm lna, yreini karp cevap veren Hasan (Beyaz) Amcamz ehit verdik. Bu depremde devletin gerek yz bir kez daha aa km oldu. Her bir adrdan kan alevler aydnlatt gecenin karanln. Ankalarn alevleri bir kez daha gsterdi ki; yklan Van deil, devlet oldu. Yoksul Van halkn; brakn geici olarak bir yere tamay, yurt dndan gelen yardm

deneme
deneme

umut zerine
volkan koyutrk

Parasn kaybeden hibir eyini kaybetmemitir. Onurunu kaybeden ok eyini kaybetmitir. Umudunu kaybeden her eyini kaybetmitir. Umuda ilikin sylenen bu sz dorudur. Umutsuz yaanmaz. Yarna dair idealleri, umutlar olmayanlar gl ve kararl olamaz, yaamn zorluklarna kar mcadele edemez. zgrlk in Savaanlarn Umudu! Halklarn tarihine baktmzda, ezilen yoksullarn zgrlk ve adalet iin zalim egemenlere kar mcadele ettiklerini, byk bedeller deyerek, kahramanlklar yaratarak kendilerini daha gzel yarnlar ve yaanlas bir dnya iin feda ettiklerini grrz.

nalarda lmeye-ldrmeye mahkum eden kle sahipleri ve kleci Roma devletine duyduu fke deil, onlarla birlikte kleliin yok olacana, tm insanlarn zincirsiz ve zgr yaayacana, byle bir dzenin kurulabileceine olan inan ve umuttur. Umut ilk bata bir dtr, soyuttur ve fakat yayldka, paylaldka, oaldka somutlar, bir d ve hayal olmaktan kp gzle grlen, elle tutulan ve koca Roma mparatorluunu sarsp titreten, egemen kle sahiplerinin kabusu olan bir gce dnr.

iin her eyi gze alr. Umut savatrr ve Spartaks'n Umut ordusu kahramanca savamaktadr. Umut ve ona giden yol dz ve engelsiz deildir. Aksine Mahir'in de dedii gibi dolambaldr, sarptr, engellerle doludur... Yenilgiler de olacaktr; umudun krld, yere dt anlar da olacaktr. Bunlar kanlmazdr... Umut de kalka byyecektir. Spartaks'n Umut ordusu yenilir. Bunun tarihsel, sosyal, belki taktiksel nedenleri vardr; ama gerek olan udur: Umut ordular yenilse de, zgrlk savalar ehit dse de umut ve zgrlk yenilmezdir. Topraa denlerin tad umut dleri, zgrlk tutkular bire bin veren tohum gibi topraktan filizlenecektir. Tarih buna tanktr. Spartaks'n Umut ordusundan Bedrettin yiitlerine, Pir Sultan'dan Mahirler' e ve Mahirler'den bugne... Umut yenilmezdir... Umudun bir yan budur; ki bu yan kavgaya dairdir, onu biz temsil ederiz. Fakat umudun bir yan daha vardr...

Bata Spartaks'n zgrlk dne temkinli ve kukuyla yaklaan kleler umudun soyuttan somuta geliimini grdke, hissettike ona ortak olurlar. Umut byr. Umut yaylr. Umut rHalklara ve zulme kar bakaldran z- gtlenir ve umut ordulap zalimlerin grlk savalarna g veren, bunca karsna kar. bedeli demeyi gze aldran umuttur. Umut kayglar ve korkular ykar, kk Eski Roma'da egemenleri elendirmek hesap-kitaplar bir yana atar, alkanlkiin gladyatrle zorlanan bir kle lar deitirir, insan batan aaya yeolan Spartaks'n, klelik zincirlerini ko- niden yaratr. Umut insan elikletirir, parp atmasn salayan, sadece zulme cesurlatrr, direngenletirir. Umudu ve kendisini bir eya gibi alp satan, are- olan hedefe odaklanr ve ona ulamak
34 | TAVIR | HAzRAn 2012

Pandora'nn kutusundan kan Umut! Yunan mitolojisinde geen hikaye yledir: Prometheus tanrlara isyan etmi ve onlardan atei alp insanlara vermitir. Ate insanlar zgrletirir. Tanrlar Prometheus ve insanlar cezalandrmak iin bir plan yapar; Prometheus ile evlenmek zere gzeller gzeli Pandora'y dnyaya gnderir ve dn hediyesi olarak da bir kutu verir. Prometheus tanrlara gvenmez, temkinlidir. Pandora'y bu gizemli kutuyu amamas konusunda uyarr. Fakat Pandora merakna yenik der ve dn gecesi kutuyu aar. Kutu alr almaz iinden ktlkler birbiri ard sra kar ve dnyaya yaylr; hastalklar, lm, nefret, ihanet, kskanlk, yalan, kibir... Prometheus kutuya ynelir ve kapan kapatr; ama birok ktlk oktan yaylmtr bile. Kutudan son kan ise umuttur. At Arabacs Cabbar'n Umutu! Ylmaz Gney'in sinemasnda ve aslnda genel olarak Trkiye sinemasnda

bir dnm noktasdr umut. Devrimci sinemann baarl rneklerinden biridir. Cabbar bir at arabacsdr. Sermayesi at ve arabasdr. Onlarla kazanr ocuklarnn ekmeini. Ki zar zor karnlarn doyururlar, yoksulluk kuatmtr darack dnyalarn. Yine de bir umut vardr. nk umutsuz yaanmaz. Filmin henz banda Cabbar'n umudu elinde tuttuu piyango biletidir. Her hafta oynar. Hi tutturamamtr ama yine de bir umuttur o kk kat paras. Ya tutarsa ihtimali ok kk de olsa vardr ve bu ihtimal Cabbar'n umudunu yaatr. Gnn birinde bir otomobil Cabbar'n atn ezer. Haksz olan ve kazaya sebebiyet veren otomobil sahibi stelik arabasnn boyas izildii iin Cabbar'dan ikayetidir. Sokakta balayan ve karakolda devam eden diyaloglar arpcdr. Bir yanda sulu ama zengin otomobil sahibi, dier yanda hakl, madur ama yoksul Cabbar. Dzenin polisi zengin otomobil sahibini hakl ve Cabbar' sulu ilan eder.

Hak, adalet egemen snf iin vardr. Burjuvazinin adaleti, burjuvazinin mlkn korumak iin vardr ve mlksz Cabbar'a adalet yoktur bu dzende. Cabbar'n kolu kanad krlmtr. ocuklarnn karnn doyurabilmesi iin almas gerekir. almas iin arabasn ekecek yeni bir ata ihtiyac vardr. Yeni bir at alabilmek iin bor ister, eilip bklr ama eli bo dner. ald her kap yzne kapanr. aresizdir. Bir k yolu bulmak zorundadr. Para kazanmann deiik yollarn dener, ki karsna ona umut gibi grnen yol ve yntemler hep kar. Ancak bunlar hep bo umutlardr ve bo umutlar umutsuzlua dnmeye mahkumdur. Cabbar'n hikayesi byle srp gider; bir umuttan baka bir umuda savrulur. aresizdir, yoksul ve yoksundur. Hep bir umudun peindedir ve bouna denmemitir umut fakirin ekmeidir diye... Cabbar'n son umudu bir definedir. Onun peine der. Her eyini bu defineye balamtr. Son umududur. Filmin
HAzRAn 2012 | TAVIR | 35

finali arpcdr; definenin yerini okuyup fleyerek tarif eden hoca da bu yardm karl yklce bir para alr. Tarif edilen noktay kazan Cabbar'n umudu, kendisine saldran bir ylana dnmtr. Umut, umutsuzluk olmutur. Cabbar'n umudu bu dzene dairdir ve bu dzenin snrlarn bir trl aamaz. Botur, hayallerden ibarettir. Sorunlar zmez, sadece aclar geici olarak dindirir morfin gibi ama hastal tedavi etmez. Ve bu morfin etkisi yapan bo hayaller, umutlar Cabbarlar' dzene balamaktan, ala, yoksullua ve smrye katlanmasn salamaktan baka bir ie yaramaz. Ylmaz Gney Cabbar'n umutunu yle tarif eder: Halk, gelecek eyin ne olduunu, hatta umudun ne olduunu bilmiyor. Bizim halkmz devaml bir bekleme iindedir. Aldatc bir umudu anlatmak istedim. Umut bizim hayatmzn bir parasdr. Aya yere basan bir insan bo eyler hayal edip umutlanmaz. Toplum belli bir dzeye ulat zaman insanlarda hayale dayal umutlar kalkar. Umut, dzen bozukluunun bir simgesidir. tc bir umuttur ve bu umut dzen sahiplerinin istedii gibi fakiri besleyen ve ki tr umut vardr. Biri dzene hizmet uyuturan bir ekmee dnr. eder, biri devrime. Halk bu bo umutlar, hayalleri ykmaDzene dair olan umut halk hep bek- dka bu dzene kar mcadele edelentide tutar ve bylece kendine balar. mez, kurtuluunu ve zgrln kaBu umut dzenin rettii sahte bir zanamaz. Egemen dzen bunu ok iyi umuttur. Karmza bazen bir daire sa- bilir ve bundan dolay srekli yeni sahhibi olabilmek ya da bir araba sahibi te umutlar yaratr. olabilmek ya da ocuunu bytp okutmak vs. ekillerde kar. Bunlarn Burjuvazi umut pazarlar. Halkn dzene hepsi birer olaslktr ve bu olaslklarn ve sisteme dair umutlarn canl tuttugerekleme ihtimali bir umuda dn- u srece iktidarn srdrr. Parlarse insanlar bunlara ulamak iin d- mentarizm ve 4-5 ylda bir yaplan gszenin kurallar iinde alp abalama- termelik seimler de znde burjuvazi ya devam edeceklerdir. iin umut tazelemekten baka bir anlam tamaz. Ypranan bir burjuva parBu umut, dzenin dayatt bo ve alda- tisinin yerine yeni ve henz ypranma36 | TAVIR | HAzRAn 2012

Sonu olarak;

m, bol bol vaatlerde bulunan baka bir burjuva partisi iktidara gelir ve halkn umudunu tazeler ve dzen byle srp gider... Tabii bir yere kadar srer bu oyun... Dzenin umutlar sahtedir, yalandr ve her yalan bir gn aa kar. Dzenin umutlar tkenir. Halk bu tkenii ve dzene dair umutlarn umutsuzlua dntn Cabbar gibi kendi deneyimiyle yaar ve grr... Dzenin sahte umutlarn tehir etmeliyiz ve halk onun etkisinden kurtarmalyz. Halka gerek umudu gstermeliyiz. Umut halkn kendi gcndedir. Umut halktr! Umut devrimdir! o

masal

masal

karnca ile aslan

faruk ergen

Bir varm bir yokmu, develer tellal iken pireler berber iken... diye balayan bu masal cmlesinde devenin tellal olmas ya da pirenin berber olmasyla alay edilir gibi gelir bana. Oysa bedenen kck ya da ok byk ama hayatn emeiyle kazanyorsa, kii ancak takdir edilir. Mesela, hazr yiyicileri, emek smrclerini kimse sevmez. Sevmek bir yana onlar yaknnda bile grmek istemez... Emekilerin srtndan dmeleri iin bu asalaklarla die-di bir mcadele verilir. te karncalar ve aslan da bunun iin birbirine dman olmutur. Masal bu ya, bir aslan minicik karncalara peyda olur. Onlar yerinden yurdundan etmek iin olmadk eyler yapar. Nasl m? yleyse masalmza en bandan ba-

layalm. Bir varm bir yokmu. Develer tellal iken, pireler berber iken... Ben anamn beiini tngr mngr sallar iken, bir karnca ailesi ormann en gzel kelerinden birinde, bir kknar aacnn altnda yuva kurmu. Yuvalarnn douya ve batya bakan iki kaps varm. Bu kaplardan esen rzgar ambarlarna topladklar buday saa sola evirerek rmesini engellermi. lerinin erbab emeki karncalar, yuvalarn yle ustalkla yapmlar ki her gren hayran kalm. Gel zaman git zaman bu gzel karnca yuvas ormann kral aslann da dikkatini ekmi. Ve yuvay gzetlemeye balam: Burann kral olduum halde nasl benden izinsiz byle bir yuva kurarlar? Hem de ormann en gzel yerinde... diye kendi kendine syleniyor, ssl sakaln svaz-

lyormu. Bunu duyan blbl, karncalara haber vermek iin hemen kknar aacna varm... Heyecanla terek, olan biteni anlatm. Grm-geirmi bilge bir karnca: - Sen bahar mjdesi getir ey blbl... Kt haberleri baykua brak ... demi. Ama bu haberden sonra da karnca yuvasnda bir huzursuzluk balam. Sesiyle yeri-g inleten aslan kral, Ben ne dersem o olur!.. diyerek kkreyip, karncalarn etrafnda dolanr olmu. Bazen de kknarn altna uzanp, yuvay penesiyle deer, yuvadakileri rahatsz edermi. Minik karncalar Aslan'n penesini srmak iin sabrszlanr ama yine de byklerinin szlerinden dar kmazlarhazran 2012 | TaVIr | 37

m. Aslan ylesine aztm ki artk tm ii gc kkremek ve karncalar rahatsz etmek olmu. Dier yandan da iki yzllk ve yalanla kralln srdrme abasndaym. Ve eer karncalara szn dinletemezse itibar zedelenecek, kk decekmi. Hal byle olunca, nasl etsem de u karncalar bir an nce yuvasndan atsam diyerek yeni kurnazlklar peine dm. Gnlerce kkredii halde karncalar yuvalarn terketmedii iin Biraz da poh pohlayaym, ne de olsa tatl dil ylan deliinden karr demi. Balam karncalar pohpohlamaya. Siz yle alkansnz, byle alkansnz... Daha gzel yuvalara layksnz... Ahmaa pohpoh hogelirmi ama karncalar ahmak olmadndan aslana kulak asmamlar ve klk yiyeceklerini toplamaya devam etmiler. Taneleri bir biri pei sra yuvalarna srkleyerek biriktirmiler.

Fakat aslan kral tacizlerinden vaz gemiyormu. Baz karncalar bu tacizlerden bkp: - Artk kalm bu yuvadan, bakasn kurarz. Bak, aslan bize dere kenarndan yer gsteriyor. demi. Ama emeinin kymetini ok iyi bilen, kknarla kurduklar dostluktan vazgemek istemeyen dier karncalar, Olmaaaaz! demiler, lrz de yuvamzdan kmayz. stelik k geliyor. Ambarmz ancak doldurabildik. ocuklarmz a brakamayz. - Peki ne yapacaz, evimizin bamza yklmasn m bekleyeceiz? diye sormu dierleri. - Direneceiz! demi kararl olanlar. - Ama nasl? Biz kcz, saymz da az, nasl g yetireceiz ormann kralna? Direniten yana olanlar glmsemi ve; - Damla damlaya katld m, nehirdir; nehir nehire kavutu mu, denizdir. Azlar bir araya gelince ok olur. Haber sala-

cak, tm dostlarmzdan, emekilerden destek isteyeceiz. Karar netlemi, direnilecekmi. Bunu duyan minik karncalar sol kollarn yumruk yapp, yukar kaldrm ve direni marlarn sylemeye balamlar. Aslana boyun eilmeyecek, emeklerini ocuk, yal, kadn, erkek demeden hep birlikte savunacaklarm.Tm emekiler birleince karlarnda deil kral hibir g duramaz ve bu diedi mcadelede hayatn kaybedenler de olur. Ama yaama kr krne balln, her yerde, her zaman doru olmadn en iyi zulme direnenler bilir. Bu bize dierlerini kurtarmak iin, bile bile lmn zerine atlan kahramanlar, bize ideali uruna glmseyerek can veren kahramanlarmz hatrlatr... Selam olsun zulme boyun emeyenlere!.. Selam olsun bu uurda ehit denlere!..

38 | TaVIr | hazran2012

iir

iir

ay arks
fazl ngel

Ayn bize arklar sylemesini dilerdik O sustu gzyalaryla Yorgun yzn dkt Bir tutam vard yalnz Onu da kendine saklad Rzgar, Sylenmesi yasak bir adn ezgisini alyordu slkla ayn at akyordu nehirlerin yatanda Biz, Silip tm gzyalarn Ttn basarak kanayan yaralara Kan kzl gmleklerimizi karp sardk smsk lk o zaman grdnz bizim de kanadmz ve derken cansz Gzlerimizden aldnz umudun bayran

Dalgalansn imdi ellerinizde Kavga meydanlarnda ve dalarn doruklarnda. Dalgalandrn. Ay arklar sylesin Gnee At yaklmasn, Knalar yaklsn ellere Dalgalansn zafer ellerinizde

Hazran 2012 | TaVIr | 39

izlenim
izlenim

mardinde tan ve insann masal

filiz tanya

culuu bizi bekliyordu. ok heyecanlydm, yolculuk boyunca arkadama srekli sorular soruyordum. Gn aardnda Antepte olacamz, Antepi ve Urfay gndz gzyle grebileceimizi syledi. Benim sorularmdan sklan arkadam, imdi uyu, yoksa sabah manzaray izlemek iin uyanamayacaksn dedi. Bayram iin erkenden yatan ocuklar gibi otobste kafam cama dayayp uyumaya altm. Gn doumunu karmamak iin tek gzm ak uyudum. Ama demiti. Niin Gne doudan doar dediklerini o an anladm. Daha nce hi grmediim, muhteem bir gn doumu vard. Anadolunun gney dousunda bir gerdanlk misali, sapsar prldayan bir ehir Mardin. Kitaplara, yklere konu olmu, karanlk abbaralarnn (*) arasndan ykler, masallar akp gitmitir. Mardin edebiyatmza ilham kayna olmu kentlerden biridir dersem hi de yalan olmaz. ryalarmda o hi grmediim abbaralarda koup durdum. Daha sonra birok defa gittim Mardine ama on yl nce gittiim ilk yolculuun yeri hep baka oldu. O ilk gr, ilk ak gibiydi. Gn kzll ok uzakta grnyordu, her yer dmdzd, gzmn alamad bir dzlk. Oysaki ben o gne dek hep biraz ileride balayan, ge doru ykselen dalarn, tepelerin ardndan doan gn izlemitim. imdi gne bitmeyen dzlklerin ardnda bir yerlerden ykseliyordu. Gzmn grebildii yerlerde bir knt bile yoktu.

Mardine ilk yolculuum nisan ayna denk gelmiti. Daha nce Mardinde retmenlik yapm bir arkadamla birlikYllar nce bir kitapta okumutum Mar- te dtk yollara. lk defa Mezopotamdini. Bir yaam yksyd. Uzun zaman yaya gidiyordum. Uzun bir otobs yol40 | TAVIR | hAzIRAn 2012

Otobsn iine doru bakndmda herkesin uyanm olduunu grdm. Nerede olduumuzu sormalydm ama akamdan bu yana deien bir ey vard otobsn ierisinde. Artk herkes baka bir dilde konuuyordu. Arkadam drtkledim sinirli sinirli tek gzn ap, Ne var? dedi. Biz nereye geldik, herkes baka bir dil konuuyor artk dedim. Buras artk onlarn memleketi, Adana snrn getikten sonra herkes kendi dilini konumaya balar dedi. O srada bizim uyandmz grp gelen muavin; artk Trk snr bitmitir, herkes dnmtr kendi zne dedi ve gitti. O andan sonra ok ilgin eyler yaayacam grebiliyordum artk. Bam cama dayayp uzun dzlkleri seyretmeye baladm. Gne ykseldike her eyin daha iyi ayrdna varabiliyordum. Otobsn iindeki yabanclk da bitmi, herkes birbiriyle can cier muhabbete balamt. Her yerde fstk aalar vard. Tek tk alak daml, amur sval Mezopotamya evleri grnmeye balamt. Urfadan, Viranehirden gemitik ve artk Mardin snrlar ierisine girmitik. Sanki baka bir diyarda gibiydik, bir le dmtk... Daha nce hi bu kadar plak, aasz ve dmdz bir yer grmemitim. Yol uzun tarlalarn ortasndan geiyordu. Hi viraj yoktu. Dmdz bir yoldu nmzde uzayan. Ben hayretler ierisinde izliyordum her eyi. Kyler memek iin bir araya sokulmu koyunlar gibi grnyordu. Oysa Karadenizde ky evlerinin her biri ayr tepededir. Artk Kzltepeye gelmitik. Arkadam, Hadi hazrlan, burada ineceiz dedi. Kzltepenin iinde bir yol kenarnda indik. Ben nasl bir yere geldik diye etrafa bakarken birden uzun beyaz elbiseler giymi erkekler grdm. ardm.

armayp da ne yapaym, ilk defa uzun etekli bir Arap gryordum. Kahvaltdan sonra Kzltepeyi gezmeye ktk. Dmdz bir plato zerine kurulmu bir yerdi. Parklar dnda hibir yerde aa grnmyordu. Bir l andryordu. ehrin sokaklar toz iindeydi. Yollarda asfalt veya kaldrm yoktu. ehir iindeki yollarn birou toprakt. Arkadam eski dostlarn, ahbaplarn gryor, muhabbet ediyordu, bense etraf inceliyordum. O srada yolda yaplan bir dne rast geldik. Dn tam anlamyla yolun ortasnda yaplyordu. Merakla yaklatk. Dn sahipleri bizi, buyur ettiler. Oturup oyunlarn izledik. Bir orgla alnan Krte trkler eliinde halay ekiyordu insanlar. Kzlar rengarenk, yerel giysilerini giymilerdi. Karnmz ackmt, bir lokantaya girdik yemek yemek iin. Yabanc olduumuzu hemen anlyordu herkes. Lokanta sahibi bize ho geldiniz dedikten sonra, be-

nim sipariimi alrken sorun kard birden. Ben vejeteryan olduum iin etsiz bir eyler smarladm ama lokantac, Bizde misafire etsiz yemek vermek ayptr, ben size etsiz yemek veremem dedi. ardm kaldm, masadakiler durumu anlatmaya alyorlard, Seni mteriden nce, misafir olarak gryor dediler, Ama ben et veya etli yemek yiyemem ki, siz de onu anlatn adama dedim. En sonunda lokantacy, bir hastalm olduu onun iin etli bir ey yiyemediime ikna ettiler. Bana servis yaparken bile, ok ayptr bu valla abla ama ne yapalm deyip duruyorlard. Yemeimizi yedikten sonra geceyi geireceimiz kye doru yola koyulduk. Kyn ismi birka yl nce deitirilmi. Bu yzden gideceimiz ky tarifini almak wbiraz zor oldu. ok en bir minibs ofrmz vard. Bu ky Suriye snrnda, arkadamn eski grev yapt kyd. Hala orada alan arkadalahAzIRAn 2012 | TAVIR | 41

r vard. Bizi onlar davet etmiti. Dmdz ip gibi giden tozlu bir yoldan bir saate yakn gittikten sonra kye varmtk. Ky meydannda bir okul ve okulun yannda iki tane lojman vard. Btn evler ayn hizada ve ayn modeldeydi. Bazlar avlu ierisindeydi. Sarya boyanm kibrit kutularn andryordu hepsi. Biz indiimizde bir sr kii toplanmt etrafmzda. Arkadamn eski rencileri, oradaki dostlar duyan gelmiti. Ben kimseyi tanmadm ve etrafta hi kadn olmad iin ocuklarla ilgileniyordum. Kadnlar tarladaym. Ancak akama gelirlermi. Ama akam olup da kadnlar geldiinde yine benim iin pek bir ey deimeyecekti. nk hibiri Trke bilmiyordu. Yalnzca erkekler ve okula giden ocuklar Trke biliyordu. Kadnlarla eviri yaplarak konuabiliyorduk. Onlara daha nceden haber vermediimiz iin ok zldklerini, bilselerdi daha gzel elbiselerini giyip bizi yle karlayacaklarn sylyorlard. Bizim sandmzn aksine, Krtler orada sarn ve renkli gzlydler. Bu kyde Araplar ve Krtler bir arada yayordu ve ylesine scakkanlydlar ki, hepsi evlerinde kahve, yemek ikram etmek istiyorlard. Arkadam kydeki eski dostlarn grmek iin beni brakp gitmiti. Bense kadnlarla ba baa kalmtm ama anlaamadmz iin birbirimize bakp glyorduk. ocuklar bize tercmanlk yapmaya alsalar bile biz aramzda bir iaret dili gelitirmeye balamtk. Hatta bana birka kelime bile rettiler hemen orada. Sonra kyn retmenleri beni Suriye snrndaki tellerin oraya gtrdler. Daha nce hi lke snrna gitmemitim. Srekli, Yani imdi uras Suriye mi? deyip duruyordum. Bu ok houma gitmiti. Ne de olsa artk Suriyeyi de grm saylrdm. Hatta gece olduunda Suriyenin klarn bile grebileceimi sylediler ve beni gnein batn izlemek zere kyn hakim tepesi diye bir tmsee gtrdler. Gne
42 | TAVIR | hAzIRAn 2012

Suriyeden batyordu ve evlerin klar da yava yava yanmaya balyordu. nmzde her yer alabildiine byk bir dzlkt sanki. Gzlerim biraz daha iyi grebilse adeta tm dnyay grebilecektim o tmsein zerinden. Hava iyice kararmt eve dnmek zamanyd, misafirlik iin bizi bekleyen koca bir ky vard ne de olsa. O srada Arkan dn dediler. Arkam dndmde kocaman karanln ierisinde ok uzakta, havaya aslm byk bir avize vard sanki. Oras Mardin ehriydi ite. Bu byk Mezopotamya platosunun ortasnda Mardin bir da tepesine kurulmu kartal yuvasyd. ok byleyici grnyordu. Yalnzca geceleri klarndan dolay grnrm, Gndzleri kaybolan ve geceleri ortaya kan yitik bir lke gibi... Bir dteydim sanki. Bu dn ortasna sabahn ilk saatlerinde ocuklarn sesleri doldu. Beni aryorlard. 23 Nisan oyunlar yapacaklard. Meydanda byk bir kalabalk toplanmt. Herkes ocuklarn oyunlarn izlemeye gelmiti. Birinci snf ocuklar daha doru drst Trke konuamyorlard. retmenleri birinci snfa gelenlere nce Trke retiyormu. kinci ve nc snfta da ancak okuma yazmay renebiliyorlarm. Her ey bir ykym gibi geliyordu ama hi birisi yk deildi bunlarn. Kzlarn birou da okula gnderilmiyormu zaten. Okuyup bitirenler ya tarlaya ya da kocaya... Kyn tarihinde iki tane okumu kz var; biri hemire olmu, biri de resim retmeni. Onlar da muhtarn ve aann kzlarym. Kyden ayrlmak ok zor geldi. imden bir eyler koptu. Bugn bile o duygunun tarifini yapamam. Mardine geldiimizde artk akamzeri olmutu... Kalacamz otel eski ehrin aasnda kurulan yeni Mardindeydi. Eski Mardin ise tam karmzdaki tepenin zerindeydi. Karanln ortasnda l l parlayan bir

avize gibi asl duruyordu. Mardinin zerinde parldayan yldzlar, snk kalyordu. Bana mumlar yaklm, yarn dn olacak kz gibiydi adeta. yi ki bir akam vakti gelmiiz diye geirdim iimden. Bir an nce dar kmak istiyordum ama oteldekiler, bunun iyi bir fikir olmadn olaanst hal durumunun yeni kalktn, sivillerin veya polislerin bizi sk sk durdurup kim olduumuzu, ne iimiz olduunu, burada ne aradmz soracan, keyfimizin kaacan ve bu saatte eski Mardine gitmek iin dolmu bulamayacamz sylediler. Sabah beklemek istemiyordum, Mardinin gece halini de grmek istiyordum. Bunun iin olduka uzun bir yokuu kmak gerekti. Mardin bir kartal yuvas gibi tepeye kurulmu ve yeni yerleim alanlar da eski dokuyu bozmamak iin tepenin eteklerine doru yaylm. Ben Kzltepeden kendime aldm rty (Kzltepe kadnlarnn kullandklar bartsn) bama taktm. Kendimce tebdil-i kyafet yaptm. Tepenin etrafndan kvrlarak uzanan, bizi zirveye gtrecek olan yolu trmanmaya baladk. Yoku bitip de tepenin dzlne geldiimizde dnyam ardm. Sanki zaman tnelinden geip tam yzyl ncesine belki de daha eskiye gelmitim. im haar bir ocuk gibi kpr kprd. Her yere girip kmak, her yeri kurcalamak istiyordum. Darack bir caddenin tam banda duruyorduk. Caddenin etraf iki katl, tatan evlerle rlmt. Her ey sar talardan ibaretti. Caddeye alan sokaklar yalnz iki kiinin geebilecei genilikteydi. Bunlar mehur abbaralar olmalyd. Hadi girelim birisine dedim ve daldk bir sokan iine. O sokaklardan birinin ierisine dalar dalmaz kendimi bir masaln iinde bulacakmm gibi geliyordu. Okuduum dou hikayelerinde hep talarn dilinden, her tan bir hikayesi olduundan sz edilir-

di. Bu ta evlerde; ta ustalarnn terleriyle birlikte talara sinen hikayelerin, yzyllardr bu evlerde yaayan insanlarn ykleri ve daha neler vard. Bu talar ne ok eyin tanyd. lk baktm andan beri bunu duyumsayabiliyordum. Talarn tanklklarn dinleyebilecektim sanki. Sokaklarda yrmeye baladmzda adeta Alice artk konuan talar diyarndayd. Her ey ylesine gizemli geliyordu ki o an. Sokaklar saray koridorlar gibi upuzundu. Sokaklarn iki yan uzun duvarlarla evriliydi; evler bu duvarlarn arkasndayd. Duvarlar boyunca belli aralklarla kaplar vard. Bu kaplarn hepsi birbirinden gzeldi. Nerdeyse hi insan yoktu etrafta. Halbuki henz erken bir akam vaktiydi. Her yer ylesine karanlkt ki rkmeye balamtm. Sabah uyandmda l l bir gkyz parldyordu stmzde. Hemen bir dolmua atlayp eski Mardine gittik. Gece girdiimiz karanlk sokaktan imdi gndz geiyorduk. nsanlar bize tanyormu gibi davranyordu. Bir gece nce korkup kendimizi caddeye attmz yer buras myd diye dnmekten alkoyamadm kendimi. Merakla baktmz evlerden birinin kaps alverdi aniden. Evden bir adam dar kyordu ve bizi grnce Oo misafir varm, gelin gelin ieriden bakn dedi ve bizi ieri buyur ettiler. ok geni avlulu bir evdi. Her merak edene evlerini byle keyifle gezdirirlermi. Bu ok houma gitmiti. Sonra bize Mardinde gezebileceimiz yerleri tarif etti. Sokaklar geip keleri dndke muhteem yaplar kyordu nmze. Muhteem bir Mardin evi duruyordu karmzda ama evlerin hepsi avlu ierisinde olduklarndan avlularn duvarlarndan evlerin tamamn grmek pek mmkn olmuyordu. Bu sefer de biz alalm kaplarn dedik. Bir kadn k-

t kapya. Kimsiniz? diye sordu. Biz, Mardine gezmeye geldik, eviniz ok houmuza gitti der demez, Biz de ay iiyorduk zaten, gelin gelin diyerek bizi ieri davet etti ve birden kendimizi muhteem bir avluda bulduk. Evin btn kelerini, ince ayrntlarn gsterdiler bize. Mardin evlerinin sokaa alan kaplar yoktu. Btn evler birbirlerine bitiik olarak ina edilmiti ve bu evde de yan komunun oturma odasna alan bir geit vard. Ama onlar geidi betonla kapatmlard. nk bu evi daha birka ay nce svireye g eden bir Sryani aileden satn almlard. O mahalle bir Sryani mahallesiymi. Sryaniler gece hi sokaa kmadan birbirilerinin evle-

rine geebilirlermi. Artk eski tanklklar kalmad iin bu geitler kapatlyormu. Kadnn evde bir kz ve iki oluyla fotoraf ektirdik ve bizi tekrar beklediklerini ok memnun olduklarn hatta bununla da kalmayp, Ziraat Bankasnda memur olarak alan kocasna da urayp bir ayn iersek ok memnun olacaklarn syledi. Sokaklar arasndan Mardinin tepesindeki kaleye doru kyorduk. Evinin nndeki asmann altnda oturan kalabalk bir aileye selam verdik. Onlar da kalkp bize selam verdiler. Kale nmzdeydi artk ama kalenin yaknndaki evin sahibi amca kalenin artk kapandn ve artk gezilemediini

hAzIRAn 2012 | TAVIR | 43

syledi. Tabii oraya kadar kmken bizi brakmayacan, illa ki bir stl kahvesini imemizi istedi. Amca yllarca Almanyada alm sonra gelip yerlemi buraya. Yine birlikte fotoraflar ektirdik, fotoraflarn gndermek iin adresini alp yola koyulduk. Mardindeki en nemli Sryani kiliselerinden birine vardk. Buras stanbulda grdm kiliselerden ok farklyd, ok mtevaz ve tamamen dou kltrnn ve mimarisinin etkisinde ina edilmi bir kiliseydi. Kilisenin deiik blmlerini gezerken bizi Kilisenin papazlar karlad. Bize Mardinin gemiini anlattlar ve meyve ikram ettiler. Tabii biz de Mardin misafirperverliine adapte olmu kiiler olarak hemen kabul ettik. Bize gezebileceimiz kiliselerin ve manastrlarn yerlerini tarif ettiler. Ayin salonunda Sryanice dersi veriliyordu. ok az kalan Sryaniler, kendi dillerinde okuyup yazmay unutmamak iin burada almalar yapyorlarm. Mardinin dnda kalan Deyrlzaferan Manastrna gitmeye karar verdik. Taksiciyle yaplan uzun pazarlklar sonucu Manastra gitmeyi baardk. Burasn ilk gnee tapanlar yaptrm. Tam olarak ne zaman yapld bilinmiyor. Muhteem bir yapyd, iinde metropolitan mezarlar vard. Her ey tm gizemiyle, tm grkemiyle korunmutu. Ama tabii bize tamamn gezdirmediler. Suriye ve randa yaayan Sryanilerin merkeziymi bu manastr. Barahip burada yaarm. Tabii biz bu arada gidip barahiple tanmay ihmal etmedik. Manastr gezip Mardine dnerken etrafmda grdm her ey, tarihi yaplardan oluuyordu. Yoksa bunlar tarihi yap falan deil de ben mi o tarihteyim. Kafamda bir sr ey uuuyordu. Henz tam olarak kavrayamamtm, grdklerimi, yaadklarm. Kendimizi mehur bakrclar arsndan, camilere, medreselere doru srklerken, Mardinin en gzel konan grmeden gitmememiz gerektiini rendik. Biz de gittik evin kapsn alacakken baktk kap akt zaten. Kafamz avluya uzatp seslendik ve ieriden esmer yzl, ak bartl bir kadn kt. smet Teyze bizi tanyor gibi ard ieri. Meer ok alkm ziyaretilere. Buras eskiden krk hanenin oturduu bir slaleye aitmi. Kendisi Arapm. Konan bir katn da (bizim bildiimiz gibi st ste katlar deil, ok eimli yamaca kurulmu katlar) onun ailesi satn alm. Bu konan Mardinin deiik yerlerine alan tam be kaps varm ve burada yaayan krk hanenin birbirlerine evden eve geebildikleri geitleri varm. Bize kendi oturduu evdeki geidi gsterdi. Betonla kapanmt artk geit. Bize yrenin en mehur mrrasndan (**) ikram etti. Bu younlatrlm, bir yudumda iilen kahveydi. ylesine sertti ki, itikten sonra insan sarsyordu adeta. Ve evin avlusundan grnen manzarann ei benzeri yoktu. Mardinin yamacna kurulmu bu evin avlusu usuz bucaksz Mezopotamya ovasna bakyordu. Ne ormanlarn, ne denizin grkemi beni bylesine bylemiti. Bu bambaka bir duyguydu. Yanma gelen smet Teyze, Ben buradan byle ovaya bakmazsam lrm herhalde. Bu yzden bu evden baka bir yere gidemem dedi. O geziden sonra birok kez gittim Mardine. Dounun o byl kentinde her seferinde baka eyler kefettim. Ama yllar nce olaanst halden yeni km bir kentin insanlarnn scakln, dostluunu, insaniliini hi unutamadm. Bizim o zaman korkularmz vard o gitmeye korktuumuz corafyalara dair ama onlarn ise hogrs, hasreti vard insanla kar.o
(*) Mardin de tnel biimindeki yaya geitleri (**) Mrra: arap kahvesi

44 | TAVIR | hAzIRAn 2012

biyografi

biyografi

ebu mslim horasani

mehmet tamer

slam corafyasnda zorba Emevi hkmranln tarihten silen, Abbasileri iktidara tayan, yaad dnemde mazlum ve ezilen halkn hakkn arayan, onlarn kurtulu umudu olan bir halk nderidir. Ebu Mslim Horosani, davaya adanmln, inanc uruna serden gemenin ve fedailiin addr ayn zamanda. Mezopatamya'nn skender ve Ardeir'den sonra grd nc byk komutan olduu sylenir. Yaam ve yaptklar birok hikaye ve destana konu olmutur. Hakknda anlatlanlarn ne kadar gerek, ne kadar hikayedir anlalmas gtr. yle ki Ortadou'da yaayan her kavim, her mezhep onu kendi kanndan saym buna uygun hikaye anlatmtr... Bilindii kadaryla kkeni Krt aireti Rewandiye dayanr. Ewdrrehman Rewandi'nin oludur. Gerek ad da brahim bin Osman'dr.

ye kar ar derecede tutkusu vard. stn zekas ve yetenekleri sayesinde zaman zaman egemen ulus olan Araplarn toplantlarna katlan sayl Mevalilerden biri olmutur. Emevilere kar bir muhalefet frkas olan Kesaniye ile tanp dncelerini benimsedi. Snmacs olduu Ben cl Kabilesinin lideri Said Bin Muirenin bakaldrsnda grev ald. syann baarszla uramas zerine tutuklanarak zindana atld. brahim, zindanda kendisini yenileyerek olgunlat. Miladi 738-744 yllar arasnda Abbasoullarnn bakaldrlar gerekleti. Benu cl Kabilesinin nderlerinden sa Bin Mukil, azatl klesi brahimi Abbasoullarna 300 bin dirhem karlnda satt. brahim yeni efendisi Abbasoullarndan mam Muhammedin karsna karldnda 20 yandayd. Muhammed ilk karlatnda ok beendii brahimin adn "Ebu Mslim" lakabyla arlmasn emretti. Yalanm Abbasolu Mehmed"in brahim adnda bir olu vard. simleri birbirlerine karmasn diye bu deiiklie gitmiti. Ebu Mslm 746 ylnda Horasan ihtilalinde grevlendiren de Abbasolu brahimdir. Bu ksa yaam hikayesinin tesinde o Horasan'da karlat btn sorunlara zm reterek, hazr hibir eyin olmad yerde ylmadan, sabrla alarak, her kavim, her mezhep, her frka, her dnce ve inantan yoksul halklar rgtlemeyi ve Emevilere kar tek bayrak altnda birletirmeyi baard. Tarihi kahramanlar yazmaz; kahramanlar tarih yaratr, ne karr. Ebu Mslim Horasani de pratik iinde, halkla birlikte yaayarak onlarn zlemlerini, beklentilerini iyi tahlil edip, yaad corafyann durumuna, yapsna gre planlar, programlar kararak, ine ile kuyu kazar gibi isyan rgtleyerek nderleti. Ebu Mslim adyla anlan isyana yol aan nedenler nelerdir? Ortaa boyunca din sava olarak

Bugn Azerbaycan snrlar iinde kalan Krt aireti obas Mavit kynde 718719 yllarnda dnyaya gelmi, ocukluu ve genlii azatl kle olarak gemitir. Nasl kle olduu hakknda eitli iddialar anlatlmaktadr. Fakat son kertedeYemen'den Kfe'ye gelen Benu l kabilesinden sa Bin Magil El li'nin azatl klesidir. Bu kabile ile ehlibeyt davas uruna isyanlara katlm, zindanlara atlm, gene isyan etmi ve sonunda Emevilerin iktidardan indirilmesine hizmet etmitir... Hangi dnemde yaad? Ebu Mslim 718-19/756 yllar arasnda yaam. Bu dnem slam corafyasnda byk altst olularn, siyasi-sosyal ekimelerin yaand dnemdir. slam devleti byk hzla topraklarn bytm, Sasani iktidarna son vermi, Bizans ile komu olmutur. Deiik inanlarn, fikirlerin arpt, slam iinde ayrlklarn derinletii bir dnemdir. 680 ylnda mam Hseyin ve ailesinin Kerbela'da katledilmesinin yanklar srmektedir henz. Ayaklanmalarn, blnmelerin, frkalarn, mezheplerin ard
46 | TAVIR | hAzRAn2012

arkas kesilmemektedir. Ve Emevi zulmne kar isyanlar ve iktidar mcadeleleri ykselmektedir. Emeviler kimdir? Mekke'nin zengin tccar ailelerinden Ebu Sfhan ailesindendir. slam devletinde Muaviye'nin am Valisi iken, iktidar iin Hz. Ali ile savaan ve onun lmnden sonra halifelii ele geirmesiyle balayandneme Emevi dnemi denir. Abbasiler kimdir? slam peygamberi amcas Abbas soyundan gelen ailedir. Emevilere kar gizli rgtlenip, iktidar iin her kesimi ve herkesi kullanmlardr. Ehlibeyt davas diye ortaya km fakat iktidara gelince de onlar iktidara tayan glere sava amlardr. Ebu Mslim nasl nderleti? Benu cl Kabilesi Sunni-slam iktidarna muhalifti. Ve ehlibeyt davas adna gerekleen tm ayaklanmalar destekliyordu. Ebu Mslim Benu cl Kabilesinin himayesinde byd ve Kfede bir sre saralk yapt. renme ve rgtlenme-

ortaya kan savalarn ve isyanlarn neredeyse tamam aslnda snf ieriklidir. z ekonomiktir. Emevi devleti fethettii her yerde ar vergiler koyuyordu ve bunlar yoksul halkn srtndan karlyordu. Mevali diye bilinen Arap olmayan btn Mslmanlar hor grlyordu. Mminler kardetir diyen ayete karn pratik byleydi. Ehlibeyt ailesine yaplan hakszlklar, katliamlar ise slam dinine inanan halklarn vicdannda derin yaralar ayordu. Bunlarn hepsi ayr ayr muhalefet nedeniydi. Halklarn durumu byle iler acssyken Emeviler sefahat iinde yayorlard. Rvet ve yozluk batanda, kendi keyiflerine bakmalar, en ufak muhalefeti zulmle sindirmeleri yoksul halka gna getirmiti. Tm bunlar isyan etmek iin yeterliydi. yle yaptlar... Neden Horasan? Horasan, kadim zamanlardan beri isyan beiidir. Herkesin, her eyde eit ve ortak olmasn savunan Mazdekilik dncesi, Horasan toplumunda hakimdi. Kesaniye, Hasaniye, Haimiye, Mugiriye gibi eitliki-isyanc frkalar da burada taraftar bulmulard. Bunun dnda Horasan, Emevi bakenti am'dan uzakt. Rahat allabilir, rgtlenme yaratlabilirdi. Corafi ve sosyal yaps msaitti. Ebu Mslim'in etrafnda her kesimden, her kavimden, her inantan insanlar vard. Krt, Sryani, Asuri, Acem, Trk, Arap kavimleri; Mecusi, Zerdti, Mazdeki, Batni, Alevi-ii inanlar; Kesaniye, Mugiriye, Haimiye, Sebeiye, Hremlik frkalarnn temel dayanaklar yoksul halkt. Ayaklanma nasl balad? Ebu Mslim, sabrla rgtledii isyann iaretini 750 ylnda verdi. Bugne gelmeden hareketi ikiye blecek, baarsn yok edecek, gcn azaltacak ayaklanma giriimleri olmutu. 746 ylnda Abdullah Bin Muaviye, Horasan'n ar ar soluduu isyan havasndan ya-

rarlanarak 120 bin kiiyle, Ehlibeyt adna imam olduunu ilan ederek ayaklanr. Ebu Mslim zerine yrr ve hareketi bastrr. Ayn yl, ayaklanmann geleceini tehlikeye atan Bihaferid Bin Mahfuriddin ayaklanmas olur. ki yl da onunla urar. Ve tm bunlardan sonra uygun zamann geldiini dnerek siyah bayra ama zamannn geldiini mutular Ebu Mslim. Biz Ehlibeyt yandayz. Herkese eitlik ve zgrlk istiyoruz. Kurtuluumuz mazlum Horasanllarn elindedir. Onlar siyahlar giyinip 'gnein doduu yerden akn akn gelecek', gzel siyah atlaryla am'a varp, insanlar Emevi zalimlerinden kurtaracaklar.(183) der Ebu Mslim. Ve ayaklanma balar. Ayaklanma nasl sonuland? Ebu Mslim, Horasan' batan baa ihtilal ateiyle alevlendirdikten sonra Kfe'nin yolunu at. Emevi ordusunu orada yendi. Emevi yanls, blgedeki toprak aas, dihkanlar, valiler, askerleri kltan geirdi. Bu ihtilal srasnda alt yz bin kiiyi kltan geirdi. Horasan'da alan bu siyah bayrak Emeviler'in saltanatn ykar. Yklan Emevi hanedan yerine Abbasiler slam devletinin hilafetini alrlar. Ebu Mslim neyi savunuyordu? nsanlar hr ve eit olmal ki, bakalarnn zgrl iin can gnlden mcadele edebilsin. Yoksa klenin sahibine, hizmetinin efendisine verebilecei fazla bir ey yoktur.(152) htilal denilen ey kimseyle kaim olamaz; bir tek insann eseri olmayp, kimsenin tekelinde deildir... htilal, ty bitmemi yetimin hakkn almak, Arap efendilere kar mazlum halklarn, kavim ve kabilelerin bakaldrsdr... htilal, soylu soysuz, hasep nesep zerine kurulmaz. Tersine mevcut ilikileri bozmak zere balar. Hak, adalet, eitlik ve zgrlk temel iarmzdr(155) Abbasilerle anlamazl nasl ortaya

kt? Ebu Mslim; Abbasiler'in Emeviler'e kar rgtlenme almalarnda halka vaat ettiklerinin hibirine, iktidar olduktan sonra uymadklarn grr. Emeviler gibi, debdebe iinde yaanlmayacan, kk ve saraylarda oturulmayacan, iret alemlerinde gnl elendirilmeyeceini, halkn yaad gibi sade bir hayat sreceklerini... uzun uzun anlatr. ktidarn zulmetmelerinin kader ve kaza ile aklanamayacan, ayet tm bunlardan saparlarsa kendilerine kar ayaklanma haklarnn olduunu anlatr. Abbasiler iktidar olunca da, kendilerini iktidara tayan tm gleri, tpk Emeviler'in yapt gibi zndk ve mlhid ilan eder ve sava aarlar. Bylece ilk ayrm balar. Horasan Teberdar (*) Ebu Mslim, vaad ettikleri gibi yaarken, Abasoullar ailesi Emeviler gibi Sunnilik silahna sarlm, halktan kopuk sefahat iinde yayorlard. Ebu Mslim bunu eletirir. Abbasiler, Horasan'da ona dokunamayacaklarn bildikleri iin saray entrikalarn iletirler. Abbasiler'in Ebu Mslim'den korkmalarnn nedeni nedir? Nasl korkmasnlar ki? Abbasoullar iktidar alncaya kadar hi ortalkta grnmemilerdi. simleri hep gizli kalmt. Ebu Mslim Horasani, yolunu tuttuu zaman elinde hibir ey yoktu. Ne para, ne silah, ne asker, ne kadro... htilalin tm ykn, tm sorumluluunu omuzlayp en sonunda Emeviler'i ykmt. Ebu Mslim'in an, hreti, ismi halife Abbasiler'den katbekat ykseldi. Abbasiler iktidara geldikten sonra yaplan ilk hac srasnda yol gzergah boyunca Ebu Mslim'in halk tarafndan grd ilgi, Abbasi Halifesinden katkat stnd. Fakat tm bu kiisel ekimelerin tesinde Ebu Mslim'in dayand gler Horasan'n eitliki, ortak fikirleriyle beslenen yoksul halkt. Bu da eninde sonunda Abasilerle Ebu Mslim'i kar karya getirecekti. Daha ilk gnden Abbasi yneticilerini ve ynetme biimini eletirmi, ihtilalin bunun iin yaplhAzRAn 2012 | TAVIR | 47

madn sylemiti. Tm bunlar korkularn oaltyordu. Bir knda nasl iki kl durmazsa Ebu Mslim'in glgesinde Abbasi Hilafeti de payidar olmayacakt. Nasl Katledildi? Ebu Mslim, Abbasiler tarafndan nasl aldatldn saray yaantsn ve entrikalarn grnce durumun ciddiyetini iyice anlad. htilal srasnda, Sunni eriata hayr, btn inanlara zgrlk, Mslmanlar kardetir, eittir iarlarnn nasl bo sylem olduunu grnce iktidarla ipleri iyice koparr. Fakat sarayda ad konulmam tutsaktr. Buna ramen Abbasi Halifesi ile dobra dobra konumaktan, tartmaktan, doru bildiini lm pahas savunmaktan geri durmaz. Abbasi halifesi ile son tartmas yle der tarihe: - htilalin kar iin deil, sizlerin dar menfaatleri iin altm anladm. Piman olup, tvbe ettim.(230) der Ebu Mslim. - Kadere kar yoktur gleri yiitlerin; Kader, nice milletin yenmi tendini,
48 | TAVIR | hAzRAn2012

hnerini(234) diye tehdit eder Abbasi Halifesi. - Beni lmle korkutamazsnz. Bu tutumumuzdan vaz gein. Cesedim bile banza bela olur; adm ilahlatran ok insan yasm tutmayacaktr. Silahlara sarlp size bakaldracak. O zaman mezardaki bedenimi bile hasretle anm olacaksn(238) diye cevaplar Ebu Mslim. Ve bunlar son szleridir. Halife kzar, barr arr ve hemen orada cellatlara iaret verir. Yl 756'dr. Sarayda srtndan hanerlenerek katledilir bu esiz, yiit komutan. Ve cansz bedeni Dicle nehrine atlr. Ebu Mslim'in lmnden sonra yaanan olaylar nelerdir? Ebu Mslim'in dedii gibi her kavim, mezhep, frka Abbasiler'e ba kaldrr. 756'da Niabur'dan Ebu Mslim komutanlarndan Trk shak ayaklanr. 758'de Ebu Mslim yandalar Rewandiye Hareketini oluturarak ayaklanr. 766'da stad- SS Horasan'da ayaklanr. 770'de El-Mukan-

na hareketi bakaldrr. 779'da Hrremdiniye ve Ebu Mslimiye frkalar ayaklanr. sfahan'da eitliki bir toplum kurarlar. Yllarca, yz yllarca ard arkas kesilmez bu hareketlerin. Halk arasnda onun lmediini, gkyzne ktn, zamann mehdisi olduu sylenir. Yzyllarca ayaklananlar onun adna dayandlar. Haktan, eitlikten yana kurulan yeni frkalar, oluan yeni dncelerin bir yan ona dayandrld. Tam da onun ngrd gibi, mazlum Ortadou halklar onu hak, eitlik, zgrlk kavgalarnda bayrak yaptlar.o

Tm alntlar, Ebu Mslim Horasani- Bir ihtilalcinin hikayesi / Faik Bulut kitabndan alnmtr.

makale

makale

biz halkz
mit zafer
Biz dnyevi sorunlar teolojik soruna dntrmyoruz. Biz teolojik sorunlar dnyevi sorunlara dntryoruz Karl Marx

Ezilenlerin Mlk Allahndr diyerek mevcut smr sistemine itiraz etmeleri yeni deildir. Ortaa boyunca, ezilen halklarn maruz kaldklar smrye itirazlarnn eksenini bu yaklam oluturmutur. Byle olmas da anlalrdr. Engels ustamz bu konuya dair yle der: Eer bu snf savamlar o ada dinsel bir nitelik tayor, eer eitli snflarn kar, gereksinme ve istemleri din maskesi altnda gizleniyor idiyseler, bu hibir eyi deitirmez ve an koullar ile kolayca aklanr. (Engels-syf:46) Evet, smr ve zulm dzenine kar Mlk Allahndr temelinde ykselen itiraz, Ortaa koullar iinde anlamldr. nk, Ortaa boyunca toplumsal yaam belirleyen, esas olarak din olgu-

sudur. Ynetenler, tanr adna ynetmekte olduklar iddiasndadrlar. Batda papalk, douda halifelik durumu etkilidir. Hal byle olduu iindir ki, ezilenler de itirazlarn ayn dinsellik iinde ykseltirler YAHOVANIN HINCI Halklar, tarih boyunca, smr ve zulme kar adalet araynda olmulardr. Bu arayn tarihin bir dnemi iinde dinsel bir biimde olmas, tarihsel koullarn kanlmaz klmasndandr. Bu olgunun Musevilik iindeki ekillenii ilk etapta yle olur: Zenginlerin lks ve bolluu arttka yoksullara yaplan basklar artyor; borlanmalar hzlanyordu. Sonu, Yunanda ve Romadaki gibi ba kaldrmalar biiminde ortaya kmad ama bu snf atmas sosyal hayat temellerine kadar sarst. Ayaklanmalar-

la iini dkemeyen halk da, etkilerini peygamberlerin szlerinde bulduumuz bir dini ve sosyal boalmaya ynelmek zorunda kald. Bu dini dnm sonunda Yahova artk yresel, ulusal bir tanr olmaktan karak adaletin tanrs haline gelmiti. (Beer-syf:21) Halkn yoksulluuna sebep olanlar, Yahovann nasl cezalandrlacan Safenya yle anlatr: Mortier halk inleyiniz; nk para biriktirenlerin topu birden ve btn tccar topluluu yok edilmitir. O gn ne paralar ne de altnlar onlar Yahovann gazabndan kurtaramayacaktr artk. Yahovann hncnn ateiyle toprak yok ediliverecektir (Beer-syf:26) Yahovann nasl bir sosyo-ekonomik yahazran 2012 | TaVIr | 49

am istediini ise Hazkiyal yle aktarr: Ve topra herkese eit olarak bleceksiniz. (Beer-syf:28) nk evet, Mlk Yahovanndr. zaten. Ki brani toplumunda Mlk Yahovann demek, sosyal-adalet talep etmek anlamna geliyordu. Yahudi peygamberleri de genellikle bu talebin tellallar olmulardr. TANRI KRALLII... Peygamber sa da, Mlk Tanrnndr anlamnda, Hem tanrya hem de Mammona hizmet etmek imkanszdr diyordu. (Mammon, ncilde servet-zenginlik anlamnda kullanlan bir kelimedir.) Hristiyanlk, Roma mparatorluunun egemen dini oluunun ardndan btn Avrupaya yayld. Bu yaylmaya paralel olarak, egemenlerin kendi dzenlerini salama aracna da dnyordu. te bu gereklik karsnda, feodalizmin smr ve zulmne itiraz olan ezilenler, muhalefetlerini sann yukardaki gibi kimi szlerine ve yaam biimine dayandrr oldular. Egemenler smrlerinin zerine dini
50 | TaVIr | hazran2012

bir perde ektikleri iin, ezilenlerin o perdeyi yrtmak iin kullandklar ban zellii de dinsel olmasyd. Kanlmazd bu. Dinin hakim ideoloji, olduu, politika ve bilimin dinden ayr bir alan ve anlam bulamad koullarn kanlmazldr sz konusu olan. Smr altndaki halk sefalet iindedir. Derebeyler ise, ato ve saraylarnda zevksefa srmektedir. Bu tabloya Hristiyan keiler tepki verirler. rnein, Basile le Grand yle der: Benimdir dediin ekmek gerekte, a olanndr. Dolaplarnda sakl tuttuun giyim eyalar, gerekte, plak olanndr. Evinde yararsz bir biimde kflenen ayakkablar, ayaklar plak dolaanndr. Bodrumdan saklad paralar, parasz olanndr. (Beer-syf:134) Saint Ambroise de yle der: Tanr yeryznn rnlerini insanlarn topluca yararlanmalar ve onlarn ortak mlkiyetinde kalmas iin yaratmtr. (Beer-syf:135) Bir baka Hristiyan evliyas olan Saint Augustin de benzer grler ifade eder: zel mlkiyet, uyumazlklara, savalara, ayaklanmalara cinayetlere ve bykl k-

kl gnahlara yol aar. O halde, ne eidi olursa olsun mlkiyetten vazgemeyeceimize gre, hi deilse zel mlkiyetten vazgeelim. (Beer-syf:136) atolarda yaayan derebeyler de, onlarn mlk saylan topraklarda alan emekiler de Hristiyand. Ama aralarndaki snfsal elikiler geen gn daha bir keskinleiyordu. Buna uygun olarak da, her snf kendi Hristiyanln yaratp yaar oldu. Egemenlerin din anlay Engizisyon ile zirvesine ularken, ezilenler Mlk Tanrnndr ekseninde dayanma ve paylam esas alan bir anlay ekillendirmeye baladlar. Ortaa Avrupasnn hemen her yerinde Mlk Tanrnndr diyen, kendi iinde dinsel kardelik biimindeki dayanma ve paylam esas alan birok anlay halklarn iinde yayld. Bunlar srekli takibata uramalarna, ikence ve katliamlara maruz kalmalarna ramen yok edilemediler. Tabariteler de bu akmlardan biriydi: Kardelik duygusu btn taboritelerin yreine yerlemiti. Aralarndaki btn

snf farklar ve toplumsal eitsizlik kaldrlmt. Btn mal mlk ortaklaayd. (Beer-syf:275) Bylesi akmlar, yaadklar toplumun snfsal elikilerine, retim tarznn kanlmaz sonularna bilimsel bir zmleme yaamadklar iin, kurtuluu ncilde, sann sz ve davranlarnda aryorlard. Baka trls mmkn deildi nk. rnein, Sebastian Franck (1500-1542) yaad toplumun adaletsizliine kar, ezilenlerin lehine bir zm olarak unlar sylyor: Tpk a, havaya, kara ve yamura ortaklaa malik olduumuz gibi her eye ortaklaa sahip olmamz gereklidir. Ortak tanrmz her eyi ortaklaa, temiz ve hr bir ekilde yaratt. (Beer-syf:291) Thomas Mnzer ise dncelerini sadece katlara yazmad. nderlik ettii Kyller Savayla tarihi kanyla yazanlardan oldu. Engels, Mnzerin nderlik ettii hareketin dncesini yle zetler: Mnzere gre tanr krall, orada artk hibir snf ayrl, hibir zel mlk, toplum yelerine kar kan hibir yabanc, zerkli devlet iktidarnn bulunmad bir toplumdan baka bir ey deildi. Var olan tm gerekler, eer devrime boyun emeyi ve ona katlmay reddederlerse, ortadan kaldrlmalyd; tm almalar ve tm mallar ortaklaa olmal ve en tam bir eitlik hkm srmeliydi. (Engels-syf:60) Dncelerinin temelinde Mlk Tanrnndr dsturu olduu iin byle diyordu Mnzer. Ve devam ediyordu: cennet teki dnyada olan bir ey deildir, onu kendi yaammzda aramak gerekir; ve iman sahiplerinin grevi de, bu cenneti, tanrnn bu kralln, yeryznde kurmaktan baka bir ey deildir. (Engels-syf:59) Mlk Tanrnndr yaklam, hem zel

mlkiyeti dzene radikal bir eletiri hem de Tanrnn Kralln yeryznde kurmann ars oluyordu.Avrupal krallarn zel mlkiyeti smr ve zulm dzenlerinde ezilen halklarn Tanrnn Kralln istemesi anlalrdr. nk, ancak bu krallkta Mlk Tanrnndr ve insanlar da bu mlkn zenginliklerinden eit olarak yararlanrlar. Grld gibi, bu yaklam, esas olarak, an toplumsal koullarna snfsal bir eletiri, kar k niteliindedir. Byle olduu iindir ki, egemenler tarafndan hi ho grlmemitir. Avrupann krallar hakim olduklar lkelerde Tanrnn kralln isteyenleri katletmeyi, dinsel bir grnm altnda snfsal bir grev olarak yerine getirmilerdir. Avrupann Krallar, Mlk Tanrnndr diyenleri, tanrnn kralln yeryznde isteyenleri din dman, zndk, kafir olarak sulayarak diri diri yaktryorlard: Kovuturmalar yznden belirli bir yerde oturmayan anabaptistler, btn Almanyay dolayor ve Mnzerin, kendilerine gereksinme ve zlemlerinin, bilincini vermi bulunan yeni retisini her yerde yayyorlard. Aralarndan ou ikenceye urad, odunlar zerinde yakld, trl ekilde ldrld ama cesaret ve dayanrllklar sarslmad ve almalarnn baars, halkn artan kaynamas nedeniyle, grlmemi bir baar oldu. (Engels-syf:63,64) Katliamlar, halklarn adalet ve zgrlk arayn engelleyemedi. Ki bu tarihsel aray, bilimsel niteliini buluncaya kadar kendini biriktirmeye devam etti. Halklarn tm bu deneyimlerinin zerinde ykselecek olan devrimci ideolojinin ortaya kmasna henz vakit vard. Ortaa boyunca adalet araynn biimlenii dinsel olmaya devam ett. Baka trls de olamazd. slam corafyasnda da byleydi bu MLK ALLAHINDIR slam Peygamberi de ok ak dile geti-

rir ki; Mlk Allahndr. Bu yaklam, daha drt halife dneminde, halkn egemenlere kar eletirilerinin de temeli olur. Halifelerin evresinde kmelenen ve Osman dneminde zirvesine ulaan servet sahibi slam sosyetesine kar halkn muhalefeti de olumaya balar. Bu muhalefetin ilk szcs sahabeden Ebu Zer olur. Peygamberin Gkkubbenin altnda, yer krenin stnde Ebu Zerden daha doru szl kimse yoktur dedii Ebu Zer, Mslman olan ilk be kii arasndadr. Ebu Zer, Mlk Allahndr dsturuna bal kald iin, halife Osman ve onun am valisi Muaviyenin etrafnda kmelenen servet sahiplerinin smr dzenlerine itiraz eder. Kendisini susturmaya ynelik tehditlere boyun emez, nerilen mala mlke kendini satmaz. Ebu Zer, Halife Osmann smr dzenine kar Tevbe suresinin 34. ayetini okuyarak muhalefet yapar. O ayet yledir: ... Ey iman edenler! u bir gerek ki ahbardan ve ruhlardan birou, halkn mallarn uydurma yollarla tka basa yerlerde insanlar Allah yolundan vaz geirirler. Altn ve gm depolayp da onlar Allah yolunda harcamayanlara korkun bir azap mutula! Halife Osman ve evresindekiler, Ebu Zerin ayet okuyarak kendilerini tehir etmesine tahamml edemez ve onu susturmak isterler. Halife Osman, doru szl olduuna Peygamberin tanklk ettii Ebu Zeri tehdit eder. Ald cevap ise u olur: Sen benim, Allahn kitabndan bir ayeti okumama engel mi oluyorsun? Vallahi, ben bu ayeti okumay durdurarak Osman memnun etmektense, okumaya devam ederek Allah memnun etmeyi yelerim. (ztrksyf:331) Dediini de yapar. nk, Peygamberin u deyiinin bilincindedir Ebu Zer:
hazran 2012 | TaVIr | 51

 Kiinin namaz ve orucuna bakmaynz; dinarlar ve dirhemlerle muamelesine baknz. Ebu Zer de grntye deil, ze bakyor ve egemenlerin gerek yzn gryordu. Sadece grmekle de yetinmiyor, halka da gstermek istiyordu. Bunun zerine, Halife Osman tarafndan ama srgne gnderildi. Ebu Zer, bu kez, am valisi olan Muaviyeyi tehir etmeye balad. yle ki, Muaviyenin yaptrd saray grnce, ona yle dedi: Bu saray kamunun malndan yaptrdysan bu bir hyanettir; kendi malndan yaptrdysan bu da bir israftr. En sonunda, Ebu Zeri Rebeze lne srp lene kadar orada tek bana tuttular. Ali eriati, bu deerli insan iin yle yazar: Ebu Zerr kimdir? Byk bir inklap; soylulua, istibdada, adam kayrmacla, yokluk ve imtiyaza kardr Hedef udur: Bu halk uyansn ve bilsin ki, din, onlara yutturulan ve karlar iin ara edinilen deildir. Hem bilsinler ki, hayat da, onlarn yaad hayat deildir. Ebu Zerin u szn halka ulatralm: Evinde yiyecek ekmei bulunmad halde yaln kl ayaklanmayana hayret ederim Ebu Zer, lde lme terk edilse bile, tavr aln asla ldremediler. Evinde yiyecek ekmek bulamayan yoksullar, yeri gelince, Mlk Allahndr diyerek saraylarda sefa sren haramilere kl ekip ayaklandlar ZENC SYANI Kimi tarihilere gre, Orta an en byk isyan MS. 869-883 yllar arasnda Aa Mezopotamyada yaanan Zenci syandr. Tahminlere gre, 500 bin ile iki buuk milyon insan lm olmaldr. Etraf llerle kapl olmasna ramen, bu blge, Frat ve Diclenin tayp getirdii verimli topraklar sayesinde sulu tarm
52 | TaVIr | hazran2012

yapmaya uygundur. Ancak, adeta bataklk halindeki bu blgede tarm yapmak hayli zor ve youn emek gerektirmektedir. te bu yzden Afrikann dousundan zorla getirilen Siyah rktan insanlar klelik koullarnda altrlmaya balanr, Sevad denilen bu blgede. Zenci klelerin alma ve yaam koullar ok ard. Alk, salgn hastalk, ar alma koullar yznden binlercesi ard ardna lp gidiyordu. Allah adna halifelik yapan Abbasi egemenleri iin klelerin durumu kaderdir. Kleler alacak, Abbasi egemenleri, hem de Allah adna kleleri smrp sefa sreceklerdir Nereye kadar? Smr Allah adna srdrlyorsa, isyan da Allah adna balayacaktr. yle de olur ve Zenci kleler, Ali Bin Muhammed nderliinde 869 ylnda isyana dururlar. syanclarn bayraklarnda Tevbe Suresinin 111. ayeti yazldr: Allah mminlerden mallarn ve canlarn cennet mukabilinde satn almtr. Giriteki savata lmeyi ve ldrmeyi, Allah akyla gze aldklarnn ilandr bu. Abbasi egemenleri, verimli Sevad blgesini zel mlkleri haline getirip klelerin emeini smrrken, Zenci syannn kalk noktasn Mlk Allahndr dsturu oluturur. Mlk, Abbasi egemenlerinin elinde olduu srece, smr ve zulm kanlmazdr. Oysa, Mlk Allahndr ve Allah, adalet salanmasn ister. Adaleti salamann yolu ise, zalimlere kar isyan etmektir. syann k nedeni ve ierii snfsal iken, biimlenii dinseldir. syan nderi Ali Bin Muhammed yle der: Ben herhangi bir dnyevi ama iin kmadm. Ancak, Allah rzas iin ktm. nsanlarn dini konularda yaptklar hesaptan dolay bu ie girdim. (Demirci-syf:224 ) syann ilk gnlerinde klelere hitap

eden isyan nderinin u szleri, isyann dayand snfsal eliki zeminini de zetler: Size Allahn haram kldn yaptran ve gcnzn yetmediini ykleyerek eziyet eden ve zayf dren, buralara kle olarak getirenlerin boyunlarn vurmanz isterdim.(Demircisyf:224) syanclar, Sevad blgesinde bata "Muhtara" olmak zere kentler kurarak, kendilerine has eitliki bir sosyo-ekonomik yaam da rgtlerler. Ekonomik bamszlklarnn eseri olarak para da bastrrlar. Paralarn stnde unlar yazldr: "Allah'n indirdii ile hkmetmeyenler kafirlerin ta kendileridir. Hkm ancak Allah'a aittir ve Allah'tan baka da itaat edecek yoktur. (Demirci-syf:228) syanclarn ve "Allah'n indirdii ile hkmetmeyen kafirler" olarak grd Abbasi egemenleri de, isyanclar "kafir" olarak grr. Birok kez savarlar. 883 ylnda Muhtara ele geirilir, isyan da kanla bastrlr... KARMAT HALK HAREKET Zenci syannn hemen ardndan "Mlk Allah'ndr" dsturunu temel alan bir baka byk isyan balar. Karmati halk hareketidir bu. Kamatiler, (M.S.) dokuzuncu ve on ikinci asrlar arasnda etkili olurlar. Abbasi egemenlerinin smrs altnda ezilen yoksullarn adalet arzularn rgtleyerek gl bir halk hareketi yaratmlardr. Suriye, Irak, Basra Krfezi civar ve Msr'da rgtlenirler. Kimi yerlerde kurduklar kale-kentlerde hakimiyetlerini srdrrler. Abbasiler tarafndan yakalananlar ar ikenceye maruz braklp ou kez paralanarak diri diri yaklr. Karmatiler, Abbasiler'i Allah yolundan km kafirler olarak grrler. Halk bu kadar yoksulken, egemenler sefa sryorsa, demek ki Allah yolundan kmlardr. yle ki, bir Karmati nderi yle

der: "eytan onlar saptrd. Bu sebeple ben de onlar klcmla temizledim" Mlkiyetin "zel olmas ve bu zel mlkiyetin sonucu olarak, bir avu asalan zevk- sefa srd koullarda halkn yoksullua mahkum olmas "Mlk Allah'ndr" dsturuna aykrdr. Bu aykrlk, eytann ii olmaldr. Mlk Allah'n ise, zel mlkiyet elbette eytann yoldan karclndan baka bir ey olamaz. O halde, kllar devreye girer ve isyan, hak olur. Karmatiler, M.S. 900 ylnda imdiki Bahreyn'de etkili bir gce dnerek kendi devletlerini de kurdular. Karmati halk gleriyle Abbasi ordular arasnda saysz sava yaand. Karmatiler, kuatldklarnda bile teslim olmay reddeden bir tavr gsteriyorlard. Halife gleri karsnda yle diyorlard: "Allah'tan bakasna itaat etmeyiz"... Gerekten de, lyor ama itaat etmiyorlard. Karmatiler, "Mlk Allah'ndr" dedikleri iin kullanm ve giyim eyalar ile silahlar dnda zel mlkiyete gerek duymuyorlard. Eitlii temel aldklar iin Krt, Arap, Trk, Acem, Afrikal ayn hukuklardan yararlanr. Siyah ve beyaz rk ayrm da yapmazlar. Herkes sadece Allah'n kuludur ve dolaysyla da birbirlerine eittir. Yoksullarn eitlik ve adalet arzusunun ne kadar ateli olduunu grmek iin dnemin tablosuna bakmak yeterlidir: ... Badat ve Kahire sokaklarnda has ipek kumalardan defile yapacak kadar kendini ftursuzca sergileyen bir slam sosyetesi tredi. Muazzam servetlere sahip bir tccar tabakas olutu... Halkn fkesinden korkan halife ve asiller, yksek duvarlarla evrili saraylara ekilip, etraflarna devirme hassa ordular topladlar... Halife saraynn ihtiam ve debdebesi, saray mensuplarnn, e-

baba ishak

hirli zenginlerin sefahat ve israf, biare kyl ailesinin kuru ekmeinden keserek dedii vergilerle ve angaryayla salanyordu... Badat'ta hegemonya kuran din alimleriyle mezhep kurucularnn (Hanefilik, Hanbelilik vs.) sonu gelmez teolojik tartmalar; a, yoksul, kle ve sefil insanlarla mazlum halklarn karnn doyurmuyordu. Halk; eitlik, zgrlk, adalet istiyordu. (Bulut-syf:35-36) Halkn bu aray Karmatilerin var oluuna kaynaklk etmitir... BABA SYANI Ortaa boyunca, slam corafyasnda sregiden isyanlarn k noktasnda "Mlk Allah'ndr" dsturu temel bir neme sahip olmutur. Bu yaklam, feodal dzeni radikal olarak sorgulayp sarsmaya yeter. Anadolu'da yaanan Babai syan da (1239-1240) Seluklu tahtn sarsar. Tarihi Gardlevski, Babai syan hakknda yle der: ... Ky, kentin zerine yrd. Klece almann perian ettii kyllerle, zulmedici feodaller arasndaki kartlktan ykselen gerek bir snf savamy-

d.(Gardlevski-syf:180) Bu snflar savann biimlenii de, an koullar iinde kanlmaz olarak dinsel oldu. Babailer'in propagandasnn znde de egemenlerin Allah yolundan saptklar vard. O halde, Allah akyla zulme ve smrye isyan etmek hak oluyordu. ... Kaynaklara gre, propagandasnda en ok zerinde durduu hususlar, sultann bir sefih ve zalim olmas, devlet adamlarnn halka zulmetmesi idi. Ayrca devaml olarak, sultann vaktini devlet ileri yerine iki meclislerinde geirdii, devlet adamlarnn da kendisine uyduu, dolaysyla Allah'n yolundan uzaklatklar ve artk peygamberin ve halifelerin yolunu takip etmedikleri fikirleri ileniyordu.(Ocak-syf:115) syann temel gcn konar-ger Trkmenler oluturuyordu. Trkmenler, yaam koullar nedeniyle zaten zel mlkiyetilie deil,Mlk Allah'ndr paylamclna yakn duruyorlard. Ve Babai dervilerinin ars etrafnda tohazran 2012 | TaVIr | 53

parlandlar. Babai dervilerinin kitle almas amacna ulat ve yoksul halk,Seluklu sarayn sarsan byk isyanlarna baladlar... EYH BEDREDDN Ortaa boyunca Anadolu corafyasnda sregiden dier halk isyanlarnda da "Mlk Allah'ndr" yaklam bir biimiyle vardr. Bakn, eyh Bedreddin bu yaklam nasl formle ediyor: ... Tanr, dnyay yaratt ve insanlara verdi. u halinde dnyann topra ve bu topran btn rnleri insanlarn ortak maldr. nsanlar eit olarak yaratlmlardr. Birinin mal toplayp brsnn a kalmas Tanrnn amacna aykrdr.(Hanerliolu-Syf:186) O halde, bu aykrl dzeltmek gerekir. Bunun yolu zulme kar isyan demektir. syann yoluysa rgtlenmekten geer. eyh Bedreddin ve yoldalarnn 1410'lu yllarda yapt da bu olur... ANT-KAPTALST MSLMANLAR alar boyunca Musevi, Hristiyan ve Mslman yoksullar iin "Mlk Allah'ndr" demek, aslnda eitliki, paylamc ve adil bir dzenin hakim olduu dnya cennetini istemek anlamna gelmitir. Ki insanln smr ve zulmden kurtulu yrynn Ortaa etabnda atlan admlarn dinsel bir biimde olmas tarihsel koullarn gereiydi. Bu yryn bilimsel ve nihai kulvarn bulmas iin 19. yzyl beklemek gerekti. Zira, smr ve zulmden kurtulu yolunda atlan admlarn bilimsel bir dorultuda olmas iin nce ii snfnn, sonra da onun pratiinin formlasyonu olarak devrimci ideolojinin tarih sahnesine kmas gerekiyordu. yle de oldu ve halklarn smr ve zulmden kurtulu savana bilimsel ve dolaysyla sonu alc karakterini kazandran da Marks ve Engels oldu. Fidel Castronun ifadesiyle sylersek: ...
54 | TaVIr | hazran2012

Marx'tan insan toplumlarnn ne olduunu rendik. Bunu okumam ya da kendisine bunlar anlatlmam bir insan, gece vakti ormann ortasna braklm gibidir. Kuzeyi, gneyi, douyu, baty bilmez. Marx bize toplumun ne olduunu ve insan toplumunun ne olduunu ve insan toplumunun geliim tarihi fikirlerini retti. Marx olmadan, tarihi olaylar, eilimleri ve gelimesini tamamlamam bir insanln konumunu tam olarak yorumlamasn salayacak bir forml oturtamazsnz...(Aktaran Ignacio Ramonet) Bir dier ifadeyle, emekilerin smr ve zulmden nasl kurtulacaklarnn yegane formlasyonu, bilimsel sosyalizmdir. Gerek bu iken emekilere smrden kurtuluun yolu olarak, Ortaa'n dinsel dsturunu nermek, emekilere gece vakti ormann ortasna brakma giriimi saylr. Kapitalizme kar Ortaa'n dinsel dsturu temel alnrsa, emekiler kurtulu perspektiflerini yitirir ve gidecekleri yn bilemez olurlar. Kimin iine yarar bu? Elbette, burjuvazinin. Ki 1 Mays 2012'ye Anti-Kapitalist Mslmanlar adyla katlanlarn durduklar zemin, objektif olarak, budur... BZ, HALKIZ... Biz, asrlar boyunca Mlk Allah'ndr diyerek isyan ettik. Haramilerin ve zalimlerin karsna dikildik. Yendik, yenildik, asldk, kesildik, diri diri yakldk. Ama u koca tarihin bir tek gnn bile isyansz geirmedik. Adaletsizlie rza gstermedik. Biz, Rebeze l'nde tek bana lrken bile haram kefene sarlmay reddeden Ebu Zer'iz. Sevad blgesinde, bayrana sure yazarak isyan eden ve yeri gelince de Basra'y yerle yeksan eden kleleriz. Atelere atlan, dara ekilen ama inancndan zerre taviz vermeyen Mansur ve Bruno'yuz. Dou'da Karmati, Bat'da Kathar'z. shak'n ardndan zalimlere kl e-

kip Allah'n mlknde kardee yaamak isteyen Babai'leriz. Burada eyh Bedreddin, orada Thomas Mnzer'iz. Biz halkz ve tarih, smr ve zulme isyanmzdan ibaretmi. Anladk bunu, kendi pratiimiz Marks'n yakt mealenin ateinde dile geldiinden beri. te o gnden, Komnist Manifestodan bu yana zdk "tarihin srr"n ve anladk, gelecein ellerimizde olduunu. Biz halkz ve nasl, dn Mlk Allah'ndr diyerek isyana durduysak, bugn de kurtuluumuzun yolunu aydnlatan Marksizm-Leninizm'in klavuzluunda yryoruz sosyalizme. Dn, kanlmaz olarak el yordamyla sezmeye alyorduk smr ve zulmden kurtuluun srrn; bugn, kanmzla yazyoruz o srr tarihe: Devrim... MASUM DEL... Biz, kim olduumuzu bildiimiz gibi, tarihsel koullarn da farkndayz. te bu farkndaln sesiyle diyoruz ki, kapitalizmin karsna alternatif olarak sosyalizmi kartmayanlar, niyetleri ne kadar iyi olursa olsun, kapitalizmin mrnn uzamasna urayacak ila olurlar ancak. Bilimsel sosyalizm dnda hibir gr, kapitalizmin smr srrn zemez ve zememitir. Bilinmelidir ki, kimi snfsal ayrclklara kar kmakla, snflarn varlna kar kmak ayn ey deildir. Burjuva libareller bile kimi snfsal ayrcalklara kar karlar, snflar ortadan kaldrmak ise sosyalistlerin tarihsel eylemidir. Sadece anti-kapitalist olan birisi snfsal ayrcalklara itiraz eder ama sosyalistler, bu kadaryla yetinmezler. Sosyalistler, toplumun snflara blnm olmasna kar kar ve bunu gidermek iin savarlar. topik sosyalistler de anti kapitalistlerdi ama kapitalizm yerine koymay ner-

dikleri "eyler" tarihsel ve bilimsel bir zemine dayanmad iin, hayal kurmann tesine geemediler. nk, nerdikleri kurtulu, toplumsal koullarn rn deil, kafalarndan geen iyi niyetli ve merhametli eylerdi sadece. topik sosyalistler, Engelsin deyimiyle sylersek, ... var olan retim tarzn ve onun sonularn elbette eletiriyordu. Ama onlar aklayamyordu ve bu yzden, onlarn hakkndan gelemiyordu.(Engels-topik Sosyalizm Bilimsel Sosyalizm-syf: 91-Sol Yaynlar) Bu durum, topik sosyalistlerin hem masum hem de eksik yann oluturur. topikler masumdur, nk, ancak bu kadarn akl edebilirlerdi. Engels'in ifadesiyle sylersek: ... Eksik retim koullar ve eksik snf koullar, eksik teorilerle karland. "Anti-Kapitalist Mslmanlar" iin topiklere benzer bir eksiklik sz konusu olsa da, ayn masumluk asla sz konusu saylamaz. Tarihsel olarak, bilimsel sosyalizmi ortaya kartan koullarn var olduu bir dnyada, emekilerin kurtulu beklentisini Allah'a havale etmek masum saylamaz... UMUDUN TANIMI: SOSYALZM Bilimsel sosyalizm sadece kapitalizmin yaratt sonularn eletirisi ile snrl deildir. Sosyalizm, esas olarak, kapitalist smrnn ne ve nasl olduunu aklar. Bu aklama, ayn zamanda, yarnn ne ve nasl olacan da bilimsel olarak ortaya koyarak, emekilerin tarihsel grevini aydnlatr. Grev, smr ve zulme son vermektir. Bu grevi yerine getirecek olan kahraman ise, emekilerdir. Bilimsel sosyalizm, bize bunu anlatt iin, anlatlan bizim hikayemizdir.

Bilimsel sosyalizm, kapitalizme son vermenin tarihsel koullar ile bilimsel metodunu aydnlatt iin, halklarn kurtulu umudu olmutur. Evet, sosyalizm demek, halklarn smrden ve zulmden kurtuluu demektir. Che'nin ifadesiyle sylersek: Bizim iin sosyalizmin, insann insan tarafndan smrlmesine son verilmesinden baka bir tanm yoktur. Kendilerini Anti Kapitalist Mslmanlar olarak tanmlayp srarla sosyalist olmadklarn syleyenlerin reddettii sosyalizm ite budur. Bu kesimin dnsel ufkunda insann insan tarafndan smrlmesine son verilmesi olmad ve olamayaca iin sosyalist olamazlar zaten. Dahas da u ki, kapitalizme son vermenin yolu devrimdir. Devrim iin savamayana da, sosyalist denmez zaten... SON SZ YERNE... Son sz, elbette, kavgamzn Mahiri syler: ... Gerekler gsteriyor ki; insanlk tarihi boyunca hibir ideoloji Marksizm kadar, hibir retim biimi sosyalizm kadar, din, dil, rk, renk, mlkiyet, cins ayrm gzetmeksizin insanlar ve halklar kaynatrmam, yaratc glerini aa kartmamtr. ileri, kylleri, aydnlar, Drt Kitap'tan insanlar, blnerek birbirine drlm, horlanm halklar; kltr ve dillerini zgrce zenginletirebilecekleri, kendi kaderlerini kendilerinin tayin ettii koullarda gnll, ortak bir toplumsal yaam ve ideal etrafnda toplayamamtr. Hibir ideoloji ve toplumsal sistem Afrika'nn kara derili klelerini, Avrupa'nn proleter beyazlarn, Asya'nn sar derili serflerini ve paryalarn, Amerika'nn Yankee boyunduruu altndaki Kzlderililerini ve melezlerini; Sibirya'dan Sahra'ya,

Sahra'dan Ant Dalar'na kadar be ktann insanlarn; ayn dava urunda, smrsz ve ayrcalksz bir toplum, snfsz bir dnya zlemiyle birletirememitir. Hibir sistem sosyalizm dnyasnda olduu kadar, hzl ve kesin cehaleti, isizlii, al, sefaleti, toplumsal ve snfsal ayrcalklar ortadan kaldramamtr. zgrlk getirmemitir... (...) Klelik zincirlerini paralayp bamszlklarn elde ettikten sonra, kendi geleceklerini kendileri belirleme hakkn elde ederek sosyalist bilinle donandktan sonra; proletaryann ve emeki halklarn neler baarabilecei grlmtr. ktidar, sihirli izmelerini ayaklarna geirdiklerinde, emek gleriyle toplumu, ekonomiden politikaya, bilimden sanata nasl ileri gtrdklerini gstermilerdir. Ykselen snf proletarya; sosyalizm, insanla tarihsel olarak mrn doldurmu kapitalizmin alternatifi olduunu gstermitir.(Karata-syf:911-913) ALINTILAR: Engels, Friedrich: Kyller Sava-Sol Yaynlar Beer, Max: Sosyalizm ve Sosyal Mcadelelerin Tarihi ztrk, Yaar Nuri: Hallac- MansurYeni Boyut Yaynlar Demirci, Mustafa: Siyah fke-izgi Kitapevi Bulut, Faik: slam Komnarlar-Berfin Yaynlar Gordlewski: Anadolu Seluklu DevletiSol Yyaynlar Ocak, Ahmet Yaar: Babai syan-Dergah Yaynlar Hanerliolu, Orhan: Dnce TarihiRemzi Kitabevi Ramonet, gnacio: ki Ses Bir BiyografiDoan Kitap Karata, Dursun: Haklyz KazanacazHaziran Yaynlar o

hazran 2012 | TaVIr | 55

iir
iir

karanlk zamanlarda
bertolt brecht

Demeyecekler: Ceviz aac rzgarda salland sralar. Ama diyecekler: Badanac iileri ezdii sralar. Demeyecekler: ocuk yass ta rmakta kaydrd sralar. Ama diyecekler: Byk savalar hazrland sralar. Demeyecekler: Kadnn odaya girdii sralar. Ama diyecekler: Btn glerin iilere kar birletii sralar. Demeyecekler: Karanlkt o sralar. Ama diyecekler: Neden airleri sessizdiler?

eviri : A. KADR - Glen AKTA

56 | TAVIR | hAzIRAn 2012

tiyatro

tiyatro

ben bertolt brecht

glnaz bak

Ben Bertolt Brecht, Genco Erkaln Bertolt Brechtin iirlerinden ve arklarndan yola karak kurgulad dansl ve mzikli kabare tr bir oyun. Bertolt Brechtin sisteme bakaldran dnya gr tm oyunlarna hakimdir. Brechtin en nemli zellii, dnmeyi keyfe ve elenceye dntrmesidir. Oyunlarnda mizahla olaylar ve olgular sorgulatr, eletirir. Sezuann yi nsan oyunundaki gibi, elikileri ve atmalar ortaya koyar. Brecht ayrca, her gn karlatmz ve kanksadmz olaylar sorgulamamza yardm eder. Oyunlarnda, insann insan ezmedii ve smrmedii, insana yakr, adaletli ve haksz paylam savalarnn olmad bir dnyaya olan zlemini belirtir. Oyunda, Brechtin arklaryla ve dansl sahnelerde, benimsediimiz ve iselle-

tirdiimiz deerler sorgulanyor. Bunlarn kapitalist sistemde nasl ilerinin boaltldklar ve nasl smrclere hizmet eder hale getirildikleri gsteriliyor. rnein iyilik iin, Anladk iyisin ama neye yaryor iyiliin?; din iin Tanr buyruuna gre bundan byle, astlar dnecek stlerin evresinde, byklerin evresinde kkler, gllerin evresinde gszler; ahlak iin Bize hep ders verirsiniz aman, gnah, ayp, kt, yanl, a karnna kuru t ekilmez; milliyetilik iin Vatan millet hep palavra / Savalar da bahane / Bu dzende tek kural var / Artmal hep sermaye diyen Brechtin dizeleri okunuyor. Oyunun iledii temel konular: Yoksulluk, insann smrlmesi, adalet, sermayenin artmas iin yaplan paylam savalar. Bertolt Brecht bu sistemin halkn yoksul-

luuna neden olduunu, bu yoksulluun ortadan kalkmas iin halkn ayaklanp kendisini smren bir avu para babasn devirmesi yani devrim yapmas gerektiini Tahtaravalli isimli iirinde aka gsteriyor. iyice gryorum artk dzeni. orada, bir avu insan oturuyor yukarda, aada da birok kii. ve baryor yukardakiler aaya: "kn buraya gelin ki, hepimiz olalm yukarda." ama iyice gzlediinde gryorsun, neyin sakl olduunu yukardakilerle, aadakiler arasnda. bir yol gibi gzkyor ilk bakta yol deil ama bir tahta bu ve imdi gryorsun aka; bu bir tahterevalli tahtas.
hazran 2012 | TaVIr | 57

btn dzen bir tahterevalli aslnda iki ucu birbirine baml yukardakiler durabiliyorlar orada, srf tekiler durduundan aada ve ancak; aadakiler, aada oturduu srece kalabilirler orada yukarda olamazlar nk, tekiler yerlerini brakp ksalar yukar. bu yzden isterler ki; aadakiler sonsuza dek hep orada kalsnlar. kmasnlar yukar. bir de, aada daha ok insan olmal yukardakilerden. yoksa durmaz tahterevalli. tahterevalli. evet, btn dzen bir tahterevalli. Brecht adaletin ekmek kadar gerekli olduunu ve halkn adaletini ancak ekmei piiren halkn kendisinin yapabileceini de Halkn Ekmei isimli iirinde belirtiyor.

Bilin: Halkn ekmeidir adalet. bakarsnz bol olur bu ekmek, bakarsnz kt, bakarsnz doyum olmaz tadna, bakarsnz berbat. Azald m ekmek, balar alk, bozuldumu tad, balar honutsuzluk boy atmaya. Bozuk adalet yeter artk! Acemi ellerle yourulan, iyi piirilmemi adalet yeter! Yeter katksz, kara kabuklu adalet! Dura dura bayatlayan adalet yeter! Bolsa insann nnde ekmek,lezzetliyse, gzler br yiyeceklere yumulsa da olur. Ama her ey bollamaz ki birdenbire... Bilirsiniz,nasl bolluk dourur ekmek: Adaletin ekmeiyle beslene beslene. Ekmek her gn nasl gerekliyse nasl, adalet de gerekli her gn, hem o, gnde bir ok kez gerekli. Sabahtan akama dek,i yerinde,elencede,

hele alrken canla bala, kederliyken, sevinliyken, halkn ihtiyac var pikin, bol ekmee, gnlk, has ekmeine adaletin. madem adaletin ekmei bu kadar nemli, onu kim piirmeli, dostlar, syleyin? teki ekmei kim piiren? Adaletin ekmeini de kendisi piirmeli halkn, gndelik ekmek gibi. Bol, pikin, verimli. Bertolt Brecht, emperyalist devletler arasnda sermayenin artmas iin yaplan paylam savalarnn anlamszln ve halka hibir yarar olmadn, tam tersine halkn yok olmasna ve daha da yoksullamasna neden olduunu Gelen Sava isimli iirinde aka gsteriyor. Bu gelen sava ilk deil.

58 | TaVIr | hazran2012

ok sava oldu bundan nce. Bittii gn en son sava bir yanda yenilenler vard gene, bir yanda yenenler vard. Yenilenlerin yannda krlyordu halk alktan. Yenenlerin yannda halk alktan krlyordu. Oyun boyunca, Genco Erkal, Brechtin bazen anlatan ve aklayan (oyun yazarym / grdklerimi gsteririm / insanlarn nasl alnp satldn grdm / insan pazarlarnda), bazen sorgulayan (nasl bir a bu byle, aalardan sz etmek su nerdeyse / gerekten yaamaktaym karanlk bir ada, delilik deniyor artk doru sze), bazen de dorudan izleyiciye seslenen (Ne olur olaan demeyin/her gn olup bitene / Kargaann egemen olduu / Dzensizliin dzen sayld/insann insanlktan kt bu karanlk ada, demeyin sakn bunlar olaandr) diyen szlerini izleyicilere duyuruyor. Bertolt Brechtte her zaman, emee, emekiye inan var. Emeki insann her eyi yapabileceine ve emeki olmadan hibir eyin baarlamayacana olan inan kendisini Generalim

Tanknz Ne Gl iirinde gsteriyor. Tanknz ne gl generalim, Siler sprr bir orman, Yz insan ezer geer. Ama bir kusurcuu var; ster bir src. Bombardman uanz ne gl generalim, Frtnadan tez gider, filden zorlu. Ama bir kusurcuu var; Usta ister yapacak. nsan dediin nice iler grr, generalim, Bilir uurmasn, ldrmesini, insan dediin. Ama bir kusurcuu var; Bilir dnmesini de. Brecht her zaman iinde yaadmz bu karanlk dzenin bir gn yklacana, gnein doacana, devrimin olacana ve smrnn son bulacana inanyor. Gece uzun da olsa, gne mutlak doar diyor gelecek kuaklara seslenerek unlar sylyor. Sizler, bizi boan bu tufandan doacak olanlar, gszlmzden sz ederken, kurtulduumuz bu karanlk a da unutmayn sakn diyor. Genco Erkal ilk Bertolt Brecht oyununu 1966da oynam ve Arturo Uinin nlenebilir Ykselii isimli oyunda Arturo Ui roln stlenmi. Genco Erkal Bertolt Brecht iin Hnzr yazarmz sanki bugnleri, bizleri dnerek yazm kimi iirlerini diyor. Genco Erkal bu oyun boyunca oyunculuktaki ustaln bir kez daha kantlyor. Ayrca, Tayyip Erdoann vecizelerinden Askerlik yan gelip yatma yeri deildir, Gelimi demokrasi vb szlerini de ustalkla oyunun iine yedirip izleyiciyi kendi lkesini ve kendi koullarn dnmeye aryor. Kendisine oyunda elik eden Ankara Devlet Tiyatrosu sanatlarndan Tlay Gnay da onun kadar usta bir oyuncu. Ayrca, olaanst sesiyle Brechtin arklarn ok gzel seslendiriyor. Oyun boyunca, oyuna piyanosuyla elik eden ve Brechtin arklarn baaryla alan piyanist Yiit zatalay da kutluyoruz. Oyunun dekoruna gelince, izleyiciye gre sahnenin sa tarafnda st ste konulmu sandalyeler bulunuyor ve oyuncular bu sandalyelerin zerine dmeden inip kyorlar. Oyunda ok gzel obje kullanm var. Dans mzii alnca piyanonun zerinde dans eden bir bebein belirmesi, oyuncular 1 Mays marn sylerken bir oyuncak tankn gelmesi ve Genco Erkaln hemen Generalim Tanknz Ne Gl iirini okumas ok gzel bulular. Kostmlerse ok amal kullanlan kostmler. ki oyuncunun zerinde sk sk gri paltoyu gryoruz. Kadnn smrlmesini ve satlmasn gsteren sahnelerde oyuncular krmzl siyahl kostmler giyiyorlar. Ik da oyuna katkda bulunuyor. Sizler de Genco Erkal gibi imdi Brecht zaman diyorsanz bu oyunu karmayn. o
hazran 2012 | TaVIr | 59

iir
iir

isvireden geerken
nazm hikmet

Geiyor svire camdan gneli bir akvaryumdan geen bir balk gibi, ok renkli bir balk.

Bakyorum vagonumdan kederli alayc fkeli biraz da alk bakyorum vagonumdan not alyorum svire stne doru yanl bildiklerimi grdklerime katarak Hava ne souk, ne scak, burda her ey byle galiba, glm ne souk, ne scak, ne serin, ne lk Ayarl bir saat markas nl bir kol saati... svire oyuncak bir memleket dev dalarla kark.

60 | TAVIR | hAzIRAn 2012

Dev dalar glm, ocukluumun dalar Tobler ukulatasnn. Uzaklardan gelen stl bir tat azmda ve ocukluumu hatrlamann kederi dmlendi boazmda. Ve ite gller, glm, turist dergilerinin kapak glleri, kaymak kaat stne prl prl, telleri, duvaklar, yaln yamalaryla, aryorsun basknn gzelliine. svire, bir yandan da, glm, benziyor yastk yzne, ivitli, tl, danteleli, yeni de geirilmi yani bir insan bann arl ukurlatrp krtrmam henz.

Bir de glm, casuslarla boz inekler ii var. Sere serpe gelimi inekler, casuslar, svire tarafszlk cennetine girdi gireli. Casuslar boy boy ve eitli milletlerden olmal ama hepsi bir boy boz ineklerin hepsi svireli Fransaya yaklayoruz. Karmda bir kz polis roman okuyor. Gne, pembe derisini hafife soymus, at kuyruu salar yapadan, gzlerinde tatl tatl gkyz, Vilhelm Tel elmay yanaklarna koymu

Niye byle seyler yazdm svire iin? Belki kskandmdan Kanl ln ortasndaki kk baheyi

iekleri kk bahenin, iekleri biraz da, lde akan kanmzla sulanmad m? sulanmyor mu? Ve rahat, karl gecelerinde svirenin yldzlar biraz da gz yalarmzla ykanp yanmyor mu? Girdik Fransaya, glm, deiti evler, hava, adamlar. te kvr kvr krpe kvrck salata gibi, ykanmam, hatta amurlu, Fransa topranda bahar... o

svireye, bilirsin, glm, dilsiz kasas, derler, bir yerlerden, bir eylerden karlan paralarn.

Bakyorum svireye vagonumdan, ehirleri can skc olmal belki sanatoryomlar elencelidir. Yaamak ister miydim u grdm yerlerde u saygdeer adamlarn arasnda Doksanmdan sonra belki...

Nazm Hikmet, 7 Mays 1958, svire topraklar

hAzIRAn 2012 | TAVIR | 61

haberler

haberler

Carlos Fuentes Hayatn Kaybetti

Terra Nostra, Artemio Cruz'un lm gibi romanlaryla tannan Latin Amerikal edebiyat Carlos Fuentes, 84 yanda hayatn kaybetti. Yazarn lm nedeninin i kanama olduu akland.1928 ylnda Panamada doan Fuentes, ocukluunu diplomat babasnn grevi nedeniyle eitli Gney Amerika lkelerinde geirdi. 1950li yllarda yazmaya balayan Fuentesin uluslararas tannrlk kazanmas, 1962 tarihli Artemio Cruzun lm isimli romanyla gerekleti. Edebiyatn hemen her trnde; denemeden tiyatroya, ykden senaryoya eserler veren; Latin edebiyatnn klasikleri arasnda yer alan Aura, Terra Nostra gibi romanlaryla tannan yazarn, 1910-1920 Meksika Devrimi srasnda kaybolan gazeteci Ambrose Biercenin yksn anlatan Yal Gringo roman da beyazperdeye tanmt. Fuentes, sosyalist dnceleri yznden srgnlere gnderilen bir yazard. 60larda siyasi sebeplerden ABDye girii yasaklanan Fuentes, ngilizceye evrilen kitabnn tantm iin New Yorka gidemeyince Asl bombalar benim kitaplarm, ben deilim. demiti. Fuentesin kitaplar arasnda unlar bulunuyor: nezin Sezgisi (Can, 2003) Kendim ve tekiler (Can, 2003) Aura (Can, 2005) Krlerin arks (Can, 2008) Kartal Koltuu (Can, 2010) Kayg Veren Dostluklar (Can, 2011) Btn Mutlu Aileler (Can, 2011) o

Grup Yorum Almanyada Irkla Hayr Dedi

2 Haziran Cumartesi gn Almanyann Dsseldorf ehrinde on bini akn kiiyi bir araya getiren Grup Yorum, Irkla Kar Tek Ses Tek Yrek adyla byk bir konser gerekletirdi. Salonun kapasitesi yetersiz kald ve birok dinleyici konseri koridorlardan ve baheden dinlemek zorunda kald. Almanya dnda; ngiltere, Fransa, Belika, Hollanda, Avusturya, svire ve Avrupann birok lkesinden binlerce kiinin katld konserde, Grup Yoruma Erdal Bayrakolu, Burhan Berken, air Nihat Behram elik etti. Aylin Aslm ise geirdii kaza sonucu ayann krlmas nedeniyle sesini ve grntsn Trkiyeden konser ekranlarna ulatrarak ular sana arksn seslendirdi. Avrupada ilk kez bir senfoni orkestrasyla konser gerekletiren Yoruma Essen Senfonik Project elik etti. Sahnede ayrca Yorumun Avrupadaki rencilerinden oluan Yorum Korosu da vard. Konser boyunca dev ekranlardan rkl, gurbetteki emekilii, Trkiyedeki mcadeleyi anlatan grntler gsterilirken; ark aralarnda dil Tiyatro Atlyesi ve Kln Sanat Atlyesi oyuncular tarafndan teatral gsteriler ve iirler de seyirciyle paylald. Konserde Anadolu Federasyonu adna Tuncay Ylmaz ve Anadolu Genlik adna dilber gne birer konuma yaparak rk saldrlara kar tek zmn rgtlenmek,mcadele etmek olduunu olduunu sylediler. Alman DE LNKE adl sol partiden Ula Jelpkenin asistan ve Alman Birleik Hizmet Sendikas ve Ver.di-NRW Gmenler Szcs brahim Ik da birer konuma yaparak dayanmalarn dile getirdiler. Cokuyla geen konserin sonunda ise rkla kar Grup Yorum elemanlar tarafndan sahneden mcadele yemini ettirildi. Hep bir azdan on bini akn kii rkla kar mcadele etme ve bir araya gelme sz verdi. o

62 | TAVIR |HAZRAN 2012

GRUP YORUM g n c e
4 1 Mays: Taksim Meydan'nda dzenlenen 1 mays kutlamalarnda yaklak 1 milyon kiiye seslendi. 41 Mays: 1 Mays akam Maltepe Belediyesi Trkan Saylan Kltr Merkezi Ak Hava Konser Alannda dzenlenen konserde 2000 kiiye seslendi. 43 Mays: anakkale Genlik Dernei tarafndan 90. yl konser salonunda dzenlenen konserde 1200 kiiye seslendi. 46 Mays: Edirne Genlik Dernei tarafndan Karabak Rezidans Dn Salonunda dzenlenen konserde 1000 kiiye seslendi. 4 6-7 Mays: Krt halkna ynelik yaplan saldrlara kar Halk Cephesi tarafndan Sibel Yaln Parknda yaplan alk grevine katld. Alk grevi sonunda Grup Yorum Korosu ile birlikte kk bir dinleti sundu. 413 Mays: Hatay'da Suriye hakl ile dayanmak iin yaplan cretsiz halk konserinde otuz bin kiiye seslenerek, Suriye'de emperyalist saldrganla kar direnenlerin yannda olunduu belirtildi. 418 Mays: Dev-Gen'liler tarafndan her sene geleneksel olarak dzenlenen Ege niversitesi Canan Kulaksz renci enliinde 6000 kiiye seslendi.

GRUP YORUM k o n s e r
4 8 Haziran: Bartn Yer: Balamba Piknik ve Mesire Alan Saat: 18.00 4 9 Haziran: Kalan Mzik 20. yl Etkinlii Yer: Harbiye Ak Hava Tiyatrosu 4 17 Haziran : Dersim cretsiz Halk Konseri Yer: Seyid Rza Park- Merkez Saat: 18:00 4 19 Haziran : Adyaman Glba Yer: Efsane Dn Salonu Saat: 19.30 4 21 Haziran Yer: Denizli Akhava tiyatrosu Saat: 20.30

Yeilam Film Akademisi dlleri verildi

Oyuncu, ynetmen, senaryo yazarlar, yapmclar, grnt ynetmenleri gibi eitli dallar iine alan meslek birlikleriyle ekillenen Yeilam Film Akademisi bu yl kendi dllerini datmaya balad. Meslek birlikleri, sinema sendikalar ve dernekler Yeilam Film Akademisi dlleri (ksaca YEFA) adyla 2011 ylna ait filmleri eitli kategoriler altnda deerlendirerek dllendirdiler. Yaam Boyu Baar dlnn Baar Sabuncuya verilecei nceden bilinen gecede, 2011in en iyi gie yapan filmi dln de Eyvah Eyvah 2nin alaca belli olmutu. Geriye kalan dller canl yaynlanan dl treniyle sahiplerini buldu. Gecenin sunucular, ebnem Snmez ve Engin Altan Dzyatand. Dier dller: En iyi yardmc erkek oyuncu: Frat Tan (Bir Zamanlar Anadoluda) En iyi yardmc kadn oyuncu: dil Frat (Nar) En iyi erkek oyuncu: Taner Birsel (Bir Zamanlar Anadoluda) En iyi kadn oyuncu: Rhan alkur (Trkan) En iyi senaryo: Bir Zamanlar Anadoluda (Ebru Ceylan, Nuri Bilge Ceylan, Ercan Kesal) En iyi ynetmen: Nuri Bilge Ceylan En iyi film: Bir Zamanlar Anadoluda

HAZIRAN 2012 | TAVIR | 63

haberler
haberler
ksa... ksa... ksa... ksa.. ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa...ksa... ksa...

4 Rekin Teksoy Hayatn Kaybetti Getiimiz haftalarda organ yetmezlii tehisiyle youn bakma alnan Rekin Teksoy, 84 yanda hayata veda etti. Teksoy, "Decameron" evirisi ile talya Cumhurbakan Kltr valyelii unvann, "ki Efendinin Ua" evirisiyle Avni Dilligil En yi eviri dl'n, "lahi Komedya" evirisiyle talyan Senatosu eviri dl'n almt. Saint Michael Fransz Lisesi, stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi ve Roma Hukuk Fakltesi'nden mezun olan Rekin Teksoy; Yn, Sosyal Adalet, Ata dergilerinde balayarak eitli yayn organnda sinema konusunda yazlar yazd. Ramazan Arkn'n sahibi olduu Arkn Yaynevi'nin hazrlad Sinema Ansiklopedisini ve Cumhuriyet Ansiklopedisi'nin yayn ynetmenliklerini ve yazarlklarn yapt. Sinematek Dernei ynetiminde grev alp, bir ara ikinci bakanlk grevinde bulundu. Teksoy, TRT 2 televizyonunda sinema ve edebiyat program yapt. stanbul niversitesi letiim Fakltesinde sinema dersleri verdi. Rosa Lksemburg adl oyunu, Kk Sahne'de uzun sre sahnelenen sanatnn en nemli yaptlarndan biri; Sinema Tarihi adl kitaptr. 4 Documentarist Belgesel Gnleri Balad Documentarist 5. stanbul Belgesel Gnleri, 90'a yakn filmi haziran aynda izleyiciyle buluturacak. Arap Dnyas'ndan, Kap Komumuz: Yunanistan, Bellein zinde, Mzik Belgeselleri ve Trkiye Panoroma gibi zel blmlerin yer ald DOCUMENTARIST 2012 programnda

Uluslararas Panorama bal altnda son dnemin dll belgesellerinden filmler gsterilecek. Trkiye'den ise, ounluu gen ynetmenlerin filmlerinden oluan 25 film yer alyor. Festival haftas boyunca Hollandal eitmenlerle gerekletirilen Yaratc Belgesel Gelitirme Atlyesi bata olmak zere; sinema dersi, panel, sylei, multimedia gsterisi gibi pek ok yan etkinlik de izlenebilecek. 4 Altn Palmiye Amourun oldu 65. Cannes Film Festivali'nde "Altn Palmiye" dl, bu yl Avusturyal Michael Haneke'nin "Amour" isimli filmine verildi. Ksa metrajl filmler kategorisinde yaran Trk ynetmen Rezan Yeilba'n "Sessiz" adl filmine ise "Altn Palmiye" dl verildi. Festivalde en iyi senaryo dl, Romen ynetmen Cristian Mungiu'nun "Au-dela des collines" isimli filmine; en iyi ynetmen dl "Post tenebras lux" isimli filmiyle Meksikal ynetmen Carlos Reygadas'a; jri dl ngiliz ynetmen Ken Loch'n, "La part des anges" isimli filmine; en iyi erkek oyuncu dl Mads Mikkelsene; en iyi kadn oyuncu dl iki Romen Cosmina Stratan ve Cristina Flutura verildi. 4 Persepolis Filmine Ceza Tunus'ta zel bir televizyon kanalnn sahibi, "Persepolis" filmini yaymlayarak kamu dzenini bozduu gerekesiyle 1400 dinar (yaklak 1619 TL) para cezasna arptrld. Tunus mahkemesi, "Nessma TV" adl televizyon kanalnn sahibi Nebil Karui'yi dindar kiilerce kutsal addedilene hakaret eden, Tanr tasvirinin yer ald "Persepolis" adl izgi filmi yaymlayarak kamu dzenini bozmaktan sulu buldu.

Mahkemenin verdii karar zerine; savunma avukat Abada Kefi, karar temyize gtreceklerini syledi. 4 Kalan Mzik 20nci yln kutluyor Kalan Mzik 9 Haziran cumartesi gn Harbiye Ak Hava Tiyatrosunda 20. yln kutlayacak. Konuk Sanatlar: Srr Sreyya, nderAhmet Aslan Cafe Aman stanbul Grup Yorum, smail Altunsaray, evval Sam Yaar Kurt.

4 Adnan Ycel Edebiyat ve Sanat Festivali yaplacak 8-9-10 Haziranda Adnan Ycel Edebiyat ve Sanat Festivali yaplacak. Gztepe Selami eme zgrlk Parknda yaplacak etkinlie; air Glsm Cengiz, Adnan Ycel iirleri ile nardibi ocuklar, Ali Asker, Grup Yorum, Mehmet Celal, Sennur Sezer, Kutup Yldz, Tural Aslan gibi sanatlar katlacak. 4 Hatayda Ustalara Sayg Gecesi Yapld 3 Haziran Pazar gn Yeilpnarda Ustalara Sayg Gecesi yapld. Grup Yorum Korosu, Grup Butimarn katld etkinlikte iirler okundu tiyatrolarda oynand. Grup Yorum Korosunun Haziranda lmek Zor, Gel ki afaklar Tutusun gibi ustalara ait arklar syledii geceye 200 kii katld. o

64 | TAVIR |HAZRAN 2012