YIL: 1

SAYI: 2

ubat/Mart 1980

50 TL.

GELECEK GNLER BZM OLACAK SANAT SYASET LKS ZERNE BULGAR YAZARI STOYAN DASKALOF LE BR SYLE DAYANILMAZ

67 69

TAVIR Mehmet AYDIN

80 85

TAVIR Arif DAMAR

TYATRONUN BYK USTASI BERTOLT BRECHT 87 SZLK PAZARINDA SYLEV 100 KURTULMAK YOK TEK BAINA 102 LMNN 32. YILINDA S.M. AYZENTAYN 106 SNEMADA DORU YOL VE DEMR YOL 113 YAVUZ ZKAN'LA DEMR YOL STNE BR KONUMA 118 GELECEK SAYIDA 125 DENMELER 127 ARI 136

TAVIR Samih El KASIM Zeynep ERAY TAVIR ' Gneri YAMAN

TAVIR TAVIR TAVIR TAVIR

TAVIR dr :

Sahibi :

Mustafa

SLK, * Abone

Sorumlu

Yaz 6

leri Aylk :

M 300

evki

MEROLU,

Koullar :

T L . * 1 Y l l k : 600 T L . * Y u r t D , A B D : ya : 40 D M , n g i l t e r e : 10 , F r a n s a :

25 D o l a r , F. A l m a n * lan : T a m Sa* Ya

85 Fr.

hife :

2500, Y a r m S a h i f e :

1250, e y r e k S a h i f e :

625 T L .

zma adresi : TANBUL *

Kurabiye Sokak A k g n Apt. K a t : Genel Datm : 4, No : ve

3 Taksim/S-

Datm :

G N - D A ataleme So

kak, Atalay Han, K a t : mizde baka yaz, yaynlanan yerde resim yaz

19 C a a l o l u / s t a n b u l . * D e r g i kaynak gsterilerek bir

resimlerin

yayINlanabilmesi ve ilanlarn

mmkndr.

Dergiye

gnderilen

sorumluluu

sahiplerine

aittir.

Dizgi

Bask :

ZAFER 1

MATBAACILIK

ataleme

Sokak

T e v f i k B i r k a n H a n , No :

Caalolu/STANBUL

G e l e c e k

G n l e r

B i z i m

O l a c a k

T r k i y e m i z y o u n b i i m d e halk

toplumsal-snfsal yaamaktadr. d a h a yaanlr

ierikli

olaylar

g n b e g n

d a h a

H k m e t l e r bir dzeye

u y g u l a m a d a k i

tasarruf ar z a m y k ,

haklarn, ve

kartacaklarna, Bindirilen

vergiler bask

altna

iterek da

k u l l a n m a k t a l a r .

e k o n o m i k

yeni

yasalaryla

pekitirilmektedir. arknn yasalarna birine bir gebe, nceki u y g u n o l a r a k doal ro

T o p l u m u m u z , tas gerei sosyal

t a r i h

p a t l a m a l a r n

dierine g n d e n

yaar d a h a

d u r u m a bir de

geldi. vingen.

H e m e n her y i r m i d r t

saat

znel celikle

ve

nesnel en

koullarn d i n a m i k

u y g u l a m a d a k i u n s u r u ,

d a y a t m a s

sonucu,

t o p l u m u n

gelecein d e v r i m c i her

gvencesi siyasi

genler al

iisiyle, tnda

kylsyle,

rencisiyle) izmesine

d o r u ve o n u n

nderlik

e g e m e n

glerin savam

t r l

ak-gizli e g e m e n

gle gler bir

rine ylmazca halk, de

vermektedirler. ek 100 (!) olarak g n n T R T

B u n a

karlk

nceleri

yaptklarna

aldatarak ne z a m a n

s m r m e l e r i n e dolaca e n g i n ve

alay

e t m e y i katmlardr. vn k a y n a m z

hesaplar eriilmez 20.

yaplrken, dehasn yzyln

o c u u n u n h a l k l a

gstererek kapitalist

b y k l e r i m i z i n en

(!)

alay

etmesine let Bu etmitir. nedenle

dnyasnn

b y k

a f y o n u n u bilir.

Halkmz g n d e n

yaadndan u y u m a s n n

ders l m

kartmasn u y k u s u

b u

sonra

olaca ten en

gereini

bilerek

olup-biteni re,

oldu-bittiye z u l m ve

getirmeyecektir. faist terre

atlmalara, nde yerini

srgnle veren bile

kymlara,

kar

savam almasn

gencecik cektir,

oullarnn,

f i d a n

kzlarnn

y a n n d a

halkmz. b t n kademelerinde K l t r balatlan ve ve b y k b i r hzla sr pa de

Devletin d r l e n yn

kymlardan,

Bakanl

bal eitli

k u r u l u l a r n n sayfalarnda kaldrld, da

a l m a m a s

dnlemezdi. Devlet

D e r g i m i z i n

i n d i i m i z

gibi;

T i y a t r o l a r n d a n

o y u n l a r

y n e t i m

T A V I R / 67

k a d e m e s i rildi. ne sa kes

deitirildi...

A K M ,

bol

kl

bir

ss-yap

d u r u m u n a

geti st

K i t a p l a r

toplatld, Kat

s o r u t u r m a l a r karaborsas,

ald... ve

K o r k u t m a l a r bir s r

k o r k u t m a l a r . . . A b d u r r a h m a n ilerici-devrimci Biz T A V I R

sansr

kubeyinli Hepsi, her

elebilerin ne varsa

ortalkta y o k etmeye

gezinmeleri... alyorlar. k l t r

alanlar k l t r e l

olarak,

e m p e r y a l i z m i n tahribine kar

politikas

na,

f a i z m i n

deerleri

S U S M A Y A C A I Z . . .

D e r g i m i z i n p l a t f o r m u lk srede,

birinci

says

ok

b y k kald

bir

deney

alan,

tartma bir ay

o l a r a k

o l d u k a

gerimizde sresi

artk.

Yaadmz alma ve

d e r g i n i n

hazrlan

( d k m a n onlarca kez

d e n e m e ren bize g

yayn), dik, katt. m i z i n larn

iinde

r e n d i k l e r i m i z i n dost o k u r l a r n hepsi yapc hakl,

fazlasn nerileri

zellikle Gelen e n tk

eletirileri, hepsi s o n u c u

eletirilerin b o y a n n oluuna

d o r u y d u .

K a p a k

rengiyaz

k t tk

kullanlmas kadar,

b o z u k l u u n d a n , Yaz dilimize

eletirildik.

m t e v a z i baardk.

denildi. Gene

Sevindik.

Dileimiz

anlalr gene

olmakt.

Sanyoruz bizi

eletirilerinizi

bekliyoruz,

nerileriniz

ilerletecek.

D e r g i m i z i n m e t Geen B u l g a r da Aydn'n ay

b u

saysnda

k u r a m s a l likisi

grlerimizden zerine yazs

olarak, yer baar Bu

M e h

Sanat-Siyaset ziyaret

a l m a k t a . dileyen saymz ve bir yan

l k e m i z i

ederek, ile

d e r g i m i z de iki bir

T A V I R ' a

yazar ve

S t o y a n s i n e m a

Daskalof

syleimiz ad

var.

tiyatro

dnyasnn Sol

d o r u k

Bertolt

Brecht

A y z e n t a y n sre ll d a h a

tantlyor. srecee benzer

k a m u o y u n d a k i zkan'n b i r D e m i r

yanklanmas Yol f i l m i n i n

Yavuz

s t n e bir

G n e r i de

Y a m a n ' n

yazsyla, O k u m a m z zeti,

f i l m i n gereken

y n e t m e n i y l e kitaplar ve

yaplm gelecek de yer

rportajmz k u r a m s a l

var.

saynn alyor.

g r n n

Deinmeler

b l m n

Gelecek

g n l e r

b i z i m

olacak.

TAVIR
68/TAVIR

S Y A S E T Z E R N E
AYDIN

L K S

Mehmet

Sanat, ramlar ramlarn den ve

siyaset srekli

ve

sanat-siyaset varolma Bu

ilikisi. bir

Kltrel insan

yaamn

en

dinamik bulan altn bu

kav kav ne ara kav ve

saptrlmaya abalarn

allan siyasetin noktada snf

olgusundan ve

szedeceiz. sanatn hatann gcnde

Koullarn birlikte soyutlanma grmek olarak

koullarn sk

yaamnda bir

gtrcl dlen

olanakl.

izmek

te y a r a r var. K o p a r l m a k istenen znde sndaki ray badr. nk burjuvazinin ilikisi zaten dier kurumlaryla devam birlikte

devrimci hareketle devrimci sanat siyasetinden gelitirilen asndan kaynaklanan bu tavr sanat kitleler zerinde egemenliini

srdr aln

mektedir. smrnn yoksa dr. ve

Sanat-siyaset

konusunda

demogojiktir

dorultusunda burjuvazi gre, sanatn toplumun retici Bu sanatn da

srekli

sonularnn ve

d bir olgudur. Onlara gre nasl eitim ya da e k o n o m i n i n vd. olamayacana sorun burada gelimesi siyasetle sosyal duran ilikisi Asl bamszl gelimesine engel nedenle olarak sanat glerin sloganna

siyasetle ilikisi olmamal oluan zel gelii

yoktur

sarlanlarla. yapsnda sanatn ve de retim mcadele edinenlerin ve onun aralarnn

Sanatn mlkiyeti mi nnde Sanatn saptamalar balar

snflarn

deiimlere bamldr. temel

geliimi

nnde

yaplanmasyla gelime Yani

kapitalizm,

de bir engeldir. bamszl vardr.

devrimci bayrak

ideoloji ile byle bir

kurarsa

gsterebilir. slogann sanatn kendilerine tercihinin proletarya ideolojisi do-

T A V I R / 69

rultusunda kullanld lah rn tun. olarak Onu Sanat rnei karlar sinin deleye luyla nin yasetinin Sanat grme krklemekte, ve

gereklii. onlar lklar

Onu kitleler lgna

elinde kendilerine sanata olan Sanat burjuva onurlu

evrili yerine

bir

si

korkular isterik alet

evirmekte,

dmanlkla otur bir si

attrmaktadr. eken bir anlay,

politikanza siyaset sanat

etmeyin. izgi ikiyzllnn burjuva snf kendi kar arac yapma dorultusunda sanat snfa

arasna bir tek

olarak

smrsnn kullandklar tek deil,

demogojik bireylerin

saptrmasdr. bir

Egemen snfn

snflarn baka bir

dorultusunda deoloji

gereinin

gizlenmesini devrimci

anlatmaktadr. mcadele mca yo siyaset siyasi

aracdr. baml youn

ve sanat cephelerindeki nk ifade snf ve edilebilir. tesinde (1)

mcadele

olmaldr. biimde genel aktr.

kitlelerin kavram

ihtiyalar ve olgu

ancak

bir bu

Konuyu olacaktr.

yaklamn Bu

olarak

ereveleme mcadelesi

gereklilii

nedenle

irdeleme

platformumuz

snflar

RETM,

SINIFLAR

MCADELES

VE

SANAT

almak, toplum insana oluna olarak la lan ram ram, re iinde hibir yazd

mcadele bir eyin araya

etmek gelmi

ve

kendilerine tm bir mutluluk

daha

iyi

bir A.

yaam

kurmak

iin

dnyann

insanlarn veriyor. olarak varolu

seyretmek, Gramsci tmcede mutluluk her

anlamak hapisten in kolay doay ise

veremeyecei byk ve szn

mektupta

karmak bir olguyu bir yaamn amac onu nsanlar retim

somuta yle

dirgiyor.

Gramsci'nin

ettii

elde edilen bir zenginlik karmlar, bu da yannda

deil.

koullarnda

mcadelelerinden mutluluu snflar mcadelesini

doay

dntrme

anlamndaki nk

kazanmkav kav

getirmi.

aralarnn yapvermi. retim insan bu

bireysellii

dnemi

snflar onunda kar

arayn ilenmeye Kaynan soyut ise

platformu balanm. insann bir hale doal atein,

mutluluk elinde bulan bu

asndan

aralarn

tutanlar

sahibi olmular. srdrd sonucu da bununla

smrmesinde arayta de

smrlenler

asndan elde onun

gelivermi. doa

Ezilenlerin gcne

smrlenle olmasn bili beceri insann Do

mcadele

olarak insann

somutlaacaktr. egemen ayrldn Elin

Srtnme salad yoruz. Eller

edilen

hayvanlar Beynin demektir, kar

evreninden alet ise

kesinlikle temeli zg bir

ayaklardan

ayrlr.

gelimesinin insana

atlr.

kazanmas aletin ann

tremesi

eylemdir,

doaya yeniden oluturucu Diyalektii). olgusu, retim kavgann

etkisi ksacas varoluunun nsanlar

retim

demektir. ve

(Engels/

insanlnn

ilkel

geliimini

bugn doayla

verilen boy bu insa ona ve

niha

amacn

aklyor.

mutluluu gereklerinin hem de

aryorlarsa

lecekler, yuracaklar. alma

deitirecekler, her eyden

yaamlarnn

karlanmasnda katld

nce h e m

insann,

doann

n n kendisi ile doa arasndaki m a d d i tepkileri k e n d i rzasyla balatt, dzen ledii ve denetledii bir sretir. uygun klnm bir biimde elde nsan, doa rnlerini kendi gereksinimlerine kollarn ve bacaklarn, edebilmek amacyla,

70/TAVIR

kafasn ve ellerini, gvdesini doal glerini harekete gc olan kendisini insanlarda ni yetkinletirir. doann karsna ve olaylarn almas karr. (2). nesnelerin betimlemesinin insann

geirerek, d o a n n bir olarak yetisi zellik iin ve

Bu karlama doal srdrmesi

yaplabilme

retim

varln

gereklidir all

ve b u n u n iinde doa bilinli bir biimde denetlenmelidir. gerek imgeler yoluyla hayvanlarn daha da aktarlmasdr. siluetlerini Nesnelerin Ve maktadr. Baz kaya ve talarn natlara, bu hatta benzerlii maara ne

Sonu, a l g l a n a n l a r n

benzerleri yaplmaya yontarak sonra ve

girintili kntl kenar izgileri t a r i h ncesi sa anmsatr. bunlar Daha boyayarak siluetleri, bir olay ta alrlar. Bu ve insan btn a

kuvvetlendirmeye kayalarn balarlar.

duvarlarna,

yzeylerine, lkel

yaamlarnda doal dzenin

anlatan rafndan menin

kompozisyonlar izmeye lde yzeyselliini karlyor,

tablolar olaylarn

evrenin insan

kavranldn

gsterir.

gelime karlkl

bilgilen

nesnelerin aralarnn

bamlln

bu a insan kavrayamyordu. den retimdir. Yeniden retim

Bir toplumsal formasyonun birincil sorunu yeni yeniden retiminin yansra insann

da retim glerinin en nemli unsuru olan insann da yeniden retimi de k a p sar k i , s a n a t n ilkel topluluk dzeninde geliim dzeyi ilkel y a p y s r d r m e a n lamnda lad ve ilkel insan biimlendirebilmitir. ilerlemesi ile yeleri, birlikte iblm, zel topluluun mlkiyetin ortaya birliini ortaya Her para ayr kt kii za pazarda deiime konulmu maddeleri ayr retici glerin topluluun retmeye lerin nin, ise

baladklar zaman, doruya ancak insan

yeni bir k u r u m u n

grlr. Emek retkenliinin dorudan her bireyin toplumu tm

artmas insan zerindeki mlkiyeti, m a d d i servet zerindeki mlkiyeti iin en smrlmesi eklinin egemen karr. insan mcadeleleri karr. Snf lmemek retim k, ortaya retimde donatlan insan. zorunlu olan retebildii

reticisi alktan bir

manlarda byle

insann

tarafndan tarihi ortaya de snf

olanakszdr. kanlmaz tarihidir. snf ikili dzene ele

kavgalar Bundan rgt

snflara

blen

sonucudur. karlarnn statkoyu yaklar.

toplumlarn snflarn

Toplumsal lenmesi olan de bu

snfn Temel

anlamnda mekanizma

devleti

grevi

korumak Birincisi bu ye

yeniden gereken

faktrne kafas soyut

retim iin

gerekli bilgilerle devreye

insan ve

uygun bir ekil retimi,

biimlendirilmesi yaanmas

Birbirinden pek

alamayacamz yeniden nsanlar, bin ilev kiilik

iki yaklam sanat niden

sokacaktr.

Sanatta hayatn

toplumbilim ona uyarlar. sahibi iin oyunlar

bakmndan

nemlidir. on

sanat tiyat

eserlerinde h a y a t l a r n y e n i d e n yaarken toplumsal yaay iin kendilerini h a zrlar, yetitirir v e rolar bir avu kle gereksizliini (3). Kleci R o m a Devleti Kadercilii dzenin kurmamt. kleci ileyen, bakaldrmann grrler.

anlatan

srdrlmesinde

SINIF

SLAHI

OLARAK

SANAT

VE

SANATI

... mini myla

nsanlar

eliki karsnda braklmlardr: eksiksiz renme

Bir yandan

d n y a siste te yan iki

genel balantlar iinde zme olanan

olanana Fakat

sahiptirler; bu eliki,

d a n d a gerek k e n d i k a r a k t e r l e r i gerekse kendilerine

d n y a sisteminin yaps

bu devi t a m a sadece

vermemektedir.

TAVIR/71

etkenin, manda ilerici

yani toplam

dnya

ile

insann ve

yaplarnda balca

snrlanp

kalmamtr; ve (F.

ayn

za

dnsel da bu

ilerlemenin elikinin

kaldracdr srecinde trajik daha nk bir

insanln

sonsuz

gelimesinde Sanat

hergn

aralksz

olarak

zlmektedir. lmcl komik insanlk yeniden

Engels-Antizorundadr. yaralar alan ldler. alay etkisi ba toplu re dorular edilme te st rnnde duyanlar

Dhring). Yunan Tarih ederek yani

zlme

incelenmek

Ailin Z i n c i r e ilahlar, neden bu tr

Vurulmu bir (K.

Prometey'inde yolu izliyor?

Lukian'n

syleilerinde ilerleme Marks, Hegel'in doa

biimde

gemiiyle Eletirisi). oluturucu

vedalayor. hayvandan

Hukuk

Felsefesinin

nsan

ayran,

onun

zerindeki

retimidir

demitik. aamalarna ve

nsanlar uyum

toplumsal gsterir. Ksaca

retimlerinde

istemlerinden btn, son genel gzard sanat yolla

msz ilikilere girerler; belirli gelime mun tim ekonomik ilikilerine

retim ilikileri denilen bu retim ideolojik ayr hat

oluum, retim

glerinin

ilikilerinin styaplar Ancak var. bu konumunun ekilmekte, ve

yapsn oluturur. ekonomik styap bir

zmde

koullara

balanrlar. yarar

izgisinde, sinden melle yaplar estetik ve

sanatn

kurumlar arasnda

iinde dz bir en da

doan hatal sanatsal iinde

eilimi

anmsatmakta

Burada Oysaki

ekonomik ideolojik

biimlenme tm ekonomik sanat bir

ekonomik yapnn

sonular grlmek istenmektedir. enin etkisini ya dolayl (4).

karmak bilinalt

styaplardr.

Marksizm Sanat; gerekliin

mutlak rn

ruhun

sanatnn yorumu

dncelerinin estetik es ge du ze top top

duygularnn

olarak

ele

alan

reddeder. yanstan ve dnyay biri... Sanat tarihi; daha

gereklii kendine dile sanata ve

zg imgeler halinde yanstlnn ise, sanat

biimde kavrayp tetik kavrayn yarlnn Marks rinde ve

getirmenin

en belli bal yollarndan gittike tarafndan tarihi ve srecine ideoloji dnme baldr bir yolu, ve

zg bir biimde dnyann insan genileyiinin snflar

derinlemesinden uratlnn kayna tarihsel da estetik temeli bir bir

ni boyutlara eriip estetik, bir

yaratm insann

ihtiyacnn Sanat snf

ekillenmesi

emektir.

mlkiyet silah,

biimlerinin bir

dolar.

dnyay

temsil etmenin

bir bilme bilince da

arac var,

lumsal ba, Sanat Evet,

insancl bir zenginleme, yanstr diyorsak,

l u m a y n a s sayar. koullarnda

(5). yaam yaamn olarak snflar mcadelesi zorundayz. dei deie yoluyla olay temel anla ya de bilimsel gereini veri kullanmak

toplumsal

biimlendii

sanat rnleri Sanat (6).

toplumsal ilikilerden hem duygularn grevi, doa

doarlar. hem ... ve

Toplumsal ilikilerin imgeler

mesiyle insanlarn estetik zevkleri ve cektir. belirtir larn ni ve insanlarn Bu noktada anlamn sanatnn insanla

dolaysiyle

sanatlarn eserleri dncelerini, birlikte tarihsel yaad

insanlara

gerek

aklamak,

toplumsal ve

gelimenin

gereklilii

kurallarn sorununu

anlatmak,

insanla

toplum

arasndaki

ilikiler tma, am her kat

zmlemek

biiminde

beliriyor. o n u bellee, bellei yaratclk sreci nk sanat (7). Bu sanaty

Sanat olabilmek iin gereleri karsnda biime tarafsz snfsal konumundan

yaanty yakalayp t u t m a k gerekir irdelememizi tarihinde, acaba eseri

dntrmek soyutlayarak olamaz. toplumlar

getirmez. ve

Yaratclk

yetkinlii sanat

bireyselliin stn (8) insan h i b i r ey

yceltildii, zdeliine fa sanat almayan evet,

ey sayld snfl onu ileyen, b y k

varm,

zellikle kapitalizmde

Sanat

evresinden

sanatlarn

midir?

sorusuna

72/TAVIR

kendi ruhunun maya olarak lerek

damgasn tayan Bu da birinci

bir

eser

yaratr.

Bu

ruhun haline

ulusal

yada

gn ikinci veri

cel b i r zellii y o k t u r (9) allmtr. da sosyal baarlmaya yaamda

yantyla sanat, kaynandan ve ilevinden olarak sanatn meta kaynan bulmayan sanatsal etkinliklere

soyutlan prim

getirilmesi,

allmtr.

S a n a t ... talar Ksaca rn arasnda

snflar kpr iyi da

mcadelesinin kurarak bireyi

niteliini

anlamann

var

olan

gereklii ortak nok (10). abala yap Snf tercih dei-

tanyarak deiik bir gerekliin ne olabileceini sezmenin insanlarn yalnzlktan Saptrma ve kurtarmann ilevinin dnyann daha Sanat devrimci deiimi.

yoludur

yokedilmesi

imdi lkel

anlamak bu Her

olanakldr. olanaksz kollektif olduu bir bir olan abadr. sanat, ya zorunlu istemez olarak bir

topluluk ki kendi

dnda bireysel yaamn

lanmayd. larn Ama sorununu

formasyonda sanat ister

o r t a y a k ile b i r l i k t e bireysel b i r a l m a n n k o n u s u dourur. ideoloji? ideolojinin hangi Yaplan udur: Toplumsal ilikiler ve

taycs yaam

olacaktr.

tm

TAVIR/73

ilebirlik yaptlarda den

iinde ana

verilmi, ilke kabul

ezilenlerin edilmi

snf

kini

ifade

edilmi

ya

da

deimezlik farke-

kurulu

dzen

savunuluculuu

yaplmtr. abuk

Sanatn smrlen snflar elinde egemen bu snf b u r j u v a z i olur. da sanatn tketim eserinin Bu en kolay rklemi, yannda Bu farkldr; vurgun nn anlamnn maddesidir, deerini,

de bir silah olabileceini en arptlarak ortadan

O n u n bu gzlemi sanata olan dmanln k kaldrlmas teki ve (12). sanatlarn bellidir. oda pazar durumuna bu gn dayanr kendi tann nitelii ramen hibir noktada r atld Artk abalarn mallardan (11). Sanat onun meta haline a m a belli bir gibi piyasa ise d zengin getirilmesiyle noktada salanabilirdi. giriimcilerin

getirmitir. sanat

metada bir

kolleksiyoncularn zgrldr etmek iin

hesaplar ve m o d a deiiklikleri toplumdaki zgrl zgrl' paraya klklarnn burjuvazi acyla sanat

etkenler belirler. toplumundaki iin bir kleletirir.

kapitalist

'Yaratma almalarnn Sanat iin

burjuva rtbas da piyasa

dayand

gereini kendisinin

meta haline bir

getiren

sanaty

yaratmaktadr. Yeryznde

Beethoven, bir

retici

geldiini raya mz m?

mektubunda byk ve

betimliyor: emanetisi iin olmak olmaldr. zorundadr. sanat Sanat Buna bu bile ve Btn siyaset eserlerini Ama yrek gerekli eyleri almaldr.

vermeli (13).

karlnda sanat iin ise kendisi meta bir

kendisi reticisi engel piyasa

koullarnda Pazar nnde

yar-tccar

durumunda

konumuyla zgrlk saldrgan bunlara arasnda bu

geliimi

olarak

durmaktadr. anlamnda vermez. sanatla deyimi

Gnmzde mamaktadr. nin hl iliki sanatn yoktur gizlenmesine

sanata

zgrl sanata

Emperyalizm hizmet

halklar etmeyen

zerindeki basklarnn prim vururlar, karlar

bamszlndan derler. Tarih nk sanatn estetik

dem snf

burjuva

ikiyzll

herhalde

kullanlabilir. senberg Nasyonal versite lirtiyor. keri adamlar

dorultusunda nce (!)

kullanlmasnn Alman

n e k l e r i ile doludur. Naziler i k t i d a r a gemeden Almanya'nn doentleri vardr. Dernein durumunu kurar. tiyatro birinci Sosyalist Derneini yaynclar, Ynetmeliin Dernein maddesi rk,

1927'de M n i h ' t e A l f r e d R o amacyla kurucusu Kltr ni din be as ku ulu ve ve arasnda aka yeni

dzeltmek

onsekiz

ynetmenleri,

yazarlar,

sanatlar

dernein Baka

programn bir amac

amac Alman ilikileri rksal ile

halkna

sanat ve bilim

ile ahlaksal ise

deerler kltr

arasndaki

aklamaktadr. zellikleri ilgili bir iin bilgi faizme sa

aklar ve halkn her snfnda, sunun deerleri ve bu liini belirterek mcadele

zgrlk

mcadelesiyle

ilikili olarak

Alman

yaplacak ve istem

mcadelenin yaratmaktr.

gerekli

talya'da gelien faist harekette ftiristlerin temlerinin ve biimlerinin tir. Bir rnek nl bir Ferruccio plak ve adl heykeli: Fascio ile m baka Yine deimeksizin Vecchi'nin Due'nin avucuna Cremona tarih ikiyzl

de yer ald ve aktarld elinde frlar. u sanat kalma artk ki Fkran b i r kl,

ftirizm yn mparatorluk sol elinde bir

b i l i n e n b i r mercek

Aklndan

adaleli bir Mussolini: yarlm sanatnn,

d r t keli enesini Mussolini'nin 1939'da resim kurulan

dayam yaratc bir dnceye dal dl anlaynn yada yaam bir

kafasndan

talya'da talyan bos

rnyd: mas ve

ncesinden safln 20 en yy.da gl

korkutucu yanst gerekiyor. dzeyinin snf-

grntlerini Evet,

biimciliini ve gl salkl, bamsz

asarak

gelenei sanat

Romal deildir?

Faist Tarih

srdrmesi sanatn olduu

neden

gsteriyor

ykseldii ve yaygnlat dnemler

(sanatn

dnemler)

74/TAVIR

lar dir.

mcadelesinin te Reed'in kitab en Ekim

keskinletii Amerikan Sarsan

dnemler gazetecisi On Gn abi de

rnekleri:

John adl

Dnyay

Devrimi'nin

olaylarn

klayan imde snn lar 1871 13 rn ledi metni

olaanst

yaptlardan ve

biridir.

deolojik inceleme, olaylarn ok etkili anlatlmas, balca durum kiilerin rinlemesine Paris incelenmesi, zellikleridir. Komn nasl Courbet, olay Paris bakn 5 Reed'in

alma sanat Nisan ar onla ses bes verdi ah za (!)

1871

cephesinde Gustave ise gn yle: Paris sahip

geliiyor:

sanatlarn

Nisan

toplantya

aryor.

Bugn sanatlara, bilinlerine ana gibi yetenei onlar bir olduklar btn

zeksna onlara

duygularna

leniyorum:

imdiyse sanalar feri olan sanat bir

abalaryla,

laksal bir devlet k u r m a y a , k e n d i l e r i n i n drlar. (Bu onur grevidir.) Srtndaki Paris En halkn o 1800 Ama snf byk

yeniden kurmaya komal feodal ka kyc Verpay kadar yldan Paris kkrt y zaferden gnle ha

Paris b u b y k ehir. lntlarn tozunu imdi. Prusyallar, sailles'dalar ne beri halk, MUSSOLN'NN netecek, federasyon payn rinde ... alacaktr. bildiri 400 Enternasyonali HEYKEL kurulacak ve kiinin yazan Eugene clarn Paris kadar olur. i din hakl yoksularn byk

silkelemekte. Devrimde kiiler

smrcleri, devrimde

olursa

Yrekli

ekerek yenecektir.

lyorlard. Kii kendi en alt

bezirganlarn kaydettii

kendini

tarihin

katlmyla

gerekleen

toplantda yle

Komn

Pottier eldeki yoluyla

ynetimindeki grevi elerin btn

komisyonun haline

zrlad larak

onaylanr.

Bildiride korunmas; eitim

sanatlarn

belirtilmekte soku eitilmesi.

gemiin gn

yaptlarnn

yapt

na

karlmas, havas bir Gustave nnde olarak gururla ve

gelecek

kuaklarn arasnda

Komn bir etki idam Komn klm

gnleri yenilir.

cokunluu

sanatlar

canl

ve

byk bir ka s tar ze y

yaratan sehpas ve ve

derin

inan bir

kaynayd. cezaevinde ve kadn yapt desenlerden kuruna dizilmek zerindeki olsun, zereyken youn gc

Courbet'in kaldran farkl iki

ayaklanmac bir dnya

yumruklarn olgu

desenleridir. ramen onu sanatn ellerinde stnlk kavrayan

Kavram tmalarna rine nlar olsun

grnn

idealizmin

bulanklatrma bir

abalarna silah verilen

hi kimsenin

en ufak bir kukusu kullanabilecekleri ideolojik ellerinde smrlerinin de

yoktur.

Egemenler olarak

smrlen

srekli

tutmaya salayaegemen hiz-

almlardr. mamalar snflar sanat

zellikle srekli

cephede tutmaya

mcadelede kendi

halinde

srekli

olamayacan

almlar,

snf

karlarna

TAVIR/75

met

etmeyen Sanat,

sanata

ve

sanatya

basknn

her

eidini

uygulamaktan hkm

ekin sa

memilerdir. engizisyonlarda birlikte Berlin idam itfaiye yaam yarglanm, klasnn zerine sefaletin ziyafet faist Almanya'da Hitler sanatlar giymi, nat akn ayn ile edilerek cezalandrlmtr. bahesinde, Yaklmak. incelemelere zerinde imparator III. halk srgnden ne ilk Napolyon dnnde tara onu Hugo sa gnyaa giren, ve; siz Almanya'snda toplama bebini

tablo kaderi

kampnda

paylaacaklardr.

Proletaryann bu

alk halk penesinde sktrrken umutsuz bir lsz fndan srgne kurun grr onurlu halk. yerine iin Ayn

dizeleriyle burjuvaziye grkemli trenlerle edilen ve

saldran Victor Hugo'nun

gnderildiini halkn

karlayacaktr. ykselttii sanatdr srgne uzak yannda tercihini yapan onlar (!) insanlarndan halk dman Dnya zlerini

Srgn ne de son. natlara derip

Srekli bask koullar lkemizde halkn rnlerini karmak gerekli yerletirerek Garcia hazrlamaktadr

yetkin

koullar

hapishanelere

Faizmin n re insanln indirilen

katlettii bilincinde darbelerin kar

Lorca'lar, cephede olarak

yurdundan faistlere dimdik

maya m a h k m edilen

Nazm Hikmet'ler, ideolojik zafer ant

Pablo Neruda'lar b t n bu koullara kar smrgenle halklarnn 32. youruyor, snflar ba ayaktalar.

emperyalizme ylnda

kurtulu li'nin

mcadelesinde

yaatlyorlar. insanlarmz

ldrlnn

Sabahattin

yaptlaryla

emeki

biimlendiriyor. larn makta oynand

Smrge salonlar

tipi faizmin ynetim biimi faistlerin lerici tm ve bombal demokrat saldrsna ve geneldeki

olduu lkemizde uramakta, saldrlardan

mcadelesinin ideolojik cepheside bu yapya gre biimlenmektedir. lerici o y u n oyunlar zor slmakta yasaklanmaktadr. devrimci sanatlar tutuklan ayrde-

ikence grmekte

bu basklar

dilebilmektedir. lkemiz nn bir ynlarnn alrlar. latrrlar olan humlar nat edebiyat yannda, ve sanat insanlarnn ynnde da onlarn Devrime bu. en nemli Neden? ortak da zellii ondan. yaamlar ezilen halk Yoketmeye younto sa

blmn Olmad

hapishanede bamszlk susturmaya. Kitlelerle

geirmeleridir. Onu ve

Tercihlerini

yapmlardr en ve Ne bilinli

baaramazlar

tarafszla unsurlar

itmede

abalarn. kafalarda

devrimcilerle

balar Egemen adna

kopartlmaya snflarn

allr.

devrimcilere yaplmaldr?

dmanln Devrimcilerin

filizlendirilir. geici bir zaferidir szleri yok mudur?

syleyecekleri

76/TAVIR

GNCEL

GREV

VE

SANAT

B u g n lkemiz emekileri zerinde grlen basklar, rr tarihinin hibir dneminde Ve rgtl alannda dnda yalnz yaam bu boyutlara alabildiince keskinlemitir. devrimciler

ikenceler Snflar

ve

faist te mcadelesi kar ve

ulamamt. mcadelenin

gereklerinin

lanmas anlamnda dir. cin sak Hayatn her

abalarn

iindedirler. mcadele

Basklarn bir sreci

gslenmesi

i k t i d a r a a l t e r n a t i f a n l a m d a sava, r g t l y a p n n o l u t u r u l m a s abalar iiesrdrlen hzlandrmaktadr. K l t r ve sanat yaam zerindeki faist basklara devrimcilerin t a v r bu sre koullarnn Marksizm bu Sanattan hayatn baka dnlemez. boyutlaryla boyutlaryla Ama ve kavrayan ve bir dnya bir grdr arac btn diyor olarak olarak. biimi dnlnce sanat ele gelmeyecei yaam Bir demektir. hayat btn baz arac

tanmayanlar hayatn snf

grmeyenler

szmz

sizedir.

kavranmasdr.

tesinde kavrayn rimci sonu bir larn lk kltrn olarak arayalm.

snfsall

ihtiyalarnn en verenlerce de

youn anlatm

siyaset gelir. B u n o k t a d a d e v r i m c i h a r e k e t i n y a a d s r e c i n k o u l l a r n n d e v yaratlmas beliriyor. Bu savamn Sanat zmsenmesi devrimciler nasl gereklilii iin neden Yant var mili alannda mcadele

zorunluluktur? Marksizm

silah

devrimciler

tarafndan kiinin

kullanlmal? aamada

Kltr

aamasndan Ksaca: Ne

gemeyen

politik

bir ona

olamayacan mcadele

anlatr.

hayat kavrayabilmek, v a r k i politik ile olan

kavrarken baar

t a n bir enerjiyle katlabilmek kltr aamasn zorunlu klmaktadr. Evet, s o n u c u politik rada saptayacaktr. Devrimci byk mcadeledeki kopmaz Btn bu mcade lenin genel aclarn k a v r a m a y a baldr. D e v r i m c i k l t r v e s a n a t n ortaya kyor. grevler mcadele de bandan. kaybettiimiz trajedisi, insanlk Byk gayeler uruna mcadele ederken, nemi bu

kahramanlar,

kardelerimizi

dnyorduk.

devrimin onuru, kavgamzn insani yan, zaferimiz, sanat ve edebiyatn konusu olmasn? bunlar insanlk metinde makta bir araya getirip bugnn biz bilincini deil oluturan ve yarnn biri

bu zaferin meyveleri, niin Sanat, hiz yap kar

S a n a t n i i n eitli i f a d e ekilleriyle b t n kuaklarna brakmasn? midir? Sanat Sanatn neler yaptmz ve deil insanln neler devrime

aralardan

midir?

yleyse,

devrimciler bilmesini

olduumuzu

btn insanln

istiyoruz.

hi bir ykmll yok mudur?

(Castro-Dinle Yanki/ A n t yaynlar

1969)

Devrimci tr. Sonu, rncadelemizin ullarn alr. Ayn Dzen

sanat, bir

devrimci

mcadeleyi Sanatmz bulur.

konu

edinen

sanatdr,

kavgay Sanatmz

anla ise; ko bu. da o

bir zorunluluktur. militan. ilikilerde st

siyasetimize iin

bamldr. gerekli sanat bir olay

Devrimci sanat sanatn

devrimcilerin

slogandr. gday anlamna devrimci

Varolu gelir

devrimci

Yaamas

mcadeleden

ilikilerinde siyasetler sanat,

devrimci devrimci

filizlenmeyecei devrimci gnlk beslenen,

zamanda

kalnarak katks

olunamayacan deildir. nk

anlatr. besleyen

Devrimci sanattr.

mcadeleden basit zafere

mcadeleyi yararlanarak

Mcadeleye kltr en

insanln

getirdii

zenginliklerinin

doruunda ulatnda nemini

onlardan insanln

gelimektedir. yen tirir. lii likte laya gelien Doal yada

Devrimci

mcadeleler devrimci sanat bir bir

kltr

biriki yok di bir ka ge kay

mi en byk deeri ve devrimci olacak: szmz

doru y o r u m u kazanacaktr. kltrdeki beyine ufkunu baarsz hayat

Sanata vaktimiz yadsyanlarada Devrimci baka

sanatn

Devrimci

kavramann

olanaklarn sanatn bir

Yaratc oluuyla yoktur. sosyalist bo ve O

insan

beyninin militann ezberci,

geniletir.

naklarndan yalizmin

beslenmeyen mekanik, dek bir

namuslu

olmasndan kalacaktr. barnda varl batan kltre burjuva

zengin bir an

D e v r i m c i s a n a t sos yeerir. devrimci de bo Zaferle Bu balayacaktr.

kurulmasna veren da yada

verilecek ve yanyla bir

mcadelenin sanatn daha olan yoz alan kii

ynetime

gei

sosyalist

mcadeleyle vermektedir. gibi dev kan alrsak yada yozluk sa de de iliki sa si red siya kadar kap eser-

sosyalizm sanatn

dneminde mcadele sanat yoksun

kurulacak

olarak adna

temelsiz

mcadeleye alanna oyunlarda burjuva

gnl girer. sanat

balamaktadr. anlaylar adna Devrimcilik ortaya ele seik

Devrimci rimcilik sanatn devrimci st son nat vam

gerici

oynanan tahrip

zelliklerinden anlay

aklabanlklar etkilidir. zn sol bu yoz

geni

hesaplamada ak adna

gcnde, daha gibi

szcklerinin yneliktir. kafann genel bunlarn bir Soyut ve ve

rtl tahlilde gerici

saldrlarndan devrimci anlay olduu

Devrimcilik zedelemeye ve bu

oynanan Devrimci yoz

mcadelenin Mao'nun de

kafa

rnlerini

yarglamakla edelim : Bir nedir?

ykmldr. kstas,

konuyu kstas

ieren

nermeleriyle arasndaki gr deimez kstas ne

siyaset

bir

sanat

vardr; genel

Siyaset sanatla bir

tutulamayaca soyut ve snfn btn

gibi,

dnya

de bir

n a t t a k i y a r a t m a ve eletiri yntemiyle yaset kstasn reddettiimiz gibi, dediyoruz. Her Ama btn set kstasna olursa yksek snfl t o p l u m d a her toplumlardaki olarak sanat burjuvazi snfl ikinci olsun,

bir tutulamaz. deimez her

bir sanat kstasn da sanat zaman sanat birinci ve olarak

k e n d i siyaset yer verirler.

vardr.

snflar

kstasna zaman ekilde

Sanat sanat

deeri ve

her

proleter

edebiyatna edebiyat

larn kapar. Proletarya da ayn

gemi alarn

78/TAVIR

lerini bir a y r m a t a b i t u t m a l v e ka kar tavrlarn ve tarihi ledikten sonra belirlenmelidir. leri ne ve k a d a r yksek olursa ortak Biz bu

bunlara kar ilerici

tavrn ancak bu bir rolleri olup

eserlerin

hal ince

bakmdan

olmadn

Siyasi b a k m d a n aka eserler ke gerici ile halk iin giden siyasi o

gerici olan eserlerin sa zararldr. ile sanat ile Ve redde sanat bir bir ile g

n a t deeri bir lde yksek olabilir. e r i k l e r i ne k a d a r gerici ve s a n a t deer kadar dilmeleri de o arasndaki liini k a d a r gereklidir. zellii, siyaset btn smrc muhteva snflarn

edebiyatlarnn

muhtevalar

biimleri

elikidir. Sanat

sanatn

birliini siyasi hem

biimin ne kadar siyasi

liini, d e v r i m c i siyasi m u h t e v a ile istiyoruz. deeri rici olurlarsa olsunlar rler tayan kar tamamen

m m k n en m k e m m e l sanat eserler Bu bakmdan hem doru de yzden

biiminin

tamayan

gszdrler.

yanl

sanat eserleri

y a r a t m a eilimine,

grlere

sahip

olduu halde sanat gc kyoruz. sanat Devrimci arasnda mekten

o l m a y a n ve slogan t a r z n d a eserler y a r a t m a eilimine alan sanat geniledike slogan bir bir unsuru (bu sanat olarak anlay olay gerek militanlar grl ka anlamn

mcadelesinin devrimci

yaygnlatka) kurtulup

olarak

devrimci

mcadelenin

zanacaktr.

DPNOTLAR ( 1 ) ( 2) ( 3) ( 4 ) ( 5 ) ( 6 ) ( 7 ) ( 8 ) ( 9 ) (10) (11), Sanat, nsann

: Kltr z/G. Gzle 35 20 gereklilii/E. A.g.e., s. 40 Fischer s. 8 ve Edebiyat ve zerine/Mao s. 21 s. 31 s. 58 Thomson Sanat

Sosyalist A . g . e . , s. A.g.e., A.g.e. Sanatn Plehanov A.g.e. S. s.

Toplum/Plehanov-Freville

Gereklilii (13) insann z s. 128, 129, 129.

(12),

NOT notlar (1) (2)

Geen

saymzda

Hkmetler ve K l t r Politikas balkl yaznn d i p

baslmamtr. Seha A. 1

Dzeltiriz. Amerika Subalarn Halk Devler Kltr Tutmu. Siyaseti. ada Ulusal Y. Kl

Meray Klal t r . s.

-Amerika -

Taner

Ulusal

Demokratik

(3)

A.g.e. TAVIR/79

B U L G A R Y A Z A R I S T O Y A N

D A S K A L O F L E B R

S Y L E

T A V I R szeder S. b u n u

Sayn

Daskalof,

bize

kendinizden

ve

yaptlarnzdan

misiniz? D A S K A L O F D e v r i m c i m c a d e l e y e Bende baz k k ve yata baladm ve

edebiyatta

da

s r d r d m .

y a a m

sanat

iiedir, iyi d eli bir

birbirine nce ki

baldr.

Bakyorsunuz Fakat, o eliki B u n u

yazarlar,

sanatlar

retiyorlar. Bende

syledikleriyle yok. u G n l k

yaptklar y a a m m l a

arasnda yazdklarm

oluyor.

birleriyle d m .

elimez. ekilmez

nedene y a a m

b a l y o r u m ; koullarnda

b e n ve

k y d e kyde...

b y Yok-

Ar,

kapitalist

80/TAVIR

sulluu

b i l i y o r u m . faizm ve

K y l l e r i n sresindeki

ektiklerini, kleliklerini ok y a k n d a n

mcadelelerini B e n de

b i l i y o r u m . snf

onlarla sine

birlikte

mcadele kyde, cephe Pro ise tak

katldm. ise

nceleri d a h a geni

sonralar lerde leter

k a v g a

iinde

o l d u m . t a n m a m

edebiyatyla oldu.

1930'larda m a ise adla asl

nceleri

yazyordum. a d m l a sonra iirler

Sonralar yazdm. yaz, y ge

iirden k tim. ve

serbest

arkasndan

r o m a n a

S.

Daskalof, olan

yine ei

kendisi ile

gibi

yazar

birlikte. nce, ise ikinci

lk

b y k

r o m a n m n m c a d e l e YOL kii

birinci

b l m n n c

d e v r i m d e n b l m n B u l g a r

b l m n den sonra

silahl

srasnda, adl bu o n u n

d e v r i m

yazdm.

r o m a n m d a , kavgasyla

z g r l n n a n l a t m a y a tarafn

roman-destanndaki altm. d a n de R o m a n d a k i

ile,

k e n d i m i

kyl,

Bulgaristan d a h a grev sonra

K o m n i s t ise

Partisi silahl

eitilir, n

k o m s o m o l a ynetici

girer, o l a r a k

sonralar alr. da

mcadele B u l g a r hal

saflarda zafere

R o m a n m d a Macaristan, iin yer

knn ve

ulamas, de bu

zaferden

Yugoslavya etmesi B u l g a r U k r a y n a bir elde

dier

lkelerin B e n de

bamszlna o n u r l u M a r a a l silahl

k a v u m a l a r mcadelede

y a r d m aldm. 3.

anlatlr.

Ordusu'nda, Cephesinde silah, bir

Sovyet Hitler

T o l b u h i n

ynetiminde, yenilgisine yer

faist

Almanya'snn yazar

dein

elde ve

k a l e m

sava

olarak

aldm.

A l m a n y a ' n n t m y l e ede

yenilgisi biyat da

barn

gelmesinden D e v r i m

sonra

almalarm ar

alanna

k a y d r d m .

ncesinin ka

sansr

koullarn

bile

ilerici-devrimci gerek halk, A r t k 9

ierikli

bir

yaptm

yaymlanabilmi, t a r a f n d a n sz ilgiyle b i r

b u n l a r

gerekse

d e v r i m c i

yazarlar

karlanmt.

d e v r i m c i kesin

yazarlar zaferinden

arasnda sonra da

edilen

edebiyatydm. le sanat ve

Eyll

k e n d i m i

t m y

siyasete sonra

v e r d i m . Bulgaristan'da iiydi. B u n e m l i ilerden biri de: top

D e v r i m d e n ran

kollektivizasyonu yazdm.

aba

iindeyken

B Y K

M C A -

DELEyi

r e t i m

aralarnn

devletletirilmesi

almalar

TAVIR/81

srasnda lerden alma tan'n

ise

yazdm D a h a

D E R M E N sonralar G.

adl

r o m a n m d a ars de, baraj Bu

bu ile,

yenilik Genlik Bulgaris al u n u

szettim.

D i m i t r o v ' u n B e n tnel ve eim

K a m p l a r

hareketi iin Bu yol

balad. yapm,

yeni

k u r u l m a s katldk.

delme,

y a p m a r a d a

m a l a r n a

d n e m d e

TNEL i

yazdm. K a r m

belirteyim; G E T T E K D a h a t a r m d a rn

T n e l KIZ ise

Trkiye'de y a k n d a

yaynland. yaynlanacak.

iin

yazdm

sonralar m o d e r n

t o p r a n

m a k i n a l a r l a

iletimesi

giriimlerini

ve

r e t i m

y n t e m l e r i n i n F A B R K A v e

u y g u l a n m a s , r o m a n n

almala BulC U M -

a n l a t a n

K Y

Y A N I N D A mcadelesi

y a z d m .

garistan'da

eski-yeni

sorunlarn

Y A M U R L A R

H U R l Y E T l n d e l k e m d e yneltti. k u l u Bu

anlattm. genlik k e n d i n i yeni bululara, h a r i k a l a r y a r a t m a y a o co

alan

insanlarn,

topran

alan

insanlarnn

havasn

Y E R Y Z

III biri ise,

r o m a n m d a k y d e n

a n l a t m a y a gelip

altm. ynet yerini ZOR bu

S o n m e n y a

a l m a l a r m d a n d a o y u n c u o r a y a

kente

yazar, gerek BNBR

o l m a y b u r a y a

dleyen, a r p a n bir

f a k a t birini

y a a m d a a n l a t a n ise

b u l a n a

d e i n

L U K L A R adl g n e

kitabmdr.

Gene

dier

a l m a m

gemii

b a l a y a n

M R A S I YOL un da

K A D I N dr. b u l u n d u u b u b e n i m alt k i t a b m iin G. D i m i t r o v halk ze

A r a l a r n d a d l r i n d e k i aldm.

S a n y o r u m gsterir.

kitaplarmn

B u l g a r

saygsn

Bence . olmaldr. l u m den,

edebiyat,

y a a m n onlar

d a h a

yce

klnabilmesine iliki ve

yardmc top

nsanlardan,

arasndaki t o p l u m ve

elikilerden, arasndaki

iindeki ksaca

mcadelelerden; y a a m d a k i t m

b i r e y sz

ilikiler nsandaki d

deimelerden y a a m d a n

etmelidir. bir

ideolojik

deiimi ben.

incelemeyen,

k o p u k

edebiyat

n e m i y o r u m T A V I R niz -

Trkiye'deki

edebiyat

yaam

hakkndaki

grleri

nelerdir? S. D A S K A L O F ve d T r k i y e l i Yazarlarn h e m e n b t n ilerici dev

r i m c i . belirli tapevi o l a r a k larn

olaylar ve

kavryorlar. dzeyine

T o p l u m u m u z u n sahipler.

bireyleri

olarak k i

b i r k l t r var.

bilin

B i r o k

yaynevi,

T o p l u m s a l

yapnzdaki y n

hareketlilikle veriyorlar. f a k a t

d o r u

orantl safsr-

yazarlarnz solda

kendilerine Bu ok iyi

D o a l s o n u n a

olarak d e i n

almlar,

b i r d u r u m ,

drlrse. T A V I R S. Sizce sanatn devrimci yeri mcadelede yeri ne olmaldr? elin-

D A S K A L O F

Sanatn

d e v r i m c i

mcadelede

askerin

82/TAVIR

deki yazar

silah gibi

olmal.

D e v r i m c i seyirci

yazar b u g n n Trkiye'sinde yazar olmamaldrlar. birlikte,

savaan d m yol ide

olmaldr.

O n l a r

Olaylarn halklarn h a l k a ve bu

ndan, cadelesi,

kitlelerden z n t l e r i o n a iin Sayn

k o p u k ve

deil,

halklaryla birlikte

alaryla ve k l t r

olmaldr. o n a

Sanat

gstermede, allerin zaferi -

bilin yol

vermede, ilev

idealleri

gstermede bize

yklenmelidir. airi Vaptsarov'u anlatr

T A V I R msnz? S. ya'da

Daskalof

Bulgar

D A S K A L O F tanmtm. o l d u u m

1936'lardan, k y m d e

d e v r i m d e n r e t m e n l i k ve

nce

V a p t s a r o v

ile

Sof kobir

B e n

y a p y o r d u m . gittim. bir

A m a , O r a d a

m n i s t

iin

g r e v d e n

alndm

Sofya'ya

yaynevinde g r u b u m u z yorduk. likte

toplandk. vard.

Hristo

Smirnenski

a d n d a

edebiyat tart bir

Toplanp

b i r b i r i m i z i n tantk ve bir

yazdklarn o

o k u y o r dein

Vaptsarov'la O

o r a d a

t u t u k l a n a n a de,

olduk.

g n l e r d e n bir

anmsadm

ey

proleter arklar

edebiyat adl k i

cephesinde tabn b a n a

b y k hediye gibi

ilgiyle

karlanan

Motor

vermesi air

idi. Botev O s m a n l ve y n e t i m i n e kar silah

Bildiiniz lanp u m d a n rini d a a k y d e Vola'ya yazd.

Hristo

karak -Vzatsakt.

savamt.

Botev

savalar

b e n i m

o t u r d u ora ii

ldrldler.

Vaptsarov'da sonra nce

k y m z e Botev

gelip adl

O r a d a n

d n d k t e n d e v r i m d e n iire g n

Hristo ok

Bulgaristan'da

z u l m

vard.

Fakat V a p t

insanlarmz sarov

edebiyata zellikle i d a m edilecei el

olan

ilgisini

hi yitirmedi. teksir

hapiste

beklerken

iirleri Bu

halinde be

bastrp n i m t u m un ite

gizliden

gizliye de

altndan

datlyordu. baka

iirlerden da

elime ve

geenler sonra

oldu.

O k u d u m ,

a rk a da la ra sonra Botev

okut

d a h a

onlar f a k a t

sakladm.

D e v r i m d e n Hristo

Vaptsarov'y o k t u . B e n

iirleri o

yaynland, iirleri birlikte

aralarnda y e r d e n

z a m a n ile

sakladm

karttm. -iirler sandmdayd.iirleri

Solohov'un D e v r i m d e n b i r

kitaplar nce g p e k

kzkardeimin karn iiydi

eyiz

t a n n m a m a s n a oldu. O bir

V a p t s a r o v ' u n ve ii

k a v g a d a

k a y n a

snfnn

v n c ,

temsilcisi

olarak

belleklerdedir. Son olarak dergimize sylemek istediklerinizi rene

T A V I R bilir

miyiz? S. D A S K A L O F r u h u n u silah K l t r ve sanat dergisi b u olarak TAVIR' kitlelerin

d e v r i m c i iin rin, bir

gelitirmek,

o n l a r d a

c o k u y u Halkn; onlar

o l u t u r a b i l m e k iile ala-

olarak zafer

k u l l a n m a n z inancn

gerekir.

kyllerin, bu

aydnlarn

ykseltmede

m c a d e l e

TAVIR/83

n n d a hi bir

birbirine z a m a n -

yaklatrmal, gzden

snfsal

yapya

tavr

almal

ve

karmamalsnz. ederiz.

T A V I R

T e e k k r

Yeni luu iin Her n

sanat

dergisi bir

TAVIRa ve mfreze

abucak

olgunlamasn, halklar tayor. diliyorum. Yeni

ok

okur

edinmesini dost

ve Trkiye

Halknn savaacak

mutluluu

zgrl, yaratmasn hayat

arasndaki

bar ve

douma da

seviniyorum,

nk

TAVIR doru

dergisinin almas Daskalof

doumuna 18.1.1980

seviniyorum.

Dnyann

deiiminde

cesur ve

tavr

diliyorum. Stoyan

84/TAVIR

Arif

DAMAR

DAYANILMAZ

Gzlerini Korkulu

lm

brd

onlarn uykularndan.

ryalarla

uyanyorlar

Gnden gnden her gn daha

gne gne daha

daha daha

cana

yakn hale gelsin diye

yaanacak

salam ellerle geliyor onarlan onlara yeryz

usta dar

daha kahraman eskisinden eskisinden Ne ne ne gnn balk gnee

dman i l k ldamas suda uzanan dal ilerine oldu uyanarak verdiler. eer ekmeimiz tehlikededir uykularndan

srlerinin vermiyor insan ryalarla kararlar

ferahlk alnan korkulu korkun Kar

emei yaatmaz

koyamazsak gnlk ttmesi saks insan

tehlikededir bacamzn evimiz, kitap pencerede

akmz, sevgisi,

ocuumuz sevgisi

tehlikededir.

Gzlerini uyumak,

lm

brd

onlarn

uyanmak iek

tehlikededir, koklamak

tehlikededir bahede

b a r d a k t a su, atete y e m e k gne tehlikededir TAVIR/85

Tehlikededir Adana'nn dokuma tzmir'in

gzbebeklerimiz

p a m u u n u yabanclar iliyor fnd Giresun'un birer

tezgahlar tehlikededir, zm, ttn tehlikededir. birer

Samsun'un Kapanyor varmz

fabrikalar

youmuz

tehlikededir. tehlikelere devam eder aldr e t m e d e n

Fakat korkun kararlara ve boy atan baaklarn topraktan atlayan her her dalardan zaman kabna zaman gnee galip, akan gen, tohumdaki her suyun arks avaz avaz.

yaamak zaman sevinci

arzusu hr,

delikanl

smaz...

Dayanlmaz ocuunu emziren anann efkatine -yrtc, d e r i n hilelere, lmlere kars gelir memedeki ocuun itah, kudreti sonsuz, dayanlmaz. Ve sen Sen gzbebeim sesinle insanlar, ldrmeyelim uzaa birbirimizi. gtrlr, dersin iinden ve g n ndan

erkek

siz k a l m a s n milyonlarn milyonlardan ikence hapis srgn grr, yatar,

edilirsin; eyler deilse de bunlar

sevilecek

DAYANILIR... Halbuki gnden gne yaanacak hale bkan su, insan tahamml, gelen yeryznde topran ve ana evkat, hayat ven kardelii mcadele harbe ve insanolunun mitle yaratt herey ocuk itah, iir, ark,

atlayan tohum,

syleyen

eden resim, lme kardr

emekinin yrei, elleri, hasreti DAYANILMAZ...

86/TAVIR

T i y a t r o n u n B y k U s t a s B E R T O L T B R E C H T

amzn mizde

en

n e m l i

tiyatro

k u r a m c l a r n d a n

Brecht'in Bu

lke

t a n n m a y a

balamas k a d a r

1963'lere birok

d a y a n m a k t a d r . dilimize

yllardan ya

balayarak zar; nn

g n m z e epik

yapt

kazandrlan)

getirdii

tiyatro

k a v r a m y l a o n a arac ksaca.. ile

tiyatro bir

o l g u s u n u n ilev

boyutlar ti-

gelimesine

n e d e n bir"

olmu, eitim

r e t k e n haline

y k l e y e r e k Epik

y a t r o y u olay

kitlelerin bir

sokmutur.

tiyatro

tiyatroda ile

d e v r i m d i r aklc

O l u m l u lk k u r a n d o r u le,

olumsuz, o y u n

d u y g u s a l zerinde

y n bu

arasnda elikiyi bir

bir

kart

Brecht,

karakterleri

gstererek gelimey-.

yann

seyirci

tarafndan

bulunmasn;

diyalektik

onlarn

yarglarnn,

sahnede

g r n t l e n e n yle

olaylarn ki;

d e v i n i m i n e y n n olma sre dei olgu-

gre

paralellik ve

izleyeceini b u n u n

d n m t r .

o l u m s u z b i r ey

sergilenmesi dn ce ik

seyirciye,

allagelmi, olay

olaan b i r

gsterebilmek olanakl

a n c a k

sahnedeki zleyici,

b a k a

tarihsel bu

tayarak z a m a n

olabilir. k e n d i

karsnda t o p l u m s a l

b u l d u u

sreciyle

zamannn

olaylarnn,

TAVIR/87

larnn

u y u m l u l u u Bu

karsnda

yadrgayc iine

bir

t u t u m

t a k n a r a k ideolojik o n u n ,

sar n ele

slacaktr.

aknlk

seyircinin,

h a p s o l d u u ve

yarglardan, tirici, B u k o n u y a nesnel

y a n l s a m a l a r d a n ve irdeleyici bir

k e n d i n i rol

k u r t a r m a s n

almasn

salayacaktr. d m e y e n ya da bir g

noktada, d e i n m e k ilevi

k a m u o y u n d a istiyoruz: ne

tartlan, tiyatro

g n d e m d e n almal

Epik

mdr

n m z d e k i B u

olabilir? b i r yant v e r m e d e n d a h a en iyi d o r u nce k o n u y u irdelemek

s o r u y a

kesin Bizce nce d o r u

gerekmektedir. H e r e y d e n leri h a k k n d a

bylesi amzn bir

olacaktr. olan, y a a m n gizem

y n t e m i

yargya

v a r m a m z Diyalektik

salayan y n t e m , Bu

diyalektik i

y n t e m i

a n m s a m a m z kart da

gereklidir.

eylerin

elikileri, epik

elikiler vardr b u v e ve

zerinde olgular

k u r u l m u t u r . bu t e m e l

kartlklar, d a y a n a r a k v e o l u m s u z b u ti

tiyatroda

hep

ilkeye

ilenirler. o l a r a k yatro a m a

A n c a k

kartlklar srekli seyirci;

epik

t i y a t r o d a

o l u m l u

g r n r l e r olayn

olarak doru

o l u m s u z olan,

y n

sergileyen o l d u u n d a n

izleyen olan

d o r u

deil di gs

yanl

g r p ayn

yarglayabileceinden z a m a n d a , kesin de bu

seecektir. birliini

O y s a de

yalektik

y n t e m B u

bize

kartlarn kar

termektedir. h e m onlarn yi k t

kartlar h e m

olarak birlii

karya

k o y m a k

yerine, Sed a bir

kartl

gsterilmelidir. eer y a a m a k Brecht

rnein, bu

zuan'n zende tmas likte da o

nsan

o y u n u n d a , s o n u c u

nsan

istiyorsa,

olmaldr, bu

kmaktadr. ve

akl-duygu k a l k m a s y l a

sadece da y o k

dzene

z g d r der. O y s a

s m r n n e v r i m i bu d a r iine

olacaktr,

akln

k a d a r

d u y g u l a r n yeterince ve olumsuz ak ve

gelimesi almaz.

z o r u n l u d u r E p i k

ve

epik

tiyatro,

gelimeyi kaldn

k a y d a y n (o

tiyatroda y n n , s o m u t yle b i r

snrlarn o y u n u n

verilirken, z a m a n sreci

o l u m l u iin) Bize

saklandn;

b i r

z m l e m e

verilemediini ki h e r iki

g r m e k da

teyiz: enine

yleyse? b o y u n a

tiyatro

gereklidir

o l g u y u

gsterebilsin;

doruyla-yanln, eit

o l u m l u y l a - o l u m s u z u n , sahne olsun. da Yal yol

eskisiyle-yeninin, nzca yol bu

yalyla-gencin d e m e k l e kesin

geliimine

deildir ak de, faist ve

kalmasn,

a m a ayn

z a m a n d a

budur

d i y e r e k

zmlemeler b u h r a n l

getirsin. canekimelerinin o d a k n o k t a l a r n d a n (eer ak yan b i r i

G e r e k t e n smas o l a r a k

e m p e r y a l i z m i n t e r r n ve

basklarn

d u r u m u n a nitelikliyse) de d o r u y u

gelen

lkemizde, yanl

u y g u l a n a c a k gstermekle kenceler, b t n

h e r

yapt

sosyalist b i i m t u belli

kesinkes da ve

kalmayp,

bir

sunmaldr. katliamlar;

grev

engellemeler,

t o p l u

t u k l a m a l a r

b u n l a r

l k e m i z

insanlarn

88/TAVIR

a n l a m l a r d a l

politize

etmiken,

onlara

hl

te

d z e n

ilikileri,

yan

bu, d o r u y u sen bul! o n a deimez bir

demek, epik t i y a t r o y u bir t a b u olarak y o r u m eymi son ve gzyle b a k m a k t r . Brecht de, epik t i y a t r o n u n Tiyatro

layp

Aslnda, bu in eksik

yaamnn

yllarnda ayn

yann Ara

k a v r a m adl

k o n u d a k i

dncelerini ekte

K k Epik

k u r a m s a l

yaptna

yazd b u

belirtmitir: b u g n d e

tiyatro kld

k a v r a m n d a n bilinli Yalnzca

vazgemek, ynelik

t i y a t r o n u n

olanakl d e m e k d a n def ok T..K.

y a a m a y a k a v r a m ,

gelimeden istenen Bu

v a z g e m e k asn he

deildir.

belirtilmek

tiyatro

yeterli t u t u l a n ilev

o l m a k t a n tiyatro

km, d a h a

snrlar

siliklemitir.

k a v r a m l a ve

kesin

kurallar

g e r e k s e m e k t e d i r (S. Gerekilik ve

d a h a

yerine e k :

g e t i r m e k 4)

zorundadr.

T o p l u m

A r a

Yazmzn n n m a y a

banda,

Brecht'in

1963'lerden G e r e k t e n gereken

bu de,

y a n a

l k e m i z d e ve

ta

baladn

sylemitik. bizde

Brecht g r m ;

k u r a m l a lise

rn gelitirdii epik tiyatro topluluklarndan, izlenmitir. ne A n c a k , Son v e Devlet bu

ilgiyi

a m a t r

Tiyatrosuna genellikle

k a d a r

u y g u l a m a l a r

ilgiyle sah

sre

baarsz

u y g u l a m a l a r a

olmutur. Uinin

olarak b u

Devlet

Tiyatrosu ehir

O y u n c u l a r n n M u h s i n

oynad E r t u r u l da ge

rturo

sralarda Be P a r a

Tiyatrolar O y u n u n

B l m n d e neldeki

o y n a y a n

Etmez

u y g u l a m a l a r

verimsizlikten getirdii

farkl

deildir. b u g n tiyatro h e n z bizde z m e ulatrlamdr?

Brecht'in mad

k u r a m l a r n Epik

gzard yant

edilmezse, v e r m e k en b y k g

u y g u l a n m

sorusuna

o l m a y a c a k t r

herhalde... ve ozan kiilerin

amzn

tiyatro

k u r a m c l a r n d a n

den biri olan Bertolt Brecht Kentinde, k e n t i n ve b i r ii

10 ubat

1898'de A l m a n y a ' n n A u g s b o u r g O, ilk o d e n e y i m l e r i n i g l bu yaad

mahallesinde sert

d o d u .

insana has

havasndan, Bertolt,

halknn

k u r n a z l n d a n biteviye ve de

direkenliinden y a a m karak

ald.

d a h a

o c u k k e n ailesine

imeyen evinder kalar k a k ve ve

tarzndan y o l d a n

holanmyor, satclar,

h a b e r

v e r m e d e n sa So

geen

tccarlar, seyre o n u n

dilencileri,

sokak ocuklarnn dolaan

zgr tavrlarn insanlar,

k o y u l u y o r d u . dnyas

zerinde yava.

b i r t a k m

o l u y o r d u

yava 19

yandayken Tp

snavlarn Fakltesine kalacaktr

baaryla yazld.

veren A n c a k ,

gen

Brecht 1 yl

M n i h sonra ve

n i v e r s i t e s i n i n veda O da e t m e k o r d u y a b i r

h e m e n

z o r u n d a

renimine. istemeye yapar.

n k gittii

sava

vardr

katlacaktr.

stemeye

c e p h e n i n o k o r k u n

geri y z

sindeki

hastanede

hastabakclk

Savan

TAVIR/89

Brecht'te verenler

derin ve

etkiler

uyandrr:

can

ekien

askerler,

son

nefesini

cinnet

getiren M n i h ' e

insanlar... d n e n Brecht, geirdii bir sava pratiinin devre kar Ba-

Sava deheti sine ve

sonras ann

r m

ilikileri ilk

nedeniyle

b u n a l m t o p l u m a

girmitir. d u y a n

1920'de Baal'in,

yazd ehvetli

o y u n u ve

Baalde, l m l

nefret al'in

sadist

y a a m

yanstr.

a n t i - t o p l u m c u kiilii, d u r u m a teslim gen

hayatn

vaheti

karsnda k e n d i n i simgesi olan

denet-

leyemeyecek s t n b i r

gelmesi,

aresizliin

k e n d i n d e n

gce

o l m a s n d a n kz,

k a y n a k l a n m a k t a d r :

Boulduunda

srklendi

derelerden b y k rdke yle gen

ormanlara. solan gvdesi yava yava

kzn

oldu ki T a n r

unuttu

onu

nce yzn, En s o n u n d a le

sonra ellerini ve salarn sonra. oldu r m a k l a r d a gen kzn cesedi.

(Baal'den) Baal vullar, d a k i gibi, Brecht'in ilk yaptlar ve saylabilecek A d a m Gece alan Da

ehirlerin

Fundalnda, srekli pasif, ekilde,

A d a m d r s t n bir

oyunlarn g tara

k a h r a m a n l a r , srklenen, b u da

kendilerinden

fndan

k a r a m s a r grlere O n a gre

k a h r a m a n l a r d r . sahip sava halkn o l d u u ilkel b u d n e m i n d e iidir her ve

Brecht, t r l hakl savaa da olsa

k a r a m s a r kardr. da

insanlarn

haksz bu

olsa,

sonuta ve

sefaletini,

y o k s u l l u u n u iin ada

getirir. let

nsanlar,

adeletsiz Brecht, bu

babo

d n y a d a Gelen

kendileri Sava adl

salayamazlar.

g r n

iirinde

yle

somutlamtr: Bu ok gelen sava g n ilk sava deil nce

oldu en

b u n d a n son sava

Bittii Bir

y a n d a

yenilenler

vard

gene

Bir y a n d a yenenler vard. Yenilenlerin Krlyordu Yenenlerin yannda halk alktan

yannda

H a l k alktan, krlyordu. Brecht, insan gibi, b t n b u olumsuz t o p l u m s a l A r t k d n y a grne karn her ve d n e n z a m a n l a gereki-

b i r t a k m

olgular

gzlemleyebilir disiplin altna

o n l a r d a n

etkileniyordu.

kendisini

almas

90/TAVIR

yordu

ve

bu

ekilde,

insanlara

kar,

y a a m a

kar

sevgisi kiileri veren

kuvvet bencil dnce ya

lenecekti. likten

Brecht,

t o p l u m o n a

u m u d u n u fedakrlk grd. d

kuvvetlendiren, ve snf bu bilinci

uzaklatrarak olarak

yntemi

M a r k s i z m i

Ancak,

evresinde,

d u y g u s a l

nn disipline edip t o p l u m sizm'i r d o m a olarak

kiiliinden

k u r t u l m a k sert

isterken; ve kat

M a r k b i r g

kavradndan, nlem dolay,

yaptlarnda adl d a v a

kullanmtr. yapt

rnein, h a t a d a n

retici u r u n a raz

o y u n u n d a ; disiplin Bu

gen

yolda,

b i r

cezasna ilk

arptrlmay gsterisinden bir dergide;

kabullenerek sonra, Yazarn bir

ldrlmesine sert

olur.

o y u n u n

marksistlerden bilgisini eletiri

tepkiler deil .

gelmitir. de

N i t e k i m ,

deneylerden yer almtr.

k u r a m l a r d a n

kartt m ve

y o l u n d a K u r u l u k

Opera

o y u n u n d a , yaamnn

Brecht'in k o n u

d e v r i m c i

b i r

g r n siyasal yne

vardr.

Gangsterlerin istekler gze

edildii

yaptta, dzeni

toplumsal yle

arpmaktadr.

Gangsterler,

tenlere

seslenirler: retiyorsunuz ve cezadan bir ey bize nasl namuslu yaayacamz

Baylar, gnahtan nce sonra

nasl

saknacamz. de bize,

taknacak balayn

verin

n u t u k

ekmeye...

Yuvarlak Kafalar ve oyunundan bir

Sivri

Kafalar (1936)

sahne.

TAVIR/91

1930 tedir.

yllarnda

A l m a n y a ' d a

b y k ve

karklklar faizmin

h k m

s r m e k a r a m a ml etmi b a k a n bi

sizlik,

yoksulluk,

k a r g a a

kendine

t a b a n v e

abalar... k u r u l u l a r n tir.

C u m h u r b a k a n desteini geen

H i n d e n b u r g , olan t a m 1

b y k

tekellerin

salam Hitler,

Hitler'i ay

b a b a k a n

iln

Babakanla ile

sonra,

p r o p a g a n d a

Gobbels nasn Pln,

birlikte suu

plnladklar da te, artk

gibi,

A l m a n y a ' n n Yahudilerin

p a r l e m e n t o

yaktrp, s o n u c u n u

komnistlerle ii snf,

zerine

atacaktr. dedii

verip

bedelini n n d e

emperyalistlerin b i r engel

silahlarla v e d u r u m

yenilince a y n e n

faizmin

k a l m a y a c a k t k a d a r birlik

byle

oldu. nedeniyle,

D e v r i m c i l e r d e n Brecht de,

d e m o k r a t l a r a ilericilerle 1933'te

s r d r l e n te

k a t l i a m l a r

dier

A l m a n y a ' y

t e r k e t m e k z o r u n d a kalmt. o r a d a n da Paris'e gt.

28

ubat

ailesiyle

birlikte

svire'ye,

Brecht, faizme v a r l a k

lkesinden

ayr

k a l m a s n a

karn, 1934

b i r

k b u s

gibi

gelen Yu

kar

m c a d e l e y i Sivri k o n u

brakmamtr. Hitler'in

ylnda

yazd ve

K a f a l a r l a geliini

Kafalar da eder.

s m r

takmn

O ' n u n rk

i k t i d a r a faist,

O y u n d a , kafallar ve

ber'in

(Hitler) ve

adndaki sivri gibi

t o p l u m u ; olarak

y u v a r l a k ikiye

(Tak'lar)

kafallar

(Tik'ler) b iki

b l m e k t e

Taklarla

b i r l i k m i

g r n e r e k b i r

k e s i m i sahibini

de

ezmektedir.

berin'in,

Tiklerin olayn

iinde

b u l u n a n

m l k n k r

l d r t m e y e m l k

kalkmas,

niteliini

deitirir. olmala d z e n i n l y alyor d e m e k kollaya

sorun b u

sahiplerinin temeli

t a k l a r a veya tiklere nedenlere berin, o m a k o n u n

dahil ve

deildir.

S o r u n u n olarak ve

e k o n o m i k getirilen

baldr bu

k o r u y u c u s u karyorsa

ibana

"eer

ekilde bir tavr

d z e n i n

tekerleklerine sa; tir. cak

sokan grevi

artk

b i t m i iyi

imdi, yeni

dzeni

d a h a

biri

bulunacaktr... n e m l i nokta, b u ya sak seyir d a h a

O y u n d a p a y rk

e n

ayrmclnn olan e k o n o m i k

arkasna temeli

lanm cinin ilerde trma

grebilmesidir.

Brecht'te,

inceleyeceimiz etmeni ilk olarak

yabancla b u o y u n d a

uygulanmtr. 1935 d e n yazar, ylnda o r a d a M o s k o v a ' y a seyrettii o y u n gi inli tek O-

o y u n c u n i i n d e n inli oyuncu Mei Lan-Fang. y u n c u , m a 92/TAVIR

Mei-Lan-Fang'n o l d u k a

etkilenmitir. giysisiz ve

makyajsz,

kla-

olmakszn,

r o l n n

dnday-

gibi

oynamaktadr. k u r a m l a r n

Mei-Lan-Fang'n,

r o l n d e k i

bu

sadelii; etki

Brecht'in leyicisi

gelitirdii

yabanclatrma

k a v r a m n n

olmutur. gre, bir g n m z gerektir. tiyatrosundaki n k , aldmz insanlar hazzn azald ge

Brecht'e , en su,

yadsnamaz olaylar gelien

tiyatro,

arasnda D a h a

canlandrrken d n y a ile

gerekleri b i z i m de

saptrmaktadr. zevklerimiz zevk

d o r u

beraber

deimektedir; a l m a m z sala

ancak

g n m z

tiyatrosu

deien

d n y a d a n

yamamaktadr. zevkine elle

Bizden nceki syler

nesillerin, Biz,

m u t l a k a bizden fazla tiyatro hl eskilerin eserlerine amza d r t zg

vardklarn

Brecht.

sarlyorsak, biimini ancak, gibi

ekspir'in

eserleriyle su

vnyorsak, bir

elence diimiz, incelii

bulamadmz eksik olan

g t r m e z dilin

gerektir.

Yapabil

ynlerimizi; n e m i

gzellii,

y k l e n m e n i n y o l u n a b u kar bir

p e k

b y k

o l m a y a n

elerle

k a p a t m a

sapmamz. lunacak,

Brecht'in

zlemini

d u y d u u ,

insan

y a a m n a ve

k a t k d a

r e t i m e bir

ynelik

olacak

tiyatro;

d o a y a

t o p l u m a

elendirici t u t u m da

t u t u m

benimsemelidir. nsanlar

A y n

z a m a n d a

eletirici

olmaldr ve b i z i m

bu. de

yaamlarnda t o p l u m u u y g u n tarihsel amacyla

reticidirler, k k l

dei de

tiricidirler itiren tiyatroyu leminin le

grntlerimiz, yaamna geen

b i i m d e Ve

insanlarn

t o p l u m s a l arasnda

olmaldr. ya ve da

Brecht, imge

nsanlarn

yazarn

r n

olaylarn

elendirme

canl A r a

grntlerb l m : 1) sr D n dek se se k z-

yanstlmasdr Brecht'in

eklinde

tanmlamaktadr. yzyllardan

(T..K. bu y a n a

karsnda; tiyatro

eski,

geleneini Tiyatro. g n m z e tiyatro, b u n u da

d r m yay ve kiileri

bir

teknii

d u r m a k t a d r : k a b u l eden

D r a m a t i k bu tiyatro,

insan

deimez

olarak

uyutarak belli

varln

srdrebilmitir. k a v u t u r m a y

D r a m a t i k alr ve

yircilerini yircinin lar.

d u y u m l a r a

temel

o y u n

karakterleriyle Katharsis

zdelemesini kuralnn telkin

salayarak olarak

olanakl

Aristotales'in ilkesi;

arac

kulland

deleme ona t m

o y u n c u n u n

m t h i

gcyle

r o l n

oynamas, yo

duygularn

katmas,

ksaca,

r o l n n

iinde

yaamas

luyla, Seyirci cuyla

seyircinin adet

olaanst

ekilde sahnede sanki.

etkilenmesini k a h r a m a n

g n d e m e canlandran yaad

getirir. oyun de

bylenmitir; o y n a m a k t a d r

beraber

K a h r a m a n n b i r eyi yap

an

rinliklerinde zdeletii lemleri,

k a y b o l a n

seyirci,

edilgen bir

tayarak,

kendisiyle gz oy

k a h r a m a n n ve

g r m e d i i

gremez.

Seyircinin sahnede

d u y g u l a r

bilinlenmesi,

d o r u d a n

d o r u y a Onlar,

nayanlarn

kiilikleriyle

snrlandrlmtr.

kesin

izgileri

TAVIR/93

belirlenmi derler.

olan

olaya

baktklarnda,

Evet,

gerekten

bu

byledir

Deimeyi bu r e n tiyatro Brecht,

yadsyan,

bilimsel

an

gereksinmelerine m e v c u t

ters

den g

b i i m i n i sanatsal bir

deitirme zevkin

olanann

olabileceini da

zdeleme ta

olmakszn tlamtr.

gerekleebi O ' n u n tiyatro do.

leceini, s u n d a lu

yeni

estetik

gelitirerek

seyirci; pasif d u r u m u n d a n k u r t u l m u t u r ve

k a d e r d u y g u l a r y l a de n n d e

ve

dlerle

izleyicilikten

hayranlkla sahne ile

seyredecei seyirci ara

bir sanat

dnyas vardr. olan o

Brecht,

bu deiiklii;

sna k o n m u r e n m e tir. E p i k

almaz

duvar

ykarak, k a d e r istei ilkesi,

k o r k u s u n u n

yerine

arzusunu,

acmann bu

yerine

k o y a r a k

gerekletirmi yerine estetiini olan,

t i y a t r o n u n ya da

n o k t a d a k i bir bir

zdeletirme

uzaklatrma kullanmasdr. kendiliinden yadrgatc ve

b a k a

deyimle olay

yabanclatrma k a r a k t e r d e k i b u n l a r n

Uzaklatrma; olan o r t a d a n

veya ve

doal

k a l d r m a k bir

yerine,

artc, Brecht,

m e r a k

uyandrc

d u r u m

yaratmaktadr. t o p l u m s a l az ok

uzaklatmay ele alp,

t a n m l a r k e n

gemi

z a m a n l a r n silerek

yaplarn yaa sonra y a n a

onlar b i r b i r i n d e n aa

ayran farklar salamak,

iinde ve

dmz sz v a r

y k n m e l e r i n i eyler gibi

bylelikle

ncesiz

olan

g s t e r m e k demektir. ve

y o l u n d a k i r n e i n 1941'de

alkanlmz Yuvarlak yazd

bir

b r a k m a m z Sivri Kafalar

gereklidir o y u n u n d a

K a f a l a r l a Ui'nin

Brecht'in yaptta

Arturo

nlenebilir ni aka

Ykselii grebiliriz.

adl

tarihsel

yabanclatrma faizminin

estetiiyz,

Arturo

Uide,

Hitler

kanl

o n u n eitli

A l m a n y a ' d a k i dolaplarn diyalektik

geliimi, d n d geliimi E p i k

uzaklatrma bir

yntemiyle; trstnde A r t u o

A m e r i k a ' d a , verilmitir. Ui'nin kiili yle hareket aa

k a r n a b a h a r

Hitlerin inde

ise

oyunda,

gansgter

yanstlmtr. iin

tiyatroda t o p l u m s a l b u

sahnedeki nedenlere

karakterlerin, baml olarak

d n d k l e r i ettiklerini deienler sini riyle na

deil,

g r m e k l e arasndan

beraber;

t o p l u m s a l seyircinin o

nedenlerin karakterle

a d a n

seilmesi, Hitler'in

zdeleme hareketle t a r i h i n olsam ak

engellemektedir. anmsatlmas, bal o l d u u

tavrlarnn

A r t u r o

Ui'nin de

s m r

sisteminin,

kiilere

deil

uslamlamasn aksine

dourur. Ben de

Seyirci, ayn

Ben

byle ol

d a v r a n m a z d m saydm

diyemez,

koullar

altnda

diyebilir. s o m u t b i r t o p l u m s a l sistemi soyutlayarak b a k a bir art

Brecht'in, tarihsel trr d u u ve srecin

yapsnda d a h a

somutlamas, doal

seyircinin b u l d u u ,

devingenliini n yarglar

seyircinin

nceden

olutur ve

gncel

olgularn; olmalarn

doallklarn g n d e m e

yitirmelerini,

kullanlabilir

ynetilebilir 94/TAVIR

getirir.

Berliner

Ensemble :

Arturo

Ui'nin bir

nlenebilir

Ykselii

oyunundan

sahne.

Brecht, almaz;

d r a m a t i k

tiyatro

y n t e m i n i n inceler.

aksine,

belli

bir

olay

ele

olaylar

karmaasn

Episodlar n

eklinde

k u r u l a n o y u n ara

oyun blmleri, c u n u n tavrlar, ardk,

hareketleri ve davranlar o n u n i dnyasnn geliimin bir

dzeyde

t u t a r ve

yansmasdr. 1938

Episodlar ylnda

sndaki, Galile

diyalektik kiilerin

y a n n d a de

yazlan gz ara bir ata

o y u n u n d a ,

bilincinin

diyalektik zerinde gelimesi u f a k bir

geliimi yapt

lemlenmektedir. trmalarnn aratr. rak: ler

O y u n d a , olan

Galile'nin ta,

d n y a

imgesi 3.

diyalektik elindeki 'yere

gsteren ta yere

O y u n u n

tablosunda u ta yere

Galile, atar da

Ben bana,

onlara;

d m y o r '

d e r s e m

gler

i n a n m a z l a r B u r a d a k i

elbet, ta,

k r

deiller

ya

g r y o r l a r retisindeki bir tatr.

d t n dnyann A n c a k , Ga e m i n yere Yere

demektedir. evrende lile'nin deildir bir ey

Galile'nin) ettiini

k e n d i

bolukta belli bir

hareket t e r e d d t

v u r g u l a y a n

grlmektedir. ise, k o n u t u u Galile'nin

n k , bir

b u l u u n d a n Galile'nin yledir:

henz.

6.

tabloda

bilgin ise

d r d n

uyarr.

cevab

TAVIR/95

Galileo

(1947).

deil, r

m o n

senyr,

y u k a r

d r d m ,

yukar!

Galile'nin,

ta

y u k a k o y d u

d r d n

sylemesi,

b u l g u s u n u n

bilimselliini

ortaya

u n u

gstermektedir. t i y a t r o n u n temelini, akl-duygu olaya, her kartl o l g u y a o l u t u r m a k t a b a k m a k ; kart ba

E p i k dr. Bu

temelde

gzlemlenen

her

k u k u y l a ve

g r n t l e n e n l, d o r u

olaylardaki

elikiyi

aka

sezebilmeyi d o r u y u

bu

yanl

kartlna ayrabilmek yi

dntrerek, olmaldr. adl

yanltan

msz da

yarglarla

Bertolt yaptta

Brecht'in bu kartl ileten

1940'largrebi Sen Te, A n

yazd

Sezuan'n k e n t olan

nsan

liriz.

Fakir b i r

Sezuan'da, o l d u k a olarak evleri

t t n c

d k k n bir

evresindeki cak, ye sistemin sat

yoksullara b i r

y a r d m

d o k u n a n

kimsedir. o n l a r a

neticesi h a t t a O,

yoksullarn

fazlal, d k k n d a e d e r k e n o l a r a k

veresi Sen

yapmas,

olmayanlar y a r d m z o r u n l u

yatrmas k e n d i n i

Te'nin

belini Bu

bker. gidiini B u

bakalarna Sen Te,

yoketklna S h u i

mektedir.

g r e n

sert b i r i S h u i

brnecektir. Ta, iini bilen

yeni

g r n m bir

hayali ve

a m c a o l u batm

Ta'dr.

acmasz

erkektir o n u n

d u r u m d a de,

b u l u n a n Sen bir Te, are t e m

d k k n

k u r t a r a b i l m e k iin b u Sen

a n c a k dzende

iidir.

G e r e k t e n

y a a y a b i l m e k

k t l k

y a p m a k t a n b u r j u v a

b a k a

g r e m e m e k t e d i r . silcileri olan

Te,

o y u n u n

s o n u n d a

d z e n i n i n

tanrlara benim.

yle Ta yok et!

seslenmektedir: ve Sen Te... kisi de ben

Evet, u eski

Shui

b u y r u u n u z h e m iyilik gibi

m u ,

H e m

yaa

Yldrm

arpm

ikiye

bld

beni...

96/TAVIR

U z u n lene lik

bir

a r a d a n ile

sonra

Berlin'e

d n e n

Bertolt

Brecht,

kars

He-

Weigel yapm

birlikte d a h a

Berliner Ensemble yazd estetik sanat, baz

Tiyatrosunda ve

y n e t m e n yapt

ve

evvel

k u r a m s a l en

deneysel

larn ni

geniletmi,

marksist gre

anlaynn doru

o l u m l u

rnekleri ve eer sa

sunmutur.

Brecht'e

szl

olmaldr

retimi nat; yan

yanstmyorsa b i l i m gibi,

gerekte insan

adna

sanat

denemez.

n k

tpk bir

hayatnn

kolaylamasna gerekleen bireylere salayan arac

o l a n a k ve

sala

aratr.

Sanat, yol

r e t i m aan

alannda abalar

t o p l u m d a her

kkl eyin tr. rini,

deiikliklere deime

t m

yanstarak, n e m l i bir

olanandan

zevk

almamz bir

ara

Brecht; sanatn

kitlelerin, da b u n a

sanatlarda u y g u n

sava

nitelii

g r d k l e gerekti

olarak

kitlelere

h i z m e t .

etmesi

ini vurgulamtr.

E m p e r y a l i z m i n sanat tk. toz d u m a n

edebiyat, o l m u t u r ar

n k , ve

sistemleri ideolojileri h e r

y o l u n u de b u

armtr n a bal

o l a r a k

g r d k sa

zlla a

bilinsizce a r p a n

saldran, bir

sola

b o a d a n orta

farkszdr. ya tek bir

B u r j u v a o l u m l u eski

snf, eser bile

k a r a m a z k e n ; n i yeni

dnceleri s u n m a

maskeler

altnda

tela

iindedir.

Oysa, bir

t o p l u m u n deiikli yeni bi y a a m , edebi

temellerinin k k l e urad

her alanda, gelien bal b i r

imler eski

iinde

biimlere

yatla ve lir ne de

sanatla ne

biimlenebi

etkilenebilir. sanat ve edebi-

D e v r i m c i yat, Helene Weigel olgularn (ie (1951) la iinde eskiyi beraber, barndrmal b u r j u v a

o r t a d a n yine de

k a l d r m a k o n u n baz

yararlarn)

ve o n u amaldr. bur ba

Sistemlerinin juva sfatn hi

sarslmasyla birlikte, z o r l a m a d a n insann

edebiyatlar, szetmeye

v a r o l u u n d a n

lamlardr. bakesine donattklar

Yarattklar

snflarst B u r j u v a Brecht

k a h r a m a n l a r n ideologlarnn yle an

t o p l u m l a r n ve erefle

oturtmulardr. b u k a h r a m a n l a r

t a n m l a m a k t a : TAVIR/97

Yedi

kapl

Teb

Kentini

k u r a n l a r ad yazl m

kim?

Kitaplarda hep K r a kra

krallarn yoksa

kayalar

krallar

tad?

Y e d i yl savan Y o k m u y d u

II.

Frederikmi savaan?

k a z a n a n

baka

Kitaplara bakarsam, her sayfada H e r sayfada an. Bu zaferi atete iin v a r

zafer

Ya tekiler? Brecht, yalnzca ten de kat h a l k n

dvenler? z g r l bir szdr bir biimciliktir, Gerek As y a r a r

Proletarya zerinde temsili,

b u r j u v a bo en

olan

demitir.

b u r j u v a z i n i n ve r e t i m ,

b y k

aldatmacasdr. olan snfa

lnda

snflar

m e v c u t t u r h a l k n bir

sadece gre

aznlkta temsili

saladndan, reticilerin siyle d a n m e y e ler de

mesleklerine temsili; Yine bir

bir

y a r a r

salamaz. altedilmebir yan

geerli

lkede, bir

a n c a k

faizmin

olanakl ar gibi

olabilir.

b y k

biimde

olan

faizm,

retir ,ama Kitlelere i

rettii b u l m a k ala yarar,

aralarla onlar

snf

savamn k u r t a r r

engelle bu i

alr.

alktan

a m a n e d e n

sonuta sk sk

insanlarn T o p l u m u n sosyalist zttr.

m a h k m bireyin

olmalarna nce

olur. der ona top Sos

Hitler, di. Bu

y a r a r n d a n

gelir aslnda

tmce, t a b a n a

bir

slogana bu

benzemesine bireyin

karn,

taban l u m u n yalist da

n k ,

szden;

yararlaryla, kmaktadr. t o p l u m a

yararlar

arasnda bireye

atma y a r a y a n

o l d u u

a n l a m yarar,

bir

t o p l u m d a

t o p l u m a

y a r a y a n

bireye... Brecht, h u k u k dzeninin; t o p l u m u n , birok k a r l a m a k k e n d i ve iinde gereksinmelerini, k o n u l d u u n u Oysa, ger H u

ancak,

elien Bu

gereksinmelerini nedenle h u k u k , siler

amacyla

belirtmitir. ek kuk, len adalet insan arasnda Bir

elikilidir. ok

t m

elikileri

h u k u k t a n

m k e m m e l d i r . yneten ile

s m r s n n h e r h a n g i bir

olmad eliki Rosa

t o p l u m l a r d a

yneti-

olmadndan, L u x e m b u r g biri

kendisinin

niteliini hk Le-

eritir. m e d e n nin'in,

z a m a n l a r halkn

Lenin;

tarafndan,

h a l k a

a m a b u

azndan kar

k o n u a n

o l m a k l a

sulanmt.

s u l a m a y a iki

anlatt

y k y ayn

Brecht'ten evde a m a bir

aktaralm: ayr deri odalar iltenin ya sev

Tandm da kalyorlard.

a d a m

vard. bir

Bunlar

Yals

rahat

yatakta,

genci

ise

stnde yatmaktayd. ls o n u sarsarak

Sabahleyin genci d a h a k a l k m a m Y e m e k t e ise ou k e z

olursa, en

uyandrrd.

gencin

dii eyleri n n d e n alrd. Gen a d a m i m e k istediinde yal a d a m d a n su ya da st alabilirdi. nsann ban dndren pirin arabn

98/TAVIR

gizlice e d i n d i i z a m a n d a , y a l a d a m o n u h e r k e s i n n n d e s e r t sz lerle a z a r l a r d . B u n a k a r l k gen a d a m f k e y l e k a r l k v e r d i i n d e herkesin nnde z r d i l e m e k z o r u n d a y d . S a b a h l a r yal a d a m n at srtnda gittiini ve tekini de n n d e n y r t t n g r r d m . Gnn birinde yal a d a m a klesinin nerede olduunu sordum. O, benim k l e m deil ki diye karlk v e r d i dehetle. kaym diye b e n i o k i r a l a d . G e r e k t e b e n o n u n S: 2 8 ) . Bir ilikide k i m i n efendi, k i m i n kle olduu m e r a k ediliyor sa, b u i l i k i d e n e n o k k i m i n y a r a r g r d n e b a k m a k g e r e k i r . Brecht, Tm bu gerekleri saptayan demektedir. edebiyat Bizim yazlarmz ger eki edebiyatmz o l u t u r u r s olmaldr. Yaam ileriye sava edebiyat aklanma temelinde dnce O bir ampiyon (Me-tis: v e b e n o n u e n b y k m a i i n a l t r y o r u m ; k e n d i s i n i f o r m a so klesiyim

mz deitirilebilir ve deimesi z o r u n l u o l a n d n y a n n gtrmek bilimsel hereye tizlikle k u k u y l a b a k a r a k olanakl olabilir. allagelmi Belli bir olay gzden geirilmelidir.

Hele b u , eletirel gzle t r d e n ise d a h a b i r t i doal bulmak, gzel

b a k l a n o l a y y a d a s o m u t ey,

ve deimez o l a r a k g r m e k ; o n d a gelime ieren olgular gzden ka r m a k d e m e k t i r . B u b a k as d a t o p l u m u n i l e r i y e g i t m e s i n e ks tek olur. G e l i m e y i ieren gr, lemitir: Gzel olan, a r t k bize kesinlikle d o r u o l a r a k sun kukulanmalyz. yilik ve gzellik k a v r a m l a r ancak bakaldrc olabilirlerse do r u d u r l a r ve yapcdrlar. Gerekleri gzard edip bo b i r i n a n olarak, iyilik ve gzellik kavramlarna sarlanlara, Brecht'in u dizelerini anmsatmak gerekir: grnmemeli; nk, d o r u g z e l o l a r a k d u y u m s a n m y o r . G z e l d e n n e o l u r s a ol Brecht'in u szlerinde belirgin

imdi bizi iyi dinle: Dmanmzsn sen bizim. Dikeceiz seni bir d u v a r n dibine A m a m a d e m ki bir sr iyi ynn var, dikeceiz dibine iyi bir duvarn. i y i t f e k l e r d e n k a n i y i k u r u n l a r l a v u r a c a z seni, sonra gmeceiz iyi bir krekle iyi bir topraa. D e v r i m c i b i r y a z a r , d e v r i m c i e y l e m i n s r e k l i d e i t i r i c i l i i y l e sa natsal de deerler arasnda bir uyum salamaldr; sanatn deneyleri srekli olmaldr. Sosyalist gerekilik, deimeyi deitirmeyi TAVIR/99

iermektedir.

Samih

EL

KASIM

(Filistin) SYLEV

SZLK

PAZARINDA

Yitireceim senin Ta

belki

de

her

eyimi,

s a t a c a m g i y s i l e r i m i belki de, paa gnln dilerse, yorganm. belki de, iinde. seninle, satacam yatam,

ocaklarnda

alacam

h a m a l l k edeceim belki de, lmclk, plk. Arpa tanesi arayacam belki Ama ey son hi bir zaman de boklarn Belki de plak kalacam, a kalacam. oturmayacam pazarla gnein dman, diimi, dayanacam, kanmn. topram da alacaksn kalma, sedirimi. bir gn, dek

skacam

damlasna u

Belki sen, atacaksn neyim kabm var

bir kar de yoksa

belki

genliimi

zindana,

neyim

atalarmdan

y a m a edeceksin kacam, belki Yakacaksn Belki de Ama ey son Belki hi

belki de hepsini, kplerimi, de de hasrm, kilimimi, iirlerimi. kua. seninle, dikeceksin kymze. pazarla kitaplarm,

Yem edeceksin belki bir zaman dman, diimi, dek

vcudumu kurda

lm saan korkuluu

oturmayacam

gnein

skacam

dayanacam, kanmn. b t n klarn koynundan de, gecemin, belki de beni

damlasna

de sndreceksin anamn tarihimi

koparacaksn Bozacaksn

scak

belki

edeceksin alak bullak.

100/TAVIR

Maskeler takacaksn belki de Drt yanma karsnda Ama hi ey gnein skacam son Ey bir bir duvarlar sr zaman dman, diimi,

aldatmak iin belki de,

dostlarm. yksek.

receksin

kaln,

Belki de armha gereceksin beni bir g n hergelenin. oturmayacam pazarla seninle,

dayanacam, kanmn.

damlasna gnein bak,

dek

dman, limana! sevinlere, yelkenlere!

limana

Sandallara, ieklere, bayraklara, grtlaklar uultulara, kasrgaya Odiseus'tur yoksunluklar benim srgn paralayan arklara, okuyan bu gelen halkmn kr olsun ki, pazarla seninle, meydan

denizinden,

gneidir bu gelen. Halkmn ey hi son son son bir gzleri gnein dman, oturmayacam dek dek, (Afar TMUN A. KADR) kanmn, diimi, dayanacam,

zaman

skacam

damlasna damlasna damlasna!

TAVIR/101

R T

T E

U K

B A I N A
Zeynep E R A Y

Kadnlar Katlmakszn

D e v r i m

Mcadelesi

Dnlemez V. . L E N N

D n y a halklar, tefeci inde ve

emperyalist tekeller

sisteminin ve onlarla

s m r ibirlii bask

m e k a n i z m a s y a p a n altnda t o p r a k

iine

ald ile

b y k

aalar

bezirganlar uzlamaz

t a r a f n d a n

y o u n

tutulmaktadrlar. sistem, r e t i m i n yeni ideo ola

kartlarn

b u l u n d u u

Kapitalist

b l m n

b u r j u v a z i

t a r a f n d a n

srekli

denetlenmesi, varln

lojinin r a k vazi, devlet

yaamasn

salayacak

k u r u m l a r n B u

kanlmaz

beraberinde kendisine ve

getirmitir. feodal aile gre

egemenliin m i r a s k a l a n

salanmasnda din, ahlk, ve

b u r j u kltr, k e n d i

t o p l u m d a n gibi st

ataerkil

yap

k u r u m l a r n kullanr. baba aile,

yeniden

gereksinmelerine Kapitalist eli ataerkil

dzenleyerek y a y g n olan

sistemde aile

egemenliine sisteme u y u m bu bir

dayal

tek

biimidir.

A t a e r k i l

salayan kiilerce aile ol

insanlar

yetitirilmesini, g n d e m e ilk eitim,

e g e m e n

deer

yarglarnn rnein-,

z m l e n m e s i n i iinde verilen

getirmektedir. o n u n iki cinsi

o c u a

farkl

alglamasna n e d e n

maktadr. da a, olsun kz

Oynad srekli

o y u n l a r d a bu

olsun,

eline

t u t u t u r u l a n

oyuncaklar E r k e k ocu

olarak

farkllk

k r k l e n m e k t e d i r .

o c u k ve

zerinde

e g e m e n l i k

d u y g u s u n u

gelitirecei temel o c u k

o y u n c a k olan gelece

tfekler

t a n k l a r ezerek ve

verilerek, ykselmek ev kadn

kapitalist fikri rolne

ahlkn Kz

ilkesi ise,

bakalarn i n sadk

alanr. evcilik

annesi Kz

oyunlaryla, itaat ve

bebeklerle sayg, Ve, yerini heraile de

altrlr. eyi

ocuklarnda k a r l a m a

bylece,

k o c a y a

kesin

sabrla

dnceleri

o l u t u r u l m a y a kadn, iin

allr.

iindeki doal caktr. y o u n

d u r u m u n u

olaan

kabullenen

t o p l u m d a k i eylemde

karlayacak, Bu bir da o n u n ,

t o p l u m u n kapitalist

deimesi sistem

b u l u n m a y a olmasn,

iinde

t k e t i m klar.

arac

ekilde

s m r l m e s i n i

olanakl

102/TAVIR

T o p l u m s a l olan yaj kadnlar, y a p m a k ,

faaliyetlerinden kocalarnn sosyal

itilmi,

srekli

t k e t i m e

altrlm m a k ekici da gi

mevkilerine

gre

g i y i n m e k , gzel ve

evlerini

sslemek, e t t i r m e k

kendilerini

t o p l u m d a

varlklar yimini,

olarak h a t t a

k a b u l

zorundadrlar. yaad

alan

k a d n

san

t o p l u m

iinde

evreye

gre iin

dzenleme b u r j u v a ka

gereksinimi dn d a n srekli

d u y m a k t a d r . olarak eitli

B t n

b u n l a r

s a l a m a k

t k e t i m

m a d d e l e r i n i stelik,

k u l l a n m a k t a , evin alveriini k a d n a da

onlar de o

vazgeemez iin,

d u r u m a

gelmektedir.

ynettii liktir. r l r alenen zeteleri alanlar

t k e t i m arac

mallarnn

r e k l m l a r cinsel t m seks

genellikle m e t a

yne s m -

T k e t i m kadn.

o l m a n n

dnda, k a d a r

olarak

C i k l e t t e n

a r a b a y a A y n

r e k l m l a r d a , filmleri,

plaklk ve ga

sergilenmektedir. de k a d n

ekilde tehir

dergileri krl

v c u d u n u

ederek

kendilerine

ticaret

aarlar. sistemin getirdii ev aile ilikileri g r e n erevesinde ve cinsel gre kadn, sa al z a m a n

Kapitalist erkee layan m a k bu bir ya gre bir

o c u k

d o u r a n , Ailenin k i

ilerini

d o y u m k a d n

varlktr.

e k o n o m i k sistemin

koullarna sonucu

z o r u n d a byle varl

kalyorsa ona,

olarak

o u

o l u r

erkeklere

kyasla y o u n paray

t o p l u m u n b i r k e n d i

d a h a

aalanm kar kars ola

gzyle

bakldndan, kazand

s m r y l e bana

gelecektir. bile

stelik

k u l l a n m a

n a n d a n

y o k s u n d u r . da ayn

Kadnlarn

eitim

olanaklarndan

y o k s u n

braklmalar Gerekte, y a n m a k t a d r . en pis f u h u b u n u n

anlayn b u r j u v a artlar

r n d r . ailesi, sermaye yaplan ve k r temeline da

b u g n k n k ekline tek b u

altnda

evlilik,

o u n l u k l a ayrlbasna (1) er

dnr.

Eer

kadn bir

alelade

orospudan para

yorsa,

nedeni, gibi,

vcudunu, bir ve

cretli

gibi,

kiralamayp, Erkei kee gerek bu

bir kle

seferde kadn

t a m a m e n

satmasdr. eden,

erkekliinden kadnlk ve

kadnlndan erkeklik

onlar

kadna cinsi bu

gerek ve

sunamaz

d u r u m d a insan

brakan l son en

durum,

her iki

onlarn pek

kiiliiyle vlen

vnen

bayaca

aalayan

durum, kendi

uygarlmzn ve kendilerini yeni

rndr,

yzlerce

kuan iin

durumlarn b t n

izleyenlerinkini sonucudur! (2)

iyiletirmek

gsterdikleri

abalarn

Kadnlarn baz

erkeklere

gre

h o r g r l m l , n e d e n olmutur. Bu

onlarn d u r u m a

19. b i r

yy.'da son Fe

tepkilerinin isteyen

gelimesine kadnlar, ncleri

v e r m e k minist yoluyla

1960

yllarnda Bu

boyutlar

genileyen

hareketin gsteriler,

oldular.

a m a l a Ve

k u r d u k l a r

rgtler ge-

toplantlar

yaptlar.

feminist

hareketlerin

TAVIR/103

limesi dn Yl

s o n u c u olarak

1975 iln

yl, edildi. ayn

Birlemi

Milletler

t a r a f n d a n ev

D n y a

Ka

Feministler, almas cinsel

kadnn ve

ilerinde yapt

y a r d m h e r ii

grmesi,

erkeklerle k a d n

creti

erkeklerin

yapabilmesi, lindeki t m

zerindeki ne

basknn A n c a k ,

kaldrlmas feministler,

vb.

ek

istemlerini

sryorlard.

olguyu, v e

e r k e k l e r i n

t m

kadnlar

s m r m e s i

olarak

gryorlard;

aslnda

s m r l m e l e r i n i n Feminist

nedenleriyle nitel

deil

sonularyla deiimi

ilgileni salaya ka

yorlard.

hareketler

olarak

gerekli

mamlardr. dnlar, larn

n k , st

e k o n o m i k

z o r u n l u k l a r basks

nedeniyle altnda

alan

v a r o l a n

yap

k u r u m l a r n n alma o l m a k l a

ikincil

d u r u m z

deitirememilerdir. y o l u n d a b i r a d m ile

hayatna beraber,

girmesi, t m

kadnn

grlemesi

olarak

k u r t u l u u kaldr

getirememitir. m a y a y a a m nn ynelik

K a d n

e r k e k i,

arasndaki ayn cret

yasal vb.)

eitsizlii

abalar

(eit

kadnlarn

gerekten kad d o r u eitlik

sorunlardr.

A n c a k ,

kadnn

snfsal

analizini

y a p m a k , ilikiyi yasal

tutsaklnn gerekir.

nedenleriyle K a d n l a e r k e k

sonular arasnda

arasndaki h e r n e

k o y m a k

k a d a r

salansa bile, bamll l u m ve

evliliin i

s o n u c u

olarak

kadnn

erkee

olan

e k o n o m i k top b u

h a y a t n d a kald

alabildiine srece

smrlmesi,

kapitalist n k

snrlar

iinde

o r t a d a n ve

kaldrlamaz.

koullar, maktadr. 8 ullar

snfl

t o p l u m u n

temel

iliki

elikilerinden

k a y n a k l a n

M a r t gz

D n y a n n e

K a d n l a r alnarak

G n ' n d e

yaplacak

almalar, baarya

bu

ko

deerlendirildiinde eitli

ulaabilir

(gerek birlikte

ilev

grrler)

G n m z d e sonucu, da

lkelerde yeni

kadn-erkek elde olan edil gi bu ola

verilen

mcadeleler

t o p l u m l a r snf yeni elde

k a z a n m l a r k o n u m u n d a elde

etmektedirler. kadnlarmzn mesi bi,

T o p l u m u m u z d a bu k o n u m u n dier

ikinci

insan

dzeltilmesi,

k a z a n m l a r

d o r u l t u s u n d a kadn-erkek

k a z a n m l a r m m c a d e l e h e m

edilmesinde 8

o l d u u h e m

elele

vererek

edilmelidir.

M a r t

m c a d e l e n i n r a k

younlatrld, yoz

b u r j u v a z i n i n arac olarak

kadn g r e n ve

m e t a

deerlendiren, edildii,

ilikilerinin t o p l u m d a

anlaynn k a d n er

tehir k e k

sosyalist nasl

kadnn

k o n u m u n u n bir g n

ilikilerinin

olacann

sergilendii

olarak

deer

lendirilmelidir. Kadnlarn pitalizmin eski larn m a d d i d n y a da gerek a n l a m d a zgrlemesi, Yeni a n c a k ve a n c a k ka

yklmasyla g r n n

gerekleebilir. kalntlarndan

k u r u l a c a k

olan

t o p l u m , kadn altnda b u r j u v a

arnp

berraklatka Bu koullar olan

k u r t u l u u ilikisine

t a m a m l a n m d a y a n a n ve

olacaktr. e k o n o m i k bir

kar

b i r i m

104/TAVIR

ailesi,

yerini,

iki

kiinin

zgr

seimine

d a y a n a n , yasaklar

m a d d i ve

kar

kay-

gularndan, yasal

dinsel

nyarglardan, g a y r m e r u saygs

ataerkil

deerlerden, elerin

engellerden, sevgi ve

ocuk

s o r u n u n d a n

arnm,

karlkl tr. (3)

zerine

k u r u l m u

beraberlie

brakacak

(1) (2) (3)

Ailenin, Kadn

zel ve

mlk.

Dev.

Kk/F.

ENGELS s:

s:

95 TB Y. s: 91

Aaile,

MARX-ENGELS-LENN Sosyo-Ekonomik

160

Trkiye'de

Kadnn

Durumu,

TAVIR/105-

/ *

3 2 .

Y I L I N D A S . M T . A Y N

Sovyetler berlik rnda 1922 da

Birlii'nde,

s i n e m a

alannda, .Daha bir

t a m sonra

a n l a m y l a bu

bir

sefer ylla

yllarnda

balatlmtr Partinin ylnda

1923-1924 s i n e m a adl

s r d r l r . ilk yant,

g l

sosyalist Zrhls

y a r a t m a gelir.

arsna F i l m i n

1925

Potemkin

filmle

y n e t m e n i ilk

Sergey f i l m i n i

Mihailovi 1923

Ayzentayndr... yapar. zere, Ostrovski'nin yine yapttan yapt esinle

A y z e n t a y n nn sahneye yapt

ylnda

k o y u l m a s n d a b u f i l m d e yl,

k u l l a n l m a k

nerek

a m a c n a

ulaamaz. k u r a m l a r n a G r e v f i l m i bal k a l a r a k hi

O n u bir

izleyen

K o u l e c h o f f ' u n GREV'i

aktre

b a v u r m a d a n dolaysyla

yapar.

s o m u t

olaylardan A n c a k ar ula

olumaz, b u n a tc

barndrd belirgin ve

soyutluk

filme

zarar

verir.

karn,

f i l m d e k i

duygusallk, kitle

gerek

heyecan,

grsel

ksaltmalar

baarl

sahneleri

Potemkinin

aca

baary

m j d e l e m e k t e d i r . k u r g u y n t e m i n d e n izleyen szetmekte yarar ili-

B u r a d a var.

Ayzentayn'n

A y z e n t a y n iin k u r g u ,

b i r b i r i n i

iki p l a n

arasndaki

106/TAVIR

ki d a tik

s o n u c u bir

seyircinin

zihninde

bir

dnce

ve

b u n u n heyecan

sonucu y a d a

olarak diyalek m e

dnceler

b t n iin

o l u t u r a r a k bir d u y g u ar

f i l m i n

a m a c n a

v a r m a s

oku

yaratmaktr.

Grev'de,

talurji

fabrikasndaki ve

grevin

ordularnca iileri

bastrlmas

srasnda, ara So

k o v a l a n a n sna, n u dir. iine n u n iin bir ok

mitralyzle

taranan

gsteren

planlarn yerletirir.

m e z b a h a d a etkileyicidir. sahnesi B u

boazlanan Gerekte keyfi

kz b t n

g r n t l e r i n i olaylar

f a b r i k a d a gelien

gemekte bir olayn k o n u

M e z b a h a

olarak

k e n d i

dnda

k o n m u t u r . gelimesi yapt bir

d o r u d a n

d o r u y a bir

y n e t m e n i n ,

anlatt

b a k m n d a n

belirli

d n c e y i

ortaya

k a r m a k

uygulamadr.

(Atraksiyonlarn

k u r g u s u / M o n t a g e

d'attractions). 1925'de r i m i n i n et Potemkin Zrhlsn yapar. F i l m i n bir senaryosu anlatmdr. g e m i n i n 1905 dev

n l

e p i z o d l a r m d a n dolay bir

b i r i n i n

basit

K o k m u

verilmesinden balayan

zrhlda

balayan ayn

isyan, z a m a n a

b u l u n d u u Byle uy

ehirde bir

genel

grevle

rastlamtr.

paralellikte

geliir

olaylar. en

Potemkin baarl ortaya olayn

senaryosu

s i n e m a y a

g u n l u u

asndan kast,

devrinin

senaryosudur. k o y u l m a s n d a

Sinemaya olayn hibir

u y g u n l u k t a n z a m a n k u r b a n

fikirlerin ve

edilmediidir

s i n e m a t o g r a f i k

d r a m a t u r j i

kurallar

erevesinde

gelimesidir.

Potemkin'den

iki sahne.

H e r

kopyas

tek

tek

elde

renklendirilen,

dncenin

biime

t n l n

en iyi ekilde v e r e n yaptklarnn filmi olur. d e v r i m i n

P o t e m k i n Zrhls iyisi o l d u u

Kzl B a y r a y l a btn -zaman

Ayzentayn'n larn da en iyi

en

gibi,

Yaptn ve seyirciye

mesaj, her

mesajdr. bu ve

Filmin soluk,

her

i m a j n a

sinmi

i m a j d a soluu,

soluyan

b y k

isyann,

bakaldr

m a n n ,

d e v r i m i n

ideolojik

artistik

(sanatsal)

inceliin de TAVIR/107

u y u m l u l u u y l a de in ( P O T E M K N belirledii

f i l m i

hakettii

yere

oturtur. k u r g u bir

A y z e n t a y n diye

b u

filmin ieri ko an

ZIRHLISI), simgeleri

refleks

adlandrlan, gider.

kulland iinde

u y g u l a m a y a ve

Bu,

n u n u n laml

m a n t k s a l olgularn bir o n u n

gelimesi

ele

alnm

orada

t u t u l m u

k u r g u s u d u r . h a r e k e t i n kollektif h e m e n nesnel b i r gerei iinde b t n y l e verilebil Tekil,

Ayrca, mesi iin

hareket hareket

olmas byle

gerekmektedir.

bireysel ya

h e m e n

hibir

gsterilmez. ya da (ok

A y z e n t a y n gerekli Bir de

etkilerini bu

gstererek

nedenini

hissettirir hi bu

ilse) bir

h a r e k e t i n a n c a k gelen

hazrlan ba

sresini

gstermez. davrann bir asker

planda

davrann sonra

gsterilmise, buluruz.

sonularn elinde tut

h e m e n t u u

p l a n d a kaldrr, b i r ve o

rnein, Plan

klc

h a v a y a

vuracaktr. y z

orada Bylece

kesilir,

sonraki bir

p l a n d a

klcn

kestii

k a d n

gelir.

A y z e n t a y n ve

h a r e k e t i n P o t e m k i n zetlenmi

hazrlann Zrhls'na halini

s o n u c u n u

gsterir.

Filmlerine ve

zellikle

b y k bu t r

d i n a m i k

g c

hareketlerin

veren

uygulamalardr. yln en iyi filmi 1954'de Brksel unvann, Brksel Evrensel Po sine

Potemkin Paris Sanat

1926'da

A m e r i k a ' d a altn

Galerisi'nde

m a d a l y a y

kazanr. 1958'de

S i n e m a t e k ' i n i n Sergisi'nde t e m k i n m a

dzenledii

r e f e r a n d u m d a , en iyi yeni

btn o

z a m a n l a r n yllarda v e

filmi b i r

seilir.

Ksacas,

Zrhls

h e n z

sanat

saylabilecek b i r

sanatnn

g c n d a h a

yetkinliini

ortaya

k o y a n

baeserdir. konular ak k

A y z e n t a y n filme e k m e y i nerir.

sonra, ve K a r l

Marksist Marks'n

Diyalektik Kapitalini genel b i r

gibi

d n r Bu

perdeye izgisini,

t a r m a y y n

anlayla,

K o m n i s t ve

Partinin

kollektifletirilmesi verir, ve

sreci

plann Ancak,

anlatan bu

f i l m

y a p m a y a

k a r a r

almaya

balar. f i l m

srada

1917

d e v r i m i n i n ve al On

o n u n c u mas Gn

y l d n m y l e kalr. Bu

ilgili

y a p m a k l a J o h n

grevlendirilir, Dnyay O l u m l u Ekim,

yarda adl

grevle, etkilenen bir

Reed'in yapar.

Sarsan

k i t a b n d a n o l d u k a

EKMi

d r a m a t i k Potemkini kurgu da z

geliimiyle aamaz.

baarl

tarihi-film

olan nce

B u n u n

nedeni

Ayzentayn'n

d a h a ve bu

atmz

ynteminin v e r m e d e kin'in en ok iyi

f i l m i soyut

karmaklatrd (entellektelce de

karmakln kalddr.

diyebiliriz)

Potem-

grntleriyle kalan... Genel

edeer

saylabilecek

grntlerdir,

E k i m ' d e n

bize

E k i m ' i n YEN adn

bitimiyle, alan

izgi'yi

ele

alr.

S o n r a d a n

ESK

ve

filmin,

soyut

slogan

resimleri, (krsal

talamalarn yabanc

ar oluu

kibarl,

gerek

scakln

eksiklii

y a a m a

108/TAVIR

ve

b u n a

bak

asnn engeller. adn

kentsellii)

ve,

entellektellii

baarl

bir

eser

olmasn

Potemkin'le vet edilir.

d n y a y a

d u y u r a n

A y z e n t a y n U p t o n

A m e r i k a y a Sinclair ve

da W a l t A y

O r a d a tanr.

Charlie A n c a k

C h a p l i n kapitalist

(arlo),

Disney'le zentayn, Sinclair'in e k m e k bir sre lair der.

sinemayla B u n u n

geinemeyen zerine yazar adl

tasarlarn salad

gerekletiremez. olanaklarla

U p t o n f i l m

QUE V V A M E X C O ve almalarna anlamazlk

bir

a m a c y l a

M e k s i k a ' y a

gider,

balar. sonucu,

A n c a k Sinc terkek

sonra Sinclair'le keser ve f i l m

aralarnda d o a n yarda kalr. verdii Lesser bir f i l m

y a r d m

A y z e n t a y n M e k s i k a ' y tutmaz, f i l m i n

Sinclair,

Ayzentayn'a (Sol

sz adl olan

ekilen

smlar

p a r a l a n a r a k ticar

T a r z a n

f i l m l e r i n i n

yapmcs adl

tarafndan) f i l m d e

amal

Meksika'da

Frtna

kullanlr.

Ayzentayn'n sonra Y o r k yetler m i n t a m a m l a n a n Sanat

l m n d e n f i l m N e w Sov fil

M z e s i ' n d e n getirilerek v e

Birlii'ne

k a m e r a m a n olan

y n e t m e n Tisse geti Festi Estetik ilk eser

yardmcs t a r a f n d a n imiz yl

E d o u a r d

k u r g u l a n m , F i l m

M o s k o v a

v a l i n d e adan leri Que V i v a Mexico f i l m i n d e n bir sahne.

gsterilmitir. Ayzentayn'n

arasndadr

denilebilir.

D a h a

sonra bu

BEJN film.

AYIRIna

balar. dolu

Ayzentayn'n

en

ac ze

baarszldr rine b i n e n

Tersliklerle

A m e r i k a yine

y o l c u l u u n u n Ayzentayn,

Bejin

ayrnn bitirir. olan B u

baarszln d a tarihi o n u bu

ALEX-

A N D R E tarihsel

N E V S K Y l e

bir kez

filmdir. 1242'ye,

Ayzentayn'n M o o l T t o n Tisse' en iyi

aratrmalara Rusya'y

eilimi ettii

valyelerinin n i n

istil

yllara

gtrr.

E d o u a r d

Ayzentayn'n ele

eskiz

olarak f i l m i

gerekletirdii b i r (A.

g r n t l e r i haline

ekilde

alabilmesi,

neredeyse

sin-opera

getiren o y u n

Prokofiev'in m z i i , N i k o l a y erkasov'un cu) ler o l a a n s t arasndadr. N e v s k y vardr, baars Ayzentayn' t e k r a r o y u n u , eseri Potemkin

N e v s k i r o l n d e k i ulatrc

dzeyine

e t m e n

canlandrr. Bovaryyi

B i r o k f i l m

projesi y a p m a k

r n e i n

Boris

Godounovu,

M m e

TAVIR/109

ister. t

Pavlenko'nun epey

Fergana b i r yol

Kanal

adl

senaryosu (1940)

zerine

yap

almann B t n zenle

ald bir

srada

K O R K U N Korkun

V A N b

bulur. y k bir b i r

almalarn balar.

y a n a

b r a k a r a k

vana

A m a c (...)

Alexandre van, ta 17

Nevsky'den

daha

y k s e k

n o k t a y a

ulamaktr. bir Tatar a r

yandayken

k e n d i 22

iradesiyle yanda K o r k u n destanlar sorun, 16.

yetkisi Kazan' van'dan n

snrsz alarak

o l a r a k

g i y m e y i son

baarm, vermitir...

b o y u n d u r u u n a t a r i h

szeden bir bu

b t n

belgelerini, Kar

h a l k

ark

ve

b y k

dikkatle Devlet

inceledim.

karya

o l d u u m

yzyln

k u r m a

f i k r i n i n

ozann

yeniden

izmekti...

ALEXANDRE

NEVSKY

Ayzentayn, rak, k t eylem

van'n

e y l e m i n d e k i tarihsel

ilerici

kiilie

inanm

biri

ola

sreci

iindeki

elikileri

yumuatr, savalarn alr.

k y l n n geitirir,

d u r u m u n u

van'n

yenilgiyle kycln b o y a r l a r a a d a n m

sonulanan hakl ve b u

van'n IV.

gvensizliini, van'n, gerici

gstermeye

l k e n i n y k s e k

p a r a l a n m a s n a trajedi uslbu

kar iinde

s r d r d

m c a d e l e y e

110/TAVIR

Ayzentayn, bamszln bir iktidar

t a m a m e n ve

k e n d i n i n

olan

bir

devlet alan

fikri, g l

h a l k n

ulusal

ilerlemeyi iin kaside

t e m i n a t

altna

merkeziyeti

fikri

d z m t r

(Rostislav

Yuranev).

Ayzentayn Korkun

van'n

ekiminde.

F i l m i n liklere

ilk

b l m olan f i l m

1945 1946

ylnda da

gsterilir.

Y k s e k

sanatsal

nite

sahip

Ayzentayn'a, ( g r n t ( m z i i n

erkasov'a

(oyuncu), (g Sta-

B i r m a n ' a r n t lin

(oyuncu), ve

Moskvin'e Prokofiev'e

y n e t m e n i ) , yapmcs)

Tisse'ye 1. derece

ynetmeni)

d l ' n 1945 -1946

kazandrr. yllarnda f i l m i n ikinci b l m n yapar. Bu b l m

T A V I R / 111

parti M e r k e z ci m oprinikler bir

Komitesince o r d u s u n u , ve b y k

eletirilir: A m e r i k a n bir irade ve

(...)

Ayzentayn,

van'n benzer

ileri yozla

klu-klux-klan'na ve salam gibi o r t a y a kiilik

g r u h

sahibi

K o r k u n tarihsel

van'

Hamlet'e

benzer

iradesiz

zayf

gstermekle, koymutur.

olgular

c a n l a n d r m a k t a k i

bilgisizliini

KORKUN IVAN

A n c a k s o l a r a k

A y z e n t a y n k u l l a n m a z . deil, bu

van'n

tereddt

ve

kukularn

f i l m i n

tema tered-

A m a c

van'n

kiiliindeki stesinden yksek istem

b y k l , g e l m e trajedi ile

dtszlkle vermektir. y a r a t m a k , ile

tereddtlerin van'n zel

yeteneiyle aralar ile

K o r k u n bu

kiiliini, ile genelin,

kiilikte

devin,

kyclk

insanclln A y z e n t a y n

elikilerini 11 ubat

gsterme lr.

abasndadr. Filmi On y a r m yl ve kan tart Sov

1948'de

m a l a r d a n yet ri

t r

s r n c e m e d e

kalmtr.

sonra,

1958'de

h k m e t i ve esiz

f i l m i

Ayzentayn'n yaratlm

gerekletirdii

ekilde,

elikile

ustalkla

sahneleriyle

gsterime

karr. van vs...

P o t e m k i n T m n d e dehasn,

Zrhls,

Alexandre yaratc

Nevsky,

K o r k u n btnlemi

A y z e n tayn'n z-biim

kiiliiyle

sanatsal olas... Ay ya

dengesinin

sarslmaz

b t n l n g r m e k sinemasn

D n e m i n i n zentayn'n n n d a

yetersiz

tekniiyle

devrimin

y a p a n

filmleri,

b u g n n

t e k n i i n d e n

y a r a r l a n a n

f i l m l e r i n

ayrcaln

h a l e n

k o r u m a k t a . . .

112/TAVIR

S N E M A D A

D O R U Y O L VE

DEMR

Y O L
Gneri YAMAN

Sinema anlatm meler bir kr

kitlelere Yalnz kitle ve

ynelik

genilemesine hemen maddi olduu dzeyde

ve

derinlemesine sanatsal ve zellikle

yetkin

bir

etkile bir geli Bugn hak bulu

me zellii olan, arac. arac sinemann

yaps

ierisinde anlatm silah st gibi) en

tm ok teknik

unsurlar

barndran

oluumunun

koullar gereini

teknolojik seriyor.

aracndan

burjuvazinin gzler olanaklarla iinde

ynlendiriciliinde ' gerekletirdikleri saldrganlna yeni in, yaklamlarda toplumsal Vietnam,

ideolojik Kyamet

nne

Amerikan filmlerde llk pay ve ve devrimci nacak Kba

sinemaclar (Avc, g bu ok karmaya nemli ayr

Amerikan Elbetteki, snf

emperyalizminin tarih dorultusunda alacaktr. gibi.

alyorlar. kendi araca

gelien, S.S.C.B.,

sinemaya

karlar kmaya

sahip

bir. k o n u m d a

Filistin

sinemas ve

Gerekletirilmesindeki

maddi

zorluklar

emperyalizmin adna

yeni

smrgeci da bir sos

lik ilikileri dorultusunda biimlendirdii yapda d e m o k r a t i k elerin faist te rre o r a n l a t l i kald lke koullar ii snf yalist birikim arac olarak beliren filmleri Bizce, oturtmak nin siyle sorununu gndeme getiriyor. bu, gl bir proletarya ii snf anlatmn hareketi mcadele bulabilir. devrimci mcadelenin salanmasnda yola kan ya bir ekilde salkl tarihsel yerine

Bu k o n u n u n lleri ne olacaktr? olmad gnmz koullarnda bir aktrlmas bu tr anlamnda

birikimin

k i n c i s i ise, b u i z g i n i n z o r u n l u b i i m i o l a r a k a n t i - f a i s t m c a d e l e y e k a t k a r a n maldr Trk yaps Burjuva zerinde ler. plan Bir aratrp, sermaye gisine Film, filmlerde. da toplumsal kukusuz. ve gelimeleri, Geneldeki Ve sosyal deimeleri kabaca kltr yanda kpardanmalar iki izgiye politikasnn alan toplumsal kinci kendi toplum giriim ya ve iz kr ve arac tavr ayrlabilir. sinemas

iinde etkili yanda

yanstr

ideolojisinin alat, maddi bir

dolaysyla abalar. karete aramaya bu

emperyalizmin yapy dier sinema filmleri; alan

klnmas cevap

irdelemeye rnleri. ve

seks,

gerekleri izgide klar

sorunlara ideolojisi

filmlerin

yetersizlii sre baarr. Bu

onlar nk Ve

Yeilam kendi bu en tr

sermayesine poplist ayn rnek:

baml

filmleri

smr

hedef

saptrma Yeilam Ac

dorultusunda amacyla

kullanmay bir yap

filmler

alternatif

getiremezler. ilikileri,

sonuta yeni

sermaye

tarafndan smrlmesi

yapmlar

srdrlr. retim

konuda

Almanya

Vatan.

Almanya'daki

yabanc

iilerin

emeinin

TAVIR/113

giderek daha ok smrlmesi; bir bu yz ne yine cak evlilik iken sayesinde Almanya'ya anlam zerine evlilikleri anlatm gerek Yeilam

iki kiinin, gidebilen, kazanan iinde ve

Gldane daha

ve

onunla ise

yapt

biimsel istei Olay

sonra

Gldane'nin anlatlr. Trk bir

Mahmut'un kalnarak zellikle byle son

evresinde sahneler, ve

kalplar alkanl

gerekletirilir. yorumlar zengin

Usandrc seyircisi yannda konunun bu An geli ye anla rn bir

ekimleri, yllardr canl, Trk

elele

dolama sahneleri kitlenin kalplar ok bekledii dnda olumsuz gerekiyor.

kazandrlan Eletirici zengin ve

kullanma ise bir

eklinde canl

getirmitir. poplist melerin tersiz mnda olarak ok

anlatmla

sergilenmesidir. kalplarn bu isteyen olumlu koullarda

zetle, yeni

eilimdeki Sinemas varln

yapmlarda iin da

Yeilam

Sinemasnn atlmlar Kenan yola yana bu

kramaz.

diyebileceimiz Yeni ile abalarda adna

duyurmak Emine,

ynetmenler Sonu abalarn

maddi bir

koullar

olsa, Sr biz

birtakm ve Yusuf snf

bulunmaktadr. ktn olmay,

Yatk

kabilmekte. Hereyden gereki sinema bu mdr? da da

Ayrca, nce

ii

syleyen onun

daha

film.

ii

snfndan bulunmak

doruluunu, Yaantmzn zme dolu filmler ve a so ya

haklln vgler dzmekle kavgasn her balarna luunu plmakta ki Bugn kesitinde varolan da

deil, lkenin m a d d i gerekleri dorultusunda o n u n eklinde ideolojisi yaayan kavryoruz. dorultusunda davasnn bu izgide proletarya snfnn

yaklamlarda elikileri, katlmal. deil. i

yaam

alanda

hissettirmelidir. doru

lkemizde hayatn izginin

bugn tm

Henz ise

Mcadeleyi devrimci

alanlarnda nicel

tabiidir sinema. birikimin

sanatta

yrtecek

sorunudur

devrimci bir

gzlenen

ilerde

devrimci

nitelie

dnebilecek

oluturulma

abalardr. yapy DEMR YOL ya da ve gncelden gibi genele tm olaylar Cinleri, btn ynleri ve ili en

Toplumsal kileriyle sonunda da

gzlemleyememek YOL

Maden,

Frat'n

Kanal, Bu

Yolcular filmi

filmleri ismiyle de

karr. Frtna nsanlar. devrimci olarak de yap aabilecek bir platform Yavuz var.

DEMR

destans

sinema zerine grlerimizi erlendirdik. tmz yryen bir da, Demir ve Film rportaj Yol'u bunu izlemekte. niye setik?

ksmen

olsa filmin

deerlendirmemizi Biraz

ynetmeni yarar bir sol

zkan'la

daha

amakta bu yana bizce Yol.

Ustura

stnde ok dar

yapacak

kadar

iddial Niin

olduunu vizyona Evet, Demir

syleyen ka girmedi?

bir film Hl

D e m i r Yol. kaplar tar

Dantay'dan kitlenin devrimci ardnda, tlmas

alnan

gsterim

kararndan

gsteriyle kapal

izlenimine sinema bir

sunuldu.

sinema gereken

kulislerinde rn film

tartlyor. olduu iin

demokratik

kamuoyun

iddias

nedeniyle

devrimci

kesimlerce

olduu

DEMlR

YOL'UN

KISA

YKS

Haydarpaa nz D D Y iileri politik

Gar'.

DDY

iileri uluslu

grev

hazrlndadrlar. yneticileri ok uluslu yerli engellenmesi

Hazrlk ortaklar

yapan ile

yal

deildir. Grev

ok

irket

grevin planlar i-

sonularn

tartmakta, balar,

grevin

dorultusunda irketlerin ve

yapmaktadrlar.

Burjuva

basn

yerli

114/TAVIR

birlikilerinin larn te grevi len polis kan) meye nr. linde DDY yandan bu

azndan ve yeri,

yaptklar genelde bir grev

demogojik proletarya dnda gen ba

yaynlarla karsnda tel rgler vs.

halkn

dier

katman

iilerine grev

koullandrmaktadrlar. arkasndan kard teker sloganlarla da veri olaya Bu Ha veril ek tm Bylece bir MGRO anlatmla

disiplini grup organik

destekleme (Migros lideri

iddiasnda grupla Eylemi (Tark ta

vardr. olan

Filmdeki kiinin nin

provakatr eder. Blent ki

kamyonu eylemin

diyebiliriz)'ndaki Akan) ve

yiyecek

datm teker, iki yrten

srasnda Hasan (F.

mdahale kardetir. allr. Olay verilir. gazete

yapanlar polis

tarafndan grevi olaylarla

vurulur.

DDY'deki gelien ve

karde

evresinde Gar' ise

dnya

gr

Haydarpaa Aabey hakl

tekelciler

ibirlikileri ve

tarafndan

bombala hazrlad

manetlerinde oyunlarn

Komnistler Kardeinin grevi

Haydarpaa'y

bombalad birlii,

kmtr.

arkadalarnn eylem

ortamda ii

tekelciler

oynamlardr.. Sendikalarn ramen baarya genlik macerac Evet de,

provakasyonlara, snfnn Yaplanlar tedii larn ri gz ekilde devrimci

engellemelere

ulatracaktr.

disiplinine ii snf adna

uyamayan adnadr. teori ayaa

mahkm bilimi

edilmitir! (!) herkesin u is

ii snfnn Bu sylyorsanz objektif hizmet eletirel

zebilecei

yuma Hani

mdr?

filmde

devrimcilik yaklamlar? toplumsal deil

adna, soru Yaam gerekle

sinema mi

kalktnz

devrimcilerin

yantlamak ard

zorundasnz: kalktnz? acmasz,

gereklik, geree ve

gereklerinden

Sinema

eden, bir

etmeyen

yarglayc

yap

midir?

Oysa masal

Demir

Yol

ortaya

alabildiine kyor. yitiriyor. izleyen, ve yanl

biimsel Malzemesi Genel TP,

ve

mekanik

bir uzak,

yaklamla, iin sine toplumsal sonucu Genlik kk An Eylem uyandr

gereklerden uzak bir anlatmla zelliini, olduu ile sanat Demir deerini gerisinden Yol ve (!) bu yerli gelimeleri egemen olarak, heyecan cak mas kitlelerin

gereklik

olmad

dorulardan TSP, TKP.'nin ya cesur bu

sbjektivizminin doal yerine sryor.

sbjektif

davranlarn olmak

emperyalizmin eylemlere

ibirlikilerinin proleteryann Aslnda Yol da

ekmeine yannda da iyi, (!)

girienler, seenler. Demir en

burjuva devrimciliini doru yolda cilerin lideri

onlar

insanlardr. insanlar.

deillerdir. Ara sra

karalamaz gelip

sinemamzn

yakkl lgnlk

aktrdr. nbetleri,

Seyircide

antipati

dnlemez!

gitsede!!! TAVIR/115

1971'den b u y a n a , 7 1 n c e s i n d e n devrimciler asndan tli le

ok

farkl

olarak

bugn Ama

revizyonizm mcade kinini revizyonizm olan

bir sorundur.

lke koullar,

faizme

kar

anlay tutarsz yanl izgileri her g n m a h k m ediyor. Egemen snflarla ayn

etmekte. ve

susmuyor. Basnyla, yazaryla, kusmaya devam

izeriyle ve sinemasyla devrimcilere azdan daha

heyecanl.

Grev n c l e r i n i n faistlerce katledilerek grevlerin krlmaya alld, ya s a k l a n d k o u l l a r d a provakasyona bel balayan, y a n i k o n u sknts eken si nemaclarmz... unu belirtmekte yarar var: lkemizde solun ideolojik mca delesini k o n u alan f i l m l e r m u t l a k a yaplmaldr. Sol ii atmann sona e r d i r i l mesi ve ideolojik mcadele p l a t f o r m u n a itilmesi anlamnda bir zorunluluktur b u , a m a ilkeler ne olmaldr? D e v r i m c i sinema hereyden nce d e v r i m c i sine m a n n grlerinin egemen olduu bir yapdr. Tartlmamas gereken bir n o k ta varsa o da d e v r i m c i s i n e m a n n k n o k t a s n n gereklik o l d u u gerei dir. Yavuz z k a n o l a y l a r a o b j e k t i f b a k a b i l m e , derinlemesine, eksiksiz, n e d e n sonu ilikileri iinde grebilme eklindeki devrimci sinema zelliklerini yap snda tayamyor. M i g r o k a m y o n u n u karanlar, polisin gelmesi zerine polisle atmaya g i rerler. H a l k i k i ate a r a s n d a d r ( i n i z r a h a t o l s u n , len y o k ) . Y n e t m e n i n k e n disine sorarsanz byle bir gereklik yoktur. A m a eylem de yanltr. yleyse bu a n l a t m e k l i n d e n d a h a i y i ( h a l k n i k i ate a r a s n d a k a l m a s ) d a h a baka bir ekilde ben bu yanl veremem. Ynetmen, kafasnda beliren dnceleri eyle m i n biimine yanstarak cahil bir cesaretlilikle garip bir davurumculuk dene mesine girimitir. A r t k grevler de d a h i l , arptlm da olsalar, birok eylem bir e i t i m arac, en azndan b i r belgesellikten kar, srkleyicilik, heyecan ya

1 16 / T A V I R

r a t m a , i l g i n o l m a g i b i eler f i l m i r a h a t a g t r r l e r . zn yanllndan k a y n a k l a n a n biimsel bir yanlg.. Y n e t m e n e sorarsanz, bu y e n i bir a n l a t m . d e n e m e s i d i r . B i z e g r e ise 1920'ler sessiz s i n e m a s n d a Fritz Lang'n, Robert Wiene'nin biimidir. Eylemleri doru olarak vermek yerine, onlarn k t sonu larn, yine onlarn hayata geirili annda biimlerine yanstarak, zn sakn calarnn anlatlmas!... Evet, b u t r f i l m l e r i n yaplmas b i r z o r u n l u l u k t u r . A m a kaba bilgilenme, g e r e k l i i n dnda s u b j e k t i f y a k l a m l a r bu a m a c a h i z m e t etmez. O l a y l a r ge ni b o y u t l a r y l a en ince a y r n t s n a k a d a r inerek verilecekse sonu alnabilir. Dncelerimiz, anti-faist mcadelenin alabildiine ykseldii bu dnem de, t e r c i h i m i z i B u r j u v a i d e o l o j i s i n i t e h i r , k i t l e l e r d e d e v r i m c i c o k u y a r a t m a k ve faist terr sonucu oluan tl yapy krmak gibi k o n u l a r d a k u l l a n d r m a l dr. H a l k m z , k i m i n n e o l d u u n u b i l m e l i d i r . A m a f a i z m i d e t a n m a l d r . H a y a t p a h a l l n n z e r i n d e d e d n m e l i d i r . Z a m l a r n , f a i s t t e r r n esas k a y n a n bu filmlerde tartabilmelidir. D e m i r Y o l b u a n l a m d a cesur b i r f i l m d e i l d i r . B u n o k t a d a l k e k o u l l a n , sinema ilikileri ve sinemann egemen snflarn kolay denetleyebildii b i r yap o l m a s n d a gz n n e a l m a k g e r e k i r . A m a D e m i r Y o l , b t n b u k o u l l a r a r a m e n i d d i a l b i r f i l m d i r . Cokulu v e siyasi h e d e f l e r i , a m a l a r o l m a y a n D D Y g r e vi.!. Maceraclar m a h k m edilmitir ya, b u onlar i i n yeterlidir. B u r j u v a z i n i n t m p i s l i k l e r i n i , kokumu ahlk anlayn seyirciye t a n t m a i k i n c i p l n d a k a l mtr. Bu da o kadar nemli deildir.(!).

Bu yaznn hazrland gnlerde f i l m i n vizyona girmesi bekleniyor. Gste r i m , B e r l i n F o r u m u ' n a k a t l p d n d k t e n s o n r a g e r e k l e e c e k . B u d g e z i y i , y n e t m e n i n darda o n u r l a n d r l m ( k u v v e t l i bir olaslk) b i r f i l m e kar k a m u o y u t e p k i l e r i n i n e n aza i n d i r i l m e s i d n c e s i y l e y a p m a m o l m a s , i y i ni. y e t l i b e k l e n t i m i z d i r . S o n sz v e y a r g y k i t l e y e b r a k r k e n , s i n e m a y snflar mcadelesinde, ii snfnn bir silah haline g e t i r m e a b a l a r n d a s a m i m i , d rst o l a l m diyoruz. Faizme h a y a t pahallna, azgn emperyalist smrye kar, onlarn demogojik saptrmalarn tehir etmek anlamnda her r n n t m d e m o k r a t i k g l e r i n desteinde gerek ilevini kazanaca ve saldrlara ' kar ayakta duraca dncemizi k o r u m a y a devam ediyoruz. TAVIR/117

Y a v u z D E M R s t n e B i r

z k a n ' l a Y O L

K o n u m a

1.

zgemiinizden ksaca szeder misiniz?

1942'de ylnda

d o d u m . Tunbilek yerde

lk

r e n i m i m d e n havzasnda ILIK yava Genel

sonra

almaya baladm.

baladm. A s k e r l i k haftalk gerek O r m a n Grev o y u n

1958

k m r

iilie

d n bir esi

ayn

alrken ileri O r m a n

N N

SES tevik

isimli ettiim Sapanca

gazete ile

kardm. atldm. pra

almaya

iten

M d r l ' n d e , ii olarak

letmesi'nde, yerlerinde cular gelerek Bu ve

Petrol

Rafinerisi'nde o y u n l a r

altm. t m

f a b r i k a l a r d a oluan

sergilemek

amacyla k u r d u m .

iilerden Dostlar

Kocaeli bir

Tiyatrosunu o y u n u n d a Birka

stanbul'a o y n a d m . o y u n c u l u k alan ikinci Yeni say Er eko-

Tiyatrosu'nun ile

k o n u k

o l a r a k

srada

s i n e m a

ilgilendim. birlikte

filmde

y a r d m c ele

yaptm. T r k d a n

On

arkadala

Yeilam A n c a k

sorunlarn

Sinemas sonra K a r iin

dergisini u c u n u

kardk.

a r k a d a l a r m

braktlar.

Dier

saylar Sekizinci

k a r a b i l m e k sayda

iin

d o a n

isimli

arkadala

didindik.

zellikle

118/TAVIR

n o m i k b a k m d a n s u n blgesi

s o l u u m u z

kesildi.

YARI

isimli

f i l m i

ektim.

S a m alt

dnda

gsterilemedi. rgtledik.

Bu Bu

a r a d a

A n k a r a

y r y n

arkadamzla anlayna isimli ve m a n o bir

birlikte

y r y

piyasann iin

r g t l e n m e VARDYA gemedi fotoro sonra A n ko

ciddi f i l m

katklarda smail

b u l u n d u . C E M

Televizyon

ektim.

d n e m i n d e gazeteye

d e n e t i m d e n 50'den fazla

yayna

sokulmad. Gazete

Kelebek artk ile

isimli i

ektim.

b a n a p a r a

veremiyeceini e k m e y e iin

syledikten hazrlandm. p a r a a r a y a

iten

b i r i k t i r d i i m iletmeden

M A D E N '

cak

hibir

avans

a l a m a d m iki star

b i r i k e n b i r

f i l m i

t a r m a m a iletmeci M R

yetmedi. avans

A r d n d a n ve

o y u n c u y u isimli

getirerek yl da DE

saladm

M A D E N

filmi,

geen

Y O L ' u

e k t i m .

II.

Son zun

filminiz hangi

olan

D E M R

YOL'u

gerekletirirken k a y n a k l a n m a y

t o p l u m u m u amaladnz? irketle iin be

m a d d i

gereklerinden

rin

lkemiz, gelien oyun

tekelci ii snf

sermayenin, hareketini b i r ve

e m p e r y a l i z m i n , d u r d u r m a k ,

okuluslu

b o z g u n a

u r a t m a k terr

b i n b i r

tezgahlad v u r u c u ve

d n e m i sindirici bilimsel

yaamaktadr. aracdr. retisini bilinen Bu

Faist o y u n ve

lirttiim rn a n c a k

glerin ii ve

baskla pskrsnfnn pro

snf

o n u n

esas

alarak i

tlebilecei

baarya o n u n elik

ulalaca disiplini ile,

gerektir.

n c l n d e , letaryas, ne en evet

etrafnda ii

btnlemi,

t a r m

dier

e m e k i genlik,

kitleler t e k n i k

snfnn ve

n c l n e gn

bilimi geli niha sek fil

diyen, bu

k a d r o l a r

b u n l a r n

g n d e n

birlii

bask

ve B u

saldrlar bilimsel

p s k r t m e k l e gerekten

kalmyacak, b i r Ve k a m u

hedefe t r m i n k a r a ba

ulatracaktr. D.D.Y'deki

k a r a k aldk.

olan

grevi

h i k y e m i z e ( t m geri

eksen

h e m e n

banda

demiryolaryla

braklm

lkelerde

zellikle hibir bu b u in

tamacl o l m a y a n

gelitirilmi sermaye

o l d u u ve

iin)

e k o n o m i k irket

o l a n d a

tekelci

okuluslu d o r u d a n snf

temsilcilerinin, v e

g r e v i n

kendilerini

politik

p l a n d a ii

ilgilendirdiini ar Bu

g r e v d e n d i r m e y i rik

y a r a r l a n a r a k planladklarn

gelien

hareketine sahnesi). nasl

darbeler a r a d a

g r d k .

(Kahvalt

jene ve bu

sonras b u r j u v a karak, ve

basnnn balyacak e k o n o m i s i n i n ektii

greve

saldrdn d a r

grevden girdiini darda ltn nn bir

l k e

grevler

y z n d e n

boazlara kk a

halkmzn ii

ilelerin ve

balca

sorumlularnn

olan da

hareketlerinin Dahas,

iilerin

o l d u u n u da

y a y m a y a

g r d k .

b u n u n

sonularn izledik. i

banliy

yolcular yolcularn ko-

k e n d i b l m

aralarndaki b u r j u v a

tartmada

o l m a y a n

basnnn

d n d r m e y i

amalad

b i i m d e

TAVIR/119

n u u y o r d u . snf

D a h a

sonra

grev

balad.

H a s a n onlarn

...lkemizde uaklarnn grev ve

ii sa

mcadelesi bask

gelitike, ve t e r r

burjuvazinin, artrdklarn alanlar

tlmlarn nn

belirtiyor, olmadn

alanlar sr bize i se

yalnzca

e k o n o m i k

m c a d e l e ve b i r yle

syleyerek

d r y o r d u

konumasn d a h a gzel

noktalyordu, brakacaz

babalarmzn ocuklarmza. proleterin

braktndan ler, sini

d n y a

arkadalarm, duyalm. Ve

y e r y z n d e

h a y k r a n

m i l y o n l a r c a

Z A F E R

BZMDR. y a n d a n snf bu grev erevesinde l k e m i z d e k i snf-

filmimiz, b i r atmay b i r ekilde

lararas ce ak

ii

ideolojisi

d o r u l t u s u n d a bir

baarabildiinda artk t m

sergilenmeye d u y m a y a

alrken, balad, olan sol

y a n d a n b i r

kesimlerin ve zlenen

rahatszln dzeye a m a y

a n c a k

t r l

istenen

vardrlmam amalamtr.

ii

ideolojik

m c a d e l e y i

tartmaya

III.

Filminiz solun ideolojik mcadelesini k o n u alyor. peryalist k u r u m ve k e m i z geneline kurulularla olan ak ilikilerimizi

Gncelde ve b u n u n

em l

yansmasn

olarak

gzlemleyebiliyoruz? ba hedefi, vard. bir hayat ger

emekiler, pahall ekleri

insanlarmz halkmz

faist

katliamlarn bezdirir

yaamndan olarak

dzeye

Bu

filminizde

ak

gremiyoruz. bir

Byle

o r t a m d a Zamanla

filminizin ma

gerekletirilmesi ne diyebiliriz?

doru Faist

a d m

mdr? amac

konusunda

terrn

olan

kitle

pasifikasyonundan saldrdan edindiinizi m o k r a t Byle

paynz aldnz ve faizme kar iin solun ideolojik Byle bir

direk bir konu de

k a n m a k

atmalarn o r t a m d a filminiz

syleyebilir ne ve

miyiz?

kesime

verebilir? ar i t h a m l a r Bu sorudan deiik tayan ak bir soruyla karlaa ki hl ok

sorumsuzca

cam baz az siz

hi

d n m e m i t i m .

seik

g r y o r u z k a v g a

kesimlerimiz

m c a d e l e n i n

alanlarnda kesik,

veren ve

saydaki yandalarmz yarglarla bu

ayaklar

y e r d e n

heyecanl

temel

k a r a l a m a k t a n , ve

s a l d r m a k t a n yanll

kendilerini

alamyorlar. belirtirim. kinci

nce En

s o r u m s u z l u u f i l m solun

iddetle

knadm k o n u

bata

ideolojik

mcadelesini gibi tekelci

almyor.

s o r u n u n ve

yantnda

d e i n d i i m

burjuvazi,

e m p e r y a l i z m davra seik

okuluslu

irketler politik greve h a n g i

karlar a m a l a r

d o r u l t u s u n d a ve yollarla

birlikte ak

n a r a k

DDY'deki

o l d u u

sergilenen Faist Yine

mdahaleleri terr yer ve

gsteriliyor. elbette bu r g n n iinde yer alyor.

k a t l i a m l a r hayat

soruda

alan

pahallnn,

insanlarmz

y a a m n d a n

120/TAVIR

bktrmasna k a p a n m a s n a mz ve byle

asl

n e d e n

olan

burjuvazinin,

iileri ve

ve bir

fabrikalarn k e s i m insan B u n u hazr

n e d e n

olarak

grevleri

gstermeyi

d n d r e b i l d i i n i k a t l i a m

gryoruz. ve basklarn en ilkel sadece

(Banliy nasl

yolcular).

dier

oyunlarn, ise kahvalt

u y g u l a m a y a

ladn aklkta larn

masasnda A n c a k iin

seyircinin b u r j u v a z i n i n nasl

anlayabilecei r e t i m ara anla Fa alma verece

sergiliyoruz.

b u n u h a n g i birisi

elinde

t u t a b i l m e k

silahlar olarak

kullandn Gelelim alp

t a b i l m e k ist

srasnda a m a c

silahlarn olan kitle

gsteriyoruz.

t e r r n Bu

pasifikasyonundan yantm iki ayr

p a y m

dma. im. A dele B nedir,

s o r u m s u z c a

saldrya

n o k t a d a

snf

ve

o n u n

bilimsel

retisi

d o r u l t u s u n d a

m c a

nedir? Faizme, emperyalizme, her t r l gericilie kar mcadele

nasl

verilir? bilir snf ki t o p l u m l a r da de Ve farkl balar. snflarn Bu m e y d a n a k

u n u masyla tarihi d e n ok

herkes

birlikte

mcadelesi tarihidir. o r t a d a n

b a k m d a n

insanlk ne bir

snf

mcadelesi eitsizliin

insanlk

tarihinde iin

s m r y e lkede

olan yol

bu

kaldrlmas

b i r o k

denenmitir. k r a l ve

Klelerin

ayaklanmas,

k y l l e r i n

ayaklanmas, ya da bu m u t

kt-zalim lak g

yneticilerin vicdanna denenmitir. ki ii

o r t a d a n kaldrlmas seslenerek, A n c a k bu bu

sahiplerinin yollar Ne ak

eitsizliin

o r t a d a n sonu o za

kaldrlmas vermemitir. m a n sel tarihin sosyalizm

yollarn sahnesine varlna

hibirisi kmtr d a y a n a n

z a m a n

snf i

t a r i h

deimitir. e m e k i

snfnn da

bilim a bu

dier

ynlara

gerek alarak

k u r t u l u yaratan, Bu

y o l u n u r e t e n

mtr. snf

Bylece

b t n ile

deerleri birlikte en yenilmez

elik

disiplini

silah

olmutur. ci

olay

snflar ii tek s

mcadelesi nfnn tulu l t ve yolu o

tarihinde snfla

bir

d n m

noktasdr. e m e k i d o r u ve

snf

bilimi,

birlikte Bu

dier

ynlarn gerek e t m e k

geerli

kur tek edip ideo bu

olmutur. i Bu

gerek

devrimciliin b u n u isi i k a b u l snf

olmutur.

snf

ideolojisini silah

k a b u l

e t m e m e y e lojisini ideolojik politik tisi lojik

baldr.

ideolojik srekli baml yani

ku l l a n a bilm ek , gerektirir. Bu

temiz

t u t m a k

m c a d e l e y i olarak

snf

mcadelesini de

vermez.

ideolojik

m c a d e l e par ideo dki bu

m c a d e l e y i verir.

ii snf

snfnn partisi partisi kar

b u r j u v a z i d e n

bamsz kar veya Kald nce

eliyle

A y r c a ii v e r i r k e n t r l ve

eliyle burjuvaziye iinde da o r t a y a

m c a d e l e szan

k e n d i

kan verir.

a n d a n ii

her

s a p m a y a

m c a d e l e

snf

politik

ideolojik

m c a d e l e

v e r m e

d n e m i n d e n

TAVIR/12:

n u n l a atm litik ek ne

bal olur.

olarak B t n

e k o n o m i k bunlar

mcadeleyle iin

ilk

ve

n e m l i i

admlarn po ger

u n u n

s y l y o r u m , dier ne

snfnn ynlar,

ideolojik

n c l ve

k a b u l

edilmeden,

e m e k i

yurtseverler de

ulusal

bamszlklarla uratlr. en n c ve ve i

burjuvazi bilimi ve

yenilebilir ii iine snf alan

e m p e r y a l i z m a n c a k ii

b o z g u n a snfnn

snf

disiplini politik ve

ilerici a n c a k

unsurlarn byle g v e n ve gl, verir.

hareketiyle

k u r t u l u a geni

gider

disiplinli

bilimsel

b i r hareket

ynlar

kavrar, faist

Y u r d u m u z d a k i karda ve

faist

gelimelere, alnarak

terr

cinayetlere her

yu

sylediklerim h e r

esas

baklmaldr. ve

Faist

saldr ibir

cinayetin,

a n t i - d e m o k r a t i k ve o n u n ve

bask

z u l m n

arkasnda

liki tekelci gerekir. o n u n nfnn larn, ni

sermayeyi

arkasndaki ii

e m p e r y a l i z m i g r e b i l m e k bilimi d o r u l t u s u n d a ii s

Faizm

tehlikesi

olgusu, ve

snf

politik

ekseni

etrafnda

o n u n

m e r k e z i

nderliinde genliin, kitlelerin bir d a h a

e k o n o m i k yani

rgtsel

birlii, g r e n

ilerici ve

yurtsever t m

aydn en ge

faizmden

zarar ve

grecek

birliini

a m a l a y a n b i r

baaran

hareket A k s i

faizmi halde

belini

d o r u l t a m a y a c a m e k , na, geriletmek

b o z g u n a o u verir

uratr. kez

faizmi yeni

p s k r t basklar gr bask braka art Ben k o n u is

yerine i m k n

b u r j u v a z i n i n der. Bu

yeni

tertiplerine ki

d u r u m a

B t n

b u n l a r d a n faizm y a n a hedef

yoruz laryla lm,

ideolojik

m c a d e l e bu nedenle

ertelenmez. ideolojik

gnlerde b i r

g n d e m d e , kar

m c a d e l e y i

faizme

m c a d e l e y i deildir. gibi k o n u da. Ve

younlatralm B u n u u n u n

d e m e k

m a k t a n f i l m i m d e a l m a d m .

b a k a

birey

iin

s y l y o r u m . atmay

soruda A m a

o l d u u

salt

iindeki

ideolojik

b u n u n l a

a l n m a m a s artk t m

gerektiini siyasetlerin y a p a y

sylemek b i r

t e m i y o r u m . mcadele bal

Alnmaldr

dzeyde ipliine faizme

p l a t f o r m u n u tek

o l u t u r a m a m a s olan ve ideolojik bu vahi

v e

p a m u k

ittifaklardan

d o r u n u n saldrlar b u l u n d u u ve

b u l u n a r a k yerle bir

kar bilimsel Biz f i l m i m i z i n ezecek ncl

r g t l e n m e l i ideolojik

etmelidir. fa

tartmalarn ncelikle

b l m l e r i n d e

izmi tek ve

b i r

birlikteliin o l d u u n u d a h a

gerekten alyoruz. yoktur. alm Bu

baarlmasnn i snfnn bir

grev

sylemeye b i r silah k o n u

ideolojik k a r a k grevi

silahndan

g l

gerekten dahi

f i l m i m i z yerine

ideolojik

m c a d e l e y i

olsayd

getirmi

olurdu.

IV.

Yaplan tik kitle

bir

ak

o t u r u m d a

arkadalarnzla

birlikte

demokra

rgtlerinin iin bu

filmlerinizi bir destek

desteklemelerini szkonusu

istemitiniz.

Filminiz Tekelci

trden

m u d u r ? ekonomik ve sefalete nlem itildii

s e r m a y e n i n aldnda

karlar halkmzn

d o r u l t u s u n d a k i d a h a b i r y o k l u k

ler paketi 122/TAVIR

g r l m t r . k m z d a n mtr. likle Bu

Burjuvazi

elbette

e k o n o m i k hesabn sinema

baskya y a p m

ve ve

s m r y e nlemlerini ve

hal al zel

gelecek bask ve

tepkilerinde n l e m l e r d e n

da

payn

alacaktr

d e v r i m c i d a h a

yaptlarn ar

kitlelerle

ilikiye

gemesi

b u g n e Yeilam kar

k a d a r tefeci olduu

o l a n d a n tccar

basklarla de t r

n l e n m e k

istenecektir.

sermayesinin gre, bu da

kesinlikle r e t i m l e r i n O

d e v r i m c i artk halde

yaptlara

bilindiine d e n r n de

Yeilam d e v r i m c i

datm sanat ve

dzenin k l t -

y a r a r l a n m a s genelde sendikalar

olanakszdr. k a v g a y a kitle

s r d r l e n ve

kout

y r y e b i l m e s i

mcadelesini bu da

d e m o k r a t i k d a h a aktif

rgtleriyle

dayanmas, abas

y a n m a y a rilmesi

giderek

b o y u t l a r

k a z a n d r m a k

gste-

doaldr.

V.

D E M R tif bir

Y O L

e m p e r y a l i z m i n gelitirmeyi bask ve

m e v c u t

k l t r

politikasna

alterna-

gr

baarabilmi

m i d i r ? tekelci s e r m a y e d a h a nce

Faist

h e r t r l

k a t l i a m n

arkasnda

nin,

e m p e r y a l i z m i n ,

okuluslu

irketlerin

o l d u u n d a n

szetmitim. ileriyle ma

E m p e r y a l i z m i n elli

k l t r

politikas

l k e m i z d e k i Bu

ibirliku y g u l a sige-

birlikte

yldr bu lkede ak seik

tezgahlanmaktadr. Yllardr

s i n e m a

alannda

g r l m t r .

Yeilam b i i m

n e m a anlay r e k z

l k e m i z

s i n e m a yoz

sanatna

egemendir. f i l m l e r i n

G e r e k yerini ii

asndan gelien k l t r

gerici,

ve

u y u t u c u

giderek ideoloortaya baa-

k e m i z d e jisinin k m a y a rld

ii snf h a r e k e t i sanat anlaynn ilk Yol

d o r u l t u s u n d a , h a k i m o l d u u t m

snf

ve

yaptlar geleriyle

balamtr.

A n c a k D e m i r

azda f i l m i n i n ve

b u n u n bu

sylenemez. anti asl

a n l a m d a

irdelendiini b i r ile

anti-faist, na brakp

emperyalist k a h r a m a n n

z ii

bireysel

k a h r a m a n l k l a r v u r g u l a m a s

snf

o l d u u n u ve

b u r j u v a

sinemasnn

seyirciyle

zdeleme ii snf

d r a m a t i k

etkilenme

iin uygulad b i i m i reddederek bir b i i m gelitirilmeye sanrm.

d i n a m i i b i r

d o r u l t u s u n getirildii

allmas

alternatif

gr

kantlar

VI.

Gsteriminden bu y a n a filminize olmutur?

yneltilen

eletiriler ne

yn

kn

A K M ' d e k i

eksik,

S i n e m a sonra

TV

Enstits'ndeki yaplan b i r

d a h a

t a m a m a yagenellikle

gsterilerinden A n c a k

f i l m e

eletiriler

o l u m l u . z n

genlik

k e s i m i n i n

b l m n

beklemediimiz, d n m e d i k ] TAVIR/

e t t i i m

arkadalarn

dndaki

izleyicilerinde

kesin r u m l a r

olarak geldi.

a r a t r m a l a r m O l u m l u

s o n u c u bir

saptadm y a n a

baz

d u y g u s a l d a h a ok

yo b u

eletirileri a m a k

b r a k a r a k gittim. u

y o r u m l a r l a yneltilen belirtmek jik

ilgili

tartmalar d a bir b u saat

y o l u n a

syleide u n u ii

b a n a

sorularn isterimki

d o r u l t u d a k r k

o l d u u bir

ortada. f i l m i n ve

aka ideolo ser

dakikalk

sol

atmalar

k o n u

aldn

syleyebilmek tavr

f i l m i n rak

iinde

gilenen nasl

anti-faist

anti-emperyalist

gzden F i l m i m i ii

t u t a b i l m e n i n A l m a n , bu baz ne

m m k n r a n

olabildiini ve

a n l a y a m y o r u m . sinemaclar, f i l m

seyreden

Yugoslav, nitelikte

Hollandal bir b a k a bir

snf

ideolojisini derlerken ynelmeleri

sergileyen f i l m i n

hatrlamyoruz tartmaya tekelci yaptn gzden

arkadalarn

yalnz

sekansn birliki

derece d o r u d u r paa'y ak

b i l e m i y o r u m . b u n u

s e r m a y e n i n

Haydar k a d a r filmde yol gr

b o m b a l a y p k a b a b i r

k o m n i s t l e r i n d a h i

sylemesine bir

hatta

sergileyiin

karld ve

syleinin cularnn m e m e k sanki d a h a

banda

szn

ettiim

kahvalt dikkate 15

masas

banliy ok

aralarnda 100

konutuklarn dakikalk gibi bir

alnmamasn dakikalk arkadalar d a h i b i r bir

gerekir. o

f i l m i n

b l m n e bir kez

f i l m

k a d a r m

eletiri o

ynelten

b u n u

dnmelidirler. yneltenlerin eletiri

Kaldki itiraz

b l m l e r d e etmedikleri var, bu

tartlan

sorun bi

eletiri c i m

dahi

b l m .

Yalnzca

olarak

alan

yerleri

de

onbe

dakikalk

b l m n . gi gs

r n e i n bi. H i b i r

M G R O siyaseti b u t r

K A M Y O N U N D A K b a l a m a m a s n a sahnelerde" ilgisiz.

M A L L A R I N d i k k a t

D A I T I L M A S I edip b u titizlik

zellikle

terdiimiz kard mi

anlatlmak una,

istenen,

arkadalarn Filsey ,

sonula ikinci

ok

B u n u

d a y a n a r a k yerlerden dolap

s y l y o r u m . gelmi iiler ilgili

zellikle

gsterisinde

deiik

rettiler. lerini zinin

Gsteri

sonras Hepsi snf ne

gnlerce asl

hepsini

filmle

gr

topladm. gelien

f i l m d e

anlatlmak

istenen

yann h e r

b u r i u v a yola ba ula

ii

hareketini

d u r d u r a b i l m e k isi

iin

v u r d u u n u masnn lerle

a m a

yaparlarsa

yapsnlar

snfnn hepsi

zafere ayn

engellenmeyeceini ama, kesinlikle TYS

anlamlard. ayn

Tabii

szck A y d n si

deil

d o r u l t u d a K u r u l u ' n d a n b e l i r t m e k bu amar Bu

eyler iki

sylediler. bu

kesimin,

rnein

Y n e t i m dediini inen

y e n i n Y i n e

f i l m

n e m a m z n sinema lm.? bet

yzakdr

isterim. nasl

Burjuvazi baka el

yoluyla diyen

suratna

karlayacak

aydnlarmz da u n u

olmutur.

rnekler 100

oaltlabilir

.Bundan sonu ise,

karyorum, 15

f i l m i bir

d a k i k a d a gibi

seyreden arka

b a k a dalar

kartyorlar, eletiriler

dakikalk

f i l m m i

g r e n

farkl

getiriyorlar.

124/TAVIR

GELECEK

SAYIDA...
K L T R E L B R K M y a p d a n ve ya ( M R A S ) Z E R N E t o p l u m d a n ) k a d a r ulaan diye nceki

Yaadmz t o p l u m s a l rel

t o p l u m s a l iinde

(kapitalist g n m z e da

yaplar

gelien

k l t -

b i r i k i m l e r i n

deerlendirilmesi s o r u n a

k l t r e l

m i r a s

adlan-

drabileceimiz bir ileri

yaklammz,

t o p l u m s a l yapya b u yeni

geliim (sosyalist t o p l u m u n

srecinit o p l u m a k l t r -

aamasn y a r d m c

o l u t u r a n olacak

t o p l u m s a l v e

u l a m a d a n n

k l t r n

nvelerinin Yeni, ilerici,

oluturulmasna d e v r i m c i bir

katks

d n l e r e k

olacaktr.

k l t r n Birincisi miras;

yaratlmas gemi ikincisi

almalarndan g n iinve

yararlanlacak m z e de o k a d a r

eler

ikilidir. k l t r e l

k u a k l a r d a n yaanlan sre var

ulatrlan oluturan hayatnn

t o p l u m u t o p l u m u n

g r u p l a r n ( m a d d i beliren

karlkl yaamnn) k l t r e l

ilikilerinde insan

olan

kafasnda -

yans-

masnn Bizi d e v r i m c i m a y a

r n l e r i

o l a r a k

rnlerdir. Yaklammzn nda

ilgilendireni nitelik

birinci

k o n u d u r . iin

bilimsel

ve

tayabilmesi n k

m a r k s i z m

k o n u y u ele ald n y a y v

alacaz.

m a r k s i z m

a y d n l a r d a n ayn

sadece

ru n u t m a l a r n de zorlayan bir

istemekle bilimdir.

yetinmeyen,

z a m a n d a

deitirmeyi

M a r k s i z m lerine,

b u r j u v a

ann

ortaya

kard

en

deerli

birikimve uy-

yeniliklerine gelime

sahip

k m a k l a ka l m a m , oluan iinde t m

insan

dnce

garlnn Bu

srecinde

deerleri

benimsemiti. geirerek bilgisini

deerleri

kullanabilmeleri Bu

eletiri

szgecinden insan

yeniden

biimlendirmitir. ortaya km bir

nedenle

m a r k s i z m

t m n d e n

b i l i m

daldr. k l t r n deiimi ve geliimini kltr

nsanln aratrp

e v r i m i n i n

yaratt d e v r i m c i

z m l e m e d e n

k l t r

yaratlamaz. y a a m

n k

h a l k l a r n t a r i h l e r i n i n asl bal o l a r a k ve r a k h a n g i edebiyat) Bu t r g n b e g n

u n s u r u d u r .

O n l a r n

mcadelelerine D o a l ola-

d a h a da zenginleerek olsun halklarn oluturur. hayat

geliir.

srete

o l u n u r s a

k l t r n

(sanat-

h a m m a d d e , koullar

kaynan gz

temel

n n d e

b u l u n d u r u l m a d a n m c a d e l e d e n d e v r i m c i

d e v r i m c i

kl-

o l u t u r m a abalar

(rgtsz,

k o p u k , k l t r

laboratuvar insanln bilgi il-

yntemleriyle) kel, sinin kleci,

boa. olacaktr. kapitalist

n k

feodal,

t o p l u m l a r d a B t n

biriktirdii bu

hazine-

m a n t k s a l

geliimi

olacaktr. k l t r e l

t o p l u m s a l ile

dnemlere

insanln allmal mamaldr.

o l u t u r d u u a m a d e v r i m c i

b i r i k i m

t a m a m

z m l e n m e y e kullanlTAVIR/

k l t r n

yaratlmasnda

t a m a m

Ezilen l u m d a lerinin larnda k a r m a k

e m e k i

ynlarn

y a a m ve

koullar sosyalist

h a n g i zl

d n e m d e b i r

ve

top e

olursa

olsun

d e m o k r a t i k yol amtr. m i r a s

k l t r n

d o m a s n a

te

devrimcilerin olmaldr.

yaratc

alma

kullanacaklar iin gemiin olacaktr. k l t r n

b u n l a r

B u n l a r

o r t a y a

mirasn A n c a k b u

m a r k s i z m sayede

nda

gzden

geirip,

incelemekle o l a n k e n d i

h a l k

kitlelerinin eler

hizmetinde B u n l a r a ka sa ilev \

d e v r i m c i

geliimine

y a r d m c

b u l u n u r . ve

lkelerinin,

halklarnn

koullarna

u y g u n

b i i m ulaan

ierik

zandrlabilir. nat, edebiyat

Dolaysyla biimleri de

gemiten artk

g n m z e ve

deerli

d e v r i m i n

h a l k n

y a r a r n a

grrler. amzn ln sdr. rine k l t r tek d e v r i m c i snf olmas nedeniyle olan her eyin proletarya, sahibi, insan

b i r i k i m i n d e

deerli

t e k

mirasye

Proletaryann s m r n n h e r

s m r y e bir gibi

dayal dzeni

kapitalist k u r a c a k a l a n d a ve

dzeni

ykarak,

olmad o l d u u

devrimcilere-sosyada gereksinimi k l t r n yol var olu aar, var

listlere dr. Bu,

a l a n d a

k l t r e l

insanlarn y a r d m c duraklatr.

z a m a n l a

yetieceini b e k l e m e k n e

d e v r i m c i

u m u n a geliimi olan esas

olacaklarn B u v e

z a m a n

k a y b n a

d u r u m d a

yaplmaldr?

B u r j u v a z i n i n

k u r u m l a r n d a n alnmaldr. k a d a r

u z m a n l a r n d a n iin devrimciler v e

alabildiine alternatif

y a r a r l a n m a k yaplanmalarn salama, sanat

B u n u n b u ve

o l u t u r a n a onlarn r e n m e bu rel r e k

k u r u m l a r kafalarnn

kiilerden bilim,

eitimlerini t e k n i k ve

ellerinde y o l u n d a

iindeki

b k m a d a n , b i r

u s a n m a d a n

aba

harcamaldrlar. sanat, dnce kltr; ile

A n c a k k l t

sayede

k k

aznln ve

hizmetinde b u n u n

olan

eitimini yaratc

t a m a m l a m almay

d e v r i m c i

birletire r

h a y a t a e m e k i bir

geiren ynlara k o n u m a

devrimcilerin gtrebilirler. D i k k a t

o l u t u r d u u Genel

g t l ci ise

yaplarla geni

d e v r i m gereken alrken, ve disip al

almay

destekleyen

girer.

edilmesi mirasn

b u r j u v a z i n i n

k u r u m l a r n d a n bireysel y n l

sanat,

edebiyat t u t k u s u ,

birlikte linsizlik kanlklar Evet, di

kariyerizm, (rgtl, ( k t h e r

y k s e l m e almay

liberalizm

o k

k a l d r a m a m a )

t r n d e n

miras)

g e t i r m e m e k t i r . gemiin k s m e n h a r k l t r mirasn k e n d i ken k l t savur-

sosyo-ekonomik k u r u l u gre A m a avu k s m e n devralr, b u

koullarna yaratr. Bir iin

r e d d e r e k v u r u p

r n

b u r j u v a z i b u r j u v a n n

miras

h a r m a n

m u t u r . d e v a m layp

hizmetine

sunmu, grevi ise

s m r bu

dzeninin topar g t r -

kullanmtr.

D e v r i m c i l e r i n geirmeli,

miras

inceleyerek, ilev

eletiriden grecek

t o p l u m u n

d a h a ileri

lebilmesinde

d e v r i m c i

k l t r e

kazandrmaldrlar.

126/TAVIR

KTAPLAR
D R E N M E N g u y e n S A V A I D U C T H U A N

ken. kabilir

Yalnzca belki, o

acaba

diyenler en ABD

insanlarn dnemde

iyim em biri. Duc ve

serlerinden. Vietnam peryalizminin Parti Thuan, Trkesi : M e h m e t Ta, 3. Bask, 30 TL., O D A Y a y n l a r iken ren ber Cellat gece lar. bilmece Ben dke (A. B e h r a m o l u ) . re nn m ABD girdii, ona emperyalizminin hangi koullarda biimi, Vietnam saldr zelde kar ne tr yollarla, halklarn, lkele ezilen halk anlatl ve di uyand dedi ldke yatanda Bu ne oalyor bir zor gon nan nda Tanrm pazarlarndan Nguyen Grev ele

yesidir

militandr. nce bir

banda

yakalanr. daha olan

Kendisini

devrimcilerle bera (42. Say bulu Ve ba Tut boyun

haindir. adlandrlan yerine ve

Y a z a r n c e F r a n s z c a P 42 posta) diye Hayvanat ikence Bahesinde Daha tek iin

adam ldr

tkenmekteyim

gtrlr.

ikenceler turduum oluuyor. emeye onurunu taya der. ki sonra adyla neye hatta mayan mana

balar. yol bir

kararldr,

direnmeye. Beni

szckten

Kazanmak. zorlamak, lekelemek yok

devrimciliin konusundaki etmeliydim. orada. Daha

mcadelesi

aba ve isteklerini etkisiz bir n o k indirgeyip sene

kitapta.

Emperyalizmin Vietnam Duc bu bir halknn

faizmin liyle bize. i ile

zelliklerini, Thuan kitap

ezilmilii anlatm romansal niteli yz bi ba

simgeleyen Nguyen

geirir

Tara kamufle gtrlr. grevi bireyleri birlikte kendi

Gvenlik Oradaki ye

rgt her parti ve katl onlar ve d sa

Aslnda ok,

edilmi bir hapisaolmayan

anlatdan tayor. iinde

belgesel iren

Faizmin beslenen,

yesinin

glenen, zn, dmanca Nasl,

mcadelesine eitmek, koymay srklemek kar

linlenen ln ya da kyorlar

devrimci yz

inanmneden okur

aydnlk

pelerinden lamaktr.

birbirlerine.

olamaz demiyor insan

TAVIR/127

Daha dor rada lenir. mn, menin Ama dnda ey sizin zu

sonra Thuan, iki yolun berbat ve

Poulo-ConBu sy l olduu yava

gcn tmn Ben amnn rim. iisin, ayndr.

kramaz. simgeler iiyim, nasl sefil benim senin Senin Ocak ve kalan

Thuan ve; eskiden gibisin,

onlarn ii sen ya de da

zindanlarna onlara lki ve

gnderilir.

olduunu

bili-

ikincisi

pimanlk yaamann

gster yoludur. kiinin tek

ende

kiisel de

karlarn sonuna eminim

ikencelere gsteren onlarn

dayanamayp birka syledikleri

devrim'in mcadele 1964 d lup pa bask sa

karlaryla edeceine

tastamam kadar der. insanlk kurtu Poulo -

pimanlk vardr:

ortasnda saldrlardan tutuklularla bir Orada

Yoldalar, gibi, Kitabn kaplan ya korumaya

izindeyiz! dek bir kararlyz.

Tpk

sonuna belirli Bu

onurumu blmnde

Condor'dan uzadonla ve byk iken mezba tutuklu ru aydan

alnp

baka k a m geirdikleri nisannda halkna

gtrlr. sonra Duc

kafeslerinden yarar en

uzun var. en kanl

1964'n

bahsedilmi.

nedenle

serbest

braklrlar. Thuan devam dner. kendi Mcadelesine edecektir. ak yaan yaantsn maddi

ra, deinmekte Condor zellii, celerinin halar nk lar huna bask

Poulo

Nguyen partiye Yazarn tarmas, tnn ile yor. zgn brakt

zindanlarnn faizmin denen oraya yapld,

yerden

insan

kaplan gemi, nedenle hibir baskdr. her

kafesleridir. direni

Edebiyat

gnderilen

gerekliklerin yaptlarn bir gzel

yanstlmas verecektir oluturu

snavdan sahip Bu bir baka

devrimci

hareket kad uygulanan benzeri kaplan Thuan z du te yerde

ilkesine

rnek

rolardr. olmayan kafesleri kafese nk varlar uzun orba mak Yani lar grln

bunu

simgeler.

D N Y A Y I John Trkesi ODA :

S A R S A N R E E D

O N

G N

giren

mahkumun kafeslerin srekli

yitirdiini

vurgulam. Erdoan Grkan. gzlenir, drtlr, mahkm hazrlanr. yenir. f m. 4 su dolu rih yani cn 2. b a s m : Austos/1978, 274, s a y f a . Yaynlar. Bu Rus kitap grdm Ekim bir ta ba g

tutuklular stnden sopalarla almak ya

srekli da kan ok ii

k a p l a n boalt dilimidir. devrimi'nin devlet onu

iin

dar zel

dvlr, Kafeslerin

tuzaklar

yemekten

dayak yaklak Sren

asker ve

iilerinin

zerine

ndaki

Boleviklerin geirip

yerletirilir, ilemi ve

ellerine

Sovyet

ykseklikten bu slatma mevsimidir tr) er. Dman bir zaman kenceler dklr,

dklr.

giden ( k i k plak

lerin ellerine braktklar gnlerin ayrntl bir yks o l m a k t a n te ye bir iddias yoktu. te saca tanm. yazar John Sarsan Reed'den On k Dnyay Yazar beri deyimiyle John Gn'n batan kendi

srasnda derileri morarr

tutuklular

mahkumlarn vcutlar

pul ve

pul i hi i

istedii ulaamaz.

sonuca Yapt

Reed'in olmas onu;

devrimci

devrimcilerin

direnme

Dnya'nn

en fazla ezi-

128/TAVIR

len re da sa her

160 kar

milyon verdii Olaylarn

insannn sava tm bu ok

ezenle yazmaya olup k yi

larak

olaylarn kitabn

stne

eildim. vur

diyerek guluyor.

tarafszln

itiyor.

Petrograd' kentte benzeri

geiyor. veya

Ancak az veya

Dnyay Sarsan di trnde brakan sonra dibinde gerek John Dnya eser den varn lasyla proleterlerine

On Gn, ken bir Reed destan. bir Du faz lmn Kzl emsalsiz

bitenlerin

uzun

aralklarla ayn

lkenin

tarafnda

dorulukla

nelenmitir. Karmzda bir m sralamas, deil, bir fakat olaylarn belgeler ylesine basit dk yaan

Kremlin'deki yatma

erefini

haketmitir.

m t i p i k olaylar dizisi var k i , dev r i m i n iinde bulunan herkese k e n disinin neleri yor in. Yazar, lerinin olaylarn daha iyi an de yer ald N. benzeri sah geri kalm kitap ihatrlatmaktan diyor Z G R L K A n h Trkesi: N S A V A T I K

D U C N e r m i n Taolu

Krupskaya,

O D A Y a y n l a r 1 . b a s m N i s a n 1978 154 s a y f a 4 0 T L . zgn kitap sren zaferle latyor. bize ve ad hibir KSANU zaman olan bu girii Rus partiler, rgt Vietnam'n gibi uzun yllar bir an

lalabilmesi iin (siyasal

dumalar, r son dille

komiteler, merkez komiteleri, sqvyetler, sendikalar, b i r l i k l e r vb. gtler) ki ra var. 12 tanm blmde ve ok devrime Daha bir akc evrimleriyle yapm. kadar

mmkn-

lemeyecekmi

grnen destann

sonulanan Vietnam kar

halknn yrtt biz de

sabrla kav

olaylarn yle: Devrimi Devrim ras

kronolojik

sralamas ksaca nedenler, Devrim s Ko kar

hep kendinden kat kat stn d manlarna gann ruz. nasl gzler cden ykler gann g maliyetini Bunun reniyo yenilgiye ve dav

Blmlerin

ierii

hazrlayan durum,

yansra tutum

ncesi

mahkm ranlara Kitapta

olmann

saldrganlar seriliyor yk var. ayr Bu ayr

kargaalklar,

Kurtulu

insanlkd nne. be

mitelerinin Cephenin bastrlmas giri, kyl olaylar ri, Tm basn bu en

kurulmas, oluturulmas, ve zafer, ele

Devrimci

srkledii

devrim giriimleri, iktidarn kongresi srasnda olaylar Bildiriler, nemli Reed

bu giriimlerin Moskova'ya ve bu halkn szle veril ve geirilmesi bildirmesi,

Vietnaml yk sren

toplam uzun farkl

yedi yllar Bu

bu kav

nedeniyle liderlerin belgelerle

anlarndan

devrime

balln

kesitler veriyor. duyduumuz tanyor, baarnn mek iin

yklerde say halkn bir baz erebilVe byle

Vietnam gururuna

eylemleri,

halkn

tutumu...

seviyoruz. hakl sahip nasl nemli

mitir.

tutanaklar kaynaklardr. Kavga

olduumuz

deerlerden gerektiini Kitabn yklerin len

vazgemememiz bir zellii ge Bu

John sevgim bu den maya byk

srasnda Ama yeni sapta o-

reniyoruz.

bamsz

kalamad. tarihini bir

gnlerin titiz

hemen hem

arkasndan varl. ykleri

yazarken, uraan

gerekleri

aklamalarn

tarihi

aklamalar

olaan-

TAVIR/129

st, ya yor.

abartlm oluyor, ve

bulacaklara h e m de kavgasn

kar

koullarn maya kar deme ledi.

da

bugnden Gker tepkileri

hazrla kendisine basna nite

kant

okuyucu anlat

alarak. gsterilen verip Ayrca bir bir

Vietnam' Ksaca

-anariGker

olarak

Oul, Ksanu, Toprak bu

Atayurdu, Gece Ta y N ok zaferi adl Fildii

repertuvarn bakanlk hazr da iin

htiyar rak, kleri larn

Adamn

Ryas, Bizim

deitirilmesi asndan lanmas ha nce

konusunda olduu i!e

Yry, Bu ve

repertuvarn

olanaksz

yklerin

aklama

genelge oyunlarn

provalar almalar n gn izleyici olarak da o-

ieren

ZGRLK kitabndan destans bu

durdurulan yeniden mzdeki demde kitlenin ha

SAVATIK tantan bir

yk belge.

balad. yldan olacak. istemleri

Deiikler balayarak Bu arada doal

uzakdoudaki

gznne alnmyor. nceki ynetim Arturo Ui yunlara Brecht'in zellikle lar ilgi

Gker'in dneminde oyununda bu

gstermeyen nerdeyse

seyirci kap sahne

Ankara'da

kryordu.

Ancak

H A B E R L E R

den ekilmesini engelleyemedi. Hat ta ynetmenine iten el ektirildi. Cneyt Gker'in daha kendisine nce Devlet tepki gsterenleri suladn Bunun Mzik A), zerine anari karmakla sylemitik. Sahne ve (DETya

O L A Y L A R

sanatlar T-SAN bir

Birlii

ve T M - D E R yeri ak mektup demecini yant

D E V L E T C N E Y T F T L

T Y A T R O L A R I G K E R ' N D E L D R .

Temsilcilii zarak ladlar.

Gker'in

AP

aznlk bu

hkmetinin yana. Ergin alndlar. ba imdi Devlet basklar mdrleri Yeni yeni

ku Ti ar de CNEYT AIK Devlet demokratik kazanan meyen n stelik mete Cneyt ve A), GKER'E MEKTUP bana tm tepkisini isten

ruluundan yatrolar tarak

zerindeki

sryor.

Orbey'den bas bask der s da

Tiyatrolarnn sanatlarn Gker,

sonra il tiyatrolar grevlerinden k Cneyt bekliyor. nekler rekli tma Gker Yasa uygulamalarnn

y e n i d e n getirilen ve gelii ile Cneyt

oyuncusu gemesini deiiklik

adam ilan edilmesine kar ayrlmamaktadr. kar olarak gsterilen bir de niteleyen Sahne (DETverdii Devlet kendisine bana anari Gker'e; ve

yasalarnn

meclisten

grevinden

tasarlarndaki kendisine

kanunundaki saldran planlar Devlet yapyor.

tepkileri,

lerden yararlanarak bnyesindeki

Tiyatrosu Bunun

rgtlenmeleri

Mzik

Sanatlar Birlii

T-SAN

T M - D E R yeri

130/TAVIR

Temsilcilii zarak basna

bir

ak

mektup 28

ya Ocak

Politikaclar gelir ve gider a m a tiyatro kimler Siz, turduu siniz, masna biz tarihi ve olduu bizi kuaklar gerek bugn boyu ya ayacaktr sulularn sizlerin olu

akladlar. gn okuduk. bize sen

tarihli mektubun 24.1.1980 beyanatnz ylnda yi 'Sen rettin, biz bunun ile

m e t n i ise basnda Siz ki

yle: kan 1950 sevme ret

yazlacaktr. yarglayabilir yargla

insanlar bize iin

kurallarla sizi brakyoruz.

insanlarn savayoruz' Meclisi af kiisi tiyat 'So y sz

kamunun

mutluluu iin tin, ne niz. slogan

dvmeyi B.M.

birlikte 'Nzm imza insanlar

sunulan Bugn iin veya

Hikmet'e bir seven, bizleri istekleri sryor'

nergesine

koyan

S U S M A K

B A Z A N

BR SUS H A BA

Y N T E M D R , K U N L U U L N E

A N C A K

rosuna politikaclarn ellerini sok mamak rumsuz zmresel nnde orada dven ve kiisel hkm kiilerin kurumlarn isteniyorsa

A L I K A N L I K N E T M E K G E L R

G E T R M E K , PES

S I N D A

deitirilmek anari

A N L A M I N A stanbul nin tan 15-27 ald n l

ckleriyle Biz, bamsz, tiyatroya ilkelerini tm niz zi 1958'den

suluyorsunuz. politik zerk ve kavuma sergilemek 1978'e iktidarlarndan demokratik isteyen bir bir siz, mcadelemizi

Sinematek tarihleri

Dernei' arasna oluan

Ocak

Macar ynetmeni Zolfilmlerinden gerekleemedi. gmrkten gste kamu Uluslar girme Sine kar yolda bana yollu bu yzden

Fabri'nin

gsteri program Sinematek ekilemedii rinin oyuna niyle sinin matek basn n ve

Filmlerin

gcmzle srasnda

srdrrken

kadarki ynetimi retimimi gdmne

gerekleemediini aklad. filmlerin geciktii Sonras

sanatsal bir

deien

iktidarlarn

aras o r t a m n gergin olmas nede gsterime yolundaki ve srarlara

sokarak baml yarattnz. Biz Kars mi,

sanat k u r u m u diyoruz, kim? siz Biz

'alanlar' karya mi? ve getiren

aklamalar toplantsna

yaplacak

'zmresel' diyorsunuz. Blc k i m ? siz

katlmayp geldiini sinema

Filmlerin Filmlerin bilmedikleri lkemizi adamlar...

kaybolduunu, yandalarnzn bir kere Tiyatro, da an daha neler Macar aklamalarla

Sizin

layamad yineliyoruz. dr. deil,

savmz

terkeden

alanlarn politikaclarn Bu ti

alanlar toplumun adna

Gerek Sorun tadr? Bunlar rarl olsun

nedir? neden kaynaklanmak iin ya biraz ynet Fabve insan-

yanndadr.

amacmzda kararlyz ve zgr yatromuz Topluma kurumda ra, mas mz ler, hi zgrlk verilecek Ve ve ilk bu gibi

elbirliindeyiz. demokrasi ve tek u salan savam dnen olsalar da

yantlayabilmek asndan zerinde Macar saylan Fabri, bir da dnerek

okuyucularmz olacan Fabri'nin en

zgrlk siz ve

ortamnn sizin

durmak

uradr. glerle

istiyoruz: menlerin ri, ayrca

ada nls baarl

donanm

oyuncu

engelleyemeyeceklerdir.

sahne ynetmenidir.

TAVIR/131

cl

ve

anti-faist abucak konular ve

tutumu baarl

ile

se

da

kaybolmas (!) iflas

(!) ve

olaydr. kltrel daha.

Sos al

yirciyi dren

kavrayan, dikkate 1952'de ve 14

dn grn bir

yalist Macaristan verileri nn ise Bir mak ratik sonra filmler Zoltan lar. Sinema onu Bu yor? r O kitlelere suskunluk Yarn bask k u r u m byle bir

Revizyonist belgesi teki

politika yznde vardr. kurtar arr dayanan gibi ticar gibi

t d z e n i ile ynetmendir. 54'de 55'de Bu Atl

deer

Frtna, Hayat, 56'da ise

Madalyonun Sinematek yandan iin gleri olgu iin Fabri

Tehlikede

yneticileri

Karnca, Hanribali Fabri faist bir

Sinematek'i ye olmaya

Profesr sonucu larndan den ist

yapmtr. basklar bulgu ada fa iin

t m devrimci ve demok polis Vatan kokteyl olaynda basknndan

filminde

dncelerinden ve vazgeen

larken, Almanya

zellikle Ac

bilim isteyen

smrsne

mnn sonunda, onu dolay genlerin doru ona

bu hareketin dokunmak

kutlamak

dzenliyorlar. olduu gizliyor

krsye fesrn

ilerlemeleri ve pro rkerek Anna, Gndzn krsde 59'da Ka

gerekleri

kamuoyundan sanatn mi tavr nereden ok

bundan 58'de 61'de 63'de

d p l m e s i n i a n l a t r . 57'de Yaz Bulutlar, Yaban, Haftaym, l filmlerini Kltrel basklarn, zlmesi bir Cehennemdeki

savunmas, gereken kaynakl daha agelitirmeli?

ulatrmas

r a n l k l a r , 69'da Y i r m i Saat a d yapmtr. yaam stndeki muhalefetin basklarn lkemiz kaybol (!). Ege gsteren olarak bas her ile Sine nemli bu Dev saya a filmlerinin toplumsal anlamnda Fabri'nin

bugnden koullarn susulacak alkanlk Faizme

dayatacaktr. mdr? haline kar Evet, ge do olma glere emek kalm.

zamanda

suskunluu lamna ru bir yanlar teslim i gelir.

t i r m e k i i n b a n d a pes e t m e k a n mcadele sinemay ediyorlar. adna anlay baskc Sinemaya sahip

parasn

oluturduu hatta

koullarnda mas men

gmrkte taklmas, snflarn yeni

doal karlanabilir sreklilik bir Ancak

ynlar

tavrnn klar ve

rnei faist

nitelenebilirdi. alannda may bir olayn rimci

demogoji srdrlen

yaamn mcadele

T R T ' D E K

P R O G R A M

karlanmaya kitlelerin olarak da ara

allyordu. eitiminde gren Zoltan

Y A S A K L A M A L A R I S R Y O R Koraltan'n likte larn imde cuu timi z ve kym, mokratik zl bakanlyla ve halkn bir kltrne ve sistemli bir de bi o

kavray Fabri

zerine Bu

gitmeliydi. yaplmam,

sinemac gibi

srgn

vunulmalyd. plmad llmtr. Zoltan gsterime bir mek

saldr TRT

olay gizlenmeye

merkezi

yrtlmesinde yerini ald.

Fabri'nin girememesi filmlerin arasnda

filmlerinin olay politik gizlen

Doan Kasarolu'nun de Ynetim Kurulu

yne

SKANDAL'dr. istenen

nk

TRT

Yery Dnyas yerli

Trk-Macar imzalanan dorultusun-

Gerleri, Dnceye

alma Selam

hkmetleri kltrel 132/TAVIR

gibi

anlamalar

yapm-belgesellerden

sonra

5 D a -

kika cel mn lm ld. rn n

da 22

yayndan dile Ocak

kaldrd. getiren

Gn

..H.O.T

A M A T R

TOPLU

sorunlar

progra b a-

gn

yaynlanan ilendii bile

LUKLARI H A L K ENL
Halk maddi ler ve

Z E N D R M E O Y U N L A R I ZERNE
halkmzn hareket oynanan ve Kimi d za aaya ege ge ta

Ekmek

sorununun

hakknda Programa geree

soruturma gelen olup Kurum. mektuba diyor, bunu? diyor, Olsa ve

mektupla olmad yle ya na da bu bakn: Zamlar bunu olsa oyunlarmz, tartml eliinde duygu zaman yaamn, mzik

uygun

aratryor gelen pahal.

Kuruma Hayat sl belimizi nereden tr mi da bu olan ara

izleyici,

oyunlarla Anadolu nceleri man kar

yanstr. halknn dile kimi kavgas

Oyunla

gzlemlemi bkyor

getirilir.

karyor? artniyetli ve

doaya, yaam Her

iddialar insanlar

Kurum'a

yerletiril kkdarKurum denilebile deilde... asl ka d

canlandrlr. lkemizde da eilimler

trden

gericiliin yaklam

yapyorlardr. ilkel

menliinin halk rici, r. rk, Halk

varolduu venist oyunlar

sudan klf mesaj Trk

oyunlarna

cek gerekeler de ne srerek yap tklarna Politik veriyor, rakterine politikay leri ile nerilerini ziini lecek Halk aramyor var, mziinin Karamsarlk Konusu ve

almalarnn topluluklar ulaabil alma elendirme yerine re

srdrld almalarnn mesi iin bu de larda limler timi dir. beyleri, tayan yanstan,

amatr baarya

uymuyor,

i k i u n s u r u gz n n aalar oyunlar yaam

ilgilendiriyor yasaklyor. en asl iyi

gereke program Halk m ve v Su'yu

bulundurmaldrlar.

programlar halkn

esi ya da venist ve b a r b a r ei kavgasndan sergilenmeli

anlayabilecei ve en okuyan ekilde yeni bir de Ruhi icra

yozlatrmadan biimde mziini bir

biimlenen

oyunlar

karakterine ediyor olan halk trk edi

uymayan ni bir

gerekesiyle yasakladlar. Gene ye yorum, boyut Trk icra Zlf leri yor size denli Livaneli'yi iktibas

mziinden

edilmi

balama TRT'deki sesleniyor halkn

eliinde devekuu ve demokratik

gerekesiyle

yasakladlar. konvoyu Ne kl zl uyaryoruz:

trn aln; Halk kmasn

engelemeye

alrsanz ahin 26 Ocak 1980 Halk gn Oyunlar olduu izledik. zendirme stanbul TopluAma Halk Kstl srd anlay-

BAARAMAYACAKSINIZ! sanatlarna bilecektir.

kendi

niversitesi luu'nun tr Oyunlar ren

dzenlemi enliini

Topluluklar

olanaklarla

almalarn yukardaki

..H.O.T.

TAVIR/133

Mehmet te:

Ergn

unlar zn

sylemek verebilmek da ger iin eyle ya

toplumunun sal ynden olan gerekli ve biri zin

ekonomik en tipik yazn

ve toplum yrelerinden

Gerein iin tipik la ekliin srekli mi da bir ile son ratan bir tipik koyulan,

emekilerimi ele alp i topK-MR ilgisine arasnda

durum daha zn

ve kiilerden yo dorusu verebilmek ve kiiler

derinlikte Zonguldak' bu sanat

lemedikleri adn lamyla 2-14 kezinde snda izlenen ni biri re da tolu, 1956 sergi da

verdikleri

karikatr

seme-ayklama durum bu durum

alcsnn tarihleri

sunuyorlar. ubat 16-28 A n k a r a ada da Sahne Kltr Mer ubat tarihleri ara Sinematek'te sergisi mit olmak 1959 Karze ya a y ve bir at sergisi biri dl alt yln doumlu,

sanat, derece iin

karsn Byle bulunan ti ola ve

duyarldr. ierisinde yer,

ynseme

sanatlar lan, nak bir yan va,

anlatlan

stanbul K-MR

pik kii ve durumlarn dnda k a ozans tanyan edir. iki yre betimlemelerine br ge deil, ete

dzenleyenlerden Zonguldak ikisi aan dl ortak ald. kiisel

kemie geliim

brnmelerini Trkiye bu vardr: sresinde

salayan toplumunun ta iki

Kartolu

zellii lki

rmada k a l ise lnda yurt likte vardr. almtr.

ukuro Her

Amasya'da balad. d

doan eitli

Ohannes 1977 ii ile yurt

i k i n c i s i ise gerek de

Zonguldak. doal

karikatr izmeye karma mit sergilere Kartolu

yrenin gerekse ve list ye iki duklar, toprak retim

kaynaklar, iklim bulun kapita banda Bu Trkiye

retime yapsna

elverili sahip

katlan

akal'n

bitkiler

nedeniyle

Ankara izer

Glveren'de adl imdiye bir zere dein

ilikilerinin blgelerin tank arkada

filizlenme

BNBREK uluslararas

balad gen izer

geldiklerine

oluyoruz.

olmak

TAVIR/135

tan yesi vas

hareket bir ve

ederek ii,

gsteriye

ok im

byk

renci,

retim

halk kitlesi getirdi. almalarn bu halk

diye dein birbirlerine rekabet h a iinde srdren havadan da B U R H A N dayan gereklili bu enli ve amatr kurtularak znde ma i e ve topluluklar yer alan

SERG

oyunlarmzn dostluk,

S 0 L U K U ' N U N S E R G

yardmlamann Dileimiz gen

A N I S I N A

gsterdiler. katlan

D Z E N L E N D

arkadalarn Dernei, .T.. Halk Okulu Gazetecilik

guruplarn Anadolu Folklor limi Halkla Birlii srekli lma dr.

(..H.O.T.,

Bakrky Trk Bi ve Halk ve

Turizm Kurumu,

Karikatrc Ohannes Burhan yitirdiimiz trc lar. na K-MR maden adyla

mit iki

Kaftolu yl nce ans at

akal,

Topluluu, likiler Halk bir

iisi-karikabir sergi

Yksek

Soluku'nun

Oyunlar

Topluluu, Oyunlar diyalog ve iinde

Sanatlar Topluluu) pratik a olmalar

birliktelii

NVERSTE, VE YKSEK HALKOYUNLARI NSANDA Halkoyunlar eitli yrelerini renim temleme nak Teknik sek

AKADEM OKULLAR ENL

YAPILIYOR ile Anadolu'nun Yksek yaplan sis ola da han m Zonguldak elektriki Soluku, ve uzun kmr olarak alma yllar ocaklarn Bur . . alan

tantmak,

kurumlarnda ve

halkoyunlar salamak

almalarnn sergilenmesine amacyla Spor Akademi

koullarnn hastalan 1952 ya

olumsuzluu yatmtr. ylnda pan hsta snf Rfat O, da

nedeniyle

stanbul Kulb ve Yk en 1980 ve ok ta Ser sa ka

sanatoryumda

niversitesi

lk karikatrn sanatoryumda srdrecek bal lmeden sanat

1. n i v e r s i t e , Okullar enlik rihlerinde gi yda stanbul ve liini

kald yatanda

Halkoyunlar 19/20 nisan Spor

Soluku

almalarn kadar bir nce devrimci

dzenledi. stanbul

bilincine Ilgaz'a

karikatrcmzdr. yle l Ya iin Byle K-MR yatakta karikatr da b i r .da

Saray'nda Yksek

yaplacak.

enlie

yollad ya bir

mektupta meydan kavgan lme! iin

Anadolu'dan renim

demektedir: misin,

Kurumu

lecek

tlmaktadr. HOT'un rnlerin yanma giriim. 134/TAVIR enliinden olumlu sonra dabir deerlendirilmesi ve anlamnda

banda miskince sergisi

Dergimiz, lenin

sanat

ve

k l t r bir

y a a m n d a

tutarl,

gncel

m c a d e yayn

gereklerine balyor.

u y g u n

tavr

o l u t u r m a y

a m a l a y a r a k

l a n m a y a

Yaanlan snda deki birey leri

srete

yansmasn yozlama, k l t r bir iyi

e m p e r y a l i z m i n r m e ,

k l t r

politika

gzlemlediimiz, b u r j u v a o l a r a k sanat gerekse v e

gericileme

k a r e k t e r i n (gerek birbir

anlay; k a y n a n insanlarn t o p l u m bir halinde) d o a ile ve

b t n d a h a ile

ile

s r d r d k l e r i ideoloji h e r

y a a m a

u l a m a ve

m c a d e l e l e r i n d e n lke koullarna s r d r k l t r engelle

alan, gre len ve

d e v r i m c i ekillenen,

y o r u l a r a k g n d a h a

gncele da

geen

gelien

(genelde

d o r u sanat iin

d e v r i m c i

m c a d e l e n i n y o k etmek,

baarsyla

orantl

olarak)

anlayn y o u n

z n

arptmak,

geliimini

m e k

aba h e r

h a r c a m a k t a d r . alannda zehir onlarn k l t r bizlerin eden d e v r i m c i geliimine engel k u

Yaammzn oluturan, r u m l a r n a r i n i aa

bizlere kar

hayat

b u r j u v a

alkanlklarna, bozan,

karak, bizler k a d a r

oyunlarn alanndaki

ikiyzllkle almalara sayededir da k i

karan yettii

d e v r i m c i

g c m z n kollektif u y u m l u bir bir

k a t k d a o l a r a k

bulunmalyz. devrimcilerin

B u lke

abann k l t r b u

r n

tespitlerine

politikalar

oluacaktr. k l t r alanndaki d e v r i m c i e

Dergimiz, almalarn likilere larna ma

anlay

benimseyen, ve n e m i n i

z o r u n l u l u u n u nda

k a v r a y a r a k

t o p l u m s a l t m

M a r k s i z m

z m

yollar k l t r y k bilimi

gsterebilen ve sanata

okur aratr

ak

olacaktr. yazlarn,

Okurlarmz; iir, hikye, halk

ilikin

inceleme

ve

romanlarn,

k a r i k a t r ,

grafik, ksacas verileri ek

r e s i m ve k l t r ile

fotoraflarn, ve sanata ilikin

h a k k n d a k i derlemelerini, veya bulabilecekleri elikilerin bizlerin t m ger ba sa baa

ellerindeki bu

bizlere de

y a r d m c devrimle

olurlarsa; olaca ve

alandaki

z m n n k a t k d a d a h a da

gereini

k a v r a y a n en aza

arsna lam, rya

b u l u n m u nemlisi, olacaktr.

hatalarmzn m c a d e l e

inmesini olarak

a l a n d a k i

kollektif

ulatrlm