Taittiriya Krishna Yajur Veda

twiˇrIys'iht;
p[qm' k;<@m(
aq p[qmk;<@º p[qm" p[p;#k" 1
îÄWe Tvoô‡jeR Tv;ÿ v;ôyvÿ" Sqop;ôyvÿ" Sq devÖ o vÿ" sivÖt; p[;pRyÃ tuû
≈eœtÿ m;yÖ kmR,Ã Ö a; Py;ÿy?vm…fly; dev.;ôgmUjSÃR vtIô" pyÿSvtI"
p[j;vÿtIrnmIôv; aÿy+Ö m; m; vÿ" StÖne ÈÃxtÖ m;`xÿ˝so ®Ö{Syÿ heiÖ t"
p·rÿ vo vO,ˇ_⁄ /[vûu ; aÖ‚SmNgopÿt* Sy;t bÖ◊I‡yRjmÿ ;nSy pÖxNU p;ÿih
–1–
yÖDSyÿ òôWdÿ…sÖ p[Tyu∑ÿ ˝Ö r=Ö" p[Tyu∑ÿ ;ô ar;ÿtyÖ" p[ye mÿg;≤ıôW,;ÿ bÖihRrCzÖ

mnunÿ ; ’ût; Svô/y;ô ivtÿ∑;ô t a; vÿh≤Nt kôvyÿ" purû St;ÿ∂vÖº >e yoô
ju∑…ÿ môh bÖihRr;Ösde devÖ ;n;'Ã p·rpUtû mÿ…s vÖWvR ıÿO m…sÖ devbÿ ihRmô ;R
Tv;ôNvÑ; itôyKR pvRÃ te r;?y;sm;‡Czπˇô ; teÖ m; ·rÿWÖ' devbÿ ihR" xÖtvÿLx'ô
iv roÿh shßÿvLx;ô iv vÖy˝ ®ÿhme pO…qôVy;" sÖMpOc"ÿ p;ih
susMÖ .Ot;ÿ Tv;ô s'.rÿ ;ÖMy‡idÿTyÖw r;ò;ÿsI‡N{;ô<yw sÖ•hÿn' pUWû ; teÿ g[‚Ö Nq'
gÿQ[ n;tuû s tÖe m;Sq;ôid‡N{ÿSy Tv; b;ô¸>y;ôm¥u Cÿ zÖπ bOhSÖ ptÿme ›RU ;R
hÿr;Myu‡û vRNÃ t·rÿ=mÖ iNvÿih dev' gÖmmÿ…s –2–
xuN/ÿ?vÖ' dwVy;ÿy kmÃ,R e devyÖJy;ywÿ m;tÖ·rêÿno `ÖmoRåÃ …sô

¥*rÿ…s pO…qôVyÿ…s ivôê/;ÿy; a…s prÄm,e Ö /;ª;ô Î˝hÿSvÖ m;
◊;ô‡vRsnÿU ;' pÖiv]Öm…s xÖt/;ÿrÄ' vsUnÿ ;' pÖiv]ÿm…s sÖhßÿ/;r˝ ¸ût"
Stoôko ¸ûto {ôPsoÿå¶yeÿ bOhtÖ e n;k;ÿyÖ Sv;h;ô ¥;v;ÿp…O qôvI>y;ô˝ s;
ivÖê;yu"û s; ivôêVyÿc;ô" s; ivÖêk¡m;ôR s'
pOCÿ y?vmOt;vrIÂÖ…mR,Iôm/R mÿu ˇm; mÖN{; /nÿSy s;ôtyÖe soÿmne Ö Tv;
1
MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT
[Yajur Veda] twiˇrIys'iht; VEDIC LITERATURE COLLECTION
tÿnCÖ mIN{;ÿy d…/Ö iv„,oÿ hÖVy˝ rÿ=Sv –3–
kmR,ÿe v;' devÖ >e yÿ" xk¡yÉ 'Ö veW;ÿy Tv;ô p[Tyu∑ÿ ˝Ö r=Ö" p[Tyu∑ÿ ;ô ar;ÿtyoô
/Ur…ÿ sÖ /UvÖR /UvNÃR t'Ö /UvÖR t' yoÿåSm;N/UviÃR tÖ t' /Uvÿ ÖR y' vÖy' /Uv;RmÃ ‡Ö STv'
devÖ ;n;ÿm…sô s≤òÿtm'Ö pipÿt[ m'Ö ju∑tÿ mÖ' viˆÿtm' devÙÖ tÿmmÖ Óutÿ m…s
hivÖ/;Rn'Ö Î˝hÿSvô m; ◊;ÿ‡…mR]Ö Syÿ Tv;ô c=ÿWu ;ô p[=e ôe m; .em;R s' ivÿKq;ô
m; Tv;ÿ ih˝…sW‡mu®û v;t;ÿy devÖ Syÿ Tv; sivÖt"u p[sÿ vÖ åÿe …ênoÿb;R¸Ö >y;'Ã
pU„ÿ ,o hSt;ÿ>y;mÖ¶yeÖ ju∑Ö' invRpÃ ;My‡¶IWom;ÿ>y;‡imôd' devÖ ;n;ÿ‡…mÖd‡muÿ
n" sÖh Sf;ôTyw Tv;ô n;r;ÿTywÖ suvrÿ …Ä . iv :yeWÿ ' vwê;nÖr'
Jyoitô‡ÎR˝hÿNt;'ô duy;ôR ¥;v;ÿp…O qôVyo‡®ÖvNRÃ t·rÿ=mÖ iNvôÁ‡idÿTy;STvoôpSqÿe
s;dy;ôMy‡¶eÿ hÖVy˝ rÿ=Sv –4–
devÖ o vÿ" sivÖtoTpunÿ ;ôTv…Czÿ{,e pÖiv]ÿ,e Ö vsoô" sUySÃR y rÄ‚Xm….ô‡r;poÿ

devIrg[pe vu o ag[ge vûu oåg[ÿ îÖm' yÖD' nÿytÖ ;g[eÿ yÖDpÿit' /ˇ
yu„û m;inN{oÿåvO,It vO]tÄ yU RÃe yUyû …mN{ÿmvO,I?v' vO]tÄ yU RÖe p[o≤=ÿt;"
Sq;ô‡å¶yÿe voô ju∑'Ö p[o=;ÿMyÖ¶IWom;ÿ>y;ô˝ xuN/ÿ?vô' dwVy;ÿyÖ kmR,Ã e
devyÖJy;Öy; avÿ/tU ˝Ö r=oåvÿ/tU ;ô ar;ÿtyÖ oåidÿTy;ôSTvgÿ…sÖ p[itÿ Tv;
pO…qôvI veÊÿ v‡…/ôWvÿ,m…s v;nSpôTy' p[itÖ
Tv;idÿTy;ôSTvGveÊÿ vÖ‡¶eStÖnrU …ÿ s v;ôco ivôsjRnÃ ' devÖ vIÿtye Tv;
gO;ÖMy‡i{ÿr…s v;nSpôTy" s îÖd' devÖ >e yoÿ hÖVy˝ sux û …mÿ x…mô„ve‡WÖm;
vÖdojÖmR ; vÿd ¥umû √ÿdt vÖy˝ sÿÏ;ût' jÿ„e m vÖWvR ı ÿO m…sô p[itÿ Tv;
vÖWvR ıOÿ ' veˇûu pr;ÿptU ˝Ö r=Ö" pr;ÿptU ;ô ar;ÿtyoô r=ÿs;' .;ôgoÿå…s
v;ôyvu oôR iv ivÿnˇ_⁄ devÖ o vÿ" sivôt; ihrÿ<yp;…,ô" p[itÿ gO;tu –5–
2
VEDIC LITERATURE COLLECTION ’„, yjuvdRe [Yajur Veda]
avÿ/tU ˝Ö r=oåvÿ/tU ;ô ar;ÿtyÖ o‡åidÿTy;ôSTvgÿ…sÖ p[itÿ Tv; pO…qôvI veˇÿ u

idÖv" Sk¡M.ôinrÿ…sÖ p[itÖ Tv;idÿTy;ôSTvGveˇÿ u …/ôW,;ÿå…s pvRTÖ y; p[itÿ
Tv; idÖv" Sk¡M.ôinvÃˇRe u …/ôW,;ÿå…s p;vRtyeÖ I p[itÿ Tv; pvRiÖ tveˇRÃ u devÖ Syÿ
Tv; sivÖt"u p[sÿ vÖ åÿe …ênoÿb;R¸ô >y;'Ã pU„û ,o hSt;ÿ>y;ôm…/ÿ vp;…m /;ôNyÿm…s
…/nuiû h devÖ ;Np[;,ô ;yÿ Tv;p;ôn;yÿ Tv; Vy;ôn;yÿ Tv; dIÖ`;Rmnuû p[…sÿitÖm;yuWÿ e
/;' devÖ o vÿ" sivôt; ihrÿ<yp;…,ô" p[itÿ gO;tu –6–
/Oi∑ÿr…sÖ b[˜ÿ yÖCz;‡p;ÿ¶åÖe …¶m;ôm;d'Ã jihÖ in„£ôVy;dÿ˝ se/Ö ;‡devÿ yÖ j'Ã

vhÖ indRGÃ /˝ r=oô indRGÃ /;ô ar;ÿtyo /[vûu mÿ…s pO…qôvI' Îû˝h;yuÎÿ ˝R h
pÖj[ ;' Î˝Ãh sj;ôt;nÖSmw yjÿm;n;yÖ pyUhÃR /Ö]mR Sÿ yÖNt·rÿ=' Î˝h p[;,ô '
Îÿ˝h;p;ôn' Î˝Ãh sj;ôt;nÖSmw yjÿm;n;yÖ pyUhRÃ /Ö®,ÿm…sô idv'Ã Î˝hÖ
c=u"ÿ Î˝hÖ ≈o]'Ã Î˝h sj;ôt;nÖSmw yjÿm;n;yÖ pyUhRÃ Ö /m;R…Ã sô idxoÿ
Î˝hÖ yoin'Ã Î˝h p[jÖ ;' Î˝Ãh sj;ôt;nÖSmw yjÿm;n;yÖ pyUhÃR Ö …ctÿ" Sq
p[jÖ ;mÖSmw rÄ…ymÖSmw sÿj;ôt;nÖSmw yjÿm;n;yÖ pyUhRÃ Ö .Og,ÿU ;ômi©ÿrs;'ô tpÿs;
tPy?vÖ' y;inÿ `ÖmRe kÖp;l;ÿNyup…côNv≤Ntÿ ve/Ö sÿ" ) pU„û ,St;Nyipÿ vÖt[
îÿN{v;ôyU iv muçÿ t;m( –7–
s' vÿp;…mô sm;poÿ aÖ≤∫rÿGmtÖ smoWÿ/yoô rsenÿ Ö s˝

revÄ tIôjgR tÿ I….ôm/R mÿu tIôm/R mÿu tI…." sOJy?vmÖ‡Œ" p·rÖ p[j;ÿt;" Sqô
smÖ≤∫" pOCÿ y?v'Ö jnÿyTyw Tv;ô s' y*ÿMyô‡¶yeÿ Tv;ô‡å¶IWom;ÿ>y;'
mÖ%SyÖ ≤xroÿå…s `ÖmoRåÃ …s ivôê;yu®ÿ ®Ä p[qÿ Svoô® teÿ yÖDpÿit" p[qt;ô'
Tvc'Ã gOI„v;ô‡Nt·rÿt˝Ö r=oôåNt·rÿt;ô ar;ÿtyo devÖ STv;ÿ sivôt;
3
≈ÿpytuû viWRœÃ Öe a…/ô n;kÉ‡ô å…¶Steÿ tÖnvu 'Ö m;åitÿ /;ôg¶eÿ hÖVy˝ rÿ=Svô s'
b[˜,ÿ ; pOCySvw‡kÖt;yÖ Sv;h;ÿ i√ôt;yÖ Sv;h;ÿ i]ôt;yÖ Sv;h;ÿ –8–
a; dÿdÖ îN{ÿSy b;ô¸rÿ…sô d≤=ÿ," sÖhßÿ.iO ∑" xÖttÿje ; v;ôyru …ÿ s

itôGmtejÿ ;ô" pO…qÿiv devyjÖNyoWÿ?y;Steô mUlÖ' m;
ih˝Ã…sWÖ‡mpÿhtoôår®ÿ" pO…qôVyw v[jÖ ' gÿCz goôSq;nÖ' vWRtÃ u tÖe
¥*‡bR/Ã ;ôn devÿ sivt" prÄmSy;'Ã pr;Övitÿ xÖtne Ö p;xÖyw oÃåR Sm;N√πi∑ô y' cÿ
vÖy' i√ô„mStmtoô m; m*ôg‡pÿhtoôår®ÿ" pO…qôVyw devÿ yÖ jÿNyw v[jÖ ' gÿCz
goôSq;n'Ö vWÃtR u tÖe ¥*‡bR/Ã ;ôn devÿ sivt" prÄmSy;'Ã pr;Övitÿ xÖtne Ö
p;xwyÖ oÃåR Sm;N√πi∑ô y' cÿ vÖy' i√ô„mStmtoô m; m*ôg‡pÿhtoôår®ÿ" pO…qôVy;
adÿve yjno v[jÖ ' gÿCz goôSq;n'Ö vWRtÃ u tÖe ¥*‡bR/Ã ;ôn dÿve sivt"
prÄmSy;'Ã pr;Övitÿ xÖtne Ö p;xwyÖ oRåÃ Sm;N√πi∑ô y' cÿ vÖy' i√ô„mStmtoô m;
m*Ãg‡Ö r®ÿSteÖ idv'Ö m; Sk;ôNvsÿvSTv;ô p·rÿ gONtu g;yÖ],e Ö CzNdÿs;
®Ö{;STv;ô p·rÿ gONtuû ]w∑.ÿë ne Ö CzNdÿs;idÖTy;STv;ô p·rÿ gONtuû j;gÿtne Ö
CzNdÿs; devÖ Syÿ sivôt"u sÖve kmRÃ ’<v≤Nt ve/Ö sÿ
AûtmÿSyO‡tÖsdÿnmSyO‡tÖ≈Irÿ…sÖ /; aÿ…s SvÖ/; aÿSyuvû IRÃ c;…sô
vSvIÿ c;…s purû ; £Àrû Syÿ ivôspO oÿ ivr≤Px•u‡d;ôd;yÿ pO…qôvI'
jIôrd;ÿnyûu ;Rmrw yÿ çÖN{mÿ…s Svô/;….ôSt;' /Ir;ÿso anudû XO yÿ yjNte –9–
p[Tyu∑ÿ ˝Ö r=Ö" p[Tyu∑ÿ ;ô ar;ÿtyoô‡å¶evSÖR te…jÿœnº Ö tejsÿ ;ô in∑ÿp;…m

goôœ' m; inmO=RÃ ' v;ô…jn'Ã Tv; spàs;ôh˝ s' m;ÿæJmRÖ v;c'Ã p[;,ô ' c=u"û
≈o]'Ã p[jÖ ;' yoinÖ' m; inmO=RÃ ' v;ô…jnI'Ã Tv; spàs;ôhI˝ s'
m;ÿæJMy;ô‡R x;s;ÿn; s*mnÖs' p[jÖ ;˝ s*.;ÿGy' tÖnmU ( ) aÖ¶re nuvÿ t[ ; .UTû v;
4
s' nÿÁº su’tû ;yÖ km( ))

sûpu j[Ö sÿSTv; vÖy˝ supû àIô®pÿ seidm )
a¶eÿ spàÖdM.ÿnmÖ dÿB/;soô ad;ÿ>ym( ))
îÖm' iv „y;ÿ…mô v®ÿ,SyÖ p;xÖ' ymbÿ›It sivôt; suk û tÉ "ÿ )
/;ôtíu Ö yon*Ã su’tû Syÿ loôkÉ Syoôn' meÿ sÖh pTy;ÿ kro…m ))
sm;yuWÿ ;ô s' p[jÖ y;ô smÿ¶eÖ vcRsÃ ;ô pun"ÿ )
s' pàIô pTy;ôåh' gÿCzπÖ sm;ôTm; tÖnvu ;ô mmÿ ))
mÖhIôn;' pyoôåSyoWÿ/In;ô˝ rsÖStSyô teå=Iÿym;,Syô invRpÃ ;…m mhIôn;'
pyoôåSyoWÿ/In;ô˝ rsoådÿB/en Tv;ô c=uWû ;åve=ÿ e supj[ ;ôSTv;yÖ tejoÿå…sô
tejoånuû p[Áe ‡Ö …¶StÖe tejoô m; iv nwdÿ ‡Ö ¶e…jR◊Ö ;…sÿ su.û dU vReÖ ;n;ô' /;ªe/ÿ ;ªe
devÖ >e yoô yjuWÿ ye juWe .v xu£ û mÿ…sô Jyoitÿr…sô tejoÿå…s dÖve o vÿ"
sivÖtoTpunÿ ;ôTv…Czÿ{,e pÖiv]e,ÿ Ö vsoô" sUySÃR y rÄ‚Xm….ÿ" xu£ û ˘ Tv;ÿ
xu£ û ;y;ô' /;ªe/ÿ ;ªe dÖve >e yoô yjuWÿ ye juWe gO;…mô JyoitÿSTv;ô
Jyoitÿ„yô…cRSTv;ôå…cRiWô /;ªe/ÿ ;ªe devÖ >e yoô yjuWÿ ye juWe gO;…m –10–
’„,oÿåSy;%reœÄ oÿå¶yeÿ Tv;ô Sv;h;ô veidÿr…s bÖihRWeÿ Tv;ô Sv;h;ÿ bÖihRr…ÿ s

ßuGû >ySTv;ô Sv;h;ÿ idÖve Tv;ôå‡Nt·rÿ=;y Tv; pO…qôVyw Tv;ÿ Svô/;
ipÖt>O yÖ ËG.ÃvR bihÖWR Œÿ Ëôj;R pO…ÿ qôvI' gÿCztÖ iv„,oô"
StUpoôåSyU‡,;ÃmR d[ s' Tv; StO,;…m Sv;sÖSq' dÖve >e yoÿ gN/ÖvoÃåR …s
ivôê;vÿsiûu vRêSÿ m;ôdIWÿtoô yjÿm;nSy p·rÄ…/·rÄ@ ÈÃ…@ôt îN{ÿSy b;ô¸rÿ…sô
d≤=ÿ,oô yjÿm;nSy p·rÖ…/·rÖ@ ÈÃ…@ôto …mô];v®ÿ,* TvoˇrÄt" p·rÿ /ˇ;'
/[vuû ,e Ö /mR,Ã ;ô yjÿm;nSy p·rÖ…/·rÄ@ ÈÃ…@ôt" sUySÃR Tv; purû St;ÿTp;tuû
kSy;ÿ…ídÖ….xÿSTy; vIôithoÿ]' Tv; kve ¥umû NtÖ˝ s…mÿ/ImÖÁ¶eÿ
5
bOhû Ntÿm?vôre ivôxo yÖN]e Sqoô vsUnÿ ;˝ ®Ä{;,;ÿm;idÖTy;n;ô˝ sdÿ…s sId

jûÙu ‡®ÿp.Ö dO /( vûu[ ;å…sÿ `ûtO ;cIô n;ª;ÿ ipôy[ ,e Ö n;ª;ÿ ip[yô e sdÿ…s sIdw‡Ö t;
aÿsdNTsu’ û tû Syÿ loôkÉ t; ivÿ„,o p;ih p;ôih yÖD' p;ôih yÖDpÿit' p;ôih
m;' yÿDiÖ nyÿm( –11–
.uvnÿ m…sô iv p[qÿ SÖ v;¶eÖ y∑ÿ·rÖd' nmÿ" )

ju◊Áº …Ö ¶STv;ÿ ◊yit devyÖJy;y;ô ¨pÿ.dûO ie hÿ devÖ STv;ÿ sivôt; ◊ÿyit
devyÖJy;y;ô a¶;ÿiv„,Uû m; v;ômvÿ £…mWÖ' iv …jÿh;q;ô' m; m;ô s' t;ÿ¢'
loôk˘ meÿ lok’t* ’,utÖ' iv„,oô" Sq;nÿmsIô‡t îN{oÿ a+,o√«ôy;R…Ã ,
sm;ôr>yoô?voR aÿ?vÖro idÿivÖSpOxmÖ Óutÿ o yÖDo yÖDpÿtiÖe rN{;ÿv;ÖNTSv;h;ÿ
bOhû ∫;" p;ôih m;ÿå¶eÖ duí·ÿ rt;ôd; m;ô suc·ÿ rte .j mÖ%Syô ≤xroÿå…sô s'
JyoitÿW;ô Jyoitÿr¤;m( –12–
v;jÿSy m; p[svÖ ne oÿdg( ;[ .ô ,e odÿg.[ It( )

aq;ÿ sÖpà;ô˝ îN{oÿ me ing[;.ô ,e ;/ÿr;˝ ak" –
¨Ödg( ;[ .çÿ ing[;.ô çÖ b[˜ÿ devÖ ; aÿvIvO/n( )
aq;ÿ sÖpà;inN{;ô¶I mÿe ivWUcû In;ôNVyÿSyt;m( –
vsu>ÿ ySTv; ®Ä{>e yÿSTv;‡idÖTye>yÿSTv;ô‡åˇ_˝ ·rh;ÿ,; ivôyNtuû vyÿ" )
p[jÖ ;' yoin'ô m; inmO=ÃR mÖ ; Py;ÿyNt;ôm;pÖ aoWÿ/yo mÖ®t;ô' pOWtÿ y" Sqô idv'Ã
gCzÖ ttoÿ noô vOi∑Ömre yÿ ) a;ôy„ûu p; aÿ¶åÖe Sy;yumÿ Re p;ih c=u„û p;
aÿ¶åe …sô c=umÿ Re p;ih /[vuû ;å…sô y' pÿ·rÄ…/' pÖy/R Tÿ q;ô a¶eÿ dev
pÖ…,….ÿvIRyô m;ÿ," ) t' tÿ EÖtmnuû joW'Ã .r;…mô nedWÖe TvdÿpcetÖ y;ÿtw
yÖDSyô p;qÖ ¨pÖ s…mÿt˝ s˝ß;ôv.;ÿg;" SqeWô ; bOhû Ntÿ" p[StreœÄ ;
6
bÿihRWÖ dÿí devÖ ; îÖm;' v;cÿm…Ö . ivêeÿ gO,û Ntÿ a;ôs¥;ô‚SmNbÖihRiWÿ

m;dy?vmÖ‡¶ev;Rmô pÿ•gOhSyÖ sdÿ…s s;dy;…m suªû ;yÿ su…ªnI suªû e m;ÿ
/ˇ' /u·û r /uyû *RÃ p;tÖ‡m¶eåÿ dB/;yoåxIttno p;ôih m;ôå¥ idÖv" p;ôih
p[…sÿTyw p;ôih du·rÿ∑‰w p;ôih durÿ µÖNyw p;ôih duí·ÿ rt;ôdivÿW' n" ipôt'u ’¡,u
suWû d;ô yoinÖ˝ Sv;h;ô dev;ÿ g;tuivdo g;ôt'u ivôÊv; g;ôt…u mÿtÖ mnÿsSpt
îÄm' noÿ dev devÖ We ÿu yÖD˝ Sv;h;ÿ v;ô…c Sv;h;ô v;tÿe /;" –13–
¨Ö.; v;ÿ…mN{;¶I a;¸ûv?y;ÿ ¨Ö.; r;/ÿs" sÖh m;ÿdyÖ ?ywÿ )

¨Ö.; d;ôt;r;ÿivôW;˝ rÿyIô,;mu.û ; v;jÿSy s;ôtyeÿ ¸ve v;m( –
a≈ÿv˝Ö ih .U·ÿ rÖd;vÿˇr; v;'ô ivj;ÿm;tu®tÄ v;ÿ `; Sy;ôl;t( )
aq;ô somÿSyÖ p[ytÿ I yuvû >y;ô…mN{;ÿ¶Iô Stom'Ã jny;…mô nVyÿm( –
îN{;ÿ¶I nvÖit' puroÿ d;ÖspÿàIr/Untu m( ) s;ôkmekn¡É Ö kmR,Ã ; –
xu…c'ô nu Stom'Ö nvÿj;tmÖ¥Ne {;ÿ¶I vO]h,; juWû qe ;ÿm( ) ¨Ö.; ih v;˝ÿ
suhû v;ô johÿvI…mô t; v;jÿ˝ sÖ¥ ¨ÿxtÖ e /eœ;ÿ –
vÖymuÿ Tv; pqSpteÖ rq'Ö n v;jÿs;tye ) …/ôye pUWÿ •yuJmih –
pÖqSpÿq"Ö p·rÿpit' vcÖSy; k;menÿ ’ûto aÖ>y;ÿn@Ökmú ( )
s noÿ r;sCz⁄®û /ÿíNÖ {;g[;ô …/y'…Ã /y˝ sIW/;itô p[ pUWû ; –
=e]Sÿ yÖ pitÿn; vÖy˝ ihÖtne vÿe jy;m…s )
g;mê'Ã poW…yôTNv; s noÿ mO@;tIôdx O eÿ –
=e]Sÿ y pteÖ m/umÿ NtmU…û m| /enÖ ·u rÿvÖ pyoÿ aÖSm;suÿ /u+v )
mÖ/íûu tu Ã' Òtû …mÿvÖ suptÿU mOtû Syÿ nÖ" ptÿyo mO@yNtu –
a¶Öe nyÿ supû q;ÿ r;Öye aÖSm;iNvê;ÿin dev vÖynu ;ÿin ivô√;n( )
yuyû oô?yÿSm∆u¸ÿ r;Ö,menoô .U…yÿœ;' tÖe nmÿ¨·ˇ_' iv/em –
7
a; dÖve ;n;ômipÖ pNq;ÿmgNmÖ yCzôKnv;ÿm tdnuû p[voÿ!mu ( )

aÖ…¶ivô√R ;NTs yÿj;ôTsedûu hot;ô so aÿ?vôr;NTs AûtNU k¡Lpy;it –
y√;ihÿœÖ' tdÖ¶yeÿ bOhû dÿcR iv.;vso ) mihÿWIvÖ Tv{Ö…ySTv√;j;ô
¨dIÿrte –
a¶eÖ Tv' p;ÿry;ô nVyoÿ aÖSm;NTSvÖ‚St….ôritÿ dugû ;R…,Ö ivê;ÿ ) pUíÿ pOQû vI
bÿ¸l
û ; nÿ ¨ÖvIR .v;ÿ toôk;yÖ tnÿy;yÖ x' yo" –
Tvmÿ¶e v[tpÖ ; aÿ…s devÖ a; mTye„RÖ v; ) Tv' yÖD„e vI@‰ÿ" –
y√oÿ vÖy' p[…ÿ mÖn;mÿ v[tÖ ;inÿ ivôdWu ;'Ã dev;ô aivÿd∑u r;s" )
aÖ…¶∑i√êÖm; pO,ÿ ;it ivô√;Nye….ÿdvRÖe ;˝ Aût…u .ÿ" kôLpy;ÿit –14–
îit p[qmk;<@º p[qm" p[p;#k" 1
aq p[qmk;<@º i√tIy" p[p;#k" 2

a;pÿ ¨NdNtu jIôvseÿ dI`;RyTûu v;yÖ vcRsÃ Ö aoWÿ/Öe ];yÿSvwn˝Ö Sv…/ÿtÖe
mwn˝ÿ ih˝sI‡devR ≈Ö rU tÄe ;inÖ p[ vÿpe SvÖSTyuˇrÿ ;<yxIôy;‡poÿ aÖSm;Nm;ôtrÿ"
xuN/Ntu Òtû ne ÿ no ÒtpÖ vu "ÿ punNtuû ) ivêÿmSÖ mTp[ vÿhNtu ·rÖpm[ ‡u d;ÿ>yÖ"
xu…côr; pUtû Eÿ…mô somÿSy tÖnrU …ÿ s tÖnvu Ã' me p;ih mhIôn;' pyoÿå…s
vcoô/R ; aÿ…sÖ vcoRô m…yÿ /eih vO]û Syÿ kÖnIinÿk;…s c=u„û p; aÿ…sô
c=umÿ Re p;ih …côTpitÿSTv; pun;tu v;ôKpitÿSTv; pun;tu devÖ STv;ÿ sivôt;
punÿ ;ôTv…Czÿ{,e pÖiv]e,ÿ Ö vsoô" sUySRÃ y rÄ‚Xm….ô‡StSyÿ te piv]pte
pÖiv]e,ÿ Ö ySmwô k˘ punû e tCzÿkyÉ mÖ ; voÿ dev;s ÈmheÖ sTyÿ/m;R,o a?vÄrÖ e
y√oÿ dev;s a;gurû e y…Dÿy;soô hv;ÿmhÖ îN{;ÿ¶Iô ¥;v;ÿp…O qvIô a;pÿ
aoW/IôSTv' dIô=;,;ôm…/ÿpitrsIôh m;ô sNt'Ã p;ih –1–
8
a;k¡TÀ yw p[yÖ ju åeÖ ¶yeÖ Sv;h;ÿ me/Ö ;ywÖ mnÿsåÖe ¶yeÖ Sv;h;ÿ dIÖ=;ywÖ tpÿsåÖe ¶yeÖ
Sv;h;ô sÿrSvTyw pU„û ,ÿåe ¶yeÖ Sv;h;‡poÿ devIbOhR tIivRêxM.uvoô
¥;v;ÿp…O qôvI ¨ÖvNÃR t·rÿ=Ö' bOhSÖ pitÿnoR hÖivW;ÿ vO/;tuû Sv;h;ô ivêeÿ dÖve Syÿ
netÖ mu tR oÃR vO,It sÖ:y' ivêeÿ r;Öy îWÿ?u y…s ¥uªû ' vO,ÿ It pu„û yseÖ
Sv;hÿ‡Ks;Rmô yoô" ≤xLpeÿ SqÖSte v;ôm; rÿ.eÖ te m;ÿ p;tÖm;åSy yÖDSyoôdcO ÿ
îÖm;' …/yÖ˝ ≤x=ÿm;,Sy devÖ £tu'û d='Ã v®,Ö s˝ ≤xÿx;…/ô )
yy;åitô ivê;ÿ du·rÄt; tremÿ sutû m;R,Ã mÖ …/ô n;v˝Ã
®hemÖ o‡gRSÃ y;i©rÄSyU,mÃR d[ ;ô Ëj|Ã me yCz p;ôih m;ô m; m;ÿ
ih˝sIô‡ivR„,oô" xm;R…Ã sô xmRô yjÿm;nSyô xmRÃ me yCzÖ n=ÿ];,;'
m;åtIk;ôx;Tp;ôhI‡N{ÿSyÖ yoinÿr…sô m; m;ÿ ih˝sI" ’û„yw Tv;ÿ
susSÖ y;ywÿ suipPpÖl;>yÖSTv*Wÿ/I>y" sUpSÖ q; dÖve o vnÖSpitÿ‡ÂÖ?voR m;ÿ
p;ÖÁodOc"Ö Sv;h;ÿ yÖD' mnÿs;ô Sv;h;ô ¥;v;ÿp…O qôvI>y;ô˝
Sv;hoôrorÄNt·r=;ôTSv;h;ÿ yÖD' v;t;ôd; rÿ.e –2–
dwvI'ô …/y'Ã mn;mhe sum@O «ôk;mÖ….∑ÿye vcoR/ô ;' yÖDv;ÿhs˝ sup;ôr; noÿ
aÖs√xÿe ) ye devÖ ; mnoÿj;t; mnoôyju "ÿ sudû =;ô d=ÿipt;rÄSte nÿ" p;Ntuû
te noÿåvNtuû te>yoô nmÖSte>yÖ" Sv;h;‡¶eÖ Tv˝ su j;ÿgiO h vÖy˝ su
mÿ≤NdWImih gop;Öy nÿ" SvôStyeÿ p[bÖ /u eÿ nÖ" pundÿ dR " ) Tvmÿ¶e v[tpÖ ;
aÿ…s dÖve a; mTye„RÖ v; ) Tv' yÖD„e vI@‰ÿ" –
ivêeÿ devÖ ; aÖ…. m; m;vÿv]O NpUWû ; sÖNy; somoô r;/ÿs; devÖ " sÿivÖt;
vsoÿvsR dûu ;v;ô r;SveyTÿ soôm; .Uyoÿ .rÄ m; pO,û NpUTû y;R iv r;ÿ…/ô m;hm;yuWÿ ;
cÖN{mÿ…sô mmÖ .og;ÿy .vÖ vS]ÿm…sô mmÖ .og;ÿy .voô‡ß;å…sô mmÖ
.og;ÿy .vÖ hyoÿå…sô mmÖ .og;ÿy .vÖ Cz;goÿ…sô mmÖ .og;ÿy .v
9
meWÖ oÿå…sô mmÖ .og;ÿy .v v;ôyveÿ Tv;ô v®ÿ,;y Tv;ô inAÃT≥ yw Tv; ®Ä{;yÿ
Tv;ô devIÿr;po ap;' np;ô¥ Ëô…mRhiÃR vô„yÿ î≤N{Öy;v;ÿNmÖidNtÿmSÖ t' voô m;åvÿ
£…mWÖ‡m…Czÿ•Ö' tNtuÃ' pO…qôVy; anuÿ geW' .Ö{;dÖ…. ≈ey"Ö p[ie hÖ bOhSÖ pitÿ"
purEÖt; teÿ aÖSTvqemÖ vÿ SyÖ vrÄ a; pO…ÿ qôVy; a;ôre x]UNÿ ’,uihô svRvÃ Ir
EdmÿgNm devyÖ jÿn' pO…qôVy; ivêeÿ devÖ ; ydjuWÿ NtÖ pUvRÃ AKs;ôm;>y;ô'
yjÿWu ; sÖNtrÿNto r;ÖySpoWe,ÿ Ö s…môW; mÿdme –3–
îÖy' tÿe xu£ tÖn·U rÖd' vcRSÖ ty;ô s' .ÿvÖ .[;j'Ã gCzô jUr…ÿ s /ûtO ; mnÿs;ô
ju∑;ô iv„,ÿvÖe tSy;ÿSte sÖTysÿvs" p[svÖ e v;ôco yÖN]mÿxIyÖ Sv;h;ÿ
xu£ û mÿSyômtO mÿ …s vwêdevÖ ˝ hÖ…v" sUySRÃ yÖ c=urû ;®ÿhmÖ¶re +Ä ," kÖnIinÿk;ô'
ydetx ÿ …e .ôrIyÿsÖe .[;jÿm;no ivpÖ…ít;ô …cdÿ…s mÖn;…sô /Irÿ…sô d≤=ÿ,;…s
yÖ…Dy;ÿ…s =Öi]y;ôSyidÿitrSyu.yÖ tÿ" xI„,IRô s; nÖ" sup;[ cÿ Iô suptÿ[ IcIô s'
.ÿv …mô]STv;ÿ pÖid bÿ›;tu pUWû ;å?vÿn" p;ôiTvN{;ôy;?yÿ=;ôy;nuÿ Tv;
m;ôt; mÿNyt;ômnuÿ ipôt;ånuû .[;t;ô sgÖ>yoRånuû s%;ô syUQÿ yô" s; dÿie v
devÖ mCzπhô IN{;ÿyÖ som˝ÿ ®Ä{STv; vÿtyR tu …mô]Syÿ pÖq; Svô‚St somÿs%;ô
punrÖ ie hÿ sÖh rÄYy; –4–
vSVyÿ…s ®Ä{;Sy‡idÿitrSy;‡idÖTy;…sÿ xu£ û ;å…sÿ cÖN{;…sô

bOhSÖ pitÿSTv; suªû e rÿ<vtu ®Ä{o vsu…ÿ .ôr; …cÿktÉ u pO…qôVy;STv;ÿ mU/û •R ;
…jÿ`…mR devyÖ jÿnÖ î@;ÿy;" pÖde Òtû vÿitô Sv;h;ô p·rÿ≤l≤%tÖ˝ r=ô"
p·rÿ≤l≤%t;ô ar;ÿty îÖdmÖh˝ r=ÿso g[Ivô ; aipÿ ’Nt;…mô yoÿåSm;N√πi∑ô
y' cÿ vÖy' i√ô„m îÖdmÿSy g[Ivô ; aipÿ ’Nt;MyÖ‡Sme r;yÖ‡STve r;yÖ‡StoteÖ
r;yÖ" s' deiÿ v deVÖ yovRXy;ÿ pXySvô Tv∑IÃmtI te spey surû te ;ô retoô d/;ÿn;
10
vIôr' ivÿdye Ö tvÿ s'dÖ ≤O xô m;h˝ r;ÖySpoWe,ÿ Ö iv yoÿWm( –5–
aÖ˝xun;ÿ te aÖ˝xu" pOCÿ yt;ô' p®ÿW;Ö p®ÿgNÖR /SteÖ k;mÿmvtuû md;ÿyÖ rsoô
aCyutÿ oôåm;Tyoÿå…s xu£ û SteÖ g[hoô‡å…. Ty' devÖ ˝ sÿivôt;rÿm<ûU yoÿ"
kÖiv£¡tmûu c;R…Ã m sÖTysÿvs˝ ràÖ/;mÖ…. ipôy[ ' mÖitmU?û v;R ySy;ômitô.;R
aidÿ¥tu TÖ svIÿminô ihrÿ<yp;…,r…mmIt su£ û tu"ÿ ’ûp; suv"ÿ )
p[jÖ ;>yÿSTv; p[;,ô ;yÿ Tv; Vy;ôn;yÿ Tv; p[jÖ ;STvmnuû p[;…,ÿih
p[jÖ ;STv;mnuû p[;,ÿNtu –6–
som'Ã te £°,;ôMyUjSÃR vNtÖ' pyÿSvNt' vIôy;ÃvR Ntm….m;itôW;h˝ xu£ û ˘ teÿ

xu£
û ,É ÿ £°,;…m cÖN{' cÖN{e,;ômtO mÿ mÖ tO neÿ sÖMyˇeÖ gorÄ‡Sme cÖN{;…,ô
tpÿsStÖnrU …ÿ s p[jÖ ;pÿtvÖe ,R SôR tSy;ÿSte shßpoÖW' pu„yÿNTy;írÄm,e ÿ pÖxnu ;ÿ
£°,;MyÖSme tÖe bN/umû …R yÿ teÖ r;yÿ" ≈yNt;‡mÖSme Jyoitÿ" somiv£ô…y…,ô
tmoÿ …mô]o nÖ Eihô su…mÿ]/;ô îN{ÿSyoô®m; ivÿxÖ d≤=ÿ,mux û •ux
û Nt˝Ã
Syoôn" Syoôn˝ Sv;nÖ .[;j;Ï;ÿrÖe bM.;ÿrÄe hStÖ suhSÿ tÖ ’x;ÿnvetÖ e vÿ"
somÖ£yÿ,;ôSt;nÿ=[ ?vô' m; voÿ d.n( –7–
¨d;yuWÿ ; Sv;ôyWu odoWÿ/In;ô˝ rsenÖ oTpÖjNR yÿSyÖ xu„me,Ö odÿSq;mÖmtO ;ô˝ anuÿ
) ¨ÖvNRÃ t·rÿ=mÖ iNvôÁ‡idÿTyÖ;" sdÖoåSy‡idÿTy;ô" sdÖ a;
sIôd;‡Stÿ>n;ôd¥( ;mOWÿ .Ö o aÖNt·rÿ=mÖ …mÿmIt v·rÄm;,'Ã pO…qôVy;
a;sIÿdiÖ √ê;ô .uvnÿ ;in sÖm;[ Æ@±vêeˇ;inô v®ÿ,Sy v[tÖ ;inô vnÿWe ûu
VyÿNt·rÿ=' tt;nÖ v;jômvRTÃ suû pyoÿ a…flôy;suÿ ˙ÖTsu £tuû' v®ÿ,o ivô+vÿ…¶'
idÖiv sUymRÃ d/;ôTsomÖm{;‡vudûu Ty' j;ôtvÿde s' devÖ ' vÿh≤Nt kôtÉ vÿ" )
11
dûx
O e ivê;ÿyÖ sUymÃR ( –
¨ß;ôvte Ã' /UW;Rd;vnÖ≈U avIÿrh,* b[˜cô odn*ô v®ÿ,SyÖ SkM.ÿnm…sô
v®ÿ,Sy SkM.ÖsjRnÃ m…sô p[TyÿStoô v®ÿ,SyÖ p;xÿ" –8–
p[ CyÿvSv .uvSpteÖ ivê;ÿNyÖ…. /;m;ÿinô m; Tv;ÿ p·rpÖrI ivÿdNÖ m; Tv;ÿ

p·rpÖ‚Nqnoÿ ivdÖNm; Tv;ô vOk;ÿ a`;ôyvoô m; gÿN/ôvoR ivôê;vÿsrûu ;
dÿ/‡Cz‰ône o .UTû v; pr;ÿ ptÖ yjÿm;nSy no gOhû e devÖ "w sÿ˝S’ût'
yjÿm;nSy SvôSTyyÿNyÖ‡Syipô pNq;ÿmgSmih Sv‚Stôg;mÿnhÖe s'Ö yenÖ
ivê;ô" p·rÄ i√Woÿ ivô,·ˇ_¡ ivôNdtÖe vsuû nmoÿ …mô]SyÖ v®ÿ,SyÖ c=ÿse
mÖho devÖ ;yÖ tdOtû ˝ sÿpyRt dUrde x
O eÿ devÖ j;ÿt;y kÖtÉ veÿ idôvSpu]û ;yÖ sUy;ÃyR
x˝stÖ v®ÿ,SyÖ SkM.ÿnm…sô v®ÿ,Sy SkM.ôsjÃnR mÖSyu‡Nmuˇÿ _oô
v®ÿ,SyÖ p;xÿ" –9–
aÖ¶re ;ÿitôQymÿ…sô iv„,ÿve Tv;ô somÿSy;itôQymÿ…sô iv„,ÿvÖe

Tv;‡itÿqre ;itôQymÿ…sô iv„,ÿve Tv;ô‡¶yeÿ Tv; r;ySpoWÖd;VnÖe iv„,ÿve
Tv; XyenÖ ;yÿ Tv; somÖ.tO Öe iv„,ÿve Tv;ô y; teÖ /;m;ÿin hÖivW;ô yjÿ≤Ntô
t; teÖ ivê;ÿ p·rÖ.rU Sÿ tu yÖD' gÿySÖ f;nÿ" pÖt[ rÿ," sûvu IroåvIÿrh;ô p[ cÿr;
somÖ duy;ônR ‡idÿTy;ô" sdoÖåSy‡idÿTy;ô" sdÖ a; sIÿdÖ v®ÿ,oå…s /Otû v[tÿ o
v;®Ö,mÿ…s x'yÖ odevÖR ;n;ÿ˝ sÖ:y;Nm; dÖve ;n;ÿmpÖ sÿæXzTSmÖÁ;‡pÿtye Tv;
gO;…mô p·rÿptye Tv; gO;…mô tnûnU P]eÿ Tv;ÿ gO;…m x;KvÖr;yÿ Tv;
gO;…mô xKmÖ•o…jÿœ;y Tv; gO;ûMy‡n;ÿ/∑O mSyn;/O„û y'
devÖ ;n;ômojoÿå….x‚Stôp; aÿn….xSteåÖ Ny‡mnuÿ me dIô=;'
dIô=;pÿitmRNyt;ômnuû tpÖStpÿSpitôrÔÿs; sÖTymupgÿ We ˝suivôte m;ÿ /;"
–10–
12
aÖ˝xur˝ÃxSu te dev soôm; Py;ÿyt;ô…mN{;ÿyk w /nÖivdÖ a; tu>yô…mN{ÿ"

Py;yt;ôm; Tv…mN{;ÿy Py;yÖSv;Py;ÿyyÖ s%IÿNTsÖNy; mÖ/e y;ÿ SvÖ‚St tÿe
dev som suTû y;mÿxIôy‡e ∑;ô r;yÖ" p[We eÖ .g;ÿytÖ mR tÿO v;ôid>yoô nmoÿ idÖve
nmÿ" pO…qôVy; a¶eÿ v[tpteÖ Tv' v[tÖ ;n;'Ã v[tÖ pÿitr…sô y; mmÿ tÖnrU WÄe ; s;
Tv…yô y; tvÿ tÖn·U rÖy˝ s; m…yÿ sÖh n*Ã v[tpte v[iÖ tnoÿvtÖR[ ;inô y; teÿ
a¶Öe ®i{ÿy; tÖnSU ty;ÿ n" p;ihÖ tSy;ÿSteÖ Sv;h;ô y; tÿe a¶eåy;xÖy;
rÿj;xÖy; hÿr;xÖy; tÖnvU iR WRœÃ ; g◊rÄœe oåg[' vcoô ap;ÿv/I' TveWô ' vcoô
ap;ÿv/Iô˝ Sv;h;ÿ –11–
ivôˇ;yÿnI meå…s itôˇ_;yÿnI mÖåe Sy‡vÿt;Nm; n;…qôt‡mvÿt;Nm; Vy…qôt'

ivôdre …Ä ¶nR.oô n;m;¶eÿ ai©roÖ yoÿåSy;' pO…ÿ qôVy;mSy;yuWÿ ;ô n;ªeihÖ
yˇeån;ÿ/∑O Ö' n;mÿ yÖ…Dy'Ö tenÖ Tv;dÖ/‡e å¶eÿ ai©roÖ yo i√ôtIyÿSy;'
tOtû IyÿSy;' pO…qôVy;mSy;yuWÿ ; n;ªeihô yˇeån;ÿ/∑O Ö' n;mÿ yÖ…Dy'Ö tenÖ
Tv;åådÿ/e …sô˝hIrÿ…s mihÖWIrÿSyû‡u ® p[qÿ Svoô® teÿ yÖDpÿit" p[qt;'
/[vûu ;å…sÿ devÖ >e yÿ" xuN/Sv devÖ >e yÿ" xuM.Sve‡N{òôWSTv;ô vsu…ÿ ."
purû St;ÿTp;tuû mnoÿjv;STv; ipôt…O .ÿd≤R =,Öt" p;ÿtûu p[ctÿe ;STv; ®Ö{"w
pÖí;Tp;ÿtu ivôêk¡m;R Tv;idÖTyw®ˇÿ rÄt" p;ÿtu …sô˝hIrÿ…s spàs;ôhI
Sv;h;ÿ …sô˝hIrÿ…s supj[ ;ôvinô" Sv;h;ÿ …sÖ˝hIrÿ…s r;ySpoWÖvinô"
Sv;h;ÿ …sô˝hIrÿSy;idTyÖvinô" Sv;h;ÿ …sô˝hIrÄSy; vÿh dÖve ;Ndevÿ yÖte
yjÿm;n;yÖ Sv;h;ÿ .Utû >e yÿSTv; ivôê;yurÿ …s pO…qôvI' Î˝Ãh
/[vu ≤Ö =dÿSyÖNt·rÿ=' Î˝h;‡Cyut≤Ö =dÿ…sô idv'Ã Î˝h;ô‡¶e.SR m;ÿSyÖ¶"e
purIÿWm…s –12–
13
yuÔû teÖ mnÿ ¨Öt yuÔÿ teÖ …/yoô ivp[;ô ivp[Sÿ y bOhtÖ o ivÿp…Ö ítÿ" )
iv ho];ÿ d/e vyun;ôivdekÖ îNmÖhI devÖ Syÿ sivôt"u p·rÿ∑iu t" –
suvû ;Gdevÿ Ö duy;R˝ô a; vÿd dev≈Ö tu *ÿ devÖ „e v; òÿWqe ;ô‡m; noÿ vIôro j;ÿyt;'
kmR<Ö yoÿ y˝ sveåRÃ nujû Iv;ÿmÖ yo bÿÙnû ;msÿ√x Ö I )
îÖd' iv„,uiû vR cÿ£me ]e/Ö ; in dÿ/e pÖdm( ) smÿ!U mSy p;˝surû îr;ÿvÿ tI
/enmûu tIô ih .Utû ˝ sUyÿ vÖ…snIô mnÿve yxÖSyeÿ )
VyÿSk>n;ô{odÿsIô iv„,ÿru teÖ e d;ô/;rÿ pO…qôvImÖ….toÿ mÄy% U "ÿw –
p[;cIô p[te mÖ ?vÖr' kÖLpyÿNtI ËÖ?v| yÖD' nÿytÖ' m; jIÿ◊rtÖ‡m]ÿ rmeq;ô'
v„mRNÃ pO…qôVy; idÖvo v;ÿ iv„,vutû v;ÿ pO…qôVy; mÖho v;ÿ iv„,vutû
v;ôNt·rÿ=;ıSt*ÿ pO,Sv bÖ¸….ÿvsR VÖ ywrÿ ; p[ yÿCzÖ d≤=ÿ,;ôdot sÖVy;t( –
iv„,oônk Ru ˘¡ vIôy;Ã…R ,Ö p[ voÿcÖ' y" p;…qRvÃ ;in ivmÖme rj;ÿ˝…sô yo
aSk¡.;yÖdˇu rÿ ˝ sÖ/Sq'Ã ivc£m;ô,S]Ö/e o®ÿg;ôyo iv„,oÿ rÄr;$ÿm…sô
iv„,oÿ" pOœû mÿ…sô iv„,oô" XNyP]eÿ Sqoô iv„,oô" SyUr…ÿ sô iv„,oÿ/vuû[R mÿ…s
vw„,Övmÿ…sô iv„,ÿve Tv; –13–
’û,„ûu v p;jÖ" p[…sÿit'ô n pOQû vI' y;ôih r;jevÖ ;mÿv;ô˝ î.ÿne )

tO„û vImnuû p[…sÿit' {U,;ônoåSt;ÿ…sô iv?yÿ rÄ=sÖStipÿœ"Ÿ –
tvÿ .[mÖ ;sÿ a;xuyû ; pÿtNÖ Tynuÿ SpOx /OWtÖ ; xoxucÿ ;n" )
tpU˝„Ã y¶e ju◊û ;ÿ ptÖ©;nsÿiNdtoô iv sÿjO Ö iv„vÿgLûu k;" –
p[itÖ Spxoô iv sOjÿ Ö tU…,RtÃ moô .v;ÿ p;ôyiu vôx
R o aÖSy; adÿB/" )
yo noÿ dUrû e aÖ`xÿ˝soÖ yo aNTy¶eÖ m;ik¡∑Öe Vy…qôr; dÿ/WIRt( –
¨dÿ¶e itœÖ p[Ty; tÿn„u vÖ Nyÿ…m];˝Ã aoWt;·ˇGmhete )
14
yo noô ar;ÿit˝ s…m/;n cÖ£É nIôc; t' /ÿ+ytÖs' n xu„k¡m( –

ËÖ?voR .ÿvÖ p[itÿ ivô?y;?yÖSmd;ôiv„’¡,„u vô dwVy;ÿNy¶e )
avÿ iSqôr; tÿniu h y;tujû nU ;'Ã j;ô…mmj;ÿ…mô' p[ mO,ÿ IihÖ x]ÿnU ( –
s teÿ j;n;it sumiÖ t' yÿivœÖ y ÈvÿtÖe b[˜,ÿ e g;ôtmu rw tÿ ( ) ivê;ÿNySmw
suiû dn;ÿin r;Öyo ¥uªû ;NyÖyoR iv duroÿ aÖ…. ¥*ÿt( –
sed¶ÿ e aStu su.û gÿ" sudû ;nuyû SR Tv;ô inTyenÿ hÄivW;ô y ¨ÖKqw" )
ipp[IWÿ itô Sv a;yuiÿ W duroÖ,e ivêedSÿ mw suiû dn;ô s;sÿidÖi∑" –
ac;R…Ã m te sumiÖ t' ò„yÖv;RKs' teÿ v;ôv;t;ÿ jrt;imôy' gI" ) Svê;ÿSTv;
surû q;ÿ mjRyme ;ôSme =Ö];…,ÿ /;ryerÖ nuû ¥Un( –
îÖh Tv;ô .Uy;R cÿrdÄe pu Ö TmNdoW;ÿvStdIRidôv;˝sÖmnuû ¥Un( )
£°@ÿNtSTv; sumû nÿs" spem;ô…. ¥uªû ; tÿiSqôv;˝soô jn;ÿn;m( –
ySTv;ô Svêÿ" suihrÄ<yo aÿ¶ ¨pÖy;itô vsumÿ t;ô rqenÿ )
tSyÿ ];ôt; .ÿv…sô tSyÖ s%;ô yStÿ a;itôQym;ÿnWûu GjujoÿWt( –
mÖho ®ÿj;…m bÖN/ut;ô vcoÿ….ôStNm;ÿ ipôtgu oRtmÿ ;ôdiNvÿy;y )
Tv' noÿ aÖSy vcÿs…íik≤ıô hotÿyiR vœ su£toô dmUnÿ ;" –
aSvÿ“jStÖr,ÿy" sux û ve ;ô atÿN{;soåvOk û ; a≈ÿ…mœ;" )
te p;ôyvÿ" sÖ…/[yçÿ o inôW¥;¶eÖ tvÿ n" p;NTvmUr –
ye p;ôyvoÿ m;mteyÖ ' tÿe a¶eÖ pXyÿNto aÖN/' du·ÿ rÖt;drÿ=n( )
rÄr=Ö t;NTsu’û toÿ ivôêvedÿ ;ô idPsÿNtÖ îi{Öpvoô n; hÿ de."u –
Tvy;ÿ vÖy˝ sÿ/NÖ yÿSTvot;ôStvÖ p[,IÿTyXy;mÖ v;j;ÿn( )
¨Ö.; x˝s;ÿ sUdy sTyt;teånuœyûu ; ’¡,Áu Óy;, –
aÖy; teÿ a¶e sÖ…m/;ÿ iv/emÖ p[itÖ Stom˝Ã xÖSym;ÿn' gO.;y )
dh;ôxsoÿ rÖ=sÿ" p;ôÁSÿ m;N{uhû o inôdo …mÿ]mho avÖ¥;t( –
15
rÄ=oÖh,'Ã v;ô…jnÖm; …jÿ`…mR …mô]' p[itÿœmÖ pu ÿ y;…mô xmRÃ )

≤xx;ÿno aÖ…¶" £tu…ÿ .ô" s…mÿı"Ö s noô idv;ô s ·rÄW" p;ÿtûu nˇ_¡m( –
iv JyoitÿW; bOhtÖ ; .;ÿTyÖ…¶r;ÖivivRê;ÿin ’,ute mihÖTv; )
p[;dÿve Im;Ryô ;" sÿhte durû ve ;ô" ≤xxIÿtÖe Í©πû r=ÿse ivôin=eÿ –
¨Öt Sv;ôn;soÿ idÖiv WÿNTvÖ¶‚e StÖGm;yu/ÿ ;ô r=ÿsÖe hNtÖv; ¨ÿ )
mdeÿ …cdSyÖ p[ ®ÿj≤NtÖ .;m;ô n vÿrNte p·rÖb;/oô adevÿ I" –14–
îit p[qmk;<@º i√tIy" p[p;#k" 2
aq p[qmk;<@º tOtIy" p[p;#k" 3

devÖ Syÿ Tv; sivôt"u p[sÿ vÖ åÿe …ênoÿb;R¸ô >y;'Ã pU„û ,o hSt;ÿ>y;ôm;
dÖd‡e å….[rÿ …sô n;·rÿr…sô p·rÿ≤l≤%tÖ˝r=Ö" p·rÿ≤l≤%t;ô ar;ÿty îÄdmÖh˝
r=ÿso g[Ivô ; aipÿ ’Nt;…mô yoÿåSm;N√πi∑ô y' cÿ vÖy' i√ô„m îÄdmÿSy g[Ivô ;
aipÿ ’Nt;…m idôve Tv;ô‡Nt·rÿ=;y Tv; pO…qôVyw Tv;ô xuN/ÿt;' loôk"
ipÿtWûO dÿnoô yvoÿå…s yÖvy;ôSmd(√Wπ oÿ yÖvy;r;ÿtI" iptO,û ;˝
sdÿnmÖSyui∂vÿ˝ St.;ôn;Nt·rÿ=' pO, pO…qôvI' Îÿ˝h ¥ut;ônSTv;ÿ m;®Äto
…mÿnotu …mô];v®ÿ,yo/[vûRu ,e Ö /mR,Ã ; b[˜vô in'Ã Tv; =]Övinÿ˝ supj[ ;ôvinÿ˝
r;ySpoWÖvin'ô pyUhÃR ;…mô b[˜ÿ Î˝h =Ö]' Îÿ˝h p[jÖ ;' Îÿ˝h r;ÖySpoW'Ã Î˝h
Òtû ne ÿ ¥;v;pO…qvIô a; pO,ÿ qe ;ô‡imN{ÿSyô sdoÿå…s ivêjÖnSyÿ Cz;ôy;
p·rÿ Tv; …gvR,oô …grÿ îÄm; .ÿvNtu ivôêtoÿ vOı û ;yumû nuû vOıyÿ oô ju∑;ÿ .vNtuû
ju∑yÿ Ö îN{ÿSyô SyUrsÄ I‡N{ÿSy /[vûu mÿSyw‡ô N{mÖsIN{;ÿy Tv; –1–
rÄ=oôh,oÿ vlgÖhnoÿ vw„,ôv;N%ÿn;mIô‡dmÖh' t' vÿlgÖ mu√pÿ ;…mô y' nÿ"

sm;ôno ymsÿm;no incÖ%;nedÖ menÿ mÖ /ÿr' kro…mô yo nÿ" sm;ôno
16
yoåsÿm;noår;tIôyitÿ g;yÖ],e Ö CzNdôs;åvÿb;!o vlÖg" ikm]ÿ .Ö{' t•*ÿ

sÖh ivôr;@ÿ…s spàÖh; sÖm;[ @ÿ…s .[;tOVyôh; Svôr;@ÿSy….m;itôh;
ivÿê;ôr;@ÿ…sô ivê;ÿs;' n;ô∑;^ ,;ÿ˝ hÖNt; rÿ=oôh,oÿ vlgÖhnÖ" p[o=;ÿ…m
vw„,ôv;n[=ÿ oôh,oÿ vlgÖhnoåvÿ ny;…m vw„,ôv;Nyvoÿå…s yÖvy;ôSmd(√Wπ oÿ
yÖvy;r;ÿtI r=oôh,oÿ vlgÖhnoåvÿ StO,;…m vw„,ôv;n[=ÿ oôh,oÿ
vlgÖhnoôå…. juhÿ o…m vw„,ôv;n[=ÿ oôh,*ÿ vlgÖhn;ôvpu ÿ d/;…m vw„,ôvI
rÿ=oôh,*ÿ vlgÖhn*ô pyUhÃR ;…m vw„,ôvI rÿ=oôh,*ÿ vlgÖhn*ô p·rÿ StO,;…m
vw„,ôvI rÿ=oôh,*ÿ vlgÖhn*ÿ vw„,ôvI bOhû •ÿ…s bOhû d(g;[ vÿ ;
bOhtÖ I…mN{;ÿyÖ v;c'Ã vd –2–
ivô.rU …ÿ s p[vÖ ;hÿ,oô viˆÿr…s hVyôv;hÿn" ê;ô]oÿå…sô p[ctÿe ; Stuqû oÿå…s

ivôêvedÿ ; ¨Ö≤xgÿ…s kôivrÏ;ÿ·rr…s bô M.;ÿ·rrvÖSyur…ÿ sô
duvSÿ v;NzuNû ?yUr…ÿ s m;j;Rlô Iyÿ" sÖm;[ @ÿ…s ’ûx;nu"ÿ p·rÖW¥oÿå…sô pvÿm;n"
p[tÖ Kv;ÿå…sô n.ÿSv;ôns'mÃ ∑O oå…s hVyôsdU ÿ Aût/;ÿm;å…sô
suvJÿ yoRitôb˜[R Jÿ yoitr…sô suv/ÿ ;Rm;ôåjoÿåSyekp¡ ;ôdihÿr…s bu…û ›yoô
r*{e,Ö ;nIÿknÉ p;ôih m;ÿ¶e ippOiû h m;ô m; m;ÿ ih˝sI" –3–
Tv˝ soÿm tnU’ û Œoô √πWoÿ>yoôåNy’¡t>e y ¨Ö® yÖNt;…sû vÂ¡q˝Ö Sv;h;ÿ

juW;ô,o aÖ¢ru ;JyÿSy vetûu Sv;h;‡åy' noÿ aÖ…¶vR·rÿv" ’,oTvôy' mO/"ÿ purû
Eÿtu p[….ôNdn( )
aÖy˝ x]UÔÿ ytuû j˙≥WÃ ;,oôåy' v;j' jytuû v;jÿs;t* –
¨Ö® ivÿ„,oô iv £¡mSvoô® =y;ÿy n" ’…/ ) Òtû ' Òtÿ yone ipbÖ p[pÿ[
yÖDpÿit' itr – somoÿ …jg;it g;tuiû v∂Öve ;n;ÿmie t in„’ûtmOtû Syô
17
yoinÿm;ôsdÖm‡idÿTy;ô" sdoôåSy‡idÿTy;ô" sdÖ a; sIÿdWÖw voÿ dev sivtÖ"

somÖSt˝ rÿ=?vô' m; voÿ d.de‡Ö tÊv˝ soÿm devÖ o devÖ ;nup;ÿg; îÄdmÖh'
mÿn„ûu yoÿ mnu„û y;ÿNsÖh p[jÖ y;ÿ sÖh r;ÖySpoWe,ÿ Ö nmoÿ devÖ >e yÿ" Svô/; ipôt>O yÿ
îÖdmÖh' invR®,ÿ Syô p;x;ôTsuvrÿ …Ä . iv :yeWÿ ' vwê;nÖr' Jyoitô‡r¶eÿ v[tpteÖ
Tv' v[tÖ ;n;'Ã v[tÖ pÿitr…sô y; mmÿ tÖnSU TvYy.Uiÿ dôy˝ s; m…yô y; tvÿ
tÖnmU YR y.Udÿ WÖe ; s; Tv…yÿ yq;yÖq' n*ÿ v[tpte v[iÖ tnoÿvtR[ ;inÿ –4–
aTyôNy;ng;ô' n;Ny;nup;ÿg;mÖv;RKTv;ô prwrÿ ivd' pÖroåvÿr‡Äw St' Tv;ÿ juWe

vw„,ôv' devÿ yÖJy;ywÿ devÖ STv;ÿ sivôt; m?v;ÿånÖKTvo‡Wÿ/Öe ];yÿSvwn˝Ö
Sv…/ÿtÖe mwn˝ÿ ih˝sIô‡idRvmÖ g[,Öeÿ m; le% ÿ IrÄNt·rÿ=' m?yenÿ Ö m; ihÿ˝sI"
pO…qôVy; s' .ÿvÖ vnÿSpte xÖtvÿLxoô iv roÿh sÖhßÿvLx;ô iv vÖy˝
®ÿhme Ö y' Tv;ôåy˝ Sv…/ÿitôSteitÿj;n" p[…,ôn;yÿ mhÖte
s*.ÿg;ôy;‡å…Czÿ•oô r;yÿ" suvû Irÿ" –5–
pO…û qôVyw Tv;ô‡åNt·rÿ=;y Tv; idôve Tv;ô xuN/ÿt;' loôk" ipÿtWûO dÿnoô
yvoÿå…s yÖvy;ôSmd(√Wπ oÿ yÖvy;r;ÿtI" iptO,û ;˝ sdÿnm…s
Sv;vex Ö oÿåSyg[geÖ ; netÿ ,ûO ;' vnÖSpitôr…/ÿ Tv; Sq;Syitô tSyÿ
ivˇ;‡∂evÖ STv;ÿ sivôt; m?v;ÿånˇ_⁄ suipPpôl;>yôSTv*Wÿ/I>yô ï∂vÿ˝
St.;ôn;Nt·rÿ=' pO, pO…qôvImuprÿ ,e Î˝hÖ te teÖ /;m;ÿNyuXmsI gÖm?yeô
g;voô y]Ö .U·rÿÍ©; aÖy;sÿ" )
a];hÖ tdu®ÿ g;ôySyô iv„,oÿ" prÄm' pÖdmvÿ .;itô .Ur"ÿe –
iv„,oô" km;R…Ã , pXytÖ ytoÿ v[tÖ ;inÿ pSpôxe ) îN{ÿSyô yuJyô" s%;ÿ –
ti√„,oÿ" pÖrm' pÖd˝ sd;ÿ pXy≤Nt sUrû yÿ" ) idôvIvÖ c=urû ;tÿtm( –
18
b[˜Ö vÖ in'Ã Tv; =]Övinÿ˝ supj[ ;ôvin˝Ã r;ySpoWÖvin'Ö pyUhRÃ ;…mô

b[˜ÿ Î˝h =Ö]' Î˝Ãh p[jÖ ;' Î˝Ãh r;ÖySpoW'Ã Î˝h p·rÖvIrÿ…sÖ p·rÿ Tv;ô
dwvIôivRxoÿ VyyNt;ô' prIÖm˝ r;ÖySpoWoô yjÿm;n' mnu„û y;ÿ aÖNt·rÿ=Sy Tv;ô
s;n;ôvvÿ gUh;…m –6–
îÖWe Tvoÿ‡pÖvIrÄSyu‡poÿ devÖ ;NdwvIôivRx"Ö p[;guvû ˆR Iÿ®≤Ö xjoô bOhSÿ pte /;ôry;ô
vsUiÿ n hÖVy; teÿ SvdNt;'ô devÿ Tv∑ÖvsR uÿ r<vÖ revtÿ Iô
rmÿ?vmÖ‡¶ejiRÖ n]ÿm…sô vOW,ÿ * Sq ¨ÖvXR yÿSy;ô‡yur…ÿ s puÂrÖ v;ÿ Òtû ne ;ôˇ_É
vOW,ÿ ' d/;q;' g;yÖ]' zNdoånuû p[ j;ÿySvÖ ]w∑.ÿë Ö' j;gÿtÖ' zNdoånu p[
j;ÿySvô .vÿt' nÖ" smÿns*ô smoÿks;vrepÄ s*ÿ )
m; yÖD˝ ihÿ˝…s∑Ö' m; yÖDpÿit' j;tveds* ≤xôv* .ÿvtmÖ¥ nÿ" –
aÖ¶;vÖ…¶íÿritô p[ivÿ∑Ö AWIÿ,;' pu]û o aÿ…/r;Öj EÖW" )
Sv;ôh;ô’Tyô b[˜,ÿ ; te juho…mô m; devÖ ;n;'Ã ‚mquyû ; k¡.;Rg/Ö ye mÿ ( –7–
a; dÿd AûtSyÿ Tv; devh…vô" p;xenÖ ; rÿ.Öe /W;Rô m;nuWÿ ;nÖ‡ŒSTv*Wÿ/I>yô"

p[o=;ÿMyô‡p;' pe®Ö rÿ…s Sv;ôˇ' …côTsdevÿ ˝ hÖVym;poÿ devIô" Svdÿtnw ˝Ö s' teÿ
p[;,ô o v;ôynu ;ÿ gCzt;ô˝ s' yjÿ]rÖw ©;ÿinô s' yÖDpÿitr;Ö≤xW;ÿ Òtû ne ;ôˇ_*
pÖx'u ];ÿyqe ;ô˝ revtÿ IyRDÖ pÿit' ‚p[y/Ö ; ivÿxtÖ o‡roÿ aNt·r= sÖjdU vÖRe ne Ö
v;tenÿ ;ÖåSy hÖivWÖSTmn;ÿ yjÖ smÿSy tÖnvu ;ÿ .vÖ vWIRyoô vWIRyÃ …s yÖDe
yDpÿit' /;" pO…qôVy;" sÖMpOc"ÿ p;ihô nmÿSt a;t;n;‡nÖv;R p[ie hÿ Òtû Syÿ
k⁄Lû y;mnuÿ sÖh p[jÖ y;ÿ sÖh r;ÖySpoWe,Ö ;‡poÿ devI" xuı;yuv" xuı û ; yUyû '
devÖ ;˝ Ëÿ@!( v( ˝ xuı û ; vÖy' p·rÿiv∑;" p·rve∑Ö ;roÿ vo .Uy;Sm –8–
19
v;ˇ_ô a; Py;ÿyt;' p[;,ô StÖ a; Py;ÿyt;'ô c=uSÿ tÖ a; Py;ÿyt;ô˝ ≈o]'Ã tÖ

a; Py;ÿyt;ô' y; teÿ p[;,ô ;Hz⁄GjÖg;mÖ y; c=uyû ;R ≈o]'Ö yˇeÿ £ûrÀ ' yd;iSqÿt'Ö
tˇÖ a; Py;ÿyt;'ô tˇÿ EÖtne ÿ xuN/t;ô' n;….ÿStÖ a; Py;ÿyt;' p;ÖySu tÖ a;
Py;ÿyt;˝ xuı û ;íÖ·r];ô" xmÖŒ" xmoWÿ/I>yÖ" x' pO…ÿ qôVyw
xmhoÿ>y;ô‡moWÿ/Öe ];yÿSvwn˝Ö Sv…/ÿtÖe mwn˝ÿ ih˝sIô r=ÿs;'
.;ôgoÿåsIôd‡mÖh˝ r=oÿå/Öm' tmoÿ ny;…mô yoÿåSm;N√πi∑Ö y' cÿ vÖy' i√ô„m
îÖdmenÿ m/Öm' tmoÿ ny;mIô‡We Tv;ÿ Òtû ne ÿ ¥;v;pO…qvIô p[o<v;RqÃ ;ôm‡…Czÿ•oô
r;yÿ" suvû Irÿ ¨ÖvNÃR t·rÿ=mÖ iNvÿihÖ v;yoô vIihÿ Stoôk;n;ô˝ Sv;hoô?vRn.ÿ s'
m;®Öt' gÿCztm( –9–
s' tÖe mnÿs;ô mnÖ" s' p[;,ô ne ÿ p[;,ô o ju∑Ã' dÖve >e yoÿ hÖVy' Òtû vÖTSv;hw‡Ö N{"
p[;,ô o a©πaÿ ©ûπ in dÿ?e ydÖNw {oåp;ôno a©πaÿ ©πû iv boÿ.vu ∂Ö ve ÿ Tv∑Ö.·RU rÿ tÖe
s˝sÿmte ûu ivWuÂ ÿ p;ô yTslÿ+m;,oô .vÿq dev]Ö ; yNtÖmvÿsÖe s%;ôyoånuÿ
Tv; m;ôt; ipôtroÿ mdNtuû ≈IrÿSyô…¶STv;ÿ ≈I,;ôTv;pÖ" smÿ·r,ÖNv;tÿSy
Tv;ô /[Jywÿ pU„û ,o r˝Á;ÿ aÖp;moWÿ/In;ô˝ roihÿ„yw Òtû ' Òtÿ p;v;n" ipbtÖ
vs;'Ã vs;p;v;n" ipbt;ôNt·rÿ=Sy hÖivrÿ…sô Sv;h;ÿ Tv;ôNt·rÿ=;yÖ idxÿ"
p[iÖ dxÿ a;ôidxoÿ ivôidxÿ ¨Öi∂xÖ" Sv;h;ÿ idÖG>yo nmoÿ idÖG>y" –10–
sÖm{ûu ' gÿCzô Sv;h;ô‡Nt·rÿ=' gCzÖ Sv;h;ÿ devÖ ˝ sÿivôt;r'Ã gCzÖ

Sv;h;ÿ‡hor;ô]e gÿCzô Sv;h;ÿ …mô];v®ÿ,* gCzÖ Sv;h;ô som'Ã gCzÖ Sv;h;ÿ
yÖD' gCzÖ Sv;h;ô zNd;˝Ã…s gCzÖ Sv;h;ô ¥;v;ÿp…O qôvI gÿCzÖ Sv;h;ô
n.oÿ idÖVy' gÿCzÖ Sv;h;ô‡…¶' vwêÿ ;nÖr' gÿCzÖ Sv;h;ô‡ŒSTv*Wÿ/I>yoô
mnoÿ mÖe h;idÃR yCz tÖn'U Tvc'Ã pu]û ' n¢;ÿrmxIyÖ xug…ÿ sô tmÖ…. xoÿcÖ
20
yoÿåSm;N√πi∑Ö y' cÿ vÖy' i√ô„mo /;ªoÿ/;ªo r;j…•ôto vÿ®, no muçÖ

yd;poô a…flÿy;ô v®Ö,ie tô xp;ÿmheÖ ttoÿ v®, no muç –11–
hÖiv„mÿtI·rÖm; a;poÿ hÖiv„m;ÿNdÖve o aÿ?vÖro hÖiv„m;ô˝ a; ivÿv;sit

hÖiv„m;˝Ã aStuû sUy"ÃR –
aÖ¶ve oRåpÿ•gOhSyÖ sdÿ…s s;dy;…m suªû ;yÿ su…ªnI" suªû e m;ÿ
/ˇe‡N{;…¶ôyo.;RgÃ /Ö ye Iÿ" Sq …mô];v®ÿ,yo.;Rg/Ö ye Iÿ" Sqô ivêeWÿ ;' dÖve ;n;'Ã
.;gÖ/ye Iÿ" Sq yÖDe j;ÿgtO –12–
˙Öde Tv;ô mnÿse Tv; idÖve Tv;ô sUy;RyÃ Tvoô?vR…mômmÿ?vÖr' ’¡…/ idÖiv
dÖve We ûu ho];ÿ yCzÖ somÿ r;jÖ•Áe vÿ rohÖ m; .em;R s' ivÿKq;ô m; Tv;ÿ
ih˝…sW' p[jÖ ;STvmupû ;vÿroh p[jÖ ;STv;mupû ;vÿrohNtu Íû,oTvô…¶" sÖ…m/;ô
hv'Ã me Íû<vNTv;poÿ …/ÖW,;ÿí dÖve I" )
Íû,otÿ g[;v;,o ivÖdWu oô nu yÖD˝ Íû,otÿu dÖve " sÿivÖt; hv'Ã me )
devIÿr;po ap;' np;ô¥ ËÖ…mRhiÃR vÖ„yÿ î≤N{ôy;v;ÿNmÖidNtÿmSÖ t' dÖve >e yoÿ dev]Ö ;
/ÿˇ xu£ û ˝ xu£ÿ pô >e yoô yeW;'Ã .;ôg" Sq Sv;h;ô k;iWRrÃ SÄ yp;ôp;' mO/û ˝[
sÿm{ûu SyÖ vo≤=ÿTy;ô ¨•ÿye )
ymÿ¶e pûTO su mTyRmô ;voô v;jeWÿ ûu y' junû ;" ) s yNt;ô xêÿtIô·rWÿ" –13–
Tvmÿ¶e ®Ä{o asurÿ o mÖho idÖvSTv˝ x/oôR m;®ÿt' pO=û ÈÃ≤xWe )

Tv' v;tÿrw ®Ä,yw ;R…Ã s x©ûySTv' pUWû ; ivÿ/tÖ " p;ÿ…sÖ nu Tmn;ÿ –
a; voô r;j;ÿnm?vÖrSyÿ ®Ä{˝ hot;ÿr˝ sTyÖyjÖ˝ rodÿSyo" )
aÖ…¶' purû ; tÿn…yôàorÄ…cˇ;ô≤ırÿ<yÂpÖmvÿse ’,u?vm( –
21
aÖ…¶hoRt;ô in Wÿs;d;ô yjIÿy;nupû Sqeÿ m;ôt"u sÿru .Ä ;vuÿ loôkÉ )

yuv;ÿ kÖ…v" pÿ®u inÖœ Aût;v;ÿ /Öt;R ’¡∑Iôn;mutû m?yÿ îÖı" –
s;ô?vImÿkdevÖR vIÿit' no aÖ¥ yÖDSyÿ …jô◊;mÿivd;mÖ guÁ;ÿm( )
s a;yurû ;g;ÿTsur…Ä .vRs;ÿno .Ö{;mÿkdevÖR Ùÿit' no aÖ¥ –
a£¡NddÖ…¶" StÖnyÿ…•vÖ ¥*" =;m;ô re·rÿh√«ô®/ÿ" smÖÔn( )
sÖ¥o jÿD;ôno iv hI…môıo a:yôd; rodÿsI .;ônnu ;ÿ .;TyÖNt" –
Tve vsUiÿ n puv,R Ik hotdoôWR ; vStoôr·e rÿre yÖ…Dy;ÿs" )
=;mevÿ Ö ivê;ô .uvnÿ ;inô yæSmôNTs˝ s*.ÿg;in d…/ôre p;ÿvk Ö É –
tu>y'Ö t; aÿi©rStmÖ ivê;ÿ" su≤=ôtyÖ" pOqk ÿ ™ ) a¶Öe k;m;ÿy ye…mre –
aÖXy;mÖ t' k;mÿm¶eÖ tvoôTyÿXy;mÿ rÄ…y˝ rÿ…yv" suvû Irÿm( )
aÖXy;mÖ v;jÿm…Ö . v;ôjyÿNtoôåXy;mÿ ¥uªû mÿjr;ôjr'Ã te –
≈eœÃ' yivœ .;rÄt;¶eÿ ¥umû NtÖm; .ÿr ) vsoÿ pu®SÄ pOh˝ÿ rÄ…ym( –
s …êÿt;ônStÿNyÖtU roÿcnÖSq; aÖjre…ÿ .ôn;Rndÿ ≤∫ôyiR vÿœ" )
y" p;ÿvk Ö " pu®ÿ tÖ mÿ" pûÂ
u …,ÿ pOqû NU yÖ…¶rÿnyûu ;itô .vRnÃ ( –
a;yu∑ÿ e ivôêtoÿ d/dÖymÖ…¶vRr<ÿe y" )
punSÿ te p[;,ô a;yÿitô pr;ô y+m˝Ã suv;…m te –
a;ôydûu ;R aÿ¶e hÖivWoÿ juW;ô,o Òtû p[tÿ Iko Òtû yoÿinre…/ )
Òtû ' pIôTv; m/uû c;®Ö gVy'Ã ‚pôtve ÿ pu]û mÖ…. rÿ=t;idômm( –
tSmwÿ te p[itôhyÃtR eÖ j;tÿvde oô ivcÿW,R e ) a¶eÖ jn;ÿ…m su∑iûu tm( –
idÖvSp·rÿ p[qmÖ ' jÿDe aÖ…¶rÄSm‚d(√tô Iy'Ö p·rÿ j;ôtvedÿ ;" )
tOtû IyÿmPÖ su nOmû ,;ô ajÿß…ô mN/;ÿn En' jrte Sv;ô/I" –
xu…cÿ" p;vkô vN¥oå¶ÿe bOhû i√ roÿcse ) Tv' Òtû …e .ôr;¸ÿt" –
Îûx;ôno ®ÄKm ¨ÖVy;R Vyÿ¥*∂umû WR mÖR ;yu"ÿ …≈ôye ®ÿc;ôn" )
22
aÖ…¶rÖmtO oÿ a.vÖ√yoÿ….ô" ydenÿ Ö' ¥*rjÿnyTsurû te ;ÿ" –

a; yidÖWe nOpû it'ô tejÖ a;nÖ$( z⁄…cô retoû iniWÿˇ_ô' ¥*rÄ.Ik¡É )
aÖ…¶" x/RmÃ nvÖ¥' yuv;ÿn˝ Sv;ô…/y'Ã jnyTsUdû yÿ∞ –
s tejIÿys;ô mnÿs;ô Tvotÿ ¨Öt ≤xÿ= SvpÖTySyÿ ≤xô=o" )
a¶ÿe r;ôyo nOtmÿ SyÖ p[.tÿU * .Uyû ;mÿ te su∑tûu yÿíÖ vSvÿ" –
a¶Öe shÿNtÖm; .ÿr ¥uªû Syÿ p[;sô h;ÿ rÖ…ym( )
ivê;ô yíÿW,ÖR IrÄ>y;ÿs; v;jeWÿ u s;ôshÿt( –
tmÿ¶e pOtn;ôsh˝Ã rÖ…y˝ sÿhSvô a; .ÿr )
Tv˝ ih sÖTyo a∫⁄tÿ o d;Öt; v;jÿSyÖ gomÿt" –
¨Ö=;•;ÿy vÖx;•;ÿyÖ somÿpœO ;y ve/Ö sÿe ) Stomwiÿ vR/me ;ô¶yeÿ –
vÖµ; ih sUnÿ oô aSyÿµsÖ √;ÿ cÖ£É aÖ…¶jÖnR Wu ;Jm;•ÿm( ) s Tv' nÿ ËjRsnÖ
Ëj|Ã /;ô r;jevÿ jervûk O É =ÿ„e yÖNt" –
a¶Ö a;yU˝iÃ W pvsÖ a; suvû ojR…Ö mW'Ã c n" ) a;ôre b;ÿ/Sv duCû z⁄n;ÿm( –
a¶eÖ pvÿSvÖ Svp;ÿ aÖSme vcR"Ã suvû IyRmÃ ( ) d/ÖTpoWÿ˝ rÄ…y' m…yÿ –
a¶eÿ p;vk roÖ…cW;ÿ mÖN{y;ÿ dev …jô◊y;ÿ ) a; dÖve ;Nvÿ≤=ô y≤=ÿ c –
s nÿ" p;vk dIidôvoå¶eÿ devÖ ;˝ îÖh; vÿh ) ¨pÿ yÖD˝ hÖivíÿ n" –
aÖ…¶" xu…cÿvt[ tmÖ" xu…côivRp"[Ö xu…cÿ" kô…v" ) xucIÿ roctÖ a;¸ÿt" –
¨dÿ¶Öe xucyÿ SÖ tvÿ xu£û ; .[;jÿNt Èrte ) tvÖ JyotI˝Ã„yÖcyR "ÿ –14–
îit p[qmk;<@º tOtIy" p[p;#k" 3
aq p[qmk;<@º ctuq"R p[p;#k" 4

a; dÿdeÖ g[;v;ÿSy?vrÄ’∂Övº >e yoÿ gM.Iôr…mômmÿ?vôr' ’¡?yuˇmÖ ne ÿ pÖivneN{;ÿyÖ
somÖ˝ suWtuÿ Môm/umÿ NtMôpyÿSvNt' vOi∑ôvinô…m‡N{;ÿy Tv; vO]flÖ îN{;ÿy
23
Tv; vO]tÖ ru Ä îN{;ÿy Tv;….m;itôfl îN{;ÿy Tv;idôTyvÿtÖ îN{;ÿy Tv;

ivôêdÿVe y;vte ê;ô];" Sqÿ vO]tÖ ru oÖ r;/oÿgtU ;R aÖmtO Sÿ yô pàIôSt;
dÿve IdevR ]Ö me ' yÖD' /ÖˇopÿÙt;ô" somÿSy ipbÖtopÿÙto yû„u m;kô˝ somÿ"
ipbtuû yˇÿe som idôiv JyoitôyTR pÿ…O qôVy;' ydûru ;vÖNt·rÿ=eÖ ten;ôSmw
yjÿm;n;yoô® r;ôy; ’û?y…/ÿ d;ô]e voÿcoô …/Wÿ,e vIô@Ü sÖtI vIÿ@yeq;ômjU Ã|
d/;q;ômjU MRÃ me /ˇ'Ö m; v;˝Ã ih˝…sWMôm; m;ÿ
ih˝…s∑ÖMp[;gp;ôgdu gÿ /Ör;ˇ_;STv;ô idxÖ a; /;ÿvNÖ Tv‡MbÖ in „vÿr )
yˇÿe soôm;d;ÿ>y'ô n;mÖ j;gOiÿ vô tSmÿw te somÖ som;yÖ Sv;h;ÿ –1–
v;ôcSptÿye pvSv v;…jôNvOW;ô vO„,oÿ aÖ˝xu>y;'ô g.ÿ‚StpUto dÖve o

dÖve ;n;ÿMpÖiv]ÿm…sô yeW;'Ã .;ôgoÿå…sô te>yÿSTv;ô Sv;'’t¡ oå…sô m/umÿ tInÖR
îWÿS’…/ô ivêÿ>e ySTve≤N{ôy>e yoÿ idôVye>yô" p;…qÃvR >e yoô
mnÿSTv;∑Ü‡û vÃNR t·rÿ=mÖ iNvÿihô Sv;h;ÿ Tv; su.vÖ" sUy;ÃyR devÖ >e yÿSTv;
mrI…côp>e yÿ EÖW tÖe yoinÿ" p[;,ô ;yÿ Tv; –2–
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoåSyÖNtyRCÃ z m`vNp;ôih somÿm®u „Ä y r;yÖ" s…mWoÿ

yjSv;ôNtStÿe d/;…mô ¥;v;ÿp…O qôvI aÖNt®ÖvNRÃ t·rÿ=˝ sÖjoW;ÿ dÖve rw vÿr"Öw
prwíÄ ;Nty;Rmô e mÿ`vNm;dySvô Sv;'’t¡ oå…sô m/umÿ tInRÖ îWÿS’…/ô
ivêÿ>e ySTve≤N{ôy>e yoÿ idôVye>yô" p;…qÃvR >e yoô mnÿSTv;∑Ü‡û vÃNR t·rÿ=mÖ iNvÿihô
Sv;h;ÿ Tv; su.vÖ" sUy;ÃyR devÖ >e yÿSTv; mrI…côp>e yÿ EÖW tÖe yoinÿrp;ôn;yÿ
Tv; –3–
a; v;ÿyo .UW xu…cp;ô ¨pÿ n" sÖhß'Ã te inôytu oÿ ivêv;r ) ¨poÿ teÖ
24
aN/oô m¥ÿmy;…mô ySyÿ dev d…/ôWe pUvÿ pRÖ ye mÿ ( –

¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s v;ôyvÖe Tve‡N{ÿv;yU îÖme sûtu ;" ) ¨pÖ p[yoÿ….ôr;
gÿt…Ö mNdÿvo v;mûx u ≤Ntô ih )
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoåsIN{v;ôy>u y;'Ã TvôWw tÖe yoinÿ" sÖjoW;ÿ>y;' Tv; –4–
aÖy' v;'Ã …m];v®,; sûtu " somÿ At;vO/; ) mmeidôh ≈ÿtu ˝Ö hvÿm( –
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s …mô];v®ÿ,;By;' TvôWw tÖe yoinÿAt≥ ;ôy>u y;'Ã Tv; –5–
y; v;'ô kx;ô m/umÿ TÖ y…êÿn; sûnU tO ;ÿvtI ) ty;ÿ yÖD‚Mmÿ…m=tm( –

¨ÖpyÖ ;ômgÿhO ItoåSyô…ê>y;'Ã TvôWw teÖ yoinôm;R?vIÿ>y;' Tv; –6–
p[;tô yÖ jRu *ô iv mÿCu yeq;ôm…êÿn;ôvhe gÿCztm( ) aÖSy somÿSy pIôtyeÿ –

¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoåSyô…ê>y;Ã' TvôWw tÖe yoinÿr…Ä ê>y;'Ã Tv; –7–
aÖy' vÖne íoÿdyÖTpO‚Xnÿg.;Rô JyoitÿjrR ;yUû rjÿso ivôm;nÿe ) îÖmmÖp;˝

s'gÃ mÖ e sUySÃR yô ≤xx'uû n ivp[;ÿ mÖit.Iÿ ·rh≤Nt –
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…sô x<@;ÿy TvôWw tÖe yoinÿvIRrô t;ÿMp;ih –8–
tMp[àÿ q;ÿ pûvU qR ;ÿ ivôêqemÖ q;ÿ Jyôœe t;ÿitMbihôWR d˝Ã suviÖ vRdÃ' p[tIcIôn'
vûjO n'Ã dohse …gôr;xu' jyÿNtÖmnuû y;sûu v/RsÃ e –
¨ÄpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…sô mk;Ãy≥ TvwWô tÖe yoinÿ" pÖj[ ;" p;ÿih –9–
ye devÿ ; idôVyek;ÿdxÖ Sq pO…ÿ qôVy;m?yek;ÿdxÖ Sq;‡PsûWu doÿ mihônk

w ;ÿdxÖ
25
Sq te dÿve ; yÖD…môm' juWÿ ?vmu‡py;ômgÿhO ItoåSy;g[y,Ö oÿå…sô Sv;ÿgy[ ,oô

…jNvÿ yÖD' …jNvÿ yÖDpÿitmÖ…. svÿn; p;ihô iv„,ûSu Tv;Mp;ÿtuû ivx'Ö
TvMp;ÿhI≤N{ôy,e WÖw tÖe yoinôivRê>eÿ ySTv; dÖve >e yÿ" –10–
i]ô˝xT]yÿí gÖ…,noÿ ®ÖjNtoô idv˝Ã ®Ö{;" pO…ÿ qôvI' cÿ scNte )

EÖk;ôdx Ö ;soÿ aPsuWû dÿ" sûtu ˝ som'Ã juWNt;ô˝ svÿn;yÖ ivêeÿ –
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoåSy;g[y,Ö oÿå…s Sv;ÿgy[ ,oô …jNvÿ yÖD' …jNvÿ yÖDpÿitmÖ….
svÿn; p;ihô iv„,ûSu Tv;Mp;ÿtuû ivx'Ö Tv' p;ÿhI≤N{ôy,e WÖw tÖe
yoinôivRê>eÿ ySTv; dÖve >e yÿ" –11–
¨ÖpyÖ ;ômgÿhO ItoôåsIN{;ÿy Tv; bûhO √ÿtÖe vyÿSvt ¨Kq;ôyvu eÖ yˇÿ îN{
bûhO √yÖStSmÿw Tv;ô iv„,ÿve TvÖWw tÖe yoinô·rN{;ÿy TvoKq;ôyvu eÿ –12–
mU/û ;Rn'Ã idôvo aÿriÖ tMpO…ÿ qôVy; vwê;nÖrmOtû ;yÿ j;ôtmÖ…¶m( ) kô…v˝
sÖm;[ jÖmitÿ…qô' jn;ÿn;m;ôs•; p;]'Ã jnyNt dÖve ;" –
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoåSyô¶yÿe Tv; vwê;nÖr;yÿ /ûvu[ oÿå…s /[vuû ≤=ÿit/ûvRu[ ;,;'Ã
/[vuû tÖmoåCyutÿ ;n;mCyut≤Ä =ˇÿm EÖW teÖ yoinÿr¶Ä yÿe Tv; vwê;nÖr;yÿ –13–
m/uíÿ Ö m;/ÿví xu£

û íÖ xu…cÿíÖ n.ÿí n.ÖSyÿí‡Öe Wíoô‡jRíÖ shÿí
shÖSyÿíÖ tpÿí tpÖSyÿío‡py;ômgÿhO Itoå…s sÖ˝spoÃåR Sy˝hSpÖTy;yÿ Tv;
–14–
îN{;ÿ¶Iô a; gÿt˝ sûtu ' gIô….Rn.R oô vrÿ<e ym( ) aÖSy p;ÿt' …/ôyie Wôt; –
26
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoåsIN{;ô…¶>y;Ã' TvôWw tÖe yoinÿ·rN{;ô…¶>y;'Ã Tv; –15–
aom;ÿsíWR,I/Otoô ivêeÿ dev;sÖ a; gÿt ) d;ôê;˝soÿ d;ôxWu "ÿ sutû m( –

¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s ivêe>ÿ ySTv; dÖve >e yÿ EÖW tÖe yoinôivRê>eÿ ySTv;
devÖ >e yÿ" –16–
mÖ®TvÿNt' vOW.Ö ' v;ÿv/O ;ônmk¡v;·r' idôVy˝ x;ôs…mN{ÿm( )

ivôê;ôs;hÖmvÿseÖ nUtnÿ ;yoôåg[˝ sÿhoôd;…môh t˝ ¸ÿvme –
¨ÖpyÖ ;ômgÿhO ItoôåsIN{;ÿy Tv; mÖ®Tvÿt EÖW tÖe yoinô·rN{;ÿy Tv; mÖ®Tvÿte
–17–
îN{ÿ m®Tv îÖh p;ÿihô som'Ö yq;ÿ x;y;Rtô e aipÿb" sûtu Syÿ ) tvÖ p[,IÿtIô
tvÿ xUrÄ xmR•Ö ; ivÿv;s≤Nt kÖvyÿ" suyDÖ ;" –
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoôåsIN{;ÿy Tv; mÖ®Tvÿt EÖW tÖe yoinô·rN{;ÿy Tv; mÖ®Tvÿte
–18–
mÖ®Tv;˝Ã îN{ vOW.Ö o r,;ÿy ipb;ô somÿmnu„vô/Mmd;ÿy ) a; …sÿçSv

jÖ#rÖe m?vÿ Ëô…m| Tv˝ r;j;ÿ…s pÖi[ dvÿ" sûtu ;n;ôm( –
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoôåsIN{;ÿy Tv; mÖ®Tvÿt EÖW tÖe yoinô·rN{;ÿy Tv; mÖ®Tvÿte
–19–
mÖh;˝ îN{oô y aojÿs; pÖjNR yoÿ vOi∑ôm;˝ îÿv ) Stomÿvw TÖR sSyÿ v;vO/e
–
27
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s mhÖNe {;yÿ TvôWw tÖe yoinÿmhR NeÖ {;yÿ Tv; –20–
mÖh;˝ îN{oÿ nûvO d; cÿW…R ,ôp;[ ¨Öt i√ôbh;ÃR a…môn" s shoÿ…." )

aÖSmÖi{yÿGv;vO/e vIôy;ÃyR oôå®" pûqO "u su’t¡ " kôt…RO .ÿ.tRU ( –
¨ÖpyÖ ;ômgÿhO Itoå…s mhÖNe {;yÿ TvôWw tÖe yoinÿmhR NeÖ {;yÿ Tv; –21–
kôd; cÖn StôrIrÿ…sô neN{ÿ sí…s d;ôxWu eÿ ) ¨poôp•e u mÿ`vÖN.UyÖ î•u tÖe
d;n'Ã devÖ Syÿ pOCyte –
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoåSy;idôTye>yÿSTv; kÖd; cÖn p[ yuCÿ zSyu.û e in p;ÿ…sô
jNmÿnI ) turIÿy;idTyô svÿn' t î≤N{ôym; tÿSq;vÖmtO Ã' idôiv –
yÖDo dÖve ;n;ôMp[Tyÿie t sûªu m;idÿTy;soô .vÿt; mO@yÖ Ntÿ" ) a; voôv;RcIÿ
sumiÖ tvÃvR TO y;dÖ˝ho…íô¥; vÿ·rvoôivˇÖr;sÿt( –
ivvÿSv a;idTyôWw tÿe sompIôqStenÿ mNdSvô tenÿ tOPy tûPO y;Smÿ te vÖy'
tÿp…R yôt;roô y; idôVy; vOi∑ôSty;ÿ Tv; ≈I,;…m –22–
v;ômmÖ¥ sÿivtv;ômR mûu êo idôvie dÿve v;ômmÖSm>yÿ˝ s;vI" ) v;ômSyô

ih =yÿSy devÖ .Urreÿ yÄ ; …/ôy; v;ÿm.Ö ;jÿ" Sy;m –
¨ÖpyÖ ;ômgÿhO Itoå…s dÖve ;yÿ Tv; sivô]e –23–
adÿB/e…." sivt" p;ôy…u .ôÇ˝ ≤xôv…e .ÿr¥Ä p·rÿ p;ih noô gyÿm( )
ihrÿ<y…j◊" suivôt;yÖ nVyÿse r=;ô m;ikÿnoR aÖ`x˝Ãs Èxt –
¨ÖpyÖ ;ômgÿhO Itoå…s dÖve ;yÿ Tv; sivô]e –24–
28
ihrÿ<yp;…,mûtU yÿe sivôt;rÄmpu ÿ ◊ye ) s ceˇ;ÿ devÖ t;ÿ pÖdm( –

¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s dÖve ;yÿ Tv; sivô]e –25–
sux
û m;Ã…R s supi[ tœ;ôno bûhO dû=u e nmÿ EÖW tÖe yoinôivRê>eÿ ySTv; dÖve >e yÿ"
–26–
bOhSÖ pitÿstu Sy t îNdo î≤N{ôy;vÿt"Ö pàIÿvNt'ô g[hÃ' gO;ôMy‡¶;3î

pàIôv;3" sÖjdU vRÖe ne Ö Tv∑^;û somÿ‚MpbÖ Sv;h;ÿ –27–
h·rÿr…s h;·ryojÖno hyoÃ"eR Sq;ôt; vj[Sÿ y .Öt;R pOXnÿ"e pÖte[ ; tSyÿ te dev
somô∑e yÿjWu "e Stutû StoÿmSy xÖStoKqÿSyô h·rÿvNtô' g[h'Ã gO;…m hÖrI" Sqô
hyoÃ/R ;Rnô ;" sÖh soÿm;ô îN{;ÿyÖ Sv;h;ÿ –28–
a¶Ö a;yÿ˝U iW pvsÖ a; sûvu ojÖ…R mW'Ã c n" ) a;ôre b;ÿ/Sv dûCu z⁄n;ÿm(
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoåSyô¶yeÿ Tv;ô tejSÿ vt EÖW tÖe yoinÿr¶Ä yÿe Tv;ô tejSÿ vte
–29–
¨Ö·ˇœÖ•ojÿs; sÖh pIôTv; ≤xpÿe[ avepy" ) somÿ…mN{ cÖmU sutû m( –

¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoôåsIN{;ÿyÖ Tv*jÿSvt EÖW tÖe yoinô·rN{;ÿyÖ Tv*jÿSvte
–30–
tÖr…,ÿivRêô dÿxtR o Jyoitô„’dÿ…s sUyR ) ivêÖm; .;ÿ…s rocÖnm( –

¨ÖpyÖ ;ômgÿhO Itoå…sô sUy;ÃyR Tv;ô .[;jÿSvt EÖW tÖe yoinô" sUy;ÃyR Tv;ô
29
.[;jÿSvte –31–
a; Py;ÿySv midNtmÖ somÖ ivê;ô….Âôit….ÿ" ) .v;ÿ n" sÖpq[ Sÿ tm"

–32–
Èûy∑u e ye pUvtRÃ r;ômpÿXyNVyûCu zNtIÿmWuû sÖMmTy;ÃsR " ) aÖSm;….ÿÂô nu

pÿi[ tôc+y;ÿ.dUû o te yÿ≤Ntô ye aÿprÖ IWûu pXy;ÿn( –33–
Jyoitÿ„mtI' Tv; s;dy;…m Jyoitô„’t'Ã Tv; s;dy;…m JyoitôivRdÃ' Tv;

s;dy;…mô .;SvÿtI' Tv; s;dy;…mô JvlÿNtI' Tv; s;dy;…m
mLml;ô.vÿNtI' Tv; s;dy;…mô dIPyÿm;n;' Tv; s;dy;…mô rocÿm;n;' Tv;
s;dy;ôMyjÿß;' Tv; s;dy;…m bOhû ∆‰oÿitW' Tv; s;dy;…m boô/yÿNtI'
Tv; s;dy;…mô j;gÿt[ I' Tv; s;dy;…m –34–
p[yÖ ;ôs;yÖ Sv;h;ÿy;ôs;yÖ Sv;h;ÿ ivy;ôs;yÖ Sv;h;ÿ s'y;ôs;yÖ

Sv;hoÿ‡¥;ôs;yÖ Sv;h;ÿvy;ôs;yÖ Sv;h;ÿ xûcu e Sv;h;ô xok;ÿyÖ Sv;h;ÿ
tPyôTvw Sv;h;ô tpÿteÖ Sv;h;ÿ b[˜hÖTy;ywÖ Sv;h;ô svÃSR môw Sv;h;ÿ –35–
…côˇ˝ s'tÃ ;ônne ÿ .Öv' yÖKn; ®Ö{' tinÿª; pxûpu it˝Ã SqUl˙dÖyne ;ô‡…¶˝
˙dÿyne ®Ö{' loihÿtne xÖvMR mtÿò;>y;Mmh;devÖ mÖNt"p;ÿênRe *‡iWœÖhn˝Ã
≤x©«inkoôXy;ÿ>y;m( –36–
a; itÿœ vO]hÖnq[ Ã' yuˇû _; tÖe b[˜,ÿ ;ô hrIÿ ) aÖv;ôcR InÖ˝ su tÖe mnoô g[;v;ÿ
30
’,otu vÖ¶nu ;ÿ –
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoôåsIN{;ÿy Tv; Wo@Ö≤xnÿ EÖW tÖe yoinô·rN{;ÿy Tv; Wo@Ö≤xnÿe
–37–
îN{Ö…mırIÿ vhÖtoåp[iÿ t/O∑xvsÖ‡mOWIÿ,;' c Stûtu I®pÿ yÖD' cÖ

m;nÿWu ;,;m( –
¨ÖpyÖ ;ômgÿhO ItoôåsIN{;ÿy Tv; Wo@Ö≤xnÿ EÖW tÖe yoinô·rN{;ÿy Tv; Wo@Ö≤xneÿ
–38–
as;ÿivô somÿ îN{ tÖe xivÿœ /O„,ôv; gÿih ) a; Tv;ÿ pO,ÆKTv≤N{ôy˝

rjÖ" sUy|Ö n rÄ‚Xm….ÿ" –
¨ÖpyÖ ;ômgÿhO ItoôåsIN{;ÿy Tv; Wo@Ö≤xnÿ EÖW tÖe yoinô·rN{;ÿy Tv; Wo@Ö≤xnÿe
–39–
svÃSR y p[itôxIvÿrIô .U…mÿSTvoôpSqô a;…/ÿt ) Syoôn;Smwÿ sûWu d;ÿ .vÖ

yCz;ÿSmwô xmRÃ sÖpq[ ;ÿ" –
–40–
mÖh;˝ îN{oô vj[bÿ ;Û"Wo@ÖxI xmRÃ yCztu ) Svô‚St noÿ mÖ`v;ÿ krotûu
hNtÿu p;ôPm;nÖ' yoÿåSm;N√πi∑ÿ –
–41–
31
sÖjoW;ÿ îN{Ö sgÿ,o mÖ®≤∫ô" somÿ‚Mpb vO]hHzÀr ivô√;n( ) jÖih

x]U˝û rpÖ mO/oÿ nudSÖ v;q;.ÿy' ’,uih ivôêtoÿ n" –
¨ÖpyÖ ;ômgÿhO ItoôåsIN{;ÿy Tv; Wo@Ö≤xnÿ EÖW tÖe yoinô·rN{;ÿy Tv; Wo@Ö≤xnÿe
–42–
¨duû Ty' j;ôtvedsÿ ' dÖve ' vÿhÖ ≤Nt kôtÉ vÿ" ) dûx O e ivê;ÿyÖ sUymRÃ ( –
…cô]' dÖve ;n;ômdu gÿ ;ôdnIÿkô˘ c=u…ÿ mô]R Syô v®ÿ,Sy;ô¶"e ) a;åp[;ô
¥;v;ÿp…O qôvI aÖNt·rÿ=˝Ö sUyRÃ a;ôTm; jgÿtStÖSquWíÿ –
a¶Öe nyÿ supû q;ÿ r;ôye aÖSm;iNvê;ÿin dev vÖynu ;ÿin ivô√;n( )
yûyu oô?yÿSm∆ÿ¸u r;Ö,menoô .U…yÿœ;' tÖe nmÿ¨·ˇ_' iv/em –
idv'Ã gCzô suv"ÿ pt ÂÖp,e ÿ vo ÂÖpmÖ>yw…mô vyÿs;ô vyÿ" )
tûqu o voÿ ivôêvÿde ;ô iv .ÿjtuû viWÃœR ºÖ a…/ô n;k¡É )
EÖtˇeÿ a¶eÖ r;/Ö Eeitô somÿCyutÄ' t‚Nmô]Syÿ pÖq; nÿytÖ SR yÿ pÖq; p[te ÿ
cÖN{dÿ≤=,; yÖDSyÿ pÖq; suiÿ vôt; nyÿNtI‡b[;R ˜ô,mÖ¥
r;ÿ?y;sÖmiO Wÿm;WeyRÖ ‚MpÿtmûO NtÿMpwtmO TÖ y˝ su/û ;tÿdu ≤=,'Ö iv suv"Ö pXyô
VyÿNt·rÿ='Ö ytÿSv sdÖSywrÿ SÄ m∂;ÿ]; dev]Ö ; gÿCztÖ m/umÿ tI" p[d;ôt;rÄm;
ivÿxtÖ ;nÿvh;y;ôSm;Ndÿve yÖ ;nÿne pÖqte ÿ sû’ u t;Ã' loôkÉ sIÿdtÖ t•ÿ"
s˝S’ûtm( –43–
/;ôt; r;ôit" sÿivôtde ' juWÿ Nt;MpÖj[ ;pÿitinR…/ôpitÿnoR aÖ…¶" ) Tv∑;ô iv„,ÿ"u
pÖj[ y;ÿ s˝rr;ô,o yjÿm;n;yÖ {ivÿ,' d/;tu –
s…mÿN{,oÖ mnÿs; neiWô go….ô" s˝ sU·û r….ÿm`R vÖNTs˝ SvôSTy; )
32
sMb[˜,ÿ ; dÖve ’¡tÖ' yd‚Stô s' dÖve ;n;˝Ã sumTÖ y; yÖ…Dy;ÿn;m( –

s' vcRsÃ ;ô pyÿs;ô s' tÖn…U .ôrgÿNmihô mnÿs;ô s˝≤xôvne ÿ ) Tv∑;ÿ noô a]Ö
v·rÿv" ’,oôTvnuÿ m;∑Ru tÖnvu oô yi√≤lÿ∑m( –
ydÖ¥ Tv;ÿ p[yiÖ t yÖDe aÖ‚Sm•¶Öe hot;ÿrmÄ vO,ÿ ImhIôh )
A/ÿgy;ô@/é gÿ tûu ;xÿ…mœ;" p[j;ônNyÖDmupÿ y;ih ivô√;n( –
Svôg; voÿ dev;ô" sdÿnmkmRÖ y a;ÿjGÖ m svÿndeô ' jÿWu ;ô,;" )
jÖ≤=ôv;˝sÿ" pipôv;˝sÿíÖ ivêÖåe Sme /ÿˇ vsvoô vsÿiU n –
y;n;vÿh ¨xÖto dÿve dÖve ;Nt;Np[re yÿ Ö Sve aÿ¶e sÖ/Sqÿe ) vhÿm;n;ô
.rÿm;,; hÖvI˝iWô vsuÃ' `Öm| idvÖm; itÿœtÖ ;nÿu –
yDÿ yÖD' gÿCz yÖDpÿit' gCzô Sv;' yoinÃ' gCzô Sv;hw‡Ö W tÿe yÖDo yÿDpte
sÖhsUˇÿ _v;k" suvû IrÖ" Sv;h;ô dev;ÿ g;tuivdo g;ôt'u ivôÊv; g;ôt…u mÿtÖ
mnÿsSpt îÖm' noÿ dev dÖve We uÿ yD˝ Sv;h;ÿ v;ô…c Sv;h;ô v;tÿe /; "
–44–
¨Ö®˝ ih r;j;ô v®ÿ,íÖk;rÄ sUy;ÃyR Ö pNq;ômNvÿte vÖ ; ¨ÿ ) aÖpdÖe p;d;ô

p[itÿ/;tveåk®Öt;pÿvˇÖ _; ˙ÿdy;ôiv/ÿ…ít( –
xÖt' tÿe r;j‚N.ôWjÿ" sÖhßÿmvuû IR gÿM.Iôr; sÿmu iÖ t∑eÿ aStu ) b;/ÿSvô √πWoô
inA≥iÃ tMpr;ôc"w ’ût' …côdne "Ö p[ mÿmu Gu ?yôSmt( –
aÖ….iœÿtoô v®ÿ,Syô p;xoô‡å¶ernIÿkmÖp a; ivÿvx e ) ap;'Ã
np;Tp[itôr=ÿ•sûyu | dmÿde me sÖ…m/Ã' y+y¶e ) p[itÿ te …jô◊;
`ûtO mu∞rÿ <yeTsmû{u e tÖe ˙dÿymÖPSvÿNt" ) s' Tv;ÿ ivxÖNTvoWÿ/I®Öt;poÿ
yÖDSyÿ Tv; yDpte hÖiv….R"Ã ) sUˇû _ôv;ôkÉ nÿmov;ôkÉ ivÿ/meÖ ;‡vÿ.qO
incï, incô®e rÿ…s incïû,;vÿ dÖve dw vReÖ ’¡tmÖ ne oÿåy;ô@vÖ
33
mTyômRw TR yÃ’
R tmurû or; noÿ dev ·rôWSp;ÿih su…mô]; nÖ a;pÖ aoWÿ/y" sNtu
du…mR]ô ;StSmÿw .Uy;suyoÃåR Sm;N√πi∑ô y' cÿ vÖy' i√ô„mo devIÿr;p EÖW voô
g.ÖSR t' vÖ" supI[ tÿ ˝Ö su.tOÿ mkmR dÖve We uÿ n" su’
û toÿ b[tU ;ôTp[itÿytu oô v®ÿ,Syô
p;xÖ" p[TyÿStoô v®ÿ,Syô p;xÖ E/oÿåSye…/WIômihÿ sÖ…mdÿ…sô tejoÿå…sô
tejoô m…yÿ /eÁ‡ô ‡po aNvÿc;·rWÖ˝ rsenÿ Ö smÿs+O mih pyÿSv;˝ a¶Ö
a;gÿm'Ö tMm;ô s˝ sÿjO Ö vcÃsR ; –45–
ySTv;ÿ ˙Öd; k°ô·r,;Ö mNyÿm;ônoåmÿTyôMR mTyoôR johÿvI…m ) j;tÿvde oô yxoÿ

aÖSm;sÿu /eih pÖj[ ;….ÿr¶e amOtTÖ vmÿXy;m( –
ySmwô Tv˝ sû’ u tÿe j;tvedÖ ¨ loôkmÿ¶e ’û,vÿ" Syoônm( ) aÖ…ênÖ˝ s
pûiu ],'Ã vIôrvÿNt'Ö gomÿNt˝ rÖ…y' nÿxte Svô‚St –
Tve su pu]ÿ xvÖsoåvÿ]O NÖ k;mÿk;ty" ) n Tv;…môN{;itÿ ·rCyte –
¨ÖKq¨ÿKqÖe somÖ îN{ÿMmm;d nIôqne Iÿqe mÖ`v;ÿn˝ sutû ;sÿ" ) ydIÿ˝
sÖb;/ÿ" ipôtr'Ö n pû]u ;" sÿm;ôndÿ=;ô avÿseÖ hvÿNte –
a¶Öe rsÿne Ö tejsÿ ;ô j;tÿvde oô iv roÿcse ) rÄ=oôh;mIÿvcÖ ;tÿn" –
aÖpo aNvÿc;·rWÖ˝ rsÿne Ö smÿs=O mih ) pyÿSv;˝ a¶Ö a;gÿmÖ' tMm;ô
s˝ sÿjO Ö vcÃsR ; –
vsuvû sR puÿ itôihRkmô Syÿ¶e ivô.;vÿs"u ) Sy;mÿ te sumtÖ ;vipÿ –
Tv;mÿ¶eÖ vsupÿ itô' vsÿnU ;mÖ…. p[ mÿNde a?vôrWe uÿ r;jn( ) Tvy;ô v;j'Ã
v;jÖyNtoÿ jyem;ô…. „y;ÿm pOTsûtu ImRTy;ÃnR ;m( –
Tv;mÿ¶e v;jÖs;tÿmÖ' ivp[;ÿ v/R≤Ntô su∑tëÿ m( ) s noÿ r;Sv suvû IyÃmR ( –
aÖy' noÿ aÖ…¶vR·rÿv" ’,oTvôyMmO/"ÿ pûru Eÿtu p[….ôNdn( ) aÖy˝
x]UÔÿ ytuû j˙ÃW≥ ;,oôåy' v;j'Ã jytûu v;jÿs;t* –
34
aÖ…¶n;ô…¶" s…mÿ?yte kôivgûhRO pÿitôyvRu ;ÿ ) hÖVyôv;@±j◊ûu ;ÿSy" –

Tv˝ Áÿ¶e aÖ…¶n;ô ivp[oô ivpÿ,e[ Ö sNTsôt; ) s%;ô s:y;ÿ s…mô?ysÿe –
¨dÿ¶eÖ xucyÿ SÖ tvÖ iv JyoitÿW; –46–
îit p[qmk;<@º ctuq"R p[p;#k" 4
aq p[qmk;<@º pçm" p[p;#k" 5

devÖ ;ôsrûu ;" s'yˇÿ ; a;sÖNte dÖve ; ivÿjyÖ mÿpu yÖ Ntoôå¶* v;ôm' vsûu s'
Nyÿd/tÖde muÿ no .iv„yitô yidÿ no jÖ„e yNtIitô tdÖ…¶NyÃk R ;mytÖ
ten;p;ÿ£;mÖˇ∂ºvÖ ; ivô…jTy;ÿv®Ö ®ÿTsm;n;ô aNv;ÿyNÖ tdÿSyô shÖs;idÿTsNtÖ
soÿårodIô¥droÿdIôˇ&û{Syÿ ®{ÖTv' ydX[vxIÿytÖ t{ÿjtÖ ˝
ihrÿ<ym.vÖˇSm;ÿ{jÖt˝ ihrÿ<ymd≤=ô<ymÿ≈juû ˝ ih yo bÖihRiWô
dd;ÿit pûru ;Syÿ s'vTsÖr;d(ghûO e ®ÿd≤Ntô tSm;ÿäiÖ hRiWô n dey˝Ö
soÿå…¶rÿbv[ I∫;ôGyÿs;ôNyqÿ v îÖd…mitÿ punr;ô/ye 'Ã tÖe
kÉvl ÿ …Ö mTyÿbvu[ •û›O vÖT%lûu s îTyÿbv[ Iô¥o mÿ∂vº TÖ yÿm…Ö ¶m;ôd/;ÿt;ô îitô
tMpûWU ;/ÿˇÖ tenÿ pUWû ;›oôˇR Sm;ÿTp*ô„,;" pÖxvÿ ¨CyNtôe t' Tv∑;/ÿˇÖ tenÖ
Tv∑;ÿ›oôˇR Sm;ÿÊv;ô∑;^ " pÖxvÿ ¨CyNtôe tMmnurû ;/ÿˇ tenÖ
mnÿru ;›oôˇR Sm;ÿNm;nÖVyÿ" pÖj[ ; ¨ÿCyNtôe t' /;ôt;/ÿˇÖ tenÿ /;ôt;›oÃTR s'vTsôro
vw /;ôt; tSm;ÿTs'vTsÖrMpÖj[ ;" pÖxvoånûu p[ j;ÿyNtÖe ) y
EÖvMpÿnu r;ô/ye SÖ y≤ı|ô ved›Ö oR Tyevô yoÿåSyôvw ' bÖN/ut;'ô vedÖ bN/ÿmu ;N.vit
.;gÖ/ye Ö' v; aÖ…¶r;ihÿt îÖCzm;ÿn" pÖj[ ;MpÖxNU yjÿm;nÖSyopÿ do{;voô√;Syô
punrÖ ; dÿ/It .;gÖ/ye neÿ vwÖ nw ˝Ö smÿ/yR TÖ yqoô x;≤NtÿrveÄ ;SywWô ; punvÿ SR voôr;
dÿ/ItÖtw √w pÿnu r;ô/ye Sÿ yô n=ÿ]Ö' yTpunvÿ sR ûU Sv;y;ÿmvÖe nw Ã' dÖve t;ÿy;m;ô/;yÿ
b[˜vcÖsR I .ÿvit dÖ.rRw ; dÿ/;ôTyy;ÿty;mv;y dÖ.rRw ; dÿ/;TyôŒ
35
EÖvnw mÖ oWÿ/I>yoåvÖ®?y;/ÿˇeÖ pçÿkp;l" puroô@;xoÿ .vitô pçÖ v; Aûtvÿ

Aût>u yÿ EÖvnw mÿ vÖ®?y; /ÿˇe –1–
pr;ô v; EÖW yÖDMpÖxNU vÿpitô yoÿå…¶mÿ√u ;ôsyÿteÖ ) pçÿkp;l" puroÖ@;xoÿ

.vitô p;¤oÿ yÖD" p;¤;ÿ" pÖxvoÿ yÖDmÖve pÖxnU vÿ ®Nıe ) vIrÄh; v; EÖW
dÖve ;n;ô' yoÿå…¶mÿ√u ;ôsyÿte n v; EÖtSyÿ b[;˜ô,; Aÿt;ôyvÿ" pûru ;•ÿm=n( )
pÖ¤‰oÿ y;Jy;nuv;ôKy;ÿ .v≤Ntô p;¤oÿ yÖD" p;¤û" pu®Wÿ o dÖve ;nÖve vIôr'
inÿrvÖd;y;ô…¶MpunrÖ ; /ÿˇe xÖt;=ÿr; .v≤Nt xÖt;yû"u pu®W¡ " xÖt≤e N{ÿyÖ
a;yÿ„u yôve ≤e N{ôye p[itÿ itœitô y√; aÖ…¶r;ihÿtoô n?yRteÖ Jy;yoÿ .;gÖ/ye 'Ã
ink;ôm ink;ômyÿm;noô yd;ÿ¶yeÖ ˝ svÖMR .vÿitô swv;Sy≤ıR"ô s' v; EÖtSyÿ
gûhO e v;KsOJÿ ytÖe yoå…¶mu√ÿ ;ôsyÿteÖ s v;cÖ˝ s˝sÿ∑O ;ô' yjÿm;n Èêôroånûu
pr;ÿ.ivtoôivR.ˇÿ _yo .v≤Nt v;ôco iv/ÿTO yôw yjÿm;nÖSy;pÿr;.;v;yÖ
iv.ÿ·ˇ_' kroitô b[˜vwô tdÿk®‡p;ô˝xu yÿjitô yq;ÿ v;ôm' vsuÿ
ivivd;ôno gUhiÿ t t;ôdgO veÖ tdÖ‡…¶Mp[itÿ æSv∑Ö’t'Ö inr;ÿhÖ yq;ÿ v;ôm'
vsuÿ ivivd;ôn" pÿk [ ;ôx' …jgÿ…mWit t;ôdgO veÖ ti√‡.ÿ·ˇ_mûKu Tv; pÿy[ ;ôjne Ö
vWÿ$k ( roTy;ôytÿn;devÖ nwitô yjÿm;noô vw pÿru oô@;xÿ" pÖxvÿ EÖte a;¸ÿtIô
ydÖ….tÿ" puroô@;xÿmtÖe e a;¸ÿtI jûhu oitô yjÿm;nmÖve o.Öytÿ" pÖx…u .ô" p·rÿ
gO;it ’ûtyÿj"ûu sM.Otÿ sM.;rÄ îTy;ÿ¸nû R sÖM.OTy;ÿ" sM.;ôr; n yjÿ"u
ktRVÖ yÿ…mTy‡qoô %lÿu sÖM.OTy;ÿ EÖv sÿM.;ôr;" k¡tVRÖ y'Ã yjÿyu DRÖ Syô
smÿı O ‰w puninR„’ûto rqoô d≤=ÿ,; pun®TSyûtU ' v;sÿ"
pun®Tsû∑O oÿånÖ@v± ;Npÿnu r;ô/ye Sÿ yô smÿı
O ‰w sÖ¢ tÿe a¶e sÖ…m/ÿ" sÖ¢ …jô◊;
îTyÿ…¶hoô]' jÿhu oitô y]ÿy]Övw ;Syô Nyÿˇ_ô' ttÿ EÖvnw mÖ vÿ ®N/e vIrÄh; v; EÖW
dÖve ;n;ôMyoÿå…¶mÿ√u ;ôsyÿteÖ tSyô v®ÿ,
36
EÖv,ÖyR ;d;ÿ…¶v;®Ö,mek;ÿdxkp;lÖmnûu invÃpR ¥eÖ ' cÖvw h≤Ntô

yí;ÿSy,RyÖ ;ˇ* .;ÿg/Ö ye neÿ p[I,;itô n;itômR ;CzRiÃ tô yjÿm;n" –2–
.U…mÿ.ªûRU ; ¥*vR·Ã rô,;Nt·rÿ=MmihôTv; ) ¨ÖpSqÿe te

deVyidtÖåe …¶mÿ•;ôdmÖ•;¥;ôy; dÿ/e –
a;y' g*" pO‚Xnÿr£mIôdsÿnNm;ôtrÄMpun"ÿ ) ipôtr'Ã c pÖy[ NTsuv"ÿ –
i]ô˝xı;mÖ iv r;ÿjitô v;Kpÿt©Ö ;yÿ ≤x…≈ye ) p[TyÿSy vhÖ ¥u….ÿ" –
aÖSy p[;,ô ;dÿp;nÖTyÿNtíÿrit rocÖn; ) Vyÿ:yNmihôW" suv"ÿ –
yÊv;ÿ £ûı ⁄ " pÿroôvpÿ mÖNyun;ô ydvÿTy;R ) sûk u Lpÿm¶Öe tˇvÖ
punSÄ Tvo∂Iÿpy;m…s –
yˇe mÖNyuprÿ o¢Sy pO…qôvImnûu d?vôse ) a;ôidôTy; ivêÖe t∂Övº ; vsÿví
sÖm;.ÿrn( –
mnoô JyoitÿjWRu t;ôm;Jy'ô iv…Czÿ•' yÖD˝ s…môm' dÿ/;tu )
bOhSÖ pitÿStnut;…môm' noô ivêeÿ devÖ ; îÖh m;ÿdyNt;m( –
sÖ¢ tÿe a¶e sÖ…m/ÿ" sÖ¢ …jô◊;" sÖ¢WÃyR " sÖ¢ /;mÿ ip[yô ;…,ÿ ) sÖ¢
ho];ÿ" s¢Ö/; Tv;ÿ yj≤Nt sÖ¢ yonIôr; pÿ,O Sv; `ûtO ne ÿ –
punÂ ÿ jÖ ;R in vÿtSR vô punrÿ ¶ îÖW;yÿWu ; ) punnÿ "R p;ih ivôêtÿ" – –
sÖh rÄYy; in vÿtSÖR v;¶Öe ipNvÿSvô /;rÿy; ) ivôê≤Pòÿy; ivôêtÖSp·rÿ )
lek"ô slÿk e " sûl u ke Sô te nÿ a;idôTy; a;Jy'Ã juW;ô,; ivÿyNtûu kÉt"Ö
sk¡tÉ " suk û tÉ SÖ te nÿ a;idôTy; a;Jy'Ã juW;ô,; ivÿyNtûu ivvÿSv;ô˝
aidÿitôdvRe jÿ iU tôSte nÿ a;idôTy; a;Jy'Ã juW;ô,; ivÿyNtu –3–
.U…mÿ.ªRûU ; ¥*vR·Ã rô,Te y;ÿh;ô≤xWôvw nw mÖ ; /ÿˇe sÖp;R vw jIyRNÃ toåmNyNtÖs EÖt'

37
k¡s,Ö IRr"ÿ k;{vÖye o mN]ÿmpXyôˇtoô vw te jIô,;RStônrU p;ÿflt spRr;ô…Dy;ÿ

Aû‚G.g;RhpRÃ Tyôm; dÿ/;it punnRvÖ môve nw mÿ jÖ r'Ã ’ûTv; /Öˇåe qoÿ pûtU mÖve
pÿ…O qvImÖ•;¥Ö' nop;ÿnmÖTswt' mN]ÿmpXyôˇtoô vw
t;mÖ•;¥Ömpu ;ÿnmÖ¥TsÿprR ;ô…Dy;ÿ Aû‚G.g;RhpÃR Tym;ôd/;ÿTyô•;¥ôSy;vÿ®ı‰;ô
aqoÿ aÖSy;mÖve nw MÖ p[itÿiœtÖm; /ÿˇÖe yÊv;ÿ £ûı ⁄ " pÿroôvpeTy;ôh;pÿ ˆët
EÖv;Smôw tTpun‡Ö STvo∂Iÿpy;mÖsITy;ÿhÖ s…mÿNı EÖvnw Ö' yˇÿe
mÖNyuprÿ o¢ÖSyeTy;ÿh dÖve t;ÿ….rÖve nw ˝Ö sM.ÿritô iv v; EÖtSyÿ yÖDæXzÿ¥tÖe
yoÿå…¶mu√ÿ ;ôsyÿteÖ bOhSÖ pitÿvTyôcoRpÿ itœtÖe b[˜ô vw
dÖve ;n;ôMbOhSÖ pitôb˜R[ ,ÿ vw yÖD˝ s' dÿ/;itô iv …Czÿ•' yÖD˝ s…môm'
dÿ/;ô‚TvTy;ÿhÖ sNtÿTyôw ivêÿe dÖve ; îÖh m;ÿdyNt;ô…mTy;ÿh sÖN' tÿTyôvw yÖD'
dÖve >e yoånÿu idxit sÖ¢ tÿe a¶e sÖ…m/ÿ" sÖ¢ …jô◊; îTy;ÿh sÖ¢sÿ¢Ö vw
sÿ¢/Ö ;¶e" ipôy[ ;Stônvu SÖ t; EÖv;vÿ ®N/eô punÂ ÿ jô ;R sÖh rÄYyeTyô….tÿ"
puroÖ@;xÖm;¸ÿtI juhoitô yjÿm;nmÖve oj;R cÿ rÄYy; coÿ.yÖ tÖ" p·rÿ
gO;Ty;‡idÖTy; v; aÖSm;Lloôk;dÖm'u loôkm;ÿyNÖ tÿåe mu‚„m\LÃ loôkÉ
Vyÿt„O yôNt îÖm' loôkMpunrÿ >yôvTe y;ô…¶m;/;yÖtw ;Nhom;ÿnjuhvuSû t a;ÿ›vRu NÖ te
sÿvu gÖ R L\ loôkm;ÿyNÖ y" pÿr;ôcInÿMpunr;ô/ye ;ÿd…Ö ¶m;ôd/IÿtÖ s
EÖt;Nhom;ÿÔ¸u y;ô¥;mÖve ;idôTy; A≤ıôm;›ÃvRu NÖ t;mÖve ›oÃiR t –4–
¨ÖppÖ y[Ö Ntoÿ a?vôrMmN]'Ã vocem;ô¶yÿe ) a;ôre aÖSme cÿ Í<vÖte –

aÖSy pÖà[ ;mnûu ¥ut˝ÿ xu£ û ˘ dÿdu Óu ºÖ aÓÿy" ) pyÿ" shßÖs;mOiWÿm( –
aÖ…¶mû/RU ;R idûv" kÖkT⁄ pitÿ" pO…qôVy; aÖym( ) aÖp;˝ ret;˝Ã…s …jNvit
–
aÖy…môh pÿq[ mÖ o /;ÿ…y /;ôt…O .ôhoRt;ô y…jÿœo a?vôr„e vI@‰ÿ" ) ym“ÿv;noô
38
.Ogvÿ o iv®®Öcvu nR Weÿ u …cô]' ivô.vu Ã' ivôxie vÿxe –

¨Ö.; v;ÿ…mN{;¶I a;¸ûv?y;ÿ ¨Ö.; r;/ÿs" sÖh m;ÿdyÖ ?yÿw ) ¨Ö.;
d;ôt;r;ÿivôW;˝ rÿyIô,;mû.u ; v;jÿSy s;ôtyeÿ ¸ve v;m( )
aÖy' tÖe yoinÿA‚≥û Tvyoô ytoÿ j;ôto aroÿcq;" ) t' j;ôn•ÿ¶Ö a; roôh;q;ÿ no
v/Ry; rÖ…ym( )
a¶Ö a;y˝Ãi' W pvsÖ a; sûvu ovojÖ…R mW'Ã c n" )a;ôre b;ÿ/Sv dûCu z⁄n;ÿm( –
a¶eÖ pvÿSvô Svp;ÿ aÖSme vcÃ"R sûvu IyÃmR ( ) d/ÖTpoW˝Ã rÖ…y' m…yÿ –
a¶eÿ p;vk roô…cW;ÿ mÖN{y;ÿ dev …jô◊y;ÿ ) a; dÖve ;Nvÿ≤=ô y≤=ÿ c –
s nÿ" p;vk dIidôvoå¶ÿe dÖve ;˝ îÖh;vÿh ) ¨pÿ yÖD˝ hÖivíÿ n" –
aÖ…¶" xu…cÿvt[ tmÖ" xu…côivRp"[Ö xu…cÿ" kô…v" ) xucIÿ roctÖ a;¸ÿt" –
¨dÿ¶eÖ xucyÿ SÖ tvÿ xu£ û ; .[;jÿNt Èrte ) tvÖ JyotI˝Ã„yÖcyR "ÿ –
a;ôyduû ;R aÿ¶åÖe Sy;yÿmu Re deih vcoôdR ; aÿ¶åe …sô vcoÃR me deih tnûpU ;
aÿ¶åe …s tÖnvu Mÿ me p;ôÁ‡¶Öe yNmÿe tÖnvu ;ÿ Ëôn' tNmÖ a; pÿ,O Ö )
…c];ÿvso Svô‚St tÿe p;ôrmÿxIôy‡e N/;ÿn;STv; xÖt˝ ihm;ÿ ¥umû NtÖ"
s…mÿ/Imihô vyÿSvNto vyÖS’t'Ö yxÿSvNto yxÖS’t˝Ã sûvu Ir;ÿsoô
ad;ÿ>ym( ) a¶eÿ spàÖdM.ÿnÖ' viWRœÃ ºÖ a…/ô n;k¡É )
s' Tvmÿ¶Öe sUySRÃ yô vcÃsR ;gq;ô" smOWIÿ,;˝ Stûtu ne Ö s‚Mpôy[ ,e Ö /;ª;ÿ )
Tvmÿ¶Öe sUyvRÃ c;R a…sô sMm;m;yÿWu ;ô vcÃsR ; pÖj[ y;ÿ sOj –5–
sMpÿXy;…m pÖj[ ; aÖh…m@ÿpj[ so m;nÖvI" ) sv;ÃR .vNtu no gOhû e –

aM.Ö" Sq;M.oÿ vo .=IyÖ mhÿ" Sqô mhoÿ vo .=IyÖ shÿ" Sqô shoÿ vo
.=IôyojÖ"R Sqoj|Ã vo .=IyÖ revtÿ Iô
rmÿ?vmÖ‚Sm\Lloôkå¡É ‚SmNgoôœåÿº ‚SmN=yÖåe ‚SmNyon;ÿivôhvw Stôte o m;pÿ g;t
39
bÖ◊ImeRÃ .Uy;St s˝ihôt;…sÿ ivêÂÖpIr; moôj;R ivôx; g*ÃpTÖ yen;

r;ôySpoWÿ,e shßpoôW' vÿ" pu„y;sÖMm…yÿ voô r;yÿ" ≈yNt;m( –
¨pÿ Tv;¶e idôvie dÿveÖ doW;ÿvSt…/ôyR ; vÖym( ) nmoô .rÿNtÖ Emÿ…s –
r;jÿNtm?vôr;,;'Ã goôp;mûtO Syô dIidÿivm( ) v/Rm;nÖ˝ Sve dmÿe –
s nÿ" ipôtve ÿ sUnû veå¶ÿe sUp;yÖno .ÿv ) scÿSv; n" SvôStyÿe –
a¶eÖ Tv' noô aNtÿm" ) ¨Öt ];ôt; ≤xôvo .ÿv vÂôQyÿ" ) t' Tv;ÿ xo…cœ
dIidv" ) sûªu ;yÿ nûnU mIÿmhÖe s≤%ÿ>y" ) vsurÿ …Ä ¶vRs≈uÿ v;" ) aCz;ÿ
n≤= ¥ûmu ˇÿmo rÖ…y' d;ÿ" –
Ëôj;R vÿ" pXy;MyûjU ;R m;ÿ pXyt r;ôySpoWÿ,e v" pXy;…m r;ôySpoWe,ÿ m;
pXyôt@e ;ÿ" Sq m/û’ u tÿ"Syoôn; m;ivÿxtÖ re ;ô mdÿ" ) sÖhß
Ö pÖ oôW' vÿ"
pu„y;s'Ö m…yÿ voô r;yÿ " ≈yNt;m( –
tTsÿivôtvu rR <eÿ yÖM.goÃR dÖve Syÿ /Imih ) …/yoô yo nÿ" p[coôdy;ÿt( –
soôm;nÖ˝ Svrÿ,' ’,ûiu h bÿ˜[ ,Spte ) kô=IvÿNtôMy a*Ã≤xôjm( –
kôd; cÖn StôrIrÿ…sô neN{ÿ sí…s d;ôxWu eÿ ) ¨poôp•e u mÿ`vÖN.UyÖ î•u tÖe
d;n'Ã devÖ Syÿ pOCyte –
p·rÿ Tv;¶Öe pur'Ã vÖy' ivp[˝ÿ shSy /Imih ) /ûWO √ÿ,| idôvie dÿve
.Öˇe ;rÿM.õ™grûu ;vÿt" –
a¶ÿe gOhpte sughO pÖitrÄh' Tvy;ÿ gûhO pÿitn; .Uy;s˝ sughO pÖitmRy;ô Tv'
gOhû pÿitn; .Uy;" xÖt˝ ihm;ôSt;m;ô≤xWÖm; x;ÿseÖ tNtÿveÖ Jyoitÿ„mtIô'
t;m;ô≤xWÖm; x;ÿsåe mu„môw Jyoitÿ„mtIm( –6–
ayÿDoô v; EÖW yoÿås;ômopÿpy[Ö Ntoÿ a?vôr…mTy;ÿhÖ StomÿmveÖ ;Smÿw

yunKÖ Tyu‡peTy;ÿh pÖj[ ; vw pÖxvÖ ¨pÖme ' loôkMpÖj[ ;mÖve pÖxiU nôm'
40
loôkmupTwÿ yô‡Sy pÖà[ ;mnûu ¥ut…Ö mTy;ÿh suvgÖ oR vw loôk" pÖà[ " suvÿ gÖ mR veÖ
loôk˝ sÖm;roÿhTyô‡…¶mU/Rû ;R idôv" kôki⁄ dTy;ÿh mU/û ;Rnmÿ veÖ nw ˝Ã sm;ôn;n;'Ã
kroôTyqoÿ devloôk;dÖve mÿn„u yloôkÉ p[itÿ itœTyô‡y…môh pÿq[ mÖ o /;ÿ…y
/;ÿt…O .ô·rTy;ÿhÖ mu:yÿmveÖ nwÿ ' kroTyu‡û .; v;ÿ…mN{;¶I a;¸ûv?y;ô îTy;ôh*joô
blÿmvÖe ;vÿ ®Nıeåy' tÖe yoinÿA‚≥û TvyÖ îTy;ÿh pÖxvoô vw rÖ…y" pÖxnU veÖ ;vÿ
®Nıe WÖ≤@±.®pÿ itœteÖ W@±v; Aûtvÿ Aût„u vôve p[itÿ itœit
WÖ≤@±.®ˇÿr;….ô®pÿ itœtÖe √;dÿxÖ sMpÿ¥Ntôe √;dÿxÖ m;s;ÿ" s'vTsÖr"
s'vÃ TsÖr EÖv p[itÿ itœitô yq;ô vw pu®WÄ oåêo g*jIRyTÃR yôve mÖ…¶r;ihÿto
jIyRit s'vTsÖrSyÿ pÖrSt;ÿd;…¶p;vm;ônI….ô®pÿ itœte punnÖvR mÖve nw mÿ jÖ r'Ã
kroôTyqoÿ punû ;Tyevô opÿ itœtÖe yogÿ EÖv;SyôWw ¨pÿ itœtÖe dmÿ EÖv;SywWô
¨pÿ itœte y;ôçvw ;SyôWw opÿ itœteÖ yq;ô p;pIÿy;ôHz™rye sÿ a;ô˙Tyÿ nmÖSyitÿ
t;ôdgO veÖ td;ÿ‡yudû ;R aÿ¶åeÖ Sy;yÿmu Re dÖhe ITy;ÿh;yudû ;R ÁÿWº vÿcoRdô ; aÿ¶åe …sô
vcoÃR me dÖhe ITy;ÿh vcoôdR ; ÁºWÿ tÿnpûU ; aÿ¶åe …s tÖnvu Mÿ me p;ôhITy;ÿh tnUpû ;
ÁÿWº oå¶Öe yNmÿe tÖnvu ;ÿ Ëôn' tNmô a; pû,O Te y;ÿh yNmÿe pÖj[ ;yÿw pxUnû ;mûnU ' tNmÖ
a; pÿrU yÄ ie tô v;vwtd;ÿhÖ …c];ÿvso Svô‚St tÿe p;ôrmÿxIôyTe y;ÿhÖ r;i]ôvRw
…cô];vÿsruû Vyÿ∑u ‰ôw v; EÖtSyÿw pûru ; b[;˜ÿ ,ô ; aÿ.Ww Vuû yÃiRu ∑mÖve ;vÿ ®NıÖ
îN/;ÿn;STv; xÖt˝ ihm;ô îTy;ÿh xÖt;yû"u pu®Wÿ " xÖt≤e N{ÿyÖ a;yÿ„u yôve ≤e N{ôye
p[itÿ itœTye‡ô W; vw sûmU IR k,Ãk R ;vTyôte y;ÿ h Smô vw dÖve ; asurÿ ;,;˝
xttÖh;R˝StO˝hÃ ≤Ntô ydÖte y;ÿ sÖ…m/ÿm;ôd/;ÿitô vjÿm[ veÖ tw CzÿtflÖ I' yjÿm;noô
.[;tÿVO y;yÖ p[ hÿritô StOTy;ô aCzÿMb$(k;rÄ˝ s' Tvmÿ¶eÖ sUySRÃ yô vcÃsR ;
gq;ô îTy;ÿhtwÖ ÊvmsIôdmÖhM.ÿyU ;sÖ…mitô v;vwtd;ÿhÖ Tvmÿ¶eÖ sUyvRÃ c;R
aÖsITy;ÿh;ô≤xWÿmveÖ tw ;m; x;ÿSte –7–
41
sMpÿXy;…m pÖj[ ; aÖhimTy;ÿhÖ y;vÿNt EÖv g[;Mô y;" pÖxvÖSt;nÖve ;vÿ

®ÖNıeåM."Ö Sq;M.oÿ vo .=IôyTe y;ôh;M.oô Áºtÿ ; mhÿ" Sqô mhoÿ vo
.=IôyTe y;ÿhÖ mhoô Áÿtº ;" shÿ Sqô shoÿ vo .=IôyTe y;ÿhÖ mhoô Áÿtº ;
ËjÖSR qoj|Ã vo .=IôyTe y;ôhojoôR Áºtÿ ; revtÿ Iô rmÿ?vô…mTy;ÿh pÖxvoô vw
revÖ tIÿ" pÖxnU vÖe ;Tmnÿm[ yt îÖhvw Stôte o m;pÿ g;ôtTe y;ÿh /ûvu[ ; EÖvnw ;ô
anÿpg;" k⁄®t î∑kÖ…c√; aÖNyoÿå…¶" pÿx…uû cdÖNy" s˝Ãihôt;…sÿ
ivêÂÖpIiritÿ vÖTsmÖ…. mOx ÿ TÖ yupvÖw nw Ã' /ˇe pxû…u ctÿmne ' k⁄®tÖe p[ v;
EÖWoÿåSm;\Lloôk;∞‰ÿvteÖ y a;ÿhvÖnIyÿmpu Ä itœÿteÖ g;hÃpR Tyômpu ÿ
itœtÖåe ‚Sm•Öve loôkÉ p[itÿ itœÖTyqoô g;hÃpR Ty;yÖvw in ˆëtÿ e g;yÖ]I….ô®pÿ
itœtÖe tejoô vw g;ÿy]Ö I tejÿ EÖv;TmN/Öˇåe qoô ydetÖ ' tûcO mÖNv;hÖ s'tTÿ yôw
g;hRpÃ Ty'ô v; anÿu i√ôp;doÿ vIôr;" p[ j;ÿyNtôe y EÖv'
ivô√;≤N√ôpd;ÿ….ôg;RhpRÃ TymupÖ itœÿtÖ a;Syÿ vIôro j;ÿyt Ëôj;R vÿ"
pXy;MyûjU ;R m;ÿ pXyôtTe y;ÿh;ô≤xWÿmveÖ tw ;m; x;ÿStôe tTsÿivôtvu rR <eÿ yôimTy;ÿhÖ
p[sTUÿ yw soôm;nÖ˝ Svrÿ,iÖmTy;ÿh sompIôqmevÖ ;vÿ ®Nıe ’,ûiu h bÿ˜[ ,SptÖ
îTy;ÿh b[˜vcÖsR mÖve ;vÿ ®Nıe kÖd; cÖn StôrIrÄsITy;ÿh n StôrI˝ r;i]'Ã
vsitô y EÖv' ivô√;nÖ…¶mÿpu Ä itœÿtÖe p·rÿ Tv;¶Öe purÃ' vÖy·mTy;ÿh
p·rô…/mevÖ tw Mp·rÿ d/;ôTySkÿNd;y;‡¶ÿe gOhptÖ îTy;ÿh
yq;yÖjru veÄ tw ‡Czôt˝ ihm;ô îTy;ÿh xÖt' Tv;ÿ hemNÖ t;inÿ‚N/WIôyie tô
v;vwtd;ÿh pu]û Syô n;mÿ gO;Ty•;ôdmevÖ nw Ã' kroitô t;m;ô≤xWÖm; x;ÿseÖ
tNtÿveÖ Jyoitÿ„mtIôimitÿ b[yU ;ô¥Syÿ pû]u oåj;ÿt"Ö Sy;ˇÿje SÖ Vyÿve ;Syÿ
b[˜vcRsÖ I pû]u o j;ÿytÖe t;m;ô≤xWÖm; x;ÿsåÖe mu„môw Jyoitÿ„mtIôimitÿ
b[yU ;ô¥Syÿ pu]û o j;ôt" Sy;ˇejÿ EÖv;‚SmÿNb[˜vcÖsR ' dÿ/;it –8–
42
aÖ…¶ôhoô]' juhÿ oitô ydÖve ik˘ cÖ yjÿm;nSyô Sv' tSywvô t{e‡tÿ" …sçit
pÖj[ nÿne pÖj[ nÿn˝Ö ih v; aÖ…¶‡rq*Wÿ/IôrNtÿgt; dhitô t;Sttoô .Uysÿ Iô"
p[ j;ÿyNtÖe yTs;ôy' juhû oitô retÿ EÖv t‚Tsÿçitô p[vw p[;tÿ SÖ tnÿne jnyitô
t{et"ÿ …sôˇ_' n Tv∑^;ivÿ’tÖMp[ j;ÿyte y;vÖCzo vw retsÿ " …sôˇ_Sy Tv∑;ÿ
ÂÖp;…,ÿ ivkôroitÿ t;vÖCzo vw tTp[ j;ÿyt EÖW vw dwVyôSTv∑;ô yo yjÿte
bÖ◊I….ô®pÿ itœtÖe retsÿ EÖv …sôˇ_Syÿ b¸ûxo ÂÖp;…,ô iv kÿroitô s p[vw
j;ÿytÖe ê"êoô .Uy;ÿN.vitô y EÖv' ivô√;nÖ…¶mÿpu Ä
itœÖtåe hÿdvReÖ ;n;ôm;sIô{;i]ôrsurÿ ;,;Ö' teåsÿru ;Ö y∂Övº ;n;Ã' ivôˇ' ve¥mÖ ;sIôˇne ÿ
sÖh r;i]ôMp[;iô vÿxNÖ te devÖ ; hIôn; aÿmNyNtôtåeÿ pXy•;¶Öye I r;i]ÿr;¶Öye ;"
pÖxvÿ îÖmmÖve ;…¶˝ Stÿv;mÖ s nÿ" Stûtu " pÖxNU pundÿ ;RSyôtIitô
tÿåe …¶mÿStuvNÖ Ts Eÿ>y" Stûtu o r;i]ÿy;ô a?yÿhrÄ…. pÖx…U •r;ÿjˇÖR e dÖve ;"
pÖxiU NvôÊv; k;m;ÿ˝ ak⁄vtR Ö y EÖv' ivô√;nÖ…¶mÿpu Ä itœÿte
pxumû ;N.ÿvTy;‡idôTyo v; aÖSm;\Lloôk;dÖm'u loôkmÖTw soÿåmu' loôk˘ gÖTv;
pun·ÿ rôm' loôkmÖ>yÿ?y;yÖTs îÖm' loôkm;ôgTyÿ mûTO yorÿ…b.eNmûTO yusy'Ã tu îvÖ
Áÿy' loôk" soÿåmNytÖåe mmÖve ;…¶˝ Stÿv;inô s m;ÿ Stûtu " sÿvu gÖ | loôk˘
gÿm…y„yôtIitô soÿå…¶mÿSt*ôTs Eÿn˝ Stûtu " sÿvu gÖ | loôkmÿgmyÖ¥ EÖv'
…v√;nÖ…¶mupÿ Ä itœÿte suvgÖ mR veÖ loôkmÿie tô svÖmR ;yÿru Te yô‡…. v; EÖWoÿå¶I
a; roÿhitô y Eÿn;vupÄ itœÿteÖ yq;ô %lûu vw ≈ey;ÿn>Ö y;Â¡!" k;ômyÿteÖ tq;ÿ
kroitô nˇ_ômpu ÿ itœtÖe n p[;tô " s˝ ih nˇ_¡' vÖt[ ;inÿ sûJO yNtÿe sÖh
≈ey;ÿ˝íô p;pIÿy;˝í;s;tÖe Jyoitôv;R aÖ…¶Stmoô r;i]ôy•R ˇ_¡mpu iÄ tœÿteÖ
JyoitÿWvwÖ tmÿStrTyu‡pÖSqeyoôå¶I3noRpSÖ qey;3 îTy;ÿ¸mRn„uû y;ÿyNe Nvw
yoåhÿrhr;ô˙Ty;qÿnw Ö' y;cÿitô s îNNvw tmup;ÿCz≥TôR yqÖ ko
dÖve ;nhÿrhy;R…c„yôtIitô tSm;ô•opÖSqeyoåqoô %Lv;ÿ¸r;Ö≤xWÖe vw k˘
43
yjÿm;no yjtÖ îTyôWe ; %luû v; a;ihÿt;¶er;xIyRd…Ö ¶mÿpu Ä itœÿtÖe

tSm;ÿdpu SÄ qey"ÿ pÖj[ ;pÿit" pÖxnU sÿ jO tÖ te sû∑O ; aÿhor;ô]e
p[;ivÿxNÖ t;HzNdoÿ….ôrNvÿivNdÖ¥CzNdoÿ….®pÖitœÿtÖe SvmÖve tdiNvÿHzitô n
t]ÿ j;ôMyÿStITy;ÿ¸yû oRåhÿrh®pÖ itœÿtÖ îitô yo v; aÖ…¶ÖMp[Tyõ™õp⁄ÿ Ö itœÿteÖ
p[Tyÿne moWitô y" pr;ôõi™ v„vÿõp™ j[Ö y;ÿ pÖx…uû .ÿrie tÖ kv;ÿityRÆõ™õvÖ opÿ
itœºtÖ nwnMÿ pÖT[ yoWÿitô n iv„vÿõp™ j[Ö y;ÿ pÖx…u .ÿrie t –9–
mmÖ n;mÿ p[qmÖ ' j;ÿtved" ipôt; m;ôt; cÿ d/tûyu dR gÿe[ ) tÊv‚Mbÿ.iO hô
punrÖ ; mdwtoôStv;ôh' n;mÿ …b.r;<y¶e –
mmÖ n;mÖ tvÿ c j;tvedoô v;sÿsI îv ivôvs;ÿn*ô ye cr;ÿv" ) a;yuWÿ eÄ
Tv' jIôvseÿ vÖy' yÿq;yÖq' iv p·rÿ d/;vhÖw punSÖ te –
nmoôå¶yeåpÿi[ tivı;yÖ nmoån;ÿ/∑O ;yÖ nmÿ" sÖm;[ jÿe ) aW;ÿ!oôå…¶bOhRû √ÿy;
ivêÖ…jTshÿNTyô" ≈eœoÿ gN/ôv"R –
Tv≤Tpÿt;ro a¶e dÖve ;STv;m;ÿ¸tyÖSTvi√ÿv;cn;" ) sMm;m;yuWÿ ;ô s'
g*ÃpTÖ yenÖ suihÿte m; /;" –
aÖymÖ…¶" ≈eœtÿ moôåyM.gÿvˇmoôåy˝ sÿhßôs;tÿm" ) aÖSm; aÿStu
sûvu IyÃmR ( –
mnoô JyoitÿjWRu t;ôm;Jy'ô iv…Czÿ•' yÖD˝ s…môm' dÿ/;tu ) y; îÖ∑; ¨ÖWsoÿ
inômcu[ íÿ Ö t;" s' dÿ/;…m hÖivW;ÿ `ûtO ne ÿ –
pyÿSvtIôroWÿ/yÖ" pyÿSv√«ô®/;ôMpyÿ" ) aÖp;Mpyÿsoô yTpyÖStenÖ m;…mÿN{ô
s˝ sOjÿ –
a¶eÿ v[tpte vÖt[ ' cÿ·r„y;…mô tCzÿkyÉ Ö' tNmÿe r;?yt;m( )
aÖ…¶˝ hot;ÿr…môh t˝ ¸ÿve dÖve ;NyÖ…Dy;ÿinôh y;Nhv;ÿmhe – a; yÿNtu
44
dÖve ;" sumÿ nÖSym;ÿn; ivôyNtuÿ devÖ ; hÖivWoÿ me aÖSy

kSTv;ÿ yun·ˇ_ô s Tv;ÿ yunˇû_⁄ y;inÿ `ÖmRe kôp;l;ÿNyup…côNv≤Ntÿ vÖ/e sÿ" )
pû„U ,St;Nyipÿ vÖt[ îÿN{v;ôyU iv mÿçu t;m( –
a….ÿ•o `ÖmoR jIôrd;ÿnyuû tR Ö a;ˇÖStdÿgNÖ pun"ÿ ) îÖ?mo veidÿ" p·rô/yÿíô sveRÃ
yÖDSy;yûru nûu s' cÿr≤Nt –
]yÿ‚S]˝xÖˇNtÿvoô ye ivtÿiàÖre y îÖm' yÖD˝ Svô/y;ô ddÿNtôe teW;Ã'
…zô•Mp[Tyôte ∂ÿ/;…mô Sv;h;ÿ `ÖmoR dÖve ;˝ aPyÿte u –10–
vwêÖ ;ônrÖ o nÿ ËôTy; p[ y;ÿtu pr;ô vtÿ" ) aÖ…¶®ÖKqenÖ v;hÿs; –

Aût;v;ÿn' vwê;nÖrmûtO Syô JyoitÿWSÖ pitÿm( ) ajÿß' `ÖmmR Iÿmhe –
vÖêw ;ônrÖ Syÿ dÖ˝sn;ÿ>yo bûhO d·rÿ,;Ödk e "¡ SvpÖSyÿy; kô…v" ) ¨Ö.; ipôtr;ÿ
mÖhyÿ•j;yt;ô…¶¥;Rv;ÿp…O qôvI .U·rÿrte s; –
pû∑O o idôiv pO∑û o aÖ…¶" pÿ…O qôVy;Mpû∑O o ivê;ô aoWÿ/Iôr; ivÿvx
e ) vÖêw ;ônrÖ "
shÿs; pû∑O o aÖ…¶" s noô idv;ô s ·rôW" p;ÿtuû nˇÿ_m( )
j;ôto ydÿ¶eÖ .uvnÿ ;ô Vy:yÿ" pÖx'u n goôp; îyR"Ö p·rÿJm; ) vwê;ÿnrÖ b[˜,ÿ e
ivNd g;ôt'u yûyU Mp;ÿt Svô‚St….ô" sd;ÿ n" –
Tvmÿ¶e xoô…cW;ô xoxucÿ ;nÖ a; rodÿsI apO,;Ö j;yÿm;n" ) Tv' devÖ ;˝
aÖ….xÿStermuçoô vwê;ÿnr j;tvedo mihôTv; –
aÖSm;k¡m¶e mÖ`vÿTsu /;rÖy;n;ÿ…m =Ö]mÖjr˝Ã sûvu IyÃmR ( ) vÖy' jÿyme
xÖitn˝Ã shÖs,O 'Ö vwê;ÿnrÖ v;jÿm¶Öe tvoôåit….ÿ" –
vÖêw ;ônrÖ Syÿ sumtÖ * Sy;ÿmÖ r;j;ô ih kÖM.uvnÿ ;n;m….ô≈I" ) îÖto j;ôto
ivêÿ…môd' iv cÿ∑e vwê;nÖro yÿttÖe sUy,ReÃ –
avÿ teÖ he@oÿ v®,Ö nmoÿ….ôrvÿ yÖD…e .ÿrImhe hÖiv….Ã"R ) =yÿ•SÖ m>yÿmsur
45
p[cte oô r;jÖ•ne ;˝Ã…s …s≈q" ’ût;inÿ –

¨dÿˇu mÖ ' vÿ®,Ö p;xÿmSÖ mdv;ÿ/mÖ ' iv mÿ?yôm˝ ≈q;y ) aq;ÿ
vÖym;ÿidTy vÖt[ e tv;n;ÿgsoô aidÿtye Sy;m –
dÖ…/ô£;V,oÿ ak;·rW' …jô„,orêÿSy v;ô…jnÿ" ) surû …Ä . noô mu%;ÿ krÄTp[ ,Ö
a;y˝Ãi' W t;·rWt( –
a; dÿ…/ô£;" xvÿs;ô pçÿ ’û∑I" sUyRÃ îvÖ JyoitÿW;ôpStÿt;n ) sÖhß Ö sÖ ;"
xÿtsÖ ; v;ôJyv;ÃR pû,O ˇû_⁄ v?v;ô s…môm; vc;˝Ã…s –
aÖ…¶mU/Rû ;R .uv"ÿ ) m®ÿtoô yıÿ vo idôv" sÿªu ;ôyNtoô hv;ÿmhe ) a; tU nÖ
¨pÿ gNtn –
y; vÖ" xmÃR xxm;ôn;yÖ s≤Ntÿ i]ô/;tÿiU n d;ôxWu eÿ yCzôt;…/ÿ ) aÖSm>y'ô
t;inÿ m®toô iv yÿNt rÄ…y' noÿ /ˇ vOW," sûvu Irÿm( –
aidÿitnR ¨®„yôTvidÿitô" xmÃR yCztu ) aidÿit" p;ôTv˝hÿs" –
mÖhImûWU u m;ôtr˝Ã suvt[Ö ;n;ÿmtOû Syô pàIômvÿse ¸vem )
tûiu vô=]Ö ;mÖjrÿNtImuÂcÖ I˝ sûx u m;Ã,R mÖ idÿit˝ sûpu ,[ Iÿitm( –
su]û ;m;ÿ,MpO…qôvI' ¥;mÿnhÖe s˝Ã sux û m;Ã,R mÖ idÿit˝ sûpu ,[ Iÿitm( ) dwvI'ô
n;v˝Ã Sv·rô];mn;ÿgsÖmßÿvNtIôm; ®ÿhme ; SvôStyÿe –
îÖm;˝ su n;vÖm;®ÿh˝ xÖt;·rÿ];˝ xÖtSFy;ÿm( ) a…Czÿ{;Mp;r…yô„,um(
–11–
îit p[qmk;<@º pçm" p[p;#k" 5
aq p[qmk;<@º Wœ" p[p;#k" 6

s' Tv;ÿ …sç;…mô yjÿWu ; pÖj[ ;m;yû/u nR 'Ã c ) bOhSÖ pitÿps[ tU oô yjÿm;n îÖh
m; ·rÿWt( – a;Jyÿm…s sÖTymÿ…s sÖTySy;?yÿ=m…s hÖivrÿ…s vwê;nÖr'
46
vÿêw dÖve muTpÿtU xu„m˝ sÖTy*j;ô" shoÿå…sô shÿm;nm…sô shÖSv;r;ÿtIô"

shÿSv;r;tIyÖt" shÿSvô pOtnÿ ;ô" shÿSv pOtNyÖt" ) sÖhßÿvIyRm…sô
tNm;ÿ …jôNv;JyôSy;Jyÿm…s sÖTySyÿ sÖTyÿm…s sÖTy;yÿru …s
sÖTyxu„ÿ mm…s sÖTyenÿ Tv;ô…. `;ÿry;…mô tSyÿ te .=Iy pç;ôn;' Tv;ô
v;t;ÿn;' yÖN];yÿ /Ö];Ryÿ gO;…m pç;ôn;' TvÿtnRûU ;' yÖN];yÿ /Ö];Ryÿ gO;…m
pç;ôn;' Tv;ÿ idôx;' yÖN];yÿ /Ö];Ryÿ gO;…m pç;ôn;' Tv;ÿ pçjÖn;n;'Ã yÖN];yÿ
/Ö];Ryÿ gO;…m
cÖroSTv;ô pçÿ…blSy yÖN];yÿ /Ö];Ryÿ gO;…mô b[˜,ÿ STv;ô tejsÿ e yÖN];yÿ
/Ö];Ryÿ gO;…m =Ö]Syô Tv*jÿse yÖN];yÿ /Ö];Ryÿ gO;…m ivôxe Tv;ÿ yÖN];yÿ
/Ö];Ryÿ gO;…m sûvu Iy;ÃyR Tv; gO;…m supj[ ;ôSTv;yÿ Tv; gO;…m
r;ôySpoW;ÿy Tv; gO;…m b[˜vcÖsR ;yÿ Tv; gO;…mô .UrSÄ m;k˝Ã
hÖivdÖvRe ;n;ÿm;ô≤xWoô yjÿm;nSy dÖve ;n;Ã' Tv; dÖve t;ÿ>yo gO;…mô k;m;ÿy
Tv; gO;…m –1–
/[vûu oÿå…s /ûvu[ oÿåh˝ sÿj;ôtWe uÿ .Uy;sÖ' /IrÄíˇe ;ÿ vsûiu vdu‡û g[oåÿ Syûgu o[ åÿ h˝
sÿj;ôtWe uÿ .Uy;smûgu í[ ˇe ;ÿ vsuiû v‡dÿ….ô.rU Sÿ y….ô.rU hÄ ˝ sÿj;ôtWe uÿ
.Uy;sm….ô.íU ˇe ;ÿ vsûiu v‡¥unû æJmÿ Tv;ô b[˜,ÿ ;ô dwVyÿne hÖVy;y;ôSmw
vo!Öve j;ÿtved" ) îN/;ÿn;STv; supjÄ[ sÿ" sûvu Ir;ô JyoGjIÿvme b≤lô˙toÿ
vÖy' tÿe –
yNmÿe a¶e aÖSy yÖDSyô ·r„y;ô¥√;ô SkNd;ôd;JyÿSyoôt ivÿ„,o ) tenÿ
h‚Nm sÖpà'Ã dumrR ;ôymu nw Ã' d/;…mô inA≥TÃ y; ¨ÖpSqÿe – .U‡.uvR "Ö
suv‡Ö ®Czÿ„⁄ mo a¶Öe yjÿm;n;yw…/ô inxu„ÿ mo a….ôd;sÿte )
a¶eÖ devı eÿ Ö miNvÿıÖ mN{ÿ…jô◊;‡mÿTyRSy te hotmû/RU •R ; …jÿ`…mR
47
r;ôySpoW;ÿy supj[ ;ôSTv;yÿ sûvu Iy;RyÖ mnoÿå…s p[;j;pÖTyMmnÿs; m;

.ûtU ne ; ivÿxÖ v;gÿSyôNw {I sÿpàÖ=yÿ,I v;ôc; mÿ≤e N{Öy,e ;ivÿx
vsÖNtmÿtO nUû ;Mp[I,ÿ ;…mô s m;ÿ p[Itô " p[I,ÿ ;tu g[I„ô mmÿtO nûU ;Mp[I,ÿ ;…mô s m;ÿ
p[Itô " p[I,ÿ ;tu vÖW;R AÿtnûU ;Mp[I,ÿ ;…mô t; m;ÿ p[Itô ;" p[I,ÿ Ntu
xÖrdÿmtO nUû ;Mp[I,ÿ ;…mô s; m;ÿ p[Itô ; p[I,ÿ ;tu hemNt≤x≤xôr;vÿtO nUû ;Mp[I,ÿ ;…mô
t* m;ÿ p[Itô * p[I,ÿ It;‡mÖ¶IWomÿyorÄh' dÿve yÖJyy;ô c=u„ÿ m;N.Uy;s‡mÖ¶re hÄ '
dÿve yÖJyy;ÿ•;ôdo .ÿyU ;sÄ' dæB/ÿrSÄ ydÿB/o .Uy;smÖm'u dÿ.ye ‡mÖ¶IWomÿyorÄh'
dÿve yÖJyy;ÿ vO]hÖ ; .Uyÿ ;s‡…mN{;…¶ôyorÄh' dÿve yÖJyyÿ≤e N{y;ôVyÿ•;ôdo
.ÿyU ;sÖ‡…mN{ÿSy;ôh' dÿve yÖJyyÿ≤e N{y;ôvI .ÿyU ;s' mhÖNe {Sy;ôh' dÿve yÖJyy;ÿ
jÖme ;nÿMmihôm;n'Ã gmey‡mÖ¶"e æSvÿ∑’ Ö toôåh' dÿve yÖJyy;yu„ÿ m;NyÖDne ÿ
p[itôœ;' gÿmye m( –2–
aÖ…¶m;Rô du·rÿ∑;Tp;tu sivôt;`x˝Ãs;ô‡¥o meå≤Ntÿ dûrU åeÿ r;tIôyitô tmÖte ne ÿ

jeW˝Ö suÂp¡ vWRv,RÖ EhIôm;N.ô{;Nduy;˝Ã aÖ>yeihô m;mnÿvu t[ ;ô Nyÿu xIôW;R…,ÿ
mO!v( iô m@Ö EÁidÿtÖ Eihô srÿSvôTyeihô r≤Ntÿr…sô rmÿitr…s sûnU yR…Ã sô ju∑Öe
jui∑Ã' teåxIôyopÿÙt ¨phÖv' teåÿ xIyÖ s; mÿe sÖTy;xIrÄSy yÖDSyÿ
.Uy;ôdrÿ@e t;ô mnÿs;ô tCzÿkyÉ ' yÖDo idv˝Ã rohtu yÖDo idÿv' gCztuû yo
dÿve yÖ ;nÖ" pNq;ôStenÿ yÖDo dÖve ;˝ aPyÿTe vôSm;æSvN{ÿ î≤N{Öy'
dÿ/;TvôSm;n[;yÿ ¨Öt yÖD;" sÿcNt;mÖSm;sÿu sNTv;ô≤xWÖ" s; nÿ" ipôy[ ;
sûpu t[ iUÿ tRm`RÖ onIô jui∑ÿr…s jûWu Svÿ noô ju∑;ÿ noå…sô jui∑Ã' te gmeyÖ' mnoô
JyoitÿjWRu t;ôm;Jy'ô iv…Czÿ•' yÖD˝ s…môm' dÿ/;tu ) bOhSÖ pitÿStnut;…môm'
noô ivêeÿ dÖve ; îÖh m;ÿdyNt;m( –
b[›Ö ≤pNvÿSvÖ ddÿto mÖe m; =;ÿ…y k⁄vtÖR o meÖ mopÿ
48
dsTpÖj[ ;pÿt.e ;ôgR oÿåSyUjSRÃ v;ôNpyÿSv;Np[;,;p;ôn* mÿe p;ih sm;nVy;ôn* mÿe

p;Áud;nVy;ôn* mÿe p;ôÁ≤=ÿtoôåSy≤=ÿTyw Tv;ô m; mÿe =eœ;
aÖm]u ;ôm‚u „mÃL\ loôkÉ –3–
bÖihRWoôåh' dÿve yÖJyy;ÿ pÖj[ ;v;ôN.Uy;s'Ö nr;ôx˝sÿSy;ôh' dÿve yÖJyy;ÿ

pxûmu ;N.Uyÿ ;s‡mÖ¶"e æSvÿ∑’ Ö toôåh' dÿve yÖJyy;yÿ„u m;NyÖDne ÿ p[itôœ;'
gÿmye ‡mÖ¶re hÄ mu≤∆ÿitômnU∆Weÿ ˝Ö
somÿSy;ôhmu≤∆ÿitômnU∆Weÿ ‡mÖ¶re hÄ mu≤∆ÿitômnU∆Weÿ ‡mÖ¶IWomÿyorÄhmu≤∆ÿitôm
nU∆Weÿ ‡imN{;…¶ôyorÄhmu≤∆ÿitômnU∆Wÿe ‡imN{ÿSy;ôhmu≤∆ÿitômnU∆Weÿ '
mhÖNe {Sy;ôhmu≤∆ÿitômnU∆Weÿ ‡mÖ¶"e æSvÿ∑’ Ö toôåhmu≤∆ÿitômnU∆Weÿ Ö' v;jÿSy m;
p[svÖ ne oÿ d(g;[ .ô ,e odÿg.[ It( ) aq;ÿ sÖpà;˝ îN{oÿ me ing[;.ô ,e ;/ÿr;˝
ak" –
¨Ödg( ;[ .ô ' cÿ ing[;.ô ' cÖ b[˜ÿ devÖ ; aÿvÃ IvO/n( ) aq;ÿ sÖpà;ÿinN{;ô¶I mÿe
ivWûcU In;ôNVyÿSyt;m( –
Em; aÿGm•;ô≤xWoô dohÿk;m;ô îN{ÿvNto vn;mhe /u=Iômihÿ pÖj[ ;…mWÿm( –
roihÿtne Tv;ô…¶dÖvRe t;Ã' gmytûu h·rÿ>y;'ô TveN{oÿ dÖve t;'Ã gmyÖTve‡tÿxne Tv;ô
sUyoÃR dÖve t;'Ã gmytûu iv tÿe muç;…m rxÖn; iv rÖXmIiNv yoK];ô y;inÿ
p·rôctÃnR ;in /Öˇ;dÖSm;sûu {ivÿ,Ö' y∞ÿ .Ö{Mp[ ,oÿ b[tU ;∫;gÖ/;NdÖve t;ÿsu –
iv„,oÿ" xÖMyorÄh' dÿve yÖJyy;ÿ yÖDne ÿ p[itôœ;' gÿmye ˝Ö somÿSy;ôh'
dÿve yÖJyy;ÿ sûru te ;ô retoÿ …/WIyÖ Tv∑ÿrë hÄ ' dÿve yÖJyy;ÿ pxUnû ;˝ ÂÖpMpÿWu ye '
devÖ ;n;ôMpàIÿr…Ä ¶gûhRO pÿityÖDR Syÿ …mqunû ' tyoÿrhÄ ' dÿve yÖJyy;ÿ …mqûnu ne Ö p[
.ÿyU ;s' vÖde oÿå…sô iv·ˇÿr…s ivôdye Ö km;Ã…R s kô®,ÿm…s i£ôy;sÿ˝
sÖinrÿ…s sinôt;…sÿ sÖnye 'Ã `ûtO vÿNt' k⁄l;ô…yn˝Ã r;ôySpoW˝Ã shÖ≤ß,'Ã
49
vÖde o dÿd;tu v;ô…jnÿm( –4–
a; Py;ÿyt;' /ûvu[ ; `ûtO ne ÿ yÖD' yÿDMÖ p[itÿ devyÖ Œÿ" ) sUyû ;Ry;ô Ë/oåidÿTy;
¨ÖpSqÿ ¨Ö®/;ÿr; pO…qôvI yÖDe aÖ‚Smn( –
pÖj[ ;pÿtie vô.R ;•;mÿ loôkSt‚Sm˝ÃSTv; d/;…m sÖh yjÿm;nenÖ
sdÿ…sô sNmÿe .Uy;ô" svRmÃ …sô svÃMR me .Uy;" pû,U mR …ÿ s pû,U MR mÿe .Uy;ô
a≤=ÿtm…sô m; mÿe =eœ;ô" p[;Cy;Ã' idô≤x dÖve ; Aû‚Tvjoÿ m;jRyNt;ô'
d≤=ÿ,;y;' idô≤x m;s;ÿ" ipôtroÿ m;jRyNt;Mp[tÖ ICy;Ã' idô≤x gûhO ;" pÖxvoÿ
m;jRyNt;ô‡mudIÿCy;' idôXy;pÖ aoWÿ/yoô vnÖSptÿyo m;jRyNt;‡mU?û v;Ry;'Ã
idô≤x yÖD" s'vÃ TsÖro yÖDpÿitm;RjyR Nt;ô' iv„,oô" £moÿåSy….m;itôh;
g;ÿy]Ö ,e Ö CzNdÿs; pO…qôvImnûu iv £¡me in.ÃˇR _ô" s y' i√ô„mo iv„,oô"
£moÿåSy….x‚Stôh; ]w∑.uÿ ne Ö CzNdÿs;ôNt·rÿ=mÖ nûu iv £¡meÖ in.ÃˇR _ô" s y'
i√ô„mo iv„,oô" £moÿåSyr;tIyÖto hÖNt; j;gÿtne Ö CzNdÿs;ô idvÖmnûu iv
£¡mÖe in.RˇÃ _ô" s y' i√ô„mo iv„,oÖ" £moÿå…s x]UytÖ o hÖNt;nÿ∑u .ë ne Ö
CzNdÿs;ô idxoånûu iv £¡mÖe in.ÃˇR _ô" s y' i√ô„m" –5–
agÿNmÖ suv"Ö suvrÿ gNm sÖd' x O Sÿ tôe m; …Czÿ‚Tsô yˇeÖ tpÖStSmÿw tÖe m; vÿ≤O =
sû.u rU …ÿ sô ≈eœoÿ rXmIôn;m;ÿy/ûu ;R aÖSy;yÿmu Re /eih vcoô/R ; aÿ…sô vcoôR m…yÿ
/ehIô‡dmÖhmÖmMu .[;tÿVO ym;ô>yo idôG>yoÿåSyw idôvoÿåSm;dÖNt·rÿ=;dÖSyw
pÿ…O qôVy; aÖSm;dÖ•;¥;ô…•.ÃjR ;…mô in.ÃˇR _ô" s y' i√ô„m" s'
JyoitÿW;.Uv‡mwNÖ {Im;ôvtO mÿ NÖ v;vÿtReÖ smÖhMpÖj[ y;ô sMmy;ÿ pÖj[ ; smÖh˝
r;ôySpoWÿ,e Ö sMmy;ÿ r;ôySpoWÖ" s…mÿıo a¶e me dIidih smeı Ö ; tÿe a¶e
dI¥;s'Ö vsÿmu ;NyÖDo vsIÿy;N.Uy;sÖ‡m¶Ö a;yU˝ÿ iW pvsÖ a;
50
sûvu ojR…Ö mW'Ã c n" ) a;ôre b;ÿ/Sv dûCu z⁄n;ÿm( –

a¶Öe pvÿSvô Svp;ÿ aÖSme vcÃ"R sûvu Iy|Ã ) d/ÖTpoWÿ˝ rÖ…yMm…yÿ –
a¶eÿ gOhpte sughO pÖitrÄh' Tvy;ÿ gûhO pÿitn; .Uy;s˝ sughO pÖitmRy;ô Tv'
gûhO pÿitn; .Uy;" xÖt˝ ihm;ôSt;m;ô≤xWÖm; x;ÿseÖ tNtÿveÖ Jyoit„mtI'ô
t;m;ô≤xWÖm; x;ÿsåeÖ mu„môw Jyoitÿ„mtI'ô kSTv;ÿ yun·ˇ_ô s Tv;ô iv
mÿçu TÖ v‡¶ÿe v[tpte vÖt[ mÿc;·rWÖ' tdÿxk˘ô tNmÿåe r;…/ yÖDo bÿ.vU Ö s a;
bÿ.vU Ö s p[ jÿDeÖ s v;ÿv/O e ) s dÖve ;n;ôm…/ÿpitbR.vU Ö so aÖSm;˝
a…/ÿptINkrotu vÖy˝ Sy;ÿmÖ ptÿyo ryIô,;m( –
gom;ÿ˝ aÖ¶åe ivÿm;˝ aÖêI yÖDo nûvO Tsÿ%;ô sdÖ…mdÿpm[ „Oû y" ) î@;ÿv;˝
EÖWo aÿsru pÖj[ ;v;ÿNdIôòR rÄ…y" pÿqO bu ›uû " sÖ.;v;ÿn( –6–
yq;ô vw sÿmtO soôm; EÖv' v; EÖte sÿmtO yÖD; y∂ÿxpR ,U mR ;ôs* kSyô v;hÿ
dÖve ; yÖDm;ô gCzÿ≤Ntô kSyÿ v;ô n bÿÙnû ;' yjÿm;n;n;'ô yo vw dÖve t;ô" pUv"RÃ
p·rgûO ;itô s Eÿn;ô" êo .ûtU e yÿjt EÖt√w dÖve ;n;ÿm;ôytÿn'Ö
yd;ÿhvÖnIyoÿåNtr;¶I pÿxnûU ;' g;hRpÃ Tyo mnû„u y;ÿ,;mNv;h;yRpÖ cÿn"
iptû,O ;‡mÖ…¶' gOÿ ;itô Sv EÖv;ytÿne dÖve t;ô" p·rÿ gO;itô t;" êo .ûtU e
yÿjte‡vÖt[ ne Ö vw me?yoôå…¶v[tRÖ pÿitb[;R ˜ô,o vÿt[ .Odv( t[Ö mÿpu „wÖ yNb[yUÿ ;ôd¶ÿe
v[tpte v[tÖ ' cÿ·r„y;ômITyô‡…¶vwR dÖve ;n;Ã' vÖt[ pÿitô" tSm;ÿ EÖv pÿi[ tôpo[ Cyÿ
v[tÖ m; lÿ.te bÖihRW;ÿ pU,û mR ;ÿse vÖt[ mupiwÿ t
vÖTswrmÿ ;v;ôSy;ÿy;mÖte ı‰ÿte yoÿr;ôytÿnmÖ ‡u pÖStIyR"Ö
pUvíÃR ;ô…¶rpÿríÖ Te y;ÿ¸‡mRn„ûu y;ÿ îNNv; ¨pÿStI,R…môCz≤Ntô ikmÿu dÖve ; yeW;'ô
nv;ÿvs;nÖm‡u p;ÿ‚SmôHz™vo yÖ+ym;ÿ,e dÖve t;ÿ vs≤Ntô y EÖv'
ivô√;nÖ…¶mupÿ StO,û ;itô yjÿm;nen g[;Mô y;íÿ pÖxvoÿåv®?y;ÿ
51
a;rÖ<y;íeTy;ÿ¸yû dR g( ;[ My;nupÿ vÄ sÿitô tenÿ g[;Mô y;nvÿ ®NıeÖ

yd;ÿr<Ä ySy;ôXn;itô ten;ÿr<Ä y;Nydn;ÿê;nupvÄ se≤ÿ TptOdve TÖ yÿ"
Sy;d;‡rÄ<ySy;ÿXn;tI≤N{ôy' v; a;ÿr<Ä y≤mÿ≤N{ôymÖve ;TmN/ÿˇÖe
ydn;ÿê;nupvÄ sÖTe =o/ÿk u " Sy;ô¥dÿXnIôy;&û{oÿåSy pÖxnU …Ö .
mÿNyet;‡poÿåXn;itô t•ev;ÿ≤xôt' nev;nÿ≤xt' n =o/uk ÿ oô .vÿitô n;Syÿ ®Ö{"
pÖxnU …Ö . mÿNyteÖ vj[oô vw yÖD" =uT%lûu vw mÿn„uû yÿSyô .[;tÿVO yoô
ydn;ÿê;nupvÄ sÿitô vjÿ,e[ vwÖ s;ô=;T=u/MÖ .[;tÿVO y˝ h≤Nt –7–
yo vw ≈Öı;mn;ÿr>y yÖDne Ö yjÿtÖe n;Syô∑e ;yÖ ≈∂ÿ/tÖåe p" p[ ,ÿyit ≈Öı;

v; a;pÿ" ≈Öı;mÖve ;r>yÿ yÖDne ÿ yjt ¨Ö.yÿåe Sy devmnû„u y; îÖ∑;yÖ ≈∂ÿ/tÖe
td;ÿ¸rû itô v; EÖt; v]|Ã nedNÖ Tyitô v;c'Ö mnoô v;vwt; n;itÿ nedNÖ tIitô
mnÿs;ô p[ ,ÿytIô‡y' vw mnoôånyÖvw nw ;ô" p[ ,ÿyTÖ y‡Skÿ•hiv.Rvitô y EÖv'
vedÿ yD;yu/û ;inô sM.ÿvit yÖDo vw yÿD;yû/u ;inÿ yÖDmÖve tTsM.ÿritô
ydekm¡ k e ˝ sÖM.re≤ÿ TptOdve TÖ y;in Syûyu TR sÄhÖ sv;R…, m;nûWu ;…,ô √π√πÖ
sM.ÿrit y;Jy;nuv;ôKyÿyorevÖ ÂÖp' kÿroôTyqoÿ …mqunû mÖve yo vw dxÿ
yD;yû/u ;inô vedÿ mu%tô oÿåSy yÖD" k¡LptÖe SFyíÿ kÖp;l;ÿin
c;…¶ho]Öhvÿ,I cÖ xUpÃ| c ’„,;…jôn' cÖ xMy;ÿ coôl% U l
ÿ ' cÖ muslÿ 'c
dûWO ∞opÿl; cÖtw ;inô vw dxÿ yD;yû/u ;inô y EÖv' vedÿ mu%tÖ oÿåSy yÖD"
k¡LptÖe yo vw dÖve >e yÿ" p[itôpo[ Cyÿ yÖDne Ö yjÿte jûWu Ntÿåe Sy devÖ ; hÖVy˝
hÖivinR®Ã PÖ ym;ÿ,mÖ…. mÿN]yet;ô…¶˝ hot;ÿr…môh t˝ ¸ÿv îitÿ devÖ >e yÿ EÖv
pÿi[ tôpo[ Cyÿ yÖDne ÿ yjte juWû Ntÿåe Sy dÖve ; hÖVy‡meWÖ vw yÖDSyô g[hoÿ
gOhIôTvwv yÖDne ÿ yjtÖe tduiÿ dôTv; v;c'Ã yCzit yÖDSyô /OTy;ô aqoô
mnÿs;ô vw pÖj[ ;pÿityRDÖ mÿtnutÖ mnÿsvÖw t¥ÖD' tÿntu eÖ r=ÿs;ômnÿNvvc;r;yÖ
52
yo vw yÖD' yogÖ a;gÿte yûnu ·ˇ_¡ yu¤û π yÿÔu ;ônWe uû kSTv;ÿ yun·ˇ_ô s Tv;ÿ
yunÆÖ KTvTy;ÿh pÖj[ ;pÿitôvRw k" pÖj[ ;pÿitnÖvw nw Ã' yun·ˇ_ yu¤û π yuÔÿ ;ônWe ÿu –8–
pÖj[ ;pÿityRDÖ ;nÿsjO t;…¶hoô]' c;ÿ…¶∑oôm' cÿ p*,Rm;ôsI' coôKQy'Ã

c;m;v;ôSy;'Ã c;itr;ô]' cÖ t;nud…ÿ mmItÖ y;vÿd…¶hoô]m;sIôˇ;v;ÿn…¶∑oômo
y;vÿtI p*,Rm;ôsI t;v;ÿnKûu Qyoÿ y;vÿTym;v;ôSy;ÿ t;v;ÿnitr;ô]o y EÖv'
ivô√;nÿ…¶hoô]' jûhu oitô y;vÿd…¶∑oômne oÿp;ô“oitô t;vÖdpu ;ÿ“oitô y EÖv'
ivô√;Np*ÿ,mR ;ôsI' yjÿtÖe y;vÿdKûu Qyÿne op;ô“oitô t;vÖdpu ;ÿ“oitô y EÖv'
ivô√;nÿm;v;ôSy;'Ã yjÿteÖ y;vÿditr;ô],e oÿp;ô“oitô t;vÖdpu ;ÿ“oit prmÖie œnoô
v; EÖW yÖDoågÿ[ a;sIôˇne Ö s pÿrmÄ ;' k;œ;ÿmgCzÖˇne ÿ pÖj[ ;pÿit'
inôrv;ÿs;yyÖˇne ÿ pÖj[ ;pÿit" prÄm;' k;œ;ômgCzôˇne Ne {'Ã inôrv;ÿs;yyÖˇne Ne {ÿ"
prÖm;' k;œ;ÿmgCzôˇne ;ô¶IWom*ÿ inôrv;ÿs;yyÖˇne ;ô¶IWom*ÿ prÄm;'
k;œ;ÿmgCzt;'ô y EÖv' ivô√;NdÿxpR ,U mR ;ôs* yjÿte prÄm;mÖve k;œ;Ã'
gCzitô yo vw p[j;ÿtne yÖDne Ö yjÿteÖ p[ pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ÿ…mRqnûu jw ;ÃyR tÖe √;dÿxÖ
m;s;ÿ" s'vTsÖro √;dÿx √÷√Ö ;inÿ dxRp,U mR ;ôsyoôSt;inÿ
sÖMp;¥;ônITy;ÿ¸‡vRTÖ s' coÿp;vsOjû Tyû% u ;' c;…/ÿ ≈yÖTyvÿ cÖ h≤Ntÿ dûWO d*ÿ
c sÖm;hÖNTy…/ÿ cÖ vpÿte kôp;l;ÿinô copÿ d/;it puroÖ@;x'Ã
c;…/ô≈yÖTy;Jy'Ã c
StMbyÖjíu Ö hrÿTyô…. cÿ gO;itô veidÃ' c p·r gûO ;itô pàI' cÖ s' nÿÁitô
p[o=ÿ,Ií;s;ôdyÖTy;Jy'Ã cw‡Ö t;inô vw √;dÿx √÷√Ö ;inÿ dxRp,U mR ;ôsyoô" t;inô
y EÖv˝ sÖMp;¥Ö yjÿtÖe p[j;ÿtne vwÖ yÖDne ÿ yjteÖ p[ pÖj[ y;ÿ
pÖx…u .ÿ…mRqnuû jw ;ÃyR te –9–
53
/ûvu[ oÿå…s /[vûu oÿåh˝ sÿj;ôtWe ÿu .Uy;sÖ…mTy;ÿh /ûvu[ ;nÖve nw ;ÿNk⁄®t

¨Ögo[ åÿ Syûgu o[ åÿ h˝ sÿj;ôtWe ÿu .Uy;sÖ…mTy;ôh;pÿi[ tv;idn
EÖvnw ;ÿNk⁄®teå….ô.rU Sÿ y….ô.rU hÄ ˝ sÿj;ôtWe ÿu .Uy;sÖ…mTy;ÿhÖ y
EÖvnw Mÿ p[Tyû≤u TppIÿteÖ tmup;ÿSyte yûnu æJmÿ Tv;ô b[˜,ÿ ;Ö dwVyône Te y;ÿhWwÖ v;
aÖ¶ye oRgSÖ tenvw nw Ã' yun·ˇ_ yÖDSyô vw smÿı O ne dÖve ;" sÿvu gÖ |
loôkm;ÿyNyÖDSyô VyOı ÿ nÖe ;surÿ ;ÖNpr;ÿ .;vyÖNyNmÿe a¶e aÖSy yÖDSyô
·r„y;ôidTy;ÿh yÖDSywvô tTsmOı ÿ ne Ö yjÿm;n" suvgÖ | loôkmeiÿ t yÖDSyô
VyOı ÿ ne Ö .[;tOVÿ y;ôNpr;ÿ .;vy‡Ty…¶hoô]mÖte ;….ôVy;R˙tÿ I….ô®pÿ
s;dye‡¥Dmu% û ' v; aÿ…¶hoô]Mb[˜tôw ; Vy;˙ÿtyo yDmu% û EÖv b[˜ÿ k⁄®te
s'vTsôre pÖy;Rgtÿ EÖt;….ÿrvÄe opÿ s;dyÖde b( ˜[ ,ÿ vÖw o.Öytÿ" s'vTsÖrMp·rÿ
gO;it dxRp,U mR ;ôs* c;ÿtmu ;RSô y;Ny;ôl.ÿm;n EÖt;….ôVy;R˙tÿ I….hÖvR I˝„y;
s;ÿdye¥Dmû% u ' vw dÿxpR ,U mR ;ôs* c;ÿtmu ;ÃSR y;inô b[˜twô ; Vy;˙ÿtyo yDmu% û
EÖv b[˜ÿ k⁄®te s'vTsÖre pÖy;Rgtÿ EÖt;….ÿrveÄ ; s;ÿdyÖde b( ˜[ ,ÿ vwÖ o.Öytÿ"
s'vTsÖrMp·rÿ gO;itô y√w yÖDSyô s;ª;ÿ i£ôytÿe r;ô∑'^ yÖDSy;ôxIgÃCR zitô
ydûcO ; ivx'Ã yÖDSy;ôxIgÃCR zôTyqÿ b[;˜ô,oÿån;ôxIkÉ,úÿ yÖDne ÿ yjte
s;…m/Öne Irÿnvu +Ö y•Öte ; Vy;˙ÿtI" pûru St;ÿ∂?y;ôdb( ˜[ vwô pÿi[ tôpd'Ã k⁄®tÖe tq;ÿ
b[;˜ô," s;xIÿk,úÉ yÖDne ÿ yjtÖe y' k;ômyetÿ Ö yjÿm;nÖM.[;tOVÿ ymSy
yÖDSy;ôxIgÃCR zôiπ ditô tSyôtw ; Vy;˙ÿtI" puroånuv;ôKy;ÿy;'
d?y;d(.;[ tOVydevTÖ y;ÿ vw pÿru oånuv;ôKy;ÿ .[;tÿVO ymÖve ;Syÿ yÖDSy;ôxIgÃCR zitô
y;Nk;ômyÿte Ö yjÿm;n;NTsÖm;vÿTyen;NyÖDSy;ôxIgÃCR zôiπ ditô teW;ÿmtÖe ;
Vy;˙ÿtI" puroånuv;ôKy;ÿy; a/RcÖ R Ek;'Ã d?y;¥;ôJy;ÿyw pûru St;ôdk e ;'Ã
y;ôJy;ÿy; a/RcÖ R Ek;'ô tqwnÿ ;NTsôm;vÿtI yÖDSy;ôxIgRCÃ zitô yq;ô vw
pÖjNR yô" suv∑Oÿ Ö' vWRTÃ yevô ' yÖDo yjÿm;nSy vWRitô
54
SqlÿyodÖkMpÿ·rgOû NTy;ô≤xW;ÿ yÖD' yjÿm;nÖ" p·rÿ gO;itô mnoÿå…s

p[;j;pÖTy' mnÿs; m; .ûtU ne ; ivôxTe y;ÿhÖ mnoô vw p[;jÿ ;pÖTyMp[;jÿ ;pÖTyo
yÖDo mnÿ EÖv yÖDm;ôTmN/ÿˇeÖ v;gÿSyôNw {I sÿpàÖ=yÿ,I v;ôc; mÿ≤e N{ôy,e ;
ivôxTe y;ÿhNÖw {I vw v;Gv;cÿmveÖ Nw {Im;ôTmN/ÿˇe –10–
yo vw sÿ¢dÖxMpÖj[ ;pÿit' yÖDmÖNv;yÿˇ'Ö vedÖ p[itÿ yÖDne ÿ itœitô n

yÖD;d(.˝[ x Ã tÖ a; ≈;ÿvyÖ ie tô cturÿ =rÄmStuû ≈*WÖ…@itô cturÿ =r'Ä yjeitô
√‰ÿ=r'Ä ye yj;ÿmhÖ îitô pç;ÿ=r' √‰=Öro vÿW$(k;ôr EÖW vw sÿ¢dÖx"
pÖj[ ;pÿityRDÖ mÖNv;yÿˇo y EÖv' vedÖ p[itÿ yÖDne ÿ itœ[itô n yÖD;d(.˝[ x Ã tÖe
yo vw yÖDSyô p[;yÿ,Mp[itôœ;mudû yÿnÖ' vedÖ p[itÿiœtÖne ;·rÿ∑ne yÖDne ÿ sÖ˝Sq;'
gÿCzôTy; ≈;ÿvyÖ ;Stûu ≈*WÖ@‰jÖ ye yj;ÿmhe vW$(k;ôr EÖt√w yÖDSyô
p[;yÿ,meWÖ ; pÿi[ tôœtŸ dûdu yÿnÖ' y EÖv' vedÖ p[itÿiœtÖne ;·rÿ∑ne yÖDne ÿ sÖ˝Sq;'
gÿCzitô yo vw sûnU tO ;ÿyÖw doh'Ö vedÿ duhû EÖvnw ;Ã' yÖDo vw sUnû tO ;
≈;ÿvyÖ Te ywvnw ;ÿm◊ÖdÖ Stûu ≈*WÖ…@Tyûpu ;v;ÿß;ôGyjeTyudnÿ Ww Iô¥e yj;ÿmhÖ
îTyup;ÿsd√W$(k;ôr,e ÿ doG?yÖWe vw sUnû tO ;ÿyÖw dohoô y EÖv' vedÿ duhû EÖvnw ;Ã'
dÖve ; vw sÖ]m;ÿstÖ teW;'ô idxoÿådSyôNt EÖt;m;ô{;RMpÖ…¤mÿpXyô•; ≈;ÿvyÖ ie tÿ
purov;ôtmÿjnyÖ•Stûu ≈*WÖ…@Tyô.˝[ smÿPl;vyÖNyjeitÿ ivô¥tu mÿ jnyÖNye
yj;ÿmhÖ îitô p[;vÿWyR •Ö>yÿStnyNvW$(k;ôr,e Ö ttoô vw te>yoô idxÖ"
p[;Py;ÿyNtÖ y EÖv' vedÖ p[;SmÖw idxÿ" Py;yNte pÖj[ ;pÿit' Tvoô vedÿ
p[jÖ ;pÿitSTv' vedÖ yMpÖj[ ;pÿitôvdRe Ö s pu<yoÿ .vTyeWÖ vw zÿNdÖSyÿ"
p[jÖ ;pÿitôr; ≈;ÿvyÖ ;Stûu ≈*WÖ@‰jÖ ye yj;ÿmhe vW$(k;ôro y EÖv' vedÖ
pu<yoÿ .vit vsÖNtmOtÿ nûU ;Mp[I,ÿ ;ômITy;ÿhtÖ vR oô vw pÿy[ ;ôj; AûtnU veÖ p[I,ÿ ;itô
teåÿ Smw p[Itô ; yÿq;pUvû | k¡LpNteÖ kLpÿNteåSm; Aûtvoô y EÖv'
55
ved;‡¶IWomÿyorÄh' dÿve yÖJyy;ô c=ÿ„u m;N.Uy;sÖ…mTy;ÿh;ô¶IWom;ÿ>y;'ô vw

yÖDí=ÿ„u m;ôNt;>y;ÿmveÖ c=urÿ ;ôTmN/ÿˇ‡eÖ å¶erhÄ ' dÿve yÖJyy;ÿ•;ôdo
.Uyÿ ;sÖ…mTy;ÿh;ô…¶vwR dÖve ;n;ÿm•;ôd" tenvwÖ ;•;¥ÿm;ôTmN/ÿˇÖe dæB/ÿrSÄ ydÿB/o
.Uy;smÖm'u dÿ.ye …Ö mTy;ÿhtÖw y;ô vw d>y;ÿ dÖve ; asÿru ;nd>nuvNÖ tywvÖ .[;tÿVO y'
d>noTyÖit¶IWomÿyorÄh' dÿve yÖJyy;ÿ vO]hÖ ; .ÿyU ;sÖ…mTy;ÿh;ô¶IWom;ÿ>y;'ô v;
îN{oÿ vû]O mÿhNt;>y;ÿmveÖ .[;tÿVO y˝ StO,tu îN{;…¶ôyorÄh'
dÿve yÖJyye≤ÿ N{y;ôVyÿ•;ôdo .Uyÿ ;sÖ…mTy;ÿh≤e N{y;ôVyevÿ ;•;ôdo .ÿvtÖ I‡N{ÿSy;ôh'
dÿve yÖJyyÿ≤e N{y;ôvI .ÿyU ;sÖ…mTy;ÿh≤e N{y;ôVyÿve .ÿvit mhÖNe {Sy;ôh'
dÿve yÖJyy;ÿ jÖme ;nÿMmihôm;n'Ã gmey…Ö mTy;ÿh jemÖ ;nÿmvÖe mÿihôm;n'Ã
gCzTyô¶"e æSvÿ∑’ Ö toôåh' dÿve yÖJyy;yÿ„u m;NyÖDne ÿ p[itôœ;'
gÿmye …Ö mTy;ôh;yÿru veÄ ;TmN/ÿˇÖe p[itÿ yÖDne ÿ itœit –11–
îN{'Ã vo ivôêtÖSp·rô hv;ÿmhÖe jnÿ>e y" ) aÖSm;k¡mStûu kÉvl ÿ " –

îN{'Ö nroÿ nemÖ …/ÿt; hvNtÖe yTp;y;ÃR yûnu jÿtÖe …/yÖSt;" ) xUroÖ nOW;ÿt;ô
xvÿsík;ôn a; gomÿit vÖj[ e .ÿj;ô Tv' nÿ" –
îÖ≤N{Öy;…,ÿ xt£toô y; tÖe jnÿWe u pÖçsuÿ ) îN{Ö t;inÿ tÖ a; vO,ÿ e –
anuÿ te d;…y mÖh îÿ≤N{Öy;yÿ sÖ]; tÖe ivêÖmnÿu vO]hÖ Tyeÿ ) anÿu )=Ö]mnuû
shoÿ yjÖ]Ne {ÿ dÖve …e .ôrnÿu te nOWû Áÿº –
a; y‚SmÿNTsÖ¢ v;ÿsvÖ ;‚Stœÿ≤Nt Sv;ô®hoÿ yq; ) AiWÿhR dI`R≈Ö ˇu mÿ Ö
îN{ÿSy `ÖmoR aitÿ…q" –
a;ôm;suÿ pÖKvmwryÿ Ö a; sUy˝Ã rohyo idôiv ) `Öm| n
s;mÿNtpt;suv·Oû ˇ_….ôj∑Ru 'Ö …gvR,Ã seÖ …grÿ" –
îN{Ö…mÌ;ô…qnoÿ bûhO idN{ÿmk Ö …úÉ .ÿriÄ kú,"ÿ ) îN{Ö' v;,IÿrnUWt –
56
g;yÿ≤Nt Tv; g;yÖi],oåcRNÃ TyÖkmú iÖ kú,"ÿ ) bÖ˜[ ;,ÿSTv;

xt£tÖv√u ˝Ä x…mÿv ye…mre –
aÖ˝hoômcu eÖ p[ .ÿrme ; mnIôW;moÿiWœÖd;Vnÿe sumiÖ t' gÿ,O ;ôn;" ) îÖd…mN{Ö p[itÿ
hVy' gÿ.O ;y sÖTy;" sÿNtuû yjÿm;nSyÖ k;m;ÿ" –
ivôvWe Ö yNm;ÿ …/ôW,;ÿ jÖj;nÖ Stvÿw pûru ; p;y;Riô dN{Ömˆÿ" ) a˝hÿsoô y]ÿ
pIôprÄ¥q;ÿ no n;ôvve Ö y;Ntÿm.ûu yÿe hvNte –
p[ sÖm;[ jÿMp[qmÖ mÿ?vÖr;,;ÿm˝hoômcu Ã' vOW.Ö ' yÖ…Dy;ÿn;m( ) aÖp;'
np;ÿtm…ên;ô hyÿNtmÖ‚Sm•ÿr î≤N{Öy' /ÿˇmÖ ojÿ" –
iv nÿ îN{Ö mO/oÿ jih nIôc; yÿCz pOtNyÖt" ) aÖ/SÖ pÖd' tmIÃ' ’…/ô yo
aÖSm;˝ aÿ….ôd;sÿit –
îN{ÿ =Ö]mÖ…. v;ômmojoåj;ÿyq; vOW. cWR,IÖn;m( ) ap;ÿndu oô
jnÿm…m]ÖyNtÿm®ûu ˘ dÖve >e yoÿ a’no® loôkm( –
mûgO o n .Iôm" k¡c⁄ rÖ o …gÿ·rôœ;" pÿr;ôvtÖ a; jÿg;m;ô prÿSy;" ) sOk û ˝
sÖ˝x;yÿ pÖiv…mÿN{ itôGm' iv x]ÿNU t;…!ô iv mO/oÿ nudSv –
iv x]Uiû Nv mO/oÿ nudÖ iv vû]O Syô hnUÿ ®j ) iv mÖNyu…mÿN{
.;…môtoÿå…m]ÿSy;….ôd;sÿt" –
];ôt;rÄ…mN{ÿmivôt;rÄ…mN{Ö˝ hvehÿ ve suhû vÖ˝ xUr…Ä mN{ÿm( ) ¸ûve nu
xÖ£Mpu®ÿ Ùût…mN{ÿ˝ SvÖ‚St noÿ mÖ`v;ÿ /;ô‚TvN{ÿ" –
m; teÿ aÖSy;˝ sÿhs;vÖNp·rÿ∑;vÖ`;yÿ .Um h·rv" pr;ôdw ) ];yÿSv
noåvOk û …É .ôvÂ
R q¡ SÖw tvÿ ipôy[ ;sÿ" sU·û rWÿu Sy;m –
anÿvStÖe rqÖmê;ÿy t=ÖNTv∑;ô vj[Mÿ pu®Ùt ¥ûmu Ntÿm( ) bÖ˜[ ;,Ö
îN{ÿMmÖhyÿNto aÖkrúì vÿ/yR •Ö hÿyeÖ hNtÖv; ¨ÿ –
vO„,Öe yˇÖe vOW,ÿ o aÖkmú c;Riô nN{Ö g[;v;ÿ,oô aidÿit" sÖjoW;ÿ" ) aÖnêÖ ;soô
57
ye pÖvyoÿårÄq; îN{ÿie Wt; aÖ>yvÿtNR tÖ dSyÿnU ( –12–

îit p[qmk;<@º Wœ" p[p;#k" 6
aq p[qmk;<@º s¢m" p[p;#k" 7

p;ôkyô DÖ ' v; aNv;ihÿt;¶e" pÖxvÖ ¨pÿ itœNtÖ î@;ô %lûu vw p;ÿkyÖD"
swW;NtÖr; p[yÖ ;j;nUy;ôj;Nyjÿm;nSy loôkåÉ vÿiht;ô t;m;ÿiÓûym;ÿ,;mÖ….
mÿN]yetÖ suÂpÿ vWRv,RÖ EhIitÿ pÖxvoô v; î@;ÿ pÖxnU veÖ opÿ ◊yte yÖD' vw
devÖ ; aduÓÿ NyÖDoåsurÿ ;˝ aduhˇÖ åe sÿru ; yÖDdÿGu /;ô" pr;ÿ.vÖNyo vw yÖDSyô
doh'Ã ivô√;NyjÖtåe PyÖNy' yjÿm;n' duheÄ s; mÿe sÖTy;xIrÄSy yÖDSyÿ
.Uy;ôidTy;ÿhWwÖ vw yÖDSyÖ dohÖStenvwÖ nw Ã' duheÄ p[ˇ;ô vwg*duhRÃ Äe p[ˇ@e ;ô
yjÿm;n;y duh EÖte v; î@;ÿyÖw Stn;ô î@opÿÙtû ie tÿ v;ôyvu TÖR so yihRô
hote@;ÿmpu ◊Ä yÿte tihRô yjÿm;noô hot;ÿrmÄ I=ÿm;,o v;ôyMu mnÿs; ?y;yeNm;ô]e
vÖTsmupû ;vÿsjO itô sve,RÃ ÄÖ vw yÖDne ÿ dÖve ;" sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNp;kyÖDne Ö
mnÿru ≈;MyÖTse@;ô mnumÿ pûu ;vÿttR Ö t;' dÿve ;surû ; Vyÿ◊yNt pÖt[ IcIÃ' dÖve ;"
pr;ÿcIômsÿru ;Ö" s; dÖve ;nûpu ;vÿttR pÖxvoô vw t∂Övº ;nÿv,O t
pÖxvoåsurÿ ;nj¸û‡y| k;ômyetÿ ;pÄx Ö "ë Sy;ôiditô pr;ÿcI'ô tSye@;ômpu ÿ
◊yet;pÖxru veÄ .ÿv≤tô y' k;ômyÿte pxumû ;NTSy;ôiditÿ pÖt[ IcI'ô tSye@;ômpu ÿ
◊yet pxumû ;nevÖ .ÿvit b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ s Tv; î@;ômpu ÿ ◊yetÖ y
î@;mupÙÄ y;ôTm;nÖ…m@;ÿy;mup◊Ä yÖte ie tô s; nÿ" ipôy[ ;
supû t[ iUÿ tRm`RÖ onITy;ôh@e ;ÿmvÖe opÖÙy;ôTm;nÖ…m@;ÿy;ômpu ÿ ◊ytÖe VyÿSt…mvÖ v;
EÖt¥ÖDSyÖ yid@;ÿ s;ô…m p[;Xô n≤Ntÿ s;ô…m m;ÿjyR Nt EÖtTp[itô v;
asÿru ;,;' yÖDo Vyÿ…Cz¥tÖ b[˜,ÿ ; dÖve ;" smÿd/û‡u bOhR SÄ pitÿStnut;…môm' nÖ
îTy;ÿhÖ b[˜ô vw dÖve ;n;ôMbOhSÖ pitôb˜R[ ,ÿ vwÖ yÖD˝ s' dÿ/;itô iv…Czÿ•' yÖD˝
58
s…môm' dÿ/;ô‚TvTy;ÿhÖ s'tTÿ yÖw ivêeÿ dÖve ; îÖh m;ÿdyNt;ô…mTy;ÿh s'tÖ TyÖvw
yÖD' dÖve >e yoånuÿ idxitô y;' vw yÖDe d≤=ÿ,;'ô dd;ÿitô t;mÿSy pÖxvoånûu s'
£;ÿm≤Ntô s EÖW ÈÃj;ônoÿåpÖx.u ;Rvk uÿ oô yjÿm;nenÖ %luû vw
tTk;ôy…ÃR mTy;ÿ¸yû qR ;ÿ dev]Ö ; dÖˇ' k⁄vÿ IRtô ;TmNpÖxnU mÖ[ yetÖ ie tô b[›Ö
ipNvÖSveTy;ÿh yÖDo vw bÖ›[ o yÖDmÖve tNmÿhyÖTyqoÿ dev]Ö vw dÖˇ' k⁄®ÿ t
a;ôTmNpÖxnU mÿ[ ytÖe ddÿto meÖ m; =;ôyITy;ôh;≤=ÿitmÖve opÿiw t k⁄vtÖR o mÖe mopÿ
dsÖidTy;ÿh .Umû ;nÿmveÖ opÿiw t –1–
s˝≈ÿv; h s*vcRnsÖ Stu…mÿÔmÖ *poÿiditmuv;cÖ yTsÖ≤T],;Ö˝ hot;.û"U

k;…m@;ômpu ;ÿ◊q;ô îitô t;mup;ÿ◊Ö îitÿ hov;cÖ y; p[;,ô ne ÿ devÖ ;Nd;ô/;rÿ
Vy;ônne ÿ mnû„u y;ÿnp;ônne ÿ ipôtiø nitÿ …Czôn·ˇô s; n …CzÿnˇÖ I3 îitÿ
…CzônˇIitÿ hov;cÖ xrIÿrÄ' v; aÿSywÖ tdup;ÿ◊q;ô îitÿ hov;cÖ g*v;R aÿSyÖw
xrIÿr'Ä g;' v;v t* tTpyRvÃ dt;ô' y; yÖDe dIôyteÖ s; p[;,ô ne ÿ devÖ ;Nd;ÿ/;rÄ
yy;ÿ mnû„u y;ÿ jIvÿ≤NtÖ s; Vy;Önne ÿ mnu„û y;ÿNy;‚MpÖt>O yoô fl≤NtÖ s;p;ônne ÿ
ipôtNø y EÖv' vedÿ pxumû ;N.ÿvTÖ y‡qÖ vw t;mup;ÿ◊Ö îitÿ hov;cÖ y; pÖj[ ;"
pÖ.[ vÿNtIô" p[Ty;ô.vÖtITy‡•'Ö v; aÿSywÖ tdup;ÿ◊q;ô îitÿ hov;ôc*‡Wÿ/yoô
v; aÿSy;ô a•ÖmoWÿ/yoô vw pÖj[ ;" pÖ.[ vÿNtIô" p[Ty; .ÿv≤NtÖ y EÖv'
ved;ÿ•;ôdo .ÿvTÖ y‡qÖ vw t;mup;ÿ◊Ö îitÿ hov;cÖ y; pÖj[ ;"
pÿr;Ö.vÿNtIrnugûO ;itô p[Ty;ô.vÿNtIgûRO ;tIitÿ p[itôœ;' v; aÿSyÖw tdup;ÿ◊q;ô
îitÿ hov;ce‡Ö y' v; aÿSyw p[itôœye ' vw pÖj[ ;" pÿr;Ö.vÿNtIôrnÿu gO;itô
p[Ty;ô.vÿNtIgOR ;itô y EÖv' vedÖ p[TyÖve itÿœTÖ yqÖ vw t;mup;ÿ◊Ö îitÿ hov;cÖ
ySywÿ inô£mÿ,e Òtû MpÖj[ ;" s'jÖ IvÿNtIô" ipbÖNtIitÿ …Czôn·ˇÖ s; n
…CzÿnˇÖ I3 îitô n …CzÿnˇÖ Iitÿ hov;cÖ p[ tu jÿnyÖtI‡TyÖWe v;
59
î@;ômpu ;ÿ◊q;ô îitÿ hov;cÖ vOi∑ôv;R î@;ô vO∑‰wô vw inô£mÿ,e Òtû MpÖj[ ;"
s'jÖ IvÿNtI" ipb≤NtÖ y EÖv' vedÖ p[vw j;ÿyteå•;ôdo .ÿvit –2–
pÖroå=Ö' v; aÖNye dÖve ; îÖJyNtÿe pÖT[ y=ÿmNÖ ye y¥jÿtÖe y EÖv dÖve ;"
pÖroå=ÿ…môJyNtÖe t;nÖve t¥ÿjitô ydÿNv;h;ôymRÃ ;ôhrÿTyÖte e vw dÖve ;" pÖT[ y='Ö
yd(b;[ ˜ÿ ,Ö ;St;nÖve tenÿ p[I,;ÖTy‡qoô d≤=ÿ,vÖw ;SyÖWw ;åqoÿ yÖDSywvÖ
…Czô{mipÿ d/;itô y√w yÖDSyÿ £ûrÀ ' yi√≤lÿ∑Ö' tdÿNv;h;ôy,ÃRe ;ÖNv;hÿritô
tdÿNv;h;ôySÃR y;Nv;h;yÖTR v' devÿ dUtû ; v; EÖte ydû‚O Tvjoô ydÿNv;h;ôymÃR ;ôhrÿit
devdUtû ;nevÖ p[I,ÿ ;it pÖj[ ;pÿitdevRÖ >e yoÿ yÖD;NVy;idÿxTÖ s ·rÿ·rc;ônoÿåmNytÖ
s EÖtmÿNv;h;ôymÃR .ÿˇ_mpXyÖˇm;ôTm•ÿ/ˇÖ s v; EÖW p[;jÿ ;pÖTyo
ydÿNv;h;ôyoÃR ySyÖvw ' ivôdWu oÿåNv;h;ôyÃR a;iÓôytÿe s;ô=;dÖve
p[jÖ ;pÿitmO›oôTy‡pÿ·r…mto inô®Pyoåpÿ·r…mt" pÖj[ ;pÿit" p[jÖ ;pÿtrÖe ;¢‰ÿw
devÖ ; vw y¥ÖDåe k⁄v¡ tR Ö tdsurÿ ; ak⁄vtR Ö te dÖve ;
EÖtMp[;jÿ ;pÖTymÿNv;h;ôymÃR pXyÖNtmÖNv;hÿrNtÖ
ttoÿ devÖ ; a.ÿvNÖ pr;surÿ ;Ö ySywvÖ ' ivôdWu oÿåNv;h;ôyÃR a;iÓôyteÖ .vÿTy;ôTmn;ô
pr;ÿSyÖ .[;tOVÿ yo .vit yÖDne Ö v; îÖ∑I pÖKvenÿ pUtû IR ySyÖvw '
ivôdWu oÿåNv;h;ôyÃR a;iÓûytÖe s Tvÿve ∑e ;ÿptûU IR pÖj[ ;pÿt.e ;ôgR oÿåsITy;ÿh
pÖj[ ;pÿitmevÖ .;ÿg/Ö ye neÿ Ö
smÿ/yR TÖ yU‡jÃSR v;ôNpyÿSv;ôinTy;ôhojRmÃ vÖe ;‚SmÖNpyoÿ d/;it p[;,;p;ôn* mÿe
p;ih sm;nVy;ôn* mÿe p;ôhITy;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ôSteå≤=ÿtoôåSy≤=ÿTyw
Tv;ô m; meÿ =eœ; aÖm]u ;ôm‚u „m\LÃ loôk îTy;ÿhÖ =IyÿtÖe v;
aÖm‚u „m\LÃ loôkåÉ •ÿ≤môt"pÿd[ ;nÖ˝ Áÿm‚ûu „m\LÃ loôkÉ pÖj[ ; ¨ÿpjÖ Ivÿ≤NtÖ
ydÖve mÿ….mOx û Ty≤=ÿitmÖve nw Ìÿ myitô n;Sy;ôm‚u „m\LloôkåÉ •'Ã =Iyte –3–
60
bÖihRWoôåh' dÿve yÖJyy;ÿ pÖj[ ;v;ÿN.Uy;sÖ…mTy;ÿh bÖihRW;ô vw pÖj[ ;pÿit" pÖj[ ;

aÖsjO tÖ tenvÖw p[jÖ ;" sÿjO teÖ nr;Öx˝sÿSy;ôh' dÿve yÖJyy;ÿ
pxumû ;N.Uyÿ ;sÖ…mTy;ÿhÖ nr;Öx˝senÿ Ö vw pÖj[ ;pÿit" pÖxnU sÿ jO tÖ tenvÖw
pÖxNU TsOjÿ teåÖ ¶e" æSvÿ∑’ Ö toôåh' dÿve yÖJyy;yu„ÿ m;NyÖDne ÿ p[itôœ;'
gÿmye …Ö mTy;ôh;yurÿ vÖe ;TmN/ÿˇÖe p[itÿ yDenÿ itœit dxRp,U mR ;ôsyoôvRw devÖ ;
¨≤∆ÿitômnUdjÿ yNdxRp,U mR ;ôs;>y;ômsurÿ ;ÄnÖ p;ÿndu Nt;ô¶re hÖ mu≤∆ÿitômnU∆Wÿe …Ö mT
y;ÿh dxRp,U mR ;ôsyoÿrvÄe devÖ t;ÿn;'ô yjÿm;nÖ ¨≤∆ÿitômnU∆yÿ it
dxRp,U mR ;ôs;>y;ôM.[;tOVÿ y;ônpÿ nudteÖ v;jÿvtI>y;'ô VyÿhU TÖ y•'Ö vw
v;joå•ÿmvÖe ;vÿ®NıÖe √;>y;ôMp[itÿiœTyÖw yo vw yÖDSyÖ √* doh*ÿ ivô√;Nyjÿt
¨.Öytÿ EÖv yÖD' dÿhu e pûru St;ÿ∞oôp·rÿ∑;∞wWÖ v; aÖNyo yÖDSyÖ dohÖ
î@;ÿy;mÖNyo yihRô hot;ô yjÿm;nSyÖ n;mÿ gOIûy;ˇihRÃ b[yU ;ôdme ;
aÿGm•;ô≤xWoô dohÿk;m;ô îitô s˝Stÿtu ; EÖv dÖve t;ÿ duhû åe qoÿ ¨.Öytÿ EÖv
yÖD' dÿhu e pûru St;ÿ∞oôp·rÿœ;∞Ö roihÿtne Tv;ô…¶devRÖ t;'Ã gmyÖ‚TvTy;ÿhtÖw e vw
devÿ ;ôê; yjÿm;n" p[StÖro ydetÖ "w pÿS[ tÖrMp[hÖ rÿit dev;ôêrw vÄe yjÿm;n˝
suvgÖ | loôk˘ gÿmyitô iv tÿe muç;…m rxÖn; ivrÄXmIinTy;ÿhWÖw v;
aÖ¶ie vRmÃ oôkStenvwÖ nw Ö' iv muçÿ itÖ iv„,oÿ" xÖMyorÄh' devÿ yÖJyy;ÿ yÖDne ÿ
p[itôœ;' gÿmye …Ö mTy;ÿh yÖDo vw iv„,uyÿ DRÖ EÖv;NtÖt" p[itÿ itœitô
somÿSy;ôh' dÿve yÖJyy;ÿ sûru te ;ô retoÿ …/WIôyTe y;ÿhÖ somoô vw rÿte oô/;StenvwÖ
retÿ a;ôTmN/ÿˇÖe Tv∑ÿrë hÄ ' devÿ yÖJyy;ÿ pxUnû ;˝ ÂÖpMpÿWu ye …Ö mTy;ÿhÖ Tv∑;ô vw
pÿxnûU ;‚Mmÿqnûu ;n;ÿ˝ ÂpÖ’ˇenvÖw pÿxnûU ;˝ ÂÖpm;ôTmN/ÿˇe
devÖ ;n;ôMpàIÿr…Ä ¶gûhRO pÿityRDÖ Syÿ …mqunû ' tyoÿrhÄ ' devÿ yÖJyy;ÿ …mqûnu ne Ö p[
.Uyÿ ;sÖ…mTy;ÿhtw Sm;ô√w …mÿqnûu ;TpÖj[ ;pÿit…mRqnuû ne Ö p[;j;ÿytÖ tSm;ÿdvÖe
61
yjÿm;no …mqûnu ne Ö p[ j;ÿyte vÖde oÿå…sô iv·ˇÿr…s ivôdye Te y;ÿh vedÖ ne Ö vw

dÖve ; asurÿ ;,;' ivôˇ' ve¥mÿ ivNdNtÖ t√Ödπ Syÿ vedTÖ v'
y¥Öd.( ;[ tOVÿ ySy;….ô?y;yÿˇe SyÖ n;mÿ gOIy;ôˇdevÖ ;SyÖ sv|Ã vO¤π `ûtO vÿNt'
k⁄l;ô…ynÿ˝ r;ÖySpoWÿ˝ shÖ≤ß,'Ã vedÖ o dÿd;tu v;ô…jnÖ…mTy;ÿhÖ p[
sÖhßÿMpÖxnU ;ÿ“oôTy;‡Syÿ pÖj[ ;y;'Ã v;ôjI j;ÿyteÖ y EÖv' vedÿ –4–
/[vuû ;' vw ·rCyÿm;n;' yÖDoånuÿ ·rCyte yÖD' yjÿm;noô yjÿm;nMpÖj[ ;

/[vuû ;m;ôPy;yÿm;n;' yÖDoåNv; Py;ÿyte yÖD' yjÿm;noô yjÿm;nMpÖj[ ; a;
Py;ÿyt;' /[vuû ; `ûtO ne Te y;ÿh /[vuû ;mÖve ;Py;ÿyyitô t;m;ôPy;yÿm;n;' yÖDoåNv;
Py;ÿyte yÖD' yjÿm;noô yjÿm;nMpÖj[ ;" pÖj[ ;pÿtie vR.ô ;•;mÿ
loôkSt‚Smÿ˝STv; d/;…m sÖh yjÿm;nenÖ Te y;ÿh;ôy' vw pÖj[ ;pÿtie vô.R ;•;mÿ
loôkSt‚Smÿ•vÖe nw Ã' d/;it sÖh yjÿm;nenÖ ·rCyÿt îvÖ v; EÖt¥¥jÿtÖe
y¥ÿjm;n.;ôgMp[;Xô n;Ty;ôTm;nÿmvÖe p[I,ÿ ;Tye‡Ö t;v;ôNvw yÖDo
y;v;ÿNyjm;n.;ôgo yÖDo yjÿm;noô y¥ÿjm;n.;ôgMp[;Xô n;itÿ yÖD EÖv
yÖDMp[itÿœ;py‡TyetÖ √w sûyU vÿs˝Ö sodÿkô˘ yäÖihRí;pÿítwÖ ¥jÿm;nSy;ôytÿnÖ'
y√πidô‡yRTpU,ÿ pR ;ô]mÿNtveiRÖ d inônyÿitô Sv EÖv;ytÿne sUyû vÿs˝Ö sodÿk˘
k⁄®tÖe sdÿ…sô sNmÿe .Uy;ô îTy;ôh;poô vw yÖD a;poôåmOtÃ'
yÖDmÖve ;mOtmÿ ;ôTmN/ÿˇÖe sv;R…Ã ,Ö vw .ûtU ;inÿ vÖt[ mupÿ yÖ NtÖmnUpÿ y≤NtÖ p[;Cy;'Ã
idÖ≤x dÖve ; Aû‚Tvjoÿ m;jRyNt;Ö…mTy;ÿhWÖw vw dÿxpR ,U mR ;ôsyoÿrv.ûqO o
y;NyÖve nw Mÿ .ûtU ;inÿ vÖt[ mÿpu yÄ NtÿmnUpyÖ ≤NtÖ twrveÖ sÖh;vÿ.qOû mvÿiw tô
iv„,ÿmu % u ;ô vw
dÖve ;XzNdoÿ….·rôm;\Lloôk;nÿnpjÖYymÖ>yÿjyÖNyi√ÿ„,u£mÖ ;N£mÿteÖ iv„,ÿru veÄ
.ûTU v; yjÿm;nÖXzNdoÿ….·rôm;\Lloôk;nÿnpjÖYymÖ…. jÿyitô iv„,oÖ"
62
£moÿåSy….m;itôhTe y;ÿh g;yÖ]I vw pÿ…O qôvI ]w∑.uÿ mÖNt·rÿ=Ö' j;gÿtIô

¥*r;nÿ∑u .ë IôidRxXÖ zNdoÿ….rÖve me ;\Llok;Nyÿq;pûvU mR …Ö . jÿyit –5–
agÿNmÖ suv"Ö suvrÿ gÖNmeTy;ÿh suvgÖ mR veÖ loôkmeiÿ t s'dÖ x O Sÿ teÖ m; …zÿ‚TsÖ
yˇÖe tpÖStSmÿw tÖe m; vû=O ITy;ÿh yq;yÖjru veÄ tw Tsu.û rU …ÿ sô ≈eœoÿ
rXmIôn;m;ÿy/ûu ;R aÖSy;yÿmu Re /Öhe ITy;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿSteÖ p[ v;
EÖWoÿåSm;˝Lloôk;∞‰ÿvtÖe yo ivÿ„,u£mÖ ;N£mÿte suvgÖ ;RyÖ ih loôk;yÿ
iv„,u£mÖ ;" £ôMyNtÿe b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ s Tvw ivÿ„,u£mÖ ;N£¡mte Ö y
îÖm;\Lloôk;N.[;tûVO ySy s'iÖ v¥Ö pun·ÿ rôm˝LloôkMpÿT[ yvÖrohÖie dTye‡Ö W v;
aÖSy loôkSyÿ p[Tyvroôho yd;hÖde mÖhmÖmMu .[;tÿVO ym;ô>yo idôG>yoÿåSyw
idôv îtIôm;nÖve loôk;N.[;tÿVO ySy s'iÖ v¥Ö pun·ÿ rôm˝LloôkMpÖT[ yvÿrohitô
s' JyoitÿW;.Uv…Ö mTy;ÿh;ô‚Sm•evÖ loôkÉ p[itÿ itœTyw‡Ö N{Im;ôvtO mÿ NÖ v;vÿtÖR
îTy;ÿh;Ös* v; a;ÿidôTy îN{ÖStSyÖvw ;vOtmÖ nÿu pÖy;Rvtÿ tR e d≤=ô,; pÖy;Rvtÿ tR Öe
SvmevÖ vIôymÿR nuÿ pÖy;Rvtÿ tR eÖ tSm;ô∂≤=ô,oå/RÃ a;ôTmnoÿ vIôy;RvÃ ˇÖroåqoÿ
a;idôTySyÖvw ;vOtmÖ nuÿ pÖy;Rvtÿ tR eÖ smÖhMpÖj[ y;ô sMmy;ÿ
p[jÖ Te y;ÿh;ô≤xWÿmveÖ tw ;m; x;ÿStÖe s…mÿıo a¶e me dIidih smÖı e ; teÿ a¶e
dI¥;sÖ…mTy;ÿh yq;yÖjru veÄ tw ‡√sÿmu ;NyÖDo
vsIÿy;N.Uy;sÖ…mTy;ÿh;ô≤xWÿmveÖ tw ;m; x;ÿSte bÖ¸ vw g;hÃpR TyÖSy;Ntÿe
…mô≈…mÿv cyRt a;…¶p;vm;ônI>y;'ô g;hÃpR TyÖmpu ÿ itœte
pûnu ;TyÖve ;…¶Mpunÿ Iôt a;ôTm;n'Ö √;>y;ôMp[itÿiœTy;ô a¶ÿe gOptÖ îTy;ÿh
yq;yÖjru veÄ tw CzÖt˝ ihm;ô îTy;ÿh xÖt' Tv;ÿ hemNÖ t;inÿ‚N/WIôyie tô
v;vwtd;ÿh pu]û SyÖ n;mÿ gO;Ty•;ôdmevÖ nw ÿ' kroitô t;m;ô≤xWÖm; x;ÿseÖ
tNtÿvÖe Jyoitÿ„mtIô…mitÿ b[yU ;ô¥Syÿ pu]û oåj;ÿt"Ö Sy;ˇejÿ SÖ Vyÿve ;Syÿ
63
b[˜vcÖsR I pû]u o j;ÿyteÖ t;m;ô≤xWÖm; x;ÿsåÖe mu„mÖw Jyoitÿ„mtIô…mitÿ

b[yU ;ô¥Syÿ pû]u o j;ôt" Sy;ˇejÿ EÖv;‚SmÿNb[˜vcÖsR ' dÿ/;itô yo vw
yÖDMpÖy[ Ju yÖ n ivÿmçûu Tyÿpi[ tœ;ôno vw s .ÿvitôkSTv;ÿ yun·ˇ_ô s Tv;ô iv
mÿçu ‚Ö TvTy;ÿh p[jÖ ;pÿitvwR k" pÖj[ ;pÿitnÖvw nw Ã' yunû ·ˇ_¡ p[jÖ ;pÿitn;ô iv mÿçu itô
p[itÿiœTy; ÈêÖr' vw vÖt[ mivÿs∑O Mp[dÖ hoå¶eÿ v[tpte vÖt[ mÿc;·rWÖ…mTy;ÿh
v[tÖ mevÖ iv sÿjO tÖe x;NTy;ô apÿd[ ;h;yÖ pr;ôõv™ ;v yÖD Eÿitô n in vÿttR Öe
punyÖ oR vw yÖDSyÿ punr;lÖM.' ivô√;NyjÿtÖe tmÖ…. in vÿttR e yÖDo bÿ.vU Ö s
a; bÿ.vûU Te y;ÿhWÖw vw yÖDSyÿ punr;lÖM.StenvwÖ nw MÖ punrÖ ; lÿ.tÖ ‡e ånÿv®ı;ô
v; EÖtSyÿ ivôr;@‰ a;ihÿt;…¶ô" s•ÿs.Ö " pÖxvÖ" %lûu vw b[;˜ÿ ,Ö Syÿ
sÖ.‡e Ç; p[;õûT⁄ £Myÿ b[yU ;ôÌom;ÿ˝ aÖ¶åe ivÿm;˝ aÖêI yÖD îTyvÿ sÖ.;˝
®ÖNıe p[ sÖhßÿMpÖxnU ;ÿ“oôTy;Syÿ pÖj[ ;y;'Ã v;ôjI j;ÿyte –6–
devÿ sivtÖ" p[ sÿvu yÖDMp[ sÿvu yÖDpÿitôM.g;ÿy idôVyo gÿN/Öv"R ) kÉtô pÖ "U
kÉtÃ' n" pun;tu v;ôcSpitôv;Rcmÿ ¥Ö Svÿd;it n" –
îN{ÿSyÖ vj[oåÿ …sô v;]RflÃ SÖ Tvy;ôy' vO]û ' vÿ?y;t( –
v;jÿSyÖ nu pÿs[ vÖ e m;ôtrÿMmÖhImidÿit'ô n;mÖ vcÿs; kr;mhe ) ySy;ÿ…môd'
ivêÖM.uvnÿ m;ivôvx e Ö tSy;'Ã no dÖve " sÿivôt; /mÃR s;ivWt( –
aÖPSvÿNtrÄmtO mÿ PÖ su .ÿWe jÖ mÖp;mûtu p[x‚ÿ StÖ„vê;ÿ .vq v;…jn" –
v;ôyvu ;ÃR Tv;ô mnÿvu ;R Tv; gN/Öv;R" s¢Ö…vÿ˝xit" ) te ag[Öe aêÿm;yuÔNÖ te
aÿ‚SmÔÖvm;dÿ/"u –
ap;'Ã np;d;xuhme NÖ y Ëô…mR" kôkµ⁄ ;ôNp[tiÿU tRv;RjsÖ ;tÿmSten;ôy' v;jÿ˝ set(
–
iv„,oÖ" £moÿå…sô iv„,oÿ" £;ôNtmÿ…s iv„,oÖivR£;ÿNtmSyÖ‡˚*
64
NyÖ˚;vÖ….toô rq'Ö y* ?v;ôNt' v;ÿt;ôgm[ nuÿ sÖc' rÿNt*

dûrU he ieÿ t·r≤N{Öy;v;ÿNptÖ]I te noôå¶yÖ" ppÿy[ " p;ryNtu –7–
dÖve Sy;ôh˝ sÿivôt"u pÿs[ vÖ e bOhSÖ pitÿn; v;jÖ…jt;ô v;j'Ã jeW˘

dÖve Sy;ôh˝ sÿivôt"u p[sÿ vÖ e bOhSÖ pitÿn; v;jÖ…jt;ô viWRœÃ Ö' n;k¡˝
®hey‡Ö …mN{;ÿyÖ v;c'Ã vdÖtNe {'Ö v;j'Ã j;pyÖtNe {oô v;jÿmj…yt( –
aê;ÿjin v;…jinô v;jÿWe u v;…jnIvÖTyê;ÿNTsÖmTsÿu v;jy –
av;Ã…R sô si¢ÿr…s v;ôJyÿ…sô v;…jÿnoô v;j'Ã /;vt mÖ®t;ÿMp[svÖ e jÿytÖ iv
yojÿn; …mmI?vÖm?vÿn Sk>nItÖ k;œ;Ã' gCztÖ v;jÿve ;jeåvt v;…jno
noô /nÿWe u ivp[; amOt; AtD;" – aÖSy m?vÿ" ipbt m;ôdyÿ?v' tû¢O ;
y;ÿt pÖ…q….ÿdvRe yÖ ;nÿ"w –
te noô avRNÃ to hvnÖ≈tu oô hv'Ö ivêÿe Í<vNtu v;ô…jnÿ" –
…môt{ÿv" shßÖs; mÖ/e s;ÿt; sinô„yvÿ" ) mÖho ye rNtÿ˝ s…môqWe ÿu
j….ôr[ e x' noÿ .vNtu v;ô…jnoô hvÿWe u –
dÖve t;ÿt; …môt{ÿv" Svôk;‹" ) jÖM.yÖNtoåih'ô vOk˝ô r=;˝Ã…sô
snÿMe yÖSm¥ÿyu vÖ•mIÿv;" –
EÖW Sy v;ôjI ≤=ÿp…Ö ,' tÿru <yit g[Ivô ;y;ÿMbÖıo aÿipkô= a;ôsinÿ ) £tu'Ã
d…/ô£; anÿu sÖt' vIÿTvTpÖq;m˚;ô˝SyNv;ôpnIÿf,t( –
¨Öt Sm;ÿSyÖ {vÿtStur<yÖt" pÖ,| n vernÿu v;it p[g…Ö /Rn"ÿ ) XyÖne Syÿve Ö
/[jtÿ o a˚ôsMp·rÿ d…/ô£;V,ÿ" sÖhoj;R t·rÿ]t" –
a; m;ô v;jÿSy p[svÖ o jÿgMy;ôd; ¥;v;ÿp…O qôvI ivôêxÿM.U ) a; m;ÿ
gNt;‚MpÖtr;ÿ m;ôtr;ô c;m;ô somoÿ amOtTÖ v;yÿ gMy;t( –
v;…jÿno v;j…jtoô v;jÿ˝ s·rô„yNtoô v;j'Ã jÖ„e yNtoô bOhSÖ ptÿ.e ;ôgR mvÿ
65
…j`[tÖ v;…jÿno v;j…jtoô v;jÿ˝ ssûvO ;˝soô v;j'Ã …j…gôv;˝soô

bOhSÖ ptÿ.e ;ôgR e in mÿóO v( ‡…môy' vÖ" s; sÖTy; sÖ/' ;.U¥û ;…mN{ÿ,e
sÖm/ÿıv± ‡Ö mjIÿ…jpt vnSptyÖ îN{'Ö v;j'Ö iv muCû yÿ?vm( –8–
=Ö]SyoLbÿm…s =Ö]SyÖ yoinÿr…sô j;yÖ Eihô suvoô roh;ÿvÖ roh;ÿvÖ ih

suv‡ÿ rÖh' n;ÿv.ûu yoô" suvoÿ ro+y;…mô v;jÿí p[svÖ í;ÿ‡ipôjíÖ £tÿíu Ö suvíÿ
mû/U ;R cÖ Vy‚Xnÿyí;‡NTy;yÖn‡í;NTyÿí .*vÖníÖ .uvnÿ íÖ ;‡…/ÿpití )
a;yÿyu DÖR ne ÿ kLpt;Mp[;,ô o yÖDne ÿ kLpt;‡mp;ôno yÖDne ÿ kLpt;' Vy;ôno
yÖDne ÿ kLpt;ô' c=ÿyu DÖR ne ÿ kLpt;ô˝ ≈o]'Ã yÖDne ÿ kLpt;ôMmnoÿ yÖDne ÿ
kLpt;'ô v;GyÖDne ÿ kLpt;‡m;ôTm; yÖDne ÿ kLpt;' yÖDo yÖDne ÿ kLpt;ô˝
suvdÿ vReÖ ;˝ aÿgNm;ômtO ;ÿ a.Um pÖj[ ;pÿt"e pÖj[ ; aÿ.mU Ö smÖhMpÖj[ y;ô sMmy;ÿ
pÖj[ ; smÖh˝ r;ôySpoWÿ,e Ö sMmy;ÿ r;ôySpoWoå•;ÿy Tv;ô•;¥;ÿy Tv;ô
v;j;ÿy Tv; v;j…jôTy;ywÿ Tv;ômtOû mÿ …sô pui∑ÿr…s pÖj[ nÿnm…s –9–
v;jÿSyôme Mpÿs[ vÖ " sÿWu vu eÖ ag[eÖ somÖ˝ r;j;ÿnmÖ oWÿ/I„vÖPsu ) t;

aÖSm>yÖMm/ÿmu tI.RvNtu vÖy˝ r;ô∑e^ j;ÿ…g[y;m pûru oiht;" –
v;jÿSyÖde Mpÿs[ vÖ a; bÿ.vU meÖ ; c ivê;ô .uvnÿ ;in sÖvtR "ÿ ) s
ivôr;jÖMpyÃiRe t p[j;ônNp[jÖ Mpui∑'Ã vÖ/yR mÿ ;no aÖSme –
v;jÿSyÖme ;Mpÿs[ vÖ " ≤xÿ…≈yeÖ idvÿ…môm; cÖ ivê;ô .uvnÿ ;in sÖm;[ $( )
aidÿTsNt' d;pytu p[j;ônn[…Ö y' cÿ nÖ" svRvÃ Ir;ô' in yÿCztu –
a¶eÖ aCz;ÿ vdehÖ nÖ" p[itÿ n" sumû n;ÿ .v ) p[ ,oÿ yCz .uvSpte /nÖd;
aÿ…s nÖSTvm( –
p[ ,oÿ yCzTvyRmÖ ; p[ .gÖ" p[ bOhSÖ pitÿ" ) p[ devÖ ;" p[ot sUnû tO ;ô p[
66
v;GdÖve I dÿd;tu n" –

aÖymÖR ,ÖMbOhSÖ pitô…mN{'Ö d;n;ÿy cody ) v;c'Ö iv„,u˝û srÿSvtI˝
sivôt;r'Ã c v;ô…jnÿm( –
somÖ˝ r;j;ÿnÖ' v®ÿ,mÖ…¶mÖNv;rÿ.;mhe ) a;ôidôTy;iNv„,u˝û sUyMRÃ bÖ˜[ ;,'Ã
cÖ bOhSÖ pitÿm( )
dÖve Syÿ Tv; sivôt"u pÿs[ vÖ åÿe …ênoÿb;R¸Ö >y;ÿMpû„U ,o hSt;ÿ>y;Ö˝ srÿSvTyw
v;ôco yÖNtuyNRÖ ]e,;Ö¶Se Tv;ô s;m[;Jÿ yen;ô…. iWÿç;ômI‡N{ÿSyÖ bOhSÖ pteSÿ Tv;ô
s;m[;Jÿ yen;ô…. iWÿç;…m –10–
aÖ…¶rek;ÿ=re,Ö v;cÖmdu jÿ y‡dÖ…ên*ô √‰ÿ=re, p[;,;p;ôn;vudjÿ yt;ô'

iv„,uSû }yÿ=re,Ö ]INloôk;nudjÿ yÖTsomÖíturÿ =re,Ö ctu„ÿ pd"
pÖxnU du jÿ yTpUWû ; pç;ÿ=re, pÖ…¤mudjÿ yT/;ôt; W@ÿ=re,Ö
W@ûté nU du jÿ y‡NmÖ®tÿ" sÖ¢;=ÿr,e sÖ¢pÿd;ô˝
xKvÿrIômdu jÿ yÖNbOhSÖ pitÿr∑Ö ;=ÿr,e g;yÖ]Imudjÿ y‡…NmÖ]o nv;ô=re,
i]ôvtO ˝Ö StomÖmdu jÿ yÖ√®ÿ,oÖ dx;ÿ=re, ivôr;jÖmdu jÿ yÖ‡idN{Ö
Ek;ÿdx;=re, i]ô∑.ë mÖ du jÿ yÖi√êeÿ devÖ ; √;dÿx;=re,Ö
jgÿtIômdu jÿ yÖNvsÿvSÖ ]yoÿdx;=re, ]yodÖx˝
StomÖmdu jÿ yn[{ûu ;ítudÿ x
R ;=re, ctudx RÖ ˝ StomÖmdu jÿ y‡•;idôTy;"
pçÿdx;=re, pçdÖx˝ StomÖmdu jÿ yÖ‡•idÿitô" Wo@ÿx;=re, Wo@x˝
StomÖmdu jÿ yNpÖj[ ;pÿit" sÖ¢dÿx;=re, s¢dÖx˝ StomÖmdu jÿ yt( –11–
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s nOWû d'Ã Tv; &ûWdÿM.uvnÖsdÖ…mN{;ÿy ju∑Ã' gO;MyÖ‡e W tÖe
yoinô·rN{;ÿy Tvo‡py;ômgOhÿ ItoåSyPsuWû d'Ã Tv; ÒtsÖ dMVyomÖsdÖ…mN{;ÿy
67
ju∑Ã' gO;‡MyÖWe tÖe yoinô·rN{;ÿy Tvo‡py;ômgOhÿ Itoå…s pO…qivôWd'Ã

Tv;Nt·r=Ösdÿª;kôsdÖ…mN{;ÿyÖ ju∑Ã' gO;‡MyÖWe tÖe yoinô·rN{;ÿy Tv; ye
g[h;ÿ" pçjÖnIn;ô yeW;Ã' itôß" pÿrmÖj;" ) dwVyÖ" koxÖ" smuæÿ Bjt" )
teW;'ô iv≤xÿip[y;,;Ö…mWÖmjU ˝ÖR smÿg.[ I‡mÖWe teÖ yoinô·rN{;ÿy Tv; –
aÖp;˝ rsÖm√u yÿ sÖ˝ sUyrÃR ‚Xm˝ sÖm;.Otÿ m( ) aÖp;˝ rsÿSyÖ yo rsÖSt'
voÿ gO;MyuˇmÖ ‡meWÖ teÖ yoinô·rN{;ÿy Tv; –
aÖy; ivôœ; jÖnyÖNkvÃrR ;…,Ö s ih Ò…,ÿ®®Ö vRr;ÿy g;ôt"u ) s
p[Tyudı wÿ ®Ö ,oÖ m?voô ag[˝Ö Sv;y;'Ö yˇÖnvu ;'Ã tnUmrw yÿ t )
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s pÖj[ ;pÿtye Tv;ô ju∑Ã' gO;MyÖ‡e W tÖe yoinÿ" p[jÖ ;pÿtye
Tv; –12–
aNvhÖ m;s;ô aiNv√n;ôNyNvoWÿ/Iôrnûu pvRtÃ ;s" ) aiNvN{Ö˝ rodÿsI

v;vx;ône aNv;poÿ a…jhtÖ j;yÿm;nm( –
anuÿ te d;…y mÖh îÿ≤N{Öy;yÿ sÖ]; tÖe ivêÖmnuÿ vO]hÖ Tyÿe ) anÿu =Ö]mnuû
shoÿ yjÖ]Ne {ÿ devÖ …e .ôrnuÿ te nOWû Áºÿ )
îÖN{;ô,Im;ôsu n;·rÿWu sûpu àImÖhmÿ≈vm( ) n ÁÿSy; apÖr' cÖn jÖrs;ô
mrÿteÖ pitÿ" –
n;h…mÿN{;…, r;r,Ö s:yÿvu WRûO ;k¡pA e tû≥ e ) ySyÖde mPyÿ˝ hÖ…v" ipôy[ ' dÖve We uû
gCzÿit –
yo j;ôt EÖv pÿq[ mÖ o mnÿSv;NdÖve o dÖve ;N£tÿnu ; pÖy.R WÿU t( ) ySyÖ
xu„m;ô{odÿsIô a>yÿste ;ªOMû ,Syÿ mÖˆ; s jÿn;sÖ îN{ÿ" –
a; teÿ mÖh îÿN{oôTyugÿ [Ö smÿNyvoô yTsÖmrÿNtÖ sen;ÿ" ) pt;ÿit idô¥•u yRSÃ y
b;¸ûvom;R tÖe mnoÿ iv„vÖi{yÖ‚Gv c;ÿrIt( –
68
m; noÿ m/IôrR ; .ÿr; dÖ≤ı t•Ö" p[ d;ôxWu eÄ d;tÿveÖ .U·rô yˇeÿ ) nVyÿe de„Ö ,e
xÖSte aÖ‚SmNtÿ ¨ÖKqe p[ bÿv[ ;m vÖy…mÿN{ Stûvu Ntÿ" –
a; tU .ÿrÖ m;ik¡rteÖ Tp·rÿ œ;i√ôµ; ih Tv;ô vsupÿ itô' vsUnÿ ;m( ) îN{Ö yˇeÖ
m;ihÿnÖ' d]ÖmSTyÖSm>y'Ö tıÿyêR Ö p[ yÿ‚N/ –
pÖd[ ;ôt;r˝Ã hv;mhÖ îN{Öm; hÖivW;ÿ vÖym( ) ¨Ö.; ih hSt;ô vsÿnu ;
pO,û Sv; p[ yÿCzÖ d≤=ÿ,;Ödot sÖVy;t( –
pÖd[ ;ôt; vÖjI[ vOWÿ .Stÿru ;ÄW;$(z„⁄û mI r;j;ÿ vO]hÖ ; soÿmpÖ ;v;ÿ ) aÖ‚SmNyÖDe
bÖihR„y; inôW¥;q;ÿ .vÖ yjÿm;n;yÖ x' yo" –
îN{ÿ" sû]u ;m;ô Svv;ô˝ avoÿ…." sum@O «ôko .ÿvtu ivôêvÿde ;" ) b;/ÿt;'ô
√πWoô a.ÿy' ’,otu suvû IyÃSR yÖ ptÿy" Sy;m –
tSyÿ vÖy˝ sumÿ tÖ * yÖ…DyÖSy;ipÿ .Ö{e s*ÿmnÖse Sy;ÿm ) s sû]u ;m;ô
Svv;ô˝ îN{oÿ aÖSme a;ôr;≤∞ôd√( Wπ "ÿ snûtu yuyRÃ otu –
rÖve tIÿn"R s/Öm;dÖ îN{ÿe sNtu tuiû vv;ÿj;" ) =umû Ntoô y;….ômdR meÿ –
p[o „vÿSmw purorÖq…mN{;ÿy xUWû mÿctR ) aÖ.Ik¡É …cdu lokô’Ts'gÖ e sÖmTsÿu
vO]hÖ ; ) aÖSm;k¡Mbo…/ coidôt; n.ÿNt;mNyÖkWÉ ;ÿm( ) Jy;ôk; a…/ô
/Nvÿsu –13–
îit p[qmk;<@º s¢m" p[p;#k" 7
aq p[qmk;<@º a∑m" p[p;#k" 8

anumÿ Tyw puroÄ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invRpÃ it /Öne du ≤R =ÿ,;Ö ye pÖT[ yçÖ" xMy;ÿy;
avÖxIyÿNtÖe t' nÿAw t≥û mekk
¡ p;l' ’û„,' v;sÿ" ’û„,tUWÿ Ä' d≤=ÿ,;Ö vIihô
Sv;h;¸ÿit' juW;ô, EÖW teÿ inA≥te .;ôgo .Utÿe hÖiv„mÿTy…s mûçu me m˝ hÿs"Ö
Sv;h;ô nmoô y îÖd' cÖk;r;ÿ‡idôTy' cÖ®˘ invRpÃ itô vroô
69
d≤=ÿ,;¶;vw„,Övmek;ÿdxkp;l' v;mÖno vÖhI

d≤=ÿ,;¶IWoômIyÖmk e ;ÿdxkp;lÖ˝ ihrÿ<y'Ö
d≤=ÿ,‡Öw N{mek;ÿdxkp;lmOW.Ö o vÖhI d≤=ÿ,;¶Öye mÖ∑;k¡p;lmwNÖ {'
d?yÿWO .Ö o vÖhI d≤=ÿ,‡w N{;ô¶' √;dÿxkp;l' vwêdevÖ ' cÖ®Mpÿq[ mÖjo vÖTso
d≤=ÿ,; s*ôMy˝ Xy;ÿm;ôk˘ cÖ®˘ v;soô d≤=ÿ,;Ö srÿSvTyw cÖ®˝ srÿSvte
cÖ®‚Mmÿqnûu * g;v*ô d≤=ÿ,; –1–
a;ô¶yeÖ mÖ∑;k¡p;l'Ö invÃpR it s*ôMy' cÖ®˝ s;ÿivô]' √;dÿxkp;l˝

s;rSvÖt' cÖ®Mp*ô„,' cÖ®Mm;ÿ®tÖ ˝ sÖ¢k¡p;l' vwêdevÖ Im;ô…m=;'Ã
¥;v;pO…qôVyÿmk e k
¡ p;lm( –2–
EeNÖ {;ô¶mek;ÿdxkp;lMm;®ÖtIm;ô…m=;'Ã v;®Ö,Im;ô…m=;'Ã k;ôymekk ¡ p;l'

p[`;ôSy;ÿNhv;mhe mÖ®toÿ yÖDv;ÿhs" krÖM.e,ÿ sÖjoWÿs" –
mo WU ,ÿ îN{ pûTO su dÖve ;Stÿu Sm te xu‚„m•vÖy; ) mÖhI ÁÿSy mIô!Wü oÿ
yÖVy; ) hÖiv„mÿto mÖ®toô vNdÿtÖe gI" –
yd(g;[ meÖ ydrÿ<yeÖ yTsÖ.;y;ô' yidÿ≤N{Öye ) yCzû{À e yÖdyÃR Enÿí’ûm; vÖym(
) ydekSô y;…/ô /mR…Ã ,ô tSy;ÿvyÖ jÿnm…sô Sv;h;ÿ –
a£ôNkmÃR kmR’ Ö tÿ" sÖh v;ôc; mÿyo.ûvu ; ) dÖve >e yÖ" kmRÃ ’ûTv;StÖMp[te ÿ
sud;nv" –3–
aÖ¶yeånIÿkvte puroÄ@;xÿm∑Ö ;kÿp;lÖ…ªvÃpR it s;ôk˝ sUy,RÃe o¥Öt; m®Œÿ"

s;'tpÖn>e yoÿ mÖ?y≤Ndÿne cÖ®MmÖ®Œoÿ gOhme…Ö />yÖ" sv;RsÃ ;' dûGu /e s;ôy' cÖ®'
pû,U ;R dÿivRô pr;ÿ ptÖ sup,Uÿ ;RÖ punrÖ ; pÿt ) vÖòve Ö iv £°ÿ,;vh;ô
70
îWÖmjU ˝R x Ã t£to –
dÖie h meÖ dd;ÿ…m teÖ in mÿe /eihô in teÿ d/e ) inôh;rÄ…m…• mÿe hr; inôh;r'Ä in
hÿr;…m te –
mÖ®Œÿ" £°ô…@>yÿ" puroô@;x˝Ã sÖ¢k¡p;l'Ö invÃpR it s;ôk˝
sUy,ReÃ o¥Öt;¶Öye mÖ∑;k¡p;l'Ö invRpÃ it s*ôMy' cÖ®˝ s;ÿivô]' √;dÿxkp;l˝
s;rSvÖt' cÖ®Mp*Ö„,' cÖ®mÿNw {;ô¶mek;ÿdxkp;lmwNÖ {' cÖ®˘
vÿêw kmÖ,R mekk ÿ p;lm( –4–
som;ÿy iptûmO tÿe puroÖ@;xÖ˝ W$(kp¡ ;l'Ö invÃpR it ipôt>O yoÿ bihôWR Œoÿ /;ôn;"
ipôt>O yoÿå…¶„v;ôˇ>e yoÿå….v;ôNy;ÿyw dûGu /e mÖNq‡mÖte ˇÿe ttÖ ye cÖ
Tv;m‡NvetÖ ˇeÿ ipt;mh p[ipt;mhÖ ye cÖ Tv;mNv‡]ÿ iptro
yq;.;ôgMmÿNd?v˝ susdÖ' x O Ã' Tv; vÖyMm`ÿvNm≤NdWIômihÿ ) p[
nUnû Mpû,U vR Nÿ /ur" Stutû o y;ÿ…sô vx;ô˝ anÿu ) yoj;ô iNvÿN{ tÖe hrIÿ –
a=Ö•mIÿmdNtÖ Ávÿ ipôy[ ; aÿ/WU t ) aStoÿWtÖ Sv.;ÿnvoô ivp[;ô
nivÿ∑y; mÖtI yoj;ô iNvÿN{ teÖ hrIÿ –
a=ÿ≤NpÖtroåmIÿmdNt ipôtroåtIÿtpO Nt ipôtroåmIÿmjO Nt ipôtrÿ"
prÿte iptr" soMy; gM.Iôr"w pÖ…q….ÿ" pûVU yw"R ) aq;ÿ ipôtNø Tsÿiu vôd];ô˝
apIÿt yÖmne Ö ye sÿ/mÖ ;dÖMmdÿ≤Nt –
mnoô Nv; ¸ÿv;mhe n;r;xÖ˝senÖ Stomÿne iptø,û ;' cÖ mNmÿ…." )
a; nÿ Etuû mnÖ" pun"Ä £TvÖe d=;ÿy jIôvsÿe ) JyoKcÖ sUyÃ| dûx O e –
punnÿ "R ipôtroô mnoô dd;ÿtûu dwVyoô jnÿ" ) jIôv' v[;tÿ˝ scemih –
ydÖNt·rÿ=MpO…qôvImûtu ¥;' yNm;ôtrÿ‚MpÖtr'Ã v; …jih˝…sôm ) aÖ…¶m;Rô
tSm;ôdne sÿ oô g;hÃpR TyÖ" p[ mÿçu tu du·rÖt; y;inÿ c’ûm kôrotûu m;mÿnnÖe sÿm(
–5–
71
pÖi[ tôp®Uû WÄ mekk

¡ p;l;ô…•vÃpR TÖ yekmô itÿ·rˇ_ô' y;vÿNto gOÁû ;ÿ" SmSte>yÖ"
kmÿkr' pxUnû ;˝ xm;R…Ã sô xmRÖ yjÿm;nSyÖ xmRÃ me yÖCz¯‡k¡ EÖv ®Ö{o n
i√ôtIy;ÿy tSq a;ô%Su tÿe ®{ pÖxSu t' juWÿ Sv¯‡Ö W tÿe ®{ .;ôg" sÖh
Svß;‚Mbÿky;ô t' juWÿ Sv .eWjÖ ' gveåê;ÿyÖ pu®Wÿ ;y .eWjÖ ‡mqoÿ
aÖSm>yÿM.eWjÖ ˝ su.Weÿ jÖ' yq;sÿit sugû MmÖWe ;yÿ me„Ö y;ÿ av;ÿMb
®Ä{mÿidmÖÁvÿ devÖ ' }yÿMbkm( ) yq;ÿ nÖ" ≈eysÿ "Ö krÄ¥q;ÿ noô vSyÿs"Ö
krÄ¥q;ÿ n" pxumû tÖ" krÄ¥q;ÿ no Vyvs;ôyy;ÿt( –
}yÿMbk˘ yj;mhe sug‚Ö N/Mpÿiu ∑ôv/ÃnR m( ) ¨Öv;R®ô k Ö …mÿvÖ
bN/ÿn;NmûTO yomR=uÃ IyÖ m;mOt;ÿt( )
EÖW tÿe ®{ .;ôgSt' juWÿ SvÖ ten;ÿvsÖ ne ÿ pÖro mUjvÿ tÖ oåtIôÁvÿtt/Nv;ô
ipn;ÿkhStÖ" ’·ˇÿv;s;" –6–
EeNÖ {;ô¶' √;dÿxkp;l' vwêdÖve ' cÖ®…mN{;ÿyÖ xun;ôsIr;ÿy puroô@;x'Ö

√;dÿxkp;l' v;yÖVyÿMpyÿ" s*ôymR k e k¡ p;l' √;dxgÖv˝ sIr'Ö
d≤=ÿ,;¶Öye mÖ∑;k¡p;l'Ö invRpÃ it r*ô{' g;ÿvI/uk û ˘ cÖ®mÖNw {' d…/ÿ v;®Ö,'
yÿvmy'Ã cÖ®˘ vÖihnIÿ /enÖ du ≤R =ÿ,;Ö ye dÖve ;" pÿru "Ä sdoôå…¶nÿ]e ; d≤=,Ösdoÿ
yÖmnÿ]e ;" pí;ôTsdÿ" sivôtnO ]eÿ ; ¨ˇrÖsdoô v®ÿ,ne]; ¨p·rÖWdoô
bOhSÖ pitÿn]e ; r=oôh,ÖSte nÿ" p;Ntûu te noÿåvNtûu te>yoô nmÖSte>yÖ" Sv;h;ô
smU!ÿ ˝Ö r=Ö" s'dGÿ /Ö˝ r=ÿ îÖdmÖh˝ r=oôå…. s' dÿh;MyÖ‡¶yÿe r=oôfle
Sv;h;ÿ yÖm;yÿ sivô]e v®ÿ,;yÖ bOhSÖ ptÿyÖe duvSÿ vte r=oôfle Sv;h;ÿ
p[i∑v;ôhI rqoô d≤=ÿ,; dÖve Syÿ Tv; sivôt"u pÿs[ vÖ åeÿ …ênoÿb;R¸ô >y;ÿMpU„û ,o
hSt;ÿ>y;ô˝ r=ÿso vÖ/' jÿhu o…m hÖt˝ r=oåvÿ…/„mÖ r=oô y√StÖe
t∂≤=ÿ,; –7–
72
/;ô]e purÿ oÖ@;x'Ö √;dÿxkp;l'Ö invÿpR TÖ ynumÿ Tyw cÖ®˝ r;ôk;yÿw cÖ®˝
…sÿnIv;ôLyw cÖ®' kû◊⁄ ÿŸ cÖ®' …mÿqnûu * g;v*ô
d≤=ÿ,;¶;vw„,Övmek;ÿdxkp;l'Ö invRpÃ TywN{;vw„,Övmek;ÿdxkp;l'
vw„,Öv' i]ÿkp;ôl' v;ÿmnÖ o vÖhI d≤=ÿ,;¶IWoômIyÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö
invRpÃ tIN{;soômIyÖmk e ;ÿdxkp;l˝ s*ôMy' cÖ®' bÖ.du[ ≤R =ÿ,; som;p*ô„,'
cÖ®˘ invRpÃ TywN{;p*Ö„,' cÖ®˘ p*ô„,' cÖ®˝ Xy;ômo d≤=ÿ,; vwê;nÖr'
√;dÿxkp;l'Ö invRpÃ itô ihrÿ<y'Ö d≤=ÿ,; v;®Ö,' yÿvmy'Ã cÖ®mêoô d≤=ÿ,;
–8–
b;ôhSRÖ pÖTy' cÖ®˘ invÃpR it bÖ˜[ ,oÿ gOhû e ≤xÿitpûœO o

d≤=ÿ,NÖw {mek;ÿdxkp;l˝ r;jÖNyÿSy gOhû A¡W.Ö o d≤=ÿ,;idôTy'
cÖ®Mmihÿ„yw gOhû e /Öne du ≤R =ÿ,; nwAtû≥ ' cÖ®Mpÿ·rvûKO Tyÿw gûhO e ’û„,;n;Ã' v[IhIô,;'
nÖ%inÿ….R•' ’û„,; kû$À ; d≤=ÿ,;¶eyÖ mÖ∑;k¡p;l˝ sen;ôNyoÿ gOhû e ihrÿ<yÖ'
d≤=ÿ,; v;®Ö,' dxÿkp;l˝ sUtû Syÿ gûhO e mÖh;inÿr∑oô d≤=ÿ,;
m;®Öt˝ sÖ¢k¡p;l' g[;mÖ<yoÿ gûhO e pO‚XnÖd≤R =ÿ,; s;ivô]' √;dÿxkp;l'
=Öˇgu hRûO ¨ÿp?vÖSto d≤=ÿ,;…êÖn' i√ÿkp;ôl˝ s'gÃ h[ Iôtgu hROû e sÿv;ôTy*Ã
d≤=ÿ,; p*ô„,' cÖ®M.;ÿgdûù Syÿ gOhû e Xy;ômo d≤=ÿ,;
r*ô{' g;ÿvI/ûk u ˘ cÖ®mÿ=;v;ôpSyÿ gOhû e xÖblÖ ¨√;ÿroô d≤=Ö,‡e N{;ÿy su]û ;M,ÿe
puroô@;xÖmk e ;ÿdxkp;lÖMp[itô invÃpR tÖ IN{;ÿy;˝hoômcu åeÖ y' noô r;j;ÿ vO]hÖ ;
r;j;ÿ .UTû v; vû]O ' vÿ?y;‡Nmw];b;hRSpÖTyM.ÿvit êÖte ;yÿw êÖte vÿTs;yw dûGu /e
SvÿyMmUtû Re SvÿyMm…qôt a;JyÖ a;êÿTqe p;]eÖ ctu"ÿ ßˇ_* SvymvpÖ•;ywÖ
x;%;ÿyw kô,;R˝í;k¡,;R˝í t<@ul û ;iNv …cÿnyu ;ô¥e kô,;R" s pyÿ…s
73
b;hRSpÖTyo yeåk¡,;R"Ö s a;Jyÿe mw]Ö " Svÿy’' tû ; veidÿ.vR it

Svy'idônMbÖihR" Svÿy’ ' tû îÖ?m" swv êÖte ; êÖte vÿTs;ô d≤=ÿ,; –9–
aÖ¶yeÿ gOhû pÿtye puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invÃpR it ’û„,;n;Ã' v[IhIô,;˝

som;ÿyÖ vnÖSptÿye Xy;m;ôk˘ cÖ®˝ sÿivô]e sÖTypÿs[ v;y puroÖ@;x'Ö
√;dÿxkp;lm;xUnû ;' v[Ihÿ IÖ,;˝ ®Ö{;yÿ pxupû tÿye g;vI/uk û ˘
cÖ®MbOhSÖ ptÿye v;ôcSptÿye nwv;ôr' cÖ®…mN{;ÿy Jye∑Ö ;yÿ
puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;lMmÖh;v[Ihÿ Iô,;‚MmÖ];yÿ sÖTy;y;ôMb;n;'Ã cÖ®˘
v®ÿ,;yÖ /mRpÃ tye yvÖmy'Ã cÖ®˝ sÿivt; Tv;ÿ p[svÖ ;n;˝Ã
suvt;mÖ…¶gOhRû pÿtIn;ô˝ somoô vnÖSptIÃn;˝ ®Ä{" pÿxnûU ;'
bOhSÖ pitÿv;ôcR ;…mN{oÿ JyÖœe ;n;ÿ‚MmÖ]" sÖTy;n;ô' v®ÿ,oÖ /mRpÃ tIn;ô' ye dÿve ;
devsÖ vu "Ö Sq t îÖmm;ÿm„u y;yÖ,mÿn…mô];yÿ suv?vMmhÖte =Ö];yÿ mhÖt
a;…/ÿpTy;y mhÖte j;nÿr;Jy;yÖ‡w W voÿ .rt;ô r;j;ô
somoôåSm;k¡Mb[;˜Ö,;,;ô˝ r;j;ô p[itô Ty•;mÿ r;ÖJymÿ/;…yô Sv;' tÖnvu Ö'
v®ÿ,o a≤x≈ÖCe z⁄c…ÿe mÖ]R SyÖ v[Ty;ÿ a.ûmU ;mÿNmih mhÖt AûtSyÖ n;mÖ sveRÖ
v[;t;ô v®ÿ,Sy;.UviÖ Nv …mô] EvÖrw r;ÿitmt;rIôdsÿWU du Nt yÖ…Dy;ÿ Aûtne Ö Vyuÿ
i]ôto jÿ·rm;,'Ã n a;nÖ…@±v„,oÖ" £moÿå…sô iv„,oÿ" £;ôNtmÿ…sô
iv„,oÖivR£;ÿNtm…s –10–
aÖqtRe "ÿ Sq;ô‡p;Mpitÿr…sô vOW;ÿSyU…û mR‡vOWRÃ senÖ oÿå…s v[j≤Ö =tÿ"Sq

mÖ®t;ômojÿ"SqÖ sUyvRÃ cRs"SqÖ sUyTRÃ vcs"SqÖ m;Nd;ÿ"SqÖ v;x;ÿ"SqÖ
xKvÿrI"Sq ivêÖ.tO "ÿ Sq jnÖ.tO "ÿ Sq;ô‡¶eStÿje SÖ y;ÿ"Sq;Ä‡ô p;moWÿ/In;ô˝
rsÿ" Sq;ô‡po dÖve ImR/mÿu tIrgO•û jU SÃR vtI r;jÖsyU ;ÿy …ct;ÿn;" )
74
y;….ÿ…mR]Ö ;v®ÿ,;vÖ>yiWÿçNÖ y;….ô·rN{Ömnÿy•Ö Tyr;ÿtI" –

r;ô∑d^û ;"Sqÿ r;ô∑'^ dÿˇÖ Sv;h;ÿ r;∑^dû ;"Sqÿ r;Ö∑m^ mÖ „u mÿw dˇ –11–
devIÿr;pÖ" sMm/ÿmu tIôm/R muÿ tI…." sOJy?vÖMmihô vcR"Ã =Öi]y;ÿy vNv;ôn;

an;ÿ/∑O ;" sIdÖtojRSÃ vtIômiR hô vcR"Ã =Öi]y;ÿyÖ d/ÿtIô‡rinÿ.∑O m…s v;ôco
bN/uSÿ tpoôj;" somÿSy d;ô]mÿ…s xu£ û ; vÿ" xu£ û ,É oTpunÿ ;…m
cÖN{;íÖN{e,;ÖmtO ;ÿ aÖmtO nÿe Ö Sv;h;ÿ r;jÖsyU ;ÿyÖ …ct;ÿn;" –
sÖ/mÖ ;doÿ ¥u…û ªnIôÂjRÃ EÖt; ainÿ.∑O ; apÖSyuvoô vs;ÿn" ) pÖSTy;ÿsu c£ôÉ
v®ÿ," sÖ/SqÿmpÖ ;˝ ≤xxÿmu ;R;ô tOtmÿ ;SvÖNt" –
=Ö]SyoLbÿm…s =Ö]SyÖ yoinÿrSÄ y;‡ivÿ•o aÖ…¶gOhRû pÿitô‡r;ivÿ•Ö îN{oÿ
vOı û ≈ÿv;ô a;ivÿ•" pUWû ; ivôêvedÿ ;ô a;ivÿ•* …mô];v®ÿ,;vOt;ôv/O ;ô‡v;ivÿ•Öe
¥;v;ÿp…O qôvI /Otû v[tÿ Öe a;ivÿ•;
dÖVe yidÿitivRêÂÖPy;‡ivÿ•oôåymÖs;v;ÿm„u y;yÖ,oÿåSy;' ivôXyÿ‚Smn[;∑ô e^
mÿhtÖ e =Ö];yÿ mhÖt a;…/ÿpTy;y mhÖte j;nÿr;Jy;‡ywWÖ voÿ .rt;ô r;j;ô
somoôåSm;k¡Mb[;˜Ö,;n;ô˝ r;je‡N{ÿSyÖ vj[oåÿ …sô v;]RflÃ SÖ Tvy;ôy' vO]û '
vÿ?y;‡Cz]ubû ;/ÿn;"Sq p;ôt m;ÿ pÖT[ yçÿMp;ôt m;ÿ itôyçR mÿ NÖ vçÿMm; p;t
idôG>yo m;ÿ p;tÖ ivê;ÿ>yo m; n;ô∑;^ >yÿ" p;tÖ ihrÿ<yv,;RvWuû s;Ã'
ivroôkåÉ yÿSqU,;Öviu dÿt*ô sUySÖR y;roÿht' v®, …m]Ö gt| ttÿí=;q;ômidÿit'ô
idit'Ã c –12–
sÖ…m/Öm; itÿœ g;yÖ]I Tv;ô zNdÿs;mvtu i]ôvTO Stomoÿ rq'trÖ ˝

s;m;ô…¶devRÖ t;ô b[˜Ö {ivÿ,‡mûgu ;[ m; itÿœ i]ô∑Pë Tv;ô zNdÿs;mvtu
pçdÖxStomoÿ bOhû Ts;meN{oÿ devÖ t;ÿ =Ö]' {ivÿ,' ivôr;jÖm; itÿœÖ jgÿtI Tv;ô
75
zNdÿs;mvtu s¢dÖxStomoÿ vwÂpÖ ˝ s;mÿ mÖ®toÿ devÖ t;ô

iv@±{ivÿ,‡Ö mudIÿcIôm; itÿœ;nû∑u Pë Tv;ô zNdÿs;mvTvek…vô˝xStomoÿ
vwr;ôj˝ s;mÿ …mô];v®ÿ,* devÖ t;ô bl'Ö {ivÿ,‡mU?û v;Rm; itÿœ pÖ…¤STv;ô
zNdÿs;mvtu i],v]y‚S]ô˝x* Stom*Ã x;KvrrwvtÖ e s;mÿnIô
bOhSÖ pitÿdvÖRe t;ô vcoôR {ivÿ,‡mIô Îõ™c;ÿ‡Ny;ôdõO c™ ‡wÿ t;ôdõO c™ ÿ p[itôdõO c™ ÿ
…môtíÖ s‚MmÿtíÖ s.ÿr;" xu£ û Jyoÿití …cô]Jyoÿití sÖTyJyoÿitíÖ
Jyoitÿ„m;˝í sÖTyíÿ‡tRpÖ ;í;Tyÿ˝h;" )
aÖ¶yeÖ Sv;h;ô som;ÿyÖ Sv;h;ÿ sivô]e Sv;h;ô srÿSvTyÖw Sv;h;ÿ pU„û ,e
Sv;h;ô bOhSÖ ptÿyÖe Sv;he‡N{;ÿyÖ Sv;h;ô òW;ÿyÖ Sv;h;ô Xlok;ÿyÖ
Sv;h;˝x;ÿyÖ Sv;h;ô .g;ÿyÖ Sv;h;ô =e]Sÿ yÖ ptÿyeÖ Sv;h;ÿ
pO…qôVyw Sv;h;ôNt·rÿ=;ÿyÖ Sv;h;ÿ idôve Sv;h;ô sUy;ÃyR Ö Sv;h;ÿ cÖN{mÿsÖe
Sv;h;ô n=ÿ]>e yÖ" Sv;h;ôŒ" Sv;h*‡Wÿ/I>yÖ" Sv;h;ô vnÖSpitÿ>yÖ" Sv;h;ÿ
cr;cÖr>e yÖ" Sv;h;ÿ p·rPlÖv>e yÖ" Sv;h;ÿ srIsûpO >e yÖ" Sv;h;ÿ –13–
somÿSyÖ ‚TviWÿr…sô tvÿve mÖe ‚TviWÿ.yRU ;‡dÖmtO mÿ …s mOTû yom;ÃR p;ih

idô¥oNm;ÿ p;ôÁ‡vÿ∑e ; dNdÖxk U ;ô inrÿSt'Ö nmucÿ "Öe ≤xrÿ" –
somoô r;j;ô v®ÿ,o devÖ ; /ÿmsRÖ vu íÿ Ö ye ) te tÖe v;cÿ˝ suvNt;'ô te tÿe
p[;,ô ˝ suvÿ Nt;'ô te tÖe c=u"ÿ suvNt;'ô te tÖe ≈o]ÿ˝ suvNt;ô˝ somÿSy Tv;
¥uªû ne ;ô…. iWÿç;MyÖ¶"e tejsÿ ;ô sUySÃR yÖ vcRsÖ Ne {ÿSye≤N{Öy,e ÿ
…mô];v®ÿ,yovIRyô ,ReÃ mÖ®t;ômojÿs; =Ö];,;'Ã =Ö]pÿit‡rÖSyitÿ idôvSp;ÿih
sÖm;vÿv]O •/Ör;gudIÿcIôrihÿMbu…û ›yÖmnuÿ s'cÖ rNtIô‡St;" pvÃtR Sy vOW.Ö Syÿ
pûœO º n;vÿír≤Nt SvÖ…scÿ îy;ôn;" –
®{Ö yˇÖe £yIô pr'Ä n;mÖ tSmwÿ ¸ûtmÿ…s yÖm∑e mÿ …s )
76
p[j;ÿpteÖ n TvdetÖ ;NyÖNyo ivê;ÿ j;ôt;inô p·rô t; bÿ.vU ) yTk;ÿm;Ste

ju¸mû St•oÿ aStu vÖy˝ Sy;ÿmÖ ptÿyo ryIô,;m( –14–
îN{ÿSyÖ vj[oåÿ …sô v;]ÃflR SÖ Tvy;ôy' vO]û ' vÿ?y;‡…NmÖ];v®ÿ,yoSTv;

p[x;ôS]o" pÖ≤[ xW;ÿ yunæJm yÖDSyÖ yogÿne Ö iv„,oÖ" £moÿå…sô iv„,oÿ"
£;ôNtmÿ…sô iv„,oÖivR£;ÿNtm…s mÖ®t;ÿMp[svÖ e jÿWe m;ô‡¢MmnÖ"
smÖh…mÿ≤N{Öy,e ÿ vIôy,ReÃ pxûnU ;MmÖNyur…ÿ sô tvÿve me mÖNyu.yRÃU ;ô‡•moÿ m;ô]e
pÿ…O qôVyw m;hMm;ôtrÿMpO…qôvI˝ ihÿ˝…sWÖMm; m;' m;ôt; pÿ…O qôvI
ihÿ˝sIô‡idyÿdSÖ y;yÿru SÖ y;yumÿ Re /ÖÁe ‡U gRSÖ yUjMÃR me /eihô yuõõ™ …ÿ sô vcoÃåR …sô
vcoRô m…yÿ /eÁ‡Ö ¶yÿe gOhû pÿtyeÖ Sv;h;ô som;ÿyÖ vnÖSptÿyÖe Sv;he‡N{ÿSyÖ
bl;ÿyÖ Sv;h;ÿ mÖ®t;ômojÿsÖe Sv;h;ÿ hÖ˝s" xu…ÿ côW√surÿ Nt·r=Ösıot;ÿ
veidôWditÿ…qdurR o,Öst( ) nOWû √ÿrsÄ dÿtO sÖ √‰oÿmsÖ dÖBj; goôj; AÿtjÖ ;
aÿi{ôj; AûtMbOhû t( –15–
…mô]oÿå…sô v®ÿ,oå…sô smÖh' ivêÿdw vRÖe "w =Ö]Syô n;….ÿr…s =Ö]SyÖ yoinÿr…s
SyoÖn;m; sIÿd suWû d;ôm; sIÿdÖ m; Tv;ÿ ih˝sIôNm; m;ÿ ih˝sIô‡i•Wÿs;d
/Otû vÿt[ oô v®ÿ," pÖSTy;ÿSv; s;m[;Jÿ y;y su£ û tu‡û b[˜R ;3NTv˝ r;ÿjNbÖ˜[ ;…sÿ
sivôt;…sÿ sÖTysÿvoô b[˜;3NTv˝ r;ÿjNbÖ˜[ ;sIN{oÿå…s sÖTy*j;ô
b[˜;3NTv˝ r;ÿjNbÖ˜[ ;…sÿ …mô]oÿå…s sux û ve oô b[˜;3NTv˝ r;ÿjNbÖ˜[ ;…sô
v®ÿ,oå…s sÖTy/Öm‡eR N{ÿSyÖ vj[oåÿ …sô v;]ÃflR SÖ tenÿ me r?yÖ idxoôå>yÿy˝
r;j;ÿ.TûU suXloôk;\3 sum©ÿ lû ;\3 sTyÿr;ôj;3n( –
aÖp;' nP]Öe Sv;hoô‡joR nP]Öe Sv;h;ôå¶yeÿ gOhû pÿtyeÖ Sv;h;ÿ –16–
77
a;ô¶yÖe mÖ∑;k¡p;l'Ö invÃpR itô ihrÿ<y'Ö d≤=ÿ,; s;rSvÖt' cÖ®˘ vÿTstÖrI

d≤=ÿ,; s;ivô]' √;dÿxkp;lmup?vÖSto d≤=ÿ,; p*ô„,' cÖ®˝ Xy;ômo
d≤=ÿ,; b;hRSpÖTy' cÖ®˝ ≤xÿitpOœû o d≤=ÿ,NÖw {mek;ÿdxkp;lmOW.Ö o
d≤=ÿ,; v;®Ö,' dxÿkp;lMmÖh;inÿr∑oô d≤=ÿ,; s*ôMy' cÖ®MbÖ.du[ ≤R =ÿ,;
Tv;ô∑m^ ∑Ö ;k¡p;l˝ xu<û #o d≤=ÿ,; vw„,Öv' i]ÿkp;ôl' v;ÿmno d≤=ÿ,;
–17–
sÖ¥o dIÿ=y≤Nt sÖ¥" som'Ã £°,≤Nt pu<@·rßÖj;Mp[ yÿCzit

dÖx….ÿvTR stÖr"w som'Ã £°,;it dxÖpye oÿ .vit xÖtMb[;˜ÿ ,Ö ;" ipÿb≤Nt
s¢dÖx˝ Stoô]M.ÿvit p[;k;ôx;vÿ?vÖyvR eÿ dd;itô ßjÿmÌu ;ô]e ®ÖKm˝
ho]eåêÿMp[StotOpi[ thÖt>RO y;Ö' √;dÿx pœ*ôhIb[˜RÖ ,eÿ
vÖx;Mmÿ]w ;v®Ö,;yÿ‡WR.Ö Mb[;˜ÿ ,;CzÖ˝…snÖe v;sÿsI ne∑;poôt>O y;ô˝ SqU·rÿ
yv;…côtmÿCz;v;ôk;y;ÿ‡nÖ@v± ;hÿm¶Ö I/ÿe .;gRvÖ o hot;ÿ .vit
≈;yÖNtIyÿMb[˜s;ômM.ÿvit v;rvÖNtIyÿm…¶∑oms;ôm˝ s;ÿrSvÖtIrÖpo
gOÿ ;it –18–
a;ô¶yÖe mÖ∑;k¡p;l'Ö invRpÃ itô ihrÿ<y'Ö d≤=ÿ,NÖw {mek;ÿdxkp;lmOW.Ö o

d≤=ÿ,; vwêdevÖ ' cÖ®‚Mpôxg' Iÿ pœ*ôhI d≤=ÿ,; mw];v®Ö,Im;ô…m=;'Ã vÖx;
d≤=ÿ,; b;hRSpÖTy' cÖ®˝ ≤xÿitpOœû o d≤=ÿ,;idôTy;MmÖLh;' gÖ….R,IÖm;
lÿ.te m;®ÖtIÿMpO‚XnÿMpœ*ôhI‡m …ê>y;ÿMpU„û ,e pÿru oÖ@;x'Ö √;dÿxkp;l'Ö
invRpÃ itô srÿSvte sTyÖv;ceÿ cÖ®˝ sÿivô]e sÖTypÿs[ v;y puroÖ@;x'Ö
√;dÿxkp;l' itsO/NÖ v˝ xu„ÿ kdOiû tdR≤=ÿ,; –19–
78
a;ô¶yeÖ mÖ∑;k¡p;l'Ö invÃpR it s*ôMy' cÖ®˝ s;ÿivô]' √;dÿxkp;l'

b;hRSpÖTy' cÖ®' Tv;ô∑m^ ∑Ö ;k¡p;l' vwê;nÖr' √;dÿxkp;l'Ö d≤=ÿ,o
rqv;hnv;ôho d≤=ÿ,; s;rSvÖt' cÖ®˘ invRpÃ it p*ô„,' cÖ®' mÖ]w ' cÖ®' v;ÿ®,Ö '
cÖ®' =w]ÿ pÖTy' cÖ®m;ÿidôTy' cÖ®muˇrÿ o rqv;hnv;ôho d≤=ÿ,; –20–
Sv;ô√«' Tv;ÿ Sv;ôdnu ;ÿ tIôv;[ ' tIôv,e[ ;ÖmtO ;ÿmmÖ tO neÿ sûjO ;…mô s˝ somÿne Ö
somoÿåSyÖ…ê>y;ÿMpCySvÖ srÿSvTyw pCyÖSveN{;ÿy su]û ;M,ÿe pCySv punû ;tÿu
te p·rôßtu ˝ÄÖ somÖ˝ sUySÃR y duihôt; ) v;re,ÿ Ö xêÿt;ô tn;ÿ –
v;ôy"u pUtû " pÖiv]e,ÿ pÖT[ y˚±somoô aitÿ&t" ) îN{ÿSyÖ yuJyÖ" s%;ÿ –
kûi⁄ vdÖ© yvÿmNtoô yv'Ã …cô¥q;ô d;NTyÿnpu vUû | ivôyyU ÿ ) îÖhhe Wwÿ ;' ’,utÄ
.ojÿn;inô ye bÖihRWoô nmoÿv·O ˇ_ô' n jÖGmu" –
a;ô…êÖn' /ûmU m[ ; lÿ.te s;rSvÖtMmÖWe mÖNw {mÿWO .Ö ‡mÖNw {mek;ÿdxkp;l'Ö
invRpÃ it s;ivô]' √;dÿxkp;l' v;®Ä,' dxÿkp;lÖ˝
somÿpt[ Ik;" iptrStOP,utÄ v@ÿb;ô d≤=ÿ,; –21–
a¶;ÿiv„,Uû mihô t√;ÿMmihôTv' vIôt' `ûtO SyÖ guÁ;ÿinô n;mÿ ) dmÿde me sÖ¢
rà;Ö d/;ÿn;ô p[itÿ v;' …jô◊; Òtû m; cÿr<yet( –
a¶;ÿiv„,Uû mihô /;mÿ ipôy[ ' v;' vIôqo Òtû SyÖ guÁ;ÿ juW;ô,; ) dmÿde me
su∑tuû Iv;RvÃ /O ;ôn; p[itÿ v;'Ã …jô◊; Òtû mu∞rÿ <yet( –
p[ ,oÿ devÖ I srÿSvtIô v;je…ÿ .v;ô…R jnIÿvtI ) /Iôn;mÿivô}yÿvtu –
a; noÿ idôvo bOhÿ tÖ " pvÃtR ;ôd; srÿSvtI yjÖt; gÿNtu yÖDm( ) hv'Ã devÖ I
jujÿ Wu ;Ö,; Òtû ;cIÿ xÖGm;' noô v;cÿmx u tÖ I Íÿ,otu –
bOhSÿ pte juWû Svÿ no hÖVy;inÿ ivêdeVy ) r;SvÖ rà;ÿin d;ôxWu eÿ –
79
EÖv; ipô]e ivôêdevÿ ;yÖ vO„,ÿe yÖDiw vÃ/R me Ö nmÿs; hÖiv….R"Ã ) bOhSÿ pte
supj[Ä ; vIôrvÿNto vÖy˝ Sy;ÿmÖ ptÿyo ryIô,;m( –
bOhSÿ ptÖe aitô ydÖyoR ah;Ã∂R ‰umû i√ô.;itô £tÿmu ∆Ö neWÿ u )
y∂IôdyÖCzvÿstRpj[ ;tÖ tdÖSm;sûu {ivÿ,' /eih …cô]m( –
a; noÿ …m];v®,; `ûtO gw VR yÿiU tmu=tm( ) m?v;ô rj;ÿ˝…s su£tU –
p[ b;ôhv;ÿ …ssOt' jIôvseÿ nÖ a; noô gVyUiÿ tmu=t' Òtû ne ÿ ) a; noô jneÿ
≈vyt' yuv;n; ≈utû Mmÿe …m];v®,;Ö hvÖme ; –
aÖ…¶' vÿ" pUVû y| …gôr; dÖve mIÿ@ºÖ vsUnÿ ;m( ) sÖpyÖ NR tÿ" pu®ipôy[ ‚MmÖ]' n
=ÿ]e sÖ ;/ÿsm( –
mÖ=U devvÿtoô rqÖ" xUroÿ v; pûTO su k;sÿu …ct( ) dÖve ;n;'ô y îNmnoô
yjÿm;nÖ îyÿ=TyÖ.IdyÿJvno .uvt( –
n yÿjm;n ·r„y…sô n sÿNu v;nÖ n dÿve yo ) asÖd]ÿ sûvu IyÃmR tuû
Tyd;ôê…êÿym( ) nikô∑' kmR,Ã ; nxÖ• p[ yoÿW•Ö yoÿWit –
¨pÿ =r≤NtÖ …sN/ÿvo myoô.vu ÿ Èj;ôn' cÿ yÖ+ym;ÿ,' c /Öne vÿ" ) pû,O Nt'Ã cÖ
ppÿ·u r' c ≈ÖvSÖ yvoÿ `ûtO SyÖ /;r;ô ¨pÿ y≤Nt ivôêtÿ" –
som;ÿ®{;ô iv vÿhO t'Ö ivWÿcU IômmIÿv;ô y; noô gyÿm;ivôvx e ÿ ) a;ôre b;ÿ/qe ;'ô
inA≥iÃ tMpr;ôc"w ’ût' …côdne "Ö p[ mÿmu ˇu _mÖSmt( –
som;ÿ®{; yuvû metÖ ;NyÖSme ivê;ÿ tÖnWU uÿ .eWjÖ ;inÿ /ˇm( ) avÿ SytMmuçû t'Ö
y•oô a‚Stÿ tÖnWU uÿ bÖı' ’ûtmenoÿ aÖSmt( –
som;ÿpWU ,;Ö jnÿn; ryIô,;' jnÿn; idôvo jnÿn; pO…qôVy;" ) j;ôt*
ivêÿSyô .uvnÿ Sy goôp* dÖve ; aÿ’<v•ÖmtO Sÿ yÖ n;….ÿm( –
îÖm* dÖve * j;yÿm;n* juWNtÖme * tm;ÿ˝…s gUht;ômju∑ÿ ; ) a;ô>y;…mN{ÿ"
pÖKvm;ôm;SvÖNt" soÿm;pUWû >y;'Ã jndû≤u ßy;ÿsu –22–
80
îit p[qmk;<@º a∑m" p[p;#k" 8

îit p[qm' k;<@' sMpU,mR (
aq i√tIy' k;<@m(
aq i√tIyk;<@º p[qm" p[p;#k" 1
v;ÖyVÖ yÿ˝ êÖte m; lÿ.te Ö .Uitÿk;mo v;ôyvu Rw =eipÿœ; dÖve t;ÿ v;ôymu veÖ
Svenÿ .;gÖ/ye nÖe oÿp /;vitô s EÖvnw MÖ .UitÃ' gmyitô .vÿTyev;‡itÿ≤=p[;
devÖ teTy;ÿÛ"û swnmÿ IêÖr; pÖd[ hÖ îTyetÖ mevÖ sNt'Ã v;ôyveÿ inôyTu vÿtÖ a; lÿ.te
inôy√u ; aÿSyÖ /Oitÿ/tROû EÖv .Uitômpu TÄw ypÿd[ ;h;yÖ .vÿTyÖve v;ôyveÿ inôyTu vÿt
a; lÿ.te Ö g[;mÿk;mo v;ôyvu ;R îûm;" pÖj[ ; nÿSyoôt; nÿne Iyte v;ôymu vÖe
inôyTu vÿNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Smÿw p[jÖ ; nÿSyoôt; in
yÿCzit g[;Mô yevÿ .ÿvit inôyTu vÿte .vit /[vûu ; EÖv;Sm;ô anÿpg;" kroit
v;ôyvÿe inôyTu vÿtÖ a; lÿ.te pÖj[ ;k;ÿm" p[;,ô o vw v;ôyru pÿ ;ôno
inôyTu p[;,ÿ ;p;ôn* %lûu v; EÖtSyÿ pÖj[ ;y;ô apÿ £;mtoô yoålÿMp[jÖ ;ywÖ
sNp[jÖ ;' n ivôNdtÿe v;ôymu veÖ inôyTu vÿNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s
EÖv;Smÿw p[;,;p;ôn;>y;ÿMp[jÖ ;Mp[ jÿnyit ivôNdtÿe pÖj[ ;' v;ôyveÿ inôyTu vÿtÖ a;
lÿ.te Ö Jyog;ÿmy;vI p[;,ô o vw v;ôyru pÿ ;ôno inôyTu p[;,ÿ ;p;ôn* %luû v;
EÖtSm;ôdpÿ£;mtoô ySyÖ Jyog;ômyÿit v;ôymu vÖe inôyTu vÿNtÖ˝ Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;‚SmÿNp[;,;p;ôn* dÿ/;Tyutû ydIôt;sû.u vR iÿ tô
jIvÿTyÖve pÖj[ ;pÿitôv;R îÖdmek ÿ ¡ a;sIôTsoÿåk;myt pÖj[ ;" pÖxNU TsOjÿ yÖe ie tô
s a;ôTmnoÿ vÖp;mudÆÿ K%dÖˇ;mÖ¶* p[;gÿO ;ûˇtoôåjStUpÿ rÖ " smÿ.vÖˇÖ ˝
Sv;yÿw devÖ t;ÿy;ô a;lÿ.tÖ ttoô vw s pÖj[ ;" pÖxnU sÿ jO tÖ y" p[jÖ ;k;ÿm"
pÖxk u ;ÿm"Ö Sy;Ts EÖtMp[j;ÿpTÖ ymÖj' tÿpU rÖ m; lÿ.te pÖj[ ;pÿitmevÖ Svenÿ
81
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Smÿw pÖj[ ;MpÖxNU p[ jÖnyitô

yCzÿm≈u,û StTpu®Wÿ ;,;˝ ÂÖp' yˇUpÿ rÖ Stdê;ÿn;'ô ydÖNytoÿdNÖ tÌv;ô' ydVy;ÿ
îv xÖf;StdvIÿn;'ô ydÖjStdÖj;n;ÿmtÖe ;vÿNtoô vw g[;Mô y;"
pÖxvÖSt;n[pûU ,e vwÖ ;vÿ ®N/e som;p*ô„,' ]Ötw m; lÿ.te pÖxk u ;ÿmoô √* v;
aÖj;ywÖ Stn*ô n;nÖvw √;vÖ…. j;yÿte Öe ËjRMÖ pui∑'Ã tOtû Iyÿ" som;pUWû ,;ÿvvÖe
Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t;vevÖ ;Smÿw pÖxNU p[ jÿnytÖ" somoô vw retÿ oô/;"
pUWû ; pÿxnûU ;Mpÿj[ n…yôt; somÿ EÖv;SmÖw retoô d/;ÿit pUWû ; pÖxNU p[
jÿnyÖ‡Ty*dÿMu broô yUpoÿ .vÖTyUGv;R ¨ÿdMûu brÖ ËKpÖx R vÿ ËÖjvwR ;Sm;ô
ËjRMÃ pÖxnU vÿ ®N/e –1–
p[jÖ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ t; aÿSm;TsO∑û ;" pr;ÿcIr;yÖNt; v®ÿ,mgCzôNt;

aNvwˇ;" punrÿ y;ctÖ t; aSmwÖ n punrÿ dd;ôTsoÿåb[vIô√r'Ã vO,Iô„v;qÿ mÖe
pundÿ hRÖe Iitô t;s;'ô vrÖm;lÿ.tÖ s ’û„, Ek¡≤xitp;d.vÖ‡¥o v®ÿ,gOhItÖ"
Sy;Ts EÖt' v;ÿ®,Ö ' ’û„,mek≤¡ xitp;dÖm; lÿ.te Ö v®ÿ,mÖve Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖvnw Ã' v®,p;ôx;Nmÿçu it ’û„,
Ek¡ixitp;∫vit v;®Ö,o devÖ tÿy;ô smOı ÿ ‰wÖ suv.ÿ ;Rnru ;sûru " sUyÖ|
tmÿs;iv?yÖˇSmÿw devÖ ;" p[;yÿ…í·ˇmwCzÖNtSyÖ yTpÿq[ mÖ ' tmoôåp;flÖNTs;
’û„,;ivÿr.vÖ¥‚dô√( tIyÖ˝ s; fLgÿnu Iô yˇOtû IyÖ˝ s; bÿl=Ö I
ydÿ?yÖSq;dÖp;’¡NtÖNTs;ivÿvx ÖR ; smÿ.vÖˇe devÖ ; aÿbvu[ NdevpÖxvu ;R aÖy˝
smÿ.TûU kSm;ÿ îÖmm; lÿPSy;mhÖ îTyqÖ vw tÁRLp;ÿ pO…qôVy;sIôdj;ÿt;ô
aoWÿ/yÖSt;m…vÃ' vÖx;m;ÿidôTye>yÖ" k;m;ôy;lÿ.NtÖ ttoô v; apÿq[ t
pO…qôVyj;ÿyNÖ t*Wÿ/yoô y" k;ômyÿte Ö p[qyeÿ pÖx…u .ô" p[ pÖj[ y;ÿ j;yeyÖ ie tô s
EÖt;m…v'Ã vÖx;m;ÿidôTye>yÖ" k;m;ôy;lÿ.te ;idôTy;nÖve k;mÖ˝ Svenÿ
82
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t EÖvnw Mÿ pÖq[ yÿ≤Nt pÖx…u .ô" p[ pÖj[ y;ÿ
jnyNTyÖ‡s;v;ÿidôTyo n VyÿroctÖ tSmÿw devÖ ;" p[;yÿ…í·ˇmwCzÖNtSm;ÿ EÖt;
mÖLh; a;lÿ.Nt;¶eyÖ I' ’¡„,g[Ivô I˝ s˝Ãihôt;mwNÖ {I˝ êôte ;Mb;ÿhSR pÖTy;'
t;….ÿrvÖe ;‚SmÖncu[ mÿ d/u‡û yoR bÿ˜[ vcRsÖ k;ÿm"Ö Sy;ˇSm;ÿ EÖt; mÖLh; a;
lÿ.te ;¶Öye I' ’¡„,g[Ivô I˝ sÿ˝ihôt;mÖNw {I˝ êetÖ ;Mb;ÿhSR pTy;metÖ ; EÖv
dÖve t;ô" Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t; EÖv;‚SmÿNb[˜vcRsÖ ' dÿ/it
b[˜vcRSÖ yevÿ .ÿvit vÖsNt;ÿ p[;tô r;ÿ¶yÖe I' ’¡„,g[Ivô Im; lÿ.te g[I„ô me
mÖ?yiNdÿne s˝ihôt;mÖNw {I˝ xÖr¥ÿpr;ôº êet;Mb;ÿhSR pÖTy;' ]I…,Ö v;
a;ÿidôTySyÖ tej;ÿ˝…s vÖsNt;ÿ p[;tô g[I„ôR me mÖ?yiNdÿne xÖr¥ÿpr;ôº
y;vÿNTyÖve tej;ÿ˝…sô t;NyÖve ;vÿ ®N/e s'vTsÖrMpÖy;Rl>ÿ yNte s'vTsÖro vw
bÿ˜[ vcRsÖ Syÿ p[d;ôt; s'vÃ TsÖr EÖv;Smÿw b[˜vcRsÖ Mp[ yÿCzit
b[˜vcRSÖ yevÿ .ÿvit gÖ….R,yÿ o .vNtI≤N{Öy' vw g.RÃ î≤N{ÖymÖve ;‚SmÿNd/it
s;rSvÖtIMmÖWe Im; lÿ.te Ö y ÈÃêrÖ o v;ôco vidÿtoô" sNv;c'Ö n vdÖ√e ;Gvw
srÿSvtIô srÿSvtImÖve Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô swv;‚SmÖNv;c'Ã d/;it
p[vidôt; v;ôco .ÿvTÖ y‡pÿ•dtI .vitô tSm;ÿNmnû„u y;ÿ" sv;|ô
v;cÿMvd‡NTy;¶eyÖ ' ’û„,g[Ivÿ mÖ ; lÿ.te s*ôMyMbÖ.'u[ Jyog;ÿmy;VyÖ…¶' v;
EÖtSyÖ xrIÿr' gCzitô somÖ˝ rsoô ySyÖ Jyog;ômyÿTyÖ¶re vÄe ;SyÖ xrIÿr'
in„£°ô,;itô som;ô{sÿmtûu ydIôt;sû.u vR iÿ tô jIvÿTyÖve s*ôMyMbÖ.mu[ ;
lÿ.te ;¶eyÖ ' ’û„,g[Ivÿ MpÖj[ ;k;ÿm"Ö somoô vw rÿteÃ oô/; aÖ…¶"
pÖj[ ;n;ÿMp[jn…yôt; somÿ EÖv;SmÖw retoô d/;ÿTyÖ…¶" pÖj[ ;Mp[ jÿnyit ivôNdtÿe
pÖj[ ;‡m;ÿ¶yÖe ' ’û„,g[Ivÿ mÖ ; lÿ.te s*ôMyMbÖ.'u[ yo b[;˜ÿ ,Ö o ivô¥;mÖnCU yÖ n
ivôrocÿte Ö yd;ÿ¶yÖe o .vÿitô tejÿ EÖv;‚SmôNtenÿ d/;itô yTs*ôMyo bÿ˜[ vcRsÖ '
tenÿ ’û„,g[Ivÿ a;¶eyÖ o .ÿvitô tmÿ EÖv;Sm;ôdpÿ h≤Nt êetô o .ÿvitô
83
®cÿmvôe ;‚SmÿNd/;it bÖ."u[ s*ôMyo .ÿvit b[˜vcÖsR mÖve ;‚SmÖÆNTviW'Ã

d/;Ty;‡¶eyÖ ' ’û„,g[Ivÿ mÖ ; lÿ.te s*ôMyMbÖ.mu[ ;ÿ¶yeÖ ' ’û„,g[Ivÿ MpuroÖ/;y;ô˝
Sp/ÃmR ;n a;¶Öye o vw b[;˜ÿ ,Ö " s*ôMyo r;ÿjNÖ yoÿå….tÿ" s*ôMym;ÿ¶yeÖ *
.ÿvtÖStejsÿ vÖw b[˜,ÿ o.Öytoÿ r;Ö∑M^ p·rÿ gO;Tyek/ô ; sÖm;vÿ¤O π pûru Eÿn'
d/te –2–
dÖve ;ôsrûu ; EÖWu loôk„É vÿSp/RNtÖ s EÖt' iv„,ÿvu ;RmnÖ mÿpXyÖˇ˝ Sv;yÿw
dÖve t;ÿy;ô a;lÿ.tÖ ttoô vw s îÖm;\Lloôk;nÖ>yÿjy‡√[„w ,Öv' v;ÿmnÖ m;
lÿ.te Ö Sp/ÃmR ;noô iv„,ÿru vÄe .UTû vem;\Lloôk;nÖ…. jÿyitô ivWÿmÖ a; lÿ.te Ö
ivWÿm; îvÖ hIme loôk;" smOı ÿ ‰;ô îN{;ÿy mNyumû teÖ mnÿSvte
lÖl;mÿMp[;Íû©m; lÿ.te s'g;[ mô e s'yˇÿ î≤N{Öy,e Ö vw mÖNyun;ô mnÿs; s'g;[ mô '
jÿytÖ IN{ÿmvÖe mÿNyumû NtÖMmnÿSvNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s
EÖv;‚Smÿ…•≤N{ÖyMmÖNyuMmnoÿ d/;itô jyÿitô t˝ s'gÃ ;[ mô ‡≤mN{;ÿy mÖ®Tvÿte
pO‚XnsÖKqm; lÿ.te Ö g[;mÿk;mÖ îN{ÿmvÖe mÖ®TvÿNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô s EÖv;Smwÿ sj;ôt;Np[ yÿCzit g[;Myÿve .ÿvitô ydOWÿ .Ö StenNwÖ {o
yTpO‚XnôStenÿ m;®Ät" smOı ÿ ‰w pÖí;TpO‚ÿ XnsÖKqo .ÿvit
pí;dNvvs;ô…ynIÿmvÖe ;SmÖw ivx'Ã kroit s*ôMyMbÖ.mu[ ; lÿ.tÖe ;•ÿk;m"
s*ôMy' v; a•Ö˝ somÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ô a•ÖMp[
yÿCzTy•;ôd EÖv .ÿvit bÖ..u[ vÃR TyetÖ √; a•ÿSy ÂÖp˝ smOı ÿ ‰w
s*ôMyMbÖ.mu[ ; lÿ.te Ö ymlÿ˝ r;ôJy;yÖ sNtÿ˝ r;ôJy' nopÖnmeTÿ s*ôMy' vw
r;ôJy˝ somÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Smwÿ r;ôJyMp[
yÿCzÖTyupnwÿ ˝ r;ôJy' nÿmit bÖ..u[ vÃR Tyetô √w somÿSy ÂÖp˝ smOı ÿ ‰;ô îN{;ÿy
vO]tÖ ru ÿe lÖl;mÿMp[;Íû©m; lÿ.te gÖt≈Iÿ" p[itôœ;k;ÿm" p;ôPm;nÿmvÖe vû]O '
84
tIôTv;R pÿi[ tôœ;' gÿCztI‡N{;ÿy;….m;itôfle lÖl;mÿMp[;Íû©m; lÿ.te Ö y"

p;ôPmn;ÿ gOhIôt" Sy;Tp;ôPm; v; aÖ….m;ÿitôirN{ÿmvÖe ;….ÿm;itôhnÖ˝ Svenÿ
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ÿTp;ôPm;nÿm….m;ÿitôMp[ ,ÿdu tÖ îN{;ÿy
vÖ…j[,eÿ lÖl;mÿMp[;Íû©m; lÿ.te Ö yml˝Ã r;ôJy;yÖ sNt˝Ã r;ôJy'
nopÖnmôie dN{ÿmveÖ vÖij[,˝Ö Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;SmwÖ vj[MÖ p[
yÿCzitô s EÿnÖ' vj[oô .UTy;ÿ îN/Ö ¨pwnÿ ˝ r;ôJy' nÿmit lÖl;mÿ" p[;Íû©o
.ÿvTyÖte √w vj[Sÿ y ÂÖp˝ smÿı O ‰w –3–
aÖs;v;ÿidôTyo n VyÿroctÖ tSmÿw devÖ ;" p[;yÿ…í·ˇmwCzÖNtSm;ÿ EÖt;'

dxÿW.R ;ôm;lÿ.NtÖ tywvÖ ;‚SmÖncu[ mÿ d/u‡û yoR bÿ˜[ vcRsÖ k;ÿm"Ö Sy;ˇSm;ÿ
EÖt;' dxÿW.R ;ôm; lÿ.te ;ômmu veÖ ;idôTy˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s
EÖv;‚SmÿNb[˜vcRsÖ ' dÿ/;it b[˜vcRSÖ yÿve .ÿvit vÖsNt;ÿ
p[;tô S]I\LlÖl;m;ôn; lÿ.te g[I„ô me mÖ?yiNdÿnÖe ]IæHzÿitpOœû ;' zÖr¥ÿpr;ôº
]IæHzÿitôv;r;ôN]I…,ô v; a;ÿidôTySyÖ tej;ÿ˝…s vÖsNt;ÿ p[;tô g[I„ôR me
mÖ?yiNdÿne xÖr¥ÿpr;ôº y;vÿNTyevÖ tej;ÿ˝…sô t;NyÖve ;vÿ ®N/eÖ ]yÿS]yÖ a;
lÿ>yNteå….pUvû mR vÖe ;‚SmôNtejoÿ d/;it s'vTsÖrMpÖy;Rl>ÿ yNte s'vTsÖro vw
bÿ˜[ vcRsÖ Syÿ p[d;ôt; s'vÃ TsÖr EÖv;Smwÿ b[˜vcRsÖ Mp[ yÿCzit
b[˜vcRSÖ yÿve .ÿvit s'vTsÖrSyÿ pÖrSt;ÿTp[;j;pÖTy' k&ûm; lÿ.te
pÖj[ ;pÿitô" sv;ÃR dÖve t;ÿ devÖ t;ÿSvÖve p[itÿ itœitô yidÿ …b.Iôy;∂uíû m;RÃ
.iv„y;ômIitÿ som;p*ô„,˝ Xy;ômm; lÿ.te s*ôMyo vw dÖve tÿy;ô pu®Wÿ "
p*ô„,;" pÖxvÖ" SvywvÖ ;Smÿw devÖ tÿy; pÖx…u .ôSTvc'Ã kroitô n duíû m;ÃR .vit
devÖ ;íÖ vw yÖmí;ô‚Sm L\ loôkåÉ Sp/RNtÖ s yÖmo dÖve ;n;ÿ…m≤N{Öy' vIôymÃR yuvtÖ
t¥ÖmSyÿ ymÖTv' te devÖ ; aÿmNyNt yÖmo v; îÖdmÿ.¥ûU √Öy˝ Sm îitô te
85
pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖNs EÖt* pÖj[ ;pÿitr;ôTmnÿ ¨=vÖx* inrÿ…mmItô te dÖve ;

vw„ÿ ,;v®Ö,I' vÖx;m;lÿ.NtÖNw {mu=û ;,'Ö t' v®ÿ,ne vwÖ g[;hÿ …yôTv; iv„,ÿnu ;
yÖDne Ö p[;,ÿdu NtÖNw {e,vÖw ;Sye≤ÿ N{ÖymÿvÔO tÖ yo .[;tOVÿ yv;ôNSy;Ts Sp/RmÃ ;no
vw„,;v®Ö,I' vÖx;m; lÿ.te NwÖ {mu=û ;,'Ö v®ÿ,ne vwÖ .[;tÿVO y' g[;h…yôTv;
iv„,ÿnu ; yÖDne Ö p[ ,udÿ t EÖNe {e,vÖw ;Syÿ≤e N{Öy' vO¤ÿ ûπ .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ
.[;tOVÿ yo .vÖtI‡N{oÿ vO]û mÿhNÖ t' vû]O o hÖt" Woÿ@x Ö ….ÿ.oRgô rw …ÿ sn;ôˇSyÿ
vO]û Syÿ xIWRtÖ o g;vÖ ¨d;ÿyNÖ t; vwdÿ ÁÖe oÿå.vÖNt;s;ÿmWO .Ö o
jÖ`neånUdˇwÖ …mN{oÿåc;yÖTsoÿåmNytÖ yo v; îÖmm;ôl.ÿte Ö
muCyÿte ;ôSm;Tp;ôPmnÖ îitô s a;ÿ¶yÖe ' ’û„,g[Ivÿ mÖ ; lÿ.twNÖ {mÿWO .Ö '
tSy;ô…¶revÖ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿsÃ tO " Wo@xÖ/; vO]û Syÿ
.oôg;nPyÿdhdÖNw {e,≤eÿ N{Öym;ôTm•ÿ/ˇÖ y" p;ôPmn;ÿ gOhIôt" Sy;Ts a;ÿ¶yeÖ '
’û„,g[Ivÿ mÖ ; lÿ.te NwÖ {mÿWO .Ö m…¶rÖve ;SyÖ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿstO "
p;ôPm;nÖmipÿ dhTywNÖ {e,≤eÿ N{Öym;ôTmN/ÿˇeÖ muCyÿte p;ôPmnoô .vÿTyevÖ
¥;ÿv;pO…qôVy;'Ã /Öne mu ; lÿ.te Ö Jyogÿp®ıoôånyoôihR v; EÖWoåp[iÿ tiœôtoåqwWÖ
Jyogpÿ®ıoô ¥;v;ÿp…O qôvI EÖv Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô te EÖvnw Mÿ p[itôœ;'
gÿmytÖ" p[TyÖve itÿœit py;R·ô r,Iÿ .vit py;Rrô IvÖ Áºtÿ Syÿ r;ô∑'^ yo
Jyogÿp®ıÖ" smÿı O yw v;yÖVy'Ã vÖTsm; lÿ.te v;ôyvu ;R aÖnyoÿvTÖR s îûme v;
EÖtSmwÿ loôk; apÿx„u k;ô iv@pÿx„ûu k;qÖWw Jyogpÿ®ıo v;ôymu veÖ Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ÿ îÖm;\Lloôk;iNvxÖMp[ d;ÿpyitô p[;Sm;ÿ
îûme loôk;" òuvÿ ≤Nt .uÔTÖ yenÿ Ö' iv@upÿ itœte –4–
îN{oÿ vÖlSyÖ …blÖmp*ÿ,oRTÖ s y ¨ÿˇmÖ " pÖxru ;sIôˇMpOœû Mp[itÿ

s'gÖ ÁO odÿÆK%dÖˇ˝ sÖhßÿMpÖxvoånUd;ÿyNÖ s ¨ÿ•tÖ oÿå.vÖ‡¥" pÖxk u ;ÿm"Ö
86
Sy;Ts EÖtmwNÖ {mÿ•u tÖ m; lÿ.teÖ Ne {ÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s
EÖv;Smÿw pÖxNU p[ yÿCzit pxûmu ;nÖve .ÿv‡Tyu•tÖ o .ÿvit s;hÖßI v; EÖW;
lÖ+mI ydÿ•u tÖ o lÖæ+mywvÖ pÖxnU vÿ ®N/e yÖd; sÖhßÿMpÖxNU p[;“ÿ yûu ;tqÿ
vw„,Öv' v;ÿmnÖ m; lÿ.te twÖ ‚SmÖNvw tTsÖhßÖm?yÿitœÖˇSm;ÿdWÖe v;ÿmnÖ "
smIÿiWt" pÖx>u yÿ EÖv p[j;ÿt>e y" p[itôœ;' dÿ/;itô koÿåhRit
sÖhßÿMpÖxNU p[;¢û…u mTy;ÿ¸rhor;ô];<yevÖ sÖhßÿ˝ sÖMp;¥; lÿ.te pÖxvoô v;
aÿhor;ô];…,ÿ pÖxnU veÖ p[j;ÿt;Np[itôœ;' gÿmyÖ‡TyoWÿ/I>yo vehÖ tÖm; lÿ.te
pÖj[ ;k;ÿm aoWÿ/yoô v; EÖtMpÖj[ ;ywÖ p·rÿ b;/NtÖe yoålÿMpÖj[ ;yÖw sNpÖj[ ;' n
ivôNdtÖ aoWÿ/yÖ" %luû v; EÖtSyÖw sUtmuû ipÿ fl≤NtÖ y; vÖhe ∫vÖTyoWÿ/IrÖve
Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t; EÖv;SmÖw Sv;¥onÿ"e pÖj[ ;Mp[ jÿny≤Nt
ivôNdtÿe pÖj[ ;m;poô v; aoWÿ/yÖ oåsÖTpu®Wÿ Ö a;pÿ EÖv;Sm;ô asÿt"Ö s∂ÿditô
tSm;ÿd;¸ûyíR vwÖ ' vedÖ yíÖ n;pÖSTv;v;sÿt"Ö s∂ÿdtÖ I‡TywN{I˝ sUtû vÿx;ôm;
lÿ.te Ö .Uitÿk;ômoåj;ÿtoô v; EÖW yoålÖM.UTywÖ sN.Uit'ô n p[;“ô otIN{Ö' %lûu
v; EÖW; sUTû v; vÖx;.ÿviÖ dN{ÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s
EÖvnw MÖ .Uit'Ã gmyitô .vÿTyevÖ y˝ sUTû v; vÖx; Sy;ˇmwNÖ {mÖve ;
lÿ.te twÖ √;v tidÿiN{Öy˝ s;ô=;devÖ ≤e N{Öymvÿ ®N/ EeN{;ô¶Mpÿnu ®TsO∑û m;
lÿ.te Ö y a; tûtO Iy;ôTpu®Wÿ ;ôTsom'Ö n ipbÖie √…Czÿ•oô v; EÖtSyÿ sompIôqo
yo b[;˜ÿ ,Ö " s•; tOtû Iy;ôTpu®Wÿ ;ôTsomÖ' n ipbÿtIN{;ô¶I EÖv Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t;vevÖ ;Smÿw sompIôqMp[ yÿCztÄ ¨pÿnw ˝ sompIôqo
nÿmitô ydwNÖ {o .vÿtI≤N{Öy' vw soÿmpIôq îÿ≤N{ÖymevÖ soÿmpIôqmvÿ ®NıeÖ
yd;ÿ¶yeÖ o .vÿTy;¶eyÖ o vw b[;˜ÿ ,Ö " Sv;mÖve devÖ t;ômnûu s' tÿnoit
pun®TsO∑û o .ÿvit pun®tû∑O îÿvÖ Áÿtº Syÿ sompIôq" smOı ÿ ‰w b[;˜,SpÖTy'
tÿpU rÖ m; lÿ.te ;….ôcrÄNb[˜,ÿ SÖ pitÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô tSm;ÿ
87
EÖvnw mÖ ; vÿíO it t;ôjg;itÖmR ;Cz≥iÃ t tUprÖ o .ÿvit =urû pÿivôv;R EÖW; lÖ+mI
yˇUpÿ rÖ " smOı ÿ ‰wÖ SFyo yUpoÿ .vitô vj[oô vw SFyo vj[mÿ vôe ;SmÖw p[ hÿrit
xrÖmyÿMbÖihR" Íû,;TyÖve nw Ö' vw.Iÿdk îÖ?mo ….ônÊyÖve nw mÿ ( –5–
b;ôhSÖR pÖTy˝ ≤xÿitpûœO m; lÿ.te Ö g[;mÿk;moô y"k;ômyetÿ pûœO ˝ sÿm;ôn;n;˝Ã

Sy;ô…mitô bOhSÖ pitÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖvnw Mÿ pûœO ˝
sÿm;ôn;n;'Ã kroit g[;ô Myÿve .ÿvit ≤xitpûœO o .ÿvit b;hRSpÖTyo ÁºWÿ
devÖ tÿy;ô smOı ÿ yw p*ô„,˝ Xy;ômm; lÿ.tÖe ;•ÿk;ômoå•Ö' vw pûWU ; pUWû ,ÿmvÖe
Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ô a•ÖMp[ yÿCzTy•;ôd EÖv .ÿvit
Xy;ômo .ÿvTyÖte √; a•ÿSy ÂÖp˝ smOı ÿ ‰w m;®ÖtMpO‚Xnôm;
lÿ.teÖ ;•ÿk;ômoå•'Ö vw mÖ®toÿ mÖ®tÿ EÖv Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t
EÖv;Sm;ô a•ÖMp[ yÿCzNTy•;ôd EÖv .ÿvitô pO‚Xnÿ.vR TyÖte √; a•ÿSy ÂÖp˝
smOı ÿ ‰ EÖNe {mÿ®,Ö m; lÿ.te ≤e N{Öyk;ÿmÖ îN{ÿmveÖ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô
s EÖv;‚Smÿ…•≤N{Öy' dÿ/;tI≤N{y;ôVyÿve .ÿv‡Ty®Ö,o .[mU ;ÿN.vTyÖte √;
îN{ÿSy ÂÖp˝ smOı ÿ ‰w s;ivô]mupÿ ?vÖStm; lÿ.te sÖink;ÿm" sivôt; vw
pÿs[ vÖ ;n;ÿmIxe sivôt;rÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Smÿw sÖinMp[
suvÿ itô d;nÿk;m; aSmw pÖj[ ; .ÿv‡NTyup?vÖSto .ÿvit s;ivô]o ÁÿWº "
devÖ tÿy;ô smÿı O ‰w vwêdÖve Mbÿ¸ÂÖpm; lÿ.tÖe ;•ÿk;mo vwêdevÖ ' v; a•'Ö
ivê;ÿnveÖ dÖve ;NTSvnÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t EÖv;Sm;ô a•ÖMp[
yÿCzTy•;ôd EÖv .ÿvit b¸ÂÖpo .ÿvit b¸ÂÖp˝ Á•Ö˝ smÿı O ‰w
vwêdÖve Mbÿ¸ÂÖpm; lÿ.te Ö g[;mÿk;mo vwêdÖve ; vw sÿj;ôt; ivê;ÿnvÖe
devÖ ;NTSvenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t EÖv;Smwÿ sj;ôt;Np[ yÿCz≤Nt g[;Mô yevÿ
.ÿvit b¸ÂÖpo .ÿvit b¸devTÖ yoÿ3ÁÖ Wºÿ smOı ÿ ‰w p[j;pÖTy' tÿpU rÖ m; lÿ.te Ö
88
ySy;n;ÿD;timvÖ Jyog;ômyÿTe p[;j;pÖTyo vw pu®Wÿ " pÖj[ ;pÿitô" %luû vw tSyÿ

vedÖ ySy;n;ÿD;t…mvÖ Jyog;ômyÿit pÖj[ ;pÿitmevÖ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô s EÖvnw Ö' tSm;ôTß;m;ÿNmuçit tUprÖ o .ÿvit p[;j;pÖTyo ÁºWÿ
dÖve tÿy;ô smOı
ÿ ‰w –6–
vÖW$Ö k( ;ôro vw g;ÿyi]ôyw ≤xroÿå…CznÖˇSyÖw rsÖ"

pr;ÿptÖˇMbOhû Spitô®p;ÿgO ;ûTs; ≤xÿitpûœO ; vÖx;.ÿv¥Ö o i√ÖtIyÿ"
pÖr;pÿtˇÖ ‚MmÖ];v®ÿ,;Övpu ;ÿgO It;ô˝ s; i√ÿÂpÖ ; vÖx;.ÿv¥StûtO Iyÿ"
pÖr;pÿtˇÖ ' ivêeÿ devÖ ; ¨p;ÿgO Nû Ts; bÿ¸ÂÖp; vÖx; .vÖ¥íÿtquû "R pÖr;pÿtTÖ s
pO…ÿ qôvIMp[;ivÿxˇÖ MbOhSÖ pitÿr>Ä ygO;ôdSTvÖve ;yM.og;ôyie tô s ¨ÿ=vÖx"
smÿ.vÖ¥LloihÿtMpÖr;pÿtˇÖ &û{ ¨p;ÿgO ;ôTs; r*Ö{I roihÿ,I
vÖx;.ÿv‡ä;hRSpÖTy;˝ ≤xÿitpûœO ;m; lÿ.te b[˜vcRsÖ k;ÿmoô
bOhSÖ pitÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;‚SmÿNb[˜vcRsÖ ' dÿ/;it
b[˜vcRSÖ yÿve .ÿvitô CzNdÿs;'ô v; EÖW rsoô y√Öx; rsÿ îvÖ %lûu vw
bÿ˜[ vcRsÖ ' zNdÿs;mÖve rsÿne Ö rsÿMb[˜vcRsÖ mvÿ ®Nıe mw];v®Ö,I'
i√ÿÂpÖ ;m; lÿ.te Ö vOi∑ÿk;mo mw]Ö' v; ahÿv;R®,Ö I r;i]ÿrhor;ô];>y;ô' %luû vw
pÖjNR yoÿ vWRit …mô];v®ÿ,;vevÖ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t;vevÖ ;Sm;ÿ
ahor;ô];>y;ÿMpÖjNR y'Ã vWRytÖXzNdÿs;'ô v; EÖW rsoô y√Öx; rsÿ îvÖ %luû
vw vOi∑ôXzNdÿs;mÖve rsÿne Ö rs'Ö vOi∑ômvÿ ®Nıe mw];v®Ä,I' i√ÿÂpÖ ;m;
lÿ.te pÖj[ ;k;ÿmo mw]Ö ' v; ahÿv;R®,Ö I r;i]ÿrhor;ô];>y;'ô %luû vw pÖj[ ;" p[
j;ÿyNte …mô];v®ÿ,;vÖve Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t;vÖve ;Sm;ÿ
ahor;ô];>y;ÿMpÖj[ ;Mp[jnÿ ytÖXzNdÿs;'ô v; EÖW rsoô y√Öx; rsÿ îvÖ %luû
vw pÖj[ ; zNdÿs;mÖve rsÿne Ö rsÿMpÖj[ ;mvÿ ®Nıe vwêdÖve IMbÿ¸ÂÖp;m;
89
lÿ.te ;•ÿk;mo vwêdevÖ ' v; a•Ö' ivê;ÿnvÖe dÖve ;NTSvenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ
/;vitô t EÖv;Sm;ô a•ÖMp[ yÿCzNTy•;ôd EÖv .ÿvitô CzNdÿs;'ô v; EÖW
rsoô y√Öx; rsÿ îvÖ %luû v; a•Ö' zNdÿs;mÖve rsÿne rsÖm•Ömvÿ ®Nıe
vwêdevÖ IMbÿ¸ÂÖp;m; lÿ.te Ö g[;mÿk;mo vwêdevÖ ; vw sÿj;ôt; ivê;ÿnvÖe
dÖve ;NTSvenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t EÖv;Smÿw sj;ôt;Np[ yÿCz≤Nt g[;Mô yÿve
.ÿvitô CzNdÿs;ô' v; EÖW rsoô y√Öx; rsÿ îvÖ %luû vw
sÿj;ôt;XzNdÿs;mevÖ rsÿne Ö rs˝Ã sj;ôt;nvÿ ®Nıe b;hRSpÖTymÿ=u vÖxm;
lÿ.te b[˜vcÖsR k;ÿmoô bOhSÖ pitÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s
EÖv;‚SmÿNb[˜vcÖsR ' dÿ/;it b[˜vcRSÖ yÿve .ÿvitô vx'Ö v; EÖW cÿritô
ydû=u ; vxÿ îvÖ %lûu vw bÿ˜[ vcRsÖ ' vxÿne vÖw vxÿMb[˜vcÖsR mvÿ ®Nıe
r*ô{I˝ roihÿ,Iôm; lÿ.te ;….ôcrÿn{ûu[ mevÖ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô tSm;ÿ
EÖvnw mÖ ; vÿíO it t;ôjg;itRmô ;Cz≥iÃ tô roihÿ,I .vit r*ô{I ÁÿWº ; dÖve tÿy;ô
smOı ÿ ‰wÖ SFyo yUpoÿ .vitô vj[oô vw SFyo vjÿm[ veÖ ;SmÖw p[ hÿrit
xrÄmyÿMbÖihR" Íû,;TyÖve nw 'Ö vw.Iÿdk îÖ?mo ….ônÊyÖve nw mÿ ( –7–
aÖs;v;ÿidôTyo n VyÿroctÖ tSmÿw dÖve ;" p[;yÿ…í·ˇmwCzÖNtSm;ÿ EÖt;˝

s*ôrI˝ êetÖ ;' vÖx;m;lÿ.NtÖ tyÖvw ;‚SmÖncu[ mÿ d/u‡û yoR bÿ˜[ vcRsÖ k;ÿm"Ö
Sy;ˇSm;ÿ EÖt;˝ s*ôrI˝ êetÖ ;' vÖx;m; lÿ.te ;ômmu veÖ ;idôTy˝ Svenÿ
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖv;‚SmÿNb[˜vcRsÖ ' dÿ/;it b[˜vcRSÖ yevÿ .ÿvit
bwLÖ vo yUpoÿ .vNyÖs* v; a;ÿidôTyo ytoåj;ÿytÖ ttoÿ …bôLvÿ
¨dÿitœÖTsyoÿNyevÖ bÿ˜[ vcRsÖ mvÿ ®Nıe b[;˜,SpÖTy;Mbÿ.k u[ ,ô IRm;
lÿ.te ;….eforecôe rÿNv;®Ö,' dxÿkp;lMpûru St;ô…•vRpÃ √eÖ ®ÿ,ne vÖw .[;tOVÿ y'
g[;h…yôTv; b[˜,ÿ ; StO,tu e b.[ku ,ô IR .ÿvTyetÖ √w b[˜,ÿ o ÂÖp˝ smOı ÿ ‰wÖ
90
SFyo yUpoÿ .vitô vj[oô vw SFyo vjÿm[ vÖe ;Smwô p[ hÿrit xrÖmyÿMbÖihR"
Íû,;Tye‡Ö vw n'Ö vw.Iÿdk îÖ?mo ….ônÊyevÖ nw ' vw„,Öv' v;ÿmnÖ m; lÿ.te Ö y' yÖDo
nopÖnmeiÖ √„,ûvu Rw yÖDo iv„,umÿ vÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Smÿw
yÖDMp[ yÿCzôTyupnwÿ ' yÖDo nÿmit v;mÖno .ÿvit vw„,Övo ÁÿWº dÖve tÿy;ô
smOı ÿ ‰w Tv;ô∑'^ vÿ@bÖ m; lÿ.te pÖxk u ;ÿmSÖ Tv∑;ô vw pÿxnûU ;‚Mmÿqnûu ;n;Ã'
p[jn…yôt; Tv∑;ÿrmevÖ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖv;Smÿw
pÖx‚U Nmÿqnûu ;Np[ jÿnyit pÖj[ ; ih v; EÖt‚SmÿNpÖxvÖ" p[ivÿ∑;ô aqÖWw
pum;ôNTsNvÿ@bÖ " s;ô=;dÖve pÖj[ ;MpÖxnU vÿ ®N/e ®Nıe mw]Ö ˝ êetÖ m; lÿ.te
s'g;[ mô e s'yˇÿ e smÖyk;ÿmo …mô]mevÖ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s
EÖvnw ‚ÿ Mmô],e Ö s' nÿyit ivx;ôlo .ÿvitô Vyvÿs;yyTyevÖ nw Ã' p[;j;pÖTy'
’û„,m; lÿ.te Ö vOi∑ÿk;m" p[jÖ ;pÿitôvRw vO∑‰;ÿ Èxe p[jÖ ;pÿitmÖve Svenÿ
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖv;Smÿw pÖj[ NyÃ' vWRyit ’û„,o .ÿvTyÖte √w vO∑‰wÿ
ÂÖp˝ÂÖp,e vwÖ vOiû ∑ômvÿ ®Nıe xÖbloÿ .vit ivô¥tu mÿ vÖe ;Smÿw jn…yôTv;
vÿWyR ‡Tyv;Íû©o .ÿvitô vOi∑ÿmvÖe ;SmÖw in yÿCzit –8–
v®ÿ,˝ suWvu ;ô,mÖ•;¥'Ö nop;ÿnmÖTs EÖt;' v;ÿ®,Ö I' ’û„,;' vÖx;mÿpXyÖˇ;˝

Sv;ywÿ dÖve t;ÿy;ô a;lÿ.tÖ ttoô vw tmÖ•;¥Ömpu ;ÿnmÖ‡¥mlÿm•Ö ;¥;ÿyÖ
sNtÿm•Ö ;¥'Ö nopÖnmÖTe s EÖt;' v;ÿ®,Ö I' ’û„,;' vÖx;m; lÿ.te Ö v®ÿ,mevÖ Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ô a•ÖMp[ yÿCzTy•;ôd" EÖv .ÿvit ’û„,;
.ÿvit v;®Ö,I ÁºWÿ ; dÖve tÿy;ô smOı ÿ ‰w mw]Ö ˝ êetÖ m; lÿ.te v;®Ö,'
’û„,mÖp;' c*Wÿ/In;' c s'/Ö ;v•ÿk;mo mw]Ö Iv;R aoWÿ/yo v;®Ö,Ir;poôåp;'
cÖ %lûu v; aoWÿ/In;' cÖ rsÖmpu ÿ jIv;mo …mô];v®ÿ,;vÖve Svenÿ
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t;vÖve ;Sm;ô a•ÖMp[ yÿCztoå•;ôd EÖv
91
.ÿvTyÖp;'c*Wÿ/In;' c s'/Ö ;v; lÿ.t ¨Ö.yÖSy;vÿ®ı‰wÖ ivx;ÿ%oô yUpoÿ

.vitô √π Áºtÿ e dÖve teÖ smOı
ÿ ‰w mw]Ö ˝ êetÖ m; lÿ.te v;®Ö,' ’û„,'
Jyog;ÿmy;vIô yNmw]Ö o .vÿit …mô],e vwÖ ;SmÖw v®ÿ,˝ xmyitô y√;ÿ®,Ö "
s;ô=;dÖve nw 'Ã v®,p;ôx;Nmûçu Tyutû ydIôt;sû.u vR iÿ tô jIvÿTyÖve devÖ ; vw pui∑ô'
n;ivÿNdÖNt;‚Mmÿqnu åÿe pXyÖNtSy;ôª smÿr;/yÖNt;vÖ…ên;ÿvb[tU ;m;ôvyoôv;R
EÖW; mwtSy;Ã' vd?vÖ…mitô s;…ênoÿrvÖe ;.ÿv‡Ö ¥" pui∑ÿk;mÖ" Sy;Ts
EÖt;m;ÿ…êônI' yÖmI' vÖx;m; lÿ.te ;ô…ên;ÿvvÖe Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô
t;vÖve ;‚SmÖNpui∑'Ã /ˇÖ" pu„yÿit pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ÿ" –9–
a;ô…êôn' /ûmU l [ l
ÿ ;mÖm; lÿ.te Ö yo dub;[ ˜RÃ ,Ö" somÖ‚Mpp;ÿsde …Ö ên*ô vw
dÖve ;n;ômsoÿmp;v;St;ô' t* pÖí; soÿmpIôqMp[;“ÿtu ;mÖ…ên;ÿvteÖ Syÿ dÖve t;ô yo
dub;[ ˜RÃ ,Ö" somÖ‚Mpp;ÿsTyÖ…ên;ÿvvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t;vÖve ;Smÿw
sompIôqMp[ yÿCztÖ ¨pÿnw ˝ sompIôqo nÿmitô yıûmÜ o[ .vÿit
/U…môm[ ;,ÿmveÖ ;Sm;ôdpÿ h≤Nt lÖl;moÿ .vit mu%tÖ EÖv;‚SmôNtejoÿ d/;it
v;yÖVyÃ' gomûgO m; lÿ.te Ö ymjÿ…flv;˝sm….ôx˝seyÿ ruû pUtÿ ;ô v; EÖt'
v;gOCÿ zitô ymjÿ…flv˝'sm….ôx˝sÿ≤Ntô nwW g[;Mô y" pÖxnu ;Rr<Ö yo yÌoÿmgûO o
nevWÖw g[;mÖe n;rÿ<yeÖ ymjÿ…flv;˝sm….ôx˝sÿ≤Nt v;ôyvu Rw dÖve ;n;ÿMpÖiv]'Ã
v;ôymu vÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖvnw Mÿ pvyitô pr;ÿcIô v; EÖtSmÿw
VyuCû zNtIô VyÿCu zitô tmÿ" p;ôPm;nÖMp[ ivÿxitô ySy;ÿ…êône xÖSym;ÿnÖe sUyoôR
n;iv.Rviÿ t s*ôyMR bÿ¸ÂÖpm; lÿ.te ;ômmu veÖ ;idôTy˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô s EÖv;Sm;ôˇmÿ" p;ôPm;nÖmpÿ h≤Nt p[tÖ ICyÿSmw VyûCu zNtIô
VyÿCu zÖTypÖ tmÿ" p;ôPm;nÿ˝ hte –10–
92
îN{'Ã vo ivôêtÖSprI‡N{'Ö nroô m®ÿtoô yıÿ vo idôvo‡y; vÖ" xmÃR –

.rÖ‚e „vN{ÿ˝ suhû vÿ˝ hv;mheå˝hoômcu ˝ÿ su’ û t'Ö dwVy'Ö jnÿm( )
aÖ…¶‚Mmô]' v®ÿ,˝ s;ôtyeÖ .g'Ö ¥;v;ÿp…O qôvI mÖ®tÿ" SvôStyeÿ – mÖmˇÿu nÖ"
p·rÿJm; vsÖh;R mÖmˇuû v;toÿ aÖp;' vOW<ÿ v;n( ) ≤xôxIôt…mÿN{;pvRt; yûvu '
nÖSt•oô ivêÿe v·rvSyNtu dÖve ;" – ipôy[ ; voô n;mÿ ¸ve tûru ;,;ÿm( ) a;
yˇOpû Nmÿ®to v;vx;ôn;" –
…≈ôyseÖ kM.;ôn…u .ô" s‚Mmÿ…m≤=rÖe te rÖ‚Xm….ôSt AKvÿ…." su%;ôdyÿ" ) te
v;xIÿmNt îÖ‚„m,oô a.Iÿrvo ivô{e ipôy[ Syô m;®ÿtSyô /;ªÿ" –
aÖ…¶" pÿq[ mÖ o vsu…ÿ .noR aVy;ôTsomoÿ ®Ö{…e .ÿr…Ö . rÿ=tuû Tmn;ÿ ) îN{oÿ
mÖ®≤∫ÿAt≥ /uû ; ’ÿ,oTv;idôTywnoôR v®ÿ,"Ä s˝ ≤xÿx;tu –
s' noÿ devÖ o vsÿ…u .rÄ…¶" s˝ somÿStÖn.U Iÿ ®Öi{y;ÿ…." ) s…mN{oÿ
mÖ®≤∫ÿy…ÖR Dyw"Ö sm;ÿidôTywnoôR v®ÿ,o a…j…Dpt( –
yq;ÿidôTy; vsu…ÿ ." sMb.Uvû mu ®RÖ ∫Iÿ ®Ö{;" sÖmj;ÿnt;ô…. ) EÖv;
i]ÿ,;mÖ•˙ÿ,Iym;n;ô ivêÿe dÖve ;" smÿnso .vNtu –
k⁄];ÿ …cô¥Syô smOtÿ * rÖ<v; nroÿ nOWû dÿne ) ahÃNR t…íô¥…mÿN/Öte s'jÃ nÖ yÿ≤Nt
jÖNtvÿ" – s' yidôWo vn;ÿmheÖ s˝ hÖVy; m;nÿWu ;,;m( ) ¨Öt ¥ûªu Syô
xvÿs" AûtSyÿ rÖ‚Xmm; dÿde –
yÖDo dÖve ;n;ôMp[Tyÿie t suªû m;idÿTy;soô .vÿt; mO@yÖ Ntÿ" ) a; voôåv;RcIÿ
sumiÖ tvÃvR TO y;dÖ˝ho…íô¥; vÿ·rvoôivˇÖr;sÿt( –
xu…cÿrp" sûyU vÿs;ô adÿB/Ö ¨pÿ =eit vûı O vÿy;" sûvu Irÿ" ) nikô∑'
flÖNTy≤Ntÿtoô n dûrU ;¥ a;ÿidôTy;n;ôM.vÿitô p[,Iÿt* – /;ôryÿNt
a;idôTy;soô jgÖTSq; dÖve ; ivêÿSyô .uvnÿ Sy goôp;" ) dIô`;R…/ÿyoô
r=ÿm;,; asûyu mÃR tûO ;v;ÿníÖ yÿm;n; Aû,;in –
93
itôßo .UmIÿ/;RryÖN]I˝®Öt ¥UN]I…,ÿ v[tÖ ; ivôdqÿe aÖNtrÿWe ;m( )

Aûtne ;ÿidTy;ô mihÿ vo mihôTv' tdÿymR Nv®, …m]Ö c;®ÿ –
Ty;•u =Öi]y;ô˝ avÿ a;idôTy;Ny;ÿ…cW;mhe ) sûmu @Oû «ôk;˝ aÖ….∑ÿye –
n dÿ≤=ô,; iv …cÿiktÖe n sÖVy; n p[;cô Inÿm;idTy;ô not pÖí; ) p;ôKy;ÿ
…c√svo /Iôy;ÃR …c¥u„û m;nIÿtoô a.ÿyÖ' JyoitÿrXy;m( –
a;ôidôTy;n;ômvÿs;ô nUtnÿ ne s=Iômihô xmÃ,R ;ô x'tmÿ ne ) aÖn;ôg;ôSTve
aÿiditôTve turû ;sÿ îÖm' yÖD' dÿ/tûu ≈oWÿm;,;" –
îÖmMmÿe v®, ≈u/Iô hvÿm¥Ö ; cÿ mO@y ) Tv;mÿvSÖ yur; cÿkÉ –
tÊv;ÿ y;…mô b[˜,ÿ ;ô vNdÿm;nÖStd; x;ÿStôe yjÿm;no hÖiv….Ã"R )
ahÿ@e m;no v®,Öhe boô?yu®x ÿ ˝sÖ m; nÖ a;yu"û p[ moÿWI" –11–
îit i√tIyk;<@º p[qm" p[p;#k" 1
aq i√tIyk;<@º i√tIy" p[p;#k" 2

pÖj[ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ t;" sO∑û ; îÿN{;ô¶I ap;ÿghU t;ô˝
soÿåc;yTpÖj[ ;pÿitirN{;ô¶I vw mÿe p[jÖ ; ap;ÿ`=u t;ô…mitô s
EÖtmÿNw {;ô¶mek;ÿdxkp;lmpXyôˇ' inrÿvpÖˇ;vÿSmw p[jÖ ;"
p[;s;ÿ/yt;‡imN{;ô¶I v; EÖtSyÿ p[jÖ ;mpÿ gUhtoô yoålÿMpÖj[ ;ywÖ sNpÖj[ ;' n
ivôNdtÿ EeN{;ô¶mek;ôdxkp;l'Ö invRpÃ Te p[jÖ ;k;ÿm îN{;ô¶I EÖv Svenÿ
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t;vevÖ ;Smÿw pÖj[ ;Mp[ s;ÿ/yto ivôNdtÿe
pÖj[ ;‡mÿNew {;ô¶mek;ÿdxkp;l'Ö invÃpR TeÖ Sp/RmÃ ;nÖ" =e]eÿ v; sj;ôtWe ÿu
ve;N{;ô¶I EÖv Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t;>y;ÿmvÖe ≤e N{ôy' vIôyMÃR .[;tOVÿ ySy
vO¤πû iv p;ôPmn;ô .[;tÿVO ye, jyÖtåe pÖ v; EÖtSm;ÿid≤N{Öy' vIôyÃ| £;mitô y"
s'gÃ ;[ mô mÿpu pÖy[ ;TywNÿ {;ô¶mek;ÿdxkp;l'Ö invRpÃ Te s'g;[ mô mupÿ p[y;ôSyi•ÿN{;ô¶I
94
EÖv Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t;vÖve ;‚Smÿ…•≤N{Öy' vIôyÃ| /ˇ" sÖh≤e N{Öy,e ÿ
vIôy,RÃe opÖ p[ y;ÿitô jyÿitô t˝ s'gÃ ;[ mô ' iv v; EÖW îÿ≤N{ye,ÿ vIôy,ReÃ ?yRteÖ
y" s'gÃ ;[ mô ' jyÿTywN{;ô¶mek;ÿdxkp;l'Ö invÃpR Te s'g;[ mô ' …jôTveN{;ô¶I EÖv
Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t;vÖve ;‚Smÿ…•≤N{ôy' vIôyÃ| /ˇoô ne≤N{Öy,e ÿ
vIôy,RÃe Ö VyO?ÿ yÖtåe pÖ v; EÖtSm;ÿid≤N{Öy' vIôyÃ| £;mitô y Eitÿ
jÖnt;ÿmNw {;ô¶mek;ÿdxkp;l'Ö invÃpR ∆e nÖ t;ÿm„Öe yi•ÿN{;ô¶I EÖv Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t;vevÖ ;‚Smÿ…•≤N{Öy' vIôyÃ| /ˇ" sÖh≤e N{Öy,e ÿ vIôy,RÃe
jÖnt;ÿmie tm p*ô„,' cÖ®mnûu invÃpR Te pUWû ; v; îÿ≤N{ÖySyÿ vIôySRÃ y;nupd[ ;ôt;
pUWû ,ÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ÿ î≤N{Öy' vIôymRÃ nûu p[
yÿCzit =w]pÖTy' cÖ®˘ invRpÃ ∆e nÖ t;ÿm;ôgTyeyÖ ' vw =e]Sÿ yô pitÿrSÄ y;mevÖ p[itÿ
itœTyw‡N{;ô¶mek;ÿdxkp;lmûpu ·rÿ∑;ô…•vRpÃ de SÖ y;mevÖ p[iÿ tôœ;ye≤ÿ N{ôy'
vIôymÃR pûu ·rÿ∑;d;ôTmN/ÿˇe –1–
aÖ¶yeÿ p…qô’teÿ puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invRpÃ ¥eÖ o dÿxpR ,U mR ;sy;ôjI

s•ÿm;v;ôSy;'Ã v; p*,Rm;ôsI' v;ÿitp;ôdyeTÿ pÖqo v; EÖWoå?ypÿqne iw tô yo
dÿxpR ,U mR ;sy;ôjI s•ÿm;v;ôy;Ã' v; p*,Rm;ôsI' v;ÿitp;ôdyÿTyÖ…¶mÖve
pÿ…qô’tÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖvnw mÖ pq;ôTpNq;ômipÿ
nyTynÖ@v± ;Nd≤=ÿ,; vÖhI ÁÿWº smOı ÿ ‰; aÖ¶yeÿ vÖt[ pÿtye
puroÄ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invRpÃ ¥Öe a;ihÿt;…¶Ö" s•ÿvT[Ö y…mÿv crÿde …Ö ¶mÖve
v[tÖ pÿitô˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖvnw Ã' vÖt[ m; lÿM.yitô v[Tyoÿ
.vTyÖ‡¶yeÿ r=oôfle pÿru oÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invRpÃ ¥Öe ˝ r=;ÿ˝…sô
scerÿ •Ö…¶mevÖ rÿ=oôh,Ö˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s
EÖv;Sm;ô{=;ô˝Sypÿ h≤Ntô in≤xÿt;y;'ô invÃpR iÖe •≤xÿt;y;ô˝ ih r=;ÿ˝…s
95
pÖre[ tÿe sÖMp[,e ;ÃNR yevÖ nw ;ÿin h≤NtÖ p·rÿ…≈te y;jye{Ö =ÿs;ômnÿNvvc;r;y
r=oôflI y;ÿJy;nuv;ôKyÿe .vtoô r=ÿs;ô˝ StOTy;ÿ aÖ¶yeÿ ®Ö{vÿte
puroÄ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invÃpR de ….ôcrÿ•WÖe ; v; aÿSy òôr; tÖnyU &R {û StSm;ÿ
EÄvnw mÖ ; vOíÿ it t;ôjg;itômR ;Cz≥TÃ yÖ‡¶yeÿ sur….ômteÿ puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö
invÃpR ¥Öe SyÖ g;voÿ v;ô pu®Wÿ ; v;ô pÖm[ Iyÿre NÖ yo v;ÿ …b.Iôy;deWÖ ; v; aÿSy
.eWJÖ y;ÿ tÖnyU TR sÿru ….ômtIô tywvÖ ;Smÿw .eWjÖ ' k¡roit sur….ômteÿ .vit
pUtIgÖN/Sy;pÿhTy; aÖ¶yeÖ =;mÿvte puroÄ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invRpÃ Te s'g;[ mô e
s'yˇÿ e .;gÖ/ye neÿ vÖw nw ˝Ã xm…yôTv; pr;ÿn…Ö . inidÃx R itô ymvÿrWe ;'ô iv?yÿ≤NtÖ
jIvÿitô s yMprÿWe ;ôMp[ s mIÿyteÖ jyÿitô t˝ s'gÃ ;[ mô mÖ…. v; EÖW
EÖt;nÿCu yitô yeW;ÿMpUv;RprÖ ; aÖNvçÿ" pÖm[ IyÿNte pu®W;¸ûitÁRSÃ y ipôy[ tÿm;ô¶yeÖ
=;mÿvte puroÄ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invÃpR ∫ e ;gÖ/ye nÿe vwÖ nw ˝Ã xmyitô
nwW;ÿMpurû ;yuWû opÿr"Ä p[ mIÿyteåÖ …. v; EÖW EÖtSyÿ gOhû ;nÿCu yitô ySyÿ
gOhû ;NdhÿTyô¶yeÖ =;mÿvte puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invÃpR ∫ e ;gÖ/ye nÿe vÖw nw ˝Ã
xmyitô n;Sy;pÿr' gOhû ;Ndÿhit –2–
aÖ¶yeÖ k;m;ÿy puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;lÖ' invRpÃ ¥eÖ ' k;moô nopÖnmÿde …Ö ¶mÖve
k;mÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖvnw Ö' k;mÿne Ö smÿ/yR TÖ yupnwÿ Ö' k;moÿ
nmTyô‡¶yeÖ yivÿœ;y puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invÃpR TeÖ Sp/ÃmR ;nÖ" =e]ÿe v;
sj;ôtWe uÿ v;ô…¶mÖve yivÿœ˝Ö Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô tenvwÖ ≤e N{Öy'
vIôyMÃR .[;tOVÿ ySy yuvtÖe iv p;ôPmn;ô .[;tOVÿ ye, jyteåÖ ¶yÖe yivÿœ;y
puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invÃpR de ….cÖymR ;ÿ,oôå…¶mevÖ yivÿœ˝Ö Svenÿ
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ô{=;ÿ˝…s yvyitô
nwnmÿ ….ôcrÿNTStO,tu åÖe ¶yÖ a;yu„û mte puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invRpÃ ¥Öe "
96
k;ômyetÿ Ö svRmÖ ;yÿ·u ry;ô…mTyÖ…¶mevÖ ;yu„ÿ mNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô
s EÖv;‚SmÖ•;yudÿ /R ;itô svRmÖ ;yurÿ Te yÖ‡¶yeÿ j;ôtvedÿ se puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö
invRpÃ ∫ Öe iÀ tÿk;moôå…¶mevÖ j;ôtvÿde sÖ˝Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s
EÖvnw MÖ .Uit'Ã gmyitô .vÿTyevÖ ;‡¶yeÖ ®Kmÿte puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö
invÃpR &eÖ ‘;ÿmoôå…¶mevÖ ®KmÿNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s
EÖv;‚SmÖncu[ Ã' d/;itô rocÿt EÖv;‡¶yeÖ tejSÿ vte puroÖ@;xÿ‡mÖ∑;k¡p;l'Ö
invRpÃ ˇÖe je Sÿ k;moÖå…¶mÖve tejSÿ vNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s
EÖv;‚SmÖNtejoÿ d/;it tejSÖ Vyevÿ .ÿvTyÖ‡¶yÿe s;hÖNTy;yÿ
puroô@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invÃpR TeÖ sI=ÿm;,oÖå…¶mevÖ s;ÿhNÖ Ty˝ Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô tenvÖw sÿhteÖ y˝ sI=ÿte –3–
aÖ¶yeå•ÿvte puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invÃpR ¥Öe "

k;ômyetÖ ;•ÿv;NTSy;ô…mTyÖ…¶mÖve ;•ÿvNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s
EÖvnw mÖ •ÿvNt' kroôTy•ÿv;nÖve .ÿvTyÖ‡¶yÿåe •;ôd;yÿ puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö
invÃpR ¥Öe " k;ômyetÿ ;•;ôd" Sy;ô…mTyÖ…¶mÖve ;•;ôd˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô s EÖvnw mÿ •;ôd' k¡roTy•;ôd EÖv .ÿvTyÖ‡¶yeå•ÿptye
puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invÃpR ¥eÖ " k;ômyetÖ ;•ÿpit" Sy;ô…mTyÖ…¶mevÖ ;•ÿpitô˝
Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖvnw mÖ •ÿpit' kroôTy•ÿpitrÖve .ÿvTyÖ‡¶yeÖ
pvÿm;n;y puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invRpÃ de ¶Ö yeÿ p;vÖk;y;ô¶yeÖ xucyÿ Öe
Jyog;ÿmy;vIô ydÖ¶yeÖ pvÿm;n;y inôvpR iÿ t p[;,ô mevÖ ;‚SmÖNtenÿ d/;itô
ydÖ¶yeÿ p;vÖk;yÖ v;cÿmvÖe ;‚SmÖNtenÿ d/;itô ydÖ¶yeÖ xucyÿ Ö
a;yÿru vÄe ;‚SmôNtenÿ d/;Tyûtu ydIôt;sû.u vR iÿ tô jIvÿTyÖve ‡w t;mevÖ
invRpÃ ∞Öe =u„ÿ k;moô ydÖ¶yeÖ pvÿm;n;y inôvpR iÿ t p[;,ô mevÖ ;‚SmÖNtenÿ d/;itô
97
ydÖ¶yÿe p;vÖk;yÖ v;cÿmveÖ ;‚SmÖNtenÿ d/;itô ydÖ¶yeÖ xucyÿ e

cÖ =ÿru veÄ ;‚SmôNtenÿ d/;Tyutû y¥ÖN/o .vÿitô p[vw pÿXyTyÖ‡¶yÿe pu]û vÿte
puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invRpÃ iÖe dN{;ÿy puiû ],eÿ
puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;lMp[jÖ ;k;ÿmoôå…¶revÖ ;Smwÿ pÖj[ ;MpÖj[ nyÿit
vOı û ;…mN{Ö" p[ yÿCzTyÖ‡¶yeÖ rsÿvteåj=Iôre cÖ®˘ invÃpR ¥eÖ " k;ômyÿte Ö
rsÿv;NTSy;ô…mTyÖ…¶mÖve rsÿvNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖvnw ˝Ö
rsÿvNt' kroitô rsÿv;nÖve .ÿvTyj=Iôre .ÿvTy;¶eyÖ I v; EÖW; ydÖj;
s;ô=;dÖve rsÖmvÿ ®NıeåÖ ¶yeÖ vsumÿ te puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invÃpR ¥Öe "
k;ômyetÿ Ö vsumÿ ;NTSy;ô…mTyÖ…¶mevÖ vsumÿ NtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô
s EÄvnw Ö' vsumÿ Nt' kroitô vsÿmu ;nÖve .ÿvTyÖ‡¶yÿe v;jÖstO eÿ
puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;lÖ' invÃpR Te s'g;[ mô e s'yˇÿ Öe v;j'Ö v; EÖW …sÿsIWRitô y"
sÃg' ;[ mô ' …jgIÿWTyÖ…¶" %luû vw dÖve ;n;Ã' v;jÖsdO …Ö ¶mÖve v;ÿjsÖ tO ˝Ö Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô /;vÿitô v;jÖ˝ h≤Ntÿ vO]û ' jyÿit t˝ s'gÃ ;[ mô mqoÿ
aÖ…¶·rÿvÖ n pÿi[ tô/WO eÿ .vTyô‡¶yÿåe …¶ôvteÿ puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;lÖ'
invRpÃ ¥Öe Sy;ô¶;vÖ…¶mÿ>yuı û reyÿ iûu nRidÃ∑R .;goô v;
EÖtyoÿrNÄ yoåinÿidR∑.;goôåNySt* sÖM.vÿNt*ô yjÿm;n‡mÖ…. sM.ÿvtÖ" s
ÈÃêrÖ a;itômR ;toôyR dR ¶Ö yeåÿ …¶ôvtÿe inôvpR iÿ t .;gÖ/ye neÿ vÖw nw *ÿ xmyitô
n;itRmô ;Cz≥itô yjÿm;noôå¶yeÖ Jyoitÿ„mte puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö
invÃpR ¥eÖ Sy;ô…¶®ıOtû oå¸ÿtåe …¶hoô] ¨Ö√;yÖ‡e dpÿr a;ôdIPy;ÿnı ûU TO yô
îTy;ÿ¸‡û Stˇq;ô n k;ôyÃ| y∫;ÿg/Ö ye mÿ …Ö . pUvRÃ ¨≤d(/y[Ö teÖ
ikmpÿroÖå>yu…d(/yÿ[ tÖe ie tô t;NyÖve ;vÖ=;,;ÿin s'inô/;yÿ mNqe‡idôt" pÿq[ mÖ '
jÿDe aÖ…¶" Sv;¥onerÖ …/ÿ j;ôtvedÿ ;" ) s g;ÿyi]ôy; i]ô∑.ë ;ô jÿgTy;
dÖve >e yoÿ hÖVy' vÿhtu p[j;ôn…•itô CzNdoÿ….rÖve nw ˝Ö Sv;¥onÖ"e p[ jÿnyTyô‡e W
98
v;v soÿåi¶·rTy;ÿ¸‡û JyoRitôSTv; aÿSy pr;ÿpittÖ…mitô ydÖ¶yÖe

Jyoitÿ„mte inÖvpR iÿ tô ydÖve ;Syô Jyoitô" pr;ÿpitt'Ö tdevÖ ;vÿ ®Nıe –4–
vwêÖ ;ônrÖ ' √;dÿxkp;l'Ö invÃpR √e ;®Ö,' cÖ®˘ dÿ…/ô£;V,ÿe cÖ®mÿ….xÖSym;ÿnoô

y√wêÿ ;nÖro √;dÿxkp;loô .vÿit s'vTsÖro v; aÖ…¶vwêRÃ ;nÖr"
s'vÃ TsÖr,e vÖw nw ˝ÿ SvdyÖTypÿ p;ôp' v,R˝Ã hte v;®Ö,ne vwÖ nw 'Ã
v®,p;ôx;Nmuçÿ it d…/ô£;V,;ÿ pun;itô ihrÿ<y'Ö d≤=ÿ,; pÖiv]'Ö vw
ihrÿ<yMpunû ;TyÖve nw mÿ ;ô¥mÿ SÖ y;•ÿM.vTyÖ‡e t;mevÖ invÃpR Te pÖj[ ;k;ÿm"
s'vTsÖro v; EÖtSy;x;ÿNtoô yoinÿMpÖj[ ;yÿw pxûnU ;' indÃhR itô yoålÿMpÖj[ ;yÖw
sNpÖj[ ;' n ivôNdtÖe y√wêÿ ;nÖro √;dÿxkp;loô .vÿit s'vTsÖro v;
aÖ…¶vwêRÃ ;nÖr" sÃv' TsÖrmevÖ .;ÿg/Ö ye neÿ xmyitô soÿåSmw x;ôNt" Sv;¥one"ÿ
pÖj[ ;Mp[ jÿnyit v;®Ö,ne vwÄ nw Ã' v®,p;ôx;Nmÿçu it d…/ô£;V,;ÿ pun;itô
ihrÿ<y'Ö d≤=ÿ,; pÖiv]'Ö vw ihrÿ<yMpûnu ;TyÖve nw Ã' ivôNdtÿe pÖj[ ;' vwêÿ ;nÖr'
√;dÿxkp;l'Ö invÃpR Te pû]u e j;ôte ydÖ∑;k¡p;loô .vÿit
g;yi]ôyvw nw Mÿ b[˜vcRsÖ ne ÿ pun;itô y•vÖkp;l≤S]ôvtO vwÖ ;‚SmôNtejoÿ d/;itô
y∂xÿkp;lo ivôr;jwvÖ ;‚Smÿ••Ö ;¥'Ã d/;itô
ydek;ÿdxkp;liS]ô∑.ë vwÖ ;‚Smÿ…•≤N{Öy' dÿ/;itô yd(√;dÿxkp;loô
jgÿTywvô ;‚SmÿNpÖxNU dÿ/;itô y‚SmÿÔ;ôt EÖt;…mi∑ÿ…ªôvpR iÿ t pûtU EÖv
tÿje SÖ Vyÿ•;ôd îÿ≤N{y;ôvI pÿxûu m;N.ÿvTÖ y‡vÖ v; EÖW suvÿ gÖ ;RLloôk;æCzÿ¥teÖ
yo dÿxpR ,U mR ;sy;ôjI s•ÿm;v;ôSy;'Ã v; p*,Rm;ôsI' v;ÿitp;ôdyÿit
suvgÖ ;RyÖ ih loôk;yÿ dxRp,U mR ;ôs;ivôJyeteÿ vwê;nÖr' √;dÿxkp;l'Ö
invRpÃ de m;v;ôSy;Ã' v; p*,Rm;ôsI' v;ÿitôp;¥ÿ s'vTsÖro v; aÖ…¶vwêÃR ;nÖr"
s'vÃ TsÖrmevÖ p[I,ÿ ;ôTyqoÿ s'vTsÖrmevÖ ;Sm;ô ¨pÿ d/;it suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ
99
smÿ∑‰;ô aqoÿ devÖ t;ÿ EÖv;Nv;ôr>yÿ suvgÖ | loôkmeiÿ t vIrÖh; v; EÖW

devÖ ;n;'ô yoÿå…¶mu√ÿ ;ôsyÿtÖe n v; EÖtSyÿ b[;˜Ö,; Aÿt;ôyvÿ"
purû ;•ÿm=•;‡¶Öye mÖ∑;k¡p;l'Ö invÃpR √e êw[ ;nÖr'
√;dÿxkp;lmÖ…¶mÿ√u ;s…yô„yNydÖ∑;k¡p;loô .vÿTyÖ∑;=ÿr; g;yÖ]I
g;ÿy]Ö oÿå…¶y;Rv;ÿnvÖe ;…¶StSm;ÿ a;itôQy' k¡roôTyqoô yq;ô jn'Ã yÖtåeÿ vÖs'
kÖroitÿ t;ôdgO vÖe td(√;dÿxkp;lo vwê;nÖro .ÿvitô √;dÿxÖ m;s;ÿ"
s'vTsÖr" s'vÃ TsÖr" %lûu v; aÖ¶ye oRinô" Sv;mÖve nw Ö' yoinÃ'
gmyTy;ô¥mÿ SÖ y;•ÿM.vit vwê;nÖr' √;dÿxkp;l'Ö invRpÃ Ne m;®Öt˝
sÖ¢k¡p;l'Ö g[;mÿk;m a;hvÖnIyeÿ vwê;nÖrm…/ÿ ≈yitô g;hÃpR Tye
m;®ÖtMp;ÿpvSyÖsSyÖ iv/ÿTO ywÖ √;dÿxkp;lo vwê;nÖro .ÿvitô √;dÿxÖ
m;s;ÿ" s'vTsÖr" s'vTsÖr,e vÖw ;Smÿw sj;ôt;˝í‰;ÿvyit m;®Öto .ÿvit
mÖ®toô vw dÖve ;n;'ô ivxoÿ devivôxne vÖw ;Smÿw mnu„yivôxmvÿ ®Nıe
sÖ¢k¡p;lo .vit sÖ¢gÿ,;Ö vw mÖ®toÿ g,Öx EÖv;Smÿw sj;ôt;nvÿ
®NıeånUCû ym;ÿnÖ a; s;ÿdyitô ivxÿmvÖe ;Sm;ô anÿvu Tm;Rn' kroit –5–
a;ôidôTy' cÖ®˘ invRpÃ Te s'g;[ mô mupÿ p[y;ôSyi•ôy' v; aidÿitrÄSy;mevÖ pUvRÖe p[itÿ

itœ≤Nt vwê;nÖr' √;dÿxkp;l'Ö invRpÃ de ;ôytÿn' gÖTv; s'vÃ TsÖro v;
aÖ…¶vwêRÃ ;nÖr" sÃv' TsÖr" %luû vw dÖve ;n;ÿm;ôytÿnmetÖ Sm;ô√; a;ôytÿn;∂ºvÖ ;
asurÿ ;njyÖNy√wêÿ ;nÖr' √;dÿxkp;l' inôvpR iÿ t devÖ ;n;ÿmvÖe ;ytÿne yttÖe
jyÿitô t˝ s'gÃ ;[ mô ‡metÖ ‚SmÖNv; EÖt* mÿjO ;teÖ yo ivÿi√W;ô,yoôr•Öm·ˇÿ
vwê;nÖr' √;dÿxkp;l'Ö invRpÃ ie √i√W;ô,yoôr•'Ã jÖG?v; sÃv' TsÖro v;
aÖ…¶vwêRÃ ;nÖr" s'vÃ TsÖrSvÿidtmevÖ ;·ˇô n;‚SmÿNmOj;te s'vTsÖr;yÖ v; EÖt*
smÿm;teÖ y* sÿmmÖ ;teÖ tyoôy"R pUvoÃåR ….ô&Áÿitô t' v®ÿ,o gO;it vwê;nÖr'
100
√;dÿxkp;l'Ö invRpÃ Te smm;ônyoô" pUvoRåÃ ….ô&Áÿ s'vTsÖro v; aÖ…¶vÃêRw ;nÖr"

sÿMvTsÖrmÖve ;PTv; inÿv®R ,Ö ' pÖrSt;ÿd…Ö . &ÿÁitô nwn'Ö v®ÿ,o gO;Ty;ô‡Vy'Ã
v; EÖW p[itÿ gO;itô yoåivÿMp[itgûO ;itÿ vwê;nÖr' √;dÿxkp;l'Ö
invÃpR dÖe ivÿMp[itôgÁO ÿ s'vTsÖro v; aÖ…¶vwêRÃ ;nÖr" s'vÃ TsÖrSvÿidt;mevÖ
p[itÿgO ;itô n;VyÿMp[itÿ gO;Ty;ô‡Tmnoô v; EÖW m;];ÿm;“oitô y
¨ÿ.yÖ ;dÿTp[itgOû ;Tyê'Ã v;ô pu®Wÿ ' v; vwê;nÖr' √;dÿxkp;l'Ö
invÃpR de .u yÖ ;dÿTp[itôgÁO ÿ s'vTsÖro v; aÖ…¶vÃêRw ;nÖr" s'vÃ TsÖrSvÿidtmÖve
p[itÿ gO;itô n;Tmnoô m;];ÿm;“oit vwê;nÖr' √;dÿxkp;l'Ö
invÃpR Te sÖinmÖ„e yNTs'vÃ TsÖro v; aÖ…¶vwêRÃ ;nÖro yÖd; %luû vw s'vÃ TsÖr'
jÖnt;ÿy;'ô crÄTyqÖ s /ÿn;ôòR .ÿvitô y√wêÿ ;nÖr' √;dÿxkp;l' inôvpR iÿ t
s'vTsÖrs;ÿt;mevÖ sÖinmÖ…. p[ CyÿvteÖ d;nÿk;m; aSmw pÖj[ ; .ÿv≤NtÖ yo
vw sÃv' TsÖr' pÖy[ Ju yÖ n ivÿmçûu Tyÿpi[ tœ;ôno vw s .ÿvTyetÖ mevÖ
vwêÿ ;nÖrMpunrÿ ;ôgTyÖ invÃpR ¥eÖ mÖve pÿy[ ¤uû π tM.;ÿg/Ö ye nÿe Ö iv mÿçu itô p[itÿiœTyÖw
yy;ô rJJvoÿˇm;' g;m;ôjˇe ;M.[;tÿVO y;yÖ p[ ihÿ,yu ;ôi•A≥iÃ tmÖve ;SmÖw p[
ihÿ,oit –6–
EeNÖ {' cÖ®˘ invRpÃ Te pÖxk

u ;ÿm EeNÖ {; vw pÖxvÖ îN{ÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô s EÖv;Smÿw pÖxNU p[ yÿCzit pxumû ;nÖve .ÿvit cÖ®.RvÃ itô
Sv;dÖve ;SmÖw yonÿ"e pÖxNU p[ jÿnyÖtI‡N{;ÿy≤e N{Öy;vÿte
puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;lÖ' invÃpR Te pÖxk u ;ÿm î≤N{Öy' vw pÖxvÖ
îN{ÿmvÖe ≤e N{Öy;vÿNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ÿ î≤N{ÖyMpÖxNU p[
yÿCzit pxumû ;nÖve .ÿvtÖ I‡N{;ÿy `ÖmvR tÿ e puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö
invÃpR de b( ˜[ vcRsÖ k;ÿmo b[˜vcRsÖ ' vw `ÖmR îN{ÿmvÖe `ÖmvR Nÿ tÖ˝ Svenÿ
101
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖv;‚SmÿNb[˜vcRsÖ ' dÿ/;it b[˜vcRSÖ yevÿ

.ÿvtI‡N{;ÿy;ôkvú tÿ e puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö invRpÃ deÖ •ÿk;moôåkoR vw
dÖve ;n;ôm•ÖimN{ÿmvÖe ;kúvNÿ tÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ô
a•ÖMp[ yÿCzTy•;ôd EÖv .ÿvtI‡N{;ÿy `ÖmvR tÿ e puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;lÖ'
invRpÃ iÖe dN{;ÿy≤e N{Öy;vÿtÖ îN{;ÿy;ôkvú tÿ Öe .Uitÿk;moô yidN{;ÿy `ÖmvR tÿ e
inôvpR iÿ tô ≤xrÿ EÖv;SyÖ tenÿ kroitô yidN{;ÿy≤e N{Öy;vÿt a;ôTm;nÿmvÖe ;SyÖ
tenÿ kroitô yidN{;ÿy;ôkvú tÿ e .ûtU EÖv;•;¥Öe p[itÿ itœitô
.vÿTyÖve ‡e N{;ÿy;˝hoômcu ÿe puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö invRpÃ ¥Öe " p;ôPmn;ÿ
gOhIôt" Sy;Tp;ôPm; v; a˝hÖ îN{ÿmvÖe ;˝hoômcu ˝Ö Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô s EÖvnw Mÿ p;ôPmnoåhÿso muçtÖ I‡N{;ÿy vwm/Oû ;yÿ
puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö invRpÃ ¥Öe MmO/oôå…. pÖv[ pe reÿ n[;∑ô ;^ …,ÿ v;ô….
sÿ…môyiu rN{ÿmvÖe vÿmw /ûO ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ôNmO/oåpÿ
hÖNtI‡N{;ÿy ];ô]e pÿru oÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;lÖ' invRpÃ äe ı Ö o v;ô p·rÿyˇoô
veN{ÿmvÖe ];ôt;rÄ˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖvnw Ã' ];ytÖ
îN{;ÿy;k;≥êmÖ/e vÿte puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö invÃpR ¥Öe Mmÿh;yÖDo
nopÖnmÿde teÖ e vw mÿh;yÖDSy;NTyÿe tÖnU ydÿk;≥êmÖ/e ;ivN{ÿmveÖ ;k;Ãê≥ me/Ö vÿNtÖ˝
Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Sm;ÿ aNtÖto mÿh;yÖD' Cy;ÿvyTyupnwÿ '
mh;yÖDo nÿmit –7–
îN{;ôy;NvÿjO ve puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö invRpÃ de g( ;[ mÿk;mÖ îN{ÿmvÖe ;NvÿjO ˝ûu

Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Smwÿ sj;ôt;nnuk ÿ ;Nkroit g[;Mô yÿve
.ÿvtI‡N{;ô<yw cÖ®˘ invÃpR ¥Öe SyÖ sen;s˝Ã≤xtevÖ Sy;idÿN{;ô,I vw sen;ÿyw
dÖve teNÿ {;ô,ImevÖ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô swv;SyÖ sen;ô˝ s˝ Xyÿitô
102
bLbÿj;ônpIô?me s' nÿÁÌºÖ *yR];…/ÿ„k•;ô Nymehÿ ˇÖ toô bLbÿj;ô

¨dÿitœÖNgv;ÿmvÖe nw Ã' Ny;ôymÿipônIyÖ g; vÿde yÖtIN{;ÿy mNyumû teÖ mnÿSvte
puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;lÖ' invÃpR Te s'g;[ mô e s'yˇÿ î≤N{Öy,e Ö vw mÖNyun;ô mnÿs;
s'g;[ mô ' jÿytÖ IN{ÿmvÖe mÿNyumû NtÖMmnÿSvNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s
EÖv;‚Smÿ…•≤N{ÖyMmÖNyuMmnoÿ d/;itô jyÿitô t˝ s'gÃ ;[ mô me‡Ö t;mÖve invÃpR ¥Öe o
hÖtmÿn;" SvÖyMp;ÿp îvÖ Sy;detÖ ;inô ih v; EÖtSm;ôdpÿ£;Nt;ôNyqÖWw
hÖtmÿn;" SvÖyMp;ÿpÖ îN{ÿmvÖe mÿNyûmu NtÖMmnÿSvNtÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô s EÖv;‚Smÿ…•≤N{ôyMmÖNyuMmnoÿ d/;itô n hÖtmÿn;" SvÖyMp;ÿpo
.vÖtI‡N{;ÿy d;ô]e pÿru oÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö invÃpR ¥Öe " k;ômyetÿ d;nÿk;m;
me pÖj[ ;" Syuiû rtIN{ÿmvÖe d;ôt;rÄ˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;SmÖw
d;nÿk;m;" pÖj[ ;" k¡roitô d;nÿk;m; aSmw pÖj[ ; .ÿvNÖ tI‡N{;ÿy p[d;ô]e
purÿ oÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö invÃpR ¥Öe SmwÖ p[ˇ…ÿ mvÖ s• pÿd[ Iôyte Ne {ÿmvÖe
pÿd[ ;ôt;rÄ˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;SmwÖ p[ d;ÿpyÖtI‡N{;ÿy
sû]u ;M,ÿe puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö invÃpR dÖe pÿ®ıo v;p®Ö?ym;ÿnoô veN{ÿmvÖe
sû]u ;m;ÿ,˝Ö Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖvnw Ã' ];yteånp®Ö?yo
.ÿvtÖ I‡N{oô vw sÖdõO d™ vÖe t;ÿ….r;sIôTs n Vy;ôvtO mÿ gCzÖTs
pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖˇSm;ÿ EÖtmwNÖ {mek;ÿdxkp;l'Ö
inrÿvpÖˇne vwÖ ;‚Smÿ…•≤N{Öymÿd/;ôCzKvÿrI y;Jy;nuv;ôKyÿe akroô√j[oô vw
xKvÿrIô s EÿnÄ' vj[oô .UTy;ÿ EeNıû soÿå.vÖTsoÿå…b.e∫tÀû " p[ m;ÿ /+yÖtIitô
s pÖj[ ;pÿitôMpun®Ö p;ÿ/;vÖTs pÖj[ ;pÿitô" xKvÿy;Rô a…/ÿ revÖ tI'ô inrÿ…mmItÖ
x;NTy;ô apÿd[ ;h;yÖ yoålÿ˝ …≈ôyw sNTsÖd˚O s± mÿ ;ôn"w Sy;ˇSm;ÿ
EÖtmwNÖ {mek;ÿdxkp;lÖ' invÃpR ieÖ dN{ÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s
EÖv;‚Smÿ…•≤N{Öy' dÿ/;it revÖ tIÿ puroånuv;ôKy;ÿ .vitô x;NTy;ô apÿd[ ;h;yÖ
103
xKvÿrI y;ôJy;ÿ vj[oô vw xKvÿrIô s EÿnÄ' vj[oô .UTy;ÿ îNıôe .vÿTyevÖ –8–
a;ô¶;ôv„wÖ ,Övmek;ÿdxkp;l'Ö invÃpR de ….ôcrÄNTsrÿSvÖTy;Jyÿ.;g;ô

Sy;ä;ÿhSR pÖTyíÖ®yRd;ÿ¶;vw„,Öv Ek;ÿdxkp;loô .vÿTyÖ…¶" sv;ÃR devÖ t;ô
iv„,ÿyu DÖR o devÖ t;ÿ….íwvÖ nw Ã' yÖDne ÿ c;ô…. cÿritô srÿSvÖTy;Jyÿ.;g; .vitô
v;Gvw srÿSvtI v;ôcvw nw mÿ …Ö . cÿrit b;hRSpÖTyíÖ®.RvÃ itô b[˜Ö vw
dÖve ;n;ôMbOhSÖ pitôb˜R[ ,ÿ vwÖ nw mÿ …Ö . cÿritô p[itô vw pÖrSt;ÿd….ôcrÿNtmÖ….
cÿr≤NtÖ √π√πÿ puroånuv;ôKyÿe k⁄y;ôdR itô p[yKuÿ Ty; EÖtywvÖ yÿjte ;….cÖymR ;ÿ,o
dÖve t;ÿ….revÖ devÖ t;ÿ" p[itôcrÿit yÖDne ÿ yÖD' v;ôc; v;cÖMb[˜,ÿ ;ô b[˜Ö s
devÖ t;ÿívwÖ yÖD' cÿ m?yÖto VyvÿspRitô tSyÖ n k⁄tíÿ nÖ op;ÿVy;Ö/o .ÿvitô
nwnmÿ ….ôcrÿNTStO,tu a;¶;vw„,Övmek;ÿdxkp;l'Ö invRpÃ ¥Öe ' yÖDo
nopÖnmÿde …Ö ¶" sv;ÃR dÖve t;ô iv„,uyÿ DÖR oÿå…¶' cÖvw iv„,u'Ã cÖ Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t;vevÖ ;Smÿw yÖDMp[ yÿCztÖ ¨pwnÿ ' yÖDo
nÿmTy;‡¶;vw„,Öv' Òtû e cÖ®˘ invÃpR ∞Öe =u„ÿ k;moôå¶evRw c=uWÿ ; mnu„û y;ÿ iv
pÿXy≤Nt yÖDSyÿ devÖ ; aÖ…¶' cÖvw iv„,u'Ã cÖ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô
t;vÖve ;‚SmÖç=u/ÿ ˇR íÖ =u„ÿ m;nÖve .ÿvit /eNÖ vw v; EÖt{etoô
yd;JyÿmnÖ@hë Sÿ t<@ul û ; …mÿqnuû ;devÖ ;SmwÖ c=û"u p[ jÿnyit Òtû e .ÿvitô
tejoô vw Òtû ' tejíÖ =ûSu tejsÿ vÖw ;SmwÖ tejíÖ =urû vÿ ®Nı î≤N{Öy' vw vIôyÃ| vO¤ûπ
.[;tÿVO yoô yjÿm;ônoåyÿjm;nSy;?vÖrkÿLp;ôMp[itô invÃpR dÖe .( ;[ tOVÿ yÖe yjÿm;neÖ
n;Syÿ≤e N{Öy' vIôyÃ| vO¤π purû ; v;ôc" p[viÿ dtoôinRvpRÃ ¥e ;vÿTyevÖ
v;ˇ_;mp[oiÿ dt;ôM.[;tÿVO ySy vO¤πû t;mÿSyÖ v;cÿMpÖv[ dÿNtImÖNy; v;coånuû p[
vÿd≤NtÖ t; îÿ≤N{Öy' vIy|Ã yjÿm;ne d/Ty;‡¶;vw„,ÖvmÖ∑;k¡p;l'Ö
invÃpR Te p[;t"svÖnSy;ÿk;ôle srÿSvÖTy;Jyÿ.;g;ô
104
Sy;ä;ÿhÃ SR pÖTyíÖ®yRd∑Ö ;k¡p;loô .vÿTy∑;=ÿr; g;yÖ]I

g;ÿy]Ö Mp[;tÿ "svÖnMp[;tÿ "svÖnmevÖ ten;ÿ“oTy;¶;vw„,Övmek;ÿdxkp;l'Ö
invÃpR NÖe m;?yÿiNdnSyÖ svÿnSy;k;ôle srÿSvÖTy;Jyÿ.;g;ô
Sy;ä;ÿhSR pÖTyíÖ®yRdk e ;ôdxkp;loô .vÖTyek;ÿdx;=r;
i]ô∑Pu ]w∑.uÿ MÖ m;?yÿiNdnÖ˝ svÿnMÖ m;?yÿiNdnmevÖ svÿnÖ' ten;ÿ“oTy;¶;vw„,Öv'
√;dÿxkp;l'Ö invRpÃ ˇe tO IysvÖnSy;ÿk;ôle srÿSvTy;Jyÿ.;g;ô
Sy;ä;ÿhSR pÖTyíÖ®yRd√( ;dÿxkp;loô .vÿitô √;dÿx;=r;ô jgÿtIô j;gÿt'
tOtIysvÖn' tÿtO IysvÖnmevÖ ten;ÿ“oit devÖ t;ÿ….revÖ dÖve t;ÿ" p[itôcrÿit
yÖDne ÿ yÖD' v;ôc; v;cÖMb[˜,ÿ ;Ö b[˜ÿ kÖp;lÿrw vÖe CzNd;˝ÃSy;ô“oitÿ
puroÖ@;xw"Ö svÿn;in mw];v®Ö,mekk ÿ p;l'Ö invÃpR √e x
Ö ;ywÿ k;ôle ywv;s*
.[;tûVO ySy vÖx;nÿbU NÖ ?y;ÿ so EÖvWw tw Sywkk
¡ p;lo .vitô n ih kôp;lÿ"w
pÖxmu hÖTR y;¢ÿmu ( –9–
aÖs;v;ÿidôTyo n VyÿroctÖ tSmÿw devÖ ;" p[;yÿ…í·ˇmwCzÖNtSm;ÿ EÖt˝

soÿm;r*Ö{' cÖ®˘ inrÿvpÖNtenvwÖ ;‚SmÖncu[ mÿ d/uyû oR b[˜ÿ vcRsÖ k;ÿm"Ö Sy;ˇSm;ÿ
EÖt˝ soÿm;r*ô{' cÖ®˘ invÃpR TeÖ som'Ã cwvÖ ®Ö{' cÖ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô
t;vevÖ ;‚SmÿNb[˜vcRsÖ ' /ÿˇo b[˜vcRSÖ yevÿ .ÿvit it„y;pU,mR ;ôse
invRpÃ &e {û o vw itô„yÿ" somÿ" pU,û mR ;ÿs" s;ô=;devÖ bÿ˜[ vcRsÖ mvÿ ®NıeÖ
p·rÿ…≈te y;jyit b[˜vcRsÖ SyÖ p·rÿghO ITyw êetÖ ;ywÿ êetÖ vÿTs;yw
dûGu /Mmÿ…qôtm;Jy'Ã .vÖTy;JyÖMp[o=ÿ,mÖ ;Jyÿne m;jRyNtÖe y;vÿdvÖe
b[˜ÿ vcRsÖ ' tTsv|Ã kroÖTy‡itÿ b[˜vcRsÖ ' i£¡ytÖ îTy;ÿ¸rIêÖro dûíu m;ôR
.ivÿtoô·ritÿ m;nÖvI Ac*ÿ /;ôYyeÿ k⁄y;ô¥R √w ik˘ cÖ mnûru vÿdˇÖ ∫ÿWº jÖ '
.ÿWe jÖ mÖve ;Smÿw kroitô yidÿ …b.Iôy;∂uíû m;ÃR .iv„y;ômIitÿ som;p*ô„,' cÖ®˘
105
invÃpR Te s*ôMyo vw dÖve tÿy;ô pu®Wÿ " p*ô„,;" pÖxvÖ" SvyÖvw ;Smÿw devÖ tÿy;
pÖx…u .ôSTvc'Ã kroitô n duíû m;ÃR .vit som;r*Ö{' cÖ®˘ invÃpR Te pÖj[ ;k;ÿm"
somoô vw rÿte oô/; aÖ…¶" pÖj[ ;n;ÿMp[jn…yôt; somÿ EÖv;SmwÖ retoô d/;ÿTyÖ…¶"
pÖj[ ;Mp[ jÿnyit ivôNdteÿ pÖj[ ;˝ soÿmÃ ;r*ô{' cÖ®˘ invRpÃ de ….ôcrÿNTs*ôMyo vw
devÖ tÿy;ô pu®Wÿ EÖW ®Ö{o ydÖ…¶" Sv;y;ÿ EÖvnw Ã' devÖ t;ÿyw inô„£°yÿ ®Ö{;y;ipÿ
d/;it t;ôjg;itômR ;Cz≥iÃ t som;r*ô{' cÖ®˘ invÃpR ∆e ‰og;ÿmy;vIô som'Ö v;
EÖtSyÖ rsoÿ gCzTyÖ…¶˝ xrIÿrÖ' ySyÖ Jyog;ômyÿitô som;ÿdvÖe ;SyÖ rs'Ã
in„£°ô,;TyÖ¶"e xrIÿrmutû ydIôt;su.û vR iÿ tô jIvÿTyevÖ soÿm;®Ö{yoôv;R EÖt'
gÿ…[ sôt˝ hot;ô inÆ„%ÿditô s ÈÃêrÖ a;itômR ;toÃrR nÖ@v± ;Nho];ô deyoô viˆôv;R
aÿn@Ö v± ;NviˆôhoRt;ô viˆÿnvwÖ viˆÿm;ôTm;n˝Ã SpO,oit som;r*ô{' cÖ®˘
invRpÃ ¥Öe " k;ômyetÿ Ö Svÿåe Sm; a;ôytÿnÖe .[;tÿVO y' jnyey…Ö mitô
veidÿMp·rôgÁO ;ô/mR ı uÿ NÖ y;dÖ/| n;/RMbÖihRW"ÿ StO,IÖy;dÖ/|
n;/R…mô?mSy;ÿ>y;dÖ?y;dÖ/| n Sv EÖv;Sm;ÿ a;ôytÿneÖ .[;tOVÿ y' jnyit
–10–
EÖNe {mek;ÿdxkp;l'Ö invRpÃ Ne m;®Öt˝ sÖ¢k¡p;l'Ö g[;mÿk;mÖ îN{'Ã cwvÖ

mÖ®tÿíÖ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t EÖv;Smÿw sj;ôt;Np[ yÿCz≤Nt g[;Mô yÿve
.ÿvTy;hvÖnIyÿ EÖNe {m…/ÿ ≈yitô g;hÃpR Tye m;®Öt' p;ÿpvSyÖsSyÖ iv/ÿTO yw
sÖ¢k¡p;lo m;®Öto .ÿvit sÖ¢gÿ,;Ö vw mÖ®toÿ g,Öx EÖv;Smwÿ sj;ôt;nvÿ
®NıeånUCû ym;ÿnÖ a; s;ÿdyitô ivxÿmvÖe ;Sm;ô anÿvu Tm;Rn' kroTye‡Ö t;mevÖ
invRpÃ ¥Öe " k;ômyÿte =Ö];yÿ c ivôxe cÿ sÖmd'Ã
d?y;ô…mTyÖNw {Sy;ÿv¥Ö Nb[yUÿ ;idN{;ôy;nuÿ b[hU ITy;ô≈;Vyÿ b[yU ;NmÖ®toÿ yÖjie tÿ
m;®ÖtSy;ÿv¥Ö NbÿyU[ ;NmÖ®Œoånÿu b[hûU ITy;ô≈;Vyÿ b[yU ;ôidN{'Ã yÖjie tô Sv EÖv>w yoÿ
106
.;gÖ/ye eÿ sÖmd'Ã d/;it ivtO˝h;ô,;‚StÿœNTye‡Ö t;mevÖ invÃpR ¥Öe " k;ômyetÿ Ö

kLpÿre …Ä •itÿ yq;devtÖ mÿvdÖ ;yÿ yq;devtÖ ' yÿj∫ e ;gÖ/ye nÿe vÖw nw ;ÿNyq;yÖq'
k¡Lpyitô kLpÿNt EÖv‡w N{mek;ÿdxkp;l'Ö invRpÃ √e êw dÖve ' √;dÿxkp;l'Ö
g[;mÿk;mÖ îN{'Ã cwvÖ ivê;˝Ãí devÖ ;NTSvenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t
EÖv;Smwÿ sj;ôt;Np[ yÿCz≤Nt g[;Mô yevÿ .ÿvTywNÖ {Sy;ÿvdÖ ;yÿ vwêdevÖ Sy;vÿ
¥edÖ qwNÖ {Syoôp·rÿ∑;≤diN{Öy,e vÖw ;Sm;ÿ ¨.Öytÿ" sj;ôt;Np·rÿ
gO;Tyup;/;ôYyÿpvU yR Ö' v;soô d≤=ÿ,; sj;ôt;n;ômpu iÿ hTywÖ pO‚Xnÿyw duGû /e
p[yw ©ÿ v' cÖ®˘ invRpÃ Ne mÖ®Œoô g[;mÿk;mÖ" pO‚XnÿyÖw vw pyÿso mÖ®toÿ j;ôt;"
pO‚Xnÿyw ipôy[ ©ÿvo m;®Öt;" %luû vw devÖ tÿy; sj;ôt; mÖ®tÿ EÖv Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t EÖv;Smÿw sj;ôt;Np[ yÿCz≤Nt g[;Mô yÿve .ÿvit
ipôy[ vÿtI y;Jy;nuv;ôKyeÿ .vt" ipôy[ mevÖ nw ˝Ã sm;ôn;n;'Ã kroit i√ôpd;ÿ
puroånuv;ôKy;ÿ .vit i√ôpdÿ EÖv;vÿ ®NıÖe ctÿ„u pd; y;ôJy;ÿ ctu„ÿ pd EÖv
pÖxnU vÿ ®Nıe dev;sûru ;" s'yˇÿ ; a;sÖNÄ te dÖve ; …môqo ivipÿy[ ;
a;sÖNtÿåe NÄ yoÿåNySmwÖ Jywœ‰;ôy;itÿœm;n;ítû/u ;R Vyÿ£;m•Ö…¶vRs…uÿ .ô" somoÿ
®Ö{·w rN{oÿ mÖ®≤∫Öv®R ,ÿ a;idôTyw" s îN{ÿ" pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖˇmetÖ y;ÿ
s'DÖ ;Ny;ÿy;jydÖ¶yeÖ vsÿmu te puroÄ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö inrÿvpÖTsom;ÿy ®Ö{vÿte
cÖ®…mN{;ÿy mÖ®Tvÿte puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö v®ÿ,;y;idôTyvÿte cÖ®' ttoô
v; îN{'Ã devÖ ; Jywœ‰;ÿy;ô…. smÿj;ntÖ y" sÿm;ôn…w mRqÖ o ivipÿy[ "Ö
Sy;ˇmetÖ y;ÿ s'DÖ ;Ny;ÿ y;jyed¶Ö yeÖ vsÿmu te puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö
invRpÃ TÖe som;ÿy ®Ö{vÿte cÖ®…mN{;ÿy mÖ®Tvÿte puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö
v®ÿ,;y;‡idôTyvÿte cÖ®imN{ÿmvÖe nw Mÿ .Utû ' Jywœ‰;ÿy sm;ôn; aÖ…. s' j;ÿntÖe
v…sÿœ" sm;ôn;n;ÿM.vit –11–
107
ihôr<Ö yÖg.Ö R ) a;poÿ hÖ yt( ) p[j;ÿpte –

s vedÿ pû]u " ipôtrÄ˝ s m;ôtrÄ˝ s sUnû .u vRÃu TÖ s .uvÿ TÖ punmÿ `R " ) s
¥;m*,oÃdR Nt·rÿ=˝Ö s suv"Ö s ivê;ô .uvoÿ a.vÖTs a;.ÿvt( – ¨dûu Ty'
…cô]m( –
s p[àÿ vÖ •vIÿysÖ ;¶ÿe ¥ûªu ne ÿ s'yÖ t;ÿ ) bûhO ˇÿtNq .;ônnu ;ÿ –
in k;Vy;ÿ ve/Ö sÖ" xêÿtSkôhSR tÖe d/;ÿnoô ny;ÃR pûÂ u …,ÿ )
aÖ…¶.ÃvRu {…yôptIÿ ryIô,;˝ sÖ]; cÿ£;ô,o aÖmtO ;ÿinô ivê;ÿ –
ihrÿ<yp;i,mUtû yeÿ sivôt;rÄmpu ÿ ◊ye ) s ceˇ;ÿ devÖ t;ÿ pÖdm( –
v;ômmÖ¥ sÿivtv;ômR muû êo idôvie dÿve v;ômmÖSm>yÿ˝ s;vI" ) v;ômSyÖ
ih =yÿSy devÖ .Urreÿ yÖ ; …/ôy; v;ÿm.Ö ;jÿ" Sy;m –
b…@ôTq; pvRtÃ ;n;' ≤%ô{‚Mbÿ.iWR pO…qiv ) p[ y; .U…ÿ m p[vTvit mÖˆ;
…jônoiWÿ mihin – Stom;ÿsSTv; ivc;·r…,ô p[itÿÃ ∑o.NTyÖˇ_⁄….ÿ" ) p[
y; v;j'Ö n heWNÿ tMpe®Ö mSyÿSyjuiR n –
AûddûU re,ÿ Ö s:y;ÿ sceyÖ yo m;ô n ·r„yÿı e yRê pIôt" ) aÖy' y" somoô
Ny/;ÿYyÖSme tSm;ô îN{ÿMpÖi[ trÿmMÖe yCzÿ –
a;p;ÿNtmNyuStûpO lÿp.[ m;ôR /uinô" ≤xmIÿv;ôHz®ÿm;˝ AjIôWI ) somoô
ivê;ÿNytÖs; vn;ÿinô n;v;R…gN{ÿMp[itôm;n;ÿin de."u –
p[ suvÿ ;ôn" somÿ AtÖy…u íÿktÖÉ Ne {;ÿyÖ b[˜ÿ jÖmdÿ…¶ôrcRnÃ ( ) vOW;ÿ yÖNt;…sô
xvÿsStûru Sy;ôNtyÃCR z gO,tÖ e /Ö]| Î˝Ãh –
sÖb;/ÿSteÖ md'Ã c xu„mÖy' cÖ b[˜Ö nroÿ b[˜’ Ö tÿ" spyRn( ) aÖkoR v;ô
yˇurû teÖ somÿc=;ôSt]eidN{oÿ d/te pûTO su tuyû ;Rm( –
vWÿ$t( e iv„,v;ôs a; ’¡,o…mô tNmÿe juWSv ≤xipiv∑ hÖVym( )
v/RNÃ tu Tv; su∑tuû yoô …groÿ me yUyû Mp;ÿt SvÖ‚St….ô" sd;ÿ n" –
108
p[ tˇÿe aÖ¥ ≤xÿipiv∑Ö n;m;ôy"R xÿ˝s;…m vÖynu ;ÿin ivô√;n( ) t' Tv;ÿ
gO,;…m tÖvsÖmtÿvIy;ôN=yÿNtmÖSy rjÿs" pr;ôkÉ –
ik…mˇÿe iv„,o p·rôc+yÿM.UTû p[ y√ÿv=Ö e ≤xÿipivô∑o aÿ‚Sm ) m; vpoRÃ
aÖSmdpÿ gUh EÖt¥dÖNyÂ¡p" s…môqe bÖ.qU ÿ –
a¶eÖ d; d;ôxWu ÿe rÄ…y' vIôrvÿNtÖMprIÿ,sm( ) ≤xôxIôih nÿ" sUnmuû tÿ" –
d; noÿ a¶e xÖitnoô d;" sÿh≤Ö ß,oÿ durû o n v;jÖ˝ ≈uTy;ô ap;ÿ vO…/ )
p[;cIô ¥;v;ÿp…O qôvI b[˜,ÿ ; ’…/ô suv,Ö R xû£ u muWû soô iv idÿ¥tu "u –
a…Ö¶d;ôR {ivÿ,' vIôrpex ÿ ; aÖ…¶A≥iW'ô y" sÖhß;ÿ sÖnoitÿ ) aÖ…¶idRiÖ v
hÖVym; tÿt;n;ô¶/e ;Rm;ÿinô iv.ÿtO ; pu®]Ö ; –
m; noÿ m/IR‡ô r; tU .ÿr –
Òtû ' n pûtU ' tÖnrU rÿ pÄe ;" xu…cô ihrÿ<ym( ) tˇÿe ®ÖKmo n roÿct Sv/;v" ¨Ö.e
sûíu N{ sÖipRWoô dvIÃR ≈I,IW a;ôsinÿ ) ¨Öto nÖ ¨Tpÿpu yU ;R ¨ÖKqeWuÿ
xvsSptÖ îW˝Ã Stoôt>O yÖ a; .ÿr –
v;yoÿ xÖt˝ hrIÿ,;' yûvu SvÖ po„y;ÿn;m( ) ¨Öt v;ÿ te shÖiß,oô rqÖ a;
y;ÿtu p;jÿs; –
p[ y;….ô‡y;R…sÿ d;ôê;˝sÖmCz;ÿ inôy≤u ∫ÿv;Ryivô∑yeÿ duroÖ,e ) in noÿ
rÄ…y˝ su.û ojÿs' yuvhÖe in vIôrvÖÌVyÖm…êÿy' cÖ r;/ÿ" –
revÖ tIÿn"R s/Öm;dÖ îN{ÿe sNtu tûiu vv;ÿj;" ) =umû Ntoô y;….ômdR mÿe –
revÄ ;˝ î{Öve tÿ" Stoôt; Sy;Êv;vÿto mÖònÿ" ) p[de uÿ h·rv" ≈ûtu Syÿ –12–
îit i√tIyk;<@º i√tIy" p[p;#k" 2
aq i√tIyk;<@º tOtIy" p[p;#k" 3

a;ôidôTye>yoô .uv√ÿ ŒíÖ®˘ invRpÃ ∫
e iÀ tÿk;m a;idôTy; v; EÖtM.UTyÖw p[itÿ
109
nudNtÖe yoålÖM.UTywÖ sN.Uitô' n p[;“ô oTy;ÿidôTy;nÖve .uv√ÿ tÖ" Svenÿ

.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t EÖvnw MÖ .UitÃ' gmy≤NtÖ .vÿTyevÖ ;‡idôTye>yoÿ
/;ôryÿ√ŒíÖ®˘ invÃpR deÖ pÿ®ıo v;p®Ä?ym;ÿno v;idôTy; v; aÿproÖı;rÿ
a;idôTy; aÿvgm…yôt;rÿ a;idôTy;nevÖ /;ôryÿ√tÖ" Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô t EÖvnw Ã' ivô≤x d;ÿ/T[ ynp®Ö?yo .ÿvTÖ y‡idôtåe nÿu
mNyÖSveTyÿp®Ö?ym;ÿnoåSy pÖdm; dÿdIteyÖ ' v; aidÿitirôymÖve ;Smÿw
r;ôJymnÿu mNyte sÖTy;xI·rTy;ÿh sÖTy;mÖve ;≤xW'Ã k⁄®t îÖh mnÖ îTy;ÿh
pÖj[ ; EÖv;SmÖw smÿns" kroÖTyu‡pÖ p[te ÿ m®t" sud;nv EÖn;
ivôXpitÿn;ô>yÿm˝u r;j;ÿn…Ö mTy;ÿh m;®ÖtI vw iv@±JyeœÖ o
ivôXpitÿivRx ô vw nw ˝Ã r;Ö∑,e^ Ö smÿ/yR itô y" pÖrSt;ÿdg( ;[ Myv;ôdI Sy;ˇSyÿ
gOhû ;d(vI[ hô In; hÿrCe z⁄Kû l;˝íÿ ’û„,;˝íÖ iv …cÿnyu ;ô¥e xuLû k;"
SyuStm;ÿidôTy' cÖ®˘ invRpÃ de ;idôTy; vw devÖ tÿy;ô ivÆ@±vxÿmvÖe ;vÿ
gCzÖTyvÿgt;SyÖ iv@nÿvgt˝ r;ô∑…^ mTy;ÿ¸yû Re ’û„,;" SyuStMv;ÿ®,Ö ' cÖ®˘
invRpÃ √e ;®Ä,' vw r;Ö∑m^ .ûu e EÖv ivx'Ã c r;ô∑'^ c;vÿ gCzitô yidô
n;vÖgCzπiÿ dômmÖhm;ÿidôTye>yoÿ .;ôg' invÃpR ;ôMy;mu„m;ÿdmÖ „u ywÿ
ivôxoåvÿgNtoô·ritô invÃpR de ;idôTy; EÖvnw Mÿ .;gÖ/ye Mÿ p[PeÖ sNtoô ivxÖmvÿ
gmy≤NtÖ yidô n;vÖgCzπdÖ ;êÿTq;NmÖy% U ;ÿNTsÖ¢ mÿ?ymeWÖ ;y;ômpu ÿ
hNy;idôdmÖhm;ÿidôTy;Nbÿ›;ôMy;mu„m;ÿdmÖ „u ywÿ ivôxoåvÿgNtoô·rTy;ÿidôTy;
EÖvnw Mÿ bÖıvIÿr;Ö ivxÖmvÿ gmy≤NtÖ yidô n;vÖgCzÿdπ tÖe mevÖ ;idôTy' cÖ®˘
invÃpR ie dô?meåipÿ mÖy% U ;ôNTs' nÁÿdº np®Ö?ymÖve ;vÿ gCzÖTy;‡êÿTq; .v≤Nt
mÖ®t;'ô v; EÖt‡dojoô ydÿêTÖ q aojÿsvÖw ivxÖmvÿ gCzit sÖ¢ .ÿv≤Nt
sÖ¢gÿ,;Ö vw mÖ®toÿ g,Öx EÖv ivxÖmvÿ gCzit –1–
110
devÖ ; vw mûTO yorÿ…b.yûSu te pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖNte>yÿ EÖt;Mp[;jÿ ;pÖTy;˝

xÖt’¡„,l;'ô inrÿvpÖˇywvÖ „w vÖmtO mÿ d/;ô‡¥o mûTO yo…bR.Ã Iôy;ˇSm;ÿ
EÖt;Mp[;jÿ ;pÖTy;˝ xÖt’¡„,l;ô' invÃpR Te pÖj[ ;pÿitmevÖ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô s EÖv;‚SmÖ•;yudÿ /R ;itô svRmÖ ;yurÿ ie t xÖt’¡„,l; .vit xÖt;yu"û
pu®Wÿ " xÖt≤e N{ÿyÖ a;yu„ÿ yevÖ ≤e N{Öye p[itÿ itœit Òtû e .ÿvTÖ y;yuvû Rw Òtû mÖmtO ˝Ö
ihrÿ<yÖm;yuíÿ vÖw ;Sm;ÿ aÖmtO Ã' c sÖmIcIÿ d/;it cÖTv;·rÿcTv;·r
’û„,l;ôNyvÿ ¥it cturvÖˇSy;¢‰;ÿ EkÖ/; bÖ˜[ ,Ö ¨pÿ hrTyek/ô vw
yjÿm;nÖ a;yÿdu /R ;TyÖ‡s;v;ÿidôTyo n VyÿroctÖ tSmÿw devÖ ;"
p[;yÿ…í·ˇmwCzÖNtSm;ÿ EÖt˝ s*ôy| cÖ®˘ inrÿvpÖNtenvwÖ ;iSmÖncu[ mÿ d/ûyu oR
b[˜ÿ vcRsÖ k;ÿm"Ö Sy;ˇSm;ÿ EÖt˝ s*ôy| cÖ®˘ invRpÃ de mÖ mu veÖ ;idôTy˝ Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;‚SmÿNb[˜vcRsÖ ' dÿ/;it b[˜vcRSÖ yÿve
.ÿvTyu‡.Öytoÿ ®ÖKm* .ÿvt ¨.Öytÿ EÖv;‚SmÖncu[ Ã' d/;it p[y;ôjpe y[ÿ ;je
’û„,l'Ã juhoit idôG>y EÖv;Smwÿ b[˜vcÖsR mvÿ ®Nı a;¶eyÖ mÖ∑;k¡p;l'Ö
invÃpR Te s;ivô]' √;dÿxkp;lÖM.UMyÿw cÖ®˘ y" k;ômyetÿ Ö ihrÿ<y' ivNdeyÖ
ihrÿ<yÖMmopÿ nmÖie ditô yd;ÿ¶yÖe o .vÿTy;¶Öye ' vw ihrÿ<y'Ö ySyÖvw ihrÿ<y'Ö
tenvwÖ nw iÿ √Ndte s;ivô]o .ÿvit sivôtpO s[ÿ tU EÖvnw i√NdteÖ .UMyÿw
cÖ®.RvÃ TyÖSy;mevÖ nw iÿ √NdtÖ ¨pwnÿ ˝Ö ihrÿ<y' nmitô iv v; EÖW îÿ≤N{Öy,e ÿ
vIôy,RÃe ?yRteÖ yo ihrÿ<y' ivôNdtÿ EÖt;mevÖ invÃpR ≤eÖ ırÿ<y' ivôÊv; ne≤N{Öy,e ÿ
vIôy,Re Ö VyO?ÿ yt EÖt;mevÖ invRpÃ ¥Öe SyÖ ihrÿ,y'Ö nXyÖ¥e d;ÿ¶yÖe o .vÿTy;¶eyÖ '
vw ihrÿ<y'Ö ySyÖvw ihrÿ<y'Ö tenvwÖ nw iÿ √Ndit s;ivô]o .ÿvit sivôtpO s[ÿ tU
EÖvnw iÿ √Nditô .UMywÿ cÖ®.ÃvR TyÖSy;' v; EÖt•ÿXyitô
y•XyÿTyÖSy;mevÖ nw iÿ √NdÖtI‡N{Ö" Tv∑u"û somÿm.IôWh;ÿipbÖTs
iv„vÖõV™ y;ÿCz≥TÖ s îÿ≤N{Öy,e ÿ sompIôqne Ö Vy;ÿ?yRtÖ s ydU?û vRmdûu vÿmIôˇe
111
Xy;ôm;k;ÿ a.vÖNTs pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖˇSm;ÿ EÖt˝ soÿmNeÖ {˝ Xy;ÿm;ôk˘

cÖ®…ªrÿvpÖˇne vÖw ;‚Smÿ…•≤N{Öy˝ soÿmpIôqmÿd/;ô‡i√ v; EÖW îÿ≤N{Öy,e ÿ
sompIôqne ?ÿ yRtÖe y" som'Ö v…mÿitô y" soÿmv;ômI Sy;ˇSm;ÿ EÖt˝
soÿmNÖe {˝ Xy;ÿm;ôk˘ cÖ®˘ invRpÃ TÖe som'Ã cwvÖ Ne {'Ã cÖ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô t;vevÖ ;‚Smÿ…•≤N{Öy˝ soÿmpIôq' /ÿˇoô ne≤N{Öy,e ÿ sompIôqne Ö
VyO?ÿ yteÖ yTs*ôMyo .vÿit sompIôqmevÖ ;vÿ ®NıeÖ ydwNÖ {o .vÿtI≤N{Öy' vw
soÿmpIôq îÿ≤N{ÖymevÖ soÿmpIôqmvÿ ®Nıe Xy;m;ôko .ÿvTyeWÖ v;v s
somÿ" s;ô=;devÖ soÿmpIôqmvÿ ®NıeåÖ ¶yeÿ d;ô]e pÿru oÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö
invRpÃ iÖe dN{;ÿy p[d;ô]e purÿ oÖ@;xÖmk
e ;ÿdxkp;lMpÖxk u ;ÿmoôå…¶revÖ ;Smwÿ
pÖxNU pÿj[ nÖ yÿit vOı
û ;inN{Ö" p[ yÿCzitô d…/ô m/uÿ Òtû m;poÿ /;ôn;
.ÿvNTyetÖ √w pÿxnûU ;˝ ÂÖp˝ ÂÖp,e vÖw pÖxnU vÿ ®Nıe pçgOhIôtM.ÿvitô p;¤;û
ih pÖxvoÿ b¸ÂÖpM.ÿvit b¸ÂÖp; ih pÖxvÖ" smO?ÿ yw p[;j;pÖTyM.ÿvit
p[;j;pÖTy; vw pÖxvÿ" pÖj[ ;pÿitrevÖ ;Smÿw pÖxNU p[ jÿnyTy;ô‡Tm; vw pu®Wÿ SyÖ
m/uû yNm?vÖ¶* juhû oTy;ôTm;nÿmvÖe t¥jÿm;noôå¶* p[ dÿ/;it pÖ¤‰*ÿ
y;Jy;nuv;ôKyeÿ .vtÖ" p;¤û" pu®Wÿ "Ö p;¤;ÿ" pÖxvÿ a;ôTm;nÿmvÖe
mOTû yoinÖ„R £°yÿ pÖxnU vÿ ®Nıe –2–
devÖ ; vw sÖT]m;ÿstÖ iıRpÃ ·r…mt'Ö yxÿSk;m;ôSteW;ô˝ somÖ˝ r;j;ÿnÖ' yxÿ

a;Cz≥TÖ s …gô·rmudˇwÖ mÖ…¶rnUdˇÖw ;vÖ¶IWom*ô smÿ.vt;'ô t;ivN{oÿ
yÖDivÿ.œÖ[ oånuû prÖˇw ;vÿbv[ I¥;ôjyÿtMÖ meitô tSm;ÿ EÖt;…mi∑'ô
inrÿvpt;m;¶Öye mÖ∑;k¡p;lmÖNw {mek;ÿdxkp;l˝ s*ôMy' cÖ®'
tywvÖ ;‚SmÿNtejÿ î≤N{ÖyMb[˜ÿ vcRsÖ mÿ/ˇ;'ô yo yÖDivÿ.∑[ "Ö Sy;ˇSm;ÿ
EÖt;…mi∑'ô invRpÃ de ;¶eyÖ mÖ∑;k¡p;lmÖNw {mek;ÿdxkp;l˝ s*ôMy' cÖ®'
112
yd;ÿ¶yÖe o .vÿitô tejÿ EÖv;‚SmÖNtenÿ d/;itô ydÖNw {o

.vÿtI≤N{ÖymevÖ ;‚SmÖNtenÿ d/;itô yTs*ôMyo bÿ˜[ vcRsÖ ' ten;ÿ‡¶eyÖ Syÿ c
s*ôMySyÿ cwNÖ {e sÖm;XleWÿ yÖˇe je íÿ vÖw ;‚SmÿNb[˜vcRsÖ ' cÿ sÖmIcIÿ
d/;Ty‡¶IWoômIyÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö invÃpR ¥eÖ ' k;moô nopÖnmedÿ ;¶eyÖ o vw
b[;˜ÿ ,Ö " s somÿ‚Mpbitô Sv;mÖve dÖve t;˝ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô
swvnw Ö' k;menÿ smÿ/yR TÖ yupnÿw Ö' k;moÿ nmTy‡¶IWoômIyÿm∑Ö ;k¡p;lÖ'
invRpÃ de b( ˜[ vcRsÖ k;ÿmoôå¶IWom;ÿvveÖ Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô
t;vevÖ ;‚SmÿNb[˜vcRsÖ ' /ÿˇo b[˜vcRSÖ yÿve .vitô ydÖ∑;k¡p;lÖSten;ÿ¶yÖe o
yCz‰;ÿm;ôkStenÿ s*ôMy" smOı ÿ ‰wÖ som;ÿy v;Ö…jneÿ Xy;m;ôk˘ cÖ®˘
invRpÃ ¥Öe " KlwVy;ÿiä.Iôy;{etoô ih v; EÖtSm;ô√;…jÿnmpÖ£;mÖTyqÖWw
KlwBy;ÿiä.;yÖ somÿmvÖe v;ô…jnÖ˝ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s
EÖv;‚SmÖnte[ oô v;…jÿn' d/;itô n KlIôbo .ÿvit
b[;˜,SpÖTymek;ÿdxkp;l'Ö invÃpR dÖe g( ;[ mÿk;moô ) b[˜,ÿ SÖ pitÿmvÖe Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Smwÿ sj;ôt;Np[ yÿCzit g[;Mô yÿve .ÿvit
gÖ,vÿtI y;Jy;nuv;ôKyeÿ .vt" sj;ôtrw vÄe nw Ã' gÖ,vÿNt' kroTye‡Ö t;mevÖ
invRpÃ ¥Öe " k;ômyÿte Ö b[˜iÖ Nvx'Ö iv n;ÿxyey…Ö mitÿ m;®ÖtI y;ÿJy;nuv;ôKyÿe
k⁄y;ôdR b( ˜[ •ÿ vÖe ivx'Ö iv n;ÿxyit –3–
aÖyMÖR ,e cÖ®˘ invRpÃ Te suvgÖ k

R ;ÿmoôås* v; a;ÿidTyoÿåyRmÖ ;yRmÖ ,ÿmvÖe Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖvnw ˝Ã suvgÖ | loôk˘ gÿmyTy‡yRMÖ ,e cÖ®˘
invÃpR ¥Öe " k;ômyetÿ Ö d;nÿk;m; me pÖj[ ;" Syû·u rTyÖs* v; a;ÿidôTyoÿåyRmÖ ; y"
%luû vw dd;ÿit soÿåyRmÖ ;yÖmR ,ÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖv;SmwÖ
d;nÿk;m;" pÖj[ ;" k¡roitô d;nÿk;m; aSmw pÖj[ ; .ÿvNTy‡yRMÖ ,e cÖ®˘
113
invRpÃ ¥eÖ " k;ômyetÿ SvÖ‚St jÖnt;ÿ…my;ô…mTyÖs* v;

a;ÿidôTyoÿåyRmÖ ;yRmÖ ,ÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖvnw Ö' tÌÿmyitô
y]Ö …jgÿ…mWÖtI‡N{oô vw devÖ ;n;ÿm;nuj;vÖr a;ÿsIôTs
pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖTtSm;ÿ EÖtmwNÖ {m;ÿnWu k ûU mek;ÿdxkp;l'Ö
inrÿvpÖˇne vwÖ nw mÖ g[Ã' devÖ t;ÿn;ôMpyR,Ã yäu›vÿtIô ag[vÿ tI y;Jy;nuv;ôKyeÿ
akroäu›û ;devÖ nw mÖ g[MÖ pyR,Ã yÖ‡¥o r;ÿjNÖ yÿ a;nuj;vÖr" Sy;ˇSm;ÿ
EÖtmwNÖ {m;ÿnWu kUû mek;ÿdxkp;l'Ö invÃpR iÖe dN{ÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô s EÖvnw mÖ g[˝'Ã sm;ôn;n;ôMp·rÿ ,yit bû›u vÿtIô agÿv[ tI
y;Jy;nuv;ôKyÿe .vto bû›u ;dÖve nw mÖ g['Ö p·rÿ ,yTy;nuWk Uû o .ÿvTyÖWe ; Áÿtº Syÿ
dÖve t;ô y a;ÿnju ;vÖr" smOı ÿ ‰wÖ yo b[;˜ÿ ,Ö a;ÿnju ;vÖr" Sy;ˇSm;ÿ
EÖtMb;ÿhSR pÖTyÖm;ÿnWu k Uû ˘ cÖ®˘ invÃpR äeÖ hO SÖ pitÿmvÖe Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô
s EÖvnw mÖ g[˝Ã sm;ôn;n;ôMp·rÿ ,yit bu›û vÿtIô agÿv[ tI y;Jy;nuv;ôKyÿe
.vto bu›û ;devÖ nw mÖ g[MÖ p·rÿ ,yTy;nuWk ûU o .ÿvTyeWÖ ; Áºtÿ Syÿ devÖ t;Ö y
a;ÿnju ;vÖr" smOı ÿ ‰w –4–
pÖj[ ;pÿtSÖe ]yÿ‚S]˝x∂uihôtrÿ a;sÖNt;" som;ÿyÖ r;Dÿåe dd;ôˇ;s;˝Ã

roihô,ImupˇÖw ; È„yRNÃ tIô" punrÿ gCzÖNt; aNvÖˇw ;" punrÿ y;ctÖ t; aÿSmÖw n
punrÿ dd;ôTsoÿåb[vIÎûtmÿmI„vÖ yq;ÿ sm;vÖCz ¨ÿp„Öw y;Myqÿ teÖ
pundÿ ;RSy;ômIitô s Aûtm;ÿmIôˇ; aÿSmwÖ punrÿ dd;ôˇ;s;˝Ã roihô,ImÖve opwˇÖ '
y+mÿ a;Cz≥{Ö ;j;ÿnÖ' y+mÿ a;rÖiditô t{;ÿjyÖ+mSyÖ jNmÖ
yTp;pIÿy;ôn.ÿvˇÖ Tp;ÿpyÖ+mSyÖ y∆;ôy;>yoåivÿNdÖˇ∆;ôyNe yÿSyÖ y
EÖvmetÖ We ;'ô y+m;ÿ,;'Ö jNmÖ vedÖ nwnmÿ tÖe e y+m;ÿ ivNd≤NtÖ s EÖt; EÖv
nÿmSÖ y•up;ÿ/;vÖˇ; aÿbvu[ NÖ vrÃ' vO,;mhw sm;vÖCz EÖv nÖ ¨p;ÿyÖ îitô
114
tSm;ÿ EÖtm;ÿidôTy' cÖ®˘ inrÿvpÖNtenvwÖ nw Mÿ p;ôp;Tß;m;ÿdmuçNÖ y"

p;ÿpyÖ+mgOhÿ ItÖ" Sy;ˇSm;ÿ EÖtm;ÿidôTy' cÖ®˘ invÃpR de ;idôTy;nevÖ Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t EÖvnw Ã' p;ôp;Tß;m;ÿNmuçNTy‡m;v;ôSy;ÿy;'ô
invRpÃ de mÖ mu veÖ nw mÿ ;ôPy;yÿm;nÖmNv; Py;ÿyyitô nvoÿnvo .vitô j;yÿm;nÖ
îitÿ puroÿånuv;ôKy;ÿ .vÖTy;yÿru vÄe ;‚SmÖNty;ÿ d/;itô ym;ÿidôTy;
aÖ˝xum;ÿPy;ôyyÖNtIitÿ y;ôJywvnw mÿ tÖe y;ô Py;yyit –5–
pÖj[ ;pÿitdÖvRe >e yoôå•;¥'Ö Vy;idÿxTÖ soÿåb[vIô¥idôm;Nloôk;nÖ>yÿitô·rCy;ÿtÖw

tNmm;ÿsiÖ ditô tidôm;Nloôk;nÖ>yTyÿ·rCyÖtNe {Ö˝
r;j;ÿn…Ö mN{ÿm….r;ôj…mN{ÿ˝ SvÖr;j;ÿnÖ' ttoô vw s
îÖm;Nloôk;˝S]e/Ö ;duhÿ ˇÖ ≤T]Ö/;toÿ≤S]/;tûTu v' y' k;ômyÿte ;•;ôd" Sy;ôiditô
tSm;ÿ EÖt' i]ô/;tu'û invRpÃ iÖe dN{;ÿyÖ r;Dÿe
puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;lÖ…mN{;ÿy;…/r;ôj;yeN{;ÿy SvÖr;DeåÖ y' v; îN{oô
r;j;ôy…mN{oÿå…/r;ôjoÿås;ivN{ÿ"SvÖr;i@ôm;nÖve loôk;NTSvenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô t EÖv;Sm;ô a•ÖMp[ yÿCzNTy•;Öd EÖv .ÿvitô yq;ÿ vÖTsenÖ p[ˇ;'ô g;'
dûhu EÖvmevÖ me ;Nloôk;Np[ˇ;ôNk;mÿm•Ö ;¥'Ã duh ¨ˇ;ônWe ÿu kôp;lÖ„e v…/ÿ
≈yÖTyy;ÿty;mTv;yÖ ]yÿ" puroÖ@;x;ÿ .v≤NtÖ ]yÿ îÖme loôk; EÖW;'
loôk;n;ôm;¢‰;ô ¨ˇÿr¨ˇroô Jy;y;ÿN.vTyevÖ …mÿv hIme loôk;" smOı ÿ ‰wÖ
sveWRÃ ;m….gÖmyÖ•vÿ ¥ÖTyCzÿMb$(k;r' VyÖTy;sÖmNv;ôh;inÿd;Rh;y –6–
dÖve ;ôsrûu ;" s'yˇÿ ; a;sÖNt;NdevÖ ;nsurÿ ; ajyÖNte dÖve ;" pÿr;…jGy;ôn;
asurÿ ;,;'Ö vwXyÖmpu ;ÿyNÖ te>yÿ î≤N{Öy'
vIôymR p;ÿ£;mÖˇidN{oÿåc;yÖˇdNvp;ÿ£;mÖˇdÿv®Ö /'Ö
115
n;xÿKnoôˇdÿSm;d>yÖ/oRåÃ crÖTs pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vˇmetÖ y;ô

svRpÃ œO y;y;jyÖˇywvÖ ;‚Smÿ…•≤N{Öy' vIôymÃR d/;ô‡¥ îÿ≤N{Öyk;ÿmo
vIôyk ÃR ;mÖ" Sy;ˇmÖte y;ô svRpÃ œO y; y;jyedtÖe ; EÖv devÖ t;ô" Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t; EÖv;‚Smÿ…•≤N{Öy' vIôyÃ| d/itô yidN{;ÿyÖ
r;qÃt' r;y inôvpR iÿ tô ydevÖ ;¶eStejSÖ tdÖve ;vÿ ®NıeÖ yidN{;ÿyÖ b;hÃtR ;yÖ
ydevÄ Ne {ÿSyÖ tejSÖ tdevÖ ;vÿ ®NıÖe yidN{;ÿy vwÂpÖ ;yÖ ydevÖ
sÿivôtSu tejSÖ tdevÖ ;vÿ ®NıeÖ yidN{;ÿy vwr;ôj;yÖ ydevÖ /;ôtSu tejSÖ tdevÖ ;vÿ
®NıeÖ yidN{;ÿy x;KvÖr;yÖ ydevÖ mÖ®t;'ô tejSÖ tdevÖ ;vÿ ®NıeÖ yidN{;ÿy
rwvtÖ ;yÖ ydÖve bOhSÖ pteSÖ tejSÖ tdevÖ ;vÿ ®Nı EÖt;vÿ≤NtÖ vw tej;ÿ˝…sô
t;NyÖve ;vÿ ®Nı ¨ˇ;ônWe ÿu kÖp;lÖ„e v…/ÿ ≈yÖTyy;ÿty;mTv;yÖ
√;dÿxkp;l" puroÖ@;xoÿ .vit vwêdevTÖ v;yÿ smÖNtMpÖyvR ¥ÿ it
smÖNtmÖve ≤e N{Öy' vIôyÃ| yjÿm;ne d/;it VyÖTy;sÖmNv;ôh;inÿdhR ;ôy;‡êÿ
AWÖ.o vO‚û „,bRSÖ t" s; d≤=ÿ,; vOWSÖ Tv;yÖ‡w tywvÖ yÿjte ;….xÖSym;ÿn
EÖt;íe√; aÿSy devÖ t;ô a•ÿmdÖ NTyÖdNTyuvÿ vÖe ;Syÿ mnu„û y;ÿ" –7–
rjÿnoô vw k*ÿ,yÖe " £ÿt…ûu jt'Ö j;nÿik˘ c=uvû NR yÿmy;ôˇSm;ÿ EÖt;…mi∑'Ö

inrÿvpdÖ¶yeÖ .[;jÿSvte puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l˝ s*ôy| cÖ®mÖ¶yeÖ .[;jÿSvte
puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö tywvÖ ;‚SmÖç=urÿ d/;ô‡¥í=u„k¡;mÖ"Sy;ˇSm;ÿ
EÖt;…mi∑'Ö invRpÃ de ¶Ö yeÖ .[;jÿSvte puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l˝ s*ôy| cÖ®mÖ¶yeÖ
.[;jÿSvte puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;lmÖ¶ve Rw c=uWÿ ; mnu„û y;ÿ iv pÿXy≤NtÖ sUySÿR y
dÖve ; aÖ…¶' cwvÖ sUyÃ| cÖ Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô
t;vevÖ ;‚SmÖç=u/ÿ ˇR íÖ =u„ÿ m;nevÖ .ÿvitô yd;ÿ¶yÖe * .vÿtíÖ =uWÿ I
EÖv;‚SmÖNtTp[itÿ d/;itô yTs*ôyoR n;…sÿk;'ô ten;ô….tÿ" s*ôymR ;ÿ¶yÖe *
116
.ÿvtÖStSm;ÿd…Ö .toô n;…sÿk;'ô c=uWÿ Iô tSm;ô•;…sÿky;ô c=ÿWu Iô iv/Otÿ e

sm;ônI y;ÿJy;nuv;ôKyeÿ .vt" sm;ôn˝ ih c=u"û smOı ÿ ‰;ô ¨duû Ty'
j;ôtvedÿ s˝ sÖ¢ Tv;ÿ hÖ·rtoô rqÿe …cô]' devÖ ;n;ômdu gÿ ;ôdnIÿk…ô mitô
ip<@;ôNp[ yÿCzitô c=ÿru vÄe ;SmÖw pÿ[ yCzitô ydevÖ tSyÖ tt( –8–
/[vûu oÿå…s /[vuû oÿåh˝ sÿj;ôtWe ÿu .Uy;s'Ö /IrÄíˇe ;ÿ vsuiû vd(/vu[û oÿå…s
/[vuû oÿåh˝ sÿj;ôtWe ÿu .Uy;smugû í[ ˇe ;ÿ vsuiû vd(/vu[û oÿå…s /[vuû oÿåh˝ sÿj;ôtWe ÿu
.Uy;sm….Ö.íU ˇe ;ÿ vsuiû v‡d;mÿnmÖSy;mÿnSy dev;ô ye sÿj;ôt;" k¡m⁄ ;ôr;"
smÿnsÖSt;nÖh' k;ÿmye ˙Öd; te m;' k;ÿmyNt;˝ ˙Öd; t;Nm a;mÿns"
’…/ô Sv;h;mÿnmÖSy;mÿnSy dev;ô y;" ≤S]yÖ" smÿnsÖSt; aÖh' k;ÿmye
˙Öd; t; m;' k;ÿmyNt;˝ ˙Öd; t; mÖ a;mÿns" ’…/ô Sv;h;ÿ vwêdÖve I˝
s;'gÃ h[ ,I' invRpÃ dÖe g( ;[ mÿk;mo vwêdevÖ ; vw sÿj;ôt; ivê;ÿnvÖe dÖve ;NTSvenÿ
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t EÖv;Smwÿ sj;ôt;Np[ yÿCz≤Nt g[;Mô yÿve .ÿvit
s;'gh[ ,Ö I .ÿvit mnoôgh[ ,ÿ Ö' vw sÖg' h[ ,ÿ Ö' mnÿ EÖv sÿj;ôt;n;'Ã gO;it
/[vuû oÿå…s /[vuû oÿåh˝ sÿj;ôtWe uÿ .Uy;sÖ…mitÿ p·rô/INp·rÿ
d/;Ty;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ôSteåqoÿ EÖtdevÖ svR˝Ã sj;ôt„e v…/ÿ .vitô
ySywvÖ ' ivôdWu ÿ EÖte pÿ·rô/yÿ" p·r/IôyNtÖ a;mÿnmÖSy;mÿnSy dev;ô îitÿ
itôß a;¸ÿtIjuhR oTyetÖ ;vÿNtoô vw sÿj;ôt; ye mÖh;Ntoô ye =ÿLu lÖk; y;"
≤S]yÖ" t;nÖve ;vÿ ®NıeÖ t EÿnmÖ vÿ®ı;ô ¨pÿ itœNte –9–
y•vÖmˇw •vÿnItm.vÖ¥dsÿpˇRÖ TsÖipRr.ÿ vÖ¥d…/ÿy[ tÖ

tÓtû ‡m.ÿv‡dÖ…ênoÿ" p[;,ô oÿå…sô tSyÿ te dˇ;'ô yyoÿ" p[;,ô oå…sô
Sv;he‡N{ÿSy p[;,ô oÿå…sô tSyÿ te dd;tûu ySyÿ p[;,ô oå…sô Sv;h;ÿ
117
…mô];v®ÿ,yo" p[;,ô oÿå…sô tSyÿ te dˇ;'ô yyoÿ" p[;,ô oå…sô Sv;h;ô ivêÿWe ;'
dÖve ;n;ÿMp[;,ô oÿå…sô tSyÿ te ddtûu yeW;ÿMp[;,ô oå…sô Sv;h;ÿ Òtû SyÖ
/;r;ÿmmÖ tO Sÿ yÖ pNq;ô…mN{ÿ,e dÖˇ;Mp[ytÿ ;MmÖ®≤∫ÿ" ) tÊv;ô iv„,û"u
pyRpÃ XyÖˇÊve@;ô gVywryÿ t( –
p;ôvmÖ ;ônne ÿ Tv;ô Stomÿne g;yÖ]Syÿ vtRNÖ yop;ô˝xovIRyô ,RÃe dÖve STv;ÿ
sivôtoTsOjÿ tu jIôv;tÿve jIvnÖSy;yÿw bOh{qNtÖryoÿSTv;ô Stomÿne i]ô∑.u oÿ
vtRNÖ y; xu£ û Syÿ vIôy,RÃe dÖve STv;ÿ sivôtoTsOjÿ tu jIôv;tÿve jIvnÖSy;y;ÿ
aÖ¶Se Tv;ô m;]ÿy;ô jgÿTyw vtRNÖ y;gÿy[ ,Ö Syÿ vIôy,ÃRe dÖve STv;ÿ sivôtoTsOjÿ tu
jIôv;tÿve jIvnÖSy;y;ÿ îÖmmÿ¶Ö a;yuWÿ Öe vcRsÃ e ’…/ ipô˝[ ' retoÿ v®, som
r;jn( ) m;ôtve ;ÿSm; aidtÖe xmRÃ yCz ivêeÿ dev;ô jrÿdi∑ôyqR ;sÿt( –
aÖ…¶r;yÿ„u m;ôNTs vnÖSpitÿ….ôr;yÿ„u m;ôNtenÖ Tv;yuWû ;yu„ÿ mNt' kro…mô somÖ
a;yÿ„u m;ôNTs aoWÿ/I….yRDÖ a;yu„ÿ m;ôNTs
d≤=ÿ,;….ôb˜R[ ;yu„ÿ mÖˇd(b;[ ˜ÿ ,Ö rw ;yu„ÿ m∂ºvÖ ; a;yu„ÿ mNtÖStÿåe mOtneÿ ipôtrÖ
a;yu„ÿ mNtÖSte SvÖ/y;yu„ÿ mNtÖStenÖ Tv;yuWû ;yu„ÿ mNt' kro…m –10–
aÖ…¶' v; EÖtSyÖ xrIÿr' gCzitô somÖ˝ rsoô v®ÿ, En' v®,p;ôxne ÿ

gO;itô srÿSvtI'ô v;gÖ¶;iv„,ÿU a;ôTm; ySyÖ Jyog;ômyÿit ) yo
Jyog;ÿmy;vIô Sy;¥o v;ÿ k;ômyetÿ Ö svRmÖ ;yu·ÿ ry;ô…mitô tSm;ÿ EÖt;…mi∑ô'
invÃpR de ;¶eyÖ mÖ∑;k¡p;l˝ s*ôMy' cÖ®˘ v;ÿ®,Ö ' dxÿkp;l˝ s;rSvÖt'
cÖ®m;ÿ¶;vw„,Övmek;ÿdxkp;lmÖ¶re vÖe ;SyÖ xrIÿr' in„£°ô,;itô som;ô{s'Ã
v;®Ö,ne vwÖ nw 'Ã v®,p;ôx;Nmÿçu it s;rSvÖtne Ö v;c'Ã d/;TyÖ…¶" sv;RÃ devÖ t;ô
iv„,ÿyu DÖR o devÖ t;ÿ….íwvÖ nw Ã' yÖDne ÿ c ….WJyTyûtu ydIôt;su.û vR iÿ tô jIvÿTyevÖ
y•vÖmˇw •vÿnItm.vÖidTy;JyÖmve=ÿ te ÂÖpmevÖ ;SyÖtw Nmÿihôm;n'Ö
118
Vy;cÿ∑åÖe …ênoÿ" p[;,ô oÿåsITy;ÿh;ô…ên*ô vw dÖve ;n;'Ã ….ôWj*ô t;>y;ÿmvÖe ;Smwÿ

.eWjÖ ' k¡roôtIN{ÿSy p[;,ô oÿåsITy;ÿh≤e N{ÖymevÖ ;…Smÿ•tÖe ne ÿ d/;it
…mô];v®ÿ,yo" p[;,ô oÿåsITy;ÿh p[;,;p;ôn;vÖve ;‚Smÿ•tÖe ne ÿ d/;itô ivêeWÿ ;'
dÖve ;n;ÿMp[;,ô oÿåsITy;ÿh vIôymÃR vÖe ;‚Smÿ•tÖe ne ÿ d/;it Òtû SyÖ /;r;ÿmmÖ tO Sÿ yÖ
pNq;ô…mTy;ÿh yq;yÖjru vÄe tw Tp;ÿvm;ônne ÿ Tv;ô StomenÖ Te y;ÿh
p[;,ô mevÖ ;‚Smÿ•tÖe ne ÿ d/;it bOh{qNtÖryoÿSTv;ô StomÖne Te y;ôh*jÿ
EÖv;‚Smÿ•tÖe ne ÿ d/;TyÖ¶Se Tv;ô m;]ÖyTe y;ÿh;ôTm;nÿmvÖe ;‚Smÿ•tÖe ne ÿ
d/;TyO‡û ‚TvjÖ" py;Ã¸R yû ;RvNÿ t EÖv‚TvRjSÖ t Eÿn‚M.WJy≤Nt bÖ˜[ ,oÖ
hStÿmNv;ôr>yÖ py;Ã¸R rek/ô vw yjÿm;nÖ a;yÿdu /R itô ydÖve tSyÖ
t‡iırÿ<y;d(`tûO ' in≤„pÿbTÖ y;yûvu Rw `ûtO mÖmtO ˝Ö
ihrÿ<ymÖmtO ;ÿdveÖ ;yuiû nR≤„pÿbit xÖtm;ÿnM.vit xÖt;yu"û pu®Wÿ " xÖt≤e N{ÿyÖ
a;yu„ÿ yevÖ ≤e N{Öye p[itÿ itœÖTyqoô %luû y;vÿtIô" sm;ÿ EÖ„yNmNyÿte Ö
t;vÿNm;n˝ Sy;ôTsmOı ÿ ‰; îÖmmÿ¶Ö a;yÿWu Öe vcRsÃ e
’û/ITy;ôh;yurÿ vÄe ;‚SmÖNvcoRÃ d/;itô ) ivêÿe dev;ô jrÿdi∑ôyqR ;sÖidTy;ÿhÖ
jrÿdi∑mÖve nw Ã' kroTyÖ‡…¶r;yÿ„u m;ôinitô hSt'Ã gO;TyetÖ e vw dÖve ;
a;yÿ„u mNtÖSt EÖv;‚SmÖ•;yÿdu /R itô svRmÖ ;yurÿ ie t –11–
p[jÖ ;pÿitôv®R ,ÿ ;Öy;êÿmnyÖTs Sv;' dÖve t;ÿm;CzÖTR s pyÃdR IyRtÖ s EÖt' v;ÿ®,Ö '
ctÿ„u kp;lmpXyÖˇ' inrÿvpÖˇtoô vw s vÿ®,p;ôx;dÿmCu ytÖ v®ÿ,oô v; EÖt'
gOÿ ;itô yoåêÿMp[itgûO ;itô y;vÖtoåê;ÿNp[itgOIôy;ˇ;vÿto
v;®Ö,;çtÿ„u kp;l;ô…•vRpÃ √Öe ®ÿ,mÖve Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖvnw Ã'
v®,p;ôx;Nmÿçu itô ctu„ÿ kp;l; .v≤NtÖ ctÿ„u p;ôı‰êÖ" smOı ÿ ‰;ô
Ekômitÿ·rˇ_ô' invRpÃ ¥Öe mevÖ pÿi[ tg[;hô I .vÿitô y' v;ô n;?yeitô tSm;ÿdvÖe
119
vÿ®,p;ôx;NmuCÿ yteÖ y¥pÿrMp[itg[;hô I Sy;Ts*ôymÃR k e k

¡ p;lÖmnuû
invÃpR de mÖ mu veÖ ;idôTymu∞ÿ ;ôr' k¡®⁄ tÖåe poÿåv.Oqû mvÿTw yÖPsu vw v®ÿ," s;ô=;dÖve
v®ÿ,mvÿ yjteåponÖP]Iy'Ã cÖ®MpunrÖ Te yÖ invÃpR de PÖ suyoÿinôv;R aêÖ"
Sv;mÖve nw Ö' yoin'Ã gmyitô s Eÿn˝ x;ôNt ¨pÿ itœte –12–
y; v;ÿ…mN{;v®,; ytÖVy;ÿ tÖnSU tyemÖ m˝hÿso muçt'Ö y; v;ÿ…mN{;v®,;

shÖSy;ÿ r=ÖSy;ÿ tejSÖ y;ÿ tÖnSU tyemÖ m˝hÿso muçt'Ö yo v;ÿ…mN{;v®,;vÖ¶*
ß;mÖSt' v;ÿmtÖe ne ;vÿ yjeÖ yo v;ÿ…mN{;v®,; i√ôp;Tsuÿ pÖxWu ûu ctÿ„u p;Tsu
goôœº gûhO „e vÖ‡PSvo‡Wÿ/IWuû vnÖSpitÿWûu ß;mÖSt' v;ÿmteÖ ne ;vÿ yjÖ îN{oô v;
EÖtSyÿ≤e N{Öy,e pÿ £;mitô v®ÿ, En' v®,p;ôxne ÿ gO;itô y" p;ôPmn;ÿ
gOhIôto .vÿitô y" p;ôPmn;ÿ gOhIôt" Sy;ˇSm;ÿ EÖt;mwNÿ {;v®Ö,IMpÿySÖ y;Ã'
invÃpR iÖe dN{ÿ EÖv;‚Smÿ…•≤N{Öy' dÿ/;itô v®ÿ, En' v®,p;ôx;Nmÿçu it pyÖSy;ÿ
.vitô pyoô ih v; EÖtSm;ÿdpÖ£;mÖTyqwWÖ p;ôPmn;ÿ gOhIôto yTpÿySÖ y;ÿ
.vÿitô pyÿ EÖv;‚SmÖNty;ÿ d/;it pyÖSy;ÿy;' puroÖ@;xÖmvÿ
d/;Ty;TmÖNvNtÿmvÖe nw Ã' kroÖTyqoÿ a;ôytÿnvNtmÖve cÿt/ûu ;R VyÿhU it idô+vÿve
p[itÿ itœitô pun"Ö smÿhU it idôG>y EÖv;Smwÿ .eWjÖ ' k¡roit sÖmÁU ;vÿ ¥itô
yq;ivÿı' in„’ûNtitÿ t;ôdgO veÖ t‡¥o v;ÿ…mN{;v®,;vÖ¶* ß;mÖSt'
v;ÿmteÖ ne ;vÿ yjÖ îTy;ÿhÖ du·rÿ∑‰; EÖvnw Mÿ p;itô yo v;ÿ…mN{;v®,; i√ôp;Tsÿu
pÖxWu uû ß;mÖSt' v;ÿmtÖe ne ;vÿ yjÖ îTy;ÿhtÖw ;vÿtIôv;R a;pÖ aoWÿ/yoô
vnÖSptÿy" pÖj[ ;" pÖxvÿ ¨pjIvÖnIy;ôSt; EÖv;Smÿw v®,p;ôx;Nmÿçu it
–13–
s pÿà[ vÖ i• k;VyeN{Ã' vo ivôêtÖSprIN{'Ö nrÿ" )

120
Tv' nÿ" som ivÖêtoô r=;ÿ r;j•`;yÖt" ) n ·rÿ„yeÊÖ v;vÿt"Ö s%;ÿ –

y; teÖ /;m;ÿin idôiv y; pÿ…O qVy;' y; pvÃtR „Öe voWÿ/I„vÖPsu ) te….ÿnoRô
ivêw"ÿ sûmu n;ô ahÿ@e nÖ ;[ jÿNTsomÖ p[itÿ hÖVy; gÿ.O ;y –
a¶IÿWom;ô svÿde s;ô sÙÿtI vnt'Ö …grÿ" ) s' dÿve ]Ö ; bÿ.vU qu" –
yuvû metÖ ;inÿ idôiv roÿcnÖ ;NyÖ…¶íÿ somÖ s£¡tU a/ˇm( ) yuvû ˝
…sN/˝Ãr' …Ä .xÿStervÖ¥;d¶IÿWom;ôvmuçÿ t' gO.Iôt;n( –
a¶IÿWom;ivôm˝ su mÿe Í,ûtu ' vÿWO ,;Ö hvÿm( ) p[itÿ sUˇû _;inÿ hyRtMÖ .vÿt'
d;ôxWu Öe myÿ" –
a;Ny' idôvo m;ÿt·Ö rê;ÿ j.;ôr;mÿQn;dÖNyMp·rÿ XyÖne o a{ÿ"e ) a¶IÿWom;ô
b[˜,ÿ ; v;vO/;ôno®˘ yÖD;yÿ c£qu® loôkm( –
a¶IÿWom; hÖivWÖ" p[iSqÿtSy vIôt˝ hyÃtR ' vOW,; juWû qe ;ÿm( ) sux û m;Ã,R ;Ö
Svvÿs;Ö ih .ûtU mq;ÿ /ˇÖ' yjÿm;n;yÖ x' yo" –
a; Py;ÿySvÖ s' tÿe –
gÖ,;n;Ã' Tv; gÖ,pÿit˝ hv;mhe kô…v' k¡vIôn;mÿpu m≈ÿvStmm( )
JyÖœe rÖ ;jÖMb[˜,ÿ ;Mb[˜,SptÖ a; nÿ" Íû<v•Uiû t….ÿ" sIdÖ s;dÿnm( –
s î∆nÿne s ivôx; s jNmÿn;ô s pû]u vw ;RjMÿ .rtÖe /n;ô nO….ÿ" ) devÖ ;n;'ô
y" ipôtrÿm;ôivv;ÿsit ≈Öı;mÿn; hÖivW;ô b[˜,ÿ SÖ pitÿm( –
s sû∑u .ë ;ô s AKvÿt; gÖ,ne ÿ vÖl˝ ®ÿroj f≤lôg˝ rvÿ,e )
bOhSÖ pitÿ®sÖ yO ;ÿ hVyÖsdU "Ö kinÿ£dÖ√;vÿxtIô®d;ÿjt( –
m®ÿtoô yıÿ vo idôvo y; vÖ" xmRÃ –
aÖymÖR ; y;ÿit vOW.Ö Stuivÿ„m;Nd;ôt; vsUnÿ ;Mpu®Ùûto ahÃnR ( ) sÖhß
Ö ;ô=o
goÿ]…Ö .√jÿb[ ;¸rÄSm;sÿu devÖ o {ivÿ,' d/;tu –
ye tÿåe yRmNbÖhvoÿ devyÖ ;n;ô" pNq;ÿno r;j≤NdÖv a;ôcrÿ≤Nt ) te….ÿnoR devÖ
121
mihô xmRÃ yCzÖ x' nÿ E…/ i√ÖpdeÖ x' ctÿ„u pde –

bu›û ;dgÖm[ i©ÿro….gO,R ;Öno iv pvÃtR Sy Î˝iht;Nyÿrw t( ) ®ÖjÄ {o/;˝Ã…s
’ûi]m;ÿ<yeW;ô˝ somÿSyÖ t; mdÖ îN{ÿík;r –
bu›û ;dgÿ,e[ Ö iv …mÿm;yÖ m;nÖvw jR ,e[ÿ Ö %;Nyÿt,O •ÖdIn;ÿm( )
vOq;ÿsjO TpÖ…q….ÿdIR`yR ;ôq"w somÿSyÖ t; mdÖ îN{ÿík;r p[ yo jÖDe ivô√;˝
aÖSy bN/u'û ivê;ÿin dÖve o jinÿm; ivv·ˇ_ ) b[˜Ö b[˜,ÿ Ö ¨∆ÿ.;rÖ
m?y;ÿ•Iôc;dû∞u ; SvÖ/y;ô…. p[ tÿSq* –
mÖh;NmÖhI aÿSt.;yÖi√ j;ôto ¥;˝ sµÖ p;…qÃvR ' cÖ rjÿ" ) s bû›u ;d;ÿ∑
jÖnWu ;ô>ygÖM[ bOhSÖ pitÿdvÖRe t;ô ySyÿ sÖm;[ $( –
bû›u ;¥o agÿm[ >Ö yTyoRjsÿ ;ô bOhSÖ pitôm; ivÿv;s≤Nt dÖve ;" ) ….ôn√Öl' iv
puroÿ ddRrIitô kinÿ£dÖTsuvrÿ pÖ o jÿg;y –14–
îit i√tIyk;<@º tOtIy" p[p;#k" 3
aq i√tIyk;<@º ctuq"R p[p;#k" 4

dÖve ; mÿn„ûu y;ÿ" ipôtrÄSteåÿ Nytÿ a;sÖ•sÿru ;Ö r=;˝Ã…s ipx;ôc;Steåÿ NytÖSteW;'Ã
devÖ ;n;ÿmtûu ydLp'Ö loihÿtmÖ k¡v⁄ NRÖ t{=;˝Ã…s
r;]Iÿ….rsu>nÖNt;NTsûBu /;NmOtû ;nÖ…. Vy*ÿCzÖˇe dÖve ; aÿivdûyu oR vw
noôåyiMm[yÖ teÖ r=;ÿ˝…sô v; îÖm' flÖNtIitô te r=;ô˝Syup;ÿmN]yNtÖ
t;Nyÿbvu[ NÖ vr'Ã vO,;mhÖw ydsÿru ;Ôy;ÿmÖ t•ÿ" sÖh;sÖiditô ttoô vw dÖve ;
asurÿ ;njyÖNteåsÿru ;≤ÔÖTv; r=;ô˝Syp;ÿndu NtÖ t;inô r=;ô˝SynOtÿ mkôtiRe tÿ
smÖNt' devÖ ;NpyRiÃ vxÖNte dÖve ; aÖ¶;vÿn;qNtÖ teåÿ ¶yÖe p[vtÿ e
puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö inrÿvp•Ö¶yeÿ ivb;ô/vÿtåÖe ¶yeÖ p[tIÿkvteÖ ydÖ¶yeÖ
p[vtÿ e inôrvÿpNÖ y;NyevÖ purû St;ô{=;ô˝Sy;sÖNt;inô tenÖ p[;,ÿdu NtÖ ydÖ¶yeÿ
122
ivb;ô/vÿtÖe y;NyÖve ;….toô r=;ô˝Sy;sÖNt;inô tenÖ Vyÿb;/NtÖ ydÖ¶yeÖ

p[tIÿkvteÖ y;NyÖve pÖí;{=;ô˝Sy;sÖNt;inô ten;p;ÿndu NtÖ ttoÿ devÖ ;
a.ÿvNÖ pr;surÿ ;Ö yo .[;tÿVO yv;ôNTSy;Ts Sp/RmÃ ;n EÖtye∑‰;ÿ yjet;ô¶yeÖ
p[vtÿ e puroÖ@;xÿm∑;k¡p;l'Ö invRpÃ de ¶Ö yeÿ ivb;ô/vÿtåÖe ¶yeÖ p[tIÿkvtÖe ydÖ¶yeÖ
p[vtÿ e inôvpR iÿ tô y EÖv;Sm;ôCz^yπ ;ôN.[;tÿVO yÖSt' tenÖ p[ ,ÿdu teÖ ydÖ¶yeÿ
ivb;ô/vÿtÖe y EÖvnw nÿe sÖdõO t™ ' tenÖ iv b;ÿ/teÖ ydÖ¶yÖe p[tIÿkvteÖ y
EÖv;Sm;ôTp;pIÿy;ôNt' ten;pÿ nudtÖe p[ ≈ey;ÿ˝sÖM.[;tÿVO y' nudtÖ åe itÿ sÖdx O Ã'
£;mitô nwnMÖ p;pIÿy;n;“oitÖ y EÖv' ivô√;nÖte ye∑‰;ô yjÿte –1–
devÖ ;ôsrûu ;" s'yˇÿ ; a;sÖNte dÖve ; aÿbvu[ NÖ yo noÿ vIôy;ÃvR ˇmÖStmnuÿ
sÖm;rÿ.;mh;ô îitô t îN{ÿmb[vu NÖ Tv' vw noÿ vIôy;RvÃ ˇmoå…sô Tv;mnÿu
sÖm;rÿ.;mh;ô îitô soÿåb[vIiˇÖßo mÿ îÖm;StÖnvu oÿ vIôy;RvÃ tIôSt;"
p[I,ÿ Iôt;q;sÿru ;nÖ…. .ÿiv„yÖqie tô t; vw bûhU[ ITyÿbvu[ i•ôym˝Ãhoôm…u gôy'
ivÿm/Oû ye …mÿ≤N{Öy;vÖtITyÿbv[ Iôˇ îN{;ÿy;˝hoômcu ÿe puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;lÖ'
inrÿvpÖ…•N{;ÿy vwmÖ /O ;yeN{;ÿy≤e N{y;vÿteÖ yidN{;ÿy;˝hoômcu ÿe inôrvÿp•Ö ˝hÿs
EÖv ten;ÿmCu yNtÖ yidN{;ÿy vwm/Oû ;yÖ mO/ÿ EÖv ten;p;ÿfltÖ
yidN{;ÿy≤e N{Öy;vÿt î≤N{ÖymÖve ten;ôTm•ÿd/tÖ
]yÿ‚S]˝xTkp;lMpuroÖ@;x'Ö inrÿvpÖN]yÿ‚S]˝xÖ√w dÖve t;ôSt; îN{ÿ
a;ôTm•nÿu sÖm;rÿM.ytÖ .UTywÖ t;' v;v dÖve ; iv…jÿitmuˇmÖ ;msurÿ VÄw yRjÃ yNtÖ
yo .[;tÿVO yv;ôNTSy;Ts Sp/RmÃ ;n EÖtye∑‰;ÿ yjetÖ Ne {;ÿy;˝hoômcu ÿe
puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l'Ö invRpÃ ieÖ dN{;ÿy vwm/ûO ;yeN{;ÿy≤e N{Öy;vÖtåe ˝hÿs;ô
v; EÖW gÿhO Iôto ySm;ôCz^yπ ;ÖN.[;tOVÿ yoôyidN{;ÿy;˝hoômcu ÿe invRpTÖ y˝hÿs
EÖv tenÿ muCyte mû/O ; v; EÖWoÿå….Wÿ<,oÖ ySm;ÿTsm;ôn„e vÖNy"
123
≈ey;ÿntûu ;.[;ÿ tOVyoô yidN{;ÿy vwm/ûO ;yÖ mO/ÿ EÖv ten;pÿ hteÖ
yidN{;ÿy≤e N{Öy;vÿt î≤N{ÖymevÖ ten;ôTmN/ÿˇeÖ ]yÿ‚S]˝xTkp;lMpuroÖ@;x'Ö
invRpÃ itô ]yÿ‚S]˝xÖ√w dÖve t;ôSt; EÄvÖ yjÿm;n a;ôTm•nÿu sÖm;rÿM.yteÖ
.UTywÖ s; v; EÖW; iv…jÿitôn;Rmie ∑ôyR EÖv' ivô√;nÖte ye∑‰;ô yjÿt ¨ˇÖm;mÖve
iv…jÿitôM.[;tÿVO ye,Ö iv jÿyte –2–
dÖve ;ôsrûu ;" s'yˇÿ ; a;sÖNteW;Ã' g;yÖ}yojoô blÿ…m≤N{Öy'

vIôyMÃR pÖj[ ;MpÖxNU Ts'gÖ ÁO ;ôd;y;ÿp£
Ö My;ÿitœÖˇåeÿ mNyNt ytÖr;Nv;
îÖymupÿ ;vÖTSyRitô t îÖdM.ÿiv„yÖNtIitô t;' Vyÿ◊yNtÖ ivêÿkmR…Ö •itÿ devÖ ;
d;.ITysurÿ ;" s; n;NyÿtrÖ ;˝íÖnop;vÿttR Ö te dÖve ; EÖt¥jurÿ pXyÖ‡•ojoÿå…sô
shoÿå…sô blÿm…sÖ .[;joÿå…s dÖve ;n;ô' /;mÖ n;m;ÿ…sô ivêÿm…s ivôê;yu"û
svRmÃ …s sÖv;Ryruÿ ….ô.‡U iritô v;v dÖve ; asurÿ ;,;Ömojoô blÿ…m≤N{Öy'
vIôyMÃR p[jÖ ;MpÖxnU vÿ ÔO tÖ yÌ;ÿy}Ö yÿp£
Ö My;itÿœˇÖ Sm;ÿdteÖ ;' g;ÿy]Ö ItIi∑ÿm;Û"
sMvTsÖro vw g;ÿy]Ö I s'vÃ TsÖro vw tdÿp£ Ö My;ÿitœÖ¥dÖte y;ÿ dÖve ;
asÿru ;,;Ömojoô blÿ…m≤N{Öy' vIôyÃ'R pÖj[ ;MpÖxnU vOÔÿ tÖ tSm;ÿdtÖe ;˝ sÃv' gÖ R
îtIi∑ÿm;¸û‡yoR .[;tÿVO yv;ôNTSy;Ts Sp/ÃmR ;n EÖtye∑‰;ÿ yjet;ô¶yÿe
s'vgÖ ;Ryÿ puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invRpÃ ˇÖe ˝ Íûtm;sÿ•mÖte ne Ö yjÿWu ;ô….
mÿx O dÖe ojÿ EÖv blÿ…m≤N{Öy' vIôyMRÃ pÖj[ ;MpÖxNU .[;tÿVO ySy vO¤ûπ .vÿTy;ôTmn;ô
pr;ÿSyÖ .[;tÿVO yo .vit –3–
pÖj[ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ t; aÿSÃ m;TsO∑û ;" pr;ÿcIr;yÖNt; y];vÿsNÖ ttoÿ
gÖmdRu du iÿ tœÖˇ; bOhSÖ pitÿí;ôNvvÿtw ;ô˝ soÿåb[vIôähO SÖ pitÿrnÄ y;ÿ Tv;ô p[
itÿœ;ôNyqÿ Tv; pÖj[ ; ¨Öp;vÿTSyRNÖ tIitô tMp[;itÿœˇÖ toô vw pÖj[ ;pÿitMpÖj[ ;
124
¨Öp;vÿtNR tÖ y" pÖj[ ;k;ÿm"Ö Sy;ˇSm;ÿ EÖtMp[;jÿ ;pÖTy' g;ÿmtûuR ' cÖ®˘
invÃpR Te pÖj[ ;pÿitmÖve Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s EÖv;Smÿw pÖj[ ;Mp[
jÿnyit p[jÖ ;pÿit" pÖxnU sÿ jO tÖ teåÿ Sm;TsO∑û ;" pr;ÿç a;yÖNte y];vÿsNÖ ttoÿ
gÖmduR du iÿ tœÖˇ;NpûWU ; c;ôNvvÿtw ;ô˝ soÿåb[vITpUWû ;ny;ÿ m;ô p[ itôœ;qÿ Tv;
pÖxvÿ ¨Öp;vÿTSyRNÖ tIitô m;Mp[ itôœiº tô somoÿåb[vIôNmmÖ v;
aÿ’∑pÖCy…mTyu.û * v;ôMp[ itÿœ;ônITyÿbv[ Iôˇ* p[;itÿœˇÖ toô vw
pÖj[ ;pÿitMpÖxvÿ ¨Öp;vÿtNR tÖ y" pÖxk u ;ÿm"Ö Sy;ˇSm;ÿ EÖt˝ soÿm;p*ô„,'
g;ÿmtuûR ' cÖ®˘ invRpÃ Te som;pûWU ,;ÿvvÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t;vevÖ ;Smÿw
pÖxNU p[ jÿnytÖ" somoô vw rÿte oô/;" pUWû ; pÿxnûU ;Mpÿj[ n…yôt; somÿ EÖv;SmÖw
retoô d/;ÿit pUWû ; pÖxNU p[ jÿnyit –4–
a¶eÖ go….ÿnÖR a; gÖhINdoÿ pu∑û ‰; juWÿ Sv n" ) îN{oÿ /Öt;R gOhû We ÿu n" –
sÖivôt; y" sÿh≤Ö ßyÖ" s noÿ gOhû We uÿ r;r,t( ) a; pûWu ; EÖTv; vsÿu –
/;ôt; dÿd;tu no rÄ…ymIx;ÿnoô jgÿtSpitÿ" ) s nÿ" pU,û neR ÿ v;vnt( –
Tv∑;ô yo vOWÿ .Ö o vOW;ô s noÿ gOhû We uÿ r;r,t( ) sÖhße,ÿ ;Öytu neÿ c –
yenÿ devÖ ; aÖmtO Ã' dIô`˝R ≈voÿ idôVywryÿ Nt ) r;yÿSpoWÖ TvmÖSm>y'Ö gv;'Ã
kûæ⁄ Lm' jIôvsÖ a; yÿvu Sv –
aÖ…¶gûhRO pÿitô" somoÿ ivêÖvinÿ" sivôt; sÿmu /Öe ;" Sv;h;ÿ )
a¶ÿe gOhptÖe yStÖe ÒTyoÿ .;ôgStenÖ shÖ aojÿ a;ô£mÿm;,;y /eihô
≈wœ‰;ÿTpÖqo m; yoÿW' mU/û ;R .ÿyU ;sÖ˝ Sv;h;ÿ –5–
…cô]y;ÿ yjet pÖxk u ;ÿm îÖy' vw …cô]; y√; aÖSy;' ivêÿM.Utû m…/ÿ pÖj[ ;yÿtÖe
tenyeÖ ' …cô]; y EÖv' ivô√;˝…íô]y;ÿ pÖxk u ;ÿmoô yjÿtÖe p[ pÖj[ y;ÿ
125
pÖx…u .ÿ…mRqnûu jw ;ÃyR teÖ p[vw ;¶Öye ne ÿ v;pyitô ret"ÿ s*ôMyenÿ d/;itô retÿ EÖv ihôt'
Tv∑;ÿ ÂÖp;…,ô iv k¡roit s;rSvÖt* .ÿvt EÖt√w dwVyÿ‚Mmqûnu '
dwVyÿmvÖe ;Smÿw …mqûnu Mmÿ?yÖto dÿ/;itô pu∑‰wÿ pÖj[ nÿn;y …snIv;ôLyw
cÖ®.RvÃ itô v;Gvw …sÿnIv;ôlI pui∑ô" %lûu vw v;Kpui∑ÿmvÖe v;cÖmpu Twÿ ywNÖ {
¨ÿˇmÖ o .ÿvitô tenvÖw t‚Nmÿqnuû ˝ sÖ¢tw ;inÿ hvI˝iWÿ .v≤Nt sÖ¢ g[;Mô y;"
pÖxvÿ" sÖ¢;rÖ<y;" sÖ¢ CzNd;˝ÃSyû.u yÖSy;vÿ®ı‰;ô aqwtÖ ;
a;¸ÿtIjuhR oTyetÖ e vw dÖve ;" pui∑ÿptyÖSt EÖv;‚SmÖNpui∑'Ã d/itô pu„yÿit
pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ôrqoô ydetÖ ; a;¸ÿtIjuhRû oitô p[itÿiœTyw –6–
m;ô®tÖ mÿ…s mÖ®t;ômojoôåp;' /;r;ÿ‚M.æNı rÄmyÿt m®t"

XyÖne m;ô…ynÖMmnoÿjvs'Ö vOW,ÿ ˝ suv·Oû ˇ_m( ) yenÖ x/RÃ ¨Ögm[ vÿs∑O mÖ ie tô
tdÿ…ên;ô p·rÿ /ˇ˝ SvÖ‚St –
pûru oÖv;ôto vWÃ≤R ÔÖNvr;ÖvTO Sv;h;ÿ v;ôt;vÖ√WR•Ã gûu r[ ;ÖvTO Sv;h;ÿ
StÖnyÖNvWRNÃ .Iômr;ÖvTO Sv;h;ÿnxÖNyÿvSÖ fÀj≤ÃR NdÖ¥√u WRNÃ TvÖWe r;ÄvTO Sv;h;ÿitr;Ö]'
vWÃNR pûiU tRr;ôvTO Sv;h;ÿ bÖ¸ h;ôymÿvWO ;ôiditÿ ≈utû r;ÖvTO Sv;h;ôtpÿitô
vWÃiR NvÖr;@;ôvTO Sv;h;ÿvSÖ fÀj≤ÃR NdÖ¥√u WÃNR .ûtU r;ÖvTO Sv;h;ô m;Nd;Ö v;x;ô"
xuN?yûrU …jÿr;" ) Jyoitÿ„mtIôStmÿSvrIÖ®NdÿtIô" sufnÉ¡ ;" ) …m]ÿ.tO "Ö
=]ÿ.tO "Ö sur;ÿ∑;^ îÖh m;ÿvt vO„,oÖ aêÿSy s'dÖ ;nÿm…sô vO∑‰wÖ Tvopÿ
nÁ;…m –7–
dev;ÿ vsVy;ô a¶ÿe som sUyR ) dev;ÿ" xmR<y;ô …m];ÿv®,;yRmn( )

dev;ÿ" spItÖyo åp;Ã' np;d;xuhme n( ) ¨Ödn( o dÿˇoådÖ…/‚M.ÿNt idôv"
pÖjNR y;ÿdNÖ t·rÿ=;TpO…qôVy;Sttoÿ noô vO∑‰;ÿvt idv;ÿ …côˇmÿ" ’<v≤Nt
126
pÖjNR yÿne odv;ôhne ÿ ) pO…û qôvI' y√‰uNû d≤Ntÿ –
a; y' nrÿ" sudû ;nÿvo dd;ôxWu eÿ idôv" koxÖmcÿCu yvu" ) iv pÖjNR y;ÿ"
sOj≤NtÖ rodÿsIô anûu /Nvÿn; y≤Nt vO∑û yÿ" –
¨dIÿryq; m®t" smu{tÖ o yUyû ' vOiû ∑' vÿWyR q; purIiW," ) n voÿ dß;Ö
¨pÿ dSy≤Nt /Öne vÖ" xu.'Ã y;ôt;mnuû rq;ÿ avOTst –
sOjû ; vûiO ∑' idÖv a;≤∫" sÿm{ûu Mpÿ,O ) aÖBj; aÿ…s p[qmÖj; blÿm…s
smuiû {yÿm( – ¨•ÿM.y pO…qôvI‚M.ÖNıId' idôVy' n.ÿ" ) ¨Ödn( o idôVySyÿ
no dÖhe Ix;ÿnoô iv sOjÿ ;ô dOitÿm( –
ye devÖ ; idôiv.;ÿg;ô yeåÿ Nt·rÿ=.;g;ô ye pO…ÿ qôiv.;ÿg;" ) t îÖm' yÖDmÿvNtûu
t îÖd' =e]mÖ ; ivÿxNtûu t îÖd' =e]mÖ nuû iv ivÿxNtu –8–
m;ô®tÖ mÿ…s mÖ®t;ômojÖ îitÿ ’û„,' v;sÿ" ’û„,tÿWU MÖ p·rÿ /ˇ EÖt√w vO∑‰ÿw
ÂÖp˝ sÂÿp EÖv .UTû v; pÖjNR yÃ' vWRyit rÖmyÿt m®t" XyenÖ m;ô…ynÖ…mitÿ
pí;√;ÖtMp[itÿ mIvit purov;ôtmÖve jÿnyit vÖWSR y;vÿ®ı‰w v;tn;ôm;inÿ
juhoit v;ôyvu Rw vO∑‰;ÿ Èxe v;ôymu vÖe Svenÿ .;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô s
EÖv;Smÿw pÖjNR y'Ã vWRyTyÖ‡∑* jÿhu oitô ctÿßoÖ vw idxÖítÿßoÖåv;Ntridôx;
idôG>y EÖv vOi∑ô˝ sMp[ Cy;ÿvyit ’„,;…jône s' y*ÿit
hÖivrevÖ ;k¡‡rNtvÖiRe d s' y*ôTyvÿ®ı‰Öw ytIÿn;mÖ¥m;ÿn;n;˝ xIôW;R…,Ö
pr;ÿptÖNte %ÖjrRU ;ÿ a.vÖNteW;ô˝ rsÿ ËÖ?voÃåR ptÖˇ;inÿ
kôrIr;ÿ<y.vNTs*ôMy;inÖ vw kôrIr;ÿ…, s*ôMy; %luû v; a;¸ÿitidÖvR o vOi∑Ã'
Cy;vyitô yTkôrIr;ÿ…,Ö .vÿ≤Nt s*ôMyyÖvw ;¸ÿTy; idôvo vOi∑ômvÿ ®NıÖe
m/uWÿ ;ô s' ywTyÖp;' v; EÖW aoWÿ/In;ô˝ rsoô yNm?vÖŒ EÖv*Wÿ/I>yo
127
vWÖTR yqoÿ aÖŒ EÖv*Wÿ/I>yoô vOi∑Ö' in nÿyitô m;Nd;ô v;x;ô îitô s' y*ÿit
n;mÖ/ye rÿw veÄ nw ;ô aCzÖT¯ yqoô yq;ÿ b[yUû ;ds;ôvhe ITyevÖ mevÖ nw ;ÿ n;mÖ/ye rwÖ ;
Cy;ÿvyitô vO„,oÖ aêÿSy s'dÖ ;nÿm…sô vO∑‰Öw Tvopÿ nÁ;ômITy;ÿhÖ vOW;ô v;
aêoô vOW;ÿ pÖjNR yÿ" ’û„, îÿvÖ %luû vw .ûTU v; vÿWiR t ÂÖp,e vwÖ nw ˝Ö
smÿ/yR it vÖWSR y;vÿ®ı‰w –9–
dev;ÿ vsVy;ô dev;ÿ" xmR<y;ô dev;ÿ" spItyÖ îTy; bÿ›;it

dÖve t;ÿ….revÄ ;NvÖh' vOi∑ÿ…mCzitô yidô vWeˇRÖ ;vÿTyevÖ hoÿtVÖ y'Ã yidô n
vWeCRÖ z™vo .Utû e hÖivinRvpRÃ ‡e dhor;Ö]e vw …mô];v®ÿ,;vhor;Ö];>y;'Ö %luû vw
pÖjNR yoÿ vWRitô nˇ_Ã' v;ô ih idv;ÿ v;ô vWÃiR t …mô];v®ÿ,;vevÖ Svenÿ
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô t;vevÖ ;Sm;ÿ ahor;ô];>y;ÿMpÖjNR y'Ã vWRytoôå¶yeÿ
/;mÖCzdeÿ puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö invRpÃ Ne m;®Öt˝ sÖ¢k¡p;l˝
s*ôymR k e k¡ p;lmÖ…¶v;R îÖto vOi∑ômdu Iÿryit mÖ®tÿ" sO∑û ;' nÿy≤Nt yÖd;
%lûu v; aÖs;v;ÿidôTyo Nyÿõr™ ‚Ö Xm….ÿ" py;ôvR tÖtR åe qÿ vWRit /;mÖCzidÿv
%luû vw .UTû v; vÿWTR yetô ; vw dÖve t;ô vO∑‰;ÿ ÈxteÖ t; EÖv Svenÿ
.;gÖ/ye neÖ opÿ /;vitô t; EÖv;Smÿw pÖjNR y'Ã vWRyNTyutû ;vÿiWR„yÖNvWÃTR yÖve
sOjû ; vOiû ∑' idôv a;≤∫" sÿm{ûu MpO,û Te y;ÿhmÖe ;íÖvw ;mUí;ôp" smÿ/yR TÖ yqoÿ
a;ô….rÖve ;mUrCz¯TyÖ‡Bj; aÿ…s p[qmÖj; blÿm…s smûiu {yÖ…mTy;ÿh
yq;yÖjru vÄe tw ‡du•Mÿ .y pO…qôvI…mitÿ vW;ô◊R ;' jÿhu oTyeWÖ ; v; aoWÿ/In;'
vOi∑ÖvinôStyÖvw vOi∑ôm; Cy;ÿvyitô ye dÖve ; idôiv.;ÿg;ô îitÿ
’„,;…jônmvÿ /UnotIôm EÖv;Smÿw loôk;" p[Itô ; aÖ.I∑;ÿ .v≤Nt –10–
sv;R…Ã ,Ö CzNd;ÿ˝SyetÖ Sy;Ö…m∑‰;ÿmnUCy;ônITy;ÿ¸iS]Ö∑.ë oô v; EÖt√«ÖyÃ|

128
yTkôkd⁄ ‚uû „,h;ô jgÿTywÖ ydÿ‚u „,hkôk.⁄ ;ÿvNv;hÖ tenvwÖ sv;Ã…R ,Ö

CzNd;ô˝Syvÿ ®Nıe g;yÖ]I v; EÖW; ydû‚u „,h;ô y;inÿ cÖTv;yR?yÖ=r;ÿ…,Ö
ctu„ÿ p;d EÖv te pÖxvoô yq;ÿ puroÖ@;xÿe puroÖ@;xoå?yevÖ mevÖ
t¥dûCO y?yÖ=r;ÿ…,Ö y∆gÿTy; p·rdÖ?y;dNtÃ' yÖD' gÿmyeiT]Ö∑.ë ;ô p·rÿ
d/;tI≤N{Öy' vw vIôyÃ| i]ô∑ië gÿ≤N{Öy EÖv vIôyRÃe yÖDMp[itÿ œ;pyitô n;Nt'Ã
gmyÖTy‡¶Öe ]I teÖ v;…jÿn;ô ]I WÖ/Sqeitô i]vÿTy;ô p·rÿ d/;it
sÂpÖTv;yÖ svoôR v; EÖW yÖDo yT]ÿ/w ;tÖvIy'Ö k;m;ÿyk;m;yÖ p[ yÿJu yteÖ
sve>RÃ yoô ih k;mÿ>e yo yÖD" p[yÿ Jûu ytÿe ]w/;tÖvIyÿne yjet;….ôcrÖNsvoôR v;
EÖW yÖDo yT]ÿ/w ;tÖvIyÖ˝ sve,RÃ vÖw nw Ã' yÖDne ;ô…. cÿrit StO,tuû
EÖvnw ‡ÿ mÖte ywvÖ yÿjte ;….cÖymR ;ÿ,"Ö svoRô v; EÖW yÖDo yT]ÿ/w ;tÖvIyÖ˝
sve,RÃ vÖw yÖDne ÿ yjteÖ nwnmÿ ….ôcrÿNTStO,tu EÖtywvÖ yÿjte sÖhßÿ,e
yÖ+ym;ÿ,"Ö p[j;ÿtmÖve nw ∂ÿ d;Tye‡Ö tywvÖ yÿjte sÖhße,ÿ je ;ônoåNt'Ö v; EÖW
pÿxnûU ;' gÿCzitô y" sÖhße,ÿ Ö yjÿte pÖj[ ;pÿitô" %luû vw pÖxnU sÿ jO tÖ
t;˝S]w/ÿ ;tÖvIyenÿ vÖw ;sÿjO tÖ y EÖv' ivô√;˝S]w/ÿ ;tÖvIyÿne pÖxk u ;ÿmoô yjÿtÖe
ySm;ÿdvÖe yonÿ"e pÖj[ ;pÿit" pÖxnU sÿjO tÖ tSm;ÿdvÖe nw ;ÿNTsOjtÖ ¨pÿnw mÖ ˇu rÿ ˝
sÖhß'Ã nmit devÖ t;ÿ>yoô v; EÖW a; vÿíO ‰tÖe yo yÖ+y îTyuKû Tv; n yjÿte
]w/;tÖvIyÿne yjetÖ svoRô v; EÖW yÖDo yT]ÿ/w ;tÖvIyÖ˝ sve,RÃ vÖw yÖDne ÿ
yjtÖe n dÖve t;ÿ>yÖ a; vÿíO ‰tÖe √;dÿxkp;l" puroô@;xoÿ .vitô te
]yÖítu„ÿ kp;l;iT]„WmOıTÖ v;yÖ ]yÿ" puroÖ@;x;ÿ .v≤NtÖ ]yÿ îÖme loôk;
EÖW;' loôk;n;ôm;¢‰;ô ¨ˇÿr¨ˇroô Jy;y;ÿN.vTyevÖ …mÿvÖ hIme loôk;
yÿvmÖ yoô m?yÿ EÖt√; aÖNt·rÿ=Sy ÂÖp˝ smÿı O ‰wÖ sveWRÃ ;m….gÖmyÖ•vÿ
¥ÖTyCzÿMb$(k;rÖ˝ ihrÿ<y' dd;itô tejÿ EÖv;vÿ ®Nıe t;ôPy| dÿd;it
pÖxnU veÖ ;vÿ ®Nıe /enÖ 'u dÿd;Ty;ô≤xWÿ EÖv;vÿ ®NıeÖ s;ªoô v; EÖW v,oÖR
129
y≤ırÿ<y'Ö yjuWÿ ;' t;ôPyRmKÿu q;mÖd;n;Ã' /enÖ ru tÄe ;nevÖ sv;ôNR v,;ÖnR vÿ ®Nıe
–11–
Tv∑;ÿ hÖtpu]ÿ oô vIN{Ö˝ somÖm;hÿrˇÖ ‚SmÖ…•N{ÿ ¨phÖvmwCÿ ztÖ t' nop;ÿ ◊yt
pû]u Mmeåÿ v/Iô·ritô s yÿDvexsÖ ' ’ûTv; p[;sô h;ô somÿmipbÖˇSyÖ
ydÖTy≤xÿ„ytÖ tÊv∑;ÿhvÖnIyÖmpu Ö p[;vÿtyR TÖ Sv;heN{ÿx]uv/R SÖR veitô s
y;vÿd?ûU vR" pÿr;ôiv?yÿitô t;vÿit SvÖymevÖ VyÿrmtÖ yidÿ v;ô
t;vÿTp[v,Ö m;sIôTyidÿ v;ô t;vÖd?yÖ¶re ;sIôTs sÖM.vÿ•¶Ö IWom;ÿv…Ö .
smÿ.vÖTs îÿWmu ;ô]imÿWmu ;]'Ö iv„vÿõõ™ v/RtÖ s
îÖm;\Lloôk;nÿv,O oÖ¥idôm;\Lloôk;nvÿ,O oÖˇ√O]û Syÿ vO]TÖ v'
tSm;ôidN{oÿå…b.edÖ ipô Tv∑;ô tSmÖw Tv∑;ô vjÿm[ …sçÖˇpoô vw s vjÿ[
a;sIôˇmu¥Nÿ tu'û n;xÿKnoôdqÖ vw tihôR iv„,urÿ NÄ y;
devÖ t;sIôTsoÿåb[vIôi√„,Övhe Iôdm; hÿ·r„y;voô yen;ôy…môd…mitô s
iv„,uSÿ ]Ö/e ;Tm;n'Ö iv Nyÿ/ˇ pO…qôVy;' tOtIÿymÖNt·rÿ=Öe tOtIÿy' idôiv
tOtIÿym….py;RvtÖ ;Rı‰…bÿ.¥eÖ TpO…ÿ qôVy;' tOtIÿymÖ ;sIôˇne Ne {oô
vjÖm[ du yÿ CzÖi√„<vÿniu SqtÖ" soÿåb[vIôtNm; meÖ p[ h;ôr‚StÖ v; îÖd' m…yÿ
vIôyÃ| tˇÖe p[ d;ÿSy;ômIitô tdÿSmÖw p[;yÿCzÖˇTp[TyÿgO ;ûd/;ô meitô ti√„,Övie tô
p[;yÿCzÖˇi√„,û"u p[TyÿgO ;dÖSm;æSvN{ÿ î≤N{Öy' dÿ/;ô‚Tvitô ydÖNt·rÿ=Öe
tOtIÿymÖ ;sIôˇne Ne {oô vjÖm[ du yÿ CzÖi√„<vÿniu SqtÖ" soÿåb[vIôNm; mÖe p[
h;ôr‚StÖ v; îÖd' m…yÿ vIôyÃ| tˇÖe p[ d;ÿSy;ômIitô tdÿSmwÖ
p[;yÿCzÖˇ;Tp[TyÿgO ;ôid(√m;R/Ã ;ô îitô ti√„,Övie tô p[;yÿCzÖˇi√„,û"u
p[TyÿgO ;dÖSm;æSvN{ÿ î≤N{Öy' dÿ/;ô‚Tvitô yi∂Öiv tOtIÿymÖ ;sIôˇne Ne {oÖ
vjÖm[ du yÿ CzÖi√„<vÿniu SqtÖ" soÿåb[vIôNm; mÖe p[ h;ôynRe ;ôhimôdm‚SmÖ tˇeÖ p[
130
d;ÿSy;ômIitô TvI3 îTyÿbv[ ITsÖ/' ;' tu s' dÿ/;vhwÖ Tv;mevÖ p[ ivÿx;ônIitô

yNm;Mpÿi[ vôx"e ikMm;ÿ .uÔ‰;ô îTyÿbv[ IôÊv;mÖve Ne /IÿyÖ tvÖ .og;ÿyÖ Tv;Mp[
ivÿxye …Ö mTyÿbv[ IôˇMvO]û " p[;ivÿxdudû r'Ö vw vO]û " =uTû %luû vw mÿn„ûu yÿSyÖ
.[;tÿVO yoô y EÖv' vedÖ h≤NtÖ =u/MÖ .[;tÿVO yÖ' tdÿSmÖw
p[;yÿCzÖˇTp[TyÿgO ;ûiT]m;Ã/R ;ô îitô ti√„,Övie tô p[;yÿCzÖˇi√„,u"û
p[TyÿgO ;dÖSm;æSvN{ÿ î≤N{Öy' dÿ/;ô‚Tvitô y≤T]" p[;yÿCzÖ≤T]"
pÖT[ ygOÿ ;ûˇ≤T]Ö/;toÿ≤S]/;tûTu v' yi√„,urÿ NÄ vitÿœtÖ iv„,Övie tô
p[;yÿCzÖˇSm;ÿdNw {;vw„,Öv˝ hÖiv.RvÃ itô y√; îÖd' ik˘cÖ tdÿSmwÖ
tTp[;yÿCzÖdcO "Ö s;m;ÿinô yjU˝i'Ã W sÖhß'Ö v; aÿSmwÖ
tTp[;yÿCzÖˇSm;ÿTsÖhßÿd≤=,m( –12–
devÖ ; vw r;ÿjNÖ y;ÿ∆;yÿm;n;d…b.yûSu tmÖNtrÖve sNt'Ö d;ª;p*ÿM.ÖNTs v;

EÖWoåpoÿB/o j;yteÖ y{;ÿjNÖ yoÿ y√; EÖWoånÿpoB/oô j;yÿte vO]û ;Nfl˝íÿr‡eÄ ¥'
k;ômyÿte r;jÖNyÿmnÿpoB/o j;yet vO]û ;Nfl˝íÿriÖe ditô tSm;ÿ
EÖtmwNÿ {;b;hRSpÖTy' cÖ®˘ invRpÃ de NwÖ {o vw r;ÿjNÖ yoÿ b[˜Ö bOhSÖ pitôb˜R[ ,ÿ vÖw nw Ö'
d;ªoôåpoM.ÿn;Nmuçit ihrÄ<my'Ö d;mÖ d≤=ÿ,; s;ô=;devÖ nw Ö'
d;ªoôåpoM.ÿn;Nmuçit –13–
nvoÿnvo .vitô j;yÿm;ônoåˆ;Ã' kÉtô ®u WÄ s;ÿmTÖe yg[eÿ ) .;ôg' dÖve >e yoô iv
dÿ/;Ty;ôyNp[ cÖN{m;ÿ‚Strit dIô`mR ;yÿ"u –
ym;ÿidôTy; aÖ˝xum;ÿPy;ôyyÿ≤NtÖ ym≤=ÿtmÖ ≤=ÿtyÖ" ipbÿ≤Nt ) tenÿ noô
r;j;ô v®ÿ,oÖ bOhSÖ pitôr; Py;ÿyyNtuû .uvnÿ Sy goôp;" –
p[;Cy;Ã' idô≤x Tv…mÿN{;…sô r;joôtodIÿCy;' vO]hNvO]hÖ ;…sÿ ) y]Ö y≤Ntÿ
131
ßoôTy;StiJjÖt' tÿe d≤=,Öto vOWÿ .Ö Eÿ…/ô hVyÿ" )

îN{oÿ jy;itô n pr;ÿ jy;t; a…/r;Öjo r;jÿsu r;jy;it ) ivê;ô ih
.ûyU ;" pOtnÿ ; a….ô∑I®ÿpsÖ ¥oÿ nmÖSyoÿ yq;sÿt( –
aÖSyedveÖ p[ ·rÿ·rce mihôTv' idôv" pO…ÿ qôVy;" pyRNÖ t·rÿ=;t( ) SvÖr;…@N{oô
dmÖ a; ivôêgUtÿ "R SvÖ·rrmÿ]o vv=eÖ r,;ÿy )
aÖ…. Tv;ÿ xUr nonûmu o ådÿGu /; îv /enÖ vÿ" ) Èx;ÿnmÖSy jgÿt"
suvÎÖ x ≥ mÖ Ix;ÿn…mN{ tÖSquW"ÿ –
Tv;…m≤ı hv;ÿmhe s;ôt; v;jÿSy k;ôrvÿ" ) Tv;' vO]û ‚e „vÿN{Ö sTpÿit'ô
nrÄSTv;' k;œ;ôSvvÃtR " –
y∂‰;vÿ îN{ te xÖt˝ xÖtM.UmIÿ®tÄ Syu" ) n Tv;ÿ v…j[NTsÖhßÖ˝ sUy;Rô
anuû n j;ôtmÿ∑Ö rodÿsI –
ipb;ô somÿ…mN{Ö mNdÿtu Tv;ô y' tÿe suWû ;vÿ hyRêÖ ;i{ÿ" soôtbu ;ô¸R >y;ô˝ suytÿ oô
n;v;ÃR –
rÖve tIÿn"R s/Öm;dÖ îN{ÿe sNtu tûiu vv;ÿj;" ) =umû Ntoô y;….ômdR meÿ –
¨dÿ¶Öe xucyÿ SÖ tvÖ iv JyoitôWo‡dûu Ty' j;ôtvedÿ s˝ sÖ¢ Tv;ÿ hÖ·rtoô rqeÖ
vhÿ≤Nt dev sUyR ) xoô…c„k¡x É ' ivc=, –
…cô]' dÖve ;n;ômdu gÿ ;ôdnIÿkô˘ c=u…ÿ mR]Ö SyÖ v®ÿ,Sy;ô¶"e ) a;p[;ô ¥;v;ÿp…O qôvI
aÖNt·rÿ=˝Ö sUyÃR a;ôTm; jgÿtStÖSquWíÿ –
ivêÿe dÖve ; Aÿt;ôv/O ÿ Aût…u .ÿhvR nÖ≈tu "ÿ ) jûWu Nt;'ô yuJyÖMpyÿ" –
ivêÿe dev;" Í,utû me ˝ hvÿMmÖe ye aÖNt·rÿ=Öe y ¨pÖ ¥ivôœ ) ye aÿ…¶…jô◊;
¨Öt v;ô yjÿ]; a;ôs¥;ô‚SmNbÖihRiWÿ m;dy?vm( –14–
îit i√tIyk;<@º ctuq"R p[p;#k" 4
132
aq i√tIyk;<@º pçm" p[p;#k" 5

ivôêÂÿpoô vw Tv;ô∑"^ purû oihÿto devÖ ;n;ÿm;sITSvÖßIyoåsÿru ;,;Ö' tSyÖ ]I…,ÿ
xIôW;R<y;ÿsNTsomÖp;n˝Ã sur;Öp;nÿm•;dÿn˝Ö s pÖT[ y='Ã dÖve >e yoÿ
.;ôgmÿvdTpÖroå=Ömsurÿ >e yÖ" svÃSR mÖw vw p[TÖ y=ÿM.;ôg' vdÿ≤NtÖ ySm;ÿ EÖv
pÖroå='Ö vdÿ≤Nt tSyÿ .;ôg ¨ÿidôtStSm;ôidN{oÿå…b.edI( dô õO v™ w r;Ö∑'^ iv
pÖy;Rvtÿ yR tÖ Iitô tSyÖ vjÿm[ ;ôd;yÿ xIôW;R<yÿ…CznÖ¥TsoÿmpÖ ;nÿm;sIôTs
kôipÔÿloå.vÖ¥Tsÿru ;Öp;nÖ˝ s k¡liÖ v˚oû ydÖ•;dÿn˝Ö s
itÿ·ˇô·r‡StSy;ÿÔ≤ln;ÿ b[mhÖTy;mup;ÿgO ;ûˇ;˝
s'vÃ TsÖrmÿ…b.ÖStM.Utû ;NyÖ>yÿ£oxÖNb[˜hÿ …Ö •itô ) s pÿ…O qôvImup;ÿsIddÖSywÖ
bÿ˜[ hÖTy;yÖw tOtIÿyMÖ p[itÿ gOh;ô,ie tô s;bÿv[ Iô√r'Ã vO,w %;ôt;Tpÿr;.ivô„yNtIÿ
mNyÖe ttoô m; pr;ÿ .Uv…Ö mitÿ pûru ; tÿe s'vTsÖr;dipÿ
roh;ôidTyÿbv[ IôˇSm;ÿTpurû ; s'vÃ TsÖr;Tpÿ…O qôVyw %;ôtmipÿ rohitô v;rÿve tO ˝Ö
ÁÿSyÖw tOtIÿyMb[˜hÖTy;yÖw p[TyÿgO ;ûˇTSv’¡t…m·rÿ,m.vÖˇSm;ôd;ihÿt;…¶"
≈Öı;dÿve "Ö Sv’¡t î·rÿ,Öe n;vÿ Syedb( ˜[ hÖTy;yÖw ÁÿWº v,R"Ö s
vnÖSptIônpu ;ÿsIddÖSyw bÿ˜[ hÖTy;yÖw tOtIÿyMÖ p[itÿ gOIôtie tô tÿåe b[vu NÖ vr'Ã
vO,;mhw vOKû ,;Tpÿr;.ivô„yNtoÿ mNy;mhÖe ttoô m; pr;ÿ .ûmU Te y;ôví[ nÿ ;√oô
.Uy;˝ÃsÖ ¨·ˇÿœ;ôinTyÿbv[ IôˇSm;ÿd;ôví[ nÿ ;√û=é ;,;ÖM.Uy;˝ÃsÖ ¨·ˇÿœ≤NtÖ
v;rÿve tO ˝Ö ÁºWÿ ;'ô tOtIÿyMb[˜hÖTy;yÖw p[TyÿgO Nû Ts
inÿy;Rsô oÿå.vÖˇSm;ÿ…•y;ôsR SyÖ n;XyÿMb[˜hÖTy;ywÖ ÁÿWº v,oRåqoô %lûu y
EÖv loihÿtoô yo v;ôví[ nÿ ;…•ôyWRe iÿ tô tSyÖ n;Xy'Ö k;mÿmNÖ ySyÖ ) s
S]IÿW˝s;ôdmup;ÿsIddÖSyw bÿ˜[ hÖTy;yÖw tOtIÿyMÖ p[itÿ gOIûtie tô t; aÿbvu[ NÖ vr'Ã
vO,;mh;ô A‚Tvÿy;TpÖj[ ;' ivÿNd;mhwÖ k;mÖm; ivjÿintoô" sM.ÿv;ômie tô
tSm;ôd‚O Tvÿy;ô≤TS]yÿ" pÖj[ ;' ivÿNdNtÖe k;mÖm; ivjÿintoô" sM.ÿv≤NtÖ
133
v;rÿve tO ˝Ö Á;ÿs;'ô tOtIÿyMb[˜hÖTy;yÖw p[TyÿgO Nû Ts; mlÿv√;s;

a.vÖˇSm;ôNmlÿv√;ss;ô n s' vÿdte Ö n sÖh;sIÿtÖ n;Sy;ô
a•ÿm¥;d(b˜[ hÖTy;yÖw ÁÿWº ; v,ÃMR p[itômCu y;Steåqoô %Lv;ÿ¸rÄ>yÔÿnÖ' v;v
≤S]Öy; a•ÿm>Ö yÔÿnmevÖ n pÿi[ tôgÁO Ö' k;mÿmNÖ yiditô y;Mmlÿv√;ss˝
sÖM.vÿ≤NtÖ ySttoô j;yÿteÖ soÿå….xÖSto y;mrÿ<yeÖ tSyÿw StÖne o y;Mpr;ÿcIô'
tSyÿw Ó«tmû:u yÿpgÖL.o y; ò;itô tSy;ÿ aÖPsu m;®ÿkoô y;>yÖ¤π tSyÿw
dûíu m;ôR y; p[≤ÿ lô%teÖ tSyÿw %lÖitrÿpm;ôrI y;¤π tSyÿw k;ô,o y; dÖto
/;vÿtÖe tSyÿw Xy;ôvdÖNy; nÖ%;inÿ in’ûNttÖe tSyÿw k⁄n% Ö I y; ’û,·ˇÖ tSyÿw
KlIôbo y; r∆u˝ÿ sOjû itô tSy;ÿ ¨ÖäN/uk ÿ oô y; pÖ,neR Ö ipbÿitô tSy;ÿ
¨ÖNm;dÿk u oô y; %Öv,Re Ö ipbÿitô tSyÿw %ÖviR Stôßo r;]IÿvtR[Ö ' cÿrde ÔÖ≤ln;ÿ v;ô
ipbÖde %ÿv,Re v;ô p;]ÿ,e pÖj[ ;ywÿ gopIôq;yÿ –1–
Tv∑;ÿ hÖtpu]ÿ oô vIN{Ö˝ somÖm;hÿrˇÄ ‚SmÖ…•N{ÿ ¨phÖvmÿCw ztÖ t' nop;ÿ◊yt

pû]u Mmÿåe v/Iô·ritô s yÿDvexsÖ ' ’ûTv; p[;sô h;ô somÿmipbÖˇSyÖ
ydÖTy≤xÿ„ytÖ tÊv∑;ÿhvÖnIyÖmpu Ö p[;vÿtyR TÖ Sv;heN{ÿx]uv/R SRÖ veitô
ydvÿtyR ˇÖ √û]é Syÿ vO]TÖ v' ydbÿv[ IôTSv;heN{ÿx]uv/R SÖR veitô tSm;ÿdSÖ yeN{Ö"
x]urÿ .vÖTs sÖM.vÿ•¶Ö IWom;ÿv…Ö . smÿ.vÖTs îÿWmu ;ô]…mÿWmu ;]Ö'
iv„vÿõõ™ v/RtÖ s îÖm;\Lloôk;nÿv,O oÖ¥idôm;\Lloôk;nvÿ,O oÖˇ√é]û Syÿ vO]TÖ v'
tSm;ôidN{oÿå…b.ÖTe s pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖCz]umÿ åRe jÖnIitô tSmwÖ vj˝Ã'
…sôKTv; p[;yÿCzdetÖ ne ÿ jÖhIitô ten;ô>y;ÿytÖ t;vÿbtU[ ;mÖ¶IWom*ô m; p[
h;ÿr;ôvmÖNt" SvÖ îitô mmÖ vw yûvu ˝ SqÖ îTyÿbv[ IôNm;mÖ>yet…Ö mitô t*
.;ÿg/Ö ye mÿ Cw zπt;ô' t;>y;ÿmtÖe mÿ¶IWoômIyÖmk
e ;ÿdxkp;lMpU,û mR ;ÿsÖe
p[;yÿCzÖˇ;vÿbtU[ ;mÖ…. s'd∑ÿ *ô vw Svoô n xÿKnuvÖ Eet…uû mitô s îN{ÿ a;ôTmnÿ"
134
xItÂÖr;vÿjnyÖˇCz«ÿtÂÄryoôjNR mÖ y EÖv˝ xIÿtÂÖryoôjNR mÖ vedÖ nwn˝ÿ

xItÂÖr* hÿtSt;>y;ÿmne mÖ>yÿnyÖˇSm;ÿ∆ÔÖ>ym;ÿn;dÖ¶IWom*ô inrÿ£;mt;'
p[;,;p;ôn* v; Eÿn'Ö tdÿjiht;' p[;,ô o vw d=oÿåp;ôn"
£tûSu tSm;ÿ∆ÔÖ>ym;ÿno bûyU[ ;Nm…yÿ d=£ôtU îitÿ p[;,;p;ôn;vevÖ ;TmN/ÿˇÖe
svÖmR ;yÿru ie tô s devÖ t;ÿ vO]û ;…•ôÙyR Ö v;]ÃflR ˝ hÖ…v" pU,û mR ;ÿsÖe inrÿvpÖdfl( ≤NtÖ
v; EÿnMpû,U mR ;ÿsÖ a;m;ÿv;ôSy;ÿy;MPy;yy≤NtÖ tSm;ô√;]ÃflR I pU,û mR ;ôsåe nÿCU yeteÖ
vO/Nÿ vtI am;v;ôSy;ÿy;'ô tTsÖ˝Sq;PyÖ v;]RflÃ ˝hÖivvRjm[ÿ ;ôd;yÖ
punrÿ >y;ÿytÖ te aÿbtU[ ;'ô ¥;v;ÿp…O qôvI m; p[ h;ÿr;ôvyoôvRw …≈ôt îitô te
aÿbtU[ ;ô' vr'Ã vO,;vhÖw
n=ÿ]iviht;ôhms;ônITyÖs;vÿbv[ I≤∞Ö]ivÿiht;ôh…mtIôy'
tSm;ô•=ÿ]iviht;ôs* …cô]ivÿihtÖåe y' y EÖv' ¥;v;ÿp…O qôVyovRrÄ' vednw Ö' vroÿ
gCzitô s a;ô>y;mevÖ p[stÿU Ö îN{oÿ vO]û mÿhNÖ te dÖve ; vû]O ˝
hÖTv;¶IWom;ÿvb[vu NhÖVy' noÿ vhtÖ…mitô t;vÿbtU[ ;ômpÿtje s*ô vw Ty* vO]û e vw
TyyoôStejÖ îitô teåb[vu NÖ k îÖdmCz¯tÖ Iitô g*·rTyÿbvu[ NÖ g*v;Rv svRSÃ y
…mô]…mitô s;bÿv[ IôTvr'Ã vO,wÖ mYyÖve sÖtoå.yÿne .unj;?v;ô îitô
tÌ*r;hÿrˇÄ Sm;ôÌivÿ sÖtoå.yÿne .uÔt EÖt√; aÖ¶Se tejoô yÓtû metÖ TsomÿSyÖ
yTpyoô y EÖvmÖ¶IWomÿyoôStejoô vedÿ tejSÖ Vyevÿ .ÿvit b[˜v;ôidnoÿ
vd≤Nt ik˘dve TyÿMp*,Rm;ôs…mitÿ p[;j;pÖTy…mitÿ b[yU ;ôˇne Ne {'Ã JyeœÖ Mpû]u '
inôrv;ÿs;yyÖiditô tSm;ÿ∆‰Öœe Mpû]u ' /nÿne inôrvÿs;yy≤Nt –2–
îN{'Ã vû]O ' jÿiflÖv;˝sÖMmO/oôå…. p[;vÿpe NtÖ s EÖt'

vÿmw /Oû Mpû,U m;ÿsåe nuinv;ôPR yÿmpXyÖˇ' inrÿvpÖˇne Ö vw s mO/oåp;ÿhtÖ y√ÿmw /Oû "
pû,U mR ;ÿsåe nuinv;ôPR yoÿ .vÿitô mO/ÿ EÖv tenÖ yjÿm;ônoåpÿ htÖ îN{oÿ vO]û ˝
135
hÖTv; dÖve t;ÿ….íe≤N{Öy,e ÿ cÖ Vy;ÿ?yRtÖ s

EÖtm;ÿ¶yeÖ mÖ∑;kp;lmm;v;ôSy;ÿy;mpXydÖNw {' d…/ô t' inrÿvpÖˇne Ö vw s
dÖve t;ÿí≤e N{Öy' c;v;ÿ®NıÖ yd;ÿ¶yÖe oÿå∑;kÿp;loåm;v;ôSy;ÿy;ôM.vÿTywNÖ {'
d…/ÿ dÖve t;ÿívÖw ten≤eÿ N{Öy' cÖ yjÿm;ônoåvÿ ®NıÖ îN{ÿSy vû]O ' jÖflWu ÿ î≤N{ûy'
vIôyMÃR pO…qôvImnûu Vy;ÿCzRˇÖ doWÿ/yo vIô®/oÿå.vÖNs
pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;v√O]û Mmÿe jÖflWu ÿ î≤N{Öy' vIôyÃ'R pO…qôvImnûu Vy;ÿrˇÄ doWÿ/yo
vIô®/oÿå.UviÖ •itô s p[jÖ ;pÿit" pÖxnu bÿ v[ IdÖte dÿSmwÖ s' nÿytÖ ie tô tTpÖxvÖ
aoWÿ/Iô>yoå?y;ôTmNTsmÿnyÖNtTp[Tyÿdhu NÖ yTsÖmnÿyNÖ tTs;Ãn' ;ôYySyÿ
s;'n;YyÖTv' yTp[TÖ yduhÿ NÖ tTpÿi[ tô/Wu "ÿ p[it/ûKu Tv˝ smÿnWw "uû p[Tyÿ/=u •Ö tu
m…yÿ ≈ytÖ îTyÿbv[ IdÖte dÿSmw Íût' k¡®⁄ tÖ Te yÿbv[ IôˇdÿSmw Íûtmÿkv⁄ …R •≤N{Öy'
v;v;‚SmÿNvIôyÃ| tdÿ≈yÖNtCzûté Syÿ ÍtÖTv˝ smÿnWw "uû p[Tyÿ/=u Hzûté mÿ£•ô
tu m;ÿ …/noôtITyÿbv[ IdetÖ dÿSmwÖ d…/ÿ k⁄®tÖ Te yÿbv[ IôˇdÿSmÖw
d?yÿkv⁄ NÖR tdenÿ m…/noôˇ∂Ö›o dÿ…/ôTv' bÿ˜[ v;ôidnoÿ vd≤Nt dÖ›"
pUvSRÃ y;vÖdye 'Ö d…/ô ih pUv|Ã i£ôytÖ îTy‡n;ÿdTO yÖ tCzûté SyÖvw pUvSRÖ y;vÿ
¥eidiN{ÖymÖve ;‚SmÿNvIôy˝R Ã …≈ôTv; dÖ›op·rÿ∑;≤ınoit yq;pûvU mR pu iwÿ tô
yTpUtû Ik¡vì ;R p,RvLÖ kìv;ÃtR çÖ ‰;Ts*ôMy' t¥TKvÿlw r;=Ös'
t¥ˇÿ<@ul û vw êRwÃ dÖve ' t¥d;ôtçÿnne m;nûWu ' t¥∂Ö›; tTseN{Ã' dÖ›; tÿn·ˇ_
seN{ÖTv;y;ÿ‡…¶ho]oCzπW,Ö mÖ>y;tÿn·ˇ_ yÖDSyÖ s'tTÿ y;ô îN{oÿ vû]O ˝ hÖTv;
pr;ÿMpr;ôvtÿmgCzÖdp;ÿr;/Ö…mitô mNyÿm;nÖSt' dÖve t;ô"
p[Ww mÿ Cw zÖNTsoÿåb[vITpÖj[ ;pÿitôy"R pÿq[ moÿånuivôNditô tSyÿ
p[qmÖ M.;ÿg/Ö ye …Ö mitô t‚MpÖtroåNvÿivNdÖNtSm;ÿ≤TpÖt>O yÿ" pUv¥RÖe "u i£¡yteÖ
soÿåm;v;ôSy;ÿMp[Ty;gÿCzÖˇ' dÖve ; aÖ…. smÿgCzNt;ôm; vw noôå¥ vsÿu
vsÖtItIN{oÖ ih dÖve ;n;ô' vsuû tdÿm;v;ôSy;ÿy; am;v;SyÖTv' bÿ˜[ v;ôidnoÿ
136
vd≤Nt ik˘dve TÖ y˝Ã s;'n;ôYy…mitÿ vwêdevÖ …mitÿ b[yU ;ôi√êeÖ ih t∂Övº ;

.;ÿg/Ö ye mÿ …Ö . sÖmgÿCzÖNteTyqoô %LvÖNw {…mTyÖve bÿyU[ ;ôidN{'Ö v;v te
t≤∫ÿWJÖ yNtoôå…. smÿgCzÖNteitÿ –3–
bÖ˜[ vÖ ;ôidnoÿ vd≤NtÖ s Tvw dÿxpR ,U mR ;ôs* yÿjte Ö y Eÿn*ô seN{*ô yjetÖ ie tÿ
vwm/Oû " pû,U mR ;ÿsåe nuinv;ôPR yoÿ .vitô tenÿ pU,û mR ;ÿs"Ö seN{ÿ EÖNe {'
d?yÿm;v;ôSy;ÿy;'ô ten;ÿm;v;ôSy;ÿ seN{;ô y EÖv' ivô√;NdÿxpR ,U mR ;ôs* yjÿteÖ
seN{;ÿvvÖe nw *ÿ yjteÖ ê"êoÿåSm; Èj;ôn;yÖ vsIÿyo .vit devÖ ; vw
y¥ÖDåe k¡v⁄ tR Ö tdsÿru ; ak⁄vtR Ö te dÖve ;
EÖt;imi∑ÿmpXy•;¶;vw„,Övmek;ÿdxkp;lÖ˝ srÿSvTyw cÖ®˝ srÿSvte
cÖ®˘ t;Mp*ÿ,mR ;ôs˝ sÖ˝Sq;Py;nûu inrÿvpÖNttoÿ devÖ ; a.ÿvNÖ pr;sÿru ;Ö yo
.[;tÿVO yv;ôNTSy;Ts p*ÿ,mR ;ôs˝ s˝Sq;PyÖtw ;…mi∑Ömnuû
invÃpR Te p*,Rm;ôsne vwÖ vj[MÖ .[;tÿVO y;y pÖ˙[ Ty;ÿ¶;vw„,Övne ÿ devÖ t;ÿí yÖD' cÖ
.[;tÿVO ySy vO¤π …mqûnu ;NpÖxNU Ts;ÿrSvÖt;>y;Ö' y;vÿdvÖe ;Sy;‚StÖÖ tTsv|Ã vO¤π
p*,Rm;ôsImÖve yÿjte Ö .[;tÿVO yv;ô•;m;ÿv;ôSy;˝Ã hÖTv; .[;tÿVO y'Ö n;Py;ÿyyit
s;kMp[Sq;ôyIyÿne yjet pÖxk u ;ÿmoô ySmÖw v; aLpenÿ ;ôhrÿ≤NtÖ n;Tmn;ô
tOPyÿitô n;NySmÿw dd;itô ySmÿw mhÖt; tOPyÿTy;ôTmn;ô dd;ÿTyÖNySmÿw mhÖt;
pû,U ˝R hoÿtVÖ y'Ã tû¢O EÖvnw …Ö mN{ÿ" pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ÿStpRyit d;®p;ô],e ÿ juhoitô
n ih mûNO myÖm;¸ÿitm;nÖx a*dÿMu br' .vÖTyUGv;R ¨ÿdMuû brÖ ËKpRx Ö vÿ
ËÖjvwR ;Sm;ô ËjÃMR pÖxnU vÿ ®NıÖe n;gÿt≈ImRhNeÖ {' yÿjte Ö ]yoô vw gÖt…≈ÿy"
xu≈vûu ;Ng[;mÿ ,ÖÄ I r;ÿjNÖ yÿSteW;ÿMmhÖNe {o dÖve t;ô yo vw Sv;' dÖve t;ÿmitôyjÿtÖe p[
Sv;yÿw dÖve t;ÿyw CyvtÖe n pr;ÖMp[;“oÿitô p;pIÿy;N.vit s'vTsÖr…mN{Ã'
yjet s'vTsÖr˝ ih vÖt[ ' n;itô Svwvnw 'Ã dÖve tÖJe ym;ÿn;ô .UTy;ÿ îNıÖe
137
vsIÿy;N.vit s'vTsÖrSyÿ pÖrSt;ÿd¶Ö yeÿ vÖt[ pÿtye puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l'Ö

invÃpR Te s'vTsÖrmevÖ nw Ã' vO]û ' jÿ…flÖv;˝ sÿm…Ö ¶vÖtR[ pÿitv[tRÖ m; lÿM.yitô
ttoå…/ô k;mÃ' yjet –4–
n;soÿmy;jIô s' nÿydeÖ n;ÿgt'Ö v; EÖtSyÖ pyoô yoåsoÿmy;jIô ydsoÿmy;jI

sÖ' nyÿTe p·rmoôW EÖv soånÿtO ' kroÖTyqoô prÖvw …sÿCyte somy;ôJyÿve s'
nÿyTÖe pyoô vw somÖ" pyÿ" s;'n;ôYyMpyÿsvÖw pyÿ a;ôTmN/ÿˇÖe iv v;
EÖtMpÖj[ y;ÿ pÖx…u .ÿr/Ryit vÖ/yR Tÿ ySyÖ .[;tÿVO y'Ö ySyÿ
hÖivinR®¢ÿ Mpûru St;ÿ∞NÖ {m;ÿ aÖ>yudÿ ie tÿ ]Ö/e ; tÿ<@ul û ;iNv .ÿj¥eÖ e mÿ?yÖm;"
SyuSt;nÖ¶yeÿ d;ô]e pÿru oÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l' k⁄y;ô¥R e Sqivÿœ;ôSt;inN{;ÿy p[d;ô]e
dÖ/˝íÖ®' yeå…,ÿœ;ôSt;iNv„,ÿve ≤xipivô∑;yÿ Íûte cÖ®mÖ…¶rÄve ;Smÿw
pÖj[ ;Mpÿj[ nÖ yÿit vOı û ;…mN{Ö" p[ yÿCzit yÖDo vw iv„,ÿ"u pÖxvÖ" ≤xipÿyDÖR
EÖv pÖxWu uû p[itÿ itœitô n √π yÿjte Ö yTpUvyRÃ ; sMpÖi[ t yjÖte oˇÿry;
zÖMb$(ky⁄ ;R¥ô duˇrÿ y; sMpÖi[ t yjÿte Ö pUvyÃR ; zÖMb$(ky⁄¡ ;ô•R ie ∑ô.vR itô n
yÖDStdnÿu Ó«t mû:u yÿpgÖL.o j;ÿytÖ Ek;ÿmvÖe yÿjte p[gLÖ .oÿåSy
j;yÖtåe n;ÿdTO yÖ td(√π EÖv yÿjte yDmu% û mÖve pUvyRÃ ;ôl.ÿtÖe yjÿtÖ ¨ˇÿry;
dÖve t;ÿ EÖv pUvyRÃ ;v®ÖNı îÿ≤N{Öymuˇrÿ y; devloôkmÖve pUvyRÃ ;….ôjyÿit
mnu„yloôkmuˇrÿ y;ô .Uysÿ o yD£ôtnU pu Twÿ yeWÖ ; vw sûmu n;ô
n;mei∑ôymR ¥Ö je ;ônMpÖí;∞ÖN{m;ÿ aÖ>yÿdu Te yÖ‚Sm•evÖ ;Smÿw loôkåÉ /uk ÃR M.vit
d;=;y,yÖDne ÿ suvgÖ k R ;ÿmo yjet pU,û mR ;ÿsÖe s'
nÿyNe mw];v®Ö<y;…m=ÿy;m;v;ôSy;ÿy;' yjet pû,U mR ;ÿsÖe vw dÖve ;n;˝Ã
sûtu SteW;ÿmtÖe mÿ/mR ;ôsMp[stÿu ‡SteW;ÿMmw];v®Ä,I vÖx;m;ÿv;ôSy;ÿy;mnUbNÖ ?y;ÿ
yTpUvÿ ¥RÖe yu jR tÿ eÖ veidÿmvÖe tTk¡roitô y√ÖTs;nÿp;kôroitÿ sdohiv/;ônR e EÖv
138
s‚Mmÿnoitô y¥jÿte dÖve rw veÖ suTû y;˝ sMp;ÿdyitô s EÖtmÿ/mR ;ôs˝

sÿ/mÖ ;d'Ã dÖve "w somÿ‚Mpbitô yNmÿ]w ;v®Ä<y;…m=ÿy;m;v;ôSy;ÿy;'ô yjÿtÖe
ywv;s* devÖ ;n;'Ã vÖx;nÿbU NÖ ?y;ÿ so EÖvWw tw Syÿ s;ô=;√; EÖW
dÖve ;nÖ>y;roÿhitô y EÿW;' yÖDmÿ>y;ôrohÿitô yq;ô %lûu vw ≈ey;ÿn>Ö y;Â¡!"
k;ômyÿteÖ tq;ÿ kroitô y¥ÿviÖ v?yÿitô p;pIÿy;N.vitô yidô n;vÖiv?yÿit
sÖdõO V™ y;ôvTO k;ÿm EÖtne ÿ yÖDne ÿ yjet =urû pÿivôÁWRº yÖDSt;ôjKpu<yoÿ v;ô
.vÿitô p[ v;ÿ mIytÖe tSyÖtw d(vt[ ' n;nOtÿ ' vde•Ö m;ô˝smÿXnIy;ô•
≤S]yÖmpu yeÿ ;ô•;SyÖ pLpÿl U nen‡Ö v;sÿ" pLpUlyeyru teÄ ≤ı dÖve ;" sv|Ö n
kûv⁄ ≤R Ntÿ –5–
EÖW vw dÿve rÄqo y∂ÿxpR ,U mR ;ôs* yo dÿxpR ,U mR ;ôs;ivôÇ; somenÿ yjÿteÖ

rqÿSp∑ EÖv;vÖs;neÖ vrÿe devÖ ;n;ômvÿ SyTye‡Ö t;inô v; a©;ûpÂ˝ÃiW
s'vTsÖrSyÖ y∂ÿxpR ,U mR ;ôs* y EÖv' ivô√;NdÿxpR ,U mR ;ôs*
yjÖtåe ©;ûpÂ˝Ã„yÖve s'vÃ TsÖrSyÖ p[itÿ d/;Tye‡Ö te vw s'vÃ TsÖrSyÖ c=uWÿ Iô
y∂ÿxpR ,U mR ;ôs* y EÖv' ivô√;NdÿxpR ,U mR ;ôs* yjÿtÖe t;>y;ÿmveÖ sÿvu gÖ |
loôkmnÿu pXyTyeWÖ ; vw dÖve ;n;'ô iv£;ÿ≤NtÖy∂R xRp,U mR ;ôs* y EÖv'
ivô√;NdÿxpR ,U mR ;ôs* yjÿte dÖve ;n;ÿmvÖe iv£;ÿ≤NtÖmnuû iv £¡mt EÖW vw
dÿve yÖ ;nÖ" pNq;ô y∂ÿxpR ,U mR ;ôs* y EÖv' ivô√;NdÿxpR ,U mR ;ôs* yjÿtÖe y EÖv
dÿve yÖ ;nÖ" pNq;ôSt˝ sÖm;roÿhTye‡Ö t* vw dÖve ;n;ô˝ hrIÖ y∂ÿxpR ,U mR ;ôs* y
EÖv' ivô√;NdÿxpR ,U mR ;ôs* yjÿteÖ y;vevÖ dÖve ;n;ô˝ hrIÖ t;>y;ÿmvÖe >w yoÿ hÖVy'
vÿhTye‡Ö t√w dÖve ;n;ÿm;ôSy'Ã y∂ÿxpR ,U mR ;ôs* y EÖv' ivô√;NdÿxpR ,U mR ;ôs*
yjÿte s;ô=;dÖve devÖ ;n;ÿm;ôSyÿe juhoTye‡Ö W vw hÿiv/;ônR I yo
dÿxpR ,U mR ;sy;ôjI s;ôyMp[;tÿ r…¶hoô]' jÿhu oitô yjÿte
139
dxRp,U mR ;ôs;vhÿrhhRiv/;ôiR nn;˝Ã sûtu o y EÖv' ivô√;NdÿxpR ,U mR ;ôs* yjÿte

hiv/;RNô yÿSmIitô svRmÃ vÖe ;Syÿ bihR„Ö yÃ' dÖˇM.ÿvit devÖ ; v; ahÿy…ÖR DyÖ'
n;ivÿNdÖNte dÿxpR ,U mR ;ôs;vÿpnu NÖ t* v; EÖt* pUtû * me?y*ô y∂ÿxpR ,U mR ;ôs* y
EÖv' ivô√;NdxRp,U mR ;ôs* yjÿte pûtU ;vÖve nw *ô me?y*ÿ yjtÖe n;m;ÿv;ôSy;ÿy;' c
p*,Rm;ôSy;' cÖ ≤S]yÖmpu yeÿ ;¥dÿpu yeÖ ;…•·rÿ≤N{y" Sy;ôTsomÿSyÖ vw
r;Doÿå/Rm;ôsSyÖ r;]ÿy"Ö pàÿy a;sÖNt;s;ÿmm;v;ôSy;Ã' c p*,Rm;ôsI' cÖ
nopÖˇw e EÿnmÖ…. smÿnÁºt;'ô t' y+mÿ a;CzR{Ö ;j;ÿnÖ' y+mÿ a;rÄiditô
t{;ÿjyÖ+mSyÖ jNmÖ yTp;pIÿy;ôn.ÿvˇÖ Tp;ÿpyÖ+mSyÖ
y∆;ôy;>y;ômivÿNdˇ∆;ôyNe yÿSyÖ y EÖvmetÖ We ;'ô y+m;ÿ,;'Ö jNmÖ vedÖ nwnmÿ tÖe e
y+m;ÿ ivNd≤NtÖ s EÖte EÖv nÿmSÖ y•up;ÿ/;vÖˇe aÿbtU[ ;'ô vrÃ' vO,;vh; a;ôv'
dÖve ;n;ÿM.;gÖ/e aÿs;v;ôvd…/ÿ devÖ ; îÿJy;Nt;ô îitô tSm;ÿTsdOxIÿn;ô˝
r;]Iÿ,;mm;v;ôSy;ÿy;' c p*,Rm;ôSy;' cÿ devÖ ; îÿJyNt EÖte ih
devÖ ;n;ÿM.;gÖ/e .;ÿg/Ö ; aÿSmw mnû„u y;ÿ .v≤NtÖ y EÖv' vedÿ .Utû ;inô
=u/mÿ flNTsÖ¥o mÿn„ûu y;ÿ a/Rm;ôse dÖve ; m;ô…s ipôtrÿ" s'vTsÖre
vnÖSptÿySÖ tSm;ôdhÿrhmRn„uû y;ÿ axÿn…mCzNteå/Rm;ôse dÖve ; îÿJyNte m;ô…s
ipôt>O yÿ" i£yte s'vTsÖre vnÖSptÿy"Ö fl'Ã gO≤NtÖ y EÖv' vedÖ h≤NtÖ
=u/MÖ .[;tÿVO ym( –6–
devÖ ; vw n…cR n yjÿ„u y≈yNtÖ te s;mÿ•vÖe ;≈ÿyNtÖ ih' k¡roitô s;mÖvw ;kôih'R
k¡roitô y]Övw dÖve ; a≈ÿyNtÖ ttÿ EÖvnw ;ôNp[ yÿ¤u ûπ ih' k¡roit v;ôc EÖvWw
yogoô ih' k¡roit pÖj[ ; EÖv t¥jÿm;n" sOjtÖe i]" pÿq[ mÖ ;mNv;ÿhÖ i]®ÿˇmÖ ;'
yÖDSyÿvw täÖs'R nÿÁTÖ ypÿß
[ ˝s;yÖ s'ttÿ mÖ Nv;ÿh p[;,ô ;n;ÿm•Ö ;¥ÿSyÖ s'tTÿ y;ô
aqoô r=ÿs;ômpÿhTywÖ r;qÃt' rIMp[qmÖ ;mNv;ÿhÖ r;qÃt' roÖ v; aÖy' loôk
140
îÖmmÖve loôkmÖ…. jÿyitô i]ivR gÿO ;itô ]yÿ îÖme loôk; îÖm;nÖve
loôk;nÖ…. jÿyitô b;hÃtR ImuˇmÖ ;mNv;ÿhÖ b;hÃtR oô v; aÖs* loôkoåmumveÖ
loôkmÖ…. jÿyitô p[ voô v;j;ô îTyinÿ®ˇ_;Mp[;j;pÖTy;mNv;ÿh yÖDo vw
pÖj[ ;pÿityRDÖ mevÖ pÖj[ ;pÿitôm; rÿ.teÖ p[ voô v;j;ô îTyNv;ôh;•'Ö vw
v;joå•ÿmvÖe ;vÿ ®NıeÖ p[ voô v;j;ô îTy;Nv;ÿhÖ tSm;ÿTp[;cô InÖ˝ retoÿ
/IyÖtåe ¶Ö a; y;ÿih vIôtyÖ îTy;ÿhÖ tSm;ÿTpÖt[ IcIÿ" pÖj[ ; j;ÿyNteÖ p[ voô
v;j;ô îTyNv;ÿhÖ m;s;ô vw v;j;ÿ a/Rm;ôs; aÖ….¥ÿvo dÖve ; hÖiv„mÿNtoô
g*`ûtRO ;cIÿ yÖDo devÖ ;≤Ôg;itô yjÿm;n" suªyÖ ‡u irôdmÿsIôdmÖsITyÖve
yÖDSyÿ ipôy[ ' /;m;vÿ ®NıeÖ y' k;ômyetÿ Ö svRmÖ ;yu·ÿ ry;ôiditô p[ voô v;j;ô
îitô tSy;ônCU y;¶Ö a; y;ÿih vIôtyÖ îitô s' tÿtmÖ ˇu rÿ m/RcÖ mR ; lÿ.te
p[;,ô ne vwÖ ;Sy;ÿp;ôn' d;ÿ/;rÖ svRmÖ ;yÿru ie tô yo v; aÿriÄ à˝ s;ÿ…m/enÖ In;ô'
ved;ÿràÄ ;vevÖ .[;tÿVO y' k⁄®teå/RcÖ *R s' dÿ/;TyeWÖ v; aÿriÄ à" s;ÿ…m/Öne In;'ô y
EÖv' ved;ÿràÄ ;vÖve .[;tÿVO y' k⁄®tÖ AWeA ÿ W≥ vÖe ;R EÖt; in…mÃtR ;ô
yTs;ÿ…m/ÖNe yÿSt; yds'yÃ ˇu _;ô" Syu" pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ôyjR mÿ ;nSyÖ iv
itÿœrº •/RcÖ *R s'd/ÿ ;itô s' yÿnu KTyÖve nw ;ôSt; aÿSmwÖ s'yˇÿu _;ô avÿ®ı;ô"
sv;ÃmR ;ô≤xW'Ã duÓº –7–
ayÿDoô v; EÖW yoÿås;ôm;å¶Ö a; y;ÿih vIôtyÖ îTy;ÿh r;q'trÖ SywWÖ v,RSÖ t'
Tv;ÿ sÖ…m≤∫ÿri©rÄ îTy;ÿh v;mdÖVe ySyÖWw v,oRÃ bOhû dÿ¶e sûvu IyR…Ö mTy;ÿh
bOhtÖ EÖW v,oRÖ ydetÖ ' tûcO mÖNv;hÿ yÖDmevÖ tTs;mÿNvNt'
kroTyÖ‡…¶rÄm‚u „mÃL\ loôk a;sIÿd;idôTyoÿå‚SmNt;ivôm*
loôk;vx;ÿNt;v;St;'ô te dÖve ; aÿbvu[ •Ö te meÖ * iv pyUhRÃ ;ômTe y¶Ö a; y;ÿih
vIôtyÖ îTyÖ‚Sm\LloôkåÉ¡ …¶mÿd/ubhûRO dÿ¶e sûvu IyR…Ö mTyÖm‚u „mÃL\ loôk a;ÿidôTy'
141
ttoô v; îÖm* loôk;vÿx;Myt;'ô ydÖve mÖNv;h;ônyoÿloRk ô yoô" x;NTyÖw

x;MyÿtoåSm; îÖm* loôk* y EÖv' vedÖ pçÿdx s;…m/Öne IrNv;ÿhÖ pçÿdxÖ
v; aÿ/mR ;ôsSyÖ r;]ÿyoå/Rm;sÖx" s'vÃ TsÖr a;ÿPytÖe t;s;'ô ]I…,ÿ c
xÖt;inÿ WÖi∑í;ô=r;ÿ…,ô t;vÿtI" s'vTsÖrSyÖ r;]ÿyoå=rÄx EÖv
s'vÃ TsÖrm;ÿ“oit nOmû /e íÿ Ö p®ÿCzπpí b[˜vÖ ;¥ÿmvdet;mÖ‚SmNd;r;ÿv;ô{åRÃe …¶'
jÿny;v ytÖro n*ô b[˜Iÿy;ôinitÿ nOmû /e oôå>yÿvdÖTs
/Umû mÿjnyÖTp®ÿCzπpoôå>yÿvdÖTsoÿå…¶mÿjnyÖÎWÖ îTyÿbv[ Iô¥TsÖm;vÿi√Ö√
kôq; TvmÖ…¶mjIÿjnoô n;h…mitÿ s;…m/Öne In;ÿmvÖe ;h' v,|Ã
vÖde Te yÿbv[ Iô¥Ótû vÿTpÖdmÿnCûU yteÖ s a;ÿs;'ô v,RSÖ t' Tv;ÿ sÖ…m≤∫ÿri©rÄ
îTy;ÿh s;…m/Öne I„vevÖ t∆‰oitÿjnR yitô ≤S]yÖStenÖ ydOcÖ ≤S]yÖStenÖ
yÌ;ÿyiÖ ]yÖ" ≤S]yÖStenÖ yTs;ô…m/ÖNe yoÿ vOW<ÿ vtIômNv;ÿhÖ tenÖ pu˝SvÿtIôStenÖ
seN{;ôStenÿ …mqûnu ; aÖ…¶dÖvRe ;n;Ã' dûtU a;sIÿdx uû n;ÿ k;ôVyoåsÿru ;,;'Ö t*
pÖj[ ;pÿitMp[XÖ nmÿtw ;ô˝ s p[jÖ ;pÿitrÖ…¶' dûtU ' vû,O ImhÖ îTyÖ…. pÖy;Rvtÿ tR Ö ttoÿ
dÖve ; a.ÿvNÖ pr;sÿru ;Ö ySyÖvw ' ivôdWu oôå…¶' dûtU ' vÿ,O ImhÖ îTyÖNv;hÖ
.vÿTy;Tmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tÿVO yo .vTy‡?vÖrvÿtIômNv;ÿhÖ .[;tÿVO ymÖve tw y;ÿ
?vrit xoô…c„k¡x É SÖ tmIÿmhÖ îTy;ÿh pÖiv]ÿmvÖe tw ¥jÿm;nmÖve tw y;ÿ pvyitô
s…mÿıo a¶ a;¸ûtTe y;ÿh p·rÖ…/mÖve tw Mp·rÿ d/;ôTySk¡Nd;yÖ ydtÿ
ËÖ?vRm>ÿ y;dÖ?y;¥q;ÿ bih"p·rÖ…/ SkNdÿit t;ôdgO veÖ tT]yoô v; aÖ¶yoÿ
hVyÖv;hÿno devÖ ;n;Ã' kVyÖv;hÿn" iptû,O ;˝ sÖhrÿ=;ô asurÿ ;,;Ö' t EÖtÁ;R
x˝ÃsNtÖe m;' v·rÿ„yteÖ m;imitÿ vO,IÖ?v˝ hÿVyÖv;hÿn…Ö mTy;ÿhÖ y EÖv
dÖve ;n;'ô t' vÿ,O It a;WeyRÖ ' vû,O ItÖe bN/oÿrvÄe nwTyqoô s'tTÿ yw pÖrSt;ÿdvÖ ;Rcoÿ
vO,ItÖe tSm;ÿTpÖrSt;ÿdvÖ ;Rçoÿ mnu„û y;ÿ≤NpÖtroånuû p[ ipÿpte –8–
142
a¶ÿe mÖh;˝ aÖsITy;ÿh mÖh;NÁÿWº ydÖ…¶b[;˜ÃR ,Ö Te y;ÿh b[;˜Ö,o ÁÿWº

.;ÿrtÄ Te y;ÿhWÖw ih dÖve >e yoÿ hÖVyM.rÿit dÖve ı e Ö îTy;ÿh devÖ ; Áÿtº mwN/ÿtÖ
miNvÿıÖ îTy;ÿhÖ mnûÁu tRÃº muˇrÿ o dÖve >e yÖ EeNı‡iWR∑Ã tu Ö îTy;ôhWRyÃ oô
Áÿtº mStÿvu iÖ Nvp[;nÿ mu idtÖ îTy;ÿhÖ ivp[;ô Áºtÿ e yCzÿ≈⁄ vûu ;˝sÿ" kivxÖSt
îTy;ÿh kôvyoô Áÿtº e yCzu≈ÿ vuû ;˝soô b[˜sÿ ˝≤xtÖ îTy;ÿhÖ b[˜sÿ ˝≤xtoô
ÁÿWº Òtû ;hÿvnÖ îTy;ÿh Òt;¸ûitÁRSÃ y ipôy[ tÿm; pÖ,[ IyÖDR ;n;ô…mTy;ÿh
pÖ,[ IÁÃWRº yÖD;n;˝Ã rÄqIrÿ?vÖr;,;Ö…mTy;ÿhWwÖ ih dÿve rÄqoÿåtUtoôR hoteTy;ÿhÖ n
Áºtÿ ' kíÖn trÿitô tU…,ÃhR VR yÖv;…@Ty;ÿhÖ svÖ˝R ÁºWÿ trÄTy;‡Sp;]Ã'
juÙû dÖvRe ;n;ô…mTy;ÿh jûÙu ÁºWRÃ dÖve ;n;'Ã cmÖso devÿ pÖ ;nÖ îTy;ÿh cmÖso ÁÿWº
dÿve pÖ ;noôår;˝ îÿv;¶e ne…Ö mdÖvRe ;˝STvMpÿ·rÖ/rU sÄ ITy;ÿh dÖve ;NÁÿWº
pÿ·rÖ.yU dR b( yUû[ ;d; vÿh dÖve ;Ndÿve yÖte yjÿm;n;ôyie tô .[;tÿVO ymSmw jnyÖde ;
vÿh dÖve ;Nyjÿm;n;ôyTe y;ÿhÖ yjÿm;nmÖve tw ne ÿ v/RyTyÖ‡…¶mÿ¶Ö a; vÿhÖ
somÖm; vÖhTe y;ÿh dÖve t;ÿ EÖv t¥ÿq;pUvû mR pu ÿ ◊ytÖ a; c;ÿ¶e dÖve ;Nvhÿ
sûyu j;ÿ c yj j;tvedÖ îTy;ÿh;ô…¶mevÖ tTs˝ Xyÿitô soÿåSyÖ s˝≤xÿto
dÖve >e yoÿ hÖVy' vÿhTyÖ‡…¶hoRtTe y;ÿh;ô…¶vwR dÖve ;n;ô˝ hot;ô y EÖv dÖve ;n;ô˝
hot;ô t' vÿ,O ItÖe Smo vÖy…mTy;ÿh;ôTm;nÿmvÖe sÖÊv' gÿmyit s;ô/u tÿe
yjm;n dÖve teTy;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿSteÖ yd(byU[û ;¥oÿå…¶˝ hot;ÿrmÄ vOqÿ ;ô
îTyÖ…¶noÿå.Öytoô yjÿm;nÖMp·rÿ gOIy;TpÖm[ ;yÿk u " Sy;‡¥jm;ndevTÖ y;ÿ vw
juÙû .[;tRÃ VO ydevTÖ yoÿåpÖ.¥O d(√π îÿv b[yUû ;d(.;[ tÿVO ymSmw
jnyed`( tOû vÿtIm?vyoôR ßucmÖ ;SyÖSveTy;ÿhÖ yjÿm;nmÖve tw ne ÿ v/Ryit
dev;ôyvu …Ö mTy;ÿh devÖ ;NÁºW;vÿit ivôêv;ÿr;Ö…mTy;ÿhÖ ivêô˝
ÁºWÿ ;vÖtI‡@;ÿmhw dÖve ;˝ ÈÖ@Nº y;ÿ•mÖSy;mÿ nmÖSy;ÿNyj;ÿm yÖ…Dy;ôinTy;ÿh
mnû„u y;ÿ v; Èû@Nº y;ÿ" ipôtroÿ nmÖSy;ÿ devÖ ; yÖ…Dy;ÿ devÖ t;ÿ EÖv t¥ÿq;.;ôg'
143
yÿjit –9–
]I˝StûcO ;nnÿu b[yU ;{;jÖNyÿSyÖ ]yoô v; aÖNye r;ÿjNÖ y;ÿTpu®Wÿ ; b[;˜Ö,o

vwXyÿ" xû{U St;nÖve ;Sm;ô anÿk u ;Nkroitô pçÿdx Ö ;nÿu b[yU ;{;jÖNyÿSy pçdÖxo
vw r;ÿjNÖ yÿ" Sv EÖvnw ˝Ö StomÖe p[itÿ œ;pyit tO∑û .ë ;ô p·rÿ d?y;id≤N{Öy' vw
i]ô∑iu gÿ≤N{Öyk;ÿm"Ö %luû vw r;ÿjNÖ yoÿ yjte i]ô∑.ë vwÖ ;Sm;ÿ î≤N{ÖyMp·rÿ
gO;itô yidÿ k;ômyetÿ b[˜vcRsÖ mÖÆSTvitÿ g;yi]ôy; p·rÿ
d?y;d(b˜[ vcRsÖ ' vw g;ÿy]Ö I b[˜ÿ vcÖsR mevÖ .ÿvit sÖ¢dx;nÿu
b[yU ;ô√Xw yÿSy s¢dÖxo vw vwXyÖ" Sv EÖvnw ˝Ö StomeÖ p[itÿ œ;pyitô jgÿTy;ô
p·rÿ d?y;ôJj;gÿt;ô vw pÖxvÿ" pÖxk u ;ÿm"Ö %luû vw vwXyoÿ yjtÖe
JjgÿTyÖvw ;Smÿw pÖxNU p·rÿ gO;ÖTye‡k¡…v˝xitômnuÿ
b[yU ;Tp[itôœ;k;ÿmSywk…vô˝x" Stom;ÿn;Mp[itôœ; p[itÿiœTyÖw
ctÿ…u vR˝xitômnuÿ b[yU ;d(b˜[ vcRsÖ k;ÿmSyÖ ctÿ…u vR˝xTy=r; g;yÖ]I
g;ÿy]Ö I bÿ˜[ vcRsÖ ' g;ÿyi]ôyvw ;Smÿw b[˜vcRsÖ mvÿ ®Nıe i]ô˝xtÖmnÿu
b[yU ;ôd•ÿk;mSy i]ô˝xdÿ=r; ivôr;@•'Ã ivôr;i@±vr;jÖvw ;Sm;ÿ aÖ•;¥Ömvÿ
®NıeÖ √;i]ÿ˝xtÖmnuÿ b[yU ;Tp[itôœ;k;ÿmSyÖ
√;i]˝Ãxd=r;nû∑u gë nÿ ∑uû Pë zNdÿs;Mp[itôœ; p[itÿiœTyÖw Wæ$(]˝ÿ xtÖmnÿu
b[yU ;TpÖxk u ;ÿmSyÖ Wæ$(]˝ÿ xd=r; bOhtÖ I b;hRtÃ ;" pÖxvoÿ bOhTÖ ywv;Smÿw
pÖxnU vÿ ®NıeÖ ctÿíu Tv;·r˝xtÖmnuÿ b[yU ;id≤N{Öyk;ÿmSyÖ
ctuíÿ Tv;·r˝xd=r; i]ô∑ië gÿ≤N{Öy' i]ô∑ië P]Ö∑.ë vwÖ ;Sm;ÿ î≤N{Öymvÿ
®NıÖåe ∑;cÿTv;·r˝xtÖmnuÿ b[yU ;TpÖxk u ;ÿmSy;ô∑;cÿTv;·r˝xd=r;Ö jgÿtIô
j;gÿt;" pÖxvoô jgÿTywvÖ ;Smÿw pÖxnU vÿ ®NıeÖ sv;Ã…R ,Ö CzNd;ô˝Synÿu
b[yU ;ä¸y;ô…jnÖ" sv;Ã…R ,Ö v; EÖtSyÖ CzNd;ô˝Syvÿ®Nı;inô yo
144
bÿ¸y;ôJy‡pÿ·r…mtÖmnuÿ b[yU ;ôdpÿ·r…mtÖSy;vÿ®ı‰w –10–
invIÿtMmnû„u y;ÿ,;' p[;cIn;vIôt‚Mpÿt,Oû ;mupvÿ It' devÖ ;n;ô‡mupÿ Vyyte

devlÖ+mmÖve tTk⁄®¡ teÖ itœÖ•Nv;ÿhÖ itœÖNÁ;≈ÿtu tr'Ö vdÿitô itœÖ•Nv;ÿh
suvgÖ SR yÿ loôkSy;Ö….…jÿTy;Ö a;sIÿno yjTyÖ‚Sm•Öve loôkÉ p[itÿ itœitô
yT£*ôçmÖNv;h;ÿsrûu ' t¥NmÖN{Mm;ÿnWûu ' t¥dÿNtÖr; tTsdÿve mNtÖr;nUCy˝Ã
sdevTÖ v;yÿ ivô√;˝soô vw pûru ; hot;ÿroå.UvNÖ tSm;ôi√/Otÿ ;ô a?v;ônoå.Uvÿ •Ö
pNq;ÿn"Ö smÿ®=•NtvÖ¥Re Nÿ y" p;doô .vÿit bihvÖ¥Re Nÿ yoåq;Nv;ôh;?vÿn;'ô
iv/OTÿ yw pÖq;ms˝Ãroh;ôy;‡qoÿ .Utû ' cwvÖ .ÿivô„y∞;vÿ ®ÖNıeåqoô p·rÿ…mt'
cÖvw ;pÿ·r…mt'Ö c;vÿ ®ÖNıeåqoÿ g[;Mô y;˝íwvÖ pÖxnU ;ÿr<Ä y;˝í;vÿ ®ÄNıeåqoÿ
devloôk˘ cÖvw mÿn„u yloôk˘ c;ô…. jÿyit devÖ ; vw s;ÿ…m/Öne IrÄnCU yÿ yÖD'
n;NvÿpXyÖNTs pÖj[ ;pÿitStû„U ,Im;ÿ`;ôrm;å`;ÿryÖˇtoô vw dÖve ;
yÖDmNvÿpXyÖNyˇU„û ,Im;ÿ`;ôrm;ÿ`;ôryÿit yÖDSy;nu:ÿ y;Ty;ô aqoÿ
s;…m/Öne IrÖve ;>yÿnKÖ Ty‡lU=ÿ o .vitô y EÖv' ved;‡qoÿ
tÖpyR Tÿ yÖve nw ;ô‡StOPyÿit p[jÖ y;ÿ pÖx…u .ôyR EÖv' vedÖ
ydeky¡ ;`;ôrdyedÖ k e ;ÿMp[I,Iy;ô¥d(√;>y;Ö' √π p[I,ÿ Iy;ô¥·ˇÖs…O .ôritô
t{ÿce yeNÖ mnÖs;`;ÿryitô mnÿs;ô Án;ÿ¢m;ôPytÿe itôyçR mÖ ;
`;ÿryÖTyCzÿMb$(k;rÖ' v;KcÖ mnÿí;tIRyte ;mÖh' dÖve >e yoÿ hÖVy' vÿh;ômIitô
v;gÿbv[ IdÖh' dÖve >e yÖ îitô mnÖSt* pÖj[ ;pÿitMpÖX[ nmwtÿ ;ô˝
soÿåb[vITpÖj[ ;pÿitdUtûR IrÄve TvMmnÿsoå…sô y≤ı mnÿs;ô ?y;yÿitô t√;ôc;
vdÖtIitô tT%luû tu>y'Ö n v;ôc; jÿhu vÖ…•Tyÿbv[ IôˇSm;ôNmnÿs; pÖj[ ;pÿtye
ju◊itô mnÿ îvÖ ih pÖj[ ;pÿit" pÖj[ ;pÿtrÖe ;¢‰ÿw p·rÖ/INTsMm;ÿi∑R
punû ;TyÖve nw ;ôiN]mÃ?R yÖm' ]yoô vw p[;,ô ;" p[;,ô nevÖ ;…. jÿyitô i]dÃ≤R =,;ô?yRÃ'
145
]yÿ îÖme loôk; îÖm;nÖve loôk;nÖ…. jÿyitô i]®ÿˇr;Ö?y|Ã ]yoô vw dÿve y;n;ô"
pNq;ÿnSÖ t;nÖve ;…. jÿyitô i]®pÿ v;jyitô ]yoô vw dÿve loôk;
devÿ loôk;nÖve ;…. jÿyitô √;dÿxÖ sMpÿ¥NtÖe √;dÿxÖ m;s;ÿ" s'vTsÖr"
s'vÃ TsÖrmevÖ p[I,ÿ ;ÖTyqoÿ s'vTsÖrmÖve ;Sm;ô ¨pÿ d/;it suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ
smÿ∑‰; a;`;ôrm; `;ÿryit itôr îÿvÖ vw sÿvu gÖ oR loôk" suvÿ gÖ mR vÖe ;Smÿw
loôkMp[ roÿcyTyO‡û jum; `;ÿryTyûjO ·u rÿvÖ ih p[;,ô " s'ttÿ mÖ ; `;ÿryit
p[;,ô ;n;ÿm•Ö ;¥SyÖ s'tTÿ y;ô aqoô r=ÿs;ômpÿhTyÖw y' k;ômyetÿ pÖm[ ;yuk ÿ "
Sy;ôiditÿ …jô˜' tSy;`;ÿryeTp[;,ô mevÖ ;Sm;ÿ≤∆Ö˜' nÿyit t;ôjKp[ mIÿyteÖ
≤xroÖ v; EÖt¥ÖDSyÖ yd;ÿ`;ôr a;ôTm; /ûvu[ ;`;ôrm;ô`;yÃR /ûvu[ ;˝
smÿnKTy;ôTm•Öve yÖDSyÖ ≤xrÄ" p[itÿ d/;TyÖ‡…¶devRÖ ;n;'Ã dUtû
a;sIô∂VŸ yoåsurÿ ;,;'Ö t* pÖj[ ;pÿitMpÖX[ nmÿtw ;ô˝ s
pÖj[ ;pÿitb[;˜R ,Ö mÿbv[ IdetÖ i√ b[hUû ITy; ≈;ÿvyÖ te Iôd' dÿve ;" Í,ûtu ie tô v;v
tdÿbv[ IdÖ…¶dÖvRe o hoteitô y EÖv dÖve ;n;'ô tmÿv,O ItÖ ttoÿ devÖ ;
a.ÿvNÖ pr;surÿ ;Ö ySyÖvw ' ivôdWu "ÿ p[vrÖ Mpÿv[ ,ûO teÖ .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tÿVO yo
.vitô yd(b;[ ˜ÿ ,Ö í;b[;˜ÿ ,í pÖX[ nmÖye ;t;ÿMb[;˜Ö,;y;…/ÿ
b[yU ;ô¥d(b;[ ˜ÿ ,Ö ;y;ô?y;h;ôTmneå?y;ÿhÖ yd(b;[ ˜ÿ ,Ö MpÖr;h;ôTm;nÖMpr;ÿhÖ
tSm;ÿdb( ;[ ˜Ö,o n pÖroCyÿ" –11–
a;yÿ∑u a;yûdu ;R aÿ¶Ö a; Py;ÿySvô s' teåvÿ tÖe he@Ö ¨dÿˇu mÖ ' p[ ,oÿ deVÖ y; noÿ
idôvoå¶;ÿiv„,Uû a¶;ÿiv„,U îÖm' mÿe v®,Ö tÊv;ÿ y;ôMyu‡duû Ty' …cô]m( –
aÖp;' np;ôd; ÁSq;ÿdpûu Sq'Ã …jô˜;n;ÿm?ûU voR ivô¥tu 'Ö vs;ÿn" ) tSyÖ
JyeœMÿ mihôm;nÖ' vhÿNtIôihRr<ÿ yv,;Ö"R p·rÿ y≤Nt yÖ◊I" –
smÖNy; yNTyupÿ yNTyÖNy;" sÿm;ônmUvû | nÖ¥"ÿ pO,≤Nt ) tmûU xu…cô˝
146
xucyÿ o dIidôv;˝sÿmpÖ ;' np;ÿtMÖ p·rÿ tSqûru ;pÿ" –

tmSmÿre ; yuvtÖ yoô yuv;ÿnMmmOJRû ym;ÿn;ô" p·rÿ yÖNTy;pÿ" ) s xû£ u ,É Ö
≤xKvÿn; rÖve dÖ…¶dIôdR ;y;ÿinô?mo Òtû inÿ…,RgPÖ su –
îN{;ôv®ÿ,yorÄh˝ sÖm;[ joôrvÖ a; vO,ÿ e ) t; noÿ mO@;t ÈÖdx O eÿ –
îN{;ÿv®,; yûvu mÿ?vÖr;yÿ no ivôxe jn;ÿyÖ mihô xmÃR yCztm( )
dIô`pR y[ÿ Jyûmu itô yo vÿn„ûu yitÿ vÖy' jÿyme Ö pOtnÿ ;su dû!U ‰ÿ" –
a; noÿ …m];v®,;Ö p[ b;ôhv;ÿ Tv' noÿ a¶Öe v®ÿ,Sy ivô√;NdÖve SyÖ he@oåvÿ
y;…ssIœ;" ) y…jÿœoô viˆÿtmÖ" xoxÿcu ;noô ivê;ô √πW;ÿ˝…sô p[
mÿmu Gu ?yÖSmt( –
s Tv' noÿ a¶eåvÖmo .ÿvoôtI neidÿœo aÖSy; ¨ÖWsoô Vyÿ∑u * ) avÿ y+v
noô v®ÿ,˝Ö rr;ÿ,o vIôih mÿ@O «ôk˝ suhû voÿ n E…/ –
p[p;ô[ ymÖ…¶.ÃrR tÄ Syÿ Í<vÖe iv yTsUyoôR n rocÿte bûhO ∫;" ) aÖ…. y"
pû®U MpûtO nÿ ;su tÖSq* dIôd;yÖ dwVyoô aitÿ…q" ≤xôvo nÿ" –
p[ tÿe y≤=ô p[ tÿ îy…mÖR mNmÖ .uvoô yq;ô vN¥oÿ noô hvÿWe u ) /Nvÿ…•v pÖp[ ;
aÿ…sô Tvmÿ¶ îyÖ=veÿ pUrû vÿe p[à r;jn( –
iv p;jÿs;ô iv JyoitÿW; –
s Tvmÿ¶eÖ p[tIÿknÉ Ö p[TyoÿW y;tu/;ôNyÿ" ) ¨Ö®=Ö yeWÿ ûu dI¥ÿt( –
t˝ sûpu t[ Iÿk˝ sudû x O ˝Ö SvçÖmivÿ√;˝so ivôd∑u rÿ ˝ spem ) s
yÿ=iÖ √ê;ÿ vÖynu ;ÿin ivô√;Np[ hÖVymÖ…¶rÄmtO Weÿ u voct( –
aÖ˝hoômcu eÿ ivôvWe Ö yNm;ô iv nÿ îÖN{e‡N{ÿ =Ö]‡imÿ≤N{Öy;…,ÿ xt£ôtoånuÿ te
d;…y –12–
îit i√tIyk;<@º pçm" p[p;#k" 5
147
aq i√tIyk;<@º W„#" p[p;#k" 6

sÖ…m/oÿ yjit vsÖNtmÖve tRnûU ;mvÿ ®NıeÖ tnUnû p;ÿt' yjit g[I„ô mmÖve ;vÿ
®Nı îÖ@o yÿjit vÖW;R EÖv;vÿ ®Nıe bÖihRyjÃR it xÖrdÿmvÖe ;vÿ ®Nıe
Sv;h;k;ôr' yÿjit hemNÖ tmevÖ ;vÿ ®NıeÖ tSm;ôTSv;h;ÿ’t;ô hemNÿ pxvoåvÿ
sId≤Nt sÖ…m/oÿ yjTyûWu sÿ EÖv dÖve t;ÿn;ômvÿ ®NıeÖ tnUnû p;ÿt' yjit
yÖDmevÖ ;vÿ ®Nı îÖ@o yÿjit pÖxnU veÖ ;vÿ ®Nıe bÖihRyjÃR it pÖj[ ;mevÖ ;vÿ
®Nıe sÖm;nÿyt ¨pÖ.tO SÖ tejoô v; a;JyÿMpÖj[ ; bÖihR" pÖj[ ;SvÖve tejoÿ
d/;it Sv;h;k;ôr' yÿjitô v;cÿmvÖe ;vÿ ®NıeÖ dxÖ sMpÿ¥NteÖ dx;ÿ=r;
ivôr;@•'Ã ivôr;i@±vrô ;jwvÖ ;•;¥Ömvÿ ®Nıe sÖ…m/oÿ yjTyÖ‚Sm•Öve loôkÉ
p[itÿ itœitô tnUnû p;ÿt' yjit yÖD EÖv;Nt·rÿ=Öe p[itÿ itœtIô@o yÿjit
pÖx„u vevÖ p[itÿ itœit bÖihRyjÃR itô y EÖv devÿ yÖ ;n;ô" pNq;ÿnSÖ te„vÖve p[itÿ
itœit Sv;h;k;ôr' yÿjit suvgÖ R EÖv loôkÉ p[itÿ itœTyet;vÿNtoô vw
dÿve loôk;Ste„vÖve yÿq;pUvû MR p[itÿ itœit dev;surû ; EÖWu loôk„É vÿSp/RNtÖ te
devÖ ;" pÿy[ ;jwr>eÖ yo loôk>É yoåsurÿ ;ÖNp[;,ÿdu NtÖ tTpÿy[ ;ôj;n;'Ã p[y;jÖTv' ySyÖvw '
ivôdWu "ÿ p[y;ôj; îÖJyNtÖe p[>w yo loôk>É yoô .[;tÿVO y;•udteå….ô£;m'Ã
juhoTyÖ….…jÿTywÖ yo vw pÿy[ ;ôj;n;ÿ‚Mmqunû ' vedÖ p[ pÖj[ y;ÿ
pÖx…u .ÿ…mRqnûu jw ;ÃyR te sÖ…m/oÿ bÖ◊I·rÿv yj‚tô tnUnû p;ÿtmÖ k e …¡ mv …mqûnu '
tidô@o bÖ◊I·rÿv yjit bÖihRrk e …¡ mv …mqûnu ' tdÖte √w pÿy[ ;ôj;n;ÿ‚Mmqûnu ' y
EÖv' vedÖ p[ pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ÿ…mRqnuû jw ;ÃyR te devÖ ;n;'ô v; ainÿ∑; devÖ t;ô
a;sÖ•q;surÿ ; yÖDmÿ…j`;˝sÖNte devÖ ; g;ÿy]Ö I' Vy*hÖNpç;ô=r;ÿ…,
p[;cô In;ÿinô ]I…,ÿ p[tIôcIn;ÿinô ttoô vmRÃ yÖD;y;.ÿv√Ö mÖR yjÿm;n;yÖ
yTpÿy[ ;j;nUy;ôj; îÖJyNtÖe vmwvRÖ t¥ÖD;yÿ i£yteÖ vmRÖ yjÿm;n;yÖ
.[;tÿVO y;…..UTywÖ tSm;ô√Â¡qMpûru St;ô√WIÃyR " pÖí;d(/s[ Iÿyo devÖ ; vw pûru ;
148
r=oÿ>yÖ îitÿ Sv;h;k;ôr,e ÿ p[y;ôjWe uÿ yÖD˝ sÖ˝Sq;PyÿmpXyÖNt˝

Sv;ÿh;k;ôr,e ÿ p[y;ôjWe uû smÿSq;pyÖiNv v; EÖt¥ÖD' …zÿNd≤NtÖ
yTSv;ÿh;k;ôr,e ÿ p[y;ôjWe uÿ s˝Sq;ôpyÿ≤Nt p[y;ôj;inôÇ; hÖvI˝„yÖ….
`;ÿryit yÖDSyÖ s'tTÿ y;ô aqoÿ hÖivrevÄ ;kôrqoÿ yq;pûvU mR pu iwÿ t ipôt; vw
pÿy[ ;ôj;" pÖj[ ;nUyÿ ;ôj; yTpÿy[ ;ôj;inôÇ; hÖvI˝„yÿ….`;ôryÿit ipôtvw tTpû]u ,e Ö
s;/;ÿr,' k⁄®tÖe tSm;ÿd;¸ûyíR vwÖ ' vedÖ yíÖ n kôq; pû]u SyÖ kÉvl ÿ ' kôq;
s;/;ÿr,‚MpÖt·u rTy‡Sk¡•mevÖ t¥Tpÿy[ ;ôj‚e „vÖ∑We uû SkNdÿit g;yÖ}yÿve tenÖ
g.|Ã /ˇÖe s; pÖj[ ;MpÖxNU yjÿm;n;yÖ p[ jÿnyit –1–
c=uWÿ Iô v; EÖte yÖDSyÖ yd;Jyÿ.;g*ô yd;Jyÿ.;g*ô yjÿitô c=uWÿ I EÖv

t¥ÖDSyÖ p[itÿ d/;it pUv;R/ô Re jÿhu oitô tSm;ÿTpUv;ô/R Re c=uWÿ I p[bÖ ;¸ÿGjuhoitô
tSm;ÿTp[bÖ ;¸ûKc=uWÿ I devloôk˘ v; aÖ…¶n;ô yjÿm;ônoånuÿ pXyit
iptOloôk˝ somÿne oˇr;Ö/åRÃe ¶yÿe juhoit d≤=,;Ö/Re som;ÿyvÖw …mÿvÖ hIm*
loôk;vÖnyoÿloRk Ö yoôrnu:ÿ y;TyÖw r;j;ÿn*ô v; EÖt* devÖ t;ÿn;'ô
ydÖ¶IWom;ÿvNtÖr; devÖ t;ÿ îJyete dÖve t;ÿn;'ô iv/OTÿ ywÖ tSm;ô{;D;ÿ mnu„û y;ÿ
iv/Otÿ ; b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ ik˘ t¥ÖDe yjÿm;n" k⁄®teÖ yen;ôNytoÿdtí
pÖxNU d;ô/;roÿå.ÖytoÿdtÖíTe yOcmÿ nÖ CU y;Jyÿ.;gSy juW;ô,ne ÿ yjitô
ten;ôNytoÿdto d;/;ôrcRmÃ nÖ CU yÿ hÖivWÿ Aûc; yÿjitô tenoÿ.yÖ toÿdto d;/;r
mU/NRÖ vtIÿ puroånuv;ôKy;ÿ .vit mû/U ;Rnmÿ vÖe nw ˝Ã sm;ôn;n;Ã' kroit
inôyTu vÿTy; yjitô .[;tÿVO ySywvÖ pÖx…U • yuvÿ te kÉ≤ô xn˝Ã h d;ô>yR' kôx É I
s;Tyÿk;…m®v;c sÖ¢pÿd;' teÖ xKvÿrIô˝ êo yÖDe p[yÿ oôˇ_;seÖ ySyÿw vIôy,RÃe
p[ j;ôt;N.[;tOVÿ y;•ûdu teÖ p[itÿ jinô„ym;ÿ,;ôNySywÿ
vIôy,ÃRe oÖ.yoÿloRk
Ö yoÖJyoRitÿ/ˇÖR e ySyÿw vIôy,RÃe pUv;ô/R nRe ;ÿn@Ö v± ;N.ûnu ·ˇ_¡
149
j`n;ô/nRe ÿ /enÖ ·u ritÿ purû St;ÿLl+m; puroånuv;ôKy;ÿ .vit j;ôt;nevÖ

.[;tÿVO y;ôNp[ ,ÿdu t ¨Öp·rÿ∑;Ll+m; y;ôJy;ÿ jinô„ym;ÿ,;nevÖ p[itÿ nudte
purû St;ÿLl+m; puroå nuv;ôKy;ÿ .vTyÖ‚Sm•Öve loôkÉ Jyoitÿ/ˇR
¨Öp·rÿ∑;Ll+m; y;ôJy;ÿm‚u „mÿ•vÖe loôkÉ Jyoitÿ/ˇR eÖ Jyoitÿ„mNt;vSm;
îÖm* loôk* .ÿvtoô y EÖv' vedÿ purû St;ÿLl+m; puroånuv;ôKy;ÿ .vitô
tSm;ÿTpUv;R/ô nRe ;ÿn@Ö v± ;N.ÿnu KTyupû ·rÿ∑;Ll+m; y;ôJy;ÿ tSm;ÿ∆`n;ô/nRe ÿ
/enÖ yu R EÖv' vedÿ .u¤û EÿnmetÖ * vj[Ö a;Jy'Ã vjÖ[ a;Jyÿ.;g*ô vj[oÿ
vW$(k;ôriS]ÖvtO mÿ vÖe vj[˝Ã sÖM.OTyÖ .[;tÿVO y;yÖ p[
hÿrTÄ yCzÿMb$(k;r‡mpÖgyU ÖR vWÿ$k ( roitô StOTyÿw g;yÖ]I pÿru oånuv;ôKy;ÿ
.vit i]ô∑Gë y;ôJy;ÿ b[˜•ÿ vÖe =Ö]mÖNv;rÿM.yitô tSm;ÿdb( ;[ ˜Ö,o mu:yoô
mu:yoÿ .vitô y EÖv' vedÖ p[vw nw Mÿ puroånuv;ôKyÿy;hÖ p[ ,ÿyit y;ôJyÿy;
gÖmyÿit vW$(k;ôr,e ‡w vwnMÿ puroånuv;ôKyÿy; dˇeÖ p[ yÿCzit y;ôJyÿy;ô p[itÿ
vW$(k;ôr,e ÿ Sq;pyit i]ôpd;ÿ puroånuv;ôKy;ÿ .vitô ]yÿ îÖme loôk;
E„vÿve loôkWÉ ûu p[itÿ itœitô ctu„ÿ pd; y;ôJy;ÿ ctÿ„u pd EÖv pÖxnU vÿ ®Nıe
√‰=Öro vÿW$(k;ôro i√ôp;¥jÿm;n" pÖx„u vÖve op·rÿ∑;ôTp[itÿ itœit g;yÖ]I
pÿru oånuv;ôKy;ÿ .vit i]ô∑Gë y;ôJywWÿ ; vw sÖ¢pÿd;ô xKvÿrIÖ y√; EÖty;ÿ devÖ ;
a≤xÿ=NÖ tdÿxKnuvNÖ y EÖv' vedÿ xÖKnoTyÖve yæCz=ÿit –2–
pÖj[ ;pÿitdevRÖ >e yoÿ yÖD;NVy;idÿxTÖ s a;ôTm•;Jyÿm/ˇÖ t' dÖve ; ab[vu •ÖWe
v;v yÖDo yd;JyÖmPyÖve no];ôÆSTvitô soÿåb[vIô¥j;ÿNvÖ a;Jyÿ.;g;ôvpu ÿ
StO,;nÖ…. `;ÿry;ôinitô tSm;ô¥jÖNTy;Jyÿ.;g;ôvpu ÿ StO,NTyÖ…. `;ÿry≤Nt
b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ kSm;ÿTsÖTy;¥;ôty;ÿm;NyÖNy;inÿ
hÖvI˝„yy;ÿty;mÖm;JyÖ…mitÿ p[;j;pÖTy…mitÿ b[yU ;ôdy;ÿty;m;ô ih
150
dÖve ;n;ÿMpÖj[ ;pÿitô·ritô CzNd;˝Ã…s dÖve >e yoåp;ÿ£;mÖ• voÿå.;ôg;inÿ hÖVy'

vÿ+y;mÖ îitô te>yÿ EÖt∞ÿtru vÖˇmÿ/;ryNpuroånuv;ôKy;ÿyw y;ôJy;ÿyw dÖve t;ÿyw
vW$(k;ôr;yÖ y∞ÿtru vÖˇ' juhû oitô CzNd;˝ÃSyÖve tTp[I,ÿ ;itô t;NyÿSy
p[Itô ;inÿ dÖve >e yoÿ hÖVy' vÿhNTy‡i©ÿrsoô v; îÖt ¨ÿˇmÖ ;" sÿvu gÖ |
loôkm;ÿyNÖ tdOWyÿ o yDv;ôSTvÿ>yÖv;yÖNtÿåe pXyNpuroÖ@;x'Ã kÀmû MR .Utû ˝ spRNÃ t'Ö
tmÿbvu[ …Ö •N{;ÿy …/[ySvÖ bOhSÖ ptÿye …/[ySvÖ ivêe>ÿ yo dÖve >e yoÿ …/[ySÖ veitô
s n;…/ÿy[ tÖ tmÿbvu[ •Ö¶yeÿ …/[ySÖ veitô soÿå¶yÿåe …/[ytÖ
yd;ÿ¶yÖe oÿå∑;k¡p;loåm;v;ôSy;ÿy;' c p*,Rm;ôSy;' c;ÿCyûtu o .vÿit
suvgÖ SR yÿ loôkSy;ô….…jÿTywÖ tmÿbvu[ Nkôq;h;ÿSq;ô
îTynûpu ;ˇ_oå.Uv…Ö mTyÿbv[ Iô¥q;=oånÿpu ;ˇ_oôåv;CzRTÃ yevÖ mv;ÿr…Ä mTyûpu ·rÿ∑;dÖ
>yJy;ô/St;ôdpu ;ÿn·ˇ_ suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ smÿ∑‰Öw sv;R…Ã , kôp;l;ÿNyÖ….
pÿq[ yitô t;vÿt" puroÖ@;x;ÿnmÖ ‚u „m\LÃ loôkåÉ …. jÿyitô yo ivdÿG/Ö" s
nÿA w t≥û o yoåÍÿt"Ö s r*Ö{o y" Íût" s sdÿve SÖ tSm;ôdivÿdht; Ít'’ Ö Tyÿ"
sdevTÖ v;yÖ .Smÿn;ô…. v;ÿsyitô tSm;ÿNm;ô˝sen;iSqÿ CzÖ•' vÖde ne ;ô….
v;ôsyitô tSm;ôTkÉx"wÖ ≤xrÿXzÖ•' p[Cyÿtu 'Ö v; EÖtdÖSm;˝Lloôk;dgÿt'
devloôk˘ yCzûté ˝ hÖivrnÿ….`;·rtm….ô`;yoR√;ÿsyit dev]Ö vw nw Ìÿ myitô
y¥ek˘ÿ kôp;l'Ö nXyÖde k e oô m;sÿ" s'vTsÖrSy;nÿvte "Ö Sy;dqÖ yjÿm;nÖ" p[
mIÿyte Ö yd(√π nXyÿte ;'ô √* m;s*ÿ s'vTsÖrSy;nÿvte *ô Sy;t;ômqÖ yjÿm;nÖ" p[
mIÿyte sÖ:' y;yo√;ÿsyitô yjÿm;nSy gopIôq;yÖ yidô nXyÿde ;…êÖn'
i√ÿkp;ôl' invRpÃ ∂e ‰;v;pO…qôVyÿmk e k
¡ p;lmÖ…ên*ô vw dÖve ;n;ÿ‚M.ÖWj*ô
t;>y;ÿmvÖe ;Smÿw .eWjÖ ' k¡roit ¥;v;pO…qôVyÿ Ek¡kp;lo .vTyÖnyoôv;R
EÖt•ÿXyitô y•XyÿTyÖnyoÿrveÄ nw iÿ √Nditô p[itÿiœTyw –3–
151
dÖve Syÿ Tv; sivôt"u pÿs[ vÖÄ îitô SFym; dÿˇÖe p[sTÿU y;
aÖ…ênoÿb;R¸ô >y;ô…mTy;ÿh;ô…ên*ô ih dÖve ;n;ÿm?vÖyRU a;St;'Ã pU„û ,o
hSt;ÿ>y;ô…mTy;ÿhÖ yTyÿw xÖt.Oiÿ ∑r…s v;nSpÖTyo i√ÿWtÖ o vÖ/ îTy;ÿhÖ
vjÿm[ veÖ tTs˝ Xyÿitô .[;tÿVO y;y p[h·rô„y‡NTStÿMbyÖjhu rRÃ TyÖte ;vÿtIô vw
pÿ…O qôvI y;vÿtIô veidôStSy;ÿ EÖt;vÿt EÖv .[;tÿVO y'Ö in.RjÃ itô tSm;ô•;.;ôg'
in.RjÃ ≤NtÖ i]hÃrR itô ]yÿ îÖme loôk; EÖ>y EÖvnw Ã' loôk>É yoô in.ÃjR it tû„U ,I'
cÿtqûu ˝R hÿrTÄ ypÿ·r…mt;dÖve nw 'Ö in.ÃjR TÖ yu‡ıÿ≤NtÖ ydevÖ ;Sy;ÿ amÖ?e y' tdpÿ
hNTyu‡ıÿ≤NtÖ tSm;ôdoWÿ/yÖ" pr;ÿ .v≤NtÖ mUlÃ' …zn·ˇô .[;tÿBO ySyÖvw mUlÃ'
…zn·ˇ iptOdve TÖ y;itÿ%;Ötye tÿ I' %nit pÖj[ ;pÿitn; yDmû% u ne Ö
s‚Mmÿt;ô‡m; pÿi[ tôœ;ywÿ %nitô yjÿm;nmÖve pÿi[ tôœ;' gÿmyit d≤=,Öto
vWIÃyR sI' kroit devyÖ jÿnSyÖvw ÂÖpmÿk"ô purIÿWvtI' kroit pÖj[ ; vw
pÖxvÖ" purIÿWMp[jÖ ywvÖ nw Mÿ pÖx…u .ô" purIÿWvNt' kroÖTyu‡ˇÿrMp·rg[;hô Mp·rÿ
gO;TyÖte ;vÿtIô vw pÿ…O qôvI y;vÿtIô veidôStSy;ÿ EÖt;vÿt EÖv .[;tÿVO y'
inô.JR y;ôTmnÖ ¨ˇÿrMp·rg[;hô Mp·rÿ gO;it £Àrû …mÿvÖ v; EÖtTk¡roitô y√πidÃ'
kôroitô /; aÿ…s SvÖ/; aÖsIitÿ yoyuPytÖe x;NTyÖw p[o=ÿ,IÖr; s;ÿdyÖTy;poô
vw rÿ=oôflI r=ÿs;ômpÿhTyÖw SFySyÖ vTmÃNR Ts;dyit yÖDSyÖ s'tTÿ ywÖ y'
i√ô„y;ˇ' ?y;ÿyCe zûc⁄ vw nw mÿ pRyit –4–
bÖ˜[ vÖ ;ôidnoÿ vdNTyÖ≤∫hÖvR I˝iWô p[*=Iô" kÉn;ôp îitô b[˜,Ö ie tÿ

b[yU ;dÖ≤∫ÁºvRÃ hÖvI˝iWÿ p[o=ô itô b[˜,ÿ ;Ö îÖ?m;bÖihR" p[o=ÿitô
me?yÿmvÖe nw Tÿ kroitô veidÖMp[o=ÿTyO=û ; v; EÖW;loômk;ÿm?Öe y;
y√πidôm?eR y;ÿmvÖe nw ;Ã' kroit idôve Tv;ôNt·rÿ=;y Tv; pO…qôVyw Tveitÿ
bÖihRr;Ös;¥Ö p[o=ÿTye>Ö y EÖvnw Lÿ loÖk>É yÖ" p[o=ÿit £Àrû …mÿvÖ v; EÖtTk¡roitô
152
yT%nÿTyÖpo in nÿyitô x;NTyÿw pûru St;ÿTp[StÖr' gOÿ ;itô mu:yÿmvÖe nw Ã'

kroÖtI‡yÿNt' gO;it pÖj[ ;pÿitn; yDmû% u ne Ö s‚Mmÿt' bÖihR" Stÿ,O ;it pÖj[ ;
vw bÖihR" pÿ…O qôvI veidÿ" pÖj[ ; EÖv pÿ…O qôVy;Mp[itÿ œ;pyÖTy‡nÿitdOXn˝
StO,;it p[jÖ ywvÖ nw Mÿ pÖx…u .ôrnÿitdOXn' kroÖTyuˇrÿ MbÖihRW"ÿ p[StÖr˝ s;ÿdyit
pÖj[ ; vw bÖihRyjR mÿ ;n" p[StÖro yjÿm;nmÿve ;yÿjm;n;ôdˇu rÿ ' kroitô
tSm;ô¥jÿm;ônoåyÿjm;n;ôdˇu rÿ oÖåNtdR/Ã ;itô Vy;vÿTO y; aÖn·ˇÿ_
hÖiv„’¡tmevÖ nw ˝Ã suvgÖ | loôk˘ gÿmyit ]e/Ö ;nÿ·ˇ_ô ]yÿ îÖme loôk; EÖ>y
EÖvnw Ã' loôk>É yoÿån·ˇ_ô n p[itÿ Í,;itô yTpÿi[ tÍ,IÖy;dnÿ?U vRM.;vukô˘
yjÿm;nSy Sy;dupû rIÿvÖ p[ hÿrTyuiû tprIÿvÖ ih suvÿ gÖ oR loôko in yÿCzitô
vOi∑ÿmvÖe ;SmÖw in yÿCzitô n;TyÿgM[Ö p[
hÿr¥Äe dTyÿgM[ pÖh[ rÿde Ty;s;ô·r<yÿ?vÖyoRn;Rxk uÿ ; Sy;ô‡•
pûru St;ôTp[TyÿSyÖ¥e Tpûru St;ÿTpÖT[ ySyeTÿ suvgÖ ;RLloôk;¥jÿm;nÖMp[itÿ nudTeÖ p[;çÖMp[
hÿritô yjÿm;nmÖve sÿvu gÖ | loôk˘ gÿmyitô n iv„vÿç'Ö iv yÿyu ;ô¥i√„vÿç'
ivyûyu ;TS}yÿSy j;yetoô‡?vRm¥u *ÿTyU?û vR…mÿvÖ ih pu˝û s" pum;ÿnvÖe ;Syÿ
j;yteÖ yTSFyenÿ vopvÖWe ,e ÿ v; yoyuPû yetÖ StOitÿrvÄe ;SyÖ s; hStÿne
yoyuPyteÖ yjÿm;nSy gopIôq;yÿ b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ ik˘ yÖDSyÖ yjÿm;nÖ
îitÿ p[StÖr îitô tSyÖ Kvÿ suvgÖ oR loôk îTy;ÿhvÖnIyÖ îitÿ
b[yU ;ô¥TpÿS[ tÖrm;ÿhvÖnIyeÿ pÖh[ rÿitô yjÿm;nmÖve sÿvu gÖ | loôk˘ gÿmyitô iv
v; EÖt¥jÿm;no ≤lxtÖe yTpÿS[ tÖr' yoÿyPûu yNtÿe bÖihRrnûu p[ hÿritô x;NTy;ÿ
an;rM.Ö, îÿvÖ v; EÖtÁR?Ã vÖy"Ru s ÈÃêrÖ o vÿpe nÖ o .ivÿto/Rvuû[ ;sItIôm;mÖ….
mÿx O tIôy' vw /ûvu[ ;Sy;mÖve p[itÿ itœitô n vÿpe nÖ o .ÿvTÖ y‡g;3nÿ¶IôidTy;ÿhÖ
yd(byUû[ ;dgÿ•…Ö ¶·rTyÖ¶;vÖ…¶' gÿmye…Ö •yRjmÿ ;n˝
suvgÖ ;RLloôk;∫ÿjdÖe gÖ…•TyÖve bÿyU[ ;ô¥jÿm;nmÖve sÿvu gÖ | loôk˘ gÿmyit
–5–
153
aÖ¶Se ]yoô Jy;y;˝Ãsoô .[;tÿr a;sÖNte dÖve >e yoÿ hÖVy' vhÿNtÖ" p[;mIÿyNtÖ
soÿå…¶rÿ…b.eidôTq' v;v Sy a;itRmô ;·rÿ„yÖtIitô s inl;ÿytÖ soÿåp"
p[;ivÿxˇÖ ' dÖve t;ô" p[Wÿw mwCzÖNtMmTSyÖ" p[;b[vÿ Iôˇmÿxp≤ıÖy;…/ÿy; Tv;
v?y;sûyu oR m;ô p[;voÿcÖ îitô tSm;ôNmTSy'Ã …/ôy;…/ÿy; fl≤Nt xÖ¢o ih
tmNvÿivNdÖNtmÿbvu[ •Ö pu ÿ nÖ a; vÿtSR v hÖVy' noÿ vÖhie tô soÿåb[vIô√r'Ã vO,wÖ
ydevÖ gOhÿ IôtSy;¸ÿtSy bih"p·rÖ…/ SkNd;ôˇNmÖe .[;tÿ,O ;M.;gÖ/ye mÿ sÖiditô
tSm;ô¥Ì»hÿ IôtSy;¸ÿtSy bih"p·rô…/ SkNdÿitô teW;ô' t∫;ÿg/Ö ye Ö' t;nÖve tenÿ
p[I,;it p·rÖ/INp·rÿ d/;itô r=ÿs;ômpÿhTyÖw s˝ SpÿxyR itô
r=ÿs;ômnÿNvvc;r;yÖ n pûru St;ôTp·rÿ d/;Ty;idôTyo
Áÿvº o¥Npûru St;ô{=;ÿ˝SypÖhNTyU‡û ?veR sÖ…m/;ôv; dÿ/;Tyûpu ·rÿ∑;dÖve
r=;ô˝Sypÿ h≤NtÖ yjÿWu ;ôNy;' tû„U ,ImÖNy;‚Mmÿqnu TÖ v;yÖ √π a; dÿ/;it
i√ôp;¥jÿm;nÖ" p[itÿiœTyw b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ s Tvw yÿjte Ö yo
yÖDSy;Ty;ôR vsIÿy;ôNTSy;iditô .Uptÿ yeÖ Sv;h;ô .uvnÿ ptyeÖ Sv;h;ÿ .Utû ;n;'ô
ptÿyÖe Sv;heitÿ SkÖ•mnÿu mN]yet yÖDSyÖvw td;Ty;ôR yjÿm;noô
vsIÿy;N.vitô .Uysÿ IôihR dÖve t;ÿ" p[I,ô ;itÿ j;ô…m v; EÖt¥ÖDSyÿ i£ytÖe
ydÖNvç*ÿ puroÖ@;x;ÿvpu ;˝xuy;ôjmÿNtÖr; yÿjTÖ yj;ÿ…mTv;ôy;qoÿ
…mqunTÖ v;y;ô‡…¶rÄm‚u „m\LÃ loôk a;sIÿ¥mÖ oÿå‚SmNte dÖve ; aÿbvu[ •Ö te meÖ * iv
pyUhRÃ ;ômTe yÖ•;¥ÿne dÖve ; aÖ…¶mupû ;mÿN]yNt r;ÖJyenÿ ipôtroÿ yÖm'
tSm;ÿd…Ö ¶devRÖ ;n;ÿm•;ôdo yÖm" ipÿt,ûO ;˝ r;j;ô y EÖv' vedÖ p[
r;ÖJymÖ•;¥ÿm;“oitô tSm;ÿ EÖt∫;ÿg/Ö ye MÖ p[;yÿCzÖNydÖ¶yeÿ
æSv∑Ö’teåÿ vÖ¥≤NtÖ ydÖ¶yÿe æSv∑Ö’teåÿ vÖ¥itÿ .;gÖ/ye neÿ vÖw t&û{˝
smÿ/yR it sÖ’Tsÿ’dû vÿ ¥it sÖ’idÿvÖ ih ®Ä{ ¨ÿˇr;Ö/;Rdvÿ ¥TyÖWe ; vw
®Ä{SyÖ idKSv;y;ÿmvÖe idô≤x ®Ä{' inôrvÿdyteÖ i√rÄ…. `;ÿryit
154
cturvÖˇSy;¢‰wÿ pÖxvoô vw pUv;Rô a;¸ÿty EÖW ®Ä{o ydÖ…¶yRTpUv;Rô

a;¸ÿtIrÄ…. ju¸ÿ yû ;&û{;yÿ pÖxnU ipÿ d?y;dpÖxyu jR mÿ ;n" Sy;ditôh;yÖ pUv;ôR
a;¸ÿtIjuhR oit pxUnû ;' goÿpIôq;yÿ –6–
mnÿ"u pO…qôVy; yÖ…DyÿmCw zÖTs Òtû ' iniWÿˇ_mivNdÖTsoÿåb[vIôTkoÿåSyeêrÖ o

yÖDåe ipô ktoô·R ritô t;vÿbtU[ ;‚MmÖ];v®ÿ,*Ö gorÄve ;vmIÿêrÖ * ktoÃ"R SvÖ îitô
t* ttoô g;˝ smÿrw yt;ô˝ s; y]ÿy]Ö Ny£;ÿmˇÖ toÿ Òtû mÿpI@‰tÖ
tSm;ÿ´tûO pÿ¥Cu ytÖe tdÿSywÖ jNmo‡pÿÙt˝ rq'trÖ ˝ sÖh pÿ…O qôVyeTy;ÿhyÖe ' vw
rÿqt' rÖ imôm;mÖve sÖh;•;¥Öne opÿ ◊ytÖ ¨pÿÙt' v;mdeVÖ y˝
sÖh;Nt·rÿ=,Öe Te y;ÿh pÖxvoô vw v;ÿmdÖVe y' pÖxnU vÖe sÖh;Nt·rÿ=,eÖ opÿ ◊ytÖ
¨pÿÙtMbOhû TsÖh idôvTe y;ÿhrÖw ' vw bûhO idr;ÿmvÖe sÖh idôvopÿ ◊ytÖ ¨pÿÙt;"
sÖ¢ ho];ô îTy;ÿhÖ ho];ÿ EÖvopÿ ◊ytÖ ¨pÿÙt; /enÖ "u sÖhWÖ.R Te y;ÿh
…mqûnu mÖve opÿ ◊ytÖ ¨pÿÙto .Ö=" s%eTy;ÿh sompIôqmevÖ opÿ ◊ytÖ
¨pÿÙtû ;'3 ho îTy;ÿh;ôTm;nÿmvÖe opÿ ◊yt a;ôTm; ÁupÙÿ t;n;'ô v…sÿœÖ î@;ômpu ÿ
◊yte pÖxvoô v; î@;ÿ pÖxnU vÖe opÿ ◊yte cÖt®u pÿ ◊ytÖe ctu„ÿ p;doô ih pÖxvoÿ
m;nÖvITy;ÿhÖ mnûÁu tRÃº ;mg[åe pÿXyd(`tOû pÖdITy;ÿhÖ ydÖve ;Syÿw
pÖd;Ótû mpIÿ@‰tÖ tSm;ÿdvÖe m;ÿh mw];v®Ö,ITy;ÿh …mô];v®ÿ,*Ö Áºn;˝
sÖmrw yÿ t;ô' b[˜ÿ dÖve ’¡tmÖ pu Ùÿ tÖ…mTy;ÿhÖ b[˜vwÖ opÿ ◊ytÖe dwVy;ÿ a?vÖyvR Ö
¨pÿÙt;ô ¨pÿÙt; mnû„u y;ÿ îTy;ÿh devmnû„u y;nÖve opÿ ◊ytÖe y îÖm'
yÖDmv;ôNye yÖDpÿit' v/;ôiR nTy;ÿh yÖD;yÿ cwvÖ yjÿm;n;y c;ô≤xWÖm;
x;ÿSt ¨pÿÙteÖ ¥;v;ÿp…O qôvI îTy;ÿhÖ ¥;v;ÿp…O qôvI EÖvopÿ ◊yte pUvjÖR e
Aût;vÿrIÖ îTy;ÿh pUvjÖR e Áÿtº e Aût;vÿrI dÖve I devÖ pÿ]u Öe îTy;ÿh devÖ I Áºtÿ e
devÖ pu]ÿ Öe ¨pÿÙtoôåy' yjÿm;nÖ îTy;ÿhÖ yjÿm;nmÖve opÿ ◊ytÖ ¨ˇÿrSy;'
155
devyÖJy;y;ômpu Ùÿ toô .Uy…ÿ s hivô„krÿ,Ö ¨pÿÙto idôVye /;mÖ•pu Ùÿ tÖ îTy;ÿh

p[jÖ ; v; ¨ˇÿr; devyÖJy; pÖxvoô .Uyoÿ hivô„krÿ,˝ suvgÖ oR loôko idôVy'
/;mÖ‡e dmÿsIôdmÖsITyÖve yÖDSyÿ ipôy[ ' /;mopÿ ◊ytÖe ivêÿmSy
ipôy[ mupÙÿ tÖ…mTy;ôh;CzÿMb$(k;rmÖve opÿ ◊yte –7–
pÖxvoô v; î@;ÿ SvÖym; dÿˇÖe k;mÿmvÖe ;Tmn;ÿ pxUnû ;m; dÿˇeÖ n ÁÿNy"
k;mÿMpxUnû ;MpÖy[ Czÿit v;ôcSptÿye Tv; ¸ûtMp[;Xn;ômITy;ÿhÖ v;cÿmvÖe
.;ÿg/Ö ye neÿ p[I,;itô sdÿsSÖ ptÿye Tv; ¸ûtMp[;Xn;ômITy;ÿh SvÖg;’ûTyw
cturvÖˇM.ÿvit hÖivvwR cÿtru vÖˇMpÖxvÿíturvÖˇ' yıot;ÿ
p[;XnIôy;ıot;itRmÖ ;CzR¥πÖ dÖ¶* ju¸ÿ yû ;&û{;yÿ pÖxnU ipÿ d?y;dpÖxyu jR mÿ ;n"
Sy;√;ÖcSptÿye Tv; ¸ûtMp[;Xn;ômITy;ÿh pÖroå=ÿmveÖ nw ∆ÿ hu oitô sdÿsSÖ ptÿye
Tv; ¸ûtMp[;Xn;ômITy;ÿh SvÖg;’¡TywÖÄ p[;Xnÿ≤Nt tIôqR EÖv p[;Xnÿ≤NtÖ d≤=ÿ,;'
dd;it tIôqR EÖv d≤=ÿ,;' dd;itô iv v; EÖt¥ÖD' …zÿNd≤NtÖ yNmÿ?yÖt"
p[;Xô nNTyÖ≤∫m;ÃjR yR NtÖ a;poô vw sv;ÃR dÖve t;ÿ devÖ t;ÿ….rÄve yÖD˝ s'
tÿNv≤Nt devÖ ; vw yÖD;&û{mÖNtr;ÿyNÖ Ts yÖDmÿiv?yÖˇ' dÖve ; aÖ….
smÿgCzNtÖ kLpÿt;' n îÖd…mitô tÿåe b[vu iÖ NTSvÿ∑Ö' vw nÿ îÖdM.ÿiv„yitô
yidôm˝ r;ÿ/…yô„y;mÖ îitô tÆTSvÿ∑’ Ö tÿ" æSv∑’ûÊv' tSy;ivÿıÖ'
inrÿ’NtÖNyvÿne Ö s‚MmÿtÖ' tSm;ÿ¥vm;ô]mvÿ
¥e‡Ö ¥∆‰;yoÿåvÖ¥{e oôpyeˇÖ ¥ÖDSyÖ ydupÿ c StO,IÖy;dÖ…. cÿ
`;ôryedÿ .u yt"s˝ê;ô…y k¡y⁄ ;RdvÖd;y;ô…. `;ÿryitô i√" sMpÿ¥te
i√ôp;¥jÿm;nÖ" p[itÿiœTyÖw y·ˇÿríÄ InÿmitôhrÄde nÿ….ivı' yÖDSy;ô….
ivÿ?yedÖ g[,eÿ Ö p·rÿ hrit tIôqnRe vÖw p·rÿ hritô tTpU„û ,e pyÃhR rÄNtTpUWû ; p[;Xyÿ
dÖtoÿå®,ÖˇSm;ÿTpûWU ; pÿi[ pô∑.;ÿgoådÖNtkoô ih t' devÖ ; aÿbvu[ iÖ Nv v;
156
aÖym;ÿ?yRp;[ ≤xi]ôyo v; aÖymÿ.iûU ditô tä»hSÖ ptÿyÖe

pyRhÃ rÄNTsoÿå…b.eäÖ h» SÖ pitÿ·rÖTô q' v;v Sy a;itRmô ;·rÿ„ytIitô s
EÖtMmN]ÿmpXyÖTsUySÃR y Tv;ô c=uWÿ ;ô p[itÿ pXy;ômITyÿbv[ Iô• ih sUySÃR yÖ
c=u"û ik˘ cÖn ihôn‚StÖ soÿå…b.eTp[itgûO NtÿMm; ih˝…s„yÖtIitÿ devÖ Syÿ
Tv; sivôt"u pÿs[ vÖ åeÿ …ênoÿb;R¸ô >y;ÿMpU„û ,o hSt;ÿ>y;ôMp[itÿ
gO;ÖmITyÿbv[ ITsivôtpO sÿ[ tU EÖvnw dÖ b( ˜[ ,ÿ ; devÖ t;ÿ….ô"
p[TyÿgO ;ûTsoÿå…b.eTp[;Xô nNtÿMm; ih˝…s„yÖtITyÖ¶Se Tv;ôSyÿne Ö
p[;Xn;ômITyÿbv[ Iô• Áÿ¶re ;ÖSy'Ã ik˘ cÖn ihôn‚StÖ soÿå…b.ÖTe p[;≤xÿtMm;
ih˝…s „yÖtIitÿ b[;˜Ö,SyoÖdre,Ä Te yÿbv[ Iô• ih b[;˜ÿ ,Syoôdr'Ä ik˘ cÖn
ihôn‚StÖ bOhSÖ ptÖbe ˜R[ ,eitô s ih b[≤˜ÖœoåpÖ v; EÖtSm;ÿTp[;,Ö ;" £;ÿm≤NtÖ
y" p[;≤ÿ xô]Mp[;XÖ n;TyÖ≤∫m;ÃjR …R yôTv; p[;,ô ;NTsMmÿx O teåÖ mOtÖ' vw p[;,ô ;
aÖmtO mÖ ;pÿ" p[;,ô ;nevÖ yÿq;Sq;ônmupÿ ◊yte –8–
aÖ¶I/Ö a; dÿ/;TyÖ…¶mÿ% u ;nÖve tRNU p[I,ÿ ;it sÖ…m/Öm;

dÿ/;ôTyuˇrÿ ;s;ôm;¸ÿtIn;ôMp[itÿiœTy;ô aqoÿ s…m√ÿTyevÖ juhÿ oit
p·rô/INTsMm;ÿi∑R pûnu ;TyÖve nw ;ÿ‡NTsÖ’Tsÿ’Tû sMm;ÿi∑ôR pr;ÿ…õvÖ Áºtÿ ihRÃ
yÖD‡íÖt"u sMpÿ¥teÖ ctu„ÿ p;d" pÖxvÿ" pÖxnU veÖ ;vÿ ®NıÖe b[ÑÖ p[ Sq;ÿSy;mÖ
îTy;ôh;]Ö v; EÖtihÃR yÖD" …≈ôto y]ÿ b[˜Ö ; y]wvÖ yÖD" …≈ôtSttÿ EÖvnw mÖ ;
rÿ.teÖ yıStÿne pÖm[ Ivÿ√e pπ nÖ " Sy;ô¥Cz«ô„,;R
xIÿW·R ˇ_Öm;NTSy;ô¥ˇU„û ,Im;sIôt;sÿMp[ˇo yÖD" Sy;ôTp[ itôœTº yÖve bÿyU[ ;√;…c
vw yÖD" …≈ôto y]Övw yÖD" …≈ôtSttÿ EÖvnw ˝Ö sMp[ yÿCzitô devÿ
sivtrÄte ˇÖe p[;heTy;ÿhÖ p[sTUÿ ywÖ bOhSÖ pitÿb˜R[ TÖe y;ÿhÖ s ih b[≤˜ÿœ"Ö s
yÖDMp;ÿihô s yÖDpÿitMp;ihô s m;Mp;ôhITy;ÿh yÖD;yÖ yjÿm;n;y;ôTmneÖ
157
te>yÿ EÖv;≤xWÖm; x;ôSteån;ÿTy;R a;ô≈;Vy;ÿh dÖve ;NyÖjie tÿ b[˜v;ôidnoÿ

vdNtIô∑; devÖ t;ô aqÿ ktÖm EÖte dÖve ; îitô CzNd;ô˝sIitÿ b[yU ;Ì;yÖ]I'
i]ô∑.ë 'Ö jgÿtIô…mTyqoô %Lv;ÿ¸b[;˜R ,Ö ; vw CzNd;ô˝sIitô t;nevÖ t¥ÿjit
devÖ ;n;'ô v; îÖ∑; dÖve t;ô a;sÖ•q;ô…¶noRdJÿ vlÖˇ' dÖve ;
a;¸ÿtI….rnUy;ôj„e vNvÿivNdÖNydÿnyU ;ôj;NyjÿTyÖ…¶mÖve tTs…mÿNı EÖtduvû Rw
n;m;ÿsrûu a;ÿsIôTs EÖtihÃR yÖDSy;ô≤xWÿmvO¤û yd(byU[û ;dÖte duÿ ¥;v;pO…qvI
.Ö{mÿ.iûU dTyÖte dÿmu vÖe ;surû ' yÖDSy;ô≤xW'Ã gmyeidôd' ¥;ÿv;pO…qvI
.Ö{mÿ.iûU dTyÖve bÿyU[ ;ô¥jÿm;nmevÖ yÖDSy;ô≤xW'Ã gmyÖTy;‡?mÃR sUˇ_v;ôkmutû
nÿmov;ôk…mTy;ÿhdÖe mÿr;ÖTSmeitô v;vwtd;ôho‡pÿ…≈to idôv" pO…û qôVyo·rTy;ÿhÖ
¥;v;ÿp…O qôVyoihR yÖD ¨pÿ…≈tÖ aomÿNvtI tÖåe ‚SmNyÖDe yÿjm;nÖ
¥;v;ÿp…O qôvI St;ô…mTy;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿSteÖ yd(byUû[ ;TsUpÿ ;vs;ôn; cÿ
Sv?yvs;ôn; ceitÿ pÖm[ ;yÿk u oô yjÿm;n" Sy;¥Öd; ih
pÖm[ IyÖtåe qemÖ ;mÿpu ;vÖSyitÿ sUpcrÄ,; cÿ Sv…/crÄ,; ceTyÖve
bÿyU[ ;ô√rIÿysImÖve ;SmÖw gVyUiÿ tôm; x;ÿSteÖ n pÖm[ ;yÿk u o .vitô
tyoÿr;Öiv¥Ö…¶·rôd˝ hÖivrÿjWu tÖ Te y;ÿhÖ y; ay;ÿ+m devÖ t;ôSt; aÿrIr/;ômie tô
v;vwtd;ÿhÖ y• inÿidRx Ö Te p[itÿvx e ' yÖDSy;ôxIgRCÃ zπdÖ ; x;ÿSteåÖ y'
yjÿm;noôås;ivTy;ÿh inôidRXyÖvw nw ˝Ã suvgÖ | loôk˘ gÿmyÖTy;‡yurû ; x;ÿSte
supj[ ;ôSTvm; x;ÿStÖ îTy;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿSte sj;tvnÖSy;m; x;ÿStÖ
îTy;ÿh p[;,ô ; vw sÿj;ôt;" p[;,ô ;nÖve n;Ntrÿie tô tdÖ…¶devRÖ o dÖve >e yoô vnÿte
vÖymÖ¶me ;RnWuÿ ;ô îTy;ÿh;ô…¶devRÖ >e yoÿ vnutû e vÖyMmÿn„ûu yÿ>e yÖ îitô v;vwtd;ÿh‡Öe h
gitÿv;Rmô SyedÖ ' cÖ nmoÿ devÖ >e yÖ îTy;ÿhÖ y;íÖvw devÖ t;ô yjÿitô y;íÖ n t;>yÿ
EÖvo>yyIÿ>yoô nmÿSkroTy;ôTmnoån;ÿTyRw –9–
158
devÖ ; vw yÖDSyÿ Svg;kôt;RrÖ' n;ivÿNdÖNte xÖMyuMb;ÿhSR pÖTymÿbvu[ i•Öm' noÿ

yÖD˝ SvÖg; kûi⁄ vRitô soÿåb[vIô√r'Ã vO,wÖ ydevÖ ;b[;˜ÿ ,oÖˇ_oå≈ÿ∂/;noô yj;ÿtÖw
s; mÿe yÖDSy;ôxIrÿsiÖ ditô tSm;ô¥db[;˜ÿ ,oÖˇ_oå≈ÿ∂/;noô yjÿte xÖMyumveÖ
tSyÿ b;hRSpÖTy' yÖDSy;ôxIgÃCR zTyetÖ NmmeTyÿbv[ Iô≤Tk¡Mmeÿ p[jÖ ;y;ô" îitô
yoÿåpgûru ;tÿw xÖtne ÿ y;ty;ô¥o inôhnÿTsÖhße,ÿ y;ty;ô¥o loihÿt'
kôrvÖ¥;vÿt" pÖS[ k¥ÿ p;ô˝sUNTsÃg' O ;ˇ;vÿt" s'vTsÖr;≤Npÿtl O oôk˘ n p[
j;ÿn;ôiditô tSm;ÿdb( ;[ ˜Ö,;yÖ n;pÿ gurte Ö n in hÿNy;ô• loihÿt'
k⁄y;RdtÖe ;vÿt;ô hwnsÿ ; .vitô tCzÖMyor; vO,ÿ ImhÖ îTy;ÿh yÖDmevÖ tTSvÖg;
k¡roitô tCzÖMyor; vû,O ImhÖ îTy;ÿh xÖMyumvÖe b;ÿhSR pÖTyM.;ÿg/Ö ye neÿ Ö
smÿ/yR it g;tu' yÖD;yÿ g;ôt'u yÖDpÿtyÖ îTy;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿSteÖ som'Ã
yjitô retÿ EÖv t∂ÿ/;itô Tv∑;ÿr' yjitô retÿ EÖv ihôt' Tv∑;ÿ ÂÖp;…,ô iv
k¡roit dÖve ;n;ôMpàIÿyjR it …mqunTÖ v;y;ô…¶' gûhO pÿit' yjitô p[itÿiœTyw
j;ô…m v; EÖt¥ÖDSyÿ i£ytÖe yd;Jyÿne p[y;ôj; îÖJyNtÖ a;Jyÿne
pàIs'y;ôj; AcÿmnÖ CU yÿ pàIs'y;ôj;n;ÿmcûO ; yÿjTÖ yj;ÿ…mTv;ôy;qoÿ
…mqunTÖ v;yÿ pÖ…¤p[;yÿ ,oÖ vw yÖD" pÖ¤‰udÿ ynÖ" pçÿ p[y;ôj; îÿJyNte
cÖTv;rÿ" pàIs'y;ôj;" sÿ…m∑yÖj"u pÿçmÖ ' pÖ…¤mÖve ;nÿu pÖy[ ≤Ntÿ pÖ…¤mnU¥≤ÿ Nt
–10–
yu+û v; ih devÿ ÙÖ tÿm;ô˝ aê;˝ a¶e rÄqI·rÿv ) in hot;ÿ pûVU yR" sÿd" –
¨Öt noÿ dev dÖve ;˝ aCz;ÿ voco ivôd∑u rÿ " ) ≈i√ê;ô v;y;ÃR ’…/ –
Tv˝ hÖ y¥ÿivœÖ‰ shÿs" sUnv;¸t ) Aût;v;ÿ yÖ…Dyoô .uv"ÿ –
aÖymÖ…¶" sÿh≤Ö ß,oÖ v;jÿSy xÖitnÖSpitÿ" ) mû/U ;R kôvI rÿyIô,;m( –
t' nÖ…e mmû.O voÿ yÖq;nÿmSvÖ sÙÿit…." ) nedIÿyo yÖDmÿi©r" –
159
tSmwÿ nûnU mÖ….¥ÿve v;ôc; ivÿÂpÖ inTyÿy; ) vO„,ÿe codSv su∑iûu tm( –
kmÿu ‚„vdSyÖ senyÿ ;ô¶re p;ÿkc=s" ) pÖ…,' goWÿu Str;mhe –
m; noÿ devÖ ;n;'ô ivxÿ" p[ò;ôtI·rÿvoôß;" ) ’ûx' n h;ÿsruû …flÿy;" –
m; nÿ" smSy dU!‰ÿ" p·rÿ√Wπ so a˝hÖit" ËÖ…mRnR n;vÖm; vÿ/It( –
nmÿSte a¶Ö aojÿse gO,û ≤Ntÿ dev ’û∑yÿ" amÿrw …Ä m]ÿmdRy –
kûi⁄ vTsu noô givÿ∑yÖ åe ¶ÿe sÖv' ie WÿWo rÄ…ym( ) ¨®ÿ’du®û ,ÿS’…/ –
m; noÿ aÖ‚SmNmÿh;/Öne pr;ÿ vG.;Rr.Ä ¥O qÿ ; ) s'vÖ gR˝Ö s˝ rÄ…y' jÿy –
aÖNymÖSm≤∫Öy; îÖym¶Öe …sWÿˇ_⁄ dûCu z⁄n;ÿ ) v/;ÃR noô amÿvCÖ zvÿ" –
ySy;jÿWu •mÖæSvnÖ" xmIômdumÿ % R Sy v; ) t' èd…Ö ¶vO/Rû ;vÿit –
prÿSy;ô a…/ÿ sÖv' toåvÿr;˝ aÖ>y; tÿr ) y];ôhm‚SmÖ t;˝ aÿv –
ivôµ; ih tÿe purû ; vÖym¶eÿ ipôtyu qR ;vÿs" ) a/;ÿ te suªû mIÿmhe )
y ¨Ög[ îÿv xyRhÖ ; itôGmÍÿ©oû n v˝sÿg" ) a¶Öe puroÿ ®Äro…jÿq –
s%;ÿy"Ö s' vÿ" sÖMyçÖ…mWÖ˝ Stom'Ã c;ô¶yeÿ ) viWÃœR ;y ≤=tIôn;mUjû oR
nP]eÖ shÿSvte –
s˝sÖ…m¥ÿvu se vOW•Ö ¶Öe ivê;ÿNyÖyR a; ) îÖ@SpÖde s…mÿ?yseÖ s noô
vsUNû y; .ûr –
p[j;ÿpteÖ s vedÖ som;ÿpWU ,emÖ * dÖve * –11–
¨ÖxNtÿSTv; hv;mh ¨ÖxNtÖ" s…mÿ/Imih ) ¨Öx•ÿx u tÖ a; vÿh

ipôtNø hÖivWeÖ aˇÿve –
Tv˝ soÿmÖ p[…cÿikto mnIôW; Tv˝ r…jÿœmnÿu neiWô pNq;ÿm( ) tvÖ
p[,IÿtI ipôtroÿ n îNdo dÖve We uû ràÿm.jNtÖ /Ir;ÿ" –
Tvy;ô ih nÿ" ipôtr" somÖ pUvRÖe km;Ã…R , cÖ£"⁄ pÿvm;nÖ /Ir;ÿ" )
160
vÖNv•v;ÿt" p·rÖ/I˝rpoÿ,Ru vIôr…e .ôrêwmÿ `RÖ v;ÿ .v n" –

Tv˝ soÿm ipôt…O .ÿ" s'ivd;ônoånûu ¥;v;ÿp…O qôvI a; tÿtNq ) tSmÿw t
îNdo hÖivW;ÿ iv/em vÖy˝ Sy;ÿmÖ ptÿyo ryIô,;m( –
a…¶ÿ„v;ˇ;" iptrÄ Eh gÿCztÖ sdÿ"sd" sdt sup,[ Ity" ) aÖˇ;
hÖvI˝iWô p[ytÿ ;in bÖihR„yq;ÿ rÄ…y˝ svRvÃ Ir' d/;tn –
bihÃWR d" iptr ËÖTyÿv;R…gôm; voÿ hÖVy; cÿ’m; juWû ?vÿm( ) t a;
gÖt;vÿs;ô x'tmÿ nÖe ;q;ôSm>yÖ˝ x' yorÿrpÄ o dÿ/;t –
a;h‚MpÖtNø Tsÿiu vôd];˝Ã aiv‚TsÖ np;ÿt' c ivô£mÿ,' cÖ iv„,oÿ" )
bÖihRWô doô ye SvÖ/y;ÿ sutû SyÖ .jÿNt ipôTvSt îÖh;gÿ…mœ;" –
¨pÿÙt;" ipôtrÿ" soôMy;soÿ bihô„R yÿWe u inô…/Wÿu ipôy[ We uÿ ) t a; gÿmNtuû t îÖh
≈ÿvu NÖ Tv…/ÿ b[vu Ntûu te aÿvNTvÖSm;n( –
¨dIÿrt;ômvÿrÄ ¨Tpr;ÿsÖ ¨Nmÿ?yÖm;" ipôtrÿ" soôMy;sÿ" ) asu'û y ÈÖyru vÿ k ûO ;
AÿtDÖ ;Ste noÿåvNtu ipôtroÖ hvÿWe u –
îÖd‚MpÖt>O yoô nmoÿ aSTvÖ¥ ye pUv;ÃsR oô y ¨pÿr;s îRyÖ "u ) ye p;…qRvÃ eÖ
rjÖSy; inWÿˇ;ô ye v;ÿ nUnû ˝ sÿvu jûO n;ÿsu ivô=u –
a/;ô yq;ÿ n" ipôtrÄ" pr;ÿs" p[àÖ ;soÿ a¶ Aûtm;ÿxWu ;ô,;" )
xucIdÿyNÖ dI…/ÿitmuKqÖx;sÖ" =;m;ÿ ….ôNdNtoÿ a®Ö,Irpÿ v[n( –
ydÿ¶e kVyv;hn ipôtNø y+yÿtO ;ôv/O "ÿ ) p[ cÿ hÖVy;inÿ v+y…s dÖve >e yÿí
ipôt>O yÖ a; –
Tvmÿ¶ È…@ôto j;ÿtvedÖ o åv;ÿóVÖ y;inÿ sur.Ä I…,ÿ ’ûTv; ) p[;d;ÿ" ipôt>O yÿ"
SvÖ/y;ô te aÿ=•Ö≤ı Tv' dÿve Ö p[ytÿ ; hÖvI˝iWÿ –
m;tÿlI kôVywymRÖ o ai©ÿro….ôbhRO SÄ pitôAK≥ vÿ….v;Rv/O ;ôn" ) y;˝íÿ devÖ ;
v;ÿv/ûO yu Re cÿ devÖ ;NTSv;h;ôNye SvÖ/y;ôNye mÿd≤Nt îÖm' yÿm p[StÖrm; ih
161
sId;i©ÿro…." ipôt…O .ÿ" s'ivd;ôn" ) a; Tv;ô mN];ÿ" kivxÖSt;

vÿhNTvÖne ; r;ÿjNhÖivW;ÿ m;dySv –
ai©ÿro….ôr; gÿih yÖ…Dyÿ…e .ôymR ÿ vwÂpÖ ·w rÖh m;ÿdySv ) ivvÿSvNt˝ ¸vÖe
y" ipôt; tÖåe ‚SmNyÖDe bÖihR„y; inôW¥ÿ –
ai©ÿrso n" ipôtroÖ nvÿGv;ô aqÿv;R,oÖ .Ogvÿ " soôMy;sÿ" ) teW;Ã' vÖy˝
sumÿ tÖ * yÖ…Dy;ÿn;ômipÿ .Ö{e s*ÿmnÖse Sy;ÿm –12–
îit i√tIyk;<@º W„#" p[p;#k" 6
îit i√tIy' k;<@' sMpU,mR (
aq tOtIy' k;<@m(
aq tOtIyk;<@e p[qm" p[p;#k" 1
p[jÖ ;pÿitrk;myt p[jÖ ;" sOjÿ yÖe ie tô s tpoÿåtPytÖ s sÖp;Rnsÿ jO tÖ
soÿåk;myt p[jÖ ;" sOjÿ yÖe ie tô s i√ôtIyÿmtPytÖ s vy;ÿ˝SysOjtÖ
soÿåk;myt p[jÖ ;" sOjÿ yÖe ie tô s tOtû IyÿmtPytÖ s EÖt'
dIÿ≤=tv;ôdmÿpXyôˇmÿvdÖˇtoô vw s p[jÖ ; a¡sjO tÖ yˇpÿStôPTv;
dIÿ≤=tv;ôd' vdÿit p[jÖ ; EÖv t¥jÿm;n" sOjteÖ y√w dIÿ≤=ôtoÿåme?Ö y'
pXyôTyp;ÿSm;∂Iô=; £;ÿmitô nIlÿmSyô hroÖ VyeTÿ ybÿı'Ö mnoÿ dÖ·r{Ö' c=u"û
sUyoRô su e JyoitÿW;ô˝ ≈eœoô dI=eÖ m; m;ÿ h;sIôirTy;ÿhÖ n;Sm;ÿ∂Iô=;åpÿ
£;mitô n;Syô nIlÖ' n hroÖ Vyÿie tô y√w dIÿ≤=ôtmÿ….ôvWRiÃ t idôVy;
a;poåx;ÿNt;ô aojoô bl'Ã dIô=;' tpoÿåSyô inflRNÃ TyuNdôtIbRlÃ' /Öˇ*joÿ /ˇÖ
bl'Ã /ˇÖ m; meÿ dIô=;' m; tpoô invR…Ã /ô∑Te y;ÿhtÖw devÖ svRmÃ ;ôTmN/ÿˇÖe
n;Sy*joô blÖ' n dIô=;' n tpoô inflR≤Ã NTyô‡…¶vwR dIÿ≤=ôtSyÿ devÖ t;ô
soÿåSm;detÖ ihRÃ itôr îÿvÖ yihRô y;itô tmIÿêrÖ ˝ r=;ÿ˝…sô hNtoÿ.{ÖR ;dÖ….
162
≈ey"Ö p[ie hô bOhSÖ pitÿ" purEÖt; teÿ aÖÆSTvTy;ÿhÖ b[˜ô vw devÖ ;n;ô'
bOhSÖ pitôStmevÖ ;Nv;rÿ.teÖ s Eÿn˝Ö s' p;ÿryÖTye‡dmÿgNm devyÖ jÿn'
pO…qôVy; îTy;ÿh devyÖ jÿn˝Ö ÁºWÿ pO…ÿ qôVy; a;ôgCzÿitô yo yjÿtÖe ivêeÿ
devÖ ; ydjuWÿ Ntô pUvÖR îTy;ÿhÖ ivêeô Áºtÿ ∂ºvÖ ; joôWyÿNteô yd(b;[ ˜ÿ ,ô ;
AÿKs;ôm;>y;ô' yjuWÿ ; sÖNtrÿNtô îTy;ÿhKs;Rmô ;>y;ô˝ ÁºWÿ yjuWÿ ; sÖNtrÿitô
yo yjÿte r;ÖySpoWe,ÿ Ö s…môW; mÿdmÖe Te y;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿSte –1–
EÖW teÿ g;yÖ]o .;ôg îitÿ meÖ som;ÿy b[tU ;deWÖ teÖ ]w∑.ÿë oô j;gÿto .;ôg îitÿ
meÖ som;ÿy b[tU ;CzNdoôm;n;ô˝ s;m[;Jÿ y' gÖCzπitÿ meÖ som;ÿy b[tU ;ô‡¥o vw
somÖ˝ r;j;ÿn˝Ö s;m[;Jÿ y' loôk˘ gÿm…yôTv; £°ô,;itô gCzÿitô Sv;n;ô˝
s;m[;Jÿ yô' zNd;ÿ˝…sô %luû vw somÿSyô r;DÖ" s;m[;Jÿ yo loôk"
purû St;ôTsomÿSy £ôy;devÖ mÖ…. mÿN]yetÖ s;m[;Jÿ ymevÖ nw Ã' loôk˘ gÿm…yôTv;
£°ÿ,;itô gCzÿitô Sv;n;ô˝ s;m[;Jÿ yô' yo vw t;ÿnnU PÖ ]Syÿ p[itôœ;' vedÖ p[Tyevô
itÿœit b[˜v;ôidnoÿ vd≤Ntô n p[;Xô n≤Ntô n ju◊ÿ TÖ yqÖ Kvÿ t;nUnPÖ ]' p[itÿ
itœÖtIitÿ p[jÖ ;pÿt*ô mnÖsIitÿ b[yU ;ôiT]rvÿ …j`[Te p[jÖ ;pÿt* Tv;ô mnÿ…s
juhoômITyeWô ; vw t;ÿnnU PÖ ]Syÿ p[itôœ; y EÖv' vedÖ p[Tyevô itÿœitô yo v;
aÿ?vôyoR" p[iÿ tôœ;' vedÖ p[Tyevô itÿœitô ytoô mNyetô ;nÿ….£My ho„y;ômIitô
tiˇœÖ•; ≈;ÿvyedWÖe ; v; aÿ?vôyoR" p[iÿ tôœ; y EÖv' vedÖ p[Tyevô itÿœitô
ydÿ….ô£Myÿ ju¸yû ;Tp[iÿ tôœ;y;ÿ îy;ôˇSm;ÿTsm;ôn]Ö itœÿt; hotÖVy'Ã
p[itÿiœTywô yo v; aÿ?vôyoR" Sv' vedÖ Svv;ÿnvÖe .ÿvitô ßuGv; aÿSyô Sv'
v;ÿyVÖ yÿmSyô Sv' cÿmsÖ oÿåSyô Sv' y√;ÿyVÖ y'Ã v; cmÖs'
v;nÿNv;r>y;≈;ôvyeTÖ Sv;idÿy;ôˇSm;ÿdNv;ôr>y;ô≈;Vyô˝ Sv;devÖ nwitô yo vw
somÖmp[iÿ tœ;Py Stoô]mupÿ ;kôroTyp[iÿ tiœtÖ" somoô .vÖTyp[iÿ tiœtÖ"
163
Stomoåp[iÿ tiœt;NyuKû q;Nyp[iÿ tiœtoô yjÿm;ônoåp[iÿ tiœtoå?vôyvRu ;RyÃ VÖ y'Ã vw

somÿSy p[itôœ; cÿmsÖ oÿåSy p[itôœ; somÖ" StomÿSyô Stomÿ ¨ÖKq;n;ô' g[hÃ'
v; gOhIôTv; cÿmsÖ ' voô•Iyÿ Stoô]mupû ;k⁄y¡ ;RTô p[Tyevô somÿ˝ Sq;ôpyÿitô p[itô
StomÖ' p[TyuKû q;inô p[itô yjÿm;nÖ‚Stœÿitô p[Tyÿ?vôy"Ru –2–
yÖD' v; EÖtTs' .ÿr≤Ntô yTsoÿm£ Ö yÿ<yw pÖd' yÿDmu%

û ˝ hÿivô/;RnÖe yihRÃ
hivô/;RnÖe p[;cIÿ p[vtÖ yR yÿe Sûu tihRô ten;=Ömpu ;ÿÔ‰;¥Dmu%û EÖv yÖDmnuû s'
tÿnoitô p[;çÿm…Ö ¶' p[ hÿrNÄ TyuTpàIôm; nÿyNÖ TyNvn;˝…sô p[ vÿtyR ≤Ö NTyqÖ v;
aÿSywWô …/‚„,ÿyo hIyteÖ soånuÿ ?y;yitô s ÈÃêrÖ o ®Ä{o .UTû v; p[jÖ ;'
pÖxNU yjÿm;nSyô xmÿ…ytoôyiR hRÃ pÖxmu ;p[Itÿ mÖ du çÿ 'Ö nyÿ≤Ntô tihRô tSyÿ
pxu≈û pÿ,˝ hreˇÄ ne vÖw nw Ã' .;ô…gn'Ã kroitô yjÿm;noô v; a;ÿhvÖnIyoô yjÿm;nÖ'
v; EÖti√ k¡WNR teô yd;ÿhvÖnIy;ÿTpxu≈û pÿ,˝Ö hrÿ≤Ntô s vwvÖ Sy;…•ÿmNÖR Qy'Ã
v; k⁄y;R¥ô jÿm;nSy s;TmôTv;yÖ yidÿ pÖxorÿvdÖ ;nÖ' nXyedô ;JyÿSy
p[Ty;ô:y;yÖmvÿ ¥eTÖ swv ttÖ" p[;yÿ…í·ˇô‡yeR pÖx'u
ivÿmQnIôrNySt;Nk;ômyetÖ ; itRmô ;CzπyÃR ·ûu ritÿ k⁄iû vdÖ©iπ tô
nmoÿv·O ˇ_vTyôc;R¶Iÿ/e[ ju¸y;ô•moÿv·O ˇ_mevÖ Ww ;'Ã vO¤π t;ôjg;itRmô ;CzR≤Ã Nt
–3–
p[jÖ ;pÿtjÖe ;Rymÿ ;n;" p[jÖ ; j;ôt;íÖ y; îÄm;" )

tSmwô p[itô p[ vedÿ y …cikôTv;˝ anuÿ mNyt;m( –
îÄm' pÖx'u pÿxpu te te aÖ¥ bÖ›;Myÿ¶e su’tû Syô m?yeÿ )
anuÿ mNySv suyû j;ÿ yj;mÖ ju∑Ã' devÖ ;n;ÿ…môdmÿStu hÖVym( –
p[jÖ ;ônNtô" p[itÿ gO≤Ntô pUvÃRe p[;,ô m©π>ÿ yô" py;Rcô rÿNtm( )
164
suvû gÖ | y;ÿih pÖ…q….ÿdvRe yÖ ;nwrÖ oWÿ/IWuû p[itÿ itœ;ô xrIÿr"w –

yeW;ômIxeÿ pxupû itÿ" pxUnû ;' ctu„ÿ pd;mutû cÿ i√ôpd;ÿm( )
in„£°ÿtoôåy' yÖ…Dy'Ã .;ôgmetÿ u r;ÖySpoW;ô yjÿm;nSy sNtu –
ye bÖ?ym;ÿnmÖ nuÿ bÖ?ym;ÿn; aÖ>yw=Nÿ tô mnÿs;ô c=uWÿ ; c )
aÖ…¶St;˝ ag[eÖ p[ mumÿ oˇ_⁄ devÖ " p[jÖ ;pÿit" p[jÖ y;ÿ s'ivd;ôn" –
y a;ÿr<Ä y;" pÖxvoÿ ivôêÂ¡p;ô ivÂ¡p;ô" sNtoÿ b¸û/k w Â
¡ p;" )
v;ôySu t;˝ ag[Öe p[ mumÿ oˇ_⁄ devÖ " p[jÖ ;pÿit" p[jÖ y;ÿ s'ivd;ôn" –
p[mÖ çûu m;ÿn;ô .uvnÿ Syô retoÿ g;ôt'u /ÿˇÖ yjÿm;n;y dev;" )
¨Öp;’¡t˝ xxm;ôn' ydSq;ÿ∆Iôv' devÖ ;n;ômPyetÿ ûu p;qÿ" –
n;n;ÿ p[;,ô o yjÿm;nSy pÖxnu ;ÿ yÖDo devÖ …e .ÿ" sÖh devÿ yÖ ;nÿ" )
jIôv' devÖ ;n;ômPyetÿ ûu p;qÿ" sÖTy;" sÿNtuû yjÿm;nSyô k;m;ÿ" –
yTpÖxmu ;Ryô mu ’ûtoroÿ v; pÖ≤∫r;ÿhtÖ e ) aÖ…¶m;Rô tSm;ôdne sÿ oô
ivê;ÿNmuçTÖ v˝hÿs" –
x…mÿt;r ¨Öpte nÿ yÖD' devÖ …e .ÿ·riNvôtm( ) p;x;ÿTpôx'u p[ muçÿ t
bÖN/;¥ÖDpÿitô' p·rÿ –
aidÿitô" p;xÖ' p[ mumÿ oKTvetô ' nmÿ" pÖx>u yÿ" pxupû tÿye kro…m )
aÖr;ÖtIôyNtôm/ÿr' ’,o…mô y' i√ô„mSt‚SmôNp[itÿ muç;…mô p;xÿm( –
Tv;muû te dÿ…/re hVyôv;hÿ˝ Íûtk ' tô ;Rrmÿ tûu yÖ…Dy'Ã c )
a¶eÖ sdÿ="Ö stÿniûu hR .UTû v;qÿ hÖVy; j;ÿtvedo juWSv –
j;tÿvde o vÖpy;ÿ gCz devÖ ;NTv˝ ih hot;ÿ p[qmÖ o bÖ.qU ÿ )
Òtû ne Ö Tv' tÖnvu oÿ v/RySvô Sv;h;ÿ’t˝ hÖivrÿdNtu devÖ ;" –
Sv;h;ÿ devÖ >e yoÿ devÖ >e yô" Sv;h;ÿ –4–
165
p[;jô ;ôpTÖ y; vw pÖxvÖSteW;ÿ˝ ®Ä{oå…/ÿpitôydR tÖe ;>y;ÿmpu ;kôroitô t;>y;ÿmvÖe nw Ã'

p[itôpo[ Cy; lÿ.t a;ôTmnoån;ÿvS[ k;yÖ √;>y;ÿmpûu ;k¡roit i√ôp;¥jÿm;nÖ"
p[itÿiœTy; ¨p;ô’Tyô pçÿ juhoitô p;¤;ÿ" pÖxvÿ" pÖxnU vÖe ;vÿ ®N/e mOTû yveÖ
v; EÖW nIÿyteÖ yTpôxSu t' ydÿNv;ôr.etÿ p[mÖ ;yuk ÿ oô yjÿm;n" Sy;ô•;n;ÿ p[;,ô o
yjÿm;nSy pÖxnu Te y;ÿhÖ Vy;vOÊÿ ywô yTpÖxmu ;Ryô mu ’ûtie tÿ juhoitô x;NTywô
x…mÿt;r ¨Öpte nÖ Te y;ÿh yq;yÖjru vÄe tw ‡√Öp;y;ô' v;
a;ÿiÓôym;ÿ,;y;mÖ¶me /Re oåpÿ £;mitô Tv;muû te dÿ…/re hVyôv;hÖ…mitÿ
vÖp;mÖ…. juhÿ oTyô¶re vÄe me/mÖ vÿ ®ÄN/eåqoÿ ÍtÖTv;yÿ purû St;ÿTSv;h;’tyoô
v; aÖNye devÖ ; ¨Öp·rÿ∑;TSv;h;’tyoôåNye Sv;h;ÿ devÖ >e yoÿ devÖ >e yô"
Sv;heTyô….toÿ vÖp;' juhÿ oitô t;nevÖ o.y;ÿNp[I,;it –5–
yo v; ayÿq;devt' yÖDmÿpu crÄTy; dÖve t;ÿ>yo vOí‰teÖ p;pIÿy;N.vitô yo

yÿq;devtÖ ' n dÖve t;ÿ>yÖ a; vOíÿ ‰teÖ vsIÿy;N.vTy;¶ÖYe yc;R¶Iÿ/m[ …Ö .
mÿx O √e „w ,ÖVy; hÿivô/;Rnmÿ ;¶ÖYe y; ßucoÿ v;yÖVyÿy; v;yÖVy;ÿNyw≤N{Öy; sdoÿ
yq;devtÖ mevÖ yÖDmupÿ critô n devÖ t;ÿ>yÖ a; vÿíO ‰tÖe vsIÿy;N.vit
yunû æJmÿ te pO…qôvI' JyoitÿW; sÖh yûnu æJmÿ v;ôymu NÖ t·rÿ=,e te sÖh yunû æJmÖ
v;c˝Ã sÖh sUy,RÃe te yûnu æJmÿ itôßo ivôpcO "Ö sUySRÃ y te aÖ…¶dÖvRe t;ÿ
g;yÖ]I CzNdÿ ¨p;ô˝xo" p;]ÿm…sô somoÿ devÖ t;ÿ i]ô∑Pë zNdoÿåNty;Rmô SyÖ
p;]ÿmsI‡N{oÿ dÖve t;ô jgÿtIô CzNdÿ îN{v;yûvu o" p;]ÿm…sô
bOhSÖ pitÿdvÖRe t;ÿn∑ûu Pë zNdoÿ …mô];v®ÿ,yoô" p;]ÿmSyÖ…ên*ÿ dÖve t;ÿ
pÖ…¤XzNdoôå…ênoô" p;]ÿm…sô sUyoÃR dÖve t;ÿ bOhtÖ I CzNdÿ" xû£ u SyÖ p;]ÿm…s
cÖN{m;ÿ devÖ t;ÿ sÖtobÿhO tIô CzNdoÿ mÖ‚NqnÖ" p;]ÿm…sô ivêeÿ devÖ ;
devÖ toô‚„,h;ô CzNdÿ a;g[y,Ö SyÖ p;]ÿmsÖ I‡N{oÿ devÖ t;ÿ kôkC⁄ zNdÿ
166
¨ÖKq;n;ôMp;]ÿm…s pO…qôvI dÖve t;ÿ ivôr;$(zNdoÿ /[vûu SyÖ p;]ÿm…s –6–
îÖ∑goôR v; aÿ?vÖyyRu jR mÿ ;nSyÖ∑e gR"Ö %lûu vw pUvoôåR ∑ë"R =Iÿyt a;sÖNy;ÿNm;ô

mN];ÿTp;ihô kSy;ÿ…ídÖ….xÿSTy;Ö îitÿ purû ; p[;tÿ rnuv;ôk;∆u¸ÿ y;d;ôTmnÿ EÖv
tdÿ?vÖy"Ru pûru St;ôCzmRÃ nÁÖtåe n;ÿTyRw s'vx Öe ;yÿ TvopvÖxe ;yÿ Tv;
g;yi]ôy;‚S]ô∑.ë oô jgÿTy; aÖ…..ÿTU ywÖ Sv;h;ô p[;,;ÿp;n* mOTû yom;ÃR
p;tÖMp[;,;ÿp;n*ô m; m;ÿ h;…s∑' devÖ t;ÿsûu v; EÖte p[;,ÿ ;p;ônyoÿVy;RyCÿ zNtÖe
yeW;ô˝ somÿ" smOCû ztÿe s'vx eÖ ;yÿ TvopvÖx
e ;yÖ TveTy;ÿhÖ CzNd;ÿ˝…sô vw
sÃv' xÖe ¨ÿpvex Ö XzNdoÿ….rÄve ;SyÖ CzNd;˝Ã…s vO¤πû p[ie tÿvNÖ Ty;Jy;ÿin
.vNTyÖ….…jÿTyw mÖ®TvÿtI" p[itôpdoô iv…jÿTy; ¨Ö.e bOhÿ {qNtÖre .ÿvt îÖy'
v;v rÿqt' rÖ mÖs* bûhO d;ô>y;mÖve nw mÿ NtrÿTe yÖ¥ v;v rÿqt' rÖ ˝ êo
bûhO dÿ¥;ôê;dÖve nw mÿ NÖ trÿie t .Utû ' v;v
rÿqt' rÖ M.ÿivô„yäOhû ∫Àtû ;íÖvw nw Mÿ .iv„yÖtí;ôNtrÿie tô p·rÿ…mt'Ö v;v
rÿqt' rÖ mpÿ·r…mtMbOhû Tp·rÿ…mt;∞wvÖ nw mÖ pÿ·r…mt;∞;ÖNtrÿie t
ivê;…m]jmdÖ¶I v…sÿœnº ;Sp/etR ;ô˝ s EÖt∆Ömdÿ…¶ivRhVÖ yÿmpXyÖˇne Ö vw
s v…sÿœSye≤N{Öy' vIôymÃR vO¤û yi√ÿhVÖ yÿ˝ xÖSytÿ î≤N{ÖymevÖ t√«ôyÃ|
yjÿm;noô .[;tOVÿ ySy vO¤πû ySyÖ .Uy;˝Ãso yD£ôtvÖ îTy;ÿÛ"û s dÖve t;ÿ
vO¤û îitô y¥ÿ…¶∑oôm" somÿ" pÖrSt;ôTSy;dûKu Qy'Ã k⁄vIRtÖ y¥ûKu Qyÿ"
Sy;dÿitr;Ö]' k¡v⁄ IRt yD£ôt…u .ÿrvÖe ;Syÿ devÖ t;ÿ vO¤πû vsIÿy;N.vit –7–
inôg;[ >ô y;ÿ" Sq dev≈Ö tu Ö a;yÿmu Re tpRyt p[;,ô Mmeÿ tpRyt;p;ônMmÿe tpRyt
Vy;ônMmÿe tpRytÖ c=ÿmu Re tpRytÖ ≈o]ÿMme tpRytÖ mnoÿ me tpRytÖ v;cÿMme
tpRyt;ôTm;nÿMme tpRytÖ ;©;ÿin me tpRyt pÖj[ ;Mmÿe tpRyt pÖxNU mÿe tpRyt
167
gûhO ;Nmÿe tpRyt gÖ,;Nmÿe tpRyt sÖvgR ,ÿ Mm; tpRyt tÖpyR tÿ m; gÖ,; mÖe m;
iv tÿWO ‡Ö •oWÿ/yoô vw somÿSyÖ ivxoô ivxÖ" %lûu vw r;DÖ" p[d;ÿtorIêÖr;
EÖNe {" somoåvIÿv/O ' voô mnÿs; suj;t;ô Atÿpj[ ;t;ô .gÖ î√ÿ" Sy;m )
îN{e,ÿ devÖ IvIô®R /ÿ" s'ivd;ôn; anÿu mNyNt;ô˝ svÿn;yÖ
somÖ‡imTy;ôh*Wÿ/I>y EÖvnw ˝Ö Sv;yÿw ivôx" Sv;yÿw dÖve t;ÿyw inôy;RCy;ô….
Wÿ,u oitô yo vw somÿSy;….WûyU m;ÿ,Sy p[qmÖ oÿ˝xu" SkNdÿitô s ÈÃêrÖ
îÿ≤N{Öy' vIôyMÃR pÖj[ ;MpÖxNU yjÿm;nSyÖ inhÃNR toôStmÖ…. mÿN]yetÖ ; m;ÿSk;NTsÖh
pÖj[ y;ÿ sÖh r;ÖySpoÿW,e ≤e N{ÖyMmÿe vIôyMRÃ m; invR/Ã IôirTy;ô≤xWÿmvÖe tw ;m;
x;ÿSt î≤N{ÖySyÿ vIôySÃR y pÖj[ ;yÿw pxUnû ;minÿ`;Rt;y {ÖPsíÿSkNd
pO…qôvImnuû ¥;…môm' cÖ yoinômnûu yíÖ pUv"RÃ ) tOtû Iy'Ö yoinômnuÿ s'cÖ rÿNt'
{ÖPs' jÿhu oMynÿuÃ sÖ¢ ho];ÿ" –8–
yo vw dÖve ;Ndÿve yxÖsne ;ôpyR iÿ t mnû„u y;ÿNmnu„yyxÖsne ÿ devyxÖSyÿve dÖve We uû

.vÿit mnu„yyxÖsI mÿn„uû yÿWe uû
y;Np[;cô Inÿm;g[y,Ö ;d(gh[ ;ÿNgOIôy;ˇ;nÿpu ;˝xu
gÿO Iy;ô¥;nû?U v;R˝St;nûpu ‚BdÖmtoÿ devÖ ;nÖve t∂ÿvº yxÖsne ;ÿpyR it
mnû„u y;ÿNmnu„yyxÖsne ÿ devyxÖSyevÿ dÖve We uÿ .vit mnu„yyxÖsI
mÿn„ûu ye„ÿ vÖ‡…¶" p[;tÿ "svÖne p;ÿTvÖSm;Nvÿêw ;nÖro mÿihôn; ivôêxÿM.U" ) s
nÿ" p;vÖko {ivÿ,' d/;ôTv;yÿ„u mNt" sÖh.ÿ=;" Sy;m – ivêeÿ devÖ ; mÖ®tÖ
îN{oÿ aÖSm;nÖ‚Sm≤N√ÖtIyÖe svÿnÖe n jÿÁ"u ) a;yu„ÿ mNt" ipôy[ mÿWe ;'ô vdÿNto
vÖy' devÖ ;n;ÿ˝ sumtÖ * Sy;ÿm –
îÖd' tOtû IyÖ˝ svÿn' kvIôn;mûtO ne Ö ye cÿmsÖ mwryÿ Nt ) te s*ÿ/NvÖn;"
suvrÿ ;nx;ôn;" æSvÿi∑' no aÖ…. vsIÿyo nyNtu –
168
a;ôytÿnvtIôv;R aÖNy; a;¸ÿtyo ÙûyNtÿåe n;ytÖn; aÖNy; y; a;ÿ`;rvÿtIôSt;

a;ôytÿnvtIôy;‹" s*ôMy;St; aÿn;ytÖn;
EÿNe {v;yÖvm;ôd;y;ÿ`;ôrm;`;ÿryed?vÖro yÖDoÿåymÿStu dev;ô aoWÿ/I>y"
pÖxvÿe noô jn;ÿyÖ ivêÿSmw .ûtU ;y;ÿ?vÖroÿå…sô s ipÿNvSv `ûtO vÿ∂vº soômie tÿ
s*ôMy; EÖv td;¸ÿtIr;ÖytÿnvtI" kroTy;ôytÿnv;N.vitô y EÖv' ved;qoô
¥;v;ÿp…O qôvI EÖv Òtû ne Ö Vyÿnu ·ˇô te Vyÿˇu e ¨pjIvÖnIyeÿ .vt
¨pjIvÖnIyoÿ .vitô y EÖv' ved‡Öw W tÿe ®{ .;ôgo y' inôry;ÿcq;ôSt'
jÿWu Sv ivôdge *ÃpR TÖ y˝ r;ÖySpoWÿ˝suvû IyR˝Ã s'vTsÖrI,;ÿ˝ SvÖ‚Stm(
–
mnu"ÿ pu]û >e yoÿ d;ôy' Vyÿ.jÖTs n;.;ônie dÿœMb[˜cÖ y|Ö vsÿNt'Ö inrÿ.jÖTs
a;gÿCzTsoÿåb[vITkôq; m;ô inrÿ.;ô…gitô n Tv;ô
inrÿ.;=Ö…mTyÿbv[ Iô‡di©ÿrs îÖme sÖˇm;ÿstÖe te suvÿ gÖ | loôk˘ n p[ j;ÿn≤NtÖ
te>yÿ îÖdMb[;˜ÿ,Mb[iU hô te sÿvu gÖ | loôkMyNtoô y EÿW;MpÖxvÖSt;˝Stÿe
d;SyÖNtIitô tde>ÿ yoåb[vIôˇe sÿvu gÖ | loôk˘ yNtoô y EÿW;MpÖxvÖ
a;sÖNt;nÿSm; addû‡u StMpÖx…u .ôírÿNt' yDv;ôSt* ®Ö{
a;gÿCzTsoÿåb[vIôNmmÖ v; îÖme pÖxvÖ îTyduvû Rw mÁÿ…môm;inTyÿrvIô• vw
tSyÖ t ÈÃxtÖ îTyÿbv[ Iô¥¥ÿDv;ôSt* hIyÿtÖe mmÖ vw tiditô tSm;ÿ¥Dv;ôStu
n;>yÖvTe yÖ˝ soÿåb[vI¥ÖDe m; .Öj;qÿ te pÖx•U ;…. mÿ˝SyÖ îitô tSm;ÿ
EÖtMmÖ‚Nqnÿ" s˝ß;ôvmÿjhu oôˇtoô vw tSyÿ ®Ö{" pÖx•U ;>yÿmNytÖ y]wtÖ mÖve '
ivô√;NmÖ‚Nqnÿ" s˝ß;ôv' jûhu oitô n t]ÿ ®Ö{" pÖxnU …Ö . mÿNyte –9–
ju∑oÿ v;ôco .Uyÿ ;s'Ö ju∑oÿ v;ôcSptÿyÖe deivÿ v;k™ ) y√;ôco

m/ÿmu ˇ‚SmÿNm; /;ô" Sv;h;ô srÿSvTyw –
169
Aûc; StomÖ˝ smÿ/yR g;yÖ],e ÿ rq'trÖ m( ) bûhO Ì;ÿy]Ö vÿtiR n –

yStÿe {ÖPs SkNdÿitô yStÿe aÖ˝xub;R¸ô Cyÿtu o …/ôW,ÿyo®ÖpSq;ÿt( )
aÖ?vÖyoRv;ôR p·rÖ ySteÿ pÖiv];ôTSv;h;ÿ’tÖ…mN{;ÿyÖ t' jÿhu o…m –
yo {ÖPso aÖ˝xu" pÿitôt" pO…ÿ qôVy;Mp·rv;ôp;Tpurÿ oÖ@;x;ÿTkrÄM.;t( )
/;ôn;ôsoôm;NmÖ‚Nqnÿ îN{ xû£ u ;TSv;h;ÿ’tÖ…mN{;ÿy t' juhÿ oim –
yStÿe {ÖPso m/ÿmu ;˝ î≤N{Öy;v;ôNTs(v;h;ÿ’tÖ" punrÿ PÄ yeitÿ devÖ ;n( ) idôv"
pO…ÿ qôVy;" pyÖNR t·rÿ=;ôTSv;h;ÿ’tÖ…mN{;ÿyÖ t' juhÿ o…m –
aÖ?vÄyvRu ;R Aû‚Tvj;ÿMp[qmÖ o yÿJu ytÖe tenÖ Stomoÿ yoˇ_ÖVyÿ îTy;ÿ¸vû ;Rggÿ geÖ[ ;
agÿ[ ETvOjguû ; dÖve >e yoô yxoô m…yô d/ÿtI p[;,ô ;NpÖxWu uÿ pÖj[ ;Mm…yÿ cÖ
yjÿm;neÖ ceTy;ÿhÖ v;cÿmvÖe t¥ÿDmû% u e yÿnu ·ˇ_ô v;Stûu v; EÖt¥ÖDSyÿ i£ytÖe
yd(gh[ ;ÿNgOhIôTv; bÿih„pvm;ôn˝ spR≤Ã NtÖ pr;ÿçoÖ ih y≤NtÖ pr;ÿcI…."
Stûvu teeÿ vw„,ÖVyc;R punrÖ Te yopÿ itœte yÖDo vw iv„,uyÿ DRÖ mÖve ;kô‡ivR„,oÖ Tv'
noô aNtÿm"Ö xmRÃ yCz shNTy ) p[ tÖe /;r;ÿ m/uíû tu Ö ¨Ts'Ã duÓtÖe
a≤=ÿt‡Ö imTy;ÿhÖ ydevÖ ;SyÖ xy;ÿnSyopÖx„u yÿitô tdÖve ;SyÖtw ne ;Py;ÿyyit
–10–
aÖ…¶n;ÿ rÖ…ymÿXnvÖTpoWÿmvÖe idôvie dÿve ) yÖxs'Ã vIôrvÿˇmm( –

gom;ÿ˝ aÖ¶åe ivÿm;˝ aÖêI yÖDo nûvO Tsÿ%;ô sdÖ…mdÿpm[ „Oû y" ) î@;ÿv;˝
EÖWo aÿsru pÖj[ ;v;ÿNdIôòR rÄ…y" pÿqO bu ›uû " sÖ.;v;ÿn( –
a; Py;ÿySvÖ s' tÿe –
îÖh Tv∑;ÿrm…gôy[ ' ivôêÂÿpmÖ pu ÿ ◊ye ) aÖSm;k¡mStûu kÉvl ÿ " –
t•ÿStûru IpÖm/ÿ poW…yôàu devÿ Tv∑ÖivR rÿr;Ö," SyÿSv ) ytoÿ vIôr"
170
k¡m<ÖR yÿ" sûdu =oÿ yûˇu _g[;vÿ ;ô j;yÿte dÖve k;ÿm" –

≤xôvSTvÿ∑·rôh; gÿih ivô."u poWÿ ¨Öt Tmn;ÿ ) yÖDye Dÿ e nÖ ¨dÿv –
ipôxg' Â ÿ p" su.û roÿ vyoô/;" ≈û∑u I vIôro j;ÿyte dÖve k;ÿm" ) pÖj[ ;' Tv∑;ô
iv „yÿtuû n;….ÿmSÖ me aq;ÿ devÖ ;n;ômPyÿte ûu p;qÿ" –
p[ ,oÿ dÖ‡e Vy; noÿ idôv" –
pIôipôv;˝sÖ˝ srÿSvtÖ" Stn'Ö yo ivôêdÿxtR " ) /u=û Iômihÿ pÖj[ ;…mW'Ã –
ye tÿe srSv ËômyR oô m/ÿmu Nto ÒtíÖ tu "ÿ ) teW;Ã' te sûªu mIÿmhe –
ySyÿ vÖt[ MpÖxvoô y≤NtÖ sveRÖ ySyÿ vÖt[ mÿpu itœÿNtÖ a;pÿ" ) ySyÿ vÖt[ e
pÿiu ∑ôpitôinRivÿ∑SÖ t˝ srÿSvNtÖmvÿse ¸vem –
idôVy˝ supÿ ,Ä | vÿysÖ MbOhû NtÿmpÖ ;' g.Ã| vOW.Ö moWÿ/In;m( ) aÖ.IôptÖ o
vû∑O ‰; tÖpyR Nÿ tÖ' t˝ sÿrSvNtÖmvÿse ¸vem –
…snIÿv;≤lô pOq∑uÿ k ë Éô y; dÖve ;n;ôm…sô Svs;ÿ ) jûWu Svÿ hÖVym;¸ÿtMpÖj[ ;'
dÿie v ididió n" –
y; sÿpu ;ô…," Svÿõg™ ·ûu r" sûWu mU ;ÿ b¸ûsvU rÿ I ) tSyÿw ivôXpiàÿyw hÖ…v"
…sÿnIv;ôLyw juhÿ otn –
îN{'Ã vo ivôêtÖSprI‡N{'Ö nrÿ" –
a…sÿtv,;ÖR hrÿy" sup,Ö ;R …mhoô vs;ÿn;ô idvÖmTu pÿt≤Nt ) t
a;vÿv]O NÖ Tsdÿn;in ’ûTv;idTpO…qôvI Òtû Vw yÃ¥Ru te –
ihrÿ<ykÉxoô rjÿso ivs;ôråe ihô/iRu nv;Rtÿ îvÖ /[jIÿm;n( ) xu…cÿ.;[ j;
¨ÖWsoô nvÿde ;ô yxÿSvtIrpÖSyuvoô n sÖTy;" –
a; tÿe sup,Ö ;R aÿ…mnNtÖ Evÿ"w ’û„,o noÿn;v vOW.Ö o ydIôdm( ) ≤xôv;….ônR
Smyÿm;n;….ôr;g;ôTptÿ≤NtÖ …mhÿ" StÖnyÿNTyÖ.;[ –
v;ô≈ve ÿ ivô¥‚u Nmÿm;it vÖTs' n m;ôt; …sÿW·ˇ_ ) ydÿWe ;' vûiO ∑rsÿ…jR –
171
pvÃtR …íôNmihÿ vOı û o …bÿ.;y idôv…íÖTs;nÿu rejt SvÖne vÿ" ) yT£°@ÿq

m®t" Ai∑ômNtÖ a;pÿ îv sÖ…/[yçÿ o /v?ve –
aÖ…. £¡Nd StÖnyÖ g.ÖmR ; /;ÿ ¨dÖNvt;ô p·rÿ dIy;ô rqÿne ) dOitô˝ su k¡WÖR
iviWÿt'Ö Nyÿç˝ sÖm; .ÿvNtû√U t;ÿ inp;ôd;" –
Tv' Ty; …côdCyûtu ;¶ÿe pÖxnu R yvÿse ) /;m;ÿ hÖ yˇeÿ ajrÄ vn;ÿ vûíO ≤NtÖ
≤xKvÿs" –
a¶eÖ .UrIÿ…,Ö tvÿ j;tvedoô devÿ Sv/;voôåmOtSÿ yÖ /;mÿ ) y;íÿ
m;ôy; m;ô…yn;Ã' ivê…mNvÖ Tve pûvU IR" sÃd' /Ö "u pÿ∑O bN/o –
idôvo noÿ vOiû ∑Mmÿ®to rrI?vÖMp[ ipÿNvtÖ vO„,oÖ aêÿSyÖ /;r;ÿ" ) aÖv;RõtπÖ ne ÿ
Stn…yôàtu Áe pÖ o inÿiWôç•surÿ " ipôt; nÿ" –
ipNvÿNTyÖpo mÖ®tÿ" sudû ;nÿv"Ö pyoÿ `ûtO vÿi√ôdqe„ÿ v;ô.vu "ÿ ) aTy'Ö n …môhe
iv nÿy≤Nt v;ô…jnÖmTu s'Ã duh≤Nt StÖnyÿNtÖm≤=ÿtm( –
¨ÖdpÖ tu[ oÿ m®tÖSt;˝ îÿytRÖ vOi∑ô' ye ivêÿe mÖ®toô jûnu ≤Ntÿ ) £ox;ÿitô gd;ÃR
kôNyÿve tû•u ; pe®ÿ˘ tuÔ;ôn; pTyÿve j;ôy; –
`ûtO ne Ö ¥;v;ÿp…O qôvI m/ÿnu ;ô smÿ=u tÖ pyÿSvtI" ’,ûtu ;pÖ aoWÿ/I" ) ËjÃ|
cÖ t]ÿ sumiÖ t' cÿ ipNvqÖ y];ÿ nro m®t" …sôçq;ô m/ÿu –
¨duû Ty' …cô]m( –
a*ôv.ÖR gûO vûu Cz⁄…cÿm“v;nÖvd; ¸ÿve ) aÖ…¶˝ sÿm{ûu v;ÿssm( –
a; sÖv˝ sÿivôtyu qRÃ ;ô .gÿSyev .û…u j˝ ¸ÿve ) aÖ…¶˝ sÿm{ûu v;ÿssm( –
¸ûve v;tÿSvn' kôivMpÖjNR yÿ£N¥Ö˝ shÿ" ) aÖ…¶˝ sÿm{ûu v;ÿssm( –11–
îit tOtIyk;<@e p[qm" p[p;#k" 1
aq tOtIyk;<@e i√tIy" p[p;#k" 2

172
yo vw pvÿm;n;n;mNv;roÖh;iNvô√;NyjÖtåe nuû pvÿm;n;ôn; roÿhitô n

pvÿm;ne>Ö yoåvÿ …Cz¥te Xyenô oÿå…s g;yÖ]CzÿNd;ô anuû Tv;rÿ.e Svô‚St m;ô
s' p;ÿry sup,Ö oRåÃ …s i]ô∑Pë zÿNd;ô anuû Tv;rÿ.e Svô‚St m;ô s' p;ÿryÖ s`;ÿ…sô
jgÿtICzNd;ô anuû Tv;rÿ.e Svô‚St m;ô s' p;ÿryÄ Te y;ÿh‡Öw te vw
pvÿm;n;n;mNv;roÖh;St;Ny EÖv' ivô√;NyjÖtåe nuû pvÿm;n;ôn; roÿhitô n
pvÿm;ne>Ö yoåvÿ …Cz¥teÖ yo vw pvÿm;nSyô sNtÿitô' vedÖ svRmÖ ;yurÿ ie tô n
purû ;yuWÿ "Ö p[ mIÿyte pxumû ;N.ÿvit ivôNdteÿ p[jÖ ;' pvÿm;nSyô g[h;ÿ gOÁNô teåqÖ
v; aÿSywtô åe gOhÿ It; {o,klÖx a;ÿ/vÖnIyÿ"
pUt.Ö ˇO ;NydgOhÿ ITvop;k⁄yû ;RTpvÿm;nÖ' iv …CzÿN¥;ôˇ' ivô…Cz¥ÿm;nm?vôyoR"
p[;,ô oånuû iv …Czÿ¥te o‡py;ômgOhÿ Itoå…s p[jÖ ;pÿtyeÖ Tveitÿ {o,klÖxmÖ….
mOx ÿ iÖe dN{;ÿyÖ TveTy;ÿ/vÖnIyÖ' ivêe>ÿ ySTv; devÖ >e yô îitÿ pUt.Ö tO 'Ö pvÿm;nmevÖ
tTs' tÿnoitô svRmÖ ;yurÿ ie tô n purû ;yuWÿ "Ö p[ mIyÿte pxumû ;N.ÿvit ivôNdteÿ
p[jÖ ;m( –1–
]I…,ô v;v svÿn;ôNyqÿ tOtû IyÖ˝ svÿnmÖ vÿ luMpNTynÖ˝xu k⁄vû NR tÿ

¨p;ô˝xë˝ ¸ûTvop;ÿ˝xup;ô]åÿe ˝xumvÖ ;Syô t' tOtÿ IysvÖnåÿe ipôsJO y;ô….
Wu,ÿ yu ;ô¥d;ÿPy;ôyyÿitô ten;ÿ˝xumû ¥dÿ….Wu,û oitô tenjÿ IRiô W sv;R<Ã yevô
tTsvÿn;Ny˝xumû ≤Ntÿ xu£ û vÿ≤Nt sÖm;vÿ√«y;R…, kroitô √* sÿm{ûu *
ivtÿt;vjUyû *R pÖy;Rvtÿ tRe e jÖ#revÿ Ö p;d;ÿ" )
tyoô" pXyÿNtoô aitÿ yNTyôNympÿXyNtô" setnûu ;itÿ yNTyôNym( –
√π {/ÿsI sÖttIÿ vStô Ek¡" kÉx ô I ivê;ô .uvnÿ ;in ivô√;n( )
itôroÖ/;ywTÖ y…sÿt'Ö vs;ÿn" xu£ û m; dÿˇe anuhû ;yÿ j;ôyRw –
devÖ ; vw y¥ÖDåe k⁄v¡ tR Ö tdsurÿ ; ak⁄vtR Ö te devÖ ; EÖt'
173
mÿh;yÖDmÿpXyôNtmÿtNvt;…¶hoô]' v[tÖ mÿkv⁄ tR Ö tSm;ô‚d(√v[tÿ "

Sy;ôid(√ÁR…Ã ¶hoô]' ju◊iÿ t p*,Rm;ôs' yÖDmÿ¶IWoômIy'Ã pÖxmu k ÿ v⁄ tR d;ôXy'R
yÖDm;ÿ¶yÖe ' pÖxmu k ÿ v⁄ tR vwêdevÖ ' p[;tÿ "svÖnmÿkv⁄ tR
v®,p[`;ôs;Nm;?yÿiNdnÖ˝ svÿn˝ s;kme/Ö ;≤NpÿtyO DÖ '
}yÿMbk;˝StOtIysvÖnmÿkv⁄ tR Ö tmeWÿ ;ômsurÿ ; yÖDmÖNvv;ÿ…jg;˝sÖNt'
n;Nvv;ÿyNÖ teåÿ b[vu •?vtRVÖ y; v; îÄme devÖ ; aÿ.vU …Ö •itô tdÿ?vôrSy;ÿ?vrÄTv'
ttoÿ devÖ ; a.ÿvNÖ pr;surÿ ;Ö y EÖv' ivô√;NTsomenÿ Ö yjÿtÖe .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyô
.[;tOVÿ yo .vit –2–
pÖ·rÖ.rU …Ä ¶' pÿ·rÖ.·U rN{'Ã p·rÖ.iU vRê;ÿNdevÖ ;Npÿ·rÖ.mU ;R˝ sÖh b[˜ÿ vcRsÖ ne Ö s nÿ"
pvSvô x' gveÖ x' jn;ÿyÖ xmvRtÃ Öe x˝ r;ÿj•Ö oWÿ/Iô>yoå…Czÿ•Sy te
r…ypte suvû IyRSÃ y r;ÖySpoWÿSy didôt;rÿ" Sy;m )
tSyÿ me r;Svô tSyÿ te .=IyÖ tSyÿ t îÄdmuNmOjÿ e –
p[;,ô ;yÿ me vcoRdô ; vcRsÃ e pvSv;‡p;ô,;yÿ Vy;ôn;yÿ v;ôce dÿ=£ôt>u y;ô'
c=u>ÿ y;R' me vcoRdô * vcRsÃ e pveq;ô˝ ≈o];ÿy;ô‡Tmneå©π>ÿ yô a;yuWÿ e vIôy;RyÃ Ö
iv„,oô‡irN{ÿSyô ivêeWÿ ;' devÖ ;n;'Ã jÖ#rÿm…s vcoRdô ; meÖ vcRsÃ e pvSvô
koÿå…sô ko n;mÖ kSmwÿ Tv;ô k;yÿ Tv;ô y' Tv;ô somenÖ ;tIÿtpO 'Ö y' Tv;ô
somenÖ ;mIÿmd˝ supjÖ[ ;" p[jÖ y;ÿ .Uy;s˝ suvû Iroÿ vIôr"w suvû c;Rô vcRsÃ ;
supû oWÖ" poWw‡Ö ivRê>e yo me Âôp>e yoÿ vcoRdô ; vcRsÃ e pvSvô tSyÿ me r;Svô
tSyÿ te .=IyÖ tSyÿ t îÄdmuNmOjÿ e –
bu.WÿU •Ö ve=ÿ te WÖw vw p;i]ÿy" p[jÖ ;pÿityÖDR " p[jÖ ;pÿitôStmevÖ tÿpyR itô s Eÿn'
tO¢û o .UTy;ô…. pÿvte b[˜vcRsÖ k;ômoåve=ÿ te WÖw vw p;i]ÿy" p[jÖ ;pÿityRDÖ "
p[jÖ ;pÿitôStmÖve tÿpyR itô s Eÿn' tO¢û o b[˜ÿ vcRsÖ ne ;ô…. pÿvt
174
a;my;ôVyve=ÿ te WÖw vw p;i]ÿy" p[jÖ ;pÿityRDÖ " pÖj[ ;pÿitôStmevÖ tÿpyR itô s
Eÿn' tO¢û a;yuWÿ ;ô…. pÿvteå….ôcrÄ•ve=ÿ te WÖw vw p;i]ÿy" p[jÖ ;pÿityRDÖ "
p[jÖ ;pÿitôStmevÖ tÿpyR itô s Eÿn' tO¢û " p[;,ÿ ;p;ôn;>y;'Ã v;ôco dÿ=£ôt>u y;ô'
c=u>ÿ y;ô˝R ≈o];ÿ>y;m;ôTmnoå©π>ÿ yô a;yuWÿ oôåNtreiÿ t t;ôjKp[ /ÿNvit –3–
SFy" Svô‚StivR`Ã nÖ " Svô‚St" pxuvûR iRe dÿ" prÄxnu "ÃR Svô‚St" )
yÖ…Dy;ÿ yDÖ’tÿ" Sqô te m;ô‚SmNyôD ¨pÿ ◊y?vô‡mupÿ m;ô ¥;v;ÿp…O qôvI
◊ÿyte ;ô‡mup;ÿSt;ôv" kôlxÖ" somoÿ aÖ…¶®pÿ devÖ ; ¨pÿ yÖD ¨pÿ m;ô ho];ÿ
¨phÖve ◊ÿyNt;ô' nmoôå¶yeÿ m%Öfle mÖ%Syÿ m;ô yxoÿåy;ôiR dTy;ÿhvÖnIyÖmpu ÿ
itœte yÖDo vw mÖ%o yÖD' v;v s tdÿhNÖ tSm;ÿ EÖv nÿmSÖ ’Tyô sdÖ" p[
sÿpTR y;ôTmnoån;ÿTywôR nmoÿ ®Ä{;yÿ m%Äfle nmÿS’Ty; m; p;ôhITy;¶Iÿ/'Ö[ tSm;ÿ
EÖv nÿmSÖ ’Tyô sdÖ" p[ sÿpTR y;ûTmnoån;ÿTywôR nmÖ îN{;ÿy m%Äfl îÿ≤N{ûy' mÿe
vIôyÃ'R m; invR/Ã Iôiritÿ hoô]Iyÿm;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿSt î≤N{ôySyÿ
vIôySÃR y;inÿ`;Rt;yÖ y; vw devÖ t;ô" sdÖSy;itRmÃ ;ôpyR ≤ÿ Ntô ySt;
ivô√;NpÖs[ pRiÃ tô n sdÖSy;itRmô ;CzRiÃ tô nmoôå¶yeÿ m%Öfl îTy;ÿhtÖw ; vw
devÖ t;ô" sdÖSy;itRmô ;pRyÃ iNtÖ t; y EÖv' ivô√;Np[sÖ pRiÃ tô n
sdÖSy;itRmô ;NzRiÃ t dO!û e Sqÿ" ≤x…qôre sÖmIcIô m;˝hÿsSp;tÖ˝ sUyoRÃ m;
devÖ o idôVy;d˝hÿsSp;tu v;ôyru NÄ t·rÿ=;dÖ…¶" pO…ÿ qôVy; yÖm" ipôt>O yô"
srÿSvtI mnu„û ye>ÿ yoô devIÿ √;r*Ö m; m;ô s' t;ÿ¢'Ö nmÖ" sdÿsÖe nmÖ"
sdÿsSÖ ptÿyÖe nmÖ" s%Iÿn;' puroÖg;,;ô' c=uWÿ Öe nmoÿ idôve nmÿ" pO…qôVy; aheÿ
dw…/WÖVyodtÿ‚Stœ;ôNySyô sdÿne sIdÖ yoÿåSmTp;k¡trÄ ¨…•ôvtÖ ¨du√û tÿí
geW' p;ôt' m;ÿ ¥;v;pO…qvI aÖ¥;ˆÖ" sdoô vw p[sÖ pRNÃ t' ipôtroånuû p[ sÿp≤R Ntô
t EÿnmIêÖr; ih˝…sÿtoô" sdÿ" p[sÖ PO yÿ d≤=,;ô/'R pre=ÿ tÖe ;gÿNt iptr"
175
iptOmû ;nÖh' yu„û m;….ÿ.yRU ;s˝ supjÖ[ soô my;ÿ yUyû ' .Uyÿ ;ôSteitô te>yÿ EÖv
nÿmSÖ ’Tyô sdÖ" p[ sÿpTR y;ôTmnoån;ÿTywR –4–
.=eihô m; ivÿx dI`;RyTûu v;yÿ xNtnuTû v;yÿ r;ÖySpoW;ÿyÖ vcRsÃ e

supj[ ;ôSTv;yeihÿ vso purovso ip[yô o meÿ ˙ÖdoÿåSyô‡…ênoÿSTv; b;ô¸>y;ÿ˝
s~y;s' nOcû =ÿs' Tv; dev som sucû =;ô avÿ :yeW' mÖN{;…..Uiÿ t"
kÉtô yu DÖR ;n;ô' v;GjuWÿ ;ô,; somÿSy tOPytu mÖN{; Svÿv;RCô yidÿitôrn;ÿhtxI„,IôR
v;GjuWÿ ;ô,; somÿSy tOPyôTveihÿ vêcWR,e xÖM.UmyÃR oô."U Svô‚St m;ÿ
h·rv,RÖ p[ cÿrÄ £Tveô d=;ÿy r;ÖySpoW;ÿy suvIôrt;ÿyÖw m; m;ÿ r;jÖiNv
bIÿ….Woô m; meÖ h;idRÃ ‚TvôW; vÿ/I" ) vOW,ÿ Öe xu„m;ôy;yuWÿ Öe vcÃsR e –
vsumÿ Ì,Sy som dev te mitôivdÿ" p[;t"svÖnSyÿ g;yÖ]CzÿNd sÖ
îN{ÿpItSyô nr;Öx˝sÿpItSy ipôtpO IÿtSyô m/umÿ tÖ ¨pÿÙtÖSyopÿÙto
.=y;…m ®Ä{vÿÌ,Sy som dev te mitôivdoô m;?yÿiNdnSyô svÿnSy
i]ô∑Pë zÿNdsÖ îN{ÿpItSyô nr;Öx˝sÿpItSy ipôtpO IÿtSyô m/umÿ tÖ
¨pÿÙtÖSyopÿÙto .=y;My;‡idôTyvÿÌ,Sy som dev te
mitôivdÿStOtû IyÿSyô svÿnSyô jgÿtICzNdsÖ îN{ÿpItSyô nr;Öx˝sÿpItSy
ipôtpO IÿtSyô m/umÿ tÖ ¨pÿÙtÖSyopÿÙto .=y;…m –
a; Py;ÿySvô smetÿ u te ivôêtÿ" somÖ vO‚„,ÿym( ) .v;ô v;jÿSy s©ûqe –
ihNvÿ meÖ g;];ÿ h·rvo gÄ,;Nmeô m; iv tIÿtWO " ) ≤xôvo meÿ s¢ÖWIRnpu ÿ
itœSvû m; mev;ôõn™ ;….ômitÿ g;" –
ap;ÿmÖ somÿmmÖ tO ;ÿ a.Umû ;dÿXmôR Jyoitôrivÿd;m devÖ ;n( )
ikmÖSm;N’¡,vÖdr;ÿitô" ikmuÿ /Uiû tRrmÿ tO Ö mTyRSÃ y –
yNmÿ a;ôTmnoÿ …môNd;.Udÿ …Ö ¶StTpunrÖ ;h;ÿj;Rtô vedÿ ;ô ivcÿW…R ," )
176
punrÿ …Ä ¶í=urÿ d;ôTpun·Ö rN{oô bOhSÖ pitÿ" )

punmÿ Re a…ên; yuvû ' c=urû ; /ÿˇmÖ+yo" –
îÄ∑yÿjWu Ste dev som Stutû StoÿmSy xÖStoKqÿSyô h·rÿvtÖ îN{ÿpItSyô
m/umÿ tÖ ¨pÿÙtÖSyopÿÙto .=y;…m –
a;ôpyU ;R"ô Sq; m;ÿ pUryt p[jÖ y;ÿ cÖ /nenÿ c –
EÖtˇeÿ ttÖ ye cÖ Tv;mNve‡ô tˇeÿ ipt;mh p[ipt;mhÖ ye cÖ Tv;mNv‡]ÿ
iptro yq;.;ôg' mÿNd?vô' nmoÿ v" iptroÖ rs;ÿyÖ nmoÿ v" iptrÄ" xu„m;ÿyÖ
nmoÿ v" iptro jIôv;yÖ nmoÿ v" iptr" Svô/;ywÖ nmoÿ v" iptro mÖNyveÖ
nmoÿ v" iptro òôr;yÖ iptÿroÖ nmoÿ voô y EÖt‚Sm\LÃ loôkÉ Sq
yu„û m;˝Steånuû yeåÿ ‚Sm\LloôkÉ m;' teånuû y EÖt‚Sm\LÃ loôkÉ Sq yUyû ' teW;ô'
v…sÿœ; .Uy;Stô yeåÿ ‚Sm\Lloôkå¡É h' teW;ô' v…sÿœo .Uy;sÖ' p[j;ÿpteÖ n
TvdetÖ ;NyôNyo ivê;ÿ j;ôt;inô p·rÖ t; bÿ.vU yTk;ÿm;Ste ju¸mû St•oÿ aStu
vÖy˝ Sy;ÿmÖ ptÿyo ryIô,;m( –
devÖ ’¡tSÖ ywnsÿ oåvÖyjÿnm…s mnu„û yÿ’tÖSywnsÿ oåvÖyjÿnm…s
ipôt’ O t¡ SÖ ywnsÿ oåvÖyjÿnmSyô‡Psu /*ôtSyÿ som dev teÖ nO….ÿ"
sutû Sye∑ô yÿjWu " Stutû StoÿmSy xÖStoKqÿSyô yo .Ö=o aÿêsÖ inôyoR
goôsinôStSyÿ te ipôt…O .ÿ.=ÖR ’ ' t¡ SÖ yopÿÙtÖSyopÿÙto .=y;…m –5–
mÖhIôn;' pyoÿå…sô ivêeWÿ ;' devÖ ;n;'Ã tÖnA

U ?û≥ y;sÿm¥Ö pOWtÿ In;ô' g[h'Ö pOWtÿ In;ô'
g[hoÿå…sô iv„,oô˙d≥ yÿ mÖSyek…¡ mWÖ iv„,uSû Tv;nuû iv cÿ£me .Uiû tdR›Ö ; Òtû ne ÿ
v/Rt;ô' tSyÿ me∑Ö Syÿ vIôtSyô {ivÿ,mÖ ; gÿMy;ô∆‰oitÿr…s vwê;nÖr' pO‚Xnÿyw
duGû /' y;vÿtIô ¥;v;ÿp…O qôvI mÿihôTv; y;vÿ∞ sÖ¢ …sN/ÿvo ivtÖSqu" )
t;vÿNt…mN{ teÖ g[h˝ÿ sÖhoj;R gOÿ ;ôMyStOtÿ m( –
177
yT’¡„,xk⁄nû " pOWÿ d;ôJymÿvmOx û Ce zÀ{û ; aÿSy p[mÖ ;yuk

ÿ ;"
Syuyû CR z™v;vÿmx ûO ∞e tu„ÿ p;doåSy pÖxvÿ" p[mÖ ;yuk ÿ ;" Syuyû TR SkNde¥ô jÿm;n"
p[mÖ ;yukÿ " Sy;TpÖxvoô vw pOWÿ d;ôJy' pÖxvoô v; EÖtSyÿ SkNd≤Ntô ySyÿ
pOWd;ôJy˝ SkNdÿitô yTpOWÿ d;ôJy' pungÿ ûRO ;itÿ pÖxnU vÖe ;Smwô pungÿ RO ;it p[;,ô o
vw pOWÿ d;ôJy' p[;,ô o v; EÖtSyÿ SkNditô ySyÿ pOWd;ôJy˝ SkNdÿitô
yTpOWÿ d;ôJy' pungÿ ûRO ;itÿ p[;,ô mevÖ ;Smwô pungÿ RO ;itô ihrÿ<ymvÖ/;yÿ
gO;TyômtO 'Ö vw ihrÿ<y' p[;,ô " pOWÿ d;ôJymÖmtO mÿ vÖe ;Syÿ p[;,ô e dÿ/;it xÖtm;ÿn'
.vit xÖt;yu"û pu®Wÿ " xÖt≤e N{ÿyÖ a;yu„ÿ yevô ≤e N{ôye p[itÿ itœÖTy‡êÖmvÿ
`[;pyit p[;j;pÖTyo v; aêÿ" p[;j;pÖTy" p[;,ô " Sv;devÖ ;Smwô yone"ÿ p[;,ô '
in…mRmÃ IteÖ iv v; EÖtSyÿ yÖDæXzÿ¥teÖ ySyÿ pOWd;ôJy˝ SkNdÿit
vw„,ôVyc;R pungÿ RO ;it yÖDo vw iv„,uyÿ DÖR ne vÖw yÖD˝ s' tÿnoit –6–
devÿ sivtretÄ ˇeÖ p[;hÖ tTp[ cÿ suvÖ p[ cÿ yjÖ bOhSÖ pitÿb˜ÖR[ ;yu„ÿ mTy; Aûco
m; g;ÿt tnUpû ;Ts;ªÿ" sÖTy; vÿ a;ô≤xWÿ" sNtu sÖTy; a;kÀt¡ y Aût' cÿ
sÖTy' cÿ vdt Stutû devÖ Syÿ sivôt"u p[sÿ vÖ e Stutû Syÿ Stutû mÖSyUj'ÖR mÁÿ˝
Stutû ' duhÿ ;ôm; m;ÿ Stutû Syÿ Stutû ' gÿMy;‡CzÖS]Syÿ xÖS]mÖSyUj'ÖR mÁÿ˝ xÖS]'
duhÿ ;ôm; m;ÿ xÖS]Syÿ xÖS]' gÿMy;id‡≤N{ôy;vÿNto vn;mhe /u=Iômihÿ
p[jÖ ;…mWÿm( –
s; meÿ sÖTy;xIdevÖR We ÿu .Uy;d(b˜[ vcRsÖ ' m;gÿMy;t( –
yÖDo bÿ.vU Ö s a; bÿ.vU Ö s p[ jÿDÖe s v;ÿv/O e )
s devÖ ;n;ôm…/ÿpitbR.vU Ö so aÖSm;˝ a…/ÿptINkrotu vÖy˝ Sy;ÿmÖ ptÿyo
ryIô,;m( –
yÖDo v;ô vw yÖDpÿit' duhû e yÖDpÿitv;R yÖD' duhÿ Öe s y"
178
Stutÿ xÖS]yoôdoRhmÖ ivÿ√;ôNyjÿtÖe t' yÖDo duhÿ Öe s îÄÇ; p;pIÿy;N.vitô y

EÿnyoôdoRhÃ' ivô√;NyjÿtÖe s yÖD' duhÿ Öe s îÄÇ; vsIÿy;N.vit Stutû Syÿ
Stutû mÖSyUj'ÖR mÁÿ˝ Stutû ' duhÿ ;ôm; m;ÿ Stutû Syÿ Stutû ' gÿMy;CzôS]Myÿ
xÖS]mÖSyUj'ÖR mÁÿ˝ xÖS]' duhÿ ;ôm; m;ÿ xÖS]Syÿ xÖS]' gÿMy;ôidTy;ÿhWÖw vw
Stutÿ xÖS]yoôdoRhSÖ t' y EÖv' ivô√;Nyjÿte duhû EÖv yÖD…môÇ; vsIÿy;N.vit
–7–
Xyenô ;yÖ pTvÿnÖe Sv;h;ô v$(Svôymÿ….gUt;RyÖ nmoÿ iv∑ÖM.;yÖ /mR,Ã Öe Sv;h;ô

v$(Svôymÿ….gUt;RyÖ nmÿ" p·rÖ/yeÿ jnÖpq[ nÿ ;yÖ Sv;h;ô v$(Svôymÿ….gUt;RyÖ
nmÿ ËôjRe ho];ÿ,;ô˝ Sv;h;ô v$(Svôymÿ….gUt;RyÖ nmÖ" pyÿsÖe ho];ÿ,;ô˝
Sv;h;ô v$(Svôymÿ….gUt;RyÖ nmÿ" p[jÖ ;pÿtyeÖ mnÿvÖe Sv;h;ô
v$(Svôymÿ….gUt;RyÖ nmÿ AûtmOtÿ p;" suvv;R$ô S( v;h;ô v$(Svôymÿ….gUt;RyÖ
nmÿ‡StOMû pNt;ô˝ ho];ô m/oÿ`tûRO Syÿ yÖDpÿitômWO yÿ Ö Enÿs;Û" p[jÖ ; in.RˇÃ _;
anutPÖ ym;ÿn; m/ÖVy*ÿ Stoôk;vpÖ t* rÿr;/ s' nÖSt;>y;ÿ˝ sOjtu
ivôêk¡m;R òôr; AWÿyoô nmoÿ aSTve>y" )
c=uWÿ EW;ô' mnÿsí sÖN/* bOhSÖ ptÿyÖe mihô W∂‰umû •mÿ" )
nmoÿ ivôêk¡m,R Öe s ¨ÿ p;TvôSm;‡nÿnNÖ y;NTsoÿmpÖ ;NmNyÿm;n" )
p[;,ô Syÿ ivô√;NTsÿmrÖ e n /IrÄ Enÿí’ûv;Nmihÿ bÖı EÿW;m( –
t' ivÿêkmRNÖ p[ muçÿ ; SvôStyeÖ ye .Ö=yÿNtoô n vsUNÿ y;nOÛû " )
y;nÖ¶yoôåNvtÿPyNtô …/‚„,ÿy; îÄy' teW;ÿmvÖy; du·rÿ∑‰wô æSvÿi∑' nÖSt;'
’¡,otu ivôêk¡m;R –
nmÿ" ipôt>O yoÿ aÖ…. ye noô a:yÿNyDÖ’toÿ yÖDk;ÿm;" sudvÖe ; aÿk;ôm; voô
d≤=ÿ,;ô' n nIÿinmÖ m; nÖStSmô;densÿ " p;p…y∑ )
179
y;vÿNtoô vw sÿdSÖ y;ÿSte sveÃR d≤=ô<y;ÿSte>yoô yo d≤=ÿ,;ô' n nyedÖ >w yoÿ

vOí‰etÖ y√wêÿ kmR,Ö ;inÿ juhû oitÿ sdÖSy;ÿnvÖe tTp[I,ÿ ;Tyô‡Sme devÿ ;soô vpuWÿ e
…cikTstÖ ym;ô≤xr;Ö dMpÿtI v;ômmÿXnutû " )
pum;ÿNpu]û o j;ÿyte ivôNdteÖ vSvqÖ ivêeÿ arÄp; Eÿ/te gOhû " –
a;ôxIôd;Ryô ; dMpÿtI v;ômmÿXnut;ôm·rÿ∑oô r;yÿ" sct;ô˝ smoÿks; )
y a;…sÿcTÖ s'dGÿu /' k⁄Mû >y; sÖh∑e ne Ö y;mÖ•mÿit' jh;tuû s" –
sÖipRgô I[ vRô I pIvÿySR y j;ôy; pIv;ÿn" pu]û ; a’¡x;so aSy )
sÖhj;ÿinôy"R sumÿ %ÖSym;ÿnÖ îN{;ÿy;ô≤xrÿ˝ sÖh k⁄Mû >y;d;ÿt( –
a;ôxImRÖ ËjRmÃ tûu supÿ j[ ;ôSTv…mW'Ã d/;tuû {ivÿ,˝Ö svÿcsR m( )
sÖÔyÖN=e];ÿ…,ô shÿs;ôh…mÿN{ ’<v;ôno aÖNy;˝ a/ÿr;NTsôpà;ÿn( –
.Utû mÿ…s .Utû e m;ÿ /;ô mu%mÿ …sô mu%Ã' .Uy;s'Ö ¥;v;ÿp…O qôvI>y;'Ã Tv;ô p·rÿ
gO;…mô ivêeÿ Tv; devÖ ; vwêÿ ;nÖr;" p[ Cy;ÿvyNtu idôiv devÖ ;Ndÿ˝» h;ôNt·rÿ=Öe
vy;ÿ˝…s pO…qôVy;' p;…qRvÃ ;N/[vûu ' /[vûu ,e ÿ hÖivW;vÖ som'Ã ny;m…s ) yq;ÿ
nÖ" svR…Ö m∆gÿdyÖ+m˝ sumû n;ô asÿt( –
yq;ÿ nÖ îN{ô îi√xÖ" kÉvl ÿ Iô" sv;R"ô smÿnsÖ" krÿt( )
yq;ÿ nÖ" sv;Rô îi∂xoôåSm;kô˘ kÉvl ÿ Iôrsÿn( –8–
y√w hot;ÿ?vôymRu >ÿ y;ô◊yÿtÖe vj[mÿ ne mÖ…. p[ vÿtyR TÖ yuKqÿx;ô îTy;ÿh

p[;t"svÖn' p[iÿ tôgIyRÖ ]I<yetô ;Nyô=r;ÿ…, i]ôpd;ÿ g;yÖ]I g;ÿy]Ö ' p[;tÿ "svÖn'
g;ÿyi]ôyvw p[;tÿ "svÖne vj[mÿ NÖ t/RˇÃ ¨ÖKq' v;ôcITy;ÿhÖ m;?yÿiNdnÖ˝ svÿn'
p[itôgIyRÃ cÖTv;yetRÖ ;Nyô=r;ÿ…,ô ctu„ÿ pd; i]ô∑Pë ]w∑.ÿë 'Ö m;?yÿiNdnÖ˝ svÿn'
i]ô∑.ë vÖw m;?yÿiNdneÖ svÿnÖe vj[mÿ NÖ t/RˇÃ ¨ÖKq' v;ôcIN{;ôyTe y;ÿh
tOtIysvÖn' p[iÿ tôgIyRÃ sÖ¢tw ;Nyô=r;ÿ…, sÖ¢pÿd;ô xKvÿrI x;Kvôro vj[oô
180
vj[,eÿ vwÖ tOtÿ IysvÖne vj[mÿ NÖ t/RˇÃ e b[˜v;ôidnoÿ vd≤Ntô s Tv; aÿ?vôy"Ru
Sy;ô¥o yÿq;svÖn' p[iÿ tgÖre zNd;˝Ã…s sMp;ôdyeˇÖ je "ÿ p[;t"svÖn
a;ôTmNd/Iÿt≤e N{ôy' m;?yÿiNdneÖ svÿne pÖx˝U StOtÿ IysvÖn îTyu‡Kqÿx;ô
îTy;ÿh p[;t"svÖn' p[iÿ tôgIyRÖ ]I<yetô ;Nyô=r;ÿ…, i]ôpd;ÿ g;yÖ]I g;ÿy]Ö '
p[;tÿ "svÖn' p[;tÿ "svÖn EÖv p[iÿ tgÖre zNd;ÿ˝…sô s' p;ÿdyÖTyqoô tejoô vw
g;ÿy]Ö I tej"ÿ p[;t"svÖn' tejÿ EÖv p[;tÿ "svÖn a;ôTmN/ÿˇ ¨ÖKq'
v;ôcITy;ÿhÖ m;?yÿiNdnÖ˝ svÿn' p[itôgIyRÃ cÖTv;yetRÖ ;Nyô=r;ÿ…,ô ctu„ÿ pd;
i]ô∑Pë ]w∑.ÿë 'Ö m;?yÿiNdnÖ˝ svÿnÖ' m;?yÿiNdn EÖv svÿne p[itgÖre zNd;ÿ˝isô
s' p;ÿdyÖTyqoÿ î≤N{ôy' vw i]ô∑…ë gÿ≤N{ôy' m;?yÿiNdnÖ˝ svÿnim≤N{ôymevÖ
m;?yÿiNdneÖ svÿn a;ôTmN/ÿˇ ¨ÖKq' v;ôcIN{;ôyTe y;ÿh tOtIysvÖn' p[iÿ tôgIyRÃ
sÖ¢tw ;Nyô=r;ÿ…, sÖ¢pÿd;ô xKvÿrI x;Kvôr;" pÖxvoô j;gÿt' tOtIysvÖn'
tOtÿ IysvÖn EÖv p[iÿ tgÖre zNd;ÿ˝…sô s' p;ÿdyÖTyqoÿ pÖxvoô vw jgÿtI
pÖxvÿStOtIysvÖn' pÖxnU vÖe tOtÿ IysvÖn a;ôTmN/ÿˇÖe y√w
hot;ÿ?vôymRu >ÿ y;ô◊yÿt a;ôVyÿm‚SmNd/;itô t¥•;pÖhnIÿt purû ;Syÿ
s'vTsôr;d(ghûO a; vevÿ IrÄHzo˝s;ô modÿ îÄvie tÿ p[TÖ y;◊ÿyteÖ tenvÖw tdpÿ hteÖ
yq;ô v; a;yÿt;' p[tÖ I=ÿt EÖvmÿ?vôy"Ru p[iÿ tgÖr' p[tIÿ=teÖ
ydÿ….p[itgO,Iôy;¥q;yÿty; smOCû zteÿ t;ôdgO vÖe t‡¥dÿ/cÖR ;RLluPyetÿ Ö yq;ô
/;vÿŒoô hIyÿte t;ôdgO vÖe tTp[bÖ ;¸ûGv; Aû‚Tvj;ÿmÌu Iôq; ¨ÿÌIôq
EÖvoÌ;ÿt,ûO ;mOcû " p[,ÿ vÖ ¨ÿKqxÖ˝…sn;'Ã p[itgÖroÿå?vyU,ûR ;' y EÖv'
ivô√;Np[iÿ tgO,û ;Tyÿ•;ôd EÖv .ÿvTÖ y;Syÿ p[jÖ ;y;'Ã v;ôjI j;ÿyt îÄy' vw
hot;ôs;vÿ?vôyyRu dR ;sIÿn"Ö x˝sÿTyôSy; EÖv tıot;ô nwTy;Stÿ îvÄ
hIymqoÿ îÄm;mevÖ tenÖ yjÿm;no duhÖe y·ˇœÿNp[it…gR,ûO ;Tyôm„u y;ÿ EÖv
tdÿ?vôynRu iRw tô itœÿtIvÖ Áÿs;vqoÿ aÖmmU vÖe tenÖ yjÿm;no duhÖe yd;sIÿn"Ö
181
x˝sÿitô tSm;ÿidôt" p[dÿ ;n' devÖ ; ¨pÿ jIv≤Ntô y·ˇœÿNp[itgO,û ;itô

tSm;ÿdmÖ tu "ÿ p[d;n' mnu„û y;ÿ ¨pÿ jIv≤Ntô yTp[;õ;sIÿn"Ö x˝sÿit
p[TÖ yõ™itœÿNp[itgO,û ;itô tSm;ÿTp[;cô InÖ˝ retoÿ /Iyte p[tÖ IcIÿ" p[jÖ ; j;ÿyNteô
y√w hot;ÿ?vôymRu >ÿ y;ô◊yÿtÖe vj[mÿ nÖe mÖ…. p[ vÿtyR itô pr;Öõ; vÿttR Öe vj[mÿ vÖe
t…• k¡roit –9–
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s v;=Ösdÿ…s v;ôKp;>y;'Ã Tv; £tupû ;>y;ÿmSÖ y yÖDSyÿ

/[vûu Sy;?yÿ=;>y;' gO;Myu‡py;ômgOhÿ Ito åSyOtsÖ dÿ…s c=u„û p;>y;'Ã Tv;
£tupû ;>y;ÿmSÖ y yÖDSyÿ /[vûu Sy;?yÿ=;>y;' gO;Myu‡py;ômgOhÿ Itoå…s
≈utsÖ dÿ…s ≈o]Öp;>y;'Ã Tv; £tupû ;>y;ÿmSÖ y yÖDSyÿ /[vûu Sy;?yÿ=;>y;'
gO;…m devÖ >e yÿSTv; ivôêdevÿ >e ySTv;ô ivêe>ÿ ySTv; devÖ >e yoô
iv„,ÿv®u £mwWÖ te somÖSt˝ rÿ=Svô t' teÿ duíû =;ô m;vÿ :yô‡Nm…yô vsu"ÿ
puroÖvsuvÿ ;RKô p; v;c'Ã me p;ihô m…yô vsuiÿ vRdô √ÿsíu =u„û p;í=umÿ Re p;ihô m…yô
vsÿ"u sÖy' √ÿs"u ≈o]Öp;" ≈o]ÿMme p;ihô .Ur…ÿ sô ≈eœoÿ rXmIôn;Mp[;,ÿ pÖ ;"
p[;,ô Mmÿe p;ihô /Ur…ÿ sô ≈eœoÿ rXmIôn;mÿp;nÖp; aÿp;ônMmÿe p;ihô yo nÿ îN{v;yU
…m];v®,;‡v…ên;v….ôd;sÿitô .[;tÿVO y ¨Ö≤TppIÿte xu.SptI îÖdmÖh'
tm/ÿrMp;dy;…mô yqÿNe {;ôhmÿˇu mÖ íÖte y;ÿin –10–
p[ so aÿ¶Öe tvoôit….ÿ" suvû Ir;ÿ….Stritô v;jÿkmR…." ) ySyÖ Tv˝

sÖ:ym;ivÿq –
p[ ho]ÿe pûVU y| vcoôå¶yeÿ .rt; bOhû t( ) ivôp;' JyotI'˝iÃ Wô …b.ÿt[ e n ve/Ö seÿ
–
a¶eÖ ]I tÖe v;…jÿn; ]I WÖ/Sq;ÿ itôßStÿe …jô◊; Aÿtj;t pûvU IR" ) itôß
182
¨ÿ te tÖnvu oÿ dÖve v;ÿt;ÖSt;….ÿnÃ "R p;ihô …groÖ apÿy[ Cu zn( –

s' v;ô' kmÃ,R ;Ö s…môW; ihÿnoômIN{;ÿiv„,ûU apÿsSp;ôre aÖSy ) juWû qe ;'Ã yÖD'
{ivÿ,' c /ˇÖm·rÿ∑nw "R pÖ…q….ÿ" p;ôryÿNt; –
¨Ö.; …jÿGyqûnu R pr;ÿ jyeqeÖ n pr;ÿ …jGye ktÖríÖnnw oÿ" ) îN{ÿí iv„,oÖ
ydpÿSpO/qe ;' ]e/Ö ; sÖhß'Ö iv tdÿrw yeq;m( –
]I<y;y˝Ãi' Wô tvÿ j;tved‚StÖß a;ôj;nIÿ®WÄ sÿSte a¶e )
t;….devRÖ ;n;ômvoÿ y≤= ivô√;nq;ÿ .vÖ yjÿm;n;yÖ x' yo" –
aÖ…¶S]I…,ÿ i]ô/;tûNU y; =ÿie t ivôdq;ÿ kÖ…v" ) s ]I˝rek ÿ ;dÖx;˝ îÖh )
y=ÿ∞ ipôpy[ ∞ÿ noô ivp[oÿ dUtû " p·rÿ„’t" ) n.ÿNt;mNyÖkÉ sÿme –
îN{;ÿiv„,U Î˝ihôt;" xMbÿrSyÖ nvÖ puroÿ nvÖit' cÖ Xn…q∑m( ) xÖt'
vÖ…cRn"ÿ sÖhß'Ã c s;ôk˝ hÖqo aÿpT[Ö ysurÿ Sy vIôr;n( –
¨Öt m;ôt; mÿihWmNvÿvne dÖmI Tv;ÿ jhit pu] dÖve ;" ) aq;ÿbv[ I√û]é …mN{oÿ
hinÖ„yNTs%ÿe iv„,o ivtÖr' iv £¡mSv –11–
îit tOtIyk;<@e i√tIy" p[p;#k" 2
aq tOtIyk;<@e tOtIy" p[p;#k" 3

a¶ÿe tejæSvNtejSÖ vI Tv' devÖ We uÿ .Uy;ôStejSÿ vNtÖMm;m;yÿ„u mNt'Ö
vcÃSR vNtMmnu„û yeWÿ u k⁄® dIô=;yÿw c Tv;ô tpÿsíÖ tejsÿ e juho…m
tejoôivdÿ…sô tejoÿ m;ô m; h;ÿsIôNm;h' tejoÿ h;…sWÖMm; m;' tejoÿ
h;sIô‡idN{*ÿjæSv•ojÖSvI Tv' dÖve We ÿu .Uy;ô aojÿSvNtÖMm;m;yÿ„u mNt'Ö
vcÃSR vNtMmnû„u yÿWe u k⁄®Ö b[˜,ÿ í Tv; =Ö]SyÖ c*jÿse
juhoMyo‡joôivdÖSyojoÿ m;ô m; h;ÿsIôNm;hmojoÿ h;…sWÖMm; m;mojoÿ
h;sIôTsUyRÃ .[;jæSvN.[;jÖSvI Tv' dÖve We uÿ .Uy;ô .[;jÿSvNtÖMm;m;yÿ„u mNt'Ö
183
vcRSÃ vNtMmnû„u yÿWe u k⁄® v;ôyoíÿ Tv;ôp;' cÖ .[;jÿse juho…m suviÖ vRd…ÿ sô
suvmÿ ;Rô m; h;ÿsIôNm;h˝ suvhÿ ;R…sWÖMm; m;˝ suvhÿ ;RsIô‡Nm…yÿ
me/Ö ;Mm…yÿ pÖj[ ;MmYyÖ…¶Stejoÿ d/;tûu m…yÿ me/Ö ;Mm…yÿ p[jÖ ;MmyIN{ÿ î≤N{Öy'
dÿ/;tûu m…yÿ me/Ö ;Mm…yÿ pÖj[ ;Mm…yô sUyoôR .[;joÿ d/;tu –1–
v;ôyiu hÃk
| tô ;R…¶" pÿS[ toôt; pÖj[ ;pÿitô" s;mÖ bOhSÖ pitÿ®Ì;ôt; ivêÿe dÖve ;
¨ÿpg;ôt;roÿ mÖ®tÿ" p[ithÖt;RrÄ îN{oÿ inô/n'Ö te dÖve ;" p[;,ÿ .Ö tO "ÿ p[;,ô Mm…yÿ
d/Tve‡Ö t√w svÃmR ?vÖy®Ru pÿ ;kûv⁄ •R Ìuÿ ;ût>O yÿ ¨Öp;k¡roitô te dÖve ;" p[;,ÿ .Ö tO "ÿ
p[;,ô Mm…yÿ d/Ö‚TvTy;ÿhtwÖ dÖve svÃmR ;ôTmN/ÿˇÖ î@;ÿ
devÙÖ mRnyuÿ DR nÖ IbOhR SÖ pitÿ®Kq;mÖd;inÿ x˝…sWÖi√êeÿ devÖ ;" ) sÿˇU _ôv;cÖ"
pO…qÿiv m;tÖm;R m;ÿ ih˝sIôm/R uÿ min„yeÖ m/uÿ jin„yÖe m/ÿu v+y;…mô m/ÿu
vid„y;…mô m/ÿmu tI' dÖve >e yoô v;cÿm¥u ;s˝ xu≈WûU <e y;ÿMmnû„u ye>ÿ yÖStMm;ÿ
devÖ ; aÿvNtu xoô.;yÿw ipôtroånuÿ mdNtu –2–
vsÿvSTv;ô p[ bOhÿ Ntu g;yÖ],e Ö CzNdÿs;ô¶"e ip[yô Mp;qÖ ¨pÿie h ®Ö{;STv;ô p[

bÿhO Ntûu ]w∑.ÿu ne Ö CzNdÖsNe {ÿSy ipôy[ Mp;qÖ ¨peÁÿ ;‡idôTy;STv;ô p[ bOhÿ Ntûu
j;gÿtne Ö CzNdÿs;ô ivêÿWe ;' dÖve ;n;ÿ‚MpÖy[ Mp;qÖ ¨pÿie hô m;Nd;ÿsu te xu£
xu£ û m; /Unÿ o…m .ÖNdn;ÿsûu kotÿn;suû nUtnÿ ;sûu rexIÿWuû meWIÿWûu
v;xIÿWu ivêÖ.TO sûu m;?vIÿWu kkûh⁄ ;sûu xKvÿrIWu xu£ û ;sÿu te xu£
xu£ û m; /Unÿ o…m xû£ u ˘ tÿe xu£
û ,É ÿ gO;ûMyôÿ ÂÖp,e Ö sUySRÃ y rÖ‚Xm….ÿ" )
a;‚Smÿ•gûu ;[ aÿcCu yvuidÖvR o /;r;ÿ asít ))
kôkh⁄û ˝ ÂÖp' vÿWO .Ö Syÿ rocte bûhO TsomÖ" somÿSy puroÖg;" xû£ u " xû£u Syÿ
puroÖg;" )
184
yˇeÿ soôm;d;ÿ>y'Ö n;mÖ j;gÿiO vô tSmÿw te somÖ som;ÿyÖ Sv;hoô‡≤xKTv' devÿ

som g;yÖ],e Ö CzNdÿs;ô¶"e ipÖy[ Mp;qoô apIÿih vÖxI Tv' dÿve somÖ ]w∑.uÿ ne Ö
CzNdÖsNe {ÿSy ipôy[ Mp;qoô apIÿÁ‡Ö SmTsÿ%;ô Tv' dÿve somÖ j;gÿtne Ö
CzNdÿs;ô ivêÿWe ;' dÖve ;n;ÿ‚MpÖy[ Mp;qoô apIôÁ;‡ nÿ" p[;,ô Eÿtu pr;ÖvtÖ
a;Nt·rÿ=;i∂ôvSp·rÿ ) a;yÿ"u pO…qôVy; a?yÖmtO mÿ …s p[;,ô ;yÿ Tv; )
îÖN{;ô¶I mÖe vcÃ"R ’,ut;'ô vcR"Ö somoô bOhSÄ pitÿ" ) vcoÃR mÖe ivêÿe dÖve ;
vcoRÃ me /ˇm…ên; –
dÖ/NÖ ve v;ô ydIômnuû vocÖdb( ˜[ ;ÿ…,Ö ve®Ö tt( ) p·rô ivê;ÿinô k;Vy;ÿ
nÖ…e míÖ£…mÿv;.vt( –3–
EÖt√; aÖp;' n;ÿm/Ö ye Ö' guÁÖ' yd;ÿ/;ôv; m;Nd;ÿsu te xu£ xu£ û m;

/ÿnU oômITy;ÿh;ôp;mÖve n;ÿm/Ö ye neÿ Ö guÁnºÿ idôvo vOi∑ômvÿ ®Nıe xu£ û ˘ tÿe xu£
û ,É ÿ
gO;ômITy;ÿhtÖw √; aôÿ ÂÖp' y{;i]ô" sUySRÃ y rÄXmyoô vO∑‰;ÿ ÈxÖtåe ˆÿ EÖv
ÂÖp,e Ö sUySRÃ y rÄ‚Xm….ÿidRvÖ o vOi∑Ã' Cy;vyÖTy;‡‚Smÿ•guû ;[ aÿcCu yvu·û rTy;ÿh
yq;yÖjru veÄ tw Tk¡kh⁄û ˝ ÂÖp' vÿWO .Ö Syÿ rocte bûhO idTy;ÿhtÖw √; aÿSy
kkûh⁄ ˝ ÂÖp' y√é∑Iÿ ÂÖp,e vwÖ vOi∑ômvÿ ®NıÖe yˇeÿ soôm;d;ÿ>y'Ö n;mÖ
j;gûvO ITy;ÿhWÖw hÖ vw hÖivW;ÿ hÖivyRjÃ itô yoåd;ÿ>y' gOhIôTv; som;ÿy
juhû oitô pr;Ö v; EÖtSy;yÿ"u p[;,Ö Eÿit yoå˝Ãx'u gûO ;Ty; nÿ" p[;,Ö Eÿtu
pr;ÖvtÖ îTy;ôh;yÿru veÄ p[;,Ö m;ôTmN/ÿˇ‡eÖ åmOtmÿ …s p[;,Ö ;yÖ Tveitô ihrÿ<ymÖ….
VyÿinTyÖmtO Ö' vw ihrÿ<yÖm;yÿ"u p[;,Ö oåmOtneÿ vÖw ;yÿru ;ÖTmN/ÿˇe xÖtm;ÿnM.vit
xÖt;yû"u pu®Wÿ " xÖt≤e N{ÿyÖ a;yÿ„u yevÖ ≤e N{Öye p[itÿ itœTyÖ‡p ¨pÿ SpOxit
.eWjÖ ' v; a;poÿ .eWjÖ mevÖ k¡®⁄ te –4–
185
v;ôyru …ÿ s p[;,Ö o n;mÿ sivôtru ;…/ÿpTyeåp;ônMmÿe d;ô‡í=urÿ …sô ≈o]'Ö n;mÿ

/;ôtru ;…/ÿpTyÖ a;yumÿ Re d; ÂÖpmÿ…sô v,oÖR n;mÖ bOhSÖ ptÖre ;…/ÿpTye p[jÖ ;Mmÿe
d; Aûtmÿ…s sÖTy' n;meN{ÖSy;…/ÿpTye =Ö]Mmÿe d; .Utû mÿ…sô .VyÖ' n;mÿ
iptû,O ;m;…/ÿpTyÖåe p;moWÿ/In;'ô g.|Ã /; AûtSyÿ Tv;ô Vyoÿmn AûtSyÿ Tv;Ö
iv.Umÿ n AûtSyÿ Tv;ô iv/ÿm,R AûtSyÿ Tv;Ö sÖTy;yÖ‡tRSyÿ Tv;Ö JyoitÿWe
pÖj[ ;pÿitivôrR ;jÿmpXyÖˇy;ÿ .Utû ' cÖ .Vy'Ã c;sOjtÖ
t;mOiWÿ>y‚StÖroÿåd/;ôˇ;' jÖmdÿ…¶ÖStpÿs;pXyÖˇy;ô vw s
pOXnIôNk;m;ÿnsOjtÖ tTpOXnIÿn;MpO‚XnÖTv' yTpOXnÿyo gûÁO NteÖ pOXnIÿnvÖe tw"
k;m;ôNyjÿm;ônoåvÿ ®Nıe v;ôyru …ÿ s p[;,ô o n;meTy;ÿh p[;,;p;ôn;vevÖ ;vÿ
®NıeÖ c=urÿ …sô ≈o]'Ö n;meTy;ôh;yÿru veÄ ;vÿ ®Nıe ÂÖpmÿ…sô v,oÖR n;meTy;ÿh
pÖj[ ;mÖve ;vÿ ®Nı Aûtmÿ…s sÖTy' n;meTy;ÿh =Ö]mevÖ ;vÿ ®Nıe .ûtU mÿ…sô
.Vy'Ö n;meTy;ÿh pÖxvoô v; aÖp;moWÿ/In;'ô g.R"Ã pÖxnU vÖe ;vÿ ®Nı EÖt;vÖ√w
pu®Wÿ MpÖ·rtÖStdÖve ;vÿ ®Nı AûtSyÿ Tv;ô VyoÿmnÖ îTy;ÿhyÖe ' v; AûtSyÖ
VyoÿmmeÖ ;mÖve ;…. jÿyTyOtû Syÿ Tv;ô iv.ÿmU nÖ îTy;ÿh;ôNt·rÿ=MÖ v; AûtSyÖ
iv.ÿmU ;ôNt·rÿ=mevÖ ;…. jÿyTyOtû Syÿ Tv;ô iv/ÿm,R Ö îTy;ÿhÖ ¥*v;R AûtSyÖ
iv/ÿmÖR idvÿmvÖe ;…. jÿyTyOtû Syÿ Tv; sÖTy;yeTy;ÿhÖ idxoô v; AûtSyÿ
sÖTy' idxÿ EÖv;…. jÿyTyOtû Syÿ Tv;ô JyoitÿWÖ îTy;ÿh suvgÖ oR vw loôk
AûtSyÖ Jyoitÿ" suvgÖ mR vÖe loôkmÖ…. jÿyTyetÖ ;vÿNtoô vw
dÿve loôk;St;nÖve ;…. jÿyitô dxÖ sMpÿ¥NtÖe dx;ÿ=r; ivôr;@•Ã'
ivôr;Æ@±vrÖ ;JyÖve ;•;¥Öe p[itÿ itœit –5–
dÖve ; vw y¥ÖDne Ö n;v;®ÿN/tÖ tTprÄrw v;ÿ®N/tÖ tTpr;ÿ,;MprÄTv' yTprÿe

gûÁO NtÖe ydevÖ yÖDne Ö n;vÿ®NÄ ıe tSy;vÿ®ı‰wÖ yMpÿq[ mÖ ' gOû ;tIômmevÖ tenÿ
186
loôkmÖ…. jÿyitô y' i√ôtIyÿmNÖ t·rÿ=Ö' tenÖ y' tûtO IyÿmmÖ mu veÖ tenÿ loôkmÖ….
jÿyitô ydetÖ e gûÁO Ntÿ EÖW;' loôk;n;ÿm…Ö .…jÿTy;ô ¨ˇÿr„eÄ vhÿ"SvÖmtu oôåv;Rçoÿ
gOÁNteå….ô…jTyÖvw me ;\Lloôk;Npun·ÿ rm' loôkMpÖT[ yvÿroh≤NtÖ
yTpUv„ReÖ vhÿ"æSvÖt" pr;ÿço gûÁO NtÖe tSm;ÿidt" pr;Öç îÖme loôk;
yduˇrÿ „Äe vhÿ"SvÖmtu oôåv;RçoÖ gOÁû NteÖ tSm;ÿdmÖ tu oôåv;Rçÿ îÖme
loôk;StSm;ôdy;ÿty;ªo loôk;Nmÿn„ûu y;ÿ ¨pÿ jIv≤Nt b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ
kSm;ÿTsÖTy;dÖŒ aoWÿ/yÖ" sM.ÿvNÖ TyoWÿ/yo mnû„u y;ÿ,;Öm•ÿMpÖj[ ;pÿitMpÖj[ ;
anûu p[ j;ÿyNtÖ îitô pr;ÖniNvitÿ b[yU ;ô‡¥d(gûO ;TyÖŒSTv*Wÿ/I>yo
gO;ÖmIitô tSm;ÿdŒÖ aoWÿ/yÖ" sM.ÿv≤NtÖ yd(gûO ;TyoWÿ/I>ySTv;
pÖj[ ;>yoÿ gO;ûmIitô tSm;ôdoWÿ/yo mnû„u y;ÿ,;Öm•Ö' yd(gûO ;itÿ pÖj[ ;>yÿSTv;
pÖj[ ;pÿtye gO;ÖmIitô tSm;ÿTp[jÖ ;pÿitMpÖj[ ; anûu p[ j;ÿyNte –6–
p[jÖ ;pÿitdevR ;sûru ;nÿsjO tÖ tdnÿu yÖDoÿåsOJyt yÖD' zNd;˝Ã…sô te iv„vÿçoô

Vyÿ£;mÖNTsoåsÿru ;Önnuÿ yÖDoåp;ÿ£;m¥ÖD' zNd;ÿ˝…sô te dÖve ; aÿmNyNt;ômI
v; îÖdmÿ.vU NÖ y√Öy˝ Sm îitô te
pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖNTsoÿåb[vITpÖj[ ;pÿitôXzNdÿs;' vIôymÃR ;ôd;yÖ t√Ö" p[
d;ÿSy;ômIitô s CzNdÿs;' vIôymÃR ;ôd;yÖ tdÿ>e yÖ" p[;yÿCzÖˇdnûu
CzNd;ô˝Syp;ÿ£;mÖHzNd;ÿ˝…s yÖDSttoÿ devÖ ; a.ÿvNÖ pr;sÿru ;Ö y EÖv'
zNdÿs;' vIôyÃ| ved; ≈;ÿvyÖ ;Stûu ≈*WÖ@‰jÖ ye yj;ÿmhe vW$(k;ôro
.vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tÿVO yo .vit b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ kSmÖw
kmÿ?vÖyrRu ; ≈;ÿvyÖtIitô CzNdÿs;' vIôy;ÃyR ie tÿ b[yU ;detÖ √w zNdÿs;' vIôymRÃ ;
≈;ÿvyÖ ;Stûu ≈*WÖ@‰jÖ ye yj;ÿmhe vW$(k;ôro y EÖv' vedÖ svIÿyrRw veÄ
CzNdoÿ….rcRitô y≤Tk˘ c;cÃiR tô yidN{oÿ vO]û mhÿ•me?Ö y'
187
t¥¥tIÿnp;vÿpdmÖ?e y' tdqÖ kSm;ÿdNÖw {o yÖD a;

s˝Sq;ÿtoÖ·rTy;ÿ¸iû rN{ÿSyÖ v; EÖW; yÖ…Dy;ÿ tÖnyU ¥R DÖ St;mÖve t¥ÿj≤NtÖ y
EÖv' vedopÿnw ' yÖDo nÿmit –7–
a;ôydûu ;R aÿ¶e hÖivWoÿ juW;ô,o `ûtO pÿt[ Iko `ûtO yoÿinre…/ ) `ûtO MpIôTv; m/ûu
c;®Ö gVyÿ‚MpÖtve ÿ pû]u mÖ…. rÿ=t;idômm( –
a; vÿíO ‰tÖe v; EÖt¥jÿm;noôå…¶>y;ô' ydÿne yo"
ÍtÖ’ ' Ty;q;ôNy];ÿv.ûqO mÖvTw y;ÿydûu ;R aÿ¶e hÖivWoÿ juW;ô,
îTyÿv.Oqû mÿv„Öw yÔÿ¸u y;ôd;¸ÿTyÖvw nw *ÿ xmyitô n;itômR ;CzRiÃ tô yjÿm;no
yTk⁄sIÿdmÖ pÿt[ IˇÖMm…yô yenÿ yÖmSyÿ bÖ≤ln;ô cr;ÿ…m ) îÖhvw s…•ÖrvÿdyeÖ
tdÖte ˇdÿ¶e anû,O o .ÿv;…m )
ivêÿlop ivêd;ôvSyÿ Tv;ôsÔÿhu oMyÖG/;dekoÿå¸ût;dek"¡ smsÖn;dek"¡ )
te nÿ" ’<vNtu .eWjÖ ˝ sdÖ" shoô vre<ÿ ym( –
aÖy' noô n.ÿs; pûru " sÖ˝Sf;noÿ aÖ…. rÿ=tu ) gûhO ;,;ÖmsÿmTyRw bÖhvoÿ no
gûhO ; aÿsn( –
s Tv' noÿ n.sSptÖ ËjÃ| no /eih .Ö{y;ÿ ) punnÿ oR nÖ∑m; ’¡…/ô punnÿ oR
rÄ…ym; ’¡…/ –
devÿ s˝Sf;n shßpoôWSye≤ÿ xWÖe s noÿ r;ÖSv;Jy;ÿin˝ r;ÖySpoW˝Ã
suvû IyR˝Ã s'vTsÖrI,;ÿ˝ SvÖ‚Stm( –
aÖ…¶v;Rv yÖm îÖy' yÖmI k⁄sIÿdÖ' v; EÖt¥ÖmSyÖ yjÿm;nÖ a; dÿˇeÖ
ydoWÿ/I….ôviRe d˝Ã Stû,O ;itô ydnÿpu *„y p[y;ôy;d(gI[ vÿ bÖımÿne mÖm‚u „m\LÃ loÖkÉ
nÿne IyerNÄ yTk⁄sIÿdmÖ pÿt[ IˇÖMmyITyup*ÿWtIôhvw sNyÖm' k⁄sIÿd'
inrvÖd;y;ÿn,ûO " sÿvu gÖ | loôkmÿie tô yidÿ …mô≈…mÿvÖ crÿde ÔÖ≤ln;ô
188
sˇ_¡NU p[d;ôVyÿe ju¸y;deWÖ v; aÖ…¶vÃêRw ;nÖro yTpÿd[ ;ôVyÿ" s EÖvnw ˝ÿ m

SvdyÖTy‡ˆ;Ã' ivô/;Ny;ÿmk e ;∑Ök;y;ÿmpûpU ' ctÿ"u xr;vMpÖKTv; p[;tô retÄ ne Ö
k=Ömpu *ÿW¥Öe idô dhÿit pu<yÖsmÿM.vitô yidô n dhÿit p;pÖsmÿ‡metÖ ne ÿ h
SmÖ v; AWÿy" purû ; ivôD;nÿne dI`RsTÖ ]mupÿ y≤NtÖ yo v;
¨ÿp{Ö∑;rÿmpu ≈oôt;rÿmnu:y;ôt;rÃ' ivô√;NyjÿtÖe smÖm‚u „mÃL\ loôk îÿ∑;pûtU nRe ÿ
gCztÖåe …¶v;R ¨ÿp{Ö∑; v;ôy®u pÿ ≈oôt;idôTyoÿånu:y;ôt; t;Ny EÖv'
ivô√;NyjÿtÖe smÖm‚u „m\LÃ loôk îÿ∑;pUtû nRe ÿ gCzteåÖ y' noô n.ÿs; pûru
îTy;ÿh;ô…¶vwR n.ÿs; purû oÿå…¶mÖve td;ÿhtÖw Nmÿe gop;ôyie tô s Tv' noÿ
n.sSptÖ îTy;ÿh v;ôyvu Rw n.ÿsSÖ pitÿv;Ryô mu veÖ td;ÿhtÖw Nmeÿ gop;ôyie tô devÿ
s˝Sf;ônTe y;ÿh;ôs* v; a;ÿidôTyo dÖve " sÖ˝Sf;nÿ a;idôTymÖve td;ÿhtÖw Nmÿe
gop;ôyie tÿ –8–
EÖt' yuv;ÿnMÖ p·rÿ vo dd;…mô tenÖ £°@ÿNtIírt ipôy[ ,e ÿ ) m; nÿ" x;¢

jÖnWu ;ÿ su.;g; r;ÖySpoWÿ,e Ö s…môW; mÿdme –
nmoÿ mihôª ¨Öt c=uWÿ e tÖe m®ÿt;‚MptÖStdÖh' gÿ,O ;…m ) anÿu mNySv
sûyu j;ÿ yj;mÖ ju∑Ã' devÖ ;n;ÿ…môdmÿStu hÖVym( –
dÖve ;n;ÿmWÖe ¨ÿpn;ôh a;ÿsIdÖp;' g.RÖ aoWÿ/IWûu Nyÿˇ_" ) somÿSy
{ÖPsmÿv,O It pUWû ; bOhû •i{ÿr.vÖˇdeWÿ ;m( –
ipôt; vÖTs;n;ôMpitÿr…flÖy;n;ômqoÿ ipôt; mÿhtÖ ;' ggÃrR ;,;m( ) vÖTso jÖr;yÿu
p[itô/Ku pIôyWU ÿ a;ô…m=;ô mStÿu `ûtO mÿ SyÖ ret"ÿ –
Tv;' g;voÿåvO,t r;ÖJy;yÖ Tv;˝ hÿvNt mÖ®tÿ" Svôk;‹" ) v„mRNÃ =Ö]Syÿ
kôk…⁄ .ÿ ≤x…≈y;ô,Sttoÿ n ¨Ägo[ iv .ÿj;ô vsUiÿ n –
Vyÿı O ne Ö v; EÖW pÖxnu ;ÿ yjtÖe ySyÖtw ;inô n i£ÖyNtÿ EÖW hÖ Tvw smÿı
O ne
189
yjtÖe ySywtÖ ;inÿ i£ÖyNtÿe –9–
sUyoRÃ dÖve o idÿivôWŒoÿ /;ôt; =Ö];yÿ v;ôy"u pÖj[ ;>yÿ" ) bOhSÖ pitÿSTv;
pÖj[ ;pÿtyeÖ Jyoitÿ„mtI' juhotu –
ySy;ÿStÖe h·rÿtoô g.oRåqoô yoinÿihRr<Ä yyIÿ ) a©;ûNyÓÿtu ;ô ySywÖ t;' dÖve "w
smÿjIgmm( –
a; vÿtnR vtRyÖ in inÿvtRn vtÖyR Ne {ÿ ndRbdu ) .UMy;ôítÿß"
pÖi[ dxÖSt;….ôr; vÿtyR ;ô pun"ÿ –
iv tÿe ….n…µ tkôrI' iv yoinô' iv gvIôNy*Ã ) iv m;ôtrÃ' c pû]u ' cÖ iv
g.|Ã c jÖr;yÿu c ) bÖihStÿe aStûu b;≤litÿ ) ¨Ö®{Ö Pso ivôêÂ¡pÖ îNdû"u
pvÿm;noô /Irÿ a;nÔÖ g.ÃmR ( –
Ek¡pdI i√ôpdIÿ i]ôpdIô ctÿ„u pdIô pçÿpdIô W$(pdÿ I sÖ¢pÿ¥∑Ö ;pÿdIô .uvnÖ ;nÿu
p[qt;ô˝ Sv;h;ÿ mÖhI ¥*" pÿ…O qôvI cÿ n îÖm' yÖD‚Mmÿ…m=t;m( ) ipôptûO ;'
noô .rIÿm…." –10–
îÖd' v;ÿm;ôSyÿe hÖ…v" ipôy[ …mÿN{;bOhSptI ) ¨ÖKqMmdÿí xSyte –

aÖy' v;ôMp·rÿ iWCytÖe somÿ îN{;bOhSptI ) c;®ÄmdR ;ÿy pIôtyeÿ –
aÖSme îÿN{;bOhSptI rÄ…y' /ÿˇ˝ xtÖ‚Gvnÿm( ) aê;ÿvNt˝ shÖ≤ß,ÿm( –
bOhSÖ pitÿn"ÖR p·rÿ p;tu pÖí;dûtu oˇÿrSm;ôd/ÿr;d`;ôyo" ) îN{ÿ" purû St;ÿdtûu
mÿ?yôto nÖ" s%;ô s≤%ÿ>yoô v·rÿv" ’,otu –
iv tÖe iv„vÖGv;tÿjtU ;so a¶eÖ .;m;ÿs" xucÖe xucyÿ ír≤Nt )
tûiu vôm=[Ö ;soÿ idôVy; nvÿGv;ô vn;ÿ vn≤Nt /OWtÖ ; ®ÖjNtÿ" –
Tv;mÿ¶Öe m;nÿWu IrI@teÖ ivxoÿ ho];ôivd'Ö ivivÿ…c˝ ràÖ/;tÿmm( ) guh;ô
190
sNtÿ˝ su.g ivôêdÿxtR ' tuiv„mÖ,s˝Ã sûyu j'Ã Òt…Ö ≈yÿm( –

/;ôt; dÿd;tu no rÄ…ymIx;ÿnoô jgÿtSÖ pitÿ" ) s nÿ" pU,û neR ÿ v;vnt( –
/;ôt; p[jÖ ;y;ÿ ¨Öt r;Öy ÈÃxe /;ôtde ' ivêÖM.uvnÿ ' jj;n ) /;ôt; pû]u '
yjÿm;n;yÖ d;t;ô tSm;ÿ ¨ hÖVy' `ûtO vÿi√/em –
/;ôt; dÿd;tu no rÄ…yMp[;cIÃ' jIôv;tûmu ≤=ÿt;m( ) vÖy' devÖ Syÿ /Imih
sumiÖ t˝ sÖTyr;ÿ/s" –
/;ôt; dÿd;tu d;ôxWu Öe vsÿiU n pÖj[ ;k;ÿm;y mIô!Wü eÿ duroÖ,e ) tSmÿw dÖve ;
aÖmtO ;ô" s' VyÿyNt;'ô ivêÿe devÖ ;soô aidÿit" sÖjoW;ÿ" –
anuÿ noôå¥;nÿmu ityÖDR ' dÖve We uÿ mNyt;m( ) aÖ…¶íÿ hVyÖv;hÿnoô .vÿt;'
d;ôxWu eÖ myÿ" –
aiNvdÿnmu tÖe Tv' mNy;ÿsÖw x' cÿ n" ’…/ ) £TvÖe d=;ÿy no ihnûu p[ ,Ö
a;yU˝ÿ iW t;·rW" –
anuÿ mNyt;mnûmu Nyÿm;n; p[jÖ ;vÿNt˝ rÄ…ym=Iÿym;,m( ) tSywÿ vÖy˝
he@…ÿ sô m;ipÿ .UmÖ s; noÿ devÖ I suhû v;ô xmÃR yCztu –
ySy;ÿ…môdMp[iÖ d≤xô yi√ÖrocÖtåe nÿmu itôMp[itÿ .UWNTy;ôyvÿ" ) ySy;ÿ ¨ÖpSqÿ
¨ÖvNRÃ t·rÿ=˝Ö s; noÿ devÖ I sûhu v;ô xmRÃ yCztu r;Äk;mÖh˝ sûhu v;˝Ã su∑tûu I
¸ÿve Íû,otÿu n" sû.u g;ô bo/ÿtu Tmn;ÿ ) sIVyÖTvpÿ" sûCU y;…Czÿ¥m;ny;ô
dd;ÿtu vIôr˝ xÖtd;ÿymuKû Qyÿm( –
y;Steÿ r;kÉ sumtÖ yÿ" sûpu x e sÿ oô y;….ôddR ;ÿ…s d;ôxWu eÖ vsÿiU n ) t;….ÿnoR
aÖ¥ sûmu n;ÿ ¨ûp;gÿih shßpoôW˝ sÿ.u geÖ rr;ÿ,; –
…snIÿv;≤lô
y; sÿpu ;ô…," –
kûÙ⁄ mÖh˝ su.û g;'Ã ivµÖn;pÿsmÖ‚SmNyÖDe sûhu v;Ã' johvI…m ) s; noÿ
191
dd;tûu ≈vÿ,‚Mptû,O ;' tSy;ÿSte deiv hÖivW;ÿ iv/em –

k⁄Ùû devRÖ ;n;ÿmmÖ tO Sÿ yÖ pàIô hVy;ÿ no aÖSy hÖivWÿ…íkÉtu ) s' d;ôxWu eÿ
ikôrtûu .U·rÿ v;ôm˝ r;ÖySpoWÃ' …cikÖtWu eÿ d/;tu –11–
@it tOtIyk;<@e tOtIy" p[p;#k" 3
aq tOtIyk;<@e ctuq"R p[p;#k" 4

iv v; EÖtSyÿ yÖD Aÿ?yteÖ ySyÿ hûivrÿitô·rCyÿtÖe sUyoRÃ devÖ o idÿivôWŒÖ
îTy;ÿhÖ bOhSÖ pitÿn; cwvÖ ;Syÿ p[jÖ ;pÿitn; c yÖDSyÖ VyOı ÿ mÖ ipÿ vpitô
r=;ÿ˝…sô v; EÖtTpÖx˝' sÿcNtÖe ydÿk e devTÖ yÿ a;lÿB/oô .Uy;ôN.vÿitô
ySy;ÿStÖe h·rÿtoô g.ÖR îTy;ÿh dev]Ö vw nw ;Ã' gmyitô r=ÿs;ômpÿhTy;ô a; vÿtnR
vtRyÖ Te y;ÿhÖ b[˜,ÿ vÖw nw mÖ ; vÿtyR itô iv tÿe ….n…µ tkôrI…mTy;ÿh
yq;yÖjru veÄ tw ‡du®ÿ {ÖPso ivôêÂÿpÖ îNdu·û rTy;ÿh pÖj[ ; vw pÖxvÖ îNdÿ"u
pÖj[ ywvÖ nw Mÿ pÖx…u .ô" smÿ/yR itô idv'Ö vw yÖDSyÖ Vyÿı O ' gCzit
pO…qôvImitÿ·rˇ_Ö' t¥• xÖmyÖde ;itômR ;CzR¥πÖ jÿm;noô mÖhI ¥*" pÿ…O qôvI cÿ nÖ
îTy;ÿhÖ ¥;v;ÿp…O qôvI>y;ÿmveÖ yÖDSyÖ VyOı ÿ Ö' c;itÿ·rˇ_' c xmyitô
n;itômR ;CzRiÃ tô yjÿm;noô .Smÿn;ô…. smUhû it SvÖg;’¡Ty;ô aqoÿ aÖnyoÖv;R
EÖW g.oôåR nyoÿrvÄe nw 'Ã d/;itô ydÿv¥Ö de itô t{ÿce yÖ¥e •;vÖ¥Te pÖxor;lÿB/SyÖ
n;vÿ ¥eTpûru St;ô•;>y;ÿ aÖNydÿv¥Ö de puû ·rÿ∑;dÖNyTpûru St;ô√w n;>ywÿ p[;,ô
¨Öp·rÿ∑;dp;ôno y;v;ÿnveÖ pÖxSu tSy;vÿ ¥itô iv„,ÿve ≤xipivô∑;yÿ juhoitô
y√w yÖDSy;ÿitô·rCyÿteÖ y" pÖxo.ûmRU ; y; pui∑ôSti√„,ÿ"u ≤xipivô∑oåitÿ·rˇ_
EÖv;itÿ·rˇ_' d/;ôTyitÿ·rˇ_SyÖ x;NTy;ÿ aÖ∑;pûiU[ órÿ<y'Ö d≤=ÿ,;Ö∑;pÿdIô
ÁºWÿ ;Tm; nÿvmÖ " pÖxor;¢‰;ÿ aNtrkoôx ¨Ö„,IWÖ,e ;ivÿi∑tM.vTyevÖ …mÿvÖ
ih pÖx®u Lbÿ…mvÖ cmÃvRe m;ô˝s…môv;SqIÿvÖ y;v;ÿnveÖ pÖxSu tm;ôPTv;vÿ
192
®NıeÖ ySywWÖ ; yÖDe p[;yÿ…í·ˇ" i£ôytÿ îÖÇ; vsIÿy;N.vit –1–
a; v;ÿyÃ o .UW xu…cp;ô ¨pÿ n" sÖhß'Ã te inôytu oÿ ivêv;r ) ¨poÿ teÖ
aN/oô m¥ÿmy;…mô ySyÿ dev d…/ôWe pÿvU pRÖ ye mÿ ( –
a;k¡TÀ yw Tv;ô k;m;ÿy Tv; sÖm/O eÿ Tv; iki‘Ö$; tÖe mnÿ" pÖj[ ;pÿtyeÖ Sv;h;ÿ
iki‘Ö$; teÿ p[;,ô ' v;ôyvÖe Sv;h;ÿ iki‘Ö$; tÖe c=u"û sUy;ÃyR Ö Sv;h;ÿ
iki‘Ö$; tÖe ≈o]Ö' ¥;v;ÿp…O qôvI>y;ô˝ Sv;h;ÿ iki‘Ö$; tÖe v;cÖ˝
srÿSvTyÖw Sv;h;ÿ Tv' tûru Iy;ÿ vÖ≤xnIÿ vÖx;…sÿ sÖ’¥Êv;ô mnÿs; g.ÖR
a;xÿyt( ) vÖx; Tv' vÖ≤xnIÿ gCz dÖve ;NTsÖTy;" sÿNtûu yjÿm;nSyÖ
k;m;ÿ" –
aÖj;…sÿ r…yôœ; pÿ…O qôVy;˝ sIÿdoô?v;RNt·rÿ=mÖ pu ÿ itœSv idôiv tÿe bûhO ∫;"
)
tNtu'Ã tÖNvn[jsÿ o .;ônmu iNvÿihô Jyoitÿ„mt" pÖqo rÿ= …/ôy; ’ût;n( )
aÖnLuû bÖ,' vÿytÖ joguvÿ ;ômpoô mnÿ.u vR jÖny;ô dwVy'Ö jnÿm( –
mnÿso hÖivrÿ…s pÖj[ ;pÿtvÖe ,R oÖR g;];ÿ,;' te g;]Ö.;joÿ .Uy;Sm –2–
îÖme vw sÖh;St;'ô te v;ôyVu yÃvR ;ôˇe g.RmÃ d/;t;ô' t˝ somÖ"

p[;jÿnydÖ…¶rÿgs[ tÖ s EÖtMp[jÖ ;pÿitr;¶Öye mÖ∑;k¡p;lmpXyÖˇ'
inrÿvpÖˇne vwÖ nw ;ÿm¶Ö re …/ô inrÿ£°,;ÖˇSm;ôdPyÿNydevTÖ y;ÿm;ôl.ÿm;n
a;¶Öye mÖ∑;k¡p;lMpûru St;ô…•vÃpR de ¶Ö re veÄ nw ;ôm…/ÿ inô„£°y;lÿ.teÖ
y√;ôyVu yRv;ôˇSm;ÿ√;yÖVy;ÿ yidôme g.RmÖ dÿ/;t;'ô tSm;ÿ∂‰;v;pO…qôVy;ÿ
yTsomÖ" p[;jÿnydÖ…¶rgÿs[ tÖ tSm;ÿd¶IWoômIy;ô
ydÖnyoÿivRyTÖ yov;RgvÿdˇÖ Sm;ÿTs;rSvÖtI yTpÖj[ ;pÿitrÄ¶re …/ÿ
193
inôr£°ÿ,;ˇSm;ÿTp[;j;pÖTy; s; v; EÖW; sÿvdR ve TÖ y;ÿ ydÖj; vÖx;

v;ÿyVÖ y;ÿm; lÿ.te Ö .Uitÿk;mo v;ôyvu Rw =eipÿœ; dÖve t;ÿ v;ôymu veÖ Svenÿ
.;gÖ/ye nÖe opÿ /;vitô s EÖvnw MÖ .UitÃ' gmyit ¥;v;pO…qôVy;ÿm; lÿ.te Ö
’ûWm;ÿ," p[itôœ;k;ÿmo idôv EÖv;Smÿw pÖjNR yoÿ vWRitô VyÿSy;moWÿ/yo
roh≤Nt sÖm/uk ÃR mSy sÖSyM.ÿvTy‡¶IWoômIy;ôm; lÿ.te Ö y"
k;ômyetÖ ;•ÿv;n•;ôd" Sy;ô…mTyÖ…¶nwvÖ ;•Ömvÿ ®NıÖe
somÿne ;ô•;¥m•ÿv;nÖve ;•;ôdo .ÿvit s;rSvÖtIm; lÿ.te Ö y ÈÃêrÖ o v;ôco
vidÿtoô" sNv;c'Ö n vdÖ√e ;Gvw srÿSvtIô srÿSvtImÖve Svenÿ .;gÖ/ye nÖe opÿ
/;vitô swv;‚SmÖNv;c'Ã d/;it p[;j;pÖTy;m; lÿ.te Ö y"
k;ômyÖte ;nÿ….…jtmÖ…. jÿyye …Ö mitÿ pÖj[ ;pÿitô" sv;ÃR dÖve t;ÿ
devÖ t;ÿ….rÄve ;nÿ….…jtmÖ…. jÿyit v;yÖVyÿyoôp;k¡roit
v;ôyorevÄ nw ;ÿmvÖ®?y; lÿ.tÖ a;kÀT¡ yw Tv;ô k;m;ÿyÖ TveTy;ÿh
yq;yÖjru veÄ tw iTk¡i‘$;ôk;rÃ' juhoit iki‘$;k;ôr,e Ö vw g[;Mô y;" pÖxvoÿ
rmNtÖe p[;rÄ<y;" pÿt≤NtÖ y≤Tk¡i‘$;ôk;rÃ' jûhu oitÿ g[;Mô y;,;ÿMpxûnU ;' /OTyÖw
pyÃ¶R * i£Öym;ÿ,e juhoitô jIvÿNtImÖve nw ;ÿ˝ suvgÖ | loôk' gÿmyitô Tv'
tûru Iy;ÿ vÖ≤xnIÿ vÖx;sITy;ÿh dev]Ö vw nw ;Ã' gmyit sÖTy;" sÿNtûu yjÿm;nSyÖ
k;m;ô îTy;ÿhWÖw vw k;moô yjÿm;nSyÖ ydn;ÿtR ¨ÖdcO Ö' gCzÿitô
tSm;ÿdvÖe m;ÿh;ô‡j;…sÿ r…yôœTº y;ÿh„w vÿve nw ;Ã' loôkWÉ ûu p[itÿ œ;pyit idôiv tÿe
bOhû ∫; îTy;ÿh suvgÖ R EÖv;Smÿw loôkÉ Jyoitÿd/R ;itô tNtu'Ã tÖNvn[jsÿ o
.;ônmu iNvÖhITy;ÿhmÖe ;nÖve ;Smÿw loÖk;Ô‰oitÿ„mt" kroTy‡nuLbÖ,' vÿytÖ
jogÿvu ;ômpÖ îTy;ÿh ydÖve yÖD ¨ÖLb,'Ã i£ôytÖe tSyÖvw Ww ; x;≤NtÖ‡mRn.uÿ vR
jÖny;ô dwVyÖ' jnÖ…mTy;ÿh m;nÖVyoÿ vw pÖj[ ;St; EÖv;¥;ÿ" k⁄®tÖe mnÿso
hÖivrÄsITy;ÿh SvÖg;’¡TyÖw g;];ÿ,;' te g;]Ö.;joÿ
194
.Uy;ôSmeTy;ÿh;ô≤xWÿmveÖ tw ;m; x;ÿStÖe tSyÖw v; EÖtSy;Ö Ek¡mvÖe ;dÿve yjn'Ö

yd;lÿB/;y;mÖ.o[ .vÿitô yd;lÿB/;y;mÖ."[ Sy;dÖPsu v;ÿ p[vx eÖ yÖTe sv;Ã|
v;ô p[;XnIÿy;ô‡¥dÖPsu pÿv[ x eÖ yÿ¥e DvexsÖ ' k¡y⁄ ;RTsv;ÃmR veÖ
p[;XnIÿy;id≤N{ÖymevÖ ;TmN/ÿˇÖe s; v; EÖW; ]ÿy;ô,;mÖve ;vÿ®ı;
s'vTsrÄsdÿ" shßy;ô…jnoÿ gOhmÖ…e /nÖSt EÖvtw y;ÿ yjerNÄ teW;ÿmvÖe Ww ;¢;
–3–
…côˇ' cÖ …c·ˇôí;‡kÀt¡ Ö' c;‡kÀi¡ tíÖ ivD;ÿt' c ivôD;n'Ã cÖ mnÿíÖ

xKvÿrIíÖ dxRíÃ pû,U mR ;ÿsí bOhû ∞ÿ rq'trÖ ' cÿ pÖj[ ;pÿitôjyR ;ôinN{;ÿyÖ vO„,Öe
p[;yÿCzdûgu "[ pÿtO nÖ ;JyÿWe uû tSmÖw ivxÖ" smÿnmNtÖ sv;ô"R s ¨Ög"[ s ih
hVyoÿ bÖ.vU ÿ dev;sûru ;" s'yˇÿ ; a;sÖNTs îN{ÿ" pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖˇSm;ÿ
EÖt;Ôy;ôNp[;yÿCzˇ;nÿjhu oôˇtoô vw dÖve ; asÿru ;njyÖNydjÿyNÖ t∆y;ÿn;'
jyÖTv˝ Sp/ÃmR ;nentwÖ e hoÿtVÖ y;ÿ jyÿTyevÖ t;MpOtnÿ ;m( –4–
aÖ…¶.UtRû ;n;ôm…/ÿpitô" s m;ÿv‚Ö Tv‡N{oÿ JyeœÖ ;n;' yÖm" pÿ…O qôVy;

v;ôyru NÄ t·rÿ=SyÖ sUyoÃR idôv‡íÖN{m;ô n=ÿ];,;ÖMbOhSÖ pitôb˜R[ ,ÿ o …mô]"
sÖTy;n;ô' v®ÿ,oÖåp;˝ sÿm{uû " ßoôTy;n;ô‡m•Ö˝ s;m[;Jÿ y;n;ôm…/ÿpitô
tNm;ÿvtûu somÖ aoWÿ/In;˝ sivÖt; pÿs[ vÖ ;n;˝Ã ®Ä{" pÿxnûU ;' Tv∑;ÿ
ÂÖp;,;Ö' iv„,û"u pvÃtR ;n;MmÖ®toÿ gÖ,;n;ôm…/ÿptyÖSte m;ÿvNtûu iptÿr"
ipt;mh;" preåvrÄe tt;ÿStt;mh; îÖh m;ÿvt )
aÖ‚SmNb[˜•ÿ ‚Ö SmN=Ö]åeÿ Sy;m;ô≤x„yÄSÖ y;Mpÿru oÄ/;y;ÿm‚Ö SmNkmÃ•R SÖ y;'
dÖve ÙÿTy;m( –5–
195
dÖve ; vw y¥ÖDe åk¡v⁄ tR Ö tdsÿru ; ak⁄vtR Ö te dÖve ;

EÖt;nÿ>y;t;ôn;nÿpXyÖNt;nÖ>y;tÿNvtÖ y∂ºvÖ ;n;ô' km;RsIôd;?yÃtR Ö
t¥dsurÿ ;,;'Ö n td;ÿ?yRtÖ yenÖ kmR,Ö Te sÖˇeR ]ÿ hotÖVy;ÿ Aû›oTyÖve tenÖ kmÃ,R ;Ö
yi√êÿe devÖ ;" sÖm.ÿrNÄ tSm;ÿd>y;t;ôn; vwêÿ devÖ ;
yTp[jÖ ;pÿitôjyR ;ôNp[;yÿCzÖˇSm;ô∆y;ÿ" p[;j;pÖTy;" y{;ÿ∑.^û ∫ O Iÿ r;Ö∑m^ ;dÿdtÖ
t{;ÿ∑.û^ tO ;˝Ã r;∑^.ÊOû v' te dÖve ; aÿ>y;t;ônrw surÿ ;nÖ>y;tÿNvtÖ
jywrÿ jyn[;∑û.^ ∫ O Iÿ r;Ä∑m^ ;dÿdtÖ y∂Övº ; aÿ>y;t;Önrw sûru ;nÖ>y;tÿNvtÖ
tdÿ>y;t;ôn;n;ôm>y;t;nÖTv' y∆ywrÖ jÿyNt∆y;ÿn;' jyÖTv' y{;ÿ∑.û^ ∫ O Iÿ
r;Ö∑m^ ;dÿdtÖ t{;ÿ∑.û^ tO ;ÿ˝ r;∑^.ÊûO v' ttoÿ dÖve ; a.ÿvNÖ pr;sÿru ;Ö yo
.[;tOVû yv;ôNTSy;Ts EÖt;Ôu¸ÿ yd>y;t;ônrw veÄ .[;tûVO y;nÖ>y;tÿntu eÖ jywjÿ yR it
r;∑û.^ ∫O Iÿ r;Ö∑m^ ; dÿˇÖe .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tÿVO yo .vit –6–
Aût;ôW;@ûté /;ÿm;ô…¶gÃNR /ÖvSR tSy*Wÿ/yoåPsÖrsÖ ËjoRÖ n;mÖ s îÖdMb[˜ÿ

=Ö]Mp;ÿtuû t; îÖdMb[˜ÿ =Ö]Mp;ÿNtuû tSmÖw Sv;h;ô t;>yÖ" Sv;h;ÿ s'ihôto
ivôês;ÿm;ô sUyoÃR gN/ÖvSR tSyÖ mrIÿcyoåPsÖrsÿ a;ôyvu "ÿ suWªuû "
sUyrRÃ ‚XmíÖNÄ {m;ÿ gN/ÖvSR tSyÖ n=ÿ];<yPsÖrsoÿ bek Ö r⁄ yÿ o .ûJu yu" sÿpu ,Ö oR
yÖDo gÿN/ÖvSR tSyÖ d≤=ÿ,; aPsÖrsÿ" StÖv;" pÖj[ ;pÿitivÖêR k¡m;Rô mnoÿ
gN/ÖvSR tSyÿKs;Rmô ;NyÿPsÖrsoô vˆÿy îiWôro ivôêVyÿc;ô v;toÿ
gN/ÖvSR tSy;poÿåPsÖrsoÿ mûdu ; .uvnÿ Sy ptÖe ySyÿ t ¨Öp·rÿ gOhû ; îÖh cÿ )
s noÿ r;ÖSv;Jy;ÿin˝ r;ÖySpoW˝Ã sûvu IyR˝Ã s'vTsÖrI,;˝Ã SvÖ‚Stm( –
pÖrmÄ œÖe ‰…/ÿpitmûTRO yugNRÃ /ÖvSR tSyÖ ivêÿmPsÖrsoô .uv"ÿ su≤=Öit"
su.iUÿ t.R{’ Ö Tsuvvÿ ;RNpÖjNR yoÿ gN/ÖvSR tSyÿ ivô¥tu oÿåPsÖrsoô ®coÿ
dUrû he iÿ trmO@yÖ o mOTû yugNRÃ /ÖvSR tSyÿ pÖj[ ; aÿPsÖrsoÿ .Iô®vÖ‡í;®ÿ"
196
’p,k;ôxI k;moÿ gN/ÖvSR tSy;ô/yoÿåPsÖrsÿ" xoôcyÿNtIôn;RmÖ s îÖdMb[˜ÿ

=Ö]Mp;ÿtûu t; îÖdMb[˜ÿ =Ö]Mp;ÿNtuû tSmÖw Sv;h;ô t;>yÖ" Sv;h;ô s noÿ
.uvnSy pteÖ ySyÿ t ¨Öp·rÿ gOhû ; îÖh cÿ ) ¨Ö® bÖ˜[ ,ÿåe Smw =Ö];yÖ mihô
xmÃR yCz –7–
r;Ö∑k^ ;ÿm;y hotÖVy;ÿ r;Ö∑'^ vw r;ÿ∑.û^ tO oÿ r;Ö∑,e^ vwÖ ;Smÿw r;Ö∑m^ vÿ ®Nıe r;Ö∑m^ veÖ
.ÿvTy;ô‡Tmnÿe hotÖVy;ÿ r;Ö∑'^ vw r;ÿ∑.^û tO oÿ r;Ö∑M^ p[jÖ ; r;Ö∑M^ pÖxvoÿ r;Ö∑'^
yCz^œπ oô .vÿit r;Ö∑,e^ vwÖ r;Ö∑m^ vÿ ®NıeÖ v…sÿœ" sm;ôn;n;ÿM.vitô
g[;mÿk;m;y hotÖVy;ÿ r;Ö∑'^ vw r;ÿ∑.^û tO oÿ r;Ö∑˝' sÿj;ôt; r;Ö∑,e^ vwÖ ;Smÿw r;Ö∑˝^
sÿj;ôt;nvÿ ®Nıe g[;Mô yÿ‡e v .ÿvTy‡…/ôdve nÿ e juhoTy…/ôdve nÿ EÖv;Smÿw
sj;ôt;nvÿ ®NıeÖ t EÿnmÖ vÿ®ı;Ö ¨pÿ itœNte rqmu% û aojÿSk;mSy
hotÖVy;ÿ aojoô vw r;ÿ∑.^û tO Ö aojoô rqÖ aojÿsvÖw ;Sm;ô aojoåvÿ ®Nı
aojÖSVyÿve .ÿvitô yo r;Ö∑;^ dpÿ.tU "Ö Sy;ˇSmÿw hotÖVy;ÿ y;vÿNtoåSyÖ rq;ô"
SyuSt;Nb[yUÿ ;¥ûõu ?™ v…mitÿ r;Ö∑m^ veÖ ;Smÿw yunKÖ Ty;¸ÿtyoô v; EÖtSy;Klÿ¢O ;Ö
ySyÿ r;ô∑'^ n kLpÿte SvrÄqSyÖ d≤=ÿ,' cÖ£MpÖv[ ÁO ÿ n;ô@«mÖ….
jÿ¸u y;ôd;¸ÿtIrÄve ;Syÿ kLpyitô t; aÿSy kLpÿm;n; r;Ö∑m^ nÿu kLpte
s'g;[ mÖ e s'yˇÿ e hotÖVy;ÿ r;Ö∑'^ vw r;ÿ∑.û^ tO oÿ r;Ö∑e^ %luû v; EÖte Vy;yÿCzNteÖ ye
sÃg' ;[ mÖ ˝ s'yÖ ≤NtÖ ySyÖ pUvSRÃ yÖ ju◊iÿ tô s EÖv .ÿvitô jyÿitô t˝ s'gÃ ;[ mô '
m;ÿN/ûk u îû?mo .ÿvTÖ y©;ÿr; EÖv pÿi[ tôv∑e mÿ ;n; aÖ…m];ÿ,;mSyÖ sen;ôMp[itÿ
ve∑y≤NtÖ y ¨ÖNm;¥Öˇe Smÿw hotÖVy;ÿ gN/v;RPsÖrsoô v; EÖtmuNm;ÿdy≤NtÖ y
¨ÖNm;¥ÿTyÖte e %lûu vw gÿN/v;RPsÖrsoô y{;ÿ∑.û^ tO SÖ tSmÖw Sv;h;ô t;>yÖ"
Sv;heitÿ juhoitô tenvwÖ nw ;ÿHzmyitô nwygÿ o[ /Ö a*dÿMu brÄ a;êÿTqÖ" Pl;=Ö
îtIô?mo .ÿvTyetÖ e vw gÿN/v;RPsÖrs;Ã' gûhO ;" Sv EÖvnw ;ÿn;ôytÿne
197
xmyTy‡….ôcrÿt; p[itloôm˝ hoÿtVÖ y;ÿ" p[;,Ö ;nÖve ;Syÿ p[tÖ IcÖ" p[itÿ y*itô
t' ttoô yenÿ kÉnÿ c StO,tu eÖ Sv’¡tÖ î·rÿ,e juhoit p[drÖ e vÖtw √; aÖSyw
inAÃi≥ tgOhItÖ' inA≥iÃ tgOhIt EÖvnw Ö' inA≥TÃ y; g[;hyitô y√;ôc" £ûrÀ ' tenÖ
vWÿ$k ( roit v;ôc EÖvnw 'Ã £ûrÀ ,e Ö p[ vOíÿ it t;ôjg;itômR ;CzRitô ySyÿ
k;ômyetÿ ;ô•;¥Öm; dÿdIôyie tô tSyÿ sÖ.;y;ÿmˇu ;ôno inôp¥Ö .uvnÿ Sy ptÖ îitô
tO,;ÿinô s' gÿO Iy;Tp[j;pÿitôvRw .uvnÿ SyÖ pitÿ" p[jÖ ;pÿitnÖvw ;Sy;ÿ•;¥Öm;
dÿˇ îÖdmÖhmÖm„u y;ÿm„u y;yÖ,Sy;ô•;¥ÿ˝ hr;ÖmITy;ÿh;ô•;¥ÿmvÖe ;Syÿ hrit
WÖ≤@±.hRrÃ itô W@±v; Aûtvÿ" pÖj[ ;pÿitnwvÖ ;Sy;ô•;¥ÿm;ôd;yÖtvR oÿåSm;ô anûu p[
yÿCz≤NtÖ yo JyÖœe bÿN/ûru pÿ.tU "Ö Sy;ˇ˝ Sqleåÿ vÖs;Yyÿ b[˜*dÖn'
ctÿ"u xr;vMpÖKTv; tSmÿw hotÖVy;ÿ v„mÖR vw r;ÿ∑.^ tO oô v„mÖR Sql'Ö v„mÃ,R vÖw nw Ö'
v„mÃR sm;ôn;n;Ã' gmyitô ctÿ"u xr;vo .vit idô+vÿve p[itÿ itœit =Iôre
.ÿvitô ®cÿmvÖe ;‚SmÿNd/;ôTyu‡ıÿrit ÍtÖTv;yÿ sÖipR„v;ÿN.vit me?yÖTv;yÿ
cÖTv;rÿ a;WÖyRe ;" p[;Xnÿ≤Nt idôx;mÖve JyoitÿiW juhoit –8–
deivÿk;ô invÃpR Te pÖj[ ;k;ÿmXÖ zNd;˝Ã…sô vw deivÿk;ôXzNd;˝ÃsIvÖ %lûu vw

pÖj[ ;XzNdoÿ….rÄve ;Smÿw pÖj[ ;" p[ jÿnyit p[qmÖ ' /;ôt;rÃ' kroit …mqunû I EÖv
tenÿ kroÖTyNvÖve ;Sm;ô anÿmu itmRNyte r;Öte r;Ök; p[ …sÿnIv;ôlI jÿnyit
p[jÖ ;SvÖve p[j;ÿt;su kû◊⁄ ;ÿ v;c'Ã d/Tye‡Ö t; EÖv
invÃpR Te pÖxk u ;ÿmXÖ zNd;ÿ˝…sô vw deivÿk;ôXzNd;˝ÃsIvÖ %lûu vw
pÖxvÖXzNdoÿ….rÄve ;Smÿw pÖxNU p[ jÿnyit p[qmÖ ' /;ôt;rÃ' kroitô p[vw tenÿ
v;pyÖTyNvÖve ;Sm;ô anÿmu itmRNyte r;Öte r;Ök; p[ …sÿnIv;ôlI jÿnyit
pÖxnU veÖ p[j;ÿt;Nkû◊⁄ ;ÿ p[itÿ œ;pyTye‡Ö t; EÖv
invÃpR dÖe g( ;[ mÿk;mÖXzNd;ÿ˝…sô vw deivÿk;ôXzNd;˝ÃsIvÖ %lûu vw
198
g[;mÖXzNdoÿ….rÄve ;SmÖw g[;mÖmvÿ ®Nıe m?yÖto /;ôt;r'Ã kroit m?yÖt EÖvnw Ö'
g[;mÿSy d/;TyÖ‡e t; EÖv invÃpR ∆Öe ‰og;ÿmy;vIô zNd;˝Ã…sô vw
deivÿk;ôXzNd;˝Ã…sô %luû v; EÖtmÖ…. mÿNyNteÖ ySyÖ Jyog;ômyÿitô
CzNdoÿ….rÄve nw mÿ gÖd' k¡roit m?yÖto /;ôt;rÃ' kroit m?yÖto v;
EÖtSy;Klÿ¢O 'Ö ySyÖ Jyog;ômyÿit m?yÖt EÖv;SyÖ tenÿ kLpyTye‡Ö t; EÖv
inRvpÿ ¥eÖ ' yÖDo nopÖnmeCÖ zNd;ÿ˝…sô vw deivÿk;ôXzNd;˝Ã…sô %lûu v; EÖt'
nopÿ nm≤NtÖ y' yÖDo nopÖnmÿit p[qmÖ ' /;ôt;rÃ' kroit mu%tÖ EÖv;Smÿw
CzNd;˝Ã…s d/;ôTyupnwÿ ' yÖDo nÿmTye‡Ö t; EÖv invÃpR de Ij;ônXzNd;˝Ã…sô vw
deivÿk; y;ôty;ÿm;nIvÖ %lûu v; EÖtSyÖ CzNd;˝Ã…sô y ÈÃj;ôn ¨ÿˇmÖ '
/;ôt;rÃ' kroTyupû ·rÿ∑;dÖve ;SmÖw zNd;ô˝Syy;ÿty;m;ôNyvÿ ®NıÖ ¨pÿnw muˇrÿ o
yÖDo nÿmTye‡Ö t; EÖv invÃpR ¥eÖ MmÖ/e ; nopÖnmÖCe zNd;˝Ã…sô vw
deivÿk;ôXzNd;˝Ã…sô %luû v; EÖt' nopÿ nm≤NtÖ yMme/Ö ; nopÖnmÿit p[qmÖ '
/;ôt;rÃ' kroit mu%tÖ EÖv;SmÖw zNd;˝Ã…s d/;ôTyupnwÿ MmÖ/e ; nÿmTye‡Ö t; EÖv
invRpÃ de ‘u[ ;ÿmXzNd;˝Ã…sô vw deivÿk;ôXzNd;˝ÃsIvÖ %lûu vw
®KzNdoÿ….rÄve ;‚SmÖncu[ Ã' d/;it =Iôre .ÿv≤NtÖ ®cÿmvÖe ;‚SmÿNd/it m?yÖto
/;ôt;rÃ' kroit m?yÖt EÖvnw ˝Ã ®Äco dÿ/;it g;yÖ]I v;
anÿmu itiS]Ö∑gë ;[ k ô ; jgÿtI …snIv;ôLyÿn∑uû Pë kûÙ⁄ /;ôtR ; vÿW$(k;ôr" pÿvU pR =Ö o
r;Ök;pÿrpÖ=" kûÙ⁄ rÿm;v;ôSy;ÿ …snIv;ôlI p*,Rm;ôSynÿmu itíÖN{m;ÿ /;ôt;∑*
vsÿvoôå∑;=ÿr; g;yÖ}yek;ÿdx ®Ä{; Ek;ÿdx;=r; i]ô∑Bë √;dÿx;idôTy;
√;dÿx;=r;Ö jgÿtI pÖj[ ;pÿitrnû∑u Bë /;ôt; vÿW$(k;ôr EÖt√w deivÿk;ô" sv;Ã…R ,
cÖ CzNd;˝Ã…sô sv;ÃíR devÖ t;ÿ vW$(k;ôr‡St; yTsÖh sv;ÃR inôvpR deÿ IêÖr;
EÿnMpÖd[ hoô √π pÿq[ mÖ e inô®Pyÿ /;ôtSu tûtO Iy'Ö invÃpR ˇeÖ qoÿ EÖvoˇÿreÄ invÃpR ˇeÖ qwnÿ Ö'
n p[ dÿhNÖ TyqoÖ ySmÖw k;m;ÿy in®ÄPyNtÖe tmÖve ;….ô®p;ÿ“oit –9–
199
v;Stoÿ„pteÖ p[itÿ j;nIÁÖSm;NTSv;vex Ö o aÿnmIôvo .ÿv; n" ) yÊvemhÿ e

p[itô t•oÿ juWSvÖ x' nÿ E…/ i√ôpdeÖ x' ctÿ„u pde –
v;Stoÿ„pte xÖGmy;ÿ sÖ˝sd;ÿ te s=Iômihÿ rÄ<vy;ÿ g;tûmu Ty;ÿ ) a;vÖ"
=emÿ ¨Öt yogeÖ vrÃ' no yûyU Mp;ÿt SvÖ‚St….ô" sd;ÿ n" –
yTs;ôyMp[;tÿ r…¶hoô]' jûhu oTy;ÿ¸tI∑Ök; EÖv t; ¨pÿ /ˇeÖ
yjÿm;noåhor;Ö];…,Ö v; EÖtSye∑k ÿ ;ô y
a;ihÿt;…¶ÖyTR s;ôyMp[;tÿ juhRû oTyÿhor;Ö];<yÖve ;PTve∑k
ÿ ;" ’ûTvopÿ /ˇeÖ dxÿ
sm;ôn]ÿ juhoitô dx;ÿ=r; ivôr;Æ@±vrÖ ;jÿmvÖe ;PTve∑k Ö ;' ’ûTvopÿ /Öˇåe qoÿ
ivôr;JyÖve yÖDm;ÿ“oitô …cTyÿ…íTyoåSy .vitô tSm;ô¥]Ö dxoÿiWôTv;
pÖy[ ;itô t¥ÿDv;ôSTvv;ÿSTvÖve t¥ˇtoÿåv;ôcR Inÿ˝ ®Ö{" %lu¡û vw
v;ÿSto„pÖityRd¸ÿTv; v;Sto„pÖtIyÿMp[y;ôy;&û{ EÿnM.ûTU v;…¶rÿnTUû q;yÿ
hNy;√;Sto„pÖtIy'Ã juhoit .;gÖ/ye neÿ vwÖ nw ˝ÿ xmyitô n;itÖmR ;CzRiÃ tô
yjÿm;noô y¥ûˇu _É jÿ¸u yû ;¥q;ô p[y;ÿtÖe v;St;ôv;¸ÿitÃ' jûhu oitÿ t;ôdgO vÖe
t¥dyÿˇu _É ju¸yû ;¥q;ô =emÖ a;¸ÿitÃ' juhû oitÿ t;ôdgO vÖe td¸ÿtmSy
v;Sto„pÖtIyÿ˝ Sy;ô∂≤=ÿ,o yuˇû _o .vÿit sÖVyoåyûˇu _oåqÿ v;Sto„pÖtIy'Ã
juhoTyû.u yÿmvÖe ;kôrpÿ·rvgRmveÖ nw ˝ÿ xmyitô ydeky¡ ; ju¸yû ;∂ÿivRhoôm'
k¡y⁄ ;RTpuroånuv;ôKy;ÿmnÖ CU yÿ y;ôJyÿy; juhoit sdevTÖ v;yÖ yıutû
a;ÿd?Ö y;&û{' gûhO ;nÖNv;roÿhye¥Ö dÿv=Ö ;,;ÖNysÿMp[=;Py p[y;ôy;¥q;ÿ
yDvexsÖ ' v;ôdhÿn' v; t;ôdgO vÖe tdÖy' teÖ yoinÿA‚û≥ TvyÖ îTyÖr<yoÿ"
sÖm;roÿhyTyeWÖ v; aÖ¶ye oRinô" Sv EÖvnw Ö' yon*ÿ sÖm;roÿhyÖTy‡qoô
%Lv;ÿ¸yû dR rÖ <yoÿ" sÖm;Â¡!oô nXyedÖ du Sÿ y;ô…¶" sIÿdTe punr;Ö/ye "ÿ Sy;ôiditô
y; tÿe a¶e yÖ…Dy;ÿ tÖnSU tyeÁ; roÖhTe y;ôTmNTsÖm;roÿhytÖe yjÿm;noô v;
200
aÖ¶ye oRinô" Sv;y;ÿmvÖe nw Ö' yoNy;ÿ˝ sÖm;roÿhyte –10–
Tvmÿ¶e bûhO √yoô d/;ÿ…s dev d;ôxWu eÿ ) kôivgOhRû pÿitôyvRu ;ÿ –

hÖVyÖv;@Ö…¶rÄjrÿ" ipôt; noÿÃ ivô.iu vÖ.R ;v;ÿ sudû x O Iÿko aÖSme ) sugû ;ôhpRÖ TÖ y;"
s…mWoÿ iddIÁSmÖi{yÖKs‚MmÿmIihô ≈v;˝Ã…s –
Tv' cÿ som noô vxoÿ jIôv;tu'û n mÿr;mhe ) ipôy[ Stoÿ]oô vnÖSpitÿ" –
bÖ˜[ ; dÖve ;n;ÿMpdÖvI" k¡vIôn;mOiWôivRp;[ ,ÿ ;MmihôWo mûgO ;,;ÿm( ) XyÖne o
gO/;[ ,ÿ ;Ö˝ Sv…/ÿitôvnR ;ÿn;ô˝ somÿ" pÖiv]ÖmTyÿie tô re.nÿ ( –
a; ivôêdevÿ ˝Ö sTpÿit˝ sûˇU _ìr¥Ä ; vû,O Imhe ) sÖTysÿv˝ sivôt;rÿm( –
a; sÖTyenÖ rjÿs;ô vtÃmR ;no invÖx e yÿ•mÖ tO MÖ mTy|Ã c ) ihôr<Ä yyÿne sivôt;
rqÖne ; dÖve o y;ÿitô .uvnÿ ; ivôpXyÿn( –
yq;ÿ noô aidÿitô" krÄTpêÖe nO>yoô yq;ô gvÿe ) yq;ÿ toôk;yÿ ®Öi{yÿm( –
m; nÿStoÖkÉ tnÿyeÖ m; nÖ a;yÿiu Wô m; noô goWûu m; noô aêÿWe u rI·rW" )
vIôr;Nm; noÿ ®{ .;…môto vÿ/IhÖiR v„mÿNtoô nmÿs; iv/em te –
¨ÖdpÖ tu[ oô n vyoô r=ÿm;,;Ö v;vÿdto aÖ….[ySÿ yevÖ òW;ÿ" ) …gô·rô.j[ oô
nomRyoô mdÿNtoô bOhSÖ pitÿm>Ö yÿk;≥ aÿn;vn( –
hÖ˝sw·rÿvÖ s≤%ÿ….ôv;Rvdÿ ≤∫rXmÖNmy;ÿinô nhÿn;ô VySyÿn( )
bOhSÖ pitÿr….ôkinÿ£dÖÌ; ¨Öt p[;St*ôd∞u ÿ ivô√;˝ aÿg;yt( – EN{ÿ
s;nÖ…s˝ rÄ…y˝ sÖ…jTv;ÿn˝ sd;ôshÿm( ) viWRœÃ mûtU yÿe .r –
p[ sÿs;ihWe pu®ÙtÖ x]ûÔU ‰eœSÿ teÖ xu„mÿ îÖh r;ÖitrÿStu ) îN{; .ÿrÄ
d≤=ÿ,ne ;ô vsÿiU nô pitô" …sN/ÿnU ;m…s rÄve tIÿn;m( –
Tv˝ sutû Syÿ pIôtyeÿ sÖ¥o vûı O o aÿj;yq;" ) îN{Ö Jywœ‰;ÿy su£to –
.uvSÖ Tv…mÿN{Ö b[˜,ÿ ; mÖh;N.uvoô ivêÿWe uû svÿnWe u yÖ…Dyÿ" ) .uvoô
201
nø˝í‰*ôào ivêÿ‚SmÖN.reÄ Jyeœíÿ Ö mN]oÿ ivêcWR,e – …mô]Syÿ cWR,IÖ/tO "Ö

≈voÿ devÖ Syÿ s;nÖ…sm( ) sÖTy' …cô]≈ÿvStmm( –
…mô]o jn;ÿNy;tyit p[j;ôn‚NmÖ]o d;ÿ/;r pO…qôvImûtu ¥;m( ) …mô]"
’û∑Irinÿ…mW;ô…. cÿ∑e sÖTy;yÿ hÖVy' `ûtO vÿi√/em –
p[ s …mÿ]Ö mtoÃR aStûu p[ySÿ v;ôNyStÿ a;idTyÖ ≤x=ÿit vÖt[ ne ÿ ) n hÿNyteÖ
n jIÿyteÖ Tvotoô nwnmÖ ˝hoÿ aXnoÿTy≤Ntÿtoô n dûrU ;t( –
yi∞Ö≤ı tÖe ivxoÿ yq;ô p[ dÿve v®, v[tÖ m( ) …mômIôm…sô ¥ivÿ¥iv –
y≤Tk˘ cÖde ' vÿ®,Ö dwVyÖe jnÿåe ….{oôhMmÿn„ûu y;ÿír;ÿm…s ) a…cÿˇIô yˇvÖ
/m;RÃ yuyoipôm m; nÖStSm;ôdne sÿ o dev rI·rW" –
ikôtvÖ ;soô yi{ÿ·rôpnu R dIôiv y√;ÿ `; sÖTymûtu y• ivôµ ) sv;ôR t; iv
„yÿ ≤x…qôrve ÿ devÖ ;q;ÿ te Sy;m v®, ipôy[ ;sÿ" –11–
@it tOtIyk;<@e ctuq"R p[p;#k" 4
aq tOtIyk;<@e pçm" p[p;#k" 5

pU,û ;R pÖí;dutû pU,û ;R purû St;ôdNu mÿ?yôt" p*ÿ,mR ;ôsI …jÿg;y )
tSy;'Ã devÖ ; a…/ÿ sÖv' sÿNt ¨ˇÖme n;k¡ îÄh m;ÿdyNt;m( –
yˇeÿ devÖ ; adÿ/.u ;Rg/Ö ye mÖ m;ÿv;Sye sÖv' sÿNto mihôTv; )
s; noÿ yÖD' ‚pÿpiO h ivêv;re rÄ…y' noÿ /eih su.ge suvû Irÿm( –
inôvx e nÿ I sÖ©mÿnIô vsUnÿ ;ô' ivê;ÿ Âôp;…,ô vsUNÿ y;vex Ö yÿNtI )
sÖhß Ö pÖ oôW˝ su.û g;ô rr;ÿ,;ô s; nÖ a; gÖNvcRsÃ ; s'ivd;ôn; –
a¶IÿWom* p[qmÖ * vIôy,ÃRe Ö vsUnÿ {ûu[ ;n;ÿidôTy;inôh …jÿNvtm( )
m;ô?y˝ ih p*ÿ,mR ;ôs' juWû qe ;ô' b[˜,ÿ ; vOı û * su’ÿ tû ne ÿ s;ôt;vq;ôSm>yÿ˝
sÖhvIÿr;˝ rÄ…y' in yÿCztm( –
202
a;ôidôTy;í;i©ÿrsí;ô¶In;dÿ/tÖ te dÿxpR ,U mR ;ôs* p[Pw sôNteW;ômi©ÿrs;ô'

in®ÿ¢˝ hÖivr;sIôdq;ÿidôTy; EÖt* hom;ÿvpXyôNt;vÿjhu vuSû ttoô vw te
dÿxpR ,U mR ;ôs* pUvÖR a;lÿ.Nt dxRp,U mR ;ôs;v;ôl.ÿm;n EÖt* hom*ÿ
purû St;ÿ∆¸u y;Ts;ô=;devÖ dÿxpR ,U mR ;ôs;v; lÿ.te b[˜v;ôidnoÿ vd≤Ntô s
Tvw dÿxpR ,U mR ;ôs;v; lÿ.te Ö y Eÿnyornuloôm' cÿ p[itloôm' cÿ
ivô¥;idiTyÿm;v;ôSy;ÿy; Ëô?v| tdÿnl u oôm' p*ÿ,mR ;ôSyw p[tÿ IôcInÖ' tTp[iÿ tloôm'
yTp*ÿ,mR ;ôsI' pUv;RmÃ ;ôl.etÿ p[itloômmenÿ ;ôv; lÿ.te ;ômmu pÿ =Ö Iyÿm;,ÖmNvpÿ
=Iyet s;rSvût* hom*ÿ purû St;ÿ∆¸u y;dm;v;ôSy;ÿ vw
srÿSvTynuloômmevÖ nw ;ôv; lÿ.teåÖ mum;ôPy;yÿm;nÖmNv; Py;ÿyt
a;¶;vw„,ôvmek;ÿdxkp;l' purû St;ô…•vRpÃ TÖe srÿSÃ vTyw cÖ®˝ srÿSvteÖ
√;dÿxkp;lÖ' yd;ÿ¶yÖe o .vÿTyô…¶vwR yÿDmu% û ' yÿDmu% û mevÖ ≤ıR'Ã purû St;ÿıˇeÖ
y√w„ÿ ,ôvo .vÿit yÖDo vw iv„,uyÿ DÖR mevÖ ;r>yô p[ tÿntu Öe srÿSvTyw cÖ®.Rviÿ tô
srÿSvteÖ √;dÿxkp;loåm;v;ôSy;ÿ vw srÿSvtI pU,û mR ;sÖ" srÿSv;ôNt;vevÖ
s;ô=;d; rÿ.t Aû›oTy;ÿ>y;ô' √;dÿxkp;lÖ" srÿSvte .vit …mqunTÖ v;yÖ
p[j;ÿTyw …mqunû * g;v*ô d≤=ÿ,;ô smOı ÿ ‰w –1–
AWÿyoô v; îN{'Ã p[TÖ y=Ö' n;pÿXyôNt' v…sÿœ" p[TÖ y=ÿMpXyôTsoÿåb[vIôdô b( ;[ ˜ÿ,'

te v+y;…mô yq;ô TvTpurÿ oiht;" p[jÖ ;" p[jÿ inô„yNteåqÖ metrÿ >e yô AiWÿ>yoô
m; p[ voÿcÖ îitô tSm;ÿ EÖt;NTStomÿ.;g;nb[vIôˇtoô v…sÿœpuroiht;" p[jÖ ;"
p[;j;ÿyNtô tSm;ÿ√;…sôœo b[˜Ö ; k;ôy"ÃR p[vw j;ÿyte rÄ‚Xmrÿ…sô =y;ÿy Tv;ô
=y'Ã …jôNveTy;ÿh devÖ ; vw =yoÿ devÖ >e yÿ EÖv yÖD' p[;hÖ p[ie tÿr…sô /m;RyÃ Tv;ô
/m|Ã …jôNveTy;ÿh mnu„û y;ÿ vw /moRÃ mnu„û ye>ÿ y EÖv yÖD' p[;h;‡iNvÿitr…s
idôve Tv;ô idv'Ã …jôNveTy;ÿh>Öw y EÖv loôk>É yoÿ yÖD' p[;hÿ iv∑ÖM.oÿå…sô vO∑‰wÿ
203
Tv;ô vOi∑'Ã …jôNveTy;ÿhÖ vOi∑ÿmvÖe ;vÿ ®Nıe p[vÖ ;Syÿnvûu ;sITy;ÿh

…mqunTÖ v;yoô‡≤xgÿ…sô vsu>ÿ ySTv;ô vsU≤ÿ ÔôNveTy;ÿh;ô∑* vsÿvÖ Ek;ÿdx
®Ä{; √;dÿx;idôTy; EÖt;vÿNtoô vw devÖ ;Ste>yÿ EÖv yÖD' p[;h*‡joÿå…s
ipôt>O yÿSTv; ipôt≤ø ÔôNveTy;ÿh devÖ ;nevÖ ipôtnø nuû s' tÿnoitô tNturÿ …s
p[jÖ ;>yÿSTv; p[jÖ ; …jôNveTy;ÿh ipôtnø vÖe p[jÖ ; anuû s' tÿnoit pOtn;ôW;@ÿ…s
pÖx>u yÿSTv; pÖx≤U ÔôNveTy;ÿh p[jÖ ; EÖv pÖxnU nuû s' tÿnoit
revÄ dÖSyoWÿ/I>yôSTv*Wÿ/I…jRNô veTy;ôh*Wÿ/I„vevô pÖxNU p[itÿ
œ;pyTy‡….ô…jdÿ…s yuˇû _g[;vô Ne {;ÿyÖ TveN{'Ã …jôNveTy;ÿh;ô….…jÿTy;ô
a…/ÿpitr…s p[;,ô ;yÿ Tv; p[;,ô ' …jôNveTy;ÿh p[jÖ ;Svevô p[;,ô ;Ndÿ/;it
i]ôvdO …ÿ s p[vÖ dO sÖ ITy;ÿh …mqunTÖ v;yÿ s˝roÖhoÿå…s nIroÖhoÿåsITy;ÿhÖ
p[j;ÿTyw vsuk û oÿå…sô veW…ÿ ≈r…sô vSyÿi∑rÄsITy;ÿhÖ p[itÿiœTyw –2–
aÖ…¶n;ÿ devÖ ne Ö pOtnÿ ; jy;…m g;yÖ],e Ö CzNdÿs; i]ôvtO ;ô Stomenÿ rqNtôr,e Ö

s;ª;ÿ vW$(k;ôr,e Ö vj[,ÿe pUvjÖR ;N.[;tOVÿ y;ôn/ÿr;Np;dy;ôMyvwnÿ ;Nb;/eÖ
p[Tyenÿ ;•udåÖe ‚SmN=yeåÖ ‚SmN.U…ÿ mloôkÉ yoÿåSm;N√πi∑ô y' cÿ vÖy' i√ô„mo
iv„,oô" £me,Ö ;Tyenÿ ;N£;m;ômI‡N{e,ÿ devÖ ne Ö pOtnÿ ; jy;…mô ]w∑.ÿë ne Ö
CzNdÿs; pçdÖxne Ö Stomenÿ bOhtÄ ; s;ª;ÿ vW$(k;ôr,e Ö vj[,ÿe
shÖj;iNvêe…ÿ .devÖR …e .ô" pOtnÿ ; jy;…mô j;gÿtne Ö CzNdÿs; s¢dÖxne Ö
Stomenÿ v;mdeVÖ yenÖ s;ª;ÿ vW$(k;ôr,e Ö vj[,ÿe ;prÄj;‡inN{e,ÿ sÖyju oÿ
vÖy˝ s;ÿsÁÖ ;mÿ pOtNyôt" ) flNtoÿ vO]û ;<yÿpiÖ[ t ) yˇeÿ a¶eÄ tejSÄ ten;ûh'
tejÿ SÖ vI .Uyÿ ;sÖ' yˇeÿ a¶eÖ vcRSÖ ten;ôh' vÿcSÖR vI .Uyÿ ;sÖ' yˇeÿ a¶eÖ
hrÄSten;ôh˝ hÿrSÄ vI .Uyÿ ;sm( –3–
204
ye devÖ ; yÿDhÖ noÿ yDÖmWu "ÿ pO…qôVy;m?y;sÿte ) aÖ…¶m;ôR te>yoÿ r=tûu

gCzÿmπ sû’ u toÿ vÖym( –
a;gÿNm …m];v®,; vre<y;ô r;]Iÿ,;M.;ôgo yûvu yoôyoR a‚Stÿ ) n;k˘ÿ
gO;ôn;" sÿ’ u tû Syÿ loôkÉ tûtO Iyÿe pûœO º a…/ÿ rocÖne idûv" –
ye dÖve ; yÿDhÖ noÿ yDÖmWu oôåNt·rô=åe ?y;sÿte ) v;ôymu ;ôR te>yoÿ r=tûu gCzÿmπ
su’ û toÿ vÖym( –
y;StÖe r;]Iÿ" sivtdRve yÖ ;nIÿrNtÖr; ¥;v;ÿp…O qôvI ivôy≤Ntÿ ) gûhO íw Ö svÃ"Rw
pÖj[ y;ôNvg[eÖ suvo ®h;ÿ,;Strt;ô rj;˝Ã…s –
ye dÖve ; yÿDhÖ noÿ yDÖmWu oÿ idôVy?y;sÿte ) sUyoÃR m;ô te>yoÿ r=tûu gCzÿmπ
sû’ u toÿ vÖym( –
yenNe {;ÿy sÖm.ÿr"Ä py;˝ÃSyuˇmÖ ne ÿ hÖivW;ÿ j;tved" ) ten;ÿ¶Öe Tvmûtu
vÿ/yR meÖ ˝ sÿj;ôt;n;ô˝ ≈wœ‰ô a; /eÁÿ nº m( –
yÖDhÖ noô vw dÖve ; yÿDmÖ Wu "ÿ s≤NtÖ t EÖWu loôk„É v;ÿst a;ôdd;ÿn;
ivmQn;ôn; yo dd;ÿitô yo yÿjteÖ tSyÿ ) ye dÖve ; yÿDhnÿ"
pO…qôVy;m?y;sÿtÖe ye aÖNt·rÿ=Öe ye idôvITy;ÿhmÖe ;nÖve loôk;˝StIôTv;R
sgÿhO "Ö spÿx"u suvgÖ | loôkmeTÖ y‡pÖ vw somÿne je ;ôn;∂Övº t;ÿí yÖDíÿ
£;mNTy;¶Öye Mpçÿkp;lmudvs;ônIy'Ö invÃpR de …Ö ¶" sv;ÃR devÖ t;ô" p;¤oÿ
yÖDo dÖve t;ÿívwÖ yÖD' c;vÿ ®Nıe g;yÖ]o v; aÖ…¶g;ÃyR ]Ö Cz¡Nd;ôSt' zNdÿs;ô
Vyÿ/yR itÖ yTpçÿkpÖ ;l' kÖroTyÖ∑;k¡p;l" k;ôyoÃåR ∑;=ÿr; g;yÖ]I
g;ÿy]Ö oÿå…¶g;ÃyR ]Ö Cz¡Nd;ô" SvenvwÖ nw 'Ö zNdÿs;Ö smÿ/yR it pÖ¤‰*ÿ
y;Jy;nuv;ôKyÿe .vtÖ" p;¤oÿ yÖDStenvwÖ yD;•witÿ –4–
sUyoÃR m; dÖve o dÖve >e yÿ" p;tu v;ôyru NÄ t·rÿ=;ô¥jÿm;noôå…¶m;ÃR p;tûu c=ÿWu " )
205
s=Ö xUWÖ sivÿtiÖ vRêcÿ WR, EÖt…e .ÿ" somÖ n;mÿ….ivR/me tÖe te….ÿ" somÖ
n;mÿ….ivR/me te )
aÖhMpÖrSt;ÿdhÖ mÖvSt;ÿdhÖ ' JyoitÿW; iv tmoÿ vv;r ) ydÖNt·rÿ=' tdÿu me
ipôt;.ÿdU hÖ ˝ sUymRÃ .u yÖ toÿ ddx;ôhR M.ÿyU ;smuˇmÖ " sÿm;ôn;n;ôm;
sÿm{ûu ;d;Nt·rÿ=;TpÖj[ ;pÿit®dÖ…/' Cy;ÿvy;ôtIN{Ö" p[ ò*ÿtu mÖ®toÿ
vWRyÖ NtU‡•ÿM.y pO…qôvI‚M.ÖNıId' idôVy' n.ÿ" ) ¨Ödn( o idôVySyÿ no
dÖhe Ix;ÿnoô iv sÿjO ;Ö dOitÿm( –
pÖxvoô v; EÖte yd;ÿidôTy EÖW ®Ö{o ydÖ…¶roWÿ/Iô" p[;Sy;ô¶;v;ÿidôTy'
jÿhu oit ®Ö{;dÖve pÖxnU NÖ tdÃ/R ;ôTyqoô aoWÿ/I„vÖve pÖxNU p[itÿ œ;pyit
kÖivyÖDR SyÖ iv tÿnoitô pNq;'ô n;k¡Sy pûœO º a…/ÿ rocÖne idôv" ) yenÿ
hÖVy' vhÿ…sô y;…sÿ dûtU îÖt" p[cteÿ ; aÖmtu "Ö snIÿy;n( –
y;SteÖ ivê;ÿ" sÖ…m/Ö" sNTyÿ¶Öe y;" pÿ…O qôVy;MbÖihRiWô sUyRÖe y;" ) t;Stÿe
gCzÖNTv;¸ÿit' `ûtO Syÿ dev;yÖte yjÿm;n;yÖ xmRÃ –
a;ôx;s;ÿn" sûvu IyR˝Ã r;ÖySpoWÖ˝ Sv…êÿym( ) bOhSÖ pitÿn; r;Öy;
SvÖg;’¡toô mÁÖ' yjÿm;n;y itœ –5–
s' Tv;ÿ nÁ;…mô pyÿs; `ûtO ne Ö s' Tv;ÿ nÁ;MyÖp aoWÿ/I…." ) s' Tv;ÿ
nÁ;…m pÖj[ y;ôhmÖ¥ s; dIÿ≤=ôt; sÿnvoô v;jÿmSÖ me –
p[tw ûu b[˜,ÿ SÖ pàIô veid'ô v,RneÃ sIdtu )
aq;ôhmÿnk u ;ô…mnIô Sve loôkÉ ivôx; îÖh )
supû j[Ö sÿSTv; vÖy˝ supû àIô®pÿ seidm ) a¶ÿe spàÖdM.ÿnmÖ dÿB/;soô
ad;ÿ>ym( –
îÖm' iv „y;ÿ…m v®ÿ,SyÖ p;x'Ö ymbÿ›It sævôt; suk û tÉ "ÿ ) /;ôtíu Ö yon*ÿ
206
su’tû Syÿ loôkÉ SyoônMmÿe sÖh pTy;ÿ kro…m –

p[Áe duû Áe tOû Syÿ v;ômIrNvÖ…¶SteågÃ'[ nyÖTvidÿitôm?R yÃ' ddt;˝ ®Ö{;vÿs∑O ;…s
yuvû ; n;mÖ m; m;ÿ ih˝sIô‡vRs>ÿu yo ®Ö{>e yÿ a;idôTye>yoô ivêe>ÿ yo vo
dÖve >e yÿ" pÖ•je nIgOR ;…m yÖD;yÿ v" pÖ•je nI" s;dy;…mô ivêÿSy tÖe
ivê;ÿvtoô vO‚„,ÿy;vtÖ" tv;ÿ¶e v;ômIrnÿu s'dÖ ≤O xô ivê;ô ret;ÿ˝…s
…/WIôy;‡gÿNdÖve ;NyÖDo in dÖve IdevRÖ >e yoÿ yÖDmÿ≤xW•Ö‚SmNTsÿNu vÖit yjÿm;n
a;ô≤xWÖ" Sv;h;ÿ’t;" smu{œeÖ ; gÿN/ÖvmR ; itÿœtÖ ;nÿu ) v;tÿSyÖ pTmÿ…•Ö@
ÈÃ…@ôt;" –6–
vÖW$Ö k( ;ôro vw g;ÿyi]ôyw ≤xroÿå…CznÖˇSywÖ rsÖ" pr;ÿptÖTs

pÿ…O qôvIMp[;ivÿxTÖ s %ÿidôroÿå.vÖ¥Syÿ %;idôr" ßûvu o .vÿitô CzNdÿs;mevÖ
rsenÖ ;vÿ ¥itô srÿs; aÖSy;¸ÿtyo .v≤Nt tOtû IyÿSy;…môto idôiv somÿ
a;sIôˇ' g;ÿy}Ö y;hÿrˇÄ Syÿ pÖ,mR …ÿ Cz¥tÖ tTpÖ,oÃåR .vÖˇTpÖ,SR yÿ p,RTÖ v' ySyÿ
p,ÖmR yIÿ juÙû .Rviÿ t s*ôMy; aÖSy;¸ÿtyo .v≤Nt jûWu Ntÿåe Sy devÖ ;
a;¸ÿtI‡dÖve ; vw b[˜•ÿ vdNtÖ tTpÖ,R ¨p;ÿÍ,oTsû≈u v;ô vw n;mÖ ySyÿ
p,RmÖ yIÿ jûÙu .Rviÿ tô n p;ôp˝ Xlok¡˝ Í,oitô b[˜Ö vw pÖ,oR iv<mÖ®toå•'Ö
iv<m;ÿ®tÄ oÿåêÖTqo ySyÿ p,RmÖ yIÿ jûÙu .RvTÖ y;êÿTQyup.Ö dO b( ˜[ ,wvÖ ;•Ömvÿ
®ÖNıeåqoô b[˜vÖw ivôXy?yÿhU it r;Ö∑'^ vw pÖ,oR iv@ÿêTÖ qo yTpÿ,mRÖ yIÿ
juÙû .RvTÖ y;êÿTQyup.Ö {O ;ô∑m^ veÖ ivôXy?yÿhU it pÖj[ ;pÿitôv;R aÿjhu oôTs;
y];¸ÿit" pÖT[ yitÿœˇÖ toô ivk¡˚tÖ ¨dÿitœÖˇtÿ" pÖj[ ; aÿsjO tÖ ySyÖ
vwk˚¡ tI /ûvu[ ; .vÿitô p[TyÖve ;Sy;¸ÿty‚StœÖNTyqoô p[vw j;ÿyt EÖt√w
ßûvu ;˝ ÂÖp' ySyÖvw ˝ Â¡p;ô" ßucoô .vÿ≤NtÖ sv;Ã<R yÖve nw ˝ÿ ÂÖp;…,ÿ
pxUnû ;mupÿ itœNtÖe n;Sy;pÿÂpm;ôTmÔ;ÿyte –7–
207
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s pÖj[ ;pÿtye Tv;ô Jyoitÿ„mtÖe Jyoitÿ„mNt' gO;…mô d=;ÿy
d=Öv/O eÿ r;Öt' dÖve >e yoÿå…¶…jô◊>º yÿSTvt;ôyR >u yÖ îN{ÿJyeœ>º yoô v®ÿ,r;j>yoô
v;t;ÿip>y" pÖjNR y;ÿTm>yo idôve Tv;ôNt·rÿ=;y Tv; pO…qôVyw Tv;pÿNe {
i√WÖto mnoåpÖ …jJy;ÿsto jÖÁpÖ yo noÿår;tIôyitô t' jÿih p[;,ô ;yÿ
Tv;p;ôn;yÿ Tv; Vy;ôn;yÿ Tv; sÖte Tv;sÿte Tv;ôŒSTv*Wÿ/I>yoô
ivêÿ>e ySTv; .ûtu >e yoô ytÿ" p[jÖ ; aÆK%ÿ{;Ö aj;ÿyNtÖ tSmwÿ Tv; pÖj[ ;pÿtye
iv.ûdU ;•Öe Jyoitÿ„mtÖe Jyoitÿ„mNt' juho…m –8–
y;' v; aÿ?vÖyíRu Ö yjÿm;ní dÖve t;ÿmNt·rôtStSy;Ö a; vÿíO ‰ete

p[;j;pÖTy' dÿ…/gÖh[ ' gÿO Iy;TpÖj[ ;pÿitô" sv;ÃR dÖve t;ÿ dÖve t;ÿ>y EÖv in
ˆÿvë ;te JyÖœe o v; EÖW g[h;ÿ,;'Ö ySyÖWw gûÁO tÖe Jywœ‰ÿmvÖe gÿCzitô sv;ÃsR ;'ô
v; EÖt∂ºvÖ t;ÿn;˝ ÂÖp' ydÖWe g[hoô ySyÖWw gûÁO tÖe sv;Ã<R yÖve nw ˝Ã ÂÖp;…,ÿ
pxûnU ;mupÿ itœNt ¨py;ômgÿhO Itoå…s pÖj[ ;pÿtye Tv;ô Jyoitÿ„mtÖe
Jyoitÿ„mNt' gO;ÖmITy;ÿhÖ JyoitÿrvÄe nw ˝ÿ sm;ôn;n;Ã'
kroTy‡…¶…jô◊>º yÿSTvt;ôyR >u yÖ îTy;ÿhtÖw ;vÿtIôvRw dÖve t;ôSt;>yÖÿ EÖvnw ˝Ö
sv;Ã>R yo gO;ÖTy‡pÿNe { i√WÖto mnÖ îTy;ÿhÖ .[;tÿVO y;pnuÊyw p[;,Ö ;yÿ
Tv;p;ôn;yÖ TveTy;ÿh p[;,ô ;nÖve yjÿm;ne d/;itô tSmÿw Tv; pÖj[ ;pÿtye
iv.ûdU ;VneÖ Jyoitÿ„mteÖ Jyoitÿ„mNt' juhoômITy;ÿh pÖj[ ;pÿitô" sv;ÃR devÖ t;ô"
sv;Ã>R y EÖvnw 'Ã dÖve t;ÿ>yo juhoTy;‡JygÖh[ ' gÿO Iy;ôˇje Sÿ k;mSyÖ tejoÖ v;
a;Jy'Ã tejSÖ Vyÿve .ÿvit somgÖh[ ' gÿO Iy;d(b˜[ vcÖsR k;ÿmSy b[˜vcRsÖ '
vw somoÿ b[˜vcÖSR yÿve .ÿvit d…/gÖh[ ' gÿO Iy;TpÖxk u ;ÿmSÖ yoGvRw
d?yUKpRx Ö vÿ ËÖjvwR ;Sm;ô ËjÃMR pxUnvÿ ®Nıe –9–
208
Tve £tûmu ipÿ vOÔ≤NtÖ ivêÖe i√yRdteÖ e i].RvNÖ TyUm;ÿ" ) Sv;ôdo" Sv;dIÿy"
Sv;ôdnu ;ÿ sOj;ô smtÿ ËÖ Wu m/ûu m/ÿnu ;ô…. yoÿ…/ –
¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s pÖj[ ;pÿtye Tv;ô ju∑Ã' gO;MyÖWe tÖe yoinÿ" pÖj[ ;pÿtye Tv; )
p[;,ô gÖ h[ ;NgÿO ;TyÖte ;vÖ√; aÿ‚StÖ y;vÿdtÖe e g[h;ô" Stom;ôXzNd;˝Ã…s pûœO ;inô
idxoô y;vÿdvÖe ;‚StÖ tdvÿ ®Nıe JyeœÖ ; v; EÖt;Nb[;˜ÿ ,Ö ;" pûru ;
ivô√;mÿ£NtSm;ôˇWe ;ô˝ sv;ôR idxoôå….…jÿt; a.UvNÖ ySyÖtw e gûÁO NtÖe
Jywœ‰ÿmvÖe gÿCzTyÖ…. idxoÿ jyitô pçÿ gOÁNtÖe pçÖ idxÖ" sv;ÃSR vÖve
idô+vÿ›O vu ≤NtÖ nvÿnv gOÁNtÖe nvÖ vw pu®Wÿ e p[;,ô ;" p[;,ô ;nÖve yjÿm;neWu
d/it p[;yÖ,Iyÿe codyÖnIyÿe c gOÁNte p[;,ô ; vw p[;,ÿ gÖh[ ;" p[;,ô rw veÄ pÖ[
y≤Ntÿ p[;,ô ®w ¥ÿ≤Nt dxÖmåe hÿNgOÁNte p[;,ô ; vw p[;,ÿ gÖh[ ;" p[;,ô >e yÖ" %lûu v;
EÖtTp[jÖ ; yÿ≤NtÖ y√;ÿmdeVÖ y' yonÖíe ‰vÿte dxÖme åhÿNv;mdÖVe y' yonÿíeÃ ‰vtÖe
y∂ÿxmÖ åe hÿNgOÁû Ntÿe p[;,ô >e yÿ EÖv tTpÖj[ ; n yÿ≤Nt –10–
p[ dÖve ' dÖVe y; …/ôy; .rÿt; j;ôtvedÿ sm( ) hÖVy; noÿ v=d;nûWu k™ –
aÖymûu „y p[ dÿve yÖ hu oRt;ÿ yÖD;yÿ nIyte ) rqoô n yorÄ.IvÿtO oô Ò,Iÿv;çetitô
Tmn;ÿ –
aÖymÖ…¶®ÿ®„yTyÖmtO ;ÿidvÖ jNmÿn" ) shÿs…íÖTshIÿy;NdÖve o jIôv;tÿve
’ût" –
î@;ÿy;STv; pÖde vÖy' n;.;ÿ pO…qôVy; a…/ÿ ) j;tÿvde oô in /IÿmÁÖ ¶ÿe
hÖVy;yÖ vo!ÿve a¶Öe ivêÿ…e ." SvnIk devÖ Â w ,;ÃvR NtMp[qmÖ " sIÿdÖ yoinÿm(
) kûl ⁄ ;ô…ynÃ' `ûtO vÿNt˝ sivô]e yDÖ' nÿyÖ yjÿm;n;y s;ô/u –
sIdÿ hotÖ" Sv ¨ÿ loôkÉ …cÿikôTv;NTs;ôdy;ÿ yÖD˝ sÿ’ u tû SyÖ yon*Ã )
209
dÖve ;ôvIdÖvRe ;NhÖivW;ÿ yj;ôSy¶ÿe bûhO ¥jÿm;nÖe vyoÿ /;" –

in hot;ÿ hotûWO dÿnÖe ivd;ÿnSTvÖWe o dIÿidôv;˝ aÿsdTsûdu =ÿ" )
adÿB/v[tp[mitôv…R sÿœ" shßM.Ör" xu…cÿ…j◊o aÖ…¶" –
Tv' dûtU STvmuÿ n" prÄSp;STv' vSyÖ a; vOWÿ . p[,teÖ ; ) a¶ÿe toôkSyÿ
nÖStnÿe tÖnnU ;ômp[yÿ Cu zÖNdI¥ÿäo…/ goôp;" –
aÖ…. Tv;ÿ dev sivtÖrIx;ÿnÖ' v;y;Ã,R ;m( ) sd;ÿvN.;ôgmIÿmhe –
mÖhI ¥*" pÿ…O qôvI cÿ n îÖm' yÖD‚Mmÿ…m=t;m( ) ipôptûO ;' noô .rIÿm…." –
Tv;mÿ¶Öe pu„k¡r;Öd?yqÿv;RÖ inrÿmNqt ) mû›U oR ivêÿSy v;ô`tÿ" –
tmÿu Tv; dÖ?yõ™õié Wÿ" pû]u ÈÃ/eÖ aqÿv,R " ) vû]O hÖ ,ÿMpurd' rÖ m( –
tmuÿ Tv; p;ôQyo vOW;ô smIÿ/e dSyûhu Ntÿmm( ) /ÖnjÖ' yÖ ˝ r,ÿre ,e –
¨Öt b[vÿu Ntu jÖNtvÖ ¨dÖ…¶vÃ]RO hÖ ;jÿin ) /ÖnjÖ' yÖ o r,ÿre ,e –
a; y˝ hStÖe n %;ôidnÖ˝ ≤xxÃ'ë j;ôt' n …b.ÿi[ t ) ivôx;mÖ…¶˝
Svÿ?vÖrm( –
p[ dÖve ' dÖve vIÿtyeÖ .rÿt; vsûiu vˇÿmm( ) a; Sve yon*ô in WIÿdtu –
a; j;ôt' j;ôtvedÿ …s ipôy[ ˝ ≤xÿxIôt;itÿ…qm( ) Syoôn a; gûhO pÿitm( –
aÖ…¶n;ô…¶" s…mÿ?yte kÖivgûhRO pÿitôyvRu ;ÿ ) hÖVyÖv;@±j◊uû ;ÿSy" –
Tv˝ Áÿ¶e aÖ…¶n;ô ivp[oô ivpÿ,e[ Ö sNTsÖt; ) s%;Ö s:y;ÿ s…mô?ysÿe –
tMmÿjyR Nt sû£ u tÿMu puroÖy;v;ÿnm;ô…jWÿu ) SveWuû =yÿWe u v;ô…jnÿm( –
yÖDne ÿ yÖDmÿyjNt dÖve ;St;inô /m;Ã…R , p[qmÖ ;Ny;ÿsn( ) te hÖ
n;k¡Mmihôm;nÿ" scNtÖe y]Ö pUvReÃ s;ô?y;" s≤Ntÿ devÖ ;" –11–
îit tOtIyk;<@e pçm" p[p;#k" –5–
îit tOtIy' k;<@' sMpU,mR ( 3
210
aq ctuq'R k;<@' 4
aq ctuqk R ;<@e p[qm" p[p;#k" –1–
yuÔû ;ôn" pÿq[ mÖ MmnÿStÖTv;yÿ sivôt; …/yÿ" ) aÖ…¶' JyoitÿinRcô ;Yyÿ
pO…qôVy; a?y;.ÿrt( –
yûKu Tv;yÖ mnÿs; dÖve ;NTsuvyÿ tÖR o …/ôy; idvÿm( ) bûhO ∆‰oitÿ" k·r„yÖt"
sÿivôt; p[ sÿvu ;itô t;n( – yûˇu _ÉnÖ mnÿs; vÖy' dÖve Syÿ sivôt"u sÖve )
suvgÖ yRe ;ÿyÖ xKTyÿw –
yûÔu teÖ mnÿ ¨Öt yuÔÿ teÖ …/yoô ivp[;ô ivpÿS[ y bOhtÖ o ivÿp…Ö ítÿ" ) iv ho];ÿ
d/e vyun;ôivdekô îNmÖhI devÖ Syÿ sivôt"u p·rÿ∑ië t" –
yujû e v;Mb[˜ÿ pûVU y| nmoÿ….ôivR Xlok;ÿ y≤Nt pÖQyÿve Ö sUr;ÿ" ) Íû<v≤NtÖ
ivêeÿ aÖmtO Sÿ y pû]u ; a; ye /;m;ÿin idûVy;inÿ tÖSqu" –
ySyÿ p[yÖ ;,ÖmvÖNy î¥Öydu vReÖ ; dÖve Syÿ mihôm;nÖmcÃtR " ) y" p;…qÃvR ;in
ivmÖme s Etÿxoô rj;˝Ã…s dÖve " sÿivôt; mÿihTvÖn; –
devÿ sivtÖ" p[ sÿvu yÖDMp[ sÿvu yÖDpÿitôM.g;ÿy idôVyo gÿN/Öv"R ) kôtÉ pÖ "U
kÉtÃ' n" pun;tu v;ôcSpitôv;Rcmÿ ¥Ö Svÿd;it n" –
îÖm' noÿ dev sivtyÖDR Mp[ sÿvu dev;ôyvu ˝ÿ s≤%ôivd˝Ã s];ô…jtÃ'
/nÖ…jt˝Ã suv…Ö jRtmÿ ( –
Aûc; StomÖ˝ smÿ/yR g;yÖ],e ÿ rq'trÖ m( ) bûhO Ì;ÿy]Ö vÿtiR n –
devÖ Syÿ Tv; sivôt"u pÿs[ vÖ åeÿ …ênoÿb;ô¸R >y;ÿMpû„U ,o hSt;ÿ>y;' g;yÖ],e Ö
CzNdÖs; dÿdåe i©rÄSv‡d….ÿr[ …sô n;irÿr…s pO…qôVy;"
sÖ/Sq;ÿd…Ö ¶Mpÿru IÖ„ymi©rÄSvd; .ÿrÄ ]w∑.uÿ ne Tv;ô zNdÖs;
dÿdåe i©rÄSv‡ä….ÿr[ …sô n;·rÿr…sô Tvy;ÿ vÖy˝ sÖ/SqÖ a;…¶˝ xÿkmÉ Ö
%inÿtMu purIÖ„yÃ' j;gÿtne Tv;ô zNdÖs; dÿde åi©rÄSv‡ıStÿ a;ô/;yÿ sivôt;
211
…b.Öd[ ….[˝ÿ ihrÄ<yyIÿm( ) ty;ô Jyoitôrjÿß…Ö mdÖ…¶' %;ôTvI nÖ a;

.Ör;nÿ∑u .ë ne Tv;ô zNdÖs; dÿdåe i©rÄSvt( –1–
îÖm;mÿg>O ,n[xnÖ ;mûtO SyÖ pUvRÖ a;yÿiu W ivôdqeWÿ u kôVy; ) ty;ÿ dÖve ;"
sûtu m; bÿ.vU A u t≥û SyÖ s;mÿNTsrm;ôrpÿNtI –
p[ttUÿ | v;…jô•; {ÿvÖ v·rÿœ;ômnÿu s'vÖ tÿm( ) idôiv tÖe jNmÿ prÄmmÖNt·rÿ=Öe
n;….ÿ" pO…qôVy;m…/ô yoinÿ" –
yuÔû ;q;ô˝ r;sÿ.' yûvu mÖ‚SmNy;mÿe vOW<vsU ) aÖ…¶M.rÿNtmSmÖymu ( –
yogÿye oge tÖvStÿrÄ' v;jÿve ;je hv;mhe ) s%;ÿyÖ îN{ÿmtûU yeÿ –
p[tÖ vU •RÖ e Áÿv£
Ö ;mÖ•xÿStI ®Ö{SyÖ g;,ÿpTy;Nmyoô.rU ie hÿ )
¨ÖvNÃR t·rÿ=mÖ iNvÿih SvÖ‚StgÿVyUitôr.ÿy;in ’û<vn( –
pû„U ,; sÖyju ;ÿ sÖh ) pO…qôVy;"
sÖ/Sq;ÿd…Ö ¶Mpurÿ IÖ„yÿmi©rÄSvdCzÿÁπ ‡Ö …¶Mpÿru IÖ„yÿmi©rÄSvdCzemÿ oô‡å…¶Mpurÿ
IÖ„yÿmi©rÄSv∫ÿ·r„y;moÖå…¶Mpÿru IÖ„yÿmi©rÄSv∫ÿr;m" –
aNvÖ…¶®ÄWs;ômg[mÿ :yÖdNvh;ÿin p[qmÖ o j;ôtvÿde ;" ) anûu sUySRÃ y pu®]Ä ;
cÿ rÄXmInnûu ¥;v;ÿp…O qôvI a; tÿt;n –
a;ôgTyÿ v;ôJy?vÿn"Ö sv;ôR mO/oô iv /ÿnU tu e ) aÖ…¶˝ sÖ/Sqÿe mhÖit
c=uWÿ ;ô in …cÿk°Wte –
a;ô£Myÿ v;…jNpO…qôvImÖ…¶…mÿCz ®Äc; Tvm( ) .UMy;ÿ vOTû v;yÿ no b[iU hô
ytÖ" %n;ÿmÖ t' vÖym( –
¥*Steÿ pOœû Mpÿ…O qôvI sÖ/Sqÿm;ôTm;Nt·rÿ=˝ smû{u StÖe yoinÿ" ) ivô:y;yÖ
c=ÿWu ;ô TvmÖ…. itÿœ pOtNyÖt" –
¨T£;ÿm mhÖte s*.ÿg;y;ôSm;d;ôSq;n;ÿ∂i^ v,oÖd; v;ÿ…jn( ) vÖy˝ Sy;ÿm
212
sumtÖ * pÿ…O qôVy; aÖ…¶' %ÿinô„yNtÿ ¨ÖpSqÿe aSy;" –

¨dÿ£mI∂îv,oÖd; v;ôJyv;Rk"ô s loôk˝ su’t¡ MpO…qôVy;" ) ttÿ"
%nem sûpu t[ IÿkmÖ…¶˝ suvoô ®h;ÿ,;Ö a…/ô n;k¡ ¨ˇÖme –
aÖpo dÖve I®pÿ sOjÖ m/ÿmu tIryÖ+m;yÿ p[jÖ ;>yÿ" ) t;s;ô˝
Sq;n;ôd≤u ∆ÿht;ômoWÿ/y" suipPpÖl;" –
…j`ÿMyR…Ö ¶Mmnÿs; Òtû ne ÿ p[itô+yNtÖM.uvnÿ ;inô ivê;ÿ ) pûqO 'u itÿríÄ ; vyÿs;
bûhO NtÖ' Vy…cÿœmÖ •˝Ã r.Ös' ivd;ÿnm( –
a; Tv;ÿ …j`…mÖR vcÿs; Òtû ne ;ÿr=Ä s;ô mnÿs;ô t∆ÿWu Sv ) myÃ≈R I"
SpOhyÖ √ÿ,oR aÖ…¶n;R….ômx O eÿ tÖnvu ;ô j˙ÃW≥ ;," –
p·rô v;jÿpit" kôivrÄ…¶hÖVR y;Nyÿ£mIt( ) d/Ö{à;ÿin d;ôxWu eÿ –
p·rÿ Tv;¶Öe pur' vÖy' ivp[˝'Ã shSy /Imih ) /ûWO √ÿ,| idôvie dÿve
.Öˇe ;rÿM.õ™grûu ;vÿt" –
Tvmÿ¶Öe ¥u….ôSTvm;ÿxx u =ûu …,ÖSTvmÖŒSTvmXmÿnSÖ p·rÿ ) Tv'
vnÿ>e yÖSTvmoWÿ/I>yÖSTv' nû,O ;' nÿpO te j;ysÖe xu…cÿ" –2–
devÖ Syÿ Tv; sivôt"u pÿs[ vÖ åÿe …ênoÿb;ô¸R >y;ÿMpû„U ,o hSt;ÿ>y;MpO…qôVy;"

sÖ/SqÖåe …¶Mpÿru IÖ„yÿmi©rÄSvT%ÿn;…m –
Jyoitÿ„mNt' Tv;¶e sûpu t[ Iÿkmô jÿß,e .;ônnu ;ô dI¥;ÿnm( )
≤xôvMpÖj[ ;>yoåih˝ÃsNtMpO…qôVy;" sÖ/SqÖåe …¶Mpÿru IÖ„yÿmi©rÄSvT%ÿn;…m
–
aÖp;MpûœO mÿ…s sÖpq[ ;ÿ ¨Öv…RÃ ¶M.ÿ·rÖ„ydpÿr;vipœm( ) v/ÃmR ;nMmÖh a; cÖ
pu„k¡r' idôvo m;]ÿy; v·rô,; pÿq[ Sv –
xmÃR c Sqoô vmÃR cÖ Sqoô a…Czÿ{e b¸ûle ¨Ö.e ) VycÿSvtIô s'
213
vÿs;q;M.ÖtmR …Ö ¶Mpÿru IÖ„yÿm( –

s' vÿs;q;˝ suviÖ vRd;ÿ sÖmIcIô ¨rÿs;ô Tmn;ÿ ) aÖ…¶mÖNt.Ã·R rô„yNtIô
Jyoitÿ„mNtÖmjÿß…Ö mt( –
purIÖ„yoÿå…s ivôê.ÿr;" ) aqÿv;R Tv; p[qmÖ o inrÿmNqd¶e –
Tv;mÿ¶Öe pu„k¡r;Öd?yqÿv;ôR inrÿmNqt ) mû›U oR ivêÿSy v;ô`tÿ" –
tmuÿ Tv; dÖ?yõ™õié Wÿ" pû]u ÈÃ/eÖ aqÿv,R " ) vû]O hÖ ,ÿMpur' dÖrm( –
tmÿu Tv; p;ôQyo vOW;ô smIÿ/e dSyuhû Ntÿmm( ) /Önj'Ö yÖ ˝ r,ÿre ,e –
sIdÿ hotÖ" Sv ¨ÿ loôkÉ …cÿikôTv;NTs;ôdy;ÿ yÖD˝ sÿ’ u tû SyÖ yon*ÿ )
dÖve ;ôvIdevRÖ ;NhÖivW;ÿ yj;ôSy¶ÿe bûhO ¥jÿm;nÖe vyoÿ /;" –
in hot;ÿ hotûWO dÿnÖe ivd;ÿnSTvÖWe o dIÿidôv;˝ aÿsdTsûdu =ÿ" )
adÿB/v[tp[mitôv…R sÿœ" shßM.Ör" xu…cÿ…j◊o aÖ…¶" –
s˝ sIÿdSv mÖh;˝ aÿ…sô xocÿSv dÖve vÖ Itÿm" ) iv /ûmU mÿ¶e
a®ÖW‚Mmÿy?e y sOjû pÿx [ St dxÖtR m( –
jinÿ„v;ô ih jeNyoô agÖe[ aˆ;˝Ã ‚hôto ihôt„e vÿ®WÖ o vnÿWe u ) dmÿde me sÖ¢
rà;ô d/;ÿnoÖå…¶hoRt;ô in Wÿs;d;ô yjIÿy;n( –3–
s' teÿ v;ôymu ;ÃtR ·Ö rê;ÿ d/;tUˇ;ôn;ywÖ ˙dÿyÖ' yi√≤lÿ∑m( ) dÖve ;n;'ô yírÿit
p[;,ô qenÿ Ö tSmÿw c deivô vWÿ@Stûu tu>yÿm( –
suj;ÿtoô JyoitÿW; sÖh xmRÖ vÂ¡qmÖ ;sÿd"Ö suv"ÿ ) v;soÿ a¶e ivôêÂ¡p˝Ö
s' VyÿySv iv.;vso –
¨dÿu itœ Sv?vÖr;v;ÿ no dÖVe y; ’ûp; ) dûx O e cÿ .;ôs; bÿhO tÖ ;
sÿxu Kuû vinôr;¶ÿe y;ih sux‚Ö St….ÿ" – ËÖ?vR ËÖ Wu ,ÿ ËÖtyeÖ itœ;ÿ devÖ o n
sÿivôt; ) ËÖ?voR v;jÿSyÖ sinÿt;ô ydÖ≤Ô….ÿv;ô`R ≤∫ÿivR◊ô y;ÿmhe –
214
s j;ôto g.oÃR a…sô rodÿSyoôr¶eÖ c;®ÄivR.tO Ö aoWÿ/IWu ) …cô]" ≤xxu"û p·rô

tm;˝ÃSyÖˇ_" p[ m;ôt>O yoô a…/ô kinÿ£dÌ;" –
iSqôro .ÿv vIô@v± ©ÿ a;ôx.u vRÃ v;ôJyÿvnR ( ) pûqO .u vRÃ suWû dÖSTvmÖ¶"e
pÿru IWÖv;hÿn" –
≤xôvo .ÿv pÖj[ ;>yoô m;nÿWu I>yÖSTvmÿi©r" ) m; ¥;v;ÿp…Oû qôvI aÖ….
xÿx U cu oô m;Nt·rÿ=MÖ m; vnÖSptIÿn( –
p[tw ÿu v;ôjI kinÿ£dÖ•;nÿd{Ö ;sÿ."Ö pTv;ÿ ) .rÿ•…Ö ¶Mpÿru IÖ„yÿMm; p;ô¥;yuW"
purû ; –
r;sÿ.o v;ô' kinÿ£dÖTsuyˇuÿ _o vOW,;Ö rqÿe ) s v;ÿm…Ö ¶MpurIÖ„yÿm;ôxdu tRUû o
vÿh;idôt" –
vOW;ô…¶' vOW,ÿ MÖ .rÿ•pÖ ;' g.R˝Ã smuiû {yÿm( ) a¶Ö a; y;ÿih vIôtyÿ Aût˝
sÖTym( –
aoWÿ/yÖ" p[itÿ gOIt;ô…¶mÖte ˝ ≤xôvm;ôyNtÿm>Ö y]ÿ yu„û m;n( )
VySyÖiNvê;ô amÿtIôrr;ÿtIinôWR Idÿ•oô apÿ dumiRÖ t˝ hÿnt( –
aoWÿ/yÖ" p[itÿ mod?vmenMÖ pu„p;ÿvtI" suipPpÖl;" ) aÖy' voô g.ÃR
Aû‚Tvyÿ" pÖà[ ˝ sÖ/SqÖm;sÿdt( –4–
iv p;jÿs; pûqO nu ;ô xoxÿcu ;noô b;/ÿSv i√ôWo rÄ=soô amIÿv;" )

sûx
u mÃ,R o bOhtÖ " xmR…Ã , Sy;mÖ¶re hÄ ˝ suhû vÿSy p[,Iÿt* –
a;poô ih œ; mÿyoô.vu SÖ t; nÿ ËÖjRe dÿ/;tn ) mÖhe r,;ÿy c=ÿse –
yo vÿ" ≤xôvtÿmoô rsÖStSyÿ .;jytÖåe h nÿ" ) ¨ÖxtÖ I·rÿv m;ôtrÿ" –
tSm;ô arÃ' gm;m voô ySyÖ =y;ÿyÖ …jNvÿq ) a;poÿ jÖnyÿq; c n" –
…mô]" sÖ˝sOJyÿ pO…qôvIM.U…mÃ' cÖ JyoitÿW; sÖh ) suj;ÿt' j;ôtvÿde smÖ…¶'
215
vÿêw ;nÖr' ivô.mu ( –

aÖy+Ö m;yÿ Tv;ô s˝ sOjÿ ;…m pÖj[ ;>yÿ" ) ivêÿe Tv; dÖve ; vÿêw ;nÖr;" s˝
sÿjO NÖ Tv;nÿ∑u .ë ne Ö CzNdÿs;i©rÄSvt( –
®Ö{;" sÖM.OTyÿ pO…qôvIMbûhO ∆‰oitô" smIÿ…/re ) teW;ÿM.Ö;nurjÿßÖ îCzû£ ⁄ o
dÖve We uÿ rocte –
s˝sO∑ÿ ;'ô vsÿ.u I ®Ä{/w IRr"wÿ kmR<Ö y;ÿMmOdmÿ ( ) hSt;ÿ>y;Mmû√O «' ’ûTv;
…sÿnIv;ôlI k¡rotûu t;m( –
…sônIôv;ôlI sÿk u pÖd;R sÿ£
u °ôr; Sv*ÿpxÖ ; ) s; tu>yÿmidte mhÖ ao%;'
dÿ/;tûu hStÿyo" –
¨Ö%;' k¡rotûu xKTy;ÿ b;ô¸>y;ômidÿit…/RyÖ ; ) m;ôt; pu]û ' yqoôpSqeÖ
s;…¶‚Mbÿ.tûRu g.RÖ a; –
mÖ%SyÖ ≤xroÿå…s yÖDSyÿ pÖde Sqÿ" )
vsÿvSTv; ’<vNtu g;yÖ],e Ö CzNdÿs;i©rÄSvTpÿ…O qôVyÿ…s ®Ä{;STv;ÿ
’<vNtûu ]w∑.ëÿ ne Ö CzNdÿs;i©rÄSvdÖNt·rÿ=mSy; idôTy;STv;ÿ ’<vNtûu
j;gÿtne Ö CzNdÿs;i©rÄSv∂‰*rÿ…sô ivêÿe Tv; dÖve ; vÿêw ;nÖr;"
’¡<vÖNTv;nÿ∑u .ë ne Ö CzNdÿs;i©rÄSvi∂xoÿå…s /ûvu[ ;…sÿ /;ôry;ô m…yÿ p[jÖ ;˝
r;ÖySpoWÃ' g*pÖTy˝ surû IyR˝Ã sj;ôt;Nyjÿm;n;ôy;‡idÿTyôw
r;ò;ôSy‡idÿitStÖe …bl'Ã gO;tûu p;¤ÿnπ Ö CzNdÿs;i©rÄSvt( )
’ûTv;yÖ s; mÖhImû% u ;MmûNO myIû' yoinÿm¶Ö yeÿ ) t;Mpû]u >e yÖ"
sMp[;yÿCzÖdidÿit" ≈Öpy;ôinitÿ –5–
vsÿvSTv; /UpyNtu g;yÖ],e Ö CzNdÿs;i©rÄSv‡&û{;STv;ÿ /UpyNtûu ]w∑.ëÿ ne Ö

CzNdÿs;i©rÄSv‡d;ÿidôTy;STv;ÿ /UpyNtûu j;gÿtne Ö CzNds;i©rÄSv‡i√êÿe
216
Tv; dÖve ; vÿêw ;nÖr; /ÿpU yÖNTv;nÿ∑u .ë ne Ö CzNdÿs;i©rÄSv‡idN{ÿSTv;

/UpyTvi©rÄSvi√„,ÿSu Tv; /UpyTvi©rÄSv√®ÿ,STv;
/UpyTvi©rÄSv‡didÿitSTv; dÖve I ivôêdeVÿ y;vtI pO…qôVy;"
sÖ/Sqÿåe i©rÄSvT%ÿnTvv$ devÖ ;n;Ã' Tv;ô pàIÿdvÖRe IivRêô deVÿ y;vtI"
pO…qôVy;" sÖ/Sqÿåe i©rÄSv∂ÿ/tU%e …/ôW,;ÿSTv; dÖve IivôêR dÿVe y;vtI"
pO…qôVy;" sÖ/Sqÿåe i©rÄSvdÖ.IN/ÿt;mu%eÖ ¶;STv;ÿ devÖ IivÖêR dÿVe y;vtI"
pO…qôVy;" sÖ/Sqÿåe i©rÄSvCzÿp^ yNtU%Öe vÂ¡]yoô jnÿySTv;
dÖve IivôêR dÿVe y;vtI" pO…qôVy;" sÖ/Sqÿåe i©rÄSvTpÿcNtU%e )
…m]wtÖ ;mû% u ;MpÿcWÖw ; m; .ÿie d )
EÖt;' tÖe p·rÿ dd;ôMy….ÿÊyw aÖ.Im;' mÿihôn; idvÿ‚Mmô]o bÿ.vU sÖpq[ ;ÿ" )
¨Öt ≈vÿs; pO…qôvIm( –
…mô]Syÿ cWR,IÖ/tO "Ö ≈voÿ devÖ Sy s;nÖ…sm( ) ¥ûªu ' …cô]≈ÿvStmm( –
dÖve STv;ÿ sivôto√ÿptu sup;ô…," Svÿõg™ ·ûu r" ) sûbu ;ô¸®Ät xKTy;ÿ –
apÿ¥m;n; pO…qôVy;x;ô idxÖ a; pÿ,O ) ¨·ˇÿœ bOhtÖ I .ÿvoô?v;R itÿœ
/ûvu[ ; Tvm( –
vsÿvSÖ Tv;CzéNÿ dNtu g;yÖ],e Ö CzNdÿs;i©rÄSvÿ&{û ;STv;CzéN¡ dNtûu ]w∑.ëÿ ne Ö
CzNdÿs;i©rÄSv‡d;ÿidôTy;STv;CzéN¡ dNtûu j;gÿtne Ö CzNdÿs;i©rÄSvi√êÿe
Tv; dÖve ; vÿêw ;nÖr; a; Cz¡Né dÖNTv;nÿ∑u .ë ne Ö CzNdÿs;i©rÄSvt( –6–
sm;ÿSTv;¶ Aûtvoÿ v/RyNtu s'vTsÖr; AWÿyoô y;inÿ sÖTy; ) s' idôVyenÿ

dIidih rocÖnne Ö ivê;ô a; .;ÿih pÖi[ dxÿ" pO…qôVy;" –
s' ce?Ö ySv;ÿ¶Öe p[ cÿ bo/ywnmÖ ∞u ÿ itœ mhÖte s*.ÿg;y ) m; cÿ
irWdupsÖˇ; tÿe a¶e bÖ˜[ ;,ÿSte yÖxsÿ" sNtûu m;Nye –
217
Tv;mÿ¶e vO,te b[;˜Ö,; îÖme ≤xôvo aÿ¶e s'Ö vrÿ,e .v; n" ) sÖpàÖ hÖ ; noÿ
a….m;itô…j∞Ö Sve gyÿe j;gûÁO pÿy[ Cu zn( –
îÖhvw ;¶Öe a…/ÿ /;ry; rÄ…yMm; Tv;ô in £¡NpUv…RÖ ctoÿ ink;ô·r,ÿ" ) =Ö]mÿ¶e
suyû mÿmStûu tu>yÿmpu sÖˇ; vÿ/tR ;' tÖe ainÿ∑t» " –
=Ö],e ;ÿ¶Öe Sv;yu"û s˝ rÿ.Sv …mô],e ;ÿ¶e …m]Ö/ye eÿ ytSv )
sÖj;ôt;n;ÿMm?ymÖSq;Eÿ…/ô r;D;ÿm¶e ivhÖVyoÿ dIidhIôh –
aitô inhoô aitô ≤ß/oåTy…cÿ·ˇômTyr;ÿitm¶e ) ivê;ô Áÿ¶e du·rÖt;
shÖSv;q;ôSm>yÿ˝ sÖhvIÿr;˝ rÖ…y' d;ÿ" –
aÖn;ô/„ûO yo j;ôtvÿde ;ô ainÿ∑t» o ivôr;@ÿ¶e =]Ö.∂O IÿidhIôh ) ivê;ô a;x;ÿ"
p[mçuû Nm;nÿWu I….ôyR " ≤xôv;….ÿr¥Ä p·rÿ p;ih no vO/û e –
bOhSÿ pte sivtboô/R yÿnw ˝Ö s˝≤xÿt' …cTs'trÖ ;˝ s˝ ≤xÿx;…/ )
vÖ/yR nwÿ MmhÖte s*ô.gÿ ;yÖ ivêÿ EnÖmnuÿ mdNtu dÖve ;" –
aÖm]uû .Ö yU ;ôd/Ö y¥ÖmSyÖ bOhSÿ pte aÖ….xÿStÖre mÿçu " ) p[Ty*ÿht;mÖ…ên;ÿ
mûTO yumSÿ m;∂Övº ;n;ÿm¶e ….ôWj;ô xcIÿ…." –
¨√Öy' tmÿsSÖ p·rô pXyÿNtoÖ Jyoitô®ˇÿrm( ) dÖve ' dÿve ]Ö ; sUymRÖ gÿNmÖ
Jyoitÿ®ˇÿmm( –7–
ËÖ?v;R aÿSy sÖ…m/oÿ .vNTyû?U v;R xû£ u ; xoôcI˝„yÖ¶"e ) ¥ûmu ˇÿm;

supû t[ IÿkSy sûnU o" –
tnUnû p;ôdsurÿ o ivôêvedÿ ; devÖ o dÖve We uÿ dÖve " ) pÖq a;nÿ·ˇ_ô m?v;ÿ `ûtO ne ÿ –
m?v;ÿ yÖD' nÿ=se p[I,;Öno nr;Öx˝soÿ a¶e ) sû’ u ∂Övº " sÿivôt;
ivôêv;ÿr" –
aCz;ôymeiÿ tô xvÿs; `ûtO ne @eÿ ;ôno viˆÖnmR sÿ ; ) aÖ…¶˝ ßucoÿ a?vÖrWe uÿ
218
p[yÖ Tsuÿ –
s yÿ=dSy mihôm;nÿm¶Ö "e s ÈÃ mÖN{;sÿu pÖy[ sÿ" ) vsûíu ie tÿœo
vsû/u ;tÿmí –
√;roÿ dÖve IrNvÿSyÖ ivêeÿ v[tÖ ; dÿdNte aÖ¶"e ) ¨Ö®VÄ ycÿsoô /;ª;ô pTyÿm;n;"
–
te aÿSy yoWÿ,e idôVye n yon;ÿvWûu ;s;ônˇ_;ÿ ) îÖm' yÖDmÿvt;m?vÖr' nÿ" –
dwVy;ÿ hot;r;vû?U vRm?ÿ vÖr' noôå¶e…jô◊R ;mÖ…. gÿ,O Itm( ) ’û,tûu ' nÖ" æSvÿi∑m(
–
itôßo dÖve IbÖiR hRrde ˝ sÿdÆÖ NTv@;ô srÿSvtIô .;rÿtI mÖhI gÿ,O ;Ön; –
t•ÿStûru IpÖm∫⁄tÿ Mpu®=Ä u Tv∑;ÿ suvû Irÿm( ) r;ÖySpoW'Ö iv „yÿtûu n;….mÖSme –
vnÿSpÖtåe vÿ sOj;ô rr;ÿ,SÖ Tmn;ÿ devÖ We uÿ ) aÖ…¶hÖVR y˝ xÿ…môt; sÿdU y;it –
a¶Öe Sv;h;ÿ ’,uih j;tvedÖ îN{;ÿy hÖVym( ) ivêÿe dÖve ; hÖiv·rôd'
jÿWu Nt;m( –
ihôr<Ä yÖg.Ö "R smÿvtÖtR ;gÿe[ .ûtU Syÿ j;ôt" pitôrk
e ¡ a;sIt( ) s d;ÿ/;r
pO…qôvI' ¥;mutû me ;' kSmwÿ devÖ ;yÿ hÖivW;ÿ iv/em –
y" p[;,ÿ tÖ o inÿ…mWÖto mÿihôTvwkÖ î{;j;ô jgÿto bÖ.vU ÿ ) y Èxÿe aÖSy
i√ôpdÖítu„ÿ pdÖ" kSmÿw dÖve ;yÿ hÖivW;ÿ iv/em –
y a;ÿTmÖd; bÿldÖ ; ySyÖ ivêÿ ¨Öp;ste pÖ≤[ xW'Ö ySyÿ devÖ ;" ) ySyÿ
Cz;y;mOtÖ' ySyÿ mûTO yu" kSmÿw dÖve ;yÿ hÖivW;ô iv/em –
ySyÖme e ihômvÿNto mihôTv; ySyÿ smû{u ˝ rÄsy;ÿ sÖh;Û" ) ySyemÖ ;"
p[iÖ dxoô ySyÿ b;ôÙ kSmÿw dÖve ;yÿ hÖivW;ÿ iv/em –
y' £NdÿsIÖ avÿs; tSt.;ône aÖ>yw=teÿ ;ôMmnÿs;ô rejmÿ ;ne ) y];…/ô sUrÄ
ïdÿt*ô Vyeitô kSmÿw devÖ ;yÿ hÖivW;ÿ iv/em –
219
yenÖ ¥*®Äg;[ pÿ…O qôvI cÿ dû!O º yenÖ suv"ÿ St….ôt' yenÖ n;k¡" ) yo aÖNt·rÿ=Öe
rjÿso ivôm;nÖ" kSmÿw dÖve ;yÿ hÖivW;ÿ iv/em –
a;poÿ hÖ yNmÿhtÖ IivRêmÖ ;yÖNd='Ö d/;ÿn; jÖnyÿNtIrÄ…¶m( ) ttoÿ devÖ ;n;'ô
inrÿvtÖtR ;sûru k
e "ô kSmÿw devÖ ;yÿ hÖivW;ÿ iv/em –
y…íôd;poÿ mihôn; pÖypR Xÿ yÖ∂='Ö d/;ÿn; jÖnyÿNtIrÄ…¶m( ) yo dÖve „e v…/ÿ
devÖ Ekô a;sIôTkSmÿw dÖve ;yÿ hÖivW;ÿ iv/em –8–
a;k¡iÀ tmÖ…¶MpÖy[ ju ˝Ö Sv;h;ô mnoÿ me/Ö ;mÖ…¶MpÖy[ ju ˝Ö Sv;h;ÿ …côˇ'

ivD;ÿtmÖ…¶MpÖy[ ju ˝Ö Sv;h;ÿ v;ôco iv/ÿiO tmÖ…¶MpÖy[ ju ˝Ö Sv;h;ÿ pÖj[ ;pÿtyeÖ
mnÿveÖ Sv;h;ô¶yeÿ vwê;nÖr;yÖ Sv;h;ô ivêeÿ devÖ Syÿ netÖ mu tR oÃR vO,It sÖ:y'
ivêeÿ r;Öy îÿW?u y…s ¥ûªu ' vÿ,O It pû„u yseÖ Sv;h;ô m; su ….ÿTq;ô m; su ·rÿWoô
Î˝hÿSv vIô@yÿSvÖ su ) aMbÿ /O„,u vIôryÿSv;ô…¶íedÖ ' k¡·r„yq" –
Î˝hÿSv deiv pO…qiv SvÖStyÿ a;sûru I m;ôy; SvÖ/y;ÿ ’ût;…sÿ ) ju∑'Ã
devÖ ;n;ÿimôdmÿStu hÖVym·rÿ∑;ô Tvmuidÿih yÖDe aÖ‚Smn( –
…m]Ötw ;mû%u ;' tÿpWÖw ; m; .eiÿ d )
EÖt;' teÖ p·rÿ dd;ôMy….ÿÊyw )
{(v•ÿ " sÖipRr;ÿsiu t" p[àÖ o hot;ô vrÿ<e y" ) shÿsSpû]u o a∫ÿt⁄ " –
prÿSy;Ö a…/ÿ s'vÖ toåvÿr;˝ aÖ>y; tÿr ) y];ôhm‚SmÖ t;˝ aÿv –
pÖrmÄ Sy;ÿ" pr;Övtoÿ roÖihdÿê îÖh; gÿih ) purIÄ„yÿ" pu®ipôy[ oå¶eÖ Tv' tÿr;Ö
mO/"ÿ –
sIdÖ TvMm;ôtru SÄ y; ¨ÖpSqÖe ivê;ÿNy¶e vÖynu ;ÿin ivô√;n( ) mwn;ÿm…Ö cRW;ô
m; tpÿs;ô…. xUx ÿ cu oôåNtrÿSy;˝ xu£ û JyoÿitôivR .;ÿih –
aÖNtrÿ¶e ®Öc; Tvmû% u ;yÖw sdÿnÖe Sve ) tSy;ôSTv˝ hrÿs;ô tpÖÔ;tÿvde "
220
≤xôvo .ÿv –
≤xôvo .ûTU v; mÁÿm¶Ö åe qoÿ sId ≤xôvSTvm( ) ≤xôv;" ’ûTv; idxÖ"
sv;ô"R Sv;' yoinÿ…môh;sÿd" –9–
ydÿ¶Öe y;inô k;inô c;teÖ d;Â¡…, dÖ?m…sÿ ) tdÿStûu tu>yÖ…mÓtû ' t∆ÿWu Sv
yivœ‰ –
ydÊyÿpu …Ö j…◊ÿk;ô y√Ömo[ aÿitôspÃiR t ) sv|Ö tdÿStu te `ûtO ' t∆ÿWu Sv
yivœ‰ –
r;i]ÿ˝r;i]ômp[yÿ ;vÖM.rÄNtoåê;ÿyve Ö itœÿte `;ôsmÿSmw ) r;ÖySpoWÿ,e Ö
s…môW; mdÖNtoå¶eÖ m; tÖe p[itÿvx e ; ·rW;m –
n;.;ÿ pO…qôVy;" sÿ…m/;ônmÖ…¶˝ r;ÖySpoW;ÿy bOhtÖ e hÿv;mhe )
îÖrMÄ mÖdMbûhO dÿKu q'Ö yjÿ]Ö' jet;ÿrmÖ…¶MpOtnÿ ;su s;sÖihm( –
y;" sen;ÿ aÖ.ITvÿrIr;Vy;ô…/nIô®gÿ,; ¨Öt ) ye StÖne ; ye cÖ
tSk¡r;ÖSt;˝Stÿe aÖ¶åe ipÿ d/;My;ôSye ¡ –
d'∑;^ >ÿ y;MmÖ≤lMlûÔU M>yÖSw tSk¡r;˝ ¨Öt ) hnÿ>U y;˝ StÖne ;N.ÖgvÖSt;˝STv'
%;ÿdÖ su%;ÿidt;n( –
ye jnÿWe u mÖ≤lMlÿv" StÖne ;sÖStSk¡r;Ö vnÿe ) ye k=ÿ„e v`;ôyvÖSt;˝Stÿe
d/;…mô jM.ÿyo" –
yo aÖSm>yÿmr;tIôy;¥íÿ noô √πWtÿ Öe jnÿ" ) inNd;ô¥o aÖSm;≤NdPs;ÿ∞Ö sv|Ö
tMmÿSmÖs; k¡®⁄ –
s˝≤xÿtMmÖe b[˜Ö s˝≤xÿt' vIôyMÃR blÿm( ) s˝≤xÿtM=Ö]' …jô„,u
ySy;ôhm‚Smÿ pûru oih¡t" –
¨dÿWe ;Mb;ôÙ aÿitrÄm√u cÖR ¨dûU blÿm( ) ≤=ô,o…mô b[˜,ÿ ;Ö…m];ôn•u yÿ ;…mô
221
Sv;˝ aÖhm( )
dOx
û ;ôno ®ÄKm ¨ÖVy;R Vyÿ¥*∂ûmu WR mRÖ ;yÿ"u …≈Öye ®ÿc;ôn" ) aÖ…¶rÄmtO oÿ
a.vÖ√yoÿ….ôydR neÿ Ö' ¥*rjÿnyTsurû te ;ÿ" –
ivê;ÿ ÂÖp;…,Ö p[itÿ muçte kô…v" p[;s;ÿvI∫Ö{' i√ôpdeÖ ctÿ„u pde ) iv
n;k¡m:yTsivôt; vrÄ<e yoånÿu pÖy[ ;,ÿmWûu soô iv r;ÿjit –
nˇ_oôW;s;ô smÿns;ô ivÂ¡pe /;ôpyetÿ Öe ≤xxumû k e ˝¡ smIôcI ) ¥;v;ô =;m;ÿ
®ÄKmo aÖNtivR .;ÿit dÖve ; aÖ…¶' /;ÿryN{iv,oÖd;" –
supû ,Ä oRåÃ …s gÖ®Tm;ÿ≤N]ôvˇO eÖ ≤xroÿ g;yÖ]' c=ûu Stomÿ a;ôTm; s;mÿ te
tÖnvU ;ÃmR dÄVeÖ yMbÿhO {qNtÖre pÖ=* yÿD;yÖ…DyÖMpuCz÷Ö zNd;ô˝Sy©;ÿin
…/‚„,ÿy;" xÖf; yjU˝ÿ iWô n;mÿ )
supû ,Ä oRå…s gÖ®Tm;ô≤NdvÃ' gCzÖ suv"ÿ pt –10–
a¶eÖ y' yÖDmÿ?vÖr' ivôêtÿ" p·rô.rU …sÿ ) s î∂Övº We uÿ gCzit –

somÖ y;Stÿe myoô.vu ÿ ËôtyÖ" s≤Ntÿ d;ôxWu eÿ ) t;….ÿnoRåivôt; .ÿv –
aÖ…¶mûı RU ;R .uv"ÿ – Tv' nÿ" somÖ y; tÖe /;m;ÿin –
tTsÿivôtvu rR <eÿ yÖM.goÃR dÖve Syÿ /Imih ) …/yoô yo nÿ" p[coôdy;ÿt( –
a…cÿˇIô y∞ÿ’mû ; dwVyeÖ jnÿe dIôndw =R "wÖ p[.tUÿ I pU®WÖTvt;ÿ
)
dÖve We uÿ c sivtÖm;RnWuÿ We u cÖ Tv' noô a]ÿ suvt;ôdn;ÿgs" –
coôd…Ö yô]I sUnû tO ;ÿn;'ô cetNÿ tI sumtIôn;m( ) yÖD' dÿ/eÖ srÿSvtI –
p;vIôrvI kôNy;ÿ …cô];yû"u srÿSvtI vIôrpÿàIô …/y'Ã /;t( ) ¶;….ôr…Cz¡{˝
xrÄ,˝ sÖjoW;ÿ dur;Ö/W|Ã gO,tÖ e xmÃR y˝st( –
pUWû ; g; aNvÿte u n" pûWU ; rÿ=TÖ vvÃtR " ) pûWU ; v;jÿ˝ snotu n" –
222
xu£û ˘ tÿe aÖNy¥ÿjtÖ ' tÿe aÖNyi√WuÂ ÿ peÖ ahÿnIô ¥*·rÿv;…s ) ivê;ô ih m;ôy;
avÿ…s Sv/;vo .Ö{; tÿe pUW…•ôh r;ÖitrÿStu –
teåv/RNtÖ Svtÿvso mihTvÖn;n;k¡˘ tÖSqu®®Ä cÿi£rÄe sdÿ" )
iv„,ûyu ı R ;vÖ√Wé ,ÿ MmdÖCyut'Ö vyoô n sIÿd•Ö …/ÿ bÖihRiWÿ ipôy[ e )
p[ …cô]mÖk| gÿ,O tÖ e tûru ;yÖ m;®ÿt;yÖ Svtÿvse .r?vm( ) ye sh;ÿ˝…sô
shÿs;ô shÿNtÖe rejtÿ e a¶e pO…qôvI mÖ%>e yÿ" –
ivêeÿ dÖve ; ivêe dev;" – ¥;v;ÿ n" pO…qôvI îÖm˝ …sô/m[ ¥Ö idÿivôSpOxmÿ (
) yÖD' dÖve We uÿ yCzt;m( –
p[ pÿvU jRÖ e ipôtr;Ö nVyÿsI….gIô…R .R" ’¡,?u vÖ˝ sdÿne AûtSyÿ ) a; noÿ
¥;v;pO…qvIô dwVyÿne Ö jnenÿ y;tÖMmihÿ v;'ô vÂ¡qm( –
aÖ…¶˝ Stomÿne bo/y s…m/;ôno amÿTyRm( ) hÖVy; dÖve We uÿ no d/t( –
s hÿVyÖv;@mÿTyR ¨Ö≤xGdUtû ínoÿiht" ) aÖ…¶…/ôyR ; smÿ<O vit –
x' noÿ .vNtûu v;jÿve ;je –11–
îit ctuqk R ;<@e p[qm" p[p;#k" 1
aq ctuqk R ;<@e i√tIy" p[p;#k" 2

iv„,oô" £moÿåSy….m;itôh; g;ÿy]Ö ' zNdÖ a; roÿh pO…qôvImnûu iv £¡mSvÖ
in.ÃˇR _Ö" s y' i√ô„mo iv„,oÖ" £moÿåSy….x‚StÖh; ]w∑.ëÿ Ö' zNdÖ a;
roÿh;ÖNt·rÿ=mÖ nûu iv £¡mSvÖ in.ÃˇR _Ö" s y' i√Ö„mo iv„,oÖ"
£moÿåSyr;tIyÖto hÖNt; j;gÿtÖ' zNdÖ a; roÿhÖ idvÖmnûu iv £ÿmSvÖ
in.ÃˇR _Ö" s y' i√ô„mo iv„,oÖ" £moÿå…s x]UytÖ o hÖNt;nÿ∑u .ë Ö' zNdÖ a; roÿhÖ
idxoånûu iv £¡mSvÖ in.RˇÃ _ô" s y' i√ô„m" )
a£¡NddÖ…¶ StÖnyÿ…•vÖ ¥*" =;m;ô re·rÿh√«ô®/ÿ" smÖÔn( ) sÖ¥o jÿD;ôno
223
iv hI…môıo a:yÖd; rodÿsI .;ônnu ;ÿ .;TyÖNt" –

a¶ÿåe >y;vitR•…Ö . nÖ a; vÿtSÖR v;yuWÿ ;ô vcRsÃ ; sÖNy; mÖ/e y;ÿ p[jÖ y;ô /nÿne
–
a¶ÿe ai©r" xÖt' teÿ sNTv;ôvtO "ÿ sÖhß'Ã t ¨p;ôvtO "ÿ ) t;s;ôMpoWÿSyÖ
poWÿ,e Ä punnÿ oR nÖ∑m; ’¡…/ô punnÿ oR rÄ…ym; ’¡…/ – punÂ ÿ jÖ ;R in vÿtSR vÖ
punrÿ ¶ îÖW;yuWÿ ; ) punnÿ "R p;ih ivôêtÿ" –
sÖh rÄYy; in vÿtSÖR v;¶Öe ipNvÿSvÖ /;rÿy; ) ivôêiPSnÿy; ivôêtÖSp·rÿ –
¨dÿˇu mÖ ' vÿ®,Ö p;xÿmSÖ mdv;ÿ/mÖ ' iv mÿ?yÖm˝ ≈ÿq;y ) aq;ÿ
vÖym;ÿidTy vÖt[ e tv;n;ÿgsoÖ aidÿtye Sy;m –
a; Tv;ÿh;WRmNÖ trÿ./U vu[Rû ‚StÖœ;ivÿc;c≤l" ) ivxÿSTv;ô sv;ÃR
v;HzNTvÖ‚Smn[;∑ô m^ …/ÿ ≈y –
agÿe[ bûhO •ûWu s;ÿm?ûU voR aÿSq;…•jR≤GmÖv;Ntmÿsoô JyoitôW;g;ÿt( )
aÖ…¶.;ônR nu ;ô ®xÿt;ô Sv©û a; j;ôto ivê;ô sµ;ÿNyp[;" –
sIdÖ TvMm;ôtru SÄ y; ¨ÖpSqÖe ivê;ÿNy¶e vÖynu ;ÿin ivô√;n( ) mwn;ÿm…Ö cRW;ô
m; tpÿs;ô…. xÿx U cu oôåNtrÿSy;˝ xu£ û JyoÿitôivR .;ÿih –
aÖNtrÿ¶e ®Äc; Tvmû% u ;yÖw sdÿnÖe Sve ) tSy;ôSTv˝ hrÿs;ô tpÖÔ;tÿvde "
≤xôvo .ÿv –
≤xôvo .ûTU v; mÁÿm¶Ö åe qoÿ sId ≤xôvSTvm( ) ≤xôv;" ’ûTv; idxÖ"
sv;ô"R Sv;' yoinÿ…môh;sÿd" –
hÖ˝s" xÿ…u côW√sÿru Nt·r=Ösıot;ÿ veidôWditÿ…qdurR o,Öst( )
nOWû √ÿrsÄ ÎÿtsÖ √‰oÿ mÖsdÖBj; goôj; AÿtjÖ ; aÿi{ôj; AûtMbûhO t( –1–
idôvSp·rÿ p[qmÖ ' jÿDe aÖ…¶rÄSm‚d(√tÖ IyÖMp·rÿ j;ôtvÿde ;" ) tûtO IyÿmPÖ su
224
nûmO ,;Ö ajÿß…Ö mN/;ÿn En' jrte Sv;ô/I" –

ivôµ; teÿ a¶e ]Ö/e ; ]Öy;…,ÿ ivôµ; tÖe sµÖ iv.ÿtO Mpu®]Ä ; ) ivôµ; tÖe n;mÿ
prÄm' guh;ô yi√Öµ; tmuTs'Ö ytÿ a;jÖgNqÿ –
sÖm{ûu e Tv;ÿ nûmO ,;ÿ aÖPSvNtnûcRO =;ÿ È/e idôvo aÿ¶Ö Ë/ÿn( ) tûtO Iyÿe Tv;ô
rjÿ…s tiSqôv;˝sÿmtOû SyÖ yon*ÿ mihôW; aÿihNvn( –
a£¡NddÖ…¶" StÖnyÿ…•vÖ ¥*" =;m;ô re·rÿh√«Ö®/ÿ" smÖÔn( ) sÖ¥o jÿD;ôno
iv hI…môıo a:yÖd; rodÿsI .;ônnu ;ÿ .;TyÖNt" –
¨≤xÿKp;ÿvk Ö o aÿriÄ t" sÿmu /eÖ ; mtÃ„Re vÖ…¶rÄmtO oô in /;ÿ…y ) îyÿitR
/ûmU mÿ®WÄ M.·rÿ.d[Ö Cu zû£
⁄ ,É ÿ xoô…cW;ô ¥;…mnÿ=t( –
ivêÿSy kÖtÉ .u vRu nÿ SyÖ g.ÖR a; rodÿsI apO,;Ö∆;yÿm;n" ) vIô@÷ë
…côdi{ÿm….nTpr;ÖyÔn;ô ydÖ…¶myÿjNtÖ pçÿ –
≈Iô,;mÿdu ;ôro /Ö®,oÿ ryIô,;MmÿnIôW;,;Mp[;pÃ,R "Ö somÿgop;" ) vsoÿ" sûnU "u
shÿso aÖPsu r;j;ô iv .;ôTygÿ[ ¨ÖWs;ÿ…m/;ôn" –
yStÿe aÖ¥ ’û,vÿ∫{xoceåpûpU ' dÿve `ûtO vÿNtm¶e ) p[ t' nÿy p[trÖ ;' vSyoô
aCz;ô…. ¥ûªu ' dÖve .ÿˇ_' yivœ –
a; tM.ÿj s*≈vÖs„e vÿ¶ ¨ÖKq¨ÿKqÖ a; .ÿj xÖSym;ÿne ) ipôy[ " sUyReÃ
ipôy[ o aÖ¶; .ÿv;ôTyu∆;ôtne ÿ ….ôndÖd∆u inÿTvw" –
Tv;mÿ¶Öe yjÿm;n;ô anûu ¥UiNvê;ô vsÿiU n d…/rÄe v;y;Ã…R , ) Tvy;ÿ sÖh
{ivÿ,…môCzm;ÿn; vÖj[ ' gomÿNtmû≤u xjoô iv vÿv"u[ –
dOx
û ;ôno ®ÄKm ¨ÖVy;R Vyÿ¥*∂ûmu WR mRÖ ;yÿ"u …≈ôye ®ÿc;n" ) aÖ…¶rÄmtO oÿ
a.vÖ√yoÿ….ôydR neÿ Ö' ¥*rjÿnyTsûru te ;ÿ" –2–
a•ÿptÖ åe •ÿSy no deÁnmIôvSyÿ xu‚û „m,ÿ" ) p[ pÿd[ ;ôt;rÃ' t;·rWÖ Ëj|Ã no

225
/eih i√ôpdÖe ctÿ„u pde –

¨dÿu Tv;ô ivêeÿ dÖve ; a¶Öe .rÿNtuû …c·ˇÿ…." ) s noÿ .v ≤xôvtÿm"
sûpu t[ Iÿko ivô.;vÿs"u –
p[de ¶ÿ Öe Jyoitÿ„m;Ny;ih ≤xôv…e .ÿr…Ä cR….ôSTvm( ) bûhO ≤∫ÿ.;Rnô …u .ô.;RsNÖ m;
ih˝ÃsIStÖnvu ;ÿ pÖj[ ;" –
sÖ…m/;ô…¶' dÿvu Syt `ûtO bw oÃ/R yÖt;itÿ…qm( ) a;å‚SmÿNhÖVy; jÿhu otn –
p[p;[ yô mÖ…¶.ÃrR tÄ Syÿ Í<vÖe iv yTsUyoÖR n rocÿte bûhO ∫;" ) aÖ…. y"
pû®U MpOtnÿ ;su tÖSq* dIôd;yÖ dwVyoô aitÿ…q" ≤xôvo nÿ" –
a;poÿ devIô" p[itÿ gOItÖ .SmÖtw TSyoône ’û,?u v˝ sur.Ä ;vÿu loôkÉ ) tSmÿw
nmNt;ô' jnÿy" sûpu àIÿm;Rtô ve ÿ pu]û ‚Mbÿ.tûO ; Svÿne m( –
aÖPSvÿ¶Öe s…/ô∑vÖ s*Wÿ/Iôrnuÿ ®?yse ) g.ÖRe sÔ;ÿyseÖ pun"ÿ –
g.oÃR aÖSyoWÿ/In;'ô g.oôR vnÖSptIÿn;' ) g.oôR ivêÿSy .Utû Sy;¶eÖ g.oÃR
aÖp;mÿ…s –
p[sÖ ¥Ö .Smÿn;ô yoinÿmpÖ íÿ pO…qôvImÿ¶e ) sÖ˝sOJyÿ m;ôt…O .ôSTv'
Jyoitÿ„m;ôNpunrÖ ;sÿd" – punrÿ ;Ös¥Ö sdÿnmÖpíÿ pO…qôvImÿ¶e ) xeWeÿ
m;ôtyu qR oôpSqÖåe NtrÄSy;˝ ≤xôvtÿm" –
punÂ ÿ jÖ ;R in vÿtSR vÖ punrÿ ¶ îÖW;yÿWu ; ) punnÿ "R p;ih ivôêtÿ" –
sÖh rÄYy; in vÿtSÖR v;¶Öe ipNvÿSvÖ /;rÿy; ) ivôêiPSnÿy; ivôêtÖSp·rÿ –
punSÿ Tv;idôTy; ®Ä{; vsÿv"Ö s…mÿN/t;ôMpunbÿ ˜ÖR[ ;,oÿ vsunIq yÖD"w )
`ûtO ne Ö Tv' tÖnvu oÿ v/RySv sÖTy;" sÿNtuû yjÿm;nSyÖ k;m;ÿ" –
bo/;ÿ no aÖSy vcÿso yivœÖ m˝ihÿœSyÖ p[.tOÿ Sy Sv/;v" ) pIyÿit
Tvoô anÿu Tvoô gO,;it vÖNd;®ÿSte tÖnvu 'Ã vNde a¶e –
s boÿ…/ sU·û rmÖ`R v;ÿ vsudû ;v;ô vsÿpu it" ) yûyu oô?yÿSmd(√Wπ ;˝Ã…s –3–
226
apetÿ Ö vItÖ iv cÿ spRtÖ ;toô yeå]Ö Sq pÿru ;Ö,; ye cÖ nUtnÿ ;" ) ad;ÿidôd'
yÖmoåvÖs;nÿMpO…qôVy; a£¡…•Öm‚MpÖtroÿ loôkmÿSmw –
aÖ¶.e SR m;ÿSyÖ¶"e purIÿWm…s s'DÖ ;nÿm…s k;mÖ/rÿ,MÖ m…yÿ te
k;mÖ/rÿ,M.Uy;t( –
s' y; vÿ" ipôy[ ;StÖnvu "Ö s‚Mpôy[ ; ˙dÿy;in v" ) a;ôTm; voÿ aStûu
s‚Mpÿy[ "Ö s‚Mpÿy[ ;StÖnvu oô mmÿ –
aÖy˝ so aÖ…¶yR‚SmÖNTsomÖ…mN{ÿ" sutû ' dÖ/e jÖ#reÿ v;vx;ôn" ) sÖh≤Ö ßy'Ö
v;jÖmTy'Ö n si¢ÿ˝ ssÖv;NTsNTStÿyU se j;tved" –
a¶ÿe idôvo a,RmÖ Cz;ÿ …jg;ôSyCz;ÿ dÖve ;˝ Ë¡…cWÖe …/‚„,ÿy;ô ye ) y;"
pÖrSt;ÿ{ocÖne sUySRÃ yÖ y;í;ôvSt;ÿdpu iÖ tœÿNtÖ a;pÿ" –
a¶Öe yˇÿe idôiv vcÃ"R pO…qôVy;' ydoWÿ/I„vÖPsu v;ÿ yj] )
yen;ôNt·rÿ=muvû ;RtÃ tÖ Nqÿ TvÖWe " s .;ônru ,ÿ vÖR o nOcû =;ÿ " –
purû IÖ„y;¡so aÖ¶yÿ" p[;vÖ,…e .ÿ" sÖjoWÿs" ) juWû Nt;˝Ã hÖVym;¸ÿtmnmIôv;
îWoÿ mÖhI" –
î@;ÿm¶e pu®dÄ ˝Ãs˝Ã sÖin' go" xÿêˇÖm˝ hvÿmÃ ;n;y s;/ ) Sy;•ÿ"
sûnu Su tnÿyo ivôj;v;¶Öe s; tÿe sumiÖ t.ÃTRU vÖSme –
aÖy' tÖe yoinÿA‚û≥ Tvyoô ytoÿ j;ôto aroÿcq;" ) t' j;ôn•ÿ¶Ö a; roÖh;q;ÿ no
v/Ry; rÖ…ym( –
…cdÿ…sô ty;ÿ dÖve tÿy;i©rÄvd(/vûu[ ; sIÿd p·rÖ…cdÿ…sô ty;ÿ
dÖve tÿy;i©rÄSvd(/vûu[ ; sIÿd – loôkMpÿ,O …Czô{Mpû,O ;qoÿ sId ≤xôv; Tvm(
) îÖN{;ô¶I Tv;ô bOhSÖ pitÿr‚Ä SmNyon;ÿvsIWÖdn( –
t; aÿSyÖ sUddÿ ohsÖ" som˝Ã ≈I,≤NtÖ pOXnÿy" ) jNmÿNdevÖ ;n;ô'
227
ivxÿ≤S]Ö„v; roÿcnÖ e idôv" –4–
s…mÿt˝Ö s' k¡Lpeq;ô˝ s‚Mpÿy[ * ro…cô„,U sÿmu nÖSym;ÿn* ) îWÖmjU mRÃ …Ö .

s'vÖ s;ÿn*ô s' v;ôMmn;ÿ˝…sô s' vÖt[ ; smÿu …côˇ;Ny;k¡rm( –
a¶eÿ purI„y;…/ôp; .ÿv;ô Tv' nÿ" ) îWÖmjU Ö| yjÿm;n;y /eih –
purû IÖ„yÿSTvmÿ¶e r…yôm;Npÿiu ∑ôm;˝ aÿ…s ) ≤xôv;" ’ûTv; idxÖ" sv;ô"R Sv;'
yoinÿ…môh;sÿd" –
.vÿt' nÖ" smÿns*ô smoÿks;vrÄpe s*ÿ ) m; yÖD˝ ihÿ˝…s∑ÖMm; yÖDpÿit'
j;tveds* ≤xôv* .ÿvtmÖ¥ nÿ" –
m;ôtve ÿ pû]u Mpÿ…O qôvI pÿru IÖ„yÿm…Ö ¶˝ Sve yon;ÿv.;®Ä%; ) t;'
ivêÿdw vRÖe A
w t≥û …u .ÿ" s'ivd;ôn" pÖj[ ;pÿitivôêR k¡m;Rô iv mÿçu tu –
ydÖSy p;ôre rjÿs" xu£ û ˘ Jyoitôrj;ÿyt ) t•ÿ" pWÄdR itô i√Woå¶ÿe vwê;nrÄ
Sv;h;ÿ –
nmÖ" su tÿe inA≥te ivêÂpeåyÖSmy'Ö iv cÿtO ; bÖN/mÖte m( ) yÖmne Ö Tv'
yÖMy;ÿ s'ivd;ônoˇÖm' n;kÖm…/ÿ rohyÖme m( –
yˇÿe dÖve I inAÃi≥ tr;bÖbN/Ö d;mÿ g[Ivô ;SvÿivcÖTyRm( ) îÖd' tÖe ti√
„y;ôMy;yÿWu oô n m?y;ôdq;ÿ jIôv" ipôtmu ≤ÿ ıô p[mˇuÿ _" –
ySy;ÿSte aÖSy;" £ûrÀ a;ôsÔuhû oMyÖWe ;MbÖN/;n;ÿmvÖsjÃnR ;y ) .U…mô·ritÿ
Tv;ô jn;ÿ ivôdiu nRAi≥Ã tôiritÿ Tv;ôhMp·rÿ ved ivôêtÿ" –
asÿNu vNtÖmyÿjm;n…mCz StÖne SyÖTe y;' tSk¡rSÄ y;Nvÿie W ) aÖNymÖSmidÿCzÖ
s; tÿ îÖTy; nmoÿ deiv inA≥teÖ tu>yÿmStu –
dÖve ImÖh' inAÃi≥ tô' vNdÿm;n" ipôtve ÿ pû]u ' dÿsyeÖ vcoÿ…." ) ivêÿSyÖ y;
j;yÿm;nSyÖ vedÖ ≤xrÿ"≤xrÄ" p[itÿ sUrû I iv cÿ∑e –
228
inôvx e nÿ " sÖg' mÿnoô vsÿnU ;ô' ivê;ÿ ÂÄp;…. cÿ∑Öe xcIÿ…." ) dÖve îÿv
sivôt; sÖTy/ÖmNRe {oô n tÿSq* smÖre pÿqIôn;m( –
s' vÿr]Ä ; dÿ/;tnÖ inr;ÿh;ôv;N’¡,otn ) …sôç;mÿh; avÖ$muiû {,'Ã vÖy'
ivê;h;dÿStÖm≤=ÿtm( –
in„’¡t;h;vmvÖ$˝ sÿvu rÄ]˝ sÿWu ce nÖ m( ) ¨Öi{,˝Ã …sçeÖ a≤=ÿtm( –
sIr;ÿ yuÔ≤Nt kôvyoÿ yûgu ; iv tÿNvtÖe pOqk ÿ ™ ) /Ir;ÿ dÖve We uÿ suªyÖ ;
yunû ˇ_Ö sIr;Ö iv yûgu ; tÿnot ’ûte yon*ÿ vptÖhe bIjÿm( ) …gôr; cÿ ≈ûiu ∑"
s.ÿr; asÿ•oô nedIÿy îTsO<û y;ÿ pÖKvm;yÿt( –
l;©ÿlMÖ pvIÿrv˝ sûx u ve ˝Ã sumiÖ tTsÿ® ) ïdT’¡Witô g;mivÿMp[fVÖ yRÃ'
cÖ pIvÿrIm( ) pÖS[ q;vÖ{qÖv;hÿnm( –
xunû ' nÖ" f;l;ô iv tÿdu Ntûu .U…mÿ˝ xunû ' k°ôn;x;ÿ aÖ…. yÿNtu v;ôh;n( )
xûnu MpÖjNR yoô m/ÿnu ;ô pyoÿ….ô" xun;ÿsIr; xûnu mÖSm;sÿu /ˇm( –
k;m'Ã k;mduè /u+v …mô];yÖ v®ÿ,;y c ) îN{;ÿy;ô¶yeÿ pU„û , aoWÿ/I>y"
pÖj[ ;>yÿ" –
`ûtO ne Ö sIt;ô m/ÿnu ;ô smÿˇ_;ô ivêÿdw vRÖe rw nÿmu t; mÖ®≤∫ÿ" ) ËjÃSR vtIô pyÿs;ô
ipNvÿm;n;ôSm;NTsIÿtÖe pyÿsÃ ;ô>y;vÿvTO Sv –5–
y; j;ôt; aoWÿ/yo dÖve >e yÿ≤S]yûgu Mpûru ; ) mNd;ÿ…m bÖ.,U[ ;ÿmhÖ ˝ xÖt'
/;m;ÿin sÖ¢ cÿ –
xÖt' voÿ aMbÖ /;m;ÿin sÖhßÿmtûu voô ®hÿ" ) aq;ÿ xt£Tvo yûyU …mômMmÿe
agÖd' ’¡t –
pu„p;ÿvtI" pÖs[ vU tÿ I" fÖ≤lnIÿrfÖl; ¨Öt ) aê;ÿ îv sÖ…jTvÿrIvIô®R /ÿ"
p;r…yô„,vÿ" –
229
aoWÿ/Iô·ritÿ m;trÄSt√oÿ devIô®pÿ b[vu e ) rp;˝Ã…s ivflÖtI·rÿtÖ

rpÿí;ôtyÿm;n;" –
aÖêTÖ qe voÿ inôWdÿnMpÖ,eR voÿ vsÖit" ’ût; ) goô.;jÖ î≤Tkl;ÿsqÖ
yTsÖnvÿqÖ pU®Wÿ m( –
ydÖh' v;ôjyÿ…•ôm; aoWÿ/IôhSR tÿ a;dÖ/e ) a;ôTm; y+mÿSy nXyit pûru ;
jIÿvgÖ .O oÿ yq; –
ydoWÿ/y" sÖg' CzÿNteÖ r;j;ÿn"Ö s…mÿt;ivv ) ivpÖ"[ s ¨ÿCyte
….ôWg[=ÿ oôh;mIÿvcÖ ;tÿn" –
in„’¡itôn;Rmÿ vo m;ôt;q; yûyU ˝ SqÖ s'’t¡ I" ) sÖr;" pÿtiÖ ],Iÿ" SqnÖ
yd;ômyÿitô in„’¡t –
aÖNy; voÿ aÖNy;mÿvTvÖNy;NySy;ô ¨p;ÿvt ) t;" sv;ôR aoWÿ/y"
s'ivd;ôn; îÖdMmeÖ p[;vÿt;ô vcÿ" –
¨Cz⁄„m;ô aoWÿ/In;ô' g;voÿ goôœ;idÿvre te ) /nÿ˝ sinô„yNtIÿn;m;ôTm;n'Ö
tvÿ pU®W –
aitô ivê;ÿ" p·rôœ; StÖne îÿv vÖj[ mÿ£mu" ) aoWÿ/yÖ" p[;cÿCu yvûyu ≤R Tk˘ cÿ
tÖnvu ;Ö˝ rpÿ" –
y;" tÿ a;tÖSqur;ÖTm;n'Ö y; a;ÿivivôx"ë p®ÿ"p®" ) t;SteÖ y+m'Ö iv
b;ÿ/Nt;mûgu o[ mÿ?ymÖxI·rÿv –
s;ôk˘ yÿ+mÖ p[ pÿt Xyÿne ne ÿ ikikdIôivn;ÿ ) s;ôk˘ v;tÿSyÖ /[;Jy;ÿ s;ôk˘
nÿXy inôh;k¡y; –
aÖê;ôvtÖ I˝ soÿmvÖtImûjU yR Nÿ tIômdu oÿjsm( ) a; ivÿ‚TsÖ sv;R
aoWÿ/IrÄSm; aÿ·rÖ∑t;ÿtye –
y;" fÖ≤lnIôy;R aÿfl Ö ; aÿp„ûu p; y;íÿ pu≤û „p,Iÿ" ) bOhSÖ pitÿps[ tU ;ôSt; noÿ
230
muçNÖ Tv˝hÿs" –
y; aoWÿ/yÖ" somÿr;DIô" p[ivÿ∑;" pO…qôvImnÿu ) t;s;'ô TvmÿSyuˇmÖ ; p[ ,oÿ
jIôv;tÿve suv –
aÖvpÖ tÿNtIrvd≤NdÖv aoWÿ/yÖ" p·rÿ ) y' jIôvmÖXnv;ÿmhwÖ n s ·rÿ„y;itô
pU®Wÿ " –
y;íÖde mÿpu Íû<v≤NtÖ y;íÿ dUrû Mpr;ÿgt;" ) îÖh s'gÖ TyÖ t;" sv;ÃR aÖSmw s'
dÿˇ .eWjÖ m( –
m; voÿ ·rWT%inôt; ySmÿw c;ôh' %n;ÿ…m v" ) i√ôp∞tÿ„u pdÖSm;kÖ˝
svRmÃ SÖ Tvn;ÿtru m( –
aoWÿ/yÖ" s' vÿdNtÖe somÿne sÖh r;D;ÿ ) ySmÿw kÖroitÿ b[;˜Ö,St˝
r;ÿjNp;ry;m…s –6–
m; noÿ ih˝sI∆inôt; y" pÿ…O qôVy; yo v;ô idvÿ˝ sÖTy/ÿm;R jÖj;nÿ )

yí;ôpíÖN{; bÿhO tIjÖjR ;nÖ kSmÿw dÖve ;yÿ hiÖvW;ÿ iv/em –
aÖ>y;vÿtSR v pO…qiv yÖDne Ö pyÿs; sÖh ) vÖp;' tÿe aÖ…¶·rÿiWôtoåv spRtu
–
a¶Öe yˇeÿ xu£ û ˘ y∞ÖN{' yTpûtU ' y¥Ö…Dyÿm( ) t∂Övº >e yoÿ .r;m…s –
îWÖmjU mRÃ hÖ …môt a; dÿd AûtSyÖ /;ªoÿ aÖmtO Sÿ yÖ yonÿ"e ) a; noô goWuÿ
ivxÖTv*Wÿ/IWûu jh;ÿ…m sÖie dminÿr;ÖmmIÿv;m( –
a¶eÖ tvÖ ≈voô vyoô mihÿ .[;jNTyÖcyR oÿ iv.;vso ) bOh∫ ÿ ;noô xvÿs;ô
v;jÿmKûu QyÃ' d/;ÿ…s d;ôxWu eÿ kve –
îÖrJÄ y•ÿ¶e p[qySv jÖNtu….ÿrSÄ me r;yoÿ amTyR ) s dÿxtÖR SyÖ vpÿWu oô iv
r;ÿj…s pû,O ≤=ÿ s;nÖ…s˝ rÄ…ym( –
231
Ëjoÿ np;ô∆;tÿvde " sux‚Ö St….ômNR dÿSv /Iôit….ÿihRtÖ " ) Tve îWÖ" s'
dÿ/.ûu ·RU rÿrte s…íô]otÿyo v;ômj;ÿt;" –
p;ôvk Ö vÿc;‹" xû£ u vÿc;ôR anÿnU vc;ôR ïdÿyiWR .;ônnu ;ÿ ) pu]û " ipôtr;ÿ
ivôcrÄ•pu ;ÿvSyû.u e pû,O ≤=ô rodÿsI –
Aût;v;ÿnMmihôW' ivôêcÿW…R ,mÖ…¶˝ sûªu ;yÿ d…/re pûru o jn;ÿ " )
≈uTk¡,˝R sÖpq[ Sÿ tm' Tv; …gôr; dwVyÖMm;nÿWu ; yûgu ; –
inô„kÖt;Rrmÿ ?vÖrSyÖ p[cteÿ s'Ö =yÿNtÖ˝ r;/ÿse mÖhe ) r;ÖitM.Og,ûU ;mu≤û xj'Ã
kÖiv£¡tMu pû,O ≤=ÿ s;nÖ…s˝ rÄ…ym( –
…ctÿ" Sq p·rô…ctÿ Ë?vÖ…R ctÿ" ≈y?v'Ö ty;ÿ devÖ tÿy;i©rÄSvd(/vûu[ ;"
sIÿdt –
a; Py;ÿySvÖ smÿte u te ivôêtÿ" somÖ vO‚„,ÿym( ) .v;ô v;jÿSy s'gqÖ e –
s' tÖe py;Ã…' sô smÿu yNtûu v;j;ô" s' vO‚„,ÿy;Ny….m;itôW;hÿ" )
a;ôPy;yÿm;no aÖmtO ;ÿy som idôiv ≈v;ÿ˝NSyuˇmÖ ;inÿ …/„v –7–
aÖ>yÿSq;ôi√ê;ô" pOtnÿ ;ô ar;ÿtIôStdÖ…¶r;ÿhÖ tdûu somÿ a;h ) bOhSÖ pitÿ"

sivôt; tNmÿ a;h pûWu ; m;ÿ/;Tsu’tû Syÿ loôkÉ –
yd£¡Nd" p[qmÖ ' j;yÿm;n ¨Ö¥NTsÿm{uû ;dûtu v;ô purIÿW;t( ) XyÖne Syÿ pÖ=;
hÿ·rÖ,Syÿ b;ôÙ ¨pÿStut'Ö jinÿmÖ tˇeÿ avRn( –
aÖp;MpûœO mÿ…sô yoinÿr¶Ä "e sÿm{ûu mÖ….tÖ" ipNvÿm;nm( ) v/ÃmR ;nMmÖh a; cÖ
pu„k¡r' idôvo m;]ÿy; virô,; pÿq[ Sv –
b[˜ÿ jD;ônMpÿq[ mÖ Mpûru St;ôi√ sIÿmtÖ " sû®u coÿ venÖ a;ÿv" ) s bû…u ›y;ÿ
¨pÖm; aÿSy ivôœ;" sÖtíÖ yoinômsÿtíÖ ivvÿ" –
ihôr<Ä yÖg.Ö "R smÿvtÖtR ;gÿe[ .ûtU Syÿ j;ôt" pitôrk
e ¡ a;sIt( ) s d;ÿ/;r
232
pO…qôvI' ¥;mutû me ;' kSmÿw devÖ ;yÿ hÖivW;ÿ iv/em –

{ÖPsíÿSkNd pO…qôvImnûu ¥;…môm' cÖ yoinômnuû yíÖ pUv"RÃ ) tûtO Iy'
yoinômnuÿ s'cÖ rÿNt' {ÖPs' jÿhu oÖMynÿu sÖ¢ ho];ÿ" –
nmoÿ aStu sÖp>Re yoô ye kÉ cÿ pO…qôvImnÿu ) ye aÖNt·r=eÖ ye idôiv te>yÿ"
sÖp>Re yoô nmÿ" –
yeåÿ do roÿcnÖ e idôvo ye v;ô sUySRÃ y rÄ‚XmWÿu ) yeW;ÿmPÖ su sdÿ" ’ût' te>yÿ"
sÖp>Re yoô nmÿ" –
y; îWÿvo y;tû/u ;n;ÿn;'ô ye v;ô vnÖSptIô˝rnÿu ) ye v;ÿv$Ö We uû xertÿ eÖ te>yÿ"
sÖp>Re yo nmÿ" –8–
/[vuû ;…sÿ /Ö®,;StÿtO ; ivôêk¡m,R ;Ö sui£¡t; ) m; Tv;ÿ smû{u ¨√ÿ/IôNm;

sÿpu ,Ä oRåVyÿqm;n; pO…qôvI' Îÿ˝h –
p[jÖ ;pÿitSTv; s;dytu pO…qôVy;" pûœO º VycÿSvtIôMp[qSÿ vtIôMp[qoÿå…s
pO…qôVyÿ…sô .Ur…ÿ sô .U…mÿrSÄ yidÿitr…s ivôê/;ÿy;ô ivêÿSyÖ .uvnÿ Sy /Ö]IR
pO…ÿ qôvI' yÿCz pO…qôvI' Îÿ˝h pO…qôvIÿMm; ihÿ˝sIôivRêSÿ mw p[;,ô ;y;ÿp;ôn;yÿ
Vy;ôn;yoÿd;ôn;yÿ p[itôœ;yÿw cÖ·r];ÿy;ô…¶STv;ô…. p;ÿtu mÖÁ; SvÖSTy;
CzÖidRW;ô x'tmÿ ne Ö ty;ÿ dÖve tÿy;i©rÄSvd(/vu[û ; sIÿd –
k;<@;ÿTk;<@;TpÖr[ ohÿNtIô p®ÿW"p®WÖ" p·rÿ ) EÖv; noÿ dUvRÖe p[ tÿnu
sÖhße,ÿ xÖtne ÿ c –
y; xÖtne ÿ p[tnÖ oiWÿ sÖhße,ÿ ivôrohÿ…s tSy;ÿSte devI∑kÉ ivô/me ÿ hÖivW;ÿ
vÖym( –
aW;ÿ!;…sô shÿm;n;ô shÖSv;r;ÿtIô" shÿSv;r;tIyÖt" shÿSvÖ pOtnÿ ;ô"
shÿSv pOtNyÖt" sÖhßÿvIy;R…sô s; m;ÿ …jNv –
233
m/uû v;t;ÿ At;yÖte m/ÿu =r≤NtÖ …sN/ÿv" ) m;?vIÿn"R sÖNTvoWÿ/I" –

m/ûu nˇ_¡mtûu oW…sô m/ÿmu TÖ p;…qÃvR ˝Ö rjÿ" ) m/ûu ¥*rÿStu n" ipôt; –
m/ÿmu ;•oô vnSÖpitôm/R muÿ ;˝ aStûu sUy"RÃ ) m;?vIôg;Rvoÿ .vNtu n" –
mÖhI ¥*" pÿ…O qôvI cÿ n îÖm' yÖD‚Mmÿ…m=t;m( ) ipôptûO ;' noô .rIÿm…." –
ti√„,oÿ" prÄm' pÖd˝ sd;ÿ pXy≤Nt sûrU yÿ" ) idôvIvÖ c=ûru ;tÿtm( –
/[vuû ;…sÿ pO…qivô shÿSv pOtNyÖt" ) SyûtU ; dÖve …e .ÿrmÄ tO neÖ ;g;ÿ" –
y;Steÿ a¶Öe sUyRÖe ®cÿ ¨¥Öto idvÿm;tÖNv≤Ntÿ rÄ‚Xm….ÿ" ) t;….ô" sv;Ã.R I
®Öce jn;ÿy nS’…/ –
y; voÿ dev;ô" sUyReÖ ®coô go„vêÿWe uû y; ®cÿ" ) îN{;ÿ¶Iô t;….ô" sv;Ã.R Iô ®c'Ã
no /ˇ bOhSpte –
ivôr;$(Jyoitÿr/;ryTsÖm;[ @±Jyoitÿr/;ryTSvÖr;@±Jyoitÿr/;ryt( –
a¶eÿ yu+û v; ih ye tv;ê;ÿso dev s;ô/vÿ" ) arÄ' vhÿNTy;ôxvÿ" –
yû+u v; ih dÿve ÙÖ tÿm;ô˝ aê;˝Ã a¶e rqI·rÿv ) in hot;ÿ pUVû yR" sÿd" –
{ÖPsíÿSkNd pO…qôvImnûu ¥;…môm' cÖ yoinômnûu yíÖ pUv"ÃR ) tOtû Iy'Ö
yoinômnuÿ s'cÖ rÿNt' {ÖPs' jÿhu oôMynÿu sÖ¢ ho];ÿ" –
a.ÿiU dôd' ivêÿSyÖ .uvnÿ SyÖ v;…jÿnmÖ¶ve êRwÃ ;nÖrSyÿ c ) aÖ…¶JyoRitÿW;ô
Jyoitÿ„m;nûKu[ mo vcRsÃ ;ô vcRSÃ v;n( –
Aûce Tv;ÿ ®Äce Tv;ô s…mTßÿv≤Nt sÖ·rtoô n /en;ÿ" ) aÖNt˙Öd≥ ; mnÿs;
pûyU m;ÿn;" – `ûtO SyÖ /;r;ÿ aÖ…. c;ÿkxI…m ) ihôr<Ä yyoÿ vetsÖ o m?yÿ
a;s;m( –
t‚SmÿNTsup,Ö oR mÿ/’ uû Tkÿl
⁄ ;ôyI .jÿ•;StÖe m/ÿu dÖve t;ÿ>y" ) tSy;ÿsteÖ
hrÿy" sÖ¢ tIrÿe SvÖ/;' duh;ÿn; aÖmtO Sÿ yÖ /;r;ÿm( –9–
234
a;ôidôTy' g.ÖMR pyÿs; smÖÔNTsÖhßÿSy p[itôm;' ivôêÂ¡pm( ) p·rÿ vO©…( /ô

hrÿs;ô m;…. mO=ÿ " xÖt;yÿWu ' ’,uih cIôym;ÿn" –
îÖmMm; ihÿ˝sIi√≥pÖ ;dÿMpxUnû ;˝ shÿß;=Ö me/Ö a; cIôym;ÿn" )
mÖymu ;ÿr<Ä ymnÿu te idx;…mô tenÿ …cNv;ônStÖnvu oô in WIÿd –
v;tÿSyÖ /[;…j'ô v®ÿ,SyÖ n;….ômê'Ã jD;ôn˝ sÿ·rôrSyÖ m?yÿe ) ≤xxÃ'ë
nÖdIn;ô˝ h·rômi{ÿbı u mÖ ¶eÖ m; ihÿ˝sI" prÄme Vyoÿmn( –
îÖmMm; ihÿ˝sIôrk e x
¡ fMpxûnU ;' k¡in£Öd' v;ô…jnÖ' v;…jÿnWe u )
g*ôrm;ÿr<Ä ymnÿu te idx;…mô tenÿ …cNv;ônStÖnvu oô in WIÿd –
ajÿß…Ö mNdÿmu ®ÄWM.ÿru <Ä yum…Ö ¶mIÿ@º pUvû …R cÿˇ*ô nmoÿ…." ) s pvÃ…R .A≥tx
uû "
kLpÿm;noô g;Mm; ihÿ˝sIôridÿit' ivôr;jÿm( –
îÖm˝ sÿm{uû ˝ xÖt/;ÿrmÄ Tu s'Ã VyÖCym;ÿnMÖ .uvnÿ SyÖ m?yÿe ) Òtû '
duh;ÿn;ômidÿitô' jn;ôy;¶Öe m; ihÿ˝sI" prÄme Vyoÿmn( ) gÖvyÖ m;ÿr<Ä ymnÿu te
idx;…mô tenÿ …cNv;ônStÖnvu oô in WIÿd –
vÂ¡i]'ô Tv∑uvû ®R ,ÿ SyÖ n;….ôm…vÃ' jD;ôn;˝ rjÿs"Ö prÿSm;t( ) mÖhI˝
s;ÿhß Ö Imsÿru Sy m;ôy;m¶Öe m; ihÿ˝sI" prÄme Vyoÿmn( –
îÖm;mÿ,U ;ÖyR 'u v®ÿ,Sy m;ôy;' TvcÿMpxUnû ;' i√ôpd;'ô ctÿ„u pd;m( ) Tv∑ÿ"ë
p[jÖ ;n;ÿMp[qmÖ ' jÖin]Öm¶eÖ m; ihÿ˝sI" prÄme Vyoÿmn( ) ¨∑ÿm^ ;rÄ<ymnÿu te
idx;…mô tenÿ …cNv;ônStÖnvu oô in WIÿd –
yo aÖ…¶rÄ¶Se tpÖsoå…/ÿ j;ôt" xoc;ÿTpO…qôVy; ¨Öt v;ÿ idôvSp·rÿ ) yenÿ
p[jÖ ; ivôêk¡m;ôR Vy;nÖ$t( mÿ¶Öe he@"Ö p·rÿ te vO,ˇ_⁄ –
aÖj; Áÿ¶re jÿin∑Ö g.;RTô s; v; aÿpXy∆inôt;rÄmg[eÿ ) ty;ô rohÿm;yÖ•pu Ö
me?y;ÿs"Ö ty;ÿ dÖve ; dÖve t;ômgÿ[ a;yn( ) xÖr.Ä m;ÿr<Ä ym;nÿu te idx;…mô
tenÿ …cNv;ônStÖnvu oô in WIÿd –10–
235
îN{;ÿ¶I rocÖn; idôv" p·rô v;jÿWe u .UWq" ) t√;Ã' ceitô p[ vIôymRÃ ( –

Xnqÿ√]éû mûtu sÿnoitô v;jÖ…mN{;ô yo aÖ¶I s¸ÿrI spÖy;Rt( ) îÖrJÄ yNt;ÿ
vsÖVyÿSyÖ .Ur"eÄ shÿStm;ô shÿs; v;jÖyNt;ÿ –
p[ cÿW…ÖR ,>yÿ" pOtn;ô hvÿWe uû p[ pÿ…O qôVy; ·rÿ·rc;qe idôvíÿ ) p[ …sN/ÿ>u yÖ" p[
…gô·r>yoÿ mihôTv; p[Ne {;ÿ¶Iô ivê;ô .uvnÖ ;TyÖNy; –
m®ÿtoô ySyÖ ih =yeÿ p;ôq; idôvo ivÿmhs" ) s sÿgu oôp;tÿmoô jnÿ" –
yÖDvw ;ÃR yDv;hsoô ivpÿS[ y v; mtIôn;m( ) m®ÿt" …≈,ûtu ; hvÿm( –
…≈ôyseÖ kM.;ôn…u .ô" s‚Mmÿ…m≤=rÄe te rÄ‚Xm….ôSt AKvÿ…." su%;ôdyÿ" ) te
v;xIÿmNt îÖ‚„m,oô a.Iÿrvo ivô{e ipôy[ SyÖ m;®ÿtSy /;ªÿ" –
avÿ teÖ he@Ö ¨dÿˇu mm( ) ky;ÿ n…íÖ] a; .ÿvu dûtU I sÖd;vÿ/O "Ö s%;ÿ )
ky;ô x…cÿœy; vOtû ; –
ko aÖ¥ yÿ¤u π /û·u r g; AûtSyÖ ≤xmIÿvto .;ô…mnoÿ du˙,≥ ;ÖynU ( )
a;ôs…•ÿWNU hûTO Svsoÿ myoô.NU y EÿW;M.ûTO y;mû,O /ÖTs jIÿv;t( –
a¶Öe ny;‡devÖ ;n;ô˝ x' noÿ .vNtûu v;jÿve ;je )
aÖPSvÿ¶Öe s…/ô∑vÖ s*Wÿ/Iôrnÿu ®?yse ) g.ÖRe sÔ;ÿysÖe pun"ÿ –
vOW;ÿ som ¥umû ;˝ aÿ…sô vOW;ÿ devÖ vOWvÿ t[ " ) vOW;ô /m;ô…R , d…/We –
îÖmMmÿe v®,Ö tÊv;ÿ y;…mô Tv' noÿ a¶Öe s Tv' noÿ a¶e –11–
îit ctuqk R ;<@e i√tIy" p[p;#k" 2
aq ctuqk R ;<@e tOtIy" p[p;#k" 3

aÖp;' TvemNÖ Ts;dy;MyÖ‡p;' TvoµÿNTs;dy;MyÖ‡p;' Tv;ô
.SmÿNTs;dy;MyÖ‡p;' Tv;ô JyoitÿiW s;dy;MyÖ‡p;' Tv;yÿne
236
s;dy;My‡,RvÖ e sdÿne sId smu{û e sdÿne sId s≤lôle sdÿne sId;ô‡p;'

=yÿe sId;ô‡p;˝ s…/ÿiW sId;ô‡p;' Tv;ô sdÿne s;dy;MyÖ‡p;' Tv;ÿ
sÖ/Sqÿe s;dy;MyÖ‡p;' Tv;ô purIÿWe s;dy;MyÖ‡p;' Tv;ô yon*ÿ
s;dy;MyÖ‡p;' Tv;ô p;qÿ…s s;dy;…m g;yÖ]I zNdÿ‡≤S]Ö∑Pë zNdoô jgÿtIô
zNdoÿ‡ånu∑û Pë zNdÿ" pÖ…¤XzNdÿ" –1 –
aÖyMpûru o .uvSÖ tSyÿ p[;,ô o .*ÿv;yÖno vÿsNÖ t" p[;,ÿ ;yÖno g;ÿy]Ö I v;ÿsNÖ tI
g;ÿyi]ôyw g;ÿy]Ö ' g;ÿy]Ö ;dÿpu ;ô˝xu®pÿ ;ô˝xo≤S]Öv≤O T]ÖvtO oÿ rq'trÖ ˝
rÿqt' rÖ ;√…sÿœÖ AiWÿ" pÖj[ ;pÿitgOhIty;ô Tvy;ÿ p[;,ô ' gOÿ ;…m pÖj[ ;>yoôåy'
dÿ≤=ô,; ivôêk¡m;Rô tSyÖ mnoÿ vwêkmR,Ö ' g[I„ô mo m;ÿns≤S]Ö∑Gë gÖ„w[ mI i]ô∑.ë ÿ
EÖ@e mw@Ö ;dÿNty;Rmô oÿåNty;ômR ;TpÿçdÖx" pÿçdÖx;äOhû äÿh» tÖ o .Ör√;ÿjÖ AiWÿ"
pÖj[ ;pÿitgOhIty;ô Tvy;ô mnoÿ gO;…m pÖj[ ;>yoô yMpÖí;i√ôêVyÿc;ôStSyÖ
c=ÿvu êRw VycÖs' vÖW;R…,ÿ c;=ûWu ;…,Ö jgÿtI v;ôWIR jgÿTy;ô
A=ÿmmÖ =O mÿ ;Czû£ ⁄ " xû£
u ;Tsÿ¢dÖx" sÿ¢dÖx;√ÿÂ w pÖ ' vwÂpÖ ;i√Öê;…mÿ]Ö
AiWÿ" pÖj[ ;pÿitgOhIty;ô Tvy;ô c=ÿgu ˆRO ;…m pÖj[ ;>yÿ îÖdmÿˇu rÖ ;TsuvSÖ tSyÖ
≈o]ÿ˝ s*ôv˝ xÖrCz^*}û yÿn„û $uPû x;ÿr¥Ä nÿ ∑uû .ë "ÿ Sv;r˝ Sv;ôr;NmÖNqI mÖ‚Nqnÿ
Ek…vô˝x Eÿk…vô˝x;√wrÿ ;Öj' vÿrw ;Öj;∆Ömdÿ…¶ÖAi≥ Wÿ" pÖj[ ;pÿitgOhIty;ô
Tvy;ô ≈o]'Ã gO;…m p[jÖ ;>yÿ îÖymûpu ·rÿ mÖitStSyÖw v;Ñ;ôtI hÿme NÖ to
v;ÿCy;yÖn" pÖ…¤hwmR NÖ tI pÖ¤‰w inô/nÿv…•ô/nÿvt a;g[y,Ö
a;ÿgy[ ,Ö ;≤T]ÿ,v]y‚S]Ö˝x* i]ÿ,v]y‚S]Ö˝x;>y;ÿ˝ x;KvrrwvtÖ e
x;ÿKvrrwvtÖ ;>y;Ã' ivôêkÖmiR WÃ"R pÖj[ ;pÿitgOhIty;ô Tvy;ô v;c'Ã gO;…m
pÖj[ ;>yÿ" –2–
237
p[;cIÿ idôx;' vÿsNÖ t AÿtnûU ;mÖ…¶dÖvRe t;ô b[˜Ö {ivÿ,' i]ôvTO StomÖ" s ¨ÿ
pçdÖxvÿtiR nôS}yivôvyR "ÿ ’ûtmy;ÿn;Mpurov;ôto v;tÖ" s;nÿgÖ
AiWÿ‡dRÆ=ô,; idôx;' g[I„ô m AÿtnûU ;…mN{oÿ dÖve t;ÿ =Ö]' {ivÿ,MpçdÖx"
StomÖ" s ¨ÿ s¢dÖxvÿtiR nidRTyÖv;@±vyÖS]et;y;ÿn;' d≤=,;√;ôto v;tÿ"
sn;ôtnÖ AiWÿ" p[tÖ IcIÿ idôx;' vÖW;R AÿtnûU ;' ivêeÿ dÖve ; dÖve t;ô
iv$({ivÿ,˝ s¢dÖx" StomÖ" s ¨ÿ Ek…vô˝xvÿtiR n≤S]vÖTso vyoÿ
√;pÖroåy;ÿn;Mpí;√;ôto v;toÿåhÖ.nU Ö AiWô‡®dIÿcI idôx;˝
xÖrdÿtO nUû ;‚MmÖ];v®ÿ,* dÖve t;ÿ pû∑u ' {ivÿ,mek…vô˝x" StomÖ" s ¨ÿÃ
i],ÖvvÿtiR nStuyvÖR ;@±vyÿ a;SkÖNdoåy;ÿn;muˇr;√;ôto v;tÿ" pÄà[Ö
AiWÿ‡ÂÖ?v;R idôx;˝ hÿme Nt≤x≤xôr;vOtÿ nUû ;MbOhSÖ pitÿdvReÖ t;ô vcoôR {ivÿ,'
i],Öv" StomÖ" s ¨ÿ ]y‚S]Ö˝xvÿtiR n" pœÖv;√yoÿå….ô.rU y;ÿn;'
iv„vGv;ôto v;tÿ" sup,Ö R AiWÿ" ipôtrÿ" ipt;mÖh;" preåvÿreÄ te nÿ" p;Ntûu te
noÿåvNTvÖ‚SmNb[˜•ÿ ‚Ö SmN=]ÿåe Sy;m;ô≤x„yÖSy;Mpÿru o/;y;ÿm‚Ö SmNkmÃ•R SÖ y;'
dÖve ÙÿTy;m( –3–
/[vûu ≤=ÿit/ûvRu[ yoÿin/ûvRu[ ;…sÿ /[vuû ;' yoinôm; sIÿd s;ô?y; ) ¨:yÿSy
kÉtô Mu pÿq[ mÖ Mpûru St;ÿd…Ö ên;ÿ?vÖyRU s;ÿdyt;…mûh Tv;ÿ –
Sve d=Öe d=ÿiptehÖ sIÿd dev]Ö ; pO…ÿ qôvI bÿhO tÖ I rr;ÿ,; ) Sv;ôsSÖ q;
tÖnvu ;ô s' ivÿxSv ipôtve …wÿ / sUnû vÖ a;sûx u ve ;ô…ên;ÿ?vÖyRU s;ÿdyt;…môh
Tv;ÿ –
kûl ⁄ ;ô…ynIô vsumÿ tI vyoô/; rÄ…y' noÿ v/R b¸ûl˝ sûvu Irÿm( )
ap;mÿit' dumiRÖ tMb;/ÿm;n; r;ÖySpoWÿe yÖDpÿitm;ô.jÿNtIô suv/ÿ iRe hô
yjÿm;n;yÖ poWÿm…Ö ên;ÿ?vÖyRU s;ÿdyt;…môh Tv;ÿ –
238
aÖ¶"e purIÿWm…s devyÖ ;nIô t;' Tv;ô ivêeÿ aÖ…. gÿ,O Ntu dÖve ;" ) StomÿpœO ;
`ûtO vÿtIôh sIÿd pÖj[ ;vÿdSÖ me {ivô,;yÿjSv;ô…ên;ÿ?vÖyRU s;ÿdyt;…môh Tv;ÿ
–
idôvo mû/U ;R…sÿ pO…qôVy; n;….ÿivR∑Ö M.ÿnI idôx;m…/ÿpàIô .uvnÿ ;n;m( –
ËÖ…mR{PRÖ so aÖp;mÿ…s ivôêk¡m;R tÖ AiWÿr…Ä ên;ÿ?vÖyRU s;ôdyt;…môh Tv;ÿ –
sÖjA U t≥û …u .ÿ" sÖjiU vô/R ;….ÿ" sÖjvU sR …uÿ ." sÖjU ®Ö{"w sÖjrU ;ÿidôTyw"
sÖjiU vRêdwÿ vReÖ "w sÖjdU vRÖe "w sÖjdU vReÄ vw yÃR on;ô/rw ¶Ä yeÿ Tv; vwê;nÖr;y;ô…ên;ÿ?vÖyRU
s;ÿdyt;…môh Tv;ÿ – p[;,ô Mmÿe p;Áp;ônMmÿe p;ih Vy;ônMmÿe p;ihô c=ÿmu R
¨ÖVy;R iv .;ÿihô ≈o]ÿMme Xloky;ô‡p‚SpÖNv*Wÿ/I …jRNv i√ôp;Tp;ÿihô
ctÿ„u p;dv idôvo vOi∑ômre yÿ –4–
}yivôvyR ≤ÿ S]Ö∑Pë zNdoÿ idTyÖv;@±vyoÿ ivôr;$(zNdÖ" pç;ÿivôvyR oÿ g;yÖ]I

zNdÿ‡iS]vÖTso vyÿ ¨Ö‚„,h;ô CzNdÿ‡StuyvRÖ ;@±vyoÿånû∑u Pë zNdÿ"
pœÖv;@±vyoÿ bOhtÖ I zNdÿ ¨Ö=; vyÿ" sÖtobÿhO tIô zNdÿ AWÖ.o vyÿ"
kôkC⁄ zNdoÿ /Öne vu yR oô jgÿtIô zNdoÿånÖ@v± ;Nvyÿ" pÖ…¤XzNdoÿ bÖSto vyoÿ
ivvÖl' zNdoÿ vû‚O „,vRyoÿ ivx;ôl' zNdÖ" pu®Wÿ oô vyÿStÖN{' zNdoÿ Vy;ôò[
vyoån;ÿ/∑O 'Ö zNdÿ" …sô˝ho vyÿXzÖid(XzNdoÿ iv∑ÖM.o vyoå…/ÿpitôXzNdÿ"
=Ö]' vyoô myÿNdÄ' zNdoÿ ivôêk¡m;Rô vyÿ" prmÖœe I zNdoÿ mU/û ;R vyÿ"
pÖj[ ;pÿitôXzNdÿ" –5–
îN{;ÿ¶Iô aVyÿqm;n;ô…m∑ÿk;' Î˝ht' yûvu m( ) pûœO nº Ö ¥;v;ÿp…O qôvI

aÖNt·rÿ=' cÖ iv b;ÿ/t;m( –
ivôêk¡m;R Tv; s;dyTvÖNt·rÿ=Sy pûœO º VycÿSvtIôMp[qSÿ vtIôM.;SvÿtI˝
239
sU·rÖmtIôm; y; ¥;M.;Sy; pO…ÿ qôvImovÃNR t·rÿ=mÖNt·rÿ=' yCz;ôNt·rÿ='

Î˝h;ôNt·rÿ=MÖ m; ihÿ˝sIôivRêSÿ mw p[;,ÄÖ ;y;ÿp;ôn;yÿ Vy;ôn;yoÿd;ôn;yÿ
p[itôœ;yÿw cÖ·r];ÿy v;ôySu Tv;ô…. p;ÿtu mÖÁ; SvÖSTy; CzÖidRW;ô xNtÿmne Ö
ty;ÿ devÖ tÿy;i©rÄSvıâvuû ; sIÿd )
r;D‰ÿ…sô p[;cIô id‚GvÖr;@ÿ…s d≤=ô,; idKsÖm;[ @ÿ…s pÖt[ IcIô
idKSvÖr;@ÖSyudIÿcIô idg…/pà‰‡…s bOhtÖ I id‡g;yÿmu Re p;ih p[;,Ö Mmÿe
p;Á‡p;ônMmÿe p;ih Vy;ônMmÿe p;ihô c=ÿmu Re p;ihô ≈o]ÿMme p;ihô mnoÿ me
…jNvÖ v;cÿMme ipNv;ôTm;nÿMme p;ihô JyoitÿmRe yCz –6–
m; CzNdÿ" pÖm[ ; CzNdÿ" p[itôm; CzNdoÿåßIôivXzNdÿ" pÖ…¤XzNdÿ ¨Ö‚„,h;ô

CzNdoÿ bOhtÖ I zNdoÿånu∑û Pë zNdoÿ ivôr;$(zNdoÿ g;yÖ]I zNd‡≤S]Ö∑Pë zNdoô
jgÿtIô zNdÿ" pO…qôvI zNdoôåNt·rÿ=Ö' zNdoô ¥*XzNdÖ" sm;ôXzNdoô n=ÿ];…,Ö
CzNdoô mnÖXzNdoô v;KzNdÿ" ’ûiWXzNdoô ihrÿ<y'Ö zNdoô g*XzNdoôåj;
CzNdoåêÖXzNdÿ" –
aÖ…¶devRÖ t;ô v;toÿ devÖ t;ô sUyoÃR dÖve t;ÿ cÖN{m;ÿ devÖ t;ô vsÿvo dÖve t;ÿ ®Ö{;
dÖve t;ÿidôTy; dÖve t;ô ivêeÿ dÖve ; dÖve t;ÿ mÖ®toÿ dÖve t;ô bOhSÖ pitÿdvRÖe te‡N{oÿ
dÖve t;ô v®ÿ,o devÖ t;ÿ )
mU/û ;R…sô r;@±/vu[û ;…sÿ /Ö®,;ÿ yNÖ}yÿ…sô y…mÿ]Iô‡We Tvoô‡jeR Tv;ÿ ’û„yw Tv;ô
=em;ÿy Tv;ô yN]Iô r;@±/vu[û ;…sô /rÿ,I /Ö}yR…Ã sô /·rô}y;‡yuWÿ e Tv;ô vcRsÃ eÖ
Tv*‡jÿse Tv;ô bl;ÿy Tv; –7–
a;ôxiuS]Öv‡O d(.;ôNt" pÿçdÖxo Vyoÿm s¢dÖx" p[tiÿU tRr∑;dÖx‡Stpoÿ

nvdÖxoå….vÖt"R sÿ…vô˝xo /Ö®,ÿ Ek…vô˝xo vcoÃR √;…vô˝x"
240
sÖM.rÿ,S]Öyo…vô˝xo yoinÿítu…vô˝R xo g.;R"Ã pç…vô˝x aojÿ≤S],Öv"

£tÿru k
e i]ô˝x" pÿi[ tôœ; ]ÿy‚S]ô˝xo b[›Ö Syÿ ivô∑p'Ã ctu‚S]Ö˝xo n;k¡"
Wæ$(]˝Ö xo ivÿvtÖ oRåÃ ∑;cTv;·rô˝xo /Ö]íR tÿ ∑u oôm" –8–
aÖ¶.e ;ôgR oÿå…s dIô=;y;ô a;…/ÿpTyÖMb[˜ÿ SpûtO ' i]ôvTO StomÖ îN{ÿSy
.;ôgoÿå…sô iv„,oÿr;…/ÿpTy' =Ö]˝ SpOtû MpÿçdÖx" Stomoÿ
nOcû =ÿs;M.;ôgoÿå…s /;ôtru ;…/ÿpTy' jÖin]ÿ˝ SpûtO ˝ sÿ¢dÖx" Stomoÿ
…mô]Syÿ .;ôgoÿå…sô v®ÿ,SÖ y;…/ÿpTy' idôvo vûiO ∑v;Rt;ÿ" SpûtO ; Eÿk…vô˝x"
StomoåidÿTyw .;ôgoÿå…s pû„U , a;…/ÿpTyÖmojÿ" SpûtO ' i]ÿ,vÖ " Stomoô
vsUnÿ ;M.;ôgoÿå…s ®Ö{;,;Öm;…/ÿpTyÖ' ctÿ„u p;TSpûtO ' cÿt…u vR˝ô x" Stomÿ
a;idôTy;n;ÿM.;ôgoÿå…s mÖ®t;ôm;…/ÿpTy'Ö g.;Ã"R SpûtO ;" pÿç…vô˝x" Stomoÿ
devÖ Syÿ sivôt.u ;ôgR oÿå…sô bOhSÖ ptÖre ;i/ÿpTy˝ sÖmIcIôidRx"ÿ SpûtO ;íÿt∑u oôm"
Stomoô y;v;ÿn;M.;ôgoÿåSyy;ÿv;n;ôm;…/ÿpTyMp[jÖ ;" SpûtO ;íÿtíu Tv;·rô˝x"
Stomÿ A.û,U ;M.;ôgoÿå…sô ivêÿWe ;' dÖve ;n;ôm;…/ÿpTyM.Utû ' inx;ÿNt˝ SpûtO '
]ÿy‚S]Ö˝x" Stomÿ" –9–
Ek¡y;Stuvt pÖj[ ; aÿ/IyNt pÖj[ ;pÿitôr…/ÿpitr;sIiˇôs…O .ÿrStuvtÖ

b[˜;ÿsJO ytÖ b[˜,ÿ SÖ pitôr…/ÿpitr;sITpÖç….ÿrStuvt .ûtU ;NyÿsJO yNt
.ûtU ;n;ôMpitôr…/ÿpitr;sITsÖ¢….ÿrStuvt s¢ÖWyR oÿåsOJyNt
/;ôt;…/ÿpitr;sI‡•Öv….ÿrStuvt
ipôtroÿåsOJyÖNt;idÿitôr…/ÿpà‰;sI‡dek;dÖx….ÿrStuvtÖtvR oÿåsOJyNt;tÖvR oå
…/ÿpitr;sIT]yodÖx….ÿrStuvtÖ m;s;ÿ asOJyNt
s'vTsÖroå…/ÿpitr;sITpçdÖx….ÿrStuvt
241
=Ö]mÿsJO yÖtNe {oå…/ÿpitr;sITs¢dÖx….ÿrStuvt pÖxvoÿåsOJyNtÖ

bOhSÖ pitôr…/ÿpitr;sI‡•vdÖx….ÿrStuvt xU{;ôy;Rvsÿ JO yet;mhor;Ö]e
a…/ÿpàI a;St;ô‡mek…¡ v˝xTy;StuvtÖ k w x
¡ f;" pÖxvoÿ åsOJyNtÖ
v®Ö,oå…/ÿpitr;sIôT]yoÿ…v˝xTy;Stuvt =u{û ;" pÖxvoÿåsOJyNt
pUWû ;…/ÿpitr;sIôTpçÿ…v˝xTy;Stuvt;rÄ<y;" pÖxvoÿåsOJyNt
v;ôyru …/ÿpitr;sITsÖ¢…vÿ˝xTy;StuvtÖ ¥;v;ÿp…O qôvI Vywtÿ ;ô' vsÿvo ®Ö{;
a;ÿidôTy; anûu Vy;ÿyNÖ teW;ôm;…/ÿpTym;sIô‡•vÿ…v˝xTy;StuvtÖ
vnÖSptÿyoåsOJyNtÖ somoå…/ÿpitr;sIô‡deki¡ ]˝xt;Stuvt p[jÖ ;
aÿsJO yNtÖ y;v;ÿn;'ô c;y;ÿv;n;'ô c;…/ÿpTym;sIôT]yÿ‚S]˝xt;Stuvt
.ûtU ;Nyÿx;MyNp[jÖ ;pÿit" prmeœÖ ‰…/ÿpitr;sIt( –10–
îÖymevÖ s; y; pÿq[ mÖ ; Vy*CzÿdNÖ trÄSy;' cÿritô p[ivÿ∑; ) vÖ/jU jRÃ ;n

nvÖg∆inÿ]Iô ]yÿ En;Mmihôm;nÿ" scNte –
zNdÿSvtI ¨ÖWs;ô peipÿx;ne sm;ôn' yoinômnÿu s'cÖ rÿNtI ) sUypÃR àIô iv
cÿrt" p[j;nÖtI kôtÉ 'u ’¡<v;ône aÖjreÄ .U·rÿrte s; –
AûtSyÖ pNq;ômnuÿ itôß a;guSû ]yoÿ `Öm;Rsoô anûu JyoitôW;gÿ"u ) pÖj[ ;mek;ô
r=ÖTyUjmRÖ ke ;ÿ vÖt[ mek;ÿ r=it devyUnû ;m( –
cÖt∑u oômo aÿ.vÖ¥; tûru Iy;ÿ yÖDSyÿ pÖ=;vÿWO yoô .vÿNtI ) g;ôy]Ö I' i]ô∑.ë Ö'
jgÿtImnû∑u .ë MbûhO dÖk| yÿÔu ;ôn;" suvrÖ ;.ÿr…•ôdm( –
pÖç….ÿ/;Rtô ; iv dÿ/;ivôd' yˇ;s;ô˝ Svsÿrø jnyÖTpçÿpç ) t;s;ÿmu y≤Nt
p[yvÖ ,e Ö pçÖ n;n;ÿ ÂÖp;…,Ö £tÿvoô vs;ÿn;" –
i]ô˝xTSvs;ÿrÄ ¨pÿ y≤Nt in„’ût˝ sÿm;ôn' kÖtÉ Mu pÿi[ tmûçu m;ÿn;" )
Aût˝'StÿNvte kÖvyÿ" p[j;nÖtImR?yÿCe zNdsÖ" p·rÿ y≤NtÖ .;SvÿtI" –
242
Jyoitÿ„mtIô p[itÿ muçtÖe n.oô r;]Iÿ devÖ I sUySRÃ y vÖt[ ;inÿ ) iv pÿXy≤Nt
pÖxvoô j;yÿm;n;ô n;n;ÿÂp; m;ôtru SÄ y; ¨ÖpSqeÿ –
EÖk;ô∑k Ö ; tpÿs;ô tPyÿm;n; jÖj;nÖ g.ÃMR mihÖm;nÖ…mN{ÿm( ) tenÖ
dSyûNU VyÿshNt dÖve ; hÖNt;sÿru ;,;m.vÖCzcIÿ…." –
an;ÿnju ;mnûju ;Mm;mÿktR sÖTy' vdÖNTyiNvÿCz EÖtt( ) .Uyû ;sÿmSy
sumtÖ * yq;ÿ yûyU mÖNy; voÿ aÖNy;mitô m; p[ yÿˇu _ –
a.UNû mmÿ sumtÖ * ivôêvedÿ ;ô a;∑ÿ p[itôœ;mivÿd≤Ö ı g;ô/m( ) .ûyU ;sÿmSy
sumtÖ * yq;ÿ yUyû mÖNy; voÿ aÖNy;mitô m; p[ yÿˇu _ –
pçÖ Vyÿ∑u Iôrnûu pçÖ doh;ô g;Mpçÿn;ªImûtO voånûu pçÿ ) pçÖ idxÿ" pçdÖxne ÿ
KlO¢û ;" sÿm;ônmU›ÿ IRr…Ä . loôkmekm¡ ( –
AûtSyÖ g.Ã"R p[qmÖ ; VyûWU „u yÖp;mek;ÿ mihôm;nÿ‚Mb.itR ) sUySÖR ywk;ô crÿit
in„’ûtWe uÿ `ÖmSR ywk;ÿ sivôtk w ;ô' in yÿCzit –
y; p[qÿ mÖ ; Vy*CzÖTs; /Öne ru .ÿ v¥Öme ) s; nÖ" pyÿSvtI
/û+u voˇÿr;muˇr;Ö˝ sm;ÿm( –
xu£ û WÃ.R ;ô n.ÿs; JyoitôW;g;ÿi√ôêÂ¡p; xbÖlIrÄ…¶k¡tÉ "u ) sÖm;ônmqR˝Ã
SvpÖSym;ÿn;ô …b.ÿt[ I jÖr;mÿjr ¨WÖ a;g;ÿ" –
AûtnûU ;MpàIÿ p[qmÖ ye m;g;ôdˆ;Ã' nÖ]e I jÿinô]I pÖj[ ;n;ÿm( ) Ek;ÿ sÖtI
bÿ¸/û oWoô VyÿCu zSyjIÿ,;RÖ Tv' jÿry…sô svÃmR NÖ yt( –11–
a¶eÿ j;ôt;Np[ ,ÿdu ; n" sÖpà;ôNp[Tyj;ÿt;Ô;tvedo nudSv ) aÖSme dIÿidih

sûmu n;ô ahÿ@e NÖ tvÿ Sy;Ö˝ xmÃ≤R N]ÖvÂ¡q ¨Ö≤∫t( –
shÿs; j;ôt;Np[ ,ÿdu ; n" sÖpà;ôNp[Tyj;ÿt;Ô;tvedo nudSv ) a…/ÿ no
b[iU h sumnÖSym;ÿno vÖy˝ Sy;ÿmÖ p[ ,ÿdu ; n" sÖpà;ÿn( –
243
cÖtíuû TÖ v;ô·rÖ˝x" Stomoô vcoôR {ivÿ,˝ Wo@Öx" StomÖ aojoô {ivÿ,'

pO…qôVy;" purIÿWmÖSyPsoô n;mÿ )
EvÖXzNdoô v·rÿvXÖ zNdÿ" xÖM.UXzNdÿ" p·rÖ.XU zNdÿ a;ôCzCzNdoô mnÖXzNdoô
VycÖXzNdÖ" …sN/ûXu zNdÿ" smû{u ' zNdÿ" s≤lôl' zNdÿ" s'yÖ CzNdoÿ
ivôyCzNdoÿ bOhû CzNdoÿ rq'trÖ ' zNdoÿ ink;ôyXzNdoÿ ivvÖ/XzNdoô
…grÄXzNdoô .[jXÖ zNdÿ" sÖ∑Pë zNdoÿånu∑û Pë zNdÿ" kôkC⁄ zNdÿ‡≤S]kôkC⁄ zNdÿ"
k;ôVy' zNdoÿåïûp' zNdÿ" pÖdpÿ…¤ûXzNdoôå=rÿp…¤ûXzNdoÿ iv∑;ôrpÿ…¤XzNdÿ"
=ûru o .OJv;ôHzNdÿ" pÖC[ zCzNdÿ" pÖ=XzNdÖ EvÖXzNdoô v·rÿvXÖ zNdoô
vyÖXzNdoÿ vyÖS’CzNdoÿ ivx;ôl' zNdoô iv„pÿ/;RXô zNdÿ‡XzÖ≤dXzNdoÿ
dUrohÖ,' zNdÿ‡StÖN{' zNdoÿå˚;ô˚÷ zNdÿ" –12–
aÖ…¶vû]RO ;…,ÿ jÏn∂îv,ÖSyuivÃpR NÖ yy;ÿ ) s…mÿı" xû£ u a;¸ÿt" –

Tv˝ soÿm;…sô sTpÿitôSTv˝ r;joôt vO]ÿ hÖ ; ) TvM.Ö{o aÿ…sô £tÿ"u –
.Ö{; tÿe a¶e SvnIk s'dÖ GO òôrSyÿ sÖto ivWÿ,u SyÖ c;®ÿ" ) n yˇÿe
xoô…cStmÿs;ô vrÿNtÖ n ?vÖSm;nÿStÖniu vô repÖ a; /ÿ"u –
.Ö{' tÿe a¶e sh…sô•nIÿkmup;ôk a; roÿcteÖ sUySÃR y )
®xÿ∂x ûO e dÿdx
O e nˇ_ôy; …côdÂ¡≤=t' dûx O a; ÂÖpe a•ÿm( –
swn;nIÿknÉ suivôd]oÿ aÖSme y∑;ÿ devÖ ;˝ a;yÿ…jœ" SvÖ‚St ) adÿB/o
goôp; ¨Öt nÿ" prÄSp; a¶eÿ ¥ûmu dûtu rÄve i∂ÿdIih –
SvÖ‚St noÿ idôvo aÿ¶e pO…qôVy; ivôê;yÿ/u iRe h yÖjq;ÿy dev ) yTsIômihÿ
idivj;tÖ p[xSÿ t'Ö tdÖSm;sûu {ivÿ,' /eih …cô]m( –
yq;ÿ hotÖmnR Wuÿ o devÖ t;ÿt; yÖD…e .ÿ" sUno shsoô yj;ÿ…s ) EÖv; noÿ aÖ¥
sÿmnÖ ; sÿm;ôn;nûx u •ÿ¶ ¨xÖto yÿ≤= dÖve ;n( –
244
aÖ…¶mIÿ@º pûru oihÿt' yÖDSyÿ dÖve mû‚O Tvjÿm( ) hot;ÿr˝ ràÖ/;tÿmm( –

vOW;ÿ som ¥ûmu ;˝ aÿ…sô vOW;ÿ devÖ vOWvÿ t[ " ) vOW;ô /m;Ã…R , d…/We –
s;'tpÿ n; îÖd˝ hÖivmR®tÿ SÖ t∆ÿju ∑u n ) yû„u m;koôtI ·rÿx;ds" –
yo noô mtoÃR vsvo du˙,≥ ;Öy‚u StÖr" sÖTy;inÿ m®toô …j`;ÿ˝s;t( ) &ûh"
p;xÖMp[itô s mÿcu I∑Ö tipÿœnº Ö tpÿs; hNtn;ô tm( –
s'vÖ TÖ sÖrI,;ÿ mÖ®tÿ" SvÖk;≥ ¨ÿ®=Ä y;ô" sgÿ,;ô m;nÿWu We u ) tÿåe SmTp;x;ôNp[
mÿçu NÖ Tv˝hÿs" s;'tpÖn; mÿidôr; m;ÿd…yô„,vÿ" –
ipôpI[ iô h dÖve ;˝ ¨ÿxtÖ o yÿivœ ivô√;˝ Aût˝' AÃt≥ pu te yjehÖ ) ye dwVy;ÿ
Aû‚TvjÖSte….ÿr¶eÖ Tv˝ hotÿ,O ;mÖSy;yÿ…jœ" –
a¶Öe ydÖ¥ ivôxo aÿ?vrSy hotÖ" p;vÿk xoceÖ veÇ˝ ih yJv;ÿ ) Aût;
yÿj;…s mihôn; iv y∫ÀhVRÖ y; vÿh yivœÖ y; tÿe aÖ¥ –
aÖ…¶n;ÿ rÄ…ymÿXnvÖTpoWÿmvÖe idôvie dÿve ) yÖxs'Ã vIôrvÿˇmm( –
gÖySÖ f;noÿ amIvÖh; vÿsiûu vTpÿiu ∑ôv/ÃnR " ) su…û mô]" soÿm no .v –
gOhmÿ /e ;sÖ a; gÿtÖ m®ÿtoô m;pÿ .Utn ) pÖm[ çuû Ntoÿ noô a˝hÿs" –
pûvU IR….ôihR dÿd;≤xôm xÖr≤∫ÿm®R to vÖym( ) mhoÿ….ícWR,IÖn;m( –
p[ bû…u ›y;ÿ Èrte voô mh;ÿ˝…sô p[ ,;m;ÿin p[yJyv‚Str?vm( ) sÖh≤Ö ßy'Ö
dMyÿM.;ôgmÖte ' gÿhO mÖ/e IyÿMm®to juW?vm( –
¨pÖ ymeitÿ yuviÖ t" sûdu =Ã' doôW; vStoÿhiÖR v„mÿtI `ûtO ;cIÿ ) ¨pÖ
Svwnmÿ rÖ mÿitvRsyUû "u –
îÖmo aÿ¶e vIôttÿm;in hÖVy;jÿßo v≤= dÖve t;ÿitômCzÿ ) p[itÿ n È˝
sur.Ä I…,ÿ ivyNtu £°ô@÷ vÖ" x/oôR m;®ÿtmnÖv;R,˝ÿ rqÖx e .u mÿ ( ) k<v;ÿ
aÖ…. p[ g;ÿyt –
aTy;ÿsoô n ye mÖ®tÖ" Svçoÿ y=Ödx O oô n xû.u yÿNt my;Ã"‹ ) te hÿMyeœRÖ ;"
245
≤xxÿvoô n xû.u ;[ vÖTs;soô n pÿ£ [ °ô…@nÿ" pyoô/;" –

p[Ww ;ômJmÿWe u ivqûru ve ÿ rejtÖe .U…môy;RmWeÿ uû yıÿ yûÔu tÿe xû.u e ) te £°ô@yoô
/unyÿ oô .[;jÿd∑O y" SvôyMmÿihôTvMpÿnyNtÖ /Utyÿ " –
¨Öp◊Ö rÖ We uû yd…cÿ?v' yÖ…y' vyÿ îv m®tÖ" kÉnÿ …cTpÖq; ) íotÿ≤NtÖ kox;ô
¨pÿ voô rqÖ„e v; `ûtO mÿ=u t;ô m/ÿvu ,ÖmR cÃtR e –
aÖ…¶mÿ…¶ô˝ hvIÿm….ô" sd;ÿ hvNt ivôXpitÿm( ) hÖVyÖv;hÿMpu®ipôy[ m( –
t˝ ih xêÿNtÖ È@ÿte ßûcu ; dÖve ' `ÿtO íÖ tu ;ÿ ) aÖ…¶˝ hÖVy;yÖ vo!ÿve –
îN{;ÿ¶I rocÖn; idôv" Xnqÿ√]éû imN{Ã' vo ivôêtÖSprIN{'Ö nro
ivêÿkmRNhÖivW;ÿ v;vO/;ôno ivêÿkmRNhÖivW;ô v/ÃnR ne –13–
îit ctuqk R ;<@e tOtIy" p[p;#k" 3
aq ctuqk R ;<@e ctuq"R p[p;#k" 4

rÄ‚Xmrÿ…sô =y;ÿy Tv;ô =yÃ' …jNvÖ p[ie tÿr…sô /m;ÃyR Tv;ô /mÃ|
…jôNv;‡iNvÿitr…s idôve Tv;ô idvÃ' …jNv s'…Ö /rÿSyÖNt·rÿ=;y Tv;ôNt·rÿ='
…jNv p[itô…/rÿ…s pO…qôVyw Tv;ÿ pO…qôvI' …jÿNv iv∑ÖM.oÿå…sô vO∑‰ÿw Tv;ô
vOi∑Ã' …jNv pÖv[ ;SyˆÖe Tv;hÿ…jRNv;‡nûvu ;…sô r;i]ÿyw Tv;ô r;i]Ã'
…jNvoô‡≤xgÿ…sô vsÿ>u ySTv;ô vsÿ≤U ÔNv p[ktÉÖ oÿå…s ®Ö{>e yÿSTv;
®Ö{;≤ÔÿNv sudIôitrÿSy;idôTye>yÿSTv;idôTy;≤ÔôNv;w‡joÿå…s ipôt>O yÿSTv;
ipôt≤ø ÔÿNvÖ tNtÿru …s pÖj[ ;>yÿSTv; pÖj[ ; …jÿNv pOtn;ôW;@ÿ…s pÖx>u yÿSTv;
pÖx≤U ÔÿNv revÄ dÖSyoWÿ/I>yÖSTv*Wÿ/I…jRNv;‡….ô…jdÿ…s yûˇu _g[;vô Ne {;ÿyÖ
TveN{Ã' …jôNv;‡…/ÿpitr…s p[;,ô ;yÿ Tv; p[;,ô ' …jÿNv yÖNt;Syÿp;ôn;yÿ
Tv;p;ôn' …jÿNv sÖ˝spoÃåR …sô c=ÿWu e Tv;ô c=ÿ…u jRNv vyoô/; aÿ…sô ≈o];ÿy
Tv;ô ≈o]Ã' …jNv i]ôvdO …ÿ s pÖv[ dO …ÿ s s'vÖ dO …ÿ s ivôvdO …ÿ s s˝roôhoÿå…s
246
nIroÖhoÿå…s p[roÖhoÿåSynu‡roÖhoÿå…s vsûk

u oÿå…sô veW…ÿ ≈r…sô vSyÿi∑r…s
–1–
r;D‰ÿ…s p[;cIô idGvsÿvSte dÖve ; a…/ÿptyoôå…¶hÃtRe Iôn;Mpÿi[ t/Öt;R

i]ôvÊO v;ô Stomÿ" pO…qôVy;˝ ≈ÿyTÖ v;JyÿmKûu qmVyÿqyTSt>n;tu rq'trÖ ˝
s;mÖ p[itÿiœTyw ivôr;@ÿ…s d≤=ô,; idgû{u[ ;Stÿe dÖve ; a…/ÿptyÖ îN{oÿ
hetIôn;Mp[iÿ t/Öt;R pÿçdÖxSTv;ô Stomÿ" pO…qôVy;˝ ≈ÿytûu
p[¨gÿ muKû qmVyÿqyTSt>n;tu bûhO Ts;mÖ p[itÿiœTyw sÖm;[ @ÿ…s p[tÖ IcIô
idg;ÿidôTy;Stÿe devÖ ; a…/ÿptyÖ" somoÿ hetIôn;Mpÿi[ t/Öt;R sÿ¢dÖxSTv;ô
Stomÿ" pO…qôVy;˝ ≈ÿytu m®TvÖtIyÿmKûu qmVyÿqyTSt>n;tu vwÂpÖ ˝ s;mÖ
p[itÿiœTyw SvÖr;@ÖSyudIÿcIô id‚Gvêÿe te dÖve ; a…/ÿptyoô v®ÿ,o
hetIôn;Mp[iÖ t/Ötk
Rw …¡ vô˝xSTv;ô Stomÿ" pO…qôVy;˝ ≈ÿytuû
in„k¡vÉ LymûKu qmVyÿqyTSt>n;tu vwr;Öj˝ s;mÖ p[itÿiœTy;ô a…/ÿpà‰…s
bOhtÖ I idÑÖ®tÿSte dÖve ; a…/ÿptyoô bOhSÖ pitÿhtRe Iôn;Mpÿi[ t/Öt;R
i]ÿ,v]y‚S]Ö˝x* Tv;ô Stom*ÿ pO…qôVy;˝ ≈ÿyt;' vwêdev;…¶m;®Öte ¨ÖKqe
aVyÿqyNtI St>nIt;˝ x;KvrrwvtÖ e s;mÿnIô p[itÿiœTy;
aÖNt·rÿ=;ôyWÃyR STv; p[qmÖj; dÖve We uÿ idôvo m;]ÿy; v·rô,; pÿq[ Ntu iv/Öt;R
c;ôymi/ÿpitíÖ te Tv;ô sveRÃ s'ivd;ôn; n;k¡Sy pûœO º sÿvu gÖ Re loôkÉ
yjÿm;n' c s;dyNtu –2–
aÖyMpûru o h·rÿkx É "Ö sUyrRÃ ‚XmÖStSyÿ rqgûTO síÖ rq*ÿj;í sen;ing[;mÖ<y*ÿ

pu≤ÔkSqÖl; cÿ ’tSqÖl; c;ÿPsÖrs*ÿ y;tû/u ;n;ÿ hÖte I r=;ÿ˝…sô
p[hieÿ t‡rÄy' dÿ≤=ô,; ivôêk¡m;Rô tSyÿ rqSvÖníÖ rqÿ…e c]í sen;ing[;mÖ<y*ÿ
247
menk Ö ; cÿ shjÖNy; c;ÿPsÖrs*ÿ dÖÕ,( vÿ" pÖxvoÿ hÖie t" p*®ÿWye o vÖ/"
p[hieÿ trÄyMpÖí;i√ÖêVyÿc;ôStSyÖ rqÿpe o[ tÖí;sÿmrqí sen;ing[;mÖ<y*ÿ
pÖM[ locNtI c;nûMu locÿNtI c;PsÖrs*ÿ sÖp;R hÖie tVy;ô`R ;[ "
p[hieÿ t‡rÄymuˇÿ rÖ ;Ts'yÖ √ÿsSûu tSyÿ sen…Ö j∞ÿ sûWu ,e íÿ sen;ing[;mÖ<y*ÿ
ivôê;cIÿ c Òtû ;cIÿ c;PsÖrs;ôv;poÿ heiÖ tv;Rt"Ö
p[hieÿ t‡rÄymûpu yÖvR ;RGvÿsSûu tSyÖ t;+yRíÖ ;·rÿ∑ne…mí sen;ing[;mÖ<y;ÿvvûu x R Iÿ
c pûvU …R cÿ·ˇí;PsÖrs*ÿ ivô¥ı u ieÖ trÿvSÖ fÀjNRÖ p[heÿ itôSte>yoô nmÖSte noÿ
mO@yNtûu te y' i√Ö„mo yíÿ noô √πi∑ô t' voô jM.ÿe d/;My;ô‡yoSTv;ô sdÿne
s;dy;ôMyvÿtXz;ôy;y;' nô mÿ" smû{u ;yÖ nmÿ" smû{u SyÖ c=ÿse prmeœÖ I Tv;ÿ
s;dytu idôv" pûœO º VycÿSvtIôMp[qSÿ vtI' ivô.mU tÿ IMpÖ.[ mU tÿ IMp·rô.mU tÿ Iô'
idv'Ã yCzÖ idvÃ' Î˝hÖ idvÖMm; ihÿ˝sIôivRêSÿ mw p[;,ô ;y;ÿp;ôn;yÿ
Vy;ôn;yoÿd;ôn;yÿ p[itôœ;yÿw cÖ·r];ÿyÖ sUySRÃ Tv;ô…. p;ÿtu mÖÁ; SvÖSTy;
CzÖidRW;ô x'tmÿ ne Ö ty;ÿ devÖ tÿy;i©rÄSvd(/vûu[ ; sIÿd p[oqÖdêoô n yvÿse
aivô„yNyÖd; mÖh" s'vÖ rÿ,;Ö√‰Sq;ÿt( ) a;dÿSyÖ v;toô anÿu v;it
xoô…cr/ÿ Sm tÖe v[jnÿ ' ’û„,mÿ‚St –3–
aÖ…¶mû/RU ;R idôv" kÖkT⁄ pitÿ" pO…qôVy; aÖym( ) aÖp;˝ ret;ÿ˝…s …jNvit

–
Tv;mÿ¶Öe pu„k¡r;Öd?yqÿv;ôR inrÿmNqt ) mU›û oR ivêÿSy v;ô`tÿ" –
aÖymÖ…¶" sÿh≤Ö ß,oÖ v;jÿSy xÖitnÖSpitÿ" ) mû/U ;R kôvI rÿyIô,;m( –
.uvoÿ yÖDSyÖ rjÿsí nÖte ; y];ÿ inôy≤u ∫Ö" scse ≤xôv;….ÿ" ) idôiv
mû/U ;Rn'Ã d…/We suvWÖ ;| …jô◊;mÿ¶Ã e c’We hVyÖv;hÿm( –
aboÿ?yÖ…¶" sÖ…m/;ô jn;ÿn;ô' p[itÿ /Öne …u mÿv;yÖtImûWu ;sÿm( ) yÖ◊; îÿvÖ p[
248
vÖy;mû≤u ∆h;ÿn;ô" p[ .;ônvÿ" …sßtÖe n;kômCz¡ –

avoÿc;m kôvyeÖ me?y;ÿy vcoÿ vÖNd;®ÿ vOW.Ö ;yÖ vO„,ÿe ) givÿiœroÖ
nmÿs;Ö Stomÿm¶Ö * idôvIvÿ ®ÄKmmûVu yRçmÿ ≈et( –
jnÿSy goôp; aÿjin∑Ö j;gÿiO vrÄ…¶" sûdu =ÿ" suivôt;yÖ nVyÿse )
`ûtO pÿt[ Iko bOhtÖ ; idÿivôSpOx;ÿ ¥ûmu i√ .;ÿit .rÄt>e yÖ" xu…cÿ" –
Tv;mÿ¶Öe ai©ÿrsoô guh;ÿ ihôtmNvÿivNdæHz…≈y;ô,' vnÿve ne ) s j;ÿyse
mÖQym;ÿn" shoÿ mÖhÊv;m;ÿÛ"û shÿsSpû]u mÿi©r" –
yÖDSyÿ kôtÉ Mu pÿq[ mÖ Mpûru oihÿtmÖ…¶' nrÿ≤S]W/ÖSqe s…mÿN/te ) îN{ÿ,e dÖve "w
sÖrqÖ˝ s bÖihRiWô sIdÖ…• hot;ÿ yÖjq;ÿy sû£ u tu"ÿ –
Tv;' …cÿ]≈vStmÖ hvÿNte ivô=u jÖNtvÿ" ) xoô…c„k¡x É Mpu®ipôy[ ;¶ÿe hÖVy;yÖ
vo!ÿve –
s%;ÿy" s' vÿ" sÖMyçÖ…mWÖ˝ StomÃ' c;ô¶yeÿ ) viWÃœR ;y ≤=tIôn;mûjU oR
nP]Öe shÿSvte –
s˝sÖ…m¥ÿvu se vOW•Ö ¶Öe ivê;ÿNyÖyR a; ) îÖ@SpÖde s…mÿ?ysÖe s noô
vsUNû y; .ÿr –
EÖn; voÿ aÖ…¶' nmÿsoôjoR np;ÿtmÖ ; ¸ÿve ) ipôy[ ' ceitÿœmrÄit˝ Svÿ?vÖr'
ivêÿSy dûtU mÖmtO mÿ ( –
s yoÿjte a®ÖWo ivôê.oÿjs;ô s dÿ{u vÖTSv;ÿ¸t" ) sûbu ˜[ ;ÿ yÖD" sûx u mIô
vsÿnU ;' dÖve ˝ r;/oô jn;ÿn;m( –
¨dÿSy xoô…crÿSq;d;ôj◊u ;ÿnSy mIô!Wü "ÿ ) ¨ıUmû ;soÿ a®ÖW;soÿ
idivôSpOx"Ö smÖ…¶…mÿN/tÖe nrÿ" –
a¶Öe v;jÿSyÖ gomÿtÖ Èx;ÿn" shso yho ) aÖSme /ÿie h j;tvedoô mihô
≈vÿ" –
249
s îÿ/;ôno vsÿ„u kôivrÄ…¶rIÖ@Nº yoÿ …gôr; ) rÄve dÖSm>yÿMpuv,R Ik dIidih

–
=Öpo r;ÿj•utû Tmn;¶Öe vStoÿ®tÖ oWsÿ" ) s itÿGmjM. rÄ=soÿ dhÖ p[itÿ
–
a; teÿ a¶ î/Imih ¥ûmu NtÃ' dev;ôjrÿm( ) yıÖ Sy; tÖe pnIÿysI
sÖ…m∂Iôdyÿitô ¥vIWÿ˝ Stoôt>O yÖ a; .ÿr –
a; tÿe a¶ Aûc; hÖ…v" xû£ u Syÿ JyoitWSpte ) suíNÿ {Ö dSmÖ ivXpÿtÖe
hVyÿv;ô$t( >u yÿ˝ ÙytÖ îW˝Ã Stoôt>O yÖ a; .ÿr –
¨Ö.e sÿíu N{ sÖipRWoô dvIÃR ≈I,IW a;ôsinÿ ) ¨Öto nÖ ¨Tpÿpu yU ;‹ ¨ÖKqeWuÿ
xvsSptÖ îW˝Ã Stoôt>O yÖ a; .ÿr –
a¶eÖ tmÖ¥;ê'Ö n StomÖ"w £tu'û n .Ö{˝ ˙ÿidôSpOxmÿ ( ) Aû?y;m;ÿ tÖ aohÿ"w
–
a/;ô Áÿ¶Öe £toÿ.{ÖR SyÖ d=ÿSy s;ô/o" ) rÄqIAût≥ Syÿ bOhtÖ o bÖ.qU ÿ –
a;ô….∑ÿe aÖ¥ gIô….Rg,RûO Ntoå¶eÖ d;xÿme ) p[ tÿe idôvo n Stÿny≤NtÖ xu„m;ÿ"
–
EÖ….noÃR aÖk.úì vR ;ÿ no aÖv;Rõs™ vu nÖ R Jyoitÿ" ) a¶Öe ivêÿ…e ." sûmu n;ô
anIÿk"ì –
aÖ…¶˝ hot;ÿrMmNyÖe d;SvÿNtÖMvsoÿ" sUnû ˝u shÿso j;ôtvÿde sm( ) ivp['Ö n
j;ôtvedÿ sm( –
y ËÖ?vRy;ÿ Sv?vÖro dÖve o dÖve ;Cy;ÿ ’ûp; ) Òtû SyÖ iv.[;iÿ ∑Ömnÿu
xu£û xoÿ…cW a;ôj◊u ;ÿnSy sÖipRW"ÿ –
a¶Öe Tvªoô aNtÿm" ) ¨Ät ];ôt; ≤xôvo .ÿv vÂÖQyÿ" –
t' Tv;ÿ xo…cœ dIidv" ) suªû ;ôyÿ nUnû mIÿmhÖe s≤%ÿ>y" –
250
vsÿru …Ä ¶vRs≈uÿ v;" ) aCz;ÿ n≤= ¥ûmu ˇÿmo rÄ…y' d;ÿ" –4–
îÖN{;…ô¶>y;Ã' Tv; sÖyju ;ÿ yujû ; yÿnu JMy;‡`;ôr;>y;ô' tejsÿ ;ô vcRsÃ oô‡Kqe….ô"

Stomÿ…e .ô‡XzNdoÿ.I rÄYyw poW;ÿy sj;ôt;n;ÿMm?ymÖSqey;ÿy my;ÿ Tv;
sÖyju ;ÿ yûju ; yÿnu JMyÖ‡Mb; dûl u ;‡inÿtiÖ à‡rÄ.y[ Nÿ tI me`Ö yÿNtI vÖWyR Nÿ tI
cup,uû Ik;ô n;m;ÿ…s pÖj[ ;pÿitn; Tv;ô ivê;ÿ…./Iô…R .®pÿ d/;…m
pO…qôVyÿdu pûru m•ÿne ivô∑; mÿn„uû y;ÿSte goô¢;roÖå…¶ivRyˇÿ oåSy;ô' t;mÖhMp[ pÿ¥Öe
s; meÖ xmÃR cÖ vmÃR c;ô‡STv…/ÿ¥*rÄNt·rÿ=MÖ b[˜,ÿ ; ivô∑; mÖ®tÿSte goô¢;roÿ
v;ôyiu vRyˇÿ oåSy;ô' t;mÖhMp[ pÿ¥ôe s; mÖe xmÃR cÖ vmÃR c;Stûu
¥*rpÿr;…jt;ômtO nÿe ivô∑;idTy;Stÿe goô¢;rÄ" sUyoôR ivyÿˇoåSy;ô' t;mÖhMp[
pÿ¥eÖ s; mÖe xmÃR cÖ vmÃR c;Stu –5–
bOhSÖ pitÿSTv; s;dytu pO…qôVy;" pûœO º Jyoitÿ„mtIô' ivêÿSmw

p[;,ô ;y;ÿp;ôn;yÖ ivê'Ö JyoitÿyCR z;ô…¶Steå…/ÿpit‡ivRêk¡m;R Tv;
s;dyTvÖNt·rÿ=Sy pûœO º Jyoitÿ„mtIô' ivêÿSmw p[;,ô ;y;ÿp;ôn;yÖ ivê'Ö
JyoitÿyCR z v;ôySu teå…/ÿpit" p[jÖ ;pÿitSTv; s;dytu idôv" pûœO º
Jyoitÿ„mtIô' ivêÿSmw p[;,ô ;y;ÿp;ôn;yÖ ivê'Ö JyoitÿyCR z prmÖœe I teå…/ÿpit"
purov;tÖsinÿrSy‡.[sÖ inÿr…s iv¥uTû sinÿr…s Stn…yàûsu inÿr…s
vOi∑ôsinÿrSyÖ‡¶ey;RNyÿ…s dÖve ;n;ÿm¶eyÖ ;Nyÿ…s v;ôyoy;RNyÿ…s dÖve ;n;Ã'
v;yoôy;NyÿSyÖ‡Nt·rÿ=SyÖ y;Nyÿ…s
dÖve ;ÿn;mNt·r=Öy;NyÿSyÖ‡Nt·rÿ=mSyÖ‡Nt·rÿ=;y Tv; s≤lôl;yÿ Tv;ô
s,IÃk R ;y Tv;ô stIÿk;y Tv;ô kÉt;ÿy Tv;ô p[cteÿ se Tv;ô ivvÿSvte Tv;
idôvSTv;ô JyoitÿW a;idôTye>yÿSTvÖ‡cRe Tv;ÿ ®Äce Tv;ÿ ¥utû e Tv;ÿ .;ôse Tv;ô
251
JyoitÿWe Tv; yxoôd;' Tv;ô yxÿ…s tejoôd;' Tv;ô tej…ÿ s pyoôd;' Tv;ô pyÿ…s
vcoôdR ;' Tv;ô vcR…Ã s {iv,oÖd;' Tv;ô {ivÿ,e s;dy;…mô teniWÃ,R ;Ö tenÖ
b[˜,ÿ ;Ö ty;ÿ dÖve tÿy;i©rÄSvd(/vuû[ ; sIÿd –6–
.Uyû S’dÿ…s v·rvÖS’dÿ…s p[;CyÿSyû‡U ?v;RSyÿ‡Nt·r=ÖsdÿSyÖNt·rÿ=e

sId;‡PsûWu dÿ…s XyensÖ dÿ…s gO/s[Ö dÿ…s sup,ÖsR dÿ…s n;kôsdÿ…s
pO…qôVy;STv;ô {ivÿ,e s;dy;MyÖ‡Nt·rÿ=Sy Tv;ô {ivÿ,e s;dy;…m
idôvSTv;ô {ivÿ,e s;dy;…m idôx;' Tv;ô {ivÿ,e s;dy;…m {iv,oÖd;' Tv;ô
{ivÿ,e s;dy;…m p[;,ô Mmÿe p;Á‡p;ônMmÿe p;ih Vy;ônMmeÿ p;ôÁ;‡yÿmu Re p;ih
ivôê;yÿmu Re p;ih sÖv;Rymuÿ Re p;ôÁ‡¶eÖ yˇeÖ prÄ˝ ˙•;mÖ t;veihô s˝ rÿ.;vhÖw
p;çÿjNyÖ„e vPyÿ?e y¶Öe y;v;ô ay;ÿv;ô Ev;ô Ëm;ô" sBdÖ" sgÿr" sûmu k e "¡
–7–
aÖ…¶n;ÿ ivê;ôW;$(syU ,ReÃ SvÖr;$(£Tv;ô xcIôpitÿ‡ARW.Ö ,e Ö Tv∑;ÿ yÖDne ÿ

mÖ`v;ôNd≤=ÿ,y; suvgÖ oR mÖNyun;ÿ vO]hÖ ; s*h;ÿ¥nRe tnû/U ; a•ÿne Ö gyÿ"
pO…qôVy;sno‡Î‚G.rÿ•;ôdo vÿW$(k;ôr,e ı Ö "R s;Mn;ÿ tnUpû ; ivôr;j;ô
Jyoitÿ„m;ôNb[˜,ÿ ; somÄp; go….ÿyDÖR ' d;ÿ/;r =Ö],e ÿ mnû„u y;ÿ‡nêenÿ cÖ rqÿne
c vÖj‰[ ‡ÿ tu….ÿ" pÖ.[ "u s'vÃ TsÖr,e ÿ p·rÖ.‡U StpÖs;n;ÿ/∑O "Ö sUy"ÖR sNtÖn…U .ÿ"
–8–
p[jÖ ;pÿitômnR sÖ ;N/oåCz¡tÉ o /;ôt; dIô=;y;ÿ˝ sivôt; .ûTO y;' pUWû ;

soÿm£ Ö yÿ<y;ô' v®ÿ,Ö ¨pÿnı Ö oåsÿru " £°ôym;ÿ,o …mô]" £°ôt" ≤xÿipivô∑
a;s;ÿidto nÖr…' /ÿW" p[oÁô m;ô,oå…/ÿpitôr;gÿt" pÖj[ ;pÿit"
252
p[,IÖym;ÿnoôå…¶r;¶Iÿ/eô[ bOhSÖ pitôr;¶Iÿ/;[ Tp[,IÖym;ÿnÖ îN{oÿ

hivô/;Rnåe idÿitôr;s;ÿidtoô iv„,ÿ®u p;viÓôym;ô,oåqÖvoRpoÿˇo
yÖmoÿå….Wÿtu oåpUtpÖ ; a;ÿ/yûU m;ÿno v;ôy"u pûyU m;ÿno …mô]" =Iÿr≈Ä I‡mRNÖ qI
sÿˇ_û≈⁄ I‡vwêdÖve ¨•Iÿto ®Ö{ a;¸ÿto v;ôyru ;vÿˇO o nOcû =;ô" p[itÿ:y;to
.Ö= a;gÿt" iptû,O ;' n;ÿr;xÖ˝soåsûru ;ˇÖ"
…sN/ÿru v.ûqO mÿvp[yÖ ‡NTsÿm{ûu oåvÿgt" s≤lôl" p[Plutÿ "Ö suv®ÿ dÄ cO Ã' gÖt"
–9–
’·ˇÿk;ô n=ÿ]mÖ…¶dÖvRe t;ô¶e ®cÿ" Sq p[jÖ ;pÿt/e ;Rtô "u somÿSyÖcRe Tv;ÿ ®Äce
Tv;ÿ ¥ûtu e Tv;ÿ .;ôse Tv;ô JyoitÿWe Tv;ÿ roihô,I n=ÿ]MpÖj[ ;pÿitdÖvRe t;ÿ
mOgxIôW| n=ÿ]˝Ö somoÿ devÖ t;ô{;R n=ÿ]˝ ®Ä{o dÖve t;ô punvÿ sR Uû
n=ÿ]mÖ idÿitdevRÖ t;ÿ itô„yoÿ n=ÿ]MÖ bOhSÖ pitÿdvRÖe t;ÿ≈WÖe ; n=ÿ]˝ sÖp;R dÖve t;ÿ
mÖ`; n=ÿ]‚MpÖtroÿ devÖ t;ô fLgÿnu Iô n=ÿ]myRmÖ ; dÖve t;ô fLgÿnu Iô
n=ÿ]MÖ .goÿ dÖve t;Öô hStoô n=ÿ]˝ sivôt; dÖve t;ÿ …cô]; n=ÿ]…Ö mN{oÿ devÖ t;ÿ
Sv;ôtI n=ÿ]' v;ôydu vRÖe t;ô ivx;ÿ%Öe n=ÿ]…mN{;ô¶I dÖve t;ÿnrU ;Ö/;
n=ÿ]‚Mmô]o dÖve t;ÿ roihô,I n=ÿ]…Ö mN{oÿ dÖve t;ÿ ivôctO *ô n=ÿ]‚MpÖtroÿ
dÖve t;ÿW;ô!; n=ÿ]mÖ ;poÿ devÖ t;ÿW;ô!; n=ÿ]Ö' ivêÿe dÖve ; dÖve t;ÿ ≈oô,; n=ÿT]'Ö
iv„,ÿdu vRÖe t;ô ≈ivÿœ;ô n=ÿ]Ö' vsÿvo devÖ t;ÿ xÖt….ÿWõ™n=ÿ ]Ö…mN{oÿ devÖ t;ÿ
p[oœpÖd; n=ÿ]mÖj Ek¡p;∂Övº t;ÿ p[oœpÖd; n=ÿ]mÖ ihÿb…Rûu ›yoÿ devÖ t;ÿ revÄ tIô
n=ÿ]MpûWU ; dÖve t;ÿêyÖ ju *ô n=ÿ]mÖ…ên*ÿ dÖve t;pÖ.rÿ,IÖn=R ]ÿ ' yÖmo dÖve t;ÿ
pû,U ;R pÖí;‡¥ˇeÿ devÖ ; adÿ/"u –10–
m/uíÿ Ö m;/ÿví v;sÿ≤Ntk;vûtO U xu£

û íÖ xu…cÿí g[„w m;ÿvtûO U n.ÿí n.ÖSyÿíÖ
253
v;iWÃk R ;vûtO U îÖWíoôjíR ÿ x;rÄd;vûtO U shÿí shÖSyÿíÖ hwm≤ÿ Ntk;vûtO U tpÿí

tpÖSyÿí xw≤xôr;vûtO U aÖ¶re Nÿ t"XlÖWe oÿå…sô kLpÿte ;ô' ¥;v;ÿp…O qôvI
kLpÿNt;ôm;pÖ aoWÿ/Iô" kLpÿNt;mÖ¶yÖ" pOqÑÖ mÖ Jywœ‰;ÿyÖ svÿt[ ;Ö" yÿåe ¶yÖ"
smÿnsoåNtÖr; ¥;v;ÿp…O qôvI xÿ≤w xôr;vOtû U aÖ…. kLpÿm;n;ô îN{ÿ…mv dÖve ;
aÖ…. s' ivÿxNtu s'yÖ ∞Ö p[cteÿ ;í;ô¶"e somÿSyô sUySRÃ yoô‡g[; cÿ .Iôm; cÿ
iptû,O ;' yÖmSyeN{ÿSy /[vuû ; cÿ pO…qôvI cÿ devÖ Syÿ sivôtmu ®RÖ t;ô' v®ÿ,Sy
/Ö]IR cÖ /·rÿ]I c …mô];v®ÿ,yo…mR]ô Syÿ /;ôt"u p[;cIÿ c pÖt[ IcIÿ cÖ
vsÿnU ;˝ ®Ä{;,;ÿm;idôTy;n;ô' te teå…/ÿptyÖSte>yoô nmÖSte noÿ mO@yNtûu te y'
i√ô„mo yíÿ noô √πi∑ô t' voô jM.ÿe d/;…mô sÖhßÿSy p[mÖ ; aÿ…s sÖhßÿSy
p[itôm; aÿ…s sÖhßÿSy ivôm; aÿ…s sÖhßÿSyoôNm; aÿ…s s;hÖßoÿå…s
sÖhß;ÿy Tve‡Ö m; mÿe a¶Ö î∑ÿk; /Öne vÿ" sÖNTvek;ÿ c xÖt' cÿ sÖhßÃ'
c;ôytu Ã' c inôytu 'Ã c pÖy[ tu Ö' c;bÃdRu ' cÖ NyÿbdRu ' c smu{û íÖ m?y'Ö c;Ntÿí
pr;Ö/íR meÖ ; mÿe a¶Ö î∑ÿk; /enÖ vÿ" sNtu WÖ…œ" sÖhßÿmyÖ tu mÖ =Iÿym;,;
AtÖSq;" Sqÿt;Rvô /O oÿ ÒtíÖ tu oÿ m/ûíu tu Ö ËjÃSR vtI" Sv/;ôivnIôSt; mÿe a¶Ö
î∑ÿk; /Öne vÿ" sNtu ivôr;joô n;mÿ k;mÖdù ;ÿ aÖm]u ;ôm‚u „mÃL\ loôkÉ –11–
sÖ…mi∂Öx;m;ôxy;ÿ n" suviÖ vRNm/oôrtoô m;/ÿv" p;TvÖSm;n( ) aÖ…¶devRÖ o

dû∑u rIÿtru d;ÿ>y îÖd' =Ö]˝ rÿ=tûu p;TvÖSm;n( –
rÖqt'Ö rÖ ˝ s;mÿ…." p;TvÖSm;Ng;ÿy]Ö I zNdÿs;' ivôêÂ¡p; ) i]ôv•O oÿ ivôœy;ô
Stomoô aˆ;˝Ã smû{u o v;tÿ îÖdmojÿ" ipptuR –
¨Ög;[ idôx;mÖ…..ÿiU tvRyoô/;" xu…cÿ" xu£ û É ahÿNyojÖsIn;ÿ ) îN{;…/ÿpit"
ippOt;ôdtoÿ noô mihÿ =Ö]' ivôêtoÿ /;ryÖde m( –
bOhû Ts;mÿ =]Ö.√O ı éû vû‚O „,y' i]ô∑.ë *jÿ" xu….ôtmûgu v[ Iÿrm( ) îN{Ö Stomÿne
254
pçdÖxne Ö m?yÿ…môd' v;tÿne Ö sgÿr,e r= –

p[;cIÿ idôx;˝ sÖhyÿx;ô yxÿSvtIô ivêÿe dev;" p[;vô WO ;ˆ;ô˝ suvvÿ tR I )
îÖd' =Ö]' dû∑u rÿmSÖ Tvojoån;ÿ/∑O ˝ shÖ≤ßyÖ˝ shÿSvt( –
vÖÂ w pÖ e s;mÿ…•Öh tCz¡kmÉ Ö jgÿTywn' ivô+v; vÿx e y;m" ) ivêÿe dev;"
s¢dÖxne Ö vcRÃ îÖd' =Ö]˝ sÿ≤lôlv;ÿtmugû m[ ( –
/Ö]IR idôx;' =Ö]…môd' d;ÿ/;ropÖSq;x;ÿn;‚MmÖ]vÿdSÖ Tvojÿ" ) …m];ÿv®,;
xÖrd;ˆ;Ã' …cikàU aÖSmw r;Ö∑;^ yÖ mihô xmÃR yCztm( –
vÖrw ;Öje s;mÖ•…/ÿ me mnIôW;nû∑u .ë ;ô sM.Otÿ ' vIôy˝R Ã shÿ" ) îÖd'
=Ö]‚MmÖ]vÿd;ô{dR ;ÿnûu …m];ÿv®,;Ö r=ÿtmÖ ;…/ÿpTyw" –
sÖm;[ ≤@±dx Ö ;˝ sÖhs;ÿªIô shÿSvTyûtO hu mReÃ NÖ to ivôœy;ÿ n" ipptuR )
aÖvSÖ yuv;ÿt;" bOhtÖ InuR xKvÿrI·rÖm' yÖDmÿvNtu no `ûtO ;cIÿ" –
suvvÿ tR I sûdu ù ;ÿ nÖ" pyÿSvtI idôx;' dÖVe yÿvtu no `ûtO ;cIÿ ) Tv' goôp;"
pÿru EÖtot pÖí;ä»hSÿ pteÖ y;My;Ã' yuiõ™G/Ö v;cÿm( –
ËÖ?v;R idôx;˝ r≤NtÖr;x*Wÿ/In;˝ s'vTsÖr,e ÿ sivôt; noô aˆ;ÿm( )
rÄve Ts;m;itÿCzNd; ¨Ö CzNdoj;ÿtx]u" Syoôn; noÿ aStu –
Stomÿ]y‚S]˝xÖe .uvnÿ Sy piàÖ ivvÿSv√;te aÖ…. noÿ gO,;ih ) `ûtO vÿtI
sivtÖr;…/ÿpTyÖ"w pyÿSvtIô r≤NtÖr;x;ÿ no aStu –
/ûvu[ ; idôx;' iv„,ÿpu àÄ ‰òÿr;ÖSyex;ÿn;ô shÿsoô y; mÖnot;ÿ )
bOhSÖ pitÿm;Rt·Ö rêoôt v;ôy"u sÃ/' vu ;ôn; v;t;ÿ aÖ…. noÿ gO,Ntu –
ivô∑MÖ .o idôvo /Ö®,ÿ" pO…qôVy; aÖSyex;ÿn;ô jgÿtoô iv„,ÿpu àI )
ivôêVyÿc; îÖWyÿNtIô su.iUÿ t" ≤xôv; noÿ aÖSTvidÿit®ÖpSqÿe – vwêÖ ;ônrÖ o nÿ
ËÖTy; pO∑û o idôVy‡nÿu noå¥;nÿmu itô‡riNvdÿnmu tÖe Tv' ky;ÿ n…íÖ] a;
.ÿvu TÖ ko aÖ¥ yÿ¤u π –12–
îit ctuqk R ;<@e ctuq"R p[p;#k" 4
255
aq ctuqk R ;<@e pçm" p[p;#k" 5

nmÿSte ®{ mÖNyvÿ ¨Öto tÖ îWÿvÖe nmÿ" ) nmÿSte aStuû /Nvÿne b;ô¸>y;ÿmtûu
teÖ nmÿ" –
y; tÖ îWu"ÿ ≤xôvtÿm; ≤xôvMbÖ.vU ÿ teÖ /nu"ÿ ) ≤xôv; xÿrVÄ y;ÿ y; tvÖ ty;ÿ
no ®{ mO@y –
y; tÿe ®{ ≤xôv; tÖnrU òôr;p;ÿpk;≤xnI ) ty;ÿ nStÖnvu ;ô x'tmÿ y;ô
…g·rÿxNt;ô…. c;ÿkxIih –
y;…mWuÃ' …g·rxNtÖ hSteÖ …b.Ö„yRStÿve ) ≤xôv;' …gÿ·r]Ö t;' k¡®⁄ Ö m;
ih˝ÃsIô" pu®Wÿ Ö' jgÿt( –
≤xôvne Ö vcÿs; Tv;ô …g·rÖx;Cz;ÿ vd;m…s ) yq;ÿ nÖ"
svR…Ö m∆gÿdyÖ+m˝ sumû n;ô asÿt( –
a?yÿvocd…/vÖˇ_; p[qÿ mÖ o dwVyoÿ ….ôWk™ ) ahI˝ÃíÖ
sv;RÔÃ MÖ .yÖNTsv;RíÃ y;tu/;ôNyÿ" –
aÖs* ySt;ômo[ aÿ®,Ä ¨Öt bÖ."u[ sumÿ ©Ö lÿ" ) ye cÖme ;˝ ®Ä{; aÖ….toÿ idÖ=u
…≈ôt;" sÿhßÖxoåvwWÿ ;ô˝ he@ÿ Èmhe –
aÖs* yoÿåvÖspRiÃ tô nIlÿgI[ voô ivloÿiht" ) ¨Ötnw Ã' goôp;
aÿdx O •Ö dÿx
O •udh;ôy"ÃR ) ¨Ötnw 'Ö ivê;ÿ .Utû ;inô s dû∑O o mO@ÿ y;it n" –
nmoÿ aStuû nIlÿgI[ v;y shß;ô=;yÿ mIô@Wu ÿe ) aqoô ye aÿSyÖ sTv;ÿnoôåh'
te>yoÿåkrÄ' nmÿ" –
p[ mÿçu Ö /NvÿnSÖ Tvmu.û yoôr;iàRyÃ oôJy;Rm( ) y;íÿ teÖ hStÖ îWÿv" pr;Ö t;
.ÿgvo vp –
aÖvtÖ TyÖ /nuSû Tv˝ shÿß;=Ö xteWÿ /u e ) inôxIyRÃ xÖLy;n;ôMmu%;ÿ ≤xôvo
nÿ" sûmu n;ÿ .v –
256
ivJy'Ö /nu"ÿ kpÖidRnoô ivxÿLyoô b;,ÿv;˝ ¨Öt ) anex ÿ •ÖSyeWvÿ

a;ô.ru Sÿ y inWÖ©…qÿ" –
y; teÿ heiÖ tmIR!∑ÿu mÖ hSteÿ bÖ.vU ÿ teÖ /nu"ÿ ) ty;ôSm;iNvôêtÖSTvmÿy=Ö my;ô
p·rÿ .uj –
nmÿSte aÖSTv;yu/ÿ ;ôy;n;ÿtt;y /O„û ,veÿ ) ¨Ö.;>y;ÿmtu teÖ nmoÿ b;ô¸>y;'ô
tvÖ /Nvÿne –
p·rÿ teÖ /Nvÿno heiÖ trÄSm;Nvÿ,O ˇ_⁄ ivôêtÿ" ) aqoô y îÿW…ûu /Stv;ôre aÖSm…•
/eiÿ hô tm( –1–
nmoô ihrÿ<yb;hve sen;ôNyeÿ idôx;' cÖ ptÿyÖe nmoô nmoÿ vO=û >e yoô
h·rÿkxÉ >e y" pxUnû ;MptÿyÖe nmoô nmÿ" sÖ‚SpÔÿr;yÖ ‚TvWIÿmte
pqIôn;MptÿyÖe nmoô nmoÿ b>lux û ;yÿ ivVy;ô…/neå•;ÿn;ôMptÿye nmoô nmoô
h·rÿkx É ;yopvIôitneÿ pu∑û ;n;ôMptÿyÖe nmoô nmoÿ .ÖvSyÿ heTÖ yw jgÿt;ôMptÿyÖe
nmoô nmoÿ ®Ä{;y;ÿtt;ôivneÖ =e];ÿ,;ôMptÿyÖe nmoô nmÿ" sûtU ;y;hÿNTy;yÖ
vn;ÿn;ôMptÿyÖe nmoô nmoô roihÿt;y Sqôptÿye vO=û ;,;ôMptÿyÖe nmoô nmoÿ
mÖ≤N],eÿ v;…,ôj;yÖÄ k=;ÿ,;ôMptÿyÖe nmoô nmoÿ .uvNÖ tyÿe
v;·rvS’ût;y*Wÿ/In;ôMptÿyÖe nmoô nmÿ ¨Ö∞`w oRWÃ ;y;£ôNdyÿte
pˇIôn;MptÿyÖe nmoô nmÿ" ’TòvIôt;yÖ /;vÿtÖe sTvÿn;ôMptÿyÖe nmÿ" –2–
nmÖ" shÿm;n;y inVy;ô…/nÿ a;Vy;ô…/nIÿn;ôMptÿyÖe nmoô nmÿ" kkû.⁄ ;yÿ

inWÖi©,ÿe Stône ;n;ôMptÿyÖe nmoô nmoÿ inWÖiÄ ©,ÿ îWu…/ômteÖ tSk¡r;,;ôMptÿyÖe
nmoô nmoô vçÿte p·rÖvçÿte St;yUnû ;MptÿyÖe nmoô nmoÿ incerÖ veÿ
p·rcÖr;y;rÿ<y;n;ôMptÿyÖe nmoô nmÿ" sOk;ôiv>yoô …j`;ÿ˝sŒo
257
mu„,ôt;MptÿyÖe nmoô nmoÿå…sômŒoô nˇ_ô' crÿŒ" p[’Nû t;n;ôMptÿyÖe nmoô

nmÿ ¨„,IôiW,eÿ …g·rcÖr;yÿ k⁄lçûu ;n;ôMptÿyÖe nmoô nmÖ îWumÿ Œo
/Nv;ôiv>yÿí voô nmoô nmÿ a;tNv;ôn>e yÿ" p[itôd/;ÿn>e yí voô nmoô
nmÿ a;ôyCzÿŒo ivsOjû Œÿí voô nmoô nmoåSyÿŒoô iv?yÿŒí voô nmoô
nmÖ a;sIÿn>e yÖ" xy;ÿn>e yí voô nmoô nmÿ" SvôpŒoô j;gÿŒ[ í voô nmoô
nmÖ‚StœÿŒoô /;vÿŒí voô nmoô nmÿ" sÖ.;>yÿ" sÖ.;pÿit>yí voô nmoô
nmoô aêe>Ö yoåêÿpit>yí voô nmÿ" –3–
nmÿ a;Vy;ô…/nIÿ>yo ivôiv?yÿNtI>yí voô nmoô nmÖ

¨gÿ,;>yStO˝hÖtI>yÿí voô nmoô nmoÿ gOTû se>yoÿ gOTû spÿit>yí voô nmoô
nmoô v[;tÿ>e yoô v[;tÿpit>yí voô nmoô nmoÿ gÖ,>e yoÿ gÖ,pÿit>yí voô
nmoô nmoô ivÂ¡p>e yo ivôêÂ¡p>e yí voô nmoô nmoÿ mÖhŒÿ"
=uLlôk>É yÿí voô nmoô nmoÿ rÄ…q>yoÿårÄq>e yÿí voô nmoô nmoô rqe>ÿ yoô
rqÿpit>yí voô nmoô nmÖ" sen;ÿ>y" sen;ôin>yÿí voô nmoô nmÿ"
=Öˇ>O yÿ" s'gh[ Iôt>O yÿí voô nmoô nmÖSt=ÿ>yo rqk;ôr>e yÿí voô nmoô
nmÖ" k⁄l;ÿl>e y" kôm;Rr>eÿ yí voô nmoô nmÿ" pu≤û Ô∑e>ÿ yo inW;ôd>e yÿí voô
nmoô nmÿ îWu’ û Œoÿ /NvÖ’Œÿí voô nmoô nmoÿ mOgyÖ >u yÿ" êÖin>yÿí voô
nmoô nmÖ" ê>yô" êpÿit>yí voô nmÿ" –4–
nmoÿ .Öv;yÿ c ®Ä{;yÿ c nmÿ" xÖv;Ryÿ c pxupû tÿye cÖ nmoô

nIlÿgI[ v;y c ≤xitôk<#;ÿy cÖ nmÿ" kpÖidRneÿ cÖ Vyu¢ÿ kÉx;y cÖ
nmÿ" shß;ô=;yÿ c xÖt/ÿNvne cÖ nmoÿ …g·rÖx;yÿ c ≤xipivô∑;yÿ cÖ
nmoÿ mIô!∑ü mÿ ;yÖ ceWmÿu te cÖ nmoÿ ÓÖSv;yÿ c v;mÖn;yÿ cÖ nmoÿ bOhtÖ e
258
cÖ vWIRyÃ se cÖ nmoÿ vOı

û ;yÿ c sÖv' ?O vÿne cÖ nmoô a…gÿy[ ;y c p[qmÖ ;yÿ
cÖ nmÿ a;ôxveÿ c;…jôr;yÿ cÖ nmÖ" xI…`[yÿ ;y cÖ xI>y;ÿy cÖ nmÿ
ËôMy;RyÃ c;vSvôNy;ÿy cÖ nmÿ" ßotÖSy;ÿy cÖ √«Py;ÿy c –5–
nmoÿ Jyeœô ;yÿ c kinôœ;yÿ cÖ nmÿ" pUvjRÖ ;yÿ c;prÄj;yÿ cÖ nmoÿ

m?yôm;yÿ c;pgÖL.;yÿ cÖ nmoÿ j`ÖNy;ÿy cÖ bu…›ÿy;y cÖ nmÿ"
soô>y;ÿy c p[itsÖy;RyÃ cÖ nmoô y;My;ÿy cÖ =eMy;ÿy cÖ nmÿ ¨vRyÖ ;RyÃ
cÖ %Ly;ÿy cÖ nmÖ" XloKy;ÿy c;vs;ôNy;ÿy cÖ nmoô vNy;ÿy cÖ
k+y;ÿy cÖ nmÿ" ≈Öv;yÿ c p[it≈Öv;yÿ cÖ nmÿ a;ôxWu ,ÿe ;y c;ôxru qÿ ;y
cÖ nmÖ" xUr;ÿy c;v….NdÖte cÖ
nmoÿ vÖ…mR,ÿe c vÂô…qneÿ cÖ nmoÿ …bôæLmneÿ c kvÖ…cneÿ cÖ nmÿ"
≈ûtu ;yÿ c ≈utsenÖ ;yÿ c –6–
nmoÿ duNdu>û y;ÿy c;hnÖVy;ÿy cÖ nmoÿ /O„û ,veÿ c p[mx Oû ;yÿ cÖ nmoÿ
dUtû ;yÿ cÖ p[ihÿt;y cÖ nmoÿ inWÖi©,eÿ ceW…u /ômteÿ cÖ nmÿStIô+,eWvÖ e
c;yu…û /neÿ cÖ nmÿ" Sv;yu/û ;yÿ c su/û Nvÿne cÖ nmÖ" ßuTy;ÿy cÖ
pQy;ÿy cÖ nmÿ" k;ô$‰;ÿy c nIôPy;ÿy cÖ nmÖ" sU¥;ÿy c srÄSy;ÿy
cÖ nmoÿ n;ô¥;yÿ c vwxNÖ t;yÿ cÖ nmÖ" kÀPy;ÿy c;vÖ$‰;ÿy cÖ nmoô
v„y;RyÃ c;vÖ„y;Ryÿ cÖ nmoÿ me~Ö y;ÿy c iv¥uTû y;ÿy cÖ nmÿ ÈÖ…/[y;ÿy
c;tÖPy;ÿy cÖ nmoô v;Ty;ÿy cÖ re‚„mÿy;y cÖ nmoÿ v;StÖVy;ÿy c
v;Stupû ;yÿ c –7–
nmÖ" som;ÿy c ®Ä{;yÿ cÖ nmÿSt;ôm;[ yÿ c;®Ä,;yÿ cÖ nmÿ" xÖ©;yÿ c

259
pxupû tÿye cÖ nmÿ ¨Ög;[ yÿ c .Iôm;yÿ cÖ nmoÿ ag[ve /Ö ;yÿ c dUrve /Ö ;yÿ cÖ
nmoÿ hÖN]e cÖ hnIÿyse cÖ nmoÿ vO=û >e yoô h·rÿkx
É >e yoô nmÿSt;ôr;yÖ
nmÿ" xÖM.veÿ c myoô.veÿ cÖ nmÿ" x˚ûr;yÿ c mySkôr;yÿ cÖ nmÿ"
≤xôv;yÿ c ≤xôvtÿr;y cÖ nmÖStIQy;RyÃ cÖ kÀLy;ÿy cÖ nmÿ" p;ôy;RyÃ
c;v;ôTy;RyÃ cÖ nmÿ" p[tÖ rÿ,;y coôˇrÿ,;y cÖ nmÿ a;t;ôy;RyÃ
c;l;ô$‰;ÿy cÖ nmÖ" x„Py;ÿy cÖ fÉNy;ÿy cÖ nmÿ" …skôTy;ÿy c
p[v;ôÁ;ÿy c –8–
nmÿ î·rÖ<y;ÿy c p[pQÖ y;ÿy cÖ nmÿ" ik˝≤xôl;yÿ cÖ =yÿ,;y cÖ

nmÿ" kpÖidRnÿe c pulSÖ tyeÿ cÖ nmoô goœ‰;ÿy cÖ gOÁ;ÿy cÖ
nmÖStLPy;ÿy cÖ geÁ;ÿy cÖ nmÿ" k;ô$‰;ÿy c g◊rÄœe ;yÿ cÖ
nmoÿ ÓdÖYy;ÿy c inve„Ö Py;ÿy cÖ nmÿ" p;˝sÖVy;ÿy c rjÖSy;ÿy cÖ
nmÖ" xu„Ky;ÿy c h·rÖTy;ÿy cÖ nmoô loPy;ÿy colÖPy;ÿy cÖ nmÿ
ËôVy;RyÃ c sUMû y;RyÃ cÖ nmÿ" pÖ<y;RyÃ c p,Rx¥Ö ;ÿy cÖ
nmoÿåpgurû m;ÿ,;y c;….flÖte cÖ nmÿ a;ÆK%dÖte cÿ p[ÆK%dÖte cÖ nmoÿ
v" ik·rÖk>É yoÿ devÖ ;n;ô˝ ˙dÿy>e yoô nmoÿ iv=I,Ök>É yoô nmoÿ
iv…cNvÖTkÉ>yoô nmÿ a;inhÖtR >e yoô nmÿ a;mIvÖTkÉ>yÿ" –9–
{;peÖ aN/ÿsSpteÖ d·rÿ{•Ö Ilÿloiht ) EÖW;Mpu®Wÿ ;,;meWÖ ;MpÿxnûU ;Mm;

.em;RroÖ mo EÿW;ô' ik˘ cÖn;mÿmt( –
y; teÿ ®{ ≤xôv; tÖn"U ≤xôv; ivôê;hÿ.We jI ) ≤xôv; ®Ä{Syÿ .eWjÖ I ty;ÿ
no mO@ jIôvse –
îÖm;˝ ®Ä{;yÿ tÖvseÿ kpÖidRnÿe =Öy√«ÿr;yÖ p[ .ÿr;mhe mÖitm( ) yq;ÿ nÖ"
260
xmsÿ‚d(√pô deÖ ctu„ÿ pdeÖ ivêÿMpu∑û ' g[;meÿ aÖ‚Sm •n;ÿtru m( –

mO@û ; noÿ ®{oôt noô myÿS’…/ =Öy√«ÿr;yÖ nmÿs; iv/em te ) yCz÷ cÖ
yoíÖ mnurÿ ;yÖje ipôt; tdÿXy;mÖ tvÿ ®{Ö p[,Iÿt* –
m; noÿ mÖh;Ntÿmtûu m; noÿ a.Rk Ö Mm; nÖ ¨=ÿNtmutû m; nÿ ¨≤=ôtm( ) m;
noÿ v/I" ipôtrÄMmot m;ôtrÿ‚Mpôy[ ; m; nÿStÖnvu oÿ ®{ rI·rW" –
m; nÿStoôkÉ tnÿyÖe m; nÖ a;yuiÿ Wô m; noô goWuû m; noô aêeWÿ u rI·rW" )
vIôr;Nm; noÿ ®{ .;…môto vÿ/IhRiÖ v„mÿNtoô nmÿs; iv/em te –
a;ôr;ˇeÿ goôfl ¨Öt pU®ÿ WÖfle =Öy√«ÿr;y suªû mÖSme teÿ aStu ) r=;ÿ c noô
a…/ÿ c dev b[ÁUû /;ÿ c nÖ" xmRÃ yCz i√ôbh;R"Ã –
Stuiû h ≈utû ' gÿtsÖR d'Ö yuv;ÿnMmOgû ' n .Iômmupÿ hÖàmu guû m[ ( ) mO@û ; jÿ·rÖ]e ®ÿ{Ö
Stv;ÿno aÖNy' teÿ aÖSm…• vÿpNtuû sen;ÿ" –
p·rÿ ,o ®Ä{Syÿ heiÖ tvO,RÃ ˇ_û⁄ p·rÿ TveWÖ Syÿ dumiÖR trÿ`;ôyo" ) avÿ iSqôr;
mÖ`vÿŒStnu„vÖ mI!(vSÿ toôk;yÖ tnÿy;y mO@y –
mI!u∑ÿ mÖ ≤xvÿtm ≤xôvo nÿ" sûmu n;ÿ .v ) pÖrmÄ e vO=û a;yu/ÿ ' inô/;yÖ
’·ˇ'ô vs;ÿnÖ a; cÿrÄ ipn;ÿ k˘Ö …b.[dÖ ; gÿih –
ivik¡·rdÖ ivloÿihtÖ nmÿSte aStu .gv" ) y;Steÿ sÖhßÿ˝
hetÖ yoôåNymÖSm…• vÿpNtuû t;" –
sÖhß;ÿ…, shßÖ/ô ; b;ÿ¸voStvÿ hetÖ yÿ" ) t;s;ômIx;ÿno .gv"
pr;ÖcIn;ô mu%;ÿ ’…/ –10–
sÖhß;ÿ…, shßÖo ye ®{; a…/ô .UMy;ÿm( ) teW;˝Ã shßyojÖnåe vÖ

/Nv;ÿin tNm…s –
aÖ‚SmNmÿhTÖ yÿ,vÖR åÿe Nt·rÿ=e .Öv; a…/ÿ )
261
nIlÿgI[ v;" ≤xitôk<#;ÿ" xÖv;R aÖ/" =ÿm;cÖr;" –

nIlÿgI[ v;" ≤xitôk<#;ô idvÿ˝ ®Ä{; ¨pÿ…≈t;" )
ye vO=û We ÿu sÖ‚SpÔÿr;Ö nIlÿgI[ v;ô ivloÿiht;" )
ye .Utû ;n;ôm…/ÿptyo iv≤xô%;sÿ" kpÖidRn"ÿ )
ye a•eWÿ u ivôiv?yÿ≤NtÖ p;]eWÿ ûu ipbÿtoô jn;ÿn( )
ye pÖq;Mpÿ…qôr=ÿy EelbOdû ; yÖVyu/"ÿ )
ye tIôq;Rinÿ p[cÖ rÿ≤Nt sOk û ;vÿNto inWÖi©,ÿ" )
y EÖt;vÿNtíÖ .Uy;˝ÃsíÖ idxoÿ ®Ä{; ivÿtiSqÖre ) teW;˝Ã shßyojÖnåe vÖ
/Nv;ÿin tNm…s –
nmoÿ ®Ä{>e yoô ye pO…ÿ qôVy;' yeåÿ Nt·rÿ=Öe ye idôiv yeW;ôm•Ö' v;toÿ
vÖW…R mWÿvSÖ te>yoô dxÖ p[;cIôdx R ÿ d≤=ô,; dxÿ
p[tÖ IcIôdx R odIÿcIôdx
R oô?v;RSte>yoô nmÖSte noÿ mO@yNtuû te y' i√ô„mo yíÿ noô
√πi∑ô t' voô jM.eÿ d/;…m –11–
îit ctuqk R ;<@º pçm" p[p;#k" 5
aq ctuqk R ;<@º Wœ" p[p;#k" 6

aXmÖ•jU MÖR pvRtÃ e ≤x…≈y;ô,;' v;tÿe pÖjNR yeÖ v®ÿ,SyÖ xu„meÿ ) aÖŒ
aoWÿ/I>yoô vnÖSpitô>yoå…/ô sM.Otÿ ;'ô t;' nÖ îWÖmjU Ã| /ˇ m®t"
s˝rr;Ö,;" –
aXmÿ˝SteÖ =udmÖ 'u teÖ xugCÿO ztuû y' i√ô„m" –
sÖm{ûu Syÿ Tv;ôv;kôy;¶eÖ p·rÿ Vyy;m…s ) p;ôvk Ö o aÖSm>yÿ˝ ≤xôvo .ÿv
–
ihômSyÿ Tv; jÖr;yu,û ;¶eÖ p·rÿ Vyy;m…s ) p;ôvk Ö o aÖSm>y˝Ã' ≤xôvo .ÿv
262
–
¨pÖ Jm•upÿ vetsÖ åe vÿˇr' nÖdI„v; ) a¶eÿ ipôˇmÖp;mÿ…s –
m<@Üiÿ kô t;….ôr; gÿihô sem' noÿ yÖDm( ) p;ôvk Ö vÿ,˝R ≤xôv' ’¡…/ –
p;ôvk Ö a; …côtyÿNTy; ’ûp; ) =;mÿn®u[ cÄ ¨ÖWsoô n .;ônnu ;ÿ –
tUv•ÖR y;mÖ•te x ÿ SyÖ nU r,Ö a; yo Ò,û e ) n tÿtWO ;ô,o aÖjrÿ" –
a¶eÿ p;vk roÖ…cW;ÿ mÖN{y;ÿ dev …jô◊y;ÿ ) a; devÖ ;Nvÿ≤=ô y≤=ÿ c –
s nÿ" p;vk dIidôvoå¶eÿ devÖ ;˝ îÖh;vÿh ) ¨pÿ yÖD˝ hÖivíÿ n" –
aÖp;…môd' Nyyÿn˝ smu{û Syÿ inôvx e nÿ m( ) aÖNy' teÿ aÖSmˇÿpNtu hetÖ yÿ"
p;vÖko aÖSm>yÿ˝ ≤xôvo .ÿv –
nmÿSteÖ hrÿse xoô…cWeÖ nmÿSte aSTvô…cRWÿe ) aÖNy' teÿ aÖSmˇpÿNtu hetÖ yÿ"
p;vÖko aÖSm>yÿ˝ ≤xôvo .ÿv –
nOWû deÖ v@ÿPsuWû deÖ v@±vnÿ sÖ deÖ v@±biÿ hRWô deÖ v$(svÿu iÖ vRdÖe v$( –
ye devÖ ; devÖ ;n;'Ã yÖ…Dy;ÿ yÖ…Dy;ÿn;˝ s'vTsÖrI,Ömpu ÿ .;ôgm;sÿte )
aÖ¸tû ;doÿ hÖivWoÿ yÖDÄ e aÖ‚SmNTSvÖy' ju¸ÿ ?vôMm/unÿ o Òtû Syÿ –
ye dÖve ; devÖ „e v…/ÿ devTÖ vm;yÖNye b[˜,ÿ " purEÖt;roÿ aÖSy ) ye>yoô nteR
pvÿtÖe /;mÖ ik˘ cÖn n te idôvo n pO…ÿ qôVy; a…/ô òuWuÿ –
p[;,ô dÖ ; aÿp;nÖd; Vy;ÿndÖ ;íÿ=dûu ;R vÿcoRdô ; vÿ·rvoôd;" ) aÖNy' teÿ
aÖSmˇÿpNtu hetÖ yÿ" p;vÖko aÖSm>yÿ˝ ≤xôvo .ÿv –
aÖ…¶‚StÖGmenÿ xoô…cW;ô y˝sÖi√ê'Ö Nyÿi],ÿm( ) aÖ…¶noRÃ v˝ste rÄ…ym( –
swn;nIÿknÉ suivôd]oÿ aÖSme y∑;ÿ devÖ ;˝ a;yÿ…jœ" Svô‚St ) adÿB/o
goôp; ¨Öt nÿ" prÄSp; a¶eÿ ¥umû dutû revÄ i∂ÿdIih –1–
y îÖm; ivê;ô .uvnÿ ;inô ju◊dÖ iO WôhoRt;ÿ inWÖsÄ ;d;ÿ ipôt; nÿ" ) s a;ô≤xW;ô
263
{ivÿ,…môCzm;ÿn" prmÖCzdoô vrÄ a; ivÿvx e –

ivôêk¡m;Rô mnÿs;ô yi√h;ÿy; /;ôt; ivÿ/;ôt; pÿrmÄ ot sÖNdOk™ )
teW;ÿ…mô∑;inô s…môW; mÿd≤Ntô y]ÿ s¢ÖWÄ IRNpÖr Ek¡m;ôÛ" –
yo nÿ" ipôt; jÿinôt; yo ivÿ/;ôt; yo nÿ" sÄtÖ o aÖ>y; s∆Öj;nÿ )
yo devÖ ;n;'Ã n;mÖ/; Ek¡ EÖv t˝ sÿMp[XÖ nM.uvnÿ ; yNTyÖNy; –
t a;yÿjNtÖ {ivÿ,˝ smÿSm;ô AWÿy"Ö pUvÃRe j·rÖt;roÖ n .Unû ; ) aÖstU ;ôR
sUt;Rô rjÿso ivôm;neÖ ye .Utû ;inÿ sÖm’¡<v…•ôm;inÿ –
n t' ivÿd;qÖ y îÖd' jÖj;n;ôNy¥u„û m;kômNtÿrM.v;it ) nIôh;ôr,e Ö p[;vOtÿ ;
jLPy;ÿ c;sutû pO ÿ ¨KqÖx;sÿír≤Nt –
pÖro idôv; pÖr EÖn; pO…ÿ qôVy; pÖro devÖ …e .ôrsurÿ gÄw hRu ;ô yt( ) k˝ æSvÖÌ.|Ã
p[qmÖ ' dÿ/Ö[ a;po yô ]ÿ devÖ ;" sÖmgÿCzNt ivêe –
t…mÌ.RMÃ p[qmÖ ' dÿ/Ö[ a;poô y]ÿ devÖ ;" sÖmgÿCzNtÖ ivêeÿ ) aÖjSyô
n;.;ôv?yekmÖ ipRtÃ 'Ö y‚Smÿ…•ôd' ivêÖM.uvnÖm…/ÿ …≈ôtm( –
ivôêk¡m;Rô Ájÿin∑ devÖ a;idÌÿN/ôvoR aÿ.v‚d(√tô Iyÿ" ) tOtû Iyÿ" ipôt;
jÿinôt*Wÿ/In;mÖp;' g.|Ö Vyÿd/;Tpu®]Ä ; –
c=uWÿ " ipôt; mnÿs;ô ih /Iroÿ Òtû menÿ e ajnÖ•n' mÿ ;ne ) yÖdde Nt;ô
adÿÎ˝hNtÖ pUvRÖ a;id∂‰;v;ÿp…O qôvI aÿpq[ te ;m( –
ivôêtÿí=u®tÄ ivôêtoÿm% u o ivôêtoÿhSt ¨Öt ivôêtÿSp;t( ) sMb;ô¸>y;'ô
nmÿitô sMptÿ]¥Öw ;Rv;ÿp…O qôvI jÖnyÿNdevÖ Ek¡" –
ik˝ æSvÿd;sId…/ôœ;nÿm;ôrM.ÿ,' ktÖmÆTSvô≤Tkm;ÿsIt( ) ydIô .U…m'Ã
jÖnyÿiNvôêk¡m;Rô iv ¥;m*,oÃNR mihôn; ivôêcÿ=;" –
ik˝ æSvô√nÖ' k ¨Ö s vO=û a;ÿsIô¥toô ¥;v;ÿp…O qôvI inÿ∑tÖ="u )
mnIÿiW,oô mnÿs; pOCû zteduû t¥dÖ?yitÿœ∫ Ö v⁄ nÿ ;in /;ôryÿn( –
264
y; teÖ /;m;ÿin prÄm;…,ô y;vÖm; y; mÿ?yÖm; ivÿêkmR•tuû me ; ) ≤x=;ô

s≤%ÿ>yo hÖiviWÿ Sv/;v" Svôy' yÿjSv tÖnvu Ã' juW;ô," –
v;ôcSpit'Ã ivôêk¡m;R,mûtU yeÿ mnoôyju Ö' v;jeÿ aÖ¥; ¸ÿvme ) s noô neidÿœ;ô
hvÿn;in joWte ivôêxÿM.Urû vÿse s;ô/k u m¡ ;R –
ivêÿkmRNhÖivW;ÿ v;vO/;ôn" Svôy' yÿjSv tÖnvu Ã' juW;ô," ) muÁNÿ TvôNye
aÖ….tÿ" sÖpà;ÿ îÖh;Sm;k¡MmÖ`v;ÿ sU·û rrÿStu –
ivêÿkmRNhÖivW;ô v/RnÃ ne ];ôt;rÄ…mN{ÿm’,orvÖ?ym( ) tSmôw ivxÖ"
smÿnmNt pUvû IRryÄ mugû o[ ivÿhVÖ yoÿ yq;sÿt( –
sÖm{ûu ;yÿ vÖynu ;ÿyÖ …sN/Unÿ ;ôMptÿyeÖ nmÿ" ) nÖdIn;ô˝ sv;RsÃ ;‚Mpô]e jÿ¸u tû ;
ivôêk¡m,R eÖ ivê;h;mÿTyR˝ hÖ…v" –2–
¨denÿ muˇrÖ ;' nÖy;¶eÿ Òtne ;¸t ) r;ÖySpoWÿ,e Ö s˝ sOjÿ p[jÖ y;ÿ cÖ /nenÿ c
–
îN{emÖ Mp[tÿ rÖ ;' ’¡…/ sj;ôt;n;ÿms√ÖxI ) smenÿ 'Ö vcRsÃ ; sOj devÖ >e yoÿ
.;gÖ/; aÿst( –
ySyÿ k⁄mû oR hÖivgOhRû e tmÿ¶e v/Ry;ô Tvm( ) tSmwÿ devÖ ; a…/ÿ b[v•Öy' cÖ
b[˜,ÿ Spitÿ" –
¨duÿ Tv;ô ivêeÿ devÖ ; a¶eÖ .rÿNtuû …c·ˇÿ…." ) s noÿ .v ≤xôvtÿm"
supû t[ Iÿko ivô.;vÿs"u –
pçÖ idxoÖ dwvIÿyDÖR mÿvNtu devÖ IrÄp;mÿit' dumiRÖ tMb;/ÿm;n;" ) r;ÖySpoWeÿ
yÖDpÿitm;ô.jÿNtI" –
r;ÖySpoWeÖ a…/ÿ yÖDo aÿSq;ôTs…mÿıe aÖ¶;v…/ÿ m;mh;ôn" ) ¨ÖKqpÿT]Ö
È@‰oÿ gO.IôtStô¢' `ÖmMR pÿ·rôgÁO ;ÿyjNt –
265
Ëôj;R y¥ÖDmxÿmNt devÖ ; dwVy;ÿy /Ö]Re jo∑ÿe^ ) devÖ ≈Ö I" ≈Imÿ,;"

xÖtpÿy;" p·rÖgÁO ÿ devÖ ; yÖDm;ÿyn( –
sUyrÃR ‚Xmôh·R rÿkx É " purû St;ÿTsivôt; Jyoitô®dÿy;ô˝ ajÿßm( ) tSyÿ pUWû ;
p[sÿ vÖ ' y;ÿit devÖ " sÖMpXyôiNvê;ô .uvnÿ ;in goôp;" –
devÖ ; devÖ >e yoÿ a?vÖyNR toÿ aSquvIRtô ˝ xÿ…mô]e xÿ…môt; yÖj?ywÿ ) turû Iyoÿ
yÖDo y]ÿ hÖVymeitô ttÿ" p;vÖk; a;ô≤xWoÿ no juWNt;m( –
ivôm;nÿ EÖW idôvo m?yÿ a;St a;pip[vô ;n[odÿsI aÖNt·rÿ=m( ) s
ivôê;cIÿr…Ä . cÿ∑e Òtû ;cIÿrNtôr; pUvmRÖ pÿr' c kÉtô mu ( –
¨Ö=; sÿm{ûu o aÿ®,Ä " sÿpu ,Ö "R pUvSRÃ yÖ yoinÿ‚Mpôtru ; ivÿvx
e ) m?yeÿ idôvo
inihÿt"Ö pO‚XnôrXm;ô iv cÿ£meÖ rjÿs" p;ôTyNt* –
îN{Ö' ivê;ÿ avIvO/NTsmu{û Vyÿcs'Ö …grÿ" ) rÄqItÿm˝ rqIôn;' v;j;ÿn;ô˝
sTpÿitôMpitÿm( –
suªû ÙÖ yRDÖ o devÖ ;˝ a; cÿ v=Ö¥=ÿd…Ö ¶devRÖ o devÖ ;˝ a; cÿ v=t( )
v;jÿSy m; p[svÖ ne oÿdg( ;[ .ô ,e odÿg.[ It( ) aq;ÿ sÖpà;ô˝ îN{oÿ me
ing[;.ô ,e ;/ÿr;˝ ak" –
¨Ödg( ;[ .ô ' cÿ ing[;.ô ' cÖ b[˜ÿ devÖ ; aÿvIvO/n( ) aq;ÿ sÖpà;ÿinN{;ô¶I meÿ
ivWûcU In;ôNVyÿSyt;m( –3–
a;ôx"u ≤xx;ÿno vOW.Ö o n yu?û mo `ÿn;`Ön" =o.ÿ,íWR,Iôn;m( )

s'£
Ö Ndÿnoåin…môW EÿkvIôr" xÖt˝ sen;ÿ ajyTs;ôk…mN{ÿ" –
s'£
Ö Ndÿnne ;in…môW,e ÿ …jô„,un;ÿ yuTk;ôr,e ÿ duí‰ôvnenÿ /O„û ,un;ÿ ) tidN{e,ÿ
jytÖ tTsÿh?v'ô yu/oÿ nrÄ îWuhÿ StenÖ vO„,;ÿ –
s îWuhÿ Stw"ô s inÿWiÖ ©….ÿvxRÖ I s˝ßÿ∑;ô s yu/Ö îN{oÿ gÖ,ne ÿ )
266
sÖ˝sO∑û …Ö jTsoÿmpÖ ; b;ÿ¸xÖ?yU?ÃR vR/Nÿ v;ô p[itÿiht;….ôrSt;ÿ –

bOhSÿ pteÖ p·rÿ dIy;ô rqenÿ r=oôh;…m];ÿ˝ apÖb;/ÿm;n" ) p[.Ö ÔÖ NTsen;ÿ"
p[m,ûO o yu/û ; jyÿ•SÖ m;k¡m?e yivôt; rq;ÿn;m( –
goô]…Ö .d'Ã goôivd'Ö vjÿb[ ;¸'û jyÿNtÖmJmÿ p[m,Oû NtÖmojÿs; ) îÖm˝ sÿj;t;ô
anuÿ vIry?vô…mN{ÿ˝ s%;ôyoånuû s˝ rÿ.?vm( –
bÖliÖ vôD;ôy" Sqivÿr"Ä p[vIÿr"Ä shÿSv;Nv;ôjI shÿm;n ¨Ög"[ ) aÖ….vIÿro
aÖ….sÿTv; shoôj; jw]…ÿ mN{ô rqÖm; itÿœ goôivt( –
aÖ…. goô];…,ô shÿs;ô g;hÿm;noådÖ;yo vIôr" xÖtmÿNyu·û rN{ÿ" ) duíû ‰ôvnÖ "
pOtÿ n;ôW;@ÿy?ûu yoÿåSm;kô˝ sen;ÿ avtuû p[ yuTû su –
îN{ÿ a;s;' netÖ ; bOhSÖ pitôd≤R =ÿ,; yÖD" purû Eÿtûu somÿ" )
devÖ sÖ nÖe ;n;ÿm…..ÔtIôn;' jyÿNtIn;MmÖ®toÿ yÖNTvg[ÿe –
îN{ÿSyÖ vO„,oô v®ÿ,SyÖ r;Dÿ a;idÖTy;n;ÿMmÖ®t;ô˝ x/RÃ ¨Ögm[ ( )
mÖh;mÿns;M.uvnCyôv;n;ô' òWoÿ devÖ ;n;ô' jyÿt;ômdu Sÿ q;t( –
aÖSm;kô…mN{Ö" smÿtO We u ?vôj„e vôSm;kô˘ y; îWÿvSÖ t; jÿyNtu ) aÖSm;k˘Ã
vIôr; ¨ˇÿre .vNTvôSm;nuÿ dev; avt;ô hveWÿ u –
¨ıÿWyR m`vÖ•;yu/ÿ ;ôNyuTsTvÿn;Mm;mÖk;n;ôMmh;ÿ˝…s ) ¨√é]ÿ hNv;ô…jn;ô'
v;…jÿn;ôNyu{q;ÿn;ô' jyÿt;metûu òWÿ" –
¨pÖ p[te Ö jyÿt; nr" iSqôr; vÿ" sNtu b;ôhvÿ" ) îN{oÿ vÖ" xmÃR
yCzTvn;/O„û y; yq;sÿq –
avÿs∑O ;ô pr;ÿ ptÖ xrÿVyeÖ b[˜sÿ ˝≤xt; ) gCz;ô…m];ôNp[ ivÿxÖ mwW;ô' k˘
cÖnoæCzÿW" –
mm;R…Ã , teÖ vmR…Ã .Xz;dy;…mô somÿSTv;ô r;j;ômtO nÿe ;ô….åvÿSt;m( )
¨ÖrovRrIyoô v·rÿvSte aStuû jyÿNt'ô Tv;mnuÿ mdNtu devÖ ;" –
267
y]ÿ b;ô,;" sÖMptÿ≤Nt k⁄m;ôr; ivÿ≤xô%; îÿv ) îN{oÿ nÖSt]ÿ vO]hÖ ;

ivÿê;ôh; xmÃR yCztu –4–
p[;cIômnuÿ p[iÖ dxÖMp[ie hÿ ivô√;nÖ¶re ¶ÿ e purû oaÿ…¶.RvheÖ ) ivê;ô a;x;ô dI¥;ÿnoô

iv .;ôÁjU Ã| no /eih i√ôpdeÖ ctÿ„u pde –
£mÿ?vmÖ…¶n;ô n;kÖm:u y˝hSteWÿ ûu …b.[tÿ " ) idôv" pûœO ˝ suvgÿ TÖR v;
…mô≈; devÖ …e .ÿr;?vm( –
pO…û qôVy; aÖhmudNÖ t·rÿ=mÖ ;®ÿhmÖNt·rÿ=;ôi∂vÖm;®ÿhm( ) idôvo n;k¡Sy
pOœû ;Tsuvÿ JÖ yoRitÿrg;mÖhm( –
suvû yÖ NR toô n;pe=ÿ NtÖ a; ¥;˝ roÿh≤Ntô rodÿsI ) yÖD' ye ivôêtoÿ/;rÄ˝
suivÿ√;˝so ivteinôre –
a¶eÖ p[ie hÿ p[qmÖ o devÿ yÖt;' c=udÿ vÖRe ;n;ÿmtûu mTy;ÃnR ;m( ) îyÿ=m;,;ô
.Og…ÿu ." sÖjoW;ô" suvyÿ NR tuû yjÿm;n;" Svô‚St –
®ÄKmo aÖNtivR .;ÿit devÖ ; aÖ…¶' /;ÿryN{iv,oôd;" –
a¶eÿ shß;= xtmU/HR zÖt' teÿ p[;,ô ;" sÖhßÿmp;ôn;" ) Tv˝ s;ÿhß Ö Syÿ
r;Öy ÈÃ≤xWeÖ tSmwÿ te iv/emÖ v;j;ÿyÖ Sv;h;ÿ –
supû ,Ö oRåÃ …s gÖ®Tm;ÿNpO…qôVy;˝ sIÿd pOœû º pO…ÿ qôVy;" sIÿd .;ôs;Nt·rÿ=mÖ ;
pO,ÿ Ö JyoitÿW;ô idvÖmˇu .ÿ ;nÖ tejsÿ ;ô idxÖ ¨∂O˝ÿ h –
a;ôj◊u ;ÿn" supû t[ Iÿk" purû St;ôd¶eÖ Sv;' yoinôm; sIÿd s;ô?y; )
aÖ‚SmNTsÖ/Sqôe a?yuˇrÿ ‚SmôiNvêeÿ dev;ô yjÿm;ní sIdt –
p[ı
e oÿ a¶e dIidih purû o noåjÿßy; sUMû y;RÃ yivœ ) Tv;˝ xêÿNtÖ ¨pÿ
y≤Ntô v;j;ÿ" –
268
ivô/me ÿ te prÄme jNmÿ•¶e ivô/me Ö StomwrÖ vÿre sÖ/Sqeÿ ) ySm;ô¥one®ÿ dÄ ;·rÿq;ô

yjeÖ tMp[ Tve hÖvI˝iWÿ ju¸reÄ s…mÿıe –
t;˝ sÿivôtvu rR <eÿ ySy …cô];m;h' vO,ÿ e sumiÖ t' ivôêjÿNy;m( ) y;mÿSyô
k<voô aduhÿ TÖ p[pIÿn;˝ sÖhßÿ/;r;Ö' pyÿs; mÖhI' g;m( –
sÖ¢ teÿ a¶e sÖ…m/ÿ" sÖ¢ …jô◊;" sÖ¢WRyÃ " sÖ¢ /;mÿ ipôy[ ;…,ÿ ) sÖ¢
ho];ÿ" s¢Ö/; Tv;ÿ yj≤Nt sÖ¢ yonIôr; pO,ÿ Sv; Òtû ne ÿ –
ÈÖdõO c™ ;ÿNy;ôdõO ™ cwtÿ ;ôdõO ™ cÿ p[itôdõO ™ cÿ …môtíÖ s‚MmÿtíÖ s.ÿr;" )
xu£ û Jyoÿití …cô]Jyoÿití sÖTyJyoÿitíÖ Jyoitÿ„m;˝í
sÖTyíÿtpÖR ;í;Tyÿ˝h;" – Aût…Ö j∞ÿ sTyô…j∞ÿ sen…Ö j∞ÿ
suWû ,e íÖ ;NTyÿ…m]í dUrû ae …ÿ m]í gÖ," )
Aûtíÿ sÖTyíÿ /[vuû íÿ /Ö®,ÿí /Öt;R cÿ iv/Öt;R cÿ iv/;rÄy" )
ÈÖd=O ;ÿs Et;ôd=O ;ÿs Ëô Wu ,ÿ" sÖd=O ;ÿs"Ö p[itÿsdO=;sÖ Etÿn )
…môt;sÿíÖ s‚Mmÿt;sí n ËôtyeÖ s.ÿrso m®to yÖDe aÖ‚Sm‡…•N{Ö'
dwvIôivRxoÿ mÖ®toånuvÿ Tm;Rnoô yqeN{Ö' dwvIôivRxoÿ mÖ®toånuvÿ Tm;Rn EÖv…môm'
yjÿm;n'Ö dwvIÿíÖ ivxoô m;nuWÿ Iôí;nuvÿ Tm;Rno .vNtu –5–
jIômtU Sÿ yev .vitô p[tIÿkô˘ y√ÖmIR y;itÿ sÖmd;ÿmpûu Sqeÿ ) an;ÿivıy;

tÖnvu ;ÿ jyÖ Tv˝ s Tv;ô vmR,Ã o mihôm; ipÿptuR –
/Nvÿn;ô g; /Nvÿn;ô…j' jÿyme Ö /Nvÿn; tIôv;[ " sÖmdoÿ jyem ) /nu"û
x]oÿrpk;ôm' ’¡,oitô /Nvÿn;ô sv;Ã"R pÖi[ dxoÿ jyem –
vÖ+yNtIôvde ; gÿnIg≤Ntô k,R‚Ã Mp[yô ˝ s%;ÿyMp·rWSvj;ôn; ) yoWevÿ
≤x¤πô ivtÖt;…/ô /NvÖNJy; îÖy˝ smÿne p;ôryÿNtI –
te a;ôcrÿNtIô smÿnve Ö yoW;ÿ m;ôtve ÿ pu]û ‚Mbÿ.tO ;mupû Sqeÿ ) apÖ
269
x]Uiÿ Nv?yt;˝ s'ivd;ône a;àIRÃ îÖme ivÿ„fûr⁄ NtIÿ aÖ…m];ÿn( –

bÖ◊Iôn;‚Mpôt; bÖ¸rÿSy pu]û …íôí; ’¡,oitô smÿn;vÖgTyÿ ) îÖW…ûu /" s˚;ô"
pOtnÿ ;íÖ sv;R"Ã pOœû º innÿıo jyitô p[stÿU " –
rqeÖ itœÿ•yit v;ô…jnÿ" purû o y]ÿy] k;ômyÿte suW;rÄ…q" )
aÖ.IxUnÿ ;Mmihôm;n'Ã pn;ytÖ mnÿ" pÖí;dnuÿ yCz≤Nt rÄXmyÿ" –
tIôv;[ NòW;ÿN’<vteÖ vOWpÿ ;,Öyoåê;ô rqe…ÿ ." sÖh v;ôjyÿNt" )
aÖv£ Ö ;mÿNtÖ" p[pdÿ rw …Ä m];ÿ≤N=ô,≤Ntô x]U˝û rnÿpVyyNt" –
rÄqvÖ ;hÿn˝ hÖivrÿSyô n;mÖ y];yÿ/u Ö' inihÿtmSyô vmRÃ ) t];ô rqÖmpu ÿ
xÖGm˝ sÿdme ivôê;h;ÿ vÖy˝ sumÿ nÖSym;ÿn;" –
Sv;ôdWu ˝Ö sdÿ" ipôtroÿ vyoô/;" ’¡Cz^…πû ≈tÖ" xˇ_IÿvNto g.Iôr;" )
…cô]sÿne ;ô îWubÿ l;ô amO/ÿ ;[ " sÖtovIÿr; ¨Örvoÿ v[;ts;ôh;" –
b[;˜ÿ,;sÖ" iptÿr"Ä soMy;ÿs" ≤xôve noô ¥;v;ÿp…O qôvI aÿnhÖe s;ÿ ) pUWû ; nÿ"
p;tu du·rÖt;dÿtO ;vO/oô r=;ô m;ik¡noR aÖ`xÿ˝s Èxt –
supû ,Ö | vÿSte mOgû o aÿSy;ô dNtoô go….ô" s•ÿı; ptitô p[stÿU ; ) y];ô nrÄ"
s' cÖ iv cÖ {vÿ≤Ntô t];ôSm>yô…mWÿv"Ö xmRÃ y˝sn( –
AjIÿtÖe p·rÿ vOõ…™ G/ô noåXm;ÿ .vtu nStÖn"U ) somoô a…/ÿ b[vItuû
noåidÿitô" xmRÃ yCztu –
a; jÿÏ≤Ntô s;NveWÿ ;' jÖ`n;ô˝ ¨pÿ …jflte ) aê;ÿjinô
p[ctÿe sÖ oåê;ÿNTsÖmTsuÿ cody –
aihÿ·rv .oôg"w pyeiRÃ t b;ô¸' Jy;y;ÿ heiÖ tMpÿ·rÖb;/ÿm;n" ) hÖStÖflo ivê;ÿ
vÖynu ;ÿin ivô√;Npum;ôNpum;ÿ˝sÖMp·rÿ p;tu ivôêtÿ" –
vnÿSpte vIô@v± ©ÿ oû ih .Uyû ; aÖSmTsÿ%; p[tÖ rÿ," suvû Irÿ" ) go….ô" s•ÿıo
a…s vIô@yÿSv;Sq;ôt; teÿ jytuû jeTv;ÿin –
270
idôv" pO…ÿ qôVy;" pyoR·rjÖ ¨∫Otÿ Ö' vnÖSpitÿ>yÖ" py;R.tÿO ˝Ö shÿ" )

aÖp;moôJm;nÖMp·rÖ go….ôr;vOtÿ …Ö mN{ÿSyô vj[˝ÿ hÖivW;ô rq'Ã yj –
îN{ÿSyô vj[oÿ mÖ®t;ômnIÿk‚Mmô]SyÖ g.oRô v®ÿ,Syô n;….ÿ" ) sem;' noÿ
hÖVyd;ÿit' juW;ô,o devÿ rqÖ p[itÿ hÖVy; gO.ÿ ;y –
¨pÿ ê;sy pO…qôvImutû ¥;Mpu®ÿ ]Ä ; teÿ mnut;ô' iviœÿt'Ö jgÿt( ) s duNÿ du.e
sÖj·U rN{e,ÿ devÖ dw rRûU ;∂vIÿyoô apÿ se/Ö x]Unÿ ( –
a; £¡NdyÖ blÖmojoÿ nÖ a; /;ô in∑ÿinih du·rÖt; b;/ÿm;n" ) apÿ p[oq
duNdu.e duCû z⁄n;ÿ˝ îÖt îN{ÿSy muiû ∑rÿ…s vIô@yÿSv –
a;mUrjÿ p[TÖ y;vÿtyR åÖe m;" kÉt¡ mûu ∂uNÿ dû…u .v;RvÃ dIit ) smêÿp,;Ríô rÿ≤Nt noô
nroÖ åSm;k¡…mN{ rÄ…qnoÿ jyNtu –6–
yd£¡Nd" p[qmÖ ' j;yÿm;n ¨Ö¥NTsÿm{ûu ;dutû v;ô purIÿW;t( ) Xyenô Syÿ pÖ=;
hÿ·rÖ,Syÿ b;ôÙ ¨ÿpSÖ tuTyÖMmihÿ j;ôt' teÿ avRn( –
yÖmne ÿ dÖˇ' i]ôt Eÿnm;yun…Ö gN{ÿ E,Mp[qmÖ o a?yÿitœt( ) gÖN/ÖvoR aÿSy
rxÖn;mÿg>O ,;ôTsUr;Ödê'Ã vsvoô inrÿt∑ –
a…sÿ yÖmo aSy;ÿidôTyo aÿv•ÖR …sÿ i]ôto guÁnÿº vÖt[ ne ÿ ) a…sô somÿne
sÖmy;ô ivpOˇÿ _ a;ô¸SteÖ ]I…,ÿ idôiv bN/ÿn;in –
]I…,ÿ t a;¸idôiR v bN/ÿn;inô ]I<yÖPsu ]I<yÖNt" sÿm{ûu e ) ¨Ötve ÿ meÖ
v®ÿ,XzNTSyvRNÖ y];ÿ t a;ôÛ" pÿrmÄ ' jÖin]ÿm( –
îÖm; teÿ v;…j•vÖm;jRnÃ ;nIôm; xÖf;n;ÿ˝ sinôtiu nR/ô ;n;ÿ ) a];ÿ te .Ö{;
rÿxnÖ ; aÿpXymOtû SyÖ y; aÿ….ôr=ÿ≤Nt goôp;" –
a;ôTm;n'Ã teÖ mnÿs;ôr;dÿj;n;mÖvo idôv; pÖtyÿNtMptÖ©m( ) ≤xroÿ
apXyMpÖ…q….ÿ" sugû …e .ÿrre,Ä …u .ôjhRe mÿ ;nMptÖi] –
271
a];ÿ te Âôpmuˇÿ mÖ mÿpXy'Ö …jgIÿWm;,…môW a; pÖde go" ) yÖd; teÖ mtoôR

anuû .ogÖm;nÖ@;idd(g…[ sÿœÖ aoWÿ/IrjIg" –
anuÿ Tv;ô rqoô anuû myoRÃ avR•Ö nuû g;voånuû .gÿ" kÖnIn;ÿm( ) anuû
v[;t;ÿsSÖ tvÿ sÖ:ymIÿyrûu nuÿ devÖ ; mÿ…mre vIôy'ÃR te –
ihrÿ<yÍû©oåyoÿ aSyÖ p;d;ô mnoÿjv;ô avÿrÄ îN{ÿ a;sIt( ) devÖ ; îdÿSy
hivôr¥ÿm;yÖNyo avRNÃ tMp[qmÖ o aÖ?yitÿœt( –
ÈÖm;RNt;ÿs"Ö …s≤lÿkm?ym;sÖ" s˝ xUr,ÿ ;so idôVy;soô aTy;ÿ" ) hÖ˝s;
îÿv ≈e…,ôxo yÿtNteÖ yd;≤=ÿWiu dRVô ymJmômê;ÿ" –
tvÖ xrIÿrMpt…yô„<vÿvNÖR tvÿ …côˇ' v;tÿ îvÖ /[jIÿm;n( ) tvÖ Í©;ÿ…,ô
iviœÿt; pu®]Ä ;rÿ<yeWûu j.urRÃ ;,; cr≤Nt –
¨pÖ p[;g;ôCzsÿn' v;ôJyv;RÃ dev{Ö Ic;ô mnÿs;ô dI?y;ÿn" ) aÖj" purû o nIÿyteÖ
n;….ÿrSÄ y;nuÿ pÖí;Tkôvyoÿ y≤Nt re.Ä ;" –
¨pÖ p[;g;ÿTprÄm' yTsÖ/Sqômv;R˝ô aCz;ÿ ipôtrÿMm;ôtr'Ã c ) aÖ¥;
dÖve ;Ôu∑tÿ moô ih gÖMy; aq;x;ÿSte d;ôxWu Öe v;y;Ã…R , –7–
m; noÿ …mô]o v®ÿ,o ayRmÖ ;yu·rN{ÿ A.u=û ; mÖ®tÖ" p·rÿ :yn( ) y√;ô…jnoÿ
devÖ j;ôtSyÖ s¢e"ÿ p[v+Ö y;moÿ ivôdqeÿ vIôy;R…Ã , –
y…•ô…,Rj;ô reK,ÿs;ô p[;vOtÿ Sy r;Öit' gO.ÿ Iôt;Mmu% ÿ tÖ o nyÿ≤Nt ) sup;[ õÿ jÖ o
meMyÿi√ôêÂ¡p îN{;pU„û ,o" ipôy[ mPyeiÿ tô p;qÿ" –
EÖW Cz;gÿ" purû o aêÿne v;ô…jn;ÿ pU„û ,o .;ôgo nIÿyte ivôêdeVÿ y" )
aÖ….ôip[y'Ö yTpurÿ oÖ@;xÖmvRtÃ ;ô Tv∑ednÿe ˝ s*≈vÖs;yÿ …jNvit –
yıÖiv„yÿmtO x uû o devÿ yÖ ;n'Ö i]m;RnWÿu ;ô" pyRêÖ' nyÿ≤Nt ) a];ÿ pU„û ," p[qÿ mÖ o
.;ôg Eÿit yÖD' devÖ >e yÿ" p[itvedÖ yÿ•jÖ " –
272
hot;ÿ?vÖyrRu ;vÿy; a…¶…môN/o g[;vÿ g[;.ô ¨Öt x˝St;ô suivÿp"[ ) tenÿ yÖDne Ö
Svÿr’ ' tenÖ æSÿv∑en vÖ=,;ô a; pO,ÿ ?vm( –
yUpû vÖ S[Ö k; ¨Öt ye yUpÿ v;ôh;íÖW;l'Ö ye aÿêyUpû ;yÖ t=ÿit ) ye c;vRtÃ Öe
pcÿn˝ sÖM.rÿNTyutû o teW;ÿm…Ö .gÿiU tRnR îNvtu –
¨pÖ p[;g;ÿTsumû Nmeåÿ /;…yô mNmÿ devÖ ;n;ôm;x;ô ¨pÿ vIôtpOœÿ " ) aNvenÿ Ö' ivp[;ô
AWÿyo md≤Nt devÖ ;n;ÿMpu∑û e cÿ’m; subû N/ÿmu ( –
y√;ô…jnoô d;mÿ s'dÖ ;nÖmvRtÃ oô y; xIÿW<ÖR y;ÿ rxÖn; r∆urÿ Sy ) y√;ÿ `;SyÖ
p[.tÿO m;ôSyeÿ tO,˝Ö sv;ôR t; teÖ aipÿ devÖ „e vÿStu –
ydêÿSy £ôivWoô m≤=ôk;xÖ y√;ô Svr*Ö Sv…/ÿt* ·rÖ¢m‚Sÿt ) yıStÿyo"
x…môtyu •R % Ö We ûu sv;ôR t; teÖ aipÿ devÖ „e vÿStu –
ydUv?ÿ ymudû rÿSy;pÖv;itô y a;ômSyÿ £ôivWoÿ gÖN/o a‚Sÿt ) sû’ u tû ;
tCzÿ…môt;rÿ" ’<vNtUtû me/˝ÿ ÍtÖp;k¡MpcNtu –
yˇÖe g;];ÿd…Ö ¶n;ÿ pÖCym;ÿn;dÖ…. xUl'Ö inhÿtSy;vÖ/;vÿit ) m;
t∫ÀMy;ôm; …≈ÿWNÖ m; tO,Wÿe u devÖ >e yôStdux û Œoÿ r;ÖtmÿStu –8–
ye v;ô…jnÿMp·rÖpXyÿ≤Nt pÖKv' y ÈÃm;ôÛ" surÿ …Ä .inRhrÖR ie tÿ ) ye c;vRtÃ o

m;˝s….ô=;mupû ;sÿt ¨Öto teW;ÿm…Ö .gUiÿ tRnR îNvtu –
y•I=ÿ,Mm;ô˝SpcÿNy; ¨Ö%;y;ô y; p;];ÿ…, yU„û , a;ôsce nÿ ;in )
Ëô„mÖ<y;ÿipô/;n;ÿ cÂô,;mÖ˚;" sUnû ;" p·rÿ .UWNÖ Tyêÿm( –
inô£mÿ,' inôWdÿn' ivôvtÃnR Ö' y∞Ö p@±bIÿxmÖ vRtÃ " ) y∞ÿ pÖp* y∞ÿ `;ô…s'
jÖ`;sÖ sv;ôR t; tÖe aipÿ devÖ „e vÿStu –
m; Tv;ô…¶?vÃnR …yıÜmû gÿ‚N/ômoR%; .[;jÿNTyô…. ivÿˇ_ j…`ÿ"[ ) îÖ∑'
vIôtmÖ….gUtÿ Ö| vWÿ$’
( t'Ö t' devÖ ;sÖ" p[itÿ gO>,ÖNTyêÿm( –
273
ydê;ÿyÖ v;sÿ ¨pStO,û NTyÿ/Iv;ôs' y; ihrÿ<y;NySmw )

sÖNd;nÖmvRNÃ tÖMp@±bIÿx‚Mpôy[ ; devÖ „e v; y;ÿmy≤Nt –
yˇeÿ s;ôde mhÿs;ô xU’t¡ Syô p;‚„,ÃyR ; v;ô kxÿy; v; tutû odÿ ) ßucû ve Ö t;
hÖivWoÿ a?vôrWe uû sv;Rô t; teÖ b[˜,ÿ ; sUdy;…m –
ctu‚ÿ S]˝x√;ô…jnoÿ devÖ bÿN/oôvõR £ ™ °ôrêÿSyÖ Sv…/ÿitô" smeiÿ t ) a…Cÿz{;ô
g;];ÿ vÖynu ;ÿ ’,otÖ p®ÿ„p®rnu`û „u y;ô iv xÿSt –
EkôSTv∑urû êÿSy; ivxÖSt; √; yÖNt;r;ÿ .vtÖStqÖt"Ru ) y; teÖ
g;];ÿ,;mOtqûu ; ’û,o…mô t;t;ô ip<@;ÿn;ôMp[ juhÿ oMyÖ¶* –
m; Tv;ÿ tpiTp[yô a;ôTm;ipôyNtÖMm; Sv…/ÿitStÖnvu Ö a; itÿiœpˇe ) m; teÿ
gû›O ru iÿ vxÖSt;itôh;yÿ …Czô{; g;];ÿ<yÖ…sn;ô …mqUÿ k" –
n v; ¨ÿvtÖe ≤Nÿmy[ seÖ n ·rÿ„y…s devÖ ;˝ îdeiÿ W pÖ…q….ÿ" sugû …e .ÿ" ) hrIÿ teÖ
yuÔ;ô pOWtÿ I a.Ut;ômpu ;ÿSq;√;ôjI /û·u r r;sÿ.Sy –
sûgu Vy'Ã no v;ôjI Sv…êÿyMpu˝û s" pu]û ;˝ ¨Öt ivÿê;ôpWu ˝ÿ rÄ…ym( )
aÖn;ôg;ôSTv' noô aidÿit" ’,otu =Ö]' noô aêoÿ vnt;˝ hÖiv„m;ÿn( –9–
îit ctuqk R ;<@º Wœ" p[p;#k" 6
aq ctuqk R ;<@º s¢m" p[p;#k" 7

a¶;ÿiv„,U sÖjÄ oWÿsmÖe ; vÿ/NR tu v;'ô …grÿ" ) ¥ûªu vw ;Rj…ÿe .ôr; gÿtm( –
v;jÿí me p[svÖ íÿ meÖ p[yiÿ tí meÖ p[…sÿití me /Iôitíÿ meÖ £tuíÿ meÖ Svrÿí
meÖ Xlok¡í me ≈;ôvíÿ meÖ ≈uitÿí meÖ Jyoitÿí meÖ suvíÿ me p[;,ô íÿ meåp;ôníÿ
me Vy;ôníÖ meåsÿíu me …côˇ' cÿ mÖ a;/Iÿt' c meÖ v;Kcÿ meÖ mnÿí meÖ c=uíÿ
meÖ ≈o]'Ã c meÖ d=ÿí meÖ bl'Ã c mÖ aojÿí mÖe shÿí mÖ a;yuíÿ me jÖr; cÿ
m a;ôTm; cÿ me tÖníU ÿ meÖ xmRÃ c meÖ vmRÃ cÖ meå©;ÿin c meåÖ Sq;inÿ c meÖ
274
pÂ¡˝iW c meÖ xrIÿr;…, c me –1–
Jywœ‰Ã' c mÖ a;…/ÿpTy' c me mÖNyuíÿ meÖ .;mÿíÖ meåmÿíÖ meåM.ÿí me jemÖ ;

cÿ me mihÖm; cÿ me v·rÖm; cÿ me p[…qôm; cÿ me vÖ„m;R cÿ me {;ùyû ; cÿ me
vOıû ' cÿ meÖ vO≤ıÿí me sÖTy' cÿ me ≈Öı; cÿ mÖe jgÿ∞ meÖ /n'Ã c meÖ vxÿí
meÖ ‚TviWÿí me £°ô@; cÿ meÖ modÿí me j;ôt' cÿ me jinô„ym;ÿ,' c me sUˇû _'
cÿ me su’tû ' cÿ me ivôˇ' cÿ meÖ ve¥Ã' c me .Utû ' cÿ me .ivô„y∞ÿ me sugû ' cÿ
me supû q'Ã c m Aûı' cÿ mÖ A≤ıÿí me KlO¢û ' cÿ meÖ KlOi¢ÿí me mÖitíÿ me
sumiÖ tíÿ me –2–
x' cÿ meÖ myÿí me ip[yô ' cÿ meånuk;ômíÿ meÖ k;mÿí me s*mnÖsíÿ me .Ö{' cÿ
meÖ ≈eyíÿ meÖ vSyÿí meÖ yxÿí meÖ .gÿí meÖ {ivÿ,' c me yÖNt; cÿ me /Öt;R
cÿ meÖ =emíÿ meÄ /Oitÿí meÖ ivê'Ã c mÖe mhÿí me s'iÖ v∞ÿ meÖ D;]'Ã c mÖe sUíÿ
me p[sÖ íU ÿ meÖ sIr'Ã c me lÖyíÿ m Aût' cÿ mÖåe mOtÃ' c meåyÖ+m' cÖ
meån;ÿmy∞ me jIôv;tuíÿ me dI`;RyTûu v' cÿ meån…mô]' cÖ meå.ÿy' c me sugû '
cÿ meÖ xyÿn' c me sUWû ; cÿ me suiû dn'Ã c me –3–
ËKcRÃ me sUnû tO ;ÿ c meÖ pyÿí meÖ rsÿí me `ûtO ' cÿ meÖ m/uÿ c meÖ s‚Gÿ/í meÖ
xpIÿití me ’ûiWíÿ meÖ vOi∑ÿí meÖ jw]Ã' c mÖ a*≤∫ÿ¥' c me rÄ…yíÿ meÖ
r;yÿí me pu∑û ' cÿ meÖ pui∑ÿí me ivô.u cÿ me p[.Ö u cÿ me bÖ¸ cÿ meÖ .Uyíÿ me
pU,û | cÿ me pU,û tR rÿ ' cÖ meå≤=ÿití meÖ kÀyvÿ ;íÖ meå•'Ã cÖ meå=ÿ∞u me v[Ihô yÿí
meÖ yv;ÿí meÖ m;W;ÿí mÖe itl;ÿí me muÌû ;íÿ me %ÖLv;ÿí me goô/mU ;ÿí me
mÖsru ;ÿí me ip[yô ©ÿvíÖ meå,ÿví me Xy;ôm;k;ÿí me nIôv;r;ÿí me –4–
275
aXm;ÿ c meÖ mO·ˇÿk; c me …gôryÿí meÖ pvRtÃ ;í meÖ …sk¡t;í meÖ

vnÖSptÿyí meÖ ihrÿ<y' cÖ meåyÿí meÖ sIs'Ã c meÖ ]puíÿ me Xy;ôm' cÿ me
loôh' cÿ meåÖ …¶íÿ mÖ a;pÿí me vIô®/ÿí mÖ aoWÿ/yí me ’∑pÖCy' cÿ
meå’∑pÖCy' cÿ me g[;Mô y;íÿ me pÖxvÿ a;rÄ<y;íÿ yÖDne ÿ kLpNt;' ivôˇ' cÿ
meÖ iv·ˇÿí me .Utû ' cÿ meÖ .Uitÿí meÖ vsuÿ c me vsÖitíÿ mÖe kmRÃ c meÖ
x·ˇÿ_íÖ meåqRíÃ mÖ Emÿí mÖ îitÿí meÖ gitÿí me –5–
aÖ…¶íÿ mÖ îN{ÿí meÖ somÿí mÖ îN{ÿí me sivôt; cÿ mÖ îN{ÿí meÖ srÿSvtI

c mÖ îN{ÿí me pUWû ; cÿ mÖ îN{ÿí meÖ bOhSÖ pitÿí mÖ îN{ÿí me …mô]íÿ mÖ
îN{ÿí meÖ v®ÿ,í mÖ îN{ÿí meÖ Tv∑;ÿ c mÖ îN{ÿí me /;ôt; cÿ mÖ îN{ÿí meÖ
iv„,uíÿ mÖ îN{ÿí meåÖ …ên*ÿ c mÖ îN{ÿí me mÖ®tÿí mÖ îN{ÿí meÖ ivêeÿ c me
devÖ ; îN{ÿí me pO…qôvI cÿ mÖ îN{ÿí mÖåe Nt·rÿ=' c mÖ îN{ÿí meÖ ¥*íÿ mÖ
îN{ÿí meÖ idxÿí mÖ îN{ÿí me mU/û ;R cÿ mÖ îN{ÿí me pÖj[ ;pÿití mÖ îN{ÿí me
–6–
aÖ˝xuíÿ me rÄ‚XmíÖ meåd;ÿ>yíÖ meå…/ÿpití m ¨p;ô˝xuíÿ meåNty;Rmô íÿ m

EeN{v;yÖvíÿ me mw];v®Ö,íÿ m a;…êôníÿ me p[itp[SÖ q;nÿí me xu£ û íÿ me
mÖNqI cÿ m a;g[y,Ö íÿ me vwêdevÖ íÿ me /[vuû íÿ me vwê;nÖríÿ m Atugh[Ö ;íÿ
meåitg[;Áô ;ÿí m EeN{;ô¶íÿ me vwêdÖve íÿ me m®TvôtIy;ÿí me m;heNÖ {íÿ m
a;idôTyíÿ me s;ivô]íÿ me s;rSvÖtíÿ me p*ô„,íÿ me p;àIvÖtíÿ me
h;·ryojÖníÿ me –7–
276
îÖ?míÿ me bÖihRíÿ meÖ veidÿí meÖ …/‚„,ÿy;í meÖ ßucíÿ me cmÖs;íÿ meÖ
g[;v;ÿ,í mÖe Svrÿví m ¨prÄv;íÿ meå…/ôWvÿ,e c me {o,klÖxíÿ me
v;yÖVy;ÿin c me pUt.Ö ∞O ÿ m a;/vÖnIyÿí mÖ a;¶Iÿ/'[ c me hivô/;RnÃ' c
me gûhO ;íÿ meÖ sdÿí me puroÖ@;x;ÿí me pcÖt;íÿ meåv.Oqû íÿ me Svg;k;ôríÿ
me –8–
a…¶íÿ me `ÖmíR ÿ meåÖ kúíÿ meÖ sUyíÃR me p[;,ô íÿ meåême/Ö íÿ me pO…qôvI cÖ

meåidÿití meÖ iditÿí mÖe ¥*íÿ meÖ xKvÿrIrÄ©l ë yÿ oô idxÿí me yÖDne ÿ
kLpNt;ômKO cÿ meÖ s;mÿ c meÖ Stomÿí meÖ yjuíÿ me dIô=; cÿ meÖ tpÿí m
Aûtíu ÿ me v[tÖ ' cÿ meåhor;Ö]yoÿv∑RûO ‰; bOhÿ {qNtÖre cÿ me yÖDne ÿ kLpet;m(
–9–
g.;RíÃ me vÖTs;íÿ meÖ }yivÿí me }yôvI cÿ me idTyÖv;$(cÿ me idTy*ôhI cÿ

meÖ pç;ÿiví me pç;ôvI cÿ me i]vÖTsíÿ me i]vÖTs; cÿ me tuyvRÖ ;$(cÿ me
tuy*Rhô I cÿ me pœÖv;∞ÿ me pœ*ôhI cÿ m ¨Ö=; cÿ me vÖx; cÿ m AWÖ.íÿ me
vehÖ ∞ÿ meånÖ@v± ;çÿ me /enÖ íu ÿ mÖ a;yÿyu DRÖ ne ÿ kLpt;' p[;,ô o yÖDne ÿ
kLpt;mp;ôno yÖDne ÿ kLpt;' Vy;ôno yÖDne ÿ kLpt;ô' c=uyÿ DÖR ne ÿ kLpt;ô˝
≈o]'Ã yÖDne ÿ kLpt;ô' mnoÿ yÖDne ÿ kLpt;ô' v;GyÖDne ÿ kLpt;m;ôTm; yÖDne ÿ
kLpt;' yÖDo yÖDne ÿ kLpt;m( –10–
Ek;ÿ c me itôßíÿ meÖ pçÿ c me sÖ¢ cÿ meÖ nvÿ c mÖ Ek;ÿdx c meÖ

]yoÿdx c meÖ pçÿdx c me sÖ¢dÿx c meÖ nvÿdx c mÖ Ek¡…v˝xití
meÖ ]yoÿ…v˝xití mÖe pçÿ…v˝xití me sÖ¢…v˝Ãxití meÖ
277
nvÿ…v˝xití mÖ Ek¡i]˝x∞ meÖ ]yÿ‚S]˝x∞ meÖ ctÿßí meåÖ ∑* cÿ meÖ

√;dÿx c meÖ Wo@ÿx c me …v˝xÖitíÿ meÖ ctu…ÿ vR˝xití mÖåe ∑;…v˝Ãx-
ití meÖ √;i]˝Ãx∞ mÖe Wæ$(]˝Ãx∞ me cTv;·rÖ˝x∞ÿ meÖ
ctuíÿ Tv;·r˝x∞ mÖåe ∑;cÿTv;·r˝x∞ mÖe v;jÿí p[svÖ í;ÿipôjíÖ £tuíÿ Ö
suvíÿ mU/û ;R cÖ Vy‚Xnÿyí;NTy;yÖní;NTyÿí .*vÖníÖ .uvnÿ íÖ ;…/ÿpití
–11–
v;joÿ n" sÖ¢ p[iÖ dxÖítÿßo v; pr;Övtÿ" ) v;joÿ noô

ivêwdÿ vRÖe /w nR sÿ ;t;ivôh;vÿtu –
ivêeÿ aÖ¥ mÖ®toô ivêÿ ËôtI ivêeÿ .vNTvô¶yÖ" s…mÿı;" ) ivêeÿ no
devÖ ; avÖs;gÿmNtuû ivêÿmStuû {ivÿ,Ö' v;joÿ aÖSme –
v;jÿSy p[svÖ ' devÿ ;ô rqwyÿ ;Rt; ihrÄ<yyÿ"w ) aÖ…¶·rN{oô bOhSÖ pitÿm®ÖR tÖ"
somÿpItye –
v;jevÿ ;jeåvt v;…jno noô /neWÿ u ivp[; amOt; AtD;" ) aÖSy m?vÿ"
ipbt m;ôdyÿ?v' tû¢O ; y;ÿt pÖ…q….ÿdvRe yÖ ;nw"ÿ –
v;jÿ" purû St;ÿdtûu mÿ?yÖto noô v;joÿ devÖ ;˝ Aût…u .ÿ" kLpy;it ) v;jÿSyÖ
ih pÿs[ vÖ o n•ÿmIitô ivê;ô a;x;ô v;jÿpit.Rvye m( –
pyÿ" pO…qôVy;MpyÖ aoWÿ/IWuû pyoÿ idôVyÿNt·rÿ=Öe pyoÿ /;m( ) pyÿSvtI"
p[iÖ dxÿ" sNtuû mÁÿm( –
sMm;ÿ sOj;…mô pyÿs; Òtû ne Ö sMm;ÿ sOj;MyÖp aoWÿ/I…." ) soÿåh'
v;jÿ˝ sneym¶e –
®ÄKmo aÖNtivR .;ÿit dÖve ; aÖ…¶' /;ÿryN{iv,oôd;" –
278
sÖm{ûu oÿå…sô n.ÿSv;n;ô{dR ;ÿn"u xÖM.UmyÃR oô.rU …Ä . m;ÿ v;ihô Sv;h;ÿ m;®Ätoå…s
mÖ®t;Ã' gÖ," xÖM.UmyÃR oô.rU …Ä . m;ÿ v;ihô Sv;h;ÿvSÖ yur…ÿ sô
duvSÿ v;HzÖM.UmyRÃ oô.rU …Ä . m;ÿ v;ihô Sv;h;ÿ –12–
aÖ…¶' yunÿ æJmô xvÿs; Òtû ne ÿ idôVy˝ supÿ ,Ö | vyÿs; bOhû Ntÿm( ) tenÿ
vÖyMpÿtme b[›Ö Syÿ ivô∑pÖ˝ suvoô ®h;ÿ,;ô a…/ô n;k¡ ¨ˇÖme –
îÖm* teÿ pÖ=;vÖjr*ÿ ptÖi],oô y;>y;ô˝ r=;ÿ˝SypÖh˝Syÿ¶e ) t;>y;ÿMptem
su’ û t;ÿmu loôk˘ y]WRyÃ " p[qmÖj; ye purÿ ;Ö,;" –
…cdÿ…s smu{û yoÿinô·rNdudû =R "ÿ Xyône Aût;v;ÿ ) ihrÿ<yp=" xk⁄nû o
.ÿru <Ä yumhÖR ;NTsÖ/Sqeÿ /[vûu " a; inWÿˇ" –
nmÿSte aStuû m; m;ÿ ih˝sIôivRêSÿ y mU/û •R …/ÿ itœ…s …≈ôt" ) sÖm{ûu e teÖ
˙dÿymÖNtr;yu¥û ;Rv;ÿp…O qôvI .uvnÿ „Öe vipÃtR e –
¨Ödn( o dÿˇodÖ…/‚M.ÿNt idôv" pÖjNR y;ÿdNÖ t·rÿ=;TpO…qôVy;Sttoÿ noô vO∑‰;ÿvt
) idôvo mU/û ;R…sÿ pO…qôVy; n;….ôÂgRpÖ ;moWÿ/In;m( ) ivôê;yu"û xmRÃ
sÖpq[ ;ô nmÿSpÖqe –
yenWRyÃ SÖ tpÿs; sÖT]m;sÖtNe /;ÿn; aÖ…¶˝ suvrÿ ;Ö.rÿNt" ) t‚Smÿ•hÖ ' in
dÿ/Öe n;kÉ¡ aÖ…¶mÖte ' ym;ô¸mRnvÿ " StIô,bR iÿ hRWm( –
tMpàIÿ….ôrnuÿ gCzπm dev;" pu]û .w ;[ tR …ÿO .®Ät v;ô ihrÿ<yw" ) n;k˘Ã gO;ôn;"
su’ ÿ tû Syÿ loôkÉ tOtû Iyeÿ pOœû º a…/ÿ rocÖne idôv" –
a; v;ôco m?yÿm®h∫⁄r<Ä yuryÄ mÖ…¶" sTpÿitôíie k¡t;n" ) pOœû º pO…ÿ qôVy;
inihÿtoô divÿ¥tu d/Spôd' ’¡,tu Öe ye pOtÿ NÖ yvÿ" –
aÖymÖ…¶vIôrR tÿmo vyoô/;" sÿh≤Ö ßyoÿ dIPyt;ômp[yÿ Cu zn( ) ivô.;[ jÿm;n"
s·rÖrSyÖ m?yÖ ¨pÖ p[ y;ÿt idôVy;inô /;mÿ –
279
sMp[ Cyÿv?vômnuû sMp[ y;ôt;¶ÿe pÖqo devÿ yÖ ;n;ÿN’,u?vm( )

aÖ‚SmNTsÖ/SqÖe a?yuˇrÿ ‚SmôiNvêeÿ dev;ô yjÿm;ní sIdt –
yen;ÿ sÖhßÖ' vhÿ…sô yen;ÿ¶e svRvde sÖ m( ) tenmÖe ' yÖD' noÿ vh devyÖ ;noô y
¨ÿˇmÖ " –
¨äu?ÿ ySv;¶eÖ p[itÿ j;gOÁnº …m∑;pUtû Re s˝ sOjÿ qe ;mÖy' cÿ ) pun"ÿ
’û<v˝STv;ÿ ipôtr'Ä yuv;ÿnmÖNv;t;ÿ˝sIôÊv…yô tNtumÿ tÖe m( –
aÖy' teÖ yoinÿA‚û≥ Tvyoô ytoÿ j;ôto aroÿcq;" ) t' j;ôn•ÿ¶Ö a; roÖh;q;ÿ no
v/Ry; rÄ…ym( –13–
mm;ÿ¶eÖ vcoRÃ ivhÖv„e vÿStu vÖy' TveN/;ÿn;StÖnvu Mÿ puWme ) mÁ'Ã

nmNt;Mp[iÖ dxÖítÿßSÖ Tvy;?yÿ=,e Ö pOtnÿ ; jyem –
mmÿ devÖ ; ivÿhvÖ e sÿNtuû svRÖ îN{;ÿvNto mÖ®toô iv„,urÿ …Ä ¶" )
mm;ôNt·rÿ=mu®û goôpmÿStuû mÁ'Ö v;tÿ" pvt;ô' k;meÿ aÖ‚Smn( –
m…yÿ devÖ ; {ivÿ,mÖ ; yÿjNt;ôMmYy;ôxIrÿStuû m…yÿ devÖ Ùÿit" ) dwVy;ô
hot;ÿr; vinWNtÖ pUv·Re rÿ∑;" Sy;m tÖnvu ;ÿ suvû Ir;ÿ" –
mÁ'Ã yjNtuû mmÖ y;inÿ hÖVy;k¡iÀ t" sÖTy; mnÿso me aStu ) Enoô m; in
g;'Ã ktÖm∞Ön;h' ivêeÿ dev;soô a…/ÿ voct; me –
devIÿ" W@uvIR®®Ä ,ÿ" ’,otÖ ivêeÿ dev;s îÖh vIÿry?vm( ) m; h;ÿSmih
p[jÖ y;ô m; tÖn…U .ôm;R rÿ/;m i√WÖte soÿm r;jn( –
aÖ…¶mÖNR yuMp[iÿ tnudû Npurû St;ôddÿB/o goôp;" p·rÿ p;ih nÖSTvm( ) p[TÖ yçoÿ yNtu
inôgtu "Ö punSÖ teåÿ mwW;'Ã …côˇMp[bÖ /u ;ô iv nex
ÿ t( –
/;ôt; /;ÿt,ûO ;M.uvnÿ Syô ySpitÿdvRÖe ˝ sÿivôt;rÿm….m;itôW;hÿm( ) îÖm'
yÖDmÖ…ênoô.; bOhSÖ pitÿdvÖRe ;" p;ÿNtuû yjÿm;n' Nyôq;Rt( –
280
¨Ö®VÖ yc;ÿ no mihôW" xmRÃ y˝sdÖ‚SmNhveÿ pu®Ùût" pu®ÿ =Ä u ) s nÿ"

p[jÖ ;ywÿ hyRê mO@yÖ Ne {Ö m; noÿ rI·rWoô m; pr;ÿ d;" –
ye nÿ" sÖpà;ô apÖ te .ÿvÆNTvN{;ô…¶>y;ômvÿ b;/;mheÖ t;n( ) vsÿvo ®Ä{;
a;ÿidôTy; ¨ÿp·rÖSpOxMÿ moôg'[ ceˇ;ÿrm…/r;Öjmÿ£n( –
aÖv;Rç…Ö mN{ÿmmÖ tu oÿ hv;mheÖ yo goô…jıÿn…Ö jdÿê…Ö j¥" ) îÖm' noÿ yÖD'
ivÿhvÖ e juWÿ Sv;ôSy k¡m⁄ oR h·rvo meiÖ dn'Ã Tv; –14–
aÖ¶me NÃR ve p[qmÖ SyÖ p[ctÿe soô yMp;çÿjNyMbÖhvÿ" s…môN/teÿ ) ivêÿSy;'

ivô≤x p[iÿ viv≤xôv;˝ sÿmImheÖ s noÿ muçTÖ v˝hÿs" –
ySyedÖ Mp[;,ô …•ÿ…môW¥dejiÿ tô ySyÿ j;ôt' jnÿm;n' cÖ kÉvl ÿ m( ) St*Myô…¶'
n;ÿ…qôto joÿhvI…mô s noÿ muçTÖ v˝hÿs" –
îN{ÿSy mNye p[qmÖ SyÖ p[ctÿe so vO]flÖ " Stom;ô ¨pÖ m;mupû ;gu"ÿ ) yo
d;ôxWu "ÿ su’ û toô hvÖmpu Ö gNt;ô s noÿ muçTÖ v˝hÿs" –
y" s'gÃ ;[ mô ' nyÿitô s' vÖxI yu/û e y" pu∑û ;inÿ s˝sOjû itÿ ]Öy;…,ÿ )
St*mIN{'Ã n;…qôto joÿhvI…mô s noÿ muçTÖ v˝hÿs" –
mÖNve v;ÿ‚Mm];v®,;ô tSyÿ ivˇÖ˝ sTy*ÿjs; Î˝h,;ô y' nudû qe ÿe ) y;
r;j;ÿn˝ sÖrq'Ã y;ôq ¨ÿg;[ ô t; noÿ muçtÖm;gÿs" –
yo v;ô˝ rqÿ Aûjru ‚ÿ Xm" sÖTy/ÿm;Rô …mquíû rÿNtmupyÖ ;itÿ dUWû yÿn( ) St*…mÿ
…mô];v®ÿ,; n;…qôto joÿhvI…mô t* noÿ muçtÖm;gÿs" –
v;ôyo" sÿivôtiu vôdR q;ÿin mNmheÖ y;v;ÿTmÖNviäÿ.tûO o y* cÖ r=ÿt" ) y*
ivêÿSy p·rÖ.U bÿ.vûU tuSû t* noÿ muçtÖm;gÿs" –
¨pÖ ≈eœ;ÿ n a;ô≤xWoÿ devÖ yoô/mR RÃe aiSqrn( ) St*…mÿ v;ôy˝u sÿivôt;r'Ã
n;…qôto joÿhvI…mô t* noÿ muçtÖm;gÿs" –
281
rÄqItÿm* rqIôn;mÿ◊ ËôtyeÖ xu.'Ö g…mÿœ* suyû me…ÿ .ôrêw"ÿ ) yyoÿv;| dev*
devÖ „e vin≤xtÖmojÖSt* noÿ muçtÖm;gÿs" –
ydy;ÿt' vhÖt˝u sUyû ;Ry;ÿ≤S]cÖ£,É ÿ sÖ˝sdÿ…môCzm;ÿn* ) St*…mÿ
devÖ ;vÖ≤xn*ÿ n;…qôto joÿhvI…mô t* noÿ muçtÖm;gÿs" –
mÖ®t;ÿMmNveÖ a…/ÿ no b[vu Ntuû p[me ;' v;cÖ' ivê;ÿmvNtuû ivêeÿ ) a;ôxNU ¸ÿve
suyû m;ÿntûU yeÖ te noÿ muçNTvensÿ " –
itôGmm;yu/ÿ ' vI…@ôt˝ shÿSvi∂ôVy˝ x/R"Ö pOtnÿ ;su …jô„,u ) St*…mÿ
devÖ ;NmÖ®toÿ n;…qôto joÿhvI…mô te noÿ muçNÖ Tvensÿ " –
devÖ ;n;ÿMmNvÖe a…/ÿ no b[vu Ntuû p[me ;' v;cÖ' ivê;ÿmvNtuû ivêeÿ ) a;ôxNU ¸ÿve
suyû m;ÿntûU yeÖ te noÿ muçNÖ Tvensÿ " –
yidôdMm;ÿ….ôxocÿitô p*®ÿWye ,e Ö dwVyenÿ ) St*…mô ivê;ÿNdevÖ ;•;ÿ…qôto
joÿhvI…mô te noÿ muçNÖ Tvensÿ " –
anÿu noôå¥;numÿ itô‡riNvdÿnmu teÖ Tv' vwêÿ ;nÖro nÿ ËôTy; pO∑û o idiv
ye ap[qÿ te ;ôm…mÿt…e .ôrojoÿ….ôyRe p[iÿ tôœº a.ÿvt;ô' vsUnÿ ;m( ) St*…mô
¥;v;ÿp…O qôvI n;ÿ…qôto joÿhvI…mô te noÿ muçtÖm˝hÿs" –
¨vIRÃ rodsIô v·rÿv" ’,ot'Ö =e]Sÿ y pàIô a…/ÿ no b[yU ;tm( ) St*…mô
¥;v;ÿp…O qôvI n;ÿ…qôto joÿhvI…mô te noÿ muçtÖm˝hÿs" –
yˇeÿ vÖyMpu®ÿ WÖ]; yÿivôœ;ivÿ√;˝sí’ûm; k∞Ön;gÿ" ) ’û/I SvÿSm;˝
aidÿtrÖe n;ÿg;ô Vyen;˝Ã…s ≤x≈qoô iv„vÿg¶e –
yq;ÿ hÖ t√ÿsvo g*ôyÃ| …cTpÖid iWôt;mmuçÿ t; yj];" ) EÖv; TvmÖSmTp[
muçÿ ;ô Vy˝hÖ" p[;t;ÿy¶R e p[trÖ ;' nÖ a;yu"ÿ –15–
îit ctuqk R ;<@º s¢m" p[p;#k" 7
îit ctuq| k;<@÷ sMpU,mR ( 4
282
aq pçm' k;<@m(
aq p[qm" p[p;#k" 1
s;ôivô];…,ÿ juhoitô p[sTÿU yw ctughRO Iôtne ÿ juhoitô ctu„ÿ p;d" pÖxvÿ"
pÖxnU vÖe ;vÿ ®NıeÖ ctÿßoô idxoÿ idô+vÿve p[itÿ itœitô CzNd;ÿ˝…s
devÖ >e yoåp;ÿ£;mÖ• voÿå.;ôg;inÿ hÖVy' vÿ+y;mÖ îitô te>yÿ
EÖt∞ÿtgu hRO Iôtmÿ/;ryNpuroånuv;ôKy;ÿyw y;ôJy;ÿyw devÖ t;ÿyw vW$(k;ôr;yÖ
y∞ÿtgu hRO Iôt' juhû oitô CzNd;ÿ˝SyevÖ tTp[I,ÿ ;itô t;NyÿSy p[Itô ;inÿ devÖ >e yoÿ
hÖVy' vÿh≤Ntô y' k;ômyetÿ Ö p;pIÿy;NTSy;ôidTyekk ì¡ ˘ô tSyÿ
ju¸y;ôd;¸ÿtI….revÄ nw mÖ pÿ gO;itô p;pIÿy;N.vitô y' k;ômyÿte Ö
vsIÿy;NTSy;ôiditô sv;R…Ã ,ô tSy;ÿn&ûu Tyÿ ju¸y;ôd;¸ÿTywvÖ nw mÿ …Ö . £¡myitô
vsIÿy;N.vÖTyqoÿ yÖDSywvÖ Ww ;….£;ÿ≤Ntô‡Ä reitô v; EÖW yÿDmu% û ;dOı‰;ô
yoÿå¶edvRÖe t;ÿy;ô ETyÖ∑;vetÖ ;inÿ s;ivô];…,ÿ .vNTyÖ∑;=ÿr; g;yÖ]I
g;ÿy]Ö oÿå…¶StenvwÖ yÿDmu% û ;dOı‰;ÿ aÖ¶de vRÖe t;ÿyÖw nwTyÖ‡∑* s;ÿivô];…,ÿ
.vÖNTy;¸ÿitnRvmÖ I i]ôvtO mÿ vÖe yÿDmu% û e iv y;ÿtyitô yidÿ k;ômyetÿ Ö
CzNd;˝Ã…s yDyxÖsne ;ÿpyR ye …Ö mTyOcmÿ NtÖm;' k⁄y¡ ;RCô zNd;˝ÃSyevÖ
yÿDyxÖsne ;ÿpyR itô yidÿ k;ômyetÿ Ö yjÿm;n' yDyxÖsne ;ÿpyR ye …Ö mitô
yjurÿ Ntôm' k⁄y¡ ;R¥ô jÿm;nmevÖ yÿDyxÖsne ;ÿpyR TyO‡û c; StomÖ˝ smÿ/yÖR Te y;ÿhÖ
smOı ÿ ‰w cÖt…u .Rrô ….[mô ; dÿˇe cÖTv;·rÖ CzNd;ÿ˝…sô CzNdoÿ….revÄ devÖ Syÿ Tv;
sivôt"u pÿs[ vÖ îTy;ÿhÖ p[sTÿU y; aÖ…¶devÖR >e yoô inl;ÿytÖ s ve,Mûu p[;ivÿxTÖ s
EÖt;mUiû tmnuû smÿcrÄ¥√π,oÿ" suiWôr˝suiÿ Wôr;….ÿ.[ vR it syoinôTv;yÖ s
y]ÿy]Ö ;vÿsˇÖ T’û„,mÿ.vTkLm;ôWI .ÿvit Âôpsÿmı O ‰; ¨.ytÖ"
+,U.vÃR tIôtí;ômtu íÿ ;ôkSú y;vÿ®ı‰w Vy;mm;ô]I .ÿvTyetÖ ;vÖ√w pu®Wÿ e vIôyÃ|
vIôysÃR ‚Mmôt;pÿ·r…mt; .vÖTypÿ·r…mtÖSy;vÿ®ı‰wÖ yo
283
vnÖSptIÿn;MflÖgi[ hô" s EÿW;' vIôy;RvÃ ;NflÖgi[ hôv,Re vuÿ ,Rw vÖ I .ÿvit

vIôySÃR y;vÿ®ı‰w –1–
VyOı ÿ Ö' v; EÖt¥ÖDSyÖ ydÿyjÖ „u k¡,É i£ôytÿ

îÖm;mÿg>O ,n[xnÖ ;mOtû SyeTyÿê;….ô/;nIôm; dÿˇÖe yju„ÿ ’Tyw yÖDSyÖ smOı ÿ ‰wÖ
p[ttÿU | v;…jô•; {ÖvTe yêÿm…Ö . dÿ/;it ÂôpmÖve ;SywtÖ Nmÿihôm;n'Ö Vy;cÿ∑e
yuÔû ;q;ô˝ r;sÿ.' yuvû …mitÿ gdR.Ö msÿTyevÖ gÿd.ÖR Mp[itÿ œ;pyitô
tSm;ôdê;ÿÌdR.Ö oåsÿˇro yogÿye oge tÖvStÿr…Ä mTy;ÿhÖ yogeyÿ og EÖvnw 'Ã yu¤Öπ
v;jÿve ;je hv;mhÖ îTy;ôh;•'Ö vw v;joå•ÿmvÖe ;vÿ ®NıeÖ s%;ÿyÖ îN{ÿmtûU yÖ
îTy;ÿh≤e N{ôymevÖ ;vÿ ®NıeåÖ …¶devÖR >e yoô inl;ÿytÖ
tMp[jÖ ;pÿitôrNvÿivNdTp[;j;pÖTyoåêoåêÿne Ö sM.ÿrTÄ ynuiÿ vÊyw p;pvSyÖs' v;
EÖt≤T£¡yteÖ yCz^yπ sÿ ; cÖ p;pIÿys; c sm;ôn' kmRÃ k⁄vû ≤R Ntô
p;pIÿy;ôNÁê;ÿÌdÖ.R oåêÖMpUv|Ã ny≤Nt p;pvSyÖsSyÖ Vy;vOÊÿ ywÖ
tSm;ôCz^yπ ;˝Ãs'Ö p;pIÿy;NpÖí;dNveiÿ t bÖ¸vwR .vÿtoô .[;tOVÿ yoô .vÿtIvÖ %luû
v; EÖW yoÿå…¶' …cÿntûu e vÖj‰[ êÿ" p[tÖ vU •ÖR Áe vÿ £
Ö ;mÖ•xÿStIôirTy;ÿhÖ vj[,eÿ vÖw
p;ôPm;nÖM.[;tOVÿ yômvÿ £;mit ®Ä{SyÖ g;,ÿpTy;ôidTy;ÿh r*Ö{; vw pÖxvoÿ
®Ä{;devÖ pÖx…U •ôy;RCy;ôTmneÖ kmRÃ k⁄®te pU„û ,; sÖyju ;ÿ sÖhTe y;ÿh pUWû ; v;
a?vÿn;˝ s•Öte ; smÿ∑‰wÖ purIÿW;ytnoô v; EÖW ydÖ…¶ri©ÿrsoô v; EÖtmg[ÿe
dÖve t;ÿn;ô˝ smÿ.rNpO…qôVy;" sÖ/Sq;ÿd…Ö ¶Mpurÿ IÖ„yÿmi©rÄSvdCzπhô ITy;ÿhÖ
s;yÿtnmevÖ nw Ã' devÖ t;ÿ….ô" sM.ÿrTyÖ‡…¶Mpurÿ IÖ„ymi©rÄSvdCzπmÿ Ö îTy;ÿhÖ yenÿ
sÖ©CzÿtÖe v;jÿmvÖe ;Syÿ vO¤π p[jÖ ;pÿtye p[itôpo[ Cy;ô…¶" sÖM.OTyÖ îTy;ÿ¸irÖy'
vw p[jÖ ;pÿitôStSy;ÿ EÖtCzô]'Ö y√ÖLmIkoôå…¶Mpurÿ IÖ„yÿmi©rÄSv∫ÿ·r„y;mÖ
îitÿ vLmIkvÖp;mupÿ itœte s;ô=;devÖ p[jÖ ;pÿtye p[itôpo[ Cy;ô…¶˝
284
sM.ÿrTyÖ‡…¶Mpurÿ IÖ„yÿmi©rÄSv∫ÿr;mÖ îTy;ÿhÖ yenÿ s©CzÿtÖe v;jÿmvÖe ;Syÿ

vO¤û åπ NvÖ…¶®ÄWs;ômg[mÿ :yôidTy;ôh;nu:ÿ y;Ty; a;ôgTyÿ v;ôJy?vÿn
a;ô£Myÿ v;…jNpO…qôvI…mTy;ÿhCeÖ zTyevÖ nw MÖ pUvyÃR ; ivôNdTyuˇrÿ y;ô √;>y;ôm;
£¡myitô p[itÿiœTy;ô anuÂ ÿ p;>y;'ô tSm;ôdnuÂ
ÿ p;" pÖxvÖ" p[ j;ÿyNteô ¥*Steÿ
pOœû MpO…ÿ qôvI sÖ/Sqô…mTy;ÿh>Öw yo v; EÖt' loôk>É yÿ" p[jÖ ;pÿitô"
smwrÿ yd(Âpô mevÖ ;SywtÖ Nmÿihôm;n'Ö Vy;cÿ∑e vÖjI[ v; EÖW ydêoÿ
dÖ≤∫rÄNytoÿdŒoô .Uy;ôL\ lomÿ….®.Öy;dÿŒoô y' i√ô„y;ˇmÿ/SpÖd'
?y;ÿy√Öe j[,eÿ vÖw nw ˝ÿ StO,tu e –2–
¨T£;ômodÿ£mIôiditô √;>y;ômTu £¡myitô p[itÿiœTy;ô anuÂ ÿ p;>y;'ô

tSm;ôdnuÂ ÿ p;" pÖxvÖ" p[ j;ÿyNteåÖ p ¨pÿ sOjitô y]Ö v; a;pÿ ¨pÖgCzÿ≤Ntô
tdoWÿ/yÖ" p[itÿ itœÖNTyoWÿ/I" p[itôitœÿNtI" pÖxvoånuû p[itÿ itœ≤Nt
pÖxNU yÖDo yÖD' yjÿm;noô yjÿm;nMp[jÖ ;StSm;ÿdpÖ ¨pÿ sOjitô p[itÿiœTyÖw
ydÿ?vôyrRu nÿ ¶Ö ;v;¸ÿit' ju¸yû ;dÖN/oÿå?vôy"Ru Sy;ô{=;ÿ˝…s yÖD˝
hÿNyuiû hRr<ÿ ymupû ;Syÿ juhoTy…¶ôvTyevô juhÿ oitô n;N/oÿå?vôy.Ru vR iÿ tô n yÖD˝
r=;ÿ˝…s fl≤Ntô …j`ÿMyR…Ö ¶Mmnÿs; Òtû ne Te y;ÿhÖ mnÿs;ô ih pu®Wÿ o
yÖDmÿ….ôgCzÿit p[itô+yNtôM.uvnÿ ;inô ivêeTy;ÿhÖ svR˝Ö ÁºWÿ p[TÖ yÕπitÿ pûqO 'u
itÿríÄ ; vyÿs; bOhû NtÖ…mTy;ôh;Lpoô ÁºWÿ j;ôto mÖh;N.vÿitô Vy…cÿœmÖ •ÿ˝
r.Ös' ivd;ÿn…Ö mTy;ôh;•ÿmvÖe ;Smwÿ Svdyitô svRmÃ Smw SvdteÖ y EÖv'
ved;‡Tv;ÿ …j`…môR vcÿs; Òtû ne Te y;ÿhÖ tSm;ô¥Tpu®Wÿ oô mnÿs;….ôgCzÿitô
t√;ôc; vÿdTy‡rÄ=seTy;ÿhÖ r=ÿs;ômpÿhTywÖ mTyR≈Ã I" SpOhyÖ √ÿ,oR
aÖ…¶·rTy;ôh;pÿ…citmevÖ ;‚SmÿNd/;ôTy‡pÿ…citm;N.vitô y EÖv' vedÖ
mnÿs;ô Tvw t;m;¢umÿ hRitô y;mÿ?vôyrRu nÿ ¶Ö ;v;¸ÿit' juhû oitô mnÿSvtI>y;'
285
juhoôTy;¸ÿTyoôr;¢‰wÖ √;>y;'ô p[itÿiœTyw yDmu% û ye Dÿ mu%ôe vw i£ôym;ÿ,e yÖD˝

r=;ÿ˝…s …j`;˝sNTyetÖ ihôR %luû v; EÖt¥ÿDmu% û ' yÁºnRÃ dÖ ;¸ÿitrXnutû e p·rÿ
≤l%itô r=ÿs;ômpÿhTyw itôs…O .ô" p·rÿ ≤l%it i]ôv√O ;
aÖ…¶yR;v;ÿnveÖ ;…¶StSm;ô{=;ô˝Sypÿ h≤Nt g;yi]ôy; p·rÿ ≤l%itô tejoô vw
g;ÿy]Ö I tejsÿ vÖw nw MÖ p·rÿ gO;it i]ô∑.u ;ô p·rÿ ≤l%tI≤N{Öy' vw
i]ô∑iu gÿ≤N{Öy,e vÖw nw MÖ p·rÿ gO;Ty‡nu∑û .u ;ô p·rÿ ≤l%Tynu∑û Pu sv;R…Ã ,ô
CzNd;ÿ˝…s p·rÖ."U py;R¢Ã ‰w m?yôtoÿånû∑u .u ;ô v;Gv; aÿn∑ûu ¢u Sm;ÿNm?yÖto
v;ôc; vÿd;mo g;yi]ôy; p[qÿ mÖ y;ô p·rÿ ≤l%ÖTyq;ÿn∑ûu .u ;qÿ i]ô∑.u ;ô tejoô
vw g;ÿy]Ö I yÖDoÿånu∑û …u gÿ≤N{Öy' i]ô∑¢u je sÿ ; cwvÖ ≤e N{Öy,e ÿ co.Öytoÿ yÖDMp·rÿ
gO;it –3–
devÖ Syÿ Tv; sivôt"u p[sÿ vÖ îitÿ %nitô p[sTÿU y;ô aqoÿ /UmmevÖ tw ne ÿ jnyitô
Jyoitÿ„mNt' Tv;¶e supû t[ Iÿk…ô mTy;ÿh JyoitÿrvÄe tw ne ÿ jnyitô soå…¶j;ôtR "
p[jÖ ;" xucû ;pRyÃ ˇÖ ' devÖ ; aÿ/cÖR nRe ;ÿxmyiHzôvMp[jô ;>yoåihÿ˝sNtô…mTy;ÿh
pÖj[ ;>yÿ EÖvnw ˝Ã xmyitô √;>y;Ã' %nitô p[itÿiœTy; aÖp;MpOœû mÖsIitÿ
pu„krpÖ,mR ; hÿrTyÖp;' v; EÖtTpOœû ' yTpu„ÿ krpÖ,˝R Âôp,e vÖw nw dÖ ; hÿrit
pu„krpÖ,neR Ö sM.ÿritô yoinôv;R aÖ¶"e pu„ÿ krpÖ,˝R syoÿinmevÖ ;…¶˝
sM.ÿrit ’„,;…jônne Ö sM.ÿrit yÖDo vw ’¡„,;…jôn' yÖDne vÖw yÖD˝
sM.ÿritô yd(g;[ Mô y;,;ÿMpxUnû ;' cmR,Ã ;
sÖM.redÿ g( ;[ Mô y;NpÖxHU z⁄cû ;pRyÃ Te ’„,;…jônne Ö sM.ÿrTy;rÄ<y;nevÖ
pÖxNU xucû ;pRyÃ itô tSm;ÿTsÖm;vÿTpxUnû ;Mp[jÖ ;yÿm;n;n;m;rÄ<y;" pÖxvÖ"
knIÿy;˝s" xucû ; ÁOtÿ ; loÿmtÖ " sM.ÿrTÄ ytoô ÁÿSyÖ me?y'Ã ’„,;…jôn' cÿ
pu„krpÖ,| cÖ s˝ StO,ÿ ;tIôy' vw ’¡„,;…jônmÖs*
286
pu„ÿ krpÖ,mR ;ô>y;mevÖ nw mÿ .u yÖ tÖ" p·rÿ gO;TyÖ‡…¶devÖR >e yoô inl;ÿytÖ

tmqÖv;RNvÿpXyôdqÿv;R Tv; p[qmÖ o inrÿmNqd¶Ö îTy;ÿhÖ y
EÖvnw mÿ NÖ vpÿXyÖˇne vÖw nw ˝Ö sM.ÿritô Tv;mÿ¶Öe pu„k¡r;Öd/ITy;ÿh pu„krpÖ,eR
Áºnÿ mÖ pu …ÿ ≈tÖmivÿNdÖˇmÿu Tv; dÖ?yõ™õié Wô·rTy;ÿh dÖ?yõ™v;
a;ÿqvR,Ö Stejÿ SÖ Vy;ÿsIôˇje ÿ EÖv;‚SmÿNd/;itô tmuÿ Tv; p;ôQyo vOWTe y;ÿhÖ
pUvmÃR vÖe oidôtmuˇrÿ ,e ;ô…. gO,ÿ ;it ctÖs…O .ô" sM.ÿrit cÖTv;·rÖ CzNd;ÿ˝…sô
CzNdoÿ….rÄve g;ÿy]Ö I….ÿb;[ ˜R ,Ö Syÿ g;yÖ]o ih b[;˜ÿ ,Ö iS]ô∑Gu .Iÿ r;jÖNyÿSyÖ
]w∑.ÿu oô ih r;ÿjNÖ yoÿ y' k;ômyetÿ Ö vsIÿy;NTSy;ôidTyu.û yIÿ….ôStSyÖ
sM.ÿrˇe je íÿ vwô ;Sm;ÿ î≤N{Öy' cÿ sÖmIcIÿ d/;Ty‡∑;ô…." sM.ÿrTyÖ∑;=ÿr;
g;yÖ]I g;ÿy]Ö oÿå…¶y;Rv;ÿnvÖe ;ÿ…¶St˝ sM.ÿritô sIdÿ hotÖ·rTy;ÿh devÖ t;ÿ
EÖv;SmwÖ s˝ s;ÿdyitô in hoteitÿ mnu„û y;ÿNTs˝ sIÿdSÖ veitô vy;ÿ˝…sô
jinÿ„v;ô ih jeNyoô ag[eÖ aˆ;ô…mTy;ÿh devmnu„û y;nevÖ ;SmwÖ s˝sÿ•;ôNp[
jÿnyit –4–
£Àrû …mÿvÖ v; aÿSy; EÖtTk¡roitô yT%nÿTyÖp ¨pÿ sOjTÖ y;poô vw x;ôNt;"

x;ôNt;….ÿrvÄe ;Sywô xuc˝ÿ xmyitô s' teÿ v;ôymu ;RtÃ ·Ö rê;ÿ d/;ô‚TvTy;ÿh p[;,ô o
vw v;ôy"u p[;,ô ne vÖw ;Sywÿ p[;,ô ˝ s' dÿ/;itô s' teÿ v;ôy·u rTy;ÿhÖ
tSm;ÿ√;ôypu Cÿ[ yut; idôvo vOi∑ÿrIteRÖ tSmwÿ c deivô vWÿ@Stuû tu>yô…mTy;ÿhÖ
W@±v; Aûtvÿ Aût„u vevô vOi∑'Ã d/;itô tSm;ôTsv;RnÃ tûO NU vÿWiR tô
y√ÿW$(ky⁄û ;R¥;ôty;ÿm;Sy vW$(k;ôr" Sy;ô¥• vÿW$(kyû⁄ ;R{=;ÿ˝…s yÖD˝
hÿNyuvû …R @Ty;ÿh pÄroå=ÿmvÖe vWÿ$k ( roitô n;Syÿ y;ôty;ÿm; vW$(k;ôro
.vÿitô n yÖD˝ r=;ÿ˝…s fl≤Ntô suj;ÿtoô JyoitÿW; sÖhTe yÿn∑ûu .ûu opÿ
nÁTynu∑û Pu sv;Ã…R ,ô CzNd;ÿ˝…sô %luû v; aÖ¶"e ip[yô ; tÖn"U ip[yô ywvÖ nw 'Ã
287
tÖnvu ;ô p·rÿ d/;itô vedk ÿu oô v;soÿ .vitô y EÖv' vedÿ v;®Ö,o v;

aÖ…¶®pÿnıÖ ¨dÿu itœ Sv?vroÖ?vR Ëô Wu ,ÿ ËôtyÖ îitÿ
s;ivô]I>y;ôm·u ˇÿœit sivôtpO sÿ[ tU EÖv;Syoô?v;| vÿ®,meiÖ nmuTsOjÿ itô
√;>y;'ô p[itÿiœTywÖ s j;ôto g.oRÃ a…sô rodÿSyoô·rTy;ÿhmÖe e vw rodÿsIô tyoÿrWÄe
g.oRô ydÖ…¶StSm;ÿdve m;ôh;‡¶eÖ c;®ÄivR.tÿO Ö aoWÿ/Iô‚„vTy;ÿh yÖd; Áºtÿ '
ivô.rÄNTyqÖ c;®ÿtroÖ .vÿitô p[ m;ôt>O yoô a…/ô kinÿ£dÌ;ô îTy;ôh*Wÿ/yoô
v; aÿSy m;ôtrÄSt;>yÿ EÖvnw MÖ p[ Cy;ÿvyit iSqôro .ÿv vIô@v± ©ÿ û îitÿ
gdR.Ö a; s;ÿdyitô s' nÿÁTyevÖ nw mÿ tÖe y;ÿ Sqeªô e gÿd.ÖR ne Ö sM.ÿritô
tSm;ÿÌdR.Ö " pÿxnûU ;M.;ÿr.;ô·rtÿmo gdR.Ö ne Ö sM.ÿritô
tSm;ÿÌdR.Ö oåPyÿn;lex Ö åe TyÖNy;NpÖxNU me¥ÿ TÖ y•Ö˝ Áºnÿ ne ;ôk˝ú sÖM.rÿ≤Nt
gdR.Ö ne Ö sM.ÿritô tSm;ÿÌdR.Ö o i√ôrte ;ô" sNkinÿœMpxUnû ;Mp[ j;ÿyteåÖ …¶ÁRSÃ yÖ
yoin'Ã inôdhR iÿ t p[jÖ ;suû v; EÖW EÖtÁ;RÂ!¡ "Ö s ÈÃêrÖ " pÖj[ ;" xucû ; p[dÖ hÿ"
≤xôvo .ÿv pÖj[ ;>yô îTy;ÿh p[jÖ ;>yÿ EÖvnw ˝ÿ xmyitô m;nuWÿ I>yôSTvmÿi©rÄ
îTy;ÿh m;nÖVyoÿ ih p[jÖ ; m; ¥;v;ÿp…O qôvI aÖ…. xUx ÿ cu oô m;Nt·rÿ=MÖ m;
vnÖSptIôinTy;ÿh>Öw y EÖvnw Ã' loôk>É yÿ" xmyitô p[tw uÿ v;ôjI kinÿ£dÖidTy;ÿh
v;ôjI ÁºWÿ n;nÿd{Ö ;sÿ."Ö pTveTy;ÿhÖ r;sÿ.Ö îitô
Áºtÿ mOWyÖ oåvÿdNÖ .rÿ•…Ö ¶Mpurÿ IÖ„yÿ…môTy;ÿh;ô…¶˝ ÁºWÿ .rÿitô m; p;ô¥;yuWÿ "
purû Te y;ôh;yurÿ vÄe ;‚SÿmNd/;itô tSm;ÿÌdR.Ö " svRmÖ ;yurÿ ie tô tSm;ÿÌdR.Ö e purû ;yuWÿ "Ö
p[mIÿte …b>yitô vOW;ô…¶' vOW,ÿ MÖ .rÄ…•Ty;ÿhÖ vOW;ô ÁºWÿ vOW;ô…¶‡rÄp;' g.R˝Ã
smuiû {yÖ…mTy;ÿh;Ö p;˝ ÁºWÿ g.oôR ydÖ…¶‡r¶Ö a; y;ÿih vIôtyÖ îitô v;
îÖm* loôk* Vywt;ôm¶Ö a; y;ÿih vIôtyÖ îitô yd;hÖ;nyoÿloRk ô yoôvIRTyÖw
p[Cyutÿ oô v; EÖW a;ôytÿn;ôdgÿt" p[itôœ;˝ s EÖtÁR?Ã vÖyu| cÖ yjÿm;n' c
?y;yTyOtû ˝ sÖTy…mTy;ÿhyÖe ' v; AûtmÖs* sÖTymÖnyoÿrvÄe nw MÖ p[itÿ œ;pyitô
288
n;itRmô ;CzRTÃ y?vôynRu R yjÿm;noô v®ÿ,oô v; EÖW yjÿm;nmÖ>ywitô

ydÖ…¶®pÿnıÖ aoWÿ/yÖ" p[itÿ gOIt;ô…¶metÖ …mTy;ÿhÖ x;NTyôw VySyôiNvê;ô
amÿtIôrr;ÿtIô·rTy;ÿhÖ r=ÿs;ômpÿ hTyw inôWIdÿ•oô apÿ dumiÖR t˝ hÿniÖ dTy;ÿhÖ
p[itÿiœTy;ô aoWÿ/yÖ" p[itÿ mod?vmen…Ö mTy;ôh*Wÿ/yoô v; aÖ¶.e ;Rg/Ö ye 'Ö
t;….ÿrvÄe nw ˝Ö smÿ/yR itô pu„p;ÿvtI" suipPpôl; îTy;ÿhÖ tSm;ôdoWÿ/yÖ" fl'Ã
gONTyÖ‡y' voô g.RÃ Aû‚Tvyÿ" pÖà[ ˝ sÖ/Sqôm;sÿdiÖ dTy;ÿhÖ y;>yÿ
EÖvnw Mÿ p[Cy;ôvyÿitô t;SvevÖ nw MÖ p[itÿ œ;pyitô √;>y;ÿmpûu ;vÿhritô p[itÿiœTyw
–5–
v;ô®,Ä o v; aÖ…¶®pÿnıoô iv p;jÖsie tô iv ßÿ˝syit sivôtpO s[ÿ tU

EÖv;SyÖ ivWUcÿ I' v®,meiÖ n' iv sÿjO TyÖ‡p ¨pÿ sOjTÖ y;poô vw x;ôNt;"
x;ôNt;….ÿrveÄ ;SyÖ xuc˝ÿ xmyit itôs…O .ô®pÿ sOjit i]ôv√O ;
aÖ…¶y;Rv;ÿnvÖe ;…¶StSyÖ xuc˝ÿ xmyit …mô]" sÖ˝sOJyÿ pO…qôvI…mTy;ÿh
…mô]o vw ≤xôvo devÖ ;n;ô' tenvÖw nw ˝Ö s˝ sOjÿ itô x;NTyôw
yd(g;[ Mô y;,;ôMp;];ÿ,;' kÖp;lw"ÿ s˝sOjû de g( ;[ Mô y;…,ô p;];ÿ…,
xucû ;pRyÃ de mRkp;ôl"w s˝ sOjÿ TyetÖ ;inô v; aÿnpu jIvnIôy;inô t;Nyevô
xucû ;pRyÃ itô xkÿrú ;….ô" s˝ sÿjO itô /OTy;ô aqoÿ xÖNTv;y;ÿ‡jloôm"w s˝
sOjÿ TyeWÖ ; v; aÖ¶"e ip[yô ; tÖnyU dR jÖ ; ipôy[ ywvÖ nw Ã' tÖnvu ;ô s˝ sOjÿ TÖ yqoô
tejsÿ ; ’„,;…jônSyô lomÿ….ô" s˝ sOjÿ it yÖDo vw ’û„,;…jôn' yÖDne vÖw
yÖD˝ s˝ sOjÿ it ®Ä{;" sÖM.OTyÿ pO…qôvI…mTy;ÿhtÖw ; v; EÖt' devÖ t;ô ag[eÖ
smÿ.rÄNt;….ÿrvÄe nw ˝Ö sM.ÿrit mÖ%Syô ≤xroÖåsITy;ÿh yÖDo vw
mÖ%StSywtÖ æCzroÖ ydu% û ; tSm;ÿdvÖe m;ÿh yÖDSyÿ pÖde Sqô îTy;ÿh yÖDSyÖ
Áºtÿ e pÖde aqoô p[itÿiœTywÖ p[;Ny;….ôyCR zôTyNvÖNywmNRÃ ]yte …mqunTÖ v;yÖ
289
}yu≤ÿ ı' kroitô ]yÿ îÖme loôk; EÖW;' loôk;n;ôm;¢‰wÖ zNdoÿ…." kroit vIôyÃ|
vw zNd;ÿ˝…s vIôy,ÃRe vÖw nw ;'Ã kroitô yjuWÿ ;ô …bl'Ã kroitô Vy;vOÊÿ y;ô îyÿtI'
kroit p[jÖ ;pÿitn; yDmu% û ne Ö s‚Mmÿt;' i√StÖn;' k¡roitô
¥;v;ÿp…O qôVyodoRh;ÿyÖ ctu"ÿ Stn;' kroit pxUnû ;' doh;ÿy;ô‡∑;Stÿn;' kroitô
CzNdÿs;ô' doh;ÿyÖ nv;ÿ…≈m….ôcrÿt"k⁄y;RiT]ôvtO mÿ vÖe vj[˝ÿ sÖM.OTyÖ
.[;tOVÿ y;yÖ p[ hÿritô StOTyÿw ’Tv;yÖ s; mÖhImû% u ;…mitô in dÿ/;it
devÖ t;ÿSvevÖ nw ;ôMp[itÿ œ;pyit –6–
sÖ¢….ÿ/pRU yit sÖ¢ vw xIÿW<ÖR y;ÿ" p[;,ô ;" ≤xrÿ EÖt¥ÖDSyô ydû% u ;
xIôW•R veÖ yÖDSyÿ p[;,ô ;Ndÿ/;itô tSm;ÿTsÖ¢ xIôWNR p[;,ô ; aÿêxÖknÉ ÿ /Upyit
p[;j;pÖTyo v; aêÿ" syoinôTv;y;‡idÿitôSTveTy;ÿhyÖe ' v;
aidÿitôridÿTywvÖ ;idÿTy;' %nTyÖSy; a£Àr¡ ˚;r;yÖ n ih Sv" Sv˝ ihôn‚Stÿ
devÖ ;n;'Ã Tv;ô pàIô·rTy;ÿh dÖve ;n;ô' v; EÖt;MpàÖyoåg[åeÿ k⁄vNRÖ t;….ÿrvÄe nw ;'Ã
d/;it …/ôW,;ôSTveTy;ÿh ivô¥; vw …/ôW,;ÿ ivô¥;….ÿrvÄe nw ;ÿm.Ö INıeô
¶;STveTy;ÿh CzNd;ÿ˝…sô vw ¶;XzNdoÿ….revÖ nw ;ÿ˝ ≈pyitô
vÂ¡]yÖSTveTy;ÿhÖ ho];ô vw vÂ¡]yoô ho];ÿ….revÄ nw ;ÿMpcitô jnÿySÖ TveTy;ÿh
dÖve ;n;ô' vw pàIô jRnyÿ SÖ t;….ÿrvÖe nw ;ÿMpcit WÖ≤@±." pÿcitô W@±v; Aûtvÿ
Aût…u .ÿrvÄe nw ;ÿMpcitô i√" pcÖÆNTvTy;ÿhÖ tSm;ô‚d(√" s'vÃ TsÖrSyÿ
sÖSyMpÿCyte v;®Ä<yÿ% u ;.Iı;ÿ mwiÖ ]yopwiÿ tô x;NTywÿ devÖ STv;ÿ
sivôto√ÿp‚Ö TvTy;ÿh sivôtpO s[ÿ tU EÖvnw ;ôMb[˜,ÿ ;
devÖ t;ÿ….ô®√ÿpTÖ y‡pÿ¥m;n; pO…qôVy;x;ô idxÖ a; pO,û Te y;ÿhÖ tSm;ÿd…Ö ¶"
sv;Rô idxoånuû iv .;ôTyu‡·ˇÿœ bOhtÖ I .ÿvoô?v;R itÿœ /[vûu ; Tv…mTy;ÿhÖ
p[itÿiœTy; asuyû MÃR p;]Ömn;ÿCzé<,ôm; Czÿ,é ·ˇ dev]Ö ;k¡‡rj=Iôr,e ;
290
Czÿ,é ·ˇ prÄm' v; EÖtTpyoô ydÿj=Iôr'

pÿrmÄ ,e vwÖ nw ;ôMpyÖs;Czÿ,é ·ˇô yjuWÿ ;ô Vy;vOÊÿ ywÖ zNdoÿ….ôr; Czÿ,é ·ˇô
CzNdoÿ….ôv;R EÖW; i£¡yteÖ zNdoÿ….rÄve CzNd;ô˝Sy; Czÿ,é ·ˇ –7–
Ek¡…v˝xTy;ô m;Wÿ"w pu®WxIôWmR Cz¯Tÿ yme?Ö y; vw m;W;ÿ

ame?Ö yMpu®ÿ WxIôWmR mÿ ?Öe ywrveÄ ;Sy;ÿm?Öe y' inÿrvÖd;yÖ me?y'Ã
’ûTv;hÿrTÄ ye‡k¡…v˝xit.RvNTyek…vô˝xo vw pu®Wÿ "Ö pu®Wÿ SÖ y;¢‰wÖ VyOı ÿ 'Ö
v; EÖtTp[;,ô rw mÿ ?Öe y' yTpu®ÿ WxIôW˝R sÿ¢/Ö ; ivtO<ÿ ,;' vLmIkvÖp;Mp[itô in
dÿ/;it sÖ¢ vw xIWR<Ö y;ÿ" p[;,ô ;" p[;,ô rw veÄ nw TÖ smÿ/yR it me?yôTv;yÖ y;vÿNtoô
vw mOTû yubNÿ /vÖSteW;'Ã yÖm a;…/ÿpTyÖMprIÿy;y ymg;ôq;….ô" p·rÿ g;yit
yÖm;devÖ nw √ÿ ¤é π itôs…O .ô" p·rÿ g;yitô ]yÿ îÄme loôk; EÖ>y EÖvnw Lÿ loôk>É yoÿ
vO¤Öπ tSm;ôÌ;yÿtÖe n dey'Ö g;q;ô ih t√é¤û åπÿ …¶>yÿ" pÖxnU ; lÿ.teÖ k;m;ô v;
aÖ¶yÖ" k;m;ÿnvÖe ;vÿ ®NıÖe
yTpÖx•U ;l.etÖ ;nÿv®ı; aSy pÖxvÿ" Syûyu TR pyR…Ã ¶’t;nuTsOjû ¥e Dÿ vexsÖ '
k¡y⁄ ;ô¥R Tsÿ˝Sq;ôpye¥ÿ ;ôty;ÿm;in xIôW;R…,ÿ Syuyû TR pÖxnU ;ôl.ÿtÖe tenvÖw
pÖxnU vÿ ®NıeÖ yTpyR…Ã ¶’t;nuTsOjû itÿ xIô„,;Rmy;ÿty;mTv;y p[;j;pÖTyenÖ
s˝ Sq;ÿpyit yÖDo vw p[jÖ ;pÿityRDÖ EÖv yÖDMp[itÿ œ;pyit p[jÖ ;pÿit"
pÖj[ ; aÿsjO tÖ s ·rÿ·rc;ônoÿåmNytÖ
s EÖt; a;ôpI[ rÿpXyôˇ;….ôvRw s mu% ÿ tÖ a;ôTm;nÖm;p[I,ÿ ItÖ ydetÖ ; a;ôip[yoô
.vÿ≤Nt yÖDo vw p[jÖ ;pÿityRDÖ mevÖ tw ;….ÿm% uR tÖ a;
p[I,ÿ ;ôTy‡pÿ·r…mtCzNdso .vÖNTypÿ·r…mt" p[jÖ ;pÿit" p[jÖ ;pÿtrÖe ;¢‰;ÿ
Ën;it·rÖˇ_; …mÿqnûu ;" p[j;ÿTyw lomÖx' vw n;mÖtw CzNdÿ" p[jÖ ;pÿt"e pÖxvoÿ
lomÖx;" pÖxnU vÖe ;vÿ ®NıeÖ sv;Ã…R ,ô v; EÖt; Âôp;…,ô sv;R…Ã , Âôp;<yô¶*
291
…cTyeÿ i£yNteÖ tSm;ÿdtÖe ; aÖ¶…e íTyÿSy .vÖNTye‡k¡…v˝xit˝

s;…m/enÖ IrNv;ÿhÖ ®Gv; Eÿk…vô˝xo ®cÿmvÖe gÿCzÖTyqoÿ p[itôœ;mÖve
p[iÿ tôœ; Áºk
ÿ …vô˝x‡ítu…ÿ vR˝xitômNv;ÿhÖ ctu…ÿ vR˝xitr/Rm;ôs;"
s'vÃ TsÖr" s'vÃ Tsôroÿå…¶vwêR ;nÖr" s;ô=;devÖ vwêÿ ;nÖrmvÿ ®NıeÖ pr;ÿcIôrNv;ÿhÖ
pr;ÿ…õvÖ ih suvÿ gÖ oR loôk" sm;ÿSTv;¶ Aûtvoÿ v/RyÆÖ NTvTy;ÿhÖ
sm;ÿ….revÄ ;…¶' vÿ/yR TyOtû …u .ÿ" s'vTsôr' ivê;ô a; .;ÿih p[iÖ dxÿ" pO…qôVy;
îTy;ÿhÖ tSm;ÿd…Ö ¶" sv;Rô idxoånuû iv .;ÿitô p[Ty*ÿht;mÖ…ên;ÿ
mOTû yumSÿ m;ôidTy;ÿh mOTû yumvÖe ;Sm;ôdpÿ nudTÖ yu‡√Öy' tmÿsSÖ prITy;ÿh p;ôPm; vw
tmÿ" p;ôPm;nÿmvÖe ;Sm;ôdpÿ hÖNTy‡gÿNmÖ Jyoitÿ®ˇÖm…mTy;ÿh;ôs* v;
a;ÿidôTyo Jyoitÿ®ˇÖmm;ÿidôTySyôvw s;yuJÿ y' gCzitô n s'vÃ Tsôr‚Sÿtœitô
n;Syô ≈I‚Sÿtœitô ySywtÖ ;" i£ôyNteô Jyoitÿ„mtImuˇmÖ ;mNv;ÿhÖ
JyoitÿrvÄe ;Sm;ÿ ¨Öp·rÿ∑;∂/;it suvgÖ SR yÿ loôkSy;nu:ÿ y;Tyw –8–
WÖ≤@±.dIR=Ã yitô W@±v; Aûtvÿ Aût…u .ÿrvÄe nw Ã' dI=yit sÖ¢….ÿdIR=yit sÖ¢
CzNd;ÿ˝…sô CzNdoÿ….revÄ nw Ã' dI=yitô ivêeÿ dÖve Syÿ netÖ ·u rTyÿn∑ûu .u oÿˇmÖ y;ÿ
juhoitô v;Gv; aÿn∑ûu ¢u Sm;ÿTp[;,ô ;n;'ô
v;guˇÿ mÖ ‡w k¡Sm;dÖ=r;Ödn;ÿ¢Mp[qmÖ MpÖd' tSm;ô¥√;ôcoån;ÿ¢Ö' tNmÿn„ûu y;ÿ ¨pÿ
jIv≤Nt pû,U yR ;ÿ juhoit pU,û R îÿvÖ ih p[jÖ ;pÿit" p[jÖ ;pÿtrÖe ;pTywÖ NyUnÿ y;
juhoitô NyUnÿ ;ô≤ı p[jÖ ;pÿit" p[jÖ ; asOjÿ t p[jÖ ;n;ô˝ sO∑‰Öw
ydÖ…cRiWÿ p[vÔûO ‰;∫Àtû mvÿ ®N/ItÖ yd©;ÿrWe u .ivô„yd©;ÿrWe ûu p[ vO,ÿ ·ˇ_
.ivô„ydevÖ ;vÿ ®Nıe .ivô„y≤ı .Uyoÿ .Utÿ ;d(√;>y;ôMp[ vO,ÿ ·ˇ_
i√ôp;¥jÿm;nÖ" p[itÿiœTywÖ b[˜,ÿ ;ô v; EÖW; yjuWÿ ;ô sM.Otÿ ;ô ydu% û ; s;
y≤∫¥etÖ ;itRmô ;Czπ¥ÖR jÿm;no hÖNyet;ÿSy yÖDo …m]wtÖ ;mu% û ;' tÖpTe y;ÿh b[˜Ö vw
292
…mô]o b[˜•ÿ vÖe nw ;ôMp[itÿ œ;pyitô n;itRmô ;CzRiÃ tû yjÿm;noô n;Syÿ yÖDo hÿNyteÖ
yidô ….¥etÿ Ö twrvÄe kôp;lw"Ö s˝sOjÿ TÖe swv ttÖ" p[;yÿ…í·ˇô‡yoR gÖt≈Iô"
Sy;Nmÿ…qôTv; tSy;vÿ d?y;∫ûtU o v; EÖW s Sv;' devÖ t;ômpu iÿw tô yo
.Uitÿk;mÖ" Sy;¥ ¨Ö%;ywÿ sÖM.veTÖ s EÖv tSyÿ Sy;ôdtoô ÁºWÿ sÖM.vÿTyeWÖ
vw SvÿyMÖ .Un;RmÖ .vÿTyevÖ y' k;ômyetÿ Ö .[;tOVÿ ymSmw
jnyey…Ö mTyÖNytÖStSy;ô˙Ty;vÿ d?y;Ts;ô=;devÖ ;SmwÖ .[;tOVÿ y'
jnyTy‡MbÖrIW;ôd•ÿk;mÖSy;vÿ d?y;dMbÖrIWeÖ v; a•ÿiM.[yteÖ
syoÿNyevÖ ;•Ömvÿ ®NıeÖ muÔ;ônvÿ d/;ôTyUGvwR muÔ;ô ËjRmÃ vÖe ;Sm;ô aipÿ
d/;TyÖ‡…¶devRÖ >e yoô inl;ÿytÖ s £¡m⁄ k uû Mp[;ivÿxT£⁄mk ûu mvÿ d/;itô
ydevÖ ;SyÖ t]Ö Nyÿˇ_ô' tdevÖ ;vÿ ®NıÖ a;Jyenÿ Ö s' y*ÿTyetÖ √; aÖ¶"e ipÖy[ ' /;mÖ
yd;Jy'Ã ipÖy[ ,e vÖw nw 'Ö /;ª;ô smÿ/yR TÖ yqoô tejsÿ ;ô vwk˚¡ tIôm; dÿ/;itô .;
EÖv;vÿ ®Nıe xmIômyIôm; dÿ/;itô x;NTywÖ sIdÖ TvMm;ôtru SÄ y; ¨ÖpSqô îitÿ
itôs…O .ÿj;Rtô mupÿ itœteÖ ]yÿ îÄme loôk; EÖ„vÿve loôk„É v;ôivd'Ã gCzôTyqoÿ
p[;,ô ;nevÖ ;TmN/ÿˇe –9–
n hÿ Smô vw purû ;…¶rpÿrxuvKO ,' dhitô tdÿSmw p[yoôg EÖviWÃrR SvdyÖ¥dÿ¶eÖ

y;inô k;inô ceitÿ sÖ…m/Öm; dÿ/;ôTypÿrxuvKO ,mevÖ ;Smwÿ Svdyitô svRmÃ Smw
SvdteÖ y EÖv' ved*‡duMÿ brIÖm; dÿ/;ôTyUGv;R ¨ÿdMûu brÄ ËjRmÃ vÖe ;Sm;ô aipÿ
d/;it p[jÖ ;pÿitrÄ…¶mÿsjO tÖ t˝ sO∑û ˝ r=;ÿ˝Sy…j`;˝sÖNTs
EÖt{;ÿ=oôflmÿpXyÖˇÿ ne Ö vw s r=;ô˝Syp;ÿhtÖ y{;ÿ=oôflM.vÿTyÖ¶re veÖ tenÿ
j;ôt;{=;ô˝Sypÿ hÖNTy;‡êÿTqIôm; dÿ/;TyêÖTqo vw vnÖSptIÿn;˝
spàs;ôho iv…jÿTyÖw vwk˚¡ tIôm; dÿ/;itô .; EÖv;vÿ ®Nıe xmIômyIôm;
dÿ/;itô x;NTywÖ s˝≤xÿtMmeÖ b[õdeWÿ ;Mb;ôÙ aÿitrÄ…mTyuˇÿ mÖ e a*dÿMu brI
293
v;cyitô b[˜,ÿ vÖw =Ö]˝ s˝ Xyÿit =Ö],e Ö b[˜Ö tSm;ÿdb( ;[ ˜ô,o

r;ÿjNÖ yv;ônTyÖNyMb[;˜ÿ ,ô ' tSm;ÿ{;jÖNyoÿ b[;˜ô,v;ônTyôNy˝ r;ÿjNÖ y'Ã
mOTû yuv;R EÖW ydÖ…¶rÄmtO ˝Ö ihrÿ<y˝ ®ÄKmmNtÿrMÄ p[itÿ muçtÖåe mOtmÿ vÖe
mOTû yorÄNt/RˇÃ Ö Ek¡…v˝xitinb;R/o .vÖTyek…¡ v˝xitôvRw dÿve loôk;
√;dÿxÖ m;s;ô" pçÖtvR SÖ ]yÿ îÄme loôk; aÖs;v;ÿidôTy Eÿk…vô˝Ö x EÖt;vÿNtoô
vw devÿ loôk;Ste>yÿ EÖv .[;tOVÿ ymÖNtreiÿ t inb;ô/R vw Rw devÖ ;
asurÿ ;…•b;R/ô åÿe k⁄vtR Ö t…•ÿb;R/ô ;n;'Ã inb;R/TÖ v' inÿb;R/ô I .ÿvitô
.[;tOVÿ y;nÖve inÿb;R/ô e k⁄®¡ te s;ivi]ôy; p[itÿ muçteÖ p[sTÿU ywÖ
nˇ_oôW;seTyuˇrÿ y;hor;Ö];>y;ÿmvÖe nw mÖ ¥u Cÿ zte devÖ ; aÖ…¶' /;ÿryN{iv,oôd;
îTy;ÿh p[;,ô ; vw devÖ ; {ÿiv,oôd; aÿhor;Ö];>y;ÿmvÖe nw mÿ ¥ûu Tyÿ
p[;,ô dw ;R/Ã ;ôr;‡sIÿn"Ö p[itÿ muçteÖ tSm;ôd;sIÿn;" p[jÖ ;" p[ j;ÿyNte
’„,;…jônmuˇrÿ 'Ä tejoô vw ihrÿ<yÖMb[˜ÿ ’„,;…jôn' tejsÿ ; cwvÖ nw MÖ b[˜,ÿ ;
co.ÖytÖ" p·rÿ gO;itô W@u¥ÿ ;m˝ ≤xôKy'Ã .vitô W@±v; Aûtvÿ
Aût…u .ÿrvÄe nw mÖ ¥u Cÿ zteÖ yd(√;dÿxo¥;m˝ s'vTsÖr,e vwÖ m*ôÔM.ÿvTÖ yUGvwR muÔ;ÿ
ËôjvRw nw ˝Ö smÿ/yR it sup,Ö oÃåR …s gÖ®Tm;ôinTyve=ÿ te
ÂôpmevÖ ;Sywtô Nmÿihôm;nÖ' Vy;cÿ∑Öe idv'Ã gCzô suv"ÿ pÖtTe y;ÿh suvgÖ mR vÖe nw Ã'
loôk˘ gÿmyit –10–
s…mÿıo aÖÔN’dÿrMmtIôn;' Òtû mÿ¶Öe m/umÿ ≤Ö TpNvÿm;n" ) v;ôjI

vhÿNv;ô…jn'Ã j;tvedo devÖ ;n;'Ã v≤= ip[yô m; sÖ/Sqÿm( –
Òtû ne ;ôÔNTsMpÖqo devÿ yÖ ;n;ÿNp[j;ônNv;ôJyPyÿte u devÖ ;n( ) anuÿ Tv; s¢e
p[iÖ dxÿ" scNt;˝ Svô/;mÖSmw yjÿm;n;y /eih –
È@‰Öí;…sô vN¥ÿí v;…j•;ôxíu ;…sô me?yÿí s¢e ) aÖ…¶Ç;ÿ dÖve vw sR …ÿu ."
294
sÖjoW;ÿ" p[Itô ' viˆ'Ã vhtu j;ôtvedÿ ;" –

StIô,'R bÖihR" su∑û rIÿm; juW;ô,o® pOqû u p[qmÿ ;nMpO…qôVy;m( )
devÖ …e .ÿyˇRûu _midÿit" sÖjoW;ÿ" Syoôn' ’¡<v;ôn; sÿiu vôte dÿ/;tu –
EÖt; ¨ÿ v" sû.u g;ÿ ivôêÂ¡p;ô iv p=oÿ….ô" ≈yÿm;,;ô ¨d;tÿ"w ) Aû„v;"
sÖtI" kôvWÖ" xuM.ÿm;n;ô √;roÿ devÖ I" supÿ ;[ yÖ,; .ÿvNtu –
aÖNtôr; …mô];v®ÿ,;ô crÿNtIô mu%Ã' yÖD;n;ÿm…Ö . s'iÃ vd;ône ) ¨ÖW;s;ÿ v;˝
suihrÄ<ye su≤ÿ xôLpe AûtSyô yon;ÿivôh s;ÿdy;…m –
p[qÖ mÖ ; v;ÿ˝ srÄ…qn;ÿ suvû ,;RÃ devÖ * pXyÿNt*ô .uvnÿ ;inô ivê;ÿ ) aipÿpy[ 'Ö
codÿn; v;ô‚Mmm;ÿn;ô hot;ÿr;Ö Jyoitÿ" p[iÖ dx;ÿ idôxNt;ÿ –
a;ôidôTywnoRô .;rÿtI v∑u yÖD˝ srÿSvtI sÖh ®Ä{nw ÃR a;vIt( ) î@opÿÙt;ô
vsu…ÿ ." sÖjoW;ÿ yÖD' noÿ devIrÄmtO Wÿe u /ˇ –
Tv∑;ÿ vIôr' devÖ k;ÿm' jj;nÖ Tv∑urû v;RÃ j;yt a;ôxru êÿ" Tv∑edÖ ' ivêÖM.uvnÿ '
jj;n bÖho" kôt;Rr…ÿ môh yÿ≤= hot" –
aêoÿ Òtû ne Ö TmNy;ô smÿˇ_ô ¨pÿ devÖ ;˝ Aÿtx ûu " p;qÿ Etu )
vnÖSpitÿdvRe loôkMp[jÿ ;ôn•Ö…¶n;ÿ hÖVy; Svÿidôt;inÿ v=t( –
p[jÖ ;pÿtSÖe tpÿs; v;vO/;ôn" sÖ¥o j;ôto dÿ…/We yÖDmÿ¶e ) Sv;h;ÿ’ten
hÖivW;ÿ purog; y;ôih s;ô?y; hÖivrÿdNtu dÖve ;" –11–
îit pçmk;<@º p[qm" p[p;#k" 1
aq pçmk;<@º i√tIy" p[p;#k" 2

iv„,umÿ %u ;ô vw
devÖ ;XzNdoÿ….·rÖm;\Lloôk;nÿnpjÖYymÖ>yÿjyÖNyi√ÿ„,u£mô ;N£mÿtÖe iv„,urÿ vÄe
.UTû v; yjÿm;nÖXzNdoÿ….·rÖm;\Lloôk;nÿnpjÖYymÖ…. jÿyitô iv„,oô"
295
£moÿåSy….m;itôhTe y;ÿh g;yÖ]I vw pO…ÿ qôvI ]wœ.ÿu mÖNt·rÿ=Ö' j;gÿtIô

¥*r;nu∑ÿ .ë IôidRxXÖ zNdoÿ….revÄ me ;\Lloôk;Nyÿq;pUvû mR …Ö . jÿyit
p[jÖ ;pÿitrÄ…¶mÿsjO tÖ soÿåSm;TsO∑û " pr;ÿõˇÖ¯ metÖ y;NvwdÖ £¡NdÖiditô ty;ô vw
soÿå¶e" ip[yô ' /;m;v;ÿ®NıÖ
ydetÖ ;mÖNv;h;ô¶re veÄ tw y;ÿ ipôy[ ' /;m;vÿ ®Nı ÈêÖro v; EÖW pr;ÿõp™ dÖ[ òô yo
ivÿ„,u£mô ;N£mÿte ctÖs…O .ôr; vÿttR e cÖTv;·rÖ CzNd;ÿ˝…sô
CzNd;ÿ˝…sô %luû v; aÖ¶"e ip[yô ; tÖn"U ipôy[ ;mevÖ ;Syÿ tÖnvu mÿ …Ö . pÖy;Rvtÿ tR e
d≤=ô,; pÄy;Rvtÿ tR Öe SvmevÖ vIôymÃR nuÿ pÖy;Rvtÿ tR Öe tSm;ô∂≤=ô,oå/RÃ a;ôTmnoÿ
vIôy;RvÃ ˇÖroåqoÿ a;idôTySyôvw ;vOtmÖ nuÿ pÖy;Rvtÿ tR Öe xun"Ö xepmÖ ;jIÿgit|ô
v®ÿ,oågO;ûTs EÖt;Mv;ÿ®,Ä ImÿpXyÖˇy;ô vw s a;ôTm;n'Ã
v®,p;ôx;dÿmçu √Ö ®ÿ,oô v; EÖt' gOÿ ;itô y ¨Ö%;Mp[iÿ tmuçû tÖ ¨duˇÿ mÖ '
vÿ®,Öp;xÿmSÖ midTy;ÿh;ôTm;nÿmvÖe tw y;ÿ v®,p;ôx;Nmuçÿ TÖ y;
Tv;ÿh;WÖ…R mTy;ôh;Áºnÿ ˝Ö hrÿit /[vuû ‚Stôœ;ivÿc;c≤lô·rTy;ÿhÖ p[itÿiœTywÖ
ivxÿSTv;ô sv;RÃ v;HzÖÆNTvTy;ÿh ivôxvw nw ˝Ö smÿ/yR TyÖ‚Smn[;∑Ö m^ …/ÿ
≈ÖyTe y;ÿh r;Ö∑m^ vÖe ;‚SÿmN/[vuû mÿk‡Ö y| k;ômyetÿ r;Ö∑˝^ Sy;ôiditô tMmnÿs;
?y;ye{;ô∑m^ veÖ .ÿvTÖ yg[eÿ bOhû •uWû s;ÿm?ûU voR aÿSq;ôidTy;ôh;g[mÿ vÖe nw ˝ÿ
sm;ôn;n;'Ã kroit injR≤Gmôv;NtmÿsÖ îTy;ÿhÖ tmÿ EÖv;Sm;ôdpÿ h≤Ntô
JyoitôW;g;ôidTy;ÿhÖ JyoitÿrvÄe ;‚SÿmNd/;it ctÖs…O .ÿ" s;dyit cÖTv;·rÖ
CzNd;ÿ˝…sô CzNdoÿ….revÄ ;‡itÿCzNdsoˇÖmy;ô v„mÖR v; EÖW CzNdÿs;ô'
yditÿCzNd;ô v„mÖvRw nw ˝ÿ sm;ôn;n;'Ã kroitô s√ÿtI .vit sÖÊvmevÖ nw Ã'
gmyit v;TsÖp,e[ opÿ itœt EÖtne Ö vw vÿTsÖpI[ .;Rl Ã NdÖnoÿå¶e" ipôy[ '
/;m;v;ÿ®Nı;ô¶re vÄe tw ne ÿ ip[yô ' /;m;vÿ ®Nı Ek;dÖxM.ÿvTyek/ô vw yjÿm;ne
vIôyÃ| d/;itô Stomenÿ Ö vw devÖ ; aÖ‚Sm\Lloôk
296
a;ÿ›vRu HÖ zNdoÿ….rÄm‚u „môNTStomÿSyevÖ %luû v; EÖt{Upû ' y√;ÿTsÖp['

y√;ÿTsÖp,e[ oÿpiÖ tœÿt îÄmmevÖ tenÿ loôkmÖ…. jÿyitô
yi√ÿ„,u£mô ;N£mÿtåÖe mumvÖe twloôk R mÖ…. jÿyit pUv¥ÖRe "u p[ £;ÿmTyuˇre¥Ä ®u pÿ
itœtÖe tSm;ô¥ogÖåe Ny;s;ÿMp[jÖ ;n;ôMmnÖ" =emåÖe Ny;s;ô' tSm;ÿ¥;y;vÖr"
=eMÖ ySyex ÿ Öe tSm;ÿ¥;y;vÖr" =eMÖ ymÖ?yvÿSyit mu∑û I k¡roitô v;cÃ' yCzit
yÖDSyô /OTywÿ –1–
a•ÿptÖ åe •ÿSy no dehÖ ITy;ÿh;ô…¶v;R a•ÿpitô"s EÖv;Sm;ô

a•ÖMp[yCÿ zTy‡nmIôvSyÿ xu‚û „m,Ö îTy;ÿh;yÖ+mSyeitô v;vwtd;ÿhÖ p[
p[dÿ ;ôt;r'Ã t;·rWÖ Ëj|Ã no /eih i√ôpdeÖ ctu„ÿ pdÖ îTy;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿStÖ
¨duÿ Tv;ô ivêeÿ devÖ ; îTy;ÿh p[;,ô ; vw ivêeÿ devÖ ;" p[;,ô rw vÄe nw mÖ ¥u Cÿ zôtåe ¶e
.rÿNtuû …c·ˇÿ….ô·rTy;ÿhÖ ySm;ÿ EÖvnw Ã' …côˇ;yoô¥CzÿtÖe tenvwÖ nw ˝Ö smÿ/yR it
ctÖs…O .ôr; s;ÿdyit cÖTv;·rÖ CzNd;ÿ˝…sô CzNdoÿ….revÄ ;itÿCzNdsoˇÖmy;ô
v„mÖR v; EÖW; zNdÿs;ô' yditÿCzNd;ô v„mÖvRw nw ˝ÿ sm;ôn;n;'Ã kroitô s√ÿtI
.vit sÖÊvmevÖ nw Ã' gmyitô p[de ¶ÿ Öe Jyoitÿ„m;Ny;ôhITy;ÿhÖ
JyoitÿrvÄe ;‚SÿmNd/;it tÖnvu ;ô v; EÖW ihÿn‚Stô y˝ ihôn‚Stô m;
ihÿ˝sIStônvu ;ÿ p[jÖ ; îTy;ÿh p[jÖ ;>yÿ EÖvnw ˝ÿ xmyitô r=;ÿ˝…sô v;
EÖt¥ÖD˝ sÿcNteÖ ydnÿ ¨ÖTsjRTÖ y£¡NdÖidTyNv;ÿhÖ r=ÿs;ômpÿhTy;ô anÿs;
vhÖNTypÿ…citmevÖ ;‚SÿmNd/;itô tSm;ÿdnÖSvI cÿ rÄqI
c;itÿqIn;ômpÿ…cttm*ô apÿ…citm;N.vitô y EÖv' vedÿ sÖ…m/;ô…¶'
duvÿ SyÖtie tÿ Òt;nuiWôˇ_;mvÿ…ste sÖ…m/Öm; dÿ/;itô yq;itÿqyÖ a;gÿt;y
sÖipR„vÿd;itôQy' i£ôyteÿ t;ôdgO vÖe t‡Ì;ÿyi]ôy; b[;˜ÿ ,Ö Syÿ g;yÖ]o ih
b[;˜ÿ ,Ö iS]ô∑.u ;ÿ r;jÖNyÿSyÖ ]w∑.ÿu oô ih r;ÿjNÖ yoÿåPsu .SmÖ p[
297
vex ÿ yTyÖPsuyoÿinôv;R aÖ…¶" Sv;mevÖ nw 'Ö yoin'Ã gmyit itôs…O .ô" p[ vex ÿ yit
i]ôv√O ; aÖ…¶y;Rv;ÿnvÖe ;…¶StMp[iÿ tôœ;' gÿmyitô pr;Ö v; EÖWoÿå…¶' vÿpitô
yoÿåPsu .Smÿ p[vx eÖ yÿitô Jyoitÿ„mtI>y;ômvÿ d/;itô
JyoitÿrvÄe ;‚SÿmNd/;itô √;>y;ôMp[itÿiœTywÖ pr;Ö v; EÖW p[jÖ ;MpÖxNU vÿpitô
yoÿåPsu .Smÿ p[vx Öe yÿitô punÂ
ÿ jô ;R sÖh rÄYyeitô pun®ÿ dÄ iw tÿ pÖj[ ;mevÖ
pÖxnU ;ôTmN/ÿˇÖe punSÿ Tv;idôTy; ®Ä{; vsÿv"Ö s…mÿN/t;ô…mTy;ÿhtÖw ; v; EÖt'
devÖ t;ô ag[eÖ smwNÿ /tÖ t;….ÿrvÄe nw ˝Ö s…mÿNıeÖ bo/;ô s boô/ITyupÿ itœte
boô/yÿTyevÖ nw 'Ö tSm;ÿTsuPû Tv; p[jÖ ;" p[ bu?ÿ yNte yq;Sq;ônmupÿ itœteÖ
tSm;ÿ¥q;Sq;ônMpÖxvÖ" punrÖ Te yopÿ itœNte –2–
y;vÿtIô vw pO…ÿ qôvI tSywÿ yÖm a;…/ÿpTyÖMprIÿy;yÖ yo vw yÖm'

devÿ yÖ jÿnmÖSy; ainÿy;RCy;ô…¶' …cÿntûu e yÖm;ywnÿ ˝Ö s
…cÿntûu åe petÖ Te yô?yvÿs;yyit yÖmmevÖ devÿ yÖ jÿnmÖSyw inôy;RCy;ôTmneåÖ …¶'
…cÿntu î„vÖg,e[ Ö v; aÖSy; an;ÿmtO …môCzNtoô n;ivÿNdÖNte devÖ ;
EÖt¥jurÿ pXyô•petÖ ie tô ydetÖ ne ;ÿ?yvs;ôyyÖTyn;ÿmtO EÖv;…¶' …cÿntu Ö ¨ıÿ≤Ntô
ydevÖ ;Sy;ÿ ame?Ö y' tdpÿ hNTyÖ‡poåvoÿ=itô x;NTywÖ …sk¡t;ô in vÿpTyetÖ √;
aÖ¶ve êRÃw ;nÖrSyÿ Âôp˝ Âôp,e vwÖ vÿêw ;nÖrmvÿ ®NıÖ ËW;ô…• vÿpitô pui∑ôv;R
EÖW; p[jÖ nÿnÖ' ydUW;ô" pu∑‰;ÿmvÖÄe p[jÖ nÿnåÖe …¶' …cÿntûu åe qoÿ s'DÖ ;nÿ yÖv
s'DÖ ;nÖ˝ Áºtÿ TpÿxnûU ;' ydUW;ô ¥;v;ÿp…O qôvI sÖh;St;ô' te ivÿytÖ I
aÿbtU[ ;ômSTvevÖ n*ÿ sÖh yÖ…DyÖ…mitô ydÖm„u y;ÿ yÖ…DyÖm;sIôˇdÖSy;mÿd/;ôˇ
ËW;ÿ a.vÖNydÖSy; yÖ…DyÖm;sIôˇdÖm„u y;ÿmd/;ôˇdÖdíÖN{mÿ…s
’û„,mUW;ÿ…•ôvpÿ•dÖ o ?y;ÿy∂Öe ‰;v;ÿp…O qôVyorevÄ yÖ…DyeåÖ …¶' …cÿntu åÖe y˝ so
aÖ…¶·ritÿ ivôê; …mÿ]Sy sUˇû _M.ÿvTyetÖ ne Ö vw ivôê;…mÿ]oôå¶e" ip[yô '
298
/;m;v;ÿ®Nı;ô¶re vÄe tw ne ÿ ip[yô ' /;m;vÿ ®Nıeô zNdoÿ….ôvRw dÖve ;" suvÿ gÖ |
loôkm;ÿyçÖ tÿß"Ö p[;cIô®pÿ d/;it cÖTv;·rÖ CzNd;ÿ˝…sô CzNdoÿ….revÄ
t¥jÿm;n" suvgÖ | loôkmeiÿ tô teW;ÿ˝ suvgÖ | loôk˘ yÖt;' idxÖ" smÿVlIyNtô
te √π pûru St;ÿTsÖmIcIô ¨p;ÿd/tÖ √π pÖí;TsÖmIcIô t;….ôvRw te
idxoÿåÎ˝hÖNyd(√π purû St;ÿTsÖmIcIÿ ¨pÖd/;ÿitô √π pÖí;TsÖmIcIÿ idôx;'
iv/OTÿ y;ô
aqoÿ pÖxvoô vÖw zNd;ÿ˝…s pÖxnU vÖe ;Smwÿ sÖmIcoÿ d/;TyÖ∑;vupÿ
d/;TyÖ∑;=ÿr; g;yÖ]I g;ÿy]Ö oÿå…¶y;Rv;ÿnvÖe ;…¶St' …cÿntu åÖe ∑;vupÿ
d/;TyÖ∑;=ÿr; g;ÿy]Ö I suvÿ gÖ | loôkmÔÿs; ved suvgÖ SR yÿ loôkSyô p[D;ÿTywÖ
]yoÿdx lokMpO,û ; ¨pÿ d/;ôTyek…¡ v˝xitô" sMpÿ¥Nte
p[itôœ; v; Eÿk…vô˝x" p[iÿ tôœ; g;hÃpR Ty Ek…vô˝xSywvÖ p[iÿ tôœ;'
g;hRpÃ TyÖmnuû p[itÿ itœitô p[TyÖ…¶' …cÿKy;ôn‚Sÿtœitô y EÖv' vedÖ
pçÿ…ctIk˘ …cNvIt p[qmÖ ' …cÿNv;ôn" p;¤oÿ yÖD" p;¤;ÿ" pÖxvoÿ yÖDmevÖ
pÖxnU vÿ ®NıeÖ i]…cÿtIk˘ …cNvIt i√ÖtIy'Ã …cNv;ônS]yÿ îÄme loôk; EÖ„vevÿ
loôkWÉ uû p[itÿ itœÖNTye‡k¡…ctIk˘ …cNvIt tOtû Iy'Ã …cNv;ôn Eÿk/ô ; vw
suvÿ gÖ oR loôk Eÿkvô tO vwÖ suvÿ gÖ | loôkmeiÿ tô purIÿW,e ;ô>yUhÿ itô
tSm;ÿNm;ô˝sen;iSqÿ CzÖ•' n duíû m;RÃ .vitô y EÖv' vedÖ pçÖ …ctÿyo
.v≤Nt pÖç….ô" purIÿWrw >Ä yUhÿ itô dxÖ sMpÿ¥NteÖ dx;ÿ=r; ivôr;@•'Ã
ivôr;Æ@±vrÄ ;JyevÖ ;•;¥eÖ p[itÿ itœit –3–
iv v; EÖt* i√ÿW;teÖ yíÿ purû ;…¶yRíoô%;y;ô˝ s…mÿt…Ö mitÿ ctÖs…O .ô" s' in
vÿpit cÖTv;·rÖ CzNd;ÿ˝…sô CzNd;ÿ˝…sô %luû v; aÖ¶"e ip[yô ; tÖn"U
ip[yô ywvÖ nw *ÿ tÖnvu ;ô s˝ x;ÿ‚Stô s…mÿt…Ö mTy;ÿhÖ tSm;ôdb( ˜[ ,ÿ ; =Ö]˝
299
smeiÿ tô yTsÖ' NyuPyÿ ivô hrÿitô tSm;ôdb( ˜[ ,ÿ ; =Ö]' VyeTÿ yO‡û tu….ôv;R EÖt'
dIÿ=y≤Ntô s Aût…u .ÿrvÄe ivômCu yoÿ m;ôtve ÿ pu]û MpO…ÿ qôvI
purÿ IÖ„yÿ…mTy;ÿhtÖ …Ru .ÿrvÄe nw Ã' dI=iyôTvtu…R .ôivR muçÿ it vwê;nÖy;R ≤xôKyÿm; dÿˇe
SvôdyÿTyevô nw ‡ÿ •wAt≥û I" ’û„,;‚StôßStuWpÿ Kv; .v≤Ntô inA≥TÃ ywô v;
EÖt∫;ÿg/Ö ye Ö' yˇuW;ô inA≥TÃ yw Âôp' ’û„,˝ Âôp,e vÖw inA≥iÃ t' inôrvÿdyt
îÄm;' idx'Ã yNTyeWÖ ; vw inA≥TÃ ywÖ idKSv;y;ÿmvÖe idô≤x inA≥iÃ t' inôrvÿdyteÖ
Sv’¡tÖ î·rÿ,Ö ¨pÿ d/;it p[drÖ e vwtÖ √w inA≥TÃ y; a;ôytÿn˝Ö Sv EÖv;ytÿnÖe
inA≥iÃ t' inôrvÿdyte ≤xôKyÿm>Ö yupÿ d/;it nwAtû≥ o vw p;xÿ" s;ô=;devÖ nw Ã'
inA≥itp;ôx;Nmuçÿ it itôß ¨pÿ d/;it ]e/;ivihôto vw pu®Wÿ oô y;v;ÿnvÖe
pu®Wÿ SÖ tSm;ô…•A≥iÃ tômvÿ yjtÖe pr;ÿcIô®pÿ d/;itô pr;ÿcImevÖ ;Sm;ô…•A≥iÃ tôMp[
,udÿ tÖ åe p[tÿ I=Öm; yÿ≤Ntô inA≥TÃ y; aÖNtihRTÃ yw m;jR…yôTvopÿ itœNte
me?yôTv;yÖ g;hRpÃ TyÖmpu ÿ itœNte inA≥iÃ tloôk EÖv cÿ·rÖTv; pUtû ;
devÿ loôkmupû ;vÿtNR tÖ Ekôyopÿ itœNt Ekô/vw yjÿm;ne vIôyÃ| d/it
inôvx e nÿ " sÖ©mÿnoô vsUnÿ ;ô…mTy;ÿh p[jÖ ; vw pÖxvoô vsuÿ p[jÖ ywvÖ nw Mÿ pÖx…u .ô"
smÿ/yR ≤Nt –4–
pu®û WÄ mÖ ;ô],e Ö iv …mÿmIte yÖDne Ö vw pu®Wÿ "Ö s‚Mmÿto yDpÖ®WwvÖ nw 'Ö iv …mÿmIteÖ
y;v;ôNpu®Wÿ Ëô?vRb;ÿ¸Sû t;v;ÿN.vTyetÖ ;vÖ√w pu®Wÿ e vIôyÃ|
vIôy,RÃe vÖw nw 'Ö iv …mÿmIte pÖ=I .ÿvitô n Áÿp=Ö " pitÿtmûu hRTÃ y‡rÄiàn;ÿ pÖ=*
{;Ìÿy;˝s* .vtÖStSm;ÿTpÖ=p[vÿ y;˝…sô vy;˝'…s
Vy;mmÖ;]* pÖ=* cÖ puCz÷Ã c .vTyetÖ ;vÖ√w pu®Wÿ e vIôyÃ| vIôysÃR ‚Mmtoô ve,nÿu ;ô
iv …mÿmIt a;¶eyÖ o vw ve,"ÿu syoinôTv;yÖ yjuWÿ ; yun·ˇ_ô yjuWÿ ; ’Witô
Vy;vOÊÿ yw W@±gvÖ ne ÿ ’Witô W@±v; Aûtvÿ Aût…u .ÿrvÄe nw Ã' ’Witô
300
yd(√;ÿdxgÖvne ÿ s'vTsÖr,e vwÖ ‡e y' v;

aÖ¶re iÿ td;ôh;dÿ…b.eTÖ swt‚d(√gÿ ,ûu mÿpXyT’û∑' c;’¡∑' cÖ ttoô v; îÄm;'
n;TyÿdhÖ¥T’û∑' c;’¡∑' cÖ .vÿTyôSy; anÿitd;h;y i√gu,û ' Tv;
aÖ…¶mu¥Nÿ tumhRtÖ ITy;ÿ¸yû TR ’û∑' c;’¡∑' cÖ .vÿTyÖ¶®e ¥ÿTy; EÖt;vÿNtoô vw
pÖxvoÿ i√ôp;dÿíÖ ctu„ÿ p;díÖ t;NyTp[;cÿ ¨TsOjû &e {û ;y;ipÿ d?y;ô¥∂ÿ≤=ô,;
ipôt>O yoô in /uvÿ ¥Öe TpÖt[ Icoô r=;ÿ˝…s hNyu®û dIÿcÖ ¨TsOjÿ TyeWÖ ; vw
devÿ mnu„û y;,;ÿ˝ x;ôNt; idKt;mÖve nw ;ônnUTsOjÿ TÖ yqoô %æLvôm;'
idxÖmTu sÿjO TyÖs* v; a;ÿidôTy" p[;,ô " p[;,ô mevÖ nw ;ônnUTsOjÿ it d≤=ô,;
pÖy;Rvtÿ NR teÖ SvmevÖ vIôymÃR nuÿ pÖy;Rvtÿ NR tÖe tSm;ô∂≤=ô,oå/RÃ a;ôTmnoÿ
vIôy;RvÃ ˇÖroåqoÿ a;idôTySywvÖ ;vOtmÖ nuÿ pÖy;Rvtÿ NR teô tSm;ôTpr;ÿç" pÖxvoô iv
itÿœNte p[TÖ yçÖ a; vÿtNR te itôß‚Stÿß"Ö sIt;ÿ" ’Wit i]ôvtO mÿ vÖe yÿDmu% û e
iv y;ÿtyÖTyo‡Wÿ/IvRpitô b[˜,Ö ;•Ömvÿ ®NıeåÖ kÉåÃú kúíIÿyte
ctudx RÖ ….ÿvpR it sÖ¢ g[;Mô y; aoWÿ/y" sÖ¢;rÄ<y; ¨Ö.yIÿW;ômvÿ®ı‰;ô
a•ÿSy;•Sy vpÖTy•ÿSy;•ÖSy;vÿ®ı‰w ’û∑e vÿpit ’û∑e ÁoWÿ/y"
p[itôitœÿNTy‡nusIôt' vÿpitô
p[j;ÿTyw √;dÖxsuû sIt;ÿsu vpitô √;dÿxÖ m;s;ÿ" s'vTsÖr"
sÃv' TsÖr,e vwÖ ;Sm;ô a•ÿMpcitô ydÿ…¶Ö…cdnÿv®ıSy;XnIôy;dvÿ®ıenÖ
VyO?ÿ yetÖ ye vnÖSptIÿn;MflÖgh[ yÿ SÖ t;inô?meåipô p[o=edÖ nÿv®ıÖSy;vÿ®ı‰w
idôG>yo loô∑;NTsmÿSyit idôx;mÖve vIôymÃR vÖ®?yÿ idôx;' vIôyåRÃe …¶' …cÿntu eÖ
y' i√ô„y;¥]Ö s Sy;ˇSywÿ idôxo loô∑m; hÿriÄe dWÖmjU mÃR hÖ …môt a; dÿdÖ
îtIWÿmvÖe oj|ô tSyÿw idôxoåvÿ ®NıeÖ =o/uk ÿ o .vitô yStSy;'Ã idô≤x
.vÿTyu‡ˇrvÖie dmupÿ vpTyuˇrve¥Ö ;˝ Áÿ…¶íIôyteåqoÿ pÖxvoô v;
¨ÿˇrveiÖ d" pÖxnU vÖe ;vÿ ®ÄNıeåqoÿ yDpÖ®WoånÿNt·rTyw –5–
301
a¶eÖ tvÖ ≈voô vyÖ îitô …sk¡t;ô in vÿpTyetô √; aÖ¶ve êRÃw ;nÖrSyÿ sUˇû _˝
sûˇU _ÉnvwÖ vwêÿ ;nÖrmvÿ ®Nıe WÖ≤@±.inR vÿpitô W@±v; Aûtvÿ" s'vTsÖr"
sÃv' TsÖroÿå…¶vwêÃR ;nÖr" s;ô=;devÖ vwêÿ ;nÖrmvÿ ®Nıe smu{û ' vw n;mwtÖ CzNdÿ"
smû{u mnuÿ p[jÖ ;" p[ j;ÿyNteÖ ydetÖ ne Ö …sk¡t; inô vpÿit
p[jÖ ;n;ÿMp[jÖ nÿn;ôy‡e N{oÿ vO]û ;yÖ vj[MÖ p[;hÿrTÄ s ]e/Ö ; Vyÿ.vÖTSFyStOtIÿy˝Ö
rqÖStOtIÿy'Ö yUpSÖ tOtIÿyÖ' yeåÿ Nt" xÖr; axIÿyNR tÖ t;" xkúrÃ ;
a.vÖNtCzkúrÃ ;,;˝ xkúrTÄ v' vj[oô vw xkÃrú ;"
pÖxru …Ä ¶yRCzkúrÃ ;….rÄ…¶Mpÿ·r…mônoitô vj[,ÿe vÖw ;Smwÿ pÖxNU p·rÿ gO;itô
tSm;ô√j[,ÿe pÖxvÖ" p·rÿghO It;ôStSm;ôTSqey;ônSqeyÿ soô nopÿ hrte
i]sÖ¢;….ÿ" pÖxk u ;ÿmSyÖ p·rÿ …mnuy;TsÖ¢ vw xIÿW<ÖR y;ÿ" p[;,ô ;" p[;,ô ;"
pÖxvÿ" p[;,ô rw veÄ ;Smwÿ pÖxnU vÿ ®Nıe i],Öv;….ô.;[ tR VÿO yvtiS]ôvtO mÿ vÖe vj[˝ÿ
sÖM.OTyÖ .[;tÿVO y;yÖ p[ hÿritô StOTy;ô apÿ·r…mt;….ô" p·rÿ
…mnuy;ôdpÿ·r…mtÖSy;vÿ®ı‰wÖ y' k;ômyetÿ ;pÖx"u Sy;ôidTypÿ·r…mTyÖ tSyÖ
xkÃrú ;Ö" …sk¡t;ô VyUhÿ dÖe pÿ·rgOhIt EÖv;Syÿ ivWUcû InÖ˝ ret"Ö pr;ÿ
…sçTypÖxru veÄ .ÿvitô y' k;ômyetÿ pxumû ;NTSy;ôiditÿ p·rÖ…mTyÖ tSyÖ
xkúrÿ ;Ö" …sk¡t;ô VyUhÿ TÖe p·rÿghO It EÖv;Smwÿ smIôcInÖ˝ ret"ÿ …sçit
pxumû ;nevÖ .ÿvit s*ôMy; VyUhÿ itô somoô vw retÿ oô/; retÿ EÖv t∂ÿ/;it
g;yi]ôy; b[;˜ÿ ,Ö Syÿ g;yÖ]o ih b[;˜ÿ ,Ö iS]ô∑.u ;ÿ r;jÖNyÿSyô ]w∑.ÿu oô ih
r;ÿjNÖ yÿ" xÖMyuMb;ÿhSR pÖTyMme/oô nop;ÿnmÖTsoÿå…¶Mp[;ivÿxTsoÿå¶e" ’„,oÿ
Âôp' ’ûTvod;ÿytÖ
soåêÖMp[;ivÿxTÖ soåêÿSy;v;NtrxÖfoÿå.vÖ¥dêÿm;£ômyÿitô y EÖv
me/oåêÖMp[;ivÿxˇÖ mevÖ ;vÿ ®Nıe p[jÖ ;pÿitn;ô…¶íetÿ VÖ yÿ îTy;ÿÛ"
302
p[;j;pÖTyoåêoô ydêÿm;£ômyÿit p[jÖ ;pÿitnwvÖ ;…¶' …cÿntu e pu„krpÖ,mR pu ÿ

d/;itô yoinôv;R aÖ¶"e pu„ÿ krpÖ,˝R syoÿinmevÖ ;…¶' …cÿntu åÖe p;MpOœû mÖsITyupÿ
d/;TyÖp;' v; EÖtTpOœû ' yTpu„ÿ krpÖ,˝R Âôp,e vwÖ nw dÖ pu ÿ d/;it –6–
b[˜ÿ jD;ôn…mitÿ ®ÄKmmupÿ d/;itô b[˜mÿ % u ;ô vw p[jÖ ;pÿit" p[jÖ ; aÿsjO tÖ

b[˜mÿ % u ; EÖv tTp[jÖ ; yjÿm;n" sOjteÖ b[˜ÿ jD;ôn…mTy;ÿhÖ
tSm;ÿdb( ;[ ˜Ö,o mu:yoô mu:yoÿ .vitô y EÖv' vedÿ b[˜v;ôidnoÿ vd≤Ntô n
pO…ÿ qôVy;' n;t·rÿ=Öe n idôVyÿ…¶íetÿ VÖ yÿ îitô yTpO…ÿ qôVy;' …cÿNvIôt pO…ÿ qôvI˝
xûcu ;pRyÃ •Öe *Wÿ/yoô n vnÖSptÿy"Ö p[ j;ÿyre NÄ ydÖNt·rÿ=e …cNvIôt;Nt·rÿ=˝
xucû ;pRyÃ •Öe vy;ÿ˝…sô p[ j;ÿyre NÄ yi∂ôiv …cÿNvIôt idvÿ˝ xucû ;pRyÃ •Öe pÖjNR yoÿ
vWe&R Kû mmupÿ d/;TyÖmtO 'Ö vw ihrÿ<ymÖmtO ÿ EÖv;…¶' …cÿntu eÖ p[j;ÿTyw
ihrÄ<myÖMpu®Wÿ mÖ pu ÿ d/;it yjm;nloôkSyÖ iv/OTÿ ywÖ yid∑ÿk;y;ô
a;tÿ<O ,mnUpdÖ?y;TpÿxnûU ;' cÖ yjÿm;nSy c p[;,ô mipÿ d?y;∂≤=,Öt"
p[;çÖmpu ÿ d/;it
d;ô/;rÿ yjm;nloôk˘ n pÿxnûU ;' cÖ yjÿm;nSy c p[;,ô mipÿ d/;ôTyqoô
%æLv∑ÿk;y;ô a;tÿ<O ,ÖmnUpÿ d/;it p[;,ô ;n;ômTu sO∑ÿ ‰w {ÖPsíÿSkôNdeTyô….
mOx ÿ itô ho];ÿSvevô nw MÖ p[itÿ œ;pyitô ßuc;ôvpu ÿ d/;ôTy;‡JyÿSy pU,û ;|
k;ÿ„mRymÖR yI'Ã dÖ›" pU,û ;Rm*duMÿ brI‡imôy' vw k;ÿ„mRymRÖ YyÖs;v*duMÿ brIÖme
EÖvopÿ /ˇe tU„û ,Imupÿ d/;itô n hIme yjuWû ;¢umû hRiÃ tô d≤=ÿ,;'
k;„mRymÖR yIômˇu rÿ ;Öm*duMÿ brI'ô tSm;ÿdSÖ y; aÖs;vuˇrÖ ;JyÿSy pU,û ;|
k;ÿ„mRymÖR yIô' vj[oô v; a;Jyô' vjÿ"[ k;„mRyÖ oRÃ vj[,ÿe vÖw yDÖSyÿ d≤=,Öto
r=;ô˝Sypÿ h≤Nt dÖ›" pU,û ;Rm*duMÿ brI'
pÖxvoô vw d?yUgdRÃu Mûu brÿ" pÖx„u vevô oj|Ã d/;it pU,û eR ¨pÿ d/;it pU,û eR
303
EÖvnw mÿ mÖ ‚u „mÃL\ loôk ¨pÿ itœºte ivôr;JyÖ…¶íetÿ VÖ yÿ îTy;ÿÛ"û ßuGvw

ivôr;@‰Tßuc;ÿvpu Ö d/;ÿit ivôr;JyevÖ ;…¶' …cÿntu e yDmu% û ye Dÿ mu%ôe vw
i£ôym;ÿ,e yÖD˝ r=;ÿ˝…s …j`;˝s≤Nt yDmu% û ˝ ®ÄKmo y&ûKm'
Vy;ÿ`;ôryÿit yDmu% û ;devÖ r=;ô˝Sypÿ h≤Nt pÖç….ôVy;R`;ÿryitô p;¤oÿ yÖDo
y;v;ÿnvÖe yÖDStSm;ô{=;ô˝Sypÿ hNTy‡+,ôy; Vy;`;ÿryitô tSm;ÿd+,ôy;
pÖxvoå©;ÿinô p[ hÿr≤Ntô p[itÿiœTyw –7–
SvÖymÖ ;ôt<ûO ,;mupÿ d/;tIôy' vw Svÿym;tO<û ,em;mevÖ opÿ /Öˇåe êÖmpu ÿ `[;pyit
p[;,ô mevÖ ;Sy;Ã' d/;ôTyqoÿ p[;j;pÖTyo v; aêÿ" p[jÖ ;pÿitnwvÖ ;…¶' …cÿntu e
p[qmÖ ∑e k ÿ op/Iôym;ÿn; pxUnû ;' cÖ yjÿm;nSy c p[;,ô mipÿ d/;it
Svym;tO<û ,; .ÿvit p[;,ô ;n;ômTu sÿ∑O ‰;ô aqoÿ suvgÖ SR yÿ
loôkSy;nu:ÿ y;Ty; aÖ¶;vÖ…¶íetÿ VÖ yÿ îTy;ÿ¸reWÄ v; aÖ…¶vwêRÃ ;nÖro
yd(b;[ ˜ÿ ,Ö StSmwÿ p[qmÖ ;…m∑ÿk;ô' yju„ÿ ’t;ôMp[
yÿCzπˇô ;Mb[;˜Ö,íopÿd?y;t;mÖ¶;vevÖ tdÖ…¶' …cÿntu ÈêÖro v; EÖW
a;itômR ;toôyR oRåivÿ√;ôin∑ÿk;mupdÖ /;ÿitô ]INvr;ÿNd¥;ôT]yoô vw p[;,ô ;"
p[;,ô ;n;ô˝ StOTywÖ √;vevÖ dey*ô √* ih p[;,ô ;vek¡ EÖv deyÖ Ekoô ih p[;,ô "
pÖxvu ;R EÖW ydÖ…Ä ¶nR %luû vw pÖxvÖ a;yÿvse rmNte dUv∑Re k Ö ;mupÿ d/;it
pxUnû ;' /OTywô √;>y;ôMp[itÿiœTywÖ k;<@;ÿTk;<@;Tp[rÖ ohÖNtITy;ÿhÖ
k;<@ºnÿ k;<@ºnÖ ÁºWÿ ; p[iÿ tôitœÿTye‡Ö v; noÿ dUvÖRe p[ tÿnu sÖhße,ÿ xÖtne Ö
ceTy;ÿh s;hÖß" pÖj[ ;pÿit" p[jÖ ;pÿtrÖe ;¢‰wÿ devlÖ+m' vw }y;ÿ≤l≤%ôt;
t;muˇrÿ l+m;,' dÖve ; ¨p;ÿd/Öt;/ÿrl+m;,Ömsurÿ ;Ö y' k;ômyetÿ Ö
vsIÿy;NTSy;ôidTyuˇrÿ l+m;,Ö' tSyopÿ d?y;ô√sIÿy;nevÖ .ÿvitô y'
k;ômyetÿ Ö p;pIÿy;NTSy;ôidTy/ÿrl+m;,Ö' tSyopÿ d?y;dsuryoôinmevÖ nw mÖ nuû
304
pr;ÿ .;vyitô p;pIÿy;N.vit }y;≤l≤%ôt; .ÿvtIôme vw

loôk;S}y;ÿ≤l≤%ôt>w y EÖv loôk>É yoô .[;tOVÿ ymÖNtreTÄ y‡i©ÿrs" suvgÖ |
loôk˘ yÖt" purÿ oÖ@;xÿ" kÀmû oR .UTû v;nuû p[;sÿpTÖR yTkÀmû mR puÿ dÖ /;ÿitô yq;ÿ
=e]iÖ vdÔÿs;ô nyÿTyevÖ mevÖ nw Ã' kÀmû "R suvÿ gÖ | loôkmÔÿs; nyitô me/oô v;
EÖW pÿxnûU ;' yTkÀmû oR yTkÀmû mR puÿ dÖ /;ÿitô SvmevÖ me/MÖ pXyÿNt" pÖxvÖ ¨pÿ
itœNte Xmx;ôn' v; EÖt≤T£¡yteÖ yNmOtû ;n;ÿMpxUnû ;˝ xIôW;R<yupÿ /IôyNteÖ
y∆IvÿNt' kÀmû mR pÿu dÖ /;ÿitô ten;Xmÿx;n…c√;StÖVyoÿ v; EÖW yTkÀmû oR m/uû
v;t;ÿ At;yÖt îitÿ dÖ›; mÿ/…u mô≈,e ;ô>yÿn·ˇ_ SvôdyÿTyÖve nw 'Ã g[;Ö My' v;
EÖtd•Ö' y∂?y;ÿr<Ä yMm/uû y∂Ö›; mÿ/…u mô≈,e ;ÿ>yÖnKTyu.û yÖSy;vÿ®ı‰w
mÖhI ¥*" pO…ÿ qôvI cÿ nÖ îTy;ÿh;ô>y;mÖve nw mÿ .u yÖ tÖ" p·rÿ gO;itô
p[;çÖmpu ÿ d/;it suvgÖ SR yÿ loôkSyô smÿ∑‰w purû St;ÿTp[TÖ yçÖmpu ÿ d/;itô
tSm;ÿTpurû St;ÿTp[TÖ yçÿ" pÖxvoô me/mÖ pu ÿ itœNteÖ yo v; apÿn;….mÖ…¶' …cÿntûu e
yjÿm;nSyô n;….ômnuû p[ ivÿxitô s EÿnmIêÖro ih˝…sÿto®Äl% U l
ÿ mÖ pu ÿ
d/;TyeWÖ ; v; aÖ¶ne ;R….ô" sn;ÿ….mevÖ ;…¶' …cÿntûu e ihÿ˝s;y;ô
a*duMÿ brM.vÖTyUGv;R ¨ÿdMûu brÄ ËjRmÃ vÖe ;vÿ ®Nıe
m?yôt ¨pÿ d/;it m?yôt EÖv;Sm;ô Ëj|Ã d/;itô tSm;ÿNm?yôt Ëôj;R
.uÔÿ tÖ îyÿ∫vit p[jÖ ;pÿitn; yDmu% û ne Ö s‚Mmÿt‡Ö mvÿ
hÖNTy•ÿmvÖe ;k¡‡vw„R ,ÖVycoRpÿ d/;itô iv„,uvû Rw yÖDo vÿ„w ,ôv; vnÖSptÿyo
yÖD EÖv yÖDMp[itÿ œ;pyit –8–
EÖW;' v; EÖtLloôk;n;ô' Jyoitô" sM.Otÿ 'Ö ydu%

û ; ydu%
û ;mupÿ dÖ /;ÿTye>ÿ y EÖv
loôk>É yoô Jyoitôrvÿ ®Nıe m?yÖt ¨pÿ d/;it m?yÖt EÖv;Smwô
Jyoitÿd/R ;itô tSm;ÿNm?yÖto Jyoitô®p;ÿSmheÖ …sk¡t;…." pUryTyetÖ √;
305
aÖ¶ve êRÃw ;nÖrSyÿ Âôp˝ Âôp,e vwÖ vwêÿ ;nÖrmvÿ ®NıeÖ y' k;ômyetÿ Ö =o/uk ÿ "
Sy;ôidTyUnû ;' tSyopÿ d?y;ôT=o/uk ÿ EÖv .ÿvitô y'
k;ômyetÖ ;nupÿ dSyôd•ÿm¥;ôiditÿ pU,û ;| tSyopÿ d?y;ôdnupÿ dSydevÖ ;•ÿm·ˇ
sÖhß'Ö vw p[itô pu®Wÿ " pxUnû ;' yÿCzit sÖhßÿmNÖ ye pÖxvoô
m?yeÿ pu®WxIôWmR pu ÿ d/;it svIyRTÖ v;yoô‡%;y;ômipÿ d/;it
p[itôœ;mevÖ nw Ìÿ myitô Vyÿı O ô' v; EÖtTp[;,ô rw mÿ ?Öe y' yTpu®ÿ WxIôWmR mÖ tO Ö' %luû vw
p[;,ô ; aÖmtO ˝Ö ihrÿ<y' p[;,ô We ÿu ihr<yxÖLk;Np[TyÿSyit
p[itôœ;mevÖ nw Ìÿ m…yôTv; p[;,ô "w smÿ/yR it dÖ›; mÿ/…u mô≈,e ÿ pUryit
m/ÖVyoÿås;ônIitÿ Ít;tÖ˚‰enÿ me?yÖTv;yÿ g[;Mô y' v; EÖtd•'Ö
y∂?y;ÿr<Ä yMm/ûu y∂Ö›; mÿ/…u mô≈,e ÿ pUrû yÿTyu.û yÖSy;vÿ®ı‰w pxuxIôW;R<yupÿ
d/;it pÖxvoô vw pÿxx u IôW;R…,ÿ pÖxnU vÖe ;vÿ ®NıeÖ y' k;ômyetÿ ;pÖx"u
Sy;ôiditÿ ivWUcû In;ÿinô tSyopÿ d?y;ôi√WUcÿ EÖv;Sm;ÿTpÖxNU dÿ/;TypÖxru veÄ
.ÿvitô y' k;ômyetÿ pxumû ;NTSy;ôiditÿ smIôcIn;ÿinô tSyopÿ d?y;TsÖmIcÿ
EÖv;Smwÿ pÖxNU dÿ/;it pxumû ;nevÖ .ÿvit purû St;ÿTp[tIôcInÖmêÖSyopÿ d/;it
pÖí;Tp[;cô InÿmWO .Ö Sy;pÿxvoô v; aÖNye goÿaêÖ >e yÿ" pÖxvoÿ goaÖê;nevÖ ;Smwÿ
sÖmIcoÿ d/;Tye‡Ö t;vÿNtoô vw pÖxvoÿ i√ôp;dÿíÖ ctu„ÿ p;díÖ t;Nv; EÖtdÖ¶*
p[ dÿ/;itô yTpÿxx u IôW;R<yupÿ dÖ /;ÿTyômmu ;ÿr<Ä ymnuÿ te idx;ômITy;ÿh g[;Mô ye>yÿ
EÖv pÖx>u yÿ a;rÄ<y;NpÖxHU z⁄cmÖ nUTsÿjO itô
tSm;ÿTsÖm;vÿTpxUnû ;Mp[j;yÿm;n;n;m;rÄ<y;" pÖxvÖ" knIÿy;˝s" xucû ;
ÁÿtO ;"
sÿpx R IôWmR pu ÿ d/;itô ywv sÖpRe ‚TviWôSt;mevÖ ;vÿ ®NıeÖ
yTsÿmIôcInÿMpxuxIôW®Rw pÿ dÖ?y;d(g;[ Mô y;NpÖxNU d˝xuk ÿ ;"
Syuyû iR √ÿWcûU Inÿm;rÄ<y;Nyjurÿ vÄe vÿddÖe vÖ t;' ‚TviWÿ˝ ®NıeÖ y; sÖpRe n
306
g[;Mô y;NpÖx≤U Nhôn‚Stô n;rÄ<y;‡nqoô %lUpÿ /Ö ye mÿ vÖe ydupÿ dÖ /;ÿitô tenÖ t;'
‚TviWômvÿ ®NıeÖ y; sÖpRe y¥juvû dR iÿ tô tenÿ x;ôNtm( –9–
pÖxvu ;R EÖW ydÖ…¶yoRinô" %luû v; EÖW; pÖxoivR i£¡yteÖ

yTp[;cô Inÿm∑w k Ö ;¥ju"ÿ i£ôyteÖ retoÿåpÖSy;ÿ apÖSy;ÿ ¨pÿ d/;itô yon;ÿvvÖe
retoÿ d/;itô pçopÿ d/;itô p;¤;ÿ" pÖxvÿ" pÖxnU vÖe ;Smôw p[ jÿnyitô
pçÿ d≤=,Öto vj[oô v; aÿpSÖ y;ÿ vj[,ÿe vÖw yÖDSyÿ d≤=,Öto r=;ô˝Sypÿ
h≤Ntô pçÿ pÖí;Tp[;cIô®pÿ d/;it pÖí;√w p[;cô InÖ˝ retoÿ /Iyte pÖí;devÖ ;Smwÿ
p[;cô InÖ˝ retoÿ d/;itô pçÿ purû St;Tp[tô IcIô®pÿ d/;itô pçÿ
pÖí;Tp[;cIôStSm;ÿTp[;cô InÖ˝ retoÿ /Iyte p[tÖ IcIÿ" p[jÖ ; j;ÿyNteÖ
pçoÿˇrÄtXzÿNdÖSy;ÿ" pÖxvoô vw zÿNdÖSy;ÿ" pÖxnU vÖe p[j;ÿt;ôNTSvm;ôytÿnmÖ….
pyUhRÃ t îÖy' v; aÖ¶re iÿ td;ôh;dÿ…b.eTÖ swt; aÿpSÖ y;ÿ apXyôˇ; ¨p;ÿ/ˇÖ ttoô
v; îÖm;' n;TyÿdhÖ¥dÿpSÖ y;ÿ ¨pÖd/;ÿTyÖSy; anÿitd;h;yoô‡v;cÿ
heyÖ mdÖidTs b[˜,Ö ;•'Ö ySywtÖ ; ¨ÿp/Iôy;NtwÖ y ¨ÿ cwn; EÖv' vediÖ ditÿ
p[;,Ö.tO Ö ¨pÿ d/;itô retSÿ yevô p[;,ô ;Ndÿ/;itô
tSm;ô√dÿNp[;,ô NpXyÿHzé<û vNpÖxju ;RyÃ teåÖ yMpurû o .uvÖ îitÿ purû St;ôdpu ÿ d/;it
p[;,ô mevÖ tw ;….ÿd;R/;r;Öy' dÿ≤=ô,; ivôêkômiRe tÿ d≤=,Öto mnÿ
EÖvtw ;….ÿd;R/;r;ÖyMpÖí;i√ôêVyÿc;ô îitÿ
pÖíÄ ;∞=urÿ vÄe tw ;….ÿd;R/;redÄ muˇÿ rÖ ;Tsuv·Ö rTyuˇÿ rÄt" ≈o]ÿmvÖe tw ;….ÿd;R/;reyÄ mupû ·rÿ
mÖit·rTyupû ·rÿ∑;ô√;cÿmvÖe tw ;….ÿd;R/;rÄ dxÿdx Ö opÿ d/;it
svIyRTÖ v;y;ÿ‡+,Öyopÿ d/;itô tSm;ÿd+,ôy; pÖxvoå©;ÿinô p[ hÿr≤Ntô
p[itÿiœTywô y;" p[;cIôSt;….ôv…R sÿœ a;›oR¥ô ; dÿ≤=ô,; t;….ÿ.rÖR √;ÿjoô
y;" p[tÖ IcIôSt;….ÿivRêô ;…mÿ]oô y; ¨dIÿcIôSt;….ÿjmÖR dÿ…¶ôy;R
307
Ëô?v;RSt;….ÿivRêô k¡m;Rô y EÖvmetÖ ;s;ôm≤O ıô' ved›Ö oRTyevô y

a;ÿs;mevÖ MbÖN/ut;'ô vedÖ bN/umÿ ;N.vitô y a;ÿs;mevÖ ' KlO¢'Ö vedÖ kLpÿtåe Smôw
y a;ÿs;mevÖ m;ôytÿnÖ' ved;ôytÿnv;N.vitô y a;ôs;mevÖ Mp[iÿ tôœ;' vedÖ p[TyevÖ
itÿœit p[;,Ö.tO ÿ ¨pÖ/;yÿ s'yÖ tÖ ¨pÿ d/;it p[;,ô ;nevÖ ;‚Sÿm‚N/ôTv;
sÖy' ≤∫ô" s' yÿCzitô tTs'yÖ t;ÿ˝ s'yÊÖ vmqoÿ p[;,ô EÖv;p;ôn' dÿ/;itô
tSm;ÿTp[;,;p;ôn* s' cÿrtoô ivWUcÿ Iô®pÿ d/;itô
tSm;ôi√„vÿç* p[;,;p;ôn* y√; aÖ¶re s'yÃ tÖmsuvÿ GyRmSyô
tTsuvÿ GÖ yoRåÃ …¶yRTs'yÖ tÿ ¨pÖ d/;ÿitô smevÖ nw Ã' yCzit
suvGÖ yRmÃ vÖe ;kô‡S}yivôvyR "ÿ ’ûtmy;ÿn;ô…mTy;ÿhÖ vyoÿ….revÄ ;y;ônvÿ
®ÄNıeåywvÖ yR ;ÿ˝…s sÖvtR oÿ v;yumû tIÿ.vR ≤Ntô tSm;ÿdyÖ ˝ sÖvtR "ÿ pvte
–10–
g;ôy]Ö I i]ô∑Ä Bu jgÿTynu∑û Pu pÖ¤‰;ÿ sÖh ) bOhû TÖ yu‚ÿ „,h;ÿ kôkT⁄ sUcû I….ÿ"
≤xMyNtu Tv; –
i√ôpdÖ; y; ctu„ÿ pd; i]ôpd;ô y; cÖ W$(pdÿ ; ) sCzÿNd;ô y; cÖ ivCzÿNd;"
sUcû I….ÿ" ≤xMyNtu Tv; –
mÖh;n;ÿªI revÄ tÿyoô ivê;ô a;x;ÿ" p[sÖ vU rÿ I" ) me~y;ÿ ivô¥tu oô v;cÿ"
rÄjtÖ ; h·rÿ,Iô" sIs;ô yujoÿ yuJyNteô kmR…Ã ." ) aêÿSy v;ô…jnÿSTvô…c
n;rIÿSteÖ pàÿyoô lomÖ iv …cÿNvNtu mnIôWy;ÿ ) dÖve ;n;ôMpàIôidRx"ÿ sUcû I….ÿ"
≤xMyNtu Tv; –
kûi⁄ vdÖ© yvÿmNtoô yv'Ã …cô¥q;ô d;NTyÿnpu vûU | ivôyyU ÿ ) îÄhhe Wÿw ;' ’,utÖ
308
.ojÿn;inô ye bÖihRWoô nmoÿv·O ˇ_ô' n jÖGmu" –11–
kSTv;ÿ z‰itô kSTv;ô iv x;ÿ‚Stô kSteÖ g;];ÿ…, ≤xMyit ) k ¨ÿ te

x…môt; kÖ…v" –
AûtvÿSt Atu/û ; p®ÿ" x…môt;roÖ iv x;ÿstu ) sÖv' TÖ sôrSyô /;yÿs;ô
≤xmIÿ…." ≤xMyNtu Tv; –
dwVy;ÿ a?vôyvR Sÿ Tv;ô z‰Ntuû iv cÿ x;stu ) g;];ÿ…, pvÖx R SteÖ ≤xm;ÿ"
’<vNtuû ≤xMyÿNt" –
aÖ/mÖR ;ôs;" pÂ¡˝iW teÖ m;s;ÿXz‰Ntuû ≤xMyÿNt" ) aÖhoôr;Ö];…,ÿ mÖ®toô
iv≤lÿ∑˝ sUdyNtu te –
pO…û qôvI teåÖ Nt·rÿ=,e v;ôyæu Xzô{‚M.ÿWJytu ) ¥*SteÖ n=ÿ]"w sÖh Âôp'
’¡,otu s;/uyû ; –
x' teÖ pre>ÿ yoô g;]e>ÿ yô" xmÖSTvvÿr>e y" ) xmÖSq>yoÿ mÖ∆>yô" xmuÿ te
tÖnvu ÿe .uvt( –12–
îit pçmk;<@º i√tIy" p[p;#k" 2
aq pçmk;<@e tOtIy" p[p;#k" 3

¨ÖTsÖ•yÖ DÖ o v; EÖW ydÖ…¶" ik˘ v;hÖtw Syÿ i£ôytÖe ik˘ v;ô n y√w yÖDSyÿ
i£ôym;ÿ,Sy;Ntôy≤R Ntô pUyiÿ tô v; aÿSyô td;ÿ…êônI®pÿ d/;Tyô…ên*ô vw
devÖ ;n;ÿ‚M.ôWj*ô t;>y;ÿmvÖe ;Smwÿ .eWjÖ ' k¡roitô pçopÿ d/;itô p;¤oÿ yÖDo
y;v;ÿnvÖe yÖDStSmÿw .eWjÖ ' k¡roTyO‡tÖVy;ÿ ¨pÿ d/;TyOtnûU ;' KlO¢‰wÖ pçopÿ
d/;itô pçÖ v; Aûtvoô y;vÿNt EÖvtRvSÖ t;Nk¡Lpyit sm;ônp[.ÿ tO yo
.v≤Nt sm;ônodÿk;≥Sô tSm;ÿTsm;ôn; AûtvÖ EkÉn¡ pÖdne Ö Vy;vÿtNR tÖe
309
tSm;ÿdtûO voô Vy;vÿtNR te p[;,Ö.tO Ö ¨pÿ d/;TyOtû „u vôve p[;,ô ;Ndÿ/;itô

tSm;ÿTsm;ôn;" sNtÿ Aûtvoô n jIÿyNÖR Tyqoô p[ jÿnyTyevÖ nw ;ÿ‡neWÖ vw
v;ôyyu TR p[;,ô o ydÿtO Vy;ÿ ¨pÖ/;yÿ p[;,Ö.tO ÿ ¨pÖd/;ÿitô tSm;ôTsv;RnÃ tOû nU nuÿ
v;ôyru ; vÿrIv·tR vOi∑ôsnIô®pÿ d/;itô vOi∑ÿmvÖe ;vÿ ®NıeÖ
ydek
ÿ /ô opÿd?Ö y;dekm¡ tûO 'u vÿWdRe nup·rÖh;rÿ˝ s;dyitô tSm;ôTsv;RnÃ tûO NU vÿWiR tô
yTp[;,ÿ .Ö tO ÿ ¨pÖ/;yÿ vOi∑ôsnIÿ®pÖd/;ÿitô tSm;ÿ√;ôypu Cÿ[ yut; idôvo vOi∑ÿrIteR
pÖxvoô vw vÿySÖ y;ÿ n;n;ÿmnsÖ" %luû vw pÖxvoô n;n;ÿvt[ ;ôSteåÿ p EÖv;….
smÿnsoô y' k;ômyetÿ ;pÖx"u Sy;ôiditÿ vyÖSy;ÿStSyoÿp/Ö ;y;ÿpSÖ y;ÿ ¨pÿ
d?y;ôds'DÃ ;nmevÖ ;Smwÿ pÖx…u .ÿ" kroTypÖxru vÄe .ÿvitô y' k;ômyÿte
pxumû ;NTSy;ôidTyÿpSÖ y;ÿStSyoÿp/Ö ;yÿ vyÖSy;ÿ ¨pÿ d?y;Ts'DÖ ;nÿmvÖe ;Smwÿ
pÖx…u .ÿ" kroit pxumû ;nevÖ .ÿvitô ctÿß" purû St;ôdpu ÿ d/;itô
tSm;ÿ∞TÖ v;·rÖ c=uWÿ o Âôp;…,ô √π xuKû le √π ’û„,e mÿ/U NÖR vtIÿ.vR ≤Ntô
tSm;ÿTpurû St;ÿNmU/û ;R pçÖ d≤=ÿ,;y;ô˝ ≈o<y;ômpu ÿ d/;itô pçoˇÿrSy;ô'
tSm;ÿTpÖí;√WIRyÃ ;Npurû St;ÿTp[v," pÖx‡u bRSÖ to vyÖ îitô d≤=ô,åe ˝sÖ ¨pÿ
d/;it vO‚û „,vRyÖ îTyuˇrÖ åe ˝s;ÿvvÖe p[itÿ d/;it Vy;ôò[ vyÖ îitô d≤=ÿ,e
pÖ= ¨pÿ d/;it …sô˝ho vyÖ îTyuˇrÿ e pÖ=yoÿrvÄe vIôyÃ| d/;itô pu®Wÿ oô vyÖ
îitô m?yeÖ tSm;ôTpu®Wÿ " pxUnû ;m…/ÿpit" –1–
îN{;ÿ¶Iô aVyÿqm;n;ô…mitÿ Svym;tO<û ,;mupÿ d/;tIN{;ô…¶>y;ô' v; îÄm*

loôk* iv/Otÿ ;vÖnyoÿloRk ô yoôivR/TÿO y;ô a/Otÿ ve Ö v; EÖW; yNmÿ?yôm;
…citÿrNÄ t·rÿ=…mvÖ v; EÖWNe {;ÿ¶Iô îTy;ÿhNe {;ô¶I vw
dÖve ;n;ÿmojoô.tO ;vojÿsvÖw nw ;ÿmNÖ t·rÿ=e …cnutÖe /OTyÿw Svym;tO<û ,;mupÿ
d/;TyôNt·rÿ=Ö' vw Svÿym;tû<O ,;Nt·rÿ=mevÖ opÿ /Öˇåe êÖmpu ÿ `[;pyit
310
p[;,ô mevÖ ;Sy;'Ã d/;ôTyqoÿ p[;j;pÖTyo v; aêÿ" p[jÖ ;pÿitnwvÖ ;…¶' …cÿntu e
Svym;tO<û ,; .ÿvit p[;ô ,;n;ômTu sO∑ÿ ‰;ô aqoÿ suvgÖ SR yÿ loôkSy;nu:ÿ y;Tyw
devÖ ;n;'ô vw suvÿ gÄÖ | loôk˘ yÖt;' idxÖ" smÿVlIyNtÖ
t EÖt; idXy;ÿ apXyôNt; ¨p;ÿd/tÖ t;….ôvRw te idxoÿåÎ˝hÖNyi∂Xy;ÿ
¨pÖd/;ÿit idôx;' iv/ÿTO ywÖ dxÿ p[;,Ö.tO "ÿ purû St;ôdpu ÿ d/;itô
nvÖ vw pu®Wÿ e p[;,ô ; n;….ÿdx R mÖ I p[;,ô ;nevÖ purû St;ÿıˇeÖ tSm;ÿTpurû St;ÿTp[;,ô ;
Jyoitÿ„mtImuˇmÖ ;mupÿ d/;itô tSm;ÿTp[;,ô ;n;ô' v;GJyoitÿ®ˇÖm; dxopÿ
d/;itô dx;ÿ=r; ivôr;Æ@±vrô ;$(zNdÿs;ô' JyoitôJyoRitÿrvÄe purû St;ÿıˇeÖ
tSm;ÿTpurû St;ô∆‰oitô®p;ÿSmheÖ zNd;ÿ˝…s
pÖx„u v;ô…jmÿySûu t;NbÿhO TÖ yudjÿ yÖˇSm;ôä;hRtÃ ;" pÖxvÿ ¨CyNteô m; CzNdÖ îitÿ
d≤=,Öt ¨pÿ d/;itô tSm;ÿ∂≤=ô,;vOtÿ oô m;s;ÿ" pO…qôvI zNdÖ îitÿ
pÖí;Tp[itÿiœTy; aÖ…¶devRÖ teTyuˇÿ rÄt aojoô v; aÖ…¶rojÿ EÖvoˇÿrtÄ o /ÿˇÖe
tSm;ÿdˇu rtoå….p[y;ôyI jÿyitô Wæ$(]˝ÃxTÖ s' pÿ¥NteÖ Wæ$(]˝ÿ xd=r;
bOhtÖ I b;hRtÃ ;" pÖxvoÿ bOhTÖ ywv;Smwÿ pÖxnU vÿ ®Nıe bOhtÖ I zNdÿs;ô˝
Sv;r;ÿJyÖMprIÿy;yÖ ySyôtw ; ¨ÿp/IôyNteÖ gCzÿitô Sv;r;ÿJy˝ sÖ¢
v;lÿ≤%Ly;" purû St;ôdpu ÿ d/;it sÖ¢ pÖí;TsÖ¢ vw xIÿW<ÖR y;ÿ" p[;,ô ;
√;vv;ÿç* p[;,ô ;n;ÿ˝ svIyRTÖ v;yÿ mU/û ;R…sô r;…@itÿ purû St;ôdpu ÿ d/;itô
yN]Iô r;…@itÿ pÖí;Tp[;ô ,;nevÖ ;Smwÿ sÖmIcoÿ d/;it –2–
dÖve ; vw y¥ÖDåe k¡v⁄ tR Ö tdsurÿ ; ak⁄vtR Ö te devÖ ; EÖt; aÿ+,y;StoômIy;ÿ

apXyôNt; aÖNyq;ônCU y;ôNyqop;ÿd/tÖ tdsurÿ ;Ö n;Nvv;ÿyNÖ ttoÿ devÖ ;
a.ÿvNÖ pr;surÿ ;Ö ydÿ+,y;StoômIy;ÿ aÖNyq;ônCU y;ôNyqoÿpdÖ /;ÿitô
.[;tOVÿ y;…..UTywÖ .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tOVÿ yo .vTy;‡xu≤S]ôviO ditÿ
311
purû St;ôdpu ÿ d/;it yDmû% u ' vw i]ôv¥O Dÿ mu% û mevÖ purû St;ôi√ y;ÿtyitô Vyoÿm
s¢dÖx îitÿ d≤=,Ötoå•Ö' vw Vyoÿm;•ÿ˝ s¢dÖxoå•ÿmvÖe dÿ≤=,Öto /ÿˇÖe
tSm;ô∂≤=ÿ,nÖe ;•ÿm¥te /Ö®,ÿ Ek…vô˝Ö x îitÿ pÖí;Tpÿi[ tôœ; v;
Eÿk…vô˝x" p[itÿiœTyw .;ôNt" pÿçdÖx îTyuˇÿ rÖt aojoô vw .;ôNt aojÿ"
pçdÖx aojÿ EÖvoˇÿrtÄ o /ÿˇÖe
tSm;ÿdˇu rtoå….p[y;ôyI jÿyitô p[tiUÿ tRr∑;dÖx îitÿ purû St;ôdpu ÿ d/;itô √*
i]ôvtO ;ÿv….pUvû | yÿDmu% û e iv y;ÿtyTy‡….vÖt"R sÿ…vô˝x îitÿ
d≤=,Ötoå•Ö' v; aÿ….vÖtoRå•ÿ˝ s…vô˝xoå•ÿmvÖe dÿ≤=,Öto /ÿˇÖe
tSm;ô∂≤=ÿ,nÖe ;•ÿm¥teÖ vcoRÃ √;…vô˝x ' îitÿ pÖí;¥i√ÿ˝xôit√Rπ tenÿ ivôr;j*ô
yd(√π p[iÿ tôœ; tenÿ ivôr;joÿrvÄe ;….ÿpvûU mR •Ö ;¥eÖ p[itÿ itœitô tpoÿ nvdÖx
îTyuˇÿ rÄtStSm;ÿTsÖVyo hStÿyoStpÖæSvtÿroÖ yoinÿítu…vô˝R x îitÿ
purû St;ôdpu ÿ d/;itô ctu…ÿ vR˝xTy=r; g;yÖ]I g;ÿy]Ö I yÿDmu% û ' yÿDmu%
û mevÖ
purû St;ôi√ y;ÿtyitô g.;R"Ã pç…vô˝x îitÿ d≤=,Ötoå•Ö' vw g.;Rô
a•ÿMpç…vô˝xo•mevÖ dÿ≤=,Öto /ÿˇÖe tSm;ô∂≤=ÿ,nÖe ;•ÿm¥tÖ aojÿ≤S],Öv
îitÿ pÖí;idôme vw loôk;≤S]ÿ,vÖ EÖ„vevÿ loôkWÉ ûu p[itÿ itœit
sÖM.rÿ,S]yo…vô˝x îiTyuˇÿ rÖtStSm;ÿTsÖVyo hStÿyo" sM.;ôytÃR rÄ"
£tÿru ke i]ô˝x îitÿ purû St;ôdpu ÿ d/;itô v;Gvw £tuyÿ DR mu% û ' v;GyÿDmu%
û mevÖ
purû St;ôi√ y;ÿtyit b[›Ö Syÿ ivô∑p'Ã ctu‚ÿ S]ô˝x îitÿ d≤=,Ötoÿås* v;
a;ÿidôTyo bÖ›[ Syÿ ivô∑p'Ã b[˜vcÖsR mevÖ dÿ≤=,Öto /ÿˇÖe tSm;ô∂≤=ô,oå/oRÃ
b[˜vcR…Ö stÿr" p[itôœ; ]ÿy‚S]ô˝x îitÿ pÖí;Tp[itÿiœTywÖ n;k¡" Wæ$(]˝ô x
îTyuˇÿ rÄt" suvÿ gÖ oR vw loôko n;k¡" suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ smÿ∑‰w –3–
aÖ¶.e ;Rgô oÿåsIitÿ purû St;ôdpu ÿ d/;it yDmu%

û ' v; aÖ…¶yRDÃ mu%
û ' dIô=;
312
yÿDmu% û Mb[˜ÿ yDmu% û ' i]ôv¥O Dÿ mu%

û mevÖ purû St;ôi√ y;ÿtyit
nOcû =ÿs;M.;ôgoÿåsIitÿ d≤=,Öt" xÿ≈u vuû ;˝soô vw nOcû =Ösoå•Ã' /;ôt;
j;ôt;ywvÖ ;Sm;ô a•Ömipÿ d/;itô tSm;ÿ∆;ôtoå•ÿm·ˇ jÖin]ÿ˝ SpOtû ˝
sÿ¢dÖx" StomÖ îTy;ôh;•Ö' vw jÖin]Öm•ÿ˝ s¢dÖxoå•ÿmvÖe dÿ≤=,Öto /ÿˇÖe
tSm;ô∂≤=ÿ,nÖe ;•ÿm¥te …mô]Syÿ .;ôgoÿåsIitÿ pÖí;Tp[;,ô o vw …mô]oÿåp;ôno
v®ÿ," p[;,;p;ôn;vevÖ ;‚SÿmNd/;it idôvo vOiû ∑v;Rt;ÿ" SpûtO ; Eÿk…vô˝x"
StomÖ îTy;ÿh p[itôœ; v; Eÿk…vô˝x" p[itÿiœTy;ô îN{ÿSy
.;ôgoåsITyuˇÿ rÄt aojoô v; îN{Ö aojoô iv„,urû ojÿ" =Ö]mojÿ" pçdÖx
aojÿ EÖvoˇÿrtÄ o /ÿˇÖe tSm;ÿdˇu rtoå….p[y;ôyI jÿyitô vsÿnU ;M.;ôgoåsIitÿ
purû St;ôdpu ÿ d/;it yDmu% û ' vw vsÿvo yDmu% û ˝ ®Ä{; yÿDmu%û '
cÿt…u vR˝Ö xo yÿDmu% û mevÖ purû St;ôi√ y;ÿtyTy;‡idôTy;n;ÿM.;ôgoÿåsIitÿ
d≤=,Ötoå•Ö' v; a;ÿidôTy; a•ÿMmÖ®toå•Ä' g.;ôR a•ÿMpç…vô˝xoå•ÿmvÖe
dÿ≤=,Öto /ÿˇÖe tSm;ô∂i=ÿ,nÖe ;•ÿm¥Ötåe idÿTyw .;ôgoÿåsIitÿ pÖí;Tp[iÿ tôœ; v;
aidÿit" p[itôœ; pUWû ; p[iÿ tôœ; i]ÿ,vÖ " p[itÿiœTyw devÖ Syÿ
sivôt.u ;ôgR oåsITyuˇÿ rÖto b[˜Ö vw dÖve " sÿivôt; b[˜Ö bOhSÖ pitôb˜R[ ÿ
ctu∑oômo b[˜ÿ vcRsÖ mevÖ oˇÿrtÄ o /ÿˇÖe tSm;ôdˇu rÖ oå/oRÃ b[˜vcÖ…R stÿr"
s;ivô]vÿtI .vitô p[sTUÿ ywÖ tSm;ÿdb( ;[ ˜ô,;n;ômdu IÿcI sÖin" p[stÿU ;
/Ö]íR tÿ ∑u oôm îitÿ purû St;ôdpu ÿ d/;it yDmu% û ' vw /Ö]oR yÿDmu%
û ' cÿt∑u oômo
yÿDmu% û mevÖ purû St;ôi√ y;ÿtyitô y;v;ÿn;M.;ôgoÿåsIitÿ d≤=,Öto
m;s;ô vw y;v;ÿ a/Rm;ôs; ay;ÿv;ôStSm;ÿ∂≤=ô,;vOtÿ oô m;s;ô a•'Ö vw y;v;ô
a•ÿMp[jÖ ; a•ÿmvÖe dÿ≤=,Öto /ÿˇÖe tSm;ô∂≤=ÿ,nÖe ;•ÿm¥t
A.U,û ;M.;ôgoÿåsIitÿ pÖí;Tp[itÿiœTyw ivvÖtoRåÃ ∑;cTv;·rÖ˝x
îTyuˇÿ rÄtoÿånyoÿloRk ô yoÿ" svIyRTÖ v;yÖ tSm;ÿidôm* loôk* sÖm;vÿ√«y*ôR ySyÖ
313
mu:yÿvtI" purû St;ÿdpu /IôyNteÖ mu:yÿ EÖv .ÿvTÖ y;Syô mu:yoÿ j;yteÖ
ySy;•ÿvtIdR≤=,ÖtoåÊy•Öm;Sy;ÿ•;ôdo j;ÿyteÖ ySyÿ p[itôœ;vÿtI"
pÖí;Tp[TyevÖ itÿœitô ySy*jÿSvtI®ˇrÄt aoÿjSÖ Vyÿve .ÿvTÖ y;Sy*ÿjSvI
j;ÿyteåÖ koR v; EÖW ydÖ…¶StSywtÖ devÖ Stoô]metÖ CzÖS]' ydeWÖ ; ivô/;
ivÿ/IôyteåÖ kú EÖv tdÖKyRmnuû iv /IÿytÖ åe Ty•Öm;Sy;ÿ•;ôdo j;ÿyteÖ ySywWÖ ;
ivô/; ivÿ/IôyteÖ y ¨ÿ cwn;mevÖ ' vedÖ sO∑Iô®pÿ d/;it yq;sO∑û mevÖ ;vÿ ®NıÖe
n v; îÄd' idv;ô n nˇÿ_m;sIôdVy;ÿvˇO 'Ö te devÖ ; EÖt; Vyu∑ÿ IrpXyôNt;
¨p;ÿd/tÖ ttoô v; îÄd' Vy*ÿCzÖ¥SywtÖ ; ¨ÿp/IôyNtÖe Vyevÿ ;Sm;ÿ ¨CzÖTyqoô
tmÿ EÖv;pÿ hte –4–
a¶eÿ j;ôt;Np[ ,udÿ ; n" sÖpà;ôinitÿ purû St;ôdpu ÿ d/;it j;ôt;nevÖ .[;tÿVO y;ôNp[
,udÿ tÖe shÿs; j;ôt;initÿ pÖí;∆ÿinô„ym;ÿ,;nevÖ p[itÿ nudte
ctuíTv;·rÖ˝x" StomÖ îitÿ d≤=,Öto bÿ˜[ vcRsÖ ' vw cÿtíu Tv;·rÖ˝xo
b[˜ÿ vcRsÖ mevÖ dÿ≤=,Öto /ÿˇÖe tSm;ô∂≤=ô,oå/oRÃ b[˜vcR…Ö stÿr" Wo@Öx
StomÖ îTyuˇÿ rÄt aojoô vw Woÿ@x Ö aojÿ EÖvoˇÿrtÄ o /ÿˇÖe
tSm;ÿdˇu rtoå….p[y;ôyI jÿyitô vj[oô vw cÿtíu Tv;·rÖ˝xo vj["ÿ Wo@Öxo
ydetÖ e î∑ÿkÉ ¨pÖd/;ÿit j;ôt;˝íÖvw jÿinô„ym;ÿ,;˝íÖ .[;tOVÿ y;Np[,Ö ¥u Ö
vj[mÖ nuû p[ hÿritô StOTywÖ purIÿWvtIôMm?yÖ ¨pÿ d/;itô purIÿW'Ö vw
m?yÿm;ôTmnÖ" s;Tm;ÿnmevÖ ;…¶' …cÿntu eÖ s;Tm;ôm‚u „m\LÃ loôkÉ .ÿvitô y EÖv'
ved‡Öw t; v; aÿspÖà; n;me∑k ÿ ;ô ySywtÖ ; ¨ÿp/IôyNteÖ n;Syÿ sÖpàoÿ .vit
pÖxvu ;R EÖW ydÖ…¶ivRrô ;jÿ ¨ˇÖm;y;ô' …cTy;ômpu ÿ d/;it
ivôr;jÿmvÖe oˇÖm;MpÖxWu ÿu d/;itô tSm;ÿTpxumû ;nuˇÿ mÖ ;' v;c'Ã vditô
dxÿdx Ö opÿ d/;it svIyRTÖ v;y;ÿ‡+,Öyopÿ d/;itô tSm;ÿd+,Öy;
314
pÖxvoå©;ÿinô p[ hÿr≤Ntô p[itÿiœTywÖ y;inô vw zNd;ÿ˝…s

suvGÖ y;Ã<R y;sÖNtwdvRÖe ;" suvÿ gÖ | loôkm;ÿyNÖ tenWRyÃ oå≈;MyôNte tpoÿåtPyNtô
t;inô tpÿs;pXyôNte>yÿ EÖt; î∑ÿk;ô inrÿ…mmÖtve XÖ zNdoô v·rÿvXÖ zNdÖ îitô
t; ¨p;ÿd/tÖ t;….ôvRw te suvÿ gÖ | loôkm;ÿyNÖ ydetÖ ; î∑ÿk; ¨pÖd/;ÿitô
y;NyevÖ CzNd;ÿ˝…s suvGÖ y;RiÃ ,ô twrvÄe yjÿm;n" suvgÖ | loôkmeiÿ t yÖDne Ö vw
p[jÖ ;pÿit" p[jÖ ; aÿsjO tÖ t;" Stomÿ.;gwrvÄe ;sOjÿ tÖ yTStomÿ.;g;
¨pÖd/;ÿit p[jÖ ; EÖv t¥jÿm;n" sOjteÖ bOhSÖ pitôv;R EÖt¥ÖDSyô tej"Ö
smÿ.rÄ¥TStomÿ.;g;ô yTStomÿ.;g; ¨pÖd/;ÿitô stejÿ smevÖ ;…¶' …cÿntu Öe
bOhSÖ pitôv;R EÖt;' yÖDSyÿ p[itôœ;mÿpXyÖ¥TStomÿ.;g;ô yTStomÿ.;g;
¨pÖd/;ÿit yÖDSyô p[itÿiœTyw sÖ¢sÖ¢opÿ d/;it svIyRTÖ v;yÿ itôßo m?yeÖ
p[itÿiœTyw –5–
rÄ‚Xm·rTyevÖ ;idôTymÿsjO tÖ p[ie tô·ritô /mÖmRÄ iNvÿitô·ritô idvÿ˝

sÖ…N/·rTyÖNt·rÿ=' p[itô…/·ritÿ pO…qôvI' ivÿ∑MÖ . îitô vOi∑'Ã p[vÖ Te yhÿrnuvû ie tô
r;i]ÿm≤ûu x…gitô vsÿNU p[ktôÉ îitÿ ®Ä{;NTsudÿ Iôit·rTy;ÿidôTy;nojÖ îitÿ ipôt˝ûø
StNtu·û ritÿ p[jÖ ;" pOtÿ n;ôW;…@itÿ pÖxnU vÖe[ idTyoWÿ/I‡r….ô…jdÿ…s
yuˇû _g[;vô Ne {;ÿyÖ TveN{'Ã …jôNveTyÖve dÿ≤=,Öto vj[MÖ py*RhdÖ….…jÿTywÖ t;" p[jÖ ;
apÿp;[ ,; asOjtÖ t;Sv…/ÿpitrÄsITyevÖ p[;,ô mÿd/;¥ÖNteTyÿp;ôn˝ sÖ˝spRÖ
îitô c=uvÿ yR oô/; îitô ≈o]Ö'
t;" p[jÖ ;" p[;,ÿ tÖ Irÿp;nÖtI" pXyÿNtI" Í<vÖtInR …mÿqnûu I aÿ.vÖNt;suÿ
i]ôvdO sÖ ITyevÖ …mÿqnûu mÿd/;ôˇ;" p[jÖ ; …mÿqnûu I .vÿNtIônR p[;j;ÿyNtÖ t;"
sÿ˝roÖhoÿå…s nIroÖhoÿåsITyÖve p[;jÿnyÖˇ;" p[jÖ ;" p[j;ÿt;ô n p[TyÿitœÖNt;
vÿsk ûu oÿå…sô veW…ÿ ≈r…sô vSyÿi∑rÄsITyevÖ Ww u loôkWÉ uû p[TyÿSq;pyÖ¥d;hÿ
315
vsuk
û oÿå…sô veW…ÿ ≈r…sô vSyÿi∑rÄsIitÿ p[jÖ ; EÖv p[j;ÿt; EÖWu loôkWÉ ûu p[itÿ
œ;pyitô s;Tm;ôNt·rÿ=˝ rohitô sp[;,ÿ oôåmu‚„mÃL\ loôkÉ p[itÿ
itœÖTyVyÿ/kRu " p[;,;p;ôn;>y;ÿM.vitô y EÖv' vedÿ –6–
n;ôksô ≤∫ôvRw devÖ ;" suvÿ gÖ | loôkm;ÿyNÖ t•;ÿksô d;'Ã n;ksÖÊv' y•;ÿksô dÿ
¨pÖd/;ÿit n;kôs≤∫ÿrveÄ t¥jÿm;n" suvgÖ | loôkmeiÿ t suvgÖ oR vw loôko
n;koô ySyÖtw ; ¨ÿp/IôyNteÖ n;Sm;ô ak¡M.vit yjm;n;ytÖn' vw n;ÿksô doô
y•;ÿksô dÿ ¨pÖd/;ÿTy;ôytÿnmevÖ t¥jÿm;n" k⁄®te pOœû ;n;ô' v; EÖtˇej"Ö
sM.Otÿ Ö' y•;ÿksô doô y•;ÿksô dÿ ¨pÖd/;ÿit pOœû ;n;ÿmvÖe tejoåvÿ ®Nıe
pçÖco@;ô ¨pÿ d/;TyPsÖrsÿ EÖvnw mÿ tÖe ; .ûtU ; aÖm‚u „m\LÃ loôk ¨pÿ xÖre åe qoÿ
tnUpû ;nIÿrveÄ tw ; yjÿm;nSyÖ y' i√ô„y;ˇmÿpu dÖ /ÿı‰;yedtÖe ;>yÿ EÖvnw Ã'
devÖ t;ÿ>yÖ a; vOíÿ it t;ôjg;itRmô ;CzRTô yu‡ˇÿr; n;kôsŒÖ ¨pÿ d/;itô yq;ÿ
j;ôy;m;ônIyÿ gOhû We uÿ inW;ôdyÿit t;ôdgO vÖe tTpÖí;Tp[;cIÿmˇu mÖ ;mupÿ d/;itô
tSm;ÿTpÖí;Tp[;cIô pà‰Nv;ÿSte Svym;tO<û ,;' cÿ ivkô,I| coÿˇmÖ e ¨pÿ
d/;it p[;,ô o vw Svÿym;tO<û ,;yuiÿ vRk,ô IR p[;,ô ' cÖvw ;yuíÿ p[;,ô ;n;ÿmˇu mÖ *
/ÿˇÖe tSm;ÿTp[;,ô í;yuíÿ p[;,ô ;n;ÿmˇu mÖ * n;Ny;muˇrÿ ;Ö…m∑ÿk;ômpu ÿ
d?y;ô¥dÖNy;muˇrÿ ;Ö…m∑ÿk;mupdÖ?y;TpÿxnûU ;' cÖ yjÿm;nSy c p[;,ô '
c;yuíû ;ipÿ d?y;ôˇSm;ô•;NyoˇÖr∑e k ÿ opÖ/ye ;ÿ Svym;tO<û ,;mupÿ d/;TyÖs* vw
Svÿym;tO<û ,;mUmvÖe opÿ /Öˇåe êÖmpu ÿ `[;pyit p[;,ô mevÖ ;Sy;'Ã d/;ôTyqoÿ
p[;j;pÖTyo v; aêÿ" p[jÖ ;pÿitnwvÖ ;…¶' …cÿntu e Svym;tO<û ,; .ÿvit
p[;,ô ;n;ômTu sO∑ÿ ‰;ô aqoÿ suvgÖ SR yÿ loôkSy;nu:ÿ y;Ty; EÖW; vw devÖ ;n;ô'
iv£;ÿ≤NtôyiR √ÿk,ô IR yi√ÿk,ô IRmpÿu dÖ /;ÿit devÖ ;n;ÿmvÖe iv£;ÿ≤Ntômnuû iv
£¡mt ¨ˇrÄt ¨pÿ d/;itô tSm;ÿdˇu rÄt¨ÿpc;roÖå…¶‡v;RyÃ mûu tIÿ .vitô
316
s…mÿı‰w –7–
zNd;ô˝Syupÿ d/;it pÖxvoô vw zNd;ÿ˝…s pÖxnU vÖe ;vÿ ®NıeÖ zNd;ÿ˝…sô vw

devÖ ;n;'Ã v;ômMpÖxvoÿ v;ômmevÖ pÖxnU vÿ ®Nı EÖt;˝hÖ vw
yÖDsenÿ íwi]y;yÖ,…íit'Ã ivôd;' cÿk;rÄ ty;ô vw s pÖxnU v;ÿ®NıÖ
ydetÖ ;mupÿ dÖ /;ÿit pÖxnU vÖe ;vÿ ®Nıe g;yÖ]I" purû St;ôdpu ÿ d/;itô
tejoô vw g;ÿy]Ö I tejÿ EÖv mÿ% u tô o /ÿˇe mU/NÖR vtIÿ.vR ≤Nt mU/û ;Rnmÿ vÖe nw ˝ÿ
sm;ôn;n;'Ã kroit i]ô∑.u Ö ¨pÿ d/;tI≤N{Öy' vw i]ô∑…u gÿ≤N{ôymevÖ mÿ?yÖto
/ÿˇÖe jgÿtIô®pÿ d/;itô j;gÿt;ô vw pÖxvÿ" pÖxnU vÖe ;vÿ ®Nıeånu∑û .u Ö ¨pÿ
d/;it p[;,ô ; v; aÿn∑u Pu p[;,ô ;n;ômTu sO∑ÿ ‰w bOhtÖ I®Ä‚„,h;ÿ"
pÖ¤°rÄ=rÿp¤°ô·ritô ivWuÂ ÿ p;…,ô CzNd;ô˝Syupÿ d/;itô
ivWÿÂ u p;ô vw pÖxvÿ" pÖxvÖXzNd;ÿ˝…sô ivWÿÂ u p;nevÖ pÖxnU vÿ ®NıeÖ
ivWuÂ ÿ pmSy gOhû e dÿXO yteÖ ySywtÖ ; ¨ÿp/IôyNtÖe y ¨ÿ cwn; EÖv'
ved;‡itÿCzNdsÖmpu ÿ d/;ôTyitÿCzNd;ô vw sv;R…Ã ,ô CzNd;ÿ˝…sô
sve…RÃ .revÄ nw 'Ö zNdoÿ….…ínutÖe v„mÖR v; EÖW; zNdÿs;ô' yditÿCzNd;ô
yditÿCzNdsmupdÖ /;ÿitô v„mwvÖR nw ˝ÿ sm;ôn;n;'Ã kroit i√ôpd;ô ¨pÿ d/;it
i√ôp;¥jÿm;nÖ" p[itÿiœTyw –8–
sv;R>Ã yoô vw devÖ t;ÿ>yoôå…¶íIÿyteÖ yTsÖyju oô nopÿd?Ö y;∂ºvÖ t;ÿ aSy;ô…¶'

vÿÔO IrÄNyTsÖyju ÿ ¨pÖd/;ÿTy;ôTmnwvÖ nw ˝ÿ sÖyju Ã' …cnutÖe n;…¶n;ô Vyÿ?O yôtåe qoô
yq;ô pu®Wÿ "Ö ò;vÿ….ô" sNtÿt EÖvmevÖ tw ;….ÿr…Ä ¶" sNtÿtoôå…¶n;ô vw devÖ ;"
suvÿ gÖ | loôkm;ÿyNÖ t; aÖm"U ’·ˇÿk; a.vÖNySywtÖ ; ¨ÿp/IôyNtÿe suvgÖ mR vÖe
loôkmeiÿ tô gCzÿit p[k;ôx' …cô]mevÖ .ÿvit m<@le∑k Ö ; ¨pÿ d/;tIôme vw
317
loôk; mÿ<@le∑k Ö ;
îÄme %luû vw loôk; devÿ purû ; devÿ purû ; EÖvÄ p[ ivÿxitô n;itRmô ;CzRTÃ yÖ…¶'
…cÿKy;ôno ivôêJyoÿitWÖ ¨pÿ d/;tIôm;nevÖ tw ;….ÿloRk ô ;Ô‰oitÿ„mt"
k⁄®tÄ åe qoÿ p[;,ô ;nÖve tw ; yjÿm;nSy d;/[Tyetô ; vw dÖve t;ÿ" suvGÖ y;ÃSR t;
EÖv;Nv;ôr>yÿ suvgÖ | loôkmeiÿ t –9–
vOiû ∑ôsnIô®pÿ d/;itô vOi∑ÿmvÖe ;vÿ ®NıeÖ ydek ÿ /ô opÿd?Ö y;dekm¡ tûO 'u
vÿWdRe nup·rÖh;rÿ˝s;dyitô tSm;ôTsv;ÃnR tûO NU vÿWiR t purov;tÖsinÿrsÄ ITy;ÿhtÖw √w
vO∑‰wÿ Âôp˝ Âôp,e vÖw vOi∑ômvÿ ®Nıe s'yÖ ;nIÿ….ôvRw devÖ ;
îÄm;\Lloôk;NTsmÿySûu tTs'yÖ ;nIÿn;˝ s'y;inôTv' yTsÖy' ;nIÿ®pÖd/;ÿitô
yq;ôPsu n;ôv; s'yÖ ;TyevÖ mevÖ tw ;….ôyjR mÿ ;n îÄm;\Lloôk;NTs' y;ÿit Plôvo
v; EÖWoÿå¶eyTR s'yÖ ;nIôyTR s'yÖ ;nIÿ®pÖd/;ÿit PlôvmevÖ tw mÖ¶yÖ ¨pÿ d/;Tyû‡u t
ySywtÖ ;sUpiÿ ht;ôSv;poôå…¶˝ hrÄNTy˙ÿt EÖv;Sy;ô…¶‡r;ÿidTye∑k Ö ; ¨pÿ
d/;Ty;idôTy; v; EÖtM.UTywÖ p[itÿ nudNteÖ yoålÖM.UTywÖ sN.Uitô' n
p[;“ô oTy;ÿidôTy; EÖvnw MÖ .Uit'Ã gmyNTyÖs* v; EÖtSy;ÿidôTyo ®cÖm; dÿˇÖe
yoÿå…¶' …côTv; n rocÿtÖe yd;ÿidTye∑k Ö ; ¨ÿpdÖ /;ÿTyÖs;vevÖ ;‚Sÿm•;idôTyo
®c'Ã d/;itô yq;ôs* devÖ ;n;ô˝ rocÿt EÖvmevÖ Ww mÿn„ûu y;ÿ,;˝ rocte
Òt∑e k Ö ; ¨pÿ d/;TyetÖ √; aÖ¶"e ipôy[ ' /;mÖ yÓtû ' ipôy[ ,e vwÖ nw 'Ö /;ª;ô
smÿ/yR TÖ yqoô tejsÿ ;ånup·rÖh;rÿ˝ s;dyÖTypÿ·rvgRmveÖ ;‚SmôNtejoÿ d/;it
p[jÖ ;pÿitrÄ…¶mÿ…cnutÖ s yxÿs;ô Vy;ÿ?yRtÖ s EÖt; yÿxoôd; aÿpXyôˇ;
¨p;ÿ/ˇÖ t;….ôvRw s yxÿ a;ôTm•ÿ/ˇÖ y¥ÿxoôd; ¨ÿpdÖ /;ÿitô yxÿ EÖv
t;….ôyjR mÿ ;n a;ôTmN/ÿˇÖe pçopÿ d/;itô p;¤ô" pu®Wÿ oô y;v;ÿnvÖe
pu®Wÿ SÖ t‚SmôNyxoÿ d/;it –10–
318
devÖ ;ôsrûu ;" s'yˇÿ ; a;sÖNknIÿy;˝so devÖ ; a;sÖN.Uy;ô˝soåsurÿ ;ÖSte dÖve ;

EÖt; î∑ÿk; apXyôNt; ¨p;ÿd/t .UySÖ ’dÖsITyevô
.Uy;ÿ˝soå.vÖNvnÖSpitÿ….ôroWÿ/I….vR·rvÖS’dÖsItIôm;mÿjyÖNp[;CyôsIitô
p[;cIô' idxÿmjy•U?û v;RsITyômmU jÿ y•Nt·r=ÖsdÿSyôNt·rÿ=e
sIôdTe yôNt·rÿ=mjyÖNttoÿ devÖ ; a.ÿvNÖ pr;sÿru ;Ö ySywtÖ ; ¨ÿp/IôyNtôe .Uy;ÿnvÖe
.ÿvTyô.Im;\Lloôk;Ôÿyitô .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyô .[;tOVÿ yo
.vTy‡PsûWu dÿ…s XyensÖ dÖsITy;ÿhtÖw √; aÖ¶e Âôp˝ Âôp,e vwÖ ;…¶mvÿ ®Nıe
pO…qôVy;STv;ô {ivÿ,e s;dy;ômITy;ÿhmÖe ;nÖve tw ;….ÿloRk ô ;N{ivÿ,;vt" k⁄®t
a;yu„û y;ÿ ¨pÿ d/;ôTy;yurÿ vÄe ;‚SÿmNd/;ôTy‡¶Öe yˇeÖ prÄ˝ ˙•;meTy;ÿhtÖw √;
aÖ¶"e ipôy[ ' /;mÿ ipôy[ mÖve ;Syô /;mop;ÿ“oitô t;veihô s˝ rÿ.;vh;ô îTy;ÿhÖ
Vyevÿ nw nÿe Ö p·rÿ /ˇeÖ p;çÿjNye„Ö vPye?ÿ y¶Ö îTy;ÿhWÖw v; aÖ…¶" p;çÿjNyoô y"
pçÿ…ctIkôStSm;ÿdvÖe m;ÿh‡tRVÖ y;ÿ ¨pÿ d/;TyetÖ √; AÿtnûU ;‚Mpôy[ ' /;mÖ
ydÿtO VÖ y;ÿ AtUnû ;mÖve ip[yô ' /;m;vÿ ®Nıe sumû k e ô îTy;ÿh s'vTsôro vw
sumû k
e "¡
s'vTsôrSyÖvw ip[yô ' /;mop;ÿ“oit –11–
p[jÖ ;pÿtrÖe +yÿêyÖˇTpr;ÿptÖˇdêoÿå.vÖ¥dêÿyˇÖ dêÿSy;êÖTv' t∂Övº ;

aêÿm/Öe ne vÖw p[Tyÿd/urWÄe vw p[jÖ ;pÿitô˝ sv|Ã kroitô yoÿåêmÖ/e ne Ö yjÿtÖe svRÃ
EÖv .ÿvitô svRSÃ yô v; EÖW; p[;yÿ…í·ˇô" svRSÃ y .eWjÖ ˝ sv|Ö v; EÖtne ÿ
p;ôPm;n'Ã devÖ ; aÿtrÖ•ipô v; EÖtne ÿ b[˜hÖTy;mÿtrÄNTsvRMÃ p;ôPm;nÃ' tritô
trÿit b[˜hÖTy;' yoÿåêmÖ/e ne Ö yjÿtÖe y ¨ÿ cwnmÖve ' vedo‡ˇÿr'Ä vw
tTp[jÖ ;pÿtrÖe +yÿêyÖˇSm;ôdêÿSyoˇrÄtoåvÿ ¥≤Nt
319
d≤=,ÖtoÿåNyeW;ÿMpxUnû ;Mvwtÿ sÖ " k$oÿ .vTyÖPsuyoÿinôv;R aêoÿåPsujû o

vetÿ sÖ " Sv EÖvnw Ö' yon*ô p[itÿ œ;pyit ctu∑oôm" Stomoÿ .vit sÖróÖ v;
aêÿSyô sKQy;vOhÿ ˇÖ ∂ºvÖ ;íÿt∑u oômne vÖw p[Tyÿd/uyû ∞R tÿ ∑u oôm Stomoô
.vÖTyêÿSy svÖTR v;yÿ –12–
îit pçmk;<@º tOtIy" p[p;#k" 3
aq pçmk;<@e ctuq"R p[p;#k" 4

devÖ ;ôsrûu ;" s'yˇÿ ; a;sÖNte n VyÿjyNtô s EÖt; îN{ÿStÖnrU pÿ Xyôˇ; ¨p;ÿ/ˇÖ
t;….ôvRw s tÖnvu …ÿ m≤N{Öy' vIôymÃR ;ôTm•ÿ/ˇÖ ttoÿ devÖ ; a.ÿvNÖ pr;surÿ ;Ö
yidÿN{tÖn®U pÿ dÖ /;ÿit tÖnvu mÿ vÖe t;….ÿ·r≤N{ôy' vIôyÃ| yjÿm;n a;ôTmN/Öˇåe qoô
seN{ÿmvÖe ;…¶˝ stÿn'u …cnuteÖ .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyô .[;tOVÿ yo .vit yÖDo
devÖ >e yoåp;ÿ£;mÖˇmÿv®Ö /'Ö n;xÿKnuvNÖ t EÖt; yÿDtÖnrU pÿ XyôNt; ¨p;ÿd/tÖ
t;….ôvRw te yÖDmv;ÿ®N/tÖ y¥ÿDtÖn®U pÿ dÖ /;ÿit yÖDmevÖ t;….ôyjR mÿ ;ônoåvÿ
®NıeÖ ]yÿ‚S]˝ xtÖmpu ÿ d/;itô ]yÿ‚S]˝xÖ√w devÖ t;ÿ dÖve t;ÿ EÖv;vÿ
®ÄNıeåqoô s;Tm;ÿnmevÖ ;…¶˝ stÿn'u …cnutÖe s;Tm;ôm‚u „ÿmL\ loôkÉ .ÿvitô y
EÖv' vedÖ
Jyoitÿ„mtIô®pÿ d/;itô JyoitÿrvÄe ;‚SÿmNd/;TyetÖ ;….ôv;R aÖ…¶…íôto Jvÿlitô
t;….ÿrvÄe nw ˝Ö s…mÿNı ¨Ö.yoÿrSmw loôkyoôJyoRitÿ.vR it
n=]e∑k Ö ; ¨pÿ d/;TyetÖ ;inô vw idôvo JyotIÿ˝iWô t;NyevÖ ;vÿ ®Nıe su’ û t;ô'
v; EÖt;inô JyotIÿ˝iWô y•=ÿ];…,ô t;NyevÖ ;“oôTyqoÿ anUk;ôxmevÖ tw ;inô
JyotIÿ˝iW k⁄®te suvgÖ SR yÿ loôkSy;nu:ÿ y;TywÖ
yTs˝SpO∑ÿ ; ¨pdÖ?y;√é∑‰wÿ loôkmipÿ d?y;ôdvÿWk Ru " pÖjNR yÿ"
Sy;ôdsÿ˝SpO∑;ô ¨pÿ d/;itô vO∑‰;ÿ EÖv loôk˘ k¡roitô vWuk ÃR " pÖjNR yoÿ
320
.vit purû St;ÿdNÖ y;" p[tÖ IcIô®pÿ d/;it pÖí;dÖNy;"

p[;cIôStSm;ÿTp[;cô In;ÿin c p[tIôcIn;ÿin cÖ n=ÿ];ô<y; vÿtNR te –1–
AûtVÖ y;ÿ ¨pÿ d/;TyOtnûU ;' KlO¢‰wÿ √ÖN√mupÿ d/;itô tSm;ÿd√( NÖ √mOtû voå/ÿtO ve Ö
v; EÖW; yNmÿ?yÖm; …citÿrNÄ t·rÿ=…mvÖ v; EÖW; √ÖN√mÖNy;suû …ctIôWpU ÿ
d/;itô ctÿßoô m?yeÖ /OTy;ÿ aNtÖ"XleW,ÿ 'Ö v; EÖt;…ítIÿn;ô' ydÿtO VÖ y;ÿ
ydÿtO VÖ y;ÿ ¨pÖd/;ÿitô …ctIÿn;ô' iv/OTÿ y;ô avÿk;ômnUpÿ d/;TyeWÖ ; v;
aÖ¶ye oRinô" syoÿinmevÖ ;…¶' …cÿntu ¨Öv;cÿ h ivôê;…mô]oådÖidTs b[˜,Ö ;•Ö'
ySywtÖ ; ¨ÿp/Iôy;NtwÖ y ¨ÿ cwn; EÖv' vediÖ ditÿ s'vTsÖro v; EÖtMp[iÿ tôœ;ywÿ
nudteÖ yoÿå…¶' …côTv; n p[iÿ tôitœÿitô pçÖ pUv;R…ô ítÿyo .vÖNTyqÿWœÖ I' …cit'Ã
…cnutÖe W@±v; Aûtvÿ" s'vTsôr Aût„u vevÖ s'vÃ TsÖre p[itÿ itœTye‡Ö t; v;
a…/ÿpàIôn;Rm∑e k ÿ ;ô ySywtÖ ; ¨ÿp/IôyNteå…/ÿpitrevÄ sÿm;ôn;n;ÿM.vitô
y' i√ô„y;ˇmupÿ dÖ /ÿı‰;yedtÖe ;>yÿ EÖvnw Ã' devÖ t;ÿ>yô a; vOíÿ it
tô;jg;itômR ;CzRTy‡i©ÿrs" suvgÖ | loôk˘ yNtoô y; yÖDSyô
in„’¡itôr;sIôˇ;mOiWÿ>yÖ" p[Ty*ÿhNÖ t≤ırÿ<ym.vÖ¥≤ıÿr<yxÖLkì" p[o=ô itÿ
yÖDSyô in„’¡Ty;ô aqoÿ .eWjÖ mevÖ ;Smwÿ kroÖTyqoÿ Âôp,e vwÖ nw ˝Ö
smÿ/yR TÖ yqoô ihrÿ<yJyoitWÖvw suvÿ gÖ | loôkmeiÿ t s;hÖßvÿt;ô p[o=ÿit
s;hÖß" p[jÖ ;pÿit" p[jÖ ;pÿtrÖe ;¢‰;ÿ îÄm; meÿ a¶Ö î∑ÿk; /enÖ vÿ" sÖÆNTvTy;ÿh
/enÖ rU vÄe nw ;ÿ" k⁄®teÖ t; Eÿn' k;mÖdù ;ÿ aÖm]u ;ôm‚u „mÃL\ loôk ¨pÿ itœNte –2–
®Ä{o v; EÖW ydÖ…¶" s EÖtihRÃ j;ôto yihRÖ svR…Ã íôt" s yq;ÿ vÖTso j;ôt"
StnÿMp[PeÖ sTyevÖ ' v; EÖW EÖtihRÃ .;gÖ/ye MÖ p[Pe sÿitô tSmwÖ yd;¸ÿitô' n
ju¸ÿ yû ;dÿ?vÖyu| cÖ yjÿm;n' c ?y;yeCzt®Ö{Iy'Ã juhoit .;gÖ/ye neÿ vÖw nw ˝ÿ
321
xmyitô n;itRmô ;CzRTÃ y?vôynRu R yjÿm;noô yd(g;[ Mô y;,;ÿMpxûnU ;' pyÿs;

ju¸yû ;d(g;[ Mô y;NpÖxHU zûc⁄ ;pRyÃ ¥Öe d;ÿr<Ä y;n;ÿm;rÄ<y;ÔÿitRlyv;ôGv;ÿ v;
ju¸yû ;ÌÿvI/ukyv;ôGv;ÿ v;ô n g[;Mô y;NpÖx≤U Nhôn‚Stô n;rÄ<y;‡nqoô
%Lv;ÿ¸rn;ÿ¸itôvRw jÖitRl;ÿí gÖvI/uk ÿ ;ôíTe yÿj=Iôr,e ÿ juhoTy;¶Öye I v;
EÖW; ydÖj;;¸ÿTywvÖ juhÿ oitô
n g[;Mô y;NpÖx≤U Nhôn‚Stô n;rÄ<y;‡ni©ÿrs" suvgÖ | loôk˘ yNtoôåj;y;Ã'
`ÖmMR p[;…sÿçNÖ Ts; xocÿNtI pÖ,MR pr;ÿ…jhItÖ so3Öåÿ koRÃ
å.vÖˇdÖkSú y;ÿkTÖú vmÿkpú ,Ö neR juhoit syoinÖTv;yo‡dÖõi™ tœÿÔhu oTyeWÖ ; vw
®Ä{Syô idKSv;y;ÿmveÖ idô≤x ®Ä{' inôrvÿdyte crÄm;y;ô…m∑ÿk;y;'
juhoTyNtÖt EÖv ®Ö{' inôrvÿdyte ]e/;iv.Öˇ_' juhÿ oitô ]yÿ îÄme loôk;
îÄm;nevÖ loôk;NTsÖm;vÿ√«y;RNkroÖtI‡yÖTyg[eÿ juhoôTyqeyTÖ yqeyiÿ tô ]yÿ îÄme
loôk; EÖ>y EÖvnw Ã' loôk>É yÿ" xmyit itôß ¨ˇÿr;Ö a;¸ÿtIjuhR oitô
W$(sMpÿ¥NtÖe W@±v; Aûtvÿ Aût…u .ÿrvÄe nw ˝ÿ xmyitô ydÿnpu ·rÖ£;mÃ'
ju¸yû ;dÿNtrvc;ô·r,ÿ˝ ®Ä{' k⁄y¡ ;ôdR qoô %Lv;ÿÛ"û kSy;ô' v;hÿ idô≤x ®Ä{"
kSy;ô' veTyÿnpu ·rÖ£;mÿmvÖe hoÿtVÖ yÿmpÿ·rvgRmvÖe nw ˝ÿ xmyTyetÖ ; vw dÖve t;ÿ"
suvGÖ y;RÃ y; ¨ÿˇmÖ ;St; yjÿm;n' v;cyitô t;….ÿrvÄe nw ˝ÿ suvgÖ | loôk˘
gÿmyitô y' i√ô„y;ˇSyÿ sçÖre pÿxnûU ;' NyÿSye¥Ö " p[qÿ mÖ " pÖxru …ÿ .ôitœÿitô s
a;itômR ;CzRiÃ t –3–
aXmô•jU …ÖR mitô p·rÿ iWçit m;ôjyR Tÿ yevÖ nw mÖ qoÿ tÖpyR Tÿ yevÖ s Eÿn'
tO¢û oå=u?ÿ yÖ•xoÿc•Öm‚u „m\LÃ loôk ¨pÿ itœteÖ tOPyÿit pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ôyR EÖv'
vedÖ t;' nÖ îWÖmjU Ã| /ˇ m®t" s˝rr;Ö,; îTy;ôh;•Ö' v;
ËgR•Mÿ mÖ®toå•ÿmvÖe ;vÿ ®ÄNıeåXmÿ˝SteÖ =udmÖ 'u tÖe xugCÿO ztuû y' i√ô„m îTy;ÿhÖ
322
ymevÖ √πi∑ô tmÿSy =u/û ; cÿ xucû ; c;ÿpyR itô i]" pÿ·riWôçNpyeiÃR t i]ôv√O ;
aÖ…¶y;Rv;ÿnvÖe ;…¶StSyÖ xuc˝ÿ xmyitô i]" pun"Ö pyeiÃR tô W$(sMpÿ¥NteÖ
W@±v; Aûtvÿ Aût…u .ÿrvÄe ;Syô xuc˝ÿ xmyTyÖ‡p;' v; EÖtTpu„p'Ö
y√πtÿ sÖ oÿåp;˝ xroåvÿk; vetsx;ô%y;ô c;vÿk;….íÖ iv k¡WTÖR y;poô vw
x;ôNt;" x;ôNt;….ÿrvÄe ;SyÖ xuc˝ÿ xmyitô yo v; aÖ…¶' …côtMpÿq[ mÖ "
pÖxru …ÿ /ô£;mÿtIêÖro vw t˝ xucû ; p[dÖ hoÿ mÖ<@ÜknÉ¡ Ö iv k¡WTR yeWÖ vw
pÿxnûU ;mÿnpu jIvnIôyo n v; EÖW g[;Mô yeWuÿ pÖxWu uÿ ihôto n;rÄ<yeWûu tmevÖ
xucû ;pRyÃ Ty‡∑;ô….ivR k¡WTR yô∑;=ÿr; g;yÖ]I g;ÿy]Ö oÿå…¶y;Rv;ÿnvÖe ;…¶tRSyÖ
xuc˝ÿ xmyit p;vÖkvÿtI….ôr•Ö' vw p;ÿvk Ö oå•enÿ vÖw ;Syô xuc˝ÿ xmyit
mOTû yuv;R EÖW ydÖ…¶b[˜R ,ÿ EÖt{Upû ' yT’¡„,;…jôn' k;„,IR ¨p;ônh;ôvpu ÿ muçteÖ
b[˜,ÿ vÖw mOTû yorÄNt/RˇÃ åÖe NtmOTRû yo/RˇÃ åÖe NtrÄ•;¥;ôidTy;ÿ¸rÄNy;mupÿ muçû teåÖ Ny;'
n;NtrevÄ mûTO yo/RˇÖ åe v;ô•;¥ÿ˝ ®Nıôe nmÿStôe hrÿse xoô…cWÖ îTy;ÿh
nmÖS’Tyô ih vsIÿy;˝smupcÄ rÿNTyô‡Ny' tÿe aÖSmˇÿpNtu hetÖ yÖ îTy;ÿhÖ
ymevÖ √πi∑ô tmÿSy xucû ;pRyÃ it p;vÖko aÖSm>yÿ˝ ≤xôvo .ÖvTe y;ôh;•Ö' vw
p;ÿvk Ö oå•ÿmvÖe ;vÿ ®NıeÖ √;>y;ôm…/ÿ £;mitô p[itÿiœTy; apÖSyÿvtI>y;ô˝
x;NTyÿw –4–
nOWû deÖ v…@itô Vy;`;ÿryit pÖ¤‰;¸ÿTy; yDmu% û m; rÿ.teå+,ôy;

Vy;`;ÿryitô tSm;ÿd+,ôy; pÖxvoå©;ÿinô p[ hÿr≤Ntô p[itÿiœTyôw
y√ÿW$(kyû⁄ ;R¥;ôty;ÿm;Sy vW$(k;ôr" Sy;ô¥• vÿW$(kyû⁄ ;R{=;ÿ˝…s yÖD˝
hÿNyuvû …R @Ty;ÿh pÖroå=ÿmvÖe vWÿ$( kroitô n;Syÿ y;ôty;ÿm; vW$(k;ôro
.vÿitô n yÖD˝ r=;ÿ˝…s fl≤Nt ¸ût;doô v; aÖNye devÖ ; aÿ¸tû ;doôåNye
t;nÿ…¶Ö…cdevÖ o.y;ÿNp[I,;itô ye devÖ ; devÖ ;n;ô…mitÿ dÖ›; mÿ/…u mô≈,e ;voÿ=it
323
¸ût;dÿívwÖ devÖ ;nÿ¸tû ;dÿíÖ yjÿm;n" p[I,;itô te yjÿm;nMp[I,≤Nt dÖ›vw

¸ût;dÿ" p[I,ô ;itô m/uWÿ ;¸ût;doÿ g[;Mô y' v; EÖtd•'Ö y∂?y;ÿr<Ä yMm/uû y∂Ö›;
mÿ/…u mô≈,e ;ôvo=ÿTyu.û yÖSy;vÿ®ı‰w g[mu iuû ∑n;voÿ=it p[;j;pÖTyo vw g[mÿu iûu ∑"
sÿyoinôTv;yÖ √;>y;ôMp[itÿiœTy;
anup·rÖc;rÄmvoÿ=TÖ ypÿ·rvgRmvÖe nw ;ÿNp[I,;itô iv v; EÖW p[;,ô "w p[jÖ y;ÿ
pÖx…u .ÿA?≥ yteÖ yoÿå…¶' …côNv•ÿ…/ô£;mÿit p[;,Öd; aÿp;nÖd; îTy;ÿh
p[;,ô ;nevÖ ;TmN/ÿˇe vcoRdô ; vÿ·rvoôd; îTy;ÿh p[jÖ ; vw vcR"Ã pÖxvoô v·rÿv"
p[jÖ ;mevÖ pÖxnU ;ôTmN/ÿˇÖ îN{oÿ vO]û mÿhNÖ t' vO]û o hÖt" Woÿ@xÖ ….ÿ.oôgR rw …ÿ sn;ôTs
EÖt;mÖ¶yeånIÿkvtÖ a;¸ÿitmpXyôˇ;mÿjhu oôˇSy;ô…¶rnIÿkv;ôNTSvenÿ
.;gÖ/ye nÿe p[Itô " Woÿ@xÖ/; vO]û Syÿ .oôg;nPyÿdh√wêkmÖ,R ne ÿ p;ôPmnoô
inrÿmCu ytÖ ydÖ¶yeånIÿkvtÖ a;¸ÿit' juhû oTyÖ…¶revÄ ;Sy;nIÿkv;ôNTSvenÿ
.;gÖ/ye nÿe p[Itô " p;ôPm;nÖmipÿ dhit vwêdmR,Ö ne ÿ p;ôPmnoô inmRCuÃ yteÖ
y' k;ômyetÿ …côrMp;ôPmnoô inmRCÃu yetÖ Te yekk ì¡ ô˘ tSyÿ ju¸y;…∞ôrmevÖ p;ôPmnoô
inmRCÃu yteÖ y' k;ômyetÿ t;ôjKp;ôPmnoô inmRCÃu yôte ie tô sv;R…Ã ,ô tSy;ÿn&uû Tyÿ
juÛy;ˇÖ;jô gÖve p;ôPmnoô inmRCÃu yÖtåe qoô %luû n;nwvÖ sUˇû _;>y;'Ã juhoitô
n;nwvÖ sUˇû _yoÿvIRyô Ã| d/;ôTyqoô p[itÿiœTyw –5–
¨denÿ muˇrÖ ;' nÖyie tÿ sÖ…m/Ö a; dÿ/;itô yq;ô jn'Ã yÖtåÿe vÖs' kôroitÿ t;ôdgO vÖe
t iˇôß a; dÿ/;it i]ôv√O ; aÖ…¶y;Rv;ÿnvÖe ;…¶StSmwÿ .;gÖ/ye Ã'
kroÖTy*‡duMÿ brI.RvNÖ TyUGv;R ¨ÿdMûu brÄ ËjRmÃ vÖe ;Sm;ô aipÿ d/;ôTyu‡dÿu Tv;ô
ivêeÿ devÖ ; îTy;ÿh p[;,ô ; vw ivêeÿ devÖ ;" p[;,ô rw vÖe nw mÖ ¥u Cÿ zÖtåe ¶eÖ .rÿNtuû
…c·ˇÿ….ô·rTy;ÿh ySm;ÿ EÖvnw Ã' …côˇ;yoÖ¥CzÿtÖe tenvÖw nw ˝Ö smÿ/yR itô pçÖ
idxoô dwvIÿyDÖR mÿvNtu devÖ I·rTy;ÿhÖ idxoô ÁºWÿ oånuÿ p[CÖ yvÖtåe p;mÿit'
324
dumiÖR tMb;/ÿm;n;ô îTy;¡hÖ r=ÿs;ômpÿhTyw r;ÖySpoWeÿ

yÖDpÿitm;ô.jÿNtIô·rTy;ÿh pÖxvoô vw r;ÖySpoWÿ" pÖxnU vÖe ;vÿ ®Nıe
WÖ≤@±.hRriÿ tô W@±v; Aûtvÿ Aût…u .ÿrvÄe nw ˝ÿ hritô √π pÿ·rÖgÁO vÿ tI .vtoô
r=ÿs;ômpÿhTywÖ sUyrÃR ‚Xmôh·R rÿkx É " purû St;ôidTy;ÿhÖ p[sTÿU yÖw ttÿ" p;vÖk;
a;ô≤xWoÿ no juWNt;ô…mTy;ôh;•Ö' vw p;ÿvk Ö oå•ÿmvÖe ;vÿ ®Nıe dev;surû ;"
s'yˇÿ ; a;sÖNte devÖ ; EÖtdp[iÿ trqmpXyôNtenÖ vw teÿ
p[TÖ ysurÿ ;njyÖNtdp[iÿ trqSy;p[itrqôTv' ydp[iÿ trq' i√ôtIyoô
hot;ôNv;h;ÿpTÖ[ yevÿ tenÖ yjÿm;noÖ .[;tOVÿ y;ÔyÖTyqoô anÿ….…jtmÖve ;….
jÿyit dxÖcMR .ÿvitô dx;ÿ=r; ivôr;Æ@±vr;jemÖ * loôk*
iv/Otÿ ;vÖnyoÿloôk R yoôivR/TÿO y;ô aqoô dx;ÿ=r; ivôr;@•Ã'
ivôr;Æ@±vrô ;Jyevô ;•;¥Öe p[itÿ itœÖTy‡sÿidvÖ v;
aÖNt·rÿ=mÖNt·rÿ=…môv;¶Iÿ/mÖ[ ;¶Iô/åe[ Xm;ÿnÖ' in dÿ/;it sÖÊv;yÖ √;>y;ô'
p[itÿiœTyw ivôm;nÿ EÖW idôvo m?yÿ a;Stô îTy;ÿhÖ Vyÿve tw y;ÿ …mmIteÖ m?yÿe
idôvo inihÿt"Ö pO‚XnôrXmeTy;ôh;•Ö' vw pOXNy•ÿmvÖe ;vÿ ®Nıe ctÖs…O .ôr;
puCz;ÿdie t cÖTv;·rÖ CzNd;ÿ˝…sô CzNdoÿ….revÄ ‡e N{Ö' ivê;ÿ avIvO/…Ö •Ty;ÿhÖ
vO≤ıÿmvÖe op;vÿttR Öe v;j;ÿn;ô˝ sTpÿitôMpitôimTy;ôh;•Ö' vw v;joå•ÿmvÖe ;vÿ
®Nıe suªÙÖ yRDÖ o dÖve ;˝ a; cÿ v=ÖidTy;ÿh p[jÖ ; vw pÖxvÿ" suªû Mp[jÖ ;mevÖ
pÖxnU ;ôTmN/ÿˇÖe y=ÿd…Ö ¶devRÖ o devÖ ;˝ a; cÿ v=ÖidTy;ÿh Svôg;’¡TywÖ
v;jÿSy m; p[svÖ ne oÿdg( ;[ .ô ,e odÿg.[ IôidTy;ÿh;ôs* v; a;ÿidôTy ¨Ö¥•udÿ g( ;[ .ô
EÖW inômo[ cÿ…•g[;.ô o b[˜,ÿ vÖw ;Tm;nÿmdu g( ûO ;itô b[˜,ÿ ;ô .[;tÿVO y'ô in gOÿ ;it
–6–
p[;cIômnuÿ p[iÖ dxÖMp[ie hÿ ivô√;inTy;ÿh devloôkmevÖ tw yoôp;vÿttR Öe

325
£mÿ?vmÖ…¶n;ô n;kô…mTy;ÿhmÖe ;nevÖ tw y;ÿ loôk;N£¡mte pO…qôVy;

aÖhmudNÖ t·rÿ=mÖ ;®ÿh…Ö mTy;ÿhmÖe ;nevÖ tw y;ÿ loôk;NTsôm;roÿhitô suvyÖ NR toô
n;pe=ÿ Ntô îTy;ÿh suvgÖ mR vÖe tw y;ÿ loôkmeTÖ y‡¶eÖ p[ie hÿ p[qmÖ o
dÿve yÖt;…mTy;ÿhoô.ye„ÿ vevÖ tw y;ÿ devmnu„û yeWûu c=udÿ /R ;it pÖç….ôr…/ÿ £;mitô
p;¤oÿ yÖDo y;v;ÿnvÖe yÖDStenÿ sÖh suvÿ gÖ | loôkmeiÿ tô nˇ_oôW;seitÿ
puroånuv;ôKy;ÿmNv;ÿhÖ p[Êy;ô a¶eÿ shß;ô=Te y;ÿh s;hÖß" p[jÖ ;pÿit"
p[jÖ ;pÿtrÖe ;¢‰wÖ tSmÿw te iv/emÖ v;j;ÿyÖ Sv;heTy;ôh;•'Ö vw v;joå•ÿmvÖe ;vÿ
®Nıe dÖ›" pU,û ;Rm*duMÿ brI˝ Svym;tO<û ,;y;'Ã juhoôTyUGvwR d?yUgdÃRu Mûu broÖås*
Svÿym;tO<û ,;mu„y;ÿmvÖe oj|Ã d/;itô tSm;ÿdmÖ tu oôåv;RcIômjU mRÖ pu ÿ
jIv;m‡iStôs…O .ÿ" s;dyit i]ôv√O ; aÖ…¶y;Rv;ÿnvÖe ;…¶StMp[iÿ tôœ;'
gÿmyitô p[ı e oÿ a¶e dIidih purû o nÖ îTy*duMÿ brIÖm; dÿ/;TyeWÖ ; vw sUmû IR
k,Rk Ã ;vTyetô y;ÿ h Smô vw dÖve ; asurÿ ;,;˝ xttÖh;R˝StO˝h≤Ntô ydetÖ y;ÿ
sÖ…m/ÿm;ôd/;ÿitô vj[mÿ vÖe tw CzÿtflÖ I' yjÿm;noÖ .[;tOVÿ y;yÖ p[ hÿritô StOTy;ô
aCzÿMb$(k;r' ivô/me ÿ te prÖme jNmÿ•¶Ö îitô vwk˚¡ tIôm; dÿ/;itô .;
EÖv;vÿ ®NıeÖ t;˝ sÿivôtvu rR <ÿe ySy …cô];…mitÿ xmIômyIô˝ x;NTy;ÿ
aÖ…¶v;RÃ hÖ v; aÿ…¶ô…ct'Ã duhû åÿe …¶ô…c√;ô…¶' duhÿ Öe t;˝ sÿivôtvu rR <ÿe ySy
…cô];…mTy;ÿhWÖw v; aÖ¶de oRh‡Ö StmÿSyÖ k<vÿ EÖv ≈;ÿysÖ oÿåveˇÖ ne ÿ h Smwn˝Ö
s duhÿ Öe ydetÖ y;ÿ sÖ…m/ÿm;ôd/;ÿTy…¶ô…cdevÖ tdÖ…¶' duhÿ e sÖ¢ teÿ a¶e sÖ…m/ÿ"
sÖ¢ …jô◊; îTy;ÿh sÖ¢vw ;Syô s;¢;ÿin p[I,;it pU,û yR ;ÿ juhoit pU,û R îÿvÖ ih
p[jÖ ;pÿit" p[jÖ ;pÿtrÖe ;¢‰wÖ NyUnÿ y; juhoitô NyUnÿ ;ô≤ı p[jÖ ;pÿit" p[jÖ ; asOjÿ t
p[jÖ ;n;ô˝ sO∑‰;ÿ aÖ…¶devRÖ >e yoô inl;ÿytÖ s idxoånuû p[;ivÿx∆Ö ◊u NÖ mnÿs;ô
idxoÿ ?y;yei∂ôG>y EÖvnw mÖ vÿ ®Nıe dÖ›;
purû St;ÿ∆hu oôTy;Jyenÿ oôp·rÿ∑;ôˇje íÿ vÖw ;Sm;ÿ î≤N{Öy' cÿ sÖmIcIÿ d/;itô
326
√;dÿxkp;lo vwê;nÖro .ÿvitô √;dÿxÖ m;s;ÿ" s'vTsÖr"

s'vÃ TsÖroÿå…¶vwêRÃ ;nÖr" s;ô=;devÖ vwêÿ ;nÖrmvÿ ®NıÖe
yTp[yÿ ;j;nUy;ôj;Nk⁄yû ;Ri√k¡‚Stô" s; yÖDSyÿ divRhoôm' k¡roit yÖDSyô
p[itÿiœTyw r;Ö∑'^ vw vwêÿ ;nÖro iv<mô®toÿ vwê;nÖr˝ ¸ûTv; m;ÿ®tÄ ;Ôuhÿ oit r;Ö∑^
EÖv ivxÖmnuÿ b›;Tyu‡û ∞wvêRÃw ;nÖrSy; ≈;ÿvyTyup;ô˝xu m;ÿ®tÄ ;Ôuhÿ oitô
tSm;ÿ{;ô∑'^ ivxÖmitÿ vdit m;®Öt; .ÿv≤Nt mÖ®toô vw devÖ ;n;ô' ivxoÿ
devivôxne vwÖ ;Smÿw mnu„yivôxmvÿ ®Nıe sÖ¢ .ÿv≤Nt sÖ¢gÿ,;ô vw mÖ®toÿ
g,Öx EÖv ivxÖmvÿ ®Nıe gÖ,ne ÿ gÖ,mÿn&ûu Tyÿ juhoitô ivxÿmvÖe ;Sm;ô
anuvÿ Tm;Rn' kroit –7–
vsoô/;Rr;'Ã juhoitô vsoÿmRÖe /;r;ÿsiÖ ditô v; EÖW; Ùÿyte Òtû Syô v; EÖnmeWÖ ;
/;r;Öm‚u „m\LÃ loôkÉ ipNvÿm;ônopÿ itœtÖ a;Jyenÿ juhoitô
tejoô v; a;Jyô' tejoô vsoô/;Rr;Ö tejsÿ vÖw ;SmwÖ tejoåvÿ ®ÖNıeåqoô k;m;ô vw
vsoô/;Rr;Ö k;m;ÿnvÖe ;vÿ ®NıeÖ y' k;ômyetÿ p[;,ô ;nÿSy;ô•;¥Ö' iv
…CzÿN¥;ô…mitÿ ivôg;[ h'Ö tSyÿ ju¸y;Tp[;,ô ;nevÖ ;Sy;ô•;¥Ö' iv …Cÿzn·ˇô y'
k;ômyÿte p[;,ô ;nÿSy;ô•;¥Ö˝ s' tÿnyu ;ô…mitô s'ttÿ ;ô' tSyÿ
ju¸y;Tp[;,ô ;nevÖ ;Sy;ô•;¥Ö˝ s' tÿnoitô √;dÿx √;dÖx;inÿ juhoitô √;dÿxÖ
m;s;ÿ" s'vTsÖr" sÃv' TsÖr,e vÖw ;Sm;ô a•Ömvÿ ®ÄNıeå•'Ã cÖ meå=u∞ÿ mÖ
îTy;ÿhtÖw √; a•ÿSy Âôp˝ Âôp,e vÖw ;•Ömvÿ ®NıeåÖ …¶íÿ mÖ a;pÿí mÖ
îTy;ÿhWÖw ; v; a•ÿSyô yoinô" syoÿNyôve ;•Ömvÿ ®Nıeå/eNRÖ {;…,ÿ juhoit devÖ t;ÿ
EÖv;vÿ ®NıeÖ yTsvÃWRe ;mÖ/…R mN{Ö" p[itô tSm;ôidN{oÿ devÖ t;ÿn;M.U…yœÖ.;ˇ_¡mÖ
î'{mÖ ˇu rÿ m;he≤N{ôymevÖ ;‚Smÿ•pûu ·rÿ∑;∂/;it yD;yu/û ;inÿ juhoit yÖDo vw
yÿD;yu/û ;inÿ yÖDmÖve ;vÿ ®ÄNıeåqoÿ EÖt√w yÖDSyÿ Âôp˝ Âôp,e vwÖ yÖDmvÿ
327
®Nıeåv.Oqû íÿ me Svg;ôk;ríÿ mÖ îTy;ÿh Svôg;’¡Ty; aÖ…¶íÿ me `ÖmíR ÿ mÖ

îTy;ÿhtÖw √w bÿ˜[ vcRsÖ Syÿ Âôp˝ Âôp,e vwÖ bÿ˜[ vcÖsR mvÿ ®NıÖ AKcÿ mÖe
s;mÿ c mÖ îTy;ÿhtÖw √w zNdÿs;˝ Âôp˝ Âôp,e vwÖ CzNd;ô˝Syvÿ ®NıeÖ
g.;ÃíR me vÖTs;íÿ mÖ îTy;ÿhtÖw √w pÿxnûU ;˝ Âp˝ Âôp,e vwÖ pÖxnU vÿ ®NıeÖ
kLp;ÿÔhu oôTyKlÿ¢O Syô KlO¢‰wÿ yuGmdyujû e jÿhu oit
…mqunTÖ v;yo‡ˇÖr;vÿtI .vtoôå….£;ÿNTy;ô Ek;ÿ c me itôßíÿ mÖ îTy;ÿh
devCzNdÖs' v; Ek;ÿ c itôßíÿ mnu„yCzNdÖs' ctÿßí;ô∑* cÿ
devCzNdôs' cwvÖ mÿn„u yCzNdôs' c;vÿ ®NıÖ a; ]yÿ‚S]˝xto juhoitô
]yÿ‚S]˝xÖ√w devÖ t;ÿ dÖve t;ÿ EÖv;vÿ ®NıÖ a;∑;ÿcTv;·r˝xto
juhoTyÖ∑;cÿTv;·r˝xd=r;Ö jgÿtIô j;gÿt;" pÖxvoô
jgÿTywvô ;Smwÿ pÖxnU vÿ ®NıeÖ v;jÿí p[svÖ íeitÿ √;dÖx' juhÿ oitô √;dÿxÖ
m;s;ÿ" s'vTsÖr" sÃv' TsÖr EÖv p[itÿ itœit –8–
aÖ…¶devRÖ >e yoåp;ÿ£;m∫;gÖ/ye …ÿ mCzm;ÿnSÖ t' dÖve ; aÿbvu[ •Ö pu ÿ nÖ a; vÿtSR v

hÖVy' noÿ vÖhie tô soÿåb[vIô√r'Ã vO,wÖ mÁÿmvÖe v;ÿjp[svÖ Iy'Ã juhvÖ…•itô
tSm;ÿd¶Ö yeÿ v;jp[svÖ Iy'Ã ju◊itô y√;ÿjp[svÖ Iy'Ã juhû oTyÖ…¶mevÖ
t∫;ÿg/Ö ye nÿe Ö smÿ/yR TÖ yqoÿ a….Wek Ö EÖv;Syô s cÿtdu x ÖR ….ÿjhRu oit sÖ¢
g[;Mô y; aoWÿ/y" sÖ¢;rÖ<y; ¨Ö.yIÿW;ômvÿ®ı‰;ô a•ÿSy;•Sy
juhoôTy•ÿSy;•ÖSy;vÿ®ı‰;ô a*dÿMu bre, ßuvû ,e ÿ juhoôTyUGv;R ¨ÿdMûu brÄ
ËgR•mÿ jûU vRw ;Sm;ô ËjRmÖ •Ömvÿ ®NıÖåe …¶vwR
dÖve ;n;ÿm…Ö .iWÿˇ_oå…¶ô…cNmÿn„ûu y;ÿ,;ô' tSm;ÿd…¶ô…c√WRiÃ tô n /;ÿv‡Öe dvÿ®ıÖ˝
ÁÿSy;•Öm•ÿ…mvÖ %luû vw vÖW| yı;vedÿ •Ö ;¥;ÿı;vedpûu ;vÿttRe ;ô•;¥ÿmvÖe ;….
¨Öp;vÿttR Öe nˇ_oôW;seitÿ ’û„,;ywÿ êetÖ vÿTs;ywÖ pyÿs; juhoôTyˆwvÖ ;Smôw r;i]ô'
328
p[ d;ÿpyitô r;i]ôy;hÿrhor;Ö]e EÖv;Smwô p[ˇÖe k;mÿm•Ö ;¥'Ã duh;te r;∑^.û tO oÿ

juhoit r;Ö∑m^ vÖe ;vÿ ®Nıe WÖ≤@±.juhÃR oitô W@±v; Aûtvÿ Aût„u vevÖ p[itÿ
itœitô .uvnÿ Sy ptÖ îitÿ rqmu% û e pç;¸ÿtIjuhR oitô vj[oô vw rqoô vj[,eÿ vwÖ
idxoôå…. jÿyTy‡…¶ô…ct˝ÿhÖ v; aÖm‚u „m\LloôkÉ v;toôå…. pÿvte
v;tn;ôm;inÿ juhoTyô>yÿve nw mÿ mÖ ‚u „m\LÃ loôkÉ v;tÿ" pvteÖ ]I…,ÿ juhoitô ]yÿ
îÄme loôk; EÖ>y EÖv loôk>É yoô v;tÖmvÿ ®Nıe smu{û oÿå…sô
n.ÿSv;ôinTy;ÿhtÖw √w v;tÿSy Âôp˝ Âôp,e vwÖ v;tÖmvÿ ®NıeåÔÖ≤ln;ÿ
juhoitô n Áÿtº We ;ÿmNÖ yq;¸ÿitrvÖkLpÿte –9–
suvû gÖ ;RyÖ vw loôk;yÿ devrÄqo yuJÿ yte y];kûtÀ ;yÿ mnu„yrÄq EÖW %luû vw
devÿ rÄqo ydÖ…¶‡rÄ…¶' yunæÿ Jmô xvÿs; Òtû ne Te y;ÿh yunû KTyevÖ nw ˝Ö s Eÿn'
yuˇû _" suvÿ gÖ | loôkmÖ…. vÿhitô yTsv;R…Ã ." pÖç….ÿyÔRûu ‰;¥uˇû _oÿåSy;ô…¶"
p[Cyutÿ " Sy;ôdpÿi[ tiœt;ô a;ÿ¸tyÖ" Syurpÿi[ tiœt;ô" Stom;ô
ap[iÿ tiœt;NyuKû q;inô itôs…O .ÿ" p[;t"svÖnåÿe …. mOx ÿ it i]ôv√O ;
aÖ…¶y;Rv;ÿnvÖe ;…¶St' yunÿ ·ˇ_ô yq;nÿ…s yuˇû _ a;ÿ/Iôytÿ EÖvmevÖ
tTp[Ty;¸ÿtyÖ‚Stœÿ≤Ntô p[itô Stom;ô" p[TyuKû q;inÿ yD;yÖ…DyÿSy Stoô]e
√;>y;ÿm…Ö . mÿx O TyÖte ;v;ôNvw yÖDo y;v;ÿn…¶∑oômo .Umû ; Tv; aÖSy;tÿ Ëô?vR"
i£¡ytÖe y;v;ÿnvÖe yÖDStm'tÃ tÖ oÿåNv;roÿhitô √;>y;ôMp[itÿiœTy;ô
EkÖy;p[Sÿ tutMÖ .vÖTyq;ô…. mOx ÿ TÖ yupnwÿ muˇrÿ o yÖDo nÿmTÖ yqoô s'tTÿ ywô p[ v;
EÖWoÿåSm;\Lloôk;∞‰ÿvteÖ yoÿå…¶' …cÿntûu e n v; EÖtSy;ÿin∑Ök a;¸ÿitôrvÿ
kLpteÖ y;' v; EÖWoÿåin∑Ök a;¸ÿit' juhû oitô ßvÿitô vw s; t;˝ ßvÿNtI'
yÖDoånûu pr;ÿ .vit yÖD' yjÿm;noô yTpÿnu …íôit' …cÿntûu
a;¸ÿtIn;ôMp[itÿiœTywô p[Ty;¸ÿtyÖ‚Stœÿ≤Ntô n yÖD" pÿr;Ö.vÿitô n
329
yjÿm;noôå∑;vupÿ d/;Tyô∑;=ÿr; g;yÖ]I g;ÿy]Ö ,e vÖw nw Ö' zNdÿs; …cnutÖe

ydek;ÿdxÖ ]w∑.ÿu ne Ö yd(√;dÿxÖ j;gÿtne Ö CzNdoÿ….revÄ nw Ã' …cnute np;ôTko vw
n;mÖWw oÿå…¶yRTpunÿ …íôityR EÖv' ivô√;Npunÿ …íôit' …cÿntûu a;
tOtû Iy;ôTpu®Wÿ ;ôd•ÿm·ˇô
yq;ô vw punÿ r;Ö/ye ÿ EÖvMpunÿ …íôityoRåÃ ¶‰;ô/ye neÿ Ö n›oRitô s punÿ r;Ö/ye mÖ ; /ÿˇÖe
yoÿå…¶' …côTv; n›oRitô s pÿnu …íôit' …cÿntu Öe yTpunÿ …íôit' …cÿntûu Aı‰;ô
aqoô %Lv;ÿ¸nû R cetÿ VÖ yeitÿ ®Ä{o v; EÖW ydÖ…¶yRq;ÿ Vy;ô`˝[ su¢û Mboô/yÿit
t;ôdgO vÖe t‡dqoô %Lv;ÿ¸íetVÖ yeitô yq;ô vsIÿy;˝sM.;gÖ/ye nÿe boô/yÿit
t;ôdgO vÖe t‡Nmnurÿ …Ä ¶mÿ…cnutÖ tenÖ n;›oRTô s EÖt;Mpunÿ …íôitmÿpXyôˇ;mÿ…cnutÖ
ty;ô vw s a;ÿ›oR¥ô Tpunÿ …íôit' …cÿntûu Aı‰wÿ –10–
zÖNdÖ…ít'Ã …cNvIt pÖxk u ;ÿm" pÖxvoô vw zNd;ÿ˝…s pxumû ;nevÖ .ÿvit

Xyen…Ö ct'Ã …cNvIt suvgÖ k R ;ÿm" Xyenô o vw vyÿs;ôMpitÿœ" Xyenô EÖv .UTû v;
suvÿ gÖ | loôkMpÿtit k˚û…ct'Ã …cNvItÖ y" k;ômyetÿ
xIWR<Ö v;nÖm‚u „mÃL\ loôkÉ Sy;ô…mitÿ xIWR<Ö v;nevÖ ;mu‚„m\LÃ loôkÉ
.ÿvTyljÖ…ct'Ã …cNvItÖ ctu"ÿ sItMp[itôœ;k;ÿmíÖ tÿßoô idxoÿ idô+vevÿ
p[itÿ itœit p[¨gÖ…ct'Ã …cNvItÖ .[;tOVÿ yv;ôNp[vw .[;tOVÿ y;•udt ¨.Öytÿ"
p[¨g' …cNvItÖ y" k;ômyetÿ Ö p[j;ôt;N.[;tOVÿ y;•udû ye Ö p[itÿjinô„ym;ÿ,;ôinitô
p[vw j;ôt;N.[;tÿVO y;•udû teÖ p[itÿ jinô„ym;ÿ,;n[qc£ô…ct'Ã …cNvItÖ
.[;tOVÿ yv;ôNvj[oô vw rqoô vj[mÿ vÖe .[;tOVÿ ye>yô" p[ hÿrit {o,Ö…ct'Ã
…cNvIôt;•ÿk;moô {o,Öe v; a•ÿiM.[ytÖe syoÿNyÖve ;•Ömvÿ ®Nıe smûÁU Ã'
…cNvIt pÖxk u ;ÿm" pxumû ;nevÖ .ÿvit p·rc;ôYy'Ã …cNvItÖ g[;mÿk;mo
g[;Mô yevÿ .ÿvit Xmx;nÖ…ct'Ã …cNvItÖ y" k;ômyetÿ iptOloôk Aÿ›yu ;ô…mitÿ
330
iptOloôk EÖv›oRiÃ t ivê;…m]jmdÖ¶I v…sÿœnº ;Sp/etR ;ô˝ s EÖt;

jÖmdÿ…¶ivRhVÖ y;ÿ apXyôˇ; ¨p;ÿ/ˇÖ t;….ôvRw s v…sÿœSye≤N{Öy'
vIôymÃR vO¤û yi√ÿhVÖ y;ÿ ¨pÖd/;ÿtI≤N{ôymevÖ t;….ÿvIôyR Ã| yjÿm;noô .[;tOVÿ ySy
vO¤ûπ hotu…û /R‚„ÿ,yÖ ¨pÿ d/;it yjm;n;ytÖn' vw hot;ô Sv EÖv;Sm;ÿ
a;ôytÿn î≤N{ôy' vIôymÃR vÿ ®NıeÖ √;dÖxopÿ d/;itô √;dÿx;=r;Ö jgÿtIô
j;gÿt;" pÖxvoô jgÿTywvÖ ;Smwÿ pÖxnU vÿ ®Nıeåô ∑;vÿ∑;vÖNyeWûu …/‚„,ÿyWÖe pU ÿ
d/;TyÖ∑;xÿf;" pÖxvÿ" pÖxnU vÖe ;vÿ ®NıeÖ W<m;ÿj;ôl R IyeÖ W@±v; Aûtvÿ
AûtvÖ" %luû vw devÖ ;" ipôtrÿ AûtnU vÖe devÖ ;≤NpôtNøû p[I,ÿ ;it –11–
pvÿSvô v;jÿs;tyÖ îTyÿn∑ûu Ku p[iÿ tôp∫ÿvit itôßoÿånu∑û .u íÖ tÿßo g;yÖi]yoô

y·ˇôßoÿånu∑û .u SÖ tSm;ôdêÿ≤S]ô….‚Stœ˝Ã‚Stœitô y∞tÿßo
g;yÖi]yÖStSm;ôTsv;R˝íÃ tÖ ru "ÿ pÖd" p[iÿ tôd/ÖTpl;ÿyte prÄm; v; EÖW;
zNdÿs;ô' ydÿn∑ûu Ku pÿrmÄ íÿt∑u oôm" Stom;ÿn;' prÄm≤Sÿ]r;Ö]o yÖD;n;'Ã prÄmoåêÿ"
pxUnû ;' pÿrmÄ ,e vwÖ nw MÖ prÄmt;'Ã gmyTye‡k…vô˝xmhÿ.vR itô y‚SmÖ•êÿ
a;lÖ>yteÖ √;dÿxÖ m;s;ô" pçÖtvR SÖ ]yÿ îÄme loôk; aÖs;v;ÿidôTy
Eÿk…vô˝x EÖW pÖj[ ;pÿit" p[;j;pÖTyoåêÖStmevÖ s;ô=;dÿ›O oitô xKvÿry"
pOœû M.ÿvNTyôNydÿNyôCzNdoôåNyeNÿ yÖe v; EÖte pÖxvÖ a; lÿ>yNt ¨Ötve ÿ g[;Mô y;
¨Ötve ;ÿr<Ä y; yCzKvÿry" pOœû M.vÖNTyêÿSy svRTÖ v;yÿ
p;qurR XÄ mMb[˜ÿ s;ômM.ÿvit rÄ‚Xmn;ô v; aêoô yÖt ÈÃêrÖ o v;
aêoåyÖtoåp[iÿ tiœtÖ" pr;ÿMpr;ÖvtÖ' gNtoôyTR p;ÿqrRu XÄ mMb[˜ÿ s;ômM.vÖTyêÿSyÖ
yTywÖ /OTywÖ s'’T¡ yCz;v;ks;ômM.ÿvTyuTs•yÖDo v; EÖW ydÿême/Ö "
kSt√πdÖ Te y;ÿ¸yû iR dô svoRÃ v; i£ôyteÖ n v;ô svRÖ îitô
s'’T¡ yCz;v;ks;ômM.vÖTyêÿSy svRTÖ v;yÖ py;R¢Ã ‰;ô anÿNtr;y;yÖ
331
svRSÃ tomoåitr;Ö] ¨ÿˇmmhÿ.vR itô svÖSR y;¢‰wÖ svRSÃ yÖ …jTywÖ svRmÃ vÖe
ten;ÿ“oitô sv|Ã jyit –12–
îit pçmk;<@º ctuq"R p[p;#k" 4
aq pçmk;<@e pçm" p[p;#k" 5

ydeknÉ¡ s˝Sq;ôpyÿit yÖDSyÖ s'tTÿ y;ô aivÿCzπd;yw‡Ö N{;" pÖxvoô ye
mÿ„u kÖr; ydwNÖ {;" sNtoôå…¶>yÿ a; lÖ>yNtÿe dÖve t;ÿ>y" sÖmdÃ'
d/;Ty;¶eyÖ I≤S]Ö∑.ë oÿ y;Jy;nuv;ôKy;ÿ" k⁄y;ô¥R d;ÿ¶yeÖ ISten;ÿ¶yÖe ;
y≤T]ô∑.ë SÖ tenNwÖ {;" smÿı O ‰wÖ n devÖ t;>y" sÖmd'Ã d/;it v;ôyveÿ inôyTu vÿte
tUprÖ m; lÿ.teÖ tejoôå¶ev;ôyR Su tejsÿ EÖW a; lÿ>yteÖ
tSm;ÿ¥iÖ {yÿõv™ ;ôyvu ;Ritÿ tÖi{yÿõõ™ …Ö ¶dÃhR itô SvmevÖ tˇejoåNvÿie tô y•
inôyTu vÿtÖe Sy;duNm;ÿ¥¥Öe jÿm;no inôyTu vÿte .vitô yjÿm;nÖSy;nÿNu m;d;y
v;yûmu tIÿ êetÖ vÿtI y;Jy;nuv;ôKyÿe .vt" stejSÖ Tv;yÿ
ihr<ygÖ."R smÿvtÖtR ;gÖ[ îTy;ÿ`;ôrm; `;ÿryit pÖj[ ;pÿitôvRw ihôr<ygÖ."R
pÖj[ ;pÿtre nuÂpÖTv;yÖ sv;Ã…R ,ô v; EÖW ÂÖp;…,ÿ pxUnû ;Mp[Ty; lÿ>ytÖe
yCz™m≈ÿ ,ûu StTpu®Wÿ ;,;˝ ÂÖp' yˇÿpU rÖ Stdê;ÿn;'ô ydÖNytoÿdNÖ tÌv;'ô ydVy;ÿ
îv xÖf;StdvIÿn;' ydÖjStdÖj;n;'Ã v;ôyvu Rw pÿxnûU ;‚Mpôy[ ' /;mÖ y√;ÿyVÖ yoÿ
.vÿTyetÖ mevÖ nw mÿ …Ö . sÃj' ;n;ôn;" pÖxvÖ ¨pÿ itœNte v;yÖVyÿ" k;ôy;R3"
p[;jÿ ;pÖTy;3 îTy;ÿ¸yû √R ;ÿyVyÃ' kûy⁄ ;RTpÖj[ ;pÿt·e ry;ô¥Tp[;jÿ ;pÖTy'
kûy⁄ ;R√;ôyoirÿy;ô¥√;ÿyVÖ yÿ" pÖx.u vR iÿ tô tenÿ v;ôyonwiR tô yTp[;jÿ ;pÖTy"
pÿru oÖ@;xoô .vÿitô tenÿ p[jÖ ;pÿtnÖe iRw tô yd(√;dÿxkp;lÖStenÿ
vwê;nÖr;•wTy;ÿ‡¶;vw„,Övmek;ÿdxkp;l'Ö invÃpR it dI≤=ô„ym;ÿ,oôå…¶"
sv;ÃR dÖve t;ô iv„,ÿyu DRÖ o dÖve t;ÿívÖw yÖD' c; rÿ.teåÖ …¶rÿvmÖ o dÖve t;ÿn;'ô
332
iv„,ÿ"uÃ prÄmo yd;ÿ¶;vw„,Övmek;ÿdxkp;l' inôvpR iÿ t dÖve t;ÿ EÖvo.Öytÿ"

p·rôgÁO Ö yjÿm;ônoåvÿ ®Nıe puroÖ@;xÿne Ö vw dÖve ; aÖm‚u „mÃL\ loôk
a;ÿ›vuR çÖ®,;Ö‚SmNy" k;ômyetÿ ;ôm‚u „m\LÃ loÖk Aÿ›yu ;ô…mitô s pÿru oÖ@;x'Ã
k⁄vIRt;Öm‚u „mÿ•vÖe loÖk Aÿ›oitô ydÖ∑;k¡p;lÖSten;ÿ¶yÖe o y≤T]ÿkp;ÖlStenÿ
vw„,Öv" smOı ÿ ‰wÖ y" k;ômyetÿ ;ô‚Sm\Lloôk Aÿ›yu ;ô…mitô s cÖ®˘
k¡v⁄ IRt;ô¶è tROû ' iv„,oÿSt<@ul
û ;StSm;ÿç®Ö " k;ôyoÃ‚R Sm•Öve loôk
Aÿ›oTy;‡idôTyo .ÿvtIôy' v; aidÿitrÄSy;mÖve p[itÿ itœÖTyqoÿ
aÖSy;mÖve ;…/ÿÃ yÖD' tÿntu Öe yo vw s'vTsÖrmu:yÖm.ûTO v;ô…¶' …cÿntûu e yq;ÿ
s;ô…m g.oÃåR vÖp¥ÿte t;ôdgO vÖe td;itômR ;CzÃ√Rπ êw ;nÖr'
√;dÿxkp;lMpûru St;ô…•vÃpR Te s'vTsÖro v; aÖ…¶vwêÃR ;nÖro yq;ÿ
s'vTsÖrm;ôPTv; k;ôl a;gÿte ivôj;yÿt EÖvmevÖ s'vÃ TsÖrm;ôPTv; k;ôl
a;gÿtåÖe …¶' …cÿntu eÖ n;itRmô ;CzRTÃ ye‡Ö W; v; aÖ¶"e ipôy[ ; tÖnyU √R êwÃÿ ;nÖr"
ipôy[ ;mÖve ;Syÿ tÖnvu mÖ vÿ ®NıÖe ]I<yÖte ;inÿ hÖvI˝iWÿ .v≤NtÖ ]yÿ îÖme loôk;
EÖW;' loôk;n;Ö˝ roh;ÿy –1–
pÖj[ ;pÿit" pÖj[ ;" sûÇO ; pÖ,e[ ;nûu p[;ivÿxˇÖ ;>yÖ" pun"Ö sM.ÿivtû'u
n;xÿKnoôTsoÿåb[vIdO›vÖidTs yo meåÖ t" pun"ÿ s'…cônvÖiditô t' dÖve ;"
smÿ…cNvÖNttoô vw t a;ÿ›vRu NyTsÖm…cÿNvÖNt≤∞TyÿSy …cTyÖTv' y EÖv'
ivô√;nÖ…¶' …cÿntûu Aû›oTyÖve kSmÖw kmÖ…¶íIÿytÖ îTy;ÿ¸r…¶ôv;nÿs;ônIitô
v; aÖ…¶íIÿyteå…¶ôv;nÖve .ÿvitô kSmÖw kmÖ…¶íIÿytÖ îTy;ÿ¸devÖR ; m;ÿ
ved…Ö •itô v; aÖ…¶íIÿyte ivôdru neÿ ' dÖve ;" kSmÖw kmÖ…¶íIÿytÖ
îTy;ÿ¸gOÁûR sÿ ;ônIitô v; aÖ…¶íIÿyte gOÁû vÿº .ÿvitô kSmÖw kmÖ…¶íIÿytÖ
îTy;ÿÛ" pxûmu ;nÿs;ônIitô v; aÖ…¶íIÿyte pxûmu ;nÖve .ÿvitô kSmwÖ
333
kmÖ…¶íIÿytÖ îTy;ÿÛ" sÖ¢ m;ô pu®Wÿ ;ô ¨pÿ jIv;ôinitô v; aÖ…¶íIÿyteÖ ]yÖ"

p[;çÖS]yÿ" pÖT[ yçÿ a;ôTm; sÿ¢mÖ EÖt;vÿNt EÖvnw mÿ mÖ ‚u „mÃL\ loôk ¨pÿ
jIv≤Nt pÖj[ ;pÿitrÄ…¶mÿ…ck°WtÖ tMpÿ…O qôVyÿbv[ Iô• mYyÖ…¶' cÿ„e yÖsie tÿ m;
/+yitô s; Tv;ÿitdÖÁm;ÿn;ô iv /ÿiv„yÖe s p;pIÿy;N.iv„yÖsIitô
soÿåb[vIôˇq;ô v; aÖh' k¡·r„y;…mô yq;ÿ Tv;ô n;itÿ/+Ö ytIitô s
îÖm;mÖ>yÿmx O Tp[j;pÿitSTv; s;dytûu ty;ÿ devÖ tÿy;i©rÄSvd(/vûu[ ;
sIôdte Iôm;mÖve ∑e k ÿ ;' ’ûTvop;ÿ/ˇÖ ;nÿitd;h;yÖ yTp[TyÖ…¶' …cÿNvIôt tdÖ….
mÿx
O Te pÖj[ ;pÿitSTv; s;dytûu ty;ÿ dÖve tÿy;i©rÄSvd(/( vuû[ ;
sIôdte Iôm;mÖve ∑e k ÿ ;' ’ûTvopÿ /Öˇåe nÿitd;h;y pÖj[ ;pÿitrk;mytÖ p[
j;ÿyyÖe ie tô s EÖtmu:yÿmpXyÖˇ˝ sÃv' TsÖrmÿ…b.ÖSttoÖ vw s p[;j;ÿytÖ
tSm;ÿTs'vTsÖrM.;ôy"ÃR p[vw j;ÿyteÖ t' vsÿvoåb[vu NÖ p[ Tvmÿjinœ; vÖyMp[
j;ÿy;mh;ô îitô t' vsÿ>u yÖ" p[;yÿCzÖˇ' ]I<yh;ÿNy…b.®ÄStenÖ ]I…,ÿ c
xÖt;NysÿjO NtÖ ]yÿ‚S]˝xt' cÖ tSm;ÿT}yÖhM.;ôy"RÃ p[vw j;ÿyteÖ
t;nû{u[ ; aÿbvu[ NÖ p[ yûyU mÿjin!(v' vÖyMp[ j;ÿy;mh;ô îitô t˝ ®Ö{>e yÖ"
p[;yÿCzNt˝ W@h;ÿNy…b.®ÖStenÖ ]I…,ÿ c xÖt;NysÿjO NtÖ ]yÿ‚S]˝xt' cÖ
tSm;ÿTW@ÖhM.;ôy"RÃ p[vw j;ÿytÖe t;n;ÿidôTy; aÿbvu[ NÖ p[ yûyU mÿjin!(v' vÖy' p[
j;ÿy;mh;ô îitô tm;ÿidôTye>yÖ" p[;yÿCzÖNt' √;dÖx;h;ÿNy…b.®ÖStenÖ ]I…,ÿ c
xÖt;NysÿjO NtÖ ]yÿ‚S]˝xt' cÖ tSm;ÿd√( ;dx;ôhM.;ôy"ÃR p[vw j;ÿyteÖ tenÖ vw
te sÖhßÿmsOjNtoô%;˝ sÿhßtÖmI' y EÖvmu:yÿ˝ s;hÖß' vedÖ p[
sÖhßÿMpÖxnU ;ÿ“oit –2–
yjÿWu ;ô v; EÖW; i£¡yteÖ yjÿWu ; pCytÖe yjÿWu ;ô iv mÿCu ytÖe ydû% u ; s; v;

EÖWtw ihÃR y;ôty;ÿªIô s; n pun"ÿ pÖy[ Ju yeTy;ÿ¸rû ¶ÿe yû+u v; ih ye tvÿ yû+u v;
334
ih dÿve ÙÖ tÿm;ô˝ îTyû% u ;y;Ã' juhoitô tenvwÖ nw ;ôMpun"Ö p[ yÿ¤u Öπ ten;y;ÿty;ªIô yo

v; aÖ…¶' yogÖ a;gÿte yûnu ·ˇ_¡ yû¤u π yÿÔu ;ôn„e v¶ÿe yû+u v; ih ye tvÿ yu+û v;
ih dÿve Ùtÿm;ô îTy;ÿhWwÖ v; aÖ¶ye oRgSÖ tenvwÖ nw 'Ã yun·ˇ_ yû¤u π yÿÔu ;ônWe uÿ
b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ Nyÿõõ™ …Ö ¶íÿte VÖ y;3 ¨ÿˇ;ôn;3 îitô vyÿs;'ô v; EÖW
pÿi[ tômy;ÿ cIytÖe ydÖ…¶yR•‰ÿç' …cnûyu ;TpÿiO ∑ôt EÿnmÖ ;¸ÿty ACzπyyuû dR ˇuÿ ;ôn'
n pitÿt˝u xKnuy;ôdsuvÿ GyoRåSy SyTp[;cô Inÿmˇu ;ôn' pÿ®u WxIôWmR pu ÿ d/;it
mu%tÖ EÖvnw mÖ ;¸ÿty ACz≤NtÖ noˇ;ôn' …cÿntu e suvGÖ yoÃåR Sy .vit s*ôy;R
jÿhu oitô c=ÿru veÄ ;‚SmÖNp[itÿ d/;itô i√jÃhRu oitô √π ih c=ÿWu I sm;ôNy;
jÿhu oit sm;ôn˝ ih c=u"û smÿı O ‰w dev;sûru ;" s'yˇÿ ; a;sÖNte v;ôm' vsûu
s' Nyÿd/tÖ t∂ºvÖ ; v;ÿm.Ö tO ;ÿvÔO tÖ t√;ÿm.Ö tO oÿ v;m.ûÊO v'
y√;ÿm.Ö tOû mÿ pu dÖ /;ÿit v;ômmevÖ ty;ô vsûu yjÿm;noô .[;tÿVO ySy vO¤πÖ
ihrÿ<ymU›IR .vitô JyoitÿvÖRw ihrÿ<y'Ö Jyoitÿv;ômR ' JyoitÿWvÖw ;SyÖ
Jyoitÿv;Rmô ' vÿ¤O π i√yÖj.u vRÃ itô p[itÿiœTyw –3–
a;poô v®ÿ,SyÖ pàÿy a;sÖNt; aÖ…¶r>yÿ?y;yÖˇ;" smÿ.vÖˇSyÖ ret"Ö

pr;ÿptÖˇidôymÿ.vÖ¥‚d(√tÖ IyÿMpÖr;pÿtˇÖ dÖs;vÿ.vidôy' vw ivôr;@Ös*
SvÖr;@±yi√ôr;j;ÿvpu dÖ /;ÿtIôme EÖvopÿ /ˇÖe y√; aÖs* ret"ÿ …sôçitô
tdÖSy;Mp[itÿ itœitô tTp[ j;ÿyteÖ t; aoWÿ/yo vIô®/oÿ .v≤NtÖ t;
aÖ…¶rÿ·ˇô y EÖv' vedÖ p[vw j;ÿyteå•;ôdo .ÿvitô yo rÿte SÖ vI Sy;Tpÿq[ mÖ ;y;ô'
tSyÖ …cTy;ÿm.ûu e ¨pÿ d?y;idôme EÖv;Smÿw sÖmIcIô ret"ÿ …sçtoô y"
…sôˇ_rÿte ;ô" Sy;Tpÿq[ mÖ ;y;ô' tSyÖ …cTy;ÿmNÖ y;mupÿ d?y;duˇmÖ ;y;ÿmNÖ y;˝ retÿ
EÖv;Syÿ …sôˇ_m;ô>y;mÿ.u yÖ tÖ" p·rÿ gO;Öit s'vTsÖr' n kçÖn pÖT[ yvÿrohÖ•e
hIme k˘ cÖn pÿT[ yvÖrohÿtSÖ tdÿne yovÖtR[ ' yo v; apÿxIW;R,mÖ…¶'
335
…cÿntuû åe pÿxIW;ômR ‚u „mÃL\ loôkÉ .ÿvitô y" sxIÿW;R,' …cnûtu e

sxIÿW;ômR ‚u „mÃL\ loôkÉ .ÿvit …c·ˇÃ' juho…mô mnÿs; `ûtO ne Ö yq;ÿ dÖve ;
îÖh;gmÿNvIôithoÿ]; At;ôv/O "ÿ smû{u Syÿ vÖynu Sÿ yÖ pTmÿÔhûu o…mÿ ivôêk¡m,R eÖ
ivê;h;mÿTyR˝ hÖiv‡·ritÿ Svym;tû<O ,;mupÿ /Ö ;yÿ juhoTyetÖ √; aÖ¶"e ≤xrÄ"
sxIÿW;R,mÖve ;…¶' …cÿntu eÖ sxIÿW;Rmô ‚u „mÃL\ loôkÉ .ÿvitô y EÖv' vedÿ suvgÖ ;RyÖ
v; EÖW loôk;yÿ cIytÖe ydÖ…¶StSyÖ ydyÿq;pUv| i£ôyteåsuvÿ GyRmSyÖ
tTsÿvu GyoÃåR …¶‡iíitÿmpu /Ö ;y;ô…. mOx ÿ ‡Öe i∞ ·ˇôm…cÿ·ˇ' …cnvÖi√
ivô√;NpûœO vº ÿ vIôt; vÿ…O jôn; cÖ mt;ÃnR ;[ yô e cÿ n" SvpÖTy;yÿ devÖ iditÃ' cÖ
r;Sv;idÿitmu®„Ö yeitÿ yq;pûvU mR veÖ nw ;ômpu ÿ /ˇeÖ p[;çÿmne ' …cnute suvGÖ yoÃåR Sy
.vit –4–
ivôêk¡m;R idôx;Mpitô" s nÿ" pÖxNU p;ÿtûu soÿåSm;Np;ÿtûu tSmÖw nmÿ" p[jÖ ;pÿtI
®Ö{o v®ÿ,oÖå…¶idÖx R ;MpitÖ" s nÿ" pÖxNU p;ÿtûu soÿåSm;Np;ÿtûu tSmÖw nmÿ EÖt;
vw dÖve t;ÿ EÖtWe ;ÿMpxûnU ;m…/ÿptyÖSt;>yoô v; EÖW a; vÿíO ‰tÖe y"
pÿxx u IôW;R<yÿpu dÖ /;ÿit ihr<ye∑k Ö ; ¨pÿ d/;TyetÖ ;>yÿ EÖv devÖ t;ÿ>yoô
nmÿSkroit b[˜v;ôidnoÿ vdNTyÖ¶* g[;Mô y;NpÖxNU p[ dÿ/;it
xûcu ;rÄ<y;nÿpyR itô ik˘ ttÖ ¨æCzÿ˝WÖtIitô y≤ıÿr<ye∑k Ö ; ¨ÿpdÖ /;ÿTyômtO Ö'
vw ihrÿ<ymÖmtO neÿ vwÖ g[;Mô ye>yÿ" pÖx>u yoÿ .eWjÖ ' k¡roitô nwn;ÿ≤Nhn‚St p[;,ô o
vw pÿq[ mÖ ; Svÿym;tû<O ,; Vy;ôno i√ûtô Iy;ÿp;ônStûtO Iy;nûu p[;<y;ÿTp[qmÖ ;˝
Svÿym;tû<O ,;mÿpu /Ö ;yÿ p[;,ô ne vwÖ p[;,ô ˝ smÿ/yR itô VyÿNy;id(√tIy;ÿmpu /Ö ;yÿ
Vy;ônne vwÖ Vy;ôn˝ smÿ/yR TÖ yp;ÿNy;ˇûtO Iy;ÿmpu /Ö ;y;ÿp;ônne vwÖ ;p;ôn˝
smÿ/yR TÖ yqoÿ p[;,ô rw veÄ nw ˝Ö s…mÿNıÖe .U.vRu "Ö suv·Ö ritÿ Svym;tû<O ,; ¨pÿ
d/;tIôme vw loôk;" Svÿym;tû<O ,; EÖt;….ô" %lûu vw Vy;˙ÿtI…."
336
pÖj[ ;pÿitô" p[;j;ÿytÖ ydÖte ;….ôVy;R˙tÖ I…." Svym;tû<O ,; ¨ÿpdÖ /;ÿtIôm;nÖve

loôk;nÿpu /Ö ;ywWÖ u loôk„É v…/ô p[ j;ÿyte p[;,ô ;yÿ Vy;ôn;y;ÿ‡p;ôn;yÿ v;ôce
Tv;ô c=ÿWu e Tv;ô ty;ÿ dÖve tÿy;i©rÄSvd(/vûu[ ; sIÿd;‡…¶n;ô vw dÖve ;" sÿvu gÖ |
loôkmÿ…jg;˝sÖNtenÖ pitÿt'u n;xÿKnuvNÖ t EÖt;ítÿß" Svym;tû<O ,;
aÿpXyôNt; idô=pU ;ÿd/tÖ tenÿ sÖvtR íÿ =uW; suvgÖ | loôkm;ÿyNÖ y∞tÿß"
Svym;tû<O ,; idô=pÿU dÖ /;ÿit sÖvtR í=uWvwÖ tdÖ…¶n;ô yjÿm;n" suvgÖ |
loôkmeiÿ t –5–
a¶Ö a; y;ÿih vIôtyÖ îTy;ôh;◊ÿtvÖw nw mÿ …Ö ¶' dûtU ' vÿ,O ImhÖ îTy;ÿh ¸ûTvwvnw Ã'
vO,ItÖåe …¶n;ô…¶" s…mÿ?ytÖ îTy;ÿhÖ s…mÿNı EÖvnw mÿ …¶vû]RO ;…,ÿ
jÏnÖidTy;ÿhÖ s…mÿı EÖv;‚Smÿ…•≤N{Öy' dÿ/;TyÖ¶"e StomÿMmn;mhÖ îTy;ÿh
mnûtu EÖvnw ‡ÿ metÖ ;inô v; aˆ;ÿ˝ ÂÖp;<yÿNvÖhmÖve nw 'Ã …cnûtu åe v;ˆ;ÿ˝
ÂÖp;…,ÿ ®Nıe b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ kSm;ÿTsÖTy;¥;ôty;ÿªIrÄNy; î∑ÿk;ô
ay;ÿty;ªI lokMpû,O Te yÿNw {;ô¶I ih b;ÿhSR pÖTyeitÿ b[yU ;idN{;ô¶I cÖ ih
dÖve ;n;ôMbOhSÖ pitôí;y;ÿty;m;noånucrÖ vÿtI .vÖTyj;ÿ…mTv;y;nu∑.ûu ;nÿu
crTy;ôTm; vw loÿkMpû,O ; p[;,ô oÿånu∑û ¢ë Sm;ÿTp[;,ô " sv;R<ô y©;ûNynÿu critô t;
aÿSyÖ sUddÿ ohsÖ îTy;ÿhÖ tSm;ôTp®ÿiWp®iWô rsÖ" somÿ˝ ≈I,≤NtÖ pOXnÿy
îTy;ôh;•'Ö vw pOXNy•ÿmvÖe ;vÿ ®NıÖåe koR v; aÖ…¶rÄ£oå•Öm•ÿmvÖe ;vÿ ®NıÖe
jNmÿNdÖve ;n;ô' ivxÿiS]Ö„v; roÿcnÖ e idôv îTy;ÿhmÖe ;nÖve ;Smÿw
loôk;Ô‰oitÿ„mt" kroitô yo v; î∑ÿk;n;Mp[itôœ;' vedÖ p[TyÖve itÿœitô
ty;ÿ dÖve tÿy;i©rÄSvd(/vûu[ ; sIôdTe y;ÿhWÖw ; v; î∑ÿk;n;Mp[itôœ; y EÖv' vedÖ
p[TyÖve itÿœit –6–
337
sûvu gÖ ;RyÖ v; EÖW loôk;yÿ cIytÖe ydÖ…¶vRjÿ[ Ek;dÖ≤xnIô

ydÖ¶;vÿk e ;dÖ≤xnIÿ‚Mmnûyu ;√jÿ,e[ nw ˝ suvgÖ ;RLloôk;dÖNtÖd?ÃR y;ô¥•
…mÿnyûu ;TSv®ÿ…." pÖxNU Vyÿ/yR de k e yUpû ‚Mmÿnoitô nwn'Ö vjÿ,e[
suvgÖ ;RLloôk;dÿNtÖd/R ;ÿit n Sv®ÿ…." pÖxNU Vyÿ/yR itô iv v; EÖW îÿ≤N{Öy,e ÿ
vIôy,ReÃ ?yRteÖ yoÿå…¶' …côNv•ÿ…/ô £;mÿTyw≤N{Öyc;R £mÿ,MÖ p[tI∑ÿk;ômpu ÿ
d?y;ô•≤e N{Öy,e ÿ vIôy,ReÃ Ö Vyÿ?O yte ®Ö{o v; EÖW ydÖ…¶StSyÿ itôß" xÿrVÄ y;ÿ"
pÖt[ IcIÿ itôrí‰ÖncU Iô t;>yoô v; EÖW a; vÿíO ‰tÖe yoÿå…¶' …cÿntuû åeÿ …¶'
…côTv; itÿs/O NÖ vmy;ÿ…ctMb[;˜Ö,;yÿ d¥;ôˇ;>yÿ EÖv nmÿSkroÖTyitqoô
t;>yÿ EÖv;Tm;n'Ö in„£°ÿnItÖe yˇeÿ ®{ pûru o /nûSu t√;toô anÿu v;tu tÖe tSmÿw te
®{ s'vTsÖr,e Ö nmÿSkro…mô yˇeÿ ®{ d≤=ô,; /nûSu t√;toô anÿu v;tu tÖe
tSmÿw te ®{ p·rvTsÖr,e Ö nmÿSkro…mô yˇÿe ®{ pÖí;ınûSu t√;toô anÿu v;tu
tÖe tSmÿw te ®{ed;vTsÖr,e Ö nmÿSkro…mô yˇÿe ®{oˇÖr;ınûSu t√;toô anÿu v;tu
tÖe tSmÿw te ®{edvu TsÖr,e Ö nmÿSkro…mô yˇÿe ®{oôp·rô /nuSû t√;toô anÿu v;tu
tÖe tSmÿw te ®{ vTsÖr,e Ö nmÿSkro…m ®Ä{o v; EÖW ydÖ…¶" s yq;ÿ Vy;ô`"[
£ûı ⁄ ‚StœÿTyevÖ ' v; EÖW EÖtihôR s'…cÿtmetÖ ®w pÿ itœte nmSk;ôrrw veÄ nw ˝ÿ
xmyitô yÿåe ¶yÿ" purIô„y;ÿ" p[ivÿ∑;" pO…qôvImnÿu )
teW;'ô TvmÿSyuˇmÖ " p[ ,oÿ jIôv;tÿve suv –
a;pÃ' Tv;¶Öe mnÖs;pÃ' Tv;¶Öe tpÖs;p'Ã Tv;¶e dIô=y;pÃ' Tv;¶ ¨pÖs≤∫ô‡r;pÃ'
Tv;¶e sûTu yy;p'Ã Tv;¶Öe d≤=ÿ,;….ôr;pÃ' Tv;¶eåv.ûqO ne ;‡p'Ã Tv;¶e vÖxy;pÃ'
Tv;¶e Svg;k;ôr,e ‡e Ty;ÿhWÖw ; v; aÖ¶re ;i¢ôStyÖvw nw mÿ ;“oit –7–
g;ôy]Ö ,e ÿ pûru St;ôdpu ÿ itœte p[;,ô mÖve ;‚SmÿNd/;it bOh{q'trÖ ;>y;ÿMpÖ=;vojÿ

EÖv;‚SmÿNd/;TyOtSuû q;yÿD;yÖ…Dyÿne Ö puCz¡mtOû „u vÖve p[itÿ itœit pOœû ®Ÿ pÿ
338
itœtÖe tejoô vw pOœû ;inô tejÿ EÖv;‚SmÿNd/;it pÖj[ ;pÿitrÄ…¶mÿsjO tÖ

soÿåSm;TsO∑û " pr;ÿõˇ¯Ö ' v;ÿrvÖNtIyÿne ;v;rytÖ t√;ÿrvÖNtIyÿSy
v;rvNtIyÖTv˝ XyÖtw ne ÿ XyÖte I aÿk®⁄ tÖ tCz‰wtÖ Syÿ XywtTÖ v'
y√;ÿrvÖNtIyÿne opÖitœÿte v;ôryÿt EÖvnw ˝Ã XyÖtw ne ÿ XyÖte I k¡®⁄ te
pÖj[ ;pÿt˙eÖ d≥ yÿ ne ;ippÖ=Mp[Tyupÿ itœte pÖme[ ;,ÿmvÖe ;Syÿ gCzitô p[;Cy;ÿ Tv;
idôx; s;ÿdy;…m g;yÖ],e Ö CzNdÿs;ô…¶n;ÿ devÖ tÿy;ô¶"e xIô„,;R¶"e ≤xrÄ ¨pÿ
d/;…mô d≤=ÿ,y; Tv; idôx; s;ÿdy;…mô ]w∑.ëÿ ne Ö CzNdÖsNe {ÿ,e dÖve tÿy;ô¶"e
pÖ=,e ;Ö¶"e pÖ=mupÿ d/;…m p[tÖ ICy;ÿ Tv; idôx; s;ÿdy;…mô j;gÿtne Ö
CzNdÿs; sivô]; dÖve tÿy;ô¶"e puCzÿnπ ;ô¶"e puCzÖmpu ÿ d/;ôMyu‡dIÿCy; Tv;
idôx; s;ÿdy;ôMy;nÿ∑u .ë ne Ö CzNdÿs; …mô];v®ÿ,;>y;' dÖve tÿy;ô¶"e pÖ=,e ;Ö¶"e
pÖ=mupÿ d/;MyU‡û ?vRy;ÿ Tv; idôx; s;ÿdy;…mô p;¤ÿnπ Ö CzNdÿs;ô
bOhSÖ pitÿn; dÖve tÿy;ô¶"e pûœO nº ;ô¶"e pûœO mupÿ d/;…mô yo v; ap;ÿTm;nmÖ…¶'
…cÿntuû åe p;ÿTm;ôm‚u „mÃL\ loôkÉ .ÿvitô y" s;Tm;ÿn' …cnûtu e s;Tm;ôm‚u „mÃL\ loôkÉ
.ÿvTy;Tme∑k Ö ; ¨pÿ d/;TyeWÖ v; aÖ¶re ;ÖTm; s;Tm;ÿnmÖve ;…¶' …cÿntu eÖ
s;Tm;ôm‚u „mÃL\ loôkÉ .ÿvitô y EÖv' vedÿ –8–
a¶ÿ ¨d/Öe y; tÖ îWÿyu vRuû ; n;mÖ ty;ÿ no mO@Ö tSy;ÿStÖe nmÖStSy;ÿStÖ ¨pÖ
jIvÿNto .Uy;ôSm;‡¶ÿe du/[ gÁ ik˝≤xl vNyÖ y; tÖ îWÿyu vRuû ; n;mÖ ty;ÿ
no mO@Ö tSy;ÿStÖe nmÖStSy;ÿStÖ ¨pÖ jIvÿNto .Uy;SmÖ pçÖ v; EÖtåeÿ ¶yoô
y≤∞tÿy ¨dÖ…/rÄve n;mÿ p[qmÖ o dû/u o[ i√ôtIyoô gÁÿStOtû Iyÿ"
ik˝≤xôlíÿtqûu oR vNyÿ" pçÖmSte>yoô yd;¸ÿtIônR jÿ¸u yû ;dÿ?vÖyu| cÖ yjÿm;n'
cÖ p[ dÿhye yuû dR teÖ ; a;¸ÿtIjuhRû oitÿ .;gÖ/ye neÿ vwÖ nw ;ÿHzmyitô
n;itÖmR ;CzRTy?vÖynRu R yjÿm;noô v;Ñÿ a;ôs•Öso" p[;,ô oÿå+yoí=û"u k,ÃyR oô"
339
≈o]ÿMb;¸ûvobRlmÿ ®U vÄ orojoå·rÿ∑;ô ivê;ôNy©;ÿin tÖn"U tÖnvu ;ÿ me sÖh

nmÿSte aStuû m; m;ÿ ih˝sIô‡rpÖ v; EÖtSm;ÿTp[;,ô ;" £;ÿm≤NtÖ yoÿå…¶'
…côNv•ÿ…/ô£;mÿitô v;Ñÿ a;ôs•Öso" p[;,ô îTy;ÿh p[;,ô ;nÖve ;TmN/ÿˇÖe yo ®Ö{o
aÖ¶* yo aÖPsu y aoWÿ/IWûu yo ®Ö{o ivê;ô .uvnÿ ;ivôvx e Ö tSmÿw ®Ö{;yÖ nmoÿ
aÖSTv;‡¸ÿit.;g;ô v; aÖNye ®Ö{; hÖiv.;ÃgR ; aÖNye xÿt®Ö{Iyÿ˝ ¸Tûv;
g;ÿvI/ukû ˘ cÖ®mÖte ne Ö yjÿWu ; crÄm;y;ô…m∑ÿk;y;ô' in dÿ?y;∫;gÖ/ye neÿ vÖw nw ˝
xmyitô tSyÖ Tvw xÿt®Ä{Iyÿ˝ ¸ûtimTy;ÿ¸yû SR yÖtw dÖ¶* i£ôytÖ îitô
vsÿvSTv; ®Ö{"w pûru St;ÿTp;Ntu ipôtrÿSTv; yÖmr;ÿj;n" ipôt…O .ÿd≤R =,Öt"
p;ÿNTv;‡idôTy;STv;ô ivêwdÿ vReÖ "w pÖí;Tp;ÿNtu ¥ut;ônSTv;ÿ m;®Öto
mÖ®≤∫ÿ®ˇrÄt" p;ÿtu devÖ ;STveN{ÿJyeœ;ô v®ÿ,r;j;noôå/St;ÿ∞oôp·rÿœ;∞
p;Ntûu n v; EÖtne ÿ pUtû o n me?yoô n p[o≤=ÿtoô ydÿne mÖ tÿ" p[;cô InÿMp[o=ô itô
yTs'…cÿtmÖ ;Jyÿne p[o=ô itô tenÿ pUtû StenÖ me?yÖStenÖ p[o≤=ÿt" –9–
sÖmIcIô n;m;ÿ…sô p[;cIô idˇ_Sy;ÿStÖåe …¶r…/ÿpitÿr…sôto rÿ≤=ôt;

yí;…/ÿpitûyíR ÿ goô¢; t;>y;'ô nmÖSt* noÿ mO@yt;'ô te y' i√ô„mo yíÿ noô
√πi∑ô t' v;ô' jM.ÿe d/;Myo‡jÖæSvnIô n;m;ÿ…s d≤=ô,; idˇ_Sy;ÿStÖ
îN{oå…/ÿpitô" pOd;ÿk"⁄û p[;cIô n;m;ÿ…s pÖt[ IcIô idˇ_Sy;ÿStÖe somoå…/ÿpit"
SvÖjoåvÖSq;v;ô n;m;ôSyudIÿcIô idˇ_Sy;ÿStÖe
v®Ö,oå…/ÿpit‚StÖríÿr;…jô‡r…/ÿpàIô n;m;ÿ…s bOhtÖ I idˇ_Sy;ÿStÖe
bOhSÖ pitôr…/ÿpit" …êÖ]o vÖ≤xnIô n;m;ÿsIôy' idˇ_Sy;ÿSte yÖmoå…/ÿpit"
kÖLm;WÿgI[ vo r≤=ôt; yí;…/ÿpitôyíR ÿ goô¢; t;>y;'ô nmÖSt* noÿ mO@yt;'ô te
y' i√ô„mo yíÿ noô √πi∑ô t' v;'ô jM.ÿe d/;Mye‡Ö t; vw dÖve t;ÿ aÖ…¶' …côt˝
rÿ=≤NtÖ t;>yoô yd;¸ÿtIônR jÿ¸u yû ;dÿ?vÖyu| cÖ yjÿm;n' c ?y;yeyyuû dR tÖe ;
340
a;¸ÿtIjuhRû oitÿ .;gÖ/ye neÿ vÖw nw ;ÿHzmyitô n;itÖmR ;CzRTÃ y?vÖynRu R yjÿm;no
hÖte yoô n;mÿ SqÖ teW;Ã' v" pûru o gûhO ; aÖ…¶vRÖ îWÿv" s≤lôlo inÿ≤lôMp; n;mÿ
SqÖ teW;'Ã vo d≤=Ö,; gûhO ;" ipôtroÿ vÖ îWÿv"Ö sgÿro vÖ…j[,oÖ n;mÿ SqÖ teW;Ã'
v" pÖí;d(ghûO ;" Sv“oÿ vÖ îWÿvoô g◊ÿroåvÖSq;v;ÿnoô n;mÿ SqÖ teW;Ã' v
¨ˇÖr;Ì»h; a;poÿ vÖ îWÿv" smu{û oå…/ÿptyoô n;mÿ SqÖ teW;Ã' v ¨Öp·rÿ gûhO ;
vÖW| vÖ îWÖvoåvÿSv;N£ÖVy; n;mÿ SqÖ p;…qÃvR ;ôSteW;Ã' v îÖh gûhO ; a•Ã' vÖ
îWÿvoåin…môWo v;ÿtn;ôm' te>yoÿ voô nmÖSte noÿ mO@ytÖ
te y' i√ô„mo yíÿ noô √πi∑ô t' voô jM.ÿe d/;…m ¸ût;doô v; aÖNye dÖve ;
aÿ¸tû ;doôåNye t;nÿ…¶Ö…cdÖve o.y;ÿNp[I,;it dÖ›; mÿ/…u mô≈,e twÖ ;
a;¸ÿtIjuhR oit .;gÖ/ye neÿ vÖw nw ;ÿNp[I,;ÖTyqoô %Lv;ÿ¸iû r∑ÿk;ô vw dÖve ;
aÿ¸tû ;dÖ îTyÿnpu ·rô£;mÃ' juhoôTypÿ·rvgRmveÖ nw ;ÿNp[I,;tIô‡m˝ StnÖmjU SÃR vNt'
/y;ôp;Mp[Py;ÿtm¶e s·rôrSyÖ m?yÿe )
¨Ts'Ã juWSvÖ m/ÿmu NtmUvR smûiu {yÖ˝ sdÿnmÖ ; ivÿxSv –
yo v; aÖ…¶MpÖy[ Ju yÖ n ivÿmçûu itô yq;êoÿ yûˇu _oåivÿmCu ym;nÖ"
=u?yÿNpr;Ö.vÿTyÖve mÿSy;ô…¶" pr;ÿ .vitô tMpÿr;Ö.vÿNtÖ' yjÿm;ônoånûu pr;ÿ
.vitô soÿå…¶' …côTv; lû=U o .ÿvtIôm˝ StnÖmjU SÃR vNt'
/y;ôp;…mTy;JyÿSy pû,U ;R˝ ßuc'Ã juhoTyeWÖ v; aÖ¶ie vÃmR oôko
ivômCu yÖvw ;Sm;ô a•Ömipÿ d/;itô tSm;ÿd;¸ûyíR vwÖ ' vedÖ yíÖ n su/û ;yÿ˝ hÖ
vw v;ôjI suihÿto d/;ôtITyÖ…¶v;Rv v;ôjI tmevÖ tTp[I,ÿ ;itô s EÿnMp[Itô "
p[I,ÿ ;itô vsIÿy;N.vit –10–
îN{;ÿyÖ r;Dÿe sUkrÖ o v®ÿ,;yÖ r;DÖe ’„,oÿ yÖm;yÖ r;DÖ AXyÿ AWÄ.Ö ;yÖ r;Dÿe
gvÖy" x;ÿdl RûU ;yÖ r;Dÿe g*ôr" pu®ÿ Wr;Öj;yÿ mÖk$ú "ÿ ≤=p[XyÖne SyÖ vitÃk
R ;ô
341
nIlÿ©oû" i£…mô" somÿSyÖ r;Dÿ" k⁄l©'ûu " …sN/oÿ" ≤x˝xûmu ;roÿ ihômvÿto
hÖStI –11–
mÖy"u p[;jÿ ;pÖTy ËÖlo hlIÿ+,o vOWdÖ˝xSte /;ôt"u srÿSvTyÖw x;·rÿ"

XyÖte ; pÿ®u WÖv;KsrÿSvtÖe xuk"¡ XyÖte " pÿ®u WÖv;‡g;ÿr<Ä yoÿåjo nÿkl
û⁄ " xk;ô
te p*ô„,; v;ôce £*ôç" –12–
aÖp;' nP]ÿe jÖWo n;ô£o mk¡r" k⁄lIôkyÖSteåk¡pÀ ;rSy v;ôce pÿ©w r;Öjo
.g;ÿy kûW⁄ Itÿk a;ôtI v;ÿhsÖ o divÃdR ;ô te v;ôyVÖ y;ÿ idôG>yíÿ£v;ôk"
–13–
bl;ÿy;jgÖr a;ô%"u sÿjO yÖ ; xÖy<@ÿkSÖ te mÖ]w ; mûTO yveåÿ …sôto mÖNyvÿe

SvÖj" k⁄M¡ .Iônsÿ" pu„krs;ôdo loÿiht;ôihSte Tv;ô∑;^ " pÿi[ tô≈Tu k;ÿyw v;hÖs"
–14–
pû®u WÄ mÖ gOû íÖN{mÿse goô/; k;lÿk; d;v;R`;ô$Ste vnÖSptIÿ‡n;me<Ö yêÖ ’„,oÖ

r;i]ÿyw ipôk" æ+v˚;ô nIlÿxI„,IRÖ teåÿ yRMÖ ,e /;ôt"u k¡TkÖ$" –15–
s*ôrI bÖl;k‡XyoRÃ mÖyrU "ÿ XyenÖ Ste gÿN/Öv;R,;Ö' vsÿnU ;' kÖipÔÿlo ®Ö{;,;Ã'
it·ˇôrI roÖihTk¡<⁄ @O,û ;cIÿ goôl·ˇÿk;ô t; aÿPsÖrs;ô‡mrÿ<y;y sOmrÖ "
–16–
pûWO tÖ o vÿêw dÖve " ipôTvo Nyïû" kxÖSteånÿmu Ty; aNyv;ôpoÿå/Rm;ôs;n;'Ã

342
m;ôs;' kÖXypÖ" Kv…yÿ" kû$⁄ ®ÿd;RTy*ÖhSte …sÿnIv;ôLyw bOhSÖ ptÿye ≤xTpû$u "
–17–
xk;ÿ .*ômI p;ôN]" kxoÿ m;NqIôlvÖSte ipÿt,ûO ;‡mOtÿ nUû ;' jhÿk;
s'vTsÖr;yÖ lop;ÿ kÖpotÖ ¨lUk
ÿ " xÖxSte nwAt≥û ;"
’¡kvÖ ;k¡"⁄ s;ivô]" –18–
®Â¡ r*Ö{" ’¡kl;ôs" xÖki⁄ nô" ipPpÿk;ô te xÿrVÄ y;ÿyw

h·rÖ,o m;ÿ®tÄ o b[˜,ÿ e x;ôg‡R StÖr=ÿ"u ’û„," ê; cÿtru =Ä o gÿd.RÖ St
îÿtrjÖn;n;ÿ‡mÖ¶yeÖ /UÕ,( ;ÿ –19–
aÖljÖ a;ÿNt·rô= ¨Ö{o mÖÌ"u PlÖvStÿåe p;‡midÿTyw h˝sÖs;…cÿ‡irN{;Ö<yw

k°x;ôR gO/"[ÿ ≤xitkÖ=I v;ÿ/;[ ,R sÖ Ste idôVy; ¥;ÿv;pO…qôVy;ÿ ê;ôivt(
–20–
sûpu ,Ö "R p;ÿjNÖR yo hÖ˝so vOkoÿ vOWdÖ˝xSt EÖNe {;

aÖp;mû{u oÿåyRMÖ ,e loÿp;ôx" …sô˝ho nÿklû⁄ o Vy;ô`S[ te mÿhNÖe {;yÖ k;m;ÿyÖ
prÿSv;n( –21–
a;ô¶yeÖ " ’û„,g[Ivÿ " s;rSvÖtI mÖWe I bÖ."u[ s*ôMy" p*ô„," Xy;ôm"
≤xÿitpûœO o b;ÿhSR pÖTy" ≤xôLpo vÿêw dÖve EÖNe {oÿå®Ö,o m;ÿ®tÄ " kÖLm;Wÿ
EeN{;ô¶" sÿ˝ihôtoÿå/or;ÿm" s;ivô]o v;ÿ®,Ä " peTvÿ" –22–
343
aêÿStUprÖ o goÿmgûO Ste p[;jÿ ;pÖTy; a;ÿ¶yÖe * ’û„,g[Ivÿ * Tv;ô∑*^ loÿmxsÖKq*

≤xÿitpûœO * b;ÿhSR pÖTy* /;ô]e pÿWO odÖr" s*ôyoR bÖl=Ö" peTvÿ" –23–
aÖ¶yeånIÿkvtÖe roihÿt;≤ÔrnÖ@v± ;‡nÖ/or;ÿm* s;ivô]* p*ô„,* rÿjtÖ n;ÿ.I

vwêdÖve * ipôx©*ÿ tUprÖ * m;ÿ®tÖ " kÖLm;Wÿ a;¶Öye " ’û„,oÿåj" s;ÿrSvÖtI
mÖWe I v;ÿ®,Ö " ’û„, Ek¡≤xitp;ôTpeTvÿ" –24–
îit pçmk;<@º pçm" p[p;#k" 5
aq pçmk;<@e Wœ" p[p;#k" 6

ihrÿ<yv,;ô"R xucyÿ " p;vÖk; y;sÿu j;ôt" kÖXypoô y;æSvN{ÿ" ) aÖ…¶'
g.|Ã d…/ôre ivÂ¡p;ôSt; nÖ a;pÖ" x˝ Syoôn; .ÿvNtu –
y;s;ô˝ r;j;ô v®ÿ,oÖ y;itô m?yÿe sTy;nûtO e aÿvpXyÖÔn;ôn;m( ) mÖ/íuû tuû "Ö
xucyÿ oô y;" p;ÿvk Ö ;St; nÖ a;pÖ" x˝ Syoôn; .ÿvNtu –
y;s;ô˝ devÖ ; idôiv ’û<v≤Ntÿ .Ö=' y; aÖNt·rÿ=e b¸û/; .vÿ≤Nt ) y;"
pÿ…O qôvIMpyÿsoôåNd≤Ntÿ xû£u ;St; nÖ a;pÖ" x˝ Syoôn; .ÿvNtu –
≤xôvne ÿ m;ô c=ÿWu ; pXyt;p" ≤xôvy;ÿ tÖnvu oåpÿ SpOxtÖ TvcÿMme )
sv;R˝Ã aÖ¶I˝rÿPsûWu doÿ ¸ve voô m…yô vcoôR blÖmojoô in /ÿˇ –
ydÖd" sÿMp[ytÖ Irh;ôvnÿdt; hÖte ) tSm;ôd; nÖ¥oÿ n;mÿ SqÖ t; voô
n;m;ÿin …sN/v" –
yTp[ie Wÿt;ô v®ÿ,ne Ö t;" xI.˝Ã sÖmvÿLgt )
td;ÿ“oôidN{oÿ vo yÖtIStSm;ôd;poô anÿu Sqn –
aÖpk Ö ;ôm˝ SyNdÿm;n;ô avIÿvrt voô ihk¡m( ) îN{oÿ vÖ"
x·ˇ_¡….devR IôStSm;ô√;,;Rmÿ vo ihôtm( –
344
Ekoÿ dÖve o aPyÿitœÖTSyNdÿm;n; yq;vÖxm( ) ¨d;ÿinWumhÖR I·ritô

tSm;ÿddu k Ö muCÿ yte –
a;poÿ .Ö{; `ûtO …md;pÿ a;sur¶Ä IWom*ÿ …b.[TÖ y;pÖ îˇ;" ) tIôvo[ rsoÿ
m/ûpu cO ;ÿmr'gmÖ a; m;ÿ p[;,ô ne ÿ sÖh vcÃsR ; gn( –
a;idTpÿXy;Myûtu v;ÿ Í,oÖMy; m;ô òWoÿ gCzitô v;õ™nÿ a;s;m( ) mNyÿe
.ej;ôno aÖmtO Sÿ yÖ tihôR ihrÿ<yv,;ôR atÿpO ' yÖd; vÿ"–
a;poô ih œ; mÿyoô.vu SÖ t; nÿ ËÖjRe dÿ/;tn ) mÖhe r,;ÿyÖ c=ÿse –
yo vÿ" ≤xôvtÿmoô rsÖStSyÿ .;jytÖhe nÿ" ) ¨ÖxtÖ I·rÿv m;ôtrÿ" –
tSm;ô arÃ' gm;m voô ySyÖ =y;ÿyÖ …jNvÿq ) a;poÿ jÖnyÿq; c n" –
idôiv ≈ÿySv;ôNt·rÿ=e ytSv pO…qôVy; sM.ÿv b[˜vcÖsR mÿ…s
b[˜vcÖsR ;yÿ Tv; –1–
aÖp;' g[h;ÿNgO;TyetÖ √;v r;ÿjsUy'Ö ydÖte e g[h;ÿ" sÖvoÿå…¶vR®Ã ,sÖvo

r;ÿjsÖ yU mÿ …¶sÖv…íTyÖSt;>y;ÿmvÖe sÿyU tÖ åe qoÿ ¨Ö.;vÖve loôk;vÖ…. jÿyitô
yíÿ r;jÖsyU neÿ je ;ônSyÖ yí;ÿ…¶ô…ctÖ a;poÿ .vÖNTy;poô v; aÖ¶.e ;[ tR VOÿ y;ô
ydÖpoÿå¶er/Ä St;ÿdpu dÄ /;ÿitô .[;tÿVO y;…..UTyÖw .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tOVÿ yo
.vTyÖmtO 'Ö v; a;pÖStSm;ÿd≤Ö ∫rvÿt;NtmÖ…. iWÿç≤NtÖ n;itRmô ;CzRitô
svRmÖ ;yÿru ie tô ySyÖtw ; ¨ÿp/IôyNtÖe y ¨ÿ cwn; EÖv' ved;‡•'Ö v; a;pÿ" pÖxvÖ
a;poå•ÿMpÖxvoÿå•;ôd" pÿxmûu ;N.ÿvitô ySyÖtw ; ¨ÿpdIôyNtÖe y ¨ÿ cwn; EÖv'
vedÖ √;dÿx .v≤Ntô √;dÿxÖ m;s;ÿ" s'vTsÖr" sÃv' TsÖr,e vÖw ;Sm;ô a•Ömvÿ
®NıÖe p;];ÿ…, .v≤NtÖ p;]Öe v; a•ÿm¥teÖ syoÿNyÖve ;•Ömvÿ ®NıÖ a;
√;ÿdxÖ ;Tpu®Wÿ ;ôd•ÿmÊÖ yqoô p;];ô• …Czÿ¥teÖ ySyÖtw ; ¨ÿp/IôyNtÖe y ¨ÿ cwn;
EÖv' vedÿ k⁄Mû .;íÿ kûM⁄ .Iíÿ …mqûnu ;inÿ .v≤Nt …mqûnu SyÖ p[j;ÿTyÖw p[ pÖj[ y;ÿ
345
pÖx…u .ÿ…mRqnuû jw ;ÃyR teÖ ySyÖtwÄ ; ¨ÿp/IôyNtÖe y ¨ÿ cwn; EÖv' vedÖ xuGv; aÖ…¶"
soÿå?vÖyu| yjÿm;nMpÖj[ ;" xûcu ;pÃyR itô ydÖp ¨ÿpdÖ /;ÿitô xucmÿ vÖe ;Syÿ
xmyitô n;itRmô ;CzRTy?vÖynRu R yjÿm;nÖ" x;Myÿ≤Nt pÖj[ ; y]Ötw ;
¨ÿp/IôyNtÖåe p;' v; EÖt;inô ˙dÿy;inô ydÖte ; a;poô ydÖte ; aÖp ¨ÿpdÖ /;ÿit
idôVy;….ÿrveÄ nw ;ô" s˝ sÿjO itô vWÃk Ru " pÖjNR yoÿ .vitô yo v;
EÖt;s;ÿm;ôytÿn'Ö KlO¢Ö' ved;ôytÿnv;N.vitô kLpÿtåe Sm; anusIôtmupÿ
d/;TyetÖ √; a;ÿs;m;ôytÿnmeWÖ ; KlO¢‡Ö yR EÖv' ved;ôytÿnv;N.vitô
kLpÿtåe Smw √÷√Ö mÖNy; ¨pÿ d/;itô ctÿßoô m?yeÖ /OTy;ô a•Ö' v; î∑ÿk;
EÖtT%lûu vw s;ô=;d•'Ö ydeWÖ cÖ®yRdtÖe ' cÖ®mÿpu dÖ /;ÿit s;ô=;deÖ v;Sm;ô
a•Ömvÿ ®Nıe m?yÖt ¨pÿ d/;it m?yÖt EÖv;Sm;ô a•Ã' d/;itô
tSm;ÿNm?yÖtoå•ÿm¥te b;hRSpÖTyo .ÿvitô b[˜Ö vw
dÖve ;n;ôMbOhSÖ pitôb˜R[ ,ÿ vÖw ;Sm;ô a•Ömvÿ ®Nıe b[˜vcRsÖ mÿ…s b[˜vcRsÖ ;yÖ
TveTy;ÿh tejSÖ vI bÿ˜[ vcRsÖ I .ÿvitô ySyÖWw ¨ÿp/IôytÖe y ¨ÿ cwnmÖve ' vedÿ
–2–
.Utû ∑eÖ k
Ö ; ¨pÿ d/;ôTy];ÿ]Ö vw mûTO yuj;ÃyR tÖe y]ÿy]wvÖ mûTO yuj;Rytÿ Öe ttÿ
EÖvnw mÖ vÿ yjtÿe tSm;ÿd…¶ô…cTsvÖmR ;yÿru ie tô sveRÖ ÁÿSy
mûTO yvoåve∑;ôStSm;ÿd…¶Ö…c•;….cÿ·rtÖvw pÖT[ ygÿne m….c;ôr" Stÿ,O tu e sUyû teÖ
v; EÖW yoÿå…¶' …cÿntuû e dÿve sûvu ;mÖte ;inÿ hÖvI˝iWÿ .vTyetÖ ;vÿNtoô vw
dÖve ;n;˝Ã sÖv;St EÖv;Smÿw sÖv;Np[ yÿCz≤NtÖ t Eÿn˝ suvNte
sÖvoÿå…¶vÃ®R ,sÖvo r;ÿjsÖ yU Mÿ b[˜sÖv…íTyoÿ dÖve Syÿ Tv; sivôt"u pÿs[ vÖ
îTy;ÿh sivôtpO s[ÿ tU EÖvnw MÖ b[˜,ÿ ; dÖve t;ÿ….rÄ…. iWÿçTÖ y‡•ÿSy;•Sy;ô….
iWÿçTÖ y•ÿSy;•ÖSy;vÿ®ı‰w pûru St;ÿTpÖT[ yçÿm…Ö . iWÿçit pûru St;ô≤ı
346
pÿt[ IôcInÖm•ÿm¥Ö tÿe xIWÖtR oÿå…. iWÿçit xIWÖtR o Á•ÿm¥Ö tÖ a;

mu%;ÿdNÖ vvÿß;vyit mu%tÖ EÖv;Sm;ÿ aÖ•;¥'Ã d/;TyÖ‡¶eSTv;ô
s;m[;Jÿ yen;ô…. iWÿç;ômITy;ÿhWÖw v; aÖ¶"e sÖvStenvwÖ nw mÿ …Ö . iWÿçitô
bOhSÖ ptÿSe Tv;ô s;m[;Jÿ yen;ô…. iWÿç;ômITy;ÿhÖ b[˜Ö vw
dÖve ;n;ôMbOhSÖ pitôb˜R[ ,ÿ vÖw nw mÿ …Ö . iWÿçtÖ IN{ÿSy Tv;ô s;m[;Jÿ yen;ô….
iWÿç;ômITy;ÿh≤e N{ÖymevÖ ;‚Smÿ•puû ·rÿ∑;∂/;TyetÖ √w r;ÿjsÖ yU Sÿ y ÂÖp' y EÖv'
ivô√;nÖ…¶' …cÿntûu ¨Ö.;vÖve loôk;vÖ…. jÿyitô yíÿ r;jÖsyU neÿ je ;ônSyÖ
yí;ÿ…¶ô…ctÖ îN{ÿSy suWvu ;ô,Syÿ dxÖ/≤e N{Öy' vIôyMÃR pr;ÿptÖˇ∂ºvÖ ;"
s*ÿ];mÖ<y; smÿ.rNsUyû teÖ v; EÖW yoÿå…¶' …cÿntuû åeÿ …¶' …cÿTv; s*ÿ];mÖ<y;
yÿjte ≤e N{ÖymÖve vIôy˝R Ã sÖM.OTy;ôTmN/ÿˇe –3–
sÖjrU Bdoåy;ÿvÃ …." sÖj®U WÄ ; a®ÿ,I…." sÖj"U sUyRÖ Etÿxne sÖjoW;ÿv…Ö ên;ô
d˝soÿ…." sÖjrU …Ä ¶vÃêRw ;nÖr î@;ÿ….ÒtûR ne Ö Sv;h;ÿ s'vTsÖro v; aBdoô m;s;ô
ay;ÿv; ¨ÖW; a®ÿ,Iô" sUyÖR Etÿx îÖme aÖ…ên;ÿ s'vTsÖroÿå…¶vÃêRw ;nÖr"
pÖxvÖ î@;ÿ pÖxvoÿ `ûtO ˝ sÃv' TsÖrMpÖxvoånuû p[ j;ÿyNte s'vTsÖr,e vwÖ ;Smÿw
pÖxNU p[ jÿnyit d.RStÖMbe jÿhu oitô y√; aÖSy; aÖmtO Ö' y√«ôyÃ|
t∂Ö.;RSt‚SmÿÔhu oitô p[vw j;ÿyteå•;ôdo .ÿvitô ySyÖvw ' ju◊Tÿ yetÖ ; vw dÖve t;ÿ
aÖ¶"e pûru St;ÿ∫;g;ôSt; EÖv p[I,ÿ ;ÖTyqoô c=urÿ veÄ ;¶e" purû St;ôTp[itÿ
d/;ôTy‡nÿN/o .vitô y EÖv' ved;‡poô v; îÖdmgÿe[ s≤lôlm;ÿsIôTs
pÖj[ ;pÿit" pu„krpÖ,eR v;toÿ .ûtU oÿålel;yÖTs" p[iÿ tôœ;' n;ivÿNdtÖ s EÖtdÖp;'
kûl ⁄ ;yÿmpXyÖˇ‚Smÿ•…Ö ¶mÿ…cnutÖ tidôymÿ.vÖˇtoô vw s
p[TyÿitœÖ‡¥;Mpûru St;ÿdpûu ;dÿ/;ôˇæCzroÿå.vÖTs; p[;cIô idGy;' dÿ≤=,Öt
¨Öp;dÿ/;Ts d≤=ÿ," pÖ=oÿå.vÖTs; dÿ≤=ô,;
347
idGy;MpÖí;dûpu ;dÿ/;ˇTpuCzÿm.vÖTs; p[tÖ IcIô idGy;mÿˇu rÄt ¨Öp;dÿ/;Ts

¨ˇÿr" pÖ=oÿå.vÖTsodIÿcIô idGy;mûpu ·rÿ∑;dûpu ;dÿ/;ôˇTpûœO mÿ.vÖTso?v;R
id‡…gôyMv; aÖ…¶" pçÿ∑e kÖStSm;ô¥dÖSy;' %nÿNTyÖ.I∑ÿk;' tûNO dNTyÖ….
xkÿrú ;Ö˝ sv;ôR v; îÖy' vyoÿ>yoô nˇÿ_' dûxO e dIÿPytÖe tSm;ÿidôm;' vy;ÿ˝…sô
nˇ_'Ö n;?y;ÿsteÖ y EÖv' ivô√;nÖ…¶' …cÿntûu e p[TyÖve itÿœTyÖ…. idxoÿ
jyTy;‡¶Öye o vw b[;˜ÿ ,Ö StSm;ÿdb( ;[ ˜Ö,;yÖ sv;RsÃ u idô+v/uk ÃR ˝Ö Sv;mÖve
ti∂xÖmNvÿTe yÖ‡p;' v; aÖ…¶" kûl ⁄ ;y'Ö tSm;ôd;poôå…¶˝ h;®ÿk;ô" Sv;mÖve
t¥oinôMp[ ivÿx≤Nt –4–
s'vÖ TÖ sÖrmu:yÿM.OTû v; i√ôtIyÿe s'vTsÖr a;ÿ¶yÖe mÖ∑;k¡p;l'Ö

invÃpR de NwÖ {mek;ÿdxkp;l' vwêdÖve ' √;dÿxkp;lMb;hRSpÖTy' cÖ®˘ vÿ„w ,Öv'
i]ÿkp;ôl' tOtû Iyÿe s'vTsÖråeÿ ….ô…jt;ÿ yjetÖ ydÖ∑;k¡p;loô .vÿTyÖ∑;=ÿr;
g;yÖ}y;ÿ¶yÖe ' g;ÿy]Ö Mp[;tÿ "svÖn' p[;tÿ "svÖnmevÖ tenÿ d;/;r g;yÖ]I' zNdoô
ydek;ÿdxkp;loô .vÖTyek;ÿdx;=r; i]ô∑gë NwÖ {' ]w∑.ëÿ MÖ m;?y'iÃ dnÖ˝ svÿnÖ'
m;?yÃi' dnmÖve svÿnÖ' tenÿ d;/;r i]ô∑.ë Ö' zNdoô yd(√;dÿxkp;loô .vÿitô
√;dÿx;=r;Ö jgÿtI vwêdÖve ' j;gÿt' tOtIysvÖn' tÿtO IysvÖnmÖve tenÿ
d;/;rÄ jgÿtI'ô zNdoô yä;ÿhSR pÖTyíÖ®.RviÖ t b[˜Ö vw dÖve ;n;ôMbOhSÖ pitôb˜[R vwÖ
tenÿ d;/;rÄ y√w„ÿ ,Öv≤S]ÿkp;ôlo .vÿit yÖDo vw iv„,ÿyu DÖR mÖve tenÿ d;/;rÄ
yˇOtû Iyÿe s'vTsÖråeÿ ….ô…jt;ô yjÿtåÖe ….…jÿTyÖw yTsÃv' TsÖrmu:yÿ‚Mbô.tIRmô mÖve
tenÿ loôk˝ Spÿ,O oitô y‚d(√tÖ Iyÿe s'vTsÖråeÿ …¶' …cÿntuû åeÿ Nt·rÿ=mÿve tenÿ
SpO,oitô yˇOtû Iyÿe s'vTsÖre yjÿtåÖe mumveÖ tenÿ loôk˝ Spÿ,O oTye‡Ö t' vw prÿ
a;$(,;Ör" kÖ=Iv;˝Ã a*≤xôjo vIôthÿVy" ≈;yÖsS]ÖsdÿSyu" p*®kûT⁄ Sy"
pÖj[ ;k;ÿm; a…cNvtÖ ttoô vw te sÖhß˝ shßMpu]û ;nÿivNdNtÖ p[qtÿ e
348
pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ôSt;Mm;];ÿm;“oitô y;' teågÿCzÖNy EÖv' ivô√;netÖ mÖ…¶' …cÿntu e
–5–
p[jÖ ;pÿitrÄ…¶mÿ…cnutÖ s =ûru pÿiv.ûTRU v;itÿœˇ' dÖve ; …b>yÿtoô nop;ÿyNÖ tee

zNdoÿ….r;ÖTm;nÃ' z;d…yôTvop;ÿyNÖ tCzNdÿs;' zNdÖSTv' b[˜Ö vw zNd;˝…sô
b[˜,ÿ EÖt{ûpU ' yT’¡„,;…jôn' k;„,IRÃ ¨p;ônh;ôvpu ÿ muçtÖe hNdoÿ….rÄve ;Tm;nÃ'
z;d…yôTv;…¶mupÿ crTy;ôTmnoåih˝s;yw devinô…/v;R EÖW in /IÿyteÖ
ydÖ…¶rÄNye v;ô vw inô…/mgÿ¢u ' ivôNd≤NtÖ n v;ô p[itô p[ j;ÿn;Tyu% û ;m;
£;ÿmTy;ôTm;nÿmveÖ ;…/ôp;' k¡®⁄ tÖe gu¢‰;ô aqoô %Lv;ÿ¸nû ;R£Myeitÿ nwAT≥û yÿ% u ;
yd;ô£;mÖ…e •AÃT≥ y; a;ôTm;nÖmipÿ d?y;ôˇSm;ô•;£My;ÿ pu®WxIôWmR pu ÿ d/;itô
gu¢‰; aqoô yq;ÿ b[yUû ;detÖ Nmÿe gop;ôyie tÿ t;ôdgO veÖ tTpÖj[ ;pÿitôv;R
aqÿv;ô…R ¶rÄve dÖ?yõ™õ;ÿqvR,Ö StSye∑k ÿ ; aÖSq;NyÖte ˝ hÖ v;v
tdOiWÿr>Ä ynÿvU ;ôcNe {oÿ d/Iôco aÖSq….ô·ritô yid∑ÿk;….rÄ…¶' …cônoitô
s;Tm;ÿnmevÖ ;…¶' …cÿntu eÖ s;Tm;ôm‚u „m\Ll Ã oôkÉ .ÿvitô y EÖv' vedÖ xrIÿrÖ' v;
EÖtdÖ¶ye ≤R ∞Tyÿ a;ôTm; vÿêw ;nÖro y≤∞ôte vwêÿ ;nÖr' jûhu oitô xrIÿrmevÖ
sÖ˝S’Ty;ô>y;roÿhitô xrIÿrÄ' v; EÖt¥jÿm;nÖ" s˝Sk¡®⁄ tÖe ydÖ…¶' …cÿntûu e
y≤∞ôte vwêÿ ;nÖr' juhû oitô xrIÿrmÖve sÖ˝S’Ty;ôTmn;ô>y;roÿhitô tSm;ôˇSyÖ
n;vÿ ¥≤NtÖ jIvÿ•vÖe dÖve ;nPyÿie t vwê;nÖycR ;R purIÿWmÖ pu ÿ d/;tIôy' v;
aÖ…¶vwêRÃ ;nÖrStSyÖWw ; …citôyTR purIÿWmÖ…¶mevÖ vÿêw ;nÖr' …cÿntu EÖW; v; aÖ¶"e
ipôy[ ; tÖnyU √R êwÿ ;nÖr" ipôy[ ;mÖve ;Syÿ tÖnvu mÖ vÿ ®Nıe –6–
aÖ¶ve Rw dIô=y;ÿ devÖ ; ivôr;jÿm;“uviNtÖßo r;]IÿdIR≤=Öt" Sy;ÿiT]Öpd;ÿ

ivôr;æ@±vrô ;jÿm;“oitô W@^;]IÿdIR≤=Öt" Sy;ôTW@±v; Aûtvÿ" s'vTsÖr"
349
sÃv' TsÖro ivôr;Æ@±vrÖ ;jÿm;“oitô dxÖ r;]IÿdIR≤=Öt" Sy;ô∂x;ÿ=r;

ivôr;Æ@±vrô ;jÿm;“oitô √;dÿxÖ r;]IÿdIR≤=ôt" Sy;ôd√( ;dÿxÖ m;s;ÿ" s'vTsÖr"
sÃv' TsÖro ivôr;Æ@±vrô ;jÿm;“oitô ]yoÿdxÖ r;]IÿdIR≤=Öt" Sy;ôT]yoÿdxÖ
m;s;ÿ" s'vTsÖr" sÃv' TsÖro ivôr;i@±vrÖ ;jÿm;noitô pçÿdxÖ r;]IÿdIR≤=Öt"
Sy;ôTpçÿdxÖ v; aÿ/mR ;ôsSyÖ r;]ÿyoå/Rm;sÖx" sÃv' TsÖr a;ÿPyte
s'vTsÖro ivôr;Æ@±vrÖ ;jÿm;“oit sÖ¢dÿxÖ r;]IÿdIR≤=ôt" Sy;ôd√( ;dÿxÖ m;s;ô"
pçÖtvR "Ö s sÃv' TsÖr" s'vÃ TsÖro ivôr;Æ@±vrÖ ;jÿm;“oitô ctÿ…u vR˝xitô˝
r;]IÿdIR≤=Öt" Sy;ô∞tu…ÿ vR˝xitr/Rm;ôs;" sÃv' TsÖr" sÃv' TsÖro
ivôr;Æ@±vrÖ ;jÿm;“oit i]ô˝xtÖ˝ r;]IÿdIR≤=ôt" Sy;ÿiT]Ö˝xdÿ=r;
ivôr;Æ@±vrÖ ;jÿm;“oitô m;sÃ' dI≤=Öt" Sy;ô¥o m;sÖ" s sÃv' TsÖr" s'vÃ TsÖro
ivôr;Æ@±vrÖ ;jÿm;“oit cÖtru oÿ m;ôso dIÿ≤=ôt" Sy;ÿ∞tÖ ru oÖ v; EÖtMm;ôso
vsÿvoå…b.®ÖSte pÿ…O qôvIm;jÿyNg;yÖ]I' zNdoôå∑*
®Ä{;Stÿåe Nt·rÿ=mÖ ;jÿy≤N]Ö∑.ë 'Ö zNdoÖ √;dÿx;idôTy;Ste idvÖm;jÿyÔÖ gÿtI'ô
zNdÖSttoô vw te Vy;ôvtO mÿ gCzÖCzwœ^ ‰'Ã devÖ ;n;ô' tSm;ôd√( ;dÿx m;ôso
.ûTO v;…¶' …cÿNvItÖ √;dÿxÖ m;s;ÿ" s'vTsÖr"
s'vÃ TsÖroÿå…¶…íTyÖStSy;ÿhor;ô];,I∑ÿk; a;ô¢∑e k ÿ men' …cnûtu åe qoÿ
Vy;ôvtO mÿ vÖe gÿCzitô ≈wœ‰ÿ˝ sm;ôn;n;ÿm( –7–
suvû gÖ ;RyÖ v; EÖW loôk;yÿ cIytÖe ydÖ…¶St'

y•;Nv;ôrohÿTe suvgÖ ;RLloôk;¥jÿm;no hIyet pO…qôvIm;£¡…mWMp[;,ô o m;ô m;
h;ÿsIdÖNt·rÿ=mÖ ;£¡…mWMpÖj[ ; m;ô m; h;ÿsIôi∂vÖm;£¡…mWÖ˝
suvrÿ gÖNmeTy;ÿhWÖw v; aÖ¶re Nÿ v;roÖhStenvwÖ nw mÿ NÖ v;roÿhit suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ
smÿ∑‰Öw yTpÖ=sÿ‚Mmt;‚Mmnûyu ;TknIÿy;˝s'
350
yD£Ötmu pu yeÿ ;ôTp;pIôySySy;ôTmnÿ" pÖj[ ; Sy;ô√ie dÿs‚Mmt;‚Mmnoitô

Jy;y;ÿ˝smÖve yÿD£Ötmu puÿ iw tô n;Sy;ôTmnÖ" p;pIÿysI pÖj[ ; .ÿvit s;hÖß'
…cÿNvIt p[qmÖ ' …cÿNv;ôn" sÖhßÿs‚Mmtoô v; aÖy' loôk îÖmmÖve loôkmÖ….
jÿyitô i√W;ÿhß' …cNvIt i√ôtIy'Ã …cNv;ôno i√W;ÿhß'Ö v;
aÖNt·rÿ=mÖNt·rÿ=mÖve ;…. jÿyitô i]W;ÿhß' …cNvIt tûtO IyÃ' …cNv;ôn"
i]W;ÿhßoô v; aÖs* loôkoÿåmumveÖ loôkmÖ…. jÿyit j;nudflÖ ' …cÿNvIt
p[qmÖ ' …cÿv;ôno g;ÿyi]ôyvw me ' loôkmÖ>y;roÿhit n;….dÖfl' …cÿNvIt i√ôtIyÃ'
…cNv;ôniS]Ö∑.ë vwÖ ;Nt·rÿ=mÖ>y;roÿhit g[IvdÖfl' …cÿNvIt tûtO IyÃ' …cNv;ôno
jgÿTywvÖ ;mu' loôkmÖ>y;roÿhitô n;…¶' …côTv; r;Öm;mupyeÿ ;dyoôn* retoÿ
/;Sy;ômIitô n i√ôtIyÃ' …côTv;NySyÖ ≤S]yÖmpu yeÿ ;ô• tûtO IyÃ' …côTv; k;'
cÖnopÿye ;ô{te oô v; EÖt…• /ÿˇeÖ ydÖ…¶' …cÿntuû e ydÿpu yeÖ ;{etsÿ ;ô Vyÿ?O yÖte ;‡qoô
%Lv;ÿ¸rp[jSÖ y' t¥•opÖye ;iditô y{etÿ "Ö …sc;ÿvpu dÖ /;ÿitô te EÖv
yjÿm;nSyÖ retoÿ …b.OtSÖ tSm;ôdpu yeÿ ;ô{te sÖ oåSk¡Nd;yÖ ]I…,ô v;v ret;˝Ã…s
ipôt; pû]u " p*]oô yd(√π rÿte "Ö …sc;ÿvpu dÖ?y;{etoÿåSyÖ iv …Cz¡N¥;iˇÖß ¨pÿ
d/;itô retsÿ "Ö s'tTÿ y; îÖy' v;v pÿq[ mÖ ; rÿte "Ö …sGv;Gv; îÖy'
tSm;ôTpXyÿNtIôm;MpÿXy≤NtÖ v;c'Ö vdÿNtImÖNt·rÿ=' i√ôtIy;ÿ p[;,ô o v;
aÖNt·rÿ=Ö' tSm;ô•;Nt·rÿ=MÖ pXyÿ≤NtÖ n p[;,ô mÖs* tûtO Iy;ô c=uvû ;R aÖs*
tSm;ôTpXyÿNTyÖmMU pXyÿ≤NtÖ c=u‡û yRjWÿu mÖe ;' c;ôm'U copÿ d/;itô mnÿs;
m?yÖm;meWÖ ;' loôk;n;ô' KlO¢‰;ô aqoÿ p[;,ô ;n;ÿ‡imô∑o yÖDo .Og…uÿ .r;xIôd;R
vsÿ…u .ô‡StSyÿ t îÖ∑Syÿ vIôtSyÖ {ivÿ,hÖe .ÿ=Iôy‡e Ty;ÿh StutxÖS]e
EÖvtw ne ÿ duhe ipôt; m;ÿt·Ö rê;…Cz¡{; pÖd; /;ô a…Cz¡{; ¨Ö≤xjÿ" pÖd;nÿu t=û"u
somoÿ ivêÖiv•Öte ; nÿWe äÖ h» SÖ pitÿ®Kq;mÖd;inÿ x˝…sWÖidTy;ÿhtÖw √;
aÖ¶®e KÖ q' tenvwÖ nw mÖ nuÿ x˝sit –8–
351
sûyU tÖe v; EÖWoÿå¶Iôn;' y ¨Ö%;y;ÿiM.Öy[ tÖe ydÖ/" s;ôdyÖÌe .;Ã"R pÖp[ ;dÿk u ;"
Syûru qoô yq;ÿ sÖv;TpÿT[ yvÖrohÿit t;ôdgO veÖ td;ÿsNÖ dI s;ÿdyitô g.;Ã,R ;ô'
/OTy;ô apÿp[ ;d;ôy;qoÿ sÖvmevÖ nw 'Ã kroitô g.oôR v; EÖW ydu:yoô yoinÿ"
≤xôKy'Ã yæCzÖKy;ÿd% ûu ;' inôÂhe¥Ö onÖge .R |Ö inhÃ<R y;ôTW@ÿ¥u ;m˝ ≤xôKyÿM.vit
Wo!;ivihôto vw pu®Wÿ a;ôTm; cÖ ≤xrÿí cÖTv;yR©;ÿNy;ôTm•Öve nw ‚ÿ Mb.itR
pÖj[ ;pÿitôv;R EÖW ydÖ…¶StSyoô%; coôl% U l
ÿ ' cÖ Stn*ô t;vÿSy pÖj[ ; ¨pÿ
jIv≤NtÖ ydû% u ;' coôl% U l
ÿ ' copÖd/;ÿitô t;>y;ÿmvÖe
yjÿm;noôåmu‚„mÃL\ loôkåÉ¡ …¶' dÿhu e s'vTsÖro v; EÖW ydÖ…¶StSyÿ
]e/;ivihôt; î∑ÿk;" p[;j;pÖTy; vÿ„w ,ÖvIvÃêwR kmR,Ö Irÿhor;ô];<yevÖ ;Syÿ
p[;j;pÖTy; ydu:yÿ‚MbÖ.itÃR p[;j;pÖTy; EÖv tdupÿ /ˇÖe yTsÖ…m/ÿ
a;ôd/;ÿit vw„,Öv; vw vnÖSptÿyo vw„,ÖvIrÄve tdupÿ /ˇÖe yid∑ÿk;….rÄ…¶'
…cônotIôy' vw ivôêk¡m;R vwêkmÖ,R IrÄve tdupÿ /ˇÖe tSm;ÿd;¸iS]ôvdO …Ö ¶·ritô
t' v; EÖt' yjÿm;n EÖv …cÿNvItÖ ydÿSy;ôNy…íÿnyûu ;¥ˇ' d≤=ÿ,;….ônR
r;Ä/yÿde …Ö ¶mÿSy vOÔItÖ yoÿåSy;ô…¶' …cÿnyûu ;ˇ' d≤=ÿ,;.I r;/yed…Ö ¶mÖve
tTSpÿ,O oit –9–
p[jÖ ;pÿitrÄ…¶mÿ…cnuttÖ …Ru .ÿ" s'vTsÖr' vÿsNÖ tenvwÖ ;Syÿ pUv;ô/R mR …ÿ cnut g[I„ô me,Ö
d≤=ÿ,MpÖ=' vÖW;R….ô" puCz˝Ã xÖrdoˇÿrMpÖ=˝ hÿme NÖ tenÖ m?yô' b[˜,ÿ ;Ö v;
aÿSy tTpÿvU ;R/mR …ÿ cnut =Ö],e Ö d≤=ÿ,MpÖ=' pÖx…u .ô" puCz'Ã
ivôxoˇÿrMpÖ=m;ôxy;ô m?y'Ö y EÖv' ivô√;nÖ…¶' …cÿntuû Aût…u .ÿrvÄe nw 'Ã
…cnûtu åe qoÿ EÖtdevÖ svÖmR vÿ ®Nıe Íû<vNTyÿne mÖ…¶' …cÿKy;ônmÊy•Ö˝ rocÿt
îÖy' v;v pÿq[ mÖ ; …citôroWÿ/yoô vnÖSptÿy"Ö purIÿWmÖNt·rÿ=' i√ôtIy;ô
352
vy;ÿ˝…sô purIÿWmÖs* tûtO Iy;ô n=ÿ];…,Ö purIÿW' yÖDíÿtquû IR d≤=ÿ,;Ö purIÿWÖ'

yjÿm;n" pçÖmI pÖj[ ; purIÿW'Ö y≤T]…cÿtIk˘ …cNvIôt yÖD'
d≤=ÿ,;m;ôTm;nÿMpÖj[ ;mÖNtrIÿy;ôˇSm;ôTpçÿ…ctIkíetVÖ yÿ EÖtdÖve svR˝Ã
SpO,oitô y·ˇÖß…ítÿy" i]Övı O ‰ÿ…¶yRd√( π i√ôp;¥jÿm;nÖ" p[itÿiœTywÖ pçÖ
…ctÿyo .v≤NtÖ p;¤Ö" pu®Wÿ a;ôTm;nÿmvÖe SpO,ÿ oitô pçÖ …ctÿyo .v≤Nt
pÖç….ô" purIÿWrw >Ä yUhÿ itô dxÖ sMpÿ¥NtÖe dx;ÿ=roÖ vw pu®Wÿ oô y;v;ÿnvÖe
pu®Wÿ SÖ t˝ Spÿ,O oÖTyqoÖ dx;ÿ=r; ivôr;@•Ã' ivôr;Æ@±vrÖ ;JyÖve ;•;¥Öe p[itÿ
itœit s'vTsÖro vw WÖœI …citÿAtûR vÖ" purIÿW˝Ö WÆ$(ctÿyo .v≤NtÖ
W$(pru IÿW;…,Ö √;dÿxÖ sMpÿ¥NtÖe √;dÿxÖ m;s;ÿ" s'vTsÖr" sÃv' TsÖr EÖv p[itÿ
itœit –10–
roihÿto /Umû r[ oÿiht" kÖkNú /ÿru oihtÖSte p[;jÿ ;pÖTy; bÖ.ru[ ®ÿ ,Ö bÿ."u[û xukb¡ .ûSu[ te
r*Ö{;" Xyet"ÿ Xyet;ô=" Xyetgÿ I[ vÖSte ipÿtdO ve TÖ y;ÿ‡iStÖß" ’û„,; vÖx;
v;ÿ®<yÿ‡iStÖß" êÖte ; vÖx;" s*ôyoR mw];b;hRSpÖTy; /ûmU l [ l
ÿ ;m;StUprÖ ;"
–11–
pO‚Xnÿ‚StrÄíInÿp‚O XnÂÖ?vRp‚Oÿ XnÖSte m;ÿ®tÖ ;" fÖLgUloÃiR htoô,IR bÿl=Ö I t;"

s;ÿrSvÖTyÿ" pOWtÿ I Sqûl
U pÿWO tI =û{u pÿWO tIô t; vÿêw dÖVe yÿ‡iStÖß" Xy;ôm;
vÖx;" p*ô‚„,yÿ‡iStÖßo roihÿ,IvÖx R ; mÖiw ]yÿ EeN{;b;hRSpÖTy;
aÿ®,Ä lÿl;m;StUprÖ ;" –12–
≤xôitôb;ô¸rÄNytÿ"≤xitb;Û" smÖNt≤xÿitb;¸ûSt EÿNe {v;yÖv;"

≤xÿitôrN/[oåô Nytÿ"≤xitrN/[" smÖNt≤xÿitrN/ÖS[ te mÿ]w ;v®Ö,;" xûı
u v;ÿl"
353
sÖvx R ı uÿ v;lo mÖ…,v;ÿlSÖ t a;ÿ…êÖn;‡iStÖß" ≤xôLp; vÖx;

vÿêw dÖVe yÿ‡iStÖß" XyenIÿ" prmÖie œnÿe som;p*ô„,;" Xy;ômlÿl;m;StUprÖ ;"
–13–
¨Ö•tÖ AÿW.Ö o v;ÿmnÖ St EÿNe {;v®Ö,;" ≤xitÿkk⁄æCzitpûœO " ≤xitÿ.sÖˇ

EÿNe {;b;hRSpÖTy;" ≤xÿitôp;æCzÖTyoœÿ" ≤xitô.Su[ t EÿNe {;vw„,Öv;‡iStÖß"
…sô?m; vÖx; vÿêw kmÖ<R yÿ‡iStÖßo /;ô]e pÿWO odÖr; EÿNe {;p*ô„,;"
Xyetl ÿ l;m;StUprÖ ;" –14–
kÖ,;RS]yoÿ y;ôm;" s*ôMy;S]yÿ" …êitô©; aÖ¶yÖe yivÿœ;yÖ ]yoÿ

nkûl⁄ ;‡iStÖßo roihÿ,IÖS}yVyÖSt; vsÿnU ;' itôßoÿå®Ä,; idÿTy*ôÁSÿ t;
®Ä{;,;˝Ã somwNÖ {; bÖ.l
u[ l
ÿ ;m;StUprÖ ;" –15–
xû<u #;S]yoÿ vw„,Öv; aÿ/Ilo/Ök,;ÖSR ]yoô iv„,ÿv ¨®£Öm;yÿ

lPsûiu dnÖS]yoô iv„,ÿv ¨®g;ôy;yÖ pç;ÿvI‚StÖß a;ÿidôTy;n;'Ã
i]vÖTs;‚StÖßoåi©ÿrs;‡mwN{;vw„,Öv; g*ôrlÿl;m;StUprÖ ;" –16–
îN{;ÿyÖ r;DÖe ]yÿ" ≤xitpûœO ; îN{;ÿy;…/r;Öj;yÖ ]yÖ" ≤xitÿkk⁄dÖ îN{;ÿy

SvÖr;DÖe ]yÖ" ≤xitÿ.sd‡iStÖßStÿyu *ôÁR "ÿ s;ô?y;n;'Ã itôß" pÿœ*Áoÿ
ivêeWÿ ;' dÖve ;n;ÿ‡m;¶ÖNe {;" ’û„,lÿl;m;StUprÖ ;" –17–
aidÿTyôw ]yoÿ roihtwtÖ ; îÿN{;ô<yw ]yÿ" ’„,Ötw ;" kû◊⁄ Ÿÿ ]yoÿå®,Ötw ;‡itÖßo
/Öne voÿ r;Ök;yÖw ]yoÿånÖ@v± ;hÿ" …snIv;ôLy; a;ÿ¶;vw„,Öv;
354
roihÿtll;m;StUprÖ ;" –18–
s*ôMy;S]yÿ" ipôxg' ;ô" som;ÿyÖ r;DÖe ]yÿ" s;ôr©;ÿ"

p;jRNÖ y; n.oÿÂp;iStÖßoÿåj; mÖLh; îÿN{;ô<yw itôßo mÖ„e yÿ a;idôTy;
¥;ÿv;pO…qôVy;ÿ m;ôl©;ÿStUprÖ ;" –19–
v;ô®,Ä ;S]yÿ" ’û„,lÿl;m;ô v®ÿ,;yÖ r;DÖe ]yoô roihÿtll;m;ô v®ÿ,;y

·rôx;dÿseÖ ]yoÿå®,lÿl;m;" ≤xôLp;S]yoÿ vwêdÖve ;‡S]yÖ" pOXnÿy"
svRdve TÖ y;ÿ EeN{;sûrU ;" Xyetl
ÿ l;m;StUprÖ ;" –20–
som;ÿy
SvÖr;Dÿåe nov;ôh;vÿn@Ö v± ;h;ÿ‡ivN{;ô…¶>y;ÿmojoôd;>y;ôm∑u ;ÿr;‡ivN{;ô…¶>y;ÿ
MblÖd;>y;˝Ã sIrv;ôh;vvIô √π /Öne U .*ômI idôG>yo v@ÿbÖe √e /enÖ U .*ômI
vÿrw ;ÖjI pÿ®u WÄ I √π /Öne U .*ômI v;ôyvÿ a;roh,v;ôh;vÿn@Ö v± ;h*ÿ v;®Ö,I ’û„,e
vÖxe aÿr;@‰*ÿ idôVy;vÿWO .Ö * pÿ·rmÖr* –21–
Ek;ÿdx p[;tô gRVÖ y;" pÖxvÖ a; lÿ>yNte zgÖl" kÖLm;Wÿ"

ikikdIôivivRdÃ IôgyÖSte Tv;ô∑;^ " s*ôrInRvÿ êôte ; vÖx; aÿnbU NÖ ?y;ÿ
.vNTy;‡¶Öye EÿNe {;ô¶ a;ÿ…êônSte ivÿx;lyûpU a; lÿ>yNte –22–
ipôx©;ûS]yoÿ v;sÖNt;" s;ôr©;ûS]yoô g[„w m;ô" pOWNÿ tÖS]yoô v;iWÃk

R ;ô"
pOXnÿySÖ ]yÿ" x;rÄd;" pO‚ÿ XnsÖKq;S]yoÿ hwm≤ÿ Ntk; av≤lô¢;S]yÿ"
xw≤xôr;" sÃv' TsÖr;yÖ invÿ=s" –23–
îit pçmk;<@e Wœ" p[p;#k" 6
355
aq pçmk;<@e sPtm" p[p;#k" 7

yo v; ayÿq;devtmÖ…¶' …cÿntûu a; dÖve t;ÿ>yo vOí‰tÖe p;pIÿy;N.vitô yo
yÿq;devtÖ ' n dÖve t;ÿ>yÖ a; vÿíO ‰tÖe vsIÿy;N.vTy;¶eYÖ y; g;ÿyi]ôy;
pÿq[ mÖ ;' …citÿm…Ö . mOxÿ ≤e T]Ö∑.ë ;ÿ i√ôtIy;ô' jgÿTy; tûtO Iy;ÿmnû∑u .ë ;ÿ
ctûqu IRMpÖ¤‰; pÿçmÖ I' yÿq;devtÖ mÖve ;…¶Ã' …cÿntu eÖ n dÖve t;ÿ>yÖ a; vÿíO ‰tÖe
vsIÿy;N.vÖtI‡@;ÿyw v; EÖW; iv.ÿ·ˇ_" pÖxvÖ î@;ÿ pÖx…u .ôrne ' …cnuteÖ yo
vw pÖj[ ;pÿtye p[itôpo[ Cy;ô…¶' …cônoitô n;itRmô ;CzRTô yê;ÿv…Ö .tÿ‚Stœºt;' ’û„,
¨ÿˇrÄt" êôte o d≤=ÿ,SÖ t;v;ôl>ye∑k ÿ ;ô ¨pÿ d?y;detÖ √w pÖj[ ;pÿte ÂÖp'
p[;jÿ ;pÖTyoåêÿ" s;ô=;dÖve pÖj[ ;pÿtye p[itôpo[ Cy;ô…¶' …cÿnoitô
n;itRmô ;CzRTÃ ye‡Ö t√; aôÿ ÂÖp' yCz™vteÖ oåêoô r;i]ÿyw ’û„, EÖtdôÿ ÂÖp'
yid∑ÿk;ô r;i]ÿyÖw purIÿWiÖ m∑ÿk; ¨p/;ôSyHz™vteÖ mêÿm…Ö .
mOx ÿ Tôe purIÿWmup/;ôSyN’û„,mÿhor;Ö];>y;ÿmvÖe nw 'Ã …cnute ihr<yp;ô]Mm/oÿ" pû,U |
dÿd;it m/ÖVyoÿås;nIitÿ s*ôy;R …cô]vÖTy;vÿ=e te …cô]mÖve .ÿvit
mÖ?y'idÖnåe êÖmvÿ `[;pyTyÖs* v; a;ÿidôTy îN{ÿ EÖW pÖj[ ;pÿit"
p[;j;pÖTyoåêÖStmÖve s;ô=;dÿ›O oit –1–
Tv;mÿ¶e vOW.Ö ' ceik¡t;nÖMpunyÖ vRu ;ÿn' jÖnyÿ•puû ;g;ÿm( ) aÖSqU·û r ,oÖ
g;hÃpR Ty;in sNtu itôGmenÿ noô b[˜,ÿ ;ô s˝ ≤xÿx;…/ –
pÖxvoô v; EÖte yid∑ÿk;ô…íTy;Ã…' cTy;mOW.Ö mupÿ d/;it …mqûnu mÖve ;SyÖ
t¥ÖDe k¡roit pÖj[ nÿn;yÖ tSm;ÿ¥qUû ye qÿU AWÖ." –
s'vÖ TÖ sÖrSyÿ p[itôm;' y;' Tv;ÿ r;}yûpu ;sÿte ) pÖj[ ;˝ suvû Ir;Ã' ’ûTv;
ivêÖm;yûVu yÃXR nvt( –
p[;jô ;ôpTy;metÖ ;mupÿ d/;tIôy' v;vwWk w ;ÿ∑k
Ö ; ydÖve k
w ;ÿ∑kÖ ;y;ôm•'Ã i£ôytÖe
356
tdÖve tw y;vÿ ®Nı EÖW; vw pÖj[ ;pÿt"e k;ômdu`;ô tywvÖ

yjÿm;noôåmu‚„mÃL\ loôkåÉ¡ …¶' dÿhu eÖ yenÿ dÖve ; JyoitÿWoô?v;R ¨Öd;yÖNyen;ÿidôTy;
vsÿvoô yenÿ ®Ö{;" ) yen;i©ÿrso mihôm;nÿm;nÖxSu tentw uÿ yjÿm;n" SvÖ‚St
–
suvû gÖ ;RyÖ v; EÖW loôk;yÿ cIytÖe ydÖ…¶yenR ÿ devÖ ; JyoitÿWoô?v;R
¨Öd;yÖ…•Tyu:yÖ˝ s…mÿNıÖ î∑ÿk; EÖvtw ; ¨pÿ /ˇe v;nSpÖTy;" sÿvu gRSyÿ
loôkSyÖ smÿ∑‰w xÖt;yÿ/u ;y xÖtvIÿy;Ry xÖtotÿyåe ….m;itôW;hÿe ) xÖt'
yo nÿ" xÖrdoô ajIÿt;ôinN{oÿ neWdÖ itÿ du·rÖ@t;inô ivê;ÿ –
ye cÖTv;rÿ" pÖqyoÿ devyÖ ;n;ÿ aNtÖr; ¥;v;ÿp…O qôvI ivôy≤Ntÿ ) teW;ô' yo
aJy;ÿinômjIÿitm;ôvh;ôˇSmÿw no dev;ô" p·rÿ dˇÖhe svÃRe –
g[I„ô mo hÿme NÖ t ¨Öt noÿ vsÖNt" xÖr√ÖW;R" sÿiu vôt' noÿ aStu ) teW;ÿmtO nUû ;˝
xÖtx;ÿrd;n;' inv;ôt EÿW;ôm.ÿye Sy;m –
îÖdvuû TÖ sÖr;yÿ p·rvTsÖr;yÿ s'vTsÖr;yÿ ’,ut; bOhû •mÿ" ) teW;Ã' vÖy˝
sÿmu tÖ * yÖ…Dy;ÿn;ô' JyogjIÿt;ô ahÿt;" Sy;m –
.Ö{;•Ö" ≈ey"Ö smÿn∑w dev;ôSTvy;ÿvsÖ ne Ö smÿxImih Tv; ) s noÿ myoô."U
ipÿtoô a; ivÿxSvÖ x' toôk;yÿ tÖnvu eÿ Syoôn" –
aJy;ÿnIrÄte ; ¨pÿ d/;TyÖte ; vw dÖve t;ô apÿr;…jt;ôSt; EÖv p[ ivÿxitô nwv
jIÿyte b[˜v;ôidnoÿ vd≤Ntô ydÿ/mR ;ôs; m;s;ÿ Aûtvÿ" s'vTsÖr aoWÿ/Iô"
pcÖNTyqÖ kSm;ÿdNÖ y;>yoÿ devÖ t;ÿ>y a;g[y,Ö ' in®ÿPytÖ îTyetÖ ; ih t∂ºvÖ t;ÿ
¨ÖdjÿyNÖ ydûtO >u yoÿ inôvpR ∂ÿe vÖº t;ÿ>y" sÖmdÃ' d?y;d;g[y,Ö ' inô®PyÖtw ;
a;¸ÿtIjuhR oTy/Rm;ôs;nÖve m;s;ÿntOû NU TsÃv' TsÖrMp[IÃ ,;itô n dÖve t;ÿ>y" sÖmd'
d/;it .Ö{;•Ö" ≈ey"Ö smÿn∑w dev;ô îTy;ÿh ¸ût;¥;ÿyÖ
yjÿm;nÖSy;pÿr;.;v;y –2–
357
îN{ÿSyÖ vj[oåÿ …sô v;]ÃflR StnûpU ; nÿ" p[itSpÖx" ) yo nÿ" pûru St;ÿ‡∂≤=,Öt"
pÖí;‡duˇÿ rÄtoÿå`;ôyru …ÿ .ôd;sÿTyÖte ˝ soåXm;ÿnmOCztu –
dÖve ;ôsrûu ;" s'yˇÿ ; a;sÖNteåsÿru ; idôG>y a;b;ÿ/NtÖ t;NdÖve ; î„v;ÿ cÖ
vj[,eÿ Ö c;p;ÿndu NtÖ y√Ö…j[,Iÿ®pÖd/;ôtI„v;ÿ cÖvw t√jÿ,e[ cÖ yjÿm;noô
.[;tÿVO y;ônpÿ nudte idô=pU ÿ d/;it devpûru ; EÖvtw ;StÿnpûU ;nIô"
pyÃhRU tÖ åe ¶;ÿiv„,U sÖjoWÿsmÖe ; vÿ/NR tu v;ô' …grÿ" ) ¥ûªu vw ;Rj…eÿ .ôr; gÿtm( –
b[˜Ö vÖ ;ôidnoÿ vd≤NtÖ y• dÖve t;ÿyÖw ju◊TÖ yqÿ ik˘dve TÖ y;ÿ
vsoô/;RrTe yÖ…¶vRsSuû tSyÖWw ; /;r;Ö iv„,ûvu sR Suû tSyÖWw ; /;r;ÿ¶;vw„,ÖVyc;R
vsoô/;Rr;Ã' juhoit .;gÖ/ye neÿ vwÖ nw *ô smÿ/Ã yR TÖ yqoÿ EÖt;mevÖ ;¸ÿitm;ôytÿnvtI'
kroitô yTk;ÿm En;' jûhu oitô tdÖve ;vÿ ®Nıe ®Ö{o v; EÖW ydÖ…¶StSywtÖ e
tÖnvu *ÿ òôr;Ny; ≤xôv;Ny; yCzÿt®Ö{IyÃ' jûhu oitô ywv;Syÿ òôr; tÖnSU t;' tenÿ
xmyitô y√soô/;Rr;Ã' juhû oitô ywv;Syÿ ≤xôv; tÖnSU t;' tenÿ p[I,;itô yo vw
vsoÖ/;Rr;ÿyw p[itôœ;' vedÖ p[TyÖve itÿœitô yd;Jyÿmæu Cz„yÿte Ö
tÖ…SmÿNb[˜*dÖnMpÿcˇe Mb[;˜ÿ ,Ö ;íÖTv;r"Ö p[;XnIÿyru WÄe v; aÖ…¶vwêRÃ ;nÖro
yd(b;[ ˜ÿ ,Ö EÖW; %lûu v; aÖ¶"e ipôy[ ; tÖnyU √R êwÿ ;nÖr" ip[yô ;y;ÿmvÖe nw ;Ã'
tÖnvu ;ôMp[itÿ œ;pyitô ctÿßo /Öne dU ¥RÃ ;ôˇ;….ÿrvÄe yjÿm;noôåmu‚„mÃL\ lok¡åÉ …¶'
dÿhu e –3–
…c·ˇÃ' juho…mô mnÿs; `ûtO ne Te y;ôh;d;ÿ>y;ô vw n;mÖWw ;¸ÿitvwêR kmÖ,R I nwn'Ã

…cKy;ônM.[;tÿVO yo d>noôTyqoÿ devÖ t;ÿ EÖv;vÿ ®ÄNıeå¶eÖ tmÖ¥ie tÿ pÖ¤‰;
jÿhu oit pÖ¤‰;¸ÿTy; yDmû% u m; rÿ.te sÖ¢ tÿe a¶e sÖ…m/ÿ" sÖ¢ …jô◊;
îTy;ÿhÖ ho];ÿ EÖv;vÿ ®NıeåÖ …¶dÖvRe >e yoåp;ÿ£;m∫;gÖ/ye iÿ môCzm;ÿnSÖ tSm;ÿ
358
EÖt∫;ÿg/eyMÖ p[;yÿCz•etÖ √; aÖ¶re …ÿ ¶hoô]metÖ ihôR %lûu v; EÖW j;ôto yihôR

svR…Ã íôto j;ôt;yÖvw ;Sm;ô a•Ömipÿ d/;itô s EÿnMp[Itô " p[I,ÿ ;itô
vsIÿy;N.vit b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ ydÖWe g;hÃpR TyíIôyteåqÖ
Kv;ÿSy;hvÖnIyÖ îiTyÖs;v;ÿidôTy îitÿ b[yU ;detÖ ‚SmÖ≤Nh sv;Ã>R yo
dÖve t;ÿ>yoô ju◊iÿ tô y EÖv' ivô√;nÖ…¶' …cÿntûu e s;ô=;devÖ dÖve t;ÿ A›oôTy‡¶ÿe
yxæSvôNyxÿsmeÖ mÿpyRÖ Ne {;ÿvtIômpÿ…ctI…môh; vÿh ) aÖyMmû/U ;R pÿrmÖœe I
sûvu c;Ã"‹ sm;ôn;n;ÿmˇu mÖ Xloÿko aStu –
.Ö{MpXyÿNtÖ ¨p sedruû gÖe[ tpoÿ dIô=;mOWyÿ " suviÖ vRd"ÿ ) ttÿ"
=Ö]MblÖmojÿí j;ôt' adÖSmw dÖve ; aÖ…. s' nÿmNtu –
/;ôt; ivÿ/;ôt; pÿrmÄ ot s'dÖ KO pÖj[ ;pÿit" prmÖœe I ivôr;j;ÿ )
Stom;ôXzNd;ÿ˝…s inôivdoÿ m a;¸rÄte Smÿw r;Ö∑m^ …Ö . s' nÿm;m –
aÖ>y;vÿt?R vÖmpu Ö metÿ s;ÖkmÖy˝ x;ôSt;…/ÿpitvoR aStu ) aÖSy
ivôD;nÖmnûu s˝ rÿ.?v…mômMpÖí;dnÿu jIv;qÖ svÃRe – r;Ö∑.^ tO ÿ EÖt; ¨pÿ
d/;TyeWÖ ; v; aÖ¶…e ítIÿ r;∑û.^ O ˇywvÖ ;‚Smÿn;[ ∑Ö '^ dÿ/;it r;Ö∑m^ veÖ .ÿvitô
n;Sm;ÿ{;Ö∑M^ .[˝ÿ xte –4–
yq;ô vw pû]u o j;ôto …mÖy[ tÿ EÖv' v; EÖW …mÿy[ tÖe ySy;ô…¶®:yÿ ¨Ö√;yÿitô
y…•ÿmNÖR Qy'Ã k⁄yû ;Ri√ …Cz¡N¥;ôd.( ;[ tÿVO ymSmw jnyÖTe s EÖv pun"ÿ pÖrI?yÖ"
Sv;dÖve nw Ö' yonÿje nR yitô n;SmÖw .[;tÿVO y' jnyitô tmoô v; EÖt' gÿO ;itô
ySy;ô…¶®:yÿ ¨Ö√;yÿit mOTû yuStmÿ" ’û„,' v;sÿ" ’û„,; /Öne du ≤R =ÿ,;Ö
tmÿsvÖw tmoÿ mûTO yumpÿ hteÖ ihrÿ<y' dd;itô
JyoitôvRw ihrÿ<y'Ö JyoitÿWvÖw tmoåpÿ hÖtåe qoô tejoô vw ihrÿ<y'Ö tejÿ
EÖv;TmN/ÿˇÖe suvnÖ R `Öm"R Sv;h;ô suvnÖ ;Rk"ú Sv;h;Ö suvnÖ R xû£ u " Sv;h;ô
359
suvnÖ R Jyoitô" Sv;h;ô suvnÖ R sUy"RÖ Sv;h;ôkoR v; EÖW

ydÖ…¶rÄs;v;ÿidôTyoåêÿm/eÖ o ydÖte ; a;¸ÿtIjuhRû oTyÿk;≥êmÖ/e yoÿrvÄe
JyotI˝ÃiWô s' dÿ/;TyeWÖ hÖ Tv; aÿk;≥êmÖ/e I ySyÖtw dÖ¶* i£ôytÖ a;poô v;
îÖdmg[eÿ s≤lôlm;ÿsIôTs EÖt;MpÖj[ ;pÿit" p[qmÖ ;' …citÿmpXyÖˇ;mup;ÿ/ˇÖ
tidôymÿ.vÖˇ' ivôêk¡m;Rbv[ Iôdpu Ö Tv;y;ônIitô neh loôkoÿåStITyÿbv[ IôTs
EÖt;' i√ôtIy;ô' …citÿmpXyÖˇ;mup;ÿ/ˇÖ tdÖNt·rÿ=m.vÖTs yÖD"
pÖj[ ;pÿitMb[vIôdpu Ö Tv;y;ônIitô neh loôkoÿåStITyÿbv[ IôTs
ivôêk¡m;R,mb[vIôdpu Ö Tv;y;ônIitô kÉnÿ moôp„w yÖsIitô idXy;ÿ….ô·rTyÿbv[ Iôˇ'
idXy;ÿ….®Äpˇw ; ¨p;ÿ/ˇÖ t; idxoÿå.vÖ‡NTs pÿrmÖœe I pÖj[ ;pÿitmb[vIôdpu Ö
Tv;y;ônIitô neh loôkoÿåStITyÿbv[ IôTs ivôêk¡m;R,' c yÖD' c;ÿbv[ Iôdpu ÿ
v;ôm;y;ônIitô neh loôkoÿåStITyÿbtU[ ;ô˝ s EÖt;' tûtO Iy;'ô
…citÿmpXyÖˇ;mup;ÿ/ˇÖ tdÖs;vÿ.vÖTs a;ÿidôTy" pÖj[ ;pÿitmb[vIôdpu Ö
Tv;y;ônIitô neh loôkoÿåStITyÿbv[ IôTs ivôêk¡m;R,' c yÖD' c;ÿbv[Ö IdupÖ
v;ôm;y;ônIitô neh loôkoÿåStITyÿbtU[ ;ô˝ s pÿrmeiÖ œnÿmbÖv[ Iôdpu Ö Tv;y;ônIitô
kÉnÿ moôp„w yÖsIitÿ lokMpû,O yeTyÿbv[ Iôˇ' loÿkMpû,O yoôpˇw Sm;ôdy;ÿty;ªI
lokMpû,O ;åy;ÿty;m;ô Áÿs;v;ÿidôTy‡St;nOWyÿ oåb[vu •Ö pu ÿ vÖ a;y;ômie tô kÉnÿ
n ¨Öp„w yÖqie tÿ .Uªû Te yÿbvu[ NÖ t;N√;>y;'ô …ctIÿ>y;mûpu ;yÖNTs pçÿ…ctIkÖ"
smÿp¥tÖ y EÖv' ivô√;nÖ…¶' …cÿntuû e .Uy;ÿnvÖe .ÿvTyÖ.Im;\LÃ loôk;Ôÿyit
ivôdru neÿ ' dÖve ; aqoÿ EÖt;s;ÿmvÖe dÖve t;ÿn;ô˝ s;yÿJu y' gCzit –5–
vyoô v; aÖ…¶yRd…ÿ ¶…cTpÖ≤=,oÿåXnIôy;ˇmevÖ ;…¶mÿ¥;ôd;itRmô ;CzRTπ s'vTsÖr'

vÖt[ ' cÿrTe s'vTsÖr˝ ih v[tÖ ' n;itÿ pÖxvu ;R EÖW ydÖ…¶ihRnÖ ‚StÖ %lûu vw
tMpÖxyu R EÿnMpûru St;ÿTpÖT[ yçÿmpu cÖ rÿit tSm;ÿTpÖí;Tp[;õÿp⁄ cÖ yRÃ
360
a;ôTmnoåihÿ˝s;yÖw tejoÿå…sô tejoÿ me yCz pO…qôvI' yÿCz pO…qôVyw m;ÿ

p;ihô Jyoitÿr…sô JyoitÿmRe yCz;ôNt·rÿ=' yCz;ôNt·rÿ=;Nm; p;ihô suvrÿ …sô
suvmÿ Re yCzÖ idvÃ' yCz idôvo m;ÿ p;hIô‡Ty;ÿhtwû ;….ôv;R îÖme loôk; iv/ÿtO ;ô
ydetÖ ; ¨ÿpdÖ /;ÿTyÖWe ;' loôk;n;ô' iv/ÿTO yw Svym;tû<O ,; ¨ÿp/Ö ;yÿ
ihr<ye∑k Ö ; ¨pÿ d/;tIôme vw loôk;" Svÿym;tû<O ,; JyoitôihRr<ÿ y'Ö
yTSvÿym;tû<O ,; ¨ÿp/Ö ;yÿ ihr<ye∑k Ö ;
¨ÿpdÖ /;ÿtIôm;nÖve tw ;….ÿloRkô ;Ô‰oitÿ„mt" k⁄®tÄ åe qoÿ EÖt;….ÿrveÄ ;Sm;ÿ îÖme
loôk;" p[ .;ÿ≤NtÖ y;Stÿe a¶Öe sUyRÖe ®cÿ ¨¥Öto idvÿm;tÖNv≤Ntÿ rÄ‚Xm….ÿ" )
t;….ô" sv;Ã.R I ®Äce jn;yÿ nS’…/ –
y; voÿ dev;ô" sUyReÖ ®coô go„vêÿWe uû y; ®cÿ" ) îN{;ÿ¶Iô t;….ô" sv;Ã.R Iô ®cÃ'
no /ˇ bOhSpte –
®c'Ã no /eih b[;˜Ö,We uû ®cÖ˝ r;jÿsu nS’…/ ) ®c'Ã ivôXyÿWe u xû{U We uû m…yÿ
/eih ®Äc; ®cÿm( –
√π/Ö ; v; aÖ…¶' …cÿKy;ônSyÖ yxÿ î≤N{Öy' gÿCzTyÖ…¶' v;ÿ …cÖtmIÿj;ôn' v;ô
ydetÖ ; a;¸ÿtIjuhRû oTy;ôTm•evÖ yxÿ î≤N{Öy' /ÿˇ ÈêÖro v; EÖW
a;itRmô ;toôyR oÃåR …¶' …côNv•ÿ…/ô£;mÿitô tÊv;ÿ y;…mô b[˜,ÿ ;Ö vNdÿm;nÖ îitÿ
v;®Ä<yc;R jÿ¸u y;ôCz;≤Ntÿrve Ww ;¶egiRu ¢ÿr;ÖTmnoÿ hÖiv„’¡toô v; EÖW yoÿå…¶'
…cÿntûu e yq;ô vw hÖiv" SkNdÿTyevÖ ' v; EÖW Sk¡Nditô yoÿå…¶' …côTv;
≤S]yÿmpuû iw tÿ mw];v®Ö<y;…m=ÿyÃ ; yjet
mw];v®Ä,t;ÿmvÖe opÿTw y;ôTmnoåSk¡Nd;yÖ yo v; aÖ…¶mÿtO Suû q;' vedtÖ A Ru t≥Ã ru SmÖw
kLpÿm;n Eitô p[TyÖve itÿœit s'vTsÖro v; aÖ…¶ARtSuû q;StSyÿ vsÖNt"
≤xroÿ g[I„ô mo d≤=ÿ," pÖ=o vÖW;R" puCz¡˝ xÖrduˇrÿ " pÖ=o hÿme NÖ to
m?yÿMpUvpR =Ö ;…ítÿyoåprpÖ=;" purIÿWmhor;Ö];,I∑ÿk; EÖW v;
361
aÖ…¶A≥tÃ Suû q; y EÖv' vedtÖ A

Ru t≥Ã ru SmÖw kLpÿm;n Eitô p[TyÖve itÿœit
pÖj[ ;pÿitôv;R EÖt' Jywœ‰ÿk;moô Nyÿ/ˇÖ ttoô vw s Jywœ‰mÿgCzÖ¥ EÖv'
ivô√;nÖ…¶' …cÿntûu e Jywœ‰ÿmvÖe gÿCzit –6–
yd;kÀt¡ ;TsÖmsÿß u oıOdû o v;ô mnÿso v;ô sM.ÿtO Ö' c=ÿWu o v; ) tmnûu p[ie hÿ
su’tû Syÿ loôk˘ y]WÃyR " p[qmÖj; ye pÿru ;Ö,;" –
EÖt˝ sÿ/SqÖ p·rÿ te dd;…mô ym;ôvh;ÿCzπv…Ö /' j;ôtvedÿ ;" ) aÖNv;ôgNÖ t;
yÖDpÿitvoRô a]Ö t˝ Smÿ j;nIt prÄme Vyoÿmn( –
j;ônIôt;dÿne MprÄme VyoÿmNÖ dev;ÿ" s/Sq; ivôd ÂÄpmÿSy )
yd;ôgCz;ÿTpÖ…q….ÿdvRe yÖ ;nÿ·w r∑;pûtU Re ’¡,tu ;d;ôivrÿSmw –
sMp[ Cyÿv?vÖmnûu sMp[ y;ôt;¶ÿe pÖqo devyÖ ;n;ÿN’,u?vm( )
aÖ‚SmNTsÖ/SqeÖ a?yuˇrÿ ‚SmÖiNvêÿe dÖve ; yjÿm;ní sIdt –
p[StÖr,e ÿ p·rÖ…/n;ÿ ßucû ; ve¥;ÿ c bÖihRW;ÿ ) Aûcme ' yÖD' noÿ vhÖ suvdÿ vRÖe We uû
gNtÿve –
yidô∑MyTpÿr;Öd;nÖ' y∂Öˇ' y; cÖ d≤=ÿ,; ) tdÖ…¶vwêRÃ kmÖ,R " suvdÿ vRÖe We uÿ no
d/t( –
yen;ÿ sÖhß'Ö vhÿ…sô yen;ÿ¶e svRvde sÖ m( ) tenmeÖ ' yÖD' noÿ vhÖ suvdÿ vRÖe We uû
gNtÿve –
yen;ÿ¶Öe d≤=ÿ,; yuˇû _; yÖD' vhÿNTyû‚O Tvjÿ" ) tenmeÖ ' yÖD' noÿ vhÖ suvdÿ vRÖe We uû
gNtÿve –
yen;ÿ¶e su’û tÿ" pÖq; m/oô/;Rr;ÿ Vy;nÖx"u ) tenmeÖ ' yÖD' noÿ vhÖ suvdÿ vRÖe We ûu
gNtÿve –
y]Ö /;r;ô anÿpte ;ô m/oô`tRûO Sy cÖ y;" ) tdÖ…¶vÃêRw kmÖ,R " suvdÿ vRÖe We uÿ no
362
d/t( –7–
y;Steÿ a¶e sÖ…m/oô y;inô /;mÖ y; …jô◊; j;ÿtvedoô yo aÖ…cR" ) ye tÿe

a¶e mÖ@e yoô y îNdÿvSÖ te….ÿr;ÖTm;nÃ' …cnuih p[j;ônn( –
¨ÖTsÖ•yÖ DÖ o v; EÖW ydÖ…¶" ik˘ v;hwtÖ Syÿ i£ôyte ik˘ v;ô n y√;
aÿ?vÖyrRu ¶Ä …e íôNv•ÿNtÖrTe y;ôTmnoô vw tdÖNtrÿie tô y;Stÿe a¶e sÖ…m/oô y;inô
/;meTy;ÿhWÖw ; v; aÖ¶"e Svÿy…' côitrÄ…¶rÄve tdÖ…¶' …cÿnoitô
n;?vÖyrRu ;ÖTmnoôåNtrÿie tô ctÿßÖ a;x;ô" p[ cÿrNTvÖ¶yÿ îÖm' noÿ yÖD' nÿytu
p[j;ônn( ) Òtû ‚MpNvÿ•jÖ r˝ suvû IrÄMb[˜ÿ sÖ…m∫ÿvTÖ y;¸ÿtIn;m( –
sûvu gÖ ;RyÖ v; EÖW loôk;yopÿ /IyteÖ yTkûmÀ íR tÿßÖ a;x;ô" p[ cÿrNTvÖ¶yÖ
îTy;ÿhÖ )2) idxÿ EÖvtw ne Ö p[ j;ÿn;tIô‡m' noÿ yÖD' nÿytu p[j;ôn…•Ty;ÿh
suvgÖ SR yÿ loôkSy;ô….nIÿTyÖw b[˜ÿ sÖ…m∫ÿvTy;¸ÿtIn;ô…mTy;ÿhÖ b[˜,ÿ ;Ö vw
dÖve ;" sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNÖ yd(b˜[ <ÿ vTyopÖd/;ÿitô b[˜,ÿ vÖw t¥jÿm;n"
suvgÖ | loôkmeiÿ t pÖj[ ;pÿitôv;R EÖW ydÖ…¶StSyÿ pÖj[ ;" pÖxvÖXzNd;ÿ˝…s
ÂÖp˝ sv;ôNR v,;ÖiR n∑ÿk;n;' k⁄y;R{pUû ,e vÖw p[jÖ ;MpÖxHU zNd;ô˝Syvÿ ®ÖNıeåqoÿ
p[jÖ ;>yÿ EÖvnw Mÿ pÖx>u yÖXzNdoÿ>yoåvÖ®ı‰ÿ …cnute –8–
m…yÿ gO;ÖMygÿe[ aÖ…¶˝ r;ÖySpoW;ÿy supj[ ;ôSTv;yÿ sûvu Iy;ÃyR ) m…yÿ

p[jÖ ;Mm…yô vcoÃR d/;ôMy·rÿ∑;" Sy;m tÖnvu ;ÿ suvû Ir;ÿ" – yo noÿ aÖ…¶"
ipÿtro ˙ÖTSvÿNtrmÿTyoôR mTy;R˝Ã a;ivôvx e ÿ ) tm;ôTmNp·rÿ gOImhe vÖyMm;
so aÖSm;˝ aÿvhÖ ;yÖ pr;ÿ g;t( –
ydÿ?vÖyrRu ;ÖTm•Ö…¶mgûhO ITv;ô…¶' …cÿnyûu ;¥oÿåSyÖ Svoÿå…¶Stmipô yjÿm;n;y
…cnuy;dÖ…¶' %lûu vw pÖxvo ånUpÿ itœNteåpÖ£;mÿk u ; aSm;TpÖxvÿ"
363
Syûmu …R yÿ gO;ÖMygÿe[ aÖ…¶…mTy;ÿh;ôTm•evÖ SvmÖ…¶' d;ÿ/;rÄ n;Sm;ÿTpÖx Ä voåpÿ

£;m≤Nt b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ yNmO∞;pÿí;ô¶re nÿ ;ô¥mqÖ kSm;ÿNmûdO ;
c;ô≤∫í;ô…¶íIÿytÖ îitô ydÖ≤∫" s'yÖ *Ty;poô vw sv;ÃR devÖ t;ÿ
dÖve t;ÿ….rÄve nw ˝Ö s˝ sOjÿ itô yNmûdO ; …cônotIôy' v; aÖ…¶vÃêRw ;nÖroÿå…¶nÖvw
tdÖ…¶' …cÿnoit b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ yNmûdO ; c;ô≤∫í;ô…¶íIôyteqÖ
kSm;ÿd…Ö ¶®ÿCytÖ îitô yCCzNdoÿ….…íÖnoTyÖ¶yoô vw zNd;ÿ˝…sô
tSm;ÿd…Ö ¶®CyÖtåe qoÿ îÖy' v; aÖ…¶vÃêRw ;nÖro yNmOdû ; …cônoitô
tSm;ÿd…Ö ¶®ÿCyte ihr<ye∑k Ö ; ¨pÿ d/;itô JyoitôvRw ihrÿ<y'Ö
JyoitÿrvÄe ;‚SmÿNd/;ôTyqoô tejoô vw ihrÿ<y'Ö tejÿ EÖv;TmN/ÿˇÖe yo v; aÖ…¶˝
sÖvtR oÿm% u ' …cnûtu e sv;ÃsR u pÖj[ ;Sv•ÿm·ˇô sv;ôR idxoôå…. jÿyit
g;yÖ]IMpûru St;ôdpu ÿ d/;it i]ô∑.u 'Ã d≤=,Öto jgÿtIMpÖí;dÿn∑ûu .ë mÿ ˇu rÄt"
pÖ…¤Mm?yÿ EÖW v; aÖ…¶" sÖvtR oÿm% u SÖ t' y EÖv' iv√;˝…íÿntûu e sv;ÃsR u
pÖj[ ;Sv•ÿm·ˇô sv;ôR idxoôå…. jÿyTÖ yqoÿ idôXyÿve idxÖMp[ vÿyitô
tSm;ÿi∂ô≤x idKp[ot;ÿ –9–
pÖj[ ;pÿitrÄ…¶mÿsjO tÖ soÿåSm;Tsû∑O " p[;õ™p;[ {ÿvˇÖ Sm;ô aêÖMp[Ty;ÿSyÖTs

dÿ≤=ô,;vÿttR Ö tSmÿw vû‚O „,Mp[Ty;ÿSyÖTs p[TÖ yõ™õ;vÿttR Ö tSm;ÿ
AWÖ.Mp[Ty;ÿSyÖTs ¨dÖõõ™ ;vÿttR Ö tSmÿw bÖStMp[Ty;ÿSyÖTs ËÖ?voÃåR {vÖˇSmÖw
pu®Wÿ MÖ p[Ty;ÿSyÖ¥Tpÿxx u IôW;R<yÿpu dÖ /;ÿit sÖvtR ÿ EÖvnw mÿ vÖ®?yÿ …cnut EÖt;
vw p[;,ÿ .Ö tO íÖ =u„ÿ mtIô·r∑ÿk;ô yTpÿxx u IôW;R…,Ö yTpÿxx u IôW;R<yÿpu dÖ /;ÿitô
t;….ÿrveÄ yjÿm;noôåmu‚„mÃL\ loôkÉ p[;…,ôTyqoô t;….ÿrvÄe ;Sm;ÿ îÖme loôk;" p[
.;ÿ≤Nt mOdû ;….ô≤lPyopÿ d/;it me?yÖTv;yÿ pÖxvu ;R EÖW ydÖ…¶r•ÿMpÖxvÿ EÖW
%lûu v; aÖ…¶yRTpÿxx u IôW;R…,Ö y' k;ômyÿte Ö knIÿyoôåSy;•ÿ˝ Sy;ôiditÿ
364
s'trÖ ;' tSyÿ pxuxIôW;R<yupÿ d?y;ôTknIÿy EÖv;Sy;•ÿM.vitô y' k;ômyetÿ

sÖm;vÿdSÖ y;•˝Ã Sy;ôiditÿ m?yÖtStSyopÿ d?y;TsÖm;vÿdve ;Sy;•ÿM.vitô
y' k;ômyetÿ .UyoôåSy;•ÿ˝ Sy;ôidTyNtÿWe uû tSyÿ Vyûdu ÁU opÿ d?y;dNtÖt
EÖv;Sm;ô a•Ömvÿ ®NıÖe .UyoôåSy;•ÿM.vit –10–
StegÖ ;Nd˝∑^;>ÿ y;' mÖ<@Ük;ôÔM>yÿ…e .ô‡r;dÿk;' %;ôdne o‡jR˝

s˝sûdU ne ;‡rÿ<y'Ö j;MbIÿlne Ö mOdMÿ bÖSvR…e .ô" xkÿrú ;….ôrvÿk;ô‡mvÿk;….ô"
xkÿrú ;‡muTs;ôdô ne ÿ …jô◊;‡mÿv£ÖNdenÖ t;lû˝u srÿSvtI' …j◊;ôg,e[ ÿ –11–
v;jÖ˝ hnÿ>U y;‡mÖp a;ôSyÿne ;‡idôTy;' z™m≈ÿ…u .‡®py;ômm/ÿr,e oœÿnº Ö

sduˇrÿ ,Äe ;‡Ntÿr,e ;nUk;ôx' p[k
ÿ ;ôxne Ö b;Áÿ˝ Stn…yôà'u inÿb;ô/R ne ÿ sUy;ô¶R I
c=u>ÿ y;R' ivô¥tu *ÿ kÖn;nÿk;>y;‡mÖxinÿMmÖ‚St„k¡,É Ö blÿMmÖ∆….ÿ" –12–
kûmÀ ;RHzÖf‡ì rÄCzl;ÿ…." kÖipÔÿl;ô‡NTs;mÖ k⁄iœÿk;….‡jRvÖ '

jÏ;ÿ….‡rgÖd' j;nÿ>u y;' vIôyÃ| kûh⁄ ;>y;' .ÖyMp[cÿ ;ôl;>y;'
guhoÿppÖ=;>y;‡mÖ…ên;ôv˝s;ÿ>y;ô‡midÿit˝ xIô„,;R inAÃi≥ t'ô
inj;RLÃ mkÉn xIô„,;R –13–
yoK]'Ö gO/;[ …ÿ .‡yugûR m;nÿtne …côˇMmNy;ÿ…." s'£oôx;Np[;,ô "w p[k

ÿ ;ôxne Ö Tvc'Ã
pr;k;ôxne ;Ntÿr;' mÖxk;ôNkÉx‡wÖ irN{Ö˝ Svpÿs;ô vhÿne Ö bOhSÖ pitÿ˝
xk⁄ins;ôdne Ö rqÿm‚u „,h;ÿ…." –14–
…mô];v®ÿ,*Ö ≈o,Iÿ>y;‡imN{;ô¶I ≤xÿ%<Ö @;>y;ô‡imN{;ôbhO SÖ ptIÿ

365
Ë®>y;ô‡imN{;ôiv„,ÿU aœIôvŒ;ÿ˝ sivôt;rÄMpuCzÿnπ

gN/Öv;RHzπpneÿ ;‡PsÖrsoÿ mu„û %;>y;ô' pvÿm;nMp;ôynu ;ÿ
pÖiv]ÖMpo];ÿ>y;‡m;ô£mÿ,˝ SqûrU ;>y;'Ã p[itô£mÿ,Ö' k⁄œ ;ÿ>y;m( –15–
îN{ÿSy £oô@o‡idÿTyw p;jÖSy'Ã idôx;' jÖ]voÿ

jIômtU ;ÿNhOdy*pÖx;>y;ÿ‡mÖNt·rÿ=Mpu·rôtt;ô n.ÿ ¨dÖy,RÃe ‡e N{;ô,IMPlIôˆ;
vÖLmIk;ÿNKloôª; …gôrINPl;ô≤x….ÿ" smû{u mûdu rÿ,e vwê;nÖrM.Smÿn; – 16
–
pU„û ,o vÿinôœ‡u rÿN/;ôhSe SqÿrU gûdu ; sÖp;RNgud;ÿ….‡ARtû NU pû∑O I….ô‡idRvMÿ pûœO nº Ö

vsUnÿ ;Mp[qmÖ ; k°k¡s; ®Ä{;,;Ã' i√ôtIy;ÿidôTy;n;Ã' tûtO Iy;i©ÿrs;' ctûqu IR
s;ô?y;n;ÿMpçÖmI ivêÿWe ;' dÖve ;n;ÿ˝ WÖœI –17–
aojoÿ g[Ivô ;….ô‡inRAiÃ≥ tmÖSq….ô‡irN{Ö˝ Svpÿs;ô vhÿne ®Ä{Syÿ ivcÖl"

SkÖN/oåhor;Ö]yoÿi√Öt≥ Iyoÿå/Rm;ôs;n;Ã' tûtO Iyoÿ m;ôs;' cÿtquû R A¡tnûU ;MpÿçmÖ "
s'vÃ TsÖrSyÿ WÖœ" –18–
a;ÖnNÖ d' nÖNdqÿnu ;ô k;mMp[Ty;ôs;>y;' .Öy˝ ≤xÿtIôm>y;'Ã

pÖ≤[ xWÿMp[x;ôs;>y;ÿ˝ sUy;RcN{Öms*ô vOKy;ÿ>y;˝ Xy;mxbÖl*
mtÿò;>y;'ô Vyÿiu ∑˝ ÂÖp,e Ö inmÿ·u[ ˇ_ÖmÂ¡p,e –19–
ahÿm;R˝ô senÖ r;i]ÖMpIvÿs;ôpo yûWU ,e ÿ `ûtO ˝ rsÿne Ö Xy;' vsÿy;

dUWû Ik;ÿ….Ó;Rdô iu nô‡m≈u…ÿ .ô" pO„v;ô' idvÿ˝ ÂÄp,e Ö n=ÿ];…,Ö p[itÿÂpe,
366
pO…qôvI' cmÃ,R ; zÖvI' zÖVyoÿ‡p;’ÿt;yÖ Sv;h;lÿB/;yÖ Sv;h;ÿ ¸ût;yÖ

Sv;h;ÿ –20–
aÖ¶"e pÿ=iÖ t" srÿSvTyÖw inpÿ=itô" somÿSy tûtO Iy;ôp;'

cÿtQuû yoR‡Wÿ/In;MpçÖmI s'vTsÖrSyÿ WÖœI mÖ®t;ÿ˝ s¢ÖmI bOhSÖ ptÿre ∑ÖmI
…mô]Syÿ nvÖmI v®ÿ,Sy dxÖmI‡N{ÿSywk;dÖxI ivêÿWe ;' dÖve ;n;Ã' √;dÖxI
¥;v;ÿp…O qôVyo" p;ôê'R yÖmSyÿ p;$ûrU " –21–
v;ôyo" pÿ=iÖ t" srÿSvtoô inpÿ=it‡íÖcN{mÿsStûtO Iy;ô n=ÿ];,;' ctûqu IR

sÿivôt"u pÿçmÖ I ®Ö{Syÿ WÖœI sÖp;R,;ÿ˝ s¢ÖMyÿ‡yÖMR ,oÿå∑ÖmI Tv∑ÿnë vR mÖ I
/;ôtdu xRÃ mÖ I‡N{;ô<y; Eÿk;dÖXy‡idÿTyw √;dÖxI ¥;v;ÿp…O qôVyo" p;ôê'R yÖMyÿw
p;$ûrU " –22–
pNq;ÿmnûvU GO >y;ô˝ÿ s'tiÿ t˝ ò;vÖNy;ÿ>y;ô˝ xuk;ÿ≤NpÖˇne ÿ h·rôm;,Ã' yÖKn;

hlIÿ+,;Np;pv;ôtne ÿ kÀXû m;Hzk¡…." xvÖt;RnvU ?ÿ yenÖ xunoÿ ivôxsÿnne
sÖp;‹ L\ loÿihtgÖN/enÖ vy;ÿ˝…s pKvgÖN/enÿ ipôpI≤lÿk;" p[x;ôdne ÿ –23–
£mwrÖ Tyÿ£mI√;ôjI ivêwdÿ vReÖ yw …RÖ Dyÿ"w s'ivd;ôn" )

s noÿ ny su’tû Syÿ loôk˘ tSyÿ te vÖy˝ SvÖ/y;ÿ mdem –24–
¥*Stÿe pûœO ' pÿ…O qôvI sÖ/Sqÿm;ôTm;Nt·rÿ=˝ smû{u o yoinô" sUySRÃ teÖ
c=uvû ;Rt"ÿ p[;,ô íÖN{m;ô" ≈o]Ö' m;s;ÿí;/Rm;ôs;íÖ pv;Ã<R yOtû vo©;ÿin
s'vTsÖro mÿihôm; –25–
367
aÖ…¶" pÖxru ;ÿsIôˇne ;ÿyjNtÖ s EÖt' loôkmÿjyÖ¥‚Smÿ•…Ö ¶" s tÿe loôkSt'

jÿ„e yÖSyq;vÿ …j`[ v;ôy"u pÖxru ;ÿsIôˇne ;ÿyjNtÖ s EÖt'
loôkmÿjyÖ¥‚SmÿNv;ôy"u s tÿe loôkStSm;ÿÊv;ôNtrÿ„e y;…mô yidô
n;vÖ…j`ÿS[ y;idôTy" pÖxru ;ÿsIôˇne ;ÿyjNtÖ s EÖt' loôkmÿjyÖ¥‚Smÿ•;idôTy"
s tÿe loôkSt' jÿ„e y…sô y¥ÿv…Ö j`ÿ…[ s –26–
îit pçmk;<@e sPtm" p[p;#k" 7
îit pçm' k;<@' sMpU,mR ( 5
Wœ' k;<@m(
aq Wœk;<@e p[qm" p[p;#k" 1
p[;cô Inÿv˝x' kroit devmnu„û y; idxoô Vyÿ.jNtô p[;cI'Ã devÖ ; dÿ≤=ô,;
ipôtrÿ" p[tÖ IcI'Ã mnu„û y;ÿ ¨dIÿcI˝ ®Ö{; yTp[;cô Inÿv˝x' kôroitÿ
devloôkmevÖ t¥jÿm;n ¨Öp;vÿttR Öe p·rÿ ≈yTyôNtihRtÃ oô ih devÿ loôko
mÿn„u yloôk;‡•;Sm;Lloôk;TSvetÿ Vy…môvTe y;ÿÛ"û ko ih t√πdÖ
y¥Öm‚u „m'LÃ loôkåÉ ‚Stÿ v;ô n veitÿ
…dô+vÿtIk;ôx;Nk¡roTyu.û yoÿloRk ô yoÿr…Ä .…jÿTyw kÉxXmô≈u vÿpte nÖ%;inô in
’¡Ntte mOtû ; v; EÖW; Tvgÿm?Öe y; yTkÉx ¡ Xmô≈u mOtû ;mÖve
Tvcÿmme?Ö y;mÿphÖ Tyÿ yÖ…Dyoÿ .UTû v; me/mÖ pu TÖw y‡i©ÿrs" suvgÖ | loôk'
yNtoôåPsu dIÿ=;tÖpsIô p[;vex ÿ y•ÖPsu ò;ÿit s;ô=;devÖ dIÿ=;tÖpsIô avÿ
®N/e tIôqRe ò;ÿit tIôqRe ih te t;' p[;vÿx e yNtIôqRe ò;ÿit tIôqmR vÖe sÿm;ôn;n;'Ã
.vTyô‡poÿ åXn;TyNtrÄt EÖv me?yoÿ .vitô v;sÿs; dI=yit s*ôMy' vw
=*m'Ã devÖ tÿy;ô somÿmWÖe devÖ t;ômpu iÿw tô yo dI=ÿtÖe somÿSy tÖnrU …ÿ s tÖnvu Ã' me
368
p;ôhITy;ÿhÖ Sv;mevÖ devÖ t;ômpu TÖw yqoÿ a;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿSteåô ¶eStUWÿ ;ô/;n'Ã
v;ôyov;RtÃ pÖ ;n'Ã iptO,û ;' nIôivroWÿ/In;' p[`;ôt" a;ÿidôTy;n;'Ã p[;cInt;ôno
ivêeWÿ ;' devÖ ;n;ômotunû =R ]ÿ ;,;mtIk;ôx;St√; EÖtTsÿvdR ve TÖ y'Ã y√;soô
y√;sÿs; dIô=yÿitô sv;R…Ã .revÄ nw Ã' devÖ t;ÿ….dIR=yit bÖih"p[;,ÿ oô vw
mÿn„ûu yÿStSy;xÿn' p[;,ô oÿåXn;itô sp[;,ÿ EÖv dIÿ=tÖ a;≤xÿto .vitô
y;v;ÿnvÖe ;Syÿ p[;,ô Stenÿ sÖh me/mÖ pu iÿw t Òtû ' devÖ ;n;ô' mStuÿ iptO,û ;' in„pÿKv'
mnu„û y;ÿ,;ô' t√; EÖtTsÿvdR ve TÖ y'Ã y•vÿnItÖ' y•vÿnIten;>yô¤π sv;RÃ EÖv
devÖ t;ÿ" p[I,;itô p[Cyutÿ oô v; EÖWoÿåSm;Lloôk;dgÿto devloôk˘ yo
dIÿ≤=ôtoÿåNtôrve Ö nvÿnItÖ' tSm;ô•vÿnIten;ô>yÿ¤åπ nuloôm' yjuWÿ ;û Vy;vOÊÿ y;ô
îN{oÿ vO]û mÿhNÖ tSyÿ kônIinÿk;ô pr;ÿåptÖˇd;Ôÿnm.vÖ¥d;ô¤π c=urÿ vÄe
.[;tOVÿ ySy vO¤ûπ d≤=ÿ,'Ö pUvmÖR ;å¤πÿ sÖVy˝ ih pUv'ÃR mnu„û y;ÿ a;ôÔteÖ n in
/;ÿvteÖ nIvÖ ih mÿn„ûu y;ÿ /;vÿNteô pçÖ ’Tvô a;å¤πû pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ
yÖDo yÖDmevÖ ;vÿ ®N/eô p·rÿ…mtÖm;å¤πåpÿ·r…mtÖ˝ ih mÿn„ûu y;ÿ a;ôÔteÖ
stUl ÿ yÖ ;åå¤πåpÿtl U y;ô ih mÿn„ûu y;ÿ a;ôÔteÖ Vy;vOÊÿ ywô ydpÿtl U y;ÔIôt vj[ÿ
îv Sy;ôTstUl ÿ yô ;¤πÿ …m]ÖTv;yeN{oÿ vO]û mÿhNÖ Tsoÿå2Öpoÿå2Ö>yÿ…m[ytÖ t;s;ô'
yNme?y'Ã yÖ…DyÖ˝ sdevÿ mÖ ;sIôˇdÖpodÿ£;mÖˇe dÖ.;R aÿ.vÖNy∂ÿ.R puÔIôl"w
pÖvyÿitô y; EÖv me?y;ÿ yÖ…Dy;ô" sdevÿ ;ô a;pÖSt;….ÿrvÄe nw Ã' pvyitô √;>y;'Ã
pvyTyhor;Ö];>y;ÿmvÖe nw Ã' pvyit i]ô…." pÿvyitô ]yÿ îÄme loôk;
EÖ….revÄ nw Ã' loôk"ì pÿvyit pÖç….ÿ" pvyitô pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ yÖDo
yÖD;ywvÖ nw Ã' pvyit WÖ≤@±." pÿvyitô W@±v; Aûtvÿ Aût…u .ÿrvÄe nw Ã' pvyit
sÖ¢….ÿ" pvyit sÖ¢ CzNd;˝Ã…sô CzNdoÿ….revÄ nw Ã' pvyit nÖv….ÿ" pvyitô
nvÖ vw pu®W¡ e p[;,ô ;" sp[;,ÿ mevÖ nw Ã' pvyÖTyek…¡ v˝xTy; pvyitô dxÖ
hSTy;ÿ aÖ©l ë yÿ oô dxÖ p¥;ÿ a;ôTmwk…¡ vô˝xo y;v;ÿnvÖe pu®Wÿ SÖ tmpÿ·rvgR'
369
pvyit …côTpitÿSTv; pun;ô‚TvTy;ÿhÖ mnoô vw …côTpitômnR sÿ vÖw nw Ã' pvyit

v;ôKpitÿSTv; pun;ô‚TvTy;ÿh v;ôcvw nw Ã' pvyit devÖ STv;ÿ sivôt;
punÿ ;ô‚TvTy;ÿh sivôtpO sÿ[ tU EÖvnw Ã' pvyitô tSyÿ te piv]pte pÖiv]e,ÿ Ö ySmwô
k' punû e tCz¡kyÉ …Ö mTy;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿSte –1–
y;vÿNtoô vw devÖ ; yÖD;y;punÿ tÖ t EÖv;.ÿvNÖ y EÖv' ivô√;NyÖD;yÿ punIôte

.vÿTyevô bÖih" pÿv…yôTv;Nt" p[ p;ÿdyit mnu„yloôk EÖvnw Ã' pv…yôTv;
pUtû ' devÿ loôk' p[ ,ÿyTÖ y‡dIÿ≤=tÖ Ekôy;¸ûTyeTy;ÿÛ" ßuvû ,e Ö ctÿßo juhoit
dI≤=tÖTv;yÿ ßucû ; pÿçmÖ I' pç;ÿ=r; pÖi¤" p;¤oÿ yÖDo yÖDmevÖ ;vÿ ®NıÖ
a;kÀT¡ yw p[yÖ ju åÖe ¶yeÖ Sv;heTy;ôh;kÀT¡ y;ô ih pu®Wÿ o yÖDmÖ…. p[yÿ ¤ûu π yjeyÖ ie tÿ
me/Ö ;ywÖ mnÿsåÖe ¶yeÖ Sv;heTy;ÿh me/Ö y;ô ih mnÿs;ô pu®Wÿ o yÖDmÿ….ôgCzÿitô
srÿSvTyw pU„û ,eåÿ ¶yeÖ Sv;heTy;ÿhÖ v;Gvw srÿSvtI pO…qôvI pUWû ; v;ôcvw
pO…ÿ qôVy; yÖD' p[ yu¤ÿ û a;poÿ devIbRhO tIivRêxM.uvÖ îTy;ÿhÖ y; vw
v„y;RSô t; a;poÿ devÖ IbOhÃR tÖ IivRêô xÿM.uvoô ydetÖ ¥junû R b[yUû ;i∂ôVy;
a;poåx;ÿNt; îÄm' loôkm; gÿCzπy‡ûu r;poÿ devIbOhR tIivRêxM.uvÖ
îTy;ÿh;ôSm; EÖvnw ;ÿ loôk;yÿ xmyitô tSm;ÿCz;ôNt; îÄm' loôkm; gÿCz≤Ntô
¥;v;ÿp…O qôvI îTy;ÿhÖ ¥;v;ÿp…O qôVyoihR yÖD ¨ÖvNÃR t·rÿ=…Ö mTy;ÿh;ôNt·rÿ=Öe ih
yÖDo bOhÿ SÖ pitÿnoR hÖivW;ÿ vO/;ôiTvTy;ÿhÖ b[˜ô vw devÖ ;n;ô'
bOhSÖ pitôb˜R[ ,ÿ vÖw ;Smwÿ yÖDmvÿ ®NıeÖ yd(byUû[ ;i√ÿ/·Öe ritÿ
yDSq;ô,mu CÿO ze√/O ;ô‚TvTy;ÿh yDSq;ô,mu vÖe p·rÿ vO,·ˇ_
p[jÖ ;pÿityRDÖ mÿsjO tÖ soÿåSm;TsO∑û " pr;ÿõTÖ¯ s p[ yjurû VlIÿn;ôTp[ s;mÖ
tmOgdu yÿ Czô¥dOgdûu yÿCzôˇd*ÿÌh[ ,Ö Sy*ÿÌh[ ,ÖTv‡mûcO ; juhÿ oit yÖDSyo¥ÿTy;
anu∑û Pë zNdÿs;ômdu yÿ CzôidTy;ÿ¸Sû tSm;ÿdnu∑û .ë ;ÿ juhoit yÖDSyo¥ÿTywô √;dÿx
370
v;TsbÖN/;Nyudyÿ Czô…•Ty;ÿ¸Sû tSm;ÿd√( ;dÖx….ÿv;RTsbN/ôivdoÿ dI=y≤Ntô

s; v; EÖWgRnÃ ∑ûu Gë v;gÿn∑ûu Gë ydetÖ yÖc;R dIô=yÿit v;ôcvw nw ˝Ö svRyÃ ;
dI=yitô ivêeÿ devÖ Syÿ netÖ ·u rTy;ÿh s;ivô}yetÿ ne Ö mtoRÃ vO,It
sÖ:yimTy;ÿh iptOdve TÖ ywtÿ ne Ö ivêeÿ r;Öy îÿW?u yôsITy;ÿh vwêdeVÖ yetÿ ne ÿ ¥uªû '
vO,ÿ It pu„û ysÖ îTy;ÿh p*ô„<yetÿ ne Ö s; v; EÖWKsRvÃ dR ve TÖ y;ÿ ydetÖ yÖc;R
dIô=yÿitô sv;R…Ã .revÄ nw Ã' devÖ t;ÿ….dIR=yit sÖ¢;=ÿr' p[qmÖ ' pÖdmÖ∑;=ÿr;…,ô
]I…,ô y;inô ]I…,ô t;Nyô∑;vupyÿ ≤Ntô y;inÿ cÖTv;·rÖ t;Nyô∑* ydÖ∑;=ÿr;Ö
tenÿ g;yÖ]I ydek;ÿdx;=r;Ö tenÿ i]ô∑Gë yd(√;dÿx;=r;Ö tenÖ jgÿtIô s; v;
EÖWKsRv;R…Ã ,ô CzNd;˝…sô ydetÖ yÖc;R dIô=yÿitô sve…ÃR .revÄ nw 'Ö
zNdoÿ….dIR=yit sÖ¢;=ÿr' p[qmÖ ' pÖd˝ sÖ¢pÿd;ô xKvÿrI pÖxvÖ" xKvÿrI
pÖxnU vÖe ;vÿ ®N/ô Ek¡Sm;dÖ=r;Ödn;ÿ¢' p[qmÖ ' pÖd' tSm;ô¥√;ôcoån;ÿ¢'Ö
tNmÿn„ûu y;ÿ ¨pÿ jIv≤Nt pU,û yR ;ÿ juhoit pU,û R îÿvÖ ih p[jÖ ;pÿit"
p[jÖ ;pÿtrÖe ;¢‰wô NyUnÿ y; juhoitô NyUnÿ ;ô≤ı p[jÖ ;pÿit" p[jÖ ; asOjÿ t p[jÖ ;n;ô˝
sO∑‰wÿ –2–
AûKs;ôme vw devÖ >e yoÿ yÖD;y;itÿœm;neÖ ’„,oÿ Âôp' ’ûTv;pÖ£My;ÿitœt;ô'

teåÿ mNyNtô y' v; îÄme ¨ÿp;vÖTSyRt"Ö s îÄd' .ÿiv„yôtIitô te ¨p;ÿmN]yNtô te
aÿhor;Ö]yoÿmiR hôm;nÿmpinô/;yÿ devÖ ;nupû ;vÿttRe ;meWÖ v; Aûco v,oRô yCzûK⁄ l'
’¡„,;…jônSywWô s;ªoô yT’û„,‡mOKÿ s;ômyoô" ≤xLpeÿ Sqô îTy;ÿhKs;Rmô e
EÖv;vÿ ®Nı EÖW v; aôô v,oRô yCzûK⁄ l' ’¡„,;…jônSywWô r;i]ÿy;ô yT’û„,'
ydevÖ nw yÿ oôSt]Ö Nyÿˇ_ô' tdevÖ ;vÿ ®N/e ’„,;…jônne ÿ dIWyitô b[˜,ÿ oô v;
EÖt{Upû ' yT’¡„,;…jôn' b[˜,ÿ vÖw nw Ã' dI=yitô‡m;' …/yÖ˝ ≤x=ÿm;,Sy
devÖ Te y;ÿh yq;yÖjru vÄe tw ‡Ì.oRô v; EÖW y∂Iÿ≤=ôt ¨Lbô' v;sÖ" p[o,utÃR Öe
371
tSm;ôÌ.;R"ô p[;vOtÿ ; j;yNteô n purû ; somÿSy £ôy;dpoÿ<vIRtÖ yTpurû ;

somÿSy £ôy;dÿpo<vIôtR g.;R"Ã p[jÖ ;n;'Ã pr;Öp;tuk ÿ ;" Syu" £°ôte someåpoÿ,tRu Öe
j;yÿt EÖv tdqoô yq;ô vsIÿy;˝s' p[Typo,utûR e t;ôdgO vÖe t‡di©ÿrs"
suvgÖ | loôk˘ yNtô Ëj|ô Vyÿ.jNtô ttoô ydÖTy≤xÿ„ytÖ te xÖr; aÿ.vÖ•GU vwR
xÖr; yCzÿrmÄ yIô me%l ÿ ;ô .vÖTyUjmÃR vÖe ;vÿ ®Nıe m?yôt" s' nÿÁit m?yôt
EÖv;Sm;ô Ëj|Ã d/;itô tSm;ÿNm?yôt Ëôj;R .uÔÿ t Ëô?v| vw pu®Wÿ Syô n;>ywô
me?yÿmv;ôcInÿmme?Ö y' yNmÿ?yôt" sÖn' Áÿitô me?y'Ã cwvÖ ;Sy;ÿm?Öe y' cÖ
Vy;vÿtyR tÖ I‡N{oÿ vO]û ;yÖ vj[Ö' p[;hÿrTÄ s ]e/Ö ; Vyÿ.vÖTSFyStOtIÿy˝Ö
rqÖStOtIÿy'Ö yUpSÖ tOtIÿy' yeåÿ Nt"xÖr; axIÿyNR tô te xÖr; aÿ.vÖNtCzôr;,;ÿ˝
xrÄTv' vj[oô vw xÖr;" =uT%luû vw mÿn„ûu yÿSyô .[;tOVÿ yoô yCzÿrmÄ yIô me%l ÿ ;ô
.vÿitô vj[,ÿe vÖw s;ô=;T=u/'Ö .[;tOVÿ y' m?yôtoåpÿ hte i]ôv∫ O vÿ it i]ôv√O w
p[;,ô ≤S]ôvtO mÿ vÖe p[;,ô ' mÿ?yôto yjÿm;ne d/;it pOQû vI .ÿvitô r∆Unÿ ;ô'
Vy;vOÊÿ ywô me%l ÿ y;ô yjÿm;n' dI=yitô yoK]e,ÿ Ö pàI'Ã ‚mqunTÖ v;yÿ yÖDo
d≤=ÿ,;mÄ>yÿ?y;yÄˇ;˝ smÿ.vÄˇidN{oÿåc;yÖTsoÿåmNytÖ yo v; îÄto
jÿinô„yteÖ s îÄd' .ÿiv„yôtIitô t;' p[;ivÿxˇÖ Sy;ô îN{ÿ EÖv;j;ÿytÖ
soÿåmNytÖ yo vw midôtoåpÿro jinô„yteÖ s îÄd' .ÿiv„yôtIitô tSy;ÿ
anumû XO yô yoinôm;…CzÿnTÖ s; sUtû vÿx;.vÖˇTsUtû vÿx;ywÖ jNmô t;˝ hSteÖ
Nyÿv∑e ytÖ t;MmOgû We uû Nyÿd/;ôTs; ’¡„,ivW;ô,;.ÿviÖ dN{ÿSyÖ yoinÿr…sô m;
m;ÿ ih˝sIô·ritÿ ’„,ivW;ô,;Mp[ yÿCzitô syoÿinmÖve yÖD' k¡roitô syoÿin'ô
d≤=ÿ,;Ö˝ syoÿinô…mN{ÿ˝ syoinôTv;yÿ ’û„yw Tv;ÿ susSÖ y;y;ô îTy;ÿhÖ
tSm;ÿd’∑pÖCy; aoWÿ/y" pCyNte suipPpÖl;>yôSTv*Wÿ/I>yÖ îTy;ÿhÖ
tSm;ôdoWÿ/yÖ" fl'Ã gO≤Ntô yıStÿne k<@Üyû te ÿ p;mnÖM.;vuk ÿ ;" p[jÖ ;"
Syuyû TR Smyÿte n¶ÖM.;vuk ÿ ;" ’„,ivW;ô,y;ÿ k<@ÜyteåipôgÁO ÿ Smyte
372
pÖj[ ;n;'Ã gopIôq;yÖ n purû ; d≤=ÿ,;>yoô netoÿ" ’„,ivW;ô,;mvÿ cOt¥Öe Tpurû ;

d≤=ÿ,;>yoô netoÿ" ’„,ivW;ô,;mÿvcûtO ¥e oinÿ" p[jÖ ;n;ÿMpr;Öp;tuk
ÿ ;
Sy;•Iôt;suû d≤=ÿ,;suû c;Tv;ÿle ’„,ivW;ô,;' p[;Syÿitô yoinôvRw yÖDSyô
c;Tv;ÿl'Ö yoinÿ" ’„,ivW;ô,; yon;ÿvvÖe yoin'Ã d/;it yÖDSyÿ
syoinôTv;yÿ –3–
v;Gvw devÖ >e yoåp;ÿ£;m¥ÖD;y;itÿœm;n;ô s; vnÖSptIôNp[;ivÿxTÖ swW;

v;GvnÖSpitÿWu vditô y; duNÿ du.û * y; tU,vÿ Öe y; vI,;ÿy;ô' y∂Iÿ≤=tdÖ<@'
p[yÖ Czÿitô v;cÿmvÖe ;vÿ ®NıÖ a*duMÿ bro .vÖTyUGv;R ¨ÿdMûu brÄ ËjRmÃ vÖe ;vÿ
®NıeÖ mu%nÿe Ö s‚Mmÿto .vit mu%tÖ EÖv;Sm;ô Ëj|Ã d/;itô tSm;ÿNmu%tÖ
Ëôj;R .uÔÿ te £°ôte someÿ mw];v®Ä,;yÿ dÖ<@' p[ yÿCzit mw];v®Ä,o ih
purû St;ÿd‚ûO TvG>yoô v;c'Ã ivô.jÿitô t;mO‚û Tvjoô yjÿm;neÖ p[itÿ œ;py≤Ntô
Sv;h;ÿ yÖD' mnÖsTe y;ÿhÖ mnÿs;ô ih pu®Wÿ o yÖDmÿ….ôgCzÿitô Sv;h;ô
¥;v;ÿp…O qôvI>y;ô…mTy;ÿhÖ ¥;v;ÿp…O qôVyoihR yÖD"
Sv;hoôrorÄNt·rÿ=;ôidTy;ÿh;ôNt·rÿ=Öe ih yÖD" Sv;h;ÿ yÖD' v;t;ôd;rÿ.Ö
îTy;ÿh;ôy' v;v y" pvÿtÖe s yÖDStmevÖ s;ô=;d; rÿ.te mu∑û I k¡roitô v;c'Ã
yCzit yÖDSyô /OTy;ô adIÿ≤=∑;ôy' b[;˜ÿ ,ô îitô i]®ÿp;ô˝ê;ÿh devÖ >e yÿ
EÖvnw Ö' p[;hÖ i]®Ä∞®w .Ä ye>ÿ y EÖvnw Ã' devmnu„û ye>yô" p[;hÖ n purû ; n=ÿ]>e yoô
v;cÖ' iv sOjÿ ¥Öe Tpurû ; n=ÿ]>e yoô v;c'Ã ivsOjû ¥e DÖ ' iv…CzÿN¥;ôdiu dÿtWe ûu
n=ÿ]We u v[tÖ ' ’¡,tûu ie tô v;cÖ' iv sOjÿ it yÖDv[tÿ oô vw dIÿ≤=ôto yÖDmevÖ ;….ô
v;cÖ' iv sOjÿ itô yidÿ ivsOjû √e „ÿw ,ôvImOcmÖ nuÿ b[yU ;¥ÖDo vw iv„,uyÿ DÖR ne vÖw
yÖD˝ s' tÿnoitô dwvIô' …/y'Ã mn;mhÖ îTy;ÿh yÖDmevÖ tNm[dÿ yit sup;ôr;
noÿ asÖ√xÖ îTy;ÿhÖ Vyuiÿ ∑mevÖ ;vÿ ®Nıe b[˜v;ôidnoÿ vd≤Nt hotÖVy'Ã
373
dI≤=ôtSyÿ gOhû ;3 î n hoÿtVÖ y;3…mitÿ hÖivvwR dIÿ≤=ôto

y∆u¸ÿ yû ;¥jÿm;nSy;vÖd;yÿ ju¸yû ;¥• ju¸ÿ yû ;¥ÿDpÖ®rÄNt·rÿy;ô¥e devÖ ;
mnoÿj;t; mnoôyju Ö îTy;ÿh p[;,ô ; vw devÖ ; mnoÿj;t; mnoôyju SÖ te„vevô
pÖroå='Ã juhoitô t•evÿ ¸tÖ' nev;¸ÿt˝ SvôpNtô' vw dIÿ≤=ôt˝ r=;˝…s
…j`;˝sNTyô…¶" %luû vw rÿ=oôh;¶eÖ Tv˝ su j;ÿgiO h vÖy˝ su
mÿ≤NdWImÖhITy;ÿh;ô…¶mevÖ ;…/ôp;' ’ûTv; Svÿipitô r=ÿs;ômpÿhTy;
av[TÖ y…mÿvÖ v; EÖW k¡roitô yo dIÿ≤=ôt" Svipÿitô Tvmÿ¶e v[tpÖ ;
aÖsITy;ÿh;ô…¶vwR devÖ ;n;'Ã v[tÖ pÿitô" s EÖvnw Ã' v[tÖ m; lÿM.yit devÖ a;
mTye„ôR veTy;ÿh devÖ o ÁºWÿ sNmTyeWÃR ûu Tv' yÖD„e vI@‰ô îTy;ÿhtÖw ˝ ih
yÖD„e vI@Ötåe pÖ vw dIÿ≤=ôt;TsuWÿ pûu Wu ÿ î≤N{ôy' devÖ t;ÿ" £;m≤Ntô ivêeÿ devÖ ;
aÖ…. m;m;åvÿv]O …Ö •Ty;ÿh≤e N{ôy,e vÖw nw Ã' devÖ t;ÿ….ô" s' nÿyitô ydetÖ ¥junû R
b[yUû ;¥;vÿt EÖv pÖxnU …Ö . dI=etÿ Ö t;vÿNtoåSy pÖxvÿ" SyUû r;SveyTÿ soôm;
.Uyoÿ .ÖrTe y;ôh;pÿ·r…mt;nevÖ pÖxnU vÿ ®Nıe cÖN{mÿ…sô mmÖ .og;ÿy .ÖvTe y;ÿh
yq;devtÖ mevÖ nw ;ô" p[itÿ gO;it v;ôyveÿ Tv;ô v®ÿ,;yÖ Tveitô ydevÖ metÖ ;
n;nuiÿ dôxde yÿq;devtÖ' d≤=ÿ,; gmyedÖ ; devÖ t;ÿ>yo vOí‰etÖ ydevÖ metÖ ;
aÿniu dôxitÿ yq;devtÖ mevÖ d≤=ÿ,; gmyitô n devÖ t;ÿ>yô a; vOíÿ ‰teÖ
devIÿr;po ap;' np;ôidTy;ÿhÖ y√oô me?y'Ã yÖ…DyÖ˝ sdevÿ 'Ö t√oô m;vÿ
£…mWÖ…mitô v;vwtd;ôh;‡…Czÿ•'Ö tNtuÃ' pO…qôVy; anuÿ geW…Ö mTy;ÿhÖ setmÿu vÖe
’ûTv;Tyeiÿ t –4–
devÖ ; vw devÿ yÖ jÿnm?yvÖs;yÖ idxoô n p[;j;ÿnNÖ te2ÿ åÄ NyoÿåNymup;ÿ/;vÖNTvy;ô

p[ j;ÿn;mÖ Tvyeitô teåidÿTy;ô˝ smÿ…/[yNtô Tvy;ô p[ j;ÿn;ômie tô
s;åb[vÿ Iô√r'Ã vO,Öw mTp[;yÿ ,; EÖv voÿ yÖD; mdudÿ yn; asÖ…•itô
374
tSm;ÿd;idôTy" p[;yÿ ,Ö Iyoÿ yÖD;n;ÿm;idôTy ¨ÿdyÖnIyÖ" pçÿ devÖ t;ÿ yjitô

pçÖ idxoÿ idôx;' p[D;ÿTy;ô aqoô pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ yÖDo yÖDmevÖ ;vÿ
®NıeÖ pQy;ÿ˝ Svô‚StmÿyjÖNp[;cIÿmvÖe ty;ô idxÖ' p[;j;ÿn•Ö…¶n;ÿ d≤=ô,;
somenÿ p[tÖ IcIÃ˝ sivô]odIÿcIômidÿTyoô?v;R' pQy;˝Ã Svô‚St' yÿjitô
p[;cIÿmvÖe ty;ô idxÖ' p[j;ÿn;itô pQy;ÿ˝ Svô‚St…môÇ;¶IWom*ÿ yjitô
c=uWÿ Iô v; EÖte yÖDSyô ydÖ¶IWom*ô t;>y;ÿmvÖe ;nuÿ pXyTyô¶IWom;ÿivôÇ;
sÿivôt;r'Ã yjit sivôtpO sÿ[ tU EÖv;nuÿ pXyit sivôt;rÿ…môÇ;idÿit' yjtIôy'
v; aidÿitrÄSy;mevÖ p[iÿ tôœ;y;nuÿ pXyôTy‡idÿit…môÇ; m;ÿ®tÄ ImOcmÖ Nv;ÿh
mÖ®toô vw dwvÖ ;n;ô' ivxoÿ devivôx' %luû vw kLpÿm;n' mnu„yivôxmnuÿ
kLpteÖ yNm;ÿ®tÄ ImOcmÿ NÖ v;hÿ ivôx;' KlO¢‰wÿ b[˜v;ôidnoÿ vd≤Nt
p[y;ôjvÿdnnUy;ôj' p[;yÿ ,Ö Iy'Ã k;ôymÃR nUy;ôjvÿdp[y;ôjmudÿ yÖnIyÖ…mtIôme vw
p[yÿ ;ôj; aÖmI aÿnyU ;ôj;" swv s; yÖDSyô sNtÿitô‡Stˇq;ô n k;ôymÃR ;ôTm;
vw p[yÿ ;ôj;" p[jÖ ;nUyÿ ;ôj;
yTpÿy[ ;ôj;nÿNt·rÖy;d;ôTm;nÿmNÖ t·rÿy;ô¥dÿnyU ;ôj;nÿNt·rÖy;Tp[jô ;mÖNt·rÿy;ô¥tÖ"
%luû vw yÖDSyô ivtÿtSyô n i£¡yteÖ tdnuÿ yÖD" pr;ÿ .vit yÖD'
pÿr;Ö.vÿNt'ô yjÿm;ônoånuû pr;ÿ .vit p[y;ôjvÿdvÖe ;nUyÿ ;ôjvÿTp[;yÖ,Iy'Ã k;ôyÃ'R
p[y;ôjvÿdnUy;ôjvÿddu yÖnIyÖ' n;Tm;nÿmNtôrie tô n p[jÖ ;' n yÖD" pÿr;Ö.vÿitô n
yjÿm;n" p[;yÖ,IyÿSy in„k;ôs ¨ÿdyÖnIyÿm…Ö . invRpÃ itô swv s; yÖDSyô
sNtÿitô‡y;R" p[;yÿ ,Ö IyÿSy y;ôJy;ÿ yˇ; ¨ÿdyÖnIyÿSy y;ôJy;ÿ"
k⁄yû ;RTpr;ÿõmÖ 'u loôkm; roÿhTe p[mô ;yuk
ÿ " Sy;ô¥;" p[;yÿ ,Ö IyÿSy
puroånuv;ôKy;ÿSt; ¨ÿdyÖnIyÿSy y;ôJy;ÿ" kroTyô‚Sm•evÖ loôkÉ p[itÿ itœit
–5–
375
kô{íU Ö vw supÿ ,Ö IR c;ÿTmÂôpyoÿrSp/etR ;ô˝ s; kô{"U

supÿ ,Ö IRmjÿ yÖTs;b[vÿ IˇOtû IyÿSy;…môto idôiv somÖStm; hÿrÄ ten;ôTm;nÖ'
in„£°ÿ,Iô„vetIô‡y' vw kô{rU sÄ * supÿ ,Ö IR zNd;ÿ˝…s s*p,RyÖe ;" s;b[vÿ IdÖSmw
vw ipôtr*ÿ pu]û ;‚Nbÿ….OtStOtû IyÃSÿ y;…môto idôiv somÖStm; hÿrÄ ten;ôTm;nÖ'
in„£°ÿ,Iô„veitÿ m; kô{rU vÿ ocÖiditô jgÖTyudpÿ tÖ∞tudÿ x R ;=r; sÖtI s;p[;Pÿ yô
NyÿvtRtÖ tSywô √π aÖ=reÿ amIyet;ô˝ s; pÖx…u .ÿí dIô=y;ô
c;gÿCzôˇSm;ô∆gÿtIô zNdÿs;' pxÖVyÿtm;ô tSm;ÿTpxumû Nt'Ã dIô=opÿ nmit
i]ô∑gë du pÿ tÖT]yoÿdx;=r; sÖtI s;p[;Pÿ yô NyÿvtRtÖ tSywô √π aÖ=reÿ
amIyet;ô˝ s; d≤=ÿ,;….íÖ tpÿs;ô c;gÿCzôˇSm;ÿ≤T]ô∑.ë oÿ loôkÉ
m;?yÿiNdneÖ svÿnÖe d≤=ÿ,; nIyNt EÖtT%luû v;v tpÖ îTy;ÿ¸yû "R Sv'
dd;ôtIitÿ g;yÖ}yudpÿ tÖ∞turÿ =r; sÖTyÿjy;ô JyoitÿW;ô tmÿSy; aÖj;>yÿ®N/ô
tdÖj;y;ÿ ajÖTv˝ s; somÖ' c;hÿr∞ÖTv;·rÿ c;ô=r;ÿ…,ô s;∑;=ÿr;Ö
smÿp¥t b[˜v;ôidnoÿ vd≤Ntô kSm;ÿTsôTy;Ì;ÿy]Ö I kinÿœ;ô zNdÿs;˝
sÖtI yÿDmu% û ' prIÿy;ôyie tô ydevÖ ;d" somÖm;hÿrˇÄ Sm;ÿ¥Dmu% û '
pywˇÖR Sm;ÿˇje æÖ SvnIÿtm; pÖŒ;' √π svÿne sÖmgOÿ ;ûNmu%nÖe k w 'ô yNmu%nÿe
sÖmgOÿ ;ûˇdÿ/yÖˇSm;ôd√( π svÿne xu£ û vÿtI p[;t"svÖn' cÖ m;?yÿiNdn' cÖ
tSm;ÿˇtO IysvÖn AÿjIôWmÖ…. Wu<ÿ v≤Nt /Iôt…mÿvÖ ih mNyÿNt a;ô≤xrÄmvÿ
nyit sxu£Tô v;y;qoô s' .ÿrTyevô nw ˇÖ ˝ somÿm;iÓôym;ÿ,' gN/ôvoR
ivôê;vÿs"ûu pyRmÃ „u ,;ôTs itôßo r;]Iô" p·rÿmiu WtoåvsÖˇSm;ÿ·ˇôßo r;]Iÿ"
£°ôt" somoÿ vsitô te devÖ ; aÿbvu[ NÖ S]Ik;ÿm;ô vw gÿN/ôv;R" ≤S]ôy;
in„£°ÿ,;ômie tô te v;cÖ˝ ≤S]yÖmk e h¡ ;ynI' ’ûTv; ty;ô inrÿ£°,Ö‡NTs;
roÖih{Upû ' ’ûTv; gÿN/ôv>Re yoÿåpÖ£My;ÿitœÖˇ{oôihtoô jNmô te devÖ ; aÿbvu[ •Ö pÿ
yu„û md£¡mIô•;Sm;nupû ;vÿttR Öe iv ◊ÿy;mh;ô îitô b[˜ÿ gN/ôv;R
376
avÿd•Ö g;ÿyNdevô ;" s; devÖ ;Ng;yÿt ¨Öp;vÿttR Ö tSm;ôÌ;yÿNtô˝ ≤S]yÿ"

k;myNteô k;muk ÿ ; EnÖ˝ ≤S]yoÿ .v≤Ntô y EÖv' ved;qoô y EÖv' ivô√;nipô
jNyeWÿ ûu .vÿitô te>yÿ EÖv dÿdTyutû yäÖ¸tÿy;" .vÖNTye‡k¡h;yNy; £°,;it
v;ôcvw nw ˝Ö svRyÃ ; £°,;itô tSm;ôdk e h¡ ;yn; mnu„û y;ÿ v;c'Ã
vdÖNTy‡kÀ$¡ yÖ ;k¡,yÖR ;k;ÿ,yÖ ;Xloÿ,yÖ ;sÿ¢xfy; £°,;itô svRyÃ vÖw nw Ã'
£°,;itô yz™vtÖe y;ÿ £°,Iôy;∂uíû m;Rô yjÿm;n" Sy;ô¥T’û„,y;ÿnSûu trÿ,I
Sy;Tp[mÖ ;yuk ÿ oô yjÿm;n" Sy;ô¥‚d(√Âÿ pô y;ô v;]RflÃ I Sy;ôTs v;ôNy'
…jÿnIôy;ˇ' v;ôNyo …jÿnIy;d®Ä,y;ÿ ip©;û+y; £°ÿ,;Tyetô √w somÿSy Âôp˝
SvywvÖ nw Ã' devÖ tÿy; £°,;it –6–
t≤ırÿ<ym.vÖˇSm;ÿdŒÖ o ihrÿ<y'pnu ≤Nt b[˜v;ôidnoÿ vd≤Ntô

kSm;ÿTsôTy;dÿniÖ SqkÉn¡ p[jÖ ;" p[vÖ IyÿNteåSqôNvtIÿj;RyNtô îitô y≤ırÿ<y'
Òtû åÿe vÖ/;yÿ juhû oitô tSm;ÿdnÖiSqkÉn¡ p[jÖ ;" p[ vIÿyNteåSqôNvtIÿj;RyNt
EÖt√; aÖ¶"e ip[yô ' /;mÖ yÓtû ' tejoô ihrÿ<yimôy' teÿ xu£ tÖn·U rÖd' vcRÖ
îTy;ÿhÖ stejÿ smevÖ nw ˝Ö stÿn'u kroÖTyqoô s' .ÿrTyevô nw Ö'
ydbÿımvdÖ?y;Ì.;R"Ã p[jÖ ;n;'Ã pr;Öp;tuk ÿ ;" Syubı ÖR mvÿ d/;itô g.;R,Ã ;ô'
/OTywÿ in∑ÖKyRMÃ b›;it p[jÖ ;n;'Ã p[jÖ nÿn;yÖ v;Gv; EÖW; yTsoÿm£ Ö yÿ,Iô
jUrsÄ ITy;ÿhÖ y≤ı mnÿs;ô jvÿtÖe t√;ôc; vdÿit /Otû ; mnÖsTe y;ÿhÖ mnÿs;ô
ih v;G/Otû ; ju∑;ô iv„,ÿvÖ îTy;ÿh yÖDo vw iv„,uyÿ DÖR ;ywvÖ nw ;ô' ju∑;'Ã kroitô
tSy;ÿSte sÖTysÿvs" p[svÖ îTy;ÿh sivôtpO sÿ[ tU ;mevÖ v;cÖmvÿ ®NıeÖ
k;<@ºk ÿ ;<@ºô vw i£ôym;ÿ,e yÖD˝ r=;ÿ˝…s …j`;˝sNTyeWô %luû v;
arÿ=ohtÖ" pNq;ô yoÿå¶eíÖ sUySÃR y cÖ sUySÃR yô c=urû ;®ÿhmÖ¶re +Ä ,"
kônIinÿk;ô…mTy;ÿhÖ y EÖv;rÿ=ohtÖ" pNq;ôSt˝ sÖm;roÿhitô v;Gv; EÖW;
377
yTsoÿm£ Ö yÿ,Iô …cdÿ…s mÖn;sITy;ÿhÖ x;STyevô nw ;ÿmtÖe ˇSm;ÿæCzô∑;" p[jÖ ;

j;ÿyNteô …cdÖsITy;ÿhÖ y≤ı mnÿs; cetÖ yÿtÖe t√;ôc; vdÿit mÖn;sITy;ÿhÖ
y≤ı mn¡s;….ôgCzÿitô tTkôroitô /IrÄsITy;ÿhÖ y≤ı mnÿs;ô ?y;yÿitô
t√;ôc; vdÿit d≤=ÿ,;ôsITy;ÿhÖ d≤=ÿ,;ô ÁºWÿ ; yÖ…Dy;ôsITy;ÿh
yÖ…Dy;ÿmvÖe nw ;'Ã kroit =Öi]y;ôsITy;ÿh =Öi]y;ô ÁºWÿ ;
idÿitrSyu.yÖ tÿ"xIô„,IRTy;ÿhÖ ydevÖ ;idôTy" p[;yÿ ,Ö Iyoÿ yÖD;n;ÿm;idôTy
¨ÿdyÖnIyÖStSm;ÿdvÖe m;ÿhÖ ydbÿı;ô Sy;dyÿt; Sy;ô¥TpÿidbÖı;nuSû trÿ,I
Sy;Tp[mÖ ;yuk ÿ oô yjÿm;n" Sy;ôTyTk¡,gR hO Iôt; v;]RflÃ I Sy;ôTs v;ôNy'
…jÿnIôy;ˇ' v;ôNyo …jÃnÿ Iy;…Nmô]STv;ÿ pÖid bÿ›;ô‚TvTy;ÿh …mô]o vw ≤xôvo
devÖ ;n;ôô' tenvÖw nw ;'Ã pÖid bÿ›;it pUWû ;?vÿn" p;ô‚TvTy;ÿhyÖe ' vw pUWû me ;mevÖ ;Sy;ÿ
a…/ôp;mÿk"ô smÿ∑‰;ô îN{;ôy;?yÿ=;ôyTe y;ôhNe {ÿmvÖe ;Sy;ô a?yÿ=' kroÖTynuÿ
Tv; m;ôt; mÿNyt;ômnuÿ ipôtTe y;ôh;numÿ tywvÖ nw yÿ ; £°,;itô s; deiÿ v
devÖ mCzπhô ITy;ÿh devÖ I ÁºWÿ ; devÖ " somÖ îN{;ÿyÖ somÖ…mTy;ôhNe {;ÿyÖ ih somÿ
a;iÓôyteÖ ydetÖ ¥junû R b[yûU ;Tpr;ÿCyevô soÿm£ Ö yÿ,Iy;{u{û STv;
vÿtyR ‚Ö TvTy;ÿh ®Ä{o vw £Àrû o devÖ ;n;ô' tmevÖ ;Sywÿ pÖrSt;ÿ∂/;ôTy;vOÊÿ yw
£Àrû …mÿvÖ v; EÖtTk¡roitô y&û{Syÿ k°ôtyR iÿ t …mô]Syÿ pÖqTe y;ÿhÖ x;NTywÿ
v;ôc; v; EÖW iv £°ÿ,IteÖ y" soÿm£ Ö yÿ<y; Svô‚St somÿs%;ô punrÖ ie hÿ
sÖh rÄYyeTy;ÿh v;ôcvw ivô£°yÖ punrÿ ;ÖTmNv;c'Ã /Öˇe ånupÿ d;suk;SyÖ
v;G.ÿvitô y EÖv' vedÿ –7–
W$(pdÖ ;Nynuû in„£;ÿmit W@Öh' v;õ™n;itÿ vdTyutû s'vÃ TsôrSy;yÿnÖe

y;vÿTyevô v;ˇ_;mvÿ ®Nıe s¢Öme pÖde juhÿ oit sÖ¢pÿd;ô xKvÿrI pÖxvÖ"
xKvÿrI pÖxnU vÖe ;vÿ ®NıeÖ sÖ¢ g[;Mô y;" pÖxvÿ" sÖ¢;rÄ<y;" sÖ¢
378
CzNd;ÿ˝Syu.û yÖSy;vÿ®ı‰wÖ vSVyÿ…s ®Ä{;sITy;ÿh ÂôpmevÖ ;Sy;ÿ

EÖtNmÿihôm;nÖ' Vy;cÿ∑Öe bOhSÖ pitÿSTv; suªû e rÿ<vô‚TvTy;ÿhÖ b[˜ô vw devÖ ;n;ô'
bOhSÖ pitôb˜R[ ,wvÖ ;Smwÿ pÖxnU vÿ ®Nıe ®Ä{o vsu…ÿ .ôr; …cÿk‚ôÉ TvTy;ôh;vOÊÿ yw
pO…qôVy;STv;ÿ mU/û •R ; …jÿ`…mR devyÖ jÿnÖ îTy;ÿh pO…qôVy; ÁºWÿ mU/û ;R
y∂ºvÿ yÖ jÿniÖ m@;ÿy;" pÖd îTy;ôh@e ;ÿyÖw Áºtÿ Tpôd' yTsoÿm£ Ö yÿ<yw Òtû vÿitô
Sv;heTy;ÿhÖ ydevÖ ;Sywÿ pÖd;Ótû mpIÿ@‰tÖ tSm;ÿdvÖe m;ÿhÖ
ydÿ?vôyrRu nÿ ¶Ö ;v;¸ÿit' ju¸yû ;dÖN/oÿå?vôy"Ru Sy;ô{=;ÿ˝is yÖD˝
hÿNyuiû hRr<ÿ ymupû ;Syÿ juhoTyi¶ôvTyevô juhÿ oitô n;N/oÿå?vôy.Ru vR iÿ tô n yÖD˝
r=;ÿ˝…s fl≤Ntô k;<@ºk ÿ ;<@ºô vw i£ôym;ÿ,e yÖD˝ r=;ÿ˝…s …j`;˝s≤Ntô
p·rÿ≤l≤%tÖ˝ r=Ö" p·rÿ≤l≤%t;ô ar;ÿtyÖ îTy;ÿhÖ r=ÿs;ômpÿhTy; îÄdmÖh˝
r=ÿso g[Ivô ; aipÿ ’Nt;…mô yoÿåSm;N√πi∑ô y' cÿ vÖy' i√ô„m îTy;ÿhÖ √*
v;v pu®Wÿ *ôÄ y' cwvÖ √πi∑ô yíwnÿ 'Ö √πi∑ô tyoÿrvÄe ;nÿNtr;y' g[Ivô ;" ’¡Ntit
pÖxvoô vw soÿm£ Ö yÿ<yw pÖd' y;ÿvÊ mUtû ˝ s' vÿpit pÖxnU vÖe ;vÿ ®NıeåÖ Sme
r;yÖ îitô s' vÿpTy;ôTm;nÿmvÖe ;?vôy"Ru pÖx>u yoô n;Ntreiÿ tô Tve r;yÖ îitô
yjÿm;n;yÖ p[ yÿCzitô yjÿm;n EÖv rÄ…y' dÿ/;itô toteÖ r;yÖ îitô piàÿy;
aÖ/oR v; EÖW a;ôTmnoô yTpàIô yq;ÿ gOhû We ÿu in /Öˇe t;ôdgO vÖe tÊv∑IÿmtI te
speyÖ Te y;ÿhÖ Tv∑;ô vw pÿxnûU ;' ‚mÿqnûu ;n;ÿ˝ ÂpÖ’{Upû mevÖ pÖxWu ÿu d/;Tyô‡Smw
vw loôk;yÖ g;hRpÃ Tyô a; /IÿyteåÖ mu„m;ÿ a;hvÖnIyoô yÌ;hRpÃ Ty
¨pÖvpedÿ ‚Ö Sm\LloôkÉ pÿxmûu ;NTSy;ô¥d;ÿhvÖnIyeÖ åmu‚„m\LÃ loôkÉ
pÿxmûu ;NTSy;ÿd.ûu yoô®pÿ vpTyu.û yoÿrvÄe nw Ã' loôkyoÿ" pxumû Nt'Ã kroit –8–
b[˜Ö vô ;ôidnoÿ vd≤Nt ivô…cTyô" som;3 n ivô…cTy;3 îitô somoô v;

aoWÿ/In;ô˝ r;j;ô t‚SmôNyd;pÿ•' g[…sôtmevÖ ;Syô
379
t¥i√ÿ…cnuyû ;¥q;ôSy;ÿdg( …[ sôt' inÿÆ„%ôditÿ t;ôdgO vÖe t¥•

ivÿ…cnuyû ;¥q;ô=•;pÿ•' ivô/;vÿit t;ôdgO vÖe tT=o/uk ÿ oå?vôy"Ru
Sy;ôT=o/uk ÿ oô yjÿm;nÖ" somÿiv£…yôNTsomÿ˝ xo/ÖyTe yevô b[yUÿ ;ô¥dItÿr'Ä
ydItÿrmu.û yenÿ vÖw soÿmiv£ô…y,ÿmpRyitô tSm;ÿTsomiv£ôyI =o/uk ÿ oå®Ä,o
hÿ Sm;ôh*pÿv≤e x" somÖ£yÿ, EÖv;h' tOtÿ IysvÖnmvÿ ®N/ô îitÿ pxUnû ;'
cmR‚Ã NmmIte pÖxnU vÖe ;vÿ ®Nıe pÖxvoô ih tOtû IyÖ˝ svÿn'Ö y' k;ômyetÿ ;pÖx"ë
Sy;ôidTyO=ÿ tÖ StSyÿ …mmItÖ='R v; aÿpxÖVymÿpx Ö ru vÄe .ÿvitô y' k;ômyetÿ
pxumû ;NTSy;ôiditÿ lomÖtStSyÿ …mmItwtÖ √w pÿxnûU ;˝ Âôp˝ Âôp,e vÖw ;Smwÿ
pÖxnU vÿ ®Nıe pxumû ;nevÖ .ÿvTyô‡p;mNteÿ £°,;itô srÿsmevÖ nw Ã'
£°,;Tyô‡m;TyoôåsITy;ÿh;ômvw nw Ã' k⁄®te xu£ û Steô g[hÖ îTy;ÿh xu£ û o ÁÿSyô
g[hoånÖs;Czÿ y;it mihôm;nÿmvÖe ;Sy;Czÿ y;ôTy‡nÖs;Czÿ y;itô
tSm;ÿdnov;ôÁ˝ÿ sÖme jIvÿn'Ö y]Ö %luû v; EÖt˝ xIô„,;R hrÿ≤Ntô
tSm;ÿCz«WRh;ôyÃ| …gôr* jIvÿn‡mÖ…. Ty' devÖ ˝ sÿivôt;rÄ…mTyitÿCzNdsÖc;R
…mÿmIôtåe itÿCzNd;ô vw sv;R…Ã ,ô zNd;ÿ˝isô sve…ÃR .revÄ nw 'Ö zNdoÿ….…mRmIteÖ
v„mRô v; EÖW; zNdÿs;ô' yditÿCzNd;ô yditÿCzNdsÖc;R …mmIÿtÖe v„mwvôR nw ˝ÿ
sm;ôn;n;' kroôTy‡k¡yk w yoôTsgRÃ' …mmIôtåe y;ÿty;…ªy;y;ty;…ªywvÖ nw Ã'
‚mmIteÖ tSm;ô•;n;ÿvIy;R aÖ©l ë yÿ "Ö sv;RSÃ võ™gœuû mupÖ in gOÿ ;itô
tSm;ÿTsôm;vÿ√«yoRåô Ny;….ÿr©Ä ≤ë lÿ….ôStSm;ôTsv;Rô anuû s' cÿritô yTshÖ
sv;R…Ã .ô…mRmIÿtÖ s˝ÆXlÿ∑; aÖ©l ë yÿ o j;yer•Ä k
e y¡ k w yoôTsgR'Ã ‚mmIteÖ
tSm;ôi√.ÿˇ_; j;yNteô pçÖ ’Tvoô yjuWÿ ; …mmIteÖ pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ
yÖDo yÖDmevÖ ;vÿ ®NıeÖ pçÖ ’TvÿStU„û ,I' dxÖ s' pÿ¥Nteô dx;ÿ=r; ivôr;@•'Ã
ivôr;Æ@±vrô ;jwvÖ ;•;¥Ömvÿ ®NıeÖ y¥juWÿ ;ô …mmIÿte .Utû mevÖ ;vÿ ®NıeÖ yˇU„û ,I'
.ÿivô„y‡¥√w t;v;ÿnvÖe somÖ" Sy;¥;vÿNtô' ‚mmIÿtÖe yjÿm;nSywvô Sy;ô•;ipÿ
380
sdÖSy;ÿn;' p[jÖ ;>yôSTveTyupÖ smUhÿ it sÖdSy;ÿnvÖe ;Nv;.ÿjitô v;sÖsopÿ

nÁit svRdve TÖ y'Ã vw v;sÖ" sv;R…Ã .revÄ nw Ã' devÖ t;ÿ….ô" smÿ/yR it pÖxvoô vw
somÿ" p[;,ô ;yÖ TveTyupÿ nÁit p[;,ô mevÖ pÖxWu ÿu d/;it Vy;ôn;yÖ TveTynuÿ
ÍûNqit Vy;ônmevÖ pÖxWu ÿu d/;itô tSm;ÿTSvôpNt'Ã p[;,ô ; n jÿhit –9–
yTkôly;ÿ te xÖfnÉ ÿ te £°,;ônIitô p,etÖ ;goÿa`R˝Ö som'Ã k⁄yû ;Rdgoÿa`|Ö

yjÿm;nÖmgoÿa`Rm?vôy'Ru goStu mÿihôm;nÖ' n;vÿ itreÌÄ v;ÿ te £°,;ônITyevô
b[yÿU ;ÌoaÖ`mR vÖe som'Ã kôroitÿ goaÖ`| yjÿm;n' goaÖ`mR ?ÿ vôy'Ru n
gomRihôm;nÖmvÿ itrTyô‡jy;ÿ £°,;itô stÿpsmevÖ nw Ã' £°,;itô ihrÿ<yen
£°,;itô sxu£ ÿ mevÖ nw Ã' £°,;it /eNÖ v; £°ÿ,;itô s;≤xÿrmevÖ nw Ã'
£°,;TyOW.Ö ,e ÿ £°,;itô seN{ÿmvÖe nw Ã' £°,;TynÖ@hu ;ÿ £°,;itô viˆôv;R
aÿn@Ö v± ;NviˆÿnvÖw viˆÿ yÖDSyÿ £°,;it …mqûnu ;>y;'Ã £°,;it
…mqunû Sy;vÿ®ı‰wÖ v;sÿs; £°,;it svRdve TÖ y'Ã vw v;sÖ" sv;R>Ã y EÖvnw Ã'
devÖ t;ÿ>y" £°,;itô dxÖ s' pÿ¥Nteô dx;ÿ=r; ivôr;@•'Ã
ivôr;@(Ævôr;jwvÖ ;•;¥Ömvÿ ®NıeÖ tpÿsStônrU …ÿ s p[jÖ ;pÿtvÖe ,R ÖR îTy;ÿh pÖx>u yÿ
EÖv tdÿ?vôyiRu nR ˆëtÿ a;ôTmnoån;ÿvS[ k;yÖ gCzÿitô …≈yÖ' p[ pÖxnU ;ÿ“oitô y
EÖv' vedÿ xu£ û ˘ teÿ xu£,É ÿ £°,;ômITy;ÿh yq;yÖjru vÄe tw ‡∂evÖ ; vw yenÖ
ihrÿ<yenÖ somÖm£°ÿ,NÖ tdÿ.IôWh;ô punrÖ ;dÿdtÖ ko ih tejsÿ ; iv £É„ô ytÖ
îitô yenÖ ihrÿ<yenÖ som'Ã £°,Iôy;ˇdÿ.IôWh;ô punrÖ ; dÿdItÖ tejÿ
EÖv;TmN/ÿˇåÖe Sme Jyoitÿ" somiv£ô…y…,ô tmÖ îTy;ÿhÖ JyoitÿrvÄe yjÿm;ne
d/;itô tmÿs; somiv£ô…y,ÿmpRyitô ydnupÿ g[Qy hÖNy;∂ÿNdôxk U ;ôSt;˝
sm;ÿ˝ sÖp;R" Syuiÿ rÖdmÖh˝ sÖp;R,;'Ã dNdôxk U ;ÿn;' g[Ivô ; ¨pÿ
g[Qn;ômITy;ôh;dÿNdxUk;ôSt;˝ sm;ÿ˝ sÖp;R .ÿv≤Ntô tmÿs; somiv£ô…y,'Ã
381
iv?yitô Sv;nÖ .[;jeTy;ÿhtÖw e v; aÖm‚u „m\LÃ loôkÉ somÿmr=ÖNte>yoå…/ô

somÖm;hÿrNÄ ydetÖ >e yÿ" somÖ£yÿ,;ô•;nuiÿ dôxde £°ÿtoåSyô somÿ"
Sy;ô•;Sywtô åÿe mu‚„m\LÃ loôkÉ somÿ˝ r=eyyûu dR tÖe >e yÿ" somÖ£yÿ,;nnuidôxitÿ
£°ôtoÿåSyô somoÿ .vTyetô åÿe Sy;ôm‚u „m\LÃ loôkÉ somÿ˝ r=≤Nt –10–
v;ô®,Ä o vw £°ôt" somÖ ¨pÿnıo imô]o nÖ Eihô su…mÿ]/;ô îTy;ÿhÖ x;NTy;ô

îN{ÿSyoô®m; ivÿxÖ d≤=ÿ,…Ö mTy;ÿh devÖ ; vw y˝ somÖm£°ÿ,NÖ t…mN{ÿSyoôr*
d≤=ÿ,Ö a;s;ÿdy•eWÖ %luû v; EÖthIRN{oô yo yjÿtÖe tSm;ÿdvÖe m;ôho‡d;yuWÿ ;
Sv;ôyWu Te y;ÿh devÖ t;ÿ
EÖv;Nv;ôr>yoiˇÿœTyu‡û vRNÃ t·rÿ=mÖ iNvôhITy;ÿh;Nt·r=devTÖ yoÿ2ÁÄ tÿº ihRô
somoåidÿTy;ô" sdoôåSyidÿTy;ô" sdÖ a; sIôdTe y;ÿh yq;yÖjru veÄ tw i√ v;
EÿnmetÖ dÿ/yR itô y√;ÿ®,Ä ˝ sNtÿMmÖ]w ' kÖroitÿ v;®Ä<yc;R s;ÿdyitô SvyÖvw nw 'Ã
devtÿy; smÿ/yR itô v;sÿs; pÖy;RnÁÿ it svRdve TÖ y'Ã vw v;sÖ" sv;Ã…R .rÄve nw 'Ã
devÖ t;ÿ….ô" smÿ/yR TÖ yqoô r=ÿs;ômpÿhTywÖ vneWÿ uû VyÿNt·rÿ=' tt;ônTe y;ÿhÖ vneWÿ uû
ih VyÿNt·rÿ=' tÖt;nÖ v;jÖmvRÆÖ TSvTy;ÿhÖ v;jÖ˝ ÁvRTÃ suû pyoÿ
a…flÖy;æSvTy;ÿhÖ pyoô Áÿ…flôy;sÿu ˙ÖTsu £tû…u mTy;ÿh ˙ÖTsu ih £t'uû v®ÿ,o
ivô+vÿ…¶…mTy;ÿhÖ v®ÿ,oÖ ih ivô+vÿ…¶' idôiv sUyiÖR mTy;ÿh idôiv ih
sUy˝RÖ somÖm{;ôivTy;ÿhÖ g[;v;ÿ,oô v; a{ÿySÖ teWûu v; EÖW somÃ' d/;itô yo
yjÿtÖe tSm;ÿdvÖe m;ôho‡duû Ty' j;ôtvÿde sÖ…mitÿ s*ôycR ;R
’¡„,;…jônMp[TÖ y;nÿÁitô r=ÿs;ômpÿhTy;ô ¨ß;ôvte 'Ã /UW;Rh;ôivTy;ÿh
yq;yÖjru veÄ tw Tp[ CyÿvSv .uvSptÖ îTy;ÿh .ûtU ;n;ô˝ ÁeWÿ pitôivRê;ÿNyÖ….
/;m;ônITy;ÿhÖ ivê;ÿinô Áº2ÿ WÄ oÿå…. /;m;ÿin pÖC[ yvÿtÖe m; Tv;ÿ p·rpÖrI
ivÿdiÖ dTy;ÿhÖ ydevÖ ;d" somÿm;iÓÖym;ÿ,' gN/ÖvoR ivôê;vÿs"u
382
pÖymR „uÿ ,;ôˇSm;ÿdveÖ m;ôh;pÿ·rmoW;yÖ yjÿm;nSy SvÖSTyyÿNyÖsITy;ÿhÖ

yjÿm;nSyÖvw Ww yÖDSy;ÿNv;rÄM.oånÿv…CzÊyÖw v®ÿ,oÖ v; EÖW
yjÿm;nmÖ>ywitô yT£°ôt" somÖ ¨pÿnıoÖ nmoÿ …mô]SyÖ v®ÿ,SyÖ c=ÿsÖ
îTy;ÿhÖ x;NTy;ô a; som'Ö vhÿNTyÖ…¶n;ô p[itÿ itœtÖe t* sÖM.vÿNt*ô
yjÿm;nmÖ…. sM.ÿvt" purû ; %lûu v;vwW me/;ÿy;ôTm;nÿm;ôr>yÿ critô yo
dIÿ≤=ôto ydÿ¶IWoômIyÿMpÖxmu ;ôl.ÿt a;Tminô„£yÿ, EÖv;SyÖ s
tSm;ôˇSyÖ n;Xy'Ã pu®Winô„£yÿ, îvÖ Á‡qoô %Lv;ÿ¸rÄ¶IWom;ÿ>y;'ô v;
îN{oÿ vû]O mhÄ…•itô ydÿ¶IWoômIyÿMpÖxmu ;ôl.ÿtÖe v;]ÃflR EÖv;SyÖ s
tSm;ÿ√;ôXy'Ã v;®Ä<yc;R p·rÿ critô SvyÖvw nw 'Ã dÖve tÿy;ô p·rÿ crit –11–
îit Wœk;<@e p[qm" p[p;#k" 1
aq Wœk;<@e i√tIy" p[p;#k" 2

ydu.û * ivômCu y;ÿitôQy' gÿO Iôy;¥ÖD' iv …Cz¡N¥;ô¥dû.u ;vivÿmCu yÖ
yq;n;ÿgt;y;itôQy' i£ôyteÿ t;ôdgO vÖe
ti√muˇÿ _oôåNyoånÖ@v± ;N.vÖTyivÿmˇu _oôåNyoåq;ÿitQy' gÿO ;it yÖDSyô
s'tTÿ yÖw pà‰ÖNv;rÿ.teÖ pàIô ih p;rIÿ,ÁÖSyexÖe piàÿyvÖw ;nÿmu t'Ö invÃpR itô y√w
pàIÿ yÖDSyÿ kÖroitÿ …mqûnu ' tdqoô piàÿy; EÖvWw
yÖDSy;ÿNv;rÄM.oånÿv…CzÊywÖ y;vÿ≤∫ÖvRw r;j;ÿncu rÖ rw ;ÖgCz¡itô sve>R yoô vw
te>yÿ a;itôQy' i£¡yteÖ zNd;˝Ã…sô %lûu vw somÿSyÖ
r;DoÿånucrÖ ;<yÖ¶re ;ÿitôQymÿ…sô iv„,ÿvÖe TveTy;ÿh g;yi]ôy; EÖvtw ne ÿ kroitô
somÿSy;itôQymÿ…sô iv„,ÿvÖe TvÿTe y;ÿh i]ô∑.ë ÿ EÖvtw ne ÿ
kroÖTyitÿqre ;itôQymÿ…s iv„,ÿvÖe TveTy;ÿhÖ jgÿTy; EÖvtw ne ÿ kroTyÖ¶yeÿ
Tv; r;ySpoWÖd;VneÖ iv„,ÿvÖe TveTy;ÿh;nû∑u .u ÿ EÖvtw ne ÿ kroit XyenÖ ;yÿ Tv;
383
somÖ.tO Öe iv„,ÿve TveTy;ÿh g;yi]ôy; EÖvtw ne ÿ kroitô pçÖ ’Tvoÿ gO;itô

pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ yÖDo yÖDmevÖ ;vÿ ®Nı be ˜[ v;ôidnoÿ vd≤NtÖ
kSm;ÿTsÖTy;Ì;ÿyi]ôy; ¨ÿ.yÖ tÿ a;itôQySyÿ i£ytÖ îitô ydÖve ;d"
somÖm;hÿrˇÄ Sm;ÿÌ;yi]ôy; ¨ÿ.yÖ tÿ a;itôQySyÿ i£yte pûru St;ÿ∞oôp·rÿ∑;∞Ö
≤xroÖ v; EÖt¥ÖDSyÖ yd;ÿitôQy' nvÿkp;l" puroÖ@;xoÿ .vitô tSm;ÿ•vÖ/;
≤xroÖ iv„yÿtU Ö' nvÿkp;l" puroÄ@;xoÿ .vitô te ]yÿ≤S]kp;ôl;≤S]ÖvtO ;ô
Stomÿne Ö s‚Mmÿt;ôStej≤ÿ S]ÖvˇO je ÿ EÖv yÖDSyÿ xIôWNR dÿ/;itô nvÿkp;l"
puroÖ@;xoÿ .vitô te ]yÿ≤Ã S]kp;ôl;≤S]ÖvtO ;ÿ p[;,ô ne Ö s‚Mmÿt;S]Öv√O w
p[;,ô ≤S]ÖvtO mÿ vÖe p[;,ô mÿ….pûvU | yÖDSyÿ xIôWNR dÿ/;it pÖj[ ;pÿtvÖe ;R EÖt;inô
p+m;ÿ…,Ö ydÿêv;ôl; Eÿ=e vÖ I itôríIô yd;êÿv;l" p[StÖro .vÿTyw=vÖ I
itôríIÿ p[jÖ ;pÿtre vÄe t∞=u"û sM.ÿrit dÖve ; vw y; a;¸ÿtIôrjÿhu vûSu t; asÿru ;
inô„k;vÿm;dÖNte dÖve ;" k;ÿ„mRyÖ mÃR pXyNkmR<Ö yoÿ vw kmÃnRw ne k⁄vIRtô ie tô te
k;ÿ„mRymRÖ y;ÿNp·rÖ/Inÿkv⁄ tR Ö twvRwÃ te r=;ô˝Syp;ÿfltÖ yTk;ÿ„mRymRÖ y;ÿ"
p·rÖ/yoô .vÿ≤Nt r=ÿs;ômphTyÖw s˝ SpÿxyR itô r=ÿs;mnÿNvvc;r;yÖ n
pûru St;ôTp·rÿ d/;Ty;idôTyo Áÿvº o¥Npûru St;ô{=;˝SypÖhNTyU‡?veR sÖ…m/;ôv;
dÿ/;Tyûpu ·rÿ∑;dÖve r=;ô˝Sypÿh≤NtÖ yjÿWu ;ôNy;' tû„U ,ImÖNy;‚Mmÿqnu TÖ v;yÖ √π
a; dÿ/;it i√ôp;¥jÿm;nÖ" p[itÿiœTyw b[˜v;ôidnoÿ vdNTyÖ…¶íÖ v; EÖt*
somÿí kÖq; som;ÿy;itôQy' i£ôyteÖ n;¶yÖ îitô ydÖ¶;vÖ…¶Mmÿ…qôTv;
pÖh[ rÿitô tenvwÖ ;¶yÿ a;itôQy' i£¡ytÖ åe qoô %Lv;ÿ¸rÄ…¶" sv;ôR dÖve t;ô îitô
yıÖivr;Ös;¥;ô…¶MmNqÿit hÄVy;yÖvw ;sÿ•;yÖ sv;ÃR dÖve t;ÿ jnyit –1–
dÖve ;ôsrûu ;" s'yˇÿ ; a;sÖNte dÖve ; …môqo ivipÿy[ ; a;sÖNte2ÿ åÄ NyoÿåNySmÖw
Jywœ‰;ôy;itÿœm;n;" pçÖ/; Vyÿ£;m•Ö…¶vRs…uÿ .ô" somoÿ ®Ä{·w rN{oÿ
384
mÖ®≤∫ôv®R ,ÿ a;idôTywbhOR SÖ pitôivRêdwÿ vRÖe Sw teåÿ mNyÖNt;sÿru >e yoô v;

îÖdM.[;tÿVO ye>yo r?y;moô y‚NmÖqo ivip[yÿ ;ô" Smo y; nÿ îÖm;"
ipôy[ ;StÖnvu SÖ t;" sÖmvÿ¥;mhÖw t;>yÖ" s inA≥CÃ z;ô¥o nÿ"
p[qmÖ oÿåNyoÿåNySmÖw &Á;ôiditô tSm;ô¥" st;ÿnnU ≤P],;Mp[qmÖ o &Áÿitô s
a;itômR ;CzRiÃ tô yˇ;ÿnnU PÖ ]˝ sÿmvÖ¥itô .[;tÿVO y;…..UTyôw .vÿTy;ôTmn;ô
pr;ÿSyÖ .[;tÿVO yo .vitô pçÖ ’Tvoåvÿ ¥it pçÖ/; ih te
tTsÿmvÖ ;¥ÖNt;qoô pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ yÖDo yÖDmevÖ ;vÿ ®NıÖ a;pÿtye
Tv; gO;ÖmITy;ÿh p[;,ô o v; a;pÿit" p[;,ô mevÖ p[I,ÿ ;itô p·rÿptyÖ îTy;ÿhÖ
mnoô vw p·rÿpitômnR ÿ EÖv p[I,ÿ ;itô tnUnû P]Ö îTy;ÿh tÖnvu oô ih te t;"
sÿmvÖ ;¥ÿNt x;KvÖr;yeTy;ÿh xKTyÖw ih te t;" sÿmvÖ ;¥ÿNtÖ
xKmÖ•o…jÿœ;ôyTe y;ôh;w…jÿœ˝Ö ih te td;ôTmnÿ"
sÿmvÖ ;¥ÖNt;‡n;ÿ/∑O mSyn;/O„û y…mTy;ôh;n;ÿ/∑O ˝Ö Áºtÿ dÿn;/û„O y'
devÖ ;n;ômojÖ îTy;ÿh devÖ ;n;ô˝ Áºtÿ dojoÿå….x‚StÖp;
aÿn….xStÖNeÄ y…mTy;ÿh;….x‚StÖp; Áºtÿ dÿn….xStÖNe y‡mnuÿ me dIô=;'
dIô=;pÿitmRNyt;ô…mTy;ÿh yq;yÖjru veÄ tw d(`tûO ' vw dÖve ; vjÃ'[ ’ûTv;
somÿmfl•≤NtÖk…mÿvÖ %lûu v; aÿSyÖtw ∞ÿr≤NtÖ yˇ;ÿnnU PÖ ]e,ÿ
pÖc[ rÿNTyÖ˝‡xur˝ÿ xuSte dev soôm;Py;ÿyt;ô…mTy;ÿhÃ Ö ydevÖ ;Sy;ÿpvu ;ôyteÖ
yNmIyÿtÖe tdÖve ;SyÖtw ne ;Py;ÿ yyÖTy; tu>yÖ…mN{ÿ" Py;yt;ôm; Tv…mN{;ÿy
Py;yÖSveTy;ÿhoô.;vÖve Ne {Ã' cÖ som'Ö c;Py;ÿyyÖTy; Py;ÿyyÖ s%IÿNTsÖNy;
mÖ/e yeTy;ÿh‚Ö TvRjoô v; aÿSy s%;ÿySÖ t;nÖve ;Py;ÿyyit SvÖ‚St tÿe dev som
sûTu y;mÿxIôyTe y;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿSteÖ p[ v; EÖtåeÿ Sm;Lloôk;∞‰ÿvNtÖe ye
somÿm;Py;ôyyÿNTyNt·r=devTÖ yoÿ ih somÖ a;Py;ÿ…ytÖ E∑;ô r;yÖ" p[We e
.g;ôyTe y;ÿhÖ ¥;v;ÿp…O qôvI>y;ÿmvÖe nÿmSÖ ’Ty;ô‚SmÃL\ loôkÉ p[itÿ itœ≤Nt
385
dev;surû ;" s'yˇÿ ; a;sÖNte dÖve ; …b>yÿtoôå…¶Mp[;ivÿxNÖ tSm;ÿd;¸rÄ…¶" sv;RÃ

devÖ t;ô îitô tÿåe …¶mÖve vÂ¡q' ’ûTv;sÿru ;nÖ>yÿ.v•Ö…¶…mÿvÖ %lûu v; EÖW p[
ivÿxitô yoÿåv;NtrdIô=;mûpu iw tô .[;tÿVO y;…..UTyÖw .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ
.[;tÿVO yo .vTy;ô‡Tm;nÿmvÖe dIô=y;ÿ p;it pÖj[ ;mÿv;NtrdIô=y;ÿ
s'trÖ ;Mme%l ÿ ;˝ sÖm;yÿCzte p[jÖ ; Á;ÿTmnoåNtÿrtr; tÖ¢v[tÿ o .vitô
mdÿNtI….m;RjyR tÖe inÁR…Ã ¶" xIôtne Ö v;yÿitô s…mÿı‰wÖ y; tÿe a¶Öe ®i{ÿy;
tÖn·U rTy;ÿhÖ SvyÖvw nw ∂ÿ vÖº tÿy; v[tyit syoinôTv;yÖ x;NTyÿw –2–
teW;ômsÿru ;,;' itôß" purÿ a;s•yÖSmYyÿvmÖ ;qÿ rjÖt;qÖ h·rÿ,IÖ t; dÖve ;

jet'uû n;xÿKnuvNÖ t; ¨ÿpsÖ dwvÖ ;…jÿgIWÖNtSm;ÿd;¸ûyíR vwÖ ' vedÖ yíÖ nopÖsd;ô vw
mÿh;pûru ' jÿyNtIitô t îWu˝û smÿSk⁄vtR ;ô…¶mnIÿk˝Ö somÿ˝ xÖLy' iv„,u'û
tejnÿ Ö' tÿåe b[vu NÖ k îÖm;mÿ…s„yÖtIitÿ ®Ä{ îTyÿbvu[ nû{u[ o vw £ûrÀ " soÿåSyÖ‚Tvitô
soÿåb[vIô√r'Ã vO,; aÖhmÖve pÿxnûU ;m…/ÿpitrs;ônIitô tSm;ÿ&{û "
pÿxnûU ;m…/ÿpitôSt;˝ ®Ä{oåv;ÿsjO TÖ s itôß" puroÿ ….ôÊvw>yo
loôk>É yoåsurÿ ;ÖNp[;,ÿdu tÖ ydÿpu sdÿ ¨psÖ¥NtÖe .[;tÿVO ypr;,uÊywÖ
n;Ny;m;¸ÿitÿMpurû St;∆u¸y;ô¥dÖNy;m;¸ÿitMpûru St;ÿ∆¸u yû ;‡dÖNyNmu%Ã'
k⁄y;RTßuvû ,e ;ÿ`;ôrm; `;ÿryit yÖDSyÖ p[D;ÿTyÖpw r;ÿõiÖ t£Myÿ juhoitô pr;ÿc
EÖv>w yo loôk>É yoô yjÿm;noô .[;tÿVO y;ôNp[ ,ÿdu tÖe punrÿ Ty;ô£MyoÿpsÖ d'Ã juhoit
pÖ,[ ¥u vwÖ >w yo loôk>É yoô .[;tÿVO y;≤ÔÖTv; .[;tÿ VO yloôkmÖ>y;roÿhit devÖ ; vw
y;" p[;tô ®ÿpsÖ dÿ ¨Öp;sIÿd•Ö ˆÖSt;….ôrsÿru ;ÖNp[;,ÿdu NtÖ y;" s;ôy˝ r;i]ÿyÖw
t;….ôyTR s;ôyMp[;tÿ ®pÖsdÿ ¨psÖ¥Ntÿåe hor;Ö];>y;ÿmvÖe t¥jÿm;noô
.[;tÿVO y;ôNp[ ,ÿdu teÖ y;" p[;tô y;ôJR y;ÿ" SyuSt;" s;ôyMpÿru oånuv;ôKy;ÿ"
k⁄y;ôdR y;ÿty;mTv;y itôß ¨ÿpsÖ dÖ ¨pÿiw tô ]yÿ îÖme loôk; îÖm;nÖve
386
loôk;Np[I,ÿ ;itô W$(sMpÿ¥NteÖ W@±v; Aûtvÿ Aû tUnveÖ p[I,ÿ ;itô √;dÿx;ôhInÖe

somÖ ¨pÿiw tô √;dÿxÖ m;s;ÿ" s'vTsÖr" sÃv' TsÖrmÖve p[I,ÿ ;itô ctÿ…u vR˝xitô"
s' pÿ¥NtÖe ctÿ…u vR˝xitr/Rm;ôs; aÿ/mR ;ôs;nÖve
p[I,ÿ ;ÖTy;‡r;ÿg;[ mv;NtrdIô=;mupyeÿ ;ô¥" k;ômyÿte ;ô‚SmNmÿe loôkåÉ /uk
ÃR ˝
Sy;ôidTyekmÖ g[åe qÖ √;vqÖ ]Inqÿ cÖtru ÿ EÖW; v;
a;r;ÿg;[ v;NtrdIô=;‚Sm•Öve ;Smÿw loôkåÉ /ÃkRu M.vit
pÖrovÿrIysImv;NtrdIô=;mupyeÿ ;ô¥" k;ômyÿte ;ôm‚u „mÿNme loôkåÉ /uk R ˝
Sy;ôiditÿ cÖtru oåg[åe qÖ ]InqÖ √;vqwkm¡ WÖe ; vw
pÖrovÿrIySyv;NtrdIô=;mu‚„mÿ•vÖe ;Smÿw loôkåÉ /Ãk Ru M.vit –3–
sûvu gÖ | v; EÖte loôk˘ yÿ≤NtÖ y ¨ÿpsÖ dÿ ¨pÖy≤NtÖ teW;ô' y ¨Ö•yÿtÖe hIyÿt EÖv
s nodÿnWÖe Iitô sÿ•U Iy…mvÖ yo vw Sv;ôqtRe ;Ã' yÖt;˝ ≈;ôNto hIyÿt ¨Öt s
inô∑‰;yÿ sÖh vÿsitô tSm;ÿTs’dû•u IyÖ n;pÿrmÄ •u yÿ te dÖ›o•ÿyte twÖ √w
pÿxnûU ;˝ ÂÖp˝ ÂÖp,e vwÖ pÖxnU vÿ ®Nıe yÖDo dÖve >e yoô inl;ÿytÖ iv„,ÿU ÂÖp'
’ûTv; s pÿ…O qôvIMp[;ivÿxˇÖ ' dÖve ; hSt;ÿNTsÖ˝r>yÿCw zÖNt…mN{ÿ
¨ÖpyÃpRu yÖ TR yÿ£;mÖTsoÿåb[vIôTko m;ôymûpu yûpRu yÖ TR yÿ£mIôidTyÖh' dûgu Re hNteTyqÖ
kSTv…mTyÖh' dûgu ;Rd;hÖtiRe tô soÿåb[vI∂ugû Re vw hNt;ÿvocq; vr;Öhoÿåy'
v;ÿmmoôW" sÿ¢;ôn;' …gÿrIÖ,;MpÖrSt;ÿi√Öˇ' ve¥mÖ sÿru ;,;‚Mb.itôR t' jÿihô yidÿ
dugû Re hNt;sIitô s dÿ.pR Ôu Iôlmu√û ÁO ÿ sÖ¢ …gôrI‚N.ÖÊv;
tmÿhNÖ Tsoÿåb[vI∂ugû ;R√; a;hÿt;Rvocq; EÖtm; hÖrie tô tmÿ>e yo yÖD EÖv
yÖDm;hÿr¥Ä ˇi√ôˇ' ve¥mÖ sÿru ;,;ÖmivÿNdNtÖ tdek˘Ö ve¥ÿw veidôTv‡msurÿ ;,;ô'
v; îÖymgÿ[ a;sIô¥;vÖd;sIÿn" pr;ôpXyÿitô t;vÿ∂vºÖ ;n;ô' te dÖve ;
aÿbvu[ •Ö STvÖve noôåSy;mpIitô ikyÿ√o d;Sy;mÖ îitô y;vÿidôy˝
387
sÿl;vûk O ° i]" pÿ·rÖ£;mÿitô t;vÿ•o dÖˇie tô s îN{ÿ" sl;vûk O ° ÂÖp'

’ûTvem;' i]" sÖvtR "Ö pyÃ£ R ;mÖˇidôm;mÿivNdNtÖ yidôm;mivÿNdNtÖ t√π¥wÿ
veidôTv˝ s; v; îÖy˝ svwvRÖ veidôiryÿit x+y;ômIitô Tv; aÿvmÖ ;yÿ
yjNte i]ô˝xTpÖd;inÿ pÖí;·ˇôríIÿ .vitô Wæ$(]˝ÃxTÖ p[;cIô ctÿ…u vR˝xit"
pûru St;ÿ·ˇÖríIô dxÿdxÖ sMpÿ¥NtÖe dx;ÿ=r; ivôr;d•Ã'
ivôr;i√ôr;jÖvw ;•;¥Ömvÿ ®NıÖ ¨ıÿ≤NtÖ ydÖve ;Sy;ÿ ame?Ö y' tdpÿ
hÖNTyu‡ıÿ≤NtÖ tSm;ôdoWÿ/yÖ" pr;ÿ .v≤Nt bÖihR" Stÿ,O ;itô tSm;ôdoWÿ/yÖ"
punrÖ ; .ÿvNÖ Tyu‡ˇÿrMbÖihRWÿ ¨ˇrbÖihR" Stÿ,O ;it pÖj[ ; vw bÖihRyjR mÿ ;n
¨ˇrbÖihRyjR mÿ ;nmÖve ;yÿjm;n;ôdˇu rÿ ' kroitô
tSm;ô¥jÿm;ônoåyÿjm;n;ôdˇu rÿ " –4–
y√; anIÿx;no .;ôrm;ÿdˇÖ e iv vw s ≤lÿxteÖ yd(√;dÿx s;ôˆSyoÿpsÖ dÖ"

Syu‚StÖßoÿåhInÿSy yÖDSyÖ ivloÿm i£yet itôß EÖv s;ôˆSyoÿpsÖ doô
√;dÿx;ôhInÿSy yÖDSyÿ svIyRTÖ v;y;qoô sloÿm i£yte vÖTsSywk"Ö Stnoÿ
.;ôgI ih soåqwk˝Ö StnÃ' v[tmÖ pu TÖw yqÖ √;vqÖ ]Inqÿ cÖtru ÿ EÖt√w =urû pÿivô
n;mÿ v[tÖ ' yenÖ p[ j;ôt;N.[;tOVÿ y;•ûdu tÖe p[itÿ jinô„ym;ÿ,;Önqoô knIÿysÖvw
.UyÖ ¨pwiÿ t cÖtru oågÖe[ Stn;ÿNvÖt[ mupTwÖ yqÖ ]InqÖ √;vqwkm¡ tÖe √w sÿju `Ön'
n;mÿ vÖt[ ' tÿpSÖ yÿ˝ suvGÖ yRmÃ qoô p[vw j;ÿyte p[jÖ y;ÿ pÖx…u .ÿ‡yRv;ôgU
r;ÿjNÖ ySy vÖt[ ' £ûrÀ ve Ö vw yÿv;ôg"U £ûrÀ îvÿ r;jÖNyoÿ vjÿS[ y ÂÖp˝ smÿı O ‰;
a;ô…m=;ô vwXyÿSy p;kyÖDSyÿ ÂÖpMpu∑‰Öw pyoÿ b[;˜Ö,SyÖ tejoô vw
b[;˜ÿ ,Ö Stej"Ö pyÖStejsÿ vÖw tej"Ö pyÿ a;ôTmN/Öˇåe qoô pyÿs;Ö vw g.;ÃR
v/RNtÖe g.ÃR îvÖ %lûu v; EÖW y∂Iÿ≤=ôto ydÿSyÖ pyoÿ vÖt[ M.vÿTy;ôTm;nÿmvÖe
t√ÿ/yR itô i]v[tÿ oô vw mnÿru ;sIô‚d(√vÿt[ ;ô asÿru ;Ö Ek¡vt[ ; devÖ ;"
388
p[;tô mÖ?R y'idÿne s;ôy' tNmnoÿvtR[Ö m;ÿsITp;kyÖDSyÿ ÂÄpMpu∑‰ÿw p[;tô íÿ s;ôy'

c;sÿru ;,;' inmÖ?R y' =û/u o ÂÄp' ttÖSte pr;ÿ.vNm?y'idÿne m?yr;Ö]e dÖve ;n;'ô
ttÖStÿåe .vNTsuvgÖ | loôkm;ÿyNÖ ydÿSy mÖ?y'idÿne m?yr;Ö]e vÖt[ M.vÿit
m?yÖto v; a•ÿne .uÔte m?yÖt EÖv tdUjÃ| /ˇeÖ .[;tÿVO y;…..UTyÖw
.vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tÿVO yo .vitô g.oôR v; EÖW y∂Iÿ≤=ôto
yoinÿdIR≤=tiv…môt' y∂Iÿ≤=ôto dIÿ≤=tiv…môt;Tp[vÖ se¥Ö q;ô yonÖge .R "RÖ
SkNdÿit t;ôdgO vÖe t• p[vÿ StÖVyÿm;ôTmnoÿ gopIôq;yw‡Ö W vw Vy;ô`"[
k¡l ⁄ goôpo ydÖ…¶StSm;ô¥∂Iÿ≤=ôt" pÖv[ sÖTe s EÿnmIêÖroÿånûTU q;yÖ hNtoônR
pÿv[ StÖVyÿm;ôTmnoô gu¢‰ÿw d≤=,Öt" xÿy EÖt√w yjÿm;nSy;ôytÿn˝Ö Sv
EÖv;ytÿne xyÖåe …¶mÿ>y;ÖvTO yÿ xye dÖve t;ÿ EÖv yÖDmÿ>y;ôvTO yÿ xye –5–
purû ohÿiviW devyÖ jÿne y;jye¥Ö ' k;ômyÖte opÿnw muˇrÿ o yÖDo nÿmde …Ö . sÿvu gÖ |
loôk˘ jÿy‡Öe idTyetÖ √w pûru ohÿivdevR yÖ jÿnÖ' ySyÖ hot;ÿ
p[;trnuv;ôkmÿnbu vu[û •Ö…¶mÖp a;ÿidôTymÖ…. ivôpXyÖTyu‡pÿnw mÖ ˇu rÿ o yÖDo
nÿmTyÖ…. sÿvu gÖ | loôk˘ jÿyTy;ô‡¢e dÿve yÖ jÿne y;jye∫ Ö ;â tÿVO yvNt'Ö pNq;Ã'
v;…/SpÖxyR Teÿ kÖt| v;ô y;vÖ•;nÿsÖe y;tÖvw n rq;ÿytwÖ √; a;ô¢'
dÿve yÖ jÿn‡m;ô“oTyÖve .[;tÿVO y'Ö nwnMÖ .[;tÿVO y a;“oôTye‡koÿ•te devyÖ jÿne
y;jyeTpÖxk u ;ÿm‡Ö mekoÿ•t;ô√w dÿve yÖ jÿn;ôdi©ÿrs" pÖxnU sÿ jO Nt;NtÖr;
sÿdohiv/;ônR e ¨ÿ•tÖ ˝ Sy;ÿdtÖe √; Ekoÿ•t' devyÖ jÿn' pÖxmuû ;nÖve .ÿvitô
}yÿ•u te devyÖ jÿne y;jyeTsuvgÖ k R ;ÿmÖ' }yÿ•u t;ô√w dÿve yÖ jÿn;ôdi©ÿrs" suvgÖ |
loôkm;ÿ‡y•NtÖr;hÿvnÖ IyÃ' cÖ hivô/;Rn'Ã co•Öt˝ Sy;ÿdNtÖr; hÿivô/;Rn'Ã cÖ
sdÿí;NtÖr; sdÿíÖ g;hÃpR Ty' cwtÖ √w }yÿ•u t' devyÖ jÿn˝ suvgÖ mR veÖ loôkmeiÿ tô
p[itÿiœte devyÖ jÿne y;jyeTp[itôœ;k;ÿm‡metÖ √w p[itÿiœt' devyÖ jÿnÖ'
389
yTsÖvtR "ÿ sÖm' p[TyevÖ itÿœitô y];ôNy;aÿNy;ô aoWÿ/yoô VyitÿWˇ_;ô"

SyuSt¥;ÿjyeTpÖxk u ;ÿm‡mÖte √w pÿxnûU ;˝ ÂÖp˝ ÂÖp,e vÖw ;Smÿw pÖxnU vÿ ®Nıe
pxumû ;nÖve .ÿvitô inA≥iÃ tgOhIte devyÖ jÿne y;jyÖ¥e ' k;ômyÿte Ö inAÃT≥ y;Sy
yÖD' g[;hÿ yey…Ö mTye‡Ö t√w inAÃi≥ tgOhIt' devyÖ jÿn' yTsÖdXO yÿw sÖTy;ÿ Aû='
inARTÃ yÖvw ;Syÿ yÖD' g[;hÿ yitô Vy;vÿˇO e devyÖ jÿne y;jye√‰;ôvTO k;ÿmÖ' yMp;]eÿ
v;ô tLpÿe v;ô mIm;˝Ãsre Np[;cô Inÿm;hvÖnIy;ÿTp[v,Ö ˝ Sy;ÿTp[tIôcIn'Ö
g;hÃpR Ty;dÖte √w Vy;vÿˇO ' devyÖ jÿnÖ' iv p;ôPmn;ô .[;tÿVO ye,Ö ; vÿttR eÖ nwnMÖ p;]Öe
n tLpÿe mIm;˝sNte k;ôyRÃe devyÖ jÿne y;jye∫ Ö iÀ tÿk;m' k;ôyoÃR vw pu®Wÿ oô
.vÿTyÖve –6–
te>yÿ ¨ˇrvÖie d" …sô˝hI ÂÄp' ’ûTvo.y;ÿnNtÖr;pÖ£My;ÿitœÖˇe devÖ ;

aÿmNyNt ytÖr;Nv; îÖymupÿ ;vÖTSyRitô t îÖdM.ÿiv„yÖNtIitô t;mup;ÿmN]yNtÖ
s;bÿv[ I√r'Ã vO,Öw sv;RNô my;ô k;m;ôNVyÿXnvqÖ pUv;|ô tu m;ô¶re ;¸ÿitrXnvt;ô
îitô tSm;ÿdˇu rvÖie dMpUv;ÃmR ¶Ö Ve y;R`;ÿry≤NtÖ v;rÿve tO ˝Ö ÁÿSywÖ xMyÿy; p·rÿ
…mmItÖe m;]Övw ;SyÖw s;qoÿ yûˇu _ÉnvwÖ yuˇû _mvÿ ®Nıee ivôˇ;yÿnI meåÖ sITy;ÿh
ivôˇ; Áÿnº ;ôn;vÿiÿ ˇôˇ_;yÿnI mÖe åsITy;ÿh itôˇ_;NÁºnÿ ;ôn;vÖdvÿt;Nm;
n;…qôt…mTy;ÿh n;…qôt;NÁºnÿ ;ôn;vÖdvÿt;Nm; Vy…qôt…mTy;ÿh
Vy…qôt;NÁºnÿ ;ôn;vÿi√Ödre …Ä ¶nR.oô n;m;¶ÿe ai©rÄ îitô i]hÿrR itô y EÖvWw u
loôk„É vÖ¶yÖSt;nevÖ ;vÿ ®Nıe tû„U ,I' cÿtquû ˝R hÿrTÄ yinÿ®ˇ_mÖve ;vÿ ®Nıe …s
mihôWIrÄsITy;ÿh …sô˝hIÁÃWRº ; ÂÖp' ’ûTvo.y;ÿnNtÖr;pÖ£My;itÿœ‡du®û
pÿq[ Svoô® tÿe yÖDpÿit" p[qt;ô…mTy;ÿhÖ yjÿm;nmÖve pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ÿ" p[qyit
/[vuû ;sIitô s˝ hÿ≤NtÖ /OTyÿw dÖve >e yÿ" xuN/Sv devÖ >e yÿ" xuM.ÖSveTyvÿ
coô=itô p[ cÿ ikritô xuı‰;ÿ îN{òôWSTv;ô vsÿ…u ." pûru St;ÿTp;ô‚TvTy;ÿh
390
idôG>y EÖvnw ;ôMp[o=ÿit devÖ ;˝íedˇÿu rvÖie d®Äp;vÿvtIôhR vw iv jÿy;mh;ô

îTysÿru ;Ö vj[mÿ ¥ûu Tyÿ dÖve ;nÖ>y;ÿyNtÖ t;inÿN{òôWo vsu…ÿ ." pûru St;ôdp;ÿndu tÖ
mnoÿjv;" ipôt…O .ÿd≤R =,Öt" p[cteÿ ; ®Ä{"w pÖí;i√ôêk¡m;RidôTyw®ˇÿ rÄto
ydÖve mÿˇu rvÖie dÿMp[o=ô itÿ idôG>y EÖv t¥jÿm;noô .[;tÿVO y;ôNp[,duÿ tÖ îN{oô
ytIÿNTs;l;vûk O >É yÖ" p[;yÿCzÖˇ;Ndÿ≤=,Öt ¨ÿˇrvÖ¥e ;
a;ÿdNyTp[o=ÿ,In;mûæu Cz„yÿte Ö t∂ÿ≤=,Öt ¨ÿˇrvÖ¥e w in nÿy¥Öe dÖve t]ÿ £Àrû '
tˇenÿ xmyitô y' i√ô„y;ˇ' ?y;ÿyCe zûc⁄ vw nw mÿ pRyit –7–
soˇÿrvÖie drÿbv[ IôTsv;ôNR my;ô k;m;ôNVyÿXnvÖqie tô te dÖve ;

aÿk;myÖNt;surÿ ;ÖN.[;tÿVO y;nÖ…. .ÿvmÖe ie tô tÿåe juhvu" …sô˝hIrÿ…s spàs;ôhI
Sv;heitô teåsurÿ ;ÖN.[;tÿVO y;nÖ>y.vÖNteåsÿru ;ÖN.[;tÿVO y;n….ô.yU ;ÿk;myNt pÖj[ ;'
ivÿNdemhÖ Iitô tÿåe juhvu" …sô˝hIrÿ…s supj[ ;ôvinÖ" Sv;heitô te
pÖj[ ;mÿivNdNtÖ te p[jÖ ;' ivôÊv;k;ÿmyNt pÖxiU NvÿNdemhÖ Iitô tÿåe juhvu"
…sô˝hIrÿ…s r;ySpoWÖvinô" Sv;heitô te pxUniÿ vNdNtÖ te
pÖxiU NvÖÊv;k;ÿmyNt p[itôœ;' ivÿNdemhÖ Iitô tÿåjuhvu"
…sô˝hIrÿSy;idTyÖvinô" Sv;heitô t îÖm;Mpÿi[ tôœ;mÿivNdNtÖ t îÖm;Mpÿi[ tôœ;'
ivôÊv;k;ÿmyNt dÖve t;ÿ a;ô≤xWÖ ¨pÿye ;ômie tô tÿåe juhvu" …sô˝hIrÄSy; vÿh
dÖve ;Ndÿve yÖte yjÿm;n;yÖ Sv;heitô te dÖve t;ÿ a;ô≤xWÖ ¨p;ÿyNÖ pçÖ ’Tvoô
Vy;`;ÿryitô pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ yÖDo yÖDmevÖ ;vÿ ®Nıeå+,(yÖ ;
Vy;`;ÿryitô tSm;ÿd+,Öy; pÖxvoå©;ÿinô p[ hÿr≤NtÖ p[itÿiœTyw
.ûtU >e yÖSTveitô ßucmÖ Ìu »ÿ ;itô y EÖv devÖ ; .ûtU ;SteW;ô' t∫;ÿg/Ö ye Ö' t;nÖve tenÿ
p[I,;itô p*tu{ÿ v;Np·rÖ/INp·rÿ d/;TyeWÖ ;' loôk;n;ô' iv/ÿTO y; aÖ¶Se ]yoô
Jy;y;ÿ˝soô .[;tÿr a;sÖNte dÖve >e yoÿ hÖVy' vhÿNtÖ" p[;mIÿy;NtÖ
391
soÿå…¶rÿ…b.eidÖTq' v;v Sy a;itÖmR ;·rÿ„yÖtIitô s inl;ÿytÖ s y;'

vnÖSpit„vvÿsˇÖ ;MpUt{uÿ *ô y;moWÿ/IWûu t;˝ sugÿ ‚N/Ötje nÿ Öe y;MpÖxWu ûu
t;MpeTvÿSy;NtÖr; Í©πû t' dÖve t;ô" pwW[ mÿ Cw zÖNtmNvÿivNdÖNtmÿbvu[ •Ö pu ÿ nÖ a;
vÿtSR v hÖVy' noÿ vÖhie tô soÿåb[vIô√rÃ' vO,Öw ydevÖ gOhÿ IôtSy;¸ÿtSy
bih"p·rÖ…/ SkNd;ôˇNmÖe .[;tÿ,O ;M.;gÖ/ye mÿ sÖiditô
tSm;ô¥Ìÿh» IôtSy;¸ÿtSy bih"p·rô…/ SkNdÿitô teW;ô' t∫;ÿg/Ö ye Ö' t;nÖve tenÿ
p[I,;itô soÿåmNyt;SqÖNvNtoÿ meÖ pUvRÖe .[;tÿr"Ä p[;mÿWe t;ôSq;inÿ x;ty;ô îitô
s y;NyÖSq;Nyx;ÿtytÖ tTpUtdÿu b( .[ vÖ¥Nm;ô˝smupmÿ tO 'Ö tÌuLgÿl u ûu
ydÖte ;NTsÿM.;ôr;NTsÖM.rÿTyÖ…¶mevÖ tTsM.ÿrTyÖ‡¶e"
purIÿWmÖsITy;ÿh;Ö¶Áe tRºÃ TpurIÿWÖ' yTs'.Ã ;ôr; aqoô %Lv;ÿ¸retÄ e v;vwnÖ' te .[;tÿr"
p·rÿ xereÄ yTp*tu{ÿ v;" p·rô/yÖ îitÿ –8–
bÖımvÿ Syit v®,p;ôx;dÖve nw eÿ muçitô p[ ,ÿne ·e ˇ_ô me?yÿe EÖvnw ÿe kroit

s;ivi]ôyc;R ¸ûTv; hÿivô/;RneÖ p[ vÿtyR it sivôtpO s[ÿ tU EÖvnw Öe p[ vÿtyR itô
v®ÿ,oÖ v; EÖW dûvu ;Rg.uÿ yÖ toÿ bÖıo yd=Ö" s ydûTu sjÖ¥Re jÿm;nSy
gûhO ;nÖ>yuTsÿjTRe suvû ;Gdÿve Ö duy;R˝ô a; vÖdTe y;ÿh gOhû ; vw duy;‹"ô x;NTywÖ
pTNyup;ÿn·ˇ_Ö pàIô ih svÃSR y …mô]' …mÿ]TÖ v;yÖ y√w pàIÿ yÖDSyÿ kÖroitÿ
…mqûnu ' tdqoô piàÿy; EÖvWw yÖDSy;ÿNv;rÄM.onÿv…CzÊywÖ vTmÃnR ;ô v;
aÖiNvTyÿ yÖD˝ r=;ÿ˝…s …j`;˝s≤Nt vw„,ÖvI>y;ÿmGOû >y;' vTmÃnR ojuhR oit
yÖDo vw iv„,ÿyu DÖR ;dÖve r=;ô˝Sypÿ h≤NtÖ ydÿ?vÖyrRu nÿ ¶Ö ;v;¸ÿit'
ju¸yû ;dÖN/oÿå?vÖy"Ru Sy;ô{=;ÿ˝…s yÖD˝ hÿNyûiu hRr<ÿ ymûpu ;Syÿ
juhoTy…¶ÖvTyÖve jÿhu oitô n;N/oÿå?vÖy.Ru vR iÿ tô n yÖD˝ r=;ÿ˝…s fl≤NtÖ
p[;cIô p[te mÿ ?vÖr' kÖLpyÿNtIô îTy;ÿh suvgÖ mR vÖe nw eÿ loôk˘ gÿmyÖTy‡]ÿ rmeq;'ô
392
v„mÃNR pO…qôVy; îTy;ÿhÖ v„mÖR Áºtÿ Tpÿ…O qôVy; y∂ÿvº yÖ jÿn˝Ö ≤xroÖ v;
EÖt¥ÖDSyÖ yıÿivô/;RnÃ' idôvo v;ÿ iv„,vûtu v;ÿ pO…qôVy; îTy;ôxIpÃdR yÖc;R
d≤=ÿ,Sy hivô/;RnSÿ y mÖqe I' in hÿ≤Nt xIWÖtR EÖv yÖDSyÖ yjÿm;n
a;ô≤xWoåvÿ ®Nıe dÖ<@o v; a*pÖrStûtO IyÿSy hivô/;RnSÿ y
vW$(k;ôr,e ;=ÿmÃ …CznÖ¥ˇOtû IyÃ' zÖidhÃiR vô/;Rnyÿ o®d;iÓÖyteÿ tûtO IyÿSy
hivô/;RnSÖ y;vÖ®ı‰Öw ≤xroÖ v; EÖt¥ÖDSyÖ yıÿivô/;RnÖ' iv„,oÿ rÄr;$ÿm…sô
iv„,oÿ" pûœO mÖsITy;ÿhÖ tSm;ÿdte ;vÖı; ≤xroÖ iv„yÿtU Ö' iv„,oÖ" SyUr…ÿ sô
iv„,oÿ/vuûR[ mÖsITy;ÿh vw„,Öv˝ ih dÖve tÿy; hivô/;RnÖ' yMpÿq[ mÖ ' gÖ‚[ Nq'
gÿQ[ nIôy;Tyˇ' n ivÿß˝syÖde mÿhe ne ;?vÖy"Ru p[ mIÿyte tSm;ôTs ivôßSyÿ"
–9–
dÖve Syÿ Tv; sivôt"u pÿs[ vÄÖ îTy….Öm[ ; dÿˇÖe p[sTÿU y;

aÖ…ênoÿb;ô¸R >y;ô…mTy;ÿh;ô…ên*ô ih dÖve ;n;ÿm?vÖyRU a;St;'Ã pU„û ,o
hSt;ÿ>y;ô…mTy;ÿhÖ yTyÖw vjÿ[ îvÖ v; EÖW; yd….Ör[ ….ÿr[ …sô n;·rÿrsÄ ITy;ÿh
x;NTyÖw k;<@ÿk º ;<@Öº vw i£ôym;ÿ,e yÖD˝ r=;ÿ˝…s …j`;˝s≤NtÖ
p·rÿ≤l≤%tÖ˝ r=Ö" p·rÿ≤l≤%t;ô ar;ÿtyÖ îTy;ÿhÖ r=ÿs;ômpÿhTy; îÖdmÖh˝
r=ÿso g[Ivô ; aipÿ ’Nt;…mô yoÿåSm;N√πi∑ô y' cÿ vÖy' i√ô„m îTy;ÿhÖ √*
v;v pu®Wÿ *ô y' cÖvw √πi∑ô yíÿnw Ö' √πi∑ô tyoÿrveÄ ;nÿNtr;y' g[Ivô ;" ’¡Ntit idôve
Tv;ôNt·rÿ=;y Tv; pO…qôVyw TveTy;ÿh>wÖ y EÖvnw ;'Ã loôk>É yÖ" p[o=ÿit
pÖrSt;ÿdvÖ ;RcIôMp[o=ÿitô tSm;ÿTpÖrSt;ÿdvÖ ;RcIÿMmnû„u y;ÿ ËjÖmR pu ÿ jIv≤Nt
£Àrû …mÿvÖ v; EÖtTk¡roitô yT%nÿTyÖpoåvÿ nyitô x;NTyÖw yvÿmtIôrvÿ
nyÖTyUGvRw yvÖ ËgÃdRu Mu brÿ ËÖjvwR ojR˝Ö smÿ/yR itô yjÿm;nenÖ
s‚MmÖt*dÿMu brI .vitô y;v;ÿnveÖ yjÿm;nÖSt;vÖtImÖve ;‚Smÿ•jU Ã| d/;it
393
iptû,O ;˝ sdÿnmÖsIitÿ bÖihRrvÿ StO,;it iptOdve TÖ yÿ2˝Ä Áºtÿ ¥…•%;ÿtÖ'

yäÖihRrnÿvStIyR …mnûyu ;≤TpÿtdO ve TÖ y;ÿ in%;ÿt; Sy;äÖihRrvÿ SÖ tIyÃR
…mnoTyÖSy;mÖve nw ;Ã' …mnoôTyqoÿ Sv;ô®hÿmvÖe nw ;Ã' kroôTyu‡i∂v˝Ã
St.;ôn;Nt·rÿ=Mpû,O Te y;ÿhWwÖ ;' loôk;n;ô' iv/ÿTO yw ¥ut;ônSTv;ÿ m;®Äto
…mÿnoô‚TvTy;ÿh ¥ut;ôno hÿ SmÖ vw m;ÿ®tÄ o dÖve ;n;ôm*dÿMu brI‚Mmnoitô
tenvÖw nw ;ÿ‚Mmnoit b[˜vÖ inÃ' Tv; =]Övinô…mTy;ÿh yq;yÖjru veÄ ‡w tÓtû ne ÿ
¥;v;pO…qvIô a; pÿ,O qe ;ô…mTy*dÿMu by;| juhoitô ¥;v;ÿp…O qôvI EÖv
rsÿne ;nKTy;ô‡NtmÖNvvÿß;vyTy;ôNtmÖve yjÿm;nÖ' tejsÿ ;nKTyw‡Ö N{mÖsIitÿ
CzÖidr…/ô in dÿ/;TyÖNw {˝ ih dÖve tÿy;ô sdoÿ ivêjÖnSyÿ Cz;ôyTe y;ÿh
ivêjÖnSyÖ ÁºWÿ ; Cz;ôy; yTsdoô nvÿCzidô tejSÿ k;mSy …mnuy;≤T]ôvtO ;ô
Stomÿne Ö s‚MmÿtÖ' tej≤ÿ S]ÖvˇO jeÿ SÖ Vyÿve
.ÿvTÖ yek;ÿdxCzdI≤N{Öyk;ÿmSÖ ywk;ÿdx;=r; i]ô∑…ë gÿ≤N{Öy'
i]ô∑…ë gÿ≤N{y;ôVyÿve .ÿvitô pçÿdxCzidô .[;tÿVO yvt" pçdÖxo vj[oô
.[;tOVÿ y;…..UTyw sÖ¢dÿxCzid pÖj[ ;k;ÿmSy s¢dÖx" pÖj[ ;pÿit"
pÖj[ ;pterÖ ;¢‰;ô Ek¡…v˝xitCzid p[itôœ;k;ÿmSywk…vô˝x"
Stom;ÿn;Mp[itôœ; p[itÿiœTy; ¨Ödr'Ä vw sdÖ ËgÃdRu Muû broÿ m?yÖt
a*dÿMu brI‚Mmnoit m?yÖt EÖv pÖj[ ;n;ômjU |Ã d/;itô tSm;ÿNm?yÖt ËÖj;R
.ÿÔu te yjm;nloôkÉ vw d≤=ÿ,;in CzdI˝iWÿ .[;tOVyloôk ¨ˇÿr;…,ô
d≤=ÿ,;ÖNyuˇrÿ ;…, kroitô yjÿm;nmÖve ;yjÿm;n;ôdˇu rÿ ' kroitô
tSm;ô¥jÿm;ônoåyÿjm;n;ôdˇu rÿ oåNtvÖtR ;RNk¡roitô Vy;vÿÊO yÖw tSm;ôdrÿ<yMpÖj[ ;
¨pÿ jIv≤NtÖ p·rÿ Tv; …gvR,oÿ …grÄ îTy;ÿh yq;yÖjru veÄ tw ‡idN{ÿSyÖ
SyUrsÄ IN{ÿSy /[vuû mÖsITy;ÿhNÄw {˝ ih dÖve tÿy;ô sdoô yMpÿq[ mÖ ' g[‚Ö Nq'
gÿQ[ nIôy;¥ˇ' n ivÿß˝Ö syedÖ mÿhe ne ;?vÖy"Ru p[ mIÿyte Ö tSm;ôTs ivôßSyÿ"
–10–
394
≤xroô v; EÖt¥ÖDSyÖ yıÿivô/;Rnÿ Mp[;,ô ; ¨ÿprÄv; hÿivô/;Rneÿ %;yNtÖe

tSm;ÿCz«ôWNR p[;,ô ; aÖ/St;ÿT%;yNteÖ tSm;ÿd/Ö St;ÿCz«ô„,R" p[;,ô ; rÿ=oôh,oÿ
vlgÖhnoÿ vw„,Öv;N%ÿn;mITy;ÿh vw„,Öv; ih dÖve tÿyoprÄv; asÿru ;Ö vw
inôyNR toÿ devÖ ;n;ÿMp[;,ô We uÿ
vlÖg;•‰ÿ%nÖNt;ÿNb;¸m;ô]åe NvÿivNdÖNtSm;ÿä;¸m;ô];" %;ÿyNt îÖdmÖh' t'
vÿlgÖ mu√pÿ ;…mô y' nÿ" sm;ôno ymsÿm;no incÖ%;neTy;ÿhÖ √* v;v pu®Wÿ *ô
yíwvÖ sÿm;ôno yí;sÿm;noÖ ymÖve ;SmÖw t* vÿlgÖ ' inô%nÿtSÖ tmÖve o√ÿpitô s'
tÿ,O ·ˇô tSm;ôTs't<Oÿ ,; aNtrÄt" p[;,ô ; n s‚M.ÿn·ˇô tSm;ôdsÿ‚M.•;"
p[;,ô ; aÖpoåvÿ nyitô tSm;ÿd;ô{;R aÿNtrÄt" p[;,ô ; yvÿmtIôrvÿ
nyÖTyUGvRyw vÿ" p[;,ô ; ¨ÿprÄv;" p[;,ô „e vÖve ojÃ| d/;it bÖihRrvÿ StO,;itô
tSm;ÿLlomÖx; aÿNtrÄt" p[;,ô ; a;Jyÿne Ö Vy;`;ÿryitô tejoô v; a;Jy'Ã
p[;,ô ; ¨ÿprÄv;" p[;,ô „e vÖve tejoÿ d/;itô hnUû v; EÖte yÖDSyÖ ydÿ…/ôWvÿ,Öe n
s' tÿ,O ÊÖ y s'tÃ <O ,Öe ih hnûU aqoô %luÿ dI`Rsoôme sÖt' ¥O eÖ /OTyÖw ≤xroÖ v;
EÖt¥ÖDSyÖ yıÿivô/;RnÃ' p[;,ô ; ¨ÿprÄv; hnÿU a…/ôWvÿ,e …jô◊; cmRÖ g[;v;ÿ,oÖ
dNt;ô mu%mÿ ;hvÖnIyoô n;…sÿkoˇrvÖie d®ÖdrÄ˝ sdoÿ yÖd; %lûu vw …jû◊y;ÿ
dÖTSv…/ô %;dÖTyqÖ mu%'Ã gCzit yÖd; mu%Ö' gCzÖTyqoôdr'Ã gCzitô
tSm;ÿıivô/;RneÖ cmÖ•R …/ô g[;vÿ….r….ôWTu y;ÿhvÖnIyÿe ¸ûTv; pÖT[ yçÿ" pÖrTe yÖ
sdÿ…s .=y≤NtÖ yo vw ivôr;joÿ yDmû% u e dohÖ' vedÿ duhû EÖvnw ;ÿimôy' vw
ivôr;$(tSyÖw TvKcmoR/oÿå…/ôWvÿ,Öe Stn;ÿ ¨prÄv; g[;v;ÿ,o vÖTs; Aû‚Tvjoÿ
duh≤NtÖ somÖ" pyoô y EÖv' vedÿ dûhu EÖvnw ;ÿm( –11–
îit Wœk;<@e i√tIy" p[p;#k" 2
395
aq Wœk;<@e tOtIy" p[p;#k" 3

c;Tv;ÿl;ô≤ı‚„,ÿy;ônpu ÿ vpitô yoinôvRw yÖDSyÖ c;Tv;ÿl' yÖDSyÿ
syoinôTv;yÿ dÖve ; vw yÖDMpr;ÿjyNtÖ tm;¶Iÿ/;[ Tô punrÖ p;ÿjy•etÖ √w
yÖDSy;pÿr;…jt'Ö yd;¶Iÿ/[Ö' yd;¶Iÿ/;[ ≤ô ı‚„,ÿy;iNvôhrÿitô ydÖve
yÖDSy;pÿr;…jt'ô ttÿ EÖvnw MÖ punSÿ tnute pr;Ä…jTyÿve Ö %lûu v; EÖte yÿ≤NtÖ ye
bÖih„pvm;ôn˝ spÃ≤R Nt bih„pvm;ône Stûtu a;ôh;¶Iÿd¶Ö IiNv hÿr bÖihR"
Stÿ,O ;ih puroÄ@;x;ô˝ al'Ã k⁄iû vRitÿ yÖDmevÖ ;pÖ…jTyÖ punSÿ tNv;ôn;
yNTy‡©;ÿr√Äw πR svÿnÖe iv hÿrit xÖl;k;ÿ….StOtû Iy˝Ã sxu£TÖ v;y;qoô
sM.ÿrTyÖve nw ‡Ö iı‚„,ÿy;ô v; aÖm‚u „m\LÃ loôkÉ somÿmr=ÖNte>yoå…/ô
somÖm;hÿrNÄ tmÿNvÖv;yÖNtMpyÃiR vxÖNy EÖv' vedÿ ivôNdteÿ p·rvÖ∑e ;r'Ä te
soÿmpIôqne Ö Vy;ÿ?yRNtÖ te dÖve We uÿ sompIôqmwCÿ zNtÖ t;NdÖve ; aÿbvu[ NÖ √π√πÖ
n;mÿnI k⁄®?vÖmqÖ p[ v;ôPSyqÖ n vÖTe yÖ¶yoô v; aqÖ
…/‚„,ÿy;ôStSm;ÿ‚d(√nÖ ;m;ÿ b[;˜Ö,oå/Rk u SÖ teWe ;'ô ye neidÿœMpÖyiR vÿxNÖ te
soÿmpIôqMp[;“uvÿ •;hvÖnIyÿ a;¶Iô/I[ yoÿ hoô]Iyoÿ m;j;ôl R IyÖStSm;ôˇWe uÿ
ju◊Tyitôh;yÖ vWÿ$k ( roitô iv Áºtÿ e soÿmpIôqne ;?yÃNR t devÖ ; vw y;"
p[;cIôr;¸ÿtIôrjÿhu vûyu Re pûru St;ôdsÿru ;Ö a;sÖNt;˝St;….ô" p[;,ÿdu NtÖ y;"
pÖt[ IcIôyRe pÖí;dsÿru ;Ö a;sÖNt;˝St;….ôrp;ÿndu NtÖ p[;cIÿrNÄ y; a;¸ÿtyo
ÙûyNtÿe pÖT[ yõ;sIÿnoô …/‚„,ÿy;ôNVy;`;ÿryit pÖí;∞Övw pûru St;ÿ∞Ö yjÿm;noô
.[;tÿVO y;ôNp[ ,ÿdu tÖe tSm;ôTpr;ÿcI" pÖj[ ;" p[ vIÿyNte p[tÖ IcIÿj;RyNte p[;,ô ; v;
EÖte y≤ı‚„,ÿy; ydÿ?vÖy"Ru pÖT[ yõ™…/‚„,ÿy;nitôspeTR p[;,ô ;NTs'
k¡WTRe pÖm[ ;yÿk
u " Sy;ô•;….ôv;R EÖW; yÖDSyÖ yıotoô?vR" %lûu vw n;>yÿw
p[;,ô oåv;ÿõp;ôno ydÿ?vÖy"Ru pÖT[ yõ™hot;ÿrmitôspedÃR p;ône p[;,ô '
dÿ?y;TpÖm[ ;yÿk u " Sy;ô‡•;?vÖy®Ru pÿ g;yÖ√e ;GvIÿyoRô v;
396
aÿ?vÖyyRu dR ?ÿ vÖy®Ru pÿ gÖ ;yÿde Ìu ;ô]e v;cÖ˝ sMp[ yÿCzπdpu dÖ ;suk

ÿ ;SyÖ
v;KSy;ÿ‡d(b˜[ v;ôidnoÿ vd≤NtÖ n;sÿ˝iSqtÖe somÿåe ?vÖy"Ru
pÖT[ y˚±sdoåtIÿy;dqÿ kÖq; d;ÿ≤=ô,;inô hotÿmu ie tô y;moô ih s teW;ô' kSm;ô
ahÿ dÖve ; y;m'Ö v;y;ÿmÖ' v;nuÿ D;SyÖNtITyu‡ˇÿr,Äe ;¶Iÿ/M[ pÖrITyÿ juhoit
d;≤=ô,;inô n p[;,ô ;NTs' k¡WiR tô NyÿNye …/‚„,ÿy; ¨ÖPyNtÖe n;Nye y;…•Övpÿitô
tenÖ t;Np[I,ÿ ;itô y;• inôvpÿitô ydÿniu dôxitô tenÖ t;n( –1–
suvû gÖ ;RyÖ v; EÖt;inÿ loôk;yÿ ÙyNtÖe y√ÿsw jRnÖ ;inô √;>y;'ô g;hÃpR Tye
juhoit i√ôp;¥jÿm;n" p[itÿiœTy;ô a;¶Iÿ/e[ juhoTyÖNt·rÿ= EÖv; £¡mt
a;hvÖnIyÿe juhoit suvgÖ mR vÖe nw Ã' loôk˘ gÿmyit devÖ ;Nvw sÿvu gÖ | loôk˘ yÖto
r=;˝ÃSy…j`;˝sÖNte somÿne Ö r;D;ô r=;˝ÃSypÖhTy;ô¢mu ;ôTm;nÃ' ’ûTv;
sÿvu gÖ | loôkm;ÿynÖ =[ sÿ ;ômnÿpu l;.;ôy;tÖ" somoÿ .vÖTyqÿ vwsjÖnR ;inÿ
juhoitô r=ÿs;ômpÿhTyÖw Tv˝ soÿm tnû’ U ŒÖ îTy;ÿh tnû’U ı‰ÿWe
√πWoÿ>yoôåNy’¡t>e yÖ îTy;ÿh;Ny’¡t;inô ih r=;ÿ˝Syu‡û ® yÖNt;…sô
vÂ¡q…Ö mTy;ÿhoÖ® ,ÿS’û/Iitô v;vwtd;ÿh juW;ô,o aÖ¢ru ;JyÿSy
vÖ‚e TvTy;ÿh;ô¢mu veÖ yjÿm;n' ’ûTv; suvÿ gÖ | loôk˘ gÿmyitô
r=ÿs;ômnupÿ l;.;ôy; somÃ' ddtÖ a; g[;V,Ö a; v;ÿyVÖ y;ÿNy;
{oÿ,klÖxmuTpàIôm; nÿyNÖ TyNvn;ÿ˝…sô p[ vÿtyR ≤NtÖ y;vÿdvÖe ;Sy;‚StÖ tenÿ
sÖh sÿvu gÖ | loôkmÿie tô nyÿvTyÖc;R¶Iÿ/e[ juhoit suvgÖ SR yÿ loôkSy;ô….nIÿTyÖw
g[;V,oÿ v;yÖVy;ÿin {o,klÖxm;¶Iÿ/Ö[ ¨pÿ v;syitô iv Áÿnº Ö' twgROû tÖe
yTsÖhoÿpv;ôsyedÿ puv;ôyte ÿ s*ôMyc;R p[ p;ÿdyitô SvywvÖ nw 'Ã dÖve tÿy;ô p[
p;ÿdyÖTy‡idÿTy;ô" sdoôåSyidÿTy;ô" sdÖ a; sIôdTe y;ÿh
yq;yÖjru veÄ tw ‡¥jÿm;noô v; EÖtSyÿ pûru ; goô¢; .ÿvTyeWÖ voÿ dev sivtÖ"
397
somÖ îTy;ÿh sivôtpO s[ÿ tU EÖvnw 'Ã dÖve t;ÿ>yÖ" sMp[ yÿCzTye‡tÊv˝ soÿm
dÖve o devÖ ;nup;ÿg;ô îTy;ÿh dÖve o ÁÿWº sNdÖve ;nûpu tw IôdmÖhMmÿn„uû yoÿ
mnû„u y;ÿinTy;ÿh mnû„u yoÿ2Ä ÁºWÿ sNmÿn„u y;ÿnpûu iw tô ydetÖ ¥junû R bûyU[ ;dpÿj[ ;
apÖxyu jR mÿ ;n" Sy;TsÖh pÖj[ y;ÿ sÖh r;ÖySpoWÖ,e Te y;ÿh pÖj[ yÖvw pÖx…u .ÿ"
sÖhme ' loôkmûpu ;vÿttR eÖ nmoÿ devÖ >e yÖ îTy;ÿh nmSk;ôro ih dÖve ;n;˝Ã SvÖ/;
ipôt>O yÖ îTy;ÿh Sv/;k;ôro ih ipÿt,ûO ;‡imôdmÖh' invR®,ÿ SyÖ p;x;ôidTy;ÿh
v®,p;ôx;dÖve inmÃCuR yÖtåe ¶ÿe v[tpt a;ôTmnÖ" pUv;ÃR tÖnrU ;Ödye Te y;ÿÛ"û ko ih
t√πdÖ y√sIÿy;ôNTsSve vxÿe .ûtU e punvÿ ;Rô dd;ÿitô n veitô g[;v;ÿ,oÖ vw
somÿSyÖ r;Doÿ m≤lMlusneÖ ; y EÖv' ivô√;Ng[;V,Ö a;¶Iÿ/[ ¨pv;ôsyÿitô
nwnMÿ m≤lMlusneÖ ; ivÿNdit –2–
vÖ„w ,ÖVyc;R huTû v; yUpmÖ Czÿi¯ t vw„,Övo vw dÖve tÿy;ô yUp"Ö SvyÖvw nw 'Ã
dÖve tÖy;Cz¯TÖ y‡TyÖNy;ng;'ô n;Ny;nup;ÿg;ô…mTy;ôh;itô ÁÿNy;neitô
n;Ny;nûpu Tw yÖv;RKTv;ô prÿrw ivdMpÖrovÿr·Äw rTy;ÿh;ôv;RG?yÿneÃ MÖ prÿiw vôNR ditÿ
pÖrovÿrSÄw t' Tv;ÿ juWe vw„,Öv' dÿve yÖJy;y;ô îTy;ÿh devyÖJy;ywÖ Áÿnº ' jûWu tÿe
dÖve STv;ÿ sivôt; m?v;ÿnÆÖ KTvTy;ÿhÖ tejsÿ vÖw nw mÿ nÖKTyoWÿ/Öe ];yÿSvwn˝Ö
Sv…/ÿtÖe mwn˝Ã ih˝sIô·rTy;ÿh vj[oô vw Sv…/ÿitô" x;NTyÖw Sv…/ÿtve =ROû SyÖ
…b>yÿt" p[qmÖ ne Ö xk¡lne sÖh tej"Ö pr;ÿ ptitô y" pÿq[ mÖ " xk¡l"
pr;ÖpteˇÖ mPy; hÿrTeÄ stejÿ smÖve nw mÖ ;hÿrtIô‡me vw loôk; yUp;ÿTp[ytÖ o
…bÿ>yitô idvÖmg[,eÿ Ö m;ô lÿ% e IrÄNt·rÿ=MÖm?yÿne Ö m; ih˝ÃsIô·rTy;ÿh>wÖ y EÖvnw 'Ã
loôk>É yÿ" xmyitô vnÿSpte xÖtvÿLxoô iv roÖhTe y;ôví[ nÿ e juhoitô
tSm;ÿd;ôví[ nÿ ;√û=é ;,;ÖM.Uy;ÿ˝sÖ ¨·ˇÿœ≤Nt sÖhßÿvLx;ô iv vÖy˝
®ÿhmÖe Te y;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ôSteånÿ=s©' vOí‡eÖ ¥dÿ=sÖ©÷ vûíO de /ÿ ÈÖW'
398
yjÿm;nSy pÖm[ ;yÿk u ˝ Sy;ô‡¥' k;ômyetÖ ;pÿi[ tiœt" Sy;ôidTy;ÿroÖh' tSmÿw

vOíde WeÖ vw vnÖSptIÿn;ômpÿi[ tiœôtopÿi[ tiœt EÖv .ÿvitô y' k;ômyetÿ ;pÖx"u
Sy;ôidTyÿp,Ö | tSmÖw xu„k;ÿg'[ vOíde WeÖ vw vnÖSptIÿn;mpxÖVyoÿåpÖxru veÄ
.ÿvitô y' k;ômyÿte pxûmu ;NTSy;ôiditÿ b¸pÖ,| tSmÿw b¸x;ô%' vÿíO de WeÖ vw
vnÖSptIÿn;MpxÖVyÿ" pxûmu ;nÖve .ÿvitô p[itÿiœt' vOíTe p[itôœ;k;ÿmSyÖWw vw
vnÖSptIÿn;ôMp[itÿiœtoô y" sÖme .UMyÖw Sv;¥onÿe ÂÖ!" p[Tyÿve itÿœitô y"
pÖT[ yõ™õp⁄ nÿ tÖSt' vOíÿ TeÖ s ih me/mÿ >Ö yupnÿ tÖ" pç;ÿriàÃ'Ö tSmÿw vOí¥eÖ '
k;ômyÖte opÿnw mÖ ˇu rÿ o yÖDo nÿmie ditô pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ yÖD ¨pÿnw mÖ ˇu rÿ o
yÖDo nÿmitô W@ÿriàMp[itôœ;k;ÿmSyÖ W@±v; Aûtvÿ Aût„u vÖve p[itÿ itœit
sÖ¢;rÿiàMpÖxk u ;ÿmSy sÖ¢pd;ô xKvÿrI pÖxvÖ" xKvÿrI pÖxnU veÖ ;vÿ ®NıeÖ
nv;ÿriàÖ' tejSÿ k;mSy i]ôvtO ;ô Stomÿne Ö s‚MmÿtÖ' tej≤ÿ S]Öivˇejÿ SÖ Vyÿve
.ÿvTÖ yek;ÿdx;rià…m≤N{Öyk;ÿmSÖ ywk;ÿdx;=r; i]ô∑…ë gÿ≤N{Öy'
i]ô∑…ë gÿ≤N{y;ôVyevÿ .ÿvitô pçÿdx;riàÿM.[;tÿVO yvt" pçdÖxo vj[oô
.[;tÿVO y;…..UTyw sÖ¢dÿx;riàMpÖj[ ;k;ÿmSy s¢dÖx" p[jÖ ;pÿit"
pÖj[ ;pÿtrÖe ;¢‰;ô Ek¡…v˝xTyriàMp[itôœ;k;ÿmSywk…vô˝x"
Stom;ÿn;Mp[itôœ; p[itÿiœTy; aÖ∑;…≈ÿ.vR TyÖ∑;=ÿr; g;yÖ]I tejoÿ g;yÖ]I
g;ÿy]Ö I yÿDmû% u ' tejsÿ vÖw g;ÿyi]ôy; yÿDmû% u ne Ö s‚Mmÿt" –3–
pO…û qôVyw Tv;ôNt·rÿ=;y Tv; idôve TveTy;ÿh>Öw y EÖvnw Ã' loôk>É yÖ" p[o=ÿitô
pr;ÿçMÖ p[o=ÿitô pr;ÿ…õvÖ ih sÿvu gÖ oR loôk" £Àr…mÿvÖ v; EÖtTk¡roitô
yT%nÿTypovÿ nyitô x;NTyÖw yvÿmtIôrvÿ nyÖTyUGvRw yvoô yjÿm;nenÖ yUp"Ö
s‚Mmÿtoô y;v;ÿnvÖe yjÿm;nÖSt;vÖtImevÖ ;‚SmÖ•jU Ã| d/;it iptû,O ;˝
sdÿnmÖsIitÿ bÖihRrvÿ StO,;it iptOdve TÖ y;ÿ2˝Ö Áÿtº ¥…•%;ÿtÖ'
399
yäÖihRrnÿvStIyR …mnûyu ;≤TpÿtdO ve TÖ yoÿ in%;ÿt" Sy;äÖihRrvÿ StIyRÃ

…mnoTyÖSy;mÖve nw ‚Ãÿ Mmnoit yUpxkÖlmv;ÿSyitô stÿje smÖve nw ‚ÿ Mmnoit
dÖve STv;ÿ sivôt; m?v;ÿnÆÖ KTvTy;ÿhÖ tejsÿ vÖw nw mÿ n·ˇ_
suipPpÖl;>yÖSTv*Wÿ/I>yÖ îitÿ cÖW;lÖMp[itÿ muçitô tSm;ÿCz«WÖtR aoWÿ/yÖ"
flÃ' gONTyÖ‡n·ˇ_ô tejoô v; a;Jy'Ö yjÿm;nen;…¶ôœ;…≈Ö" s‚Mmÿt;ô
ydÿ…¶ôœ;m…≈ÿmnÖ ·ˇ_ô yjÿm;nmÖve tejsÿ ;nKTy;ôNtmÿnKTy;ôNtmÖve yjÿm;n'Ö
tejsÿ ;n·ˇ_ sÖvtR "Ö p·rÿ mOxTÖ ypÿ·rvgRmveÖ ;‚SmÖNtejoÿ d/;ôTyu‡i∂vÿ˝
St.;ôn;Nt·rÿ=Mpû,O Te y;ÿhWÖw ;' loôk;n;ô' iv/ÿTO yw vw„,ÖVyc;R k¡Lpyit
vw„,Övo vw dÖve tÿy;ô yUp"Ö SvywvÖ nw 'Ã dÖve tÿy; kLpyitô √;>y;Ã' kLpyit
i√ôp;¥jÿm;nÖ" p[itÿiœTywÖ y' k;ômyÿte Ö tejsÿ nw ' dÖve t;ÿ….·r≤N{Öy,e Ö
Vyÿ/yR ye …Ö mTyÿ…¶ôœ;' tSy;…≈ÿm;hvÖnIy;ÿidôTq' vÖTe q' v;itÿ
n;vyÖˇe je sÿ vÖw nw 'Ã dÖve t;ÿ….·r≤N{Öy,e Ö Vyÿ/yR itô y' k;ômyetÿ Ö tejsÿ nw '
dÖve t;ÿ….·r≤N{Öy,e Ö smÿ/yR ye …Ö mTyÿ…¶ôœ;' tSy;…≈ÿm;hvÖnIyÿne Ö
s‚Mmÿnyu ;ôˇje sÿ vÖw nw 'Ã dÖve t;ÿ….·r≤N{Öy,e Ö smÿ/yR it b[˜vÖ inÃ' Tv;
=]Övinô…mTy;ÿh yq;yÖjru veÄ tw Tp·rÿ VyyÖTyUGvRw rÿxnÖ ; yjÿm;nenÖ yUp"Ö
s‚Mmÿtoô yjÿm;nmÖve oj;R smÿ/yR it n;….dÖfle p·rÿ Vyyit n;….dÖfl
EÖv;Sm;ô Ëj|Ã d/;itô tSm;ÿ•;….dÖfl ËÖj;R .ÿÔu teÖ y' k;ômyetÿ oôjnwR Ö'
Vyÿ/yR ye …Ö mTyû?U v;| v;ô tSy;v;ÿcIô' v;voÿhde jUû vwR nw 'Ö Vyÿ/yR itô yidÿ
k;ômyetÿ Ö vWÃk Ru " pÖjNR yÿ" Sy;ôidTyv;ÿcIômvoÿh√Öe ié ∑ÿmvÖe in yÿCzitô yidÿ
k;ômyÖte ;vÿWk Ru " Sy;ôidTyû?U v;Rmdu hUÿ √eÖ ié ∑ÿmvÖe o¥ÿCzit iptû,O ;'
in%;ÿtMmnû„u y;ÿ,;mû?U v| in%;ÿt;ôd; rÿxnÖ ;y;ô aoWÿ/In;˝ rxÖn; ivêÿWe ;'
devÖ ;n;ÿm?ûU vR˝ rÿxnÖ ;y;ô a; cÖW;l;ôidN{ÿSy cÖW;lÿ˝ s;ô/;n;ômitÿ·rˇ_Ö˝
s v; EÖW sÿvdR ve TÖ yoÿ y¥Upoô y¥Up‚ÿ MmÖnoitô sv;ÃR EÖv dÖve t;ÿ" p[I,;it
400
yÖDne Ö vw dÖve ;" sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNÖ tÿåe mNyNt mnu„û y;ÿ noôåNv;.ÿiv„yÖNtIitô
te yUpneÿ yop…yôTv; sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNÖ tmOWyÿ oô yUpneÿ vwÖ ;nûu p[;j;ÿnNÖ t¥UpSÿ y
yUpTÖ v' y¥Up‚ÿ Mmônoitÿ suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ p[D;ÿTyw purû St;ÿ‚Nmnoit
pûru St;ô≤ı yÖDSyÿ p[D;ôyteåpÖD[ ;tÖ˝ ih t¥ditÿp• a;ô¸·rôd'
k;ôymRÃ ;sIôiditÿ s;ô?y; vw dÖve ; yÖDmTyÿmNyNtÖ t;NyÖDo
n;Spÿx O ˇÖ ;Ny¥ÖDSy;itÿ·rˇÖ_m;sIôˇdÿSpOxdÖ itÿ·rˇ_ô' v; EÖt¥ÖDSyÖ
ydÖ¶;vÖ…¶Mmÿ…qôTv; pÖh[ rÄTyitÿ·rˇ_mÖte ¥UpSÿ yÖ ydû?U v| cÖW;l;ôˇWe ;'ô
t∫;ÿg/Ö ye Ö' t;nevÖ tenÿ p[I,;it devÖ ; vw s˝iSqÿteÖ somÖe p[ ßucohÿrNÄ p[ yUp'Ö
tÿåe mNyNt yDvexsÖ ' v; îÖd' k¡m⁄ ÖR îitÖ te pÿS[ tÖr˝ ßucû ;'
inô„£yÿ,mpXyÖNTSv®˘Ä yUpSÿ yÖ s˝iSqÿte somÖe p[ pÿS[ tÖr˝ hrÿit juhû oitô
Sv®ÄmyÿDvexs;y –4–
s;ô?y; vw dÖve ; aÖ‚Sm\Lloôk a;ÿs•Ö ;Ny≤Tk˘ cÖn …môWˇeåÿ …¶mevÖ ;¶yeÖ

me/;ôy;lÿ.NtÖ n ÁÿNyd;ÿlMÖ >yÿmivÿNdÖNttoô v; îÖm;" p[jÖ ;" p[;j;ÿyNtÖ
ydÖ¶;vÖ…¶Mmÿ…qôTv; p[hÖ rÿit pÖj[ ;n;ÿMpÖj[ nÿn;y ®Ä{o v; EÖW
ydÖ…¶yRjmÿ ;n" pÖxyu TR pÖxmu ;ôl>y;ô…¶MmNqÿ&e {û ;yÖ yjÿm;nÖmipÿ
d?y;TpÖm[ ;yuk ÿ " Sy;ô‡dqoô %Lv;ÿ¸rÄ…¶" sv;ÃR dÖve t;ÿ hÖivrÄte ¥TpÖx·u ritô
yTpÖxmu ;ôl>y;ô…¶MmNqÿit hÖVy;yÖvw ;sÿ•;yÖ sv;ÃR dÖve t;ÿ
jnyTyu‡p;ô’TywvÖ mNQyÖSt•ev;lÿB/'Ö
nev;n;ÿlB/‡mÖ¶je iRÖ n]ÿmsÖ ITy;ÿh;ô¶Áe tÃRº ∆Öin]'Ö vOW,ÿ * SqÖ îTy;ÿhÖ vOW,ÿ *Ö
Áÿtº ;‡vuvû XR yÿSy;ôyru sÄ ITy;ÿh …mqunTÖ v;yÿ Òtû ne ;ôˇ_É vOW,ÿ ' d/;q;ô…mTy;ÿhÖ
vOW,ÿ ˝Ö Áºtÿ e d/;ÿte ye aÖ…¶' g;ÿy]Ö ' zNdoånûu p[ j;ÿySÖ veTy;ÿhÖ
CzNdoÿ….rÄve nw MÖ p[ jÿnyTyÖ‡¶yÿe mÖQym;ÿn;y;nÿu bûhU[ ITy;ÿh
401
s;ivô]ImOcmÖ Nv;ÿh sivôtpO s[ÿ tU EÖvnw Mÿ mNqit j;ôt;y;nuÿ b[iU h

p[iÓôym;ÿ,;Öy;nÿu b[hûU ITy;ÿhÖ k;<@ÿk º ;<@ EÖvnw 'Ã i£ôym;ÿ,Öe smÿ/yR it
g;yÖ]I" sv;ôR aNv;ÿh g;yÖ]CzÿNd;ô v; aÖ…¶" SvenvwÖ nw 'Ö zNdÿs;ô
smÿ/yR TyÖ‡…¶" pûru ; .ÿvTyÖ…¶Mmÿ…qôTv; p[ hÿritô t* sÖM.vÿNt*ô
yjÿm;nmÖ…. sM.ÿvtoô .vÿt' nÖ" smÿns;ôivTy;ÿhÖ x;NTyÿw p[˙Ö Tyÿ juhoit
j;ôt;yÖvw ;Sm;ô a•Ömipÿ d/;ôTy;Jyÿne juhoTyetÖ √; aÖ¶"e ipôy[ ' /;mÖ yd;Jy'
ipôy[ ,e vwÖ nw 'Ö /;ª;ô smÿ/yR Tyqoô tejsÿ ; –5–
îÖWe TveitÿÃ bÖihRr; dÿˇ îÖCztÿ îvÖ ÁºWÿ yo yjÿt ¨pÖvIÄrsITy;ôhopÖ

Áºnÿ ;n;kÖroTyu‡poÿ devÖ ;NdwvIôivRx"Ö p[;gû·u rTy;ÿhÖ dwvIôÁtRÃº ; ivxÿ"
sÖtIdevRÖ ;nÿpu yÖ ≤NtÖ vÎÿ®≤Ä xjÖ îTy;ÿh‚Ö TvRjoô vw vˆÿy
¨Ö≤xjÖStSm;ÿdveÖ m;ÿhÖ bOhSÿ pte /;ôry;ô vsûnU ITy;ÿhÖ b[˜Ö vw
dÖve ;n;ôMbOhSÖ pitôb˜R[ ,ÿ vwÖ ;Smÿw pÖxnU vÿ ®Nıe hÖVy; tÿe SvdNt;ô…mTy;ÿh
SvÖdyÿTyevÖ nw ;ôNdevÿ Tv∑ÖvsR uÿ rÄ<veTy;ÿhÖ Tv∑;ô vw pÿxnûU ;‚Mmÿqnuû ;n;ÿ˝
ÂpÖ’{Upû mevÖ pÖxWu uÿ d/;itô revtÿ Iô rmÿ?vÖ…mTy;ÿh pÖxvoô vw rÄve tIÿ"
pÖxnU veÖ ;Smÿw rmyit dÖve Sÿ yÿ Tv; sivôt"u pÿs[ vÖ îitÿ rxÖn;m; dÿˇÖe
p[sTUÿ y; aÖ…ênoÿb;R¸ô >y;ô…mTy;ÿh;ô…ên*ô ih dÖve ;n;ÿm?vÖyRU a;St;ÿMpU„û ,o
hSt;ÿ>y;ô…mTy;ÿh yTy;ÿ AûtSyÿ Tv; devh…vô" p;xÖne ; rÿ.Ö îTy;ÿh sÖTy'
v; Aût˝ sÖTyenvwÖ nw mÿ tûO ne ; rÿ.teå+,Öy; p·rÿ hritô v?yÖ˝ ih
pÖT[ yçÿMp[itmûçu ≤NtÖ Vy;vÿÊO ywÖ /W;ôR m;nÿWu ;ôinitô in yÿnu ·ˇ_ô /OTy;ÿ
aÖŒSTv*Wÿ/I>y"p[o=;ômITy;ÿh;ôŒo ÁºWÿ aoWÿ/I>y" sÖM.vÿit
yTpÖx‡u rÄp;MpÖ®e rÄsITy;ÿhWÖw Áÿp;Mp;ôt; yo me/;ÿy;rÄ>ytÿe Sv;ôˇ'
…côTsdÿve ˝ hÖVym;poÿ devIô" Svdÿtnw …Ö mTy;ÿh
402
SvÖdyÿTyevÖ nw ‡ÿ mup·rÿ∑;ôTp[o=ÿTyupû ·rÿ∑;dÖve nw MÖ me?yÃ' kroit p;ôyyÿTyNtrÄt

EÖvnw MÖ me?yÃ' kroTyÖ/St;ôdpu oÿ=it sÖvtR ÿ EÖvnw MÖ me?yÃ' kroit –6–
aÖ…¶n;ô vw ho];ÿ devÖ ; asÿru ;nÖ>yÿ.v•Ö¶yeÿ s…mô?ym;ÿn;ôy;nuÿ b[hUû ITy;ÿhÖ

.[;tÿVO y;…..UTyw sÖ¢dÿx s;…m/enÖ IrNv;ÿh s¢dÖx" pÖj[ ;pÿit"
p[jÖ ;pÿtre ;¢‰ÿw sÖ¢dÖx;Nv;ÿhÖ √;dÿxÖ m;s;ô" pçÖtvR "Ö s s'vÃ TsÖr"
sÃv' TsÖrMpÖj[ ; anûu p[ j;ÿyNte pÖj[ ;n;ÿMpÖj[ nÿn;y devÖ ; vw s;ÿ…m/Öne IrÄnCU yÿ
yÖD' n;NvÿpXyÖNTs pÖj[ ;pÿitStû„U ,Im;ÿ`;ôrm;å`;ÿryÖˇtoô vw dÖve ;
yÖDmNvÿpXyÖNyˇû„U ,Im;ÿ`;ôrm;ÿ`;ôryÿit yÖDSy;nÿ:u y;Ty;ô asÿru We uû vw yÖD
a;ÿsIôˇ' dÖve ;Stÿ„U ,I˝ hoômne ;ÿvÔO tÖ yˇû„U ,Im;ÿ`;ôrm;ÿ`;ôryÿitô .[;tÿVO ySyÖvw
t¥ÖD' vÿ¤O π p·rÖ/INTsMm;ÿi∑R pûnu ;TyÖve nw ;ô≤N]‚S]Ö" sMm;ÿi∑ôR }y;ÿv≤ûO ı
yÖDoåqoô r=ÿs;ômpÿhTyÖw √;dÿxÖ sMpÿ¥NtÖe √;dÿxÖ m;s;ÿ" s'vTsÖr"
sÃv' TsÖrmevÖ p[I,ÿ ;ÖTyqoÿ s'vTsÖrmevÖ ;Sm;ô ¨pÿ d/;it suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ
smÿ∑‰Öw ≤xroÖ v; EÖt¥ÖDSyÖ yd;ÿ`;ôroÿå…¶" sv;ÃR dÖve t;ô
yd;ÿ`;ôrm;ÿ`;ôryÿit xIWÖtR EÖv yÖDSyÖ yjÿm;nÖ" sv;ÃR dÖve t;ô avÿ ®NıÖe
≤xroô v; EÖt¥ÖDSyÖ yd;ÿ`Ã ;ôr a;ôTm; pxur;ÿ`;ôrm;ô`;yÃR
pÖx˝u smÿnKTy;ôTm•Öve yÖDSyÖ ≤xrÄ" p[itÿ d/;itô s' tÿe p[;,ô o v;ôynu ;ÿ
gCzt;ô…mTy;ÿh v;yudve TÖ yoÿ vw p[;,ô o v;ôy;vevÖ ;Syÿ p[;,ô ' juhÿ oitô s'
yjÿ]rÖw ©;ÿinô s' yÖDpÿitr;Ö≤xWeTy;ÿh yÖDpÿitmÖve ;Sy;ô≤xWÃ' gmyit
ivôêÂ¡poô vw Tv;ô∑^ ¨Öp·rÿ∑;TpÖxmu >Ö yÿvmIôˇSm;ÿdpuû ·rÿ∑;TpÖxon;Rvÿ ¥≤NtÖ
ydupû ·rÿ∑;Tpxë˝ sÿmnÖ ·ˇ_ô me?yÿmveÖ nw 'Ã kroTyO‡û ‚Tvjoÿ vO,ItÖe
zNd;˝ÃSyevÖ vO,ÿ Ite sÖ¢ vÿ,O Ite sÖ¢ g[;Mô y;" pÖxvÿ" sÖ¢;rÄ<y;" sÖ¢
CzNd;ÿ˝Syû.u yÖSy;vÿ®ı‰;ô Ek;ÿdx p[y;ôj;Nyÿjitô dxÖ vw pÖxo" p[;,ô ;
403
a;ôTmwk;ÿdx Ö o y;v;ÿnveÖ pÖxSu tMp[ yÿjit vÖp;mek"Ö p·rÿ xy

a;ôTmwv;Tm;nÖMp·rÿ xyeÖ vj[oô vw Sv…/ÿitôvjR o[ ÿ yUpxkÖlo `ûtO ' %luû vw
dÖve ; vj['Ã ’ûTv; somÿmflNÒtû ne ;ôˇ_* pÖx'u ];ÿyqe ;ô…mTy;ÿhÖ vjÿ,e[ vÖw nw Ö' vxÿe
’ûTv;lÿ.te –7–
pyÃ…R ¶ kroit svÖ¸R tÿmvÖe nw 'Ã kroÖTySk¡Nd;ôy;Sk¡•˝Ö ih t¥ıÖtë SyÖ

SkNdÿitô i]" pyÃ…R ¶ kroitô }y;ÿv≤ûO ı yÖDoåqoô r=ÿs;ômpÿhTyw
b[˜v;ôidnoÿ vdNTyNv;ôr>yÿ" pÖx3U n;RNv;ôr>y;3 îitÿ mOTû yvÖe v; EÖW
nIÿytÖe yTpÖxSu tMydÿNv;ôr.ÿte p[mÖ ;yÿk u oô yjÿm;n" Sy;ô‡dqoô %Lv;ÿÛ"
suvgÖ ;RyÖ v; EÖW loôk;yÿ nIytÖe yTpÖx·u ritô y•;Nv;ôr.ÿte
suvgÖ ;RLloôk;¥jÿm;no hIyet vp;ô≈pÿ,I>y;mÖNv;rÿ.tÖe t•ev;ôNv;rÿB/'Ö
nev;nÿNv;rB/Ö‡mupÖ p[„e yÿ hothÖVR y; dÖve >e yÖ îTy;ÿhie Wôt˝ ih kmÃR i£ôytÖe
revtÿ IyRDÖ pÿit' ip[y/Ö ; ivÿxtÖ Te y;ÿh yq;yÖjru veÄ tw ‡dÖ…¶n;ÿ pûru St;ÿdie tô
r=ÿs;ômpÿhTyw pO…qôVy;" s'pÖ cO "ÿ p;ôhIitÿ bÖihR®p;ÿSyÖTySk¡Nd;y;Sk¡•˝Ö
ih t¥äÖihRiWô SkNdÖTyqoÿ bihRWô dÿmveÖ nw 'Ã kroitô pr;Öõ; vÿttR åe ?vÖy"Ru
pÖxo" sÃD' PÖ ym;ÿn;TpÖx>u yÿ EÖv t…• ˆÿtë a;ôTmnon;ÿvS[ k;ÿyÖ gCz¡itô
…≈yÖMp[ pÖxnU ;ÿ“oitô y EÖv' vedÿ pÖí;Lloÿk;ô v; EÖW; p[;Cyûdu ;nIÿyteÖ
yTpàIô nmÿSt a;t;ônTe y;ÿh;idôTySyÖ vw rÄXmyÿ" a;t;ôn;Ste>yÿ EÖv
nmÿSkroTy‡nÖv;R p[he ITy;ÿhÖ .[;tÿVO yoô v; av;ôR .[;tÿVO y;pnuÊyw Òtû Syÿ
k⁄Lû y;mnÿu sÖh pÖj[ y;ÿ sÖh r;ÖySpoWe,Ö Te y;ÿh;ô≤xWÿmvÖe tw ;m; x;ÿStÖ a;poÿ
devI" xuı;yuvÖ îTy;ÿh yq;yÖjru veÄ tw t( –8–
pÖxov;R a;lÿB/Sy p[;,ô ;Hz⁄gCOÿ zitô v;ˇ_Ö a; Py;ÿyt;Mp[;,ô StÖ a;

404
Py;ÿyt;ô…mTy;ÿh p[;,ô >e yÿ Ev;SyÖ xuc˝ÿ xmyitô s; p[;,ô >e yoå…/ÿ

pO…qôvI˝ xuKp[ ivÿxitô xmhoÿ> y;ô…mitô in nÿyTyhor;Ö];>y;ÿmvÖe
pÿ…O qôVyw xuc˝ÿ xmyÖTyo‡Wÿ/Öe ];yÿSvwn˝Ö Sv…/ÿtÖe mwn˝ÿ ih˝sIô·rTy;ÿhÖ
vj[oô vw Sv…/ÿit" x;NTyÿw p;êRtÖ a; Cz‰ÿit m?yÖto ih mÿn„uû y;ÿ
a;ôCz‰≤Ntÿ itrÄíInÖm; Cz‰ÿTynUcû InÖ˝ ih mÿn„ûu y;ÿ a;ôCz‰≤NtÖ
Vy;vÿÊO ywÖ r=ÿs;M.;ôgoÿåsIitÿ SqivmÖto bÖihRrKÄ Tv;p;ÿSyÖTyÖòvw
r=;˝Ã…s inôrvÿdyt îÖdmÖh˝ r=oÿå/Öm' tmoÿ ny;…mô yoÿåSm;N√πi∑ô y' cÿ
vÖy' i√ô„m îTy;ÿh √* v;v pu®Wÿ *ô y' cÖvw √πi∑ô yíwnÿ Ö' √πi∑ô t;vû.u ;vÿ/mÖ '
tmoÿ nytIô‡We Tveitÿ vÖp;muÆT%ÿdtIôCztÿ îvÖ ÁÿWº yo yjÿtÖe
ydÿpu tûNO ¥;&û{oÿåSy pÖxNU `;tÿk u " Sy;ô¥•opÿtNûO ¥;dyÿt;
Sy;‡dÖNyyoÿptO,û ÊyÖNyy;ô n /OTyÿw Òtû ne ÿ ¥;v;pO…qvIô p[o<v;RqÃ ;ô…mTy;ÿhÖ
¥;v;ÿp…O qôvI EÖv rsÿne ;nÖKTy‡…Cz•oô r;yÿ" sûvu IrÄ îTy;ÿh
yq;yÖjru veÄ tw T£Àrû …mÿvÖ v; EÖtTk¡roitô
y√Öp;mÿÆu T%ÖdTyûvu NRÃ t·rÿ=mÖ iNvÖhITy;ÿhÖ x;NTyÖw p[ v;
EÖWoÿåSm;Lloôk;∞‰ÿvtÖe y" pÖxMu mûTO yvÿe nIôym;ÿnmNv;ôr.ÿte vp;ô≈pÿ,IÖ
punrÿ NÄ v;rÿ.teåÖ ‚Sm•Öve loôkÉ p[itÿ itœTyÖ‡…¶n;ÿ purû St;ÿdie tô
r=ÿs;ômphTy;ô aqoÿ devÖ t;ÿ EÖv hÖVyen;Nvÿie tô n;NtÖmm©;ÿrmÄ itÿ
hrÄ¥e dÿNtÖmm©;ÿrmitôhrÿ∂e vºÖ t;ô aitÿ mNyetÖ v;yoô vIihÿ Stoôk;n;ô…mTy;ÿhÖ
tSm;ôi√.ÿˇ_;" Stoôk; avÿ p¥ÖNteåg['Ö v; EÖtTpÿxnûU ;'
y√Öp;gÖm[ oWÿ/In;MbÖihRrgÿ,e[ vÖw ;g[˝Ö smÿ/yR TÖ yqoô aoWÿ/I„vÖve pÖxNU p[itÿ
œ;pyitô Sv;h;ÿ’tI>yÖ" p[„e yeTy;ÿh yÖDSyÖ s…mÿ∑‰w p[;,;p;ôn* v; EÖt*
pÿxnûU ;' yTpÿWO d;ôJym;ôTm; vÖp; pÿWO d;ôJymÿ….ô`;yÃR vÖp;mÖ….
`;ÿryTy;ôTm•Öve pÿxnûU ;Mp[;,ÿ ;p;ôn* dÿ/;itô Sv;hoô?vRn.ÿ sMm;®Ät'
405
gÿCztÖ…mTy;ÿhoô?vRn.ÿ ; h SmÖ vÿw m;ÿ®tÖ o dÖve ;n;Ã' vp;ô≈pÿ,Iô p[ hÿritô

tenvwÖ nw eÖ p[ hÿrit ivWÿcU Iô p[ hÿritô tSm;ôi√„vÿç* p[;,;p;ôn* –9–
pÖxmu ;ôl>yÿ puroÖ@;x'Ö invÃpR itô smÿ/e mÖve nw mÖ ; lÿ.te vÖpy;ÿ pÖc[ yÃR
puroÄ@;xÿne Ö p[ cÿrTÄ yUGvwR purÿ oÖ@;xÖ ËjÃmR veÖ pÿxnûU ;Mmÿ?yÖto dÿ/;ôTyqoÿ
pÖxorÄve …Czô{mipÿ d/;it pOWd;ôJySyoÿphÖ TyÖ i]" pÿCO zit Íût˝ hÖvI3"
xÿ…mtÖ·ritô i]WÿTy;ô ih dÖve ; yoåÍÿt˝ Íûtm;hÖ s Enÿs; p[;,;p;ôn* v;
EÖt* pÿxnûU ;' yTpÿWO d;ôJyMpÖxo" %luû v; a;lÿB/SyÖ ˙dÿym;ôTm;….
smÿie tô yTpÿWO d;ôJyenÖ ˙dÿym….`;ôryÿTy;ôTm•Öve pÿxnûU ;Mp[;,ÿ ;p;ôn* dÿ/;it
pÖxnu ;ô vw dÖve ;" sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNÖ tÿåe mNyNt mnû„u y;ÿ noôåNv;.ÿiv„yÖNtIitô
tSyÖ ≤xrÿæXzÖÊv; me/MÖ p[;=;ÿryÖNTs pÖ=[ oÿå.vÖˇTp[=Ö Syÿ p[=TÖ v'
yTPlÿ=x;Ö%oˇÿrbÖihR.vR iÿ tô smÿ/e SyÖvw pÖxorvÿ ¥it pÖx'u vw iÓÖym;ÿ,˝Ö
r=;ô˝Synûu scNteåNtÖr; yUp'Ã c;hvÖnIyÃ' c hritô r=ÿs;ômpÿhTyw pÖxov;R
a;lÿB/SyÖ mnopÿ £;mit mÖnot;ÿyw hÖivWoÿåvdIôym;ÿnSÖ y;nÿu bûhU[ ITy;ÿhÖ
mnÿ EÖv;Sy;vÿ ®NıÖ Ek;ÿdx;vÖd;n;ôNyvÿ ¥itô dxÖ vw pÖxo" p[;,ô ;
a;ôTmwk;ÿdx Ö o y;v;ÿnvÖe pÖxSu tSy;vÿ ¥itô ˙dÿySÖ y;g[åe vÿ ¥ÖTyqÿ
…jô◊;y;ô aqÖ v=ÿsoô y√w ˙dÿyne ;….ô gCz¡itô t≤∆ô◊y;ÿ vditô y≤∆Ö◊y;ô
vdÿitô tdursÄ oå…/ô invÃdR TyetÖ √w pÖxoyÃqR ;pûvU | ySyÿvw mÿvdÖ ;yÿ
yq;ôk;mÖmˇu rÿ We ;mvÖ¥itÿ yq;pUvû mR vÖe ;Syÿ pÖxorvÿˇM.vit m?yÖto
gûdu Sy;vÿ ¥it m?yÖto ih p[;,ô ¨ÿˇmÖ Sy;vÿ ¥TyuˇmÖ o ih p[;,ô o ydItÿrÄ'
ydItÿrmû.u yÿmvÖe ;j;ÿ…mô j;yÿm;noô vw b[;˜ÿ ,Ö ≤S]Ö….AÃ,≥ vÖ ; j;ÿyte
b[˜cÖ ye,RÖ AiWÿ>yo yÖDne ÿ dÖve >e yÿ" pÖj[ y;ÿ ipôt>O yÿ EÖW v; aÿn,ûO o y" pû]u I
yJv;ÿ b[˜c;·rv;ôsI tdÿvdÖ ;nÿrw veÄ ;vÿ dytÖe tdÿvdÖ ;n;ÿn;mvd;nÖTv'
406
dÿve ;sûru ;" s'yˇÿ ; a;sÖNte dÖve ; aÖ…¶mÿbvu[ NÖ Tvy;ÿ vIôr,e ;sÿru ;nÖ….
.ÿv;ômie tô soÿåb[vIô√rÃ' vO,w pÖxo®ÿı;ôrmuırÿ ;Ö îitô s EÖtmuı ÿ ;ôrmudhÿ rtÖ
do" pÿvU ;ô/R SR yÿ gudû Mmÿ?yÖt" ≈o…,Ã' j`n;ô/SR yÖ ttoÿ devÖ ; a.ÿvNÖ pr;sÿru ;Ö
yT}yÖ©;,;ÿ˝ smvÖ¥itô .[;tÿVO y;…..UTyÖw .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tÿVO yo
.vTy‡+,Öy;vÿ ¥itô tSm;ÿd+,Öy; pÖxvoå©;ÿinô p[ hÿr≤NtÖ p[itÿiœTyw
–10–
medsÿ ;ô ßuc*ô p[o,oÃiR tô medoÿÂp;ô vw pÖxvoÿ ÂÖpmÖve pÖxWu uÿ d/;it

yûWU •ÿv/Ö ;yÖ p[o,oÃiR tô rsoô v; EÖW pÿxnûU ;' y¥U rsÿmveÖ pÖxWu uÿ d/;it
p;ôênRe ÿ vs;hoômMp[ y*ÿitô m?yÖ' v; EÖtTpÿxnUû ;' yTp;ôê˝R rsÿ EÖW pÿxnûU ;'
y√s;ô yTp;ôênRe ÿ vs;hoômMp[yÖ *itÿ m?yÖt EÖv pÿxnU ;˝ rsÃ' d/;itô fl≤NtÖ
v; EÖtTpÖx'u yTsÃD' pÖ yÿNTyÖNw {" %lûu vw dÖve tÿy; p[;,ô EeNÖ {oÿåp;ôn EÖNe {"
p[;,ô o a©ÿaπ ©eû in dÿ?e yÖidTy;ÿh p[;,;p;ôn;vÖve pÖxWu uÿ d/;itô devÿ
Tv∑Ö.·RU rÿ teÖ s˝ sÿm‚Öe TvTy;ÿh Tv;ô∑;^ ih dÖve tÿy; pÖxvoô ivWuÂ ÿ p;ô
yTslÿ+m;,oÖ .vÖqTe y;ÿhÖ ivWÿÂ u p;ô Áºtÿ e sNtÖ" slÿ+m;, EÖtihôR .vÿ≤Nt
dev]Ö ; yNtÖmvÿsÖe s%;ôyoånÿu Tv; m;ôt; ipôtroÿ
mdÖÆNTvTy;ôh;nÿmu tmÖve nw Mÿ m;ô]; ipô]; suvÿ gÖ | loôk˘ gÿmyTy‡/RcÖ Re
vÿs;hoôm' jÿhu oTyÖs* v; aÿ/cÖR R îÖymÿ/cÖR îÖme EÖv rsÿne ;n·ˇ_ô idxoÿ
juhoitô idxÿ EÖv rsÿne ;nÖKTyqoÿ idôG>y EÖvojR˝ rsÖmvÿ ®Nıe
p[;,;p;ôn* v; EÖt* pÿxnûU ;' yTpÿWO d;ôJy' v;ÿnSpÖTy;" %luû vw dÖve tÿy;
pÖxvoô yTpÿWO d;ôJySyoÿphÖ Ty;hÖ vnÖSptÖyåe nuÿ b[iU hô vnÖSptÿyÖe p[„e yeitÿ
p[;,;p;ôn;vÖve pÖxWu uÿ d/;TyÖ‡NySy;ÿNySy smvÖˇ˝ sÖmvÿ¥itô
tSm;ô•;n;ÿÂp;" pÖxvoÿ yU„û ,opÿ …sçitô rsoô v; EÖW pÿxnûU ;' y¥U rsÿmveÖ
407
pÖxWu uÿ d/;ôtI‡@;ômpu ÿ ◊yte pÖxvoô v; î@;ÿ pÖxnU vÖe opÿ ◊yte cÖt®u pÿ
◊ytÖe ctÿ„u p;doô ih pÖxvoô y' k;ômyetÿ ;pÖx"ë Sy;ôidTyÿmdÖe Sk˘Ö tSm;ô a;
dÿ?y;ôNmedoÿÂp;ô vw pÖxvoÿ ÂÖp,e vwÖ nw Mÿ pÖx>u yoô in.ÃjR TypÖxru veÄ .ÿvitô y'
k;ômyetÿ pxumû ;NTSy;ôiditô medSÿ vÖˇSm;ô a; dÿ?y;ôNmedoÿÂp;ô vw pÖxvoÿ
ÂÖp,e vÖw ;Smÿw pÖxnU vÿ ®Nıe pxumû ;nÖve .ÿvit pÖj[ ;pÿityÖDR mÿsjO tÖ s
a;Jy'Ã pûru St;ÿdsOjt pÖxMu mÿ?yÖt" pOWdÿ ;ôJyMpÖí;ˇSm;ôd;Jyÿne p[y;ôj;
îÿJyNte pÖxnu ;ÿ m?yÖt" pÿWO d;ôJyen;ÿnyU ;ôj;StSm;ÿdteÖ ‚NmÖ≈…mÿv
pí;Tsû∑O ˝ Áek;ÿdx;nUy;ôj;Nyÿjitô dxÖ vw pÖxo" p[;,ô ; a;ôTmwk;ÿdx Ö o
y;v;ÿnvÖe pÖxSu tmnÿu yjitô fl≤NtÖ v; EÖtTpÖx'u yTsÃD' pÖ yÿ≤Nt p[;,ô ;p;ôn*
%lûu v; EÖt* pÿxnûU ;' yTpÿWO d;ôJy' yTpÿWO d;ôJyen;ÿnyU ;ôj;Nyjÿit
p[;,;p;ôn;vÖve pÖxWu uÿ d/;it –11–
îit Wœk;<@e tOtIy" p[p;#k" 3
aq Wœk;<@e ctuq"R p[p;#k" 4

yÖDne Ö vw pÖj[ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ t; ¨ÿpy≤@±.rÿ veÄ ;sÿjO tÖ ydupÿ yÖ jÿ
¨pÖyjÿit pÖj[ ; EÖv t¥jÿm;n" sOjte j`n;ô/;Rdvÿ ¥it j`n;ô/;R≤ı
pÖj[ ;" pÖj[ ;yÿNte SqivmÖtoåvÿ ¥it SqivmÖto ih pÖj[ ;"
pÖj[ ;yÖNteåsÿ‚M.NdÖ•vÿ ¥it p[;,ô ;n;ômsÿM.ed;yÖ n pÖy;Rvtÿ yR itô
yTpÿy;RvtÖ yR deÿ du ;vÖt"R pÄj[Ö ; g[;¸ÿk" Sy;Tsmû{u ' gÿCzô Sv;heTy;ÿhÖ retÃÿ EÖv
t∂ÿ/;TyÖ‡Nt·rÿ=' gCzô Sv;heTy;ÿh;Nt·rÿ=,e vwÖ ;Smÿw pÖj[ ;" p[
jÿnyTyÖNt·rÿ=˝Ö Ánÿu pÖj[ ;" pÖj[ ;yÿNte devÖ ˝ sÿivôt;rÃ' gCzô Sv;heTy;ÿh
sivôtpO s[ÿ tU EÖv;Smÿw pÖj[ ;" p[ jÿnyTyÖ‡hor;Ö]e gÿCzÖ
Sv;heTy;ÿh;hor;Ö];>y;ÿmvÖe ;Smÿw p[jÖ ;" p[ jÿnyTyhor;Ö]e Ánÿu pÖj[ ;"
408
pÖj[ ;yNte …mô];v®ÿ,* gCzÖ Sv;heTy;ÿh pÖj[ ;SvÖve p[j;ÿt;su p[;,;p;ôn*

dÿ/;itô somÃ' gCzô Sv;heTy;ÿh s*ôMy; ih dÖve tÿy; pÖj[ ; yÖD' gÿCzÖ
Sv;heTy;ÿh p[jÖ ; EÖv yÖ…Dy;ÿ" kroitô CzNd;˝Ã…s gCzô Sv;heTy;ÿh
pÖxvoô vw zNd;˝Ã…s pÖxnU vÖe ;vÿ ®NıÖe ¥;v;ÿp…O qôvI gÿCzÖ Sv;heTy;ÿh
p[jÖ ; EÖv p[j;ÿt;ô ¥;v;ÿp…O qôvI>y;ÿm.u yÖ tÖ" p·rÿÃ gO;itô n.oÿ idôVy' gÿCzô
Sv;heTy;ÿh p[jÖ ;>yÿ EÖv p[j;ÿt;>yoô vOi∑'ô in yÿCzTyÖ‡…¶' vÿêw ;nÖr' gÿCzÖ
Sv;heTy;ÿh p[jÖ ; EÖv p[j;ÿt; aÖSy;Mp[itÿ œ;pyit p[;,ô ;n;ô' v; EÖWoåvÿ
¥itô yoÿåvÖ¥itÿ gûdu SyÖ mnoÿ meÖ h;idÃR yÖCzπTy;ÿh p[;,ô ;nÖve yÿq;Sq;ônmupÿ
◊yte pÖxov;R a;lÿB/SyÖ ˙dÿy˝Ö xugCOÿ zitô s; ˙ÿdyxûl U mÖ…. smÿie tô
yTpÿ…O qVy;˝ ˙ÿdyxUl û mu√ÿ ;ôsyeTÿ pO…qôvI˝ xucû ;pRyÃ ¥eÖ dÖPSvÿp"
xûcu ;pÃyR CeÖ zu„û kÿSy c;ô{SR yÿ c sÖ/' ;vu√;ÿsyTyû.u yÿSyô x;NTyÖw y' i√ô„y;ˇ'
?y;ÿyCe zucû vw nw mÿ pRyit –1–
dÖve ; vw yÖDm;¶Iÿ/eÖ[ Vyÿ.jNtÖ ttoô ydÖTy≤xÿ„ytÖ tdÿbvu[ NÖ vsÿtûu nu nÿ

îÖd…mitô t√ÿstIôvrIÿ,;' vstIv·rÖTv' t‚SmÿNÃ p[;tô nR smÿxKnuvNÖ tdÖPsu
p[;vÿxe yÖNt; vÿstIôvrIÿr.vNvstIôvrIÿgRO ;it yÖDo vw
vÿstIôvrIÿyDÖR mevÖ ;r>yÿ gOhIôTvopÿ vsitô ySy;gÿhO It; aÖ….
inômo[ cedÖ n;ÿrB/oåSy yÖD" Sy;ÿ¥DÖ ' iv …Cz¡N¥;‡JJyoitô„y;ÿ v;
gOIôy;≤ırÿ<y' v;vÖ/;yÖ sxÿ£ u ;,;mÖve gÿO ;itô yo v;ÿ b[;˜Ö,o
bÿ¸y;ôjI tSyÖ k⁄M>y;ÿn;' gOIy;ôTs ih gÿhO IôtvÿstIvrIko
vstIôvrIÿgRO ;it pÖxvoô vw vÿstIôvrIÿ" pÖxnU veÖ ;r>yÿ gOhIôTvopÿ vsitô
ydÿNvIôp' itœÿNgOIôy;…•ôm;Rgk RuÃ ; aSm;TpÖxvÿ" Syu" p[tIôp' itœÿNgO;it
p[itô®?yÖvw ;Smÿw pÖxNU gÿO ;ôtI‡N{oÿ vO]û mÿhNÖ Tso1Äåpo2Äå>yÿ…m[ytÖ t;s;ô'
409
yNme?yÃ' yÖ…DyÖ˝ sdÿve mÖ ;sIôˇdTyÿmCu ytÖ t; vhÿNtIr.vÖNvhÿNtIn;'

gO;itô y; EÖv me?y;ÿ yÖ…Dy;ô" sdÿve ;ô a;pÖSt;s;ÿmvÖe gOÿ ;itô n;NtÖm;
vhÿNtIôrtIÿy;ô¥dÿNtÖm; vhÿNtIrtIôy;¥ÖDmitÿ mNyetÖ n Sq;ÿvrÖ ;,;Ã'
gOIy;ô√®ÿ,gOhIt;ô vw Sq;ÿvrÖ ; yTSq;ÿvrÖ ;,;Ã' gOIôy;‡√®ÿ,ne ;Sy yÖD'
g[;hÿ yÖ‡e ¥√w idv;ô .vÿTyÖpo r;i]ô" p[ ivÿxitô tSm;ÿˇ;ôm;[ a;poô idv;ÿ
ddO≈eÖ y•ˇÖ_M.vÿTyÖpoåhÖ" p[ ivÿxitô tSm;ÿ∞NÖ {; a;poô nˇ_Ã' ddO≈e
z;ôy;ywÿ c;ôtpÿtí sÖ/' * gÿO ;Tyhor;Ö]yÿorÄve ;SmÖw v,Ã| gO;it
hÖiv„mÿtI·rôm; a;pÖ îTy;ÿh hÖiv„’¡t;n;mÖve gÿO ;it hÖiv„m;ÿ˝ aStûu
sUyRÖ îTy;ÿhÖ sxu£ ÿ ;,;mÖve gÿO ;Ty‡nû∑u .ë ;ÿ gO;itô v;Gv;
aÿn∑uû Gë v;ôcvw nw ;ô" svÃyR ; gO;itô ctÿ„u pdyÖc;R gÿO ;itô i]" s;ÿdyit sÖ¢
sMpÿ¥Nte sÖ¢pÿd;ô xKvÿrI pÖxvÖ" xKvÿrI pÖxnU veÖ ;vÿ ®NıeåÖ Smw vw
loôk;yÖ g;hÃpR TyÖ a; /IÿyteåÖ mu„m;ÿ a;hvÖnIyoô yÌ;hÃpR Ty
¨ps;ôdyÿde ‚Ö Sm˝LloôkÉ pÿxmu ;NTSy;ô¥d;ÿhvÖnIyÖåe mu‚„mÃ˝loôk ô É
pÿxmûu ;NTSy;ÿd.ûu yoô®pÿ s;dyTyu.û yoÿrvÄe nw 'Ã loôkyoÿ" pxumû NtÃ' kroit
sÖvtR "Ö p·rÿ hritô r=ÿs;ômpÿhTy; îN{;…¶ôyo.;ÃgR /Ö ye Iô" SqeTy;ÿh
yq;yÖjru vÄe tw ‡d;¶Iÿ/Ö[ ¨pÿ v;syTyetÖ √w yÖDSy;pÿr;…jt'Ö yd;¶Iÿ/Ö'[ ydÖve
yÖDSy;pÿr;…jt'Ö tdÖve nw ;ô ¨pÿ v;syitô ytÖ" %lûu vw yÖDSyÖ ivtÿtSyÖ n
i£ôytÖe tdnÿu yÖD˝ r=;ô˝Syvÿ cr≤NtÖ y√hÿNtIn;' gûO ;itÿ i£ôym;ÿ,mÖve
t¥ÖDSyÿ xyÖe r=ÿs;ômnÿNvvc;r;yÖ n Áÿtº ; ÈÖlyÖNTy; tÿtO IysvÖn;Tp·rÿ
xere yÖDSyÖ s'tTÿ yw –2–
bÖ˜[ vÖ ;ôidnoÿ vd≤NtÖ s Tv; aÿ?vÖy"Ru Sy;ô¥" somÿmpu ;vÖhrÄNTsv;Ã>R yo

dÖve t;ÿ>y ¨p;vÖhreiÄ ditÿ ˙Öde TveTy;ÿh mnû„u yÿ>e y EÖvtw ne ÿ kroitô mnÿsÖe
410
TveTy;ÿh ipôt>O yÿ EÖvtw ne ÿ kroit idôve Tv;ô sUy;ÃyR Ö TveTy;ÿh devÖ >e yÿ EÖvtw ne ÿ
kroTyetÖ ;vÿtIôvRw dÖve t;ôSt;>yÿ EÖvnw ˝Ö sv;Ã>R y ¨Öp;vÿhrit purû ; v;ôc"
p[viÿ dto" p[;trnuv;ôkmûpu ;k¡roitô y;vÿTyÖve v;ˇ_;mvÿ
®NıeåÖ poågÿåe[ ….ôVy;hÿrit yÖDo v; a;poÿ yÖDmevÖ ;…. v;cÖ' iv sÿjO itô
sv;Ã…R ,ô CzNd;ô˝SyNv;ÿh pÖxvoô vw zNd;ÿ˝…s pÖxnU vÖe ;vÿ ®Nıe
g;yi]ôy; tejSÿ k;mSyÖ p·rÿ d?y;≤T]Ö∑.ë ≤eÿ N{Öyk;ÿmSyÖ jgÿTy;
pÖxk u ;ÿmSy;nû∑u .ë ;ÿ p[itôœ;k;ÿmSy pÖ¤‰; yÖDk;ÿmSy ivôr;j;•ÿk;mSy
xO,û oTvÖ…¶" sÖ…m/;ô hv'Ã mÖ îTy;ÿh sivôtpO s[ÿ tU EÖv devÖ t;ÿ>yo
inôv¥e ;ôpoåCzÿT¯ yÖ‡p îÿ„y hotÖ·rTy;ÿhie Wôt˝ ih kmÃR i£ôytÖe mw];ÿv®,Sy
cms;?vyÖvR ; {ÖvTe y;ÿh imô];v®ÿ,*Ö v; aÖp;' nÖte ;r*Ö t;>y;ÿmvÖe nw ;ô
aCz¯itô devIÿr;po ap;' np;ôidTy;ôh;¸ÿTywvÖ nw ;ÿ inô„£°yÿ gO;ôTyqoÿ
hÖiv„’¡t;n;mÖve ;….`ÿtO ;n;' gO;itô k;iWÃrR sÄ ITy;ÿhÖ xmÿlmevÖ ;s;ômpÿ
Pl;vyit smû{u SyÖ vo≤=ÿTy;ô ¨•ÿyÖ îTy;ÿhÖ tSm;ÿd¥Ö m;ÿn;" pIôym;ÿn;ô
a;poô n =IÿyNtÖe yoinôvRw yÖDSyÖ c;Tv;ÿl' yÖDo vÿstIôvrIÿhoRtcO mÖs' cÿ
mw];v®,cmÖs' cÿ sÖ˝SpXyRÃ vstIôvrIÖVy;Rnyÿ it yÖDSyÿ
sÖyoinôTv;y;qoô Sv;dÖve nw ;ô yonÖ"e p[ jÿnyÖTy‡?vÖyoRåvÿre pÄ ;3
îTy;ÿhoôtme nÿ •mu®tÄ me ;" pÖXyeitô v;vwtd;ÿhÖ y¥ÿ…¶∑oômo jûhu oitô y¥ûKu Qyÿ"
p·rô/* in m;ÿi∑Rô y¥ÿitr;Ö]o yjûvu¡ dR NÖ p[ pÿ¥te yD£tUnû ;' Vy;vÿÊO yw –3–
devÖ Syÿ Tv; sivôt"u pÿs[ vÖ îitô g[;v;ÿ,mÖ ; dÿˇÖe p[sTÿU y;

aÖ…ênoÿb;ô¸R >y;ô…mTy;ÿh;ô…ên*ô ih dÖve ;n;ÿm?vÖyRU a;St;'Ã pû„U ,o
hSt;ÿ>y;ô…mTy;ÿhÖ yTyÿw pÖxvoô vw somoÿ Vy;ôn ¨ÿp;˝xusû vÿnoô
ydÿpu ;˝xusû vÿnmÖ…. …mmIÿte Vy;ônmevÖ pÖxWu uÿ d/;ôtI‡N{;ÿyÖ TveN{;ÿyÖ
411
Tveitÿ …mmItÖ îN{;ÿyÖ ih somÿ a;iÓÖyteÖ pçÖ ’Tvoô yjuWÿ ; …mmItÖe

pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ yÖDo yÖDmevÖ ;vÿ ®NıÖe pçÖ ’TvÿStU„û ,I' dxÖ
sMpÿ¥NteÖ dx;ÿ=r; ivôr;@•Ãi' vôr;Æ@±vrÖ ;jÖvw ;•;¥Ömvÿ ®Nıe ê;ô];" Sqÿ
vO]tÖ ru Ä îTy;ÿhWÖw v; aÖp;˝ soÿmpIôqo y EÖv' vedÖ n;PSv;itômR ;CzRiÃ tô yˇeÿ
som idôiv Jyoitô·rTy;ÿh>Öw y EÖvnw Ã' loôk>É yÖ" sM.ÿritô somoô vw r;j;ô
idxoôå>yÿ?y;yÖTs idxoånûu p[;ivÿxTÖ p[;gp;ôgdu gÿ /Ör;…gTy;ÿh idôG>y
EÖvnw ˝Ö sM.ÿrTÄ yqoô idxÿ EÖv;Sm;ô avÿ ®ÄNıeåMbÖ in „vÖrTe y;ÿhÖ k;mÿk u ;
EnÖ˝ ≤S]yoÿ .v≤NtÖ y EÖv' vedÖ yˇeÿ soôm;d;ÿ>y'Ö n;mÖ j;gûvO ITy;ÿhWÖw vw
somÿSy sompIôqo y EÖv' vedÖ n s*ôMy;m;itômR ;CzRiÃ tô fl≤NtÖ v; EÖtTsomÖ'
ydÿ….Wu<û vNTyÖ˝xUnpÿ gO;itô ];yÿt EÖvnw Ã' p[;,ô ; v; aÖ˝xvÿ" pÖxvÖ"
somoôå˝xUNpunrÖ ipÿ sOjit p[;,ô ;nÖve pÖxWu uÿ d/;itô √*√;ôvipÿ sOjitô
tSm;ôd√( *√*ÿ p[;,ô ;" –4–
p[;,ô o v; EÖW ydÿpu ;˝xuydR pÿu ;ô˝êÿg;[ ô g[h;ÿ gûÁO Ntÿe p[;,ô mevÖ ;nûu p[
yÿNTy‡®Ä,o hÿ Sm;ôh*pÿv≤e x" p[;t"svÖn EÄv;h' yÖD˝ s˝ Sq;ÿpy;…mô
tenÖ ttÖ" s˝iSqÿtne cr;ÖmITyÖ∑* ’toåg[åe …. Wÿ,u oTyÖ∑;=ÿr; g;yÖ]I
g;ÿy]Ö Mp[;tÿ "svÖn' p[;tÿ "svÖnmevÖ ten;ÿ“oôTyek;ÿdxÖ ’Tvoÿ
i√ôtIyÖmk e ;ÿdx;=r; i]ô∑Pu ]w∑.ÿu MÖ m;?y'iÃ dnÖ˝ svÿnÖ' m;?yÃi' dnmÖve svÿnÖ'
ten;ÿ“oitô √;dÿxÖ ’TvÿStûtO Iy'Ö √;dÿx;=r;ô jgÿtIô j;gÿt' tOtIysvÖn'
tÿtO IysvÖnmevÖ ten;ÿ“oTyetÖ ;˝ hÖ v;v s yÖDSyÖ
s˝iSqÿitmuv;ôc;Sk¡Nd;ôy;Sk¡•˝Ö ih t¥¥ÖDSyÖ s˝iSqÿtSyÖ
SkNdÖTy‡qo %Lv;ÿ¸g;Ry]Ö I v;v p[;tÿ "svÖne n;itôv;dÖ îTynÿitv;duk
EnÖM.[;tÿVO yo .vitô y EÖv' vedÖ tSm;ÿd∑Ö ;vÿ∑*ô ’Tvoÿå….ôWTu y'Ã
412
b[˜v;ôidnoÿ vdiNt pÖiv]ÿvNtoôåNye g[h;ÿ gûÁO NtÖe ikMpÿiv] ¨p;ô˝xu·ritô

v;Kpÿiv]Ö îitÿ b[yU ;√;ôcSptÿye pvSv v;…jô…•Ty;ÿh v;ôcvw nw MÃÿ pvyitô
vO„,oÿ aÖ˝Ö xu>y;ô…mTy;ÿhÖ vO„,oÖ Áÿtº ;vÖ˝xU y* somÿSyÖ g.ÿ‚StpUtÖ
îTy;ÿhÖ g.ÿ‚Stn;ô Áÿnº MpÖvyÿit dÖve o dÖve ;n;ÿMpÖiv]ÿmsÖ ITy;ÿh devÖ o ÁÿWº "
sNdÖve ;n;ÿMpÖiv]'Ö yeW;ÿM.;ôgoå…sô te>yÖSTveTy;ÿhÖ yeW;ô˝ ÁÿWº .;ôgSte>yÿ
En' gOû ;itô Sv;'’t¡ oôåsITy;ÿh p[;,ô mevÖ Svmÿ’tÖ m/ÿmu tInÖR
îWÿS’û/ITy;ÿhÖ svÃmR vÖe ;Sm;ÿ îÖd˝ Svÿdyitô ivêÿ>e ySTve≤N{Öy>e yoÿ
idôVye>yÖ" p;…qÃvR >e yÖ îTy;ÿhoô.ye„ÿ vevÖ devÿ mnu„û yeWuÿ p[;,ô ;Ndÿ/;itô
mnÿSTv;ôiÇTy;ÿhÖ mnÿ EÄv;Xnÿtu ¨ÖvNÃR t·rÿ=mÖ iNvÖhITy;ÿh;Nt·r=devTÖ yoÿ ih
p[;,ô " Sv;h;ÿ Tv; su.vÖ" sUy;ôyR Te y;ÿh p[;,; vw Sv.ÿvso dÖve ;Ste„vÖve
pÖroå=Ã' juhoit devÖ >e yÿSTv; mrI…côp>e yÖ îTy;ÿh;idôTySyÖ vw rÄXmyoÿ devÖ ;
mÿrI…cÖp;SteW;'ô t∫;ÿg/Ö ye 'Ö t;nÖve tÿne p[I,;itô yidÿ k;ômyÿte Ö vWÃk Ru "
pÖjNR yÿ" Sy;ôiditô nIc;ô hStÿne Ö in mÿJO y;ô√iO ∑ÿmvÖe in yÿCzitô yidÿ
k;ômyÖte ;vÿWk Ru " Sy;ôidTyÿˇu ;ônne Ö in mÿJO y;ô√iO ∑ÿmvÖe o¥ÿCzitô y¥ÿ….ôcredÿ mÖ 'u
jÖÁqÿ Tv; ho„y;ômIitÿ b[yU ;ôd;¸ÿitmÖve nw Mÿ p[PÖe sNhÿ≤NtÖ yidÿ dUrû e Sy;d;
t…mÿto‚StœºTp[;,ô mevÖ ;Sy;ÿnguû Tyÿ h≤Ntô y¥ÿ….ôcredÿ mÖ „u yÿ Tv; p[;,ô e
s;ÿdy;ômIitÿ s;dyÖde sÿ•oô vw p[;,ô " p[;,ô mevÖ ;Syÿ s;dyit WÖ≤@±.rÄ˝xu….ÿ"
pvyitô WÖ@v± ; AûtvÿÃ Aût…u .ÿrvÄe nw Mÿ pvyitô i]" pÿvyitô ]yÿ îÖme loôk;
EÖ….rÄve nw 'Ã loôk"ì pÿvyit b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ kSm;ÿTsTy;T]yÿ" pxûnU ;˝
hSt;ÿd;n;ô îitô y≤T]®ÿp;ô˝xë˝ hStÿne ivgûO ;itô tSm;ôT]yÿ" pxûnU ;˝
hSt;ÿd;n;ô" pu®Wÿ o hÖStI mÖk$ú "ÿ –5–
devÖ ; vw y¥ÖDåe k¡v⁄ tR Ö tdsÿru ; ak⁄vtR Ö te dÖve ; ¨ÿp;ô˝x* yÖD˝

413
sÖ˝Sq;PyÿmpXyÖNtmÿpu ;ô˝x* smÿSq;pyÖNteåsÿru ;Ö vj[mÿ ¥ûu Tyÿ

devÖ ;nÖ>y;ÿyNtÖ te dÖve ; …b>yÿtÖ îN{Ömpu ;ÿ/;vÖNt;inN{oÿåNty;ômR ,e ;ôNtrÿ/ˇÖ
tdÿNty;ômR Sy;ÿNty;RmTÖ v' ydÿNty;ômR o gûÁO tÖe .[;tÿVO y;nÖve
t¥jÿm;noôåNt/ÃˇR åÖe NtStÿe d/;…mô ¥;v;ÿp…O qôvI
aÖNt®ÄvNÃR t·rÿ=…Ö mTy;ÿh…Öw .rÄve loôkyì jR mÿ ;noô .[;tOVÿ y;nÖNt/ÃˇR Öe te dÖve ;
aÿmNyÖNteN{oô v; îÖdmÿ.¥ûU √Öy˝ Sm îitô teåÿ b[vu NÖ m`ÿv•Ö nuÿ nÖ a; .Öjie tÿ
sÖjoW;ÿ devÖ rw vÿr"Äw prÄíw Te yÿbv[ Iô¥e cÖvw dÖve ;" prÄe y c;vÿreÄ
t;nû.u y;ÿnNÖ v;.ÿjTsÖjoW;ÿ devÖ rw vÿr"Äw prÄíw Te y;ÿhÖ ye cÖvw dÖve ;" prÄe ye
c;vÿrÄe t;nû.u y;ÿnNÖ v;.ÿjTy‡Nty;ômR e mÿ`vNm;dyÖSveTy;ÿh yÖD;dÖve
yjÿm;nÖ' n;NtrÿTe yu‡py;ômgOhÿ ItoôåsITy;ÿh;p;ônSyÖ /OTyÖw ydû.u ;vÿpivô]*
gûÁO yº ;ÿt;Mp[;,ô mÿp;ônoånûu NyÿCO zπTpÖm[ ;yÿk
u " Sy;TpÖiv]ÿv;nNty;ômR o gÿÁO te
p[;,;p;ônyoôivR/TOÿ yw p[;,;p;ôn* v; EÖt* ydÿpu ;˝êNty;ômR * Vy;ôn
¨ÿp;˝xusû vÿnoô y' k;ômyetÿ p[mÖ ;yÿk u " Sy;ôidTys˝SpO∑*ô tSyÿ
s;dye√‰;ônne vwÖ ;Syÿ p[;,;p;ôn* iv …Cz¡n·ˇ t;ôjKp[ mIÿyteÖ y' k;ômyetÿ Ö
svRmÖ ;yu·ÿ ry;ôiditô s˝Spÿ∑O *ô tSyÿ s;dye √‰;ônne vwÖ ;Syÿ p[;,;p;ôn* s'
tÿnoitô svÖmR ;yÿru ie t –6–
v;Gv; EÖW; ydÿNw {v;yÖvo ydÿNw {v;yÖv;g[;ô g[h;ÿ gOÁû NteÖ v;cÿmvÖe ;nûu p[
yÿ≤Nt v;ôy'u dÖve ; aÿbvu[ NÖ TsomÖ˝ r;j;ÿn˝ hn;ômie tô soÿåb[vIô√r'Ã vO,wÖ
mdÿg;[ EÖv voô g[h;ÿ gOÁ;Nt;ô îitô tSm;ÿdNw {v;yÖv;g[;ô g[h;ÿ gOÁNtÖe
tmflÖ‡NTsoåpUyˇÖ ' devÖ ; nop;ÿ/„O ,uvNÖ te v;ôymu bÿ vu[ i•Öm' nÿ" Svdyeitô
soÿåb[vIô√rÃ' vO,w m∂ºvTÖ y;ÿNyevÖ vÖ" p;];ÿ<yuCy;Nt;ô îitô
tSm;ÿ•;n;devTÖ y;ÿinô s≤Ntÿ v;yÖVy;ÿNyuCyNtÖe tmÿ>e yo
414
v;ôyru veÄ ;SvÿdyÖˇSm;ô¥TpUyiÿ t tTp[vÿ ;ôte iv Wÿj≤Nt v;ôyiu hR tSyÿ

pv…yôt; Svÿd…yôt; tSyÿ ivôgh[ ,ÿ Ö' n;ivÿNdÖNs;idÿitrb[vIô√r'Ã vO,;Ö aqÖ
my;ô iv gÿO I?vMm∂ºvTÖ y;ÿ EÖv vÖ" som;ÿ" sÖ•;
aÿs…Ö •yupÿ y;ômgÿhO ItoôåsITy;ÿh;iditdevTÖ y;ÿStenÖ y;inô ih d;ÿ®my;ÿ…,ô
p;];ÿ<yÖSywt;inô yone"Ö sM.Utÿ ;inô y;inÿ mûNO my;ÿin s;ô=;ˇ;NyÖSyw
tSm;ÿdvÖe m;ÿhÖ v;Gvw pr;ÖCyVy;ÿ’t;vdÖˇe dÖve ; îN{ÿmb[vu i•ôm;' noô v;c'Ö
Vy;kûi⁄ vRitô soÿåb[vIô√rÃ' vO,wÖ mÁ'Ã cwvÖ Ww v;ôyvÿe c sÖh gÿÁO ;t;ô îitô
tSm;ÿdNw {v;yÖv" sÖh gÿÁO tÖe t;…mN{oÿ m?yÖtoÿåvÖ£MyÖ Vy;k¡roÖˇSm;ÿidôy'
Vy;’¡t;ô v;gÿ¥u tÖe tSm;ÿTsÖ’idN{;ÿy m?yÖto gÿÁO tÖe i√v;ôyR vÖe √* ih s
vr;Övvÿ,O It –7–
…mô]' dÖve ; aÿbvu[ NÖ TsomÖ˝ r;j;ÿn˝ hn;ômie tô soÿåb[vIô•;h˝ svRSÃ yÖ v;

aÖh‚Mmô]mÖSmIitô tmÿbvu[ NÖ hn;ÿmvÖw ie tô soÿåb[vIô√rÃ' vO,wÖ pyÿsvÖw meÖ som˝Ã
≈I,Ö…•itô tSm;ÿNmw];v®Ä,Mpyÿs; ≈I,≤NtÖ tSm;ÿTpÖxvoåp;ÿ£;m…Nmô]"
sN£ûrÀ mÿk·Ö ritÿ £Àrû …mÿv %luû v; EÖW" k¡roitô y" somÿne Ö yjÿtÖe
tSm;ÿTpÖxvoåpÿ £;m≤NtÖ yNmÿ]w ;v®Ä,MpyÿsÃ ; ≈Iô,;itÿ pÖx…u .ÿrvÄe
t‚NmÖ]˝ sÿm/Ö yR iÿ t pÖx…u .ôyjR mÿ ;n' pûru ; %lûu v;vwv‚Mmô]oÿåvÖde pÖ mT£Àrû '
cÖ£W⁄ "ÿ pÖxvÿ" £…m„yÖNtIitô tSm;ÿdvÖe mÿv,O ItÖ v®ÿ,' dÖve ;
aÿbvu[ NÖ Tvy;ÿ˝xÖ.vu ;ô somÖ˝ r;j;ÿn˝ hn;ômie tô soÿåb[vIô√rÃ' vO,wÖ mÁÃ'
cÖvw Ww …mô];yÿ c sÖh gÿÁO ;t;ô îitô tSm;ÿNmw];v®Ä," sÖh gÿÁO tÖe
tSm;ÿ{;D;ô r;j;ÿnm˝xÖ.vu ;ÿ fl≤NtÖ vwXyÿne Ö vwXyÿ˝ xU{û ,e ÿ xu{û ' n v; îÖd'
idv;ô n nˇ_¡m;sIôdVy;ÿvˇO 'Ö te dÖve ; …mô];v®ÿ,;vb[vu i•Öd' no iv
v;ÿsytÖ…mitô t;vÿbtU[ ;ô' vrÃ' vO,;vh;ô Ek¡ EÖv;vTpUvoôR g[hoÿ gOÁ;t;ô îitô
415
tSm;ÿdNw {v;yÖv" pUvoÃR mw];v®Ä,;Ì»Áÿ te p[;,;p;ôn* Áÿtº *

ydÿpu ;˝êNty;ômR * …mô]oåhrjÿnyÖ√®ÿ,oÖ r;i]'ô ttoô v; îÖd'
Vy*ÿCzô¥Nmÿ]w ;v®Ä,o gûÁO tÖe Vyÿ∑u ‰w –8–
yÖDSyÖ ≤xroÿå…Cz¥tÖ te dÖve ; aÖ…ên;ÿvb[vu iN.ÖWj*ô vw Sqÿ îÖd' yÖDSyÖ

≤xrÄ" p[itÿ /ˇÖ…mitô t;vÿbtU[ ;'ô vrÃ' vO,;vhÖw g[hÿ EÖv n;ôv];ipÿ
gOÁt;ô…mitô t;>y;ÿmteÖ m;ÿ…êônmÿgO NÖ ttoô vw t* yÖDSyÖ ≤xrÄ" p[Tyÿ/t;'
yd;ÿ…êôno gûÁO tÿe yÖDSyÖ in„’¡TyÖw t* dÖve ; aÿbvu[ •Ö pÿtU *ô v; îÖm*
mÿn„u ycÖr* ….ôWj;ôivitô tSm;ÿdb( ;[ ˜Ö,ne ÿ .eWjÖ ' n k;ôymÃR pÿtU oô
Áº2ÿ WÄ oÿåme?Ö yo yo ….ôWˇ_* bÿihWvm;ônne ÿ pv…yôTv;
t;>y;ÿmtÖe m;ÿ…êônmÿgO NÖ tSm;ÿäih„pvm;ône Stûtu a;ÿ…êôno gÿÁO tÖe tSm;ÿdvÖe '
ivôdWu ;ÿ bih„pvm;ôn ¨ÿpsÖ ¥ÿ" pÖiv]Ö' vw bÿih„pvm;ôn a;ôTm;nÿmvÖe
pÿvytÖe tyoÿS]Ö/e ; .wWJÿ yÖ' iv Nyÿd/ur¶Ä * tOtIÿymÖPsu tOtIÿy' b[;˜Ö,e
tOtIÿy' tSm;ÿddu p;ô]mupÿ inô/;yÿ b[;˜Ö,' dÿ≤=,Öto inôW;¥ÿ .eWjÖ '
k¡y⁄ ;ô¥R ;vÿdvÖe .ÿWe jÖ ' tenÿ kroit sÖm/uk ÃR mSy ’ûtM.ÿvit b[˜v;ôidnoÿ
vd≤NtÖ kSm;ÿTsÖTy;dekp¡ ;]; i√devTÖ y;ÿ gûÁO Ntÿe i√ôp;];ÿ ÙyNtÖ îitô
ydekp¡ ;]; gûÁO NtÖe tSm;ôdk e oÿåNtrÄt" p[;,ô o i√ôp;T];ÿ ÙyNtÖe tSm;ôd√( *√*ÿ
bÖih∑;ÿTp[;,ô ;" p[;,ô ; v; EÖte y‚d(√dÿ ve TÖ y;ÿ" pÖxvÖ î@;ô yid@;ôMpUv;Ã|
i√devTÖ yÿ>e y ¨pÖ◊yetÿ pÖx…u .ÿ" p[;,ô ;nÖNtdÃ/R It pÖm[ ;yÿk u "
Sy;id(√devTÖ y;ÿN.=…yôTve@;ômpu ÿ ◊yte p[;,ô ;nevÖ ;Tm‚N/ÖTv; pÖxnU pu ÿ ◊ytÖe
v;Gv; EÿNe {v;yÖví=ÿmu ]Rw ;v®Ä," ≈o]ÿm;…êôn" purû St;ÿdNw {v;yÖvM.ÿ=yitô
tSm;ÿTpurSt;ÿ√;ôc; vÿdit pûru St;ÿNmw];v®Ä,' tSm;ÿTpûru St;ô∞=uWÿ ; pXyit
sÖvtR "ÿ pirÖh;rÿm;…êôn' tSm;ÿTsÖvtR Ö " ≈o]ÿ,e Í,oit p[;,ô ; v; EÖte
416
y‚d(√dÿ ve TÖ y;ÿ a·rÿˇ_;inô p;];ÿ…, s;dyitô tSm;ôd·rÿˇ_; aNtrÄt" p[;,ô ;

ytÖ" %lûu vw yÖDSyÖ ivtÿtSyÖ n i£ôyteÖ tdnÿu yÖD˝ r=;ô˝Syvÿ cr≤NtÖ
yd·rÿˇ_;inô p;];ÿ…, s;ôdyÿit i£ôym;ÿ,mevÖ t¥ÖDSyÿ xyÖe
r=ÿs;ômnÿNvvc;r;yÖ d≤=ÿ,Sy hivô/;RnSÖ yoˇÿrSy;' vtÖNR y;˝ s;ÿdyit
v;ôCyÿve v;cÃ' d/;ôTy; tÿtO IysvÖn;Tp·rÿ xere yÖDSyÖ s'tTÿ yw –9–
bOhSÖ pitÿdvÖRe ;n;ÿMpûru oihÿtÖ a;sIôCz<@;ômk;ôv≥ sÿru ;,;'ô b[˜<ÿ vNto dÖve ;
a;sÖNb[˜<ÿ vÖNtoåsÿru ;ÖSte2ÿ åÄ NyoÿåNy' n;xÿKnuv•Ö…..ÿivtuû' te dÖve ;"
x<@;ômk;ôv≥ pu ;ÿmN]yNtÖ t;vÿbtU[ ;'ô vrÃ' vO,;vhÖw g[h;ÿvvÖe n;ôv];ipÿ
gOÁtº ;ô…mitô t;>y;ÿmtÖe * xu£ û ;mÖ‚Nqn;ÿvgONÖ ttoÿ dÖve ; a.ÿvNÖ pr;surÿ ;Ö
ySywvÖ ' ivôdWu "ÿ xu£û ;mÖ‚Nqn*ÿ gOÁû tº eÖ .vÿTy;Tmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tOVÿ yo .vitô
t* dÖve ; aÿpnÖ ¥u ;ôTmnÖ îN{;ÿy;juhvûru pÿnˇu *ô x<@;ômk*ÃR sÖh;munie tÿ b[yU ;ô¥'
i√ô„y;¥mevÖ √πi∑ô tennwÿ * sÖh;pÿ nudtÖe s pÿq[ mÖ "
s'’i¡ tivôêR kÖmTRe yÖve nw ;ÿv;ôTmnÖ îN{;ÿy;juhvûiu rN{oô Áºtÿ ;inÿ ÂÄp;…,ô
k·rÿ£dÖ cÿr‡dÖs* v; a;ÿidôTy" xû£ u íÖN{m;ÿ mÖNQyÿipôgÁO Ö p[;ç*ô
in„£;ÿmtÖStSm;ôTp[;ç*ô yNt*ô n pÿXy≤Nt pÖT[ yç;ÿv;ôvTO yÿ ju¸tÖSm;ÿTpÖT[ yç*ô
yNt*ÿ pXy≤NtÖ c=uWÿ Iô v; EÖte yÖDSyÖ yCzû£ ⁄ ;mÖ‚Nqn*ô
n;…sÿkoˇrvÖie drÄ….tÿ" p·rÖ£Myÿ ju¸tÖStÖSm;ÿd…Ö .toô n;…sÿk;'ô c=ÿWu Iô
tSm;ô•;…sÿky;ô c=ÿWu Iô iv/ÿtO e sÖvtR "Ö p·rÿ £;mtoô r=ÿs;ômpÿhTyw devÖ ;
vw y;" p[;cIôr;¸ÿtIôrjuhÿ vûyu Re pûru St;ôdsurÿ ;Ö a;sÖNt;˝St;….ô" p[;,udÿ NtÖ y;"
pÖt[ IcIôyRe pÖí;dsurÿ ;Ö a;sÖNt;˝St;….ôrp;ÿndu NtÖ p[;cIÿrNÄ y; a;¸ÿtyo
ÙûyNteÿ p[Tyç*ÿ xu£ û ;mÖ‚Nqn*ÿ pÖí;∞Övw pûru St;ÿ∞ yjÿm;noô .[;tÿVO y;ôNp[
,ÿdu tÖe tSm;ôTpr;ÿcI" pÖj[ ;" p[ vIÿyNte pÖt[ IcIÿj;RyNte xû£ u ;mÖ‚Nqn*ô v;
417
anÿu pÖj[ ;" p[ j;ÿyNtÖåe T]Ií;ô¥;ÿí sûvu Ir;ÿ" p[jÖ ;" pÿj[ nÖ yÖNprIÿih xû£
u "
xu£
û xoÿ…cW; supjÖ[ ;" pÖj[ ;" p[jÿ nÖ yÖNprIÿih mÖNqI mÖ‚Nqxoÿ…côWTe y;ÿhtÖw ;
vw suvû Ir;Ö y; aÖT]IretÄ ;" sÿpu j[Ö ; y; a;ô¥;ÿ y EÖv' ved;ôT}yÿSy pÖj[ ;
j;yteÖ n;¥;ÿ pÖj[ ;pÿtrÖe +yÿêyÖˇTpr;ÿptÖˇi√k¡˚tÖMp[;ivÿxˇi√k¡˚teÖ
n;rÿmtÖ t¥vÖMp[;ivÿxˇÖ ¥vÿåe rmtÖ t¥vÿSy yvÖTv'
y√wk˚¡ tMm‚Nqp;ô]M.vÿitô sˇ_¡…⁄ ." ≈Iô,;itÿ p[jÖ ;pÿtre vÄe t∞=u"û
sM.ÿrit b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ kSm;ÿTsÖTy;Nmÿ‚Nqp;ô]˝ sdoô n;Xnutÿ Ö
îTy;ÿtpR ;ô]˝ hIitÿ b[yU ;ô¥dÿXnuvIôt;N/oÿå?vÖy"Ru
Sy;ôd;itômR ;CzÖˇπ Sm;ô•;Xnÿtu e –10–
dÖve ; vw y¥ÖDåe k¡v⁄ tR Ö tdsÿru ; ak⁄vtR Ö te dÖve ;

a;ÿgy[ ,Ö ;g[;Nô g[h;ÿnpXyÖNt;nÿgO tÖ ttoô vw teåg[MÖ py;ÃyR NÖ ySyÖvw ' ivôdWu ÿ
a;g[y,Ö ;g[;ô g[h;ÿ gOÁû Nteågÿm[ veÖ sÿm;ôn;n;ôMpyÃiRe t ®ÄG,vÿTyÖc;R
.[;tÿVO yvto gOIy;ôd.( ;[ tÿVO ySywvÄÖ ®ÄKTv;g[˝ÿ sm;ôn;n;ôMpyeiRÃ tô ye dÿve ;
idôVyek;ÿdxÖ SqeTy;ÿhtÖw ;vÿtIôvRw dÖve t;ôSt;>yÿ EÖvnw ˝Ö sv;Ã>R yo gO;Tye‡Ö W
tÖe yoinôivRê>eÿ ySTv; dÖve >e yÖ îTy;ÿh vwêdÖve o ÁÿWº devÖ tÿy;ô v;Gvw
dÖve >e yoåp;ÿ£;m¥ÖD;y;itÿœm;n;ô te dÖve ; v;ôCypÿ£;Nt;y;' tû„U ,I'
g[h;ÿngOtÖ s;mÿNytÖ v;gÖNtyÃ≤R NtÖ vw meitô
s;gÿy[ ,Ö Mp[TÖ y;gÿCzÖˇd;ÿgy[ ,Ö Sy;ÿgy[ ,ÖTv' tSm;ÿd;g[y,Ö e v;‚Gv sOJÿ ytÖe
yˇU„û ,IMpUvRÖe g[h;ÿ gOÁû NteÖ yq;ÿ Ts;ôrIÿyit mÖ a;%Ö îyÿitô n;pÿ
r;TSy;ômITyÿpu ;vsûjO TyÖve mÖve tdÿ?vÖyrRu ;ÿgy[ ,Ö ' gÿhO IôTv; yÖDm;ôr>yÖ v;c'Ö
iv sÿjO teÖ i]ih| k¡roTyuÌ;ûtnø veÖ t√ÿ,é Ite p[jÖ ;pÿitôv;R EÖW yd;ÿgy[ ,Ö o
yd;ÿgy[ ,Ö ' gÿhO IôTv; ih' kÖroitÿ p[jÖ ;pÿitrÄve tTpÖj[ ; aÖ…. …jÿì[ tô
418
tSm;ÿ√TÖ s' j;ôt' g*rÄ…. …jÿ`T[ y;‡Tm; v; EÖW yÖDSyÖ yd;ÿgy[ ,Ö "
svÿnse vnÖåe …. gÿO ;Ty;ôTm•Öve yÖD˝ s' tÿnoTyupû ·rÿ∑;ôd; nÿyitô retÿ EÖv
t∂ÿ/;TyÖ‡/St;ôdpu ÿ gO;itô p[ jÿnyTyÖve t‡d(b˜[ÿ v;ôidnoÿ vd≤NtÖ
kSm;ÿTsÖTy;Ì;ÿy]Ö I kinÿœ;ô CzNdÿs;˝ sÖtI sv;Ã…R ,Ö svÿn;in
vhÖtITyeWÖ vw g;ÿyi]ôyw vÖTso yd;ÿgy[ ,Ö StmÖve tdÿ….inôvtÖ˝ sv;Ã…R ,ô
svÿn;in vhitô tSm;ÿ√TÖ smÖp;’¡tÖ' g*rÄ…. in vÿttR e –11–
îit Wœk;<@e ctuq"R p[p;#k" 4
aq Wœk;<@e pçm" p[p;#k" 5

îN{oÿ vO]û ;yÖ vjÖm[ du yÿ CzÖTs vû]O o vj[;dô ¥u tÿ ;d…b.ÖTe soÿåb[vIôNm; mÖe p[
h;ôr‚StÖ v; îÖdMm…yÿ vIôy|Ã tˇÖe p[ d;ÿSy;ômIitô tSm;ÿ ¨ÄKQyÿMp[;yÿCzÖˇSmwÿ
i√ôtIyÖmdu yÿ CzÖTsoÿåb[vIôTm; mÖe p[ h;ôr‚StÖ v; îÖd' m…yÿ vIôyÃ| tˇÖe p[
d;ÿSy;ômIitô tSm;ÿ ¨ÖKQyÿmvÖe p[;yÿCzÖˇSmÿw tûtO IyÖmdu yÿ CzÖˇ'
iv„,ûru Nvÿitœt jÖhIitô soÿåb[vIôNm; meÖ p[ h;ôr‚StÖ v; îÖdMm…yÿ vIôyÃ| tˇeÖ
p[ d;ÿSy;ômIitô tSm;ÿ ¨ÖKQyÿmvÖe p[;yÿCzôˇ' inm;ÃyR M.Utû mÿhNyÖDo ih tSyÿ
m;ôy;sIô¥dûKu Qyoÿ gOÁû tÿ î≤N{ÖymevÖ t√«ôyÃ| yjÿm;noô .[;tÿVO ySy vO¤û
îN{;ÿy Tv; bOhû √ÿtÖe vyÿSvtÖ îTy;ôhNe {;ÿyÖ ih s tMp[;yÿCzÖˇSmwÿ Tv;ô
iv„,ÿvÖe TveTy;ÿhÖ ydÖve iv„,ÿru NÄ vitÿœt jÖhIitô tSm;ôi√„,ÿmu NÖ v;.ÿjitô
i]inRgROÃ ;itô i]ihR s tÖ' tSmÖw p[;yÿCzde‡Ö W tÖe yoinô" punhÿ iR vrÄsITy;ÿhÖ
pun"ÿ punÁÖ SÃR m;…•gORû ;itô c=ûvu ;R EÖt¥ÖDSyÖ ydûKu QyÿStSm;ÿdKûu Qy˝Ã ¸ût˝
som;ÿ aÖNv;yÿ≤NtÖ tSm;ÿd;ôTm; c=ûru Nvÿie tô tSm;ôdk e ˘Ö yNtÿMbÖhvoånÿu y≤NtÖ
tSm;ôdk e oÿ bÙûn;M.Ö{o .ÿvitô tSm;ôdk e oÿ bÖ◊Ij;ôyR ; ivÿNÃ dteÖ yidÿ
k;ômyetÿ ;?vÖyrRu ;ÖTm;n'Ã yDyxÖsne ;ÿpyR ye …Ö mTyÿNtÖr;hÿvnÖ IyÃ' c hivô/;Rn'Ã cÖ
419
itœÖ•vÿ nyed;ôTm;nÿmvÖe yÿDyxÖsne ;ÿpyR itô yidÿ k;ômyetÿ Ö yjÿm;n'

yDyxÖsne ;ÿpyR ye …Ö mTyÿNtÖr; sÿdohiv/;ônR e itœÖ•vÿ nye¥Ö jÿm;nmÖve
yÿDyxÖsne ;ÿpyR itô yidÿ k;ômyetÿ sdÖSy;ÿNyDyxÖsne ;ÿpyR ye …Ö mitô sdÿ
a;ôl>y;vÿ nyeTsdÖSy;ÿnvÖe yÿDyxÖsne ;ÿpyR it –1–
a;yûvu ;R EÖt¥ÖDSyÖ yd(/vûu[ ¨ÿˇmÖ o g[h;ÿ,;' gOÁtÖe tSm;ôd;yÿ"u

p[;,ô ;n;ÿmˇu mÖ ' mU/û ;Rn'Ã idôvo aÿriÄ tMpÿ…O qôVy; îTy;ÿh mU/û ;Rnmÿ vÖe nw ˝ÿ
sm;ôn;n;Ã' kroit vwê;nÖrmûtO ;yÿ j;ôtmÖ…¶…mTy;ÿh vwê;nÖr˝ ih
dÖve tÖy;yÿ‡u ®.Öytoÿvêw ;nro gOÁteÖ tSm;ÿd.u yÖ tÿ" p[;,ô ;
aÖ/St;ÿ∞oôp·rÿ∑;∞;ô‡…/RnoôåNye g[h;ÿ gOÁû NteåÖ /IR
/ûvu[ StSm;ÿd?Ö yRv;ÿõp™ ;[ ,ô oÿåNyeW;ÿMp[;,ô ;n;ô‡mupoÿ¢åÖe Nye g[h;ÿ" s;ô¥Nteånÿpu o¢e
/[vûu StSm;ÿdSÖ Qn;Ny;" pÖj[ ;" p[iÿ tôitœÿ≤Nt m;ô˝sen;ôNy; asÿru ;Ö v; ¨ÿˇrÄt"
pO…ÿ qôvIMpÖy;R…cÿk°WÖNR t;' dÖve ; /ûvu[ ,e ;ÿÎ˝hÖNtd(/vûu[ Syÿ /[vu TÖ v' yd(/vûu[
¨ÿˇrÄt" s;ô¥tÖe /OTy;ô a;yûvu ;R EÖt¥ÖDSyÖ yd(/vûu[ a;ôTm; hot;ô
yıoÿtcO mÖse /ûvu[ mÿvnÖ yÿTy;ôTm•Öve yÖDSy;yÿdu /R ;it pûru St;ÿ
dûKu qSy;ÿvnÖ IyÖ îTy;ÿÛ" purû St;ôı‰;yÿWu o .û¤u π mÿ?yÖtoåvÖnIyÖ
îTy;ÿ¸mR?yÖmne Ö Á;yÿWu o .û¤u ¨ÿˇr;Ö/åRÃe vÖnIyÖ îTy;ÿ¸®ˇÖmne Ö Á;yÿWu o .û¤u π
vwêÿ dÖVe y;mû…O c xÖSym;ÿn;y;ômvÿ nyit vwêdÖVe yoÿ vw pÖj[ ;"
p[jÖ ;SvÖve ;yÿdu /R ;it –2–
yÖDne Ö vw dÖve ;" sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNÖ tÿåe mNyNt mnû„u y;ÿ noôåNv;.ÿiv„yÖNtIitô
te sÃv' TsÖr,e ÿ yop…yôTv; sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNÖ tmOWyÿ Atugh[Ö rw veÄ ;nuû
p[;j;ÿnNÖ ydÿtO gu h[Ö ; gûÁO Nteÿ suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ p[D;ÿTywÖ √;dÿx gOÁNtÖe √;dÿxÖ
420
m;s;ÿ" s'vTsÖr" s'vÃ TsÖrSyÖ p[D;ÿTyw sÖh pÿq[ mÖ * gÿÁO tº e sÖhoˇÖm*

tSm;ôd√( *√;ÿvtOû U ¨ÿ.yÖ toÿm% u mOtpu ;ô]M.ÿvitô ko ih t√πdÖ ytÿ
AtûnU ;Mmu%‡ÿ mOtû nu ;ô p[„e yeitô W$(’Tvÿ a;hÖ W@±v; Aûtvÿ AûtnU veÖ
p[I,ÿ ;TyOtû …u .ô·ritÿ cÖtíu tu„ÿ pd EÖv pÖxNU p[I,ÿ ;itô i√" punA ÿ tû≥ nu ;ÿh i√ôpdÿ
EÖv p[I,ÿ ;TyO‡û tun;ô p[„e yeitô W$(’Tvÿ a;hÖt…Ru .ô·ritÿ cÖtSu tSm;ô∞tÿ„u p;d"
pÖxvÿ AûtnU pu ÿ jIv≤NtÖ i√" punA ÿ tû≥ nu ;ÿhÖ tSm;ÿ‚d(√pÖ ;dÖítÿ„u pd" pÖxnU pu ÿ
jIvNTyO‡û tun;ô p[„e yeitô W$(’Tvÿ a;hÖt…Ru .ô·ritÿ cÖtiu √≥"
punA ÿ tû≥ nu ;ÿh;ô£mÿ,mÖve tTset'uû yjÿm;n" k⁄®te suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ smÿ∑‰wÖ
n;NyoÿåNymnûu p[ pÿ¥te Ö ydÖNyoÿåNymÿnu p[ pÿ¥te tÖ A Ru t≥û mu nuû p[ pÿ¥te tÖ vR oô
mo¸ÿk;" Syû"u p[…sÿımevÖ ;?vÖydRu ≤R =ÿ,ne Ö p[ pÿ¥teÖ p[…sÿıMp[itp[Sq;ôtoˇÿr,e Ö
tSm;ÿd;idôTy" W<m;ôso d≤=ÿ,ne iw tô W@uˇrÿ ,e o‡py;ômgOhÿ Itoå…s
sÖ˝spoÃåR Sy˝hSpÖTy;yÖ TveTy;ôh;‚Stÿ ]yodÖxo m;sÖ îTy;ÿ¸Sû tmevÖ
tTp[I,ÿ ;it –3–
sûvÖu g;RyÖ v; EÖte loôk;yÿ gOÁNtÖe ydÿtO gu h[Ö ; Jyoitÿ·rN{;ô¶I

ydÿNw {;ô¶mÿtO pu ;ô],e ÿ gOû ;itô JyoitÿrvÄe ;Sm;ÿ ¨Öp·rÿ∑;∂/;it suvgÖ SR yÿ
loôkSy;nÿ:u y;Ty; aojoô.tO *ô v; EÖt* dÖve ;n;ô' yidÿN{;ô¶I ydwNÿ {;ô¶o
gOÁû tÖ aojÿ EÖv;vÿ ®Nıe vwêdÖve ˝ xÿ£ u p;ô],e ÿ gO;it vwêdÖVe yoÿ vw pÖj[ ;
aÖs;v;ÿidôTy" xû£ u o y√wêÿ devÖ ˝ xÿ£ u p;ô],e ÿ gOû ;itô tSm;ÿdsÖ ;v;ÿidôTy"
sv;Ã"R pÖj[ ;" pÖT[ yõ™õd⁄ ieÿ tô tSm;ôTsvÃR EÖv mÿNytÖe m;Mp[Tyudgÿ ;iditÿ
vwêdÖve ˝ xu£ ÿ p;ô],e ÿ gO;it vwêdÖVe yoÿ vw pÖj[ ;Stej"ÿ xû£ u o y√ÿêw dÖve ˝
xu£ ÿ p;ô],e ÿ gOû ;itÿ p[jÖ ;SvÖve tejoÿ d/;it –4–
421
îN{oÿ mÖ®≤∫Ö" s;'ivÿ¥ne Ö m;?yÃi' dnÖe svÿne vû]O mÿhNÖ yNm;?yÃi' dnÖe svÿne
m®TvÖtIy;ÿ gOÁû NtÖe v;]ÃflR ; EÖv te yjÿm;nSy gOÁNtÖe tSyÿ vO]û ' jflûWu ÿ
AûtvoÿåmuÁNÖ Ts Aÿtpu ;ô],e ÿ m®TvÖtIy;ÿngO;Öˇtoô vw s
AûtNU p[;j;ÿn;ô¥dÿtO pu ;ô],e ÿ m®TvÖtIy;ÿ gûÁO Ntÿ AûtnU ;Mp[D;ÿTyÖw vj['Ö v; EÖt'
yjÿm;noô .[;tÿVO y;yÖ p[ hÿritô yNmÿ®TvÖtIy;ô ¨dÖve pÿq[ mÖ ne Ö yCz¡itô p[
hÿrit i√ôtIyÿne StO,tuû e tûtO IyÖne ;‡yÿ/u 'Ö v; EÖt¥jÿm;nÖ" s˝Sk¡®⁄ tÖe
yNmÿ®TvÖtIy;ô /nÿru veÄ pÿq[ mÖ o Jy; i√ôtIyÖ îWÿSu tûtO IyÖ" p[TyÖve pÿq[ mÖ ne ÿ /ˇeÖ
iv sÿjO it i√ôtIyÿne Ö iv?yÿit tOtû IyÖne ‡e N{oÿ vû]O ˝ hÖTv;
pr;ÿMpr;ÖvtÿmgCzÖdp;ÿr;/Ö…mitô mNyÿm;nÖ" s h·rÿtoå.vÖTs
EÖt;Nmÿ®TvÖtIy;ÿn;TmÖSprÿ,;npXyÄˇ;nÿgO It p[;,ô mevÖ
pÿq[ mÖ ne ;ÿSpO,tu ;p;ôn' i√ôtIyenÿ ;ôTm;n'Ã tûtO Iyÿne ;‡TmÖSprÿ,;Ö v; EÖte
yjÿm;nSy gOÁNtÖe yNmÿ®TvÖtIy;ÿ" p[;,ô mevÖ p[qÿ mÖ ne ÿ SpO,tu åe p;ôn'
i√ôtIyÿne ;ôTm;nÃ' tûtO IyÖne ‡e N{oÿ vO]û mÿhNÖ t' dÖve ; aÿbvu[ NmÖh;Nv; aÖymÿ.¥ûU o
vû]O mvÿ/Iôiditô tNmÿhNÖe {Syÿ mhÖNe {Tv˝ s EÖtMmÿhNÖe {mÿı u ;ôrmudhÿ rt vO]û ˝
hÖTv;Ny;sÿu dÖve t;ôSv…/ô yNmÿhNeÖ {o gOÁû tÿ ¨ı;ôrmevÖ t' yjÿm;nÖ
¨ıÿrtÖåe Ny;suÿ pÖj[ ;Sv…/ÿ xu£p;ô],e ÿ gO;it yjm;ndevTÖ yoÿ vw
mÿhNeÖ {Stej"ÿ xû£ u o yNm;ÿhNÖe {˝ xÿ£ u p;ô],e ÿ gOû ;itô yjÿm;n EÖv tejoÿ
d/;it –5–
aidÿit" pû]u k;ÿm; s;ô?ye>yoÿ dÖve >e yoÿ b[˜*dÖnmpÿcˇÖ Sy;ÿ

¨ÖCzπW,ÿ mdduSû tTp[;Xn;ôTs; retoÿå/ˇÄÖ tSyÿw cÖTv;rÿ a;idôTy; aÿj;yNtÖ
s; i√ôtIyÿmpcÖTs;mÿNytoôCzπW,ÿ ;Nm îÖmåeÿ DtÖ ydgÿe[ p[;≤xô„y;mIôto mÖe
vsIÿy;˝so jin„yNtÖ îitô s;g[eÖ p[;Xn;ôTs; retoÿå/ˇÖ tSywÖ
422
Vyÿı O m;ô<@mÿj;ytÖ s;idôTye>yÿ EÖv tûtO IyÿmpcÖ∫og;ÿy m îÖd˝

≈;ôNtmÖÆSTvitô tÿåe b[vu NÖ vrÃ' vO,;mhÖw yoåtoô j;y;ÿt; aÖSm;kÖ˝ s
Ekoÿås¥oÿåSy pÖj[ ;y;ôm?O y;ÿt; aÖSm;kÖM.og;ÿy .v;ôiditô ttoô
ivvÿSv;n;idôTyoÿåj;ytÖ tSyÖ v; îÖyMpÖj[ ; yNmÿn„ûu y;ÿSt;Svek¡ EÖvıoR
yo yjÿtÖe s dÖve ;n;ôM.og;ÿy .vit devÖ ; vw yÖD;{u{û mÖNtr;ÿyNÖ Ts
a;ÿidôTy;nÖNv;£¡mtÖ te i√ÿdve TÖ y;ÿNp[;pÿ¥NtÖ t;• p[itô p[;yÿCzôNtSm;ôdipô
v?yÖMp[p•ÿ Ö' n p[itô p[ yÿCz≤NtÖ tSm;ÿ‚d(√devTÖ yÿ>e y a;idôTyo ingÃÁRO tÖe
ydûCu zπW,ÿ ;Ödj;ÿyNtÖ tSm;ÿdCûu zπW,ÿ ;Ì»Áte itôs…O .ÿA‚û≥ G.gÃRO ;it m;ôt;
ipôt; pû]u StdÖve t‚Nmÿqnuû muLbÖ' g.oÃR jÖr;yuû tdevÖ tiNmÿqnûu ' pÖxvoô v; EÖte
yd;ÿidôTy ËGdR…/ÿ dÖ›; mÿ?yÖt" ≈Iÿ,;ÖTyUjmRÃ veÖ pÿxnûU ;Mmÿ?yÖto dÿ/;it
Ít;tÖ˚‰enÿ me?yÖTv;yÖ tSm;ÿd;ôm; pÖKv' dÿhu e pÖxvoô v; EÖte yd;ÿidôTy"
pÿ·rÖ…≈Tyÿ gO;it p[itô®?yÖvw ;Smÿw pÖxNU gÿO ;it pÖxvoô v; EÖte yd;ÿidôTy
EÖW ®Ä{o ydÖ…¶" pÿ·rÖ…≈Tyÿ gO;it ®Ä{;dÖve pÖxnU NÖ tdÃ/R ;TyeWÖ vw
ivvÿSv;n;idôTyo ydÿpu ;˝xusû vÿn"Ö s EÖtmÖve soÿmpIôqMp·rÿ xyÖ a;
tÿtO IysvÖn;i√vÿSv a;idTyÖWw tÿe sompIôq îTy;ÿh
ivvÿSvNtmÖve ;idôTy˝ soÿmpIôqne Ö smÿ/yR itô y; idôVy; vOi∑ôSty;ÿ Tv;
≈I,;ÖmIitô vOi∑ÿk;mSy ≈I,Iy;ô√iO ∑ÿmveÖ ;vÿ ®NıÖe yidÿ t;ôjKpÖ[
SkNdÖ√e WÃk Ru " pÖjNR yÿ" Sy;ô¥idÿ …côrmvÿWk Ru oô n s;ÿdyÖTysÿ•;ô≤ı p[jÖ ;"
pÖj[ ;yÿNteÖ n;nûu vWÿ$k ( roitô ydÿnvu W$(ky⁄û ;R&{û MpÖj[ ; aÖNvvÿsjO •eÖ
¸ûTv;NvIÿ=te Ö ydÖNvI=ÿte Ö c=urÿ Sy pÄm[Ö ;yÿk u ˝ Sy;ôˇSm;ô•;NvI+yÿ" –6–
aÖNtÖy;ômR pÖ ;ô],e ÿ s;ivô]m;ÿgy[ ,Ö ;Ìÿ» ;it pÖj[ ;pÿitôv;R EÖW yd;ÿgy[ ,Ö "
p[jÖ ;n;ÿMp[jÖ nÿn;yÖ n s;ÿdyÖTysÿ•;ô≤ı pÖj[ ;" pÖj[ ;yÿNtÖe n;nûu vWÿ$k ( roitô
423
ydÿnvu W$(ky⁄û ;R&{û MpÖj[ ; aÖNvvÿsjO ‡e deWÖ vw g;ÿy]Ö o dÖve ;n;'ô yTsÿivôtWw
g;ÿyi]ôyw loôkÉ gÿÁO tÖe yd;ÿgy[ ,Ö o ydNty;Rmp;ô],e ÿ
s;ivô]m;ÿgy[ ,Ö ;Ì»ÿ ;itô Sv;dÖve nw 'Ö yonÖie nRgROÃ ;itô ivêÿe dÖve ;StûtO IyÖ˝
svÿnÖ' nodÿyCzÖNte sÿivôt;rÿMp[;t"svÖn.;ÿg˝Ö sNtÃ' tOtIysvÖnmÖ….
pyÃ,R yÖNttoô vw te tûtO IyÖ˝ svÿnmÖ du yÿ CzÖNyˇÿtO IysvÖne s;ÿivô]o gûÁO tÿe
tûtO IyÿSyÖ svÿnSÖ yo¥ÿTyw sivtOp;ô],e ÿ vwêdÖve ' kÖlx;ÿÌ» ;it vwêdÖVe yoÿ
vw pÖj[ ; vwêÿ devÖ " kÖlxÿ" sivôt; pÿs[ vÖ ;n;ÿmIxeÖ yTsÿivtOp;ô],e ÿ vwêdÖve '
kÖlx;ÿdg( ûO ;itÿ sivôtpO s[ÿ tU EÖv;Smÿw pÖj[ ;" p[ jÿnyitô someÖ somÿm…Ö .
gOÿ ;itô retÿ EÖv t∂ÿ/;it sûx u m;R…Ã s supi[ tœ;ôn îTy;ÿhÖ someÖ ih
somÿm….gûO ;itô p[itÿiœTy; EÖt‚SmÖNv; aipô g[heÿ mnû„u yÿ>e yo dÖve >e yÿ"
ipôt>O yÿ" i£yte sûx u m;Ã…R s supi[ tœ;ôn îTy;ÿh mnû„u yÿ>e y EÖvtw ne ÿ kroit
bûhO idTy;Ãhÿ dÖve >e yÿ EÖvtw ne ÿ kroitô nmÖ îTy;ÿh ipôt>O yÿ EÖvtw ne ÿ
kroTyetÖ ;vÿtIôvRw dÖve t;ôSt;>yÿ EÖvnw ˝Ö sv;Ã>R yo gO;Tye‡Ö W tÖe
yoinôivRê>eÿ ySTv; dÖve >e yÖ îTy;ÿh vwêdÖve o ÁÿWº " –7–
p[;,ô o v; EÖW ydÿpu ;ô˝xuydR pÿu ;˝xup;ô],e ÿ p[qmÖ íoÿˇmÖ íÖ g[h*ÿ gOÁû tº eÿ
p[;,ô mevÖ ;nÿu pÖy[ ≤Ntÿ p[;,ô mnU¥≤ÿ Nt pÖj[ ;pÿitôv;R EÖW yd;ÿgy[ ,Ö " p[;,ô
¨ÿp;ô˝xu" pàIÿ" pÖj[ ;" p[ jÿny≤NtÖ ydÿpu ;˝xup;ô],e ÿ
p;àIvÖtm;ÿgy[ ,Ö ;d(gûO ;itÿ pÖj[ ;n;ÿMpÖj[ nÿn;yÖ tSm;ÿTp[;,ô Mp[jÖ ; anûu p[
j;ÿyNte dÖve ; v; îÖtîÿt"Ö pàIÿ" suvgÖ 'R loôkmÿ…jg;˝sÖNte sÿvu gÖ | loôk˘ n
p[;j;ÿnNÖ t EÖtMp;ÿàIvÖtmÿpXyÖNtmÿgO tÖ ttoô vw te sÿvu gÖ |
loôkMp[;j;ÿnNÖ yTp;ÿàIvÖto gûÁO tÿe suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ p[D;ÿTyÖw s somoô
n;itÿœt S]Iô>yo gOÁû m;ÿ,St' `ûtO ' vjÃ'[ ’ûTv;flÖNt'
424
in·rÿ≤N{yM.ûtU mÿgO NÖ tSm;ô≤TS]yoô in·rÿ≤N{y;ô ad;ÿy;dIôripÿ p;ôp;Tpu˝û s

¨pÿ‚Sttr' vd≤NtÖ yÓtû ne ÿ p;àIvÖt˝ ≈Iô,;itô vjÿ,e[ vÖw nw Ö' vxÿe ’ûTv;
gOÿ ;Tyu‡py;ômgOhÿ ItoôåsITy;ÿhyÖe ' v; ¨ÿpy;ômStSm;ÿidôm;MpÖj[ ; anuû p[
j;ÿyNtÖe bOhSÖ pitÿstu Sy tÖ îTy;ÿhÖ b[˜Ö vw dÖve ;n;ôMbOhSÖ pitôb˜R[ ,ÿ vÖw ;Smÿw
pÖj[ ;" p[ jÿnytI‡Ndoô îTy;ÿhÖ retoô v; îNdUû retÿ EÖv t∂ÿ/;tI‡≤N{y;vÖ
îTy;ÿh pÖj[ ; v; îÿ≤N{Öy' p[jÖ ; EÖv;SmÖw p[ jÿnyÖTy‡¶;3 îTy;ÿh;ô…¶vwR
rÿte oô/;" pàIÿvÖ îTy;ÿh …mqunTÖ v;yÿ sÖjdU vReÖ ne Ö Tv∑^;û somÿ‚MpÖbTe y;ÿhÖ
Tv∑;ô vw pÿxnûU ;‚Mmÿqnuû ;n;ÿ˝ ÂpÖ’{UpmÖve pÖxWu uÿ d/;it devÖ ; vw
Tv∑;ÿrm…j`;˝sÖNTs pàIô" p[;pÿ¥tÖ t' n p[itô p[;yÿCzNtSm;ôdipô
v?yÖMp[pÿ •'Ö n p[itô p[ yÿCz≤NtÖ tSm;ÿTp;àIvÖte Tv∑^åe ipÿ gOÁtÖe n
s;ÿdyÖTysÿ•;ô≤ı pÖj[ ;" pÖj[ ;yÿNteÖ n;nûu vWÿ$k ( roitô
ydÿnvu W$(ky⁄û ;R&{û MpÖj[ ;
aÖNvvÿsjO ¥eÖ •;nÿvu W$(ky⁄û ;Rdx;ÿNtmÖ¶ITsomÿM.=yedpu ;ô˝ênuû vWÿ$k ( roitô
n ®Ä{Mp[jÖ ; aÿNvvsûjO itÿ x;ôNtmÖ¶ITsomÿM.=yÖTy‡¶Iô•∑e ®ëÿ pÄ SqÖm;
sIÿd ne∑"Ö pàIÿmdûu ;nÖyTe y;ÿh;ô¶IdevÖ ne∑·ÿ rô retoô d/;ÿitô ne∑;ô
piàÿy;‡muÌ;ô]; s' :y;ÿpyit pÖj[ ;pÿitôv;R EÖW ydÿÌu ;ôt;
pÖj[ ;n;ÿMp[jÖ nn;y;ô‡p ¨pÖ p[ vÿtyR itô retÿ EÖv t‚TsÿçTyU‡û ®,opÖ p[
vÿtyR TyU®û ,;Ö ih ret"ÿ …sôCytÿe n¶'iÖ £yoô®mupÖ p[ vÿtyR it yÖd; ih nÖ¶
ËÖ®.RvTÖ yqÿ …mqûnu I .ÿvtÖ oåqÖ ret"ÿ …sCyÖtåe qÿ p[jÖ ;" p[ j;ÿyNte –8–
îN{oÿ vû]O mÿhNÖ tSyÿ xIWRkp;ôlmud*ÿBjÖTs {oÿ,klÖxoÿå.vÖˇSm;ôTsomÖ"

smÿßvÖTs h;ÿ·ryojÖnoÿå.vÖˇ' Vyÿ…cikTsJjuhû v;ônI3 m; h*ôW;3…mitô
soÿåmNytÖ yıoô„y;My;ôm˝ hoÿ„y;…mô y• hoô„y;…mÿ yDvexsÖ '
425
k¡·r„y;ômIitô tmÿ…/[ytÖ hotû˝u soÿå…¶rÿbv[ Iô• mYy;ôm˝ hoÿ„yÖsIitô t'

/;ôn;….ÿr≈I,;Öˇ˝ ÍûtM.ûtU mÿjhu oô¥ı;ôn;….ÿh;R·ryojÖn˝ ≈Iô,;itÿ
ÍtÖTv;yÿ ÍûtmÖve nw Mÿ .ûtU ' jÿhu oit bÖ◊I….ÿ"
≈I,;TyetÖ ;vÿtIrÄve ;Sy;ôm‚u „m\LÃ loôkÉ k;ÿmdu`;ÿ .vÖNTyqoô %Lv;ÿ¸retÄ ; v;
îN{ÿSyÖ pOXnÿy" k;mÖdù ;ô yı;ÿ·ryojÖnI·ritô tSm;ÿä◊Ö I….ÿ"
≈I,Iy;‡ÎKs;ôme v; îN{ÿSyÖ hrIÿ somÖp;n*ô tyoÿ" p·rÖ/yÿ a;ô/;n'Ö
ydpÿ˙[ Ty p·rô/IÔu¸ÿ yû ;dÖNtr;ÿ/;n;>y;' `;ôsMp[ yÿCzπTp[˙Ö Tyÿ
p·rô/IÔuhÿ oitô inr;ÿ/;n;>y;mÖve `;ôsMp[ yÿCzTyu‡•etÖ ; jÿhu oit
y;ôty;ÿmve Ö Áÿtº ÁÃ?R vÖy"Ru SvÖg;’¡toô ydÿ?vÖyjRu ¸RÃu yû ;¥q;ô
ivmÿˇu _ÖMpunyÿ nRûu ·ˇ_¡ t;ôdgO veÖ t‡CzIôW•R …ÿ / inô/;yÿ juhoit xIWÖtR o ih s
sÖm.ÿv‡i√£Myÿ juhoit ivô£MyÖ hIN{oÿ vû]O mhÖNTsmÿı O ‰w pÖxvoô vw
h;ÿ·ryojÖnIyRTsÿ‚M.ôN¥;dLp;ÿ EnMpÖxvoÿ .uÔû NtÖ ¨pÿ itœºrNÄ y•
sÿ‚M.ôN¥;äÖhvÿ EnMpÖxvoå.ÿÔu NtÖ ¨pÿ itœºrNÄ mnÿs;ô sMb;ÿ/t ¨Ö.yÃ'
kroit bÖhÄ vÿ EÖvnw Mÿ pÖxvoÿ .uÔû NtÖ ¨pÿ itœNt ¨•Öte yÃpRu hÖv…mÿCzNtÖe y
EÖv t]ÿ sompIôqStmÖve ;vÿ ®N/t ¨ˇrvÖ¥e ;' in vÿpit pÖxvoô v;
¨ÿˇrvÖie d" pÖxvoÿ h;·ryojÖnI" pÖx„u vÖve pÖxNU p[itÿ œ;py≤Nt –9–
g[h;ôNv; anÿu pÖj[ ;" pÖxvÖ" p[ j;ÿyNt ¨p;˝êNty;ômR ;vj;ôvyÿ"

xu£ û ;mÖ‚Nqn*ô pu®Wÿ ; AtughÖ[ ;nekx¡ f; a;idTygÖh[ ' g;vÿ a;idTygÖh[ o
.U…yÿœ;….Aû‚≥ G.gÃÁRO tÖe tSm;ôÌ;vÿ" pxUnû ;M.U…yÿœ;ô y≤T]®ÿp;ô˝xU˝ hStÿne
ivgOû ;itô tSm;ôd√( * ]InÖj; jÖnyÖTy‡q;vÿyoô .Uysÿ I" ipôt; v; EÖW
yd;ÿgy[ ,Ö " pu]û " kÖlxoô yd;ÿgy[ ,Ö ¨ÿpdÖ SyÿTe kÖlx;ÿÌ» Iy;ô¥q;ÿ ipôt;
pû]u ' ≤=ôt ¨ÿp/Ö ;vÿit t;ôdgO veÖ t‡¥TkÖlxÿ ¨pÖdSyÿde ;g[y,Ö ;Ì»Iy;ô¥q;ÿ
426
pu]û " ipôtrÃ' ≤=ôt ¨ÿp/Ö ;vÿit t;ôdgO veÖ t‡d;ôTm; v; EÖW yÖDSyÖ yd;ÿgy[ ,oô
yd(gh[ oÿ v; kÖlxoÿ vopÖdSyÿde ;g[y,Ö ;Ìÿ» Iy;d;ôTmnÿ EÖv;…/ÿ yÖD'
in„k¡roÖTy‡ivÿD;toô v; EÖW gOÁÿ teÖ yd;ÿgy[ ,Ö " Sq;ôLy; gûO ;itÿ v;yÖVyenÿ
juhoitô tSm;ôÌ.e,RÖ ;ivÿD;ten b[˜hÖ ;vÿ.qOû mvÿ y≤NtÖ pr;ÿ
Sq;ôlIrSyÖNTyu√;ÿyVÖ y;ÿin hr≤NtÖ tSm;ô≤TS]yÃ'
j;ôt;Mpr;ÿSyÖNTyuTpum;ÿ˝s˝ hr≤NtÖ yTpÿru oÖ®cÖm;hÖ yq;ô vSyÿs a;ôhrÿit
t;ôdgO veÖ td(gh[ 'Ã gûO ;itô yq;ô vSyÿs a;ô˙TyÖ p[;hÿ t;ôdgO vÖe t¥Ts;ôdyÿit
yq;ô vSyÿs ¨pinô/;y;ÿp£ Ö ;mÿit t;ôdgO veÖ t¥√w yÖDSyÖ s;ª;ô yjuWÿ ;
i£ôytÿe ≤x…qôl' t¥dûcO ; td(Î!û ' pûru St;ÿdpu y;m;ô yjÿWu ; gOÁNt
¨Öp·rÿ∑;dupy;m; Aûc; yÖDSyÖ /OTyÿw –10–
p[;Ny;inô p;];ÿ…, yuJû yNtÖe n;Ny;inô y;inÿ pr;ÖcIn;ÿin p[yJuû yNtÖåe mumveÖ
twloôk R mÖ…. jÿyitô pr;ÿ…õvÖ Áÿs* loôko y;inô pun"ÿ p[yJuû yNtÿ îÖmmevÖ
twloôkR mÖ…. jÿyitô pun"ÿ pun·rvÖ Áÿy' loôk" p[;Ny;inô p;];ÿ…, yûJu yNtÖe
n;Ny;inô y;inÿ pr;ÖcIn;ÿin p[yJuû yNtÖe t;NyNvoWÿ/yÖ" pr;ÿ .v≤NtÖ y;inô
pun"ÿ p[yJuû yNtÖe t;NyNvoWÿ/yÖ" punrÖ ; .ÿv≤NtÖ p[;Ny;inô p;];ÿ…, yûJu yNtÖe
n;Ny;inô y;inÿ pr;ÖcIn;ÿin p[yJuû yNtÖe t;NyNv;ôr<Ä y;" pÖxvoårÿ<yÖmpÿ
y≤NtÖ y;inô pun"ÿ p[yJuû yNtÖe t;Nynuÿ g[;Mô y;" pÖxvoô g[;mÿmpûu ;vÿy≤NtÖ yo vw
g[h;ÿ,;' inôd;n'Ö vedÿ inôd;nÿv;N.vÖTy;JyÖ…mTyûKu q' t√w g[h;ÿ,;' inôd;n'Ö
ydÿpu ;ô˝xu x˝sÿitô tdupÿ ;˝êNty;ômR yoôydR ∞uû Sw tidtÿrWe ;ô' g[h;ÿ,;metÖ √w
g[h;ÿ,;' inôd;n'Ö y EÖv' vedÿ inôd;nÿv;N.vitô yo vw g[h;ÿ,;‚Mmqûnu ' vedÖ p[
pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ÿ…mRqnuû jw ;ÃyR te Sq;ôlI….ÿrNÄ ye g[h;ÿ gOÁû Nteÿ v;yÖVyÿrw NÄ y EÖt√w
g[h;ÿ,;‚Mmqunû ' y EÖv' vedÖ p[ pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ÿ…mRqnuû jw ;ÃyR tÖ îN{ÖSTv∑u"û
427
somÿm.IôWh;ÿipbÖTs iv„vÖõV™ y;ÿCzRTÖ s a;ôTm•;ôrmÿ,Ö' n;ivÿNdÖTs

EÖt;nÿnsu vÖnMpurÿ oÖ@;x;ÿnpXyÖˇ;…•rÿvpÖˇvw Rw s a;ôTm•;ôrmÿ,mk⁄®tÖ
tSm;ÿdnusvÖnMpÿru oÖ@;x;ô in®ÿPyNtÖe
tSm;ÿdnusvÖnMpÿru oÖ@;x;ÿn;ôMp[;XnIÿy;d;ôTm•Öve ;rmÿ,' k⁄®tÖe nwn˝Ö
somoåitÿ pvte b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ nc;R n yjÿWu ; pÖ…¤r;ÿPyÖtåe q ik˘
yÖDSyÿ p;¤ûTv…mitÿ /;ôn;" k¡rMÄ ." pÿ·rv;ôp" pÿru oÖ@;xÿ" pyÖSy;ÿ tenÿ
pÖ…¤r;ÿPytÖe t¥ÖDSyÿ p;¤ÖTvm( –11–
îit Wœk;<@e pçm" p[p;#k" 5
aq Wœk;<@e Wœ" p[p;#k" 6

suvû g;RyÖ v; EÖt;inÿ loôk;yÿ ÙyNtÖe y∂;ÿ≤=,;inô √;>y;ô' g;hÃpR Tye
juhoit i√ôp;¥jÿm;nÖ" p[itÿiœTy;ô a;¶Iÿ/e[ juhoTyÖNt·rÿ= EÖv; £¡mtÖe
sdoôå>ywitÿ suvgÖ mR veÖ nw 'Ã loôk˘ gÿmyit s*ôrI>y;mûGO >y;' g;hÃpR Tye
juhoTyÖmmu veÖ nw 'Ã loôk˝ sÖm;roÿhyitô nyÿvTyÖc;R¶Iÿ/e[ juhoit suvgÖ SR yÿ
loôkSy;ô….nIÿTyÖw idvÃ' gCzÖ suv"ÿ pÖtie tô ihrÿ<y˝ ¸ûTvoÌÿ» ;it
suvgÖ mR veÖ nw 'Ã loôk' gÿmyit ÂÖp,e ÿ vo ÂÖpmÖ>ywmITy;ÿh ÂÖp,e Ö Á;ÿs;˝
ÂÖpmÖ>ywitô y≤ır¡<yen tuqû o voÿ ivôêvedÿ ;ô iv .ÿj‚Ö TvTy;ÿh tûqu o hÿ SmÖ
vw ivôêvedÿ ; dÖve ;n;ô' d≤=ÿ,; iv .ÿjÃ itô tenvwÖ nw ;ô iv .ÿjTye‡Ö tˇeÿ a¶Öe
r;/Ö Eeitô somÿCyut…Ö mTy;ÿhÖ somÿCyut˝Ö ÁÿSyÖ r;/Ö Eeitô t‚NmÖ]Syÿ pÖq;
nÖyTe y;ÿhÖ x;NTy;ÿ AûtSyÿ pÖq; p[te ÿ cÖN{dÿ≤=,;Ö îTy;ÿh sÖTy' v; Aût˝
sÖTyenvwÖ nw ;ÿ Aûtne Ö iv .ÿjit yÖDSyÿ pÖq; sÿiu vôt; nyÿNtIô·rTy;ÿh yÖDSyÖ
Áÿtº ;" pÖq; y≤NtÖ y∂≤=ÿ,; b[;˜Ö,mÖ¥ r;ÿ?y;sÖmiO Wÿm;WÖyRe …mTy;ÿhWÖw vw
b[;˜ÿ ,Ö AiWÿr;WÖyRe o y" xÿ≈u vuû ;NtSm;ÿdvÖe m;ÿhÖ iv suv"Ö pXyÖ
428
VyÿNt·rÿ=…Ö mTy;ÿh suvgÖ mR veÖ nw 'Ã loôk˘ gÿmyitô ytÿSv sdÖSyÿ·w rTy;ÿh
…m]ÖTv;y;ô‡Sm∂;ÿ]; dev]Ö ; gÿCztÖ m/ÿmu tI" p[ d;ôt;rÄm; ivÿxtÖ Te y;ÿh
vÖy…môh pÿd[ ;ôt;rÄ" SmoÿåSm;nÖm]u Ö m/ÿmu tIôr; ivÿxtÖ ie tô v;vwtd;ÿhÖ ihrÿ<y'
dd;itô JyoitôvRw ihrÿ<y'Ö Jyoitÿrve pûru St;ÿıˇe suvgÖ SR yÿ
lôkSy;nÿ:u y;Ty; aÖ¶I/ÿe dd;TyÖ…¶mÿ% u ;nÖve tUNR p[I,ÿ ;it b[˜Ö ,eÿ dd;itô
p[sTUÿ yÖw ho]ÿe dd;Ty;ôTm; v; EÖW yÖDSyÖ yıot;ôTm;nÿmvÖe yÖDSyÖ
d≤=ÿ,;….ô" smÿ/yR it –1–
sÖ…mô∑yÖ jÖ ˝U iWÿ juhoit yÖDSyÖ s…mÿ∑‰wÖ y√w yÖDSyÿ £Àrû ' yi√≤lÿ∑'
ydÖTyeitô y•;Tyeitô ydÿitkÖroitô y•;ipÿ kÖroitô tdÖve tw" p[I,ÿ ;itô nvÿ
juhoitô nvÖ vw pu®Wÿ e p[;,ô ;" pu®Wÿ ,e yÖD" s‚Mmÿtoô y;v;ÿnveÖ
yÖDStMp[I,ÿ ;itô W@é≤Gmÿy;…, juhoitô W@±v; Aûtvÿ AûtnU veÖ p[I,ÿ ;itô
]I…,Ö yjU˝iÃ Wô ]yÿ îÖme loôk; îÖm;nÖve loôk;Np[I,ÿ ;itô yDÿ yÖD' gÿCz
yÖDpÿit' gÖCzπTy;ÿh yÖDpÿitmÖve nw 'Ã gmyitô Sv;MyoinÃ' gÖCzπTy;ÿhÖ
Sv;mÖve nw 'Ö yoinÃ' gmyTye‡Ö W tÿe yÖDo yÿDpte sÖhsUˇÿ _v;k" suvû IrÄ îTy;ÿhÖ
yjÿm;m EÖv vIôy| d/;it v;…sôœo hÿ s;TyhÄVyo dÿve .;ôgMpÿpC[ zÖ
yTsOÔyÿ ;Nb¸y;ô…jnoåyIÿyjo yÖDe yÖDMp[Tyÿitiœôp;3 yÖDpÖt;3ivitô s
hoÿv;c yÖDpt;ôivitÿ sÖTy;√w sOÔyÿ ;ô" pr;ÿ b.Uv·uû ritÿ hov;c yÖDe v;v
yÖD" pÿi[ tôœ;Pyÿ a;sIô¥jÿm;nÖSy;pÿr;.;v;ôyie tô dev;ÿ g;tuivdo g;ôt'u
ivôÊv; g;ôt…u môtTe y;ÿh yÖD EÖv yÖDMp[itÿ œ;pyitô yjÿm;nÖSy;pÿr;.;v;y
–2–
aÖv.Ö qOû yÖ jÖ ˝'iWÿ juhoitô ydÖve ;v;ôcR InÖmk

e h¡ ;yn;ôdne "ÿ kÖroitô tdÖve twrvÿ
429
yjtÖåe poÿåv.ûqO mvÿTw yÖPsu vw v®ÿ," s;ô=;devÖ v®ÿ,mÖ vÿ yjtÖe vTmÃnR ;ô

v; aÖiNvTyÿ yÖD˝ r=;˝Ã…s …j`;˝s≤NtÖ s;ª;ÿ p[Stoôt;Nvvwiÿ tô s;mÖ
vw rÿ=oôh; r=ÿs;ômpÿhTyÖw i]inô/R nÖmpu iwÿ tô ]yÿ îÖme loôk; EÖ>y EÖv
loôk>É yoô r=;ô˝Sypÿ h≤NtÖ pu®Wÿ "pu®Wo inô/nÖmpu iwÿ tô pu®Wÿ "pu®Woô ih
rÿ=SÖ vI r=ÿs;ômpÿhTy; ¨Ö®˝ ih r;j;ô v®ÿ,íÖk;reTy;ÿhÖ p[itÿiœTyw xÖt'
tÿe r;j‚N.ôWjÿ" sÖhßÖ…mTy;ÿh .eWjÖ mevÖ ;Smÿw kroTyÖ….iœÿtoô v®ÿ,SyÖ
p;xÖ îTy;ÿh v®,p;ôxmevÖ ;…. itÿœit bÖihRr…Ä .
jÿhu oôTy;¸ÿtIn;ôMp[itÿiœTy;ô aqoÿ a…¶ÖvTyÖve jÿhu oôTy‡pÿbihRW"
p[y;ôj;Nyÿjit pÖj[ ; vw bÖihR" pÖj[ ; EÖv vÿ®,p;ôx;Nmÿçu TÖ y;‡Jyÿ.;g*
yjit yÖDSyÖvw c=ÿWu Iô n;Ntreiÿ tô v®ÿ,' yjit
v®,p;ôx;dÖve nw Mÿ muçTyÖ‡¶Iv®ÿ,* yjit s;ô=;dÖve nw 'Ã
v®,p;ôx;Nmÿçu TÖ y‡pÿbihRW;vnUy;Öj* yÿjit pÖj[ ; vw bÖihR" pÖj[ ; EÖv
vÿ®,p;ôx;Nmÿçu it cÖtru "ÿ p[y;ôj;Nyÿjitô √;vÿnyU ;ôj* W$(sMpÿ¥NtÖe W@±v;
Aûtvÿ Aût„u vÖve p[itÿ itœÖTy‡vÿ.qO incïû,Te y;ÿh yqoidôtmevÖ
v®ÿ,mÖ vÿ yjte smu{û e tÖe ˙dÿymÖPSvÿNt·rTy;ÿh smu{û e ÁÿNtvR®,ÿ "Ö s' Tv;ÿ
ivxÖNTvoWÿ/I®Ät;pÖ îTy;ÿh;ô≤∫rÄve nw mÖ oWÿ/I…." sÖMyç'Ã d/;itô devIÿr;p
EÖW voô g.ÖR îTy;ÿh yq;yÖjru veÄ tw TpÖxvoô vw somoô
y≤∫ÿNdûnU ;M.Ö=yÿTe pxûmu ;NTSy;ô√®ÿ,SÖ Tvÿne ' gOIy;ô¥• .Ö=yedÿ pÖx"u Sy;ô•nw 'Ö
v®ÿ,o gOIy;dupSÖ pOXyÿmvÖe pÿxmuû ;N.ÿvitô nwn'Ö v®ÿ,o gO;itô p[itÿytu oô
v®ÿ,SyÖ p;xÖ îTy;ÿh v®,p;ôx;dÖve inmÃCuR yÖtåe p[tÿ I=Öm; yÿ≤NtÖ
v®ÿ,Sy;ôNtihÃTR y;ô E/oÿåSye…/WIômhITy;ÿh sÖ…m/Övw ;…¶' nÿmSÖ yNtÿ
¨Öp;yÿ≤NtÖ tejoÿå…sô tejoô m…yÿ /Öhe ITy;ÿhÖ tejÿ EÖv;TmN/ÿˇe –3–
430
SFyenÖ veidômı u ≤ÿ Nt rq;ô=,e Ö iv …mÿmIteÖ yUp‚ÿ Mmnoit i]ôvtO mÿ vÖe vj[˝ÿ

sÖM.OTyÖ .[;tÿVO y;yÖ p[ hÿritô StOTyÖw ydÿNtvÖiRe d …mÿnyu ;∂ÿvº loôkmÖ….
jÿy¥eÖ äÿihvÖiRe d mÿn„u yloôk˘ vÿ¥e NÖ tSyÿ sÖ/' *
…mÿnoTyû.u yoÿloRk ô yoÿr…Ä .…jÿTy;ô ¨pÿrs‚Mmt;‚Mmnuy;≤TptOloôkk;ÿmSy
rxÖnsÿ‚Mmt;Mmnu„yloôkk;ÿmSy cÖW;lÿs‚Mmt;…m≤N{Öyk;ÿmSyÖ
sv;ÃNR TsÖm;Npÿi[ tœ;k;ÿmSyÖ ye ]yoÿ m?yÖm;St;NTsÖm;NpÖxk u ;ÿmSyÖ‡w t;Nv;
anuÿ pÖxvÖ ¨pÿ itœNte pxûmu ;nÖve .ÿvitÖ
VyitÿWjeiÖ dtÿr;NpÖj[ yÖvw nw Mÿ pÖx…u .ôVyRitÿWjitô y' k;ômyetÿ p[mÖ ;yÿk u "
Sy;ôiditÿ gtR…Ö mt'Ö tSyÿ …mnuy;duˇr;Ö?yÃ| viWÃœR mÖ qÖ ÓsIÿy;˝smÖWe ; vw
gÿt…ÖR m¥SyÖvw ‚MmÖnoitÿ t;ôjKp[ mIÿyte d≤=,;Ö?yÃ|
viWÃœR ‚Mmnuy;TsuvgÖ k R ;ÿmSÖ y;qÖ ÓsIÿy;˝sm;ô£mÿ,mevÖ tTset'uû
yjÿm;n" k⁄®te suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ smÿ∑‰wÖ ydek‚¡ SmÖNyUpeÖ √π rÿxnÖ e
pÿ·rôVyyÿit tSm;ôdk e oô √π j;ôye ivÿNdteÖ y•wk;ÿ˝ rxÖn;' √yoôypRU yÿ o"
p·rôVyyÿitô tSm;ô•k w ;ô √* ptIÿ ivNdtÖe y' k;ômyetÿ Ö S}yÿSy j;yÖte Te yÿpu ;ôNte
tSyÖ VyitÿWjÖTe S}yevÿ ;Syÿ j;ytÖe y' k;ômyÿte Ö pum;ÿnSy j;yÖte Te y;ôNt'
tSyÖ p[ vÿ∑e yÖTe pum;ÿnvÖe ;Syÿ j;yÖtåe sÿru ;Ö vw devÖ ;Ndÿ≤=,Öt ¨p;ÿnyÖNt;NdevÖ ;
¨ÿpxÖyne vwÖ ;p;ÿndu NtÖ tdÿpu xÖySyoÿpxyÖTv' y∂ÿ≤=,Öt ¨ÿpxÖy ¨ÿpxyÖe
.[;tÿVO y;pnuÊyÖw sveRÖ v; aÖNye yUp;ÿ" pxûmu NtoåqoÿpxÖy EÖv;pÖxSu tSyÖ
yjÿm;n" pÖxyu •R inÿidôx R de ;itRmô ;CzR¥πÖ jÿm;noôås* tÿe pÖx·u ritô inidÃxR ¥e '
i√ô„y;¥mÖve √πi∑ô tmÿSmw pÖx'u inidÃx R itô yidô n i√ô„y;d;ô%Su tÿe pÖx·u ritÿ
b[yU ;ô• g[;Mô y;NpÖx≤U NhÖn‚StÖ n;rÄ<y;Np[jÖ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ soÿå•;¥ÿne Ö
Vy;ÿ?yRtÖ s EÖt;mÿk e ;dÖ≤xnIÿmpXyÖˇy;ô vw soÿå•;¥Ömv;ÿ®NıÖ y∂xÖ yUp;ô
.vÿ≤NtÖ dx;ÿ=r; ivôr;@•Ã' ivôr;Æ@±vrÖ ;jwvÖ ;•;¥Ömvÿ ®NıÖe y Eÿk;dÖx"
431
Stnÿ EÖv;SyÖw s dûhu EÖvnw ;'ô tenÖ vj[oô v; EÖW; sMmIÿyteÖ ydek ÿ ;dÖ≤xnIô
seêrÖ ; purû St;ÿTpÖT[ yçÃ' yÖD˝ sMmÿidRtoôyTR p;ÿàIvÖt‚MmÖnoitÿ yÖDSyÖ
p[TyuˇBÿ ?yw syÖTv;yÿ –4–
p[jÖ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ s ·rÿ·rc;ônoÿåmNytÖ s

EÖt;mÿke ;dÖ≤xnIÿmpXyÖˇy;ô vw s a;yÿ·u r≤N{Öy' vIôymR ;ôTm•ÿ/ˇ p[jÖ ; îÿvÖ
%luû v; EÖW sOjÿ tÖe yo yjÿtÖe s EÖtihÃR ·r·rc;ôn îÿvÖ ydeWÖ k w ;ÿd≤Ö xnIô
.vÖTy;yÿru vÄe tye≤ÿ N{Öy' vIôyÃ| yjÿm;n a;ôTmN/ÿˇÖe p[vw ;¶Öye ne ÿ v;pyit
…mqûnu ˝ s;ÿrSvÖTy; k¡roitô ret"ÿ s*ôMyenÿ d/;itô p[ jÿnyit p*ô„,enÿ
b;hRSpÖTyo .ÿvitô b[˜Ö vw dÖve ;n;ôMbOhû Spitôb˜R[ ,ÿ vÖw ;Smÿw pÖj[ ;" p[ jÿnyit
vwêdevÖ o .ÿvit vwêdÖVe yoÿ vw p[jÖ ;" pÖj[ ; EÖv;SmwÖ p[
jÿnytI≤N{ÖymevÖ Nw {e,;vÿ ®NıeÖ ivxÿMm;®Ätne *joô blÿmNw {;ô¶ne ÿ p[svÖ ;yÿ
s;ivô]o inÿv®R ,ÖTv;yÿ v;®Ä,o mÿ?yÖt EÖNe {m; lÿ.te m?yÖt EÖv≤e N{Öy'
yjÿm;ne d/;it pûru St;ÿdNÖw {Syÿ vwêdÖve m; lÿ.te vwêdÖve ' v; a•Öm•ÿmveÖ
pûru St;ÿıˇeÖ tSm;ÿTpurû St;ôd•ÿm¥t EÖNe {m;ôl>yÿ m;®Ätm; lÿ.teÖ iv@±vw
mÖ®toô ivxÿmvÖe ;Sm;ô anÿu b›;itô yidÿ k;ômyÿte Ö yoåvÿgtÖ" soåpÿ ®?yt;ô'
yoåp®Äı"Ö soåvÿ gCzÖ‚TvTyÖNw {Syÿ loôkÉ v;ÿ®,Ä m; lÿ.te v;®Ä,Syÿ
loôk EeNÖ {' y EÖv;vÿgtÖ" soåpÿ ®?ytÖe yoåpÿ®ıÖ" soåvÿ gCzitô yidÿ
k;ômyetÿ pÖj[ ; mÿÁu yº ·uû ritÿ pÖxNU VyitÿWjeTpÖj[ ; EÖv moÿhyitô
ydÿ….v;hÖtoÿåp;' v;ÿ®,Ä m;ôl.ÿte pÖj[ ; v®ÿ,o gOIy;∂≤=,Öt ¨dÿçmÖ ;
lÿ.teåpv;hÖtoÿåp;Mp[jÖ ;n;ômvÿ®,g[;h;y –5–
îN{Ö" piàÿy;ô mnÿmu y;jyÖˇ;MpyÃ…R ¶’t;ômdu sÿ jO ˇÖ y;ô

432
mnÿru ;›oô¥R TpyR…ÿ ¶’tMp;àIvÖtmuTÿ sûjO itô y;mÖve mnûAu ≤≥ ıÖm;›oôˇR ;mÖve
yjÿm;n A›oit yÖDSyÖ v; apÿi[ tiœt;¥ÖD" pr;ÿ .vit yÖDMpÿr;Ö.vÿNt'Ö
yjÿm;ônoånûu pr;ÿ .vitô yd;Jyÿne p;àIvÖt˝ sÿ˝Sq;ôpyÿit yÖDSyÖ
p[itÿiœTyw yÖDMp[iÿ tôitœÿNt'Ö yjÿm;ônoånûu p[itÿ itœtIô‡∑' vÖpy;ô .vÖTyinÿ∑'
vÖxy;qÿ p;àIvÖtne Ö p[ cÿrit tIôqR EÖv p[ cÿrTÄ yqoÿ EÖtÁºvÖR ;SyÖ
y;mÿ‡STv;ô∑o^ .ÿvitô Tv∑;ô vw retsÿ " …sôˇ_Syÿ ÂÖp;…,Ö iv k¡roitô tmÖve
vOW;ÿ,MÖ pàIô„vipÿ sOjitô soÿåSmw ÂÖp;…,Ö iv k¡roit –6–
fliNtÖ v; EÖtTsomÖ' ydÿ….Wû<u v≤NtÖ yTs*ôMyo .vÿitô yq;ÿ mOtû ;y;ÿnSuû trÿ,I'ô
fl≤Ntÿ t;ôdgO veÖ t‡¥duˇÿ r;Ö/Re v;ô m?yÿe v; ju¸yû ;∂evÖ t;ÿ>y" sÖmd'Ã
d?y;∂≤=,;Ö/Re jÿhu oTyÖWe ; vw ipÿt,ûO ;' idKSv;y;ÿmvÖe idô≤x ipôt…ø •Örvÿdyt
¨Ì;ôt>O yoÿ hr≤Nt s;mdevTÖ yoÿ vw s*ôMyo ydÖve s;ªÿXzMb$(kvû⁄ ≤R NtÖ
tSyÖvw s x;≤NtÖ‡rve=ÿ Nte pÖiv]Ö' vw s*ôMy a;ôTm;nÿmveÖ pÿvyNtÖe y
a;ôTm;n'Ö n pÿ·rÖpXyÿie dôt;sÿ"u Sy;d….dÖid' ’ûTv;vÿ=e te Ö
t‚SmÖNÁ;ÿTm;nÿMp·rÖpXyÖTyqoÿ a;ôTm;nÿmvÖe pÿvytÖe yo gÖtmÿn;ô"
Sy;Tsoåvÿ=e te Ö yNmÖe mn" pr;ÿgt'Ö y√;ÿ mÖe apÿr;gtm( ) r;D;ô somÿne Ö
t√ÖymÖSm;sÿu /;ry;mÖsIitô mnÿ EÖv;TmNd;ÿ/;rÄ n gÖtmÿn; .ÖvTy‡pÖ vw
tÿtO IysvÖne yÖD" £;ÿmtIj;ôn;dnIÿj;nmÖ>y;ÿ¶;vw„,ÖVyc;R Òtû Syÿ
yjTyÖ…¶" sv;ÃR dÖve t;ô iv„,ÿyu DRÖ o dÖve t;ÿívÖw yÖD' cÿ d;/;ro‡p;Ö˝xu
yÿjit …mqunTÖ v;yÿ b[˜v;ôidnoÿ vd≤Nt …mô]o yÖDSyÖ æSvÿ∑' yuvtÖe v®ÿ,oÖ
du·rÿ∑Ö' Kvÿ tihÃR yÖD" Kvÿ yjÿm;no .vÖtIitô yNmÿ]w ;v®Ö,I' vÖx;m;ôl.ÿte
…mô],e vwÖ yÖDSyÖ æSvÿ∑˝ xmyitô v®ÿ,ne Ö du·rÿ∑Ö' n;itRmô ;CzÃiR tô yjÿm;noô
yq;ô vw l;©ÿlne oôvrR ;ÿMp[….ôNdNTyÖve mÿKO s;ôme yÖDMp[ ….ÿNtoô yNmw]ÿ ;v®Ä,I'
433
vÖx;m;ôl.ÿte yÖD;yÖvw p[….ÿ•;y mÖTyÿmNÖ vv;ÿSyitô x;NTyÿw y;ôty;ÿm;inô

v; EÖtSyÖ CzNd;ÿ˝…sô y ÈÃj;ônXzNdÿs;mÖWe rsoô y√Öx; yNmÿ]w ;v®Ö,I'
vÖx;m;ôl.ÿtÖe zNd;˝ÃSyÖve punrÖ ; p[I,ÿ ;ÖTyy;ÿty;mTv;ôy;qoô zNdÿ"SvÖve
rsÃ' d/;it –7–
devÖ ; v; îÿ≤N{Öy' vIôy2Ã| Ö Vyÿ.jNtÖ ttoô ydÖTy≤xÿ„ytÖ tdÿitg[;Áô ;ÿ

a.vÖNtdÿitg[;Áô ;ÿ,;mitg[;ÁÖTv' ydÿitg[;Áô ;ÿ gOÁû Ntÿ î≤N{ÖymevÖ t√«ôyÃ|
yjÿm;n a;ôTmN/ÿˇÖe tejÿ a;¶Öye ne ≤eÿ N{ÖymwNÖ {e,ÿ b[˜vcRsÖ ˝
s*ôy,Re oÿ‡pÖStM.ÿnÖ' v; EÖt¥ÖDSyÖ ydÿitg[;Áô ;ÿí£ Ö É pûœO ;inô yTpOœ‰Öe n
gÿO IÖy;Tp[;çÃ' yÖDMpOœû ;inô s˝ Íÿ,Iyû‡u yRdKûu Qyÿe gOIÖy;TpÖT[ yç'Ã
yÖDmÿitg[;Áô ;ÿ" s˝ Íÿ,Iyu‡ivRê…Ö jitô svÃpR œO º g[hItÖVy;ÿ yÖDSyÿ
svIyÖTR v;yÿ pÖj[ ;pÿitdÖvRe >e yoÿ yÖD;NVy;idÿxTÖ s ipôy[ ;StÖnrU pÖ Nyÿ/ˇÖ
tdÿitg[;Áô ;ÿ a.vÖiNvtÿnSûu tSyÿ yÖD îTy;ÿ¸yû SR y;ÿitg[;Áô ;ÿ n gûÁO NtÖ
îTyPyÿ…¶∑oôme g[hÿ ItÖVy; yÖDSyÿ stnûTu v;yÿ dÖve t;ô vw sv;Ã"R
sÖdx O Iÿr;sÖNt; n Vy;ôvtO mÿ gCzôNte dÖve ; EÖt
EÖt;Ng[h;ÿnpXyÖNt;nÿgO t;¶Öye mÖ…¶rÄNw {…mN{ÿ" s*ôy˝R sUySRÖ ttoô vw
tÿåe Ny;….ÿdvRÖe t;ÿ….Vy;ôvR tO mÿ gCzÖNySyÖvw ' ivôdWu ÿ EÖte g[h;ÿ gOÁû Ntÿe
Vy;ôvtO mÿ vÖe p;ôPmn;ô .[;tÿVO ye, gCztIô‡me loôk; Jyoitÿ„mNt"
sÖm;vÿ√«y;‹" k;ôy;RÃ îTy;ÿ¸r;¶eyÖ ne ;ô‚Sm\LÃ loôkÉ Jyoitÿ/ˇR EÖNe {e,;ôNt·rÿ=
îN{v;ôyU ih sÖyju *ÿ s*ôy,Re ;Öm‚u „m\LÃ loôkÉ Jyoitÿ/ˇR eÖ Jyoitÿ„mNtoåSm;
îÖme loôk; .ÿv≤Nt sÖm;vÿ√«y;Rnne ;Nk⁄®t EÖt;Nvw
g[h;ÿNbMb;ivôêvÿys;vivˇ;'ô t;>y;ÿ…môme loôk;" pr;ÿçí;ôv;Rçíÿ Ö
p[;.ûyu SR ywvÖ ' ivôdWu ÿ EÖte g[h;ÿ gOÁû NteÖ p[;Sm;ÿ îÖme loôk;" pr;ÿçí;ôv;Rçíÿ
434
.;≤Nt –8–
devÖ ; vw y¥ÖDåe k⁄v¡ tR Ö tdsÿru ; ak⁄vtR Ö te dÖve ; ad;ÿ>yÖe zNd;ÿ˝…sô

svÿn;inô smÿSq;pyÖNttoÿ devÖ ; a.ÿvNÖ pr;sÿru ;Ö ySywvÖ ' ivôdWu oåd;ÿ>yo
gûÁO teÖ .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tÿVO yo .vitô y√w dÖve ;
asÿru ;Önd;ÿ>yÖne ;dÿ>nuvNÖ tdd;ÿ>yÖSy;d;>yÖTv' y EÖv' vedÿ dÖ>noTyÖve
.[;tÿVO yÖ' nwnMÖ .[;tÿVO yo d>noTyeWÖ ; vw pÖj[ ;pÿtre itmoô≤=,IÖ n;mÿ tÖnyU dR d;ÿ>yÖ
¨pÿnıSy gO;ÖTyitÿmKu Ty;ô aitÿp;ôPm;nÖM.[;tÿVO yMmuCyteÖ y EÖv' vedÖ
fl≤NtÖ v; EÖtTsomÖ' ydÿ….Wu<û v≤NtÖ somÿe hÖNym;ÿne yÖDo hÿNyte yÖDe
yjÿm;no b[˜v;ôidnoÿ vd≤NtÖ ik˘ t¥ÖDe yjÿm;n" k⁄®tÖe yenÖ
jIvÿNTsuvgÖ | loôkmetIitÿ jIvg[hÖ o v; EÖW ydd;ô>yoånÿ….WutSy
gO;itô jIvÿNtmÖve nw ˝ÿ suvgÖ | loôk˘ gÿmyitô iv v; EÖt¥ÖD' …zÿNd≤NtÖ
ydd;ÿ>ye s˝Sq;ôpyÿNTyÖ˝xUnipÿ sOjit yÖDSyÖ s'tTÿ yw –9–
dÖve ; vw pÖb[ ;¸ûGg[h;ÿngOtÖ s EÖtMpÖj[ ;pÿitrÄ˝xumpÿ XyÖˇmÿgO ItÖ tenÖ vw

s a;ÿ›oR¥ô SyÖvw ' ivôdWu oôå˝xugÁRûO tÿ Aû›oTyÖve sÖ’dÿ….WutSy gO;it
sÖ’≤ı s ten;›oR‡ô mnÿs; gO;itô mnÿ îvÖ ih pÖj[ ;pÿit" p[jÖ ;pÿtrÖe ;¢‰;ô
a*dÿMu bre, gO;ÖTyUGv;R ¨ÿdMuû brÄ ËjÃmR veÖ ;vÿ ®NıeÖ ctÿ"u ß·ˇ_ .vit
idô+ve3vÄÿ p[itÿ itœitô yo v; aÖ˝xor;ÖytÿnÖ' ved;ôytÿnv;N.vit
v;mdÖVe y…mitô s;mÖ t√; aÿSy;ôytÿnMÖ mnÿs;ô g;yÿm;no
gO;Ty;ôytÿnv;nevÖ .ÿvitô ydÿ?vÖyrRu ˝Ä xë' gûO •;/Rydeÿ .uû ;>y;ô'
n?yetÃR ;?vÖyvR eÿ cÖ yjÿm;n;y cÖ ydÖ/yR deÿ .uû ;>y;ÿm?O yÖte ;nÿv;n' gO;itô
swv;Sy≤ıR‡ô ihRr<ÿ ymÖ…. VyÿinTyÖmtO Ö' vw ihrÿ<yÖm;yÿ"u p[;,ô
435
a;yÿWu vwÖ ;mOtmÿ …Ö . …/ÿnoit xÖtm;ÿnM.vit xÖt;yû"u pu®Wÿ " xÖt≤e N{ÿyÖ
a;yÿ„u yÖve ≤e N{Öye p[itÿ itœit –10–
p[jÖ ;pÿitdevRÖ >e yoÿ yÖD;NVy;idÿxTs ·rÿ·rc;ônoÿåmNytÖ s yÖD;n;ÿ˝

Wo@xÖ/≤e N{Öy' vIôymR ;ôTm;nÿm…Ö . smÿÆK%dÖˇTWoÿ@XÖ yÿ.vÖ• vw Woÿ@x Ö I
n;mÿ yÖDoÿå‚StÖ y√;v Woÿ@x Ö ˝ Stoô]˝ Woÿ@x Ö ˝ xÖS]' tenÿ Wo@ÖxI
tTWo@Ö≤xnÿ" Woÿ@≤xôTv' yTWoÿ@x Ö I gûÁO tÿ î≤N{ÖymevÖ t√«ôyÃ| yjÿm;n
a;ôTmN/ÿˇe dÖve >e yoô vw sÿvu gÖ oR loôko n p[;.ÿvˇÖ EÖt˝
Woÿ@≤Ö xnÿmpXyÖNtmÿgO tÖ ttoô vw te>yÿ" suvgÖ oR loôk" p[;.ÿv¥Ö TWo@ÖxI
gûÁO teÿ sûvu gRSyÿ loôkSy;ô….…jÿTy;ô îN{oô vw dÖve ;n;ÿm;nuj;vÖr a;ÿsIôTs
pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖˇSm;ÿ EÖt˝ Woÿ@≤Ö xnÖMp[;yÿCzÖˇmÿgO ItÖ ttoô vw soåg['Ã
dÖve t;ÿn;ôMpyÖ¥Rw SyÖvw ' ivôdWu "ÿ Wo@ÖxI gûÁO teågÿm[ veÖ sÿm;ôn;n;ôMpyÃiRe t
p[;t"svÖne gÿO ;itô vj[oô vw Woÿ@x Ö I vj["ÿ p[;t"svÖn˝ Sv;dÖve nw 'Ö yonÖie nR
gROÃ ;itô svÿnse vnÖåe …. gÿO ;itô svÿn;Tsvn;dÖve nw MÖ p[ jÿnyit
tOtIysvÖne pÖxk u ;ÿmSy gOIy;ô√j[oô vw Woÿ@x Ö I pÖxvÿStOtIysvÖn'
vjÿ,e[ vÖw ;Smÿw tOtIysÖvn;TpÖxnU vÿ ®NıÖe noKQyeÿ gOIy;Tp[jÖ ; vw pÖxvÿ
¨ÖKq;inô ydûKu Qyÿe gOIôy;TpÖj[ ;MpÖxnU Sÿ yÖ indÃhR ‡e ditr;Ö]e pÖxk u ;ÿmSy
gOIy;ô√j[oô vw Woÿ@x Ö I vj[,ÿe vÖw ;Smÿw pÖxnU vÿ ®Ö ?yÖ
r;i]ÿyoôp·rÿ∑;CzmyÖTy‡Pyÿ…¶∑oôme r;ÿjNÖ yÿSy gOIy;√‰;ôvTO k;ÿmoô ih
r;ÿjNÖ yoÿ yjÿte s;ôˆ EÖv;SmÖw vjÃ'[ gO; itô s EÿnÖ' vj[oô .UTy;ÿ îNıÖe inv;ÃR
dhTyek…vô˝x˝ Stoô]M.ÿvitô p[itÿiœTywÖ h·rÿvCzSytÖ îN{ÿSy ipôy[ '
/;mop;ÿ“oitô knIÿy;˝…sô vw dÖve We uû CzNd;˝Sy;sÖÔ‰;y;ô˝Sysÿru We uû te
dÖve ;" knIÿys;ô CzNdÿs;ô Jy;yÖXzNdoôå…. Vyÿx˝sÖNttoô vw teåsurÿ ;,;'
436
loôkmÿvÔO tÖ yTknIÿys;ô CzNdÿs;ô Jy;yÖXzNdoôå…. ivôx˝sÿitô

.[;tÿVO ySyÖvw tLloôk˘ vO¤ÿ ûπ W@Ö=r;Ö<yitÿ recy≤NtÖ W@±v; Aûtvÿ AûtnU veÖ
p[I,ÿ ;it cÖTv;·rÖ pUv;ô<R yvÿ kLpy≤NtÖ ctu„ÿ pd EÖv pÖxnU vÿ ®NıÖe √π
¨ˇÿre i√Öpdÿ EÖv;vÿ ®Nıe ånu∑.ûu mÿ …Ö . sMp;ÿdy≤NtÖ v;Gv;
aÿn∑ûu ¢u Sm;ÿTp[;,ô ;n;ô' v;gÿˇu mÖ ; sÿmy;iviWôte sUyReÃ Wo@Ö≤xnÿ"
Stoô]mupû ;k¡roTyetÖ ‚SmÖNvw loôk îN{oÿ vû]O mÿhNTs;ô=;dÖve vj[MÖ .[;tÿVO y;yÖ p[
hÿrTy‡®,ipxÖ©oåêoô d≤=ÿ,tÖw √w vjÿS[ y ÂÖp˝ smOı ÿ ‰w –11–
îit Wœk;<@e Wœ" p[p;#k" 6
îit Wœ' k;<@' sMpU,mR ( 6
aq s¢m' k;<@m(
aq s¢mk;<@e p[qm" p[p;#k" 1
p[jÖ nÿn'Ö Jyoitÿr…Ä ¶devRÖ t;ÿn;'ô JyoitÿivÖrR ;$(zNdÿs;ô' JyoitÿivRr;@±v;ôcoÿå¶*
s' itÿœte ivôr;jÿm…Ö . sMpÿ¥tÖe tSm;ôˇ∆‰oitÿ®CytÖe √* Stom*ÿ
p[;t"svÖn' vÿhtoô yq;ÿ p[;,ô í;ÿp;ôníÖ √* m;?yÃi' dnÖ˝ svÿnÖ' yq;ô c=uíÿ Ö
≈o]Ã' cÖ √* tÿtO IysvÖn' yq;ô v;Kcÿ p[itôœ; cÖ pu®Wÿ s‚Mmtoô v; EÖW
yÖDoåSqÿ·U rô‡yR' k;mÃ' k;ômyÿteÖ tmÖte ne ;ô>yÿXnuteÖ svÖ˝R
ÁSqÿ·u r,;>yXnûtu åeÿ …¶∑oômne Ö vw pÖj[ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ t; aÿ…¶∑oômne vwÖ
pyÃgR O ;Öˇ;s;ôMp·rÿghO It;n;mêtÖroåTyÿpv[ tÖ tSy;ÿnhûu ;yÖ retÖ a;dÿˇÖ
tÌÿd.ÖR e Nyÿm;ô$tR( Sm;ÿÌdÖ.R o i√ôrte ;ô aqoÿ a;¸ûv@R bÿ ;y;ô' Nyÿm;…@Ritô
tSm;ô√@ÿb; i√ôrte ;ô aqoÿ a;¸ûroWÿ/IWuû Nyÿm;…@Ritô tSm;ôdoWÿ/yÖ oånÿ>yˇ_;
re.NÖ Tyqoÿ a;Û" pÖj[ ;sûu Nyÿm;…@Ritô tSm;ÿ¥mÖ * j;ÿyte eÖ tSm;ÿdêtÖro n p[
j;ÿytÖ a;ˇÿrte ;ô ih tSm;ÿäiÖ hR„ynÿvKlO¢" svRvde sÖ e v;ÿ sÖhßÖe
437
v;vÿKlû¢O oåitô Ápÿv[ tÖ y EÖv' ivô√;nÿ…¶∑oômne Ö yjÿteÖ p[;j;ÿt;" pÖj[ ;

jÖnyÿitô p·rô p[j;ÿt; gO;itô tSm;ÿd;¸JyRœe yÖD îitÿ pÖj[ ;pÿitôv;Rv Jyeœ"Ö
s Áÿtº ne ;g[åe yÿjt p[jÖ ;pÿitrk;mytÖ p[ j;ÿyyÖe ie tô s mÿ%
u tÖ ≤S]ôvtO Ö'
inrÿ…mmItÖ tmÖ…¶dÖvRe t;NvÿsJO yt g;yÖ]I zNdoÿ rq'trÖ ˝ s;mÿ b[;˜Ö,o
mÿn„ûu y;ÿ,;mÖj" pÿxnûU ;' tSm;ôˇe mu:y;ÿ mu%tÖ o ÁsÿJO yÖNto‡rÿso
b;ô¸>y;ÿMpçdÖx' inrÿ…mmItÖ t…mN{oÿ devÖ t;NvÿsJO yt i]ô∑Pu zNdoÿ
bûhO Ts;mÿ r;jÖNyoÿ mnû„u y;ÿ,;Öm…vÿ" pxûnU ;' tSm;ôˇe vIôy;ÃvR Nto
vIôy;Rı‰sÿJO yNt m?yÖt" sÿ¢dÖx' inrÿ…mmItÖ t' ivêÿe dÖve ; devÖ t;ô
aNvÿsJO yNtÖ jgÿtIô zNdoÿ vwÂpÖ ˝ s;mÖ vwXyoÿ mnû„u y;ÿ,;'Ö g;vÿ" pxûnU ;'
tSm;ôˇ a;ô¥;ÿ a•Ö/;n;ôı‰sOJÿ yNtÖ tSm;ô∫yÀ ;ÿ˝soôåNye>yoô .U…yÿœ;ô ih
dÖve t;ô aNvsÿJO yNt pÖˇ Eÿk…vô˝x' inrÿ…mmItÖ tmÿn∑ûu Pu zNdoåNvÿsJO yt
vwr;Öj˝ s;mÿ xU{û o mÿn„ûu y;ÿ,;Ömêÿ" pxûnU ;' tSm;ôˇ* .ÿtU s'£;ô…m,;Övêÿí
xû{U íÖ tSm;ÿCzû{À o yÖDåe nÿvKlO¢oô n ih dÖve t;ô aNvsÿJO ytÖ
tSm;ôTp;d;ôvpu ÿ jIvt" pÖˇo ÁsOJÿ yet;' p[;,ô ; vw i]ôvdO /ÿ mR ;ôs;" pÿçdÖx"
pÖj[ ;pÿit" s¢dÖxS]yÿ îÖme loôk; aÖs;v;ÿidôTy Eÿk…vô˝x EÖt‚SmÖNv;
EÖte …≈ôt; EÖt‚SmÖNp[itÿiœt;ô y EÖvv' de twÖ ‚Smÿ•vÖe ≈ÿyt EÖt‚SmÖNp[itÿ
itœit –1–
p[;tô "Ö sÖvnÖ e vw g;ÿy]Ö ,e Ö CzNdÿs; i]ôvtO Öe Stom;ÿyÖ Jyoitôd/R dÿ ie t i]ôvtO ;ÿ

b[˜vcÖsR ne ÿ pçdÖx;yÖ Jyoitôd/R dÿ ie t pçdÖxne *jÿs; vIôy,RÃe s¢dÖx;yÖ
Jyoitôd/R dÿ ie t s¢dÖxne ÿ p[;j;pÖTyenÿ p[jÖ nÿnne k w …vô˝x;yÖ Jyoitôd/R dÿ ie tô
Stomÿ EÖv tTStom;ÿyÖ Jyoitôd/R dÿ TÖe yqoô Stomÿ EÖv Stomÿm…Ö. p[ ,ÿyitô
y;vÿNtoô vw Stom;ôSt;vÿNtÖ" k;m;ôSt;vÿNto loôk;St;vÿ≤NtÖ
438
JyotIÿ˝„ye‡Ö t;vÿt EÖv Stom;ÿntÖe ;vÿt"Ö k;m;ÿntÖe ;vÿto loôk;nÖte ;vÿ≤NtÖ

JyotIô˝„yvÿ ®Nıe –2–
b[˜Ö vÖ ;ôidnoÿ vd≤NtÖ s Tvw yÿjte Ö yoÿå…¶∑oômne Ö yjÿm;ônoåq svRSÃ tomenÖ

yjÖte ie tô ySyÿ i]ôvtO mÿ NtÖy≤R Ntÿ p[;,ô ;˝StSy;ôNtyÃ≤R Nt p[;,ô We uû meåPyÿsiÖ ditô
%lûu vw yÖDne Ö yjÿm;no yjteÖ ySyÿ pçdÖxmÿNtÖy≤R Ntÿ vIôyÃ| tSy;ôNtyÃ≤R Nt
vIôyRÃe meåPyÿsiÖ ditô %lûu vw yÖDne Ö yjÿm;no yjtÖe ySyÿ s¢dÖxmÿNtÖy≤R Ntÿ
pÖj[ ;' tSy;ôNtyÃ≤R Nt p[jÖ ;y;ôMmeåPyÿsiÖ ditô %luû vw yÖDne Ö yjÿm;no yjtÖe
ySyÿk w …vô˝xmÿNtÖy≤R Ntÿ p[itôœ;' tSy;ôNtyR≤Ã Nt p[itôœ;y;ôMmeåPyÿsiÖ ditô
%lûu vw yÖDne Ö yjÿm;no yjtÖe ySyÿ i],ÖvmÿNtÖyNR TyûtO ˝U íÄÖ tSyÿ
n=Öi]y;Ã' c ivôr;jÿmNÖ tyÃNR TyOtû Wu uû meåPyÿs•=Öi]y;ÿy;' c ivôr;jIitô )
%lûu vw yÖDne Ö yjÿm;no yjtÖe ySyÿ ]y‚S]Ö˝xmÿNtÖy≤R Ntÿ
dÖve t;ôStSy;ôNtyÃ≤R Nt devÖ t;ÿsûu meåPyÿsiÖ ditô %lûu vw yÖDne Ö yjÿm;no
yjteÖ yo vw Stom;ÿn;mvÖmMpÿrmÄ t;ô' gCz¡Nt'Ö vedÿ prÄmt;ÿmvÖe gÿCzit
i]ôv√O w Stom;ÿn;mvÖm≤S]ÖvTO pÿrmÄ o y EÖv' vedÿ prÄmô t;ÿmveÖ gÿCzit –3–
ai©ÿrsoô vw sÖT]m;ÿstÖ te sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNÖ teW;ÿ˝ hÖiv„m;ÿ˝í

hivô„’∞;ÿhIyet;'ô t;vÿk;myet;˝ suvgÖ | loôk…mÿy;ôvie tô t;vÖte '
i√ÿr;Ö]mÿpXyt;'ô tm;hÿrt;'ô ten;ÿyjet;'ô ttoô vw t*åsÿvu gÖ | loôkmwtÿ ;'ô y EÖv'
ivô√;≤N√ÿr;Ö],e Ö yjÿte suvgÖ mR veÖ loôkmeiÿ tô
t;vwt;ôMpUv,ReÖ ;ˆ;gÿCzt;ômˇu rÿ ,e ;….PlÖv" pUvmRÖ hÿ.vR itô gitô®ˇÿrÄ'
Jyoitÿ∑oômoå…¶∑oôm" pUvmRÖ hÿ.vR itô tejSÖ ten;vÿ ®Nıeô svÃSR tomoåitr;Ö]
¨ˇÿr˝Ä svRSÖ y;¢‰wÖ svÖSR y;vÿ®ı‰w g;yÖ]MpUvhRe NÖ Ts;mÿ .vitô tejoô vw
439
g;ÿy]Ö I g;ÿy]Ö I bÿ˜[ vcÖsR ' tejÿ EÖv bÿ˜[ vcÖsR m;ôTmN/ÿˇÖe ]w∑.ëÿ mÖ ˇu rÿ Ä aojoô
vw vIôyÃ| i]ô∑gu ojÿ EÖv vIôymRÃ ;ôTmN/ÿˇe rq'trÖ MpUvåeR hÖNTs;mÿ .vtIôy' vw
rÿqt' rÖ mÖSy;mÖve p[itÿ itœit bûhO duˇrÿ åÄe s* vw bûhO dÖm„u y;ÿmveÖ p[itÿ itœitô
td;ÿÛ"û Kvÿ jgÿtI c;nû∑u Pu ceitÿ vw%;nÖsMpUvåRe hÖNTs;mÿ .vitô tenÖ jgÿTyÖw
nwitÿ Wo@ÖXyuˇrÿ Äe ten;ÿn∑uû .u oåq;ÿ¸yû TR sÿm;ônåÿe /Rm;ôse Sy;t;ÿmNytÖrSy;ôÿ
vIôymÃR nÿu p¥etÖ Te yÿm;v;ôSy;ÿy;ôMpUvmRÖ hÿ.vR TÖ yuˇrÿ ‚SmÖ•ˇu rÿ Ä'
n;nÖvw ;/ÃmR ;ôsyoÿ.vR toô n;n;ÿvIyeR .vto hÖiv„mÿ…•/nÖMpUvmRÖ hÿ.vR it
hivô„’…•ÿ/nÖmˇu rÿ Ä' p[itÿiœTyw –4–
a;poô v; îÖdmgÿe[ s≤lôlm;ÿsIôˇ‚SmÿNpÖj[ ;pÿitv;ôyR .u TRUû v;cÿrTÄ s

îÖm;mÿpXyÖˇ;' vÿr;Öho .UTû v;hÿrˇÄ ;' ivôêk¡m;R .ûTU v; Vyÿm;$(sR ;pÿq[ tÖ s;
pÿ…O qôVyÿ.vÖˇTpÿ…O qôVyw pÿ…O qivôTv' tSy;ÿm≈;MyTpÖj[ ;pÿitô" s dÖve ;nÿsjO tÖ
vsÿnU {u[û ;n;ÿidôTy;Nte dÖve ;" pÖj[ ;pÿitmb[vu NÖ p[ j;ÿy;mh;ô îitô
soÿåb[vIô¥q;ôh' yu„û m;˝StpÖs;sO+ÿ yevÖ ' tpÿ…s pÖj[ nÿn…mCz?vÖ…mitô
te>yoôå…¶m;ôytÿnMÖ p[;yÿCzdetÖ ne ;ôytÿnne ≈;MyÖtie tô tÿåe …¶n;ôytÿnne ;≈;MyÖNte
sÃv' TsÖr Ek;'ô g;mÿsjO NtÖ t;' vsÿ>u yo ®Ä{>e yÿ a;idôTye>yÖ" p[;yÿCz•Öte ;˝
rÿ=?vÖ…mitô t;' vsÿvo ®Ä{; a;ÿidôTy; aÿr=NtÖ s; vsÿ>u yo ®Ä{>e yÿ
a;idôTye>yÖ" p[;j;ÿytÖ ]I…,ÿ c xÖt;inÖ ]yÿ‚S]˝xt'Ö c;qÖ swv
sÿhßtÖMyÿ.vÖˇe dÖve ;" pÖj[ ;pÿitmb[vu NTsÖhßÿ,e no y;jÖyie tô
soÿå…¶∑oômne Ö vsÿnU y;jyÖˇ îÖm' loôkmÿjyÖNt∞;ÿddû"u s ¨ÖKQyÿne
®Ä{;nÿy;jyÖNteåÿ Nt·rÿ=mjyÖNt∞;ÿddu"û soÿåitr;Ö],e ;ÿidôTy;nÿy;jyÖˇåÿe mu'
loôkmÿjyÖNt∞;ÿddû‡u StdÖNt·rÿ=Ö' Vyvÿyw tR Ö tSm;ÿ&{û ; `;tÿk u ; an;ytÖn;
ih tSm;ÿd;Û" ≤x…qôl' vw mÿ?yÖmmhÿ≤S]r;ô]SyÖ iv ih tdÖvyw tRÖ ie tô
440
]w∑.ÿu Mm?yÖmSy;ˆÖ a;JyÿM.vit s'yÖ ;n;ÿin sûˇU _;inÿ x˝sit

Wo@Ö≤xnÿ˝ x˝sÖTyôÖ /OTy;ô a≤xÿ…qlM.;v;yÖ tSm;ÿ≤T]r;Ö]Sy;ÿ…¶∑oôm
EÖv pÿq[ mÖ mhÿ" Sy;ôdqoôKQyoåq;ÿitr;Ö] EÖW;' loôk;n;ô' iv/ÿTO ywÖ ]I…,ÿ]I…,
xÖt;NyÿncU In;ôhmVyÿv…Cz•;in dd;TyeWÖ ;' loôk;n;ômnuû s'tTÿ yw dÖxt'Ö n
iv …CzÿN¥;i√Ör;j'Ö nei√ÿ…CzÖnd;ônITy‡qÖ y; sÿhßtÖMy;sIôˇSy;ô…mN{ÿíÖ
iv„,ÿíu Ö Vy;yÿCzπt;ô˝ s îN{oÿåmNyt;ôny;ô v; îÖd' iv„,ÿ"u sÖhß'Ã v+yRtÖ
îitô tSy;ÿmkLpet;'ô i√.;ÿgÖ îN{ÖStOtIÿyÖe iv„,ûSu t√; EÖW;>ynÿCU yt ¨Ö.;
…jÿGyqû·u ritô t;' v; EÖt;mÿCz;v;ôk EÖv xÿ˝sÖTy‡qÖ y; sÿhßtÖmI s;
ho]Öe deyie tô hot;ÿrÄ' v; aÖ>yitÿ·rCytÖe ydÿitô·rCyÿtÖe
hot;n;ÿ¢Sy;p…yôt;‡q;ÿ¸®•Ö]e e deyTe yitÿ·rˇ_;ô v; EÖW; sÖhßÖSy;itÿ·rˇ_
¨•Öte ‚TvRj;ô‡mq;ÿÛ"û svÃ>Re y" sdÖSye>yoô deyTe y‡q;ÿ¸®d;ô’Ty;ô s; vx'Ã
crÄie dTy‡q;ÿ¸bR˜Ö[ ,ÿe c;ô¶I/eÿ cÖ deyie tô i√.;ÿgMbÖ˜[ ,Öe tOtIÿymÖ¶I/ÿ EÖNe {o
vw bÖ˜[ ; vÿ„w ,Övoÿå¶I¥qÖvw t;vk¡Lpet;ô…mTy‡q;ÿ¸yû ;R k¡Ly;ô,I bÿ¸ÂÖp;
s; deyTe y‡q;ÿ¸yû ;R i√ÿÂpÖ o.ÖytÿEnIô s; deyie tÿ sÖhßÿSyÖ p·rÿghO ITyÖw
t√; EÖtTsÖhßÖSy;yÿn˝ sÖhßÿ˝ Stoô]Iy;ÿ" sÖhß'ô d≤=ÿ,;"
sÖhßÿs‚Mmt" suvgÖ oR loôk" sÿvu gÖ SR yÿ loôkSy;ô….…jÿTyw –5–
somoô vw sÖhßÿmivNdÖˇ…mN{oåNvÿivNdÖˇ* yÖmo Ny;gÿCzÖˇ;vÿbv[ IôdStûu

meå];pITyStûu hI3 îTyÿbtU[ ;ô˝ s ymÖ Ek¡Sy;' vIôyMÃR pyÃpR Xyidôy' v;
aÖSy sÖhßÿSy vIôy‚RÃ Mb.ÖtIRitô t;vÿbv[ IidôyMmm;STvÖte ¥ûvu yoô·ritô
t;vÿbtU[ ;ô˝ sveRÖ v; EÖtdetÖ Sy;'Ã vIôyÃ'R p·rÿ pXy;ômoå˝xÖm; hÿr;mh;ô îitô
tSy;ôm˝xÖm;hÿrNtÖ t;mÖPsu p[;vÿx e yÖNTsom;ÿyoôdhe Iitô s; roihÿ,I
ip©ûlk w h¡ ;ynI ÂÄp' ’ûTv; ]yÿ‚S]˝xt; c i]ô….íÿ xÖt"w
441
sÖhodwˇSm;ô{oihÿ<y; ip©ûlywkh¡ ;yNy;ô somÃ' £°,Iy;ô¥ EÖv'

ivô√;n[oihÿ<y; ip©ûlywkh¡ ;yNy;ô somÃ' £°ô,;itô ]yÿ‚S]˝xt; cÖvw ;Syÿ
i]ô….íÿ xÖt"w somÿ" £°ôto .ÿvitô su£°ÿtne yjtÖe t;mÖPsu
p[;vÿx e yÖi•N{;ÿyodehIitô s; roihÿ,I l+mÖ,; pÿœ*ôhI v;]ÃflR I ÂÖp' ’ûTv;
]yÿ‚S]˝xt; c i]ô….íÿ xÖt"w sÖhodwˇSm;ô{oihÿ,I' l+mÖ,;Mpÿœ*ôhI'
v;]ÃflR I' d¥;ô¥ EÖv' ivô√;n[oihÿ,I' l+mÖ,;Mpÿœ*ôhI' v;]ÃflR Iô' dd;ÿitô
]yÿ‚S]˝x∞wvÖ ;SyÖ ]I…,ÿ c xÖt;inô s; dÖˇ; .ÿvitô t;mÖPsu
p[;vÿxe yNyÖm;yoôdhe Iitô s; jrÿtI mû% U ;R tÿ∆`ÖNy; ÂÖp' ’ûTv;
]yÿ‚S]˝xt; c i]ô….íÿ xÖt"w sÖhodwˇSm;ô∆rÿtIMmû% U ;'R
tÿ∆`ÖNy;mÿnSûu trÿ,I' k⁄vIRtô y EÖv' ivô√;ÔrÿtIMmû% U ;'R tÿ∆`ÖNy;mÿnSuû trÿ,I'
k⁄®tÄ e ]yÿ‚S]˝x∞wvÖ ;SyÖ ]I…,ÿ c xÖt;inô s;mu‚„mÃL\ loôkÉ .ÿvitô
v;gÖve sÿhßtÖmI tSm;ô√roÖ dey"Ö s; ih vrÿ" sÖhßÿmSyÖ s; dÖˇ;
.ÿvitô tSm;ô√roÖ n pÿi[ tôgÁO "Ö s; ih vrÿ" sÖhßÿmSyÖ p[itÿghO ItM.vtIôy'
vrÄ îitÿ b[yU ;ôdq;ôNy;MbÿyU[ ;idôyMmmeitô tq;ÿSyÖ
tTsÖhßÖmp[iÿ tgOhItM.vTyu‡.ytEÖnI Sy;ôˇd;ÿ¸rNytEÖnI
Sy;ÿTsÖhßÿMpÖrSt;ôdte …Ö mitô ywv vrÿ" kLy;ô,I ÂÄpsÿmı O ;ô s; Sy;ôTs;
ih vrÄ" smÿı O ‰wÖ t;muˇrÿ ,Äe ;¶Iÿ/M[ py;ô,R Iy;ÿhvÖnIyÖSy;Ntÿe {o,klÖxmvÿ
`[;py ‡eÖ d; …jÿ`[ kÖlxÿMmÁû®u /;ÿr;Ö pyÿSvÖTy; Tv;ÿ ivxÖÆNTvNdÿv"
smû{u …mÿv …sN/ÿv"Ö s; m;ÿ sÖhßÖ a; .ÿj pÖj[ y;ÿ pÖx…u .ÿ" sÖh punmÖ ;R
ivÿxt;{Ö…y·ritÿ pÖj[ yÖvw nw Mÿ pÖx.u Iÿ rÄYy; smÿ/yR it
pÖj[ ;v;ÿNpxûmu ;nÿ…[ yôm;N.ÿvitô y EÖv' vedÖ ty;ÿ sÖh;¶Iÿ/M[ pÖrTe yÿ
pûru St;ÿTpÖt[ ICy;ô' itœÿNTy;' ju¸y;‡du.û ; …jÿGyqûnu R pr;ÿ jyeqeÖ n pr;ÿ
…jGye ktÖríÖnnw oôirN{ÿí iv„,oÖ ydpÿSpO/qe ;' ]Ö/e ; sÖhß'Ö iv
442
tdÿrw yeq;ô…mitÿ ]e/;iv.Öˇ_' vw i]ÿr;Ö]e sÖhßÿ˝ s;hÖßImÖve nw ;Ã' kroit

sÖhßÿSywvÖ nw ;ôMm;];Ã' kroit ÂÄp;…,ÿ juhoit ÂÄprw veÄ nw ;ô˝ smÿ/yR itô tSy;ÿ
¨poôTq;yÖ k,ÖmR ; jÿp‡Öe id@ºÖ rNteåidÿtÖe srÿSvitô ip[yeÖ p[ye …ÿ sô mihô
iv≈ÿTu yÖte ;inÿ te a…flyÖe n;m;ÿin su’ û tÿMm; dÖve We uÿ b[tU ;ôiditÿ dÖve >e yÿ
EÖvnw mÖ ; vÿde yÖTyNvÿne ' dÖve ; bÿ?u yNte –6–
sÖhß Ö tÖ MÖ y;ÿ vw yjÿm;n" suvgÖ | loôkmÿie tô swn˝Ã suvgÖ | loôk˘ gÿmyitô

s; m;ÿ suvgÖ | loôk˘ gÿmyÖ Te y;ÿh suvgÖ mR veÖ nw 'Ã loôk˘ gÿmyitô s; m;ô
Jyoitÿ„mNt' loôk˘ gÿmyÖ Te y;ÿhÖ Jyoitÿ„mNtmÖve nw 'Ã loôk˘ gÿmyitô s; m;ô
sv;ôNR pu<y;ÃL\ loôk;NgÿmyÖ Te y;ÿhÖ sv;ÃnR veÖ nw MÖ pu<y;ÃL\ loôk;Ngÿmyitô s; m;ÿ
p[itôœ;' gÿmy p[jÖ y;ÿ pÖx…u .ÿ" sÖh punmÖ ;R ivÿxt;{Ö…y·ritÿ
pÖj[ yÖvw nw Mÿ pÖx.u Iÿ rÄYy;Mp[itÿ œ;pyit p[jÖ ;v;ÿNpxûmu ;nÿ…[ yôm;N.ÿvitô y EÖv'
vedÖ t;mÖ¶I/eÿ v; bÖ˜[ ,ÿe v;ô ho]ÿe voÌ;ô]e v;ÿ?vÖyvR eÿ v; d¥;TsÖhßÿmSyÖ
s; dÖˇ; .ÿvitô sÖhßÿmSyÖ p[itÿghO ItM.vitô ySt;mivÿ√;Np[itgûO ;itô
t;Mp[itÿ gOIy;ôdk e ;ÿ…sô n sÖhßÖmk e ;Ã' Tv; .ûtU ;Mp[itÿ gO;…mô n
sÖhßÖmk e ; m; .ûtU ; ivÿxÖ m; sÖhßÖ…mTye‡k;ÿmvÖe nw ;ÿM.ûtU ;Mp[itÿ gO;itô
n sÖhß'Ö y EÖv' vedÿ Syoôn;…sÿ sûWu d;ÿ sûx u ve ;ÿ Syoôn; m; ivÿx suWû d;ô
m; ivÿx sûx u ve ;ô m; ivôxTe y;ÿh Syoônvw nw ˝ÿ sûWu d;ÿ suxû ve ;ÿ .UTû v;ivÿxitô
nwn˝ÿ ihn‚St b[˜v;ôidnoÿ vd≤Nt sÖhßÃ˝ shßtÖMyNvÖte I3
sÿhßtÖmI˝ sÖhß;3…mitô yTp[;cIÿmTu sûjO Te sÖhßÿ˝
shßtÖMyiNvÿy;ôˇTsÖhßÿmp[D;ô]˝ sÿvu gÖ | loôk˘ n p[
j;ÿnIy;Tp[tÖ IcIômTu sOjÿ itô t;˝ sÖhßÖmnÿu pÖy;Rvtÿ tR eÖ s; pÿj[ ;nÖtI suvÿ gÖ |
loôkmeiÿ tô yjÿm;nmÖ>yuTsÿjO it ≤=ôpe[ sÖhßÖMp[ j;ÿyt ¨ˇÖm; nIôyteÿ
443
p[qmÖ ; dÖve ;NgCÿzit –7–
ai]ÿrdd;ôd*v;ÃyR pÖj[ ;Mpû]u k;ÿm;yÖ s ·rÿ·rc;ônoÿåmNytÖ invIÃyR "R ≤x…qôlo

y;ôty;ÿm;ô s EÖt' cÿtrU ;Ö]mÿpXyÖˇm;hÿrˇÄ ne ;ÿyjtÖ ttoô vw tSyÿ cÖTv;roÿ
vIôr; a;j;ÿyNtÖ suhoÿt;ô sUÌÿ ;t;ô Svÿ?vyû"Ru sus.ÿ ye oô y EÖv'
ivô√;˝íÿtrU ;Ö],e Ö yjÿt a;Syÿ cÖTv;roÿ vIôr; j;ÿyNtÖe suhoÿt; sUÌÿ ;t;ô
Svÿ?vyu"Rû sus.ÿ ye oô ye cÿt…u vô˝R x;" pvÿm;n; b[˜vcÖsR ' t¥ ¨Ö¥NtÖ"
Stom;ô" ≈I" s;i]ÿ˝ ≈Öı;dÿve 'Ö yjÿm;n' cÖTv;·rÿ vIôy;R…Ã ,Ö nop;ÿnmÖNtejÿ
î≤N{ÖyMbÿ˜[ vcRsÖ mÖ•;¥Ö˝ s
EÖt;˝íÖtru íÄ tu∑ÿ om;ôNTsom;ÿnpXyÖˇ;n;hÿrˇÄ rw yÄ jtÖ tejÿ EÖv
pÿq[ mÖ ne ;v;ÿ®Nıe≤N{Öy' i√ôtIyenÿ b[˜vcÖsR ' tûtO Iyÿne ;ô•;¥Ã' ctûqu nRe Ö y EÖv'
ivô√;˝íÖtru íÄ tu∑ÿ om;ôNTsom;ÿn;ôhrÿitô twyjR tÿ Öe tejÿ EÖv pÿqÖ[ men;vÿ ®Nı
î≤N{Öy' i√ôtIyÿne b[˜vcÖsR ' tûtO Iyÿne ;ô•;¥Ã' ctûqu nRe Ö
y;mÖve ;i]ôA≤≥ ıÖm;›oRˇô ;mevÖ yjÿm;n; A›oit –8–
jÖmdÿ…¶ô" pui∑ÿk;mítUr;Ö],e ;ÿyjtÖ s EÖt;NpoW;ÿ˝ apu„yÖˇSm;ÿTp≤lôt*

j;mÿd…¶y*ô n s' j;ÿn;te EÖt;nÖve poW;ÿNpu„yitô y EÖv' ivô√;˝ítUr;Ö],e Ö
yjÿte puro@;ô≤xNyÿ ¨pÖsdoÿ .v≤Nt pÖxvoô vw pÿru oÖ@;xÿ" pÖxnU veÖ ;vÿ
®ÖNıeå•ô' vw purÿ oÖ@;xoå•ÿmvÖe ;vÿ ®Nıeå•;ôd" pÿxmûu ;N.ÿvitô y EÖv'
ivô√;˝íÿtrU ;Ö],e Ö yjÿte –9–
sÖv' TÖ sÖro v; îÖdmek¡ a;sIôTsoÿåk;mytÖtNRU TsOjÿ yÖe ie tô s

EÖtMpÿçr;Ö]mÿpXyÖˇm;hÿrˇÄ ne ;ÿyjtÖ ttoô vw s AûtnU sÿ jO tÖ y EÖv'
444
ivô√;Npÿçr;Ö],e Ö yjÿteÖ p[vw j;ÿyteÖ t Aûtvÿ" sû∑O ; n Vy;vÿtNR tÖ t

EÖtMpÿçr;Ö]mÿpXyÖNtm;hÿrNÄ ten;ÿyjNtÖ ttoô vw te Vy;vÿtNR tÖ y EÖv'
ivô√;Npÿçr;Ö],e Ö yjÿtÖe iv p;ôPmn;ô .[;tÿVO yÖ,e ;vÿttR eÖ s;vÃsR ie n"
x*cÖye oÿåk;myt pxûmu ;NTSy;ô…mitô s EÖtMpÿçr;Ö]m;hÿrˇÄ ne ;ÿyjtÖ ttoô vw
s sÖhßÿMpÖxNU p[;“oô¥ EÖv' ivô√;Npÿçr;Ö],e Ö yjÿteÖ p[ sÖhßÿMpÖxnU ;ÿ“oit
bbÖr" p[;v;ÿh…,rk;myt v;ôc" pÿv[ idôt; Sy;ô…mitô s
EÖtMpÿçr;Ö]m;hrÄˇne ;ÿyjtÖ ttoô vw s v;ôc" pÿv[ idôt;.ÿv¥Ö EÖv'
ivô√;Npÿçr;Ö],e Ö yjÿte p[vidôtvw v;ôco .ÿvTÖ yqoÿ En'
v;ôcSpitô·rTy;ÿ¸‡rn;ÿ¢ítUr;Ö]oåitÿ·rˇ_" W@^;]û oåqÖ v; EÖW sÿMpÖi[ t yÖDo
yTpÿçr;Ö]o y EÖv' ivô√;Npÿçr;Ö],e Ö yjÿte sMpÖT[ yÿve yÖDne ÿ yjte pçr;Ö]o
.ÿvitô pçÖ v; Aûtvÿ" s'vTsÖr Aût„u vÖve sÿMvTsÖre p[itÿ itœÖTyqoô
pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ yÖDo yÖDmÖve ;vÿ ®Nıe i]ôvdO …ÿ ¶∑oômo .ÿvitô tejÿ
EÖv;vÿ ®Nıe pçdÖxo .ÿvtI≤N{ÖymevÖ ;vÿ ®Nıe s¢dÖxo
.ÿvTyÖ•;¥ÖSy;vÿ®ı‰;ô aqoô p[vw tenÿ j;yte pç…vô˝xoÿå…¶∑oômo .ÿvit
pÖj[ ;pÿtrÖe ;¢‰wÿ mh;vÖt[ v;ÿn•Ö ;¥ÖSy;vÿ®ı‰w ivêÖ…jTsvÃpR œO oåitr;Ö]o
.ÿvitô svÃSR y;ô….…jÿTyw –10–
dÖve Syÿ Tv; sivôt"u pÿs[ vÖ åÿe …ênoÿb;ô¸R >y;ÿMpû„U ,o hSt;ÿ>y;ôm; dÿd
îÖm;mÿg>O ,n[xnÖ ;mûtO SyÖ pUvRÖ a;yÿiu W ivôdqeWÿ u kÖVy; ) ty;ÿ dÖve ;"
sûtu m; bÿ.vU A
u t≥û SyÖ s;mÿNTsÖrm;ôrpÿNtI – aÖ….ô/; aÿ…sô .uvnÿ m…s
yÖNt;…sÿ /Öt;R…sô soÿå…¶' vÿêw ;nÖr˝ spÿq[ s' gCzÖ Sv;h;ÿ’t" pO…qôVy;'
yÖNt; r;@‰ÖNt;…sô ymÿno /Öt;R…sÿ /Ö®,ÿ" ’û„yw Tv;ô =em;ÿy Tv; rÄYyw Tv;ô
poW;ÿy Tv; pO…qôVyw Tv;ôNt·rÿ=;y Tv; idôve Tv;ÿ sÖte Tv;sÿte
445
Tv;ôŒSTv*Wÿ/I>ySTv;ô ivêÿ>e ySTv; .ûtU >e yÿ" –11–
ivô.mU ;ô]R ; pÖ.[ "U ipô];êoÿå…sô hyoôåSyTyoÿå…sô nroÖåSyv;Ã…R sô si¢ÿr…s

v;ôJyÿ…sô vOW;ÿ…s nOmû ,;ÿ a…sô yyûnu ;Rm;ÿSy;idôTy;n;ôMpTv;iNvÿÁ‡Ö ¶yÖe
Sv;h;ô Sv;hÿNe {;ô…¶>y;ô˝ Sv;h;ÿ pÖj[ ;pÿtyÖe Sv;h;ô ivêe>ÿ yo dÖve >e yÖ"
Sv;h;ô sv;Ã>R yo dÖve te ;ÿ>y îÖh /Oitô" Sv;hÖ‡e h iv/Oiÿ tô" Sv;hÖ‡e h r≤NtÖ"
Sv;hÖ‡e h rmÿitô" Sv;h;ô .Ur…ÿ s .uvû e Tv;ô .Vy;ÿy Tv; .iv„yÖte Tv;ô
ivêe>ÿ ySTv; .ûtU >e yoô dev;ÿ a;x;p;l; EÖt' dÖve >e yoåêÖMme/;ÿy p[o≤=ÿt'
gop;yt –12–
a;yÿn;y Sv;h;ô p[;yÿ,;yÖ Sv;hoÿ‡∂^;vû ;yÖ Sv;ho‡d(&tÿ ;yÖ Sv;h;ÿ

xUk;ôr;yÖ Sv;h;ô xU’t¡ ;yÖ Sv;h;ô pl;ÿ…yt;yÖ Sv;h;ôpl;ÿ…yt;yÖ
Sv;h;ôvLgÿtÖe Sv;h;ÿ pr;ÖvLgÿtÖe Sv;h;ÿytÖ e Sv;h;ÿ p[ytÖ e Sv;h;ô svÃSR mwÖ
Sv;h;ÿ –13–
aÖ¶yÖe Sv;h;ô som;ÿyÖ Sv;h;ÿ v;ôyveÖ Sv;h;ôp;Mmod;ÿyÖ Sv;h;ÿ sivô]e

Sv;h;ô srÿSvTyÖw Sv;he‡N{;ÿyÖ Sv;h;ô bOhSÖ ptÿyeÖ Sv;h;ÿ …mô];yÖ Sv;h;ô
v®ÿ,;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –14–
pO…û qôVyw Sv;h;ôNt·rÿ=;yÖ Sv;h;ÿ idôve Sv;h;ô sUy;ÃyR Ö Sv;h;ÿ cÖN{mÿseÖ

Sv;h;ô n=ÿ]>e yÖ" Sv;h;ô p[;Cyÿw idÖxe Sv;h;ô d≤=ÿ,;yw idôxe Sv;h;ÿ
pÖt[ ICyÿw idôxe Sv;ho‡dIÿCyw idxe Sv;hoô‡?v;Rywÿ idôxe Sv;h;ÿ idôG>y"
Sv;h;ÿv;Ntridôx;>yÖ" Sv;h;ô sm;ÿ>yÖ" Sv;h;ÿ xrŒÖ" Sv;h;ÿhor;Ö]>e yÖ"
446
Sv;h;ÿ/mR ;ôs>e yÖ" Sv;h;ô m;sÿ>e yÖ" Sv;hÖ‡tu>R yÖ" Sv;h;ÿ s'vTsÖr;yÖ
Sv;h;ô svRSÃ mwÖ Sv;h;ÿ –15–
aÖ¶yÖe Sv;h;ô som;ÿyÖ Sv;h;ÿ sivô]e Sv;h;ô srÿSvTyÖw Sv;h;ÿ pU„û ,e

Sv;h;ô bOhSÖ ptÿyeÖ Sv;h;ôp;Mmod;ÿyÖ Sv;h;ÿ v;ôyvÖe Sv;h;ÿ …mô];yÖ Sv;h;ô
v®ÿ,;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –16–
pO…û qôVyw Sv;h;ôNt·rÿ=;yÖ Sv;h;ÿ idôve Sv;h;ô¶yeÖ Sv;h;ô som;ÿyÖ Sv;h;ô

sUy;ÃyR Ö Sv;h;ÿ cÖN{mÿsÖe Sv;h;ˆÖe Sv;h;ô r;i]ÿyÖw Sv;hÖjvR eÖ Sv;h;ÿ s;ô/vÖe
Sv;h;ÿ su≤=ôTyw Sv;h;ÿ =û/u e Sv;h;ÿ≤xitôªe Sv;h;ô rog;ÿyÖ Sv;h;ÿ ihôm;yÖ
Sv;h;ÿ xIôt;yÖ Sv;h;ÿtpÖ ;yÖ Sv;h;rÿ<y;yÖ Sv;h;ÿ suvgÖ ;RyÖ Sv;h;ÿ
loôk;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –17–
.uvoÿ devÖ ;n;ô' kmÃ,R ;ÖpsÖtSR yÿ pÖQy;ÿ…sô vsÿ…u .dÖvRe …e .ÿdvRÖe tÿy; g;yÖ],e ÿ Tv;ô
zNdÿs; yunæJm vsÖNtenÿ TvÖtnRu ;ÿ hÖivW;ÿ dI=y;…m ®Ä{…e .ÿdvReÖ …e .ÿdvÖRe tÿy;ô
]w∑.ëÿ ne Tv;ô zNdÿs; yunæJm g[I„ô me,ÿ TvÖtnRu ;ÿ hÖivW;ÿ
dI=y;My;‡idôTye….ÿdvRÖe …e .ÿdvRÖe tÿy;ô j;gÿtne Tv;ô CzNdÿs; yunæJm
vÖW;R….ÿTvÖtR nRu ;ÿ hÖivW;ÿ dI=y;…mô ivêÿ…e .devRÖ …e .ÿdvRÖe tÖy;nu∑ÿ .u ne Tv;ô
zNdÿs; yunæJm xÖrd;ÿ TvÖtnRu ;ÿ hÖivW;ÿ dI=y;ôMy‡i©ÿro….dÖvRe …e .ÿdvRÖe tÿy;ô
p;¤ÿnπ Tv;ô zNdÿs; yunæJm hemNt≤x≤xôr;>y;Ã' TvÖtnRu ;ÿ hÖivW;ÿ
dI=y;ôMy;h' dIô=;mÿ®hmûtO SyÖ pàIÃ' g;yÖ],e Ö CzNdÿs;ô b[˜,ÿ ; cÖt˝R
sÖTyeåÿ /;˝ sÖTymûtO åeÿ /;m( –
mÖhImûU Wu sû]u ;m;ÿ,imôh /Oitô" Sv;he‡Ö h iv/ÿiO tô" Sv;he‡Ö h r≤NtÖ"
447
Sv;he‡Ö h rmÿitô" Sv;h;ÿ –18–
ÈÖk
' ;ôr;yÖ Sv;he‡' ’¡t;yÖ Sv;h;ô £NdÿteÖ Sv;h;ÿv£ Ö NdÿtÖe Sv;h;ô p[oqÿtÖe
Sv;h;ÿ pÖp[ o[ qÿtÖe Sv;h;ÿ gÖN/;yÖ Sv;h;ÿ `[;tô ;yÖ Sv;h;ÿ p[;,ô ;yÖ Sv;h;ÿ
Vy;ôn;yÖ Sv;h;ÿp;ôn;yÖ Sv;h;ÿ s'dIôym;ÿn;yÖ Sv;h;ÿ s'idÿt;yÖ Sv;h;ÿ
ivcûTO ym;ÿn;yÖ Sv;h;ô ivcOˇÿ ;yÖ Sv;h;ÿ pl;…yô„ym;ÿ,;yÖ Sv;h;ô
pl;ÿ…yt;yÖ Sv;hoÿ‡pr˝SyÖte Sv;ho‡prt;yÖ Sv;h;ÿ inve+yÖte Sv;h;ÿ
inivôxm;ÿn;yÖ Sv;h;ô inivÿ∑;yÖ Sv;h;ÿ inWTSyÖte Sv;h;ÿ inôWIdÿtÖe
Sv;h;ô inWÿ<,;yÖ Sv;h;ÿ…s„yÖte Sv;h;sIÿn;yÖ Sv;h;ÿ…sôt;yÖ Sv;h;ÿ
inpTSyÖte Sv;h;ÿ inôp¥ÿm;n;yÖ Sv;h;ô inpÿ•;yÖ Sv;h;ÿ x…y„yÖte Sv;h;ô
xy;ÿn;yÖ Sv;h;ÿ x…yôt;yÖ Sv;h;ÿ sMmI≤l„yÖte Sv;h;ÿ sÖMmIlÿte
Sv;h;ÿ sMmIÿ≤lt;yÖ Sv;h;ÿ SvPSyÖte Sv;h;ÿ SvpÖte Sv;h;ÿ sû¢u ;yÖ
Sv;h;ÿ p[.oTSyÖte Sv;h;ÿ pÖb[ ?u yÿm;n;yÖ Sv;h;ô p[bı uÿ ;yÖ Sv;h;ÿ
j;g·r„yÖte Sv;h;ô j;g[tÿ Öe Sv;h;ÿ j;g·rôt;yÖ Sv;h;ô xu≈WUÿ m;,;yÖ
Sv;h;ÿ Í<vÖte Sv;h;ÿ ≈ûtu ;yÖ Sv;h;ÿ vI≤=„yÖte Sv;h;ôvI=ÿm;,;yÖ
Sv;h;ô vI≤=ÿt;yÖ Sv;h;ÿ s˝h;SyÖte Sv;h;ÿ s'…ô jh;ÿn;yÖ
Sv;hoÖ‡≤∆h;ÿn;yÖ Sv;h;ÿ ivvTSyRtÖ e Sv;h;ÿ ivôvtRmÃ ;n;yÖ Sv;h;ô
ivvÿˇO ;yÖ Sv;hoÿ‡Tq;SyÖte Sv;hoô‡·ˇœÿtÖe Sv;ho‡‚Tqÿt;yÖ Sv;h;ÿ
iv/iv„yÖte Sv;h;ÿ iv/UNv;ôn;yÖ Sv;h;ô iv/ÿtU ;yÖ Sv;hoÿ‡T£˝SyÖte
Sv;hoô‡T£;mÿtÖe Sv;ho‡T£;ÿNt;yÖ Sv;h;ÿ c'£…m„yÖte Sv;h;ÿ
c'£MÖ ym;ÿ,;yÖ Sv;h;ÿ c'£…môt;yÖ Sv;h;ÿ k<@Ü…y„yÖte Sv;h;ÿ
k<@ûyÜ m;ÿn;yÖ Sv;h;ÿ k<@Ü…yôt;yÖ Sv;h;ÿ inkiW„yÖte Sv;h;ÿ
inôkWÿm;,;yÖ Sv;h;ô inkÿiWt;yÖ Sv;h;ô yd·ˇô tSmÖw Sv;h;ô y≤Tpbÿitô
448
tSmÖw Sv;h;ô yNmehiÿ tô tSmwÖ Sv;h;ô yCz’¡TkÖroitô tSmÖw Sv;h;ô retsÿ eÖ

Sv;h;ÿ p[jÖ ;>yÖ" Sv;h;ÿ pÖj[ nÿn;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –19–
aÖ¶yeÖ Sv;h;ÿ v;ôyvÖe Sv;h;ô sUy;ÃyR Ö Sv;hÖ‡tRmSÿ yûtO SyÖtmR …ÿ s sÖTymÿ…s

sÖTySyÿ sÖTymyO‡û tSyÖ pNq;ÿ a…s devÖ ;n;Ã' z;ôy;mOtSÿ yÖ n;mÖ tTsÖTy'
yÊvMp[jÖ ;pÿitôrSy‡…/ô ydÿ‚SmNv;ô…jnIÿvÖ xu."Ö Sp/ÃNR tÖe idvÖ" sUy,ReÃ Ö
ivxoôåpo vÿ,O ;Ön" pÿvte kÖVyNpÖx'u n goôp; îyÖ"R p·rÿJm; –20–
îit s¢mk;<@e p[qm" p[p;#k" 1
aq s¢mk;<@e i√tIy" p[p;#k" 2

s;ô?y; vw dÖve ;" sÿvu gÖ k R ;ÿm; EÖt˝ Wÿ@;^û ]mÿpXyôNtm;hÿrNÄ ten;ÿyjNtÖ ttoô
vw te sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNÖ y EÖv' ivô√;˝sÿ" W@^;]û m;sÿte suvgÖ mR veÖ loôk˘
yÿ≤Nt devsÖT]' vw Wÿ@;^ ]û " pÖT[ y=Ö˝ Áÿtº ;inÿ pûœO ;inô y EÖv' ivô√;˝sÿ"
W@^;]ô m;sÿte s;ô=;dÖve dÖve t;ÿ aÖ>y;roÿh≤NtÖ W@^;]ô o .ÿvitô W@±v; AûtvÖ"
W;$(pœOû ;inÿ pûœO rŸ veÄ tRnU NÖ v;roÿhNTyOtû …u .ÿ" s'vTsÖr' te sÃv' TsÖr EÖv p[itÿ
itœ≤Nt bOh{q'trÖ ;>y;Ã' yNtIÖy' v;v rÿqt' rÖ mÖs* bûhO d;ô>y;mÖve yÖNTyqoÿ
aÖnyoÿrvÄe p[itÿ itœNTyÖte e vw yÖDSy;ÿÔsÖ ;yÿnI ßutû I t;>y;ÿmvÖe suvÿ gÖ |
loôk˘ yÿ≤Nt i]ôvdO …ÿ ¶∑oômo .ÿvitô tejÿ EÖv;vÿ ®N/te pçdÖxo
.ÿvtIN{ÖymÖve ;vÿ ®N/te s¢dÖxo .vTyÖ•;¥ÖSy;vÿ®ı‰;ô aqoô p[vw tenÿ
j;yNt Ek…vô˝xo .ÿvitô p[itÿiœTy;ô aqoô ®cÿmveÖ ;TmNdÿ/te i],Övo
.ÿvitô iv…jÿTyw ]y‚S]Ö˝xo .ÿvitô p[itÿiœTyw sdohiv/;ôiR nnÿ EÖtne ÿ
W@^;]ô ,e ÿ yjer•Ö ;êÿTqI hivô/;Rn'Ö c;¶Iÿ/'[ c .vtÖSt≤ı suvÿ GÖ yRÃ'
cÖ£°vÿtI .vt" suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ smÿ∑‰; ¨ûl% U l ÿ bu›oô yUpoÿ .vitô
449
p[itÿiœTyÖw p[;çoÿ y;≤NtÖ p[;…õÿvÖ ih sÿvu gÖ oR loôk" srÿSvTy; y;≤NTyeWÖ vw

dÿve yÖ ;nÖ" pNq;ôStmÖve ;Nv;roÿhNTy;ô‡£oxÿNto
y;ôNTyvÿitRmveÖ ;Ny‚SmÿNp[itôWJyÿ p[itôœ;' gÿCz≤Nt yÖd; dxÿ xÖt'
kûv⁄ NR Tyqwkm¡ Tûu q;nÿ˝ xÖt;yû"u pu®Wÿ " xÖt≤e N{ÿy a;yÿ„u yÖve ≤e N{Öye p[itÿ
itœ≤Nt yÖd; xÖt˝ sÖhß'Ã kûv⁄ NR Tyqwkm¡ Tuû q;nÿ˝ sÖhßÿs‚Mmtoô v;
aÖs* loôkoÿåmumvÖe loôkmÖ…. jÿy≤Nt yÖdWw ;ÿMpÖm[ Iyÿte yÖd; v;ô
jIyÿre •Ä qwkm¡ Tûu q;nÖ' t≤ı tIôqmR ( –1–
k⁄sû ®uû …Ö bNdÖ a*∂;ÿlikrk;myt pxumû ;NTSy;ô…mitô s EÖt˝

sÿ¢r;Ö]m;hÿrˇen;ÿyjtÖ tenÖ vw s y;vÿNto g[;Mô y;" pÖxvÖSt;nv;ÿ®NıÖ y
EÖv' ivô√;NTsÿ¢r;Ö],e Ö yjÿteÖ y;vÿNt EÖv g[;Mô y;" pÖxvÖSt;nÖve ;vÿ ®Nıe
s¢r;Ö]o .ÿvit sÖ¢ g[;Mô y;" pÖxvÿ" sÖ¢;rÄ<y;" sÖ¢
CzNd;ÿ˝Syu.û yÖSy;vÿ®ı‰w i]ôvdO …ÿ ¶∑oômo .ÿvitô tejÿ EÖv;vÿ ®Nıe
pçdÖxo .ÿvtI≤N{ÖymevÖ ;vÿ ®Nıe s¢dÖxo .ÿvTyÖ•;¥ÖSy;vÿ®ı‰;ô aqoô
p[vw tenÿ j;yt Ek…vô˝xo .ÿvitô p[itÿiœTy;ô aqoô ®cÿmveÖ ;TmN/ÿˇe
i],Övo .ÿvitô iv…jÿTyw pç…vô˝xoÿå…¶∑oômo .ÿvit pÖj[ ;pÿtrÖe ;¢‰wÿ
mh;vÖt[ v;ÿn•Ö ;¥ÖSy;vÿ®ı‰w ivêÖ…jTsvÃpR œO oåitr;Ö]o .ÿvitô
svÃSR y;ô….…jÿTywÖ yTpÖT[ y=ÖMpUv„ReÖ vhÿ"su pOœû ;Nyÿpu yeÖ "u pÖT[ y='Ã ivêÖ…jitô
yq;ÿ dûGu /;mÿpu sÖ IdÿTyÖve mÿˇu mÖ mhÿ" Sy;ô•k
w r¡ ;Ö]íÖn Sy;ÿähO {qNtÖre
pUv„ReÖ vhÖ"sUpÿ yNtIôy' v;v rÿqt' rÖ mÖs* bûhO d;>y;mÖve n yÖNTyqoÿ
aÖnyoÿrveÄ p[itÿ itœ≤NtÖ yTp[Ty=Ã' ivêÖ…jitÿ pOœû ;Nyÿpu yÖ ≤NtÖ yq;ô p[ˇ;Ã'
dûhu e t;ôdgO vÖe tt( –2–
450
bOhSÖ pitÿrk;myt b[˜vcÖsR I Sy;ô…mitô s

EÖtmÿ∑r;Ö]mÿpXyÖˇm;hÿrˇen;ÿyjtÖ ttoô vw s bÿ˜[ vcÖSR yÿ.vÖ¥ EÖv'
ivô√;nÿ∑r;Ö],e Ö yjÿte b[˜vcRSÖ yÿve .ÿvTy∑r;Ö]o .ÿvTyÖ∑;=ÿr; g;yÖ]I
g;ÿy]Ö I bÿ˜[ vcÖsR ' g;ÿyi]ôyvw bÿ˜[ vcÖsR mvÿ ®Nıeå∑r;Ö]o .ÿvitô ctÿßoô
vw idxÖítÿßoåv;Ntridôx; idôG>y EÖv bÿ˜[ vcÖsR mvÿ ®Nıe
i]ôvdO …ÿ ¶∑oômo .ÿvitô tejÿ EÖv;vÿ ®Nıe pçdÖxo .ÿvtI≤N{ÖymÖve ;vÿ ®Nıe
s¢dÖxo .ÿvTyÖ•;¥ÖSy;vÿ®ı‰; aqoô p[vw tenÿ j;yt Ek…vô˝xo
.ÿvitô p[itÿiœTy;ô aqoô ®cÿmvÖe ;TmN/ÿˇe i],Övo .ÿvitô iv…jÿTyw
]y‚S]Ö˝xo .ÿvitô p[itÿiœTyw pç…vô˝xoÿå…¶∑oômo .ÿvit pÖj[ ;pÿtrÖe ;¢‰ÿw
mh;vÖt[ v;ÿn•Ö ;¥ÖSy;vÿ®ı‰w ivêÖ…jTsvÃpR œO oåitr;Ö]o .ÿvitô
svÃSR y;ô….…jÿTyw –3–
p[jÖ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ t;" sû∑O ;" =u/'Ö Ny;ÿyNÖ Ts EÖt'
nÿvr;Ö]mÿpXyÖˇm;hÿrˇen;ÿyjtÖ ttoô vw pÖj[ ;>yoÿåkLptÖ yihÃR pÖj[ ;" =u/'Ã
inôgCzπySuû tihÃR nvr;ô],e ÿ yjetmÖe e ih v; EÖt;s;Ã' loôk; aKlÿ¢O ;ô aqwtÖ ;"
=u/'Ö in gÿCzNtIôm;nÖve ;>yoÿ loôk;Nk¡Lpyitô t;NkLpÿm;n;NpÖj[ ;>yoånÿu
kLptÖe kLpÿNteåSm; îÖme loôk; ËjÃMR pÖj[ ;sÿu d/;it i]r;Ö],e vwÖ me ' loôk˘
k¡Lpyit i]r;ÖT]e,;ÖNt·rÿ=' i]r;Ö],e ;Öm'u loôk˘ yq;ÿ gû,u e
gû,u mÖNvSyÿTyÖve mÖve tLloôkÉ loôkmNvÿSyitô /OTy;ô a≤xÿ…qlM.;v;yÖ
Jyoitôg*Rr;yû·u ritÿ D;ôt; Stom;ÿ .vNtIôy' v;v JyoitÿrNÄ t·rÿ=Ö'
g*rÄs;v;yÿru „Äe vevÿ loôkWÉ ûu p[itÿ itœ≤NtÖ D;]Ã' pÖj[ ;n;Ã' gCzit nvr;Ö]o
.ÿvTy….pûvU mR veÖ ;‚SmÖNtejoÿ d/;itô yo Jyog;ÿmy;vIô Sy;Ts nÿvr;Ä],e ÿ
yjet p[;,Ö ; ih v; EÖtSy;/ÿtO ;ô aqÖtw SyÖ Jyog;ÿmyit
451
p[;,ô ;nevÖ ;‚SmÿNd;/;roÖt ydIôt;sû.u vR iÿ tô jIvÿTyevÖ –4–
pÖj[ ;pÿitrk;mytÖ p[ j;ÿyyÖe ie tô s EÖt' dxÿhot;rmpXyÖˇmÿjhu oôˇne ÿ

dxr;Ö]mÿsjO tÖ tenÿ dxr;Ö],e Ö p[;j;ÿyt dxr;Ö];yÿ dI≤=ô„ym;ÿ,oÖ
dxÿhot;r' ju¸y;ô∂xÿho]Övw dÿxr;Ö]˝ sÿjO teÖ tenÿ dxr;Ö],e Ö p[ j;ÿyte
vwr;Öjo v; EÖW yÖDo y∂ÿxr;Ö]o y EÖv' ivô√;Ndÿxr;Ö],e Ö yjÿte ivôr;jÿmvÖe
gÿCzit p[;j;pÖTyo v; EÖW yÖDo y∂ÿxr;Ö]o y EÖv' ivô√;Ndÿxr;Ö],e Ö yjÿtÖe
p[vw j;ÿytÖ îN{oô vw sÖdõO d™ vÖe t;ÿ….r;sIôTs n Vy;ôvtO mÿ gCzÖTs
pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖˇSm;ÿ EÖt' dÿxr;Ö]Mp[;yÿCzôˇm;hÿrˇÄ ne ;ÿyjtÖ ttoô vw
soÿåNy;….ÿdvRÖe t;ÿ….Vy;ÖvR tO mÿ gCzÖ¥ EÖv' ivô√;Ndÿxr;Ö],e Ö yjÿte
Vy;ôvtO mÿ vÖe p;ôPmn;ô .[;tÿVO ye, gCzit i]kÖk√⁄ ; EÖW yÖDo y∂ÿxr;Ö]"
kÖkT⁄ pÿçdÖx" kÖkd⁄ k eÿ …vô˝x" kÖkT⁄ ]ÿy‚S]ô˝xo y EÖv' ivô√;Ndÿxr;Ö],e Ö
yjÿte i]kÖkd⁄ veÖ sÿm;ôn;n;ÿM.vitô yjÿm;n" pçdÖxo yjÿm;n
Ek…vô˝xo yjÿm;nS]y‚S]ô˝x" purÄ îtÿr; a….cÖymR ;ÿ,o dxr;Ö],e ÿ
yjet devpûru ; EÖv pyÃhRU tÖe tSyÖ n k⁄tíÿ nÖ op;ÿVy;ô/o .ÿvitô
nwnmÿ ….ôcrÿNTStO,tu e dev;sûru ;" s'yˇÿ ; a;sÖNte dÖve ; EÖt;" dÿve purû ;
aÿpXyÖNy∂ÿxr;Ö]St;" py*ÃhR NtÖ teW;ô' n k⁄tíÿ nÖ op;ÿVy;ô/oÿå.vÖˇtoÿ devÖ ;
a.ÿvNÖ pr;sÿru ;Ö yo .[;tÿVO yv;ôNTSy;Ts dÿxr;Ö],e ÿ yjet devpûru ; EÖv
pyUhRÃ tÖe tSyÖ n k⁄tíÿ nÖ op;ÿVy;ô/o .ÿvitô .vÿTy;ôTmn;ô pr;ÿSyÖ .[;tÿVO yo
.vitô StomÖ StomÖSyopÿ‚St.Rvitô .[;tÿVO ymevÖ opÿ‚St' k⁄®te j;…ôm v;
EÖtTk¡v⁄ ≤R NtÖ y∆‰;y;ÿ˝s˝ Stomÿmpûu Te yÖ knIÿy;˝smupyÖ ≤NtÖ
ydÿ…¶∑oms;ôm;NyÖvSt;ÿ∞ pÖrSt;ÿ∞Ö .vÖNTyj;ÿ…mTv;y
i]ôvdO …ÿ ¶∑oômoÿå…¶ô∑du ;ÿ¶yÖe IWÿu .vitô tejÿ EÖv;vÿ ®Nıe pçdÖx ¨ÖKQyÿ
452
EÖNe {Ii„vÿ≤N{ÖymevÖ ;vÿ ®Nıe i]ôvdO …ÿ ¶∑oômo vÿêw dÖve IWûu pui∑ÿmvÖe ;vÿ ®Nıe
s¢dÖxoÿå…¶∑oôm" p[;jÿ ;pÖTy;suÿ tIv[soômoå•;¥ÖSy;vÿ®ı‰;ô aqoô p[vw
tenÿ j;yt Ek…vô˝x ¨ÖKQyÿ" s*ôrIWûu p[itÿiœTy;ô aqoô ®cÿmveÖ ;TmN/ÿˇe
s¢dÖxoÿå…¶∑oôm" p[;jÿ ;pÖTy;sÿpU hÖVyÿ ¨phÖvmevÖ gÿCzit
i],Öv;vÿ…¶∑oôm;vÖ….tÿ EeNÖ {IWûu iv…jÿTyw ]y‚S]ô˝x ¨ÖKQyoÿ vwêdÖve IWûu
p[itÿiœTyw ivêÖ…jTsvRpÃ œO oåitr;Ö]o .ÿvitô svRSÃ y;Ö….…jÿTyw –5–
Aûtvoô vw pÖj[ ;k;ÿm;" pÖj[ ;' n;ivÿNdNtÖ teåk;myNt pÖj[ ;˝ sÿjO me ih

pÖj[ ;mvÿ ®N/Imih p[jÖ ;' ivÿNdemih p[jÖ ;vÿNt" Sy;ômie tô t
EÖtmÿk e ;dxr;Ö]mÿpXyÖNtm;hÿrNÄ ten;ÿyjNtÖ ttoô vw te pÖj[ ;mÿsjO Nt
p[jÖ ;mv;ÿ®N/t pÖj[ ;mÿivNdNt pÖj[ ;vÿNtoå.vÖNt
Aûtvoÿå.vÖNtd;ÿtvÖR ;n;ÿm;tRvTÖ vmOtÿ nûU ;' v; EÖte pû]u ;StSm;ÿd;tÖvR ; ¨ÿCyNtÖe
y EÖv' ivô√;˝sÿ Ek;dxr;Ö]m;sÿte pÖj[ ;mÖve sÿjO Nte pÖj[ ;mvÿ ®N/te
pÖj[ ;' ivÿNdNte pÖj[ ;vÿNto .v≤NtÖ Jyoitÿritr;Ö]o .ÿvitô JyoitÿrvÄe
pûru St;ÿ∂/te suvgÖ SR yÿ loôkSy;nÿ:u y;TyÖw pOœ‰ÿ" W@Öho .ÿvitô W@±v;
AûtvÖ" W$(pœOû ;inÿ pOœû rŸ veÄ tRnU NÖ v;roÿhNTyûtO …u .ÿ" s'vTsÖr' te s'vÃ TsÖr EÖv
p[itÿ itœ≤Nt ctu…vR˝ô xo .ÿvitô ctÿ…u vR˝xTy=r; g;yÖ]I
g;ÿy]Ö Mbÿ˜[ vÖcsR ' g;ÿyi]ôy;mÖve bÿ˜[ vcÖsR e p[itÿ itœ≤Nt ctuíTv;·rô˝xo
.ÿvitô ctÿíu Tv;·r˝xd=r; i]ô∑iu gÿ≤N{Öy' i]ô∑iu P]Ö∑>u yÖve ≤e N{Öye p[itÿ
itœNTy‡∑;cTv;·rÖ˝xo .ÿvTyÖ∑;cÿTv;·r˝xd=r;Ö jgÿtIÖ j;gÿt;"
pÖxvoô jgÿTy;mÖve pÖxWu uû p[itÿ itœNTye‡k;dxr;Ö]o .ÿvitô pçÖ v;
Aûtvÿ a;tÖvR ;" pçÖt„uR vÖve ;tÖvR We uÿ s'vTsÖre pÿi[ tôœ;yÿ pÖj[ ;mvÿ
®N/teåitr;Ö];vÖ….toÿ .vt" p[jÖ ;ywÖ p·rÿghO ITyw –6–
453
EeNÖ {Öv;ôyvÖ ;g[;Nÿ gOIy;ô¥" k;ômyÿte yq;pûvU MR pÖj[ ;" k¡Lper…Ä •itÿ yÖDSyÖ vw
KlOi¢Ömnuÿ p[jÖ ;" k¡LpNte yÖDSy;KlÿiO ¢Ömnûu n k¡LpNte yq;pûvU mR veÖ pÖj[ ;"
k¡Lpyitô n Jy;y;ÿ˝s'Ö knIÿy;ônitÿ
£;mTyw‡N{v;yÖv;g[;Nÿ gOIy;d;my;ôivnÿ" p[;,ô ne Ö v; EÖW Vyÿ?O ytÖe
ySy;ômyÿit p[;,ô EeNÿ {v;yÖv" p[;,ô ne vwÖ nw ˝Ö smÿ/yR it
mw];v®Ä,;g[;Nÿ gOIrÄNyeW;Ã' dI≤=ôt;n;ÿMpÖm[ Iyÿte p[;,;p;ôn;>y;'ô v; EÖte
VyO?ÿ yNtÖe yeW;Ã' dI≤=ôt;n;ÿMpÖm[ Iyÿte p[;,;p;ôn* …mô];v®ÿ,* p[;,;p;ôn;vÖve
mÿ% u tÖ " p·rÿ hrNt a;…êÖn;g[;Nÿ gOIt;nuj;vÖroÿ…ên*ô vw dÖve ;n;ÿm;nuj;vÖr*
pÖíve ;g[MÖ pywtRÃ ;mÖ…ênÿ;vÖte Syÿ devÖ t;ô y a;ÿnju ;vÖrSt;vÖve nw mÖ g[MÖ p·rÿ
,yt" xû£ u ;g[;Nÿ gOIt gÖt≈Iÿ" p[itôœ;k;ÿmoôås* v; a;ÿidôTy" xû£ u
EÖWoåNtoåNtÿMmnû„u yÿ" …≈ôyw gÖÊv; in vÿttRÖ åe Nt;ÿdvÖe ;NtÖm; rÿ.teÖ n ttÖ"
p;pIÿy;N.vit mÖNQyÿg;[ NgOIt;….ôcrÿ•;tRp;ô]' v; EÖt¥Nmÿ‚Nqp;ô]'
mOTû yunvwÖ nw 'Ã g[;hyit t;ôjg;itRmô ;CzRTy;‡g[y,Ö ;g[;Nÿ gOItÖ ySyÿ ipôt;
ipÿt;mÖh" pu<yÖ" Sy;dqÖ t• p[;“ÿ yûu ;√;ôc; v; EÖW îÿ≤N{Öy,e Ö Vyÿ?O ytÖe ySyÿ
ipÿt; ipÿt;mÖh" pu<yoô .vÖTyqÖ t• p[;“ô oTyurÿ îvwtÖ ¥ÖDSyÖ v;…gÿvÖ
yd;ÿgy[ ,Ö o v;ôcvw nw …ÿ m≤N{Öy,e Ö smÿ/yR itô n ttÖ"
p;pIÿy;N.vTyuåû ‡KQy;ÿg;[ NgOIt;….cÖymR ;ÿ,"Ö sveWRÃ ;ô' v;
EÖtTp;];ÿ,;…m≤N{Öy' ydÿKu Qyp;ô]˝ svÃ,Re vÖw nw …ÿ m≤N{Öy,e ;itô p[ yÿ¤u πû
srÿSvTyÖ…. noÿ neiWô vSyÖ îitÿ puroÖ®c'Ã k⁄y;ô√R ;Gvw srÿSvtI
v;ôcvw nw mÖ itô p[ yÿ¤u πû m; TvT=e];ô<yrÿ,;in gÖNmeTy;ÿh mûTO yovwR
=e];ô<yrÿ,;inô tenvwÖ mûTO yo" =e];ÿ…,Ö n gÿCzit
pU,û ;RNg[h;ÿNgOIy;d;my;ôivnÿ" p[;,ô ;Nv; EÖtSyÖ xugCOÿ zitô ySy;ômyÿit
454
p[;,ô ; g[h;ÿ" p[;,ô ;nÖve ;Syÿ xûcu o muçÿ Tyutû ydIôt;sû.u vR iÿ tô jIvÿTyÖve
pU,û ;RNg[h;ÿNgOIy;ô¥ihÃR pÖjNR yoô n vWÃTRe p[;,ô ;Nv; EÖtihÃpR jÖ[ ;n;ô˝ xugCOÿ zitô
yihÃR pÖjNR yoô n vWÃiR t p[;,ô ; g[h;ÿ" p[;,ô ;nÖve pÖj[ ;n;ÿ˝ xûcu o mÿçu it
t;ôjKp[ vÿWiR t –7–
g;ôy]Ö o v; EÿNe {v;yÖvo g;ÿy]Ö Mp[;yÿ ,Ö IyÖmhÖStSm;ÿTp[;yÖ,Iyeåhÿ•Nw {v;yÖvo

gÿÁO tÖe Sv EÖvnw mÿ ;ôytÿne gO;itô ]w∑.uÿ oô vw xû£ u S]w∑.uÿ '
i√ôtIyÖmhÖStSm;ÿ‚d(√tÖ IyeåhÿHzû£ ⁄ o gOÁÿ teÖ Sv EÖvnw mÿ ;ôytÿne gO;itô
j;gÿtoô v; a;ÿgy[ ,Ö o j;gÿt' tûtO IyÖmhÖStSm;ÿˇtOû Iyeåhÿ•;g[y,Ö o gÿÁO tÖe
Sv EÖvnw mÿ ;ôytÿne gO;Tye‡t√w yÖDm;ÿp¥Ö CzNd;ÿ˝Sy;ô“oitô yd;ÿgy[ ,Ö " êo
gûÁO tÖe y]Övw yÖDmdÿx O NÖ ttÿ EÖvnw MÖ pun"Ö p[ yÿ¤u πû jgÿNmu%oô vw
i√ôtIyÿ≤S]r;Ö]o j;gÿt a;g[y,Ö o y∞ÿtqûu åRe hÿ•;g[y,Ö o gûÁO tÖe Sv
EÖvnw mÿ ;ôytÿne gO;ÖTyqoô SvmÖve CzNdoånÿu pÖy;Rvtÿ NR tÖe r;qÃt' roÖ v;
EÿNe {v;yÖvo r;qÃt' rMpçÖmmhÖStSm;ÿTpçÖmåe hÿ•Nw {v;yÖvo gÿÁO tÖe Sv
EÖvnw mÿ ;ôytÿne gO;itô b;hÃtR oô vw xû£ u o b;hÃtR ˝
WÖœmhÖStSm;ÿTWÖœåº hÿHz⁄£o gÿÁO tÖe Sv EÖvnw mÿ ;ôytÿne gO;Tye‡Ö t√w i√ôtIyÃ'
yÖDm;ÿp¥Ö CzNd;ÿ˝Sy;ô“oitô yCzû£ ⁄ " êo gûÁO tÖe y]Övw yÖDmdÿx O NÖ ttÿ
EÖvnw MÖ pun"Ö p[ yÿ¤u π i]ô∑Ñu %
u oô vw tûtO Iyÿ≤S]r;Ö]S]w∑.ÿu " xu£ û o
yTsÿ¢mÖ åe hÿHzû£ ⁄ o gûÁO tÖe Sv EÖvnw mÿ ;ôytÿne gO;ÖTyqoô SvmevÖ CzNdoånuÿ
pÖy;Rvtÿ NR tÖe v;Gv; a;ÿgy[ ,Ö o v;gÿ∑mÖ mhÖStSm;ÿd∑Ömåe hÿ•;g[y,Ö o gOÁÿ teÖ
Sv EÖvnw mÿ ;ôytÿne gO;it p[;,ô o v; EÿNe {v;yÖv" p[;,ô o
nÿvmÖ mhÖStSm;ÿ•vÖmåe hÿ•Nw {v;yÖvo gÿÁO tÖe Sv EÖvnw mÿ ;ôytÿne gO;Tye‡Ö t√w
tOtû Iy'Ã yÖDm;ÿp¥Ö CzNd;ÿ˝Sy;ô“oitô ydÿNw {v;yÖv" êo gûÁO tÖe y]Övw
455
yÖDmdÿx O NÖ ttÿ EÖvnw MÖ pun"Ö p[ yû¤u åπ qoô SvmÖve CzNdoånÿu pÖy;Rvtÿ NR te pÖqo
v; EÖtåe ?ypÿqne y≤NtÖ yeåÿ NyenNwÿ {v;yÖv;Tpÿi[ tôp¥ÖNteåNtÖ" %lûu v; EÖW
yÖDSyÖ y∂ÿxmÖ mhÿdx R mÖ åe hÿ•Nw {v;yÖvo gÿÁO te yÖDSywvÖ ;NtÃ'
gÖTv;pÿq;ôTpNq;ômipÿ yÖNTyqoô yq;ô vhIÿys; p[itôs;rÄ' vhÿ≤Nt t;ôdgO veÖ
t‡CzNd;ÿ˝SyÖNyoÿåNySyÿ loôkmÖ>yÿ?y;yÖNt;NyÖte ne vwÖ dÖve ;
Vyÿv;hy‡•wN{v;yÖvSyÖ v; EÖtd;ôytÿnÖ' y∞ÿtqûu mR hÖSt‚Smÿ•;g[y,Ö o
gOÁÿ teÖ tSm;ÿd;g[y,Ö Sy;ôytÿne nvÖmåe h•wN{v;yÖvo gOÁÿ te xû£ u SyÖ v;
EÖtd;ôytÿn' yTpÿçmmhÖSt‚Smÿ•Nw {v;yÖvo gOÁÿ teÖ tSm;ÿdNw {v;yÖvSy;ôytÿne
s¢Ömåe hÿHzû£ ⁄ o gÿÁO t a;g[y,Ö SyÖ v; EÖtd;ôytÿnÖ' yTWÖœmhÖStiSmÿHzû£ ⁄ o
gÿÁO tÖe tSm;ÿCzû£ ⁄ Sy;ôytÿnåe ∑Ömåe hÿ•;g[y,Ö o gÿÁO tÖe zNd;ÿ˝SyÖve ti√
v;ÿhyitô p[ vSyÿso ivv;ôhm;ÿ“oitô y EÖv' ved;qoÿ dÖve t;ÿ>y EÖv yÖDe
s'iÖ vdÃ' d/;itô tSm;ÿidôdmÖNyoÿåNySmÿw d/;it –8–
p[jÖ ;pÿitrk;mytÖ p[ j;ÿyyÖe ie tô s EÖt' √;ÿdxr;Ö]mÿpXyÖˇm;hÿrˇÄ ne ;ÿyjtÖ

ttoô vw s p[;j;ÿytÖ y" k;ômyÿte Ö p[ j;ÿyyÖe ie tô s √;ÿdxr;Ö],e ÿ yjetÖ p[vw
j;ÿyte b[˜v;ôidnoÿ vdNTy…¶∑oômp[;yÿ ,; yÖD; aqÖ kSm;ÿditr;Ö]" pUv"RÖ
p[ yÿJu ytÖ îitô c=ÿWu Iô v; EÖte yÖDSyÖ ydÿitr;Ö]* kÖnIinÿkÉ a…¶∑oôm*
ydÿ…¶∑oôm' pUvMRÃ p[yÔu IôrNbÿihô/;R kÖnIinÿkÉ d?yûSu tSm;ÿditr;Ö]" pUv"RÖ p[
yÿJu ytÖe c=ÿWu I EÖv yÖDe …/ôTv; mÿ?yÖt" kÖnIinÿkÖÉ p[itÿ d/itô yo vw
g;ÿy]I' Jyoitÿ"p=;ô' vedÖ JyoitÿW; .;ôs; sÿvu gÖ | loôkmeiÿ tô y;vÿ…¶∑oôm*
t* pÖ=* yeåNtÿrÃ åÄe ∑;vûKu Qy;ÿ" s a;ôTmwW; vw g;ÿy]Ö I Jyoitÿ"p=;ô y EÖv'
vedÖ JyoitÿW; .;ôs; sÿvu gÖ | loôkmeiÿ t p[jÖ ;pÿitôv;R EÖW √;ÿdxÖ/; ivihÿtoô
yd(√;ÿdxr;Ö]o y;vÿitr;Ö]* t* pÖ=* yeåNtÿråÄe ∑;vûKu Qy;ÿ" s a;ôTm;
456
pÖj[ ;pÿitôv;RvWw sNTsıÖ vw sÖT]e,ÿ SpO,oit p[;,Ö ; vw sTp[;,Ö ;nÖve

SpO,ÿ oitô sv;ÃsR ;ô' v; EÖte pÖj[ ;n;ÿMp[;,ô rw ;ÿstÖe ye sÖT]m;sÿtÖe tSm;ÿTpOCz≤NtÖ
ikmÖte e sÖ≤T],Ö îitÿ ipôy[ " p[jÖ ;n;ôm‚u Tqÿto .vitô y EÖv' vedÿ –9–
n v; EÖWoÿåNytoÿ vwê;nr" suvgÖ ;Ryÿ loôk;yÖ p[;.ÿd?ûU voR hÖ v; EÖW a;tÿt

a;sIôˇe dÖve ; EÖt' vÿêw ;nÖrMpy*ÃhR NTsuvgÖ SR yÿ loôkSyÖ p[ .UTÿ y; Aûtvoô v;
EÖtne ÿ pÖj[ ;pÿitmy;jyÖNte„v;ÿ›oRdô …/ô tÎû›oitÿ hÖ v; Aû‚Tv=ûu y EÖv'
ivô√;N√;ÿdx;ôhne Ö yjÿteÖ teåÿ ‚Sm•wczNtÖ s rsÖmhÿ vsÖNt;yÖ
p[;yÿcCzÖ¥vÃ' g[I„ô m;y*Wÿ/IvÖWR ;R>yoÿ v[Ihô IHzÖrdÿe m;Witôl*
hÿme Nt≤x≤xôr;>y;'ô tenNe {ÿMp[jÖ ;pÿitry;jyÖˇtoô v; îN{Ö
îN{oÿå.vÖˇSm;ÿd;¸r;nuj;vÖrSyÿ yÖD îitô s Áÿtº ne ;g[åe yÿjtw‡Ö W hÖ vw
kû,⁄ pÿm·ˇô y" sÖT]e pÿi[ tgûO ;itÿ pu®Wk⁄,pÖ mÿêk⁄,pÖ ' g*v;R a•'Ö yenÖ
p;]Ö,e ;•Ö‚Mb.ÿi[ tô yˇ• inô,ieR nÿjitô ttoå…/ô mlÃ' j;ytÖ Ek¡ EÖv
yÿjtÖe kw oô ih pÖj[ ;pÿitôr;›oôdR √( ;dÿxÖ r;]IÿdIR≤=ôt" Sy;ôd√( ;dÿxÖ m;s;ÿ"
s'vTsÖr" sÃv' TsÖr" p[jÖ ;pÿit" pÖj[ ;pÿitôv;RvWw EÖW hÖ Tvw j;ÿyteÖ
yStpÖsoå…/ô j;yÿte ctû/u ;R v; EÖt;‚StÖß‚Stÿßoô r;]ÿyoô
yd(√;dÿxoåpÖsdoô y;" pÿq[ mÖ ; yÖD' t;….ô" sM.ÿritô y; i√ôtIy;ÿ yÖD'
t;….ôr; r.tÖe y;StûtO Iy;ô" p;];ÿ…,Ö t;….ôinR,ieRÃ nˇ_ÖÉ y;íÿtqûu IRripô
t;….ÿr;ÖTm;nÿmNtrÄt" xÿNu /tÖe yo v; aÿSy pÖxmu ·ˇÿ m;ô˝s˝ soÿå·ˇô y"
pÿru oÖ@;xÿMmÖit„kô˝ s y" pÿ·rv;ôpMpurIÿW˝Ö s y a;JyÿMmÖ∆;nÖ˝ s
y"somÖ˝ Sved˝Ö soåipÿ hÖ v; aÿSy xIWÖ<R y;ÿ inô„pdÖ" p[itÿ gO;itô yo
√;ÿdx;ôhe p[iÿ tgOû ;itô tSm;ÿd√( ;dx;ôhne Ö n y;JyÿMp;ôPmnoô Vy;vÿÊO yw
–10–
457
Ek¡SmÖw Sv;h;ô √;>y;ô˝ Sv;h;ÿ i]ô>y" Sv;h;ÿ cÖt>u yR"Ö Sv;h;ÿ pÖç>yÖ"
Sv;h;ÿ WÖ@>± y" Sv;h;ÿ sÖ¢>yÖ" Sv;h;ÿ∑;ô>y" Sv;h;ÿ nÖv>yÖ" Sv;h;ÿ
dÖx>yÖ" Sv;hw‡ÿ k;dÖx>yÖ" Sv;h;ÿ √;dÖx>yÖ" Sv;h;ÿ ]yodÖx>yÖ" Sv;h;ÿ
ctudx
RÖ >yÖ" Sv;h;ÿ pçdÖx>yÖ" Sv;h;ÿ Wo@Öx>yÖ" Sv;h;ÿ s¢dÖx>yÖ"
Sv;h;ÿ∑;dÖx>yÖ" Sv;hw‡k;ô• …vÿ˝xÖTyw Sv;h;ô nvÿ…v˝xTyÖw
Sv;hw‡k;ô• cÿTv;·rÖ˝xtÖe Sv;h;ô nvÿcTv;·r˝xtÖe Sv;hw‡k;ô• WÖ∑‰w
Sv;h;ô nvÿW∑‰Öw Sv;hw‡k;ô•;xIôTyw Sv;h;ô nv;ÿxITywÖ Sv;hw‡k;ô•
xÖt;yÖ Sv;h;ÿ xÖt;yÖ Sv;h;ô √;>y;ÿ˝ xÖt;>y;ô˝ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ
–11–
Ek¡SmwÖ Sv;h;ÿ i]ô>y" Sv;h;ÿ pÖç>yÖ" Sv;h;ÿ sÖ¢>yÖ" Sv;h;ÿ nÖv>yÖ"

Sv;hw‡ÿ k;dÖx>yÖ" Sv;h;ÿ ]yodÖx>yÖ" Sv;h;ÿ pçdÖx>yÖ" Sv;h;ÿ
s¢dÖx>yÖ" Sv;hw‡k;ô• …vÿ˝xÖTyw Sv;h;ô nvÿ…v˝xTywÖ Sv;hw‡k;ô•
cÿTv;·rô˝xtÖe Sv;h;ô nvÿcTv;·r˝xteÖ Sv;hw‡k;ô• WÖ∑‰w Sv;h;ô
nvÿW∑‰Öw Sv;hw‡k;ô•;xIôTyw Sv;h;ô nv;ÿxITyÖw Sv;hw‡k;ô• xÖt;yÖ
Sv;h;ÿ xÖt;yÖ Sv;h;ô svÃSR mwÖ Sv;h;ÿ –12–
√;>y;ô˝ Sv;h;ÿ cÖt>u yR"Ö Sv;h;ÿ WÖ@>± y" Sv;h;ÿ∑;ô>y" Sv;h;ÿ dÖx>yô"
Sv;h;ÿ √;dÖx>yô" Sv;h;ÿ ctudx RÖ >yô" Sv;h;ÿ Wo@Öx>yÖ"
Sv;h;ÿ∑;dÖx>yÖ" Sv;h;ÿ …v˝xÖTyw Sv;h;ô∑;nÿvTyÖw Sv;h;ÿ xÖt;yÖ
Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –13–
458
i]ô>y" Sv;h;ÿ pÖç>yÖ" Sv;h;ÿ sÖ¢>yÖ" Sv;h;ÿ nÖv>yÖ" Sv;hw‡ÿ k;dÖx>yÖ"

Sv;h;ÿ ]yodÖx>yÖ" Sv;h;ÿ pçdÖx>yÖ" Sv;h;ÿ s¢dÖx>yÖ" Sv;hw‡k;ô•
…vÿ˝xÖTyw Sv;h;ô nvÿ…v˝xTyÖw Sv;hw‡k;ô• cÿTv;·rô˝xteÖ Sv;h;ô
nvÿcTv;·r˝xteÖ Sv;hw‡k;ô• WÖ∑‰w Sv;h;ô nvÿW∑‰Öw Sv;hw‡k;ô•;xIôTyw
Sv;h;ô nv;ÿxITyÖw Sv;hw‡k;ô• xÖt;yÖ Sv;h;ÿ xÖt;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw
Sv;h;ÿ –14–
cÖt>u yR"Ö Sv;h;ÿ∑;ô>y" Sv;h;ÿ √;dÖx>yÖ" Sv;h;ÿ Wo@Öx>yÖ" Sv;h;ÿ

…v˝xÖTyw Sv;h;ô W<,ÿvTyÖw Sv;h;ÿ xÖt;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ
–15–
pÖç>yÖ" Sv;h;ÿ dÖx>yÖ" Sv;h;ÿ pçdÖx>yÖ" Sv;h;ÿ …v˝xÖTyw Sv;h;ô

pçÿnvTyÖw Sv;h;ÿ xÖt;yÖ Sv;h;ô svRSÃ mÖw Sv;h;ÿ –16–
dÖx>yÖ" Sv;h;ÿ …v˝xÖTyw Sv;h;ÿ i]ô˝xtÖe Sv;h;ÿ cTv;·rÖ˝xteÖ Sv;h;ÿ

pç;ôxteÖ Sv;h;ÿ WÖ∑‰w Sv;h;ÿ s¢ÖTyw Sv;h;ÿxIôTyw Sv;h;ÿ nvÖTyw Sv;h;ÿ
xÖt;yÖ Sv;h;ô svÃSR mwÖ Sv;h;ÿ –17–
…vô˝xÖTyw Sv;h;ÿ cTv;·rô˝xteÖ Sv;h;ÿ WÖ∑‰w Sv;h;ÿxIôTyw Sv;h;ÿ

xÖt;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –18–
pÖç;ôxteÖ Sv;h;ÿ xÖt;yÖ Sv;h;ô √;>y;ÿ˝ xÖt;>y;ô˝ Sv;h;ÿ i]ô>y"

xÖt>e yÖ" Sv;h;ÿ cÖt>u yR"Ã xÖt>e yÖ" Sv;h;ÿ
459
pÖç>yÿ" xÖt>e yÖ" Sv;h;ÿ WÖ@>± y" xÖt>e yÖ" Sv;h;ÿ sÖ¢>yÿ" xÖt>e yÖ"
Sv;h;ÿ∑;ô>y" xÖt>e yÖ" Sv;h;ÿ nÖv>yÿ" xÖt>e yÖ" Sv;h;ÿ sÖhß;ÿyÖ Sv;h;ô
svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –19–
xÖt;yÖ Sv;h;ÿ sÖhß;ÿyÖ Sv;h;ôytu ;ÿyÖ Sv;h;ÿ inôytu ;ÿyÖ Sv;h;ÿ p[yÖ tu ;ÿyÖ
Sv;h;budRÃ ;yÖ Sv;h;ô NyÿbdRu ;yÖ Sv;h;ÿ smû{u ;yÖ Sv;h;ô m?y;ÿyÖ
Sv;h;Nt;ÿyÖ Sv;h;ÿ pr;Ö/;RyÖ Sv;hoô‡WseÖ Sv;h;ô Vyÿ∑u ‰Öw Sv;hoÿ‡de„yÖte
Sv;hoÿ‡¥Öte Sv;ho‡idÿt;yÖ Sv;h;ÿ suvgÖ ;RyÖ Sv;h;ÿ loôk;yÖ Sv;h;ô
svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –20–
îit s¢mk;<@e i√tIy" p[p;#k" 2
aq s¢mk;<@e tOtIy" p[p;#k" 3

p[jÖ v'Ö v; EÖtne ÿ y≤NtÖ y∂ÿxmÖ mhÿ" p;p;vÖhIy'Ö v; EÖtne ÿ .v≤Ntô
y∂ÿxmÖ mhÖyoR vw pÖj[ v'Ö yÖt;mpÿqne p[itôp¥ÿte y Sq;ô,˝u h≤NtÖ yo .[We 'Ö
Nyeitô s hIÿyteÖ s yo vw dÿxmÖ åe h•Öivv;ôKy ¨ÿphÖNytÖe s hIÿytÖe tSmÖw y
¨pÿht;yÖ Vy;hÖ tmÖve ;Nv;ôr>yÖ smÿXnûtu åe qÖ yo Vy;hÖ s" hIÿytÖe
tSm;ÿ∂xÖmåe hÿ•ivv;ôKy ¨pÿht;yÖ n VyuCyÖ‡mqoô %Lv;ÿ¸yRDÖ SyÖ vw
smÿı O ne devÖ ;" sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNyÖDSyÖ Vyÿı
O neÖ ;sÿru ;ÖNpr;ÿ.;vyÖ…•itô
yT%luû vw yÖDSyÖ smÿı O 'Ö t¥jÿm;nSyÖ y√‰ÿı O Ö' t∫â;tÿVO ySyÖ s yo vw
dÿxmÖ åe hÿ•ivv;ôKy ¨ÿphÖNytÖe s EÖv;itÿ recyitô te ye b;Á;ÿ dOxIôkvÖ"
SyuSte iv b[yUÿ ‡Ruû yidô t]Ö n ivôNdeyruÿ Nt" sdÖs;√‰uCy'Ö yidô t]Ö n
ivôNdeyguÿ hûOR pÿittn;ô VyuCy'Ö t√‰uCyÿmve ;‡qÖ v; EÖtTsÿprR ;Ö…Dy;ÿ Aû‚G."
Stÿvu NtIôy' vw spÃtR oô r;DIô y√; aÖSy;' ik˘ c;cÃ≤R NtÖ yd;ÿncOû Su tenyeÖ ˝
460
sÿprR ;ÖDI te ydÖve ik˘ cÿ v;ôc;nûcO yu dR tÖ oå?yÿ…côtR ;rÄ"

tdû.u yÿm;ôPTv;vÖ®?yo·ˇÿœ;ômie tô t;….ômnR sÿ ; StuvtÖe n v; îÖm;mÿêrÄqo
n;êÿtrIrÄq" sÖ¥" py;Ã¢R mu hRitô mnoô v; îÖm;˝ sÖ¥" py;Ã¢R mu hRitô mnÖ"
p·rÿ.ivtû‡u mqÖ b[˜ÿ vd≤NtÖ p·rÿ…mt;ô v; AcÖ" p·rÿ…mt;inô s;m;ÿin
p·rÿ…mt;inô yjU˝û „yqÖtw SyÖvw ;Ntoô n;‚Stô yd(b˜[ Ö tTpÿi[ tgO,tÖ a; cÿ=ItÖ
s pÿi[ tgÖr" –1–
bÖ˜[ vÖ ;ôidnoÿ vd≤NtÖ ik˘ √;ÿdx;ôhSyÿ p[qmÖ ne ;ˆÖ‚TvRj;ô' yjÿm;no vO¤Ö îitô
tejÿ î≤N{Öy…mitô ik˘ i√ÖtIyÖne ie tÿ p[;,ô ;nÖ•;¥Ö…mitô ik˘ tûtO IyÖne ie tô
]Iinôm;\Lloôk;initô ik˘ cÿtqûu nRe ie tô ctÿ„u pd" pÖxiU nitô ikMpÿçmÖ ne ie tô
pç;ÿ=r;MpÖ…¤…mitô ik˝ WÖœnº ie tô W@ûté iU nitô ik˝ sÿ¢mÖ ne ie tÿ sÖ¢pÿd;ô˝
xKvÿrIÖ…mitô ikmÿ∑mÖ ne Te yÖ∑;=ÿr;' g;yÖ]I…mitô ik˘ nÿvmÖ ne ie tÿ i]ôvtO ˝Ö
StomÖ…mitô ik˘ dÿxmÖ ne ie tô dx;ÿ=r;' ivôr;jÖ…mitô
ikmÿk e ;dÖxne Te yek;ÿdx;=r;' i]ô∑.u …Ö mitô ik˘ √;ÿdx
Ö ne ie tô √;dÿx;=r;Ö'
jgÿtIô…mTyetÖ ;vÖ√; aÿ‚StÖ y;vÿdtÖe ¥;vÿdvÖe ;‚StÖ tdeWÿ ;' vO¤π –2–
EW v; a;ô¢o √;ÿdx;ôho yT]ÿyodxr;Ö]" sÿm;ôn˝

Áÿtº dhÖyTR p[;yÿ ,Ö IyÿíodyÖnIyÿíÖ }yÿitr;]o .vitô ]yÿ îÖme loôk; EÖW;'
loôk;n;Öm;¢‰wÿ p[;,ô o vw pÿq[ mÖ oÿåitr;Ö]o Vy;ôno i√ôtIyoÿåp;ônStûtO Iyÿ"
p[;,;p;nod;ôn„e vÖve ;•;¥eÖ p[itÿ itœ≤NtÖ svRmÖ ;yÿyu ≤R NtÖ y EÖv'
ivô√;˝sS]yodxr;Ö]m;sÿte td;ÿ¸vû ;RGv; EÖW; ivtÿt;ô yd(√;dx;ôhSt;'
iv …Cz¡N¥ûyu NR m?yeåÿ itr;Ö]' kûy⁄ ®Ru p¡ d;sÿk
u ;
gûhO pÿtvÖe ;RKSy;ÿdpûu ·rÿ∑;CzNdoôm;n;ÿMmh;vÖt[ ' k¡v⁄ ≤R NtÖ s'ttÿ ;mÖve v;cÖmvÿ
461
®N/Ötåe nÿpu d;suk; gûhO pÿtvÖe ;RG.ÿvit pÖxvoô vw z¡Ndoôm; a•ÿMmh;vÖt[ '
ydûpu ·rÿ∑;CzNdoôm;n;ÿMmh;vÖt[ ' kûv⁄ ≤R Ntÿ pÖxWu uÿ cwvÖ ;•;¥eÿ cÖ p[itÿ itœ≤Nt
–3–
a;ôidôTy; aÿk;myNtoô.yoÿloôk R yoÿA›≥ yu ;ômie tô t EÖt'

cÿtdu x R r;Ö]mÿpXyÖNtm;hÿrNÄ ten;ÿyjNtÖ ttoô vw t
¨Ö.yoÿloôk R yoÿr;›uvÿ •Ö‚Sm˝í;ôm‚u „mÿ˝í y EÖv' ivô√;'˝ítudx R r;Ö]m;sÿt
¨Ö.yoÿrveÄ loôkyoÿA›≥ vu NTyÖ‚Sm˝í;ôm‚u „mÿ˝í ctudx R r;Ö]o .ÿvit sÖ¢
g[;Mô y; aoWÿ/y" sÖ¢;rÄ<y; ¨Ö.yIÿW;ômvÿ®ı‰Öw yTpÿr;cIn;ÿin pOœû ;inô
.vÿNTyÖmmu veÖ twloôk R mÖ…. jÿy≤NtÖ yTpÿt[ IôcIn;ÿin pûœO ;inô .vÿNtIômmevÖ
twloôk R mÖ…. jÿy≤Nt ]y‚S]Ö˝x* mÿ?yÖt Stom*ÿ .vtÖ" s;m[;Jÿ ymÖve
gÿCzNTy…/r;Öj* .ÿvtoå…/r;Öj; EÖv sÿm;ôn;n;ÿM.vNTy‡itr;Ö];vÖ….toÿ
.vtÖ" p·rÿghO ITyw –4–
pÖj[ ;pÿit" suvgÖ | loôkmÖˇw ' dÖve ; aNv;ÿyNt;n;ÿidôTy;íÿ pÖxvÖí;Nv;ÿyNÖ te

dÖve ; aÿbvu[ Ny;NpÖxnU puû ;jIÿiv„mÖ t îÖmåe Nv;GmÖ…•itô te>yÿ EÖt'
cÿtdu x R r;Ö]Mp[Ty*ÿhNt a;ÿidôTy;" pûœO "Ÿ sÿvu gÖ |
loôkm;roÿhN}yÖh;>y;ÿm‚Ö Sm\LloôkÉ pÖxNU p[Ty*ÿhNpûœO rŸ ;ÿidôTy;
aÖm‚u „m\LÃ loôk a;›RvÃ N}yÖh;>y;ÿm‚Ö Sm\LloôkÉ pÖxvoô y EÖv'
ivô√;˝sÿítudx R r;Ö]m;sÿt ¨Ö.yoÿrvÄe loôkyoÿA›≥ vu NTyÖ‚Sm˝í;ôm‚u „mÿ˝í
pûœO rŸ veÄ ;mu‚„mÃL\ loôk Aÿ›vûu ≤Ntÿ }yÖh;>y;ÿm‚Ö Sm\LloôkÉ Jyoitôg*Rr;yû·u ritÿ
}yÖho .ÿvtIôy' v;v JyoitÿrNÄ t·rÿ='Ö g*rÄs;v;yuiÿ rÖm;nÖve
loôk;nÖ>y;roÿh≤NtÖ ydÖNytÿ" pûœO ;inô SyuivRivÿv/˝ Sy;ôNm?yÿe pûœO ;inÿ
462
.v≤Nt sivv/ÖTv;y*joô vw vIôyMRÃ pûœO ;Nyojÿ EÖv vIôyMÃR m?yÖto dÿ/te

bOh{q'trÖ ;>y;Ã' yNtIôy' v;v rÿqt' rÖ mÖs* bûhO d;ô>y;mÖve yÖNTyqoÿ aÖnyoÿrvÄe
p[itÿ itœNTyetÖ e vw yÖDSy;ÿÔsÖ ;yÿnI ßûtu I t;>y;ÿmveÖ sÿvu gÖ | loôk˘ yÿ≤NtÖ
pr;ÿçoô v; EÖte sÿvu gÖ | loôkmÖ>y;roÿh≤NtÖ ye pÿr;ÖcIn;ÿin pûœO ;Nyÿpu yÖ ≤Ntÿ
p[TÖ yõ™}yÖho .ÿvit pÖT[ yvÿÂ!‰;ô aqoô p[itÿiœTy;
¨Ö.yoÿloôkR yoÿAı û≥ v± o·ˇÿœ≤NtÖ ctudÿ x
R tÖw ;St;s;'ô y; dxÖ dx;ÿ=r;
ivôr;@•Ã' ivôr;Æ@±vrÖ ;jÖvw ;•;¥Ömvÿ ®N/tÖe y;ítÿßíÖ tÿßoô idxoÿ idô+vevÃÿ
p[itÿ itœNTy‡itr;Ö];vÖ….toÿ .vtÖ" p·rÿghO ITyw –5–
îN{oô vw sÖdõO d™ veÖ t;ÿ….r;sIôTs n Vy;ôvtO mÿ gCzÖTs

pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖˇSm;ÿ EÖtMpÿçdxr;Ö]Mp[;yÿCzÖˇm;hÿrˇÄ ne ;ÿyjtÖ ttoô vw
soÿåNy;….ÿdvRÖe t;….ÿVy;Rvô tO mÿ gCzÖ¥ EÖv' ivô√;˝sÿ" pçdxr;Ö]m;sÿte
Vy;ôvtO mÿ vÖe p;ôPmn;ô .[;tÿVO ye, gCz≤NtÖ Jyoitôg*Rr;yû·u ritÿ }yÖho .ÿvtIôy'
v;v JyoitÿrNÄ t·rÿ=Ö' g*rÄs;v;yÿru „Äe vÿve loôkWÉ uû p[itÿ itœÖNTy‡sÿT]'Ö v;
EÖt¥dÿCzNdoôm' yCz¡Ndoôm; .vÿ≤NtÖ tenÿ sÖT]' dÖve t;ÿ EÖv pûœO rŸ vÿ ®N/te
pÖxHU z¡Ndoômrw ojoô vw vIôy'RÃ pOœû ;inÿ pÖxvÿXzNdoôm; aojÿSyevÖ vIôyÃeR pÖxWu uû
p[itÿ itœ≤Nt pçdxr;Ö]o .ÿvit pçdÖxo vj[oô vjÿm[ veÖ .[;tÿVO ye>yÖ" p[
hÿrNTy‡itr;Ö];vÖ….toÿ .vt î≤N{ÖySyÖ p·rÿghO ITyw –6–
îN{oô vw ≤xÿ…ql îÖv;pÿi[ tiœt a;sIôTsoåsÿru >e yoå…b.ÖTe s

pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖˇSm;ÿ EÖtMpÿçdxr;Ö]' vjÖM[ p[;yÿCzÖˇne ;sÿru ;Npr;Ö.;Vyÿ
ivô…jTyÖ …≈yÿmgCzd…¶ô∑tu ;ÿ p;ôPm;nÖ' inrÿdht pçdxr;Ö],e *joô
blÿ…m≤N{Öy' vIôymRÃ ;ôTm•ÿ/ˇÖ y EÖv' ivô√;˝sÿ" pçdxr;Ö]m;sÿte
463
.[;tÿVO y;nÖve pÿr;Ö.;Vyÿ ivô…jTyÖ …≈yÃ' gCzNTy…¶ô∑tu ;ÿ p;ôPm;nÖ' indRhÃ Nte

pçdxr;Ö],e *joô blÿ…m≤N{Öy' vIôymÃR ;ôTmNdÿ/t EÖt; EÖv pÿxVÖ y;ÿ" pçÿdxÖ
v; aÿ/mR ;ôsSyÖ r;]ÿyoå/Rm;sÖx" s'vÃ TsÖr a;ÿPyte s'vTsÖrMpÖxvoånûu p[
j;ÿyNteÖ tSm;ÿTpxÖVy;ÿ EÖt; EÖv sÿvu GÖ y;Ã"‹ pçÿdxÖ v; aÿ/mR ;ôsSyÖ
r;]ÿyoå/Rm;sÖx" s'vÃ TsÖr a;ÿPyte s'vTsÖr" sÿvu gÖ oR
loôkStSm;ÿTsuvGÖ y;RÃ Jyoitôg*Rr;yû·u ritÿ }yÖho .ÿvtIôy' v;v
JyoitÿrNÄ t·rÿ=' g*rÄs;v;yuiÿ rm;nÖve loôk;nÖ>y;roÿh≤NtÖ ydÖNytÿ" pûœO ;inô
SyuivRivÿv/˝ Sy;ôNm?yÿe pûœO ;inÿ .v≤Nt sivv/ÖTv;y*joô vw
vIôyMÃR pûœO ;Nyojÿ EÖv vIôyMÃR m?yÖto dÿ/te bOh{q'trÖ ;>y;Ã' yNtIôy' v;v
rÿqt' rÖ mÖs* bOhû d;ô>y;mÖve yÖNTyqoÿ aÖnyoÿrvÄe p[itÿ itœNyetÖ e vw
yÖDSy;ÿÔsÖ ;yÿnI ßûtu I t;>y;ÿmvÖe sÿvu gÖ | loôk' yÿ≤NtÖ pr;ÿçoô v; EÖte
sÿvu gÖ | loôkmÖ>y;roÿh≤NtÖ ye pÿr;ÖcIn;ÿin pûœO ;Nyÿpu yÖ ≤Ntÿ p[TÖ yõ™}yÖho
.ÿvit pÖT[ yvÿÂ!‰;ô aqoô p[itÿiœy; ¨Ö.yoÿloôk R yoÿAı ≥û v± o·ˇÿœ≤NtÖ
pçÿdxÖtw ;St;s;ô' y; dxÖ dx;ÿ=r; ivôr;@•'Ã ivôr;Æ@±vrÖ ;jÖvw ;•;¥Ömvÿ
®N/tÖe y;" pçÖ pçÖ idxoÿ idô+vÿve p[itÿ itœNTy‡itr;Ö];vÖ….toÿ .vt
î≤N{ÖySyÿ vIôySRÃ y pÖj[ ;ywÿ pxûnU ;Mp·rÿghO ITyw –7–
p[jÖ ;pÿitrk;myt;•;ôd" Sy;ô…mitô s EÖt˝

sÿ¢dxr;Ö]mÿpXyÖˇm;hÿrˇen;ÿyjtÖ ttoô vw soÿå•;ôdoÿå.vÖ¥ EÖv'
ivô√;˝sÿ" s¢dxr;Ö]m;sÿtåe •;ôd; EÖv .ÿv≤Nt pç;ôho .ÿvitô pçÖ v;
Aûtvÿ" s'vTsÖr Aût„u vÖve s'vÃ TsÖre p[itÿ itœÖNTyqoô pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ
yÖDo yÖDmevÖ ;vÿ ®N/Ötåe sÿT]'Ö v; EÖt¥dÿCzNdoôm' yCzÿNdoôm; .vÿ≤NtÖ tenÿ
sÖT]' dÖve t;ÿ EÖv pûœO rŸ vÿ ®N/te pÖxHU z¡Ndoômrw ojoô vw vIôy| pûœO ;inÿ
464
pÖxvÿXzNdoôm; aojÿSyÖve vIôypRÃe x Ö Wu uû p[itÿ itœ≤Nt s¢dxr;Ö]o .ÿvit

s¢dÖx" pÖj[ ;pÿit" p[jÖ ;pÿtrÖe ;¢‰;ÿ aitr;Ö];vÖ….toÿ .vtoôå•;¥ÿSyÖ
p·rÿghO ITyw –8–
s; ivôr;Æ@±v£ Ö My;ÿitœÖdb( ˜[ ,ÿ ; dÖve „e v•Öne ;sÿru We uû te dÖve ;

aÿk;myNtoô.yÖ˝ s' vÿÔO Imihô b[˜Ö c;•Ö' ceitô t EÖt; …vÿ˝xÖit˝
r;]IÿrpXyÖNttoô vw t ¨Ö.yÖ˝ smÿvÔO tÖ b[˜Ö c;•Ã' c
b[˜vcÖ…R snoÿå•;ôd; aÿ.vÖNy EÖv' ivô√;˝sÿ EÖt; a;sÿt ¨Ö.yÿmveÖ s'
vÿÔO tÖe b[˜Ö c;•Ã' c b[˜vcÖ…R snoÿå•;ôd; .ÿv≤NtÖ √π v; EÖte ivôr;j*ô
tyoÿrveÄ n;n;ô p[itÿ itœ≤Nt …vô˝xo vw pu®Wÿ o dxÖ hSTy;ÿ aÖõg™ l u yÿ oô
dxÖ p¥;ô y;v;ÿnveÖ pu®Wÿ SÖ tm;ôPTvo·ˇÿœ≤NtÖ Jyoitôg*Rr;yû·u rÖitÿ }yÖh;
.ÿvNtIôy' v;v JyoitÿrNÄ t·rÿ=Ö' g*rÄs;v;yÿiu rÖm;nevÖ
lok;nÖ>y;roÿhNTy….pûvU | }yÖh; .ÿvNTy….pûvU mR veÖ sÿvu gÖ 'R
loôkmÖ>y;roÿh≤NtÖ ydÖNytÿ" pOœû ;inô SyuivRivÿv/˝ Sy;ôNm?yÿe pûœO ;inÿ
.v≤Nt sivv/ÖTv;y*joô vw vIôyMRÃ pûœO ;Nyojÿ EÖv vIôyMRÃ m?yÖto dÿ/te
bOh{q'trÖ ;>y;Ã' yNtIôy' v;v rÿqt' rÖ mÖs* bûhO d;ô>y;mÖve yÖNTyqoÿ aÖnyoÿrvÄe
p[itÿ itœNTyetÖ e vw yÖDSy;ÿÔsÖ ;yÿnI ßutû I t;>y;ÿmvÖe suvÿ gÖ | loôk˘ yÿ≤NtÖ
pr;ÿçoô v; EÖte sÿvu gÖ | loôk
ô mÖ>y;roÿh≤NtÖ ye pÿr;ÖcIn;ÿin pûœO ;Nyÿpu yÖ ≤Ntÿ
p[TÖ yõ(}yÖho .ÿvit pÖT[ yvÿÂ!‰;ô aqoô p[itÿiœy;
¨Ö.yoÿloRk ô yoÿAı≥û v± o·ˇÿœNTy‡itr;Ö];vÖ….toÿ .vto
b[˜vcRsÖ Sy;ô•;¥ÿSyÖ p·rÿghO ITyw –9–
aÖs;v;ÿidôTyoÿå‚Sm\Lloôk a;ÿsIôˇ' dÖve ;" pûœO "Ÿ pÿ·rôgÁO ÿ suvgÖ |

465
loôkmÿgmyÖNprÿrw vÄ St;ôTpyÃgR O ≤Ndv;k°ôTyÃnRe suvgÖ Re loôkÉ

p[TyÿSq;pyÖNprÿ"w pÖrSt;ôTpyÃgR O NpûœO ®Ÿ pÄ ;v;ÿrohÖNTs v;
aÖs;v;ÿidôTyoÿåmu‚„m\LÃ loôkÉ prÿ®w .ÖytÖ" p·rÿghO Itoô yTpûœO ;inô .vÿ≤Nt
suvgÖ mR veÖ twloôk R ˘ yjÿm;n; y≤NtÖ prÿrw vÄ St;ôTp·rÿ gO≤Nt idv;k°ôTyenRÃ
suvgÖ Re loôkÉ p[itÿ itœ≤NtÖ prw"ÿ pÖrSt;ôTp·rÿ gO≤Nt pûœO ®Ÿ pÖ ;vÿroh≤NtÖ yTprÿe
pÖrSt;ô• Syu" pr;ÿç" suvgÖ ;RLloôk;…•„pÿ¥re NÄ ydÖvSt;ô• Syu" pÖj[ ;
indÃhR ye ru …Ä .toÿ idv;k°ôTyÃMR prÿ"s;m;no .v≤Nt suvgÖ R EÖvnw ;\LÃ loôk
¨ÿ.yÖ tÖ" p·rÿ gO≤NtÖ yjÿm;n;ô vw idôv;k°ôTyÃ˝R s'vTsÖr"
prÿ"s;m;noôå….toÿ idv;k°ôTyÃMR prÿ"s;m;no .v≤Nt s'vTsÖr EÖvo.ÖytÖ"
p[itÿ itœ≤Nt pOœû ' vw idÿv;k°ôTyRMÃ p;ôêRe prÿ"s;m;noôå….toÿ
idv;k°ôTyÃMR prÿ"s;m;no .v≤NtÖtSm;ÿdiÖ .tÿ"pûœO Mp;ôêRe .U…yÿœ;ô g[h;ÿ gOÁNtÖe
.U…yÿœ˝ xSyte yÖDSywvÖ tNmÿ?yÖto gÖ‚[ Nq' gÿQ[ nÖNTyivÿß˝s;y sÖ¢
gOÁÿ Nte sÖ¢ vw xIÿW<RÖ y;ÿ" p[;,Ö ;" p[;,ô ;nÖve yjÿm;neWu d/itô
yTpÿr;ÖcIn;ÿin pûœO ;inô .vÿNTyÖmmu veÖ twloôk R mÖ>y;roÿh≤NtÖ yidôm' loôk˘ n
p[Tÿ yvÖrohÿye ®uû √;ô m;¥eyÿ yûu jR mÿ ;n;ô" p[ v;ÿ mIyerNÄ yTp[tÿ IôcIn;ÿin pûœO ;inô
.vÿNtIômmÖve twloRk ô MpÖT[ yvÿrohÖNTyqoÿ aÖ‚Sm•Öve loôkÉ p[itÿ
itœÖNTynÿNu m;d;ôy‡e N{oô v; apÿi[ tiœt a;sIôTs pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖˇSm;ÿ
EÖtmek ÿ …v˝xitr;Ö]Mp[;yÿCzÖˇm;hÿrˇÄ ne ;ÿyjtÖ ttoô vw s p[TyÿitœÖ¥e
bÿhyu ;ôijnoåpÿi[ tiœt;ô" SyuSt Eÿk…v˝xitr;Ö]m;ÿsIrÄN√;dÿxÖ m;s;ô"
pçÖtvR SÖ ]yÿ îÖme loôk; aÖs;v;ÿidôTy Eÿk…vô˝x EÖt;vÿNtoô vw
dÿve loôk;Ste„vevÖ yÿq;pûvU MR p[itÿ itœNTyÖ‡s;v;ÿidôTyo n VyÿroctÖ s
pÖj[ ;pÿitômpu ;ÿ/;vÖˇSm;ÿ EÖtmÿk e …v˝xitr;Ö]Mp[;yÿCzÖˇm;hÿrˇÄ ne ;ÿyjtÖ
ttoô vw soÿåroctÖ y EÖv' ivô√;˝sÿ Ek…v˝xitr;Ö]m;sÿtÖe rocÿNt
466
EÖvkw iv˝xitr;Ö]o .ÿvitô ®Gv; Eÿk…vô˝xo ®cÿmvÖe gÿCzÖNTyqoÿ

p[itôœ;mÖve pÿi[ tôœ; Áÿk
º …vô˝xoÿåitr;Ö];vÖ….toÿ .vto b[˜vcRsÖ SyÖ
p·rÿghO ITyw –10–
aÖv;Rõy( DÖ " s' £;ÿmTvÖm„u m;ôd…/ô m;mÖ…. ) AWIÿ,;Ö' y" pûru oihÿt" –
indÃvRe Ö' invIÃrR ' ’ûTv; iv„k¡N/' t‚SmÿNhIyt;ô' yoÿåSm;N√πi∑ÿ ) xrIÿr'
yDxmÖl' k⁄sIÿdÖ' t‚SmÿNTsIdtuû yoÿåSm;N√πi∑ÿ – yDÿ yÖDSyÖ yˇejSÖ tenÖ
s' £;ÿmÖ m;mÖ…. ) b[;˜ô ,Ö ;nû‚O Tvjoÿ dÖve ;NyÖDSyÖ tpÿs; te sv;ôhm; ¸ÿve
– îÖ∑ne ÿ pÖKvmupÿ te ¸ve sv;ôhm( ) s' tÿe vOÔe su’tû ˝ sMpÖj[ ;MpÖxnU (
–
pÖWw[ ;NTs;ÿ…m/Öne Ir;ÿ`;ôr;v;Jyÿ.;g;ôv;≈ÿtu MpÖT[ y;≈ÿtu mÖ ; Íÿ,;…m te )
pÖy[ ;ôj;ônyûU ;ôj;NTiSvÿ∑’Ö tÖ…m@;ÿm;ô≤xWÖ a; vÿÔO eÖ suv"ÿ – aÖ…¶neN{ÿ,e Ö
somÿne Ö srÿSvTy;ô iv„,ÿnu ; dÖve t;ÿ…." ) y;ôJy;ônvuû ;ôKy;ÿ>y;ômpu ÿ te ¸ve
sv;ôh' yÖDm; dÿde tÖe vWÿ$’ ( tm( – Stûtu ˝ xÖS]Mpÿi[ tgÖr'
g[h…Ö m@;ÿm;ô≤xWÖ a; vÿÔO eÖ suv"ÿ ) pÖàIôsy'Ö ;ôj;nupÿ te ¸ve sv;ôh˝
sÿ…m∑yÖjru ; dÿdeÖ tvÿ – pÖxNU Tsûtu Mpÿru oÖ@;x;ôNTsvÿn;ôNyot yÖDm( )
devÖ ;NTseN{;ônpu ÿ te ¸ve sv;ôhmÖ…¶mÿ% u ;ôNTsomÿvtoô ye cÖ ivêÿe –11–
.ûtU M.VyÿM.ivô„y√WÖ$T( Sv;h;ô nmÖ AKs;mÖ yjuvû WR $Ö T( Sv;h;ô nmoÿ

g;yÖ]I i]ô∑Bu jgÿtIô vWÖ$T( Sv;h;ô nmÿ" pO…qôVyÿNt·rÿ=Ö' ¥*vRW$Ö T( Sv;h;ô
nmoô‡…¶v;ôyR "u sUyoRô vW$(TSv;h;ô nmÿ" p[;,ô o Vy;ônoÿåp;ôno vWÖ$T( Sv;h;ô
nmoå•Ã' ’ûiWvOiR ∑ôvWR $Ö T( Sv;h;ô nmÿ" ipôt; pû]u " p*]oô vWÖ$T( Sv;h;ô nmoô
.U.vRu "Ö suvvÖ WR $Ö T( Sv;h;ô nmÿ" –12–
467
a; meÿ gOhû ; .ÿvNÖ Tv; pÖj[ ; m a; m;ÿ yÖDo ivÿxtu vIôy;ÃvR ;n( ) a;poÿ
devÖ IyR…Ö Dy;ô m; ivÿxNtu sÖhßÿSy m; .ûmU ; m; p[ h;ÿsIt( –
a; mÖe g[hoÿ .vÖTv; pÿru oÖ®KStutÿ xÖS]e m; ivÿxt;˝ sÖmIcIÿ ) a;ôidôTy;
®Ö{; vsÿvo me sdÖSy;ÿ" sÖhßÿSy m; .ûmU ; m; p[ h;ÿsIt( –
a; m;ÿ…¶∑oômo ivÿxtûKU Qyÿí;itr;Ö]o m; ivÿxTv;ipxvRrÖ " )
itôroaÿiˆy; m;ô su¸tÿ ;ô a; ivÿxNtu sÖhßÿSy m; .ûmU ; m; p[ h;ÿsIt(
–13–
aÖ…¶n;ô tpoåNvÿ.v‡√;ôc; b[˜ÿ mÖ…,n;ÿ ÂÖp;,I‡N{ÿ,e dÖve ;Nv;tÿne

p[;,ô ;‡NTsUy,ReÃ Ö ¥;' cÖN{mÿs;ô n=ÿ];…, yÖmne ÿ ipôtNø r;D;ÿ mnû„u y;ÿNfÖlne ÿ
n;dÖye ;‡nÿjgÖr,e ÿ sÖp;RNVy;ô`,e[ ;ÿr<Ä y;NpÖx‡U Hz‰enÖ ne ÿ ptÖi],oÖ
vO„,;ê;ÿ‡nOW.Ö ,e Ö g; bÖSten;ôj; vû‚O „,n;vIÿ‡v[IiôR h,;•;ÿinô
yvÖne *Wÿ/I‡NyRgÖ o[ /ÿne Ö vnÖSptIÿ‡nudMuû brÄ,e ojRÃ' g;yi]ôy; zNd;ÿ˝…s
i]ôvtO ;ô Stom;ÿNb[;˜Ö,ne Ö v;cÿm( –14–
Sv;h;ô…/m;/Iÿt;yÖ Sv;h;ô Sv;h;/IÿtÖ' mnÿseÖ Sv;h;ô Sv;h;ô mnÿ"

p[jÖ ;pÿtyÖe Sv;h;ô k;yÖ Sv;h;ô kSmÖw Sv;h;ÿ ktÖmSmÖw Sv;h;idÿTyÖw
Sv;h;idÿTyw mÖÁÿw Sv;h;idÿTyw sum@O «ôk;yÖw Sv;h;ô srÿSvTyÖw Sv;h;ô
srÿSvTyw bOhTÖ yÿw Sv;h;ô srÿSvTyw p;vÖk;yÖw Sv;h;ÿ pû„U ,e Sv;h;ÿ pû„U ,e
pÿp[ QÖ y;ÿyÖ Sv;h;ÿ pû„U ,e nÖr…' /W;yÖ Sv;h;ô Tv∑êû Sv;h;ô Tv∑êÿ tûru Ip;ÿyÖ
Sv;h;ô Tv∑ÿe^ pu®Â Ä p;ÿy Sv;h;ô iv„,ÿvÖe Sv;h;ô iv„,ÿve in%uypRÖ ;yÖ
Sv;h;ô iv„,ÿve in.UypÖ ;yÖ Sv;h;ô svRSÃ mwÖ Sv;h;ÿ –15–
468
dÖŒ" Sv;h;ô hnÿ>U y;ô˝ Sv;ho‡œ;ÿ>y;ô˝ Sv;h;ô mu%;ÿyÖ Sv;h;ô

n;…sÿk;>y;ô˝ Sv;h;ô=I>y;ô˝ Sv;h;ô k,;Ã>R y;ô˝ Sv;h;ÿ p;ôr
îÖ=voÿåv;ôy>RÃe yÖ" p+mÿ>yÖ" Sv;h;ÿv;ôr îÖ=vÿ" p;ôy>Re yÖ" p+mÿ>yÖ" Sv;h;ÿ
xIô„,Re Sv;h;ÿ .û>U[ y;˝ Sv;h;ÿ lÖl;$;ÿyÖ Sv;h;ÿ mU›û Re Sv;h;ÿ mÖ‚St„k;ÿyÖ
Sv;h;ô kÉx>eÿ yÖ" Sv;h;ô vh;ÿyÖ Sv;h;ÿ g[Ivô ;>yÖ" Sv;h;ÿ SkÖN/e>yÖ"
Sv;h;ô k°k¡s;>yÖ" Sv;h;ÿ pO∑û I>yÖ" Sv;h;ÿ p;jÖSy;ÿyÖ Sv;h;ÿ
p;ôê;R>y;ô˝ Sv;h;ô a˝s;ÿ>y;ô˝ Sv;h;ÿ doôW>y;ô˝ Sv;h;ÿ b;ô¸>y;ô˝
Sv;h;ô jÏ;ÿ>y;ô˝ Sv;h;ô ≈o,Iÿ>y;ô ˝ Sv;hoô‡®>y;ô Sv;h;ÿœIôvŒ;ô˝
Sv;h;ô jÏ;ÿ>y;ô˝ Sv;h;ÿ .ÖsdÖe Sv;h;ÿ ≤x%Ö<@º>yÖ" Sv;h;ÿ
v;lÖ/;n;ÿyÖ Sv;h;ô<@;>y;ô˝ Sv;h;ô xep;ÿyÖ Sv;h;ô retsÿ eÖ Sv;h;ÿ
pÖj[ ;>yÖ"Sv;h;ÿ p[jÖ nÿn;yÖ Sv;h;ÿ pÖŒ" Sv;h;ÿ xÖf>É yÖ" Sv;h;ô lomÿ>yÖ"
Sv;h;ÿ TvÖce Sv;h;ô loihÿt;yÖ Sv;h;ÿ m;ô˝s;yÖ Sv;h;ô ò;vÿ>yÖ"
Sv;h;ôSq>yÖ" Sv;h;ÿ mÖ∆>yÖ" Sv;h;©π>ÿ yÖ" Sv;h;ôTmneÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw
Sv;h;ÿ –16–
aÖÔ‰Öte ;yÖ Sv;h;ÿ≤ÔsÖKq;yÖ Sv;h;ÿ ≤xitôpdÖe Sv;h;ô ≤xitÿkk⁄deÖ

Sv;h;ÿ ≤xitôrN/[;yÿ Ö Sv;h;ÿ ≤xitÿpœOû ;yÖ Sv;h;ÿ ≤xôTy˝s;ÿyÖ Sv;h;ÿ
pu„pÖk,;ÃyR Ö Sv;h;ÿ ≤xôTyoœ;ÿyÖ Sv;h;ÿ ≤xitô.v[ eÖ Sv;h;ô ≤xitÿ.sdÖe
Sv;h;ÿ êetÖ ;nÿk
U ;x;yÖ Sv;h;ôÔyÖe Sv;h;ÿ lÖl;m;ÿyÖ Sv;h;…sÿtDvÖe
Sv;h;ÿ ’„,Ötw ;yÖ Sv;h;ÿ roihtÖtw ;yÖ Sv;h;ÿ®,wtÖ ;yÖ Sv;hÖ‡e dOx;ÿyÖ Sv;h;ÿ
k°ôdxO ;ÿyÖ Sv;h;ÿ t;ôdx
O ;ÿyÖ Sv;h;ÿ sÖdx
O ;ÿyÖ Sv;h;ô ivÿsdOx;yÖ Sv;h;ô
susdÿ xO ;yÖ Sv;h;ÿ ÂÖp;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –17–
469
’û„,;yÖ Sv;h;ÿ êetÖ ;yÖ Sv;h;ÿ ipôx©;ÿyÖ Sv;h;ÿ s;ôr©;ÿyÖ Sv;h;ÿ®,Ä ;yÖ
Sv;h;ÿ g*ôr;yÖ Sv;h;ÿ bÖ.v[ eÖ Sv;h;ÿ nkûl
⁄ ;yÖ Sv;h;ô roihÿt;yÖ Sv;h;ô
xo,;ÿyÖ Sv;h;ÿ Xy;ôv;yÖ Sv;h;ÿ Xy;ôm;yÖ Sv;h;ÿ p;kÖl;yÖ Sv;h;ÿ
suÂpÖ ;yÖ Sv;h;nuÂ
ÿ p;yÖ Sv;h;ôivÂ¡p;yÖ Sv;h;ô sÂ¡p;yÖ Sv;h;ô
p[itÿÂp;yÖ Sv;h;ÿ xÖbl;ÿyÖ Sv;h;ÿ kmÖl;yÖ Sv;h;ô pOXnÿyÖe Sv;h;ÿ
pO‚XnsÖKq;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –18–
aoWÿ/I>yÖ" Sv;h;ô mUl>eÿ yô" Sv;h;ô tUl>eÿ yô" Sv;h;ô k;<@ÿ>º yÖ" Sv;h;ô
vLxe>ÿ yô" Sv;h;ô pu„pÿ>e yô" Sv;h;ô flÿ>e yÖ" Sv;h;ÿ gOhIôt>e yÖ"
Sv;h;gÿhO Ite>yÖ" Sv;h;vÿp•e>yÖ" Sv;h;ô xy;ÿn>e yÖ" Sv;h;ô svÃSR mÖw
Sv;h;ÿ –19–
vnÖSpitÿ>yÖ" Sv;h;ô mUl>eÿ yô" Sv;h;ô tUl>eÿ yô" Sv;h;ô SkN/oÿ>yô" Sv;h;ô
x;%;ÿ>yô" Sv;h;ÿ pÖ,>eR yÖ" Sv;h;ô pu„pÿ>e yô" Sv;h;ô fle>ÿ yô" Sv;h;ÿ
gOhIôt>e yÖ" Sv;h;gOhÿ Ite>yÖ" Sv;h;vÿp•e>yÖ" Sv;h;ô xy;ÿn>e yÖ" Sv;h;ÿ
≤xô∑;yÖ Sv;h;itÿ≤x∑;yÖ Sv;h;ô p·rÿ≤x∑;yÖ Sv;h;ô s˝≤xÿ∑;yÖ
Sv;ho‡æCz¡∑;yÖ Sv;h;ÿ ·rÖˇ_;yÖ Sv;h;·rÿˇ_;yÖ Sv;h;ô p[·rÿˇ_;yÖ Sv;h;ô
s˝·rÿˇ_;yÖ Sv;ho‡i{ÿˇ_;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –20–
îit s¢mk;<@e tOtIy" p[p;#k" 3
aq s¢mk;<@e ctuq"R p[p;#k" 4

bOhSÖ pitÿrk;mytÖ ≈Nmÿe dÖve ; d/IÿrNgCzÉy¡ MpuroÖ/;…mitô s EÖt'
470
cÿt…u vR˝xitr;Ö]mÿpXyÖˇm;hÿrˇen;ÿyjtÖ ttoô vw tSmÖw ≈∂Övº ;

adÿ/tÖ ;gÿCzTpuroÖ/;' y EÖv' ivô√;˝sÿítu…vR˝xitr;Ö]m;sÿtÖe ≈dÿ>e yo
mnû„u y;ÿ d/tÖe gCz¡≤Nt puroÖ/;' Jyoitôg*Rr;yû·u ritÿ }yÖh; .ÿvNtIôy' v;v
JyoitÿrNÄ t·rÿ=Ö' g*rÄs;v;yÿiu rÖm;nÖve loôk;nÖ>y;roÿhNTy….pûvU | }yÖh;
.ÿvNTy….pûvU mR veÖ sÿvu gÖ | loôkmÖ>y;roÿhNÖ Ty‡sÿT]'Ö v; EÖt¥dÿCzNdoôm'
yCz¡Ndoôm; .vÿ≤NtÖ tenÿ sÖT]' dÖve t;ÿ EÖv pOœû rŸ vÿ ®N/te pÖxHU z¡Ndoômrw ojoô
vw vIôyÃ| pûœO ;inÿ pÖxvÿXzNdoôm; aojÿSyÖve vIôyÃRe pÖxWu uû p[itÿ itœ≤Nt
bOh{q'trÄ ;>y;Ã' yNtIôy' v;v rÿqt' rÖ mÖs* bûhO d;ô>y;mÖve yÖNTyqoÿ aÖnyoÿrvÄe
p[itÿ itœNTyetÖ e vw yÖDSy;ÿÔsÖ ;yÿnI ßutû I t;>y;ÿmvÖe sÿvu gÖ | loôk˘ yÿ≤Nt
ctu…vR˝xitr;Ö]o .ÿvitô ctÿ…u vR˝xitr/Rm;ôs;" sÃv' TsÖr" s'vTsÖr"
sÿvu gÖ oR loôk" s'vÃ TsÖr EÖv sÿvu gÖ Re loôkÉ p[itÿ itœÖNTyqoô
ctÿ…u vR˝xTyÖ=r; g;yÖ]I g;ÿy]Ö I bÿ˜[ vcRsÖ ' g;ÿyi]ôyvw bÿ˜[ vcÖsR mvÿ
®N/teåitr;Ö];vÖ….toÿ .vto b[˜vcÖsR SyÖ p·rÿghO ITyw –1–
yq;ô vw mÿn„ûu y;ÿ EÖv' dÖve ; agÿ[

a;sÖNteåÿ k;myÄNÖ t;vÿitRMp;ôPm;nÿMmûTO yumpÿ hÖ TyÖ dwvIÿ˝ sÖ˝sdÃ' gCzÉmie tô
t EÖt' cÿt…u vR˝xitr;Ö]mÿpXyÖNtm;hÿrNÄ ten;ÿyjNtÖ ttoô vw
teåvÿitRMp;ôPm;nÿMmOTû yumpÿ hÖ TyÖ dwvIÿ˝ sÖ˝ sdÿmgCzÖNy EÖv'
ivô√;˝sÿítu…vR˝xitr;Ö]m;sÖtåe vÿitRmveÖ p;ôPm;nmpÖhTyÖ …≈yÃ' gCz≤NtÖ
≈IihR mÿn„uû yÿSyÖ dwvIÿ sÖ˝s‡JJyoitÿritr;Ö]o .ÿvit suvgÖ SR yÿ
lokSy;nÿ:u y;TyÖw pOœ‰ÿ" W@Öho .ÿvitô W@±v; Aûtvÿ" s'vTsÖrStMm;s;ÿ
a/Rm;ôs; Aûtvÿ" pÖi[ vXyÖ dwvIÿ˝ sÖ˝sdÿmgCzÖNy EÖv'
ivô√;˝sÿítu…vR˝xitr;Ö]m;sÿte s'vTsÖrmÖve pÖi[ vXyÖ vSyÿsI˝ sÖ˝sdÃ'
471
gCz≤NtÖ ]yÿS]y‚S]Ö˝x; aÖvSt;ÿ∫v≤NtÖ ]yÿS]y‚S]Ö˝x;"

pÖrSt;ÿT]y‚S]Ö˝xwrvÄe o.ÖvytoåvÿitRMp;ôPm;nÿmpÖhTyÖ dwvIÿ˝
sÖ˝sdÿMm?yÖto gÿCÃ z≤Nt pûœO ;inô ih dwvIÿ sÖ˝s‡Jj;ô…m v;
EÖtTk¡v⁄ ≤R NtÖ yT]yÿS]y‚S]Ö˝x; aÖNvçoô m?yeåinÿ®ˇ_o .vitô
ten;j;ÿMyU?û v;Rinÿ pûœO ;inÿ .vNTyû?U v;RXz¡Ndoôm; ¨Ö.;>y;ÿ˝ ÂÖp;>y;ÿ˝
suvgÖ | loôk˘ yÖNTy‡sÿT]'Ö v; EÖt¥dÿCzNdoôm' yCz¡Ndoôm; .vÿ≤NtÖ tenÿ
sÖT]' devÖ t;ÿ EÖv pûœ(O rŸ vÿ ®N/te pÖxHU z¡Ndoômrw ojoô vw vIôyMÃR pûœO ;inÿ
pÖxvÿXzNdoôm; aojÿSyÖve vIôyRÃe pÖxWu uû p[itÿ itœ≤NtÖ ]yÿS]y‚S]Ö˝x;
aÖvSt;ÿ∫v≤NtÖ ]yÿS]y‚S]Ö˝x;" pÖrSt;ôNm?yÿe pûœO ;NyuroÖ vw ]ÿy‚S]Ö˝x;
a;ôTm; pûœO ;Ny;ôTmnÿ EÖv t¥jÿm;n;ô" xmÃR nÁÖNteån;ÿTywR bOh{q'trÖ ;>y;Ã'
yNtIôy' v;v rÿqt' rÖ mÖs* bûhO d;ô>y;mÖve yÖNTyqoÿ aÖnyoÿrvÄe p[itÿ itœNTyÖte e
vw yÖDSy;ÿÔsÖ ;yÿnI ßûtu I t;>y;ÿmvÖe sÿvu gÖ | loôk˘ yÿ≤NtÖ pr;ÿçoô v; EÖte
sÿvu gÖ | loôkmÖ>y;roÿh≤NtÖ ye pÿr;ÖcIn;ÿin pûœO ;Nyÿpu y≤Ntÿ p[TÖ yõ™W@ÿ hÖ o
.ÿvit pÖT[ yvÿÂ!‰;ô aqoô p[itÿiœTy; ¨Ö.yoÿloRk ô yoÿAı û≥ v± o·ˇÿœ≤Nt
i]ôvtO oå…/ÿ i]ôvtO mÖ pu ÿ y≤NtÖ Stom;ÿn;ô˝ sMpÿÊyw p[.vÖ ;yÖ Jyoitÿr…¶∑oômo
.ÿvTyÖy' v;v s =yoôåSm;dÖve tenÖ =y;ô• yÿ≤Nt ctu…vR˝xitr;Ö]o
.ÿvitô ctÿ…u vR˝xitr/Rm;ôs;" s'vÃ TsÖr" s'vÃ TsÖr" sÿvu gÖ oR loôk"
s'vÃ TsÖr EÖv sÿvu gÖ Re loôkÉ p[itÿ itœÖNTyqoô ctÿ…u v˝xTy=r; g;yÖ]I
g;ÿy]Ö I bÿ˜[ vcÖsR ' g;ÿyi]ôyvw bÿ˜[ vcÖsR mvÿ ®N/te åitr;Ö];vÖ….toÿ
.vto b[˜vcÖsR SyÖ p·rÿghO ITyw –2–
Aû=; v; îÖymÿloômk;ÿsIôTs;k;ÿmyÖt*Wÿ/I….ôvnR SÖ pitÿ….ô" p[ j;ÿyyÖe ie tô

swt;‚S]ô˝xtÖ˝ r;]IÿrpXyÖˇtoô v; îÖymoWÿ/I….ôvnR SÖ pitÿ….ô" p[;j;ÿytÖ
472
ye pÖj[ ;k;ÿm;" pÖxk u ;ÿm;ô" SyuSt EÖt; a;ÿsIrÄNp[vw j;ÿyNte pÖj[ y;ÿ
pÖx…u .ÿ‡irÖy' v; aÿ=?u yÖTswt;'
ivôr;jÿmpXyÖˇ;m;ôTm‚N/ÖTv;•;¥Ömv;ÿ®NÄ ı*Wÿ/IôvnR SÖ ptIÿNpÖj[ ;MpÖxNU ten;ÿv
/RtÖ s; jÖme ;nÿMmihôm;nÿmgCzÖ¥ EÖv' ivô√;˝sÿ EÖt; a;sÿte
ivôr;jÿmvÖe ;Tm‚N/ôTv;•;¥Ömvÿ ®N/tÖe v/RNÃ te pÖj[ y;ÿ
pÖx…u .ÿjmeÖR ;nÿMmihôm;nÃ' gCz≤NtÖ Jyoitÿritr;Ö]o .ÿvit suvgÖ SR yÿ
loôkSy;nÿ:u y;TyÖw pOœ‰ÿ" W@Öho .ÿvitô W@±v; AûtvÖ" W$(pœOû ;inÿ
pûœO rŸ veÄ tRnU NÖ v;roÿhNTyûtO …u .ÿ" s'vTsÖr' te sÃv' TsÖr EÖv p[itÿ itœ≤Nt
]y‚S]ô˝x;T]ÿy‚S]ô˝xmupÿ y≤Nt yÖDSyÖ s'tTÿ y;ô aqoÿ pÖj[ ;pÿitôvRw
]ÿy‚S]ô˝x" pÖj[ ;pÿitmÖve ;rÿ.NtÖe p[itÿiœTyw i],Övo .ÿvitô iv…jÿTy;
Ek…v˝ôxo .ÿvitô p[itÿiœTy;ô aqoô ®cÿmvÖe ;TmNdÿ/te i]ôvdO …ÿ ¶ô∑∫ u vÿ it
p;ôPm;nÿmvÖe tenÖ indÃhR NÖ teåqoô tejoô vw i]ôvˇO je ÿ EÖv;TmNdÿ/te pçdÖx
îÿN{Stoômo .ÿvtIN{ÖymÖve ;vÿ ®N/te s¢dÖxo .ÿvTyÖ•;¥ÖSy;vÿ®ı‰;ô
aqoô p[vw tenÿ j;yNt Ek…vô˝xo .ÿvitô p[itÿiœTy;ô aqoô
®cÿmveÖ ;TmNdÿ/te ctu…vô˝R xo .ÿvitô ctÿ…u vR˝xitr/Rm;ôs;" sÃv' TsÖr"
sÃv' TsÖr" sÿvu gÖ oR loôk" s'vÃ TsÖr EÖv sÿvu gÖ Re loôkÉ p[itÿ itœÖNTyqoÿ EÖW
vw ivÿWvûU ;iNvÿWvûU Ntoÿ .v≤NtÖ y EÖv' ivô√;˝sÿ EÖt; a;sÿte
ctu…vô˝x;TpûœO ;Nyupÿ y≤Nt s'vTsÖr EÖv pÿi[ tôœ;yÿ devÖ t;ÿ aÖ>y;roÿh≤Nt
]y‚S]ô˝x;T]ÿy‚S]ô˝xmupÿ y≤NtÖ ]yÿ‚S]˝xÖ√w dÖve t;ÿ dÖve t;ÿSvevÖ p[itÿ
itœ≤Nt i],Övo .ÿvtIôme vw loôk;≤S]ÿ,vÖ EÖ„vÿve loôkWÉ uû p[itÿ itœ≤NtÖ
√;vÿk e …vô˝x* .ÿvtÖ" p[itÿiœTy;ô aqoô ®cÿmvÖe ;TmNdÿ/te bÖhvÿ"
Wo@Ö≤xnoÿ .v≤NtÖ tSm;ÿähÖ vÿ" p[jÖ ;suû vOW;ÿ,oÖ ydÖte e Stom;ô VyitÿWˇ_;ô
.vÿ≤NtÖ tSm;ÿidôymoWÿ/I….ôvnR SÖ pitÿ….ôVyRitÿWˇ_;ô VyitÿWJyNte pÖj[ y;ÿ
473
pÖx…u .ôyR EÖv' ivô√;˝sÿ EÖt; a;sÖtåe Klÿ¢O ;ô v; EÖte sÿvu gÖ | loôk˘
yÿNTyu∞;vÖc;≤Nh Stom;ÿnpu yÖ ≤NtÖ ydÖte ËÖ?v;R" Klû¢O ;" Stom;ô .vÿ≤Nt
Klû¢O ; EÖv sÿvu gÖ | loôk˘ yÿNTyû.u yoÿr>Äe yo loôkyoÿ" kLpte
i]ô˝xdÖte ;iS]ô˝xdÿ=r; ivôr;@•'Ã ivôr;@±ivôr;jÖvw ;•;¥Ömvÿ
®N/teåitr;Ö];vÖ….toÿ .vtoôå•;¥ÿSy p·rÿghO ITyw –3–
p[jÖ ;pÿit" suvgÖ | loôkmÖˇw ' dÖve ; yenyÿ ne Ö CzNdÖs;nuû p[;yÿÔu tÖ tenÖ n;“uvÿ Nt
EÖt; √;i]ÿ˝xtÖ˝ r;]IÿrpXyÖN√;i]ÿ˝xd=r;nû∑u gu ;nÿ∑u .u " pÖj[ ;pÿitô"
SvenvwÖ CzNdÿs; pÖj[ ;pÿitm;ôPTv;>y;ô®Áÿ suvgÖ | loôkm;ÿyNÖ y EÖv'
ivô√;˝sÿ EÖt; a;sÿtÖe √;i]ÿ˝xdÖte ; √;i]ÿ˝xd=r;nû∑u gu ;nu∑.u "
pÖj[ ;pÿitô" SvenvwÖ CzNdÿs; pÖj[ ;pÿitm;ôPTv; …≈yÃ' gCz≤NtÖ ≈IihR
mÿn„u yÿSy suvgÖ oR loôko √;i]ÿ˝xdÖte ;
√;i]ÿ˝xd=r;nu∑û Gu v;gÿn∑uû Pu sv;ÃmR veÖ v;cÿm;“uv≤NtÖ sveRÃ v;ôco vÿidôt;roÿ
.v≤NtÖ sveRÖ ih …≈y'Ö gCz¡≤NtÖ Jyoitôg*Rr;yû·u ritÿ }yÖh; .ÿvNtIôy' v;v
JyoitÿrNÄ t·rÿ=Ö' g*rÄs;v;yÿ·u rÖm;nevÖ loôk;nÖ>y;roÿhNTy….pûvU | }yÖh;
.ÿvNTy….pUvû mR veÖ sÿvu gÖ | loôkmÖ>y;roÿh≤Nt bOh{q'trÖ ;>y;Ã' yNtIôy' v;v
rÿqt' rÖ mÖs* bûhO d;ô>y;mÖve yÖNTyqoÿ aÖnyoÿrveÄ p[itÿ itœNTyetÖ e vw
yÖDSy;ÿÔsÖ ;yÿnI ßûtu I t;>y;ÿmvÖe sÿvu gÖ | loôk˘ yÿ≤NtÖ pr;ÿçoô v; EÖte
sÿvu gÖ | loôkmÖ>y;roÿh≤NtÖ ye pr;ÿcS}yÖh;nupÿ y≤Ntÿ p[TÖ yõ™}yÖho .ÿvit
pÖT[ yvÿÂ!‰;ô aqoô p[itÿiœTy; ¨Ö.yoÿloRk ô yoÿAı
û≥ v± o·ˇÿœ≤NtÖ
√;i]˝ÿxdÖte ;St;s;ô' y;‚S]ô˝x≤T]ô˝xdÿ=r; ivôr;@•Ã'
ivôr;Æ@±vrÖ ;jwvÖ ;•;¥Ömvÿ ®N/tÖe ye √π aÿhor;Ö]e EÖv te ¨Ö.;>y;ÿ˝
ÂÖp;>y;ÿ˝ suvgÖ | loôk˘ yÿNTy‡itr;Ö];vÖ….toÿ .vtÖ" p·rÿghO ITyw –4–
474
√π v;v devÿ sÖT]e √;ÿdx;ôhíwvô ]ÿy‚S]˝xdÖhíÖ y EÖv'

ivô√;˝sÿS]y‚S]˝xdÖhm;sÿte s;ô=;dÖve dÖve t;ÿ aÖ>y;roÿh≤NtÖ yq;ô
%lûu vw ≈ey;ÿn>Ö y;Â¡!" k;ômyÿtÖe tq;ÿ kroitô y¥ÿviÖ v?yÿitô
p;pIÿy;N.vitô yidô n;vÖiv?yÿit sÖdõO y™ EÖv'
ivô√;˝sÿS]y‚S]˝xdÖhm;sÿtÖe iv p;ôPmn;ô .[;tÿVO yÖ,e ;vÿtNR teåhÖ.;Rjoô v;
EÖt; dÖve ; agÖ[ a;hÿr•Ä hÖrk
e oå.ÿjtÖ ;hÖrk e SÖ t;….ôvRw te p[bÖ ;¸ÿg;›uvR NÖ y EÖv'
ivô√;˝sÿS]y‚S]˝xdÖhm;sÿte svÃR EÖv pÖb[ ;¸ÿg›O vu ≤NtÖ svÖRe
g[;mÿ,IyÖMp[;“ÿvu ≤Nt pç;ôh; .ÿv≤NtÖ pçÖ v; Aûtvÿ" s'vTsÖr Aût„u vÖve
sÃv' TsÖre p[itÿ itœÖNTyqoô pç;ÿ=r; pÖ…¤" p;¤oÿ yÖDo yÖDmÖve ;vÿ ®N/tÖe
]I<y;ÿ…êÖn;inÿ .v≤NtÖ ]yÿ îÖme loôk; EÖ„vevÿ loôkWÉ uû p[itÿ itœÖNTyqoô
]I…,Ö vw yÖDSyÿ≤e N{Öy;…,Ö t;NyÖve ;vÿ ®N/te
ivêÖ…j∫ÿvTyÖ•;¥ÖSy;vÿ®ı‰Öw svÃpR œO o .vitô svÃSR y;ô….…jÿTyÖw v;Gvw
√;ÿdx;Öho yTpurû St;ÿd√( ;dx;ôhmupÿ yeÖ ru n;ÿ¢;'ô v;cÖmpu yeÿ ®u pÖd;sÿk
u Wì ;ô'
v;KSy;ÿdpûu ·rÿ∑;d(√;dx;ôhmupÿ yNTy;ô¢;mÖve v;cÖmpu ÿ y≤NtÖ
tSm;ÿdpuû ·rÿ∑;√;ôc; vÿd;moåv;NtÖr' vw dÿxr;Ö],e ÿ pÖj[ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ
y∂ÿxr;Ö]o .vÿit pÖj[ ; EÖv t¥jÿm;n;" sOjNt EÖt;˝ hÖ v; ¨ÿd˚Ö "
x*ÿLb;yÖn" sÖT]Sy≤ıRmÃ vu ;cÖ y∂ÿxr;Ö]o y∂ÿxr;Ö]o .vÿit sÖT]Syrı‰;Rô
aqoô ydÖve pUv„ReÖ vhÿ"sûu ivloÿm i£ôytÖe tSyÖvw Ww ; x;≤Ntÿ‡√‰RnIôk; v;
EÖt; r;]ÿyoô yjÿm;n; ivêÖ…jTsh;itÿr;Ö],e Ö pUv;ô"R Wo@ÿx
sÖh;itÿr;Ö],e oˇÿr;Ö" Wo@ÿxÖ y EÖv' ivô√;˝sÿS]y‚S]˝xdÖhm;sÿtÖ EeW;Ã'
√‰nIôk; pÖj[ ; j;ÿyteåitr;Ö];vÖ….toÿ .vtÖ" p·rÿghO ITyw –5–
475
a;ôidôTy; aÿk;myNt suvgÖ | loôk…mÿy;ômie tô te sÿvu gÖ | loôk˘ n p[;j;ÿn•Ö

sÿvu gÖ | loôkm;ÿyNÖ t EÖt˝ Wÿæ$(]˝x{;ô]mÿpXyÖNtm;hÿrnÄ Nten;ÿyjNtÖ ttoô
vw te sÿvu gÖ | loôkMp[;j;ÿnNTsuvgÖ | loôkm;ÿyNÖ y EÖv' ivô√;˝sÿ"
Wæ$(]˝x{;ô]m;sÿte suvgÖ mR veÖ loôkMp[ j;ÿn≤Nt suvgÖ | loôk˘ yÿ≤NtÖ
Jyoitÿritr;Ö]o .ÿvitô JyoitÿrveÄ pûru St;ÿ∂/te suvgÖ SR yÿ loôkSy;nÿ:u y;Tyw
W@Öh; .ÿv≤NtÖ W@±v; Aûtvÿ Aût„u vÖve p[itÿ itœiNt cÖTv;roÿ .v≤NtÖ
ctÿßoÖ idxoÿ idô+vÿve p[itÿ itœÖNTy‡sÿT]Ö' v; EÖt¥dÿCzNdoôm'
yCz¡Ndoôm; .vÿ≤Nt tenÿ sÖT]' dÖve t;ÿ EÖv pûœO rŸ vÿ ®N/te pÖxHU z¡Ndoômrw ojoô
vw vIôyMÃR pOœû ;inÿ pÖxvÿXzNdoôm; aojÿSyÖve vIôyRÃe pÖxWu ûu p[itÿ itœ≤Nt
Wæ$(]˝x{;ô]o .ÿvitô Wæ$(]˝ÿ xd=r; bOhtÖ I b;hÃtR ;" pÖxvoÿ bOhTÖ ywv
pÖxnU vÿ ®N/te bOhtÖ I zNdÿs;ô˝ Sv;r;ÿJym;Xnut;Xnûvu tÖe Sv;r;ÿJy'Ö y EÖv'
ivô√;˝sÿ" Wæ$(]˝x{;ô]m;sÿte suvgÖ mR veÖ loôk˘ yÿNTy‡itr;Ö];vÖ….toÿ
.vt" suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ p·rÿghO ITyw –6–
v…sÿœo hÖtpu]ÿ oåk;myt ivôNdeyÿ pÖj[ ;mÖ…. s*ÿd;ôs;N.ÿvye …Ö mitô s

EÖtmÿk e Sm;•pç;ôxmÿpXyÖˇm;hÿrˇÄ ne ;ÿyjtÖ ttoô vw soåivÿNdt pÖj[ ;mÖ….
s*ÿd;ôs;nÿ.vÖ¥ EÖv' ivô√;˝sÿ EkSm;•pç;ôxm;sÿte ivôNdNtÿe pÖj[ ;mÖ….
.[;tÿVO y;N.v≤NtÖ ]yÿ≤S]ÖvtO oÿå…¶∑oôm; .ÿv≤NtÖ vjÿS[ yÖvw mu%˝Ö s˝
Xyÿ≤NtÖ dxÿ pçdÖx; .ÿv≤Nt pçdÖxo vj[oô vj[mÿ veÖ .[;tÿVO ye>yô" p[ hÿr≤Nt
Wo@≤xôm∂ÿxmÖ mhÿ.vR itô vjÿ[ EÖv vIôyÃ| d/itô √;dÿx s¢dÖx;
.ÿvNTyÖ•;¥ÖSy;vÿ®ı‰;ô aqoô p[vw twj;ÃyR NtÖe pOœ‰ÿ" W@Öho .ÿvitô W@±v;
AûtvÖ" W$(pœOû ;inÿ pûœO rŸ veÄ tUnR NÖ v;roÿhNTyûtO …u .ÿ" s'vTsÖr' te sÃv' TsÖr EÖv
p[itÿ itœ≤NtÖ √;dÿxk w …vô˝x; .ÿv≤NtÖ p[itÿiœTy;ô aqoô ®cÿmvÖe ;TmNdÿ/te
476
bÖhvÿ" Wo@Ö≤xnoÿ .v≤NtÖ iv…jÿTyÖw W@;ÿ…êôn;inÿ .v≤NtÖ W@±v; Aûtvÿ

Aût„u vÖve p[itÿ itœNTyU‡n;it·rôˇ_; v; EÖt; r;]ÿy ËÖn;St¥dekS¡ yÖw n
pç;ôxditÿ·rˇ_;ôSt¥∫Àysÿ IrÄ∑;cÿTv;·r˝xt ËÖn;∞Ö %lûu v;
aitÿ·rˇ_;∞ pÖj[ ;pÿitô" p[;j;ÿytÖ ye pÖj[ ;k;ÿm;" pÖxk u ;ÿm;ô" SyuSt EÖt;
a;ÿsIrÄNp[vw j;ÿyNte pÖj[Ä y;ÿ pÖx…u .ÿ‡vRrw ;Öjo v; EÖW yÖDo
ydÿk
e Sm;•pç;ôxo y EÖv' ivô√;˝sÿ EkSm;•pç;ôxm;sÿte ivôr;jÿmvÖe
gÿCzNTy•;ôd; .ÿvNTyitr;Ö];vÖ….toÿ .vtoôå•;¥ÿSyÖ p·rÿghO ITyw –7–
sÖv' TÖ sÖr;yÿ dI≤=ô„ym;ÿ,; Ek;∑Ök;y;Ã' dI=er•eWÖ ; vw sÃv' TsÖrSyÖ pàIô

ydÿk e ;∑Öktì Sy;ô' v; EÖW EÖt;˝ r;i]Ã' vsit s;ô=;dÖve sÃv' TsÖrm;ôr>yÿ
dI=NtÖ a;tÖ| v; EÖte s'vÃ TsÖrSy;ô…. dIÿ=NtÖe y Eÿk;∑Ök;y;'ô
dI=ÖNteåNtÿn;m;n;vûtO U .ÿvtoô VyÿSt'Ö v; EÖte sÃv' TsÖrSy;ô…. dIÿ=NtÖe y
Eÿk;∑Ök;y;ô' dI=ÖNteåNtn;m;n;vOtû U .ÿvt" fLgunIpU,mR ;ôse dIÿ=re NÄ mu%Ö'
v; EÖtTsÃv' TsÖrSyÖ yTf¡LgunIpU,mR ;ôso mÿ% u tÖ EÖv sÃv' TsÖrm;ôr>yÿ
dI=NtÖe tSywkvìÖ inôy;R yTs;Mmÿ~e ye ivWûvU ;NTsÖMp¥ÿte …c];pU,mR ;ôse
dIÿ=re NÄ mu%'Ö v; EÖtTsÃv' TsÖrSyÖ y≤∞ÿ];pU,mR ;ôso mÿ% u tÖ EÖv
s'vÃ TsÖrm;ôr>yÿ dI=NtÖe tSyÖ n k; cÖn inôy;R .ÿvit cturhÄ e
purû St;ÿTp*,Rm;ôSyw dIÿ=re NÄ teW;ÿmke ;∑Ök;y;Ã' £Öy" sMpÿ¥teÖ tenk wÿ ;∑Ök;' n
CzôMb$(kv⁄¡ ≤R NtÖ teW;'Ã pUvpR =Ö e sûTu y; sMpÿ¥te pUvpR =Ö Mm;s;ÿ aÖ….
sMpÿ¥NtÖe te pÿvU pR =Ö ¨·ˇÿœ≤NtÖ t;nû·u ˇœÿtÖ aoWÿ/yoô
vnÖSptÖyoånU·ˇÿœ≤NtÖ t;Nk¡Ly;ô,I k°ôitRrnU·ˇÿœTÖ yr;ÿTsu·rôme yjÿm;n;ô
îitô tdnûu svÃRe r;›uv≤Nt –8–
477
sûvu gÖ | v; EÖte loôk˘ yÿ≤NtÖ ye sÖT]mÿpu yNTyÖ.IN/ÿt EÖv dIô=;….ÿr;ÖTm;nÿ˝

≈pyNt ¨pÖs≤∫ô‡√;R>y;ô' lom;vÿ ¥≤NtÖ √;>y;ô' Tvc'Ö
√;>y;ômsOdû √( ;>y;ôMÿ m;ô˝s' √;>y;ômiSqÖ √;>y;ÿMmÖ∆;nÿm;ôTmdÿ≤=,'Ö vw
sÖT]m;ôTm;nÿmveô d≤=ÿ,;' nIôTv; sÿvu gÖ | loôk˘ yÿ≤Ntô ≤x%;ômnuû p[ vÿpNtÖ
Aı‰;ô aqoô rÌÿy;˝s" suvgÖ | loôkmÿy;ômie tÿ –9–
bÖ˜[ vÖ ;ôidnoÿ vdNTyitr;Ö]" pÿrmÄ o yÿD£tUnû ;' kSm;ôˇMpÿq[ mÖ mupÿ

yÖNtITyetÖ √; aÿ…¶∑oômMpÿq[ mmupÿ yÖNTyqoôKQyÿmqÿ
Wo@Ö≤xnÖmq;ÿitr;Ö]mÿnpu vUû mR veÖ tw ¥ÿD£ÖtnU pûu Te yÖ t;n;ôl>yÿ p·rôgÁO Ö
somÿmvÖe tw ≤TpbÿNt a;stÖe Jyoitÿ∑omMp[qmÖ mupÿ y≤NtÖ Jyoitÿ∑omoô vw
Stom;ÿn;ôMmu%Ã' mu%tÖ EÖv Stom;ôNp[ yÿÔu tÖe te s˝Stÿtu ; ivôr;jÿm…Ö .
sMpÿ¥NtÖe √π cc;ôvR itÿ ·rCyeteÖ Ek¡y;ô g*ritÿ·rˇ_Ö EkÖy;yÿÂ u nÖ " sÿvu gÖ oR vw
loôko JyoitôÂ‚GvRrÖ ;$(Tsuvÿ gÖ mR veÖ tenÿ loôk˘ yÿ≤Nt rq'trÖ ' idv;ô .vÿit
rq'trÖ ' nˇ_Ö…mTy;ÿ¸b[˜R v;ôidnÖ" kÉnÖ tdj;ômIitÿ s*.Ör' tÿtO IysvÖne
bÿ˜[ s;ômMbûhO ˇNmÿ?yÖto dÿ/itô iv/ÿTO yÖw ten;j;ÿ…m –10–
Jyoitÿ∑omMp[qmÖ mupÿ yNTyÖ‚Sm•Öve tenÿ loôkÉ p[itÿ itœ≤NtÖ go∑oÿm'

i√ôtIyÖmpu ÿ yNTyÖNt·rÿ= EÖv tenÖ p[itÿ itœÖNTy;yÿ∑u om' tûtO IyÖmpu ÿ
yNyÖm‚u „mÿ•veÖ tenÿ loôkÉ p[itÿ itœNtIôy' v;v JyoitÿrNÄ t·rÿ=ô'
g*rÄs;v;yuyû dÖte ;NTStom;ÿnpu yÖ NTyÖ„e vÿve tLloôkWÉ uÿ sÖ≤T],ÿ" p[itôitœÿNto
y≤NtÖ te s˝Stÿtu ; ivôr;jÿm…Ö . sMpÿ¥NtÖe √π cc;ôvR itÿ ·rCyeteÖ Ek¡y;ô
g*ritÿ·rˇ_Ö EkÖy;yÿÂ u nÖ " sÿvu gÖ oR vw loôko JyoitôÂ‚GvRrÖ ;@ÜjmÃR vÖe ;vÿ
®N/tÖe te n =û/u ;itômR ;CzÖNú Ty=oÿ/k u ; .v≤NtÖ =uTsÿMb;/; îvÖ ih
478
sÖ≤T],oÿå…¶∑oôm;vÖ….tÿ" p[/Ö I t;vuKû Qy;ÿ m?yÖe n>yÖ' tˇdÖte Tpÿ·rÖy∂ÿvº cÖ£˘

ydÖte ne ÿ W@Öhne Ö y≤Ntÿ devcÖ£mevÖ sÖm;roÿhNÖ Ty·rÿ∑‰wÖ te SvÖ‚St smÿXnuvte
W@Öhne ÿ y≤NtÖ W@±v; Aûtvÿ Aût„u vÖve p[itÿ itœNTyu‡.Öytoÿ JyoitW;
yNTyu.yÖ tÿ EÖv sÿvu gÖ Re loôkÉ p[iÿ tôitœÿNto y≤NtÖ √* Wÿ@hÖ * .ÿvtÖSt;inÿ
√;dÖx;h;ÿinô sMpÿ¥Nte √;dÖxo vw pu®Wÿ oô √π sÖKQy*ÿ √* b;ôÙ a;ôTm; cÖ
≤xrÿí cÖTv;yR©;ÿinô Stn*ÿ √;dÖx* tTpu®Wÿ mÖ nuÿ pÖy;Rvtÿ NR tÖe ]yÿ" W@Öh;
.ÿv≤NtÖ t;NyÖ∑;dÖx;h;ÿinô sMpÿ¥NteÖ nv;ôNy;inô nv;ôNy;inô nvÖ vw pu®Wÿ e
p[;,ô ;StTp[;,ô ;nnÿu pÖy;Rvtÿ NR te cÖTv;rÿ" W@Öh; .ÿv≤NtÖ t;inô
ctÿ…u vR˝xitôrh;ÿinô s' pÿ¥NtÖe ctÿ…u vR˝xitr/Rm;ôs;"
sÃv' TsÖrStTsÃv' Tsrmnÿu pÖy;Rvtÿ NRÖ teåpÿi[ tiœt" s'vTsÖr îitô %luû v;
a;ÿ¸vû WÖR IÃyR ;Np[itôœ;y;ô îTyetÖ ;vÖ√w s'vÃ TsÖrSyÖ b[;˜ÿ,Ö' y;vÿNm;ôso
m;ô…sm;ÿSyÖve pÿi[ tôitœÿNto y≤Nt –11–
mÖWe STv;ÿ pcÖtrw vÿ tûu loihÿtg[IvÖXz;gÿ"w xLmÖ≤lvOı R ‰;ÿ pÖ,oR b[˜,ÿ ;

PlÖ=o me/neÿ NyÖgo[ /ÿímÖs‡w ®ÿdMûu brÿ ËÖj;R g;ÿy]Ö I
zNdoÿ….‡≤S]ÖvTO StomÖrw vÿNtIô" Sq;vÿNtISTv;vNtu ipôy[ ' Tv;ÿ ipôy[ ;,;ô'
viWÃœR mÖ ;Py;ÿn;' in/Iôn;' Tv;ÿ in…/ôpitÿ˝ hv;mhe vso mm –12–
kÀPy;ÿ>yÖ" Sv;h;ô kÀLy;ÿ>yÖ" Sv;h;ÿ ivkÖy;R>Ã yÖ" Sv;h;ÿv$Ö ‰;ÿ>yÖ"

Sv;h;ô %Ny;ÿ>yÖ" Sv;h;ô Ó¥;ÿ>yÖ" Sv;h;ô sU¥;ÿ>yô" Sv;h;ÿ srÄSy;ÿ>yÖ"
Sv;h;ÿ vwxNÖ tI>yÖ" Sv;h;ÿ pLvÖLy;ÿ>yÖ" Sv;h;ô v„y;Ã>R yô"
Sv;h;ÿv„Ö y;R>yÖ" Sv;h;ÿ Ó;Ödnu Iÿ>yÖ" Sv;h;ô pO„v;ÿ>yô" Sv;h;ô
SyNdÿm;n;>yÖ" Sv;h;ÿ Sq;vÖr;>yÖ" Sv;h;ÿ n;dÖye I>yÖ" Sv;h;ÿ
479
swN/ÖvI>yÖ" Sv;h;ÿ smûiu {y;ÿ>yÖ" Sv;h;ô sv;Ã>R yô" Sv;h;ÿ –13–
aÖŒ" Sv;h;ô vhÿNtI>yÖ" Sv;h;ÿ p·rÖvhÿNtI>yÖ" Sv;h;ÿ smÖNt' vhÿNtI>yÖ"

Sv;h;ô xI`Ö'[ vhÿNtI>yÖ" Sv;h;ô
xI.Ö' vhÿNtI>yÖ" Sv;hoô‡g[' vhÿNtI>yÖ" Sv;h;ÿ .Iôm' vÿhNtI>yÖ"
Sv;h;M.oÿ>yô" Sv;h;ô n.oÿ>yô" Sv;h;ô
mhoÿ>yô" Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –14–
yo avÃNR tÖ' …j`;ÿ˝sitÖ tmÖ>yÿmIitô v®ÿ," ) pÖro mtÃ"R pÖr" ê; –

aÖh' cÖ Tv' cÿ vO]hÖNTsMbÿ.vU sÖin>yÖ a; ) aÖr;ÖtIôv; …cÿdi{Övoånÿu n*
xUr m˝stw .Ö{; îN{ÿSy r;Ötyÿ" –
aÖ…. £TvÿNe { .ûrU /Ö Jm• tÿe ivVyÑihôm;nÖ˝ rj;ÿ˝…s ) Sven;ô ih
vû]O ˝ xvÿs; jÖ`NqÖ n x]ûru NtÃ' ivivd¥û/u ; teÿ –15–
nmôo r;DÖe nmoô v®ÿ,;yÖ nmoåê;ÿyÖ nmÿ" pÖj[ ;pÿtyÖe

nmoå…/ÿptÖyåe …/ÿpitrÄSy…/ÿpitMm; kûv⁄ …R /ÿpitrÄhMp[jÖ ;n;ÿM.Uy;s'Ö m;'
/ÿie hô m…yÿ /eÁ‡ûu p;’¡t;yÖ Sv;h;lÿB/;yÖ Sv;h;ÿ ¸ût;yÖ Sv;h;ÿ –16–
mÖyoô.vU ;Rtoÿ aÖ…. v;ÿtß ûU ; ËjÃSR vtIôroWÿ/Iôr; ·rÿxNt;m( )

pIvÿSvtIjIôvR /ÿNy;" ipbNTvvÖs;yÿ pÖ√tÿe ®{ mO@ –
y;" sÂ¡p;ô ivÂ¡p;ô Ek¡Âp;ô y;s;ÿm…Ö ¶·r∑‰;ô n;m;ÿinô vedÿ ) y;
ai©ÿrsÖStpÿshÖe cÖ£S⁄ t;>yÿ" pjRNyÖ mihô xmÃR yCz – y; dÖve We uÿ
tÖnvu mÖ rw yÿ NtÖ y;s;ô˝ somoô ivê;ÿ ÂÖp;…,Ö vedÿ ) t; aÖSm>yôMpyÿs;ô
480
ipNvÿm;n;" pÖj[ ;vÿtI·rN{ goôœº ·rÿrIih –

p[jÖ ;pÿitômÁR mÿ tÖe ; rr;ÿ,oÖ ivêwdÿ vRÖe "w ipôt…O .ÿ" s'ivd;ôn" ) ≤xôv;" sÖtI®pÿ
no goôœm;kÖSt;s;Ã' vÖyMpÖj[ y;ô s˝ sÿdme –
îÖh /Oitô" Sv;he‡Ö h iv/ÿiO tô" Sv;he‡Ö h r≤NtÖ" Sv;he‡Ö h rmÿitô" Sv;h;ÿ
mÖhImûU Wu sû]u ;m;ÿ,m( –17–
ik˝ æSvÿd;sITpûvU …R cÿ·ˇô" ik˝ æSvÿd;sIäOhû √yÿ" ) ik˝

æSvÿd;sI≤Tpx…©ûl; ik˝ æSvÿd;sI≤Tp≤l≤PpÖl; –
¥*r;ÿsITpûvU …R cÿ·ˇôrêÿ a;sIäOhû √yÿ" )
r;i]ÿr;sI≤Tpx…©ûl;ivÿr;sI≤Tp≤l≤PpÖl; –
k" æSvÿdk e ;ôk° cÿritô k ¨ÿ æSv∆;ytÖe pun"ÿ ) ik˝ æSvÿ≤ıômSyÿ
.eWjÖ ' ik˝ æSvÿd;ôvpÿnMmÖht( –
sUyRÃ Ek;ôk° cÿrit cÖN{m;ÿ j;ytÖe pun"ÿ ) aÖ…¶ihÖmR Syÿ
.eWjÖ M.U…mÿr;ÖvpÿnMmÖht( –
pûCO z;…mÿ Tv;ô prÄmNtÿMpO…qôVy;" pûCO z;…mÿ Tv;ô .uvnÿ SyÖ n;….ÿm( )
pûCO z;…mÿ Tv;ô vO„,oÖ aêÿSyÖ ret"ÿ pûCO z;…mÿ v;ôc" pÿrmÄ ' Vyoÿm –
veidÿm;Ûû" prÄmNtMpO…qôVy; yÖDm;ÿ¸.û vRu nÿ SyÖ n;….ÿm( ) somÿm;¸ûv„RO ,oÖ
aêÿSyÖ retoô b[˜vwÖ v;ôc" pÿrmÄ ' Vyoÿm –18–
aMbÖe aMb;ôLy‚MbÿkÖÉ n m;ÿ nyitô kíÖn ) sÖ sSTyÿêk Ö " –

su.gÿ Öe k;MpIÿlv;…sin suvgÖ Re loôkÉ sMp[o<v;RqÃ ;m( )
a;hmÿj;in g.Ö/R m; Tvmÿj;…s g.Ö/R m( )
t* sÖh ctur"ÿ pÖd" sMp[ s;ÿry;vhw )
481
vOW;ÿ v;˝ retoÖ/; retoÿ d/;ôt‡U TsÖKQyoÿgdRûO ' /ÿÁe ≤Ö Ômud≤ÿ ÔÖMmNvÿj ) y
S]Iô,;' jIÿv.Ö ojÿnoô y a;ÿs;' …blÖ/;vÿn" ) ipôy[ " S]Iô,;mÿpIôCyÿ" ) y
a;ÿs;' ’û„,e l+mÿ…,Ö sidÃgR iO dMpÖr;vÿ/It( –
aMbÖe aMb;ôLy‚MbÿkÖÉ n m;ÿ y.itô kíÖn ) sÖsSTyÿêk Ö " –
ËÖ?v;Rmneÿ ;ômCu z^y¡ t;√π,.u ;ôr' …gôr;ivÿv ) aq;ÿSy;ô m?yÿm/e t;˝ xIôte
v;tÿe pûnu …•ÿv –
aMbÖe aMb;ôLy‚MbÿkÖÉ n m;ÿ y.itô kíÖn ) sÖsSTyÿêk Ö " – yıÿ·rÖ,I
yvÖm·ˇÖ n pû∑u MpÖxu mÿNyte ) xU{û ; ydyÃjR ;r;Ö n poW;ÿy /n;yit –
aMbÖe aMb;ôLy‚MbÿkÉÖ n m;ÿ y.itô kíÖn ) sÖsSTyÿêk Ö " –
îÖy' yÖk; xÿk≤⁄ NtÖk;hlÖ…mitô spÃiR t ) a;hÿt' gÖ.e psoô in jÿLgulIitô
/;…,ÿk; –
aMbÖe aMb;ôLy‚MbÿkÉ n m;ÿ y.itô kíÖn ) sÖsSTyÿêk Ö " –
m;ôt; cÿ te ipôt; cÖ teågÃ'[ vO=û Syÿ roht" ) p[ sul ÿ ;ômIitÿ te ipôt; gÖ.e
mûiu ∑mÿt˝syt( –
dÖ…/ô£;V,oÿ ak;·rW' …jô„,orêÿSy v;ô…jnÿ" )
sûru …Ä . noô mu%;ÿ krÄTp[ ,Ö a;yu˝ÿ iW t;·rWt( –
a;poô ih œ; mÿyoô.vu SÖ t; nÿ ËÖjRe dÿ/;tn ) mÖhe r,;ÿyÖ c=ÿse –
yo vÿ" ≤xôvtÿmoô rsÖStSyÿ .;jytÖhe nÿ" ) ¨ÖxtÖ I·rÿv m;ôtrÿ" –
tSm;ô arÃ' gm;m voô ySyÖ =y;ÿy …jNvÿq ) a;poÿ jÖnyÿq; c n"
–19–
.U‡.uvR "Ö suv‡Ö vRsvÿ STv;åÔNtu g;yÖ],e Ö CzNdÿs; ®Ä{;SSTv;ÿÔNtûu ]w∑.ÿu ne Ö

CzNdÿs;idôTy;STv;ÿÔNtûu j;gÿtne Ö CzNdÿs;ô y√;toÿ aÖpo agÿmiÖ dN{ÿSy
482
tÖnvu ‚ÿ MpÖy[ ;m( ) EÖt˝ StoÿtrÄte ne ÿ pÖq; punrÖ êÖm; vÿtyR ;…s n" –
l;jI3Hz;cI3Nyxoÿ mÖm;3m( )
yÖVy;yÿw gÖVy;y;ÿ EÖt∂ºvÿ ;ô a•ÿmˇwtÖ d•ÿm≤ı p[j;pte –
yuÔû ≤Ntÿ bÖ›[ mÿ®WÖ ' crÿNtÖMp·rÿ tÖSquW"ÿ ) rocÿNte rocÖn; idôiv –
yuÔû NTyÿSyÖ k;My;ô hrIÖ ivpÿ=s;Ö rqÿe ) xo,;ÿ /û„O ,U nûvO ;hÿs; –
kÖtÉ 'u ’û<v•ÿktÖÉ vÖe pexoÿ my;R apÖx e sÿe ) smûWu ≤∫ÿrj;yq;" –20–
p[;,ô ;yÖ Sv;h;ÿ Vy;ôn;yÖ Sv;h;ÿp;ôn;yÖ Sv;h;ô ò;vÿ>yÖ" Sv;h;ÿ

s't;ôn>e yÖ" Sv;h;ô p·rÿst' ;ne>yÖ" Sv;h;ô pvÃ>R yÖ" Sv;h;ÿ s'/;nÿ>e yÖ"
Sv;h;ô xrIÿr>e yÖ" Sv;h;ÿ yÖD;yÖ Sv;h;ô d≤=ÿ,;>yÖ" Sv;h;ÿ suvgÖ ;RyÖ
Sv;h;ÿ loôk;yÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ –21–
…sôt;yÖ Sv;h;…sÿt;yÖ Sv;h;ô….ihÿt;yÖ Sv;h;nÿ….iht;yÖ Sv;h;ÿ yuˇû _;yÖ

Sv;h;yÿˇu _;yÖ Sv;h;ô suyˇuÿ _;yÖ Sv;ho‡¥uˇÿ _;yÖ Sv;h;ô ivmÿˇu _;yÖ Sv;h;ô
p[mˇuÿ _;yÖ Sv;h;ô vçÿteÖ Sv;h;ÿ p·rÖvçÿteÖ Sv;h;ÿ sÖv' çÿteÖ Sv;h;ÿnvuû çÿteÖ
Sv;hoô‡√çÿteÖ Sv;h;ÿ yÖte Sv;h;ô /;vÿteÖ Sv;h;ô itœÿteÖ Sv;h;ô svÃSR mÖw
Sv;h;ÿ –22–
îit s¢mk;<@e ctuq"R p[p;#k" 4
aq s¢mk;<@e pçm" p[p;#k" 5

g;voô v; EÖtTsÖT]m;ÿst;Íû©;" sÖtI" Í©;ÿ…, no j;yNt;ô îitô k;mÿne Ö
t;s;ô' dxÖ m;s;ô inWÿ<,;Ö a;sÖ•qÖ Í©;ÿNyj;yNtÖ t;
¨dÿitœÖ•r;ÖTSmeTyqÖ y;s;ô' n;j;ÿyNtÖ t;"
483
sÃv' TsÖrm;ôPTvodÿitœÖ•r;ÖTSmeitô y;s;ô' c;j;ÿyNtÖ y;s;Ã' cÖ n t;

¨Ö.yIô®dÿitœÖ•r;ÖTSmeitÿ gosÖT]' vw sÃv' TsÖro y EÖv' ivô√;˝sÿ"
s'vTsÖrmÿpu yÖ NTyÿ›O vuû NTyÖve tSm;ÿˇpU rÖ ; v;iWÃkR *ô m;s*ô pTv;ÃR crit
sÖT];….ÿ…jtÖ˝ ÁÿSyÖw tSm;ÿTs'vTsrÄsdoô y≤Tk˘ cÿ gOhû[ e i£ôytÖe
td;ô¢mvÿ®ımÖ….…jÿt' i£yte smû{u ' v; EÖte p[ PlÿvNtÖe ye
s'vÃ TsÖrmÿpu yÖ ≤NtÖ yo vw sÿm{uû Syÿ p;ôr' n pXyÿitô n vw s ttÖ ¨dÿie t
s'vTsÖro vw sÿm{uû StSyÖtw Tp;ôr' ydÿitr;Ö]* y EÖv' ivô√;˝sÿ"
s'vTsÖrmupÿ yÖ NTyn;ÿt;R EÖvodOcÃ' gCzNtIô‡y' vw pUvoÃåR itr;Ö]oÿås;vuˇrÿ o
mnÖ" pUvoôR v;guˇrÿ " p[;,Ö " pUvoRåp;Ön ¨ˇÿr" pÖr[ o/ÿnMÖ pUvRÃ ¨Ödyÿnmuˇrÿ oÖ
Jyoitÿ∑omo vwê;nÖroÿåitr;Ö]o .ÿvitô JyoitÿrveÄ pûru St;ÿ∂/te suvgÖ SR yÿ
loÖkSy;nu:ÿ y;Tyw ctu…vR˝ô x" p[;yÃÿ ,Ö Iyoÿ .vitô ctÿ…u vR˝xitr/Rm;ôs;"
s'vÃ TsÖr" pÖy[ Ntÿ EÖv sÃv' TsÖre p[itÿ itœ≤NtÖ tSyÖ ]I…,ÿ c xÖt;inÿ WÖi∑íÿ
Stoô]Iy;ôSt;vÿtI" s'vTsÖrSyÖ r;]ÿy ¨Ö.e EÖv s'vÃ TsÖrSyÿ ÂÖpe a;ÿ“vu ≤NtÖ
te s˝iSqÿTy;ô a·rÿ∑‰;ô ¨ˇÿrrwÄ hoÿ….ír≤Nt W@Öh; .ÿv≤NtÖ W@±v; Aûtvÿ"
s'vTsÖr Aût„u vÖve sÃv' TsÖre p[itÿ itœ≤NtÖ g*í;yÿíu m?yÖt" Stom*Ã .vt"
s'vTsÖrSyÖvw t‚Nmÿqnûu Mmÿ?yÖto dÿ/it p[jÖ nÿn;yÖ Jyoitÿr…Ä .toô .vit
ivômocÿnmÖve tCzNd;ÿ˝SyÖve ti√ômok¡˘ yÖNTyqoÿ ¨.ÖytoÿJyoitWÖvw
Wÿ@hÖ ne ÿ suvgÖ | loôk˘ yÿ≤Nt b[˜v;ôidnoÿ vdÖNTy;sÿteÖ kÉnÿ yÖNtIitÿ
devyÖ ;nÿne pÖqie tÿ b[yU ;ôCzNd;ÿ˝…sô vw dÿve yÖ ;nÖ" pNq;ÿ g;yÖ]I i]ô∑Bu jgÿtIô
JyoitôvRw g;ÿy]Ö I g*≤S]Ö∑gu ;yûju gR tÿ Iô ydetÖ e Stom;ô .vÿ≤Nt devyÖ ;nÿne vwÖ
tTpÖq; yÿ≤Nt sm;ôn˝ s;mÿ .vit devloôko vw s;mÿ devloôk;dÖve n
yÿNTyÖ‡Ny;aÿNy;ô Acoÿ .v≤Nt mnu„yloôko v; Acoÿ
mnu„yloôk;dÖve ;NymÿNy' devloôkmÿ>y;ôrohÿNto yNTy‡….vÖtoR
484
bÿ˜[ s;ômM.ÿvit suvgÖ SR yÿ loôkSy;ô….vÿÊO y; a….ô…j∫ÿvit suvgÖ SR yÿ

loôkSy;ô….…jÿTyw ivêÖ…j∫ÿvitô ivêÿSyÖ …jTyÿw m;ô…sm;ÿ…s pOœû ;Nyupÿ
y≤Nt m;ô…sm;ÿSyitg[;Áô ;ÿ gOÁNte m;ô…sm;ÿSyÖve vIôyÃ| d/it
m;ôs;Mp[itÿiœTy; ¨Öp·rÿ∑;Nm;ôs;MpûœO ;Nyupÿ y≤NtÖ tSm;ÿdpuû ·rÿ∑;ôdoWÿ/yÖ"
flÃ' gO≤Nt –1–
g;voô v; EÖtTsÖT]m;ÿst;Íû©;" sÖtI" Í©;ÿ…,ô …sW;ÿsNtIôSt;s;ô' dxÖ

m;s;ô inWÿ<,;Ö a;sÖ•qÖ Í©;ÿ<yj;yNtÖ t; aÿbvu[ •Ö r;ÖTSmo·ˇÿœ;ôm;vÖ t'
k;mÿm®TSmihô yenÖ k;mÿne Ö NyWÿd;Ömie tô t;s;ÿmuû Tv; aÿbvu[ •Ö/;R v;ô
y;vÿtIôv;Rs;ÿmh; EÖvme * √;ÿdx Ö * m;s*ÿ s'vTsÖr˝ sÖMp;¥o·ˇÿœ;ômie tô
t;s;'Ã √;dÖxe m;ô…s xO©;ÿ…,Ö p[;vÿtNR t ≈Öıy;ô v;≈ÿıy; v;ô t; îÖm;
y;StÿpU rÖ ; ¨Ö.Yyoô v;v t; a;ÿ›vuR NÖ y;íÖ
Í©;û<ysÿNvÖNy;íojRmÃ vÖ ;®ÿN/tÖ‡›Roitÿ dÖxsuÿ m;ôs·ÿU ˇœÿ•›Oû oitÿ √;dÖxsuû
y EÖv' vedÿ pÖdne Ö %lûu v; EÖte yÿ≤Nt ivôNditô %lûu vw pÖdne Ö yNt√;
EÖtdOı
û myÿnÖ' tSm;ÿdteÖ Ìoôsinÿ –2–
p[qÖ mÖ e m;ô…s pûœO ;Nyupÿ y≤Nt m?yÖm ¨pÿ yNTyuˇmÖ ¨pÿ y≤NtÖ td;ÿ¸yû ;R' vw
i]rekSÖ y;ˆÿ ¨pÖsIdÿ≤Nt dÖÓ÷ vw s;pÿr;>y;ô' doh;ÿ>y;' dûhu åe q k⁄t"Ö s;
/oÿ+ytÖe y;' √;dÿxÖ ’Tvÿ ¨pÖsIdÖNtIitÿ s'vTsÖr˝ sÖMp;¥oÿˇmÖ e m;ô…s
sÖ’TpûœO ;Nyupyeÿ Suû t¥jÿm;n; yÖDMpÖxnU vÿ ®N/te smû{u ' v;
EÖtåeÿ nv;ôrmÿp;ôrMp[ PlÿvNtÖe ye sÃv' TsÖrmÿpu yÖ ≤NtÖ yäÿh» {q'trÖ e aÖNvjÃyRe yuû qR ;ô
m?yÿe smû{u Syÿ PlÖvmÖNvjeyRÃ Su t;ôdˇO _dnÿTu sgRMbOh{q'trÖ ;>y;ÿ…môTv;
pÿi[ tôœ;' gÿCz≤NtÖ sve>RÃ yoô vw k;mÿ>e y" s'…Ö /dÃhRu eÖ t¥jÿm;n;ô"
485
sv;ôNR k;m;ônvÿ ®N/te –3–
sÖm;ôNyÿ Acoÿ .v≤Nt mnu„yloôko v; Acoÿ mnu„yloôk;dÖve n

yÿNTyÖNydÿNyÖTs;mÿ .vit devloôko vw s;mÿ
devloôk;dÖve ;NymÿNyMmnu„yloôkMpÿT[ yvÖrohÿNto y≤NtÖ jgÿtIômg[Ö ¨pÿ
y≤NtÖ jgÿtIô' vw zNd;ÿ˝…s pÖT[ yvÿrohNTy;‡g[y,Ö ' g[h;ÿ bûhO TpûœO ;inÿ
]y‚S]ô˝x˝ Stom;ôStSm;ô∆‰;y;˝sÖ' knIÿy;NpÖT[ yvÿrohit vwêkmÖ,R o
gÿÁO tÖe ivê;ÿNyevÖ tenÖ km;Ã…R ,Ö yjÿm;n;ô avÿ ®N/t a;idôTyo gÿÁO t îÖy'
v; aidÿitrÄSy;mÖve p[itÿ itœNTyÖ‡NyoÿåNyo gOÁtº e …mqunTÖ v;yÖ p[j;ÿTy;
av;NtÖr' vw dÿxr;Ö],e ÿ p[jÖ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ y∂ÿxr;Ö]o .vÿit pÖj[ ;
EÖv t¥jÿm;n;" sOjNt EÖt;˝ hÖ v; ¨ÿd˚Ö " x*ÿLb;yÖn"
sÖT]Sy≤ıRmÃ vu ;cÖ y∂ÿxr;Ö]o y∂ÿxr;Ö]o .vÿit sÖT]Syı‰;Rô aqoô ydÖve
pUv„ReÖ vhÿ"suû ivloÿm i£ôyteÖ tSyÖvw Ww ; x;≤Ntÿ" –4–
yidô som*ô s˝sÿtu *ô Sy;t;ÿMmhÖit r;i]ÿyw p[;trnuv;ôkmupû ;k⁄y¡ ;ôTR pUvoôR

v;cÖMpUvoÃR dÖve t;ô" pUvXRÖ zNd;ÿ˝…s vO¤πû vOW<ÿ vtIMp[itôpdÃ'
k⁄y;RTp[;t"svÖn;dÖve Ww ;ô…mN{Ã' vO¤û åπ qoô %Lv;ÿÛ" svnmû% u se vÿ nmu%e
k;ôyiRe tÿ svnmû% u ;Tsÿvnmu%;dÖve Ww ;ô…mN{'Ã vO¤π s'vx
eÖ ;yoÿpvÖx e ;yÿ
g;yi]ôy;≤S]Ö∑.u oô jgÿTy; anû∑u .u "ÿ p¤‰; aÖ…..ÿTU yÖw Sv;h;ô zNd;ÿ˝…s
vw s'vÃ xÖe ¨ÿpvÖxe XzNdoÿ….rÄve Ww ;ô' zNd;ÿ˝…s vO¤π sjÖnIyÖ˝ xSy'Ã
ivhÖVyÿ˝ xSyÿmgÖ STyÿSy ky;xû.u IyÖ˝ xSyÿmtÖe ;vÖ√; aÿ‚StÖ
y;vÿdteÖ ¥;vÿdveÖ ;‚StÖ tdeWÿ ;' vO¤πû yidÿ p[;t"svÖne kÖlxoô dIyÃtRe
vw„,ÖvIWÿu ≤xipivô∑vÿtIWu StuvIrÄNy√w yÖDSy;ÿitô·rCyÿteÖ iv„,û'u
486
tæCz¡ipivô∑mÖ>yitÿ ·rCytÖe ti√„,u"ÿ ≤xipivô∑oåitÿ·rˇ_ EÖv;itÿ·rˇ_'

d/;ôTyqoô aitÿ·rˇ_ÉnvwÖ ;itÿ·rˇ_m;ôPTv;vÿ ®N/tÖe yidÿ mÖ?y'idÿnÖe dIyÃtRe
vW$(k;ôrinÿ/nÖ˝ s;mÿ k⁄yvRu WR $(k;ôro vw yÖDSyÿ p[itôœ;
pÿi[ tôœ;mÖve nw Ìÿ my≤NtÖ yidÿ tOtIysvÖn EÖtdevÖ –5–
WÖ@hÖ mw ;Rs;ÿNTsÖMp;¥;hÖ®TsÿjO ≤Nt W@Öhiw hR

m;s;ÿNTsÖMpXyÿNTy‡/Rm;ôsmw ;Rs;ÿNTsÖMp;¥;hÖ®TsÿjO nTy/Rm;ôsiw hR
m;s;ÿNTsÖMpXyÿNTy‡m;v;ôyyÿ ;ô m;s;ÿNTsÖMp;¥;hÖ®TsÿjO NTym;v;ôSyÿy;ô ih
m;s;ÿNTsÖMpXyÿ≤NtÖ p*,Rm;ôSy; m;s;ÿNTsÖMp;¥;hÖ®TsOjÿ ≤Nt p*,Rm;ôSy;
ih m;s;ÿNTsÖMpXyÿ≤NtÖ yo vw pû,U R a;ÿ…sôçitô pr;Ö s …sÿçitô y"
pû,U ;Rdduû cÿit p[;,ô mÿ‚SmÖNTs dÿ/;itô yTp*ÿ,mR ;ôSy;
m;s;ÿNTsÖMp;¥;hÿ®TsûjO ≤Ntÿ s'vTsÖr;yÖvw tTp[;,ô ' dÿ/itô tdnÿu sÖ≤T],Ö"
p[;,ÿ≤NtÖ ydhÖnoRTsûjO ye yuû qR ;ô dOitô®pÿnıo ivôptÿTyÖve ˝ s'vÃ TsÖro iv
pÿtdÖe ;itÖmR ;CzÿyúÉ yuû TR p*ÿ,mR ;ôSy; m;s;ÿNTsÖMp;¥;hÿ®TsûjO ≤Ntÿ s'vTsÖr;yÖvw
tdÿdu ;ôn' dÿ/itô tdnÿu sÖ≤T],Ö ¨dÿn≤NtÖ n;itRmô ;Czÿ≤ú Nt pû,U mR ;ÿseÖ vw
dÖve ;n;ÿ˝ sûtu o yTp*ÿ,mR ;ôSy; m;s;ÿNTsÖMp;¥;hÿ®TsOjû ≤Ntÿ devÖ ;n;ÿmvÖe
t¥ÖDne ÿ yÖDMpÖT[ yvÿroh≤NtÖ iv v; EÖt¥ÖD' …z¡Nd≤NtÖ yTWÿ@hsÃt' tÖ˝
sNtÖmq;hÿ®TsûjO ≤Ntÿ p[;j;pÖTyMpÖxmu ;lÿ.Nte pÖj[ ;pÿitô" sv;ÃR devÖ t;ÿ
dÖve t;ÿ….rÄve yÖD˝ s' tÿNv≤NtÖ y≤NtÖ v; EÖte svÿn;ô¥åe hÿ®TsûjO ≤Ntÿ turû IyÖ'
%luû v; EÖtTsvÿnÖ' yTs;ÿ•;ôYy' yTs;ÿ•;ôYyM.vÿit tenvwÖ svÿn;ô• yÿ≤Nt
smupÙÖ yÿ .=yNTyetÖ TsoÿmpIq;ô Áÿtº ihRÃ yq;ytÖn' v; EÖtWe ;ÿ˝
svnÖ.;joÿ devÖ t;ÿ gCz≤NtÖ yeåhÿ®TsOjû NTyÿnsu vÖnMpÿru oÖ@;x;ô…•vÃpR ≤Nt
yq;ytÖn;dÖve sÿvnÖ.;joÿ dÖve t;ô avÿ ®N/tÖåe ∑;k¡p;l;Np[;t"svÖn
487
Ek;ÿdxkp;l;ôNm;?y'iÃ dnÖe svÿneÖ √;dÿxkp;l;˝StOtIysvÖne

zNd;˝SyÖve ;PTv;vÿ ®N/te vwêdÖve ' cÖ®˘ tÿtO IysvÖne invÃpR ≤Nt vwêdÖve ' vw
tÿtO IysvÖn' tenvwÖ tÿtO IysvÖn;• yÿ≤Nt –6–
¨ÖTsOJy;'3 noTsOJy;3…mitÿ mIm;˝sNte

b[˜v;ôidnÖSt√;ÿ¸®ÄTsOJyÿmveÖ Te y‡m;v;ôSy ;ÿy;' c p*,Rm;ôSy;'
coôTsOJyÖ…mTy;ÿ¸retÄ e ih yÖD' vhÿt îitô te Tv;v noTsOJyÖe îTy;ÿ¸yû Re
aÿv;NtÖr' yÖDM.Öje ;tÖe îitô y; pÿq[ mÖ ; Vyÿ∑k;ô tSy;ÿmTuû sOJyÖ…mTy;ÿ¸reWÄ vw
m;ôso ivÿxrÖ îitô n;idÿ∑mÖ Tu sÿjO ye ‡uû yd;idÿ∑muTsûjO ye yuÿ ;ôdR x
O eÖ pun"ÿ
py;RPl;ôve m?yÿe W@ÖhSyÿ sÖMp¥ÿte W@Öhmw ;Rs;ÿNTsÖMp;¥Ö
yTsÿ¢mÖ mhÖSt‚SmÖ•Tu sÿJO yey‡ûu StdÖ¶yÖe vsÿmu te puroÖ@;xÿm∑;k¡p;lÖ'
invÃpR ye ru NwÄ {' d/IN{;ÿy mÖ®Tvÿte puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l' vwêdÖve '
√;dÿxkp;l‡mÖ¶ve Rw vsÿmu t" p[;t"svÖn' ydÖ¶yÖe vsÿmu te
puroÖ@;xÿm∑Ö ;k¡p;l' inôvpR iÿ Nt devÖ t;ÿmvÖe t∫;ô…gnI'Ã k⁄vû ≤R NtÖ
svÿnm∑;ô….®pÿ y≤NtÖ ydÖNw {' d…/Ö .vÖtIN{ÿmvÖe t∫;ÿg/Ö ye ;ô•
Cy;ÿvyÖNtI‡N{ÿSyô vw mÖ®Tvÿtoô m;?yÃi' dnÖ˝ svÿnÖ' yidN{;ÿy mÖ®Tvÿte
puroÖ@;xÖmk e ;ÿdxkp;l' inôvpR ≤ÿ Nt dÖve t;ÿmveÖ t∫;ô…gnIÃ' kûv⁄ ≤R NtÖ
svÿnmek;dÖx….ô®pÿ y≤NtÖ ivêÿWe ;'ô vw dÖve ;n;ÿm.O muû t;Ã' tOtIysvÖn'
y√ÿêw dÖve ' √;dÿxkp;l' inôvpR ≤ÿ Nt dÖve t;ÿ EÖv t∫;ô…gnIÿ" k⁄vû ≤R NtÖ svÿn'
√;dÖx….ô®pÿ y≤Nt p[;j;pÖTyMpÖxmu ; lÿ.Nte yÖDo vw
pÖj[ ;pÿityÖDR Sy;nÿnsu g;Ry;‡….vÖtR îÖt" W<m;ôso b[˜ÿ s;ômM.ÿvitô b[˜Ö
v; aÿ….vÖtoR b[˜,ÿ vÖw tTsuvÿ gÖ | loôkmÿ….vÖtyR Nÿ to y≤Nt p[itkûl À …mÿv
hIt" sÿvu gÖ oR loôk‡îN{Ö £tÃ'u nÖ a; .ÿr ipôt; pû]u >e yoô yq;ÿ ) ≤x=;ÿ no
488
aÖ‚SmNpÿ®u ÙtÖ y;mÿin jIôv; JyoitÿrxImÖhI‡TyÖmtu ÿ a;yÖt;˝ W<m;ôso

bÿ˜[ s;ômM.ÿvTyÖy' vw loôko Jyoitÿ" pÖj[ ; JyoitÿirômmÖve
tLloôkMpXyÿNtoåi.ÖvdÿNtÖ a; yÿ≤Nt –7–
dÖve ;n;ô' v; aNtÃ' jÖGmuW;ÿ…m≤N{Öy' vIôymRÃ p;ÿ£;mÖˇT£oôxne ;v;ÿ®N/tÖ

tT£oôxSyÿ £oxÖTv' yT£oôxne Ö c;Tv;ÿlSÖ y;Ntÿe Stuvû ≤Ntÿ yÖDSyÖvw ;NtÃ'
gÖTve≤N{Öy' vIôymÃR vÿ ®N/te sÖT]Syı‰;ÃhR vÖnIyÖSy;Ntÿe
StuvNTyÖ…¶mÖve opÿ{∑Ö ;rÃ' ’ûTv≤ıRmÖ pu ÿ y≤Nt pÖj[ ;pÿt˙e d≥ yÿ ne hivô/;RnåeÖ Nt"
Stÿvu ≤Nt p[meÖ ;,ÿmvÖe ;Syÿ gCz≤Nt XloôknÉ ÿ purû St;ôTsdÿs"
StuvNÖ TynÿXu lokÉn pÖí;¥ÖDSywvÖ ;NtÃ' gÖTv; Xloÿk.Ö ;joÿ .v≤Nt
nÖv….ÿr?vÖy®Ru Ì;ÿyitô nÖv vw pu®Wÿ e p[;,ô ;" p[;,ô ;nÖve yjÿm;neWu d/;itô
sv;ÃR EÖ≤e N{yoÿ .v≤Nt p[;,ô „e vÖve ≤e N{Öy' dÿ/TÖ y‡pÿi[ t˙t;….ô®Ì;ÿyitô
tSm;ôTpu®Wÿ "Ö sv;Ã<R yÖNy;inÿ xIô„,oRå©;ÿinô p[Tyÿcitô ≤xrÿ EÖv nÿ
pçdÖx˝ rÿqt' rÖ M.ÿvtI≤N{ÖymevÖ ;vÿ ®N/te s¢dÖx' bûhO dÖ•;¥ÖSy;vÿ®ı‰;ô
aqoô p[vw tenÿ j;yNt Ek…vô˝xM.Ö{' i√ôpd;ÿsu p[itÿiœTyÖw pàÿyÖ ¨pÿ
g;y≤Nt …mqunTÖ v;yÖ p[j;ÿTyw p[jÖ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ
soÿåk;myt;ôs;mÖh˝ r;ÖJyMprIÿy;ô…mitô t;s;ÿ˝ r;jÖnne vwÖ
r;ÖJyMpyÖˇRw {;ÿjnÖ Syÿ r;jnÖTv' y{;ÿjnÖ M.vÿit pÖj[ ;n;ÿmvÖe t¥jÿm;n;
r;ÖJyMp·rÿ y≤Nt pç…vô˝xM.ÿvit pÖj[ ;pÿtreÖ ;¢‰ÿw pÖç….ô‚StœÿNt" Stuv≤Nt
devloôkmevÖ ;…. jÿy≤Nt pÖç….ôr;sIÿn; mnu„yloôkmÖve ;…. jÿy≤NtÖ dxÖ
sMpÿ¥NtÖe dx;ÿ=r; ivôr;@•Ã' ivôr;@±ivôr;jÖvw ;•;¥Ömvÿ ®N/te pçÖ/;
ivÿinôW¥ÿ Stuv≤NtÖ pçÖ idxoÿ idô+vevÿ p[itÿ itœÖNTye‡k¡k ì yÖ ;Stutÿ y;
sÖm;yÿ≤Nt idôG>y EÖv;•;¥Ö˝ sM.ÿr≤NtÖ t;….ÿ®Ì;ôtoÌ;ÿyit idôG>y
489
EÖv;•;¥'Ã sÖM.OTyÖ tejÿ a;ôTmNdÿ/tÖe tSm;ôdk e "¡ p[;,ô "

sv;ô<R y©;ÿNyvÖTyqoô yq;ÿ sup,Ö R ¨ÿTpitô„yæHzrÿ ¨ˇÖm' k¡®⁄ tÄ EÖvmevÖ
t¥jÿm;n;" pÖj[ ;n;ÿmˇu mÖ ; .ÿvNTy;‡sÖNdImÿÌu ;ôt; roÿhitô s;m[;Jÿ ymÖve
gÿCz≤Nt PlÖƒe ˝ hot;ô n;k¡SyÖvw pûœO ˝ roÿh≤Nt kûcÀ ;Rv?ÿ vÖybRu ›R[Ö SÖ yÖvw
ivô∑pÃ' gCzNTyÖte ;vÿNtoô vw dÿve loôk;Ste„vÖve yq;pûvU MR p[itÿ itœÖNTyqoÿ
a;ô£mÿ,mÖve tTset'uû yjÿm;n;" k⁄vtR e suvgÖ SR yÿ loôkSyÖ smÿ∑‰w –8–
aÖKye,ÃR Ö vw sÿhßÖx" pÖj[ ;pÿit" pÖj[ ; aÿsjO tÖ t;>yÖ îl;ÿNdenÖ re ;Ö'

lUt;ômv;ÿ®NıÖ ydÖKyÃMR .vÿit pÖj[ ; EÖv t¥jÿm;n;" sOjNtÖ îl;ÿNd'
.vit pÖj[ ;>yÿ EÖv sO∑û ;>yÖ îr;Ö' lUt;ômvÿ ®N/tÖe tSm;ô¥;˝ sm;ÿ˝Ã
sÖT]˝ smOı ÿ Ö' =o/ÿk
u ;ôSt;˝ sm;ÿMp[jÖ ; îWÖ˝ Á;ÿs;ômjU mRÃ ;ôddÿteÖ y;˝
sm;ô' Vyÿı O mÖ =oÿ/k u ;ôSt;˝ sm;ÿMpÖj[ ; n Á;ÿs;Ö…mWÖmjU mÖR ;ôddÿt ¨T£oôd'
k¡v⁄ tR eÖ yq;ÿ bÖN/;Nmumÿ cu ;ôn; ¨ÿT£oôd' kûv⁄ tR ÿ EÖvmevÖ t¥jÿm;n;
devbÖN/;Nmûmu cu ;ôn; ¨ÿT£oôd' kûv⁄ tR Ö îWÖmjU mR ;ôTmNd/;ÿn; v;ô,"
xÖttÿNtu.vR it xÖt;yû"u pu®Wÿ " xÖt≤e N{ÿyÖ a;yÿ„u yÖve ≤e N{Öye p[itÿ itœNy;ô‡…j'
/;ÿvNÖ Tynÿ….…jtSy;ô….…jÿTyw duNdu.û INTsÖm;flÿ≤Nt prÄm; v; EÖW; v;Gy;
dÿNu dû.u * pÿrmÄ ;mevÖ v;cÖmvÿ ®N/te .U…mduNdû…u .m; flÿ≤NtÖ ywvme ;' v;Kp[ivÿ∑;ô
t;mÖve ;vÿ ®N/Ötåe qoÿ îÖm;mÖve jÿy≤NtÖ sv;ôR v;coÿ vd≤NtÖ sv;ÃsR ;'
v;ôc;mvÿ®ı‰; a;ô{Re cmÖNR Vy;yÿCzπte î≤N{ÖySy;vÿ®ı‰;ô a;Ny" £oxÿitô
p[;Ny" xÿ˝sitô y a;ô£oxÿit pûnu ;TyÖve nw ;ôNTs y" p[x Ö ˝sÿit
pûtU „e vÖve ;•;¥'Ã d/;ôTyO‡iWÿ’t' cÖ v; EÖte dÖve ’¡t' cÖ pUvmRÖw ;RsrwÖ vÿ ®N/tÖe
y∫Àtÿ CeÖ zd;ô˝ s;ÿm;inô .vÿNTyû.u yÖSy;vÿ®ı‰wÖ y≤NtÖ v; EÖte …mÿqnûu ;¥e
sÃv' TsÖrmÿpu yÖ NTyÿNtveiRÖ d …mÿqnuû * sM.ÿvÃ tÖStenvwÖ …mÿqnuû ;• yÿ≤Nt –9–
490
cm;Rvÿ ….Nd≤Nt p;ôPm;nÿmvÖe Ww ;ômvÿ ….Nd≤NtÖ m;pÿ r;TsIôm;Ritÿ

Vy;TsIô·rTy;ÿh sMpÖT[ yevÿ Ww ;ÿMp;ôPm;nÖmvÿ ….NdNTyu‡dkûM⁄ .;nÿ…/inô/;yÿ
d;ôSyoÿ m;j;ôl R IyÖMp·rÿ nOTy≤Nt pÖdo inÿfltI·rôdMmÿ/'ûu g;yÿNTyoô m/ûu vw
dÖve ;n;ÿMpÖrmÄ mÖ•;¥'Ã prÄmmÖve ;•;¥Ömvÿ ®N/te pÖdo in flÿ≤Nt mhIôy;mÖve Ww uÿ
d/it –10–
pû…O qôVyw Sv;h;ôNt·rÿ=;yÖ Sv;h;ÿ idôve Sv;h;ÿ sMPlo„yÖte Sv;h;ÿ

sÖMPlvÿm;n;yÖ Sv;h;ô sMPlutÿ ;yÖ Sv;h;ÿ me/;…y„yÖte Sv;h;ÿ me`;yÖte
Sv;h;ÿ me…`ôt;yÖ Sv;h;ÿ mÖè ;yÖ Sv;h;ÿ nIh;ôr;yÖ Sv;h;ÿ inôh;k;ÿywÖ
Sv;h;ÿ p[;sÖc;yÖ Sv;h;ÿ p[cl Ö ;k;ÿyÖw Sv;h;ÿ iv¥oit„yÖte Sv;h;ÿ
ivô¥otÿm;n;yÖ Sv;h;ÿ s'ivô¥otÿm;n;yÖ Sv;h;ÿ Stn…y„yÖte Sv;h;ÿ
StÖnyÿteÖ Sv;hoô‡g[˝ StÖnyÿteÖ Sv;h;ÿ viWR„yÖte Sv;h;ô vWÃtR eÖ
Sv;h;ÿ….ôvWRteÖ Sv;h;ÿ p·rÖvWÃtR eÖ Sv;h;ÿ s'vÖ WRtÃ eÖ Sv;h;ÿnvuû WÃtR eÖ Sv;h;ÿ
xIk;…y„yÖte Sv;h;ÿ xIk;yÖte Sv;h;ÿ xIikôt;yÖ Sv;h;ÿ p[oiW„yÖte
Sv;h;ÿ p[„u ,Öte Sv;h;ÿ p·rp[„u ,Öte Sv;hoÿ‡d(gh[ I„yÖte Sv;hoÿ‡Ì»tÖ e
Sv;ho‡Ìÿh» It;yÖ Sv;h;ÿ ivPlo„yÖte Sv;h;ÿ ivôPlvÿm;n;yÖ Sv;h;ô
ivPlutÿ ;yÖ Sv;h;ÿtPSyÖte Sv;h;ôtpÿtÖe Sv;hoô‡g[m;ôtpÿteÖ Sv;hÖ‡G>yR"
Sv;h;ô yjÿ>u yR"Ö Sv;h;ô s;mÿ>yÖ" Sv;h;i©ÿro>yÖ" Sv;h;ô ved>eÿ yÖ" Sv;h;ô
g;q;ÿ>yÖ" Sv;h;ÿ n;r;xÖ˝sI>yÖ" Sv;h;ô rw.Iÿ>yÖ" Sv;h;ô svÃSR mÖw Sv;h;ÿ
–11–
dÖTvtÖe Sv;h;ÿdNÖ tk;ÿyÖ Sv;h;ÿ p[;…ô ,nÖe Sv;h;ÿp;[ ,ô ;yÖ Sv;h;ô mu%vÿ tÖe
491
Sv;h;ÿm% uû ;yÖ Sv;h;ô n;…sÿkvtÖe Sv;h;ÿn;…sôk;yÖ Sv;h;ÿ=<Ö vtÖe

Sv;h;ÿn≤sôk;yÖ Sv;h;ÿk…Ö ,RneÖ Sv;h;ÿk,Ö k R ;ÿyÖ Sv;h;ÿ xIWÖ<R vtÖe
Sv;h;ÿxIôWk R ;ÿyÖ Sv;h;ÿ pÖ√tÖe Sv;h;ÿp;ôdk;ÿyÖ Sv;h;ÿ p[;,Öte
Sv;h;‡p[;,ÿ teÖ Sv;h;ô vdÿteÖ Sv;h;vÿdtÖe Sv;h;ô pXyÿteÖ Sv;h;pÃXÿ ytÖe
Sv;h;ÿ Í<vÖte Sv;h;Íÿ<vtÖe Sv;h;ÿ mnÖæSvnÖe Sv;h;ÿmnÖ sÖe Sv;h;ÿ
retæÖ SvnÖe Sv;h;ÿrteÄ Sk;ÿyÖ Sv;h;ÿ p[jÖ ;>yÖ" Sv;h;ÿ pÖj[ nÿn;yÖ Sv;h;ô
lomÿvtÖe Sv;h;ÿloômk;ÿyÖ Sv;h;ÿ TvÖce Sv;h;ôTv‘;ÿyÖ Sv;h;ô cmÃ<R vtÖe
Sv;h;ÿcmÖ k R ;ÿyÖ Sv;h;ÿ loihÿtvtÖe Sv;h;ÿloihôt;yÖ Sv;h;ÿ m;˝sÖNvteÖ
Sv;h;ÿm;ô˝sk;ÿyÖ Sv;h;ô ò;vÿ>yÖ" Sv;h;ÿò;ôvk;ÿyÖ Sv;h;ÿSqÖNvtÖe
Sv;h;ÿniÖ Sqk;ÿyÖ Sv;h;ÿ m∆ÖNvtÖe Sv;h;ÿm∆Ö k;ÿyÖ Sv;h;ôi©nÖe
Sv;h;ÿn©Ö ;yÖ Sv;h;ôTmneÖ Sv;h;n;ÿTmnÖe Sv;h;ô svÃSR mw Sv;h;ÿ –12–
kSTv;ÿ yun·ˇ_ô s Tv;ÿ yunˇ_û⁄ iv„,ÿSu Tv; yunKTvÖSy yÖDSyı‰wR mÁÖ˝

s'nTÿ y; aÖm„u mÖw k;m;ôy;yÿWu e Tv; p[;,ô ;yÿ Tv;p;ôn;yÿ Tv; Vy;ôn;yÿ Tv;ô
Vyÿ∑u ‰w Tv; rÄYyw Tv;ô r;/ÿse Tv;ô òW;ÿy Tv;ô poW;ÿy Tv;r;óôW;yÿ Tv;ô
p[CyÿTu yw Tv; –13–
aÖ¶yeÿ g;yÖ];yÿ i]ôvtO eÖ r;qÃt' r;y v;sÖNt;y;ô∑;k¡p;lÖ îN{;ÿyÖ ]w∑.ÿu ;y

pçdÖx;yÖ b;hÃtR ;yÖ g[„w m;ôyk w ;ÿdxkp;loô ivêÿ>e yo dÖve >e yoô j;gÿt>e y"
s¢dÖx>e yoÿ vwÂpÖ >e yoô v;iWÃk R >É yoô √;dÿxkp;lo
…mô];v®ÿ,;>y;ôm;nÿ∑u .u ;>y;mek…vô˝x;>y;Ã' vwr;Öj;>y;ÿ˝
x;rÄd;>y;ÿMpyÖSy;ÿ bOhSÖ ptÿyeÖ p;¤;ÿy i],Öv;yÿ x;KvÖr;yÖ hwm≤ÿ Ntk;y
cÖ®" sÿivô] a;ÿitCzNdÖs;yÿ ]y‚S]Ö˝x;yÿ rwvtÖ ;yÿ xw≤xôr;yÖ
492
√;dÿxkp;ôloåidÿTyÖw iv„,ÿpu à‰w cÖ®‡rÄ¶yeÿ vwê;nÖr;yÖ

√;dÿxkp;ôloånÿmu Tyw cÖ®" k;ôy Ek¡kp;l" –14–
yo v; aÖ¶;vÖ…¶" pÿi[ ÓÖytÖe yíÖ somoô r;j;ô tyoÿrWeÄ a;ÿitôQy'

ydÿ¶IWoômIyoåqÖWw ®Ä{o yíIôytÖe yTs'…cÿtåeÖ ¶;vÖte ;inÿ hÖvI˝iWô n
inôvpR deÿ WeÖ EÖv ®Ä{oåx;ÿNt ¨poôTq;yÿ p[jÖ ;MpÖxNU yjÿm;nSy;ô…. mÿNyetÖ
yTs'…cÿtåeÖ ¶;vÖte ;inÿ hÖvI˝iWÿ inôvpR iÿ t .;gÖ/ye neÿ vwÖ nw ˝ÿ xmyitô n;Syÿ
®Ä{oåx;ÿNt ¨poôTq;yÿ pÖj[ ;MpÖxnU …Ö . mÿNytÖe dxÿ hÖvI˝iWÿ .v≤NtÖ nvÖ vw
pu®Wÿ e p[;,ô ; n;….ÿdx R mÖ I p[;,ô ;nÖve yjÿm;ne d/;ôTyqoô dx;ÿ=r;
ivôr;@•Ãi' vôr;i@±vr;JyÖve ;•;¥Öe p[itÿ itœTyO‡û tu….ôv;R EÖW CzNdoÿ….ô"
Stomÿ"w pûœO íŸ teÿ VÖ yÿ îTy;ÿ¸yû dR teÖ ;inÿ hÖvI˝iWÿ inôvpR Tÿ yûtO …u .ÿrvÄe nw Ö' zNdoÿ….ô"
Stomÿ"w pûœO …Ÿ íÿntu eÖ idxÿ" suWvu ;ô,ne ;ÿ….ô…jTy;ô îTy;ÿ¸yû dR tÖe ;inÿ hÖvI˝iWÿ
inôvpR iÿ t idôx;mÖ….…jÿTy; EÖty;ô v; îÖN{Ã' dÖve ; aÿy;jyÖNtSm;ÿidN{sÖv
EÖty;ô mnuMÿ mnû„u y;ÿStSm;ÿNmnusvÖ o yqeN{oÿ dÖve ;n;ô' yq;ô
mnÿmu nR „uû y;ÿ,;mevÖ M.ÿvitô y EÖv' ivô√;nÖte ye∑‰;ô yjÿtÖe idGvÿtI"
puroånuv;ôKy;ÿ .v≤NtÖ sv;ÃsR ;' idôx;mÖ….…jÿTyw –15–
y" p[;,ÿ tÖ o inÿ…mWÖto mÿihôTvwkÖ î{;j;ô jgÿto bÖ.vU ÿ ) y Èxÿe aÖSy

i√ôpdÖítu„ÿ pdÖ" kSmÿw dÖve ;yÿ hÖivW;ÿ iv/em –
¨ÖpyÖ ;ômgÿhO Itoå…s pÖj[ ;pÿtye Tv;ô ju∑'Ã gO;…mô tSyÿ tÖe ¥*mRiÃ hôm;
n=ÿ];…, ÂÖpm;ÿidôTyStÖe tejSÖ tSmÿw Tv; mihôªe pÖj[ ;pÿtyeÖ Sv;h;ÿ –16–
y a;ÿTmÖd; bÿldÖ ; ySyÖ ivêÿ ¨Öp;sÿte p[≤Ö xWÖ' ySyÿ dÖve ;" ) ySyÿ
493
Cz;y;mOtÖ' ySyÿ mûTO yu" kSmÿw dÖve ;yÿ hÖivW;ÿ iv/em –

¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ Itoå…s p[jÖ ;pÿtye Tv;ô ju∑'Ã gO;…mô tSyÿ te pO…qôvI
mÿihôm*Wÿ/yoô vnÖSptÿyo ÂÖpmÖ…¶StÖe tejSÖ tSmÿw Tv; mihôªe pÖj[ ;pÿtyeÖ
Sv;h;ÿ –17–
a; b[Ñÿ b[;˜Ö,o bÿ˜[ vcÖsR I j;ÿyt;ô‡m;‚Smn[;∑ô e^ r;ÿjNÖ yÿ îWÖVyÿ" xUroÿ

mh;rÄqo j;ÿyt;ô' doG/[Iÿ /Öne ‡u voR!;ÿn@Ö v± ;‡n;ôx"u si¢ô" pur…ÿ N/ÖyoRW;ÿ
…jô„,U rÿqœeÖ ;" sÖ.ye oô yuv;Sy yjÿm;nSy vIôro j;ÿyt;' ink;ômie nÿk;me
n" pÖjNR yoÿ vWRtu fÖ≤lNyoÿ nÖ aoWÿ/y" pCyNt;' yog=Öme o nÿ" kLpt;m(
–18–
a;£;ÿNv;ôjI pÿ…O qôvImÖ…¶' yujmÿ ’t v;ôJyv;R£;ÿNv;ôJyÿNt·rÿ=' v;ôy'u

yujmÿ ’t v;ôJyv;ôR ¥;' v;ôJy;£¡˝StÖ sUyÖ| yujmÿ ’t v;ôJyv;ô…R ¶Stÿe
v;…jôNyuõõ™ nuû Tv;ÿr.e SvÖ‚St m;ô sMp;ÿry v;ôySu tÿe v;…jôNyuõõ™ nûu
Tv;rÿ.e SvÖ‚St m;ô sMp;ÿry;idôTyStÿe v;…jôNyuõõ™ nûu Tv;rÿ.e SvÖ‚St m;ô
sMp;ÿry p[;,Ö/gO …ÿ s p[;,ô Mmÿe Î˝h Vy;nÖ/gO …ÿ s Vy;ôn' mÿe
Î˝h;‡p;nÖ/gO Sÿ yp;ôn' mÿe Î˝hÖ c=ÿru …sô c=um…R yÿ /eihô ≈o]ÿm…sô ≈o]'Ö
m…yÿ /ÖÁe ;‡yurSÄ y;yûmu …yÿ /eih – 19 –
j…Dô bIjÖ' v∑;ÃR pÖjNR yÖ" pˇ_;ÿ sÖSy˝ suiÿ PpÖl; aoWÿ/y" Sv…/crÄ,ye ˝
sUpÿ sdÖnoÿå…¶" Svÿ?yÖ=mÖNt·rÿ=˝ sup;ôv" pvÿm;n" sUpSq;ôn; ¥*"
≤xôvmÖs* tpÿNyq;pûvU mR hÿ or;Ö]e pÿçdÖ≤xnoÿ/mR ;ôs;‡≤S]ô˝≤xnoô m;s;ÿ"
Klû¢O ; Aûtvÿ" x;ôNt" sÃv' TsÖr" – 20 –
494
a;ô¶yeÖ oÿå∑;k¡p;l" s*ôMyíÖ®" s;ÿivô]oÿ∑;k¡p;l" p*ô„,íÖÂr*Ö{íÖ®rÄ¶yeÿ

vwê;nÖr;yÖ √;dÿxkp;lo mOg;%Öre yidô
n;gCzÿdπ ¶Ö yÿåe ˝hoômcu åÖe ∑;k¡p;l" s*ôyMR pyoÿ v;yÖVyÿ a;Jyÿ.;g" –21–
aÖ¶yeåÿ ˝hoômcu åeÖ ∑;k¡p;lÖ îN{;ÿy;˝hoômcu Ö Ek;ÿdxkp;lo

…mô];v®ÿ,;>y;m;goômGu >y;ÿMpyÖSy;ÿ v;yos;ivô] a;ÿgoômGu >y;Ã'
cÖ®‡rÄ…ê>y;ÿm;goômGu >y;Ã' /;ôn; mÖ®Œÿ EnoômGu >yÿ" sÖ¢k¡p;loô ivêe>ÿ yo
dÖve >e yÿ EnoômGu >yoô √;dÿxkp;ôloånumÿ Tyw cÖ®‡rÄ¶yÿe vwê;nÖr;yÖ
√;dÿxkp;loô ¥;v;ÿp…O qôvI>y;ÿm˝hoômGu >y;Ã' i√kp;ôl" –22–
aÖ¶yÖe smÿnmTpO…qôVyw smÿnmÖ¥q;ô…¶" pÿ…O qôVy; sÖmnÿmdÖve MmÁÿM.Ö{;"

s'ntÿ yÖ" s' nÿmNtu v;ôyvÖe smÿnmdÖNt·rÿ=;yÖ smÿnmÖ¥q;ÿ v;ôyru NÄ t·rÿ=,e Ö
sUy;ÃyR Ö smÿnm‡i∂Öve smÿnmÖ¥q;ô sUyoÃR idôv; cÖN{mÿseÖ
smÿnmÖ‡•=ÿ]>e yÖ" smÿnmÖ¥q;ÿ cÖN{m;ô n=ÿ]vÖw ®R ,ÿ ;yÖ smÿnm‡dÖŒ"
smÿnmÖ¥q;ô v®ÿ,oÖå≤∫" s;ªÖe smÿnm‡dOcû e smÿnmÖ¥q;ô s;mÖc;R b[˜,ÿ Öe
smÿnmT=Ö];yÖ smÿnmÖ¥q;ô b[˜ÿ =Ö],e Ö r;DÖe smÿnm‡i√ôxe smÿnmÖ¥q;ô
r;j;ÿ ivôx; rq;ÿyÖ smÿnmÖ‡dêÿ>e yÖ" smÿnmÖ¥q;ô rqoåêw"ÿ pÖj[ ;pÿtyÖe
smÿnm‡∫ûtÀ >e yÖ" smÿnmÖ¥q;ÿ pÖj[ ;pÿit.ûtRU "w sÖmnÿmdÖve MmÁÿM.Ö{;"
s'ntÿ yÖ" s' nÿmNtu –23–
ye tÖe pNq;ÿn" sivt" pûVU y;Rsoÿåre,Ä voô ivtÿt; aÖNt·rÿ=e ) te….ÿnoR aÖ¥
pÖ…q….ÿ" sugû .e Iô r=;ÿ c noô a…/ÿ c dev b[iU h –
495
nmoôå¶yÿe pO…qivô≤=tÿe lokÖSpOteÿ loôkmÖSmw yjÿm;n;y deihô nmoÿ

v;ôyvÿåe Nt·r=Ö≤=tÿe lokÖSpOteÿ loôkmÖSmw yjÿm;n;y deihô nmÖ" sUy;ÃyR
idivô≤=tÿe lokÖSpOteÿ loôkmÖSmw yjÿm;n;y deih –24–
yo v; aêÿSyÖ me?yÿSyÖ ≤xroÖ vedÿ xIWR<Ö v;Nme?yoÿ .vTyu‡û W; v; aêÿSyÖ

me?yÿSyÖ ≤xrÄ" sUyíRÖ =ûvu ;Rt"ÿ p[;,ô íÖN{m;ô" ≈o]'Ö idxÖ" p;d;ÿ
av;Ntridôx;" pxRvÃ oåhor;Ö]e inÿmWeÖ oÿå/Rm;ôs;" pv;Ã…R ,ô m;s;ÿ"
s'/Ö ;n;ÿNyOtû voå©;ÿin s'vTsÖr a;ôTm; rÄXmyÖ" kÉx;ô n=ÿ];…, ÂÖp'
t;rÿk; aÖSq;inô n.oÿ m;ô˝s;NyoWÿ/yoô lom;ÿinô vnÖSptÿyoô v;l;ÿ
aÖ…¶mR% u Ã' vwê;nÖro Vy;ˇ' smû{u ¨ÖdrÿmNÖ t·rÿ=Mp;ôy¥u ;Rv;ÿp…O qôvI a;ô<@*
g[;v;ô xep"Ö somoô retoô y∆ÿÔ>Ö ytÖe ti√ ¥oÿtteÖ yi√ÿ/nU tuû e tTStÿnyitô
yNmehiÿ tô t√ÿWiR tô v;gÖve ;SyÖ v;‡ghÖv;R aêÿSyÖ j;yÿm;nSy mihôm;
pûru St;ÿ∆;ytÖe r;i]ÿrne Mmihôm; pÖí;dnÿu j;yt EÖt* vw
mÿihôm;n;ôvêÿm…Ö .tÖ" sMbÿ.vU tûhu yR oÿ devÖ ;nÿvhÄdv;Rsruÿ ;Nv;ôjI
gÿN/Öv;Rnêoÿ mnû„u y;ÿNTsmû{u o v; aêÿSyÖ yoinÿ" smû{u o bN/ÿ"u –25–
îit s¢mk;<@e pçm" p[p;#k" 5
îit s¢m' k;<@' sMpU,mR ( 7
îit twiˇrIys'iht; sm;Pt;
496

Taittiriya Krishna Yajur Veda

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Taittiriya Krishna Yajur Veda

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

twiˇrIys'iht;

yÖDSyÿ `oôWdÿ…sÖ p[Tyu∑ÿ ˝Ö r=Ö" p[Tyu∑ÿ ;ô ar;ÿtyÖ" p[ye mÿg;≤ıôW,;ÿ bÖihRrCzÖ

xuN/ÿ?vÖ' dwVy;ÿy kmÃ,R e devyÖJy;ywÿ m;tÖ·rêÿno `ÖmoRåÃ …sô

tÿnCÖ mIN{;ÿy d…/Ö iv„,oÿ hÖVy˝ rÿ=Sv –3–

devÖ o vÿ" sivÖtoTpunÿ ;ôTv…Czÿ{,e pÖiv]ÿ,e Ö vsoô" sUySÃR y rÄ‚Xm….ô‡r;poÿ

avÿ/tU ˝Ö r=oåvÿ/tU ;ô ar;ÿtyÖ o‡åidÿTy;ôSTvgÿ…sÖ p[itÿ Tv; pO…qôvI veˇÿ u

/Oi∑ÿr…sÖ b[˜ÿ yÖCz;‡p;ÿ¶åÖe …¶m;ôm;d'Ã jihÖ in„£ôVy;dÿ˝ se/Ö ;‡devÿ yÖ j'Ã

s' vÿp;…mô sm;poÿ aÖ≤∫rÿGmtÖ smoWÿ/yoô rsenÿ Ö s˝

a; dÿdÖ îN{ÿSy b;ô¸rÿ…sô d≤=ÿ," sÖhßÿ.iO ∑" xÖttÿje ; v;ôyru …ÿ s

p[Tyu∑ÿ ˝Ö r=Ö" p[Tyu∑ÿ ;ô ar;ÿtyoô‡å¶evSÖR te…jÿœnº Ö tejsÿ ;ô in∑ÿp;…m

s' nÿÁº su’tû ;yÖ km( ))

’„,oÿåSy;%reœÄ oÿå¶yeÿ Tv;ô Sv;h;ô veidÿr…s bÖihRWeÿ Tv;ô Sv;h;ÿ bÖihRr…ÿ s

bOhû Ntÿm?vôre ivôxo yÖN]e Sqoô vsUnÿ ;˝ ®Ä{;,;ÿm;idÖTy;n;ô˝ sdÿ…s sId

.uvnÿ m…sô iv p[qÿ SÖ v;¶eÖ y∑ÿ·rÖd' nmÿ" )

v;jÿSy m; p[svÖ ne oÿdg( ;[ .ô ,e odÿg.[ It( )

bÿihRWÖ dÿí devÖ ; îÖm;' v;cÿm…Ö . ivêeÿ gO,û Ntÿ a;ôs¥;ô‚SmNbÖihRiWÿ

¨Ö.; v;ÿ…mN{;¶I a;¸ûv?y;ÿ ¨Ö.; r;/ÿs" sÖh m;ÿdyÖ ?ywÿ )

a; dÖve ;n;ômipÖ pNq;ÿmgNmÖ yCzôKnv;ÿm tdnuû p[voÿ!mu ( )

aq p[qmk;<@º i√tIy" p[p;#k" 2

vSVyÿ…s ®Ä{;Sy‡idÿitrSy;‡idÖTy;…sÿ xu£ û ;å…sÿ cÖN{;…sô

vIôr' ivÿdye Ö tvÿ s'dÖ ≤O xô m;h˝ r;ÖySpoWe,ÿ Ö iv yoÿWm( –5–

som'Ã te £°,;ôMyUjSÃR vNtÖ' pyÿSvNt' vIôy;ÃvR Ntm….m;itôW;h˝ xu£ û ˘ teÿ

p[ CyÿvSv .uvSpteÖ ivê;ÿNyÖ…. /;m;ÿinô m; Tv;ÿ p·rpÖrI ivÿdNÖ m; Tv;ÿ

aÖ¶re ;ÿitôQymÿ…sô iv„,ÿve Tv;ô somÿSy;itôQymÿ…sô iv„,ÿvÖe

aÖ˝xur˝ÃxSu te dev soôm; Py;ÿyt;ô…mN{;ÿyk w /nÖivdÖ a; tu>yô…mN{ÿ"

ivôˇ;yÿnI meå…s itôˇ_;yÿnI mÖåe Sy‡vÿt;Nm; n;…qôt‡mvÿt;Nm; Vy…qôt'

’û,„ûu v p;jÖ" p[…sÿit'ô n pOQû vI' y;ôih r;jevÖ ;mÿv;ô˝ î.ÿne )

yo noô ar;ÿit˝ s…m/;n cÖ£É nIôc; t' /ÿ+ytÖs' n xu„k¡m( –

rÄ=oÖh,'Ã v;ô…jnÖm; …jÿ`…mR …mô]' p[itÿœmÖ pu ÿ y;…mô xmRÃ )

aq p[qmk;<@º tOtIy" p[p;#k" 3

rÄ=oôh,oÿ vlgÖhnoÿ vw„,ôv;N%ÿn;mIô‡dmÖh' t' vÿlgÖ mu√pÿ ;…mô y' nÿ"

yoåsÿm;noår;tIôyitÿ g;yÖ],e Ö CzNdôs;åvÿb;!o vlÖg" ikm]ÿ .Ö{' t•*ÿ

ivô.rU …ÿ s p[vÖ ;hÿ,oô viˆÿr…s hVyôv;hÿn" ê;ô]oÿå…sô p[ctÿe ; Stuqû oÿå…s

Tv˝ soÿm tnU’ û Œoô √πWoÿ>yoôåNy’¡t>e y ¨Ö® yÖNt;…sû vÂ¡q˝Ö Sv;h;ÿ

yoinÿm;ôsdÖm‡idÿTy;ô" sdoôåSy‡idÿTy;ô" sdÖ a; sIÿdWÖw voÿ dev sivtÖ"

aTyôNy;ng;ô' n;Ny;nup;ÿg;mÖv;RKTv;ô prwrÿ ivd' pÖroåvÿr‡Äw St' Tv;ÿ juWe

b[˜Ö vÖ in'Ã Tv; =]Övinÿ˝ supj[ ;ôvin˝Ã r;ySpoWÖvin'Ö pyUhRÃ ;…mô

a; dÿd AûtSyÿ Tv; devh…vô" p;xenÖ ; rÿ.Öe /W;Rô m;nuWÿ ;nÖ‡ŒSTv*Wÿ/I>yô"

v;ˇ_ô a; Py;ÿyt;' p[;,ô StÖ a; Py;ÿyt;'ô c=uSÿ tÖ a; Py;ÿyt;ô˝ ≈o]'Ã tÖ

sÖm{ûu ' gÿCzô Sv;h;ô‡Nt·rÿ=' gCzÖ Sv;h;ÿ devÖ ˝ sÿivôt;r'Ã gCzÖ

yoÿåSm;N√πi∑Ö y' cÿ vÖy' i√ô„mo /;ªoÿ/;ªo r;j…•ôto vÿ®, no muçÖ

hÖiv„mÿtI·rÖm; a;poÿ hÖiv„m;ÿNdÖve o aÿ?vÖro hÖiv„m;ô˝ a; ivÿv;sit

Tvmÿ¶e ®Ä{o asurÿ o mÖho idÖvSTv˝ x/oôR m;®ÿt' pO=û ÈÃ≤xWe )

aÖ…¶hoRt;ô in Wÿs;d;ô yjIÿy;nupû Sqeÿ m;ôt"u sÿru .Ä ;vuÿ loôkÉ )

aÖ…¶rÖmtO oÿ a.vÖ√yoÿ….ô" ydenÿ Ö' ¥*rjÿnyTsurû te ;ÿ" –

aq p[qmk;<@º ctuq"R p[p;#k" 4

Tv; vO]tÖ ru Ä îN{;ÿy Tv;….m;itôﬂ îN{;ÿy Tv;idôTyvÿtÖ îN{;ÿy Tv;

v;ôcSptÿye pvSv v;…jôNvOW;ô vO„,oÿ aÖ˝xu>y;'ô g.ÿ‚StpUto dÖve o

¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoåSyÖNtyRCÃ z m`vNp;ôih somÿm®u „Ä y r;yÖ" s…mWoÿ

aN/oô m¥ÿmy;…mô ySyÿ dev d…/ôWe pUvÿ pRÖ ye mÿ ( –

y; v;'ô kx;ô m/umÿ TÖ y…êÿn; sûnU tO ;ÿvtI ) ty;ÿ yÖD‚Mmÿ…m=tm( –

p[;tô yÖ jRu *ô iv mÿCu yeq;ôm…êÿn;ôvhe gÿCztm( ) aÖSy somÿSy pIôtyeÿ –

aÖy' vÖne íoÿdyÖTpO‚Xnÿg.;Rô JyoitÿjrR ;yUû rjÿso ivôm;nÿe ) îÖmmÖp;˝

ye devÿ ; idôVyek;ÿdxÖ Sq pO…ÿ qôVy;m?yek;ÿdxÖ Sq;‡PsûWu doÿ mihônk

Sq te dÿve ; yÖD…môm' juWÿ ?vmu‡py;ômgÿhO ItoåSy;g[y,Ö oÿå…sô Sv;ÿgy[ ,oô

i]ô˝xT]yÿí gÖ…,noÿ ®ÖjNtoô idv˝Ã ®Ö{;" pO…ÿ qôvI' cÿ scNte )

m/uíÿ Ö m;/ÿví xu£

¨ÖpyÖ ;ômgOhÿ ItoåsIN{;ô…¶>y;Ã' TvôWw tÖe yoinÿ·rN{;ô…¶>y;'Ã Tv; –15–

aom;ÿsíWR,I/Otoô ivêeÿ dev;sÖ a; gÿt ) d;ôê;˝soÿ d;ôxWu "ÿ sutû m( –

mÖ®TvÿNt' vOW.Ö ' v;ÿv/O ;ônmk¡v;·r' idôVy˝ x;ôs…mN{ÿm( )

mÖ®Tv;˝Ã îN{ vOW.Ö o r,;ÿy ipb;ô somÿmnu„vô/Mmd;ÿy ) a; …sÿçSv

mÖh;˝ îN{oÿ nûvO d; cÿW…R ,ôp;[ ¨Öt i√ôbh;ÃR a…môn" s shoÿ…." )

v;ômmÖ¥ sÿivtv;ômR mûu êo idôvie dÿve v;ômmÖSm>yÿ˝ s;vI" ) v;ômSyô

ihrÿ<yp;…,mûtU yÿe sivôt;rÄmpu ÿ ◊ye ) s ceˇ;ÿ devÖ t;ÿ pÖdm( –

bOhSÖ pitÿstu Sy t îNdo î≤N{ôy;vÿt"Ö pàIÿvNt'ô g[hÃ' gO;ôMy‡¶;3î

SqlÿyodÖkMpÿ·rgOû NTy;ô≤xW;ÿ yÖD' yjÿm;nÖ" p·rÿ gO;itô mnoÿå…s

s˝≈ÿv; h svcRnsÖ Stu…mÿÔmÖ poÿiditmuv;cÖ yTsÖ≤T],;Ö˝ hot;.û"U

ju∑Ã' gO;‡MyÖWe tÖe yoinô·rN{;ÿy Tvo‡py;ômgOhÿ Itoå…s pO…qivôWd'Ã