MERHABA

3. saymz, sava tehlikesinin hl dnya ve lke gndemini belirledi i ko ullarda kyor. Geen bir aylk srete, yaptmz arlara olumlu yant veren sanatlarla bir araya gelerek, emperyalist sava a kar platform olu turduk. Kltr ve sanat cephesi olarak emperyalist sava tehlikesine kar sorumluluumuzu srdreceiz. Kltr bugnden okluunu kltr-sanat mcadelenin sonra, biimde trl kttr srm ve ve snf baskya, sanat biri ve gemi e gryoruz. sanat cephesinde hite var 7 ve duyarllm z

Kk Trkiye'de, var. lna,

burjuvalar aydnlarm zn

lkesi iki

olan seenei baml

lkemizin smrye,

emperyalizme i kencelere, halka kar kmayan, bakan rgtl ko ukla birey

basklara, kendi olmay yabancla mcadeleyi

yasaklamalara kabuunda m , ona her ey

ya ayan, tepeden sayan, her

yadsyan bir aydn tipi. Ya da proletarya mcadelesini zveriden aclarn Aydn Tutsaklk dergisinden ve hi bir bir kanmadan iliklerinde Olalm" verebilen, hissedebilen bu halkn

baktmzda, birikimlerimizin 1980

kmsenmeyecek

ncesi,

aydn. "Kk Burjuva Deil, Proletarya yazsnda, bulabilirsiniz. Ko ullarnda alnm tr) konudaki (Bu yaz Mcadele perspektifimizi

say kan tavr dergisi, 12 Eyll'e dek cephesindeki ifadesiydi. 12 mcadelesinin olanakszla al malar olmu tur. yeniden birlikte kttr ve Kltr genel en rgtl Eyll'den sert her kar n, kesintisiz D ardaki ivme sanat ve bir

ya and

cezaevlerinde,

Yazglar kmr gibi olan madencilerin ya amn "Zonguldak zlenim-lerin'de anlatmaya al tk. Bu saymzda yine gndeme denk d en bir ykmz var. "Duysunlar Acsn ". Bltenimize okurumuzun Okurlarmzn devamn bu okuyuculardan iirlerini konudaki yazlar,

mcadelenin

vazgeilmez

silahlarndan mcadelenin kazanmasyla cephesi daha yrtlmeye Sanatta deerlendirme

salkl al malar olarak ba land. yazmz ieriyor.

iirler gelmeye ba lad. Bu saymzda bir yaynlyoruz. duyarllnn

Tavr,"

diliyoruz.

TAVIR

KLTR VE SANATTA TAVIR

Bilindii gibi devrimci mcadele, ok ynl kavranp srdrlmesi alan bu gereken da, bu mcadeledir. dzenin Kltr btnletirmek olmaldr... Ksacas kltr alanndaki devrimci mcadele, dier alanlardaki gibi siyasi mcadeleye bal ve o n u n belirleyiciliinde srmelidir. Bunu salamak, alandaki almalar merkezi b i r rgtllk altnda srdrmekle olacaktr." (Tavr, Say:1, sayfa 7) tespitini yapyordu. 1980 ylnda dzenlenen, Halk Bilimi alannda, bugne dein burjuvazinin hedef saptrc, gzboyamac enliklerine alternatif kabul edilmesi gereken niversiteler, dzenlenen admlar sinemaya, Akademiler, panel, " 1 . Trkiye Yksekokullar en

mcadelenin alanlarndan biridir. Toplumsal deitirilmesinde, alanda yaratlan rgtllk, temel alnan mcadeleyi desteklemesi nedeniyle nemli bir konuma sahiptir. 1980 ncesinde, her alanda yrtlen mcadelenin yannda, kltr sanat alannda da bir ok ileri admlar atlm t. Anti-faist mcadelenin ne kmasna ramen, kltr ve sanat cephesindeki rnler, kitlelere ulatrmaya allm tr. Bu alann somut ifadesi olan "Kltr ve Sanat Yaamnda Tavr" dergisi, 1980'in Ocak aynda yayn hayatna balad. Emperyalizmin, kltr hegemonyas ve ideolojik saldrlar artarak srerken, kltr alannda laf retmek, en ok bavurulan yntem bugnk olmutur. hedefi, Tavr: ksa "Devrimcilerin vadede

Halk Oyunlar enli i" ve bu erevede almalarn Mcadele propaganda ksa nemlilerindendir. Sinema dalnda da, olumlu atlm tr. ve ve zellikle tarihinin asndan film nem Oyunlar oluturulmas almalarna alnmtr.

metrajl

fotorafla "Halk

verilmi tir. Saysz gsteri ve miting filme Kurgulanan

kltr enlii" filmi eitli etkinliklerle gsterime alanndaki devrimci almalar, emperya- girmitir. Halk oyunlar gruplar ve bir genlik lizme ve faizme kar srdrlen demokratik korosu oluturulmutur. Koro, mzikte bir mevzi halinde 2

TAVIR

vurgulamak gerekir. En zor ko ullarda bile 12 Eyll'e kadar esas ki srete devrimciler, e itli biimlerde bu alana ili kin faaliyetlerini de srdrm lerdir. TKM (Tutsaklk Ko ullarnda Mcadele) ve Isrgan (Mizah Dergisi) adl dergilerle alternatif tavr srdrlm , her trl yaynn ve yaz malzemesinin, yasak olduu ko ullarda bu kitlelere etkileyebilen perspektifinin dergiler yaynlanm tr. (Metrisle 1984, 85, 86, 87 yllarnda her havalandrma iin bir nsha.) 12 Eyll'de, cezaevlerinde sanata nemli bir yneli grld. D arda, sanatla, kltrle hi bir ilgisi olmayan insanlar ieride devrimci anlay n, hayata geirildii bir deneme ko ullar hareketin hzla kaseti yapm tr. mcadelenin durumunda snf kar n, Bu alanda geli imi, olduu yaplabilenler, okuma olana bulduklar bu tr kitaplarn da etkisiyle, sanatla zellikle de edebiyatla ilgilenmeye ba lad. Bu yneli salkl bir ilginin ve birikimin zerine oturmuyordu. Cezaevlerinde depolitizasyon, sorumluluk ve direni in siyasetten yan uzakla ma sra ve

yaplanlar, lkemizdeki burjuva yklmas,

olarak

egemen kk statlerinin

anlayn

elitizmeve

slogancla dmede ulaabilen, devrimci onlar sanat olarak

gelitirilmesi

deerlendirebiliriz.

omuzlama yeniliine,

grevlerin younluu, adilii ile devrimci mcadelesinin o gnn geli mesine

ka ta ya anm tr. nsanlarn, nemli siyasi grevlerine ayrmalar gereken zamanlarn ve enerjilerini sanatsal faaliyete ayrmalar yar-yenilgi yllarna denk d en, olumsuz havada siyasetten ka tan ba ka bir anlam ifade etmiyordu. Sanata yneti ve younla ma ve bu konuda birikimi arttrma, devrimci sanat perspektifini netle tirme amacyla olmam tr. Bu yneli e giren insanlar, giderek siyasi grevlerini asgariye indirmeye, sanatsal abalar iin kendilerine daha fazla zerklik istemeye ba lam lardr. 12 Eyll buldozerinin beyinlerinden de gemesiyle ortaya kan hmanizm,

ko ullarnda nemli mesafeler alnm tr. 12 Eyll'e kadar ki srete yaplanlar, esas olarak lkemizdeki egemen kk burjuva anlay n onlar statlerinin etkileyebilen geli tirilmesi yklmas, devrimci olarak elitizme ve slogancla d meden kitlelere ula abilen, sanat perspektifinin

deerlendirebiliriz. Zaten o kadar ksa bir srede ok fazla retkenlik gsterebilmek mmkn deildi. 12 Eyllle birlikte, yenilgi-yar yenilgi ko ullarnda, mcadele en keskin biimde cezaevlerinde ya anmaya ba land. Burada, ylgnlk y llarnn rn, her trl kk burjuva anlay a kar cezaevlerinde verilen mcadeleyi TAVIR

ka (gei deil) bir yenilgi psikolojisinin Faizm koullarnda ister ierde olsun, ister d arda siyasetten sanata ka (gei deil) b i r yenilgi psikolojisinin rn olarak gndeme gelmektedir. rn olarak gndeme gelmektedir. Mcadelenin kazanmasyla Yorum'un "Demokrasi oturmu birey olma vs. gibi dncelerin bu zaaft yneli iindeki insanlarda daha geni yank bulmas, devrimci deer yarglarn da bir yana brakp rgtten kopmalarn getirmitir. Poplizm bu insanlar iin her ey olmutur. Bu srete olumlu anlamda pratik sergileyen, devrimci sanat perspektifiyle bir eyler vuran retmeye alanlar da olmutur. Ama bunlar aznlktadr. Srece damgasn olumsuz anlaytr. Maddi temeli, siyasetten ka olan bu salksz ve arpk yneli sonuta da devrimci sanat asndan pek kayda deer bir rn karamam , bask ve ikence koullarndaki olmay, koullaryla egemen olan baz duyarllklar Siyasi mcadelenin bir arac olarak yaratt birleince, burjuva dnlen bir edebiyat dergisi kollektif ve rgtl bir abann rn olmaldr. Edebiyat araclyla ulalan ilikiler siyasi ilikilere dntrlebilmelidir. Tavr" bu "Kttr ve bir Sanatta derginin perspektifteki yakalamayla snrl kalmtr. Devrimci sanat geleneinin ylgnlk lkemizde cuntann da bir kyla yeniden birlikte, nce balayan ivme "Grup faaliyetler

Mcadelesinde faaliyet olarak yrtlmeye

Sanatlar " grubuyla eskiye gre daha baland. Grup Yorum ve Grup Ekin hem rgtl militan sanat tavryla, hem de yaptklar mziklerle baz eksiklikleri ilerinde tasalar bile "devrimci sanat ve sanat" tavrnn bir rneini sergiliyorlar. Fotoraf ve Sinema gruplar ve "Tavr" blteniyle de kk burjuva sanatlarn halka gedikler yabanclaan, fetiletiren alyor. bireycilii ve rgtszl statlerinde, ivmesinin

Mcadelenin

ykselmesi ve kitlesellemesiyle beraber, bu gediklerinde daha da bymesi mmkn olacaktr.

cezaevlerinde sanata ynelen devrimciler, kk sanats statlerinin e k i m alanna girmi, onlar gibi rgtszle ynelmitir. Onlar gibi kapal, imgelerle dolayl anlatmlarla, anlalmaz konumay benimsemiler,

hazrlaycs olarak dnlmelidir. Devrimci sanat emekileri, blten bnyesinde edebiyat alannda etkin bir g olma yeteneinde bir dergi, almasna ynlendirilme-

mcadele asndan birinci dereceden ele alnmas gerekeni bir yana brakp, tali ve marjinal konulara ynelmilerdir. Faizm koullarnda ister ierde olsun, ister darda siyasetten sanata

TAVIR 4

KK BURJUVA AYDINI DEL PROLETARYA AYDINI OLALIM!

TKM-TAVIR
Aydn konusu, aydnlar n, toplumlarn seyri iinde, oynadklar olumlu ve olumsuz rolleri dolaysyla, her zaman gncel bir tartma konusu olmutur.zellikle toplumu derinden etkileyen, bunalm dnemlerinde sergiledikleri tutum ve stlendikleri fonksiyon gerei burjuvaziye hizmet etmeleri, ona sol'dan destek vermeleri, bu konu zerinde durmay daha da gerekli klyor. lkemizde aydnlarn tavr bu genellemenin dnda olmamtr. 12 Eyll ak faizmi dneminde -12 Marttaki gibibtn olumsuz yanlaryla ortaya ktlar ve burjuvazinin devrimcilere saldrsnda kmsenmeyecek roller stlendiler. stelik bu dnemde, salt birey olarak ya da mesleki rgtleri araclyla ile deil, proletarya saflarnda gzken uzantlar vastasyla da saldrya getiler. Devrimci saflarnda grlen gerek rgtsel, gerek "bireysel" dzeydeki danklk, babozukluk, davay inkr, "bireyin kefedilmesi" gibi yeniden piyasaya srlen idealist, felsefi yaklamlar, cinsel ahlakszlk teorilerinin devrimcilere mal edilmesi, psikolojik tahliller ister istemez, devrimci mcadelenin bu dorultuda btn yakla m ve eilimlere kar olmasn gerektirdi. Devrimciler aslnda deneyimsiz Nans farkllklar olsa da bu sre bugn de devam ediyor. Bylesi bir sre iinde ksa da olsa aydnlar konusunda bir perspektif getirmek onlarn snfsal niteliini ve karakterini ortaya koymak, proleter aydnn ne olup

olmadn ana hatlaryla akla kavuturmak ve 12 Eyll dneminin aydn yapsn tahlil etmek bir zorunluluk olarak nmzde durmaktadr. Snfl kmas ndan, olarak tarihsel baladlar. bir toplumun ile kol ortaya emei aydnlar dzeyde adan tekniin kafa

arasndaki ayrmn bir toplumsal iliki belirmesinden Bu sonra, iki misyonlarn misyon oynamaya

gerekleiyordu: ediyorlard. Yeni

Ekonomik bulularn,

saylmazlard. 12 Mart sonrasnda da ayn saldrlarla karlamlard.

retim glerinin gelimesine hizmet ncsydler. Snflar mcadelesinin

politik nderleri de aydnlard.

TAVIR

Kapitalizm ncesi aydnlarn toplumsal konumu, kapitalizm dnemine gre niteliksel olarak farkldr. Kleci ve feodal toplumlar da egemen snf bizzat devlet olarak rgtlendiinden aydnlar da bu rgtlln ayrlmaz bir paras ya da egemen snfn bizzat kendisi veya bir blmdr. Bu, kapitalizm ncesi toplumlar n ekonomik ve siyasi yapsndan kaynaklanan bir durumdur. Halk, hi br hakk olmayan, ekonomi d zor ile smrlen bir gtr, srdr. Kleler ve sertler hi bir hakk olmayan, sadece hizmet etmekle ykml olan insan gruplar dr. Bunlarn retim srecindeki rolleri zel bir eitime tabi tutulmalar n gerekti k lmaz. nk retim ilkel ve kaba, retim aralar ve teknikleri geri ve basittir. Bu toplumlarda kle ve serflerin dnsel etkinlikleri iinde olmalar, kendilerini kafaca yetitirip gelitirmeleri olanakl deildir. Osmanl toplumunda da durum byleydi, reaya (sr) ve devlet, toplumun iki u tarafyd. Kapitalizmin gelimesiyle, insanlarn nispeten zgrlemesi ekonomi-d zor yerine getirdi. cretli kleliin gelmesi, ynetiminde burjuvazinin ynetiminde de deiiklikler Burjuvazinin brokrasiyi bir ara olarak kullanmas gibi, aydnlar da ayr bir tabaka olarak ortaya kma olana buldular. Kapitalist geliimin ilk aamalarnda, aydnlar henz bamsz saylmazlard ve bir aristokratn, bir nfuzlu kiinin korumas altndaydlar. Kapitalizmin gelimesiyle beraber geirmesi, Bat burjuvazinin glenmesi snfa basarak burjuvazinin burjuva stnl aydnlarnn ele da

Osmanl toplumunda bu a dan durum farklyd. Kapitalist smrgecilik, lkede u vermeye balayan ya da n koullar oluan, kapitalist dinamii ykp kavurdu. Burjuva snf gelimedi, serpilemedi. Clz ve toplumda nc rol oynayamayacak bir durumda kald . . Ama Osmanl Devletini aa uydurmak, yaatabilmek iin ikinci Mahmut'tan itibaren yaplan reformlar devlet iinden burjuva ayd nlar nn yeti mesini salad. zellikle, siyasal, sanatsal ve askeri alanlarda, aydnlar glenmeye ve lke kaderinde rol oynamaya baladlar. Bat Avrupa ve Osmanl'da geliim farkl da olsa ortak olan zellik kapitalizm ncesi toplumlardan farkl olarak, aydnlarn, burjuvazinin bir paras veya onun hizmetinde olmasna karn, ayr bir aydn tabaka olarak ortaya kmasdr. AYDINLARIN SINIFSAL NTEL % Aydnlarn snfsal temeli ve nitelii, kk burjuva ayd nlar tarafndan Plakarmakla tr lm tr. Aslnda

ton'dan beri ayd nlar, "aydn"hep

toplum dnda veya stnde bir yere oturtmaya al mlardr. Bu, aydnn genel toplumsal seviyenin bir lde ilerisinde olmas ndan kaynaklan yor. Aydnlar, aydnlatc toplumun gc ynetici gc, olarak kendilerini

zgrlemesine neden oldu. toplumlarnda ekonomik orannda ykseldiler. aydnlar olarak bu Burjuva

ayaklarn

toplumun stnde, snflardan bamsz bir tabaka grmlerdir. zellikle

kltrne katk lar , bu yzden kkl, yaratc oldu. TAVIR

burjuvazinin gericile ti i dnemlerde burjuva aydnlar, halka tepeden bakmaya ba lam , halk deersiz grm , a alam ve aydnlara zel bir konum yklemi lerdir. Kk burjuvazi ara snf olmasndan dolay, temel snflar arasndaki at malar bir yandan uzla trmaya al rken, dier yandan da "snflar st" bir konuma ykselme abasndadr. Bu mantn aydnlara yansmas da farkl deildir. Kk burjuva aydnlarna gre, aydnlar, belli snflara bal, sn fsal olarak blnm deil, bu temel snflara kar n -bu snflardan gelmesine, onlardan etkilenmesine kar nzel bir kategoridir. Bu kategori bir anlamda snflardan bamszdr. Bugn aydnlar Karl Maanheim gibi "snflar st" gren ve aka syleyen kimse az bulunur. Ama dei ik biimlerde olsa da bu bak as varln srdryor. (x1)

kesimdir. Bunlar, kendilerini "demokratik sosyalist", "sosyal demokrat" vb. olarak tantrlar. Aydnlarn nc kesimi mcadelenin iinde, rgtlln, kollektif iradenin bir paras olan proletarya aydnlardr. TRKYE'DE AYDIN SORUNU

lkemizde bunalmn derinle tii, zellikle devrimci hareketin yenilgi ve yaryenilgiye urad veya ar darbeler yedii yllarda, aydn sorununun gndeme gelmesi ilgintir. Aslnda ayn ilginlii yalnz bu iki dnem (12 Mart ve 12 Eyll sonras), deil, 19. yzyln ikinci yars ndan itibaren Trkiye trihi boyunca grebiliriz. Zaten bugnn aydn tart malarn kavrayabilmek asndan, Trkiye tarihinde aydn sorununa gz atmak zorunludur. Herkesin kabul etti i gibi Trkiye'de aydnlarn en temel zellii, takliti -bat taklitisi- olmalardr.  te bu noktadan hareket edilerek, aydnlar yerden yere vurulur, ele tirilir, kendine zg bir aydn tipinin niye olu mad ndan dem vurulup durulur. Sorunu maddi temel-leriyle birlikte ortaya koymadan, sadece sonulardan kalkarak deerlendirmek kaba bir yntemdir. Trkiye tarihinde aydnlarm zn hep takliti olduu, halktan kopuk olduu dorudur. Bu nedenle grevlerini yerine getirememi lerdir. Ama aydnlarn tarihsel bir misyon yklenmeleri, halk hareketinin nne geip ynlendirmeleri olanakl m yd? Bu sorunun yant lkenin tarihsel, sosyal ko ullarndan bamsz olarak ele alnamaz. Burjuvazinin a adan yukarya, halk hareketine nderlik etti i lkelerde, aydnlar da zerine d eni yapm lardr. Ama tersi durumlarda yani burjuvazinin feodal snfla uzla t lkelerde, aydnlar da bu duruma uyum salam tr.

Herkesin Trkiye'de temel

kabul

ettii

gibi -bat

aydnlarn en zettii, takliti

taklitisi- olmalardr. zel bir kategori olan kk burjuva aydnlar, bal olduklar snf gibi, istikrarl bir yap arzetmezler. Burjuvazi ile proletarya arasnda yalpalayp dururlar. Devrimci mcadelenin durumuna gre , proletaryadan uzakla rlar. Genel olarak aydnlar bu kaypak durumundan dolay ana grupta incelemek olasdr. Aydnlarn (x2) burjuvaziye yakn olan ve onunla btnle me eilimi gsteren kesimi sa gerici aydnlardr. Aydnlarn ikinci k e s i m i , proletarya ve burjuvazi arasnda yalpalamalarna ramen, demokrat bir tutum ortaya koyabilen

TAVIR

Trkiye'de

kapitalizm,

emperyalizmin

"cuntaclk" gelenei ba latt. Demek ki Trkiye Cumhuriyeti'nin kurulu una dek orta snf aydnlarnn oynad tarihsel misyonu Diyebiliriz ki; burjuva grmezlikten gelemeyiz.

mdahalesi sonucu kendi i dinamiiyle geli me olana bulamad. Snf olarak burjuvazi feodalizmle kozunu payla acak bir tarihsel misyonda sahneye kmad. Ama kk burjuva aydnlar, burjuvazinin nclk edemedii burjuva -demokratik devrime nclk ettiler. Tanzimat aydnlar, btn, taklitiliklerine, sarayla uzla malarna kar n, burjuvazinin karlarn savundular. Zaten Osmanl'da aydn hareketi, milliyeti temelde ortaya kmad. Var olan aydnlar Bat'nn i birlikisi, onlarla i ie gemi ve esas olarak onlarn karlarnn szcs

demokratik hareket, bir kk burjuva aydn hareketi olarak tarih sahnesine kt ve yle devam etti. Kurtulu Sava 'nn nderliini kk burjuva aydnlar (sivil ve asker) yapt. Onlar da "bamszlk" iaryla ortaya kmalarna kar n bat taklitiliinden kurtulamadlar. Birok giri im batnn alt dzeyde, arpk bir biimleni i olarak gndeme getirildi. Milliyetilik batana saplanarak ovenizm geli tirildi. Milli burjuva geli tirme programyla halk kitleleri ezildi, smrld. Halkla kayna mayan, onun karlarn yanstmayan giri imler giderek aydnlar ile halk arasndaki eli kileri derinle tirdi. Ve halk-aydn yabancl derinle erek devam etti. Konuyu daha fazla uzatmaya gerek yok. Trk aydnlarnn, "evrensel"e ula amamasnda, halktan kopuk olu unda, bu tarihsel nedenlerin payn grmezsek bir ey aklam olmayz.  te bu nedenledir ki, kk burjuva aydnlar, daha ok kaypak, daha ok aray iinde, daha ok kararszdr. "dlek" olu unun temelinde, kendi snfsal karakterlerinin yannda tarihsel gemi inin de pay var. Ve i in ilgin yan proleter aydnlarn tarih sahnesine kmasyla birlikte, kk burjuva aydnlar gemi in -"cuntac" da olsa-geleneini yava yava yitirdiler. Bunun en byk nedeni, bir snf hareketi temeline ordudan oturmayan, almalar yani bir halk ilerici hareketine gcn aktivite bir dayanmayan aydnlarn, ba langta

durumundayd. Daha sonra geli en burjuva kurumlar iinde yeti en kk burjuva aydnlar, ttihat ve Terakki bamsz Cemiyeti ats altnda bir mcadeleyi rgtlenmeye saylabilecek

kavu turdular. Ama bu hareket, halk hareketine nderlik yapan bir rgt seviyesine ula amad. ttihat ve Terakki kk burjuva aydn kesimlerini harekete geirebilmesine kar n, kendi kabuunda ya ayan geleneksel kk mlk sahibi kyllere ve rgatlara ula amad. ttihat ve Terakki bir aydn hareketi (zellikle subaylara dayanan) karakteriyle tarih sahnesine kt. Ve gncel deyimle

orannda

gstermelerine kar n daha sonra bu dayanan tekelci burjuvazi ve emperyalizm tarafndan ayaklarnn

TAVIR

altndan ekilip alnmasd r. Bundan dolay pasif bir duruma (sosyal demokrat diyorlar buna) d tler. 12 Mart ncesi ve sonras, kk burjuva aydnlar iin iki ayr dnya gibidir. 1960 sonras byk hayaller pe inde yeni bir cuntay rgtleyen asker-sivil aydnlar, bu hayallerin gerekle memesi kar snda tam bir dn yaptlar. Her yenilgi sonras olduu gibi 12 Mart sonras da, kk burjuva aydnlarndan sol saflardaki aydnlara kadar uzanan bir yelpaze iinde byk ounluu tam bir karamsarlk iine girdiler. Sanat aydnlar, kendi yaptlaryla, ba larna bu "belalar" getiren devrimcilere saldrrken yazarlar-k e yazarlar da onlardan a a kalmadlar. Giderek CHP'ye -tekelci burjuvazinin reformist partisine- daha sk sarldlar. 70 ncesinin "ihtilalci" almlar artk atlmaz olmu tur. Elbette aydnlarn tm ayn tavr gstermez. Kimi hibir eye kar maz, kimi burjuvazinin bilinli yardakl n ve devrimci d manln yapar, kimi de izgisini srdrmeye al r. Ayd nlar iinde gerekten tutarl-demokrat izgisine devam ettirenler olmu tur ama genel eilim, aydnlarn, tekelci burjuvazi saflarna gemeleri, CHP kuyrukuluu yapmalar ve devrimcilere saldrmalardr.  te asl zerinde durulmas gereken nokta, aydnlarn Trkiye gibi yeni smrge bir lkedeki devrim d manld r. Nedir bu d manlk? Emperyalist bir lkede aydnlarn (genel olarak kk burjuvazinin) proletarya d manl yadsnmaz bir gerektir. Onlar byk bir hrsla kendi burjuva demokrasilerine sarlrlar ve onu hem fa izmden hem de proletarya diktatrlnden korumaya al rlar. Trkiye'de ise durum farkldr. Daha dorusu zde farkl olan bir ey yoktur.

Ancak tarihsel grev ve durum asndan kk burjuvaziye farkl bir misyon yklenir. Batda kk burjuvazi demokrasinin savunucusu olan snflardan biriyken, yeni smrge lkelerde demokrasinin kurulmas mcadelesini veren radikal-yer yer ihtilalcibir snf durumuna gelebilir. Emperyalizme ve i birliki tekelci sermayeye kar demokrasi mcadelesinin temel s nflarndan biridir kk burjuvazi. Ama gel gr ki, Trkiye'de bir zamanlar ordu destei ile "demokrasi ", "bams zlk" mca-d e l e s i n i n bayraktarln y a pa n aydnlar, iinde bulunduumuz tarihsel dnemde, bunlarn sadece lafn ediyor ve kendi zgcne gvensizliin bir sonucu olarak ba ta emperyalist glere tekelci burjuvaziye yardaklk ederek bat tipi bir demokrasinin kurulacan sanyorlar. (Ati Sirmen, Uur Mumcu gibilerinin "istikrar" aray lar buna en somut rnektir.) Bu adan aydnlarn, kaypak da olsa devrimci geleneinden ve halktan daha da koptuunu syleyebiliriz. Bu gerein altnda yatan neden, aydnlarn genel olarak halka tepeden bakan, istikrars z, kendini beenmi karakterinin yannda, tarihsel olarak, orduya bel balama geleneidir.  te bunlardan dolaydr k i ; aydnlarn byk bir blm emperyalizme ve fa izme, oligar iye kar hakl bir mcadele veren devrimcilere "terrist" derken (x3) tekelci burjuvaziyle kol kola, anti-fa ist glere kfrederken, kar -devrim deirmenine su ta rken durup da bir nebze d nmemi tir. lkemizde istisna da olsa bu izgi d nda kalan aydnlar yok deildir. 12 Eyll dneminde, aydnlarn tavrn gemeden nce, Trkiye'de aydnn kafa yapsn ortaya koyan baz gr lere deinmek yararl olacaktr.

9 TAVIR

KK BURJUVA KAFA YAPISI

AYDININ

Trkiye aydn "dlek" zelli ini, i te bu kaypak ve "snflar st" karakterinden alr. Bu durum, yeni smrge ve fa izimle ynetilen bir lkede aydnlar ho grmemize bir gereke deildir, olamaz. Tutarl, demokrat olmak, emperyalizm ve fa izm kar snda taraf olmay, "hain" olmay gze almay gerektirir.  te bu kafa yapsndan dolaydr ki Trkiye aydn, gerek 12 Mart'ta gerekse 12 Eyll'de tutarl demokrat tavr aydn olmann getirdii tavr- ortaya koyamam , tersine tekelci burjuvazinin dmen suyuna gitmi tir. Kk burjuva aydnlar Trkiye'de neden e v r e n s e l nitelikli aydn olmadn sorgularken, i te bu gerei bilmek zorundadrlar. Dnyann neresinde taraf olmayan, "hain" olmay gze alamayan evrensel bir aydn vardr? Fakat bu iki nokta, gerekten kk burjuva aydnnn "evrensel" zelliidir. Ve bu aydnlar yukarda vurgulamaya al tm z tutarl tavr ancak geici olarak, belirli tarihsel dnemlerde alabilirler. Kalc olan zellikleri ise, alntda belirtildii gibi ,"hain" olmamak iin suya sabuna dokunmama, ne i yansn ne kebap felsefesiyle hareket etme ve her eyi "sorgulama" zgrlne sahip olma zellikleridir. Genelde "aydnlar" bu zellikleriyle tann rlar. Onlar bireysel zgrl, her eyi sorgulama zgrlnn, kendine zg ve farkl bir konum elde etme zgrlnn ampiyonlardr. Trkiye'de, bu "zgrlk" aray lar, bu zgrlkler gerekten varolmad iin, daha i ren bir durum eer o zgrlk uruna mcadele verilmiyorsa- ortaya karr. nk burjuva anlamda bile zgrln olmad bir ortamda, bylesi "zgrlklerin" tad n karmak, tekelci burjuvaziye yardaklk etmekle, yozla mak ve irenle mekle 10

lkemizde, kk burjuva aydnn kafa yapsn verebilmek iin "Gsteri 67" deki bir "aydnmzn yazsn aktaracaz.  te bu yazdan uzun bir blm: "Siyasal olu um ve yap, aydnn kafa yapsn hep etkilemi tir. Bu yzden kltrel ve bilimsel " katklar" ifte standartlara gre yaplm tr. ifte standartl "bir bilim adam" ve artk denebilirse eer, "aydn" km tr bu verili ortamdan. E. Kongar ok gzel aklam : "Aydn, evrensel olarak her eyi sorgular. Trkiye'de ise her eyi sorgulamak aydn olmak deil ancak 'hain" olmakla olanakldr. rnein; Islam sorgularsanz mslmanlara gre hainsinizdir. Komnizmi sorgularsanz, Marksistlere gre hainsinizdir. Dolaysyla lkemizde hain olmak istemiyorsanz evrensel llere gre aydn olmaktan vazgemeniz gerekir. O zaman geriye ne kald? 'Yerli mal aydn' olmak...  te bu nedenle Trkiye'de evrensel anlamda aydn olmak gle mektedir." Bu bak as genel olarak kk burjuva aydnlarnn karakterini ortaya koyuyor. Bu karakter, birbirini btnleyen iki noktada aa kyor. Birincisi, aydn "her eyi sorgulama" zgrlne sahip olmaldr. kincisi, aydn "hain" olmamak iin tarafsz olmaldr. (Yani ifte standartl olmaldr. Fa izmi sorgulad gibi komnizmi de sorgulamaldr) Aydnn bireyci zgrlnn vard yer i te burasdr. "Hain" olmamak iin her iki tarafa da ho grnen bir d nce yntemi ile al mak ve yazmak, Trkiye aydn nn dei mez kaderi olmu tur. Oysa tarafl olmayan, hain olmay -tabi burjuvazitarafndan gze alamayan bir aydn n tutarl bir demokrat olmas bile olas deildir.

TAVIR

mmkndr. Bedeli denmeyen bir zgrlk altnda yaayabilmek, ancak anak yalamakla gerekleebilir. Trkiye aydnnn kaderi de namuslu demokrat aydnlarn dnda ne yazk ki budur. Bu kk burjuva aydnnn sola da yansyan altm yllk statkoculuk gelenei, d o g m a c l k , taklitilik, d n e k l i k , yeni tanr araylar, terrizm edebiyat ve snf mcadelesinin ykselmesine kar kma hep bu karakterin sonucudur. 12 Eyll dnemi, bu zavall "yazg'y en plak ekilde ortaya karmas asndan ilgintir.

doru olduunu yazmaya balayp, devrimci cepheye olan saldrlarn daha dizginsiz bir hale getirdiler. Tanry kefedenlerden tutun da, Anavatan Partisinin liberalliine Demirel'in demokratln ispata kalkanlara kadar bir y n aydn! (x4) ou aydnn tavr ie daha deiik olmutur. Bunlar, tam bir aydn tavr sergilemilerdir. Yani kk burjuva zihniyetini, kaypak, kararsz, korkak zelliklerini sergileyen tavr... Kendilerine dokunmad iin 12 Eyll faist cuntas karsnda susan, ama cuntaya olan diyet borlarna sadece susmayla deil, devrimcilere saldrarak, kendi kafalarna sansr uygulayarak deyen bu aydnlarmz, Aziz Nesin'in gereki deyimiyle "dlek" lik yapmlardr. Kendilerinin gklere kard bat tipi demokrasinin, cunta karsnda el pene divan durarak geleceini sanan bu kesimler, sessiz olmazsa daha kt olacana ylesine inanmlardr ki bugn siyasi koullarn ok az da olsa yumuamas durumunda bile, siyasi tansiyonun en ufak bir ykseliinde "aman dikkatli olalm" diyerek ortal yumuatmaya alrlar. Bu kafa yapsna sahip olan aydnlarmz siyasi planda SHP kuyrukuluu (zaten her zaman bir harekete taklmadan duramazlar) yapmaktan da geri durmazlar. Bu tip aydnlara en iyi rnek, gazeteci yazar Uur Mumcu'dur. Kk burjuvazinin uzlamac karakterini iliklerine kadar tayan Mumcu faistlere olduu kadar devrimcilere de kardr. Ama bat tipi demokrasinin hogrsn de zerinde tayan Mumcu ayn mantkla faistlere de, devrimcilere de "zgrlk" vermeyi -ya da dzeni ykmaya kalkmamak artyla-balamay da ihmal etmez. Faizme kar kanlarn aktan, yalnz

12 EYLL K K BURJUVA AYDINLARI

Devrimci hareketin yenilgiye, yaryenilgiye urad yllarda genellikle aydnlarn gerek yzleri btn plaklyla ortaya kar. nk bamsz tavr olmayan, z gcne gvenmeyen kk burjuvazi ve aydnlar, devrimci saflarn yenilgiye uramasyla snacaklar yeni limanlar aramaya balarlar. Aydnlar, sa kesimleri tekelci burjuvazinin dmen suyuna giderken, orta kesimi "bana dokunmayan ylan bin yaasn" dncesiyle rmcek gibi kesine ekilip beklemeye balar. Genellikte aznlkta kalan namuslu aydnlar ise gleri orannda devrimci hareketin yannda yer almaya alrlar. 12 Eyll dnemi, bu tablonun doruluunu bir kere daha kantlad . Daha nce "marksist", "devrimci" geinen kimi aydnlar birden bire yeni Amerikalar kefetmeye baladlar. Bir yandan devrimcilere burjuvaziden daha ar kfrler yadrp terrizm" yaygaralarna katkllar, dier yanda da burjuvazinin ve emperyalizmin ekonomi politikalarnn ve siyasetinin ne kadar TAVIR

11

proletaryann deil tm halkn kurtuluu i i n (aydnlar iin de) savaan devrimcilerin, acmaszca katledildii, cezaevlerinde ikence altnda tutulduu gnlerde U. Mumcu, O. Apaydn gibi kk burjuva aydnlarnn devrimcilerin "terrist" ve de "adi tutuklu" olduunu kantlamaya alan yazlan unutulamaz. Cuntaya bylece borcunu deyen Mumcu kesinde yaz yazma olanan yitrmemitir. Ksacas saa da, sola da kar olan, herkes iin idamlarn kaldrlmasn isteyen, bylece de "ifte standartl" aydn olmaktan kurtulacan sanan U. Mumcu gibileri, ne yazk ki, hain

onaylamlardr. Hatta kimileri de aka onay vermitir. Varlklarn 'srdrebilmek iin de kendi sluplaryla devrimcilere amur atmaktan geri durmamlard r. Gerek gazete kelerinde gerek roman ve iirlerde, gerekse de mesleki grev evrelerinde devrimcilere srtlarn dnmler ve gnahlar ortak olmulard r. Kk burjuva aydnlar esas olarak devrimcilerin burjuvazi tarafndan tutsak edilmesine, ikence grmesine, idam edilmesine kar deildir. Kayglar kendi bireysel zgrlklerini savunmaktr. (x5) Aydnlarn en irkef kesimleri ise, aka tekelci burjuvazinin saflarna geip onun borazanln yapan ve cepheden devrimcilere saldrya geenlerdir. Onlar burjuva ideolojisini savunmaya iten statkonun yeniden bozulma korkusu, poplizm endieleri vb. nedenlerdir.

Kk esas burjuvazi edilmesine, idam Kayglar

burjuva olarak tarafndan ikence

aydnlar tutsak grmesine, deildir.

devrimcilerin

edilmesine kendi

kar bireysel

zgrlklerini

savunmaktr.

PROLETARYA

AYDINLARI

olmaktan kurtulamamtr. Hem de iki dman kamp (burjuvazi-proletarya) tarafndan, yani (ne yardan, ne serden) vazgemeyen Mumcu gibileri aslnda, yardan da serden de olmulardr. Aydnlarn aznlkta da olsa bir ksm, faizme kar tutarl demokrat tavrn srdrm, devrimcilere amur atmam , tersine onlar ksmen de olsa savunmutur. Devrimci harekete "yakn" olan bu tip namuslu aydnlar ok az da olsa vardr. zetlemeye alrsak; sn f karakterleri ve tarihsel zellikleri nedeniyle, 12 Eyll dneminde, zerlerine den "demokrat" grevini yerine getirmeyen aydn ve rgtleri, dolayl olarak devrimcilere saldrlar TAVIR

Kk burjuva aydnlar, proletarya aydnlarn genellikle ya aydn saymazlar ya da resmi ideoloji dorultusunda "terrist" olarak grrler. Kukusuz bu bak as yanltr. Proletarya aydnlar z olarak, kk burjuva aydnlarndan farkld r. Ve onlarn hi bir zelliini tamazlar. Kk burjuva aydnlar, aydn olarak kk burjuva snf iinde ayr bir tabakadr. Bu tabaka da kendi iinde paramparadr. nk, kk burjuvazi temel bir snf karakteri gstermez. Genellikle birey ya da grup temelinde blnmtr. Bu, kk burjuva zel mlkiyetin dank, bireysel, blk-prk olmasndan kaynaklanr. Proletarya kollektif bir temel sn f karakteri gsterir. Birey olarak deil, snf olarak vardr. Bu da proletaryann ancak kollektif bir mlkiyet temelinde

12

varolaca anlamn ta r. Bu durumu dnek olmadan nce Kautsky yle aklyor. Kautsky'den Lenin'in yapt alnty aktaralm: Tecrit edilmi bir ki i olarak proleter hibir eydir. Onun btn gc, btn geli mesi, btn umutlan ve bekleyi i rgtten arkada lar yla yrtt sistematik hareketten ileri gelir. Aydna gelince... O bileinin gcyle deil, kafasyla sava r. Onun silahlar ki isel bilgisi, ki isel yetenekleri, ki isel inanlardr. Herhangi bir mevkiye sadece ki isel nitelii ile eri ebilir. Bu yzden en bamsz, en zgr hareket ona ba arl faaliyet iin ba lca art olarak grnr. Bal olduu btne glkle ba emesi eiliminden deil, bunun zorunlu olu undandr. Disiplin ihtiyacn sekin kafalar iin deil sadece kitleler iin kabul eder ve phesiz kendini sekin kafalar arasnda sayar. Nietesche'nin kendi ki iliini tamamlamay her ey sayan ve bu ki iliin herhangi bir sosyal amaca balln a alk., adice bir ey olarak grnen stn insan felsefesi gerek bir aydn felsefesidir. Ve bu felsefe o aydnn proletaryann snf mcadelesine katlmasn tamamen imkansz hale getirilir. Sosyalist hareketin ihtiyaca duyduu aydn, rnek proletarya duygularyla dolup ta an ve parlak bir yazar olmasna ramen kendine zg aydn niteliklerini bir yana brakan, rgt mensuplar ile mmayi e katlan, grevlendirildii i i yerine getiren, kendini byk amacmza btn kalbiyle balayan ve ki ilii zerindeki baskya gzya dkmeyi hakir gren Leiebknechttir. Ayn ekilde kendisini hi bir zaman n safta olmak iin zorlamayan ve sk sk enternasyonaldeki parti disiplinliini rnek alnacak Marks' rnek olan

gsterebiliriz" (Bir adm ileri, iki adm geri-Kautsky'den aktaran Lenin) Kk burjuva aydnlaryla proletarya aydnlar arasnda temel farklar bylesine gzel anlatt iin uzun da olsa aktarmakta yarar grdk. Bu farklar madde madde sralayacak olursak; kk burjuva aydnlan; Herhangi bir mevkiye ki isel nitelii ile eri ebilir. Btne zorunlu kaldndan bo-yun eer. Disiplini kendisi in deil, kitleler iin ister. Kendi ki ilii her eydir. Herhangi bir sosyal amaca veya disipline ballk onun iin a alk bir eydir. Proleter hareketle uyu amaz. Kaypaktr, uzla macdr, dnektir. Kitleleri tanmaz ve esasta halk horlar. Proleter aydn ise, kk burjuva aydnn tam tersidir; Kendine zg aydn davran n bir yana brakr. rgt disiplinine tabi olur. Proletaryann btn faaliyetlerine olarak katlr. Ki ilii zerindeki baskya gzya dkmez. Bireyci deildir, kendini n safta gstermek ihtiyac duymaz. Kitlelerle kayna abilme, onlar n karlarn savunma durumundadr. Grld gibi, proleter aydnn kk burjuva aydnla hibir benzerlii yoktur. tersidir, Kendine zg aydn davaran n bir yana brakr. rgt disiplinine tabi olur. Geri proleter aydnlar , genellikle kk-orta burjuva aydnn tam

rgte,

gnll

TAVIR

13

Proletaryann btn faaliyetlerine gnll olarak katlr. Kiilii zerindeki baskya gzya dkmez. Bireyci deildir, kendini n safta gstermek ihtiyac duymaz. Kitlelerle kaynaabilme, onlar n karlarn savunma durumundadrlar. Grld gibi, proleter aydnn kk burjuva aydnla hibir benzerlii yoktur. Geri proleter aydnlar, genellikle kk-orta burjuva kkenlidir, ama bunun nedeni proletarya snfnn kendisinin ayd n retecek maddi koullardan yoksun oluudur.

onu "zel ve farkl" tabaka konumunda yaatr. Oysa proletarya, aydn farkl ve zel bir tabaka konumuna getirmez. Tersine proletarya, kendisini snf olarak ortadan kaldrlabilecei ykselerek-ortadan gibi kendi kaldrr. dayanaklarn da -kendisi bir snf olarak aydn konumuna olamaz da. (x6) Proletaryann kendi aydnlaryla bir elikisi yoktur,

12 EYLL DNEM VE PROLETARYA AYDINLARI: Bilindii gibi, proleter devrimci saflardan, kk burjuva demokratlar (tabiki sosyalist maskeli) hi eksik olmamtr. Devrimci mcadelenin ykseldii aamalarda u veya bu ekilde devrimci mcadele iinde grlen demokratlar mz, yenilgi dnemlerinde panie kaplrlar ve aslna dnmeye balarlar. 12 Eyll dnemi de, benzerleri gibi oldu. 12 Eyll'n ar koullarnda, gerek kendilerine M-L diyen demokrat-devrimci rgt saflarnda, gerekse de rgtsz kk burjuva "aydnlarmzn" bilinen zgvensizlii, kararszl bireysel zgrlkl boy vermeye balad. Burada, dier rgtlerin, nasl bir aydn tavr (tabii kk burjuva aydn tavr) sergilediklerini uzun boylu anlatacak deiliz. Bu ayr bir konudur. Ve imdiye kadar bolca yazld. Ama ksaca da olsa, bunlara ba lk dzeyinde de inelim. Aydn tavrnn en tipik zellii, gl rzgara boyun emektedir. 12 Eyll'n ar koullar balar balamaz bu aydn hareketleri hemen boyun eme zeliklerini gstermeye baladlar. Yurt dna kalar ald ban yrd. Bunun ad geri ekilmeydi. Ve hzla binbir eidi iinde bunun teorileri yaplmaya baland. (Bu konuda

Proletaryaya bilin ancak dardan iletilebilir. Bu da aydnlarn iidir. Bir kk burjuva aydn, proleter aydn olduktan sonra, kk burjuva niteliini tamamen yadsr. Yepyeni bir karaktere proleter karaktere- sahip olur. Proleter aydnnn, proletarya ile hi bir elikisi yoktur. Proletarya aydn, proletaryann nc gcdr. Ve onun ayrlmaz bir paras, uzants dr. Proletarya aydn, kendine proletaryaya bir "birey" olarak deil, bir rgt iinde, onun btn almalarna katlarak baldr. Hi bir bireysel kaygs, bireysel zgrlk aray yoktur. Halbuki, kk burjuva aydn, brakalm proletarya ile olan elikisini, mensup olduu snfla bile eliki iindedir. Onunla btn iinde birlikte deil, onun paralarndan birisidir. Kk burjuvazi snf olarak, aydn bir zel tabaka olarak yaratr,

TAVIR

14

lkemiz devrimci saflarndaki kk burjuva aydnlarnn yeteneine ve zenginliine hayran olmamak elde deil!)
phesiz, devrimci hareketin teorisi ve pratiinde "geri ekilme" vardr. Esnek olmayan denek ne kadar salam olursa olsun, sert bir vuru esnasnda krlr. Ama "geri ekilmeden" geri ekilmeye fark var. Tekrar mcadeleyi ykseltmek zere ve kamadan, panie kaplmadan bir geri ekilme ile tersi bir "geri ekilme" arasnda szck benzerlii dnda bir benzerlik olamaz. te bizim aydnlarmzn da geri ekilmeleri ikinci demokrat

rgtsel dzeyde ortaya kanlar bir yana brakarak bir baka noktaya deinmek istiyoruz. Ksa da olsa belirtelim: rgtsel dzeyde tasfiyecilik, ar demokratizm, rgt mensuplarna zgrlk verme, disiplinsizlik, proletaryann disiplini yerine burjuva hmanizmasn savunma, proletarya diktatrln burjuva demokrasisine dntrme, siyasi faaliyeti okuma yazma elemine indirgeme vb... Bu nokta, devrimci saflara katlan insanlarn hzla bireysel dnyalarna dnleridir.

Devrimin prestijinin yksek olduu koullarda keskinlii kimseye brakmayan bir yn "devrimci" birden bire "birey" oklularn kefedip, kollektif cendereyi paralayarak bireysel zgrlklerine kavuma "mcadelesi" verdiler. Gerekte onlarn bireysel zgrlk dnyalar, sadece kendilerini ve yaknlarnn iinde bulunduu bir hapishanedir. Ama onlar bu yenilgi dneminin ar artlarnda, devrimci saflarda mcadeleden korktuklarndan oligarinin zindanlar kendilerini yldrdndankendi zel ve farkl hapishanelerini tercih ettiler.

12 Eyll dneminin bir zellii de buydu. trdendi. Ve bunda ne kadar "aydn" ve "akll" olduklarn kantladlar. Bir kl darbesiyle ii bitirmek iin, tamamen yok olularnn nne gemek iin gibi bunlar, deildi. keskin naralarla lkeye geri yakay Bu dnemde, saclk, davay inkr, yeni Amerikalar kefi ve her trl ahlakszlk teorisini de yaratarak -geici de olsa- ksmen g bulur. Faizmin ylardr ba vurduu bask, terr, demogoji biiminde gelien kar devrimci abalarn kk burjuvalar lkesi Trkiye'de sonular yaratmamas olanakszd. te cuntann baars bugnk sac dncelerin boy dndler. Ama manzara hi de dlerindeki Faizmin darbesiyle syramaynca keskin naralar kenara brak larak yeni sosyalizm araylar balad. Bazlar ise lkeye dn ettiler. Bu da yetmedi, yenilgi dnemleri ideolojik aratrma dnemiydi de. Ve bunun gerekleri hzla yerine getirilmeye baland. Bilinen "yeni" teoriler piyasaya srlmeye baland. hi dnmeden gvenli Avrupa ehirlerinde yeni araylarn srdrmeye devam Devrimci saflara katlan kk burjuva ayd nlar n, dneklerin, korkaklarn ortaya kt, ayn ekilde cunta ncesi mangalda kl brakmayan devrimci rgtlerin ylgnlk teorilerinin, yzlerinin zerindeki perdeyi drd bir dnemdir 12 Eyll.

TAVIR

15

vermesi ve byk bir kesim solun ksmen de olsa var olan mcadele bilinci ve direncini yitirerek resmi ideolojinin etki alanna girmesini salamasdr. Ba ka bir ifadeyle, silahl mcadele kar snda kk burjuva aydnlarnn oligar iyle birlikte ayn hat zerinde tavr alr hale gelmi olmasdr. 12 Eyllle birlikte Trkiye'de iki kk burjuva aydnnn tm karakteristik zelliklerini devrimci geinen solda da yansmalarn bulmu , kaypak, kararsz, en ufak dei me ideallerini terk eden devrimci karlarn yerine bireysel karlarn d nme, uzla mac niteliini ortaya karm tr. Trkiye solu genel olarak savunduklarn ya ama geirmede aciz kalm , kendi d ndaki glere bel balam tr. 12 Eyll ncesi sol yayn organlarnda yazlanlar anmsandka anla lr hale gelir sanr z. szlerimiz daha ak

ve yle de oldu. Kk burjuva oportnist "aydnlarmzn" durumu daha nce defalarca ortaya konulduu iin burada ounlukla gene aydn tipi zelliklerine deineceiz, ki bu zellikler, devrimci saflar terkedip "birey" olmu , "zgrlklerini" (veya tanrlarn bulmu ) insanlarda olduu

12 Eyll 1980'den bu yana geen on ylda tm gerekler aa km tr. Kim neyi savundu, ne yapt? Bugn ne yapyor? Sorulan aydnlanm ve bir sr olmaktan km tr. Gelinen noktada kendilerine ne sfatlar verirlerse versinler, bir ok grup siyaset ve sosyalist geinen tek- tek ki ilerin, sosyalistliinden nce tutarl birer demokrat, anti-fa ist ve yurtsever olup olmadktan tart lmaldr.

gibi -ou zaman ideolojik bir klf altndasiyasetin kendisinde de grlm tr. Cezaevlerinde grlen en tipik ayd n zellii, siyasetten ka tr. Siyaset olmasnda ne olursa olsun anlay aslnda devrime olan gvensizliin, inanszln tipik belirtisidir. Siyaset d alanlarda faaliyetleri younla trmak, enerjiyi btnyle siyaset d alanlara harcama, siyasetten nefret... Bu zellik farkl yollarla kendini gsteriyor. Kimilerinde sanat olma tutkusu -en yaygn olan bukimilerinde kendi kabuuna ekilme vb. Bunlar oaltlabilir. Ama hepsinde ortak olan siyasetten ka tr. Bilgi dzeyine, bilim, sanat ve kttr zerine ne kadar soyut sz edildiine bakarak aydn olup olmama tespiti yapanlar, bu yakla mlaryla soruna snfsal bakmaktan ne kadar uzak olduklarn da ortaya koyuyorlar. Proleter aydn, ko ullar doru deer-

CEZAEVNDEK "AYDINLARIMIZ" : Aydn ylgnl, karamsarl ve dneklii en ak haliyle plak bir ekilde cezaevlerinde ortaya kt, nk cezaevleri d manla ak bir sava n ya and, kimsenin yzn gizlemek iin manevra alan bulamad bir platformdu. Sava btn iddetiyle srdnden ve kimsenin de kaacak yeri olmadndan taraflar en ak haliyle ortaya kacakt

TAVIR

16

lendirebilen, mcadeleye nderlik e d e b i l e n , savaan, r g t l ve en n e m l i s i de d a v a s n a i n a n a n ve davasn kavrayan insand r. Tm olumsuzluklar n, yenilgilerin, blnmelerin kayna m, devrimcilerin kk burjuva entellekteli olmamalar nda grenlerin ka nlmaz sonu, bir ok lar n n ya pt gibi kendine legalite sa lama u runa., ihtilalci zn 'varsa) yitirerek siyasili i d  nsel planda dondurmak, kk burjuva ayd nlar n n bugn yapt gibi "istikrar" aramak ve bunun iin de "terrizm" la n e t le m e k a mp a n y a la r a m a k olacakt r. Olumsuzlu u olumluya, yenilgiyi z a fer e dn  trecek tek g, devrimci

ideolojiye sk ca sar lmak, proleter devrimci olarak rgtl bir ekilde mcadeleye katlmaktan gemektedir. Proleter aydnn ne olmas gerekti ini iyi kavrayamayan ve kendi evrelerinde kk burjuva aydnlarn arayan, entellektel grnme heveslerinin, bunlar bulamay nca aydn olmama kompleksine kap lmalar do aldr. ZM: KK BURJUVA AYDINI OLMAK VE DAVAYI
NKAR ETMEKTE DE
L, DAVAYA DAHA SIKI SARILIP PROLETER AYDINI OLMAKTAN GE
YOR!..

KAYNAKA: (x1) Aydnlar "ynetici snf" olarak gren Marsca'nn dncesinin bugn grnte eletirilse de ra bet grd n belirtelim. Bu gre gre toplumlar aydnlar tarafndan ynetilebilirler. Bu elit aydn grubu olmakszn toplum bire yere gidemez. Devlet de ite bu aydn takmnn elinde olmaldr. (Yani devletin snfsal niteli inin nemi yoktur.) (x2) Aydnlar kavramn kk burjuva aydnlar anlamnda kullanyoruz. (x3) Bizim gibi lkelerde terrizm" edebiyat resmi ideolojinin bir parasdr.
ster sa dan ister soldan gelsin, devrimcilere ynelik "terrizm" sulamasnn z ayndr ve bu resmi ideolojinin do rudan savunuluudur. (x4) Sanat alannda A. Altan, L. Tekin ve bir kurum sanat aydnlar u rnek olarak gsterebiliriz. Bunlar, kendi km, kokumu ahlaki de erlerini "zgrlk" adna savunurlarken devrimcilerinde ne kadar "psikopat" tipler oldu unu kantlamaya (I) altlar. Gerekte psikopat olan kendileridir. Kimi sol gruplarda szde ok sakin grnmelerine karn zde bu tr sapk anlaylar savunmakta ve kk burjuva aydnlarndan aldktan teorileri daha geri bir tarzda kitleye empoze etmeye almaktadrlar. Bu gizli . Altanclar en tehlikeli olanlardr. nk aktan devrimci harekete sald ranlarla mcadele etmek ok daha kolayd r. (x5) Ama btn bunlara ra men aydnlar kazanmann yollarn bulmak gerekir. Aksi tavr "sol"dur. Devrimci mcadelenin ykselmesine ba l olarak aydnlarn tavrlarnda da de imeler olaca n (ayrlmaya u rayacaklarn) ve artan lde devrimci saflara yanaacaklarn kabul etmemiz gerekir. (x6) Sosyalist lkelerde ortaya kan aydn-proletarya elikisi proletarya aydnyla, proletarya arasnda bir eliki de il, kk burjuva zelliklerini yitirmeyen aydnlarla, proletarya arasndaki elimedir ve bu eliki uzun sre devam edecektir. TAVIR
17

EER HAYIR DEMEZSENZ...

TAVIR
Sen, makina bandaki, elleri nasrl, zlemleri byk adam. Sana yarn, su borular ve vanalar yerine, gaz maskeleri ve makineli tfekler yapman emrederlerse, yapacan Ur tek ey var: Sen, iki yakasn zor bir araya getiren, sabah dokuzdan akam altya kadar, aybana ka gn kaldm sayan memur. Yarn, senden cretsiz, dlnlenceslz gn boyu alman isterlerse; yapacan bir tek ey var: Sen, topran aln teriyle sulayan, aklanan her taban fiatyla birlikte omuzlar bir kat daha ken ifti. Yarn senden emperyalizmin askerlerini doyurmak iin tarm yapman isterlerse; yapacan bir tek ey var: HAYIR DE!.. Sen, gze alan yerin yzlerce iisi. metre Yarn altnda sana ekmek kazma paras siper uruna kazmak lm iin maden kreini

kullanman emrederlerse; yapacan bir tek ey var: Sen, dozerlerle, tek varl gecekondusu bana yklan gecekondu insan. Yarn senden haksz bir sava uruna cann vermeni isterlerse; yapacan bir tek ey var: Sen (...)'da kltrnden, dilinden koparlan, mezralarda, kylerde katledilen halk. Yarn, bulunduun topraklar daha fazla kan, daha fazla barut ve daha fazla lm kokan bir alana evirmek isterlerse; yapacan bir tek ey var: HAYIR DE!.. Sen, gerei yazmas gereken tarihi. Yarn senden, tarihi arptman, halklarn yerine, egemenlerin tarihini yazman isterlerse; yapacan bir tek ey var: Sen, dorular savunan aydn. Yarn senden, kalemini krman bir keye ekilip sessizce beklemeni isterlerse; yapacan bir tek ey var: Sen, halklarn halknn kardeliinin hakl mcadelesinin trkleri yerine, sesi ozan. Yarn nefret senden trkleri dmanlk,

sylemeni isterlerse; yapacan bir tek ey var: HAYIR DE!.. Sen, bilimi kendine klavuz edinen renci Yarn senden bildiklerini unutman isterlerse; yapacan bir tek ey var: Sen, laboratuvardakl aratrmac. Yant, senden yeni bir lm icat etmeni isterlerse; yapacan bir tek ey var: Sen, cppesi iindeki yarg. Yarn sana, haksz savaa

TAVIR

18

RFAN ERTEL

HAKSIZ SAVALARA
TAVIR

HAYIR!

katlmayanlar, bir tek ey var:

yarglamak

iin

sava

mahkemesine

gitmeni emrederlerse; yapaca  n

Sen camideki imam. Sana yarn, emperyalizmin halklar zerinde gerekletirecei katliamlar mbah sayman emrederlerse; yapacan bir tek ey var: HAYIR DE!.. Sen, genlik ann en gzel 18 ayn aldran erkek. Yarn, senin mrnn tamamn almak isterlerse, yapacan bir tek ey var: Sen, ip atlayan, misket yuvarlayan ocuk. Yarn senden oyuncaklarn brakp a, sefil, yetim kalman isterlerse yapacan bir tek ey var: Sen, buram buram Anadolu kokan ana. Yarn, senden haksz bir savaa oullar ve kzlar gndermeni isterlerse yapacan bir tek ey var: HAYIR DE!.. Ve sizler hepiniz, emperyalizmin karlar iin, srtlarna kiralk katil elbisesi biilen, Ortadou'daki kardelerini, emekdalarn ldrmesi istenenler... Hepiniz ama hepiniz kabilecek. HAKSIZ SAVAA HAYIR!... Deyin. nk eer "HAYIR" demezseniz; Fabrika nlerinde hep bir azdan trkler sylenip, halaylar ekilmeyecek, grev szc szlklerden karlacak. Zindanlarn karanln, aydnla dntren, insanlk onurunu ayaklar altna aldrmayan tutsaklar kim vurdularda yitecek. On yldr byk zverilerle, die di bir mcadeleyle kazanlan haklar, faizmin tozlu raflarna kaldrlacak. Stadyumlar, sinema salonlar her eye karn hakszlklarla mcadele edenlerin kanlaryla ykanan yerler olacak. Sava hali gerekesiyle, toplu szlemeler, demokratik haklar, amurlu postallar tarafndan lnenecek. Ardarda gelen zamlar, smry katmerletirecek ortalk a, sefil dilenen insanlarla dolacak. Ke balarnda, kuytu sokak aralarnda gen kzlar, kadnlar, bir gn daha ayakta kalabilmenin umuduyla ilerinde byk bir eziklik, bedenlerini pazarlamak zorunda kalacak. Gn boyu almann, emek harcamann karl karneyle alnan bir bayat somun olacak. niversitelerin kaplarna kilit vurulacak. Bilime a gen beyinler bir hi uruna sava ateinin ortasna srlecek. Ve bir gn gelecek. Btn sessiz kalanlar byk bir sululuk ve vicdan azab kaplayacak. Tm bunlar olacak, yarn, yarn belki, belki hemen bu gece, eer, eer, eer siz. HAYIR!... Demezseniz.

TAVIR

20

TAVIR

21

RLER S. KAYNAR YRRZ GNE

E I.
en ki Kalabalk yaamlardan gelmitin Acemi sevmelerin Yorgunluu vard gzlerinde, Brakp salarnn kokusunu ellerime "
iirle, Yokluuma iyi gelir" dedin. Yreim sancl m sancl, Geceye lkladm sevdan. Oysa, Deniz arlyz Martlar gibi: II. Sen ki ANA olacaksn, ndirip karanl sokaklardan Gneli gnlere yreini koyacaksn, Ak umutlarna afaklarn Ak stnden emzireceksin, Koynunda ninnileyeceksin sevdalar, yarnlar Elbet bir gn Ninnilerin trk olur dillere Ve biz o trkleri Hep bir azdan syleyerek Yrrz gne e.

22

RLER

S. KAYNAR

ANLATI Senin d lerinde gld Gzlerinde a lad Szlerinde gzellendi srgn trklerim. S e n i n uykularn uslumudur b i l m e m . B e n i m uykular m sanc l Aar rken gndoumlar Beklerim bildik bilmedik dostlar S o n r a , seni anlatr m onlara Ve yasakls olduumu sevdann. Bir b a  k a yrekte Bir b a  k a yz, Bir baka sesle yrrm, Sokaklar, Bir baka gzel deildir.

BR

YANINA

SEVDAYI N u ra n ' a

Alnda, Gzbebeklerin bahar mjdeliyor Gayri dilimden dmez , Direni trkleri. Kuatlmken gllerin, Bir yanna sevday , Bir yanna ac y koyda Yr dme.

23

RLER

METE

OCUKLARA...
Tan Bil ocuum A'dan Z'ye Hereyi Sana ait olan Senden tede gideni Seveni Seni zeni -aldanma Alk tanr vergisi deilKaray beyaza sreni Yalan Dolan Sevmeyi lmleri -ecelsizce lnr-Glleri iekleri Ve koklamasn bir insan gibi Tan Emei Elleri -kolay yaratlmyor insanVe apak dnceyi Tan Bil ocuum nsan nsana dair hereyi nsan yapan deerleri Bilki Gzellik yarar insana irkinlikse yle aykr Gzellie hasretlen ocuum Bir karanfil gibi dik yakana.

Umudun ocuklaryz Yeerdik Sulusepken bir akam Kara toprakta Yapraklandk iektendik Gne alnmzda
afakta

Gnei bldm ikiye Yars elimde Yars gkyznde Gece oldu Koydum yerine ocuklar korkmasn diye

Aman ocuklar Sakn koparmayn Daldaki tomurcuu Krpe fidanlar iekleri Gne ak na ocuklar Aldatmayn beni Dostlarm geliyor aklma

24

R

A. H CR ZGREN

KOD ADI AK

Ay gmlr, glgeler r patikalara Atee ve kelee ayarlanr yreim Bir lk olurum karlar iinde yorgun Ay gmlr, depremler der mezralarma Sonunda rendim konumay,yrmeyi rendim Artk yollarla anlatrm kendimi, yanllarmla Tazeleyin oban atelerini ey ate ustalar Kavallarnza yeni delikler an Emzirin snaklarm uyak bulsun uraklar Bozdum tm oyunlar, imdi satrbaym Scak uzun yazlardan, k uykulardan Sustuka derinleen byy bozdum
imdi hangi parantez iine alr beni Artk iime akmyor kanm, yaram sevdim Yeni bir sayfa atm kaideyi bozacak bir istisnaya Aksz hibir eyin hkm yok benim iin Yalnzca gzlerindir kanun hkmnde ferman lm durmadan tazelese de hnerini Yeni bir sayfa atm, kanmla yazlyor tarihim nk milad yoktur kod ad ak olann Alrsa taze bir yara aklar ancak Yamalanm bir iir lkesidir yzm mrm dalarn mrne kaytldr Sakldr kanl gmleim.

25

R

K. KAHRAMAN

SABAHIN SEHERNDE
Dallarn yamalarnda dilsiz kalm z Duymam kimse bizi, bizde kimseyi Irman ak Ayn doup bat Mevsimlerin inatla Birbirini kovalay yd ya am Ezgisini kaybetmi davul sesiydi ylesine kendini tekrarlayan Ya amn yaprak gibi savrulduu uurumlar Ne ok aclar ektik kahrlar, zulmler bilseniz Bu usuz bucaksz bozkrda Bu su tutmaz yamalarda Bir tutam ye ildedir ya am ki kara keinin clz kasklarnda Ve idi edilmi kzn olmayan kaslarnda Grlmemi ey deil ya Bir sabah kalktnzda Karanlkta, kznzn bo lua bakan gzleriyle kar larsanz Yada Elinizdeki tek tutam ye iliniz Yamur yamazda kk salmazsa topraa Eksilen kursanzdandr bilseniz  te bu yzden Srf bu yzden Delikli ta lar asarz ahrlara Nallar akarz kaplarn alnatna Omuz ba larna ili tirilmi nazarlklarla Bytlrken ocuklar Souk ta lar basarz hastalarn sanclarna Ne zamanki yetmez olur Delikli ta larn, nallarn, boncuklarn tlsm  te o zaman Sabahn seherinde Yanaklar buulu da gllerinin ahitliinde Bir silah patlar Ba lar dalarn trks

26

YK

D UYSUNLAR

A C I S I N I !
A. GN

Elinde valiziyle nizamiye kapsnn nnde durdu. Hi kimse karlamaya gelmemiti. Bir boluk dodu iinde... Sana soluna baknd. Yanlmamt. Gerekten de tand kimsecikler yoktu. Cezaevinden tahliye olduu gn hatrlad. Ayn yalnzlk duygusuyla ii kavrulmam myd? Ailesinin baklar kendisine kar deimiti. lk itirafa balad gnlerde babas ziyaretine gelmi, "Komular yzmze bakmaz oldu" demiti. O zaman babasn bile ihbar etmek gemiti iinden... Bir keresinde babasna silah saklatmtya... Gnlerce dndkten sonra vazgemiti.
imdi babas karlamaya gelmedi diye yeniden kinlendi. Terhis olmazdan nce gnlerce ne yapacan dnmt. Estetik ameliyat, baka bir kimlik, i, para... Vaadettiklerinden hangileri olabilecekti acaba? "Byk ihtimalle evdeki hesap arya uymayacak" diye sylendi.
imdiye kadar birka itiraf dnda doru drst devlet olanaklarndan yararlanan olmam t. Bu dnceyi kafasndan kovalamaya alt hemen... Ekmek yedii sofraya, tkrmemeliydi. ten dndrmemiler miydi. Devlet elini uzatmasa ya bir hcre de ryor olacakt, ya da oktan yeil bir tmsek haline gelmiti. Oysa tahliye olmu, rahat bir askerlik de yapmt.
imdi ise nnde uzun bir yaam vard. te yandan "Ben grevimi yerine getirdim, karlk beklemek iin deil, vatana hizmet iin" diyecek oldu ama, buna kendisi de inanmad ve iini yeniden kayglar kaplad. Buralarda fazla oyalanmamalym, dedi. Hemen bir taksiye binip evin yolunu tuttu. Takside gayri ihtiyari arkaya doru bakt. Arkalarnda bir beyaz araba vard. Nedense taksiye bindiinden beri peindeydi araba. Birden yz kzard, souk terler dkmeye balad.
ofre belli belirsiz "saa sap" deyiverdi.
ofr itiraz edecek oldu. yice paniklenmiti.
ofre bard; "sap dedik ya be adam ne laf anlamaz eysin" ofr sadaki sokaa girdi. Arkaya tekrar dnd, beyaz araba kaybolmutu. "Kuruntu" dedi kendi kendine... Evlerini tamt babas. Ama o yine de tedbirli olmalyd. Geri ktndan beri eski rgtnden tandk hi kimseyle karlamamt. Ama "biz tm rgtlerin ilk hedefi haline geldik" diyerek, cezaevi mdrnn tahliye olurken verdii tlere uymak gerektiini dnd. Taksiyi evinin iki alt sokanda durdurdu. Borcunu deyip indi. Etrafna baknd.
pheli bir eyler aryor gibi tedirgin bir yrye balad. Evin olduu sokan bana geldiinde durdu. lerdeki beyaz apartmann giri katnda oturuyorlard . Soka iyice szd. Etrafta parketmi arabalarn ilerine tek tek bakt. Kendisine pusu kurmu kimse olmadna kanaat getirdikten sonra, eve doru ilerlemeye balad. Sonra birdenbire yavalad, geri dnd. Kedeki telefon kulbesine girdi. Eve telefon at. Ya evde pusu kurulduysa? yice emin olmak istiyordu. TAVIR 27

Tamamen emin olduktan sonra, apartmann kapsndan ieri, kimseye grnmemeye alarak hzla girdi ve zili ald. Evde gergin bir hava vard. Baba, olunun askerden geldiine sevinmiti. Ama bundan sonrasn dorusu pek kestiremiyordu, rahatszd. "Burada seni bulurlar" diyordu oluna... "Sen o kadar hizmet verdin.  bulsunlar, kimlik versinler, baka bir ehire yerle, kendi yaantn kur." Olunun itiraf oluuna pek akl sr erdirememiti aslnda. Herkes onun iin hain diyor, muhbir diyordu. Eski tandklaryla aras bozulmu, kimsenin yzne bakamaz olmutu. Fakat sonralar almt buna. evresini deitirince iyice rahatlamt.
imdi uzun sredir bittiini sand sorunlar yeniden balayacakt... Oul, babann kendi hakknda dndklerini hissediyordu. "Moruk, korkak moruk" diye geirdi iinden... "Beni istemiyor, bandan atmaya alyor" dedi. Sabah erkenden giyindi ve yola kt. nce semt karakoluna urad. evredeki polislerle dostluk kurmas gerektiine inanyordu. Ba skt an yardm isteyecei yer, snaca tek korunak oras olmayacak myd? Karakoldan ieri girip kendisini tantt. Bakomiserle grtrmediler.yle ya, adamn ii bandan akndr. "Sonra tekrar gelirim" diye ayrld oradan. Yollarda ekip otolarn grdke iini bir huzur kaplyordu. Eskiden nasl tedirgin olduunu hatrlad. inden kahkahayla glmek geliyordu. Kendini tuttu. Son bir kez ceplerini kartrd. Dilekesini, ceketinin sol i cebine katlayp koymutu. Son gnlerdeki dalg nl n kendisi de biliyor, o yzden nemli bir ii varsa sk s k kendi kendisini denetliyordu. Durakta beklemeye balad.
imdi otobs beklemek de olacak ey deildi dorusu... Ya biri arabadan, geerken tanrsa... Oraca yk verse... "Yine balad" diye m rldand. Hereyden korkuyordu. Kalbi hzla arpmaya balaynca, boazna adeta bak saplanm oluyor, yz kzaryor, alnnda boncuk gibi terler birikiyordu. O anlar, aklna gzel eyler getirmeye alyor, fakat dnecek gzel bir ey de bulamyordu. Yoldan geen kadnlar seyretmeye koyuldu. Cebinden sigara kard, yakt, iki nefes ektikten sonra otobs gelince sigaray att ve bindi. Otobsten zellikle Beyazt durandan inmiti. Hem vakti olduunu dnm, hem de kalabalkta korkmadan yrmeyi zlemiti. Burada kendisinin tannmayacan biliyordu. Herkes bir yerlere kouturuyor, kimileri vitrinleri seyrediyor, kimileri de dkkanlarda al veri yapyordu. nnde bir turist kafilesi vard. Bir an kendini onlarn yerine koydu ve tasasz, en kahkahalardan etkilenip admlarn yavalatt. "Ne kadar rahatlar, hi lm akllarna geliyor mu acaba" deyip sonra sorusuna yine kendi yant bulmaya alt. "Niye gelsin, elin memleketinde kim tanr ki onlar. stelik tan salar bile korkmalarn gerektirecek ne olabilir. Tam tersine sevinir, kucaklarlar her halde." Bu dnceler moralini bozmutu, dncelerini kovmak iin bir sre daha zorlad kendini ve baka eyler dnmeye alt. Ortadaki sarn kzn cazibesine kaptrd kendini ve pelerinden yryerek uzun uzun seyretti. "Of be" dedi. "Biz neler karmz zamannda"
imdi zgrln tadn karmaya baladn hayal etti. Gzn turist kzdan bir trl ayramyordu. Kardan gelen bir adamla arpmas onu kendine ancak getirebilmiti. Adam dikkatli dikkatli bakt. Ne barm , ne de TAVIR 28

kfretmi ti. Sadece dikkatlice bakmt. Adam n yz hi de yabanc gelmiyordu. Adam o baktan sonra kafasn sallayp yrd. O, tm cesaretini toplayp arkasna dnd... Adam da arkasna dnmt. Birden heyecanland. Sonunun geldii zannyla karsna gelenlere arparak komaya ve acayip lklar atmaya balad. Caddenin karsna gemeye alt. Anszn yola frlad iin bir arabann tamponu kalasna arpt. Arkasnda iddetli bir ac hissetse de komaya devam etti. Sleymaniye'ye inen yolda ara sokaklarda lgnca kouyor, kouyordu. Nefesi kesildii an yavalad. Arkasna tekrar tekrar bakt. Adam yoktu... Vilayetin giri indeki aynada hafiften kendisini szd. zerini dzeltti, dinlenmiti. imdi dilekesini vermeye hazrd . Gnler ncesinden provasn yapt konumay kafasnda yle bir devindirdi. Kap y alp odaya girdi. Vali yardmcs oturmas iin yer gstermemiti. O yzden ayakta kald. Elindeki dilekeyi hafiften ne doru uzatarak konumaya balad; "Sayn bym. Ben bir zamanlar yk c bir terr rgt tarafndan kandrlm , beyni ykanarak robotlatrlm  bir zavallydm. anl ordumuzun 12 Eyll'de gerekletirdii bayrak harekat, kendi benliime kavumam salad. Gerekleri bulmama, iinde boulmakta olduum bataklktan kurtulmama yol at." Sesini ykseltmiti. Bundan kendisi de rahatszlk duydu. Sanki bu kadar byk szler sarfetmesine ne gerek vard ki... Alt taraf bir i isteyecekti hepsi o kadar. Sonra "saygszlk m ediyorum acaba" diye dnerek duruunu deitirdi. Topuklar birleti, eller yan tarafta dzenlendi, gs ileri kt, Vcut ak gibi dikilmiti. "Ama" diye devam etti. "Hala devletin gcn idrak edememi ve hala devletin evkatli ellerine kendisini teslim etmemi ve de etmemekte srarl olan y kc vatan hainlerinin krntlar nankrce faaliyetlerini srdrmeye alyorlar. Arzedeyim ki, bu can devletimize feda olsun, damarlarmda akan kan, devletimizin ilelebet payidar kalmas iin oluk oluk aksn. Arzedeyim ki hizmetinizdeyim. Biliyorum, bizlerin grevi cezaevinde tamamlanm deildir. Devletin en gvenilir yardmclarndan biri olarak, vatan hainlerine kar devletimiz tarafndan uygun grlen bir grevde almak isterim. Buyrun efendim bu konudaki dilekem." Terden srlsklam olmutu. Vali yardmcs, konuurken kendisini pek dinlememi , nndeki evrak daha ekici gelmiti. Dilekeyi uzatrken, gayri ihtiyar hafiften topuk selam verdi. kan grlt zerine vali yardmcs ban nndeki evraktan kaldrd. Sinirlenmi grnyordu. Bayla masann zerine iaret etti. Besbelli ki dilekenin masaya koyulmasn istiyordu. Ayrca selamdan, tekmilden de pek holanma benzemiyordu. Gzlklerini hafife dzeltti, koltuunun iinde kaykld. Dilekeyi eline alp, iki saniye gzattktan sonra ."Mevzuat neyi gerektiriyorsa yaplr" d e d i . Bu szlerin anlam akt a m a srarl olmalym diye dnd. Bir iki defa yutkunduktan sonra "Efendim, bir daha ne zaman uramam arzu edersiniz" diyecek oldu. "Adresin bizde var" cevabn ald. Sevinsin mi, zlsn m bir trl karar veremiyordu. Artk mevzuat TAVIR 29

uygulanacakt. Vali yardmcsn ban sert biimde ne bkp, kaldrarak selamlad. Geri geri yrd kapy at ve odadan kt. Evden dar kmaz olmutu. Hergn sabah erkenden kalkyor giyiniyor, pencerenin kenarnda saat 10.00'da postacnn geliini gzlyordu. Sonra kz kardeini gnderiyor, posta kutusuna kendisi iin bireyler gelip gelmediini kontrol ettiriyordu. Herhangi bir mektup gelmedii anlanca akama kadar uyuyor, akam TV'nin bana geiyor, kanallarla oynuyor, gece olunca tekrar yatyordu. Yatak, TV, yemek masas ve tuvalet arasnda dnen bir yaam kurmutu kendisine. Sa, sakal uzam birbirine karmt. Evdekilere kar ok sinirli ve sert davranyordu.zellikle kz kardei ondan ok korkard. Su isteyince biraz gecikse, alimallah eek sudan gelinceye kadar dayak atard. Bu "mevzuatn gerei"de ne kadar uzamt byle ... Vilayete gidiinin zerinden ay gemesine karn hibir haber kmamt. Anlalan oydu ki, hncn kzkardeinden alyordu. Kendisinin ne kadar sabrl olduunu dnd. Bir an unutulduu hissine kapld. Sonra bu dnceyi hemen kafasndan kovdu. Bir gn kzkardei elinde bir mektupla geldi. Yz glyordu. Galiba artk kt gnler geecek, aylardr kabullendii dayaklarn sonu gelecekti. Herhalde iyi bir haber vard mektupta... Zarf kardeinin elinden koparrcasna ald. Bir an ap amamakta kararsz kalmt. Zarf, resmi bir yazmaya benzemiyordu. stelik hi bir tandklar yeni adreslerini bilmiyordu. Kim mektup yazabilirdi ki kendisine... Ardndan resmi kurumlarn, gizlilik gerei bazen byle yntemler kullanabilecekleri dncesiyle rahatlad ve zarf at. Zarfn iinde daktiloyla yazlm yarm sayfalk bir yaz kt. Yazn n balna gz atar atmaz, yz kire gibi oldu. Nefes alamad, boulacak gibiydi, adeta nutku tutuldu. Yazy hafif alamakl, titreyen bir sesle okumaya balad. "Hi bir halk dman, hi bir hain cezasz kalmayacak" diye balyordu yaz... Sularn sayyorlard ; cann kurtarmak iin devrimcileri ihbar ettiini, ikencelere katldn , bulunduu her yerde muhbirlik yaptn anlatyorlard. Sinirleri allak bullak olmutu. Kahkahalarla glmeye balad. Elindeki katta, kendi eski rgtnn deil baka devrimci bir rgtn imzas vard. Birisinin oyun oynadn, aka yaptn dnd ve rahatlatt kendisini. Ya da devlet tarafndan snanyor da olabilirdi. yle ya, adamlar grev verecekleri kiinin korkak olmasn, yalvarp yakarmasn istemezlerdi herhalde...
imdi bir rgt imzasyla onu deniyorlard . stelik anlamayaym diye de baka sol bir rgt adn kullanyor olabilirler, dedi. Panie kaplmamalym, normal davranmalym gibi telkinlerde bulundu kendisine. Dier yandan da kl yutmaz ve uyank olduu iin kendisini takdir etti. Bu s nav baaryla verirse, kabul edileceine inanmt. Gelen yazdan kan en mantkl sonu bu olmalyd. O halde eskisinden daha rahat davranmas gerektiini tasarlamaya balad. Uzaktan gzlenecek ve ne kadar cesur olduu anlalacakt. Ondan sonra da greve girip hzla ykselmemesi iin bir engel kalmyordu. yice sevinmi , yz hatlar gevemiti. Kzkardeini ard oturttu. K z, abisinin gldn grnce sevindi. Sokuldu. Aylardr ilk defa kardeinin salarn okayp pt. Bu sevin geceye kadar belli belirsiz devam etti. Evde hi kimse ne olduunu bilmiyor, ama iyi bir TAVIR 30

eyler dndn de hissediyordu. TV kapandktan sonra herkes odasna ekildi. Evdekiler uzun sredir ilk defa huzurlu bir uykuya daldlar o gece... Yatana girmek zereyken birden kafasnda imekler akt. Hzla geri dnerek komedinin zerinde duran mektubu tekrar tekrar evirdi, evirdi. Karanlk basnca iine den kurdun sebebini imdi anlyordu. Souk souk terlediini hissetti. Vcudunu bir titremedir almt... Yorgan bana kadar ekti. Gzlerini kapad. Vcudu hala titriyordu. Midesi bulanyordu srekli. Birka kez tuvalete gitti. Kustu. Yatana dnd ama yine uyuyamad. Yataktan kalkarak, kzkardeinin yatt odaya kotu. Yedii dayaklar sonucu hep huzursuz ve hafif uykuda olan kzkardei, kap alr almaz bir lkla uyand. "Sus kz benimi" diyerek azn kapatt. Zavall kzn korkudan tir tir titreyerek sesi kesildi. "Abi ne olur yapma!" diye yalvarmaya balarken, o, kz n boazn skyor; "Syle o mektubu kim brakt? Sen O'nu mutlaka grdn, bana sylemiyorsun. Geberteceim seni!" diye ardarda syleniyordu. Gzleri yuvalarndan frlam, her yann ter basmt. Kzkardeininde terden slanan boynuna gz yalar karyordu. "Babam da sen de biliyorsunuz, ama bana sylemiyorsunuz! Hepiniz vatan hainisiniz, dmansnz!" diyerek kz kardeinden isim ekal istiyordu. Babalar duymasn diye de, kzn azn kapatyordu eliyle. Ancak "Abi bilmiyorum, ne olur dur, yapma" szcklerinin anlalabildii kk cevaplara iyice sinirlendi. "Seni orospu, ne zamandan beri beni kandryorsun! Yalan sylyorsun, yalan, yalan, yalan" diyerek rastgele vurmaya, kzn stn ban paralamaya balad. Kafasn somya kenarna arpan kz bayld. Yan odadan babasnn ksrk sesleri duyulurken, kz inlemeye, kendine gelmeye balamt. Alelacele kalkarak ortal dzeltmeye, ve tm sahteciliiyle k z kardeinin ban elleri arasna alarak alamaya, zr dilemeye balad. Panie kaplm bir piman rolndeydi
imdi. Babas sorarsa, uykuda yataktan dtn, kafasn somya demirine arptn sylemesini, tehditkar bir edayla sk sk tembihledi. Korkudan iyice sinen kz, tm fke, nefret ve kinini byk bir abayla gizledi. Sessiz hkrklar arasnda "tamam abi" diyerek onaylad. Kz ortal ve stn ban dzeltirken, o sessizce ayak parmaklar zerinde kendi odasna szld. Gn ynca odasndan kt. Aceleyle giyinip tra oldu. Kahvalt etmeden, dar doru yneldi. Adresini bulduklarna gre, her an gelip kendisini ldrebilirlerdi. Apartmann kapsndan dar kmad, tekrar eve dnd. Yine hzla kzkardeinin odasna girdi. Kz giyinmi, abisinin karsnda duruyordu. Ona, dar k p etraf kontrol etmesini syledi. Sokakta her yere bakmalyd. Duran arabalara, insanlara, apartmanlarn i ksmlarna..."
pheli tek bir ey grrsen karakola git, yardm ar" dedi. Kardei uykulu, dayaktan imi gzlerle dar kt. Kz henz hereyi kavrayacak durumda deildi. Onbeine yeni girmiti. lkokuldan sonra onu okula gndermemilerdi. Hep evde durur, ileri yapar, dier zamanlarda da nak ileyip eyizini tamamlamaya alrd. Cahildi. Abisinin davranlarn yorumlayamyordu. Neden byleydi, kimden korkuyor, kimden saklanyor, kimden kayordu. Dn akam sevinliyken birden gelip kendisine neden saldrmt? Neden bu denli telal ve korku doluydu. Somlar kafasnda yantn, bulamad. Abisinin dedii yerlere yle stnkr bir TAVIR 31

bakp, birka dakika sonra eve geri dnd. lk nceleri ona acyordu ve her ta n altna bakyordu. Son gnlerde ise acmann yerini nefret alm t. "Bir ey yok" dedi. Bu cevap abisini biraz rahatlatm t. Tm cesaretini toplayp, karde ine bir ey sylemeden evden ok gibi d ar frlad. Ko ar adm soka geti ve caddenin kalabalna kar t. Uzun sredir ilk defa d ar kyordu. Son ktnda kar la t adamn bak larn hatrlad ve iini bir rperti sard. Hemen bir taksi evirerek Caalolu'na gitti. Artk dayanamyor, yalnzlk, terkedilmi lik duygusu beynini kemiriyordu. Gelen mektubu vali yardmcsna gsterecek, "i te" diyecekti. Nihayet pe ime d tler. Ben ise aylardr mevzuatn gereinin yerine gelmesini bekliyorum." Vilayetten ieri girdi, kar daki grevliye kendisini tantt. Vali yardmcsyla gr mek istediini syledi. Grevli, beklemesini i aret ederek, i odalardan birine girdi. Birka dakika sonra da geri geldi." Beyefendi ok me guller, sizinle gr meyecekler, bir notunuz varsa yazn ileteyim." dedi. Bu nasl oluyordu? Devlete cann tehlikeye atarak yardmc olmu tu ve bu zor annda kendisiyle gr lmyordu. Ama devletle pazarlk olmazd. Demek ki bykler yle uygun grm lerdi. Hemen bir kat kard . Kada uzunca bir sredir haber beklediini, peri an durumda olduunu, tehdit edildiini, devletin evkatli elinin kendisini bylesi bir durumda yalnz brakmayacana inandn, bu notunun terbiyesizlik ya da gvensizlik olarak telakki edilmemesi gerektiini, gerekten zor durumda kalmam olsa, kendisine daha nce sylendii gibi beklemeyi srdrebileceini, fakat ekte gnderdii yazdan durumun vehametinin anla labileceini yazd. Sayglaryla sayn bynn ellerinden ptn eklemeyi de unutmad. Yazd notu tekrar okudu, beendi. Cebindeki tehdit mektubunu nota ekledi ve grevlinin eline tutu turdu. Grevli, notu ald gibi ekmeceye koydu. Grevliye notunu neden vali yardmcs na gtrmedi ini soracak oldu, fakat sonra vazgeti. Devletin i ine kar lmazd. O bilirdi i ini. Saygyla grevliyi selamlad ve d ar kt. Evde geirdii gnler, daha da ekilmez hale gelmi ti. Pencerenin kenarndan ayrlm yor, duvar kendisine siper yapp srekli d ary izliyordu. Yemeini artk pencere kenarnda yiyordu. Tuvalete gidecei zamanlar, kzkarde ini yerine oturtuyor, dikkatli olmas iin defalarca uyaryor, i ini hzla grdkten sonra tekrar cam kenarna oturuyordu. Artk postacdan umudu kesmi ti. Kendi kendine konu uyor, radyonun sesini sonuna kadar ap beynindeki uultular bastrmaya al yor, kimi zaman sessiz sessiz alyor, kimi zaman ise "bana bir ey yapamazlar, gelin ulan, erkekseniz teker teker gelin" diye baryordu. Babas, gelip yannda al masn sylemi ti. Onun iin me guliyet olacan, gereksiz ku kulardan bylelikle syrlabileceini d nyordu. Ona gre bu korkular hep i sizlikten kaynaklanyordu. Oysa al sa byle samalklar kurmayacak, yersiz d ncelerden kurtulacakt. Anas ise birka kez "seni hocaya okutalm" demi ti. kisi de bunakla tlar diye d nd." Bilseler srtmdaki yk ne kadar ar ". Valilikten hl bir haber kmam t. kaca da yoktu. TAVIR 32

Kendi bann aresine bakmalyd. Babasnn syledikleri giderek aklna yatmaya balamt. nceleri "Babam boy hedefi yapp benden kurtulmak istiyor" diye dnmt ama, artk tehdit mektubu da gelmiyordu. Toparland. "Herhalde o mektup bir akayd" dedi kendi kendine. te yandan bu bir polis snavysa kt not aldn dnd.Sanki hemen vilayete koturacak ne vard."Ah aptal kafam" diyordu. Biraz sabretmeyi bilseydi, cesur grnseydi, imdiye dek grev alm ve sekin kiiler snfna ykselmiti. Neyse, olan olmutu artk.
imdi babasnn yannda alacak ve kendi bann aresine bakacakt. lerde babas lr, dkkan da ona kalrd. O zaman hibir derdi de olmazd. Akam babasna durumu aacakt. Yeni yaantsna almas zor olmamt. Son zamanlardaki kuruntularn dndke kendisine glyor ve pimanlktan piman olmaya balad iin utan duyuyordu. 12 Eyll hepsini yok edip huzur ve gveni salamam myd? Kendisi gibi onlarca kandrlm  gence yardm elini uzatp batakln iinden karmam myd? Devlet bu kadar ii arasnda bir kiiyi unuttu ya da ona zaman ayrmadysa bu, ok normal saylmalyd. "Kaz kafal" dedi kendi kendine; "Hl devletin bykln anlamamsn. Sen bir nankrsn" Sonra duyduu utan yznden silindi. Daha akl selim d nebiliyor ve gerekleri ayrt edebiliyordu.
imdi ii daha bir huzurluydu. Yeni yeni hayaller kurmaya balamt. i bytecekti. Babas eski kafalyd ve pastane iletmekten hi mi hi anlam yordu. Buras liselilerin gidip geldii iyi bir kafe olur, iyi de para getirirdi. Sonra dkkann karsndaki apartmann balkonunda oturan kumral kz da fena deildi hani... O da yankt kendisi gibi... Bunu ok iyi biliyordu. Gnde kere amar aslmazd ki. Ev miydi amarhane miydi mbarek." Bana kendini gstermek iin evde kuru eya brakmad haspa" diyerek gevrek gevrek srtt. Hem bu evin arkasnda balkon yok muydu da amarlar sokaa bakan balkona asyordu. Artk iyice emindi. Kz kendisi iin kyordu balkona. Ama nedense hi glmsememiti, hatta o yana bakmamt bile... "Olsun" dedi. "Bayrampaa'nn kzlar biraz nazl olur. Ne yapalm, buna da imdilik katlanacaz." O an, hakknda ifade verip ipe gnderdii eski arkadalar geldi aklna. Birden kendisinden irendiini hissetti ama abuk toparland. "Ben de onlar gibi enayilik etseydim bu ahane manzaray karacaktm", diyerek balkondaki kz incelemeye koyuldu. Gzleri dald, sabitleti. Babasnn sesiyle sarslana kadar zamann nasl ilerlediini anlamamt. Mteri geldiini grd. Babas demek ki bunun iin seslenmiti. Tezgahn arkasndan kp masada oturan iki mteriye isteksizce seirti. rek istemilerdi. Tezgaha doru yneldi. Eildi, rekleri tezgahtan karp b akla dilimlemeye balad. O anda arkasnda bir karalt hissetti. Karaltn n elinde bir tabanca vard. Saniyenin binde birini kaplayan bir zaman kesitinde, tm hayat bir film eridi gibi gznn nnden geti. Yllardr bekledii kanlmaz son kapsn almt ite... nfazcnn son szleri kulaklarnda nlad." ren kpek, hain " Dizlerinin ba zld. Artk hibir ey dnemiyordu. Elindeki bakla bilinsiz bir igdyle, zerine bir hamle yapmak istedi. Baaramad. Eli kolu tutmaz olmutu. Yz koyun yerde uzanmt. Kulann arkasndan szan kan, gzlerinin iine doluyordu. Infazcnn gzne, hainin kan siyahm gibi geldi. Yerde yatana bakarken yzne oturan nefret ve tiksinti hainin itibaryla katledilen devrimcinin, lrken yzne oturan nefret ve tiksintiydi. TAVIR 33

"ADAM OLACAK"

OCUK SUSMASINDAN

BELL OLUR!
Akam televizyon seyrettik. Annem demiti, sizin programnz var diye. Biz her gnk ocuk programlarndan biri zannettik. Asl, benim houma gitmiyor dedi. Annem onlardan olmadn syledi. Dnya ocuklarnn durumunu anlatyormu.
imdi ismi aklma gelmiyor ama ocuk haklar szlemesiyle ilgiliydi. kimizin de ilgisini ekti dikkatle izledik. Dnyann bir ok yerinden ocuklar gsterdiler. A, doru drst yemek yiyemeyen ilasz, doktorsuz, sakat pek ok ocuk. Saylar ok byk rakamlara ulayormu. Aklda tutmak zor, daha sonra babama sordum hatrlyor musun diye, o da hatrlayamad. ou Afrikal, hepsi plak. Giysileri mi yok, yoksa hep yle mi yaarlar bilemiyorum. Ama elbiseleri olsa niye giymesinler deil mi? Biz de yoksuluz ama onlar kadar deil. Onlarn bu haline, birde kendi halimize bakp,... kretmek diyorlar herhalde, ama benim iim skld . Hele o yz gz sinekler iinde, karn i ocuu grnce daha da ok. yle bir fotoraf bizim ocuk kulbmzde de var zaten. Geen ay asmtk. Ne zaman gitsem hep gzme taklr. Hemen yannda baka bir fotoraf daha var. Elinde pankart tayor benden ya epeyce kk bir ocuun fotoraf. Pankartta, Halis Toprak babam iten att, yazyor. Halis Toprak patronmu. Sorgusuz sualsiz iileri iten atp, a kalmalarna sebep olurmu. O Afrikal ocuu a brakanlar da bu Halis Toprak gibileridir. Bundan eminim. Geenlerde dernekten bir abiye sordum. Asl emperyalistler dedi, Amerikallar, ngilizler, Almanlar, Japonlar falan. Evet onlar da var. Kaddafi'nin evini bombalayp ocuunu idren Amerikallard. Programda, nmzdeki bir ka yl iinde u kadar ocuk lecek dedi, hastalk, bakmszlk gibi nedenlerle. Oran verdi, u kadar ocuktan u kadar. Korkun bir ey, cicivlerin u kadar lecek gibi syleniyor. Herkeste yalnzca seyrediyor. Hem civcivler bile nemli, bizim cicivlerden biri hastalansa annemi bir tela alr ki sormayn. Televizyonda dedi ki, bu aklmda kalm, dnyada yaplan bir gnlk silah harcamas, 50 milyon ocuun 10 yllk salk, eitimi iin yeterliymi . Yani dnya bir gnlne silahlar iin para harcamasa 50 milyon ocuk kurtulacak, insanca yaam iin bir eyler elde edecek. Bu programda, Birlemi Milletler'de toplanan devlet bakanlarda gsterildi, toplu olarak. O kadar oktular ki-

TAVIR

34

sayamadm bile. ocuk haklarn korumak iin toplanm lar. Ben inanmyorum buna. Bir gnlne bile silahlanmadan vazgeemeyenler ocuk haklarn korurlar m?Hem o silahlarla kim lecek? Biz ocuklar deil mi? Toplananlarn arasnda Amerikan ba kann, bir de ngiliz ba bakan vard, Teacher, hani salar tuhaf kadn, onu tandm. Bir de zal vard. Asl, Kuveyt ba kan El Sabah' bile tand. Hi bir eyi unutmaz zaten. El Sabah'n ismini  rendiimizde; "El Sabah Ayak ak am Gbek le Demek yle", diye tekerlemesini yapm tk, gnlerce gldk, ondan unutmad herhalde. Annem btn bunlar gz boyama, babamsa, ocuk haklar i in hikayesi bunlar orada Krfez meselesini konu uyorlar dedi. Bu Ortadou'da sava kacak diye herkes konu maya ba laynca,. Asl'yla Atlas' alp baktk. Trkiye'nin hemen yan ba nda, ama yine de Kuveyt'in Trkiye'yle ne ilgisi var. Hele Amerika ok uzakta. Ne diye askerlerini getirip oraya yyor? Konuyu ocuk Kulbnde tart tk. Ba kalarna sorduk, dergileri okuduk. Kuveyt'teki petrollerin asl sahibi Amerika imi . Bu yzden onlar kaptrmamak iin Irak'la sava acakm . Sava a Trkiye'yi de sokmak istiyormu . Biz istemiyoruz. Sava ocuklarn lmesi demek. Biz, Amerikallar para kazansn diye niye lelim? Amerika, petrolleri, Irak' n elinden almak iin, Irakl ocuklarn yiyeceklerini, ilalarn kesiyor. Ne hakk var buna? Bir de ocuk haklar diye toplant yapyor. srail, Filistin topraklarn i gal edip, her gn Filistinli ocuklar ldrp yaralarken niye bir ey yapmyor? Sultanahmet'te srail'in cinayetlerini knamak iin yrdmzde polis saldrm t bize. Bunu bize anlatacak birileri var m ? Geenlerde kulbmz kapamaya geldiler. tane polis. Dernekler masasndanm lar. Valilike uygun olmayan faaliyetlerimizden dolay izin verilmemi . Bir taraftan ocuk haklar bildirgesine imza atlyor, dier yandan bizim kulbmzle ura lyor. polis, ieri girdiklerinde nerede bu kulbn yneticileri, diye sordular.Biz, ne yapacaksnz onlar, dedik. Kulbn yasaklandn bildiren kad imzalattracaklarm . Byle olunca kimse benim demedi. Onlar da oturup ynetici beklemeye ba ladlar. Biz de iimizden glyoruz. Ama bizi d ar brakm yorlard . Orada bekleyecekmi iz. Ara sra bizle tart yorlar. Niye her eye burnumuzu sokuyormu uz, niye rahat durmuyormu uz, sava tan bize neymi . Biz de kar cevabn verince hemen kesiyorlard . Biri TAVIR duvar panomuza bakmaya ba lad. Bakrky zgrlk Meydan'ndaki 35

savaa kar gsterimizin kprne bakyordu. Elli kii civarndaydk. Flamalarla alann ortasna yrdk. Sava kart sloganlarmz attk, herkes aknlkla bize bakyordu. Bazlar bizi alk lad. Kk bir ate yakmtk. Atei yakan arkada az daha kendini yakyordu. Gltk, bir arkada hepimizi ciddiyete davet etti. Bildirimiz okunmaya baland. O sra polis gelmiti, coplarn ekmitiler, silahl olanlar da vard. Hepimiz katk. Asl'yla beni yakalayamadlar. Kolay m yle. Yalnzca drt arkadamz karakola gtrdler. Bunlar da bir kkrtc tutturmu gidiyorlar. Kpre bakan polis, byle eyler yaparsanz tabi kapatrlar dedi. Savaa kar olmak su mu, sen sava taraftr m sn diye cevap verdik. Bizim dilimiz ok uzamm. Dier polis, masann zerinde savaa kar imza kampanyamzn dilekesine bakt. Bu dilekeyi siz yazmamsnz dedi. Yazp elimize veriyorlarm. Oysa biz toplanp beraber yazmtk. Asl'yla neredeyse kavga edecektik. Sonra gruplara ayrlp her yerde imza toplamaya baladk. Size mi kald bu iler, diyenler oluyordu. lrken bizi ilgilendiriyor deil mi ama, diye cevap veriyorduk. Bazen tartma k yordu, biz de cevabn veriyorduk. Bir imza atmak iin bin dereden su getirenler vard. Atmak istemeyenleri de oluyordu. Senin ocuun yok mu, lmesini ister misin diyorduk. oundan imza aldk. ama. Bazlar bizle konumak istediler. Onlar, emperyalist savaa kar propaganda yaptk. Kulb kapamaya gelen polislere, siz de imzalayn dedik. Biz devlet memuruyuz, yle eyleri imzalamayz dediler. Biz de, mesleinizi yazmazsnz, kim bilecek sizin polis olduunuzu dedik. Biri imzalama taraftan olduysa da br engelledi. Biz de siz bilisiniz dedik. O arada kulbe gelen her arkadaa ynetici misiniz, diye soruyorlar, dar brakmyorlard. Hasta bir arkada vard, onu zorla gnderdik. Onlara enli imizi niye yasakladklarn sorduk, ne enlii dediler. ocuk enlii dedik, elentili, ark l, trkl tartmal, oyunlu bir toplant, enlik i te. Haberimiz yok dediler. Yasaklamaya gelince haberiniz oluyor dedik. Gvenliin alnmayacann neden olarak gsterildiini syledik. Valla biz devlet memuruyuz,ne derlerse onu yaparz dediler. Koskoca devlet bizim enliimizden korkuyordu, biz buna hi bir anlam veremedik. Neden korksun ki? Bir anlam vardr herhalde. Ama biz enliimizi yine de yaptk. Polisler be saat kadar beklediler. Sonunda sinirlenip hepimizi dar kardlar, kulb kapadlar.

EMEK ocuk

TAVIR

36

GEZ

NOTLARI

ZONGULDAK

ZLENMLER
OKM-FOSEM/ D. GLER

Buras Zonguldak. Yeilin ve gkmavisinin zlemle kucaklat, harmanlanp denize savrulduu bir yer. Dtan bakld nda, yeil ve mavi egemen renkler gibi grlse de, Zonguldak'n asl rengi kmr karasd r. Zonguldak'ta kmr maden iisidir. Kat g denkletirilen emektir. Ac dr. Sevintir. Gelecee, gzel gnlere ynelik umuttur. Zonguldak insan kmrle yatar, kmrle kalkar. Bebeler kmre aar gzlerini. Genler kmre sevdaldr. Karlksz, buruk bir sevdadr ekilen. Kmr, maden iilerinin kadnlar iin, erkei ile sabah vedalap i dnne kadar merakla yol gzlemektir. Kefen giyemeden gmlenlerin, ardndan at yatmaktr. Gnn birinde dul kalmak korkusudur. Madenler hep bir bedenden sylenen trkdr. Maden iileri kazma, krekleriyle gnboyu bu sancl trky sylerler. Ne kadar direnilse, ne kadar kar konulsa da erkeklerin ou, isizlik yznden, maden trksn sylemeye balarlar gnn birinde. Yerin yzlerce metre altnda grizu patlar, maden ker. Ekmek, sevda ve umut topraa gmlr. lm bir "belah"dr, sakat kalmak "belal'nn kzkardei. Sevilmez ikisi de. Onbe l, binyzonbir yaral . Bu saylar sava raporu deil, son alt ay iinde maden TAVIR

kazalarnda yaananlarn bilanosudur. Onca emee, harcanan enerjiyi kazanmaya bile yetmeyen cretler alnr. Yine de kmr yata suskunluundadr maden iisi. "Bismillahirrahmanirrahim" yazl levhann altnda yaklan son sigaralar, gn ile vedalama vaktinin geldiini mutular. Gn gemi yal asansrler, iniltiler kararak ekmekleri, sevdalar umutlar aslann azna brakrlar. Labirenti andran tneller ierisinde suya, amura, tavanda den damlalara aldrmadan, lo k altnda parldayan raylar boyunca uzun bir yry balar. Bir saat aradan sonra istenilen yere ulalr. Kazmalar kavranr, krekler kuanlr. Trk tm grkemiyle balar. Tavan tutan kalaslar da trkye katlrlar. "Krldm ha! Krlyorum ha! Gtm ha! Gyorum ha!" Yirmidrt saat boyunca susmaz bu trk. Ve madenci yrei tamayanlar on dakikadan fazla dinleyemezler trky. Can korkusuyla darda alrlar soluu. Yeryznde yl 1990'dr. Madenlerde 1940. Madenciler dedeleri, babalar nasl sylemilerse yle sylemeye alrlar trky. Ayn ses tonu, ayn mzik aletleriyle. Zaman ilerler. Trkye ackan karnlar da katlr. Sofra kurulur. Azklar alr. Lokma lokma yaanr paylamn gzellii. Yemek sonras 37

TAVIR

38

iilen sigarann tad bir zlem olur, asl kalr azlarda. Sigara imek "belal'y kavgaya davet etmek demektir. Tm insanlar gibi madenciler de korkar "belal'dan. Yeniden aletler ku anlr. "Vur ha vur! Krekle ha krekle!" Kmr yatandan pare pare sklr. Beldeki kay a bal bataryalar bitmeye yz tutmu tur. Artk dnme vaktidir. Yeni gelenler alr grevi. Gelirken ya ananlar bir kez de dn te ya anr. Ya l asansr inildeyerek temiz havaya kavu turur ekmei, sevday ve umudu. Yzlerden bir gn daha geirmenin gizlenemeyen mutluluu okunur. "Gemi olsun" dilekleri salr etrafa. lk durak soyunma odalardr. Gz alabildiine geni bir binann tavanndan,ularna sepetlerin asld yzlerce zincir sarkar. Zincir akrtlar arasnda sepetler iner. O gnn kmr karas elbiseleri kartlp, bir gn sonra yeniden giyilmek zere zensizce sepete atlr. Zincir akrtlaryla sepetler ykselir. Soyunma odas genel grnts ile ortaa i yeri merkezlerini aratmayacak dzeydedir. Banyolar soyunma odasnn kar kom usudur. Madenden gelen misafirleri arlama sras artk onundur. Gzleri ve di leri d nda kmr tozundan siyaha kesmi bedenler banyoya gelirler. Kalem sap kalnlnda akan du larn nnde uzun bir bekleyi ya anr. Baretin iinde doldurulan suyla tuvalete girmek yadrganmaz. Temiz giysiler giyildikten sonra otobslerle, trenlerle evlere doru yolculuk ba lar. Yorgun maden i ileri azlar bir kar ak, ba lar savrulmu olarak yol boyunca uyurlar. Y llarn yorgunluu km tr, her birinin omuzuna. Ve her beden olduundan en az be ya

byk Ekmek,

gsterir. sevda

Uzaktan ve

evler umut

grnr. gnboyu

ya adklarn ertesi gn yeniden ya amak iin, ar admlarla evlerine girerler. Emeklilik sonras gelen, kmr tozlarnn i organlar tahrip etmesinden kaynaklanan erken lmleri umursamadan, bir an nce emekli olmann hayalleri kurulur yatakta. Buralarda en geerli tp dal, gs hastalklar sancsna uzmanldr. Her gn, onlarca maden i isi kurumla dolan bedenlerinin derman bulabilmek iin doktorlarn kapsn a ndrrlar. Ayrca bir devlet hastanesi vardr ki, yatabilmek iin doktorlara aktan para verilir. Birde baz evlerin boydan boya atlad, baz evlerin ykld  temmuzun onuna dair bir sokak. Traji komik bir ykdr "10 Temmuz Soka'nn ya ad. Maden i ileri bir ka kuru iin kazdklar ocaklarn kmesi ile yerstndeki evlerine zarar verirler. Buradaki i verenlerde tm i verenler gibi korkar i iden, onun gizli gcnden. Bu yzden TTK, ve zel maden i letmelerinin sahipleri birbir seer ilkokul, ortaokul mezunlarn, bir de okur yazar olmayanlarn i ilerin. Madenlerle Ne kadar suskun olsalar da, maden iilerini ngrizu gibi

patlayp

emeini

smrenleri kmr alevi ile yakp kavuraca

gn ok yakndadr. ya t bir sendikas vardr maden i ilerinin. 42.000'inin ye olduu

TAVIR

39

TAVIR

40

sorunlarna kulak tkayan, grmezden gelen sar bir sendika. Sendikaclarn ou alp rparak kazandklar paralar saymaktan zaman bulamayp bir kez olsun madene inmi deildir. Gvenir i i sendikaya. Sanr ki hakkn byk arar bir onun. pay Oysa sendika aalaryla, i veren, madencinin alnterinden daha koparabilmenin kavgasn verirler. Btn bu ko ullara ramen, bir

sanrsnz. Balk deil kmrdr yakalanan. Dizlere kadar kmr karas suyun iinde bacaklarna, srtlarna kadar naylona kesmi insanlar kadnyla, erkeiyle, ocuu ve ya lsyla, elle, krekle, kepeyle, dklen ta larn, pisliin arasndan gelen kmr tane tane ayklarlar. Toplanan kmr biriktirilir, satlr. Ev geindirilir. Bir ou i sizdir kmr yakalayanlarn. Kimisi memur, kimisi i i. Kimisi ilkokula giden renci, kimisi evlilik ana gelmi gen kz. Ama hepsinin ortak bir yan vardr. Hastal ve lm gze alp gece gndz, yaz-k , kar-amur demeden kmr toplarlar. Bir de alabildiine

suskunluk, bir kabulleni var gibidir maden i isinde. Ne kadar suskun olsalar da, maden i ilerinin grizu gibi patlayp emeini smrenleri kmr alevi ile yakp kavuraca gn ok yakndadr. Kmr, Zonguldak'da ne kadar maden i isi demekse, bir o kadar da Balkaya insan demektir. Biimsel olarak farkl da olsa ayn derecede ar ko ullara gs gerer Balkaya insan, br dilim ekmek, bir tas orba iin. Yeryzne karlan kmr ve gezgin Ta yc edasyla ve elek kilometrelerce sisteminin yol alr. Mafya gibi al arak, toplay clar kadn erkek demeden tartaklayarak, krna kr katmaya bakar. Ya amn rencisi olmu tur Balkaya insan. O gne kadar dertlerini, sorunlarn dinleyenlerin hi bir yararlarnn olmadn renmi lerdir. Gvenmez hi birine. Yinede bilmez Bekler bir rgtl gn gcn her ey yenilmezliini. yardm yla

nefret ederler TTK'ya el altndan para verip Balkayas'ndan szde kmr toplama hakkn elde eden vurgunculardan. nk onlarca ailenin geimini kmr yakalayarak salyor olmas, vurguncuyu ilgilendirmez.

pisliinden, ta larndan arndrlr. Ayrlan yararsz maddeler, yerden yakla k yirmi metre yukardaki metal kanallardan ky eridine bo altlr. Balkayadr burann ad. Adyla Ta yc uzaktan kay lar yakndan boyunca ilgisi gidilip, yoktur. artk

maddelerin ky eridine dkld tepenin zerine kldnda, insan iliklerine kadar donar. Bamba ka bir boyuttur grnen. Ellerinde krekler balk ve kepeleri, kum kadn, elekleri, erkei,

kendiliinden dzelsin diye.

Maden i isi ile, Balkayas'yla gerek manzaras byledir mavinin ve ye ilin kucakla t yerin.

tenekelerle

ya ls, genci yzlerce insan oradan oraya ko tururlar. lk bak ta anla lmaz kapkara suyun iinde ne yaptklar. Karada yakalamaya al yorlar balk

TAVIR 41

SNEMA

W B , U I P . . . VE TRK SNEMALARINDA GAL

. Son iki yldr, sinema salonlar nda gzle g r l r bir y e n i l e n m e var. Koltuklar de
i iyor, perdeler gm l oluyor, dolby sterao ses sistemleri kul lan l yo r. Ve t a b i i bol Osca rl Amerikan filmleri gsteriliyor. Hem de tm dnya ile ayn anda. lk bak ta hi de ya d rga nmayac ak , hatta olumlanacak gibi gzken bu durumun altnda neler yatyor? Nedir acaba bu de
i imin gerek yz? Kapitalist toplumda bir meta olan sinema, tketim ve kr amal olarak yaplmaktadr. Dnyann en ok film reten lkesi konumundaki Amerika da, bu filmlere s re k l i o l a ra k pazar yaratmaktadr. Bu yolla hemen hemen tm dnya lkeleri ile ili kiler kurmu lar ve Trkiye'yi de bu pazarn d nda b rak mam la rd r. A m e ri k a n film irketlerinin temsilcilerinin, lkemize gelmele riy le ba layan srece bir gz atarsak, bu pazar ili kilerinin, hangi ko ullarda, nasl k u rul du
un u , neye hizmet etti
ini ve amalarn daha iyi anlyabiliriz. Warner Bros, UIP (United International Pictures) gibi i rke t le r 1 9 8 6 ' l a rd a p i y asa a ra t rm a l a r yaptktan sonra temsillikler kurdular. lk i olarak video pazarna el attlar. Kendi re t t i k l e r i f i l m l e ri buraya g e t i r i p , anla t k lar ya da at klar v i d e o kulplerde, kendileri piyasaya srm TAVIR A LAR oluyorlard. Daha nce film getirme i lerini ithalat firmalar yapyordu. Zamanla bu firmalarn etkinliklerine son vererek kendi yerlerini sa
lamla trd lar. Ksa bir sre sonra da tekel haline geldiler. Video pazarnn byk bir blmn ele geiren bu irketler, sinemaya yneldiler. ncelikle byk ehirlerdeki salonlar olmak zere, birok salonu dola tlar ve salonlarmz ikiye ayrdlar. Birinci grup salonlar byk ve onarma ihtiyac olmayan salonlard. Yani salonlar o halleriyle film gsterebilirlerdi. Bunlarla hemen anla ma yapld. kinci grup salonlar ise, kk ve onarma ihtiyac olan salonlard . Bunlarla da salonlarn bakm, onarm i lerinin bir an nce yaplmas ko uluyla anla ld. Salonlardaki bakm masraflarn salon sahibi kendisi kar lyacakt. Bylece hemen hemen btn salonlarla, anla m oluyorlard. Do
al olarak daha kaliteli ve byk salonlarda daha kaliteli ve birinci vizyon filmler, di
erlerinde ise ikinci nc vizyon ya da daha az kaliteli(!) filmler gsterilecekti. Salon izleyiciye salonuna rne
in, yaplarak, zamanda "Ya
mur sorunu halledildikten sonra sra geliyordu. zleyiciyi sinema ekmenin yntemi de basitti. ok yaygn bir ekilde reklam dnya sinemalaryla ayn gsterime sokulan, bol oscarl Adam (Rain Man)" filmi,

42

izleyicinin salonlardan salonlara k o m a s n salyor, haslatn toparlayana kadar da gsterimde kalyordu. Hemen ardndan da sradan, niteliksiz Amerikan yapmlar. Nasl olsa izleyiciler gelmeye ba lam t. Yaplan anla ma gerei "bakm ve onarma ihtiyac vardr" damgas vurulan sinemalarda da, haslatn alm bu "balon" filmlerin ikinci n c gsterimleri yaplyordu. Bylelikle, ilk nce sinema sahipleri ve i letmeciler, ardndan da izleyiciler bu kskacn iine alnm oluyordu.  in d ndrc yan da bu kskacn daralarak, kimseye soluk aldrmayacak duruma geleceinin bir trl grlememesi ya da grlmesi ama yine de sessiz kalnmas. Film irketlerinin Trkiye'de kazandklar parann tamam na yaknn Amerika'ya transfer etmeleri, sinema alanna hibir yatrm yapmamalar da zaten sinemamz ne kadar d ndklerinin bir kant. Buradaki irketler ile ABD'deki irketler arasndaki anla maya gre %70-80 oran nda "royalty" (hak sahibine verilen pay) demesi gsteriliyor. Geri kalan % 20-30'da masraf gstererek hemen hemen hi vergi demiyorlar. Oysa daha nce film ithal eden firmalar, yabanc irkete fix royalty" (sabit pay) denilen bir bedel der, filmden salad kazan zerinden de vergi verirdi. Bugn, yle bir noktaya gelindi ki, Amerikan filmlerini gsteren sinemalarda, araya ba ka film giremez oldu. Bylece Trk filmleri salon bulamaz duruma d t. Kendi lkesinde, stelik hibir sanatsal deer ta mayan Amerikan filmlerine boyun eer oldu sinemamz. znde basit g r n e n bu i gal, Amerikan emperyalizminin kltr ve sanat alanna

yansmasndan ba ka bir ey deildir. Ve sanldnn aksine destekleyici deil, kstekleyici bir durumdur. zleyiciyi sinema salonlarna ko turan ve Trk sinemasn canlandraca d nlen bu filmler, ulusal sinemann yaratlmasn n nne bir set ekiyor. Trk ynetmenlerin, izleyicileriyle ba kurmalarna frsat vermiyor. Film ynetmeni Ali zgentrk, sanatnn nne koyulan bu engeli yle dile getiriyor: "On yllarca srekli yaratcla saldrlm . Sansr ya da hi destek vermeyerek, nc Amerikan sinemasnn -o i te gerekten sr oban kltr sinemasnnimgeleriyle halkm n kafas doldurularak. O zaman ben ki isel dnyam ya da ki isel ifade tarz m ya da d ncelerimi, duyarll m olu turduum bir film ile seyircimle kendi halkmla nasl ili ki kuracam? Trkiye'deki btn sinema salonlarna daha dorusu seyirciye, bir tr salacak inek gzyle bakyorlar. Ama unutmayn, sattnz bir buzdolab fabrikas deil, bir imento fabrikas deil. Bir ulusun kltrel ruhudur. Bence bu bir satmadr, ba ka bir ey deil." Ekonomik olanakszlklarla ekilen Trk filmleri, salon bulamad iin Amerikan filmlerine alternatif olam yor. Sonuta, seme ans olmayan izleyici, beeni lt olarak Amerikan filmlerini alyor. Kendi kltrmze yabanc bir kltrn ko ullandrmas olan bu beeni lt, "Ben Trk filmi izlemem" saplantsna kadar varyor. Ve Trk filmlerinin, Amerikan filmlerinin dzeyini yakalayamad gerekesiyle Trk filmleri izlenmiyor. Bununla bantl olarak sinema i letmecisi, bo koltuklara oynayacak Trk filmleri yerine, insanlar koltuklarndan zplatan macera, gerilim, 43

TAVIR

Bizim karmza sevimli tavanlarla, gl adelelere sahip kahramanlarla, insan st yaratklarla ya da fiziki gzelliinden baka hi bir eyesahip olmayan kadnlar ve erkeklerle kan, emperyalizmin ta kendisidir. komedi filmlerini oynatmay yeliyor. Kapal gi e film oynatmay kim istemez! "Alan memnun, satan memnun" olduktan sonra. Bizim kar mza sevimli tav anlarla, gl adelelere sahip kahramanlarla, insan st yaratklarla ya da fiziki gzelliinden ba ka hi bir eye sahip olmayan kadnlar ve erkeklerle kan, emperyalizmin ta kendisidir. Ve emperyalizm, girdii hi bir yere, lokomotif grevi yapmak, ekonomiyi canlandrmak, sanayile meyi salamak amacyla girmez. Bu sadece, daha fazla smrmek, daha fazla kar elde etmek iin, yapyor grndkleridir. Askeri sleri, bankalar, irketleri , hamburgerleri, colalar, mzikleri , giysileri ve hatta dilleri bile ya amm zn b i r paras olan "Yankee kltr " yozla m b i r toplum haline gelmemizde, en byk payn sahibidir. Askeri sleri, bankalar, irketleri, hamburgerleri, colalar, mzikleri, giysileri ve hatta dilleri bile ya amm zn bir paras olan "Yankee kltr" yozla m bir toplum haline gelmemizde, en byk payn sahibidir. Bu payda ayr bir neme sahip sinema ise, kitleleri etkileme, motive etme ve ynlendirmedeki gcyle Amerikallar TAVIR

tarafndan ok iyi deerlendirilmi tir. Bu d a , kitlelerin burjuva ideolojisini benimsemesinde kendini gstermi tir. zellikle bizim gibi yeni smrge lkelerde, halklar bir yandan zor kullanarak bastrlrken, dier yandan onlara sunulan nimetlerle (!) kimlikleri yok edilmeye al lyor. Bireyler kendilerine, topluma yabancla yorlar.  te bu nimetler ok gzel ambalajlarla, hi hissettirilmeden sunuluyor. Kimi zaman bir barmen oluyor (Kokteyl) bu ambalaj, ksa yoldan k e dnmeyi anlatyor bize. Kimi zaman otistik bir adamn karde i oluyor (Yamur Adam), karm z d nmemiz, bireyci olmamz gerektiini anlatyor. Kimi zaman sar n bir bomba oluyor (Dokuz buuk hafta), sama sapan fantazilerle ahlaki deerlere saldryor. Kimi zaman aresizlikler kar s nda d nerek zm bulmay reddeden, zayf, mcadele yerine yenilgiyi, ya am yerine lm seen (ldren Cazibe) tiplerle, bilinsiz, d nmeden, ylesine ya anan ve biten ya amlar krkleniyor. Ksaca a k, seks, para, hret, hrs, iddet, vb. zerine kurulu bir dnyay seenek olarak sunuyorlar. Kapitalizmin tm rm ln, yozluunu allayp pullayp halklara empoze ediyorlar. Bylece, hem ekonomik olarak azgn bir smr ve azami kr elde ederken, hem de ya am biimlerini, ideolojilerini yayarak, kurduklar dzenin devamn salyorlar. Bu oyunlar bo a karmann yolu, antiemperyalist bilinci geli tirip, bu dorultuda mcadele etmekten geer. Bizler ya amn her alannda emperyalizmin bize sunduu yozluklara, devrimci seenekler yaratarak ideolojik mcadele de srdrmeliyiz. Unutmamalyz ki, bu mcadelenin yolu halkn z deerlerini ilerici ynleriyle deerlendirip rgtl olarak halka sunmakla olacaktr. 44

T YATRO-ELE
T R

CUMHURYET
MUVAFFAK PAKZE

KIZI
OHS OYUNCULARI

BNYAMN PAKZE CAFER PAKZE

Biz yalnzca konu uruz... Durmadan konu uruz. Ba ka bir ey yapmayz. yi. Konu may severim ben. Adm Peri... Hepinizle tan tma memnun oldum. Ne kadar ok benziyorsunuz... Kimlere? M terilere... Kime olacak? M terilere... Hangi m terilere? Artemis Pavyona gelen m terilere...

Bu diyaloglar "Cumhuriyet Kz" adl oyunda bir konsmatris ile 1402'lik profesrler arasnda geiyor. 1980 Eyll' sonras ak faist diktatrlk, hayatn her alannda halka saldrmaya, ilericileri, yurtseverleri, devrimcileri susturmaya; rgtl mcadeleyi yok etmeye, lkeyi ak cezaevine dntrmeye alt. Ama hereye boyun een, ses karmayan bir toplum oluturmakt. Devrimcileri sokaklarda, ikencehanelerde, idam sehpalarnda katlettiler. Kk burjuva aydnlarda bu saldr kervanna soldan (!) destek vermekte ge kalmadlar. Sudaki Iz'leri, Gece Dersleri'ni, Prensesleri kaleme aldlar. stanbul
ehir Tiyatrolar bu kampanyada "Ierdekiler" ve "Cumhuriyet Kz" adl oyunlarla yerini ald. Cumhuriyet Kz'y'a "1402 sayl skynetim kanunuyla grevlerinden atlan bilim adamlarna ynelik bir saldrya tank olduk. Cuntann ilk ylnda 1253 retim yesi "Atatrk dnce, Atatrk ilke ve inklaplarn n temeline dayanan milli birlik ve btnl gelitirmeye, korumaya, kollamaya ve sonsuza dek srdrmeye ynelik" uygulamalar erevesinde grevlerinden atlmt. niversitelerden eitli neden ve yntemlerle atlan, uzaklatrlan retim yelerinin says, 1987 ylnda 4970'e ulamtr(*) Oyunda niversitelerdeki grevinden atlan 7 bilim adamnn geim skntlarn gidermek amacyla ansiklopedi yazmna girimeleri, bu ii isteksizce yapmalar, hatta ilerini kmsemeleri sergilenir. Bilim adamlar bu lkede ansiklopedi okunmadn, yazdklar ansiklopedilerin, ktphaneleri sslemekten baka bir ie yaramayacan tartrken, sisler ierisinden bir kadn girer sahneye, oyun birden renklenir. Devrimcilerin, halkn ve halkn dostlarnn kar-devrim gleri karsnda net bir saflama iinde olduu, bir dnemin anlatld oyunda demokrat bilim adamlarnn ahsnda tm ilerici glere karalama ve aalama sokak kadnnn kiiliinde oyun yazar ve yardaks olduu gler asndan yeni bir seviyeye ulayor. PAKZE ... ben ne bok yiyeceimi a tm sizlerle vallahi... oradan TAVIR 45

canm kurtarmak istiyordum... Buradan her eyi kurtarmak gerekiyor, oysa... Her eyimi, sizler daha ktsnz onlardan. PAKZE Hepinizde lkemizin grbz, mmtaz ve muhsin evlatlar gibi kendi alanlarnda mtehasss olmu ve ayr ayr kabala arak ustala m , ustala tka iyice kabala m ve afedersiniz ama ayl e itli ekillerde sunmaya al trlm bir mstesna cinssiniz.... nk korkaksnz! nk kofsunuz! Kof! nk rksnz! nk tedavisi artk ok zor bir a alk duygusuyla kundaklanm s n/z....

PAKZE

Kadn, konsmatrislik yapt gece kulbnden, kavga sonucu kap bir eve snmak zorunda kalm tr. Bilim adamlar ayaklarna gelen frsat tepmek istemez. Cinsel drtlerini kontrol edemeyip, evlerinde bekleyen e lerini unutarak nasl yapsakta bu konsmatrise kendimizi beendirsek dercesine klktan kla girerek kadna kur yapmaya ba larlar. Bu, kendini beendirme yar srasnda birbirleriyle srt mekten ekinmezler. ZTRK ... sen... saygdeer profesrlerin en sayg n... bir kadn iin ruhunu sattn... artk bu lkede sana inanlmaz, gvenilmez... hi bir ey yaplmaz! Oyunun ilerleyen blmlerinde, bilim adamlarndan birinin, kadnn iktidarsz m terilerinden biri olduunu reniyoruz. Kadnla, bilim adamlar arasnda geen kar lkl diyaloglarda da, bu cinsel istekler evlenme tekliflerine, evli olanlar iin ayr ev tutma isteine kadar varr. Sonunda kadn arkasnda te hir edilmi ( ! ) 7 aydn brakarak geldii gece hayatna geri dner. Bilim adamlarysa kaldklar yerden alayl tavrlarla ansiklopedi yazmna devam ederler. "Erotizm benim iin ok nemli... Ben kadnlar ok seviyorum ve payla macym" diyen M. B A Y D U R bir fahi eyi payla tramad bilim adamlarn a aladn sanyor. Kk burjuva aydn, her zaman yaptn yapmaya, burnunu iinde yzd batakln kokusuna tkayarak, kendisinden ba kasn ele tirmeye devam ediyor. Herkesi ele tirerek kendilerini ge karacaklar, dereyi geecekler, ama paalar slanmayacak. Emekten yana tavr alan gler asndan gericiliin saldrlarna ses karmayp tavrsz kalmak sutur. Ama demokratlk adna gericilere destek vermek daha a alk bir sutur. Oyunun yazar bu suu i liyor. M. BAYDUR fa ist cunta eflerinden daha yreksiz. Beyni fa ist yasalardan daha bo , daha khnemi . Hayat, efendilerine lap oynayan u aklar mahkm ediyor. Halkn rgtl mcadelesi kar sndaki rpn lar silip geecektir.
(*): Erbil Tu alp Eyll mparatorluu, Dou u ve Ykseli i Bilgi Yaynevi

TAVIR

46

NOTA

TAVIR

47

sz

SENNLE BZ
Sz : la Ehrenburg Mzik : Grup Ekin

tekilere braktk Gnei karlamay Nasl nasl ama nasl isterdik sterdik biz de yaamay

Erken leceiz seninle biz

afaktan nce leceiz Madem ki biz partizanz Zincirin ilk halkasyz Erken leceiz seninle biz
afaktan nce leceiz

Anmsar msn seninle Gece nasl vedalamtk Silah sesleriyle yklyd gece Nasl heyecanlydk nasl Kulamz yreimizde
48

GRUP

KIZILIRMAK BR

ZERNE KA SZ
Grup YORUM

Grup Kzlrmak, gerek siyasi, gerekse sanatsal kimlii (daha doru bir deyimle kimliksizlii) ile bltenimizin snrl saydaki sayfalarn i gal etmeye deecek bir grup deil. zerinde tart lacak, yorum yaplacak, ciddi eyler sylenecek bir grup hi deil. Ancak; uyarlarmza ramen bitip tkenmeyen yalan ve speklasyonlar bir eyler sylememizi zorunlu kld. Grup Kzlrmak'la, szcln stlenen eleman, sk sk Grup Yorum'dan szetmekte ve gerekte byle olmamasna ramen kendisini Grup Yorum'un yaratclarndan olarak lanse etmektedir. Srekli karalad zerine yalanlar rettii bir grubun, adn bu kadar ok kullanma nedeni, olsa olsa onun toplumda kazanm olduu saygnlktan pay kapma sevdas olabilir. Ayn ki i Grup Yorum'un blnmesi sonucu, Grup Kzlrmak'n doduu demogojisi ile de Grup Yorum'dan atld n gizlemeye al maktadr. Disiplinsizlii, ahlaki anlay ndaki yozluu, ykseltilen mcadelenin gereklerini yerine getirememe, sa, uzla mac kafa yapsna sahip olma gibi nedenlerle, bu insann Grup Yorum'un misyonunu temsil edebilecek biri olmadna karar verilerek, gruptan atlm tr. Grup Kzlrmak'n yalan ve demogoji zerine uzmanla an szcs, "Dorusu, hakkyla, layklyla deil de bir takm deerleri kullanarak bir yere gelmek, bize ar geliyordu" derken sahip olduu sa izgiyi ve mcadele gibi bir sorunu olmadn aka ortaya koymaktadr. Bu sylemin altnda yatan

d nce; kitleleri harekete geirmeye, mcadeleyi ykseltmeye, halklar bilinlendirmeye ynelik devrimci mzik yaplmamaldr d ncesidir. Zaten Grup Kzlrmak "Mzik bizim iin ara deil, temel amatr" derken de bu d nceyi ifade etmektedir. Devrimci mzik yapanlarn temel grevi; ama deil ara olmas gereken mzii geli tirmek, zenginle tirmek olmaldr. Bizler deerlerimizi yadsmyor ve bunlarla btnle erek hareket edilmesi gerektiini savunuyoruz. Grup Kzlrmak'a gelince, onun belli bir deere sahip olmad, poplist duygularn tatmin etmek iin mzik yapt, herkes tarafndan bilinmektedir. Grup Kzlrmak "Bu topran sorunlaryla yakndan ilgili" olduunu syleyerek ilericilik adna yola kmakta ancak belli deerleri smrmektedir. Ankara Birlik Tiyatrosu (ABT), K zlrmak gibi gruplar bir btn olarak sorgulandklarnda ya am biimleriyle devrimciliin ok uzanda olduklar, devrimci mcadele gibi bir kayglar olmad, ticari amalar pe inde ko tuklar, ahlaki yozluk, rm lk iinde yzen ki iler olduklar anla lacaktr. Bu arada atlanlarn bile grup olu turup kaset yapmas, Grup Yorum'un gcn gstermektedir. Yaznn ba nda da belirtiimiz gibi Grup Kzlrmak' fazla ciddiye almyoruz ancak, yalan ve speklasyonlarla devrimci, demokrat kamuoyunu yanltmaya kimsenin hakk olmadn da d nyoruz. Kendilerinde bu hakk grenleri bizim de drstle davet etme ve bu konuda ikna edici bir kararllk iinde olma hakkna sahip olduumuzu bilmelerini istiyoruz. 49

TAVIR

OYUN METN

IKARLARINIZ N KEFEN GYMEYECEZ!...

OHS OYUNLARI Bu oyun en az ikisi erkek olmak zere, toplam drt kiiyle oynanmaldr. Birinci kii Bush'u, ikinci kii Tonton'u, nc kii Trkiye halklarn , drdnc kii Ortadou halklarn canlandracaktr. (Bush sahnede tek bana dans eder gibi dnmekte, kendi kendine "Bar Trks"n sylemektedir. Kafasnda Sam Amca'nnkine benzer, uzun, zerinde Amerikan bayrann desenleri olan bir apka vardr.) BUSH'UN Ben bir bar kuuyum A  z m d a zeytin dal lkeden lkeye uarm. Asya, Afrika, Ortadou Bir de arka bahelerim. (Trksn bitirdi inde, oyunculardan biri azyla telefon zili sesi kartr. Bush aceleyle telefona koar, ahizeyi kaldrr). BUSH (Bu blmde Bush sanki telefondan sesduyuyormucasna ban sallamal, telefon grmesiyle ilgili jest ve mimikler yapmald r.) Aloo!... CIA sen misin?. Yine ne var?... Yeni bir i daha m?.. Irak?.. Kuveyt'e mi?.. OKEY sevgili dostum. (Bush telefonu kapatr, yaknan bir eda ile konumaya balar.) Ah! Ah! Ne zormu bar gvercini olmak. Daha Liberya'nn yorgunluunu zerimden atamamken bir de Irak kt karma. Ne kadar hayrsz evlatm u Saddam. Besle kargay oysun gzn! Ama bunu onun yanna brakrsam, bana da Bush (azndan "put" der gibi kar) demesinler. Hemen mttefiklerimi aramaly m. (Yeniden ahizeyi eline alr.) Aloo! Teacher? Bilsen neler oldu. Olumuz Saddam bize kar geliyor... Evet evet. Ortadou'daki eyhlerimizin petrollerine el koymu.
unun kulan bir gzel ekelim de anne babaya kar gelmek neymi grsn... OKEY canm. (Telefonu kapatr. Seyirciye dnerek)
imdi de Fransz dostlarm aramaly m. (Telefonun tularna basar.) Aloo! Fransa? Vd vd vd... vd vd vd...Yaaa!.. Ambargo diyorum.... OKEY ekerim. (Ahizeyi yerine koyar, sahnede dolamaya balar. Skntldr. Birden aklna parlak bir fikir gelmi gibi sevinir. Seyirciye dner.) 50 BARI TRKS nsan haklar, demokrasi Bar gtrmektir t e k i im. Liberya, Panama, Granada Huzuru en son gtrdklerim.

BUSH

TAVIR

Ne demi byklerimiz "ma a varken ate e elle dokunulmaz" (H zla ahizeyi eline alr. Bu arada Tonton bir elinde telefon ahizesi, dier elinde kalem olmak zere sahneye girer.) Alo Tonton? Hadi gene iyisin, sana i imiz d t. Kap kom un var ya dik ba llk edip Kuveyt'e girmi . Ona haddini bildireyim diyorum. Benim blgemde daylanmak neymi grsn. Sava durumu anlarsn ya. Eh sana da pastadan bir dilim d er herhalde. Hastalk mastalk bir bahane bul yanma gel. OKEY mi tatlm?.. TONTON Emredersiniz. Ba m stne.
(Tonton telefonu bir kenara koyar trksn sylemeye ba lar, Bush sahneden km tr)

TONTON'UN TRKS Sa sol at mas Anar i, terr Gtrdk mal bugne kadar. Sendikalar, dernekler Grevler, gsteriler Gecekondularda direni ler. Uyanmaya ba lad Uyuyan dev. Bir yolunu bulmal Bunlar susturmal. (Kollarn iki yana aar.) Eee e her on ylda bir darbe de yaplmaz ki canm. Ne etmeli, ne yapmal Bu sava a katlmal Grevleri yasaklamal Dernekleri kapatmal Solcular asmal  adamlarn bir on yl Daha rahatlamal.

(Ellerini ba nn zerine kald rp ANAP selam verir.) Eeee bu lkenin birlik ve btnln ba ka nas l salaya bilirim ki? "Hz r gibi yeti ti" diye buna derim i te. Saolas n Saddam. ( Trksn bitirdiinde kollarn bir kanat gibi iki yana aar, azyla uak sesi kartr, szlyormu cas na sahnede dolan r. Uu unu tamamlad ktan sonra sahnedeki masaya oturur. Elindeki kalemle nndeki kada bir eyler yazmaya ba lar. Arada bir saatine bakar. Bu arada Bush sahneye girmi , elindeki sopayla golf oynuyormu gibi yapmaktadr. Sopasn brak r, gerinir ve Tonton'un yanna doru gider. Tonton'u masada grnce geciktiini anlar.) BUSH Oooo... Tonton, beklettim seni galiba. Ama biliyorsun bizim golf partilerimiz biraz uzun sryor. En heyecanl yerinde
TAVIR 51

TONTON BUSH TONTON BUSH

TONTON

de brakp gelemezdim hani. (Ayaa kalkar) Estafurullah efendim. Ne demek. (Tonton'un nndeki kad eline alr) Neler yazyorsun yle? Siz gelene kadar Yldrm'n mecliste yapaca konumann metnini hazrlyordum da. Gzel gzel. Bo durmuyorsun. Biliyorsun Saddam Kuveyt'li dostlarm zn haklarn ihlal etti. Eh ne de olsa dnya bar bizden sorulur. Saddam'n dersini vereyim diyorum. Sen de bana yardm edeceksin. Bil bakalm senden neler yapman isteyeceim? Bunda bilemeyecek ne var. Her ey ak seik ortada. sleri aacam, ambargoya katlacam, meclisten sava yetkisi karacam. (Tonton'un ban okar) Aferin aferin... Sen benim en iyi rencilerimden birisin. Zaten bouna getirmedik seni buralara. Geri son zamanlarda pek ilgilenemedim seninle. Biliyorsun ilerim ok youndu. Darbeler, igaller (Tonton ksrr) Bush yanllnn farkna varr, kendini toparlayp szlerine devam eder.) Uygarlk, demokrasi, bar gtrdk pek ok lkeye... Panama'ya, Liberya'ya, Granada'ya. Eh imdi de Irak'a bar gtrmek istiyorum. nsanlarn huzurunu, refahn, birazck da kendi dolarlarm dnyorum. (Kendini acndrr gibi konuur) Dolarlarm olmazsa dier lkelere nasl bar gtrebilirim ki? Peki nasl gtreceiz Irak'?
ey... yani Irak'a bar nasl gtreceiz? (Eliyle darbe iareti yapar) Tabii ki Trkiye'ye getirdi imiz gibi. (Kafasn kar) Peki bu be generali nerden bulacaz? Hele i oraya kalsn. Bizimle ibirlii yapacak adamlar bulmak kolay. Yeter ki sen ve dier mttefikim olan lkeler zerinize deni yapn. (Emredersiniz tonuyla) Tamam yaparz. (Kaygl) Yaparz yapmasna da ya kamuoyunun tepkisi, % 21'lik riskim. muhalefet? Hallederiz. (Pazarlk yapan bir esnaf edasyla) Avrupa Topluluu? Dnrz. Borlarm, krediler? Hallolmu bil... Senden savaacak asker isterim. Oooo, sen yeterki asker iste. Biz de asker bol... Alay alay tmen tmen.. Feda olsun sana vatan evlatlar. (Sinirli bir ses tonuyla girerler) Durun bakalm! (Bush ve Tonton arm lardr. nce gelenlere sonra birbirlerine sonra yine halklara bakarlar) Siz de kimsiniz? Darbelerle karanla gmlen

BUSH

BUSH

TONTON BUSH TONTON BUSH TONTON BUSH TONTON BUSH TONTON

BUSH-TONTON T.HALKLARI

TAVIR

52

TONTON T.HALKLARI

TONTON
BUSH T.HALKLARI BUSH

Fa ist yasalarnzla Halklar elinden alnan m Kzldere'de, Nurhak'da arpan Cezaevlerinde onuru koruyanlarm. eltek'de grizuyla len, Kumkap'da kavrulan iilerim
kencelerde direnen Meydanlarda kuruna ta atanlarm. Gecekondularda mcadele eden (....)'da katledilenlerim BEN TRK
YE HALKLARIYIM! (
kisi de tedirgindir. Korkarak di erine sorarlar) BUSH-TONTON Ya sen? Sen kimsin? karlarnz iin bld nz O.HALKLARI Filistin'lerde ldrd nz Petrollerini ald nz
li ine dek smrd nz ORTADOU HALKLARIYIM! (Korkulu) Ne... Ne istiyorsunuz? BUSH-TONTON Biz karde iz. karlarnz iin bizleri birbirimize HALKLAR krdramazsnz. Ama biz, sadece Trkiye gibi Irak'a demokrasi gtrelim BUSH diyorduk. Grevleri yasaklyor, dernekleri kapatyorsunuz. T. HALKLARI Gecekondular ykyorsunuz, cezaevi yapyorsunuz. Sizin demokrasi anlaynz ite bu. Herkes kendi yerini bilecek. Biz maalimizi, siz haddinizi. Sava hali gerekesiyle, bizleri daha az cretle, daha fazla altrmann hesaplarn yapyorsunuz. Kalknmasn istiyorsan memleketin, sk alacaksn. Fedekarl a alacaksn. Ancak byle kalknr memleketler. Daha Kore'deki yaralarm kapanmadan, kalkm utanmadan Ortado u emekilerini ldrmemin pazarl n yapyorsunuz. (zendirmeye alarak) Ama kredi, Avrupa Toplulu u, ucuz petrol. a atlamak. Hh! Bunlara ocuklar bile gler. Savalarnz biz halklara zam, zulm, alk, gzya ve daha fazla smrden baka ne getirir? (Seyirciye dner) Syleyin ne getirdi? (Bush ve Tonton birbirlerine bakarlar) Bizim sorunlarmz sizi ilgilendirmez. Kendi sorunlarmz kendimiz zeriz. Dolarlarnz ve petrolleriniz u runa kefenler giymek a tlar yakmak istemiyoruz. (Elele tutuup kollarn havaya kaldrrlar) Yaasn Ortado u ve Trkiye halklarnn kardeili i.

TAVIR

53

HABERLER

EMPERYALST SANATILAR
"Bunca silah birikti depoda Fabrika yi
itler alr boa Yok, savaa maksat vatan kurtulsun Haydi

SAVAA KARI PLATFORMU

Ben bu tavrlar 6 grupta de
erlendiriyorum: 1. Biz, zamannda ok ey yaptk. Artk siz yapn diyenler, 2. Savan sanatla ne gibi bir ilgisi olabilir ki diyenler, 3. Kendilerini, byle bir olaya girmekle "kullanlm " hissedenler, 4. Hakl-haksz girenler, sava tartmasna

Toplar stnde, silahlar belde lerler anl asker Saldrr cephede dmann stne Vatan u
runa savaan askerler lmez..."

5. Bu tr eylemler iin yanl kiilere bavuruldu

unu syleyenler, 6. Toplant yeri ve biimine itiraz edenler.

" Savaa kar ortak tavr almak amacyla burada bulundu

unuz iin teekkrler."

Bu toplantya katlan sanatlar, ikinci bir toplant iin daha geni bir katlm olaca
dncesiyle, gazetede bir a
r metni 18.9.1990 gn Ortaky Kltr yaynlamaya karar verdi. a
r sonras Merkezi'nin "EMPERYALST SAVA A yaplan ikinci toplantda, bir yrtme kurulu HAYIR KOM TELER'N  kurmak iin seildi. 7 kiiden oluan yrtme kurulunda, balatt
ilk toplanty, Bilgesu Erenus, 8. Bilgesu Erenus, Deniz Trkali, Glhan Tabak, Ahmet Yzak (Sinemac), Kemal Brecht'ten besteledi
i parayla at. Grel (Grup Yorum), Abdullah Ylmaz Toplantya 25 sanat katld: Deniz (Foto
raf Sanats) ve Fethiye Demirz Trkali, Demirta Ceyhun, Yksel (OKM) grev ald lar. Yazc, Musa Anter, kran Kurdakul, Toplantda kan deklerasyonda yle Ortaky Halk Sahnesi, Grup Yorum, Hayati Aslyazc, smet Kemal, OKM- deniyordu: Foto
raf ve sinema Emekileri Gngr 10 yl nce 12 Eyll' anari ve Genay, Serhat Kestel, Fikret Kestel, terre kar dzenlenmi bir hareket Abbas lga, Ulus Fatih Demirci, Zihni olarak niteleyenler, bugn sava Anadol, Grup Ekin, Halil Nebiler, Ahmet bahanesi olarak Irak'n Kuveyt'e Yzak, mer zge, smail girmesini gereke gsteriyorlar. Demlrclo
lu, Mehmet Aksoy, Mtak Sava koullar kandrmacs ile yeni bir Erenus, Bilgesu Erenus, Hasan Kyafet. "12 Eyll" yaatmak kazanlan yarm Toplantda bulunmayan ama alnacak yamalak, haklar bile gasp etmek kararlara katlaca
n belirten sanatlar ise istiyorlar. unlar: Vedat Gnyol, Rfat Ilgaz, Ataol Daha sava gelmeden etkileri Behramo
lu, mer Nida; Hseyin zamlarla, yasaklamalarla ve giderek artan Baaran ve Rasln. bir bask sreci ile ilerliyor. Bilgesu Erenus, konumasna yle ite bu nedenle, biz aydn ve devam etti. Sanatlar olarak, yeni basklar, haksz uygulama ve yasaklar, sefaleti ve al
getirecek, emperyalistler ve ibirlikilerinden baka kimseye kr sa
lamayacak 54

"inde tayamad
m ve sizlerle paylamak istedi
im birey var. Bu toplantya a
rd
mz sanat arkadalarmzdan, ok ilgin tavrlar geldi. TAVIR

bu savaa ve kapda bekletilen yeni "12 Eyll'e" kar herkesi tavr almaya aryoruz. Her geen gn kraldan ok kralc bir tavrla emperyalizme yaranmak iin olmadk abalar gsteren zal iktidarn protesto ediyoruz. Ve diyoruz ki; "ABD dolarlar ve petrol eyhleri iin dkecek kanmz yok." Ve emperyalist savaa hayr kampanyasn destekliyoruz. Ayrca sanatlar, bir konser ve konserin kasetini yapma karar aldlar. Bir ok yerde olduu gibi Ankara'da ya ama geirilmeye al lan bu d nceler dorultusunda bir platform ve bu platform iinde bir sanat komitesi kurulmu tur. Ankara Devrimci Mcadelede Sanatlar ve Grup EKN'in birer temsilciyle katld  komitede Daarck ve AFOG da birer temsilciyle yer alm ve "EMPERYALST SAVAA HAYIR" konulu fotoraf sergisi alm tr. Karma fotoraflardan olu an sergi 8. Ekim 1990 gn gsterime ald. 40'n zerinde fotoraftan olu an bu serginin al ndan Grup EKN bir dinleti verirken Ankara D.M.S. bir metin okudular. ASM (Anadolu Sanat merkezi) sergi salonunda 8-23 Ekim tarihleri arasnda grlebilecek sergi daha imdiden bir ilgi oda olmu durumda. Programl al malarn ilk rn olan bu sergi daha sonraki al malar iin bir g kayna saylabilir. Bu etkinlik kkburjuva aydnlar i zerinde rgtleme yolunda da nemli bir somut adm oldu. RUH

Dostlar Korosu, Sarper zsan ve e itli sanatlarn katld anmada, Dostlar Korosu "Mahsul Mahal" ve "Behey Karde Gel Sen" adl paralar syledi. Ruhi Su, "Devrimci sanat, kitlelerin iinde, onlarn sorunlarn irdeleyen, sorunlarn zmnde kitleleri ynlendiren

ve rgtleyen olmaldr. Sanat, snf sava mnn ve partisinin paras olmaldr" der. Ruhi Su, devrimi bir sanat olarak rnek alacamz ender sanatlarmzdandr. Devrimci sanat sorumluluuyla hareket etmesi, ar bedeller demesine neden olmu tur. Demokratik kazanmlar kolay elde edilmiyor. Alnan tm haklarn faturas, her frsatta, emeki halkmza ve halkm zn karlarn savunan aydn ve sanatlarmza dettiriliyor. Ruhi Su hocamza da bu, hayatyla dettirilmi tir. Bugn bizim iin nemli olan, hocamzn yerle tirmeye al t devrimci gelenekleri sahiplenmek, yeni gelenekler yaratarak zenginle tirmek ve bu mcadeleyi, deyecek olduumuz yeni bedellere ramen savunmaktr. 55

SU

ANILDI

lmnn altnc ylnda Ruhi Su'yu Zincirlikuyu'da, kurunlanm mezarnn banda andk. "Denlere" adl paramz, bir kez de "O"nun iin syledik. Kurunlanm mezar bize, halk iin yaplan her trl yenilie, ilericilie tahammlszl gsteriyor. Devrimci insanlarn lsnden bile korkulduunu gsteriyor. TAVIR

BAHRYE OK

LDRLD!.. SOSYAL KTABEV KUNDAKLANDI...

Bilimden yana olan, dnen, reten insanlara ve rnlerine kar saldrlar sryor. Dn Muamer Aksoy, etin Eme, Turan Dursun, Bugn Bahriye qk. Dn Mis soka kundaklamas, Bugn sosyal kitabevi. Egemen gler, halktan yana kltr ve sanata, yaynlara, aydnlara, sanatlara,

uyguladklar bask, sansr ve sindirme politikalaryla, gerici faist saldrlara davetiye karmaktadr. Unutulmamal d r ki, karanl sevenler yedi kat yerin altna da girseler, dncenin  onlar bulacak, bilimin nclnde tarihin plne atacaktr.

YALIN KK'N KTABI TOPLATILDI

Yaln Kk'n "Krtler zerine Tezler" adl kitabn toplamak iin Dnem Yaynclk'n Ankara'da bulunan merkez brosunda arama yapan polisler bulduklar kitaplara el koydular.

TAVIR

56

EL TTREMEYECEK SAVAIYA AIKLAMA