YIL: 1

SAYI: 6

T E M M U Z 1980

50 TL.

DDET, HER YEN TOPLUMA GEBE T O P L U M U N EBESDR KLTR YARATMA ABALARI

331 333

TAVIR Mustafa SLK

II - BANKALAR VE H O L D N G L E R N KLTR YUTTURMACILI I N I N TPK BR R N E STANBUL FESTVAL SAFLARI SIKLATIRIN

345 353 354 358 360 364 365 367 369 376 380 383 391 392

evki MEROLU Kemal TAVIR Turhan OKTAY Zeynep ERAY KEMAL Yavuz TURAL KORAY

A.Y.B. BAKANI DRTERO AGOLL LE BR SYLE AFAKLA GECE ARASI YAKINDIR B L M E U Z A N A N FAST ELLER KIRILACAKTIR DESEN D E V R M C AR VE M C A DELE A D A M I SANDOR PETF A I M I Z ARLERNE 1980 AKEHR N A S R E D D N HOCA ENL MUSTAFA R A M E Z A N LE SYLE KARKATRCLK B L N C DENMELER OKURLARA ARI

Sandor PETF N. EREN TAVIR TAVIR TAVIR TAVIR TAVIR

NEML DUYURU : Yazmalar iin adresimiz Kltr ve Sanat Yaamnda TAVIR P.K. 837 Sirkeci/ST. olarak deitirilmitir.

TAVIR * Sahibi: Mustafa SLK * Sorumlu Yaz leri Mdr: evki MEROLU * Abone Koullar: Yurt ii; 6 Aylk 300 TL., l Yl lk 600 TL., Yurt D: ABD 25 Dolar, F. Almanya 40 D M , ngiltere 10 Sterlin, Fransa 85 Frank * Posta eki: Mustafa SLK 12094 4 * lan. T a m Sahife 2500 TL., 1 / 2 Sahife 1250 TL., 1 / 4 Sahife 625 TL. * Yaz ma Adresi: PK. 837 Sirkeci/ST. * Dergimizde yaynlanan yaz ve re simler, derginin ad gsterilerek kullanlabilir. Gnderilen yaz, re sim ve ilanlarn sorumluluklar sahiplerine aittir. Bu yapt ZAFER MATBAACILIK TESSLERNDE dizilip baslmtr.

iddet, Her Yeni Topluma Gebe Toplumun Ebesidir.

Devlet, doas gerei kendine zor'u biim alr. Bu, burjuva de mokratik lkeler ile yeni smrge lkeler arasnda asla ilikin fark llklarn gstergesidir. Ve doal olarak da, her mekanizmann bir i ileyi kurallar olmas gerektiine gre, devlet olgusunda, zel likle ileyie ilikin bir gzgregrelik (Burada aklamaya alt mz 3Y olgusu. Yasama, Yrtme, Yarg...) olmasa gerek! Fakat, faistlerin orumdaki saldrlarnda, devlet gzgregre, ... baz destek sa gler... diyebiliyorsa, bir Fatsa'y tmden sarp maske li muhbir faistlerle gzgregre ortaklk yrtyorsa, bu ok ey demektir. Biz bu saldrlar ,NATO ve IMF'nin tuttuu ana yalamak ola rak deerlendiriyoruz. Bu saldrlarla, halk ve onun evld devrim cilerle ilikinin koparlmaya alldn sylyoruz. Halk pahallk, bask ve ikenceyle yldracaklarn sananlar al danyorlar. Unutulmasn devrimcilerin rgtl mcadelesi ile halk lar btn dnyada kurtulularn salamlardr. Ezilen halklarn gelecei hibir zaman ezenlerin ipotei altnda kalmamtr. Tez, antitezini iinde tar, gelitirir. Halka saldrda, devletin resmi iddeti gndemde olduuna gre, devrimcilerin iddeti de szkonusudur. Hem de tartmasz... Bu saymzda, ilerde ayrntyla inceleyeceimiz ulusal kltr kavramna ksaca deinen ve zellikle finans kurulularnn yapay burjuva kltr yaratma abalarn inceleyen M. Slk arkadan bir yazs var: Bankalar ve 'Ulusal Kltr' yaratma abalar. Gene ayn konuyu gncellii nedeniyle 8. stanbul Festivali'nde deer lendiren baka bir yazmz var. evki merolu arkada hazr lad. Ayrca getiimiz ay lkemizde konuk olan Arnavutluk Yazar lar Birlii Bakan Dritero Agolli ile de bir sylei yaptk. lginizi e keceini sanyoruz.
TAVIR/331

Bedrettin Cmert'i hem kiilii asndan hem de, bilim ve sanat adamlarnn, aydnlarn salt namuslu birer demokrat olmaklklarnn yetmedii, rgtl mcadele ile de ilikilerinin olmas gerektii gereinin vurgulanmas anlamnda anyoruz. Devrimci ozanlardan iirlerin yer ald bu saymzda, 1980 Akehir Nasreddin Hoca en liinin bir deerlendirmesi, Mustafa Ramezan ile bir sylei ve gr gr takmnn gocunmasnn boa olmadn bize sevinle gsteren karikatr zerine, birlik ieriinde bir yazmz da var: Karikatr clk Bilinci

Bir duyurumuz var. Dergimizi hem biim, hem de ierik asn dan zenginletirmek istiyoruz. Bu konuda nerilerinizi bekliyoruz. Yalnz, bizim baz dncelerimiz var k i ; bunlarn ayrntya indir genmesinde yardmc olursanz seviniriz. Sonbaharda Dil, Ezilen uluslarn asimilasyona urayan kltrleri (zel olarak krt klt r), Devrimini yapm lkelerde kltr devrimi ve karlalan sorunlar ve lkemizde kltrel mcadelenin rgtlendirilmesi gibi genel konulara deineceiz. Dergimiz nmzdeki say austos-eyll olarak iki says birarada kacaktr. Devrimci selmlarmzla.

TAVIR
TAVIR/332

BANKALAR VE ULUSAL KLTR YARATMA ABALARI

Mustafa SLK KLTR VE SANAT YAAMINDA BANKALAR (!) Bankalarn, her eit para gelirini toplayarak, kapitalistlerin emrine sunan kurumlar olduunu, biliyoruz. Kapitalizmin serbest rekabeti dneminde arac rolle yetinen bankalar, tekelci dneme geile birlikte, birok kk iletmeyi kendi yaplarna alarak gl tekeller haline geldiler. ncelikle bu tr iletmelerin sermayelerine katlp, hisse senetlerini satn alarak ya da deitirerek, kredi sis teminden yararlanarak onlar yedeklerine aldlar. Gerekten de bir ok kapitalistin cari hesaplarn tutmakla, bankalar, teknik ve yar dmc bir ilemin yaplmas dnda btn kapitalist toplumun sna ve ticari ilemlerini kendi isteklerine bal klarlar. Bu anlamda b yk tekeller haline gelen ve sermayenin byk bir ksmn elinde bulunduran bankalarn, arac rolle yetinmeyip, bir avu tekelcinin birlii haline gelecei aktr. Bankalar gelitike ve az sayda ku rumlarda younlatka, mtevazi araclar olmaktan kp ,belli bir lkenin ya da birok lkenin hammadde kaynaklarnn ve retim aralarnn ounu, kapitalistlerin ve kk patronlarn para-sermayelerinin hemen hemen tamamn ellerinde bulunduran muaz zam tekeller haline gelirler. (1) Bankalarn, kapitalist yapnn vazgeilmez unsurlar haline gel mesi, dzeni koruma anlamnda abalarda, bankalara da birtakm grevler ykler. Bu grevler, kapitalist yapnn dier unsurlarnda olduu gibi kurumlamada odaklamaktadr. Yapnn korunmas ve ilerliinin srdrlmesi hereyden nce kurumlama ile sala nabilir. Bankalarn kurumlamalarna ynelik abalan balangta; ikramiyeler, hediyelerle kitlelere ulama eklinde grlm, srekli yaynlarla da desteklenmitir.
TAVIR/333

Trkiye'de, bankalarn yaps incelendiinde farkl bir geliim izlenebilir. yle k i ; Geliim, bankalarn dier iletmeleri kendi ya plar iine alma eklinde deil, tam tersine, birtakm iletmelerin bankalarn iine girerek, onu kendi yaplarna katma eklinde bir izgi izlemektedir. Ticaret ve sanayi sermayesinin gl gruplar son dnemde eitli bankalarda egemen olma yarma giritiler. Nitekim Drdnc 5 Yllk Kalknma Pln'nda bu konuya deinilirken kredi olanaklarndan yararlanmak iin zel sektr holdinglerinin banka larn sahipliini elde etme abalarn younlatrdklar vurgula nyor. Trkiye'de bankalar sistemi iinde yer alan 30'a yakn zel sermayeli bankadan 5 bankann yaps incelenmee deer. Bu 5 ban ka, T. Bankas, Yap ve Kredi Bankas, Akbank, T. Ticaret Ban kas, T. Garanti Bankas'dr. Bu be banka, toplam banka persone linin % 81'ini, toplam ube saylarnn % 79'unu, z kaynaklarn % 72'sini, itiraklerin % 79,6'sn, mevduatn % 84'n ve toplam k rn da % 79,3'n kendi yaplar iinde korumaktadrlar. Akbank bugn tmyle Sabanc Holdingin elindedir. Sabanc Holdin g i n A k b a n k ' t a yzde 8 0 . 8 olan sermayesi Sapmaz Holdingle birlikte yzde 94' bulmaktadr. T. Garanti Bankasnn sermayesinin ise yzde 54.8'i Ko Holding, yzde 24.4' Sabanc Holding ve yzde 9.2'si Sapmaz Holding tarafndan temsil edilmektedir. Sabanc Hol ding ayn zamanda Yap ve Kredi Bankas'nda da nemli hisseyi elinde bulundurmaktadr. Onun dnda dier hisseleri ukurova Holding ve armatr Hayri Baran ellerinde bulundurmaktadrlar. u kurova Holding Pamukbank'ta mutlak sz sahibidir. Bu tablodan or taya kan sonu Sabanc Grubunun bankalarn sermaye ve yneti minde en fazla sz sahibi olan yap olmasdr. Trkiye'de son yllarda aka gzlemlenen bir olay, bu be bankann dier bankalar kendi yaplarna almak iin youn abalarda bulunmalardr. Geliim her ne kadar ters ynde olsa da, sonuta bankalar tekellerin birer arala rdr; bankalardaki geliimin son sz tekeldir. Ekonominin ban kalarca bilinli bir ekilde dzenlenmesi olay, aslnda iyi rgtlen mi bir avu tekelci tarafndan halk ynlarnn soyulmas demek tir. (2) Bankalarn kurumlamaya ynelik abalan, kltr ve sanat etkinliklerinde de grlmektedir. ARPIK KAPTALST YAPI, BANKALAR ve OLUTURULMAYA ALIILAN ULUSAL KLTR KAVRAMI lkemizde, arpk kapitalist yapnn varl, tekellerin vazgeil mez arac olan bankalara ikili bir grev ykler. Birincisi ,hakim i t t i TAVIR/334

fak iinde varolan ve tekellerin kr dalmnda etkinliklerini engel leyen feodal unsurlarn ve kaltlarn st yapda tasfiyesi. Bir dieri de, buna bal olarak, toplumun tm tabakalarna hizmet edecek bir kltrel yapnn oluturulmas iddiasyla tekellerin, ekonomik yap iinde varlklarn korumak iin yaratlmaya allan ulusal kltr kavramdr. Bu yzden, bankalarn kurum olarak, ekonomik alanda varlklarn srdrebilmeleri iin kltr ve sanat yaamna mda haleleri kanlmaz olmaktadr. Emperyalizm aamasnda, emperyalist lkelerin yeni pazarlar elde etmek amacyla srdrdkleri yaylmac politikaya paralel ola rak, kltrleri de yaylmaclk biiminde yeni bir ilev kazanmtr. Gerekten de bir lkede kapitalist smr ilikilerini srdrmek iin o lkenin kltrel yaantsna mdahale gereklidir. ...Halkn kltrel kiiliini muhafaza ederek, ekonomik ve siyasal egemenlik altnda oluunu uyumlu klmak, toplumsal gelime derecesi ne olur sa olsun mmkn deildir. (3) Emperyalistlerin bu varsaymlar nn tarih tarafndan kantlanma mas, mdahalenin kanlmazl n getirmektedir. Aslnda, emper yalizmin bir lkede ekonomik ve siyasal bamll gerekletirmek iin basky kullanmas, kesin likle, bask altna alman lkenin kltrel yaantsna mdahale et mek, onu yozlatrmak, ksacas halkn kltrel direncini yok et mek iin basky kullanmak demek tir. Emperyalizmin sinemada ve mzikte birtakm akmlar gelitir mesi, TV'yi kullanmas, yoz, hal kn maddi yaamndan uzak, bir takm sanat dallarndan yararlan mas hep bu amaca yneliktir. Em peryalizmin kltr politikasnn lke iindeki uygulayclarndan biri de tekeller ve onlarn vazge ilmez yaplar olan bankalardr, Bu anlamda, bankalarn kltr ve sanat etkinlikleri emperyalizmin kltr politikasndan soyut ele alnamaz. Bu yaplarn sanat ve kltr yaamna baklar ve davTAVIR/335

ranlar, yaynladklar dergi, kitap vb. eserlerde gzlemlenmekte dir. Bankalar, Anadolu halknn asrlk geleneine, onun yaants nn yansmasndan baka bir ey olmayan, Anadolu insannn tm ilelerini dertlerini yanstt binlerce yllk kltrel deerlerine sa hip kmaya almakta ve bu abalaryla toplumun ortak bir klt rel yapya kavumasn gerekletirmek, yani ulusal kltr yarat mak istemektedirler. Bankalar, kltr ve sanat etkinliklerini Trkiyemiz-Sanat Dnyamz-Yz Trk Halk Oyunu-stanbul Deniz Mzesi-stanbul Resim ve Heykel Mzesi vb. yaynlarla tiyatrosinema-mzik vb. Pratik almalaryla srdrrler. Eski bir dnek olan Vedat Nedim Tr'n yaz kurulunda yer ald Trkiyemiz dergisi, burjuvazinin tutucu devinimsiz ve mzeci sanat anlayn yanstmas bakmndan ilgintir. Sadece sosyalistlerin, devrimcilerin deil bir ok demokrat aydnn tutuk land 12 Mart dneminde, Akbank Anadolu hmanisti ve halk ozan Yunus Emre adna uluslararas bir seminer dzenlemitir. Tm demokratik haklarn rafa kaldrld byle bir dnemde, hmanizm ve hogr adna Yunus Emre seminerinin dzenlenmesi, lke halkyla ve halk yanda aydnlarla alay etmekten baka bir ey deildir; ksacas, bir kara mizah rneidir. (4)

TAVIR/336

Bankalar eitli k l t r e l e t k i n l i k l e r l e , yaynlarn dnda dzen ledikleri yarmalarda ve sergilerde Anadolu insann yz yllarca sren geleneine sahip kma abalarnn ncln yapm lardr. Yaynlar u e k i l d e d i r : Yrk K i l i m l e r i Trk Sanatn da Ebru st. Deniz Mzesi st. Resim ve Heykel Mzesi Yusuf DURUL, M. Uur D E R M A N , Haluk ZDEMR, N u r u l l a h BERK,

Grld gibi hep insanlarmzn rettii, m a d d i yaamn yans mas olan, renk ve desenlerinde halkn yaantsn, sorunlarn gr dmz el ilemeleri, k i l i m , hal vb. rnlerine burjuvalar t a r a f n dan sahip klmak istenmektedir. Halkn k l t r e l deerlerine el a t l m ve bu yolla ulusal k l t r kavramnn oluumuna allmtr. Yap ve K r e d i Bankasnn yaynlar i s e : 100 Trk Halk Oyunu . Sadi Yaver A T A M A N , Trk M i m a r i Eserleri Prof. Sedat Hakk ELDEM, Trk ini Sanat Prof. Gnl NEY, Topkap Saray Mzesi S e r i s i : a) b) c) Kkler Harem Kaftanlar Hlya TEZCAN, Cengiz KSEOLU, Fikret ALTAY, eklindedir.

Bu e t k i n l i k l e r i en sistemli ekilde y r t e n banka T. Bankas' dr. yle k i , lke iinde geni bir alma alan kurmu olan bu b a n k a , t o p l u m iindeki t m kesimden insanlardan y a r a r l a n m a k t a ve ulusal k l t r n yaratlmas dorultusunda p r o g r a m l almalar gerekletirmektedir. Burjuva hmanist yapnn yerlemesini, kiil e r i varolan snfsal konumlarndan soyutlamay, onlar dzenin ili k i l e r i iinde e r i t m e y i amalayan; halk geleneinin, yaantsnn r n olan halk deyilerine, t r k l e r i n e ve h a t t a aklarna varncaya kadar t m b i r i k i m i n e sahip kmaya alan yaynlardan bazlar yle : y i Vatanda y i nsan T r k El Dokumacl Hasan Ali YCEL . Yksel YAAN TAVIR/337

Bat Anlayna Dnk Trk Resim Sanat Yaam, Sanat, iirleri k Ali zzet zkan Kadn, Eitimi ve Ekonomik Yaam Geleneksel Kltrmzde ocuk

Adnan TURAN k Ali zzet ZKAN Do. Dr. Mine TAN Prof. Dr. S. Veyis RNEK

Bankann yaynlarnn bazlar bunlardr. Bunlarn dnda bu raya aktaramadmz yzlerce eseri vardr. Dzenlenen yarmalarda, sergilerde de bu almalarn deva mn grmekteyiz. Bakarsnz Anadolu insannn yaants fotoraf larla, resimlerle bankalarn sergi salonlarndadr. nsanlarmzn geleneini oluturan ve onun yaantsnn yansmasndan baka bir ey olmayan tm deerler bu yap iinde korunmaya allmtr. Yaplanlarn tm ulusal kltrn yaratlmas abalardr. Ulusal kltr slogan, burjuvazinin kulland bir slogandr. Bilindii gibi lkemizde yukardan aaya arpk bir ekilde ege men klman kapitalist ilikiler ve kendi i dinamiiyle gelimeyen burjuvazinin varl yznden, burjuva kltrnden sz edeme mekteyiz. Emperyalizmin lkemize ekonomik ve siyasal alanda gir mesiyle, emperyalizmin kltr politikasnn szcln yapan bur juva k l t r etkisini gsterdi. Bu, politikadan bilime, dinden ah lka, teknikten sanata, burjuvaziyi korkun bir kntye uratt. Burjuvazi, artk kltrel ve geleneksel tm kurumlara sahip olma ansn elinden karmt k i , bu anlamda emperyalizmin kltr politikasndan sz etmekteyiz ve bankalarn etkinliklerini bu politi kadan soyutlayanlayz. Biliyoruz ki ulusal kltr kavram ikili bir zellik tar: Ar yoz, kozmopolit egemen kltr. Demokratik ve ilerici zl halk k l t r . Ulusal kltr sloganyla, egemen snflar, halk ynlarnn un surlar halindeki demokratik, ilerici zl kltrn yok etmeyi k i ileri topluma yabanclatrmay, snf bilincinden soyutlayp ap tallatrmay ve sersemletirmeyi amalarlar. Bizim ise ulusal kltr sloganndan anlamamz gereken, demokrasinin ve dnya ii hare ketinin uluslararas kltr olmaldr. Bankalarn kltr ve sanat etkinliklerini bu noktada daha bir nem kazanmaktadr. Ancak ne var k i , toplumun baz ilerici kesimlerinde bankalarn bu tr etkin likleri desteklenmekte, hatta olumlu karlanmaktadr. Gerekten, kue kat zerine bol resimli kitaplar yaynlayabilirler, ama tm
TAVIR/338

bunlar bankalarn amalarn gizlemeye yetmez. Kapitalistlerin sa nat retimi iin snrsz kaynaklar yarattklar dorudur. Yani, bu gn bankalar sanat etkinliklerini srdrrken, sanatn gelimesine ve ok zengin anlatml eserlerin yaratlmasna yardmc olmular dr. Ama bizi ilgilendiren, kapitalistlerin sanata bakdr. Bir ka pitalist, sanata gereksinme duyarsa, ya iyi bir yatrm gerekletir mek iindir ya da kltrel yaantya mdahale gereksinimi iin dir. Bankalarn dzenledikleri yarmalar ise bir tr dankl d vtr. Tekstil sanayine aktarlmak ve bu alanda kullanlmak ze re motif yarmalar dzenlenmekte ve bylece tekstil sanayisinde sz sahibi olan sermayenin yatrm hacmi genilemekte krll art maktadr. Tabi k i , tm bunlar halkn yaratc gcnn smrsyle salanmaktadr. Yarma jrisine baktmzda daha da ilgin sonularla kar larz. Jride Vakko Empirme Sanayisinden Vitali Hakko, Tekstil endstrisinden Burhan Oktay gibi isimler yer almakla ve deerlen dirmede gz nne alnacak ltler u ekilde almakta. ... Es ki Trk Ssleme Sanatlarndan esinlenmi, renk, motif dzeni ve kompozisyon bakmndan bir yaratc abann rn olan, tekstil endstrisi tarafndan gerek teknik imknlar gerekse ihtiyaca cevap verme ynnden kalite gsteren, yurt dnda da tutulma ans olan dizaynlar tercih etmek. (5) Bu tr yarmalarn sonular ise yaplan aklamalarda daha da netlemektedir. Bu konuda bankalar, Trk Motifleriyle rme ocuk Elbisesi, Trk Motifleriyle bluz dizayn yarmas vb. bir ta km yarmalar dzenlemekte ve bu yarmalarn sonucunda ama lar u ekilde belirtilmektedir: Yap ve Kredi Bankasnn teebb syle dzenlenen Trk Motifleriyle Bluz dizayn yarmas vb. yarmalarn, tekstil sanayii iin ok faydal olduundan, devamn temenni ederim. Bu teebbsnzle, snayi ve sanatn birbirine ne derece yardmc olabileceini bir kez daha ispatlam oluyorsu nuz (6). Grld g i b i , eer bugn bankalar sanat ve kltr et kinlikleriyle ilgileniyorlarsa, b u , kapitalistlerin sanata olan susamlndan deil, sadece o toplum yaps iinde varolan siyasi ve ekonomik bamlln, halkn kltrel ve sanatsal yaamna mda hale ile devamnn salanmas iindir. Batnn ileri lkelerinde, b yk iktisadi kurulularn kendi milletleri hatta insanlk apnda s o s yal ve kltrel alandaki almalar, aratrmalar Ve bu yoldaki ge limeler iin harcadklar muazzam aba herkese bilinmektedir.
TAVIR/339

Seneler getike, daha fazla beliren bu abalar, bu tr kurulularn adeta bir ikinci faaliyet alan haline gelmi ve varlk nedenlerine milli ve beeri lde munzam bir deer ve anlam vermitir. Mem leketimizde de bu ynde gittike daha kuvvetlenen admlar atl maktadr. Bankalar bu yaynlaryla, kltr ve sanat hizmetleri yo lunda yeni bir hamle yapm bulunmaktadr. (7) Grld zere, bankalarn kurum olarak varlk nedenlerini srdrebilmek, var olan kapitalist ekonomik yap iinde sreklilik lerinin salanabilmesi iin bu tr etkinliklerin gereklilii aka an latlmaktadr. Oyun ve mzik, milliyet duygusunun ve eitimin en gl aralar olarak yzyllar boyunca Trk toplum hayatnn eitli yn leriyle balantsn koruyan milli ve byk geleneimizdir. Ne are ki milli kltrmzn ve halk sanatmzn bu ince deerleri srat le ortadan kalkmakta daha da kts yozlamaktadr. (8). Burada da bankalarn kltr ve sanat yaamna baklar, bunlar venist amalar iin kullandklar ak ak anlatlmaktadr. BANKALAR VE OCUK Bankalarn etkinlikleri yayn clkla snrl kalmamakta, pratik olarak, ocuk sinemas, ocuk t i yatrosu ve mzik almalar da bulunmaktadr. Bankalarn rgt ledii ocuk tiyatrolarna bakt mzda, bu yaplarn ve etkinlikle rinin burjuvazinin eitim ve kltr politikasna paralel bir ekilde r gtlendiini grmekteyiz. Banka l a r d a k i tiyatro etkinliklerini d zenleyen, yneten, bizzat rol alan toplum iinde popler olmu, kii lerin sempatisini kazanm sanat lar, egemen ideolojinin ilevleri ni byk bir baaryla (!) yerine getiriyorlar. Salonu dolduran ve yalar 5 - 1 5 arasnda deien yz lerce ocuk annelerinin, babalar nn yannda birbuuk saat hoa
Bir Kltr Hizmetidir! TAVIR/340

vakit geiriyorlar, gerici yoz ideolojinin etkisini hissetmiyorlar bile. Egemenler insanlar daha kkten dzen ilikileri iine almay ve kendi dilileri iinde eritmeyi amalyorlar. Sergilenen oyunlarn ni teliine baktmzda bunu daha aklkla syleyebiliriz. Bunlar; Pamuk Prenses Ali Fezada Ryalar lkesine Bir Bilet Merih Yolcular Sihirli Kemer Perili Deirmen Kk Hakan Sevimli Hayalet Ped. Dr. Nuran ENER Karl Heinz Gies Ziya Demirel Abbas Clga vb. oyunlardr.

Bu tr oyunlarda hayaletlerle insanlar arasnda dostluk kuru yorlar ve bunlarla ktl altediyorlar. Byk bir ustalkla idea lizmin karanlna ocuklar itiyorlar. Bylece ocuk daha ufak ya ardan itibaren ok krcle, allah korusunculua altrla cak ve dolaysyla smr arknn ilemesini engelleyecek prz lerden dzen kurtulmu olacaktr. Dzenin yoz ilikileri iine giren dnn ocuu ise, eline geenlerle yetinecek, daha kt durumda olanlar grrse de kendi haline kredecektir.

Bankalar halkn maddi yaamndan kopuk, gerici eleri de k u l lanrlar. yle ki gereklikten uzak tatl hayallerle ssl birer yut turmaca olmaktan teye gidemeyen bu tr kullanmlar ocuklar olumsuz ynde etkilemekte ve gelecein burjuva toplum yapsnn birer unsurlar haline getirmektedir. Fakat bankalar srekli tiyat ro sanatn yaygnlatrmak, kitlelere sevdirmek amacnda olduklaTAVIR/341

rn syleyeceklerdir. Bize gre ise dzen ilikilerini sevdirmektir yaplan. Akbank 1972 ylndan beri tiyatro etkinlikleri srdrmektedir. Bunun yannda kukla ve karagz gsterileri de srmektedir. Tiyatro almalarnda etkin olan kii Erol Gnaydn'dr. Trk Ticaret Ban kas 1961 ylndan bu yana tiyatro almalarn srdrmektedir. Bu gne kadar oniki oyunu sahnelemitir. Yap ve Kredi Bankas'nr tiyatro almalar yenidir. Ve son iki yldr Sevimli Hayalet adl oyunu sergilemektedirler. Tiyatro almalarn ynlendiren Raik Alnak'tr. Bankalar toplumun tm iinde sempati kazanm olan sanat lar kullanarak, elence kervan zel otosu ve karavanyla, l kemizin her tarafnda temsiller verebilecek donanma sahip bir ya p oluturmulardr. lke iinde yaygnlk kazanan bu tr etkinlikler doaldr ki gerekletirilmeye allan ulusal kltr kavramnn bir devam dr. Yaplanlarn tm bu amaca yneliktir. Bankalarda yaptmz aratrmalar sonucunda elde ettiimiz veriler, bizim iin artc olmad. Bu etkinlikleri ise: Bankalarn sinemay kullanmalar, ban kay sempatik gstermek, kafalara banka imajn yerletirmek, ide olojik dncenin dnda, elendirecek, hoa vakit geirtecek, kah kaha attracak nitelikte, oyunlar filimler sergilemek iindir. bii minde aklyorlar. Bankalar sinemay, tiyatroyu, mzii niye kullanrlar? Sa nat ve kltrn toplumun tm kesimi iinde yaygnlatrlmas ve gelitirilmesi iin mi? Hayr! Tasarruf alkanln kazandrmak, kumbaray sevdirmek, smry ve dzeni sevdirmek iin, ama hep ideolojik dncenin dnda (!) Egemenler, kendi toplum yaplar nn devam iin, insanln kaybetmi, topluma, snfna, kltrne yabanc insanlar yetitirmek istiyorlar. Tm bankalar ocuklar se miler bu yzden. Yalar 4 - 6 arasnda 10'u amayan ocuklar g e l i n , her hafta tatl kahramanlar, ocuk tiyatrolar, mzik var, beda va! duyurularyla banka ubelerine doluturmak onlara ieride, tatl kahramanlar, sandvilerinin arasna tututurulmu rangrenk aile tasarruf czdanlar, kumbara oyuncaklar sunmak iin. Bankalarn varlk nedenlerini belirleyen bu tr etkinliklerin toplumun tm kesimi iinde yaygnlnn salanmasnda banka imajnn kafalara yazlmas ve banka yapsnn kitlelere sempatik gsterilmesin de kullanlacak en yaygn ara reklm olacaktr. Bankalar yukarda da deindiimiz gibi bu konuda popler ve
TAVIR/342

sempati toplam sanatlardan yararlanrlar. Bu sanatlarn kitle lerde yaratt sempati smrlr. Ekrana bir leylek kar selm verip perdeyi aar ve ardndan, kiileri hayatndan bezdirecek bir hal alm sorunlarn yanstmak bir yana, onun yaantsn, ilikile rini vermekten uzak espirilerle iki sanat ekrana gelirler. Dier yandan bir sinema artisti kar ve balar bankaya vgler yadr maya. Bylece, banka yaps iinde kr orann, mevduat orann i tirak orann arttrmak ve toplumun tm kesimi iinde etkin olabi lecek bir bankalar a oluturulmak istenilir.

DPNOTLAR (D (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) V. . LENN - Emperyalizm Age. AMLCAR CABRAL - Son konumalar TB. Yaynlar - Trkiye ekonomisine y n veren Holdingler Akbank yaynlar - Trkiyemiz s: 4 Haziran 1971 Vitali Hakko - Sanat Dnyamz Dergisi s: 10, 1 9 7 7 Sedad Hakk Eldem - Trk Mimari Eserleri Agy.

TAVIR/344

II

Bankalar ve Holdinglerle Kltr Yutturmaclnn Tipik Bir rnei Olarak STANBUL FESTVAL
evki MEROLU Bir nceki yazmzda da belirttiimiz gibi, tekelci burjuvazinin ulusal kltr yaratma abalarn, getiimiz gnlerde kamuoyu nun olduka ilgisini eken 8 . Uluslararas stanbul Festivali ola ynda da aka grmekteyiz, ierii bakmndan gemi senelerde yaplan festivallerden hi bir fark olmayan 8. stanbul Festivali, hereyden nce emperyalizmin kltr politikasna gre biimlendi rilmitir. stanbul Festivali, bir ibirliki kuruluun; stanbul Kltr ve Sanat Vakf nn denetiminde yaplr. Vakfn kurucularna bir gz atalm: Fahrettin Kerim Gkay (Bakan, Demokrat Parti'nin stan bul Valisi ve Belediye Bakan.), AKBANK TA.., AKSA A.., AKSU A. ., ARELK A.., AYGAZ A.., Fettah Ayta, zzet Baysal, Fuat Bez men, Halil Bezmen, Refik Bezmen, Dr. Mustafa Birgi, BORUSAN A.., BP PETROLLER A.., BURLA A.. Fahir elikba, Mehmet R. Devres, Selma H. Devres, Prof. Dr. Hayri Do mani, ECZACIBAI HOLDNG A.., Ahmet eci Edin, Osman Edin, ELGNKAN HOLDNG A.., zer Esen, Vitali Hakko, Nihat Hamamcolu, TAVIR/345

E.E. Hotz, Hrriyet Gazetecilik A.., STANBUL BANKASI A.., s tanbul Rotary Kulb, stanbul Sanayi Odas, stanbul Ticaret Oda s, KO HOLDNG A.., Ali Koman, Ara Kuyumcuyan, Kemal M derrisolu, Bernar Nahum, OSMANLI BANKASI A.., PAMUKBANK A.., zzet Pensoy, PERFEKTP Sanayi L t d . ti., PROFLO HOLDNG A.., RABAK A.., Emin Sencer, SINA YATIRIM VE KRED BANKASI A.O., Semih Sipahiolu, Fethi Talay, TATKO T.A.., TEKFEN HOLDNG A.., Afif Tekta, TERCMAN Gazeteci lik ve Matbaaclk A.., TRK HAVA YOLLARI A.O., TRK PET ROL T.A.., TRK PRELL LASTKLER A.., TRKYE BANKA SI A.., TRKYE SINA KALKINMA BANKASI A.., TRKYE E VE C A M FABRKALARI A.., TRKYE TURNG VE OTOMOBL KURUMU, ULUSOY Turizm ve Seyahat Koll. ti. NLEVER- Ti caret ve Sanayi L t d . ti., VEB Ofset A.., YAPI VE KRED BANKA SI A.. imdi de, Festival Komi tesi Bakan ve Vakf Genel M dr Aydn Gn'n u szlerine bakalm: Festival kurumlat. Bu kurumlama salanrken unlar amaladk ve amalyo ruz. Devlet zel sektr ve halk birliktenliinin salanmas, bu yapnn btnletirilmesi. Ve hemen arkasndan ekliyor; Ama kaliteden fedakrlk etmeden, mmkn olduu ka dar ok insana, uluslararas sa nat ve kltr etkinlii yapmak. Kalite ok nemli. Halkn houna gi decek diye kaliteden fedakrlk edemeyiz... te tekelci burjuvazi nin mzelik sanat ve kltr anlay! Aslnda daha baka bir d nce beklemek, her eyden nce saflk olurdu. yle ya, bir lke d nelim k i , tm kitle iletiim aralarnda emperyalist lkelerin kl tr politikalarnn propagandalar yaplsn, yoz ilikiler kafalara so kulmaya allsn; bir lke dnelim k i , 7'den 70'e herkes faist terrn azgn dilerini barnda hissetsin, IMF'nin kurtulu neri lerinin (!) sonucunda halk zamlara, kuyruklara ayak uydurmaya alsn; bilim adamlar, iiler, renciler, kyller, emekiler ege men snflarn emrindeki halk dman faistler tarafndan katledilTAVIR/346

sin. Ve byle bir lkede burjuva hmanizmi grntsnde bir festi val! Burjuva hmanizmi grntsnde diyoruz, nk emperyalist lerin ve yerli ibirlikilerinin hmanizmaya bile tahammlleri kal mamtr. Bir yanda faizmin maddi yaamn salayan tekeller, ban kalar dier yandan festivallerle insancllk taslyacaklar. Ne tr bir insancllk bu?!... Andersen'in masallarnda bile rastlanamayacak bir uydurma! Bu uyutma politikasna yakalanan baz kiilerin grlerini aktarmakta yarar gryoruz. Bunlar, emperyalizmin festivalle ban tsnn direkt olmadn, nk festivalin geni ynlara ulamad n, emperyalizmin bunu kullanmasna olanak olmadn syler durur lar. Oysa, festivalin kurumlamas geni ynlar tarafndan sa lanm, bu i l g i , ak havada yaplan meddah, halkoyunlar, ortaoyunlar vs. ile de kuvvetlendirilmeye allmtr. zellikle Sovyetler Birlii'nden gelen Moiseyev Dans Grubu'nun, Yugoslavya'dan fes tivale katlan Shota Halk Danslar Topluluklar'nn, daha nceki yl larda festivale renk katt ve izleyici kesim zerinde byk ve saygn bir etki yaratt aktr. Burjuvazi bylece festivale ilgi ekmeyi ve bu topluluklarn arpclklarn kullanarak festivalin kurum olarak glln salamay dnmektedir. Festival izle yicileri arasnda iilerin ve kyllerin bulunmamasna karn, ay dn kk-burjuva renci kesimi nemli bir yer tutmaktadr. l kemiz devriminde kk-burjuvazinin de bir rol olacana g re, emperyalizm, neden bu kesimi etkilemeye almasn? zel likle stanbul gibi siyasi ve kltrel alanda zengin bir birikime sa hip ehirde yaplan festival, burjuvazinin kendine bir taban bul mas ve bu kitlelere kendi kltr politikasn rngalamak sevda sn tar. stanbul Festivali. 1 9 7 7 senesinden sonra Uluslararas Festival ler Birliine ye olmutur. Yalnzca 36 festivalin katlmasna izin verilen birlie, Trkiye'nin yannda Almanya, Fransa, ngiltere, s ve, Hollanda, spanya, Japonya, Avusturya, talya, Polonya, Maca ristan, Belika, Yugoslavya, Yunanistan gibi lkeler de ye. Her yl eitli uluslarn sanatsal etkinlikleri stanbul'a ylyor (1). lk ba kta bir kltr olay, enternasyonal bir anlay olarak grnen fes tivalden asl ne amaladklarn Aydn Gn zetliyor.- Uluslararas yapmamzn en nemli nedeni; sanatlarmzn yabanc tekniklerle karlamas ve bir yerde kendi kendilerini eitmeleridir. Bu sz den u anlam kmaktadr: S.S.C.B.'den, Polonya'dan arlan sa nat ve topluluklar, halk iin deil aka burjuva sanatlar iin getirilir. Bankalar, holdingler iin nemli olan, bu sanat eserlerinin TAVIR/347

ilevleri (zleri) deil, biimleri, yani teknikleridir. Ksaca, te kelci burjuvazi birok ulusun sanat etkinliklerini bir havuzda top lamakta ve kendine yararl grd teknikleri, sunu yntemlerini semektedir. Sinema dnda birok sanat daln kapsayan festival de, yetkinlikleri dnyaca kabul edilmi uzman sanatlarn grev almasnn tek nedeni budur. Her eyiyle darya baml tekelci burjuvazi, elbette ki kendi kltrn de ithal ederek oluturmaya alacaktr. Peki, burjuvazinin renmek istedii bu 'biim' nedir?

Londra ada Dans Topluluu Tabii k i , insanln toplumsal deimeleri srasnda belirlenen sa natsal retimlerinin biimi. Festivalde sunulan eserler ya kendi alarna gre ilerici olan eserlerdir ya da hl bu niteliklerini ko rumaktadrlar. ncelikle unu belirtmek gerekir; bir sanat eserini salt biimi ile tanmlamak temelsiz ve sakat bir anlaytr. Asl nemli olan onun zdr. Bir sanat eserinin znn kitlelere yans tlmas da zaman ve yer kouluna sk skya baldr. Bizler, stan bul Festivali'ndeki operalara, balelere, resitallere kar karken; d i rekt olarak bu eserleri deil, bu eserleri ona son derece yabanc olan

TAVIR/348

kitlelerin karsna karan burjuvaziyi sulamalyz. zleri ve bi imleri asndan bu yaptlar, dier uluslarda devrimci bir nitelikte olabilirler (mzelik sanat eserleri hari). Ancak, bu eserler biim sel olarak emeki halkmza gre ok ileri konumlarda olduklarn dan, ortada bir eliki domaktadr. Yeni-smrge lkemizdeki halklar, yllardan beri emperyalist smr arknn dileri arasnda ezilmeye, kendi z kltrne yabanclatrlarak insancl zellikle rinden uzaklatrlmaya, kapitalist dzen iin robotlar haline geti rilmeye allmtr. Bu durumda da, lkemiz emekileri, sorunla rn Pkazen-Russn keman ikilisinde mi bulacaklardr, yoksa sa-

HZIM BAKAYNAK natsal hazz Freburg Piyanolu Drtlsnde mi tadacaklardr? Ne onda, ne de brnde. Festivale katlan lkelerin kltrlerinin sos yalist z de bylece gme gitmektedir'. 'Baz kk-burjuva dnceler de, bale, opera, mzikallerin karsna milliyeti bir tavrla, halk oyunlarn kartmaktadrlar; Festivalin halk oyunlar ksmnn en gzel blm olduunu savu nurlar. Ne var ki, byle bir festivalde halk oyunlarnn, milliyeti ve ovenist grler dnda sergilenmesi olanakszdr. Objektif ola rak ta, oynanan oyunlar bu niteliktedirler. Bu konuda Milliyet Sa nat Dergisi'nin grlerine bakalm: ... Yurt dnda kalan TrkisTAVIR/349

tan ve skp Trkleri'nin karakter ve zelliklerini koruyan varlk larn yanstacaklardr., Keige'de vcut ve ayak almlaryla Trk'n nasl bir i zenginliine ulatn gsterecekler. Hatrlat makta yarar var; Keie, bir Krt Oyunudur. Yine festivalde, tu ristik grnme haiz olmas nedeniyle, oven duygulan temsil eden kl kalkan ekipleri gsteriler yaparlar. Ouz Boylar'na aittir de nilerek, Krt kilim ve ilemeleri, Trk Kilimleri Sergisi'nde izleyici lere tantlr. Bankalar ve holdinglerin, tantma brorlerinde yap tklar reklm ve propagandalar yetmiyormu gibi, halkbilimi v.b. konulardaki aratrmalar da ayn amalarla sergilenir. FESTVALE DEVRMCLERN YAKLAIMI NE OLMALIDIR? stanbul Festivali'ne devrimcilerin yaklamlar bugne kadar ok eitlilikler gstermitir. Festival deerlendirmesinde doru yaklamlar grld gibi, genel olarak sa ve sol yaklamlar ola rak nitelendirebileceimiz yanl grlere de rastlanmtr. Sol yaklamlar, tamamen bilgisizlikten kaynaklanan dogma ve sekter dnceleri yanstr. Gelen eletiriler biimseldir ve emper yalizme veryansn eden bu grler, ne yazk k i , emperyalizme kar bu alanda bir muhalefet oluturmay akllarndan hi mi hi ge irmezler. Biim zerine, bale, opera vb. konulara getirilen bu yan l tehisler retime ynelik olamazlar; sonusuz kalrlar. Bu alanda rgtlenme abasna girmeyen, ksa yoldan durumu kurtarmay tercih eden grler, muhalefet oluturmak bir yana, kendi kendi lerini mahkm etmektedirler. Festivale sadan bakanlar ise, genel olarak festivali Demokra tikletirme amacndadrlar. Bu alma yntemi olumlu bir aba olmasna karn, byle bir nermeyi temel mcadele yntemi olarak grmek, dzenin snrlarnda hapsolmay gndeme getirir. nk, festivale sahip kma, gereklemesine aktif katkda bulunma gibi yollar iyimser, topik yollardr. Bu anlay savunanlar festivalin tekelci burjuvazi tarafndan hangi amalarla dzenlendiini gre medikleri gibi. festivalin gerek vzn halka gsterenlere bakn neler sylyorlar: Burjuva bonfile ver, biftek ver. isi emekisi, halk da kurufasulye. imdi madem, burjuva et yiyor, o zaman et yozdur, emperyalisttir; kuru ise halkmzn ulusal yemeidir. Yaa sn k u r u , kahrolsun et!, Bu mantk ne kadar samaysa, kltr ala nn var olana (egemen) olana bakarak ikiye b l m e k t e o kadar samadr. (2)
TAVIR/350

<Kltr alannn demokratikletirilmesi> dncesinde olanlar, festivaldeki sosyalist lkelerin subjektif n i y e t l e r i n i gz nnde b u lunduruyor ve bu noktada yanlyorlar. zelinde Sovyetler Birlii kendisini paralanan bir sosyalist sistemin merkezi olarak grmek ledir ve sosyalist kltrle kapitalist toplumlar etkileyecei, halkla r ilerletecei grndedir. Bu revizyonist politikasnn sonucu ola rak festivale katlr. Oysa objektif grnm yukarda sk sk deindiimiz g i b i , te kelci burjuvazinin lehinedir. Devrimcilere den grev, her trl sa ve sol bak ykmak, tek yanl rgtlenmeyi reddetmek, devrimci kltr mcadelesini g lendirmek iin durmakszn almaktr. zglerine gvensizlik d u yan sa baklarn aksine, temel g devrimcilerin i dinamii ol maldr. Festivale kar gereken tavr, varolan yaplanmay tehir ederken, bir yandan da festivali bir gzlem arac olarak kullanmak) burjuva kltrn renmektir. Festivallerin nemli ilevlerini bir ok kez grmzdr. Devrimciler de, yeni ve gl enlikler, fes tivaller dzenlemeli, halen sren ilerici-demokrat ierikli festivalleri desteklemelidirler. Halkn kltrn yaatmal, onun kltr miras na sahip karak devrimci kltr yaratmalyz. Devrimci grevimiz bunu ngrmektedir. nmzdeki sre, her alanda olduu gibi kltr alannda da emperyalist kurum ve kurulularn karsna al ternatif olarak kma mcadelesini iermektedir. Tekelci burjuvazinin kltr alannda boy gsteren kurum ve k i ileri zerindeki, bunlarn eitli etkinlikleri ve zel olarak da stan bul Festivali hakkndaki dncelerimizi yeterince atk sanyoruz. Sanat dzen iin yapan sahtekrlara usta ozan-yazar Nzm Hikmet'in de iki ift sz var: AYAA K A L K I N EFENDLER Behey! kaburgalarnda ate bir yrek yerine dare lmbas yanan adam! Behey armut satar gibi san'at okkayla satan san'atkr! Ettiin kr kalmayacak yanna! Soksanda kafan dkknna, dkknn yedi kat yerin dibine soksan; yine ateimiz seni yal salarndan tututuracak
TAVIR/351

Bir trbe mumu gibi damla damla eritecek! ek elini san'atn yakasndan ek! ekiniz! Byklar pomadal ahenginiz szyor gzlerini hl koyda plak ykanan Leyl'ya kar! Fakat bugn azmzdaki ate borularla almyor yeni san'atn mar! Yeter artk Yeni Cami tra, yeteri Ayaa kalkn efendiler... DPNOTLAR: (1) 8. stanbul Festivalinin Program

(2) Ali Taygun - stanbul Festivalini ne yapmal? Sanat Emei s.18

TAVIR/352

Kemal KOBAY SAFLARI SIKLATIRIN Dalarn doruklarndan indirilmitir szmz yiitedir yaamak ve sevmek ve bize dman olana dman dmek kasp kavururken zulm silah bititirmek bize gelmez dize gelmek can bedenden gmedike diz boyu kan diz boyu barut ire dalarak dayanarak, kar koyarak koparlmtr yaam ka boyun sunulmutur gencecik, taze, yeni yetme... Bir lktr fke alev alev tutuan yreimde zehir basn kanayan yarama Ey kurtulu iin savaan halklar sarslsn doa, ksn topraklar kopsun alev ate anaklarndan atlasn az yaanan gne kar Ey ana rahminde ki dl frla bedenden, atl ileri sarl bize, dolan bize gir iimize gcne g kat tetii kesen parman havaya kalkan kolun sallanan yumruun Ey iyi syleyen, yiit eyleyen yaman isyan edenler ve topraa can veren dalar deviren devran evirenler eitliin, zgrln savalar skn sklabildiince kaynasn derileriniz balta saplarna bisin trpanlar baak bier gibi rzgar savursun yangn kasp kavursun kabna smasn mermiler Kavga rlecektir elbet lnecektir saflar sklatrn ileriye! denlerin yerine

TAVIR/353

Arnavutluk Yazarlar Birlii Bakan D R T E R O A G O L L le Bir Sylei

TAVIR

TAVIR Bilindii gibi sanat siyasetten ayramyoruz. Sanat, siyasete ba ml olarak biimlenir ve ona byk lde etki yapar. Dergimiz, devrimci mcadelenin nemli bir alann kapsayan devrimci kltr mcadelesinde bir ara. lkemizde, kttr alannda u ana kadar netlemi devrimci sanat anla y yok, amacmz teorik konularn da dargimizde aarak devrimci kltr poli tikasnn belirlenmesini ve netlemesini salamaktr. Bu nedenle lkemizdeki ve uluslararas devrimci kltrlere arlk veriyoruz. D. AGOLL Derginizin amac ok byk ve setiiniz hedefler ok gzel . Lenin yle diyor; bana iyi bir dergi verin, dnyay deitireyim, Arimet de , bana bir mesnet ve kriko verin, dnyay kaldraym diyordu. Bu anlamda der gi ok nemlidir. TAVIR Yaamnz sanat kiiliinizde ksaca anlatr msnz? D. A G O L L Atdeval denilen bir blgenin Kori kasabasnda 1931'd e do dum ve ilk eitimimi orada tamamladm. Kurtulu sava baladnda partizanlarn yanna giderek mcadeleye ka tldm. Henz 13 yandaydm ve elimde tfek tutmak zorundaydm. nk m cadele bunu gerektiriyordu. TAVIR/354

Ortaokulu ve liseyi, Grey Arnavutluk'taki Girahada kasabasnda bitir dim. Daha sonra Leningrad niversitesi'nin Filoloji blmnde okumak zere Sovyetler Birliine gittim. Yazmaya 14-15 yalarnda baladm. Bunlar daha ok iir ve kk hik yelerdi. O zamanlar bizim genlik dergilerimizde baslmt. lk kitabm 1957 senesinde niversiteyi bitirirken yazdm. Bu bir iir kitabyd. Benim iin bu nun anlar hl tazedir. Gerekte de bir yazar iin ilk yaptnn nemi ok b yktr. Bunlar iyi olmasa bile ilk yaptlar olduklar iin sevilirler. niversiteyi bitirdikten sonra Za Repabil (Yurt iin) dergisinin kltr ve sanat bl mnde 15 sene altm. Bu arada Roman, 6 iir kitab, 2 Rportaj kitab, 2 Dram, 3 Film Senaryosu ve - yk kitabm yaymland. Ayrca, Bulgaristan, Yunanistan, talya, Fransa, Romanya, Macaristan, sve, Norve, Almanya ve Trkiye'de yaymlanan bir ok kitabm vardr. Ancak bunlar ok gzkse de benim iin yeterli deildir. ' yi bir yazar olmak iin ise yle bir rnek verebilirim; stanbul'da yaayan bir yazar yaralansa, baka yerlerde ki yazarlar onun bu acsn hissetmeli, duy maldr. nk yazarlar halkn evlatlardrlar. Yine byk bir yazar, yaptlarn gncel konulardan ve halkn gerek ya amndan semelidir. Ayrca btn dnyada bir ablonculuk seziyorum. Bir ok fabrikasyon ya ptlar vardr. rnein kovboy filmlerinden bir tanesini seyrettikten sonra dier btn kovboy filmlerini ezbere renmi olursunuz. Kitaplar da yledir. rne in, Sartre iyi ve nemli bir yazardr. Ve onun hakknda yazanlar yle eyler yazmlar ki Sartre' imambayldya evirdiler. Edebiyatta ama, ideal yok olursa o bir yk olmaya balar. Bir dergide, rnein burjuva basnndaki bir dergi reklamsz kamaz. nk ierik olarak yk ile doludur. Ve reklamlar olmadan kesinlikle satlamaz. Neden onlar p lak kadn resimleri basyorlar. Onlar sadece satmak iin urayorlar ve kitle leri uyutmak istiyorlar. Kitlenin politika ile uramasn istemiyorlar. Baka eylere dikkati ekiyorlar. Politika olmasn da ne olursa olsun. z olarak anlatmak istediim, edebiyatn byk amac olmal ve insana bir eyler vermeli. Edebiyat halk iin olmaldr, yazar en gzel yaptlarn hal ka adamaldr. nk halk hereyin en iyisine layktr. Ben de bu ama do rultusunda yazmaya alyorum. TAVIR Sayn Agolli, genellikle hangi konularda yazyorsunuz? D. AGOLL Ben, ulusal kurtulu sava, sosyalizmin inas ve halkm zn olumlu kltr deerleri zerine yazyorum. Ayrca yeni akmlar zerine in celemelerde bulunuyorum. TAVIR Arnavutluk halk genellikle hangi konular okumay seviyor? D. AGOLL Her halk gibi ada konulan tercih ediyor. Toplum yaa m ele alndnda halk bunu ilgiyle okur. nk, her an karlat olaylar ve bizzat iinde yaad yaam anlatlmaktadr. TAVIR rnein Gorki'nin bu konuda yle bir sz vardr: Kahraman lk (veya yazlara konu olacak olaylar) hayatn her alannda mevcuttur. Ve ben yle sanyorum ki yazarlar bu tr eyleri yakalayarak konular kolaylkla bulabileceklerdir. Siz bu konuda ne dnyorsunuz? 0, AGOLL Gnlk yaamda bile kahramanlklar vardr. Fakat, batl TAVIR/355

yazarlar kahraman eksiklii olduunu sylyorlar. Bunun iin ba kahraman olarak psikolojik hasta ve manyak kiileri seiyorlar yani normal insan konu olarak incelemiyorlar ve bylece gereklerden kamaya, uzaklamaya alyoryorlar. Ben bu tr kiilikler hakknda yazlmasn demiyorum, ancak bu tr kahramanlar fon olarak kullanlmaldr. TAVIR Arnavutluk devrimini yapm bir lke olarak, kltr devrimini nasl gerekletirmitir? Genel olarak Arnavutluk'taki kltr yaamndan szeder inisiniz? D. AGOLL Kltrel ve ideolojik geliim ince ve ok nemlidir. Devrim lerin iinde nemli bir devrimdir. rnein in'deki kltr devrimi ok can s kc olmutur. nk kltr devrimi adna halk kltr ve gelenekleri bir ta rafa itilmitir. Ve bu yzden salam bir temele sahip olamamtr. Bilindii gi bi proleter kltr, gemiin kltr zerinde ykselmezse nemli hi bir ey yaratlamaz. Bizde byle bir dnce ile Arnavutluk'taki kltr devrimini ele aldk ve kltrmz ina etmeye devam ettik. Halk edebiyatnn olumlu yan larn alarak yeni kltrmz gelitiriyoruz. Bizde, gemide de iyi yazarlar varm. rnein ayupi, Medani gibi air ler. Onlar, genellikle insanln, yaamnn zerine yazmlardr. iirlerinde bel ki de fazla devrimcilik yoktur ama iyi yaptlar kardklar iin tutulurlar. Biz sava dneminde ve ondan sonra da bu tr kiileri koruduk ve hl onlara say gmz var. Yazarlarn ou halkn tarafndand ve partimiz de onlarn rgt lenmesinde byk rol oynamtr. Ve imdi sa kalanlar nemli yazarlar olarak varlklarn srdryorlar. Bizde 1 0 - 1 5 yl ncesine kadar halk geleneklerini

AYB Bakam D. Agolli, TYS Bakan A. Nesin ite birlikte ikili kltr anlasn imzalarken. gericilikle badatran kiiler vard. Ama artk bu anlay yklmtr. Gelenek ler, cephe arkasdr edebiyat savanda. Sava, cephe arkas olmazsa srmez. Desteksiz bir sava dnebilir misiniz? Edebiyatta da byledir. Eer, idealini arayacaksanz geleneklerin zararl olanlar da vardr. Ancak gzel eyler o unluktadr ve onun iinden iyileri ekip, yeni edebiyat bunun zerine kurmak gerekir. TAVIR/356

TAVIR lkenizde kk burjuva yazarlarna kar nasl bir mcadele yrtyorsunuz? D. AGOLL Devrim sonralar genellikle burjuva kalntlar olur ama be lirleyici olan yine bata olanlardr. Biz devrimden sonra bu tr kiilere kar savayoruz. Bunlarn sanatlar birliinde 1030 yesi vardr ve hemen hepsi sol grldr. Onlarla, politik, kltrel ve dier konularda tartarak doru olan kabul ettirmeye alyoruz. Bu silah zoru ile deil, ikna yolu ile oluyor, Kk burjuvalara kar eitim yolu ile savamalyz. Biz bu konuda her gn alyoruz ve her grdmz hatay aa kararak, doru yn gsteriyoruz. TAVIR Sizce devrimci bir sanat nasl olmaldr? D. AGOLL Devrimci bir sanat halkn evlad olmaldr ve onun sorun lar ile yaamaldr. Seyirci olmamaldr. Byk sanat olup, devrimci deilse bu devrimci bir sanat olamaz. Ancak politik olmayan sanatlar da vardr. Bunlar silip atmamalyz. rnein Balzac monariye karym, ama edebiya tnda demokratm. Neden demokratt? nk baka trl olamazd, baara mazd. Fakat imdi bir sanat devrimci olmazsa, iyi bir yazar da olamaz. TAVIR Burjuvazi, bilindii gibi politika ile sanat birbirinden ayrr. Bu na kar nasl mcadele edilmelidir? D. AGOLL Bu olaylarn ve gereklerin sayesinde olur. Burjuva ideolojisi ne kar her trl arala mcadele edilmelidir. eitli yaynlar, toplantlar ve buna benzer deiik aralarla. TAVIR Bize ve okuyucularmza sylemek istediiniz eyler var m?

D. AGOLL Derginizin ok gzel bir amac olduunu ve daha iyi bir ya ynclk iin savatn anlyorum. Bu ok iyi bir eydir. Amacnz da been dim. nsann elbisesi olmayabilir ama yrei ve beyni olmakszn yaayamaz. Ayrca gen oluunuz da iyi bir gelimedir bence. TAVIR Teekkr ederiz. Sayn Dritero Agolli.

357/TAVIR

Turhan

OKTAY

AFAKLA GECE ARASI Y A K I N D I R 1 Geceyars sokaklarnda seni aarken grdm delikanlm Sahanlar dedi son soluuna Ardnda bin trl pusu ardnda yalan dolan katmer katmer dizim dizim dizilmi Hakknda delikanlm kesin buyruk verilmi: Vurun!.. Gz pnarlarmdan ilk yaz akarken kanl, yeil yreimde filizlenir delikanlm ala banm bir fke ylesine dik ylesine onurlu ve hi eilmeyen tavryla durur tetikte. II imdi salarnda hi bir yldz amayan gne ksm dul kalm bir gecenin kirli iren ve prsm rahminde beynim frlyor ileri gzlerim yuvalarn zorluyor er andaki sevdam dikelerek karanln koynundan afa yokluyor. afakla gece aras yakndr.

358/TAVIR

Al bir sarmak glnn alan ili dudaklarndan alnma pckler konuyor te bundan anlyorum afakla g e c e aras yakndr delikanlm. Caddelerde gmbrdeyen mavi-yaz dalgalardan anlyorum kitaplarn yalmlanan sayfalarndan yreime bastm ate am dizgilerden anlyorum III Namlular iee durmu delikanlm sevin dllenmeye balam kan yitmi ama fke knnda Emek all morlu bayram iinde.

DZELTME Turhan OKTAY'n dergimizin 3. saysnda yaynlanan BYK ALAR DIR ZGRLK K ADI MRMZE YAZILDI adl iirinde aada gsteri len dizgi yanllar olmutur. Turhan OKTAY ve okurlardan zr dileriz. belleimize kaznd bileimize olarak dzeltilecektir. I I . BLM : Kozalarla dalgalanm kzlar satrn Yalar ka bilinmez satr izleyecektir. III. BLM : eli tutkun silah silaha olarak dzeltilecektir. IV. BLM : Ardmzda yamurlanm umutlar yamalanm olarak dzeltilecektir. I. BLM :

TAVIR/359

BLME UZANAN FAST ELLER KIRILACAKTIR

BEDRETTN CMERT Zeynep ERAY

Madem ki toplumlar tarihinin omurgas, insan emeinin tuIalaryla rlmtr, bu emein ortaya knda birinci dereceden grevleri de bilim ve sanat yklenmitir. Bilim ve sanat insan yaamnn, geliiminin diyalektik bir yan smasdr. Ve iinde bulunduu srecin retim ilikilerini gsterir. Burjuvazi kendi dzenini, var olabilmesi ve yaayabilmesi iin ken di aydnn yaratr. Ama, nasl ki bilimsel teknolojik devrimlerinin ve smr halkalarnn, smr paktn hazrlayan burjuva aydn lar var ise bunun karsnda proleteryann yannda safn belirle mi, zgrlkten yana imzasn atm mcadelelerin aydnlar da vardr. Tarihin her dneminde sanatn ve bilimin ortak katksyla ger ekler suyzne kartlmaya allm, ortaya kan gereklerle birlikte bilim ve sanat, yeni bir greve balanm ve yn kazan mtr. Einstein; znde bilim adam ve sanat zgrlkten yanadr der. 1 9 4 8 ' d e i l k defa kurulan bar ve anti-faist mcadelenin ilk
TAVIR/360

evrensel rgtnn bana Curie, Neruda, Fadeyev ve Robeson g i bi bilim adam ve sanatlar getirilmitir. Bu da, sanatnn ve bilim adamnn genel karakterindeki ilericiliini, zgrlkten yana mcadeleciliini bize izen bir rnektir. Bu gerei bilen egemen snf lar da alar boyunca bilim adamna ve sanatya saldrm, onun insanln mal olmasn engellemeye almtr. eyh Bedrettinlerin, Galilelerin daraac ve giyotine gitmelerine neden de bu ger eklerdir. lkemiz, yllar boyu bir ok aydnn susturulmaya allmas na ve ldrlmesine sahne olmu, bu basky yaam bir lkedir. Bilim ve sanatn insan dncesinin ufuklarn aan, dnya gr n etkileyen, zellikle bilimsel dncenin insanlarn gerekleri da ha iyi grebilmesini salayan bir ara olduunu bilmektedir burju vazi. Ve bu nedenle en acmasz saldrlarn aydnlara yneltmek tedir. Bu saldrlarla dorunun teorisini yazanlar, yaam iyiye, g zele yneltenler sindirilmeye allmakta ve bilime dman faizm, iine gelmeyeni, smrsne katlmayan yok etmeyi amalamak ta, aydnlar susturmaya uramaktadr. Getiimiz son yllar bu saldrlarn en youn bir ekilde srdrld yllardr. Bu saldr larla bir ok aydnmz yaamn yitirmitir. Cavit Orhan Ttengil, mit Kaftancolu, Bedri Karafakiolu, mit Yaar Doanay, Do an z ve Bedrettin Cmert, faizmin plnl saldrlarla katlettii aydnlarmzdan birkadr. Bu aydnlarmzn hepsi doruyu d nen bir beyin ve doruyu yazan bir kalem olduklar iin faizmin saldrlarna hedef olmulardr. Ankara Hacettepe niversitesi Sanat Tarihi retim yesi Do. Dr. Bedrettin Cmert, 1978'in Temmuz'unda evinin kapsnda ld rlen, faist cinayete kurban giden bir bilim adamyd. O, yaamn bilimsel dncenin nda, toplumunun kltrn yaatmaya ve gelitirmeye adam bir sanat bilimcisiydi. Enternasyonalist kltrn yaratlmasndan, dilbilimi ve estetii zenginletirmeye kadar bir ok kltrel abay gerekletirmeyi amalam, henz almalarnn bandayken ldrlmtr. nsanolunun alar boyu oluturduu birikimi, ada bir yorumla ele alarak onu, bilimselliin nda gelecee ulatrmay amalayan bir sanat tarihisiydi Bedrettin Cmert. O, sanat zerine grlerinden birinde yle der: Yalnzca be lirli kiilerin tekelinde kalan ussal etkinlikler, topluma maledilemeTAVIR/361

dikleri, ya da maledilmek istenmedii veya bu kiilerin bu etkinlik leri topluma maledecek gten yoksun olduklar iindir ki bu etkin likler, oumuza baka gezegenlerden yansyan yaamd eylermi gibi gzkr. Dncelerini ve duygularn kendi dilinin z deer leriyle syleyemeyen kii, brakn bilim ve sanat, ulusallk bilinci nin dnda kalmaya mahkmdur. Sanatta anlalmazl sa vunanlara, sanat yapyorum diye bilimsellikten saparak sa nat iin sanat yapanlara duyduu tiksintiyi belirten Cmert, sanata ilikin grlerinden birinde yine yle diyor: Top lumculuk, toplumsal nitelikli sorunlarn yapta sokulmas deildir; ne de bireysel sorunlarn ilenmesi. Gerek toplumcu sanat, insan, birey-toplum btnl iinde grp yanstabilen sanattr. Top lumculuu; toplumu dolaysz yoldan ilgilendiren konularn tekelin de sanmak ilkel olduu kadar kaba bir yanlgdr. Byle bir yanlg, sanat denilen o ince, o damtlm rnn gzelliini bulandrr. Toplumculuk bir konu, ierik sorunu d e i l , yntem sorunudur, ba k asdr, dnya gr biimidir. Buradan da anlalaca gibi, o, bir sanatnn insanla yapt laryla ok ey iletebilmesinin ancak dnya grn kesin saptamasyla ve dolaysyla da bilimsel dnya gr nda olanakl olabileceini sylemektedir. Bu da kuru bir anlatm ve gerei s ralamak olmamaldr hi bir zaman. Onun yaam sadece sanat ze rine kuramsal dnceleri ile noktalanamaz. Trk Dil Kurumu'ndaki almalar, Trke'ye kazandrd 'Sanatn yks' adl bi limsel kitab, 'Kalmasn Ellerim Sizlerden Uzak' adn tayan kita b ve ancak lmnden sonra derlenebilen iirleriyle pek ok alan da varln gsterebilmi bir aydndr Bedrettin Cmert. Her zaman ezilen snflar iin mcadele veren, bu m cadelede yerini belirleyebilen yiit beyinler ve yrekler ol mutur, olacaktr da. Snfsal zme vararak doru saflarda yer alabilen aydn, aydn olabilmenin mutluluunu ve vncn an cak yeni toplumun kurulmasna katkda bulunduu lde duya caktr. nsanca yaam savunmak, onun en byk grevi olmaldr. Faizmin bu saldrlar mcadele devam ettii mddete varolacak tr. Bu saldrlar, faist terrn kitle pasifikasyonu yaratmas ama cna bal olarak, dier aydnlar ve halk korkutmaya, sesini kart mamaya, susturmaya ve kendileri iin zararl olan dncelerin ya ymlamasn salamaya almaktadr. Bu nedenle toplumda tavrn almas gereken kesimlerden biri de aydnlar olmaldr. Yeni bir topTAVIR/362

lumun mcadelesinde neminin ne derece byk olduunu kavra yarak, bunun bilincine vararak doruya ynelmelidir .Kltr, sa nat, uzun, hem de ok uzun bir sre kendini yalnzca manevi silah larla savunmu; ama hep maddi silahlarn saldrsna uramtr. Oysa dorudan doruya kltrn kendisi, manevi bir ey deil, maddi yan da olan, hatta bu yan ar basan bir olaydr. Dolaysy la kendini savunurken maddi silahlara da bavuracaktr. Bu ne denle smry gstermek ve aclar anlatmak yeterli deildir. En byk silahmz yeni toplumun kurulmasnda gstereceimiz yol olmaldr. Faizmin saldrlar devam edecektir. Ancak hi bir zaman ay dnlarn ve devrimcilerin ldrlmesiyle mcadele durmayacak tr. Bu nedenle, nemli olan, faizme ve emperyalizme kar verile cek mcadelede aydnlarmzn, halkn aydn olma sfatlarn ken dilerini her trl bireysellikte arndrarak ve devrimci rgtll n ortak abasna katlarak srdrmeleridir. te o zaman ellerin deki silah doru hedefe ynelecektir. KAYNAKLAR : Ailenin, zel Mlkiyetin ve Devletin Kkeni/K. Marx, F. Engels Faizm zerine Yazlar/Bertolt Brecht

TAVIR/363

TAVIR/364

Devrimci air ve Mcadele Adam Sandor Petfi (1823-1849)

Sevi ve zgrlk En gerekli iki szck Sevi uruna veririm kellemi zgrlm uruna da sevimi

Yavuz TURAL

Bundan tan 131 sene nce Macaristan'n Ulusal airi, bam szlk ve zgrlk sembol Sandor Petfi halkna yle sesleni yordu : Boyundurluktan bkm tutsak uluslar bir gn Uyanp sava alanna kotuunda Gzleri alev alev, ellerinde bayraklar, Ve bu bayraklarda u kutsal parola

DNYA ZGRL, HERKESE VE HERYERDE.

Haykrnca bu sz nlayan sesleriyle Haykrnca heryerde doudan batya Zalimlere kar alan son savata lmek isterim ben orda en n safta 1823'te Pete'de doan ve gerekten de zalimlere kar savarken len Petfi, halkna hem kalemi, hem de silahyla yol gstererek geride rnek bir yaam brakmtr. 1848'de yazd Uyan ey Macar (Talgra Magyar) adl iiri sonradan ulusal mar olmutur. Petfi, 18. yzyln en byk lirik airidir. Eserleri eitli dillere birok kez evrilmi, iirlerinden yararlanlarak oyunlar yazlmtr. Petfi 26 yanda ld zaman arkasnda yzlerce iir, dramlar, destanlar, iki tiyatro eseri, ngilizce'den Shakespeare evirileri ve tamamlan mam pek ok eser brakmtr. En nemlileri; Selvi Yapraklar, Ak ncileri, Beni Bir Dnce zyor, Eyll Sonunda, Tirsa Sana
TAVIR/365

Ne Ad Verdiler, Drt kzl Araba, Titre allklar ve Hznl Sonbahar Rzgrlar'dr. Orta halli bir ailenin ocuu olan, Petfi, renimini yarda b rakm, 16 yanda gnll askere, 18 yanda gezici bir tiyatro kum panyasna katlmtr. Petfi lkeyi iirler yazarak yaya dolat n ve yeniden rendiini belirtir. Bu srada, devrimci ozan Mihail Vrsmarti ile tanm, onun yardm ve destei ile 1 8 4 4 ' d e ilk kitabn yaynlamtr. Bu iki destans yapt Selvi Yapraklar ve Ak ncileri izler. Bu arada hem ulusal, hem de snfsal plnda pek ok elikilerle beslenen bir sre, Avrupa'y 1848 htilllerine getirir. ou lkede olduu gibi Macaristan'da da cokuyla karlanr. Devrimin hemen balarnda, Petfi ve kralla kar federal bir cumhuriyet kurma isteiyle ayaklananlar Mart Genleri adyla devrimci bir rgt kurarlar. Bunlarn ou kyl kkenlidir ve aznlk halklarla birle erek aristokrasiye, kralla ve toprak kleliine kar savarlar; devrimin baarya ulamasnda etkin rol oynarlar. Devrimin balarndan itibaren Petfi'nin iirlerinin de, ak ve doa yerine mcadeleyi ierdiini gryoruz. O, iirlerinde halkyla btnlemi, bamszl iin savamas gerektiini anlatm, dev rim srasnda halka Petfi'nin iirleri ve bildirileriyle seslenilmitir. Devrim nceleri baarya ulam, Pete kurtarlm, Avustur yallar kovulmu, ancak Rus ar'nn mdahalesiyle devam getiri lememitir. Petfi, Rus ordularna kar gnll olarak savaa ka tlm, geri hizmete verilmesine ramen n saflarda savamakta is rar etmi ve Segesvar'da kahramanca can vermitir. Petfi lmn den sonra da pek ok ozan ve sanaty etkilemitir. Bunlar arasn dan faizmin kurban olan Miklos Radnoti, Janos Vajda, Attila Jozsef'i sayabiliriz. Sandor Petfi, Macar Halknn mcadelesinde, zgrlk ve ba mszlk bayra olarak her zaman varolmusa, bunda halk uyak larn ve halkn gnlk konuma dilini kullanmasnn byk pay vardr. Petfi, eserleri iin B e n i m deyilerim ve konularm tekilerininkilerden daha zgrdr. Evet. nk b e n iiri, ancak s s l giysiler ve cilal izmelerle girilebilen bir saray salonu olarak deil, nalnlarla ve hatta yalnayak rahata girilen bir katedral olarak ka bul ediyorum. demitir. Sanatnn halka toplumsal gerekleri an latmakla ykml olduunu vurgulayan ,ok ksa bir mre ok b yk eserler ve iler sdran Petfi'den ulusal kurtulu sava veren ve verecek olan uluslarn sanatlarnn alacaklar byk dersler vardr.
TAVIR/366

Sandor PETF

AIMIZ

ARLERNE

yle kolay sanma sen bu ii, kardeim, hemen kalkma tellerden trkler dktrmeye! Saz eline bir kere almaya gresin, bir grev yklendin demektir bilesin, ok ar bir grev ve bell.... Geldinse anlatmaya yalnz kendi derdini, kardeim, yalnz kendi zevkini anlatmaya geldinse, brak elinden o kutsal saz, sana burada hi kimse kulak asmaz. Ey airler, gireceksiniz halkla kol kola, alevlerin, frtnalarn iinden geeceksiniz, hi durmadan yryeceksiniz, ama hi durmadan; alaktr, halkn bayran elinden dren de. urda, geride, bir kenarda gizli gizli bir parack dinleneyim, diyen de alak!... Halk bakacak - grecek - anlayacak, ac eken kim, bakaldran kim, dven kim, kim ii oluruna brakm, kim gnn gn eden, kim arlatan, kim korkak!.. Peygamberler kacak yalanc ve kurnaz, durun, diyecekler size, durun, ey insanlar, ite buras, diyecekler, sizi yaatacak yer, ite buras bolluk lkesi, mutlu toprak. Bu korkun yalanlara kanmayacak ama hi kimse, ne alk kanacak, ne susuzluk kanacak, ne umutsuz yaamak, haykracak gnete kavrulan milyonlarca insan, hepsi yalan diyecekler, hepsi yalan, hepsi yalan.

TAVIR/367

Ne zaman eit pay alrsak hepimiz bolluk sepetinden, ne zaman hepimiz srayla oturursak hak sofrasna ne zaman her eve girerse bereketli aydnl bilimin, ne zaman prl prl yanarsa tekmil evler aydnlklar iinde, ite o zaman deriz, burda duralm, tamam, ite buras bolluk lkesi, mutlu toprak. Biz o gne kadar, dur durak bilmeden, srdreceiz amansz savamz, da ta demeden yryeceiz, gzler akmak akmak, yumruklar smsk. Sonunda, btn bu abalara karlk, hi bir e y gemeyebilir de elimize, yola karken biz bunu zaten gze almtk. lm kondurup alnmza yumuak bir pck, kaparsa usulcana gzkapaklarmz, ve ipekten kefenler ve iekler iinde alp korsa bizi kara topraa, bu bile yeter de artar bize.

ev: A. Kadir - . Hulusi

TAVIR/368

1980 Uluslararas Akehir Nasreddin Hoca enlii

N. EREN

Bu sene 4-10 Temmuz aras yaplan gsterilerle 21. yln doldur du, Nasreddin Hoca enlii. Folklar gsterileri, sergiler, film gsteri leri, korolar ve Akehir halk vard enlikte. Bir de onlardan uzak, lkemiz sanatlar, yerli ve yabanc konuklar. Nasreddin Hoca enlii, ilk olarak 1959 ylnda dzenlenmi. Ay n sene kurulan Nasreddin Hoca ve Turizm Dernei enlii stle nip, o gnden bu gne eitli gsteri ve sergilerle srdregelmi. 1973 ylnda dernein, Karikatrcler Dernei ile dzenledii Gen Karikatrcler Yarmas bir dnm noktas enlik iin. 1974 yln da, srdrlen karikatr yarmas, Uluslararas Karikatr Yar mas adn alm. Uluslararas bir nitelik kazanan enlik, gnmze kadar yabanc ve yerli topluluklar, konuklar tarafndan zenginleti rilmi. 1980 Yedinci Uluslararas Nasreddin Hoca enlii yedi gn sr d. Bu sre iinde Akehir'in salonlarnda ve sokaklarnda yedi ser gi ald. Uluslararas Karikatr Yarmas sergisi, Halk Eitim Mer kezi el ileri sergisi, Cemal Kln resim sergisi, Kz Meslek Lisesi sergisi, Nihat Ekin Akehir Gl Kular ve Gl rnleri sergisi, Vahide zus resim sergisi, Behiye amurlu iek sergisi, Karikatr cler Dernei zmir ubesinin 3 Metre Beze adl, beze yaplm ka rikatrlerden oluan ak hava sergisi. enliin halkla olan ilikilerini salayan, konuklarn yer ve yeTAVIR/369

mek sorunlarn gideren, program hazrlayp, uygulayan Akehir Nasreddin Hoca ve Turizm Dernei Bakan smet enolu ile yap tmz konumada sylenen; halkn enlie ekonomik adan yak lat, enlikte sadece elence arad, dernee ekonomik yardm da bulunmad, ou zaman bir sandalye tama iini bile kendile rinin stlenmek zorunda kaldklaryd. Halkn enlikten neler bek lediini renmek iin, 3000 anket formu dattk. Gele gele 15-20 tanesi geri geldi. Onlar da aydnlar cevaplandrm. Halk enlie ekmek iin, ok sayda folklor gsterisini hergn tekrarlamak zo-

runda kalyoruz. Oysa bu sadece asalak insanlar yaratr. Amacmz ise dnen insanlar yaratmaktr. diyen smet enolu'ndan son ra grdmz, konutuumuz Akehir halk ise, sergilerin al mas ncesi, kaplarda bekleen, Bu tr karikatrden halk anla maz diyen sulu mizahlarn grmesini istediimiz ekilde karika tr sergilerini gezen, sanatlar, yaptlarn eletirmesini bilen, ser gileri bir an bo brakmayan bir halkt. 7 yldr uluslararas nitelie kavumu enlikten ok ey kapmasn bilmilerdi. Sinematek'in film gsterileri teklifi neden, siyasi amaldr denilerek geri evril di? Bu bizi btn sene seyrettiimiz seks filmleri ile babaa brak myor mu? Gelecek seneler de mutlaka, imdi gsterilen 2-3 filmin ok stne klmaldr., Evet anket dattlar. Ama oumuz an layamadk. Sadece aydnlarn cevap vermeside bu yzden., Gelen
TAVIR/370

sanatlar otobslerle oradan oraya gtrlyorlar. Bizlerle hibir ilikileri olmuyor., almak istiyoruz dernekte, ama genler s rekli bahanelerle alnmyor dernee., enlik o kadar kopuk ki biz lerden, davul, zurna sesini duyunca anlyoruz ancak. diyerek ele tirilerini iletebiliyordu halk. enlii genel olarak deerlendirirsek, konuklar asndan hereyin dnlmesi ve dzenli yrtlmesi, elbette ki onlarn olum lu dncelerle ayrlmalarn salyacaktr enlikten. Aydn ve ile-

Akehir Nasreddin Hoca enlii Uluslararas Karikatr Yarmas BYK DL: Mustafa RAMEZAN (ran) TAVIR/371

rici nitelie sahip halk ise sanatlarla yeterli ba kurmaktan, tar tmaktan yoksundur. Halkn kltr seviyesi dk denilip bunlar dan kamak yerine, bu seviyeyi ykseltmek iin (Eer gerekten asalak insanlar yetitirilmek istenmiyorsa) ilerici nitelikli gsteri lere, ak oturumlara, sergilere, sanatlarla halkn kaynamasna zen gsterilmelidir. Aksi takdirde rneini grdmz gibi, der nek binasndan, stadyumdan disko mzii yaynlar yaplacak ka dar, halk kltrne ters den hareketlere rastlanr. Parasal neden lerden tr gsterileri zenginletiremiyoruz denilirken, halkla olan kopukluk yznden, halkn evinde sanatlar konuk olarak arla mak istei duyulmaz bile! enliin iinde yer alan Uluslararas Karikatr Yarmas bizce amacna ulamam. Bunu yarmaya katlan onca nitelikli karika tr varken nasl seildiini, dllendirildiini anlayamadmz eser lere, lkemizin ve dnyann sayl karikatr etkinliklerinden biri ha line gelmi olan yarmann yaratt ortamn kullanlmayna ba karak syleyebiliriz. enlik dolaysyla Akehir'e gelen yerli ve ya banc konuklar, bilgi ve deneyimlerinden yararlanlmadan geriye gnderildiler. Geen senelerde olduu gibi en byk eksiklik, karikatrclerin enlii sadece elenmek olarak grmeleri, ylda bir kez gerekleen bu ortamda saatlerce tartmak gerekirken gezme yi tercih etmeleriydi. Bu tr tartmalar youn olarak' rgtlemesi gereken Karikatrcler Dernei ise dzenledii tek ak oturuma, yabanc karikatrcleri, evirmen yokluundan katamad. Semih Poroy, Turgut eviker, Tufan Arkayn'n katld ak oturum 15-20 dakika konuup, hallederiz mant ile balad ve srd. Oturumu imdi bu ak oturumu fazla uzatmak istemiyorum. Yabanc kari katrc arkadalarn dier baz programlara katlmas gerekiyor. Daha nce alta da belirttiim gibi bu scak havada herkesi bura da tutma hakkn da kendimizde grmyoruz. Bu bakmdan bala mak istiyorum ama soru sormak isteyen varsa onu tabi kabul ede ceiz. szleriyle noktalamak isteyen dernek sekreterine gelen en lik srasnda sregelen belli bir karikatr sergisi var. Bu sergi sa yesinde burada olanlarn arasnda belli bir alveri, karikatr tar tmalar olmaldr bizce. Bu anlamda sznz eletiriyorum. Byle scak bir havada gezmek isteyen pekok kii olabilir dediniz. Bu son derece yanl. Karikatrcler gnl ister ki u enlik srasnda yemesinler, imesinler, uyumasnlar, karikatr konusunda olabildi ince tartsnlar. Olmas gereken de budur. eklindeki eletiriye ise u cevap verildi: Arkadam yemesinler, imesinler, uyumasnTAVIR/372

TAVIR/373

lar, birbirleri ile iliki kursunlar diyor. nsann biyolojik bir canl ol duunu yemee, imeye, uyumaya da gerektiinde gereksinimi ol duunu hatrlatrm. 1977 yl yarmasnda dl kazanan Bat Almanyal karikatr c Lutz Backez ile yaplan rportajdan bir alnt yapmakta yarar var. Herey ok iyi falan dedik ama bir sergi vard. Daha kari katr grdm k i , elime kokteyl sokuturdular. Tekrar sergiyi izle meye koyuldum k i , bu seferde kzlar ekip elii sergilerine srkle diler. Oradan kap tekrar sergiye geldim. Bu sefer baka bir kok teyle gtrdler. Mecbur muyum dier eyleri izlemeye... Hereyden nce ben, dnyann drt kesinden gelen karikatrleri grmek is tiyordum. Derken folklor gsterilerine gtrdler bizi... Oysa ben sizin folklor danslarnz 4 - 5 defa izlemitim, biliyordum. Oysa ben imdi yine folklorunuzu biliyorum, karikatr sergisini bilmiyorum. (Trkiye Yazlar - Nasreddin Hoca eki)

Lido Contemori (talya)

Peter Puszta (Macaristan)

lkemizde yesi olsun olmasn, tm karikatrcleri, karikatr sanatn aydnlatma grevini stlenen, baarl almalarn gr dmz Karikatrcler Derneinin, elindeki en byk olana na sl kullanamadn grdk bu enlikte. enliin karikatr yn s a dece sergiler olarak kaldka, yaplacak iler bir, iki kiinin zveri sine brakldka tm bu aksaklklar, eksiklikler srecektir kuku suz. Karikatrcler Dernei yelerine eitli yaptrmlar uygulaya rak, onlarn gcnden yararlanmaya almal, onlar sadece genel kurullarda konuan, aksaklklar eletirip almalara katlmayan kiiler olmaktan kurtarmaldr.
TAVIR/374

Karikatrcler Dernei zel dl sahibi NNO D FAZZO dergimiz iin izdi.

TAVIR/375

MUSTAFA RAMEZAN LE SYLE

TAVIR Mustafa Ramezan bu yl yaplan 1980 Nasreddin Hoca Karika tr Yarmas Byk dln kazanan ranl bir karikatrcdr.

TAVIR Mustafa, senden nce ksa bir zgemiini anlatman isteyelim. M. RAMEZAN 1 9 5 1 ' d e Tahran'da dodum. Yine Tahran'da Gzel Sanatlar Fakltesini bitirdim. 1 9 7 8 ' d e Fransa'ya gittim. Halen orada okuyup, almaktaym. TAVIR lk kez izmeye herhalde ran'da baladn. M. RAMEZAN Evet, ran'da. TAVIR ran'da karikatr ne gibi bir ilev gryor? M. RAMEZAN ran'da az sayda olmasna ramen ok iyi karikatrcler var. Bunlar ah zamannda, yani zgrlklerin k stl olduu bir ortamda yetitiler. Bu ortamda karikatr izmenin olanak d olmasna ramen, sembolik bir dil kullanlarak, ierii zgrlk olan birok karikatr izildi. TAVIR Dou karikatrnn bildiimiz birtakm belirgin zel likleri var. Lineer yani basit izgilerle oluturuluyor. Bu zellikler s e n i n karikatrlerin iin de geerli m i ? u n u n iin s o r u y o r u z ; d aldn karikatrn, bu zelliklerden uzak, bol taramal... M. RAMEZAN Ben bu karikatr yl nce izmitim. Yu karda szn ettiim koullarn zorlamasyla oluturduum semboTAVIR/376

tik ancak politik ierii de olan bir karikatr bu. Bir genelleme yap mak istersek, konu en iyi ekilde nasl anlatlrsa yle izilmeli. r nein ben bu karikatr taramasz izmi olsaydm, etkisini kaybe derdi. Konu, ierik, kendi biimini seer demek, sanrm dorudur. Tarama kullanmakla birlikte genellikle basit izgiler kullanrm. K sacas konunun gerektirdii izgi en etkili, en doru izgidir, diye biliriz. TAVIR Karikatrn ilevi ne olmaldr? M. RAMEZAN Bu lkeye gre deiir. rnein ben ranl ym. Sizinki gibi benim lkem de, nc dnya lkelerinden. Bu anlamda sorunumuz belli. Sanatnn grevi toplumunun, lkesinin sorunlarna sadk olmas, bunlar dorultusunda retmesidir. r nein bir Fransz olsaydm, izeceklerim baka eyler, Fransz top lumunun, Fransa'nn sorunlar olacakt. Bence karikatr gdml bir sanattr, tarihsel bir belge gibi. Belli bir devirde km karika tr dergilerinden, o devrin niteliklerini rahatlkla anlayabiliriz. Ka rikatr, devirlerin, alarn belgesidir. Ama eer ben izerken top lumuma .lkeme duyarsz kalrsam bu an, bu devrin niteliklerini aktaramayacam, yanstamayacamdan gelecek kuaklar art rm, saptrrm. Bence bir karikatrc toplumuna, lkesine zorunlu olarak bal olan kiidir. ran gibi, Trkiye gibi lkelerde, seks gibi veya buna benzer konular yerine, bizim daha temel sorunlarmz i tenmeli. Nedir bu sorunlar; emperyalizmdir, faizmdir, alan s nflardr, ii snfdr. Byle eyler, bu sorunlara bal eyler izil melidir. Fakat Akehir'e yolladm karikatr ah zamannda iz mitim, zgr deildim, daha dorusu ran'da zgrlk yoktu. Bu yzden sembolik bir dil kullandm. Ama ah zamannda da bu so runlara bal kaldm, belki tam anlamyla baardm diyemem ama grevimi yaptm sanyorum. TAVIR ran'da, devrim ve devrim sonras karikatr nasl et kiledi? M. RAMEZAN Devrim srasnda birok dergimiz, gazetemiz vard ki bunlarn ou, sorunlara gerek anlamda bal, dergi ve gazetelerdi. Fakat geen yl, yeni iktidar (imdiki) bir gn iinde krkdokuz nitelikli dergi ve gazeteyi kapatt. Nedeni belliydi... im di ran'da nitelikli gazete ve dergi yok. Tudeh'inki ve dier birka nn dnda hepsi kapatlm durumda. TAVIR Devrim sanatlar nasl etkiledi? M. RAMEZAN Devrim halk byk lde etkiledii, dei tirdii iin kukusuz sanatlar da bu dorultuda etkileyip, deiTAVIR/377

t i r d i . imdi ran halk ah zamannn tam tersine daha politize, da ha bilgili. Hemen her ailede politik duyarllk var. imdi ran'da d nebilen, ideolojisini seebilen bir halk var. Bu halde, sanat hal kndan sorumlu bir insan olduuna gre, bu yenilii deerlendir mek zorunda. Yalnz unu belirtmek istiyorum, devrim halk dei t i r d i , politize etti dedim, bunu ekonomik anlamda bir deiiklik ol duu eklinde anlamayalm, zira ekonomik olarak deien birey yok. TAVIR Avrupa'daki karikatr nasl deerlendirirsin? M. RAMEZAN Bana gre bunu iki kta incelemek gerekir. Birincisi sosyalist lkelerin, ikincisi ise kapitalist lkelerin karika trdr. Ben dou Avrupa karikatrn yani ekoslavak, Bulgar, Trk, vs. karikatrn beeniyorum. nk bunlarda ok iyi bir

Ramezan'nin dergimize izdii karikatr TAVIR/378

izgi, grafik ve mizah kalitesi var. TAVIR Bunun temelinde herhalde bu lkelerin geni bir mi zah mirasna sahip olmalar yatyor. M. RAMEZAN Evet, tabii. Bu lkelerin ok seviyeli mizah kltrleri var. Gelelim kapitalist lkelere. Onlarda da ok iyi ka rikatrcler var ama saylar ok deil. TAVIR Neden? M. RAMEZAN Az nce szn ettiim lkeler, tabii Trki ye hari sosyalist bir yapya sahip. Sosyalist bir toplumla, kapitalist bir toplumun farklar aktr. Sosyalist toplumda salam bir kltr yaps vardr. Trkiye'de de iyi bir karikatr kltr var. Bunun nedeni ok sayda nitelikli karikatrcnzn olmas. Ekonomik, toplumsal bir ok sorunlarnz var. Bu sorunlar nitelikli karikatrclerinizce sa lam, doru bir ekilde ilenebiliyor. Fakat gelimi kapitalist bir l kede, bir Fransa'da, Almanya'da sorunlar daha karmak. Bizimki gibi ak deil. Bu karmaklk her eye yansyor. TAVIR Trkiye'de gen karikatristleri tanma olana bul dun mu? Bunlar nasl deerlendiriyorsun? M. RAMEZAN simlerini bilmememe ramen izgilerini ta nyorum. Bu yeni kuak ok iyi. Trkiye'ye gelmeden ncede, on iki yldr Trk karikatrn izliyordum. Turhan Seluk'u, Tan Oral', adi Dina', Haslet Soyz', Tongu Yaar', Meral Sirmen'i, im di sralayamayacam daha birounu ok beeniyorum. TAVIR Nasreddin Hoca enlii hakknda ne dersin? M. RAMEZAN Organizasyon ve her ey ok iyi. Ancak ben kendimi hi iyi hissetmiyorum. TAVIR Neden? M. RAMEZAN imdi biliyorsunuz geleneksel bir festivalin iindeyiz. Oyunlar oynanyor, glnyor ama her yerde namlu ,heryerde asker. Bugn stadyumda idim, kendimi birden ili stadyum larnda hissettim. Oynayanlar, glenler ve askerler... Bu bir mizah festivali olamaz ama balbana bir mizah. Ama bunun yannda, bu festival bana birok arkada kazandrd. Sizler gibi birok k i iyle arkada oldum, tantm. Btn bunlar gerek kltrel ilikiler asndan gerekse dostluk asndan bana ok ey kazandrd. TAVIR Sorduklarmz dnda, eklemek istediklerin var m? M. RAMEZAN Bir dahaki yl sizin iin bir baka karikatr yollayacam, sizinle daha ilgili, daha iyi bir ey. Trk karikatrc lerini, Trk halkn ok sevdim. Kendimi her yerde lkemde sandm. Bunun nedeni halklarmzn yaamlarnn kltrlerinin benzerlii olsa gerek.
TAVIR/379

KARKATRCLK BLNC
TAVIR

lkemizde bugn, hemen her kurulu, karikatre belli bir yak lam iindedir. Ondan salayaca faydalar dnerek, karikatr sorumsuzca kullanma yoluna sapmaktan ekinmeyen bir dzen. Ne redeyse rekabet denilebilecek ekilde dzenlenmeye balanan kari katr yarmalarnda yaplan yanllar birbirini izliyor. Srekli al mann, vermemenin doal sonucu b u . Katlma sresi olarak tan nan, 1 0 - 1 5 gnlk ksa sreler, ou karikatrcye ulamayan az saydaki bror, rastlant sonucu duyulan yarma haberi, dar ke simlere seslenen bir veya iki sergi, dl kazandn nice zaman son ra renen karikatrcler, dllerini aylar sonra alabilenler. Bu rnekler hi zorlanmadan, rahatlkla oaltlabilir. Bir ok karika trcnn azndan da buna benzer eletirileri duyarsnz. Tek fark la ki sadece o yarmaya zgrmcesine anlatlr bunlar. Bir dier yarma, bir dier umut denip beklenir. lkemizde karikatr alannda ki grler, kitlesine yaylm de ildir. Bu alanda ksr ve kiisel tartmalara girmek bir alkanlk haline gelmitir. Beyaz kada izilenlerin ne olduu, kimin iin i zildii, hangi aamalardan getii, nelerden etkilendii, nasl kulla nlmas gerektii, vb. tartmalar, yaplmamtr, kitlelerin nnde ve onlara seslenen iletiim aralarnda. Bunun sonucu, lkemiz ka rikatr, zledii dinamik yapdan yoksundur. Tartmasz geen, her yaplann, sylenenin, glmsenerek Ne kadar ilgin! denile rek karland, eletiri ve zeletirinin olmad bir batan ii ne dlmtr. Bunun yannda parasal olanakszlklar yznden, yaplan yarmalarn kitaplar, sz verildii halde baslamamaktadr. Yarmalarda, sergilerde sanat anlay, sergi = kokteyl ve e lence, anlaynn stne kamamaktr. Ne gam, keskin olmamak gerek! laflar kaplamaktadr ortal.
TAVIR/380

Konuyu niversite, akademi ve yksek okullarn kltr kolla r asndan ele alrsak farkl eyler grmeyiz. Kstl olanaklarla a lan bu kollar arasnda, farkl yaplanmalar gsteren karikatr kol lar vardr. rencilerin zverileri ile alan bu kollarn kimi, di erlerine gre rahat bir ortamda ve belli deneyimlere sahip. lke apnda karikatr yarmalar dzenleyebiliyorlar. ou ise belli bir alma dzeninden bile yoksun. Bu yzden karikatr denince anm sanan, sadece bir beyaz kat ve kalem oluveriyor. BR NER OLARAK : Tm bu aksaklklardan ve yanl anlaylardan kurtulmak iin, her eyden nce iletiimin zorlanmas gerekmektedir. Belli yaplara ve kitlelere sahip olan karikatr kollar, ierdikleri gen, dinamik kesimle, bu alanda byk, avantajlara sahiptir. lerinde barndr dklar dinamik yapnn tersine, birbirleriyle ilikileri olmakszn a lmalarn yrtmeye alan, bu karikatr kollarnn (rgtl g olmalar asndan), ilk aamada bir araya gelmeleri arttr. Ortak bir karikatr enlii ve tartma ortam oluturmak zere. Eksik ama rgtl yaplarn dzenlemek, alma hevesi kazanmak a sndan bir frsattr bu. Bilgi ve deneyimlerini birbirlerine aktarmak, boluklarn doldurmak zere doyasya tartmak iin bir frsat. Bu birlik ierisinde alacak kiiler, bir kol yapsndakilerden sayca ve nitelike fazla olacaktr. Bu oalma, daha dzenli, daha yaygn sergileri, parasal olanaklarn artmas ile her yarmadan geriye ka labilecek bir kitab, grlerin geni tartmalarda almas ile net leecek beyinleride beraberinde getirecektir. Dzenlenecek sergiler den olabildiince yararlanlacak, grlerin netlemesinden doan rahatlkla, tartma ortamlar, syleiler artrlabilecektir. rgtl g olmalar nedeniyle, karikatre gerekten inanan her karikatr kolunun katlmas gereken bu birlik sre ierisinde kapsamn zorlayacaktr elbetteki. Karikatr tartmalarna, scak ortamlara hasret kalm pek ok karikatrc bu ortam iinde yerini alacaktr. Bu konuyla ilgili kurulularn da, birlik ierisinde yerleri ni alp, tartmalara katlmalar zorunludur. Demokratik bir yapya sahip olmas gereken birliin, kesinlikle, bir dernek veya dernek al ternatifi olarak dnlmemesi gerekir. Tartlan, aratrlan, bilgi kayna bir ortam olarak ele alnmaldr. Yzyl akn sredir bo TAVIR/381

braklan, k a r i k a t r n dnme, tartma ynn doldurmak iste yen herkesin katlmas gereken bir o r t a m . Unutulmamaldr k i , her tartma, her yaygn sylei bir eyler katacaktr karikatrmze.

DZELTME : Dergimizin 30 haziran 1 9 8 0 tarihli 5. saysnda Tan Oral'la yaplan bir konumada baz dizgi dmeleri ol mutur. Dzeltir, okurlarmzdan ve Tan Oral'dan zr dileriz. (sayfa 3 0 9 , sondan 3. satr) Yeni bir e y yaptm, tarttm, doru olduunu gr dm, onu hemen orada brakabilmeliyim. (sayfa 3 1 0 , 5. satr) Yaam insanlarn yaptklar ile belirlenmemitir.

oluur.

nceden

(sayfa 2 9 8 , sondan 6. satr) Genlik Yl 9, cilt 9, say 89 temmuz 1965 (sayfa 2 9 9 , 1 2 . satr) Yryenler dizisi TC Anayasas madde 28'i konu etmektedir. (sayfa 3 1 0 , sondan 8. satr) Einstein diyor ki mizah glen dncedir.

TAVIR/382

KTAPLAR

Selim BODRUMU LENN'DEN ANILAR: 1-2-3. Nadejda Krupskaya Odak Yaynlar. kinci basm eviren : Mehmet imek. O yllarda Lenin'i srekli o larak yeniden okumak, gemile gnmz arasnda iliki kurmak ve lyi'le birlikten ama lyi'siz yaamay renmek iin insann ok almas gerekiyordu.. (...) Bu anlarn amac Viladimir lyi'in yaad ve alt koul lar betimlemektir. nk nder ler mcadelenin iinde biimlenir, mcadelenin iinden karlar ve glerini bu mcadelelerden alr lar...).. Lenin'in Ekim Devrimi'nin ve dnya devriminin nderli ine nasl ykseldiini kavramak, yaad dneme ilikin anlar yaamnn en kk ayrntlaryla o dnemde yrtt mcadeleyi birbirine balamadan olanaksz dr. Lenin'in devrim mcadelesindeki en yakn destei, ei Nadeida Krupskaya Lenin'in lmnden sonra toparlad Anlar'n ama cn nszde byle belirtiyor ve

devam ediyor: Ayrca kitabn kapsad dnemin kendisi mu azzam tarihsel nem tamakta dr. Bu dnem iiler arasnda kitle hareketlerinin geliimini, yeralt faaliyetlerinin en zor ko ullarda yaratln, ii snf b i lin ve rgtnn srekli gleni ini grd. Bu dnem proleter sos yalist devriminin zaferiyle sonu lanan mcadelelerin dnemiydi. Nadejda Krupskaya tarafn dan 1933'te kaleme alman bu k i - ' tap nce iki blm olarak (1893 1907) (1908 - 1917) dnl m ve yazlmsa da daha sonra 3. blm (1917 - 1919) de eklen mitir. Lenin'in Petersburg'a gelii ve Krupskaya'nn Lenin'le kar lamasndan (1893) balayarak, devrimci hareketin ilk admlar, partileme sanclar, bask reji mi nedeniyle yurt dna ka, t i rada almalar, Iskra'nn kar l ve baarszlkla sonulanan 1905 devrimi, 1. blmde ilenen konulardr. Daha ok gurbette ge en bu yllar Lenin'in okumaya, aratrmaya yneldii ve Rusya' da Kapitalizmin Gelimesi, Halkn Dostlar, Ne Yapmal, Demokratik Devrimde Sosyal Demokrasinin ki Taktii gibi rgtlenmenin ge rektirdii eserler verdii bir d nemdir. 1 9 0 8 - 1 9 1 7 aras hem Rusya'TAVIR/383

nn, hem de dnya siyasi hayat nn nemli olaylarna sahne ol mutur. Bu dnemde Lenin'in ve Bolevik Parti'nin almalar, ge miin yeniden deerlendirilmesi ve baarszlklarn nedenlerinin saptanmas, 1. Paylam Sava s rasnda Rusya'nn durumu, saf larda ortaya kan sapmalar, par ti ii ideolojik birliin salanlma s abalar, I I . Enternasyonal'in k, I I I . Enternasyonal'in ku ruluu ve 1 9 1 7 Byk Ekim Dev rimi, kitabn 2. blmnn konu lar. lk iki blmden daha sonra yazlan ve daha ansal bir hava tayan 3. blmde ise 1 9 1 7 Ekim Devrimi sonras, Brest-Litovsk Ba r, yeni ekonomiyi kurma aba lar ve i sava yllar ilenmi. Kitabn tamam 1893 - 1919 a rasndaki 26 yllk bir dnemi kapsyor. O yllar yorucu, ypra tc yllard ve lyi'in gcnden paylarna deni almlard. Ama bu yllar ondan bir sava, kitlele ri zafere ulatrmak iin ihtiya duyulan bir sava yaratt. der, N. Krupskaya. nmzdeki sre bizleri ge miin deerlendirmesini yapmaya, rnek yaamlardan dersler kar maya ve gnmze ulatrmaya zorlayacaktr. phesiz Lenin'in mcadelelerle dolu yaam bize yol gsterecek kaynaklarn ban dadr. O, tm yaam boyunca bask ve smrden itenlikle nef ret etmi, ii snfna ve onun davasna inanm ve ona kendini adam, illegaliteye ar nem vermi ve saflarda ortaya kan her trl dneklie, oportnizme kar savamtr. Lenin'in yaa m davayla zdelemitir. Dava nn gerektirdii hallerde en yakn TAVIR/384

arkadalarndan ayrlabildii gibi, eski rakipleriyle yoldaa ilikiye geebilmi, konumundan kaynak lanabilecek her eit ayrcala kar kmtr. Yoldalarna ok nem vermi, zel sorunlarndan salna kadar her eyle ilgilen mitir. Bir Lenin-Gorki dostluu zerine hl kitaplar yazlmakta dr. Onun baarsnn srr, dava y, yoldalarn ve mcadeleyi her eyin zerinde tutmasndadr. TRKYE'DE TERR (Abdi peki Semineri) Birinci Bask : Mays 1980 Gazeteciler Cemiyeti Yaynlar Trkiye'de Terr adl ya yn, 30 Ocak 1 9 8 0 ile 1 ubat 1 9 8 0 gnleri arasnda yaplan Abdi peki Seminerindeki konumala r iermekte. Faist bir katil ta rafndan 1 ubat 1979 gn l drlen gazeteci-yazar Abdi peki'nin lmnn 1. yldnmnde yaplan seminerde bir ok devlet adam, parti yneticisi, bilim a dam ve gazeteci bildiriler sun mu ve kendi grlerini aktar mlard. Her eyden nce tartlan ko nuya bakalm; Trkiye'de Terr. yle ya, Trkiye'de kark ve aslnda saflarn aka keskinle meye balad bir siyasi ortam var. Byle bir ortamda da ldr len bir demokrat, Abdi peki ol duuna gre, artk yetkili beyleri miz biraz gayret gstersinler! P e ki, Abdi peki ldrlene kadar ortalk stliman myd? diye so rabilirsiniz. Elbette deildi, hl da siyasi olaylar snf savamnn bir gerei olarak devam ediyor, hem de daha yksek bir potansi-

yelle. Kukusuz, Abdi peki'nin ldrlmesi geni yanklar uyan drmtr. Ancak lkemizde her gn onlarca emeki, yurtsever, devrimci katledilirken kimsenin kl bile kprdamyordu da, ne den bu olaya gelindiinde herke se bir canlanma geldi?! Sorunun z udur k i ; Abdi peki'nin l drlmesi, her gn TV'nin burju va basnnn, parlementonun ba kelerini igal eden, demogojileriyle halkn kafasn elmeye al an malm kiilerin istedikleri gibi at oynatacaklar bir meydan daha bulmalarn salamtr. Her gn, anari, terr, blc lk teranelerini byk bir perva szlkla kusan bu kiilerin, byle bir boluu grdklerinde hareke te gememeleri onlar adna en azn dan saflk olacakt. Abdi Ipeki'nin lmnn yaratt ortam kullanmay bilenler, bu yolla, a z birlii etmiesine, terr, anari, blclk safsatalar n pepee sralamlar ve gl bir anti-terrizm birliktenlii grntsn yaratmay amala mladr. Ancak, burjuva partile rinin szclerinin katld panel deki konumalar gzlemlendiin de, bunu bile beceremeyecek ka dar gsz olduklar ve Meclis ten alkanlklar olsa gerek yi ne birbirleriyle srtmeyi sr drdkleri aa kmtr. Seminere bildiri sunanlarla, panele katlanlar (AP'den Sadet tin Bilgi, CHP'den Altan ymen, CGP'den Turhan Feyziol, MHP'den Nevzat Kseolu) bilim sel (!) dncelerini sralamlar ve Terre kendilerince zm ler aramlardr. Onlarn hangi soruna zm aradklar hakkn da uzun dnceye gerek yok.

Hepsi de, gelien devrimci hareke te nasl darbe vuracaklarn, bu nu salamak iin hangi yollara g i debileceklerini aka sylemiler dir. Faist terr konusunda ise gnmzde yaanan olgulardan biri bile konu edilmemi, faiz min iren bir tertibi sonucu yaamn yitiren Abdi peki'nin ansna dzenlenen seminerde fa ist terr, klsik bir ekilde, Nazi Almanya'sndan ve Mussolini talya'sndan ufak rneklerle ge itirilmitir. Biz, fazla uzun sze gerek duymuyoruz. Seminerin kaytla rnn basld kitaptan aldmz bu inciler kitabn neye ve kime hizmet ettiini aka ortaya ko yuyor: ... Bunlardan biri, terrn ahvali adiye haline gelen eylemle rini vermemek, gizli rgtlerin adlarndan bahsetmemek, ve ey lemlerde eyleme girienin ter rist olduunu sylemek... (TRT Haber Dairesi Bakan Muammer Yaar Bostanc) nsan, hibir neden yokken ldrme olayna iten terrizmin ruhsal izah sizce nedir? (Hayati lhan'n sorusu ) Terristlerin bazlar ruhsal bakmdan hastadr. Ya da hasta olduklar iddia edilebilir. Bu ko nunun somut temelde daha iyi bilinebilmesi iin ounun yaka lanp incelenmeleri gerekir. Bu da pek mmkn olmamaktadr... (Psikiyatris Prof. Dr. Cevdet Ar san.) unu gerek olarak ortaya koymak gerekirse, Trkiye'de va tandalar arasnda ekonomik farkllk byk lde Byk ehirler istisna edilecek olursa yoktur. Bunu gayet aklkla syTAVIR/385

lyorum, Trkiye'yi yakinen bi len bir insan olarak bunu ifade et meye mecburum.,, (AP Gen. Bk. Yardmcs Sadettin Bilgi) ... Anari dediimiz hadise, llerini kaybetme, en genel manasyle ruhlarda vardr, zihinler de vardr,-ondan sonra cemiyete tavr olarak akseder... (MHP'ii Nevzat Kseolu) ... Fransa'da renci hare ketlerinin geliipte terr eylemle ri haline dnmesine en bata mani olanlardan biri Fransz Ko mnist Partisi'dir. 1968 Olaylarn da renciler, aman ihtill olu yor diye fabrikalar igal etmeye ynelmiler, Fransz Komnist partisi'ne bal sendikalara men sup iiler de onlar fabrika kap larndan kovmutur. Yani dn yada byle komnist de var... (CHP Genel Sek. Yardmcs Al lan ymen) BR DN GECES VE ADALET AAOLU Adalet Aaolu'nun Bir D n Gecesi adl roman Simavi Edebiyat vakf ve Madaral Roman dlnden sonra Orhan Kemal dln de kazand. Adalet Aaolu romannda 12 Mart ve sonrasn konu edinmi, Bir Dn Gecesi psikolojik kiiler roman deil. Toplumu i n celeyen kiiler zelinde toplumu gsteren bir yapda ilenmi. 12 Mart dneminde ykselen snflar mcadelesi ve devrimci hareketin sonutaki rgtsel ye nilgisi bir ok gen ve aydn pasifizmin bataklna ve ihanete srkledi. Yenilgi sonras rgt lenen pasifizm ideolojisi bu dne-

mi ve geii konu edinen bir ok romana ortak zelliklerle yans mtr. 12 Mart'n tarihsel rol kmsenmitir. Bir Dn Ge~ cesinde 12 Mart kk burjuva ideolojisi evresinde ileniyor. Devrimci mcadelenin ok ynllln karmakln yadsyp, stelik de belgeci bir grnme brnerek yanl aktard kii likler, romann en byk hatas oluyor. 12 Mart gibi kzgn bir mca dele dneminde elbete bir ok i n san (zellikle bir ok kk bur juva) mcadeleden kaacaktr. Aaolu.nun romannda ise 12 Mart' yaayanlar, ite s a d e c e bu mcadeleden kaan insanlar. s telik hepsinin hakl bir nedeni var! O dnemde verilen mcadele ye, romanda rastlyamyoruz. Say falarca yaknma, zdrap ve kar lksz sevgi. Genel bir bunalm ro mann tmne hakim. 12 Mart'da kararsz, mcadele kakn, kay pak kk burjuvalarn da yapt bunalmaktan baka birey deildi zaten. S a d e c e kiisel duygular zerine ilenen bir yaam kesiti ve 12 Mart. Heyecanl ve dzenin bir rn olarak! romanda tehir edilen genlik ve onlarn sorun lar. 1980'li yllarn balangcnda lkemizde snflar mcadelesi yi ne alabildiine kzgn bir plat formda devam ediyor. Edebiyat larmz bu koullarda son derece duyarl olmallar. Pasifizm ve yl gnl rnlerinde rgtleyen, ykselen toplumsal muhalefeti bastrma abalarna sol iinden destek olanlarn HANG SAFTA SIN sorusuyla karlaacaklar gnler o kadar uzakta deildir.

TAVIR/386

HABERLER OLAYLAR
DMAN YA DA GEREK DMAN Gneri YAMAN Getiimiz gnlerde, SineSen, Ylmaz Gneyin senaryosu nu yazd, Zeki kten'in ynetti i, Srden sonra beklenen film olan Dman 'Sinema Etkinlik leri' bal altnda bir gnlk gs terime soktu.

Dman, dar gelirli bir aile nin yaam yks. Okul anda kk bir kz, kk-burjuva z lemler iinde yanp tutuan bir anne, isiz baba ve gemi kuak latn temsilcisi bykanne... Film, belli bir konuyu iermekle beraber sresi ok uzun ve bu ok uzun sreli filmin iine birok oyun, birok mesaj sktrlm. Sry le mesajn birbirleriyle balantsz bir ekilde sunulmas, konumala rn tiyatro diline uymas, so nu olarak muazzam bir temposuzlua, duraanla neden ol mu. Filmin en belirgin hatas bu temposuzluk ve Srde de bir lde rastladmz mesaj bollu u. Ancak, Srde verilmek is tenen bir ok konuyu bir tren ola-

y iinde grdmzden,film btnln koruyabilmiti.Oysa, Dman, slogan atarak ie balyor. Seyirci daha konuya gir meden, ilk olarak anakkale Boaz'ndan geen bir Sovyet Ge-

misi'nin orak-ekili bacasn, he men arkasndan da Kilitbahir Tepeleri'ndeki anl Trk Askeri nin ahlanm grntsn izli yor. Ve, 'Dur yolcu! diye bala yan dizeler... Seyirci Sosyal-emTAVIR/387

peryalizme (!) kar savaa m arlyor? Yoksa, film iinde gs terilen birok elikinin nedenle rinden biri de Sovyetler Birlii mi?!... Gryoruz k i , saatlik filmde on saniyelik ksa bir g rnt tm film iindeki dank mesajlar, seyirci gznde rahat lkla nedenleyebiliyor. Ama bu nedenleme, bilince giderek yapl myor. nsanlar, en babayiit A merikan reklmlarnn dahi be ceremeyecei bir biimle koul landrlyorlar! Sr Filmi'nin kitleler zerinde brakt iyi etki lerden yararlanarak, yurt iinde ve yurt dnda yanl bir ideolo jinin propagandasn yapmaya almak, bir sanat eserinde dahi sekterliin ve biimciliin zindan larna hapsolarak gerekilikten uzaklamak; ne bir devrimci an lay, ne de bir sanat davran dr. EVET, YAZKO Mustafa SLK leriye dnk kltrel etkin liklerin bask altnda tutulduu, engellendii bir lkede yayo ruz. Dnceleri, yaptlar yzn den yzlerce sanat yarglanyor ya da katlediliyor. Egemen snf lar, yasalar araclyla ya da ya sa d yollarla sk bir denetimi salamaya alrlarken, dolayl yollardan da bu denetimlerini destekliyorlar. Bu basklardan b i risi de ekonomik sorunlardr. Son gnlerde bu trden amazlar en fazla kitap yaymclnda hisset tik. Devalasyonlar sonucu artan kt cretleri, boya, film, makina, mrekkep gibi matbaa gider leri, yazarn telif hakkn yok eTAVIR/388

derken, kitabn maliyetini de ar tryor. Okuyucu kitap alamaz o luyor. Yazar, sanat kiiliini ko ruyamaz, ilevini yerine getire mez bir duruma dyor. Ksaca s, parasal sorunlar kitap yayn cln felce uratmtr ve YAZKO olayn, bu tabloyla birlikte deerlendirmek gerekir. Best Sellers Dizileri'nin, nite liksiz macera, ak romanlarnn olduka fazla basld ve okuyu cu bulduu bir ortamda, irketler ksa vadede kr amalarna ula rlarken ,uzun vadede de burju va ideolojisini yaygnlatrmaya alyorlar. te yanda, parasal sorunlarla iice yaayan gereki yazar, ozan ve evirmen yllarca kitap bastramyor, kitaplarnn baslmas iin telif hakkndan vazgeiyor, hatta zerine para dyor. Ksacas, yaymc yaynla yamaz, yazar retemez ve okuyu cu okuyamaz durumda! te tm bu somut artlarn belirleyicili inde, bir forml Kooperatif dncesi YAZKO'nun kurul masnda temel nem kazand. Mustafa Kemal Aaolu, 1 9 8 1 den bu yana Aaolu Yaynevi'nin yneticiliini yapyor. 12 Mart dneminde, kitaplarnn birou nun toplatlmas ve bundan kay naklanan parasal yetersizlik, ya ynevini bir sre engellemi. Ku ruluundan bu yana geirilen bun ca deney, YAZKO olaynn tasar lanmasnda Aaolu'na k tut mu. Halen bu yaynevi'nce bas lan kitaplarda yaymc kr orta dan kaldrlarak art-deerin o kurun cebine ve yazarn telif hak kna gitmesi salanm. Bu yn temle ucuzlayan kitaplar, ileride olanaklarn gelimesiyle daha da ucuzlayabilecek. Ksa srede r-

gtlenen Kooperatifin alma ra poruna bir gz atalm: S.S. YAZAR VE EVRMENLER YAYIN RETM KOOPERATF (1.3.1980 ile 31.5.1980) YAZKO ALIMA RAPORU Deerli yeler, Kooperatifimizin kuruluun dan bu yana geen yaklak 2,5 aylk sre, hemen belirtmek ge rekir k i , Kooperatifimizin yarar na olmu ve ilerisi iin de ayrca mit verici ltler oluturmu tur. Kooperatifimizin bugn 37 yesi var. Bilano tarihi itibariyle de bu yelerden 4 5 5 . 0 0 0 TL. top land. Kitap yaymlamaya bala yal henz sadece 2 , 5 ay olduu halde 10 kitaplk bir ktphaneye imdiden sahibiz. Ortalama ayda 4 kitap. Demek ki ngrlen say elde edilmitir. Oysa YAZKO, ya ym piyasasnn son yllarda ya ad en youn kriz dneminde kuruldu ve kitaplarn yaymlad. Bu zor koullar altnda gerekle tirilen ayda 4 kitaplk yaym prog ramnn bir ok yaynevince u sralarda kolayca gerekletirilen meyecei aktr. Nitekim, imdi den datc, kitap ve okur gznnde YAZKO, kitaplar bekle nen ve hepsinden daha nemlisi, srekli kitap yaymlayan bir ku rulu imajn baaryla yaratm tr. Bu olgu, yeni grev alacak ar kadalarmz iin de ileriye d nk bir olanak olarak deerlendi rilmelidir... Geici ynetim kurulu olarak bugne kadar u almalar ya plmtr : 1 Kooperatifin kuruluu ile ilgili tm hukuksal sorunlar -

zlm ve Kooperatifimize yasallk kazandrlmtr. 2 Kooperatif yeleri ile y netim ve denetim kurullarnn bir araya gelebilecekleri ve gnlk ilerin yrtlebilecei bir oda salanmtr ve Kooperatifin pa ras harcanmadan denmitir. 3 Basnla ilikilerimizin dzenli bir ekilde salanmas ko nusunda sadece ynetim kurulu nun abalaryla yetinilmemi, ay rca bu konuda deneyimi olan bir arkada bu ile grevlendirilmi tir. Nitekim, son 3 ay iinde hi bir yaym kuruluunun ad, ba snda YAZKO kadar sk kullanl mamtr. 4 Kooperatifin rgtlen mesi tamamlanm ve ortaklar mzdan Sayn Mustafa Kemal Aaolu Genel Mdr atanarak ge rekli yetkilerle donatlmtr. 5 Kitaplarn dizgi, bask ve cilt ilerinin dzenli ve kaliteli bir ekilde yaplmasn salayacak g i riimlerde bulunulmu ve Aaolu Yaynevi Tesisleri ile matbaa szlemesi yaplmtr. 6 Kooperatifin kredi ola naklar aratrlm. Ziraat Ban kas kanal ile kredi alma olana saptanm ve giriimde bulunul mutur. 7 Kat konusunda SEKA ile srdrlen grmelerin en k sa srede sonu vereceini umu yoruz. 8 YAZKO'nun Yaymlar a rasna bir aylk derginin de ka tlmas plnlanm ve bu konuda Sayn Memet Fuat ile Kooperati fimiz arasnda prensip anlamas salanmtr. Dergi Gzn yayna girecektir. 9 Gen yeteneklerin yaz ve dn hayatmza ve bu arada TAVIR/389

Kooperatifimize kazandrlmas ynnde almalar yaplm ve bir dl kampanyas ynetmelii hazrlanmtr. 10 Yeni yayn sezonu ile birlikte, oyun, senaryo ve ocuk dizilerinin de balatlmas konu sunda almalar yaplmaktadr. 11 Datm konusunda n hazrlk yaplm ve kendi da tm rgtmzn yeni yayn mev simi ile birlikte kurulmasna ka rar verilmitir. Yeni gelecek olan Ynetim Kurulunun yukardaki almala r daha da ileri gtrecei kana at ve temennisi ile sayglarmz sunarz. Hemen belirtelim, kooperati fin yelerinde anti-faist niteliDERGMZE GELENLER Dergiler:

in yannda sanat kiilik ve yet kinlik de aranyor. Ancak, imdi ye kadar yaymlanan baz kitap larda z bakmndan hi de ya banc olmadmz bir ilkesizlie de rastlyoruz. Kooperatif yeleri, istedikleri eserlerini yaynlatmak ta tamamen zgrler. Kooperatif sadece nerir bir konumda. Oy sa bu trden bir denetimsizlik; oto-sansr (z denetim) eksiklii, eserlerde varolan ve bundan son ra da olabilecek birok hataya a k kap brakyor. Yani Koopera tif, yazn alanna parasal bir z grlk getirmekle beraber eserle rin niteliinde hi bir deime yok. Yine ayn kk-burjuva ya karlar, tamamen sbjektif kal m yaklamlar...

Kck - Eyll - Haziran, Say: 1-10 Yapt - Mays - Temmuz, Say: 41-42-43 Yeditepe - Haziran, Say: 219 Oyun - Say: 14 Sanat Emei - Haziran, Say: 28 Zincir - ztekin Karagll Kan iekleri - . Karagll Ve Bir Gerilla nadyla Direneceksin - F. Devrim Kurucu Kalk Yiit fkem - Nevzat imek nsanlara Doru - Nurullah Can Mermi Konuuyor - Sleyman Oka Cephe Rzgarlar - Fuat Otsin YAZKO Yaynlar Bozguncu - Maksim Gorki, eviren: Mehmet zgl phe - Drrenmatt, eviren: Zeyyat Selimolu Bir Gn Mutlaka - Ataol Behramolu Halkn Emei - B. Brecht, evirenler: A. Kadir, Asm Bezirci Trkiyeyi Sarsan 2 Uzun Gn- Kemal Slker Taliplerin Ad - Yaar Mira Yarn Bizimdir Yoldalar - Manuel Tiago, Sanat Emei Yaynlar.

iir Kitaplar

Kitaplar:

TAVIR/390

OKURLARA Emperyalizmin kltr politikasnn ve faizmin demagojisinin tehir arac TAVIR'n devrimci kltr mcadelesinde yerini daha gl alabilmesi sizlerin de abalarna baldr. TAVIR, her eyden nce okunmal, okutulmal, tartlmal deerlendirilmelidir. Ayrca 6. saysn geride brakan dergimiz bu aamada bir abone kampan yas amay gerekli grmtr. TAVIR'I OKUYALIM, OKUTALIM, ABONE OLALIM, ABONE BULALIM. Abone koullar : 6 ay 3 0 0 TL. 1 yl 6 0 0 TL. Abone bedelini yazma adresimize havale eden ya da Mustafa SLK 1 2 0 9 4 4 Posta eki hesabna yatran okuyucularmzn der gileri en ksa zamanda ellerine geecektir. Kltr alannda, Devrimi Kltr ve Sanat'ta perspektif sorunu, TAVlR'n yayn politikasnn da bir sorunudur. Bu alandaki netlemeye hizmet eden yazlarmz ilk saymzdan bu yana sistemli bir ekilde almaktadr. rnek ve rirsek : MCADELE ALANI OLARAK KLTR - S. 1 SANAT-SYASET LKS ZERNE - S. 2 KLTREL MRAS ZERNE - S. 3 HALK BLMNN ER-NEM-LEV - S. 4 KARKATRE GENEL BR YAKLAIM - S. 4 FAZME KARI SAVATA DEVRMC EDEBYAT - (G. D i mitrof) S. 4 AZINLIK ULUS KLTRLERNN YAATILMASI - S. 5 Ayrca her devrimcinin, emeki ynlar adna sahip kmas ge reken, halkmzn ve dnya halklarnn kltr birikimlerinin ilen dii eitli konulardaki yazlarmz. Bu anlamda tm saylarmzn elimizde olmas ok nemlidir. Elimizde ok az miktarda bulunan es ki saylarmz 50 TL. posta pulu karl okuyucularmza iletilebile cektir.
TAVIR/391

ARI

Yaynlanmaya baladndan beri, dergimiz kollektif bir aba nn rn olmay amalad. Bu sre ierisinde ksmen bu amaca ulalmtr. Bunda okurlarmzn bize gnderdii eletirilerin nem li rol oldu. Ayrca lkenin drt bir yanndan dergimize iir, kari katr, fotoraf gibi sanat rnleri, eitli yaynlar gelmektedir. Bun lar dergimizce deerlendirilerek kendilerine nerilerimiz iletilmek tedir. stediimiz okurlarmzn yeni rnlerini bize ulatrmalarnn srekli olmasdr. Kltr ve sanat alannda lkemiz, genelinde srdrlen devrim ci mcadeleye kout, tutarl bir almann gerektii bilincinde olan her yurtsever, devrimci, ilerici bunu grev kabul etmelidir. Yineliyoruz, emperyalizmin kltr politikasnn kurumlaryla birlikte tehiri, faizmin demagojisinin sergilenmesi bu ortak rgt l mcadelenin sonucu gerekleecektir. Dergimiz bu yaklam benimseyerek, kltr ve sanat alannda da devrimci mcadele yrtlmesinin nemi ve zorunluluunu kav rayan tm okurlarna aktr. Okurlarmzn; bu alandaki aratr ma- inceleme yazlar, iir, yk ve romanlar, karikatr, grafik, re sim ve fotoraflarn, halkbilimine ilikin derlemeleri ksacas kl tr ve sanata ilikin ellerindeki veya bulabilecekleri tm verileri ile mcadeleye katklarn salamak amacndayz. Dergimiz, bugne kadar olan almalarnn deerlendirilmesini ve yeni yayn dnemine ynelik program almalar iin yaynna eyll ayna kadar ara vermi bulunuyor. Eletiri-neri ve rnleri nizin bu dnemde bizlere ulatrlmas bu anlamda daha da nem kazanyor. Bu rnleri her zamankinden daha abuk olarak bekli yoruz. nk kollektif abann ksmen deil, tamamen gerekleti rilmesi bu yolla salanacaktr. Bu konuda geciktirilen her dakika nn, her gnn devrimci mcadelenin zararna, egemen snflarn yararna ilev grecei unutulmamaldr. Devrimci selamlar.

TAVIR/392