You are on page 1of 3

s y e k e Fiv d o o f r to safe

n Keep Clea

use s do not ca -organism anisms are widely ro ic m st o icro-org While m These ngerous m d people. before diseases, da water, animals an er iping at w w s, g d . in n nd in soil, s are carried on han g boards, nder runn g food presentatio u u fo s d an h r ism ttin urin you g to 4 Wash g food and often d micro-organ tensils, especially cu sfer them to after goin and u n tran handlin ing water s ca n th n o ct ru cl ta h n it sw ses. ightest co your hand for and the sl use foodborne disea 4 Wash t. ment used ca ip u d ile eq an to d d e o an th fo es e all surfac and sanitis ts es p 4 Wash reparation. s, ct from inse food p s and food tchen area ki ct te ro 4 P animals. and other

Why?

Separa

cooked te raw and

om seafood fr oultry and p t, ea m e raw 4 Separat ods. sils such as other fo t and uten dling raw food. en m ip u eq for han parate een 4 Use se and cutting boards tact betw knives avoid con to s er in ta n co od in ds. 4 Store fo repare foo raw and p

ood, try and seaf meat, poul erous microly al ci pe es g Raw foods, es, can contain dan d onto other ic re and their ju hich may be transfer storage. w ion and at ar p organisms re p ng food foods duri

Why?

Coo

ltry, meat, pou , especially ly h g u ro o od th 4 Cook fo d seafood. make to boil to eggs an and stewsC. For meat and p u so e 0 ods lik reached 7 are clear, not pink. 4 Bring fo they have sure that ake sure that juices poultry, m a thermometer. Ideally use ghly. od thorou t cooked fo 4 Rehea

ly k thorough

us microall dangero oking st o m al lls that co king ki Proper coo tudies have shown n help ensure S ca s. organism uire re of 70C temperatu tion. Foods that req food to a lled p ro m , su ts n ea co m r it is safe fo tion include minced hole poultry. n w special atte joints of meat and e roasts, larg

Why?

Keep

mater w a r d n a r ate Use safe w


e it safe. t it to mak ea tr r o er fe wat ods. 4 Use sa lesome fo as h and who es fr t fety such ec sa el 4 S ssed for ce ro p s d o fo eating 4 Choose d milk. ially when pasteurize les, espec ab et g ve fruits and e. 4 Wash w. expiry dat them ra eyond its b d o fo e consum 4 Do not

r perature fo room tem at d o fo d leave cooke 4 Do not an 2 hours. hable food th re d and peris o ke m o co l al , ptly ate, prom 4 Refriger bly below 5C). 0C) ra fe ore than 6 re (p iping hot (m p d o fo d oke or. 4 Keep co serving. e refrigerat even in th , prior to g n lo o to for ature. store food om temper 4 Do not food at ro n ze o fr thaw 4 Do not

emper t e f a s t a d foo

atures

uickly if iply very q s can mult erature. By holding m is an rg Micro-o , the m temp ove 60C red at roo food is sto res below 5C or ab ed down or u ow at temperat icro-organisms is sl rganisms still m -o growth of me dangerous micro o stopped. S 5C. w grow belo

Why?

e, may be ater and ic anisms w g in d u cl rg ials, in us micro-o Raw mater h dangero s may be formed it w ed at chemical contamin ction als. Toxic are in sele and chemic and mouldy foods. C res such as su in damaged ials and simple mea the risk. er of raw mat peeling may reduce d washing an

ials

Why?

Lets work together in preventing Cholera!


Ministry of Health and Child Welfare (Health Promotion Unit) in collaboration with UNICEF and World Health Organization (WHO)

aka nu n a a h s k a a w m dya k Makii u k a p a its anotisv


abata era usati w dya. vura inoer ku o em n zv o ra ak zi ugad aoko 4 Geza m ezve nepanguva yek mashure kudya, uy oerera mu emvura in n ko ao m uzi. a 4 Geza ubika kan disa chimb andisa pak mekushan sh o n au v ez n a nzvimbo 4 Shamb uyu. ekudya. zv ra zi ad va kutumb kug bikira kub u ek y o b a nzvim 4 Dvivirir

akachena v z a z d e t e g n Che

ic umbuyu (m twuriko zvazvo tw konzeri zvirwere, hu, Nyangwe ga uv in m us a w tw ik da an twakawan unengozi twunow yu utwu twumwe twpamhuka. Twumbu hira okupukutisa ac ne m u pa , nh ko va ao pa nendiro, ikwa mum mapanga twunowan ndisa zvakaita se hekera nyama ha oc nezvatinos sei pamatanda atin homa kunogona is asi zvikuru Kungokanganisa zv okonzera zvirwere nemuriwo. zira pachikafu zvinoz kutwupfuudwa muchikafu. zvinowanik

i? Nekuda kwe ro-organisms)

yemom a mbishi, ganise nyam a. n sa sa U 4 a kana mwe kudy pakasiyan hove neku kuchekera o ep n a g bikwa. isa mapan zvisina ku 4 Shand diro zvokudya mapoto nen uchigadzira eterwe mu g en a h ic an v g n ya ngaz a kusa 4 Zvekud wa kuitira kudzivirir a. in dzinovhar is v ikwa nez kwezvakab

mbishi Nekuda kwei? yemombe, i v z e n a w k i ama zvakab ikuru sei ny inetwumbuyu imbishi, zv zv vekudya zv ve nemuto wazvo, nekumwe kudya Paradzanisa Z ho pa , a. huku kana ona kuenda be, yehuku
na kubikw zi twunog twunengo kuchengetedzwa ka panguva ye

unengozi umbuyu tw nouraya tw kudya. Ongororo ku vo az m vo Kubika na uri munez ka chikafu nemoto a ngodaro tw am ga ti kubi y nakire n un i tw se dz rati a ku noita kuti kudya ku va, zvikuru ib itwa yaka a. ku , af ka so C at ya tw 0 y 7 in ge unen kunoita okudya zv unekupisa nekuti twumbuyu tw atsogadzirwa 4 Bika zv na hove. ka a ny an ku ya K ku u . h ud t), da anok a pa70C inced mea vera kuno yemombe, re zvekusvik ya kunote a yakagayiswa (m a (rolled roasts), a sa ud at K au g kw n , so nyam edzw a huku gaunyat namazvo: obikwa dzakamoner large joints of meat) mometer ombe kan 4 Muto n a ingave m tsvuku. Shandisa ther ama dzin vhiyiwa ( le poultry). ny so at ny ru uriwenyam ku a ho uchibika. isina ruvara nyama isin ikwa yakadaro (w ako kana ob wachena us nehuku in kwepoto y ra. o a h is n p o ku at ik a ch yer

zvo Bika nama

i? Nekuda kwe

C. zvakab kupisa ku Nyangwe zvazvo ripasi kwe5 ora zvekudya aviri. umbuyu. rarama pakutonhora ku inokasira ku 4 Usasiye wa m tw zv ve aa ya m ku a ud ik ho ok ku inodar ikwa, nezvka (kutonhora kwac twunogona si dya zvakab 4 Zveku iswe mufiriji nekuka e ng vi az vi ngaz pakurwa ng C). wa kana ku pasi pe5 ati zvabur 60C. is zv a dy pa gwe zvazvo 4 Zveku upisa kunosvika yiwa nyan sati kwad zviinek ku e is ar swa ngakusag a nekungoi 4 Kudya a mufiriji. ngudutsw yu an av us ng ak ku ufiriji ng kwabva m 4 Kudya a. en ch pa
a ra inoyerer aita semvu a kunge ak zv sa di on an Zvatinosh ice) zvinog engozi. Mishonga in gwamba ( dzose kana yaka buyu kana mishonga unezvokudya a v u . g za n d a iinetwum ona kuwanikwa m gwaru yakachen onga kana kuivhai zv ra u v m a sh is arudza noun og 4 Shand iba ichenese nemu inengozi in ka zvavekuora. Kus otora matanho ra si ri yakasv akanaka. zvakangani isa, uyezve nekung nge pakafanira itira kudzivi nd kudya kw adzirwa ku zvatinosha kana kumenya pane edu. 4 Sarudza okudya zvakaisvog zed milk. zv uri dyiwa ekushamba ngozi kuhutano hw 4 Sarudzae, fananidzo, paste u sei kana zvichazo za ikur zvinodered zvirwer miriwo, zv

araunda h n u m a y ira Nekuda kwei? kana zvekudya d n u k fa a a k z a d e w t k e g a ka Chen na kupis da nekukasi a n a k twunowan ra kuripasi pe5C ka a yu r bu e r um o w ho T h a on n ay ut o ur K t no a. u ku guva inek zviri pachenpamusoro pe60C akadaro, twumwe ena kwen ikwa pach ri zv

dzi 4 Nyatso

ku

chambobik isa chikafu

wa

kachena a y a r u v m Shandisa , kana

i? Nekuda kwe

Ngatishandei pamwechete kudzivirira Korera!

anda ichero ne ko yekush 4 Geza m kubikwa. za nguva ya id ar zvisina ad kw dise kudya 4 Usashan e). (expiry dat

Ministry of Health and Child Welfare (Health Promotion Unit) in collaboration with UNICEF and World Health Organization (WHO)

nu a l h a hle m u a k e o y i i h n dle u Amak k e o w ga esifika n a yani?


be duba ubam dla. elezayo an ku u ag a zi is g an n lu am kumbe u andla ng 4 Geza iz ngesikhathi upheka o emva ukudla, la zi agelezay dla ngaman . an iz a ez uzi 4 G yo visa isamb zisebenzisa kokusebez o lezinto o aw d in se hlanzisi 4 Geza u eni ukudla. a nyamazan ekulungis azana lezi a. ak el an ek in h iz p , ku a izibungu endlini yo 4 Qaphel eduze lokudla laba ekufikeni

Hlanzeka

engi isms) okun icro-organ okunye m ( a an w ona impeth Loba okuz li imikhuhlane, kukh ini, emanzini, th ge kungaban okutholakala ehlaba okuzimpethwana u okuyingozi eni lebantwini. Lokh i, emiganwini, enyamazan ezandleni, emalenjin odweni esisikela a ig kutholakal kodwa ikakhulu ez niseko encane ba i, enqgamin lemibhida. Impam ke lapho ezikhona a su kizo inyam a lezimpethwana zi huhlane etholakala ub ik ingenza uk ni besezibangela im le zisiya ekud ekudleni.

Ngenx

wanga, ey engaphek isi inyama la. an d g ku n u la e ah y n 4 Ung enzisa hlanzi loku n le u kh anga, seb eyenku ngaphekw ku o . o la d ey ngisa uku ezehluken 4 Nxa ulu lezigodo zokusikela i u am g i lezimbizen laza iq iz h emiganwin lu e w ku el lo n o ci g ey iw aku 4 Ukudla weyo ukuze okuphek ezisibekel gani. kungahlan

uphekiweyo k o a s i n a k u Yehl kwanga lokungaphe enkomo,

eyenkomo, lu inyama o kuthwala hu ak ik , za kh zi ya uluhla Ukudla ok eyenhlanzi, lemihlu gangena kokunye eyenkukhu,wana okuyingozi okun mbe kugciniwe. ku okuzimpeth ikhathi kuphekwa es ukudla ng

i? Ngenxa yan

o, a eyenkom hulu inyam ak ik li, bi si vuthwe ukudla ku anda lehlanzi. 4 Pheka e kumele amaq u, kh ihluzi obho yonk ku eyen ihluzi lemis ungange 70C. Im la em ng je ok un ba i ok m en a is la dl se sh ku ut ga U 4 kufike ek ikhanya in kuxhwathe nke kumele isale is zo thi yenyama qiniso loku . uze ube le uk er obomvana et thermom ebenzisa i eleyo. e sibili. 4 Ungas ekutshiseni okufan khudunyezw le kumele ku da kufiki an aq e kw okuphekw 4 Ukudla

Phekisisa

be ana okunga uzimpethw za ukuba ok isa kwaveza ukuthi la en kw a is kubula Ukuphekis i kufe. Ukucwayis ika ku70C kusekudlen udla ngamandla af zi. Ukudla go uk in ka e okuy uma ukuphe wana konk lo olukhulu okuzimpeth kudinga unanzele echoliweyo (minced yo a la m de ya an a: in eni (rolled okul e ezigodw wa ukudliw kulungisel ma eyosiwa igoqelw anga (large joint of kw meat), inya ma ephekwa ingasi a injalo ingasikwanga ya kw roasts), in ukhu ephe nk ye a am meat) leny try). ul (whole po

i? Ngenxa yan

ki zi kwe5 kwalezim la okuphe a okuyingo ukwanda mele shiyi ukud kuyamisa unye okuzimpethwan i ongaphansi inyane ku as 4 Ungat la amabili. m a ol en a okub hansi ayedlu kunjalo, ok ukukhula emqandw eyo lokudl kube ngap okuphekiw qanda kwakhona kuyenelisa ku 4 Ukudla (u i sa ilijin wa, kutshi kwe5C. kuhlale ef ka phakulul kwe5C). eyo, okunga w ki he up ikhathi ). ukudla ok 4 Gcina hisa okudlula i60C anga okwes e kungadliw w (okuts in gc ku keni. akumelangaini. ubeka egce 4 Ukudla kusefilij ilijini ngokuk ef us eside loba ek ob udla cibilikisi uk 4 Ungan

i etshisayo Ngenxa yani? n e w k e m e ukudla kudla o okufaneleyo yane nxa Gcina ue anda masin ungaphansi kw a y an w a ok d kuzimpeth cekeni. Ukuqanda kwe60C u eg kumbe qan weyo egcekeni okwamahola O kugciniwe kutshisa okungaphez thwana. Loba pe C lo

Asisebenzeleni ndawonye ekuvikeleni iKholera!

hathi. kungathw eka ekudleni osok ele iloba yini sonke isik abilisa. el al uw lanzekileyo eyingozi id bola. Kumela sinanz sihlube iloba yini ok ah ng zi an be m hi ku zisa am osokuze ku sayo, sigezise loba hekile ukuhlanzeka umzimba. ha 4 Seben anzekanga ngomut ak w e, zi a, ok hlan angahl esiyiseben nziwe njalo. Kuqakat hlisa ingozi ungabolang kwakhitswa imikhu ye ukudla ok okumele ye ni yethu yonke, ku shiweyo at el 4 Khetha w ok a ukudla ilk. a kuzadliw emikhutshe e yethu. nx lu hu 4 Khethange ipasteurized m ak hl ndeni, ik kumpilaka okunje limo zesiva izithelo lezi kho sa i th ha 4 Gezisa hlaza. ik wedlule is kusalu udla osok . ebenzisi uk 4 Ungas benza, iexpiry date sokuse

i? yo e l i Ngenxa yan k e z n a l anzi h zi a okunjengamImithi n a m a uku zonke zi. ns a go in s sa i zi ey z en hi it eb Seben Izinto ozis a izimpethwana lem lale kakhulu, al uh Hlanza

Ministry of Health and Child Welfare (Health Promotion Unit) in collaboration with UNICEF and World Health Organization (WHO)

You might also like