MERHABA

Emperyalizm Ortadou'yu cehenneme evirdi. Binlerce insan gelikin teknolojinin olanaklaryla katledildi. Emperyalizm kendi "bar"n kabul et tirmek istiyor. Bylesi bir bara Orta dou halklarnn kar duracana inanyoruz. Dnyada ve lkemizde mcadelenin her alannda, yaam sa vunan, gelecee yryen kadnlarn, "8 Mart Dnya Emeki Kadnlar Gn"n kutluyoruz. "Sanat, devrimci mcadelede nemli bir btnleyicidir. Bu perspektifle ele alnmaldr." Devrimci Edebiyatn Gereklilii adl yazda bu yndeki grlerimizi bulacaksnz. Dal'n yosun tutmu hcrelerine adn kazyan, ikencede direnme ge leneinin baemeyen rnei olan, Birtanlar' "Yreini Kavgaya Sunanlar" adl yazmzda anlattk. "Atein ve Gnein ocuklar"n 3. b lmyle sonladk. air, bu destan iir atmasn srdryor. "Sevinler szld gemi havarlardan O byk gnn adna 'n evvroz' denildi.'' diyor air. Biz de 'Nevvroz Atei'nin hi snmeyeceine inanyoruz. Latife Tekin'in, 11.2.1991 tarihli Cumhuriye t gazetesinde yaynlanan "Kt Aklla Kr iddet Arasnda" balkl yazsna bir devrimci tutsak, di zeleriyle yant veriyor. "Bu Oyuna Gelmeyin" adl tiyatro eserinde, Aydn Cezaevi Direnii anlatlyor. Direnii yaayanlarn gnderdikten deerlendirme yazsn yaynlamann bir grev olduunu dnyoruz. 6. stanbul Fotoraf Gnleri getiimiz aylar ierisinde yapld. Fotoraf gnlerinin ilevini, FSAK yesi iki sanat ile tarttk. 5. saymzda "eitli kurumlarn, fotoraf malzemesi reten firmalarn am okluklar fotoraf yarmalarnda konunun 'n, portre, turistik yerler vs.' olarak belirlenmesi fotoraf sanatsn dar kalplar iine hapsetmekte, burjuvazinin istemlerine gre rnler ortaya koymasna neden olmaktadr." demitik. Bu tr kalplarn dnda, yaamn vazgeilmezliini, gzelliini insan-insan, insan-doa ve dier ilikilerini ileyen; Ortaky Kltr Merkezi, FOSEM (Fotoraf Sinema Emekileri), Kltr ve Sanatta Tavr dergisinin birlikte organize ettii bir fotoraf yarmas dzenlemeye karar verdik. "Yaam Savunan Fotoraf" adl bu yarmaya, fotoraf sanatyla ilgili okurlarmzn katlmasn bekliyoruz. Kltr ve Sanatta Tavr, sanat alannda ciddi bir yer tutmaya aday olduunu gsterdi. Daha yaygn, tartlan ve nitelikli bir Tavr, ortak abalarmzn rn olacaktr. Eletiri, neri ve rnlerinizi bekliyoruz.

TAVIR

DEVRMC EDEBYATIN GEREKLL

AYE SEZGN

Toplumsal gelimede altyap belirleyicidir. Ancak siyaset, felsefe, sanat gibi styap unsurlar da ekonomik ve toplumsal yapy etkiler. Sanat ve edebiyat tarihsel sre ierisinde gereklii ifade etmesi ve grntye yn veren yasay estetize bir biimde sunmasyla toplumun dntrlmesinde tartmasz bir neme sahiptir. ada insann gerei sosyalist toplum her trl snf farkn ve smry ortadan kaldrmay amalar. Bu dnmn szcln yapan edebiyat, gemi dnemlerin edebiyatndan ayrt edilmelidir. Sosyalist sistemin styap unsurlarnn nvesi olacak, bu styapnn n artlarn hazrlamaya ynelecek edebiyat, snflar ortadan kaldracak bir dnm ierisinde nihayet kendisini de yok edecek snfn, bu benzersiz niteliinden dolay stn zelliklere sahiptir. Her sanat dal birok ilevi yerine getirebilir. rnein, roman da resim de estetiin kurallaryla tipik olan anlatmaya yneldii halde alc asndan farkl ilevlere sahiptirler. Resmi anlamak iin kltrel bir birikim gerekirken roman daha ayrntl ve boyutlu olarak yerine getirdii ileviyle birikimin olumasn salar. Resim mesajn

dorudan, roman ise toplumsal pratikle yourarak verir. Romann bilgisel anlamda resimden daha ilevsel olduu sylenebilir. Toplumsal gelimeyi ve dnm yanstan sanat yeni toplumun ve ksann yaratlmasnda nemli grevler yklenir. Elbette sanat toplumun nitelik dnmn salayacak olan politik rgtlenmeyle uyum iinde olmaldr. Yeni bir dnya iin mcadele eden sanattan yana olan, bu cephede yer alan; gelieni, kalc olan yaratabilir. "Objektif bakmdan her yazar taraf tutar ve bu ii kendi tarznda, artlara gre ve mizacna uygun bir ekilde yapar. Umutsuzluk, phecilik, horgr, hayal dnyasna sn, tpk ak ve seik iddialar, ya da sistemli polemik kadar snfsal bir takm tavrlardr."(1) Halkn yannda, ulusal ve toplumsal kurtulu mcadelesinin yannda yer almayan bir edebiyat, burjuvazinin yannda yer alyor demektir. Her alanda olduu gibi, sanatta da gericileen burjuvazi, kendisi asndan doruk noktas olan ve "aklc toplum" idealinin gereklememesine tepki olarak doan, "nesnel gereklikken vazgemitir. Burjuva edebiyat da rmln, yozluun

TAVIR

iine yuvarlanmtr. Mutlu aznln bunalmlarn, fahielerin, ajanlarn servenlerini anlatan, dt yozluk bataklnda debelenip du ran burjuva edebiyat gerek edebiyat deildir. Sanatn evrensel boyutunu kavrayarak toplumun gelien glerinin yannda yer alan rnler gerek ve kalc edebiyat rnleridir. Bu ise "sosyalist gereki" yntemle olanakldr. Sosyalist gereki yntemle nesnel gereklie yaklaan devrimci edebiyat, gnlk yaamda evrenseli yakalayp, yaantyla atma halinde sunmasyla kiiyi kendine yneltir. Fiili yaam so-gulamaya iter, ve toplumsal olan yaamaya arr. Edebiyat, doa -toplum-birey arasndaki eliki ve uyumu irdeleyerek bu ilikinin temelini yaant iinde aklamaya alr. nsann zn oluturan toplumsal ilikiyi her trl yabanclamadan kurtararak sunar. Elbette ki, bunu ayaklar havada, gereklikle ilikisi olmayan bir biimde deil, olandan olmas gerekene doru bir ynde ele alr. Bunun iin edebiyat snfsaldr, "snflar st" bir yaklam kabul etmez. Edebiyat yaam ilerken, yaamdaki snf mcadelesini grmezden gelemez. 'S n f mcadelesinin stne kyorum' yaklam bir demagojidir. Demagojidir; nk, bu, snf mcadelesinde gelecei temsil edenin, statkoyu zorlayann karsnda yer almaktr. Yani bu yaklam tarihsel gelime iinde yz geriye dnk olan snflarn safnda yer alan snfsal bir tavrdr. nsann zn oluturan toplumsal ilikinin zgrlemesi, geliimin nnn almasyla, insann zne ya-

banc olan deerlerin yadsnmasyla, gericileen dzene ait ilikilerin ortadan kaldrlmasyla olanakldr. Edebiyat, mcadele pratiinde oluan deerlerin yaygnlatrlmas, halkla btnlemek iin ortak bir moralahlk anlaynn yaratlmas asndan ele alndnda da nemli bir aratr. Ayrca, gerekliin yeniden yaratm olarak toplumsal ilikilerde olmas gerekeni sunmasyla da yeni deerlerin oluturulmasna ve halka benimsetilmesine katkda bulunur. Ulat noktaya daha ayrntl ve boyutlu bir alm sunabilir, derinlikli bir sorgulama olana yaratabilir. Sanat, devrimci mcadelede nemli bir btnleyicidir. Bu perspektifle de ele alnmaldr. Ancak devrimci edebiyat, bu ilevi yerine getirebiliyor mu? Devrimci mcadelenin sorunlarna, deerlerine sahip kabiliyor mu? Ne yazk ki, bu sorulara olumlu yant veremiyoruz. Edebiyat, az saydaki rnekleri saymazsak devrimci mcadele iinde yerini alamamtr. Edebiyatmz, mcadelenin yaratt deerleri ilemekte ve halka sunmakta yetersizdir. Halkn aclarn, umutlarn, sevinlerini ilemekten uzaktr. Bu ynde grlen ciddi abalar henz edebiyat belirleyen unsur haline gelememitir. Tarihi bir biri kimden yoksun olan edebiyatmz genellikle Os manllar'dan beri takliti bir gelime gstermi, kendine zg bir izgi yara tamamtr. Tanzimat ncesi Arap, Fars taklitiliine, tanzimat sonras ise bat taklitiliine ynelmitir.(2) Cumhuriyet ile birl ikte lke gerekliine bir ynelme olumusa da, resmi ideolojinin yaklam alamam, Kemalizm'e methiye yazmaktan teye gidilememitir. 1950'li yllardan sonra ise birikim ve gelenekten yoksun, evresine eletirel bakmaktan uzak olan ede-

TAVIR

biyat, yeni-smrgeciliin yaratt arpk ilikilere bal olarak emperyalist kltr bombardman altnda lmpenleerek deersizlemitir. Edebiyat alannda devrimci alternatif yaratlamaynca bu alan burjuva yazarlar ve trevleri olan kkburjuva "sol" evrelerin tekelinde kalmtr. Edebiyatn yaratt kiiler tipleme ve betimleme eksikliinin gstergesidir. Tiplemenin arpcl, edebiyatn yaamla olan ilikisinin canllna baldr. rnein Rus edebiyat bu konuda gerek bir ne sahiptir. yle ki "Oblomov", "Belikov" tipleri siyasal literatre girmitir. Ekim Devrimi nderleri yarg belirtmede, betimlemelerde bu tipleri rnek gstererek siyasal literatre girmelerine neden olmutur. Bu bir sonutur, ancak bu sonu subjektif niyetle rle deil ede biyatn yetkinliiyle aklanabilir. Ayrca Lenin, Tolstoy gibi yazarlarn dnya grleri Ekim Devrimi'yle badamad halde arlk Rusya'snn kn, rmln anlatan eserleriyle ii snf hareketine nemli katklar saladndan sz eder. Edebiyatmzn en nemli eksiklii yanl bak asdr. "Sol" edebiyat, solculuk yapmay gze alamayanlarn, mcadelenin ykn omuzlayacak nitelikte olamayan, sanatlk adna mcadeleden kaanlarn ura olmutur. Adeta eksikliklerinin aa kmamas iin, aclarn ilerine atan hznl bir aile grnmndedirler. Devrimcilik ve sanatl birbirine alternatif olarak sunan bu mcadele kakn kast, gelimeye kapal ve gelecei grmekten uzaktr. Kaba, izlenimci yzeysel bir dzeyi aamamaktadr. rnein, kyl denilince, ahrda hayvanlaryla yatan, cebinde toprak tayan, kaba saba ve sorunlar karsnda aresiz, kaderine raz bir tip

izilmektedir. Bu gerei yanstmyor. Bu anlay artk cebinde toprak tamas gerekmediinin bilincine varan kyl, tccara kar kooperatif kuran kyl, gerillaya sempati duyan kyl karsnda yok olmaya mahkumdur. Hayatn karmakl, gittike gelien i blm, yeni yazn biimleri gerektirir. Burjuva edebiyatlar, yeni biimler yaratma adna t oplumsal gereklie kar karak, dil oyunlarna bavuruyorlar. Toplumsal sorunlardan uzaklama adna sanat biime indirgiyorlar. Buna kar kan devrimci edebiyatlar da edebiyat salt ze indirgeme yanlgsna debiliyorlar. Sanatn etkisi anlatl mak istenenin nasl anlatIdyla da ilgilidir. Gerek en anlalabilir, en arpc, en etkili biimde anlatlmaldr. Edebiyat, emeki halkn kurtulu mcadelesinin arac olmaldr. Emeki ynlarn, beeni dzeyini oluturmada, onlarn dnsel donanmnda etkili bir ara olmaldr. Hayatn deitirilebilecei, yeni bir d n ya n n ku r u la b il e ce i kantlanmal dr. Sanat kendi tekelinde gren kk burjuva anlay, bu arpkla neden olan koullar ortadan kaldrlarak etki sizletirilebilir. Devrimci hareket dzenin alternatifi olacak yolu gstermitir. "Edebiyat, genel proletarya davasnn bir paras olmaldr."(3) DPNOT (1): G. V. Plehanov, Edebiyat Biliminin Problemleri (2): Bu dnemde sahip klmas gereken ve demokratik eleri temelinde gelitirilmesi gereken halk edebiyat bu savn dndadr.

TAVIR

ADNAN YCEL

ATEN VE GNEN OCUKLARI III

Ninowa bir kanl zulm kalesidir artk ki nehir arasnda Tm nehirlerin korkulu belasdr Ve tanrlam bir kral soyunun Asur tabletlerindeki zulm yasasdr Ey Firdevsi-koca air Bu destan bir halkn yalansz kavgasdr Zifiri karanlklar kuanm bir fke Tanrlam bir kraln tanrsal ocuu Yryor yeryzne tepeden bakarak Bulutlardan selamsz geip Yldzlardan ksz ve yarnsz kayarak Babil yeilliklerine kan pskrp Medya'nn atelerine kpk salarak Yryor adm ad m Her admda gzya ve lm saarak Korkunun evresinde kullar ve eliler Gzlerinde isyan korkusu ve yenilgiler Yanklanr sesi Ninowa duvarlarndan Babil'de kimin elindedir dizginler Dalar kimin iin ses verir Kimin iin akar kpkl nehirler Ne Marduk ne Mazdadr evrenin tanrs Yalnzca Asur iin ezildi kutsal iekler Byle bilmeli tm kullar ve kleler

Elleri banda -yaralar ehra erhadr Gzlerinde tutuan vadiler Zulm kuraklnda sahra sahradr Ah Medya beynimin aresiz yaras Tanrsallm sarsan onur karas syan yurtlarmda bayraklatran Korku nbetlerimin iyilemez saras Kd diye-Med diye-Med diye geldiler Btnleip bir anda Medya'ya dntler Sonra skit ite Elam ile -Babil ile Urartu ile-Msr ile -Pers ile Tanrsal tahtma gzlerini diktiler Asur szlerine kahkahalar savurup Zerdt diye bir haine gnl verdiler Demir kllarm tenlerinde Sivri karglarm gzlerinde istediler Duyun ey eliler-askerler-kleler Bamn yaras beyinden gelirmi Beyin yaras gen beyinler istermi yleyse Medya'dan balansn nce Medyal gen kzlar ve delikanllar Beyinlerini sunmak iin sizi beklermi ki nehrin aras Batan sona bir beyin yasdr artk Ne trk sylenir ayl gecelerde Ne zlgt atlp halay ekilir Sklen dilerden Dvlen dlerden Her gn yalnzca havarlar ykselir Aclar tutar da balarn Pnarlar kurur Nehirler susar Gzyandan seller seslenir Her seste bir tohum fke Her seste bir kvlcm isyan beslenir

syan byr dalara dalara Medya'da blbl inmez balara Sunulmasn tabak ire beyinler Ne hastalara ne salara Oy havar havar havar skit ve Babil demekte ne var Yolu Medya'dan geenin lmden korkacak nesi var Dalarda sesler katlr dzdeki havara Varn haber saln o kmr gzl yara Bir ate gerekir yeniden-bir ate Zulmn karanln yakp ykselen zgrln sesini iekleyen bir ate ekilen havarlar artk dinmelidir Derdin aresi yalnzca bizdedir Korkuyu yenmenin tek yolu Yine korkunun iinde yatan sizdedir lm dmann ellerindeyse Yaamak bizim ellerimizdedir Bir balyoz her nar renkli demire Kvlcmlar kanr damlayan tere Boazda dmlenen bir oul acs Frlayp yrekten der yere rs nereye savrulur o acyla Krk nereye Bir ba iin bin ba isterler Yal bir ba uruna Her gn iki genci kurban ederler O ba ki sa olduka Daha nice oul -nice kz keserler

TAVIR

O yal baa bir balyoz gerek O balyozu tutmak iin yrek gerek Dalarda tek tek yanan atelere Harlanan demir ateini katmak gerek imde dinmeyen oullar acs Gel otur yanma Demirin-rsn ve atein bacs syan atelerini krklemek gerek Bu belde ahinler beldesidir ki nehir arasnda bir nehir Ki adna Medya denir En korkulu destanlarnda bile Yalnzca k ve yiitlik dillenir Bu nasl bir bulut ki stmzde Alt nehrin kl sular Ayn bulutun yzyle sislenir Zulm yaar gkten-yalnzca zulm Gn dmez nehirlerin yzne lm ker yalnzca -lm Daha madan kararr cmle sular Anasndan dmeden lr dlm Medyal bir demirciyim ben Yanardalar sndrr ate klm A glm Mor glm Gonca glm Bir oulun ateten gzleri uruna Varsn dalarda mezarsz kalsn lm Demirci Kawa derlerdi adna Medyal yiitler bayd dalarda Tek tek yanan ateleri Birletirip Ninowa'ya kaydrmakta Zalim Dehak'sa oturmu yatanda Bandaki yaralara Tabaktan gencecik beyinler almakta

TAVIR

Btn ileler tek bir gz iindir Demiri dvmek tavnda gerektir Tam da karlar erirken yrdler ncecik derelerce szlp nehirletiler Kabarp tatlar Kprp derinletiler Ninowa surlarnda denizlere girdiler O gn dalardan atelerle inen Medler Ninowa artk yoktur dediler Sevin gzyalarn koyup talara Yudum yudum arap diye itiler Demirci Kawa tanrsal Dehak tahtnda Elinde balyoz ner kalkar beyin srlen yaral baa Medya'dan ykselen havarlar adna Babil'de ekilen ahlar adna Bir daha-bir daha skit gznden szlen yalar adna Elam kilerinden alnan alar adna Beyinleri karlan gencecik balar adna Bir daha bir daha Bir ate ykseldi gkyzne Ninowa'dan Zulmn karanlklarn yrtan bir ate Ykselen yalmlarla dillendi zgrlk Ceylanlar indi yeniden nehir kylarna Tura sesleri ykseldi sazlklardan Atein, evresinde halaylar kuruldu Sevinler szld gemi havarlardan O byk gnn adna "newroz" denildi

TAVIR

YREN KAVGAYA SUNANLARA...

DOAN GLER

Senin alnndaki yaralar halkn yaralardr seni krbalayan el halk da krbalad(1)

Anlatmak... Anlatabilmek seni. Bir destansn halkn dilinde, bir haner yreine sapl. Hiroimalarda yaam yaam aan bir aelyasn, lme inat. Bilinen gzel szckler yetmez seni anlatmaya. Trklere smazsn. Sevdasn, kavgasn, direni ateisin kara nlklarda. En gzel iirlerin, en cokulu dizelerisin. Nasrl ellerin scaklnda, toprak kokan alnlarn terinde, avularda skl talarda senin adn yazldr. ocuklarn gllerinde, dost merhabalarda, paylalan scack somunda sen varsn. Geren sar baaklarla gelirsin bazen, bazen de

gk kuakl yamurlarla. Harman yerlerinde, sevin gnlerinde ekilen halaylarda sarsar yeri ayan. Yamur sonras, diri bir toprak kokusudur soluun. Dal trklerde bir ezgisin, silahn yreine kual. niversitede ba bulutlara deen bir ant; gzleriyle doacak gnei selamlayan. Sz yetmez sana, iir yetmez, trk yetmez, kitap yetmez sana, at yetmez... Sen ki DAL'n yosun tutmu hcrelerine alev alev kazdn adn, sen ki al al aladn kurak topraklara, sen ki lm lm kucakladn onurunu; seni yok etmeye hibir g yetmez.

Boynuna vurulan zincir halk bomak istiyor beynini sarsan elektrik halk da rseledi

TAVIR

10

Ankara'y

bilirsin;

Kzlay'n

Kimbilir ne kadar vahice sana vurdular daladlar direnen baklarn nasl zalimce katledildi Demek ayn kavgaya ba koyduum Demek ayn sevdaya gnl verdiim Demek szlerinde bilin, eyleminde halkmn mutlu yarn Demek am, giysimi paylatm, birlikte halaya durduum yoldam hain pusularda katledildi. Bilsen, ne kadar seviyorlar seni kynde, ilende, ehrinde. Kyne gitmek iin taksiye bindiimizde ofr merakn yenemeyip, k vakti neden oraya gitmek istediimizi sordu. Adn syledim: "Birtan" dedim. O yal adam, arabay durdurdu. Ban direksiyona dayayp alama ya balad. "Katlettiler" dedi. "Canmz, umudumuzu katlettiler." lede de benzeri bir tepkiyle karlamtm; sigara almak iin bir bakkala girdiimde, dosta, buralara niye geldiimi sormulard. Senden szettiimizde tezgahtarn gzleri doldu. Sadece onun deil mterilerin de. Derin bir i geirip, sz birlii etmiesine "byle bir insan nasl katlederler" dediler. Kerpi evlerin arasndaki "Almanc"lara ait tek katl beton yaplaryla, ev nlerinde dolaan kpekleriyle, arada bir duyulan oban

gbeinde bir nehir gibi akar gider insanlar. Hele akam vakti i kna denk geldin mi kargaann iinde yitip gidersin. Bir de akam yamurlar vardr, memur slatan. Tepelerin ardna gizlenen bulutlar, memurlarn, paydos saatini beklerler sanki. Kap zillerine basp kaan bir ocuk muzipliinde, otobs bekleyen, bir an nce evine gitmek isteyenlerin zerine brakr btn ykn. Benzer yaanyordu yazan akamlardan yine. Yaan biri yamura tan" ....

aldrmadan "Trk, n, al, gven" "yamru, yumru kara nnden geiyorum. nsanlar

Yzlerce, binlerce, onbinlerce... Akn akn bir yerlere yetimenin telandalar. Gn boyu nedenini bir bilemediim, sknt da tadm artyor. kavrayamadm snk. Skntm

iimde. Gireceim apartmann tm klar daha Merdiven kenarndaki korunaa tutunup ar ar yukar kyorum. Tandk bir yz ayor kapy. eri girdiimde karlatm sessizlik yzlerce soru dolduruyor kafama. Karanln iinden gzlerdeki ya lar seebiliyorum. Bir ses "Birtan ikencede ldrld" diyor. gibi byyerek yanklanyor szleri; Birtan ldrld, ldrld, ldrld.... Kaslarm geriliyor, dilerim kenetleniyor, yumruklarm.... yumruklarm skl.

TAVIR

12

koyun ve inek sesleriyle sakin, irin bir ky bydn yer. Sakin dememe aldrma; senin sakinliini andryor; retken, yaam dolu. Ailenle tantm. Seni anlattlar bana; alkanln, drstln, yardmseverliini, halkn iin nasl mcadele ettiini. Btn bu zellikleri biraraya getirip oluturduun devrimci kiiliini anlattlar. "Tam bir devrimciydi" diyor aabeyin. "Her zaman bir devrimci olarak yaad, imdi de halknn yreinde yayor." Annen kendi ellerinle kapladn, zenle sraladn kitaplarn gsterdi bana. Yatann dayal olduu duvarda Mehmet'in fotoraf aslyd. Mehmet'i anlatmsn annene; saflarn en nnde nasl kurunlara bedenini siper ettiini anlatmsn. Kavgamz, sevdamz, smrsz bir dzen uruna daha nice balarn topraa debileceini... Mehmet'in fotorafnn yannda seni grdm; askdaydn: "Konu" diyorlard "Konu". Sloganlarla inliyordu DAL'n khnemi hcreleri... Askdaydn. Elektrik veriyorlard. Vcudun mthi bir acyla sarslyordu.

suskunluunda cokunun ve inancn ahinleri uuuyor ve bir idem kadar hrsl yreim evkatle seyrediyorum dnyay. "(2)

Gnei karlamak iin ktmz yolda yan bamzdasn her zaman. Yrylerde, alk grevlerinde, grev alanlarnda, niversitelerde, gecekondularda hep bizimlesin; yaamn tam ortasndasn. Bize teslim ettiin bayrak, hi yere dmeyecek ve o gn geldiinde birlikte syleyeceiz zafer trksn gnee kar. Unutmayacaz, yacaz. Unutturma-

DPNOT: 1) Nihat Behram, Cenk eitlemesi 2) Nihat Behram, Cenk eitlemesi

"Soruyorlar susuyorsun soruyorlar susuyorsun uzun uzun hayatn dnyorsun grevleri, ocuklar yo ksulluu ve uykusuz sabahlar derken, geriliyor alnn dalga dalga

Uyarlama, Doan Gler

TAVIR

13

YK

SIRA BZE DE GELECEK

HAZAL TUN

Sesinin mahkeme grltsn bastrmasnn tek yolu, bas bas barmakt: Cafer abi, bildiin gibi deil!.. Valla bilsen, ne tip insanlar olup ktlar. ou bakkallk-akkallk yapyor. Kimisi faizcilie balad. Kylnn bana bela oldu kimisi. nanr msn, hepsi eski solcu ya, kimi nasl soyacan, kimi nasl al datacan iyi biliyorlar. Dur bak sana bir ey anlataym: Hani Hseyin vard ya, hatrladn m? Haaa, evet evet hatrladm!.. Adam tam bir dolandrc olup kt. Pek sesini karmayanlar vard ya, orta da olanlar, ite onlardan on milyon alm. Tabii bor diye. Daha sonra paray dememi. Adamlar srekli sormular, "paramz ne zaman vereceksin?" diye. En sonunda baklay azndan karyor bizim Hseyin; "paray rgt adna aldm, unutun artk o paray" diyor. Adamlar nce itiraz ediyorlar, sonra "karakola ikayet edeceiz" diyorlar. Hseyin tehtidin altnda kalr m?.. Bir ka apulcuyla kyde terr estiriyor. Adamlar korkuyor. Hseyin'in yannda u bizim Hasan var, Hseyin'in sa kolu... Hasan m? Hani kooperatife bakan yaptmz Hasan m? Evet abi, ta kendisi. Vay adi herif!.. unlara bak, kpeksiz ky bulmular omaksz geziyorlar!.. Sessizlii bitiik odadan gelen szlanma, ilenme sesleri bozuyordu. Yatakta bir iki dnd, istemeye istemeye doruldu. "Yine ne oldu bu ocua?" dedi kendi kendine. Bu dncesinden vazgemesi uzun srmedi: "ocuk burada deil ki... Bu ninemin se si!..." zerine bir hrka att ve telala yan odaya seirtti. Fadime nine elleriyle yzn kapatm , yatanda iin iin alyordu. "Yine niye alyorsun gecenin bu vaktinde?" diye kt Dnd. Fadime nine cevap vermedi. Son zamanlarda alamalarn zntlerini belli etmemeye alyordu. Daha nceleri belli etmiti de ne olmutu? Kimisi kzm, kimisi alaya alm, kimisi de

TAVIR

14

"aman nine, sen de bytyorsun" diye umursamamt. imdi Dnd'ye sylese bir ey mi olacak; "sen iyice bunadn, her eyi kartryorsun, yat yerine" diye kaca k. Ad gibi emin bundan... Kendini yataa atan Fadime nineye Dnd, "aman allahm, ne yapacam bu kadnla!.." diye sylendi iinden. Brakp gitse, "ne halin varsa gr" dese bir trl, brakmasa, ilgilense bir baka trl bela... kircilikli kalmt. "Sana su vereyim en iyisi" deyip odadan kt. Fadime ninenin durumu btn aile efradn zyordu. Yllarn geirdii, "benim her eyim" dedii topran bir rpda brakm, stanbul'da oturmaya karar vermiti. Ali ve Dnd ilk zamanlar sevindiler. Yllardr ninelerinin, gelip yanlarnda kalmas iin ok dil dkmlerdi, nk. Nuh deyip peygamber demiyordu Fadime nine. Ona gre, insanlarn doup bydkleri, ekmeini katn kard topraklan "bir hi uruna" brakp gitmeleri kadar sama bir ey olamazd. Hele ki, ldrlen olunun anlarnn yaad bu topraklar brakp gitmesi dnlemezdi. O zamanlar yle dnyordu Fadime nine... Artk yanlarnda kalmak istediini, kyde kalmasnn bir nedeni olmadn syledii gn, Dnd olduka arm ve sevinmi, nedenini sormay unutmutu. Bir rpda ninenin eyalar toplanm, denk haline getirilmi ve otobs biletleri alnmt. Nine iin, ayrlk zor olmamt. Hatta Dnd'de, kyden nefret ettii izlenimi uyandrmt bu ayrlk... Tuzla enevler'deki Ali'nin kondusuna yerlemiti Fadime nine. lk zamanlar azn bak amyordu. Sadece, kesinde oturuyor, hogeldine gelenlerle yasak savma trnden konuuyor, nerdeyse yemekten yemee torunlaryla birarada oluyordu. Ali ile Dnd, ninelerinin bu halini doal karlamlar, byk ehire alamamann verdii "haller" olarak dnmlerdi. "Biraz alsn, sonra alr" deyip zerine varmamlard. Gnler getike bu durum deimemiti. Sonunda, sabr talar atlayan Dnd ile Ali, nineleriyle ciddi ciddi konumular; niye bu halde olduunu, ky brakmasnn nedenini bir bir sormulard. Nine yzlerine garip garip bakm, bir ey demeden yan odaya geip, yataa girmiti. Dnd, "bizi adam yerine koymuyor" diye Ali'ye kmt. Ali karsn yattrmaya alarak, bir kere daha konuacan, bundan da bir ey kmazsa, kye gtreceini sylemiti. Fadime nine, yari odadaki konumalar duyunca ii erimiti. Torunlarna eziyet verdiinin farkna varmt, ekip gitse miydi kyne?.. "En iyisi onlara derdimi anlataym." diye dnd. Ninelerinin kapy atn grnce, biraz nceki konumalarndan utanm, yz kpkrmz olmutu Dnd'nn. "Acaba, bizi duydu mu?" diye geirdi

TAVIR

15

iinden. Ali kendini abuk toparlam, "gel nine, ge otur" deyivermiti. Nineleri her zamanki kesine geip oturmu, sessizce onlar seyre dalmt. Ne yapacaklarn armlard. Onlar ninelerinin suratna, nineleri de onlarn suratna bakyordu. lk adm atmaktan korkar bir haldeydiler. Sonunda nine, "Kimin atna binerlerse onun trksn sylyor, it herifler" diye sylendi. Dnd ile Ali bir ey anlamamlard. Birbirlerinin yzne baktlar. "Acaba nineleri kendilerine mi sylemiti?" Sormaya cesaret edemediler. ekine ekine yzne baktlar. Nine bir mddet sonra, tane tane, onlara d eil de, bir bakasna anlatyormu gibi konumaya balad: "Oul, bir bilsen bizim oralar, bir grsen bizim kylleri, inanmazsn oul, her ey deiti, herkes birbirine kant... Ayaklar ba, balar ayak oldu. Hem de ne ayak; kokuyor pis pis, ortala salyor, yaylyor, azck temiz kalm ayaklar da kokutuyor. Yapmayn etmeyin dedim ka kez; nefsinize hakim olun, u zalimlere aman dilemeyin, kaplarna gitmeyin, eskisi gibi bir arada olun, kymzn adn lekelemeyin dedim, ama dinleyen kim oul?.. Herkes Ali kran ba kesen oldu.... O sizlerden korkan, sinenler de aslan kesildi ba mza. Arkalar mihrapta, ya, ondan cesaret aldlar deyuslar!.. Ali anlamt ninesinin derdini. Ne diyeceini bilememiti. Ne diyebilirdi ki? "Tamam nine, haklsn, ama zlme, her ey dzelecek, insanlar eskisi gibi olacak, hatta daha iyi olacak" diyemezdi. Kendisi de emin deildi bundan. Sadece, "seni ayplayan yok" diyebilmiti. O gnden sonra ninenin o suskun dili alm, torunlarna her frsatta bir eyler anlatr olmutu. Anlattklarnn ou, yal bir kadn iin anlalmazd; Ali ile Dnd'ye yle geliyordu. Nine kimi zaman "ben de hayalet tccar olacam, herkese hayal satp, ka zklayacam", kimi zaman da, "oul bana bankadan para al, yiyip iip eleneceim" diyordu. Ninesinin bu konumalar karsnda Ali'nin aknl gn getike artyordu. Karsna, "sen mi retiyorsun bunlar" diye kmay dnyor, her seferinde vazgeiyordu. Sonunda bulmutu, komular Ayfer daynn ortaokula giden oullan Ahmet, kendileri iteyken nineye gazeteleri okuyordu. Yine de, Ali ve Dnd iin ninenin bu hali garip ve anlalmazd. "Yal bir kadn, niye byle abuk subuk konuur ki?" diyorlard. Sonunda ninenin iyice bunadna karar verip, bu halini de kabullenir oldular. leri geri konumasna artk aldrmyorlard. Daha sonralar ninede alama ve zaman zaman durgunlama bagsterdi. Byle zamanlarda baklar, ya bolua taklp kalyor, ya da "Yaln"m Yaln'm" diye szlanyordu. Bir trl, kimin iin szlandn, bu "Yaln'n kim olduunu karamamlard. Daha sonra Ali, "Yaln"n kim olduunu, nerede bu-

TAVIR

16

lunduunu renmi fakat, bunu ne karsna ne de nineye syleyebilmiti. Sr olarak sonsuza dek saklayacakt; hem de ninesinin bu haline ok zlmesine karn... Dnd, su ile dndnde, ninesi, tekrar dorulmutu. Torununun verdii suyu kana kana iti ve hi bir ey demeden yorgan zerine ekip uyumaya kalkt. Dnd, ninenin bu davranna sinirlendi; kendisine yaplm bir hakaret belledi. "Sen ne demek istiyorsun?.. Bama bela msn?" deyip drterek, ninenin kafasn evirdi. Nine torununun bu tavrna armt. Dorulad, durgun ve ezik bir ekilde kafasn edi... Dnd bu ocuka haline zld, ne yapacan bilemedi. Ayaa kalkp, oda iinde kendi kendine sylenmeye balad: "Niye bizi zyorsun anlamyorum? Seni sevdiimizi bilmiyor musun? Biz senin ocuklarn deil miyiz? Derdine, skntna are olamyor muyuz?" Bir ara ninenin sesini duyar gibi oldu. Ona bakt, gerekten de azn kprtadyor, bir eyler mrldanyordu. Yanna oturdu. Nine hl mrldanyordu: "are olamazsnz, are olamazsnz." "Anlatamazsan are olamayz ki!" dedi Dnd. Nine, derin derin torununa bakarak, "Ali evde mi?" diye sordu. "Evde deil, hem evde olsa ne olacak, olmasa ne olacak, senin iin nemli mi ki?" Nine derin bir soluk ald ve ar ar konumaya balad: "Dnd kzm, Yaln'm ldrdler, kesin ld Yaln'm. Artk iyice emin oldum. Ryamda nasl vurulduunu, nasl dtn grdm" "u hep saykladn Yaln m" diye sordu Dnd. Nine kafasyla da onaylayp, konumasna devam etti: "Evet kzm, O Yaln'n.. Hani Dzoba yaylasna giderken Keibk var ya, ite orada pusuya dyor bizimkiler. Kamaya balyorlar. Aasz bir yeri gemeleri gerekiyor, baka areleri yok. Oray geerken ou telef oluyor. Yaln da aralarnda. aldan atlyor, ceylan gibi sekiyor, ufack bir tan ardna atyor kendini, tfeiyle ate ediyor, yine kouyor, kurunlar da srekli yanna vzr vzr dyor. Ormana ulaacakken sol bacan tutup yere dyor. Tam burada uyandm. Lanet okudum, o aasz yere. Aa olsayd kurtulacaklard..." Dnd ninesinin lafn kesmek zorunda hissetti kendisini; "yi de nineciim, Yaln'n ldn grmemisin ki, sadece bacan tutmu..." Nine torununun kendisini anlamadna karar verip, bir ey syleyip sylememe arasnda bocaladktan sonra; "yle deme kzm. Sen hatrlamazsn, o zamanlar Keibk'nde drt kiiyi ldrdler. Bir tanesine stanbullu dediler. te o zaman iim cz etmiti. 'Bu bizim Yaln' demitim. Ama Recep,' o deil ana, baka birisi o' dediydi. Pek inanasm gelmemiti, 'Ne yapaym, Recep dorusunu bilir' deyip iime attm. Aha ite imdi eminim, ryamda bile grdm

TAVIR

17

artk" diye bir rpda konutu. Konumalar nerdeyse btn gece srmt. Dnd, ninesinin her eyden ikillendiini, ryalarn doru olmadn, kendisini rahat tutmas gerektiini ve daha bir sru eyi anlatt durdu. Fadime nine torununun konumalarn kesmeden dinliyor, fakat dediinden dnmyordu: "Hayr hayr, Yaln'm ldrdler" Dnd konuyu "lm" olayndan uzaklatrmak, daha iyi eyleri dndrmek iin son bir abaya giriti. Ninesine, "Yaln"n nasl bir insan olduunu, huyunu suyunu, fiziksel grnn bir bir sordu. Ninenin yznde tatl bir tebessm belirmiti. Torununa, "Yaln" anlatmaya balad. Onunla nasl tantm, neler konutuklarn, birarada olduktan sredeki yaantlarn, o anlar yayormu gibi anlatyordu. Ebegmeci topluyordum. Derenin ordan bizim yokua sapm iki adam grdm. Biraz daha yaklatklarnda birisini tandm. Hani u Haydar var ya, ite o... Yanndakini tanyamadm. Besbelli ki bizim oralarn yabancsyd. zerinde ehirlilerin urbalarndan vard. Ayanda da kundura... imi braktm, onlar seyre daldm. Yokuun yarsna gelmeden ehirli ocuk geride kalmaya balad. Biraz sonra da, bir tan zerine oturdu. Gariban, ehir yollarna alm ya, ayaklar ekmiyordu bizim yollar... Neyse, oflaya puflaya yanma ulatlar. Haydar'a sarlp ptm. Yanndakine "bu kim?" diye sordum. Haydar, adnn "Yaln" oldu unu, benim yanmda bir sre kalmas iin getirdiini syledi. "Kalabilir miymi?" yle dedi. Ben de, "a oul, sen kimi getirdin de ben olmaz dedim. Bamn stnde yeri var" Haydar bu, onun getirdii ocuklar geri evirmeyeceimi bile bile, her zaman sorar. Topladm ebegmecileri alp, eve gtrdm onlar. Hayata oturtup, yle kpkl, buz gibi ayran yapp verdim. Kana kana itiler. Haydar bir de yemek istedi. Tavuu keseyim dedim. Haydar "olmaz" dedi. Ne olsa yerlermi, zel bir ey hazrlamak gerekmezmi... Zaten hep byle yapar Haydar. Hazrda varolanla yetindiler. Biraz konu tuktan sonra, Haydar gideceini syledi. Her zamanki gibi; gelir, biraz oturur, ya birilerini brakr, ya da kydeki genlerle konuup giderdi. Neysem, Haydar gittikten sonra, ehirli ocuu uzun uzun inceledim. Uzun boyluydu, sanki selvi gibi ipinceydi. Hele bir salar vard ki, kapkara, kvr kvrd. Hep glyor, sana soluna merakla bakyordu. Anasndan koparlm toklular gibiydi... Hatta Haydar'a kzdm hatrlyorum: "Niye byle garipleri getiriyor ki" diye... Merakla, nereli olduunu, anasnn babasnn ne i yaptn, evli mi bekr m olduunu bir bir sordum. Hep beni kandrmaya alt. "Bursalym" dedi ama, Doulular gibi konuuyordu. stne varmadm. Herhalde saklamas gerekiyor-

TAVIR

18

du. zlmtm. Bu gencecik ocuklar, bu yalarda byk iler iin soyunmulard. Halbuki, kz peinde koacak yatalar deil mi? Bir gn sonra tarlaya gittik. Msr apalamam lazmd. "Hadi sen de gel. Yanma yolda olursun" deyip, aldm yanma. Hani bizim nar var ya, ite onun yanna gtrp, "sen burada otur. Serin serin uyu" dedim. Hemen karma dikildi: "Olmaz ana, ben de apalayacam" dedi. Ne dedimse vazgeiremedim. Yazk, ne anlard ki apa iinden!.. "Valla benden demesi, sonra karmam ha!" deyip, eline apay tututurdum. kimizde girdik tarlaya. O hzl balad. "Etme olum, hzl giden abuk yorulur. Bu i byle olmaz" dedimse de dinletemedim. nat m inatt. "Ne halin varsa gr" deyip karmadm. Ama, tedbiri de elden brakmyorum; gzucuyla seyrediyorum. Hava biraz sonra scaklat. Gne yakyor her yan. Boncuk boncuk terle meye balad. Arada bir durup, kundurasndaki talar karyor. "A avanak, o kunduralarla tarlaya girilir mi" dedim kendi kendime. Sylediimi anlam gibi, glerek suratma bakt ve hnla apalamaya balad. Sk sk da narn oraya gidip, bol bol su iiyordu. Ama inanr msn, azndan hi bir ikayet duymadm. Herhalde utanyordu. le olduunda iyice bitkin dmt. Baktm, bu i byle olmayacak, ben de apalamaktan vazgetim. "Hadi toparlan, eve gidiyoruz" dedim. ard, "daha bitirmedik ki" dedi. Ben de mahsustan kzdm: "Olum, biz buralarda le scana kadar alrz. Ondan sonra eve gideriz" dedim. nand bana; "yi yleyse" dedi. Eve geldiimizde, avularnn patladn grdm. Acdan kvranyor, ama, bir ey demiyordu. Gldm haline.... yi bir yemek hazrladm, gzelce kamn doyur dum. Hamama da soktum zorla; "Pis mi gezeceksin" dedim. Hamamdan sonra kendine gelir gibi oldu. Ona, "yarn daha byk bir tarlaya gideceiz ha" diye korkuttum. Saf saf suratma bakt, "gideriz ana" dedi. Kanmt, glmeye baladm tekrar. "A deli olan, sen kendini ne sanyorsun. Alt st benim gibi bir insansn. Bu halinle mi alacaksn, baksana eline" Eline bakt, arkasndan da o da glmeye balad. Birbirimize snmaya balamtk. Hani duvara astm Erkan'n resmi var ya, onu grnce armt. Resme iyice bakt. Sonra bana, "ana, bu kimin resmi?" diye sordu. Ben de ona, "senden nce gelen ocuk" dedim. Onu tanyor gibiydi. Sordum, "tanmyorum" dedi. Ama baklar farklyd. Ayrca Erkan hakknda srekli sorular soruyordu. Tanmasa sorar m?.. Ona bir bir anlattm:

TAVIR

19

"Erkan burada epey kald. Onunla iyi anlatk. O beni sevdi, ben de onu... Senin gibi, o da acemiydi, ilk zamanlar. Sonra iyice alt. Her bir yere birlikte gider olduk. Bir gn Haydar geldi, Erkan' gtreceini syledi. Ben de, "ne yapaym ileri var" deyip sesimi kamadm. Erkan gittikten bir mddet sonra lm haberi ulat bana. Pusuda kurunlamlar. Ne kadar alamtm. Ama giden gelmiyor ki... Giderken bana brakt bu resmi bytp astm. Hep ona bakp zlyorum" dedim Yaln'a. O da ok duygulanmt. "nsann tanmad bir yerde, tanmad ama, hikayesini duyduu bir yoldann resmini grmesi ok gzel" demiti. En ok da neye armt biliyor musun; evdeki kitaplara.... "Bunlar sen mi okuyorsun" demiti. Ben de, "delimisin oul, ben nasl okuyaym" dedim. Olumun kitaplar olduunu syledim. O kitaplarda neler olduunu da merak ettiimi syledim ayrca. "Sana ben okurum" dedi. yle sevindim yle sevindim ki, sarlp ptm onu... "Ana" diye bir kitab her gn okuduk onunla. Hem okuyoruz, hem de anlamadm yerleri bir bir anlatyordu bana. Ne kadar da ok sevmitim o anay... Daha sonra baka kitaplar da okumaya baladk. Ne gzeldi o gnler... Yaln benim her eyim olmutu. Ali ile ben, her vaktimizi onunla geiriyorduk. O anlatyor, azm ak dinliyordum. Her ite de bana yardm ediyordu. Ama ona en ok eyde kzyordum; sabahleyin kalktnda yatan toplayp kaldryordu. Ona, "bu kadn ii, karma, bu evde bu ileri hep kadnlar yapar" diyordum. Ama dinlemiyor, kalkar kalkmaz toparlyordu. Herhalde, o da yle yetimiti... Ondan hi ayrlmayacam sanyordum. Haydar'n "bir sre kalsn" deyiini unutmutum. Ama o kara gn geldi. Haydar kapda grnd. Yaln' yanna alp, evin ordaki aalarn altna oturdular. Saatlerce konutular. Sonra gelip, "anacm, Yaln' gtreceim" demez mi... Kafamdan kzgn yalar dkld sanmtm. Barp armaya baladm: "Erkan' da byle gtrdn. Ne oldu? ld ocuk!.. Sen bunlar nereye gtryorsun ha, nereye? Savaa m?.. Hayr brakmayacam Yaln'. O benim yanmda gvenlikli. Ona burda kimse dokunamaz!..." diye bas bas baryordum. Haydar'la Yaln korkmulard halimden. "Aman ana, yapma etme" dediler. nadm inatt bir kere, Yaln' Haydar'a vermeyecektim, ldrtmeyecektim ocuu... "Tamam sz veriyorum, koruyacam onu. Yanmdan hi ayrmayacam. Bir ey olmayacak" diyordu Haydar. Yaln da yalvaryordu: "anacm, ben kendimi korurum. Korkma, bana bir ey olmaz. Gitmek zorundayz, ne olur izin ver!..." diyordu. Sonunda, ayda bir yanma geleceine sz verdirttim Haydar'a. "Tamam

TAVIR

20

ana, her ay elimle yanna getirip teslim edeceim" dedi. Ne yapaym kzm, kocaman delikanl, zorla tutamazdm ya... Hem de onlarn bir amac var... im yana yana braktm Yaln'... Gidi o gidi, bir daha grmedim. ld artk dedim. Haydar" da mapusa tkmlard ki soraym... Dnd anlatlanlardan etkilenmi ti. Hi soluk almadan dinliyor; bu bilmedii, tanmad, takat o an da yanlarnda, yanbalarndaym gibi his settii Yal n' gzlerinin nnde canlandr maya alt. Konumalarnn daha ileriki safhalarnda, gznde canlanan "Yal n"n, ete kemie brnmeye balad farketti. Yanlyor muydu? "Hayr hayr!" dedi. "Ninemin anlattna benzer bir ki iy i grm olmalym". Dncesi giderek ninenin anlatmlarndan kayd ve "Yaln' veya ona benzeyen kiiyi nerede, ne zaman grdn hatrlamaya alt. Hafzas onu yanltmazd. Byle bir kiiyi bir yerde gr mt, hatta konumutu bile. Bundan emindi. "Ama nerede?" diy e szland. Son zamanlarda gittii yerleri bir bir gznn nne getirdi; derneklerden "Hayat Pahalln Protesto Mitingi"ne kaydrd dncesini. Orada bulamad. Daha derinlemesine dnmeye balad. "Yoksa TAYAD'da m grdm". Orada tant, gzne arpan tm kiileri canlandrd. "Orada da deil" dedi. Bir mddet sonra gzlerinde bir ma belirdi. "Evet evet, mahkemede grmtm... Hay allah nasl da dnmedim, Ali ile ok nceden tanyorlarm gibi samimiydiler". Bunlar yksek sesle sylemiti. Nine, konu mas n kesmi, torununa bakyordu. Dnd, ninesinin akn baklarn yakalad. "Nineciim buldum onu!.. Dur bir dakika, sana bir ey gstereceim" deyip, odadan koarcasna kt. Nine ne olup bittiini anlamamt. "akn kz" dedi kendi kendine... Yine ayn telala geldi Dnd. Elinde bir resim vard. "Bak nine, mahkemedeki bizim ocuklar. una bak una, n srada ellerini kavuturmu oturana bak.... Yal n'a nasl da benziy or. Yalnz onun ad Cafer..." Nine resmi eline ald, dikkatlice bakt, yz giderek seirmeye balad. Heyecan ve aknlk ayn anda aslmt yzne. Kafasn kaldr p torununa bakt. Torununun sevinli, aydnlk yz karsnda umutlar iyic e alevlendi. Tekrar resme bakt; "Yal n bu allahm, Yal n bu!... Yayor yayor!..." Torununa sarld, yanaklarndan doyasya pt... Fadime nine mahkemeye geldiinde Cafer tanyamad onu. "Ali'nin yanndaki de kim?" diye dnd. Aklndan Fadime ninenin olaca bir an iin geti, ama, ihtimal veremedi: "Benim burda olduumu bilmiyor ki" dedi kendi kendine... Mahkeme arasnda, Fadime nine, Cafer'i lk la armt. Cafer o anda tand onu. Koarak gitti. ki eski dost, ana ile oul y llarn hasretini doya doya karmaya giritiler. Bir biri anlatyor bir dieri... Ama Fadime nine Cafer'e laf brakmyor, hep kendisi konusun, anlatsn anlatsn istiy ordu. Bu duygulu,

TAVIR

21

cokulu sahneyi Cafer'in yoldalar ve dier dinleyicileri farkedememiti. Ancak, Fadime ninenin cokulu sesi, dier sesleri bastrm, tek bir ses, Fadime ninenin sesi salonu doldurmutu. imdi tm gzler onlara ynelmi, ana oulun hasret dolu konumalarna dikkat kesilmilerdi. Fadime nine, ilgi oda olduunun farknda deildi. O, kimi zaman fke mimikleriyle, kimi zaman sevin gsterileriyle anlatyor anlatyor anlatyordu... Hasretini, zlemini doya doya anlattktan sonra, kydeki duruma gelmiti konumann seyri. "Hac Osman'a gvenmeyin demitim ben o zamanlar. Aha ite dediim kt. Manyak herif, hi bir ie yaramyor. O zamanlar da ald abdes rktt kurbaaya demiyordu, imdi de yle... Ama onu grsen, almndan yanna varlmyor... Hseyin de yle, tam bir az ak ayran delisi... kyl bkt ondan vallahi!.. Ama korkuyorlar. "Ulan, bu deliden ne korkuyorsunuz, aznn stne bir vur-sanz fukara sm gibi duvara yapr" diyorum. Yok olum yok, onu yapacak adam yok... Bir iki kere ben dedim ona, 'Hseyin ayan denk al, senin iin iyi olmaz." Dinlemedi ki. mlek azn yaya yaya, 'sen ne karyorsun kocagar' deyip gitti, Azma geleni syledim ama, dvemedim ki eei... Bizim orda bir sz vardr oul: 'Dilenciye acur vermi ler, eri diye beenmemi' te o hesap, kydekiler de byle... Sizlerin kymetini unuttu gitti ou... imdi, uras eriydi, buras doruydu deyip dururlar. Hep dedim onlara, 'eriyse eri, onlar eriliin farknda deiller miydi? Dzeltmek iin uramadlar m?' diye. Byle syleyince kimsenin aznda t yok. Ama arkanzdan konumaya gelince, oooo, atp tutuyorlar..." Cafer artk dayanamamt: "Valla ana, anlattklarnn ouna ardm. Geri Ali anlatyordu, ama, sen daha yakndan tandn iin iyi biliyorsun. Ama ben yine de diyorum ki; onlar bu hale getiren korku. Etraflarnda bizleri grmeyince zavalllar aresiz kaldlar, ipin kopuun ardna dtler. Tabii ki, bilerek yapanlar iin sylemiyorum bunlar. Ummadndan ok var, bana inan.... Yeter ki, korkularn atabilsinler, insanlklarn bilsinler, haklarn almay rensinler... unu hibir zaman unutmasnlar, bizim oralardan ayrlmamz geici. imdi daha iyi bir ekilde, daha da renmi olarak geleceiz. te o zaman iyiyi kty arayacaz. Bundan emin ol..." Fadime nine, Cafer'e dikkatlice bakt ve glmseyerek:. "Ben o, grleyip de yamayanlar, kendilerini bir ey sananlara hep sylyorum zaten: 'Kendine dikkat et, Dervi Derviin arkasndan gelir' diye. yle deil mi oul?..."

TAVIR

22

KT AKIL YA DA YOKSULUN KR DDET ZERNE DNCELER

Bugn onbir ubat Emperyalist ordular Ortadou'da lm kusuyorlar Gazetenin kr kesinde bir snt konuuyor Umutsuz karanlklar iinde Tekinsiz f sltlaryla Aklsz bir iddet diyor hazret Aklsz bir iddet ile haksz bir akt arasnda birini tercih et olur efendim nasl isterseniz

TAVIR

23

Boyun edirilmi topluluklarn bu masalc ablas Gece derslerinden alp demiri Buzdan kllarn kaybetmibir cengver olarak tiraflarn diziyor parmak ularnda krmz apkal kz rolne soyunarak yanz efendim yanz pek msait deil de Gibi yapmaktan ibaret imi herey te btn hikayat bu Btn hikayat ikiyzllk ve grnt ocuunun ban okayan eli Dnyaya getirdii btn szleri ylesine sahte ve ylesine hileli Buyurmu ki Aldatldk reklam irketlerinin marifetiyle imal edilmibarl bir Gorbaov yzne Gorbaov Yirminci yzyln bu en byk ibirlikisi Emperyalist barn nnde secdeye gelip Ykarken Avrupa'da sosyalizmi kan alyordu iimiz bizim Kendilerini btn dnlerde gvey btn cenazelerde l grenler Sarho gibiydiler lk la ve apsz silahlaryla kestiler yolumuzu Yrd kervan, susturmadk kavga borumuzu, fakat fkelendik biraz o kadar

TAVIR

24

imdi yine kr imdi yine sarho bulutlar gibi akl Aptal kutusunun CNN markal Saddam resmine bakp dedi ki: Gleryzl Gorbaov'un ardna gizlenmi idi Saddam grmedik hayr efendim siz hereyi grrsnz Bu topran kanyd petrol Bu topran kan Birleik Devletlerin ve bilcmle dnya byklerinin kasalarna akt Silah karI Biz unutma dk unutmayacaz Halepe bomba-i kimya ve zehir yklyd yeryz Bebin kez boulduk bodular bizi Kundak bebelerinin gzlerinde grdk lm Kna sal ninelere aman vermedi rzgr imdi Saddam hummasna kaplanlar o zaman Kr sar ve dilsizdiler Ve katlimizi grmezden geldiler Ne katilimizi ne de katlimize sessiz kalanlar unutmadk unutmayacaz

TAVIR

25

Lakin imdi u an barmza saplanan ba turasndan tanyoruz Ve hi kimsenin gzlerimize perde indirmesine izin vermeyeceiz O ban elii bizim Domuzlar Krfezi'nde denendi zerimizde Parampara ve yenilmi yzleriyle dndler lkelerine Vietnam'da Laos'ta gmdk pasifie ahtapot kollarn onun "Yankee go home" tabutlarda bir idam yaftasyd sanki Hayr "Kahrolsun emperyalizm" toy ge nliimizin havai slogan deildi olmad hi O yanan etimizin dnyay saran protesto l Hasretimizdi ocuk ellerin emperyalist niformalarda laneti olarak sonsuza dek kalacak olan Yazyo r bir kk burjuvann kararm dnyasnda nlar gibi: Bugn ayn eydir Amerika ile dnyann kendisi Byk ve iddial sz ancak yine yanl yine yanl Birleik Devletler ve onun irketleri patronlar, ordular Bugn varsa eer ben varm diyedir Benim olmadm yerde onlar Hi bir ey

TAVIR

26

evet hi bir eydir te btn talihsiz likleri burdadr ya Ben onlarsz olurum fakat onlar bensiz asla Ol nedenledir ki Nas l olursa olsun Yeni bir dnya kurulacaksa yarn Ve mutlaka orada kendine bir yer bulacak benim de sesim Haksz akl demi kardeimiz olabilir ne diy elim ve bir de aklsz iddet var imi bunu stme aly orum yoksulun iddeti aklsz olurmu zr o yzden Hem bizde bir az delilik var zaten Cepte niv ersite diplomas ada bir hayali ihracat Ve oook akll bir ek-senet dmeni ili'de bir apart man ve lks hayat en tut bir kenara at Sonra gel hapis lerde r olacak i deil bizimkisi Yoksuls an srnmeyi bileceksin akl icab Serde delilik var renemedik srnmeyi retmeye kalkan ok oldu ya Mankafalk bizde olsa gerek Ne bileyim Rosinante'nin sarlar vurmaya balaynca bir kez Kabaryor deli damar mz TAVIR 27

kence daraac ve zindan Tanklar , toplar btn namussuzlarn ne fayda Gayr yeter demiiz o vakit Bir yiitlik trksdr de canm Sylenir dalarda ovalarda devrimci iddetimiz Milyonlar n milyarlar n nabz var trkmzde Bu topran akl en alim merceklerin fabrikada makinalar n akl var " Das Kapital" demiiz koca bir ant Yazm z, sylemiiz him ykm z, yklm z - ne m Devletler devirmiiz atlarmz n ayaklar altnda y klm kaleleri Devletler kur muuz te biz byle bir akln ocuu olmuuz stemez btn tantanas , gsterii, aaasyla ryen akl istemez eksik olsun te biz byle yani biraz deliyiz.
Bir Dev rimci Tutsak.

TAVIR

28

"BU OYUNA GELMEYN"DE NE ANLATILIYOR?

DENZ GNEN Aydn olma karmaa ve eliki yuma iinden yaanan an devin-dirici eylemine kaynaklk eden dinamitleri kavrama ustaldr. A ydnlar, aa tanklk ederler; bu tanklk toplumun dinamik glerine yansr; toplumsal deiimi zendirir, eyleme dntrr. Aydnlar da bu mcadele iinde yer alr. tan, mesaj tayan bir ilev grmeyi baaramyor. Yazarlar, devrimci tutsaklann eylemini olumluyor, devletin saldrganln, ikiyzlln tehir etmek istiyor. Oyun devrimci tutsaklarla cezaevi yetkilileri arasnda srdrlen grmelerde arabulucu misyonunu stlenmi milletvekillerinin kaypakln, direnii satmak iin sarf ettikleri abay, basnn duyarszln vb. kendine has bir kurguyla sergilemeye almaktadr. Bu olumlu zellikler eserde iyi niyetli bir abann bulunduunun kantdr. Fakat eserin olumlu bir karaktere sahip olduu sonucunu dourmaz. Giri blmnde "...yaanan olaylar, gerei belgelemeye byk aba harcadk" denilerek eserin belgesel bir alma olduu ilan ediliyor. Ancak devrimci tutsaklarn tanklna bavurulmuyor. "Bir daha olmasn" balkl giri blmnde sadece milletvekillerinin tank olarak gsterilmesi bu gerei ortaya koyuyor. Oysa olayla ilgili btn belgelerden, kaynak ve tanklardan yararlanma belgesel tiyatroda uyulmas gereken ve olmazsa

lkemiz youn bir bask ve depolitizasyon dneminden geti. Bu dnemin zellikleri sanat evrelerinde de ifadesini buldu. Ylgnln ve terkediin etkili olduu bu sis dalyor. Ancak Eyllc aydnlarn halkn saflarnda yer alan "iyi niyetli" sanatlar zerindeki etkisi henz geitirilememitir. Ahmet Abakay ve Glfem Emir "Bu Oyuna Gelmeyin" adl tiyatro eseriyle devrimci tutsaklarn alk grevinin 35. gnnde Eski ehir Cezaevi'nden Aydn Cezaevi'ne srgne gnderililerini ve Aydn Cezaevi'nde karlatklar basky anlatmaya alan iyi niyetli" yazarlardr. Ancak yazarlar eserin her sayfasnda nesnel gereklikten biraz daha uzaklap, gelecee ynelik olumlu duygular yara-

TAVIR

29

olmaz bir kouldur. Belgesel bir sanat rnnde veya belgesel tiyatroda (fiction) dsel kurguya pek yer verilmez. Sanat geree bal kalarak arpc, aydnlatc, bilinlendirici olay ve olgularla gerekler arasndaki mantksal ba yaratc tarzda kurarak belgesel eserler yaratabilir. Belgelere dayanmadan, aratrp incelemeden yaratc yorum ve sanatsal kurgu gerekleemez. Karlkl konumalar, tiplemeler gereki olamaz. Belgesel sanatn temel ilkesi, gerek olaylarn dorudan yeniden retimidir. Bu durum, belgesel sanatn estetik kapsamn daraltmaz ama, sanatsal tasarm dier sanatlarda olduu kadar ne kmaz. Belgesel sanatta da, sanatsal tasarmlar, imajlar olmaldr. Aksi halde doalcla ve dogmatizme dlr. Sz konusu eserde "Eskieh irAydn Direnii"ni yaayan devrimci tutsaklarn tanklndan yararlanlmam olmas, ikinci-nc elden alnan bilgi, kaynak ve dolayl tanklarn grleri temel alnarak eserin yazlmas, yazarlarn hatalara dmesine neden olmutur. Hereyden nce olay doru ve salam bir zemine oturtulmam, ak ve net olarak kavranabilmesi iin gerekli titizlik gsterilmemitir. Olaylarn balangc, geliimi ve ortaya kard sonular, nesnel durumu yanstmaktan uzak, kendi i btnlnden yoksun, anlalmaz bir biimde verilmitir. Bunu kavramak

mmkn deildir. "1. ve 2. Mahkum" tipleri kesin olarak devrimci direniilerin gerekliine uymamaktadr. Yazarlar birinci derecedeki kaynaklardan yani olay nefes nefese yaayan ve her admn byk fedakarlklarla ileyen devrimci tutsaklarn tanklna ba vurmadklar iin kafalarnda yer etmi olan yarglara ve tiplere bavuruyorlar. Ortaya ylesine karikatr insanlar kyor ki, okuyucu devrimci karakterinin ipularn dahi yakalayamyor. Kimi zaman alk, kolay aldatlabilen, dncesiz ama alabildiine sloganc, keskin; kimi zaman ylgn, teslimiyeti, "haddini bilen" ve bu halleriyle deil devrimci tutsaklar temsil etmek, onurlu birer insan gibi bile davranamayacak karakterde olan bir tip kyor ortaya. Ne iin mcadele ettiini, ne iin direndiini bilmeyen, ilkel, tutarsz, kof bir keskinlie sahip, sky grd zaman uzlamac, ylgn ve aciz "devrimci" karakterini, gerek yaamda devrimcileri tanyanlar asndan tartmak bile gereksiz. Ama ne yazk ki, yazarlar bu gereklere yabancdrlar. yle ki, sradan bir okuyucu ve izleyici bile "bu kadar sefil insanlar m 51 gn a kaldlar" diyebilir. zellikle "1. Mahkum" ve "2. Mahkum'un bulunduu blmlerde geen olaylar ve diyaloglar tamamen aslszdr, nesnel gerekliimizle uyumayan dsel bir kurgudur. Bu nedenle tek tek rnekleri ele alarak eletirmek gereksiz. Yazarlar kendi dsel kurgularnda zellikle "2. Mahkun'u rnek kii olara k sunuyorlar. "2. Mahkum" tipinde

TAVIR

30

olumlanarak izilen karakter, "olgun", tavizkr, karlarndaki byk gcn(!) nnde boyun emesini bilen ve buna zemin hazrlayan, teslimiyeti vb. bir nitelie sahiptir. Bylece teslimiyetilik; "olgunlu k-a klll ksaduyuluk" maskesiyle merular. Bunun dndakiler ise yadsnyor. nk direnii tip; alk, ilkel, sekter ve nasl davranacan ve ne konuacan bilmiyor. Ne yazk ki yazarlarn eletirmeyi amaladklar basnn arabesk karakteri ister istemez eserin kendisinde yeniden retilmi oluyor. Boyal basn direnilere arabesk yaklamlar gsterir. Peki bu eserle yazarlarn ta vr da arabeskin bir baka tr deil mi? Toplumun geni kesimlerinde yer eden bilin arpkl, tutucu karakteriyle en basit bir hak arama mcadelesinde bile oto-denetim mekanizmas halini alr. te, kaderciliin dzen asndan sadk bir beki olmasnn anlam buradadr. Yazarlar, bu nesnel gereklii "arabesk basn" eletirerek at klar kansndadrlar. Ama kafalarnda yarattklar ve eserlerine yansyan "direniilik" mant ve "direnii" kimlii ylesine boyun emecidir ki, ortaya koyduklar rnn kendisi, yazarlarmzn da arabesk kltrn etkisi altnda kalem oynattklarn gstermektedir. Evet! Grnte direni

savunuluyor ama bir yere kadar... "Olgun", bir devrimci olunmal, hudut almamaldr. Verilen t aynen budur. Zira devlete kafa tutmak akl kr deildir, ona boyun emek gerekir (!) Cezaevi direnileri, yaratlan destanlar, bugn birinci derecede taraklan; yani olaylar yaayan devrimcilerin eliyle yazlyor, bilinmeyen pek ok gerek kamu oyuna mal ediliyor. Yaratlan direni gelenekleri ve devrimci deerleri korumak iin nelerin feda edildii akl almaz zelliklerle ykl olan mcadele gerei, iinde, direniilerin gzlerini bile krpmadan nasl ne atlabildikleri ok iyi biliniyor artk... "Bu Oyuna Gelmeyin"in inandrc olabilmesi, bu nedenle ok ama ok zordur. Bir ak mektupla yazarlara yanllarn dzeltmeleri iin daha nce yaanan gerekler hakknda gerekli ve yeterli bilgi sunulmutur. Bu vesileyle yazarlara, gerekli duyarllk ve sorumluluu gstererek bu hata, eksiklik ve yanllklarn dzeltmeleri iin bir kez daha arda bulunuyoruz. te yandan "Bu Oyuna Gelmeyin" eer bu haliyle birgn sahnelenirse, bunun geni ynlara yanl mesajlar vermesi bir yana, tutucu toplumsal bilincin pekitirilmesine de ister istemez katkda bulunacan belirtiyoruz.

TAVIR

31

6. STANBUL FOTORAF GNLER

FOSEM, fotoraf sanatlar Faruk Akba ve Sevil zrek'le,FSAK FOTORAF GNLER'yle ilgili bir sylei gerekletirdi. Sylei, Fotoraf Gnleri'nin ksa bir deerlendirmesi. FSAK'n Fotoraf Gnleri'ne ykledii ilev ve Fotoraf Gnleri'nin gerek anlamda yklenmesi gereken ilev zerineydi. FOSEM: Syleimize fotoraf gnlerinin ksa bir deerlendirmesiyle balayalm. FSAK'n fotoraf gnlerine ykledii ilev nedir? Size gre fotoraf gnlerine yklenmesi gereken ilev nedir? Karlatrmasn yapar msnz? AKBA: Fotoraf gnlerinin ortaya kndaki mantk bu ii balatan eski FSAK bakan brahim Akyrek arkadamzn yazsnda belirttii gibi; sada solda, tek tk sergiler yerine, sinema gnlerinden de esinlenerek fotoraf etkinliklerinin bir disiplin altnda, bir btn halinde sunulduunda kamuoyunun ilgisi daha ok olabilir dncesiydi. Ararmis Kalay, ilgili yazsnda dia gsterisini bin kii izledi diyor. Bunlar Trkiye iin, stanbul iin gemie gre iyi saylar bence. Olaya byle baknca, fotoraf gnleri bu alanda amacna eriiyor

gibi. Tabii hedefin bu kadar az sayda olmamas gerek. Benim izlediim kadaryla, zellikle niversite rencilerinin youn ilgisini ekti fotoraf gnleri. Bu ok sevindirici tabii. ZREK: Yalnz bu gsterilerin nitelikli olduu anlamna gelmiyor. AKBA: Yok. Gsterinin nitelikli olup olmamasn deil, fotoraf gnlerini konuuyorsun. Fotorafa bir ilginin olmas daha nemli u anda. nk hi bir eye ilgisi yok insanlarn. Hi bir eye ilgisi olmayan insanlarn birazck fotorafa ilgi gsterdiini grmek sevindirici bence. zzet Keri-bar'n sergisine altan kapana kadar youn bir ilgi varm. Sami Gner'in sergisi dolmu tam. Hemen hemen tm sergilere youn bir ilgi var. Tm dia gsterileri er kez tekrarlanm. Yine de 8 milyonluk bir metropolde ok dar bir yerde ve dar bir gruba gsterilerin yapldn dnrsek sonu iyi deil. Ama gemie gre deerlendirdiimizde sevindirici bir ilgiyle karlayoruz. FOSEM: lginin balyorsunuz? artn neye

AKBA: Birincisi, toplumun bana gre fotoraf sanatna dier sanatlar-

TAVIR

32

dan daha fazla bir yaknl var. Bu olabilir. Yaadmz aa uygun, ada bir sanat dal fotoraf. nsanlar fotorafa abuk angaje oluyorlar. Bir de fotoraf tketiliyor. Resim tketilmiyor ama fotoraf tketiliyor. Galeride de olsa oraya izleyici geliyor. rnein resim sanatn halkn hi yle gidip izlediini sanmyorum. Heykel de yle. Belki karikatr biraz daha halkla btnlemi ama bence fotoraf daha ansl. Yani o anstan kaynaklanyor bu saylardaki artlar. Onun iin. Fotoraf gnleri az sayda olmasna karn sergilerin, gsterilerin grd ilgi bence iyi, olumlu. Ama bu daha ok olmal diyorum. FOSEM: Yeni katlan insanlar fotoraf sanatndan neler bekliyorlar? rnein geen hafta bir bayan arkadala grtk. Fotoraf ekmeyi, fotoraf makinas elinde, nne gelen hereyi deklanre basp ekmek olarak alglyor. Bir fotoraf ekmi. Yoksul bir adam, bir bankta arkasn dnm yatyor. "Bu fotoraf sana ne anlatyor" diye sorduumuzda, oradaki toplumsal elikiyi yakalayamad iin "bu adamn dnyay umarsamaz bir tavr var. Dnyaya arkasn dnm yatyor. Bunun iin ektim" dedi. Buna ne diyorsunuz? AKBA: Fotoraf deerlendirirken bence toplumsal yapdan kopmamak gerek. Trkiye 12 Eyli' yaad.12 Eyll'den herey nasibini ald gibi, bizim fotorafla ilgilenen gen kuak da nasibini ald. Bir de Tavr'daki fotoraf yazsnda sizin de belirttiiniz gibi fotorafla ilgilenenler genelde elit insanlar. Fotorafla ilgilenenlerin ekonomik gc iyi olacak, ya da tam tersi-

ne birileri rgtleyecek, finanse edecek. Erdal Atabek bir syleisinde "imdiki genlik heryere koturuyor, hep bir eyler yapmak istiyor, bo zaman varsa ngilizce ya da bilgisayar kurslarna gidiyor. Bireyler retiyor. Resim yapyor belki fotoraf ekiyor" diyordu. Ama bu retimleri, bu uralar hep kendine ynelik, bireye ynelik. Btn bunlar 12 Eyll felsefesinin ektiini almas. Trkiye'deki fotorafn periyoduna ya da bugne kadarki gemiine baktmz zaman en gl kullanm o dnemdeki sokak sergileri, fotoraflar belki kartpostal fotoraflardr. Belki de o zaman ilevine en uygun ekilde kullanlm. imdiki kullanmnda byle toplumsal ierik kaygs yok ya da ok az. Ara Gler hafta sonu masturbasyonu diyor. Hakl bir saptama. Yine bir karikatrden alnt yapacam. "ki sinemac Tarlaba'nda bir caddeye giriyorlar. amarlar gryorlar, ocuklar sokakta, cumbal evler. 'Harika' diyor biri. 'Sefalete bak, tam sinemalk, ok gzel' Fellini de unu sylyor "gizem var orda'. Burda da bizim fotoraflar belki kendinden alt snfn so runlarn yanstmay bir ey sanyor. Kimse zengin sokaa gidip fotoraf ekmiyor. Eskiye gidiyor, eskiye, gemie zlem belki. ok bilinli ekildiini zannetmiyorum o fotoraflarn. Fotoraf makinasna sahip insan gecekonduyu bilmiyor, ky bilmiyor, Anadolu'yu bilmiyor. Oraya gittiinde, deimeden nce ekeyim kaygs, egzotizm ve kendisine deiik gelmesinden etkileniyor. Bugnk fotoraflarn bu kadar youn olmas bu. Ama ayn zamanda Anadolu'nun fotoraf da yok. Hakkari'nin fotoraf var m? Yok. Ama ede-

TAVIR

33

biyat, sinemas var. FOSEM: Fotoraf gnlerine dnelim. FSAK'n fotoraf gnlerine ykledii ilev zerinde konualm. Nasl deerlendiriyorsunuz? AKBA: Biz deerlendirmeyi nicelik yanndan yaptk. stersen nitelik ynnden konualm. ZREK: Zaten FSAK'n ilevi fotorafn yaygnlatrlmas, sevdirilmesi. Aslnda bana gre fotoraf gnleri oImayabilir. Bir ay boyunca aman nerden sergi bulcaz ne yapacz, kimlerin gsterisi olacak kaygsn tamaktansa fotoraf gnleri bir yla yaylabilir. Bize gre insanlar akn akn geldiler fotoraf gnlerine. Buna ramen ok nitelikli deildi. AKBA: Birey eklemek istiyorum. Mays aynda bir sergi, Haziranda bir sergi olduunda, toplumun ilgisi de ylesine oluyor. Ama fotoraf gnlerinde bir koturma, bir heyecan var. Gidiyorsun, geziyorsun, sca scana tartyorsun. ZREK: Tabii "gnler" olmasnn yarar var. Birey yaplacaksa tam yaplmal gibi bir iddiam yok. Ancak o gnlerle ilgili o kadar reklam yaplyor, kitapklar baslyor, duyurular yaplyor, yine de onun karln alabilecein anlamda tatmin olamyorsun. Mesela fotorafa uzaktan ilgisi olan bir sr insan geliyor. Fotoraf gnlerinde yer alan gsteri onlar iin bir l oluyor. Ama -be yllk fotorafla uraan biri olarak, daha niteliksiz, daha mesajsz buluyorsun. Yeni gelen insanlar "demek ki fotoraf bu" diyebiliyorlar. Bu tr tehlikeler var. FOSEM: FSAK'ta "neden arivdeki fotoraflar karlp sergileTAVIR

niyor. Oysa benim yeni fotoraflarm vard. Onlarn sergilenmesini isterdim" gibi tartmalar var. Hangi fotoraflarn sergileneceini ynetim kendisi mi belirtiyor? AKBA: Olaya yanl baklyor. Ynetim yle yapar, byle yapar. nemli olan fotoraf gnlerinin deerlendirmesidir. Teknik sorunlar biraz daha farkl. yle dnn: Ara Gler'in sergisi ayr, baka bir arkadan sergisi baka bir olay. Bunlan fotoraf sergisi olarak sunmak baka, balklar altnda sunmak baka. Eski ustalardan diye bir balk atmtk bir ara. imdi gene attk. Eski ustalardan Sami Gner. Bal byle koyunca izleyici ona gre geliyor. Sinema gnlerinde Irak filminin ii var m? Yok. Ama Irak filmleri diye zel bir blm aarsak ilgin olur. Ama insan ona sinema filmi izleyeceim diye deil de Irak filmi izleyeceim diye gider. Bu ayrm yapmak lazm. Fotoraf gnlerinde stanbul Tp Fakltesi fotoraf kolunun almalarn ben grmek isterim. Ama onu belki de fotoraf gzyle deil de alma gzyle grmek isterim. Trkiye'de fotoraf almalarnn, fotoraf rnlerinin en gzel yeri fotoraf gnleridir, enliklerdir. Bunun da tekniini zmek lazm. Bir balk altnda olur mesela. rnein yeni balayanlar dersin... FOSEM: Fotoraf gnlerinde imdiye kadar daha ok ustalarn fotoraflar yer ald. Neden? AKBA: Bu bence yanl. Ustalar diye bir blm aarsn ama srf en iyilerini gstereceiz diye yola knca sorunlar balar bence.

34

ZREK: Aslnda senin dediim anlamda balklar doru. Burda gsteriler ve sergiler diye ayrlyor. Ama ustalar, yeni yetienler gibi bir snflama yaplrsa, belki insanlar kafalarndaki yere oturtabilirler fotoraf. AKBA: Yeni balayanlar demesi sevimsiz gelebilir. Gen kuak falan demeli. Turizm fotorafs, tantm fotorafs nasl deniyorsa veya jurnalist fotoraf deniyorsa bu da yle. ZREK: Ara Gler'in sergisi bana gre iyi sergilerden biriydi. Derleme sergi. Henri Cartier, Bresson'un fotoraflar vard. Ben daha iyi fotoraflar bekliyordum. Kataloglarda grdm kadaryla daha iyi fotoraflar vard. AKBA: Bir de bizim kendi fotoraf anlaymz var. Kendi fotoraf anlaymz acaba doru mu? Ya da bizim fotorafmz, fotorafa bak amz, anlaymz dnya fotorafnn neresinde. FSAK'ta yeni bir arkada bana fotorafn uzatrken "una bakp eletirir misin? Geri kolu kesilmi ama..." diyor. imdi bu kii fotorafn kt olduunu kabul etmi. Kolu kesik fotorafn kt olduunu, FSAK'taki ksr dngden anlyor. Kolu kesik, bilmem nesi kesik fotoraf batan bitmi sanlyor. Belki de yle deil. Bizim fotoraf dnyamz FSAK -FIAP yarmalar ve eski ustalarn rnekleri. O zaman yetersiz. Yetersiz demek bile nemli bir admdr. Bu ikinci adm getirir. Onun iin yabanc sergilerin Trkiye'ye gelmesi, tartma amas ok nemli. Ama te yandan Salgado'nun f o t o ra f l a r bizim holandmz, yaptmz trde fotoraflar. Onun fotoraflarndan etkilenmemek olanaksz. Fotoraf

gnlerinde ok stn nitelikli fotoraflar da vard, problemli fotoraflar da vard. Ama alakgnlllkle bakmak gerek. Bunlar amatr kadrolarla, belirli bir finansmanla kotarlyor. Ben de iki- kez fotoraf gnlerinin dzenleyicisi olarak organize kurulu ierisindeydim. Zor bir i. Ne bulunursa, hangi ilikilerle ne salanrsa oradan getirtiliyor. Mesela ok ey var da illa unu seelim denildiini zannetmiyorum. Belki deniyordur ama bylesi bir nyargdan kurtarmak gerekir sorunu. . FOSEM: Fotoraf gnlerinin daha ok fotoraf ekenlere ynelik olduunu syleyebilir miyiz? AKBA: Tamam deilse de ou yle. ZREK: Sevenler, ilgi duyanlar da var. Salt ekenler deil. FOSEM: Peki size gre olmas ge reken bu mu? AKBA: Elbette deil. Ama bu birden bire olmaz ki. Geen seneye gre, bu sene bir art var. imdi FSAK kalkp da fotoraf olmas gereken yere gtremez. Gc yetmez buna. Ya devlet olacak ya da biri kalkp bu ii finanse edecek. Yoksa olmaz. Yalnz Fransz Kltr Merkezi salonunu veriyor. En fazla bir salonluk kii gelebiliyor. Hem zaten herkes Fransz Kltr Merkezi'ne giremiyor. Korkuyor, cesaret edemiyor, ekiniyor. rnein bir semt pazarnda sergi aarsan ki FOSEM'in yazsnda da belirtilmi, fotoraf olmas gereken izleyicisine, halka bu ekilde ulamasnn yolunu aabilsin. ZREK: Fotoraf galerinden karmal.

35 TAVIR

AKBA: Arles diye tarihi bir yer var. Gitmedim. Bir ay boyunca fotoraf sergisi alyor tarihi surlarn iersinde, dia gsterisi yaplyor. Bir ay boyunca tm kentte fotoraf enlii. Festival byle olmal. imdi Trkiye gibi bir yerde bye bir eyin olmas mmkn m? FOSEM: Peki olmamasnn nedeni ne? AKBA: Bata devletin bak. FOSEM: FSAK etkinliklerini devlete bal olarak, izin alarak yapmyor. Mutlaka resmi anlamda prosedrleri, engelleri vardr. Ama bunun dnda etkinliklerini kendi insiyatifinde de gerekletirebiliyor. Fotoraf gnleri de bu erevede yaplmyor mu? Yoksa fotoraf gnlerini biri ya da bir kurum mu finanse ediyor? Dolaysyla fotoraf gnlerini, kurallarn, erevesini bu kii ya da kurumlar m iziyor? AKBA: FSAK'n gc bunu kotarabiliyor. FOSEM: FSAK'n fotoraf sanatn sokaklara tamak, halka ulatrmak, gibi bir niyeti var da ekonomik sorunlar m bunu engelliyor? Yoksa demin sylediimiz gibi fotorafn ulap ulamamasn baz irketler mi belirtiyor? AKBA: yle bir ey zannetmiyorum. Tabii ki FSAK'llar fotorafn daha ok izleyiciye gitmesini ister. Yani snrl, elit bir toplulua gstereyim anlaynn olduunu sanmyorum. Kim istemez fotoraflarnn daha ok insana ulamasn? FOSEM: Bizce o tartlr. Gidip Sami Gner'e "hocam senin

fotoraflarnla Armutlu gecekondu blgesinde sergi aalm" desek acaba ne yant verir? ZREK: Tabii ona hayr derler. FOSEM: Bunu tartmak lazm. AKBA: Ama siz imdi yle bir noktaya geldiniz ki Taksim nerde Kk Armutlu nerde. ZREK: Fotoraf etkinliklerini bir yerlere gtrmeden nce onun niteliini gzden geirmek lazm. Fotoraf gnlerinin etkinlikleri ierisinde gecekondu blgesine verilecek bir mesaj var m? ncelikle bu nemli. FSAK fotoraf gnlerinde sadece fotoraf sevdirme mesaj var. Ama bu olduu srece sokaklara yaymann bir anlam yok. Galerilerde kalsn o zaman. FOSEM: FSAK fotoraf gnlerine nasl bakyor? Ya da hangi fotoraflar kime ynelik sergiliyor? AKBA: te bunu tartmaya gc yetmez FSAK'n. FSAK ylda on tane fotoraf sergisi ap, on tane de dia gsterisi yapsa, kotarsa "baardm" diyor. FSAK'n amas gereken ok zorluklar var. FOSEM: Sizce yeni fotoraflarn sergilerinin almamas, srekli ustalarn sergilerinin n plana karlmas, yeni insanlarn niteliinin ortaya kmasna bir engel deil mi? ZREK: imdi somut olan nokta, fotoraf gnlerinin asl amacnn fotorafn yaygnlatrlmas, sevdirilmesi. Ama bu olduu zaman fazla bir ey yapamazsn. Fotorafn tekniine taklp kalabiliyorsun. O fotoraf gnlerinin amac bizim istediimiz biimde deitii takdirde ancak sokaklarda sergi aabiliriz. Belki de tam

TAVIR

36

pabilmenin yollarn bulmak gerekiyor yleyse. AKBA: Sergi aarken ne kadar ayrntlar var bilirsiniz. Fotoraflarn yanyana getirilmesi, camlarn temizlenmesi, silinmesi, bir yere gtrlmesi, mekna gre asl duruma getirilmesi, oradan tanmas, gvenceye alnmas, ortalkta srekli birinin bulunmas yani bir sr ayrntlar giriyor. Sergi says arttka bu ayrntlar da artyor. Eldeki olanaklar, teknik olanaklar yetmiyor. Durum byle olunca kstl olanaklarla ne yaplmas gerekir. Bunu dnmek gerekiyor. Burada insanlarn beklentilerini, eldeki olanaklar brakp kendi dncelerini ortaya karmyorsun. Bana gre ustasz olmaz bu i. Mutlaka eski ustalar olacak. Yine de bu ii dar tutmamak lazm. Yk getirmeyecek sergileri, gsterileri, fotoraf etkinliklerini gndemin ierisine almak gerekir. rnein Kadky'deki bir fotoraf sergisinin karacan katalogda yer almas FSAK'n buna kapal olmas olumsuz. Bu kapall ortaya kan sonulara dayanarak sylyorum. FOSEM: Espiriyle kark "adam galeri istiyor, para istiyor, yer istiyor. Biz hamalln yapyoruz, o yzden snrlyoruz" denildi. Fotorafn bu ekilde snrlandrlmasna ne diyorsunuz? AKBA: Onlarn beklentileri kendi lerine gre kaliteli sergiler, gsteriler yapp, FSAK unlar gerekletirdi de dirtmek olabilir. FOSEM: "Adam brore kmak iin bize geliyor" dediler. ZREK: Be yz kiinin yleleri de kabilir. iinde

FOSEM: szkonusu.

Ama

bir

genelleme

ZREK: Onu genellememek lazm. A KBA : Buradan da unu kazanyorsun. Ara Gler'in sergisi otursa TRT ve basn ilgi duyuyor. Basn Ara Gler'in sergisinden sz ama gereini duyuyor. Sz aarken de fotoraf gnlerinden bahsediyor. Bylece ismi hi duyulmam arkadalarn da sergisinden sz ediyor. imdi bylesi bir avantajlar da var. Ama sen sergi a, gsteri yap adamn umrunda deil. O sansasyonun peinde. Biraz tannr olann peinde. Ama hereye karn fotoraf gnleri Trkiye'nin derli toplu en byk fotoraf etkinlii. Ayrca bu amatr abaya katkda bulunanlar kutlamak gerek. Sonu olarak fotoraf, fotoraf sanatn kitleleri yreinden yakalayan bir araca dntrmek en temel uralarmzdan biri olmal. lkemizde fotoraf sanatlar bu gce sahip olmaldr. Yeter ki bu gc hi te reddtsz bir duyarllkla kitlelerin etine, kemiine ileyecek bir uslupda kullanabilelim. Fotorafn kapal salonlarda elitist bir mantkla sergilenmedii bir hafta sonu masturbasyonu olmaktan karld, sokaklarda, varolara tand, yaygnlatrld, kitlelerde belli bir beeni dzeyi (bilinci) yaratt ve asl nemlisi, onlarn sorunlaryla dorudan kaynaan kimi zaman onlar yakasndan yakalayp silkeleyen, kendine getiren, sorgulayan, bir araca dntrld fotoraf gnlerinin zlem ve abasyla syleimizi burada noktalyoruz.

TAVIR

37

EYLL ANALARI
OHS OYUNCULARI ORTAKY HALK SAHNES YAZAN: Devrimci Tutsaklar -OHS MZK Grup Yorum DA: FOSEM DEKOR VE KOSTM: OHS IIK: OHS Bir oyun yazld. En ar basklarla bile susturalamayan. nsanlk onurunu, siyasi kimliini savunanlar yazd, bu tarihi. Zincirlerin karasna, yllarca sren gr yasa, mektup yasa, avukat yasa, basn-yayn yasa, en sradan insani hak yasana ramen mavi kefenleri giymeyen, direni hattnn karanfilleri yaayarak kurguladlar bu oyunu. Bu oyunu direnen oullarnn sesine nefes olan analar babalar yazd. Bu oyunu talarla sopalarla evlerini koruyanlar, gzaltnda, ikencelerde katledilenler yazd. Bu oyunu replii gelecek gzel gnlerin harcna karanlar, hayat denen o karmak sahnede emekilerin zorlu tiradn seslendirenler yazd. Evet oyunumuzun ismi Eyll Ana-lar. 19 Mays 1984. Bir avu ana zerinde "Yeni lmler stemiyoruz'' yazan elenkleri Taksim Meydan'na brakarak hi bir gcn engelleye meyecei direni tohumlarn att. Eyll zindanlarnda boy veren direni dalgas darda analarn babalarn haykrlaryla beslendi, glendi. Artk tek bir ses, tek bir yrek haline gelen analar babalar TAYAD' kurdu. "Kurakt toprak gkyz karanlk Bizler suskun birer ana babaydk Eyll zindanlarndaki aryla Yktk korku kalelerini yktk" O analar ki "dayan olum, dayanalm birlikte. Yaayalm ve grelim birlikte" diyen. ANA: "Olum mektubunda beni srekli teskin etmeye alyorsun. Anacm merak etme bunlar kimseyi idam etmez diyorsun. dam etseler bile alarm, yanarm ama nlerinde eilmem. Sen merak etme olum. Yzn kara karmam. Ama o senin dlediin, dlediimiz gzel gnlere kavuacaz. Sana diyeceim tek ey var. Dayan oul birlikte dayanalm. Seni seven annen." Yemediler, imediler, paylamak is tediler acy ve direnii, o analar ki yatan oullarnn aclarn yreklerinde duyarak. ANA: "Nasl kak tutar ellerim, ekmek ta olur boazmda. Zehir olur itiim su. Acs yreimi deler. Nasl yer ierim ben oturamam sofraya." "Tarihler yazar bizi Biz tarih yazanlarz"

TAVIR

38

verdiler bedenlerini. ANA: "Olumun bana birey gel sin ite uraya yazyorum; yakarm kendimi" diyor, O analar ki Nikaragual Sandinist ana Idana'nn evrensellemi "bir ana yalnzca ocuunu dnyaya getiren ve ona bakan biri deildir. Bir ana btn ocuklarn, btn insanlarn acsn sanki hepsini de karnnda tamasna yreinde duyan insandr" szlerinin bilincini ve cokusunu tayan. ANA: Bakn beni iyi dinleyin. Ben artk eski Kudret hanm deilim. Ge de olsa bireyler yapmam gerektiini rendim. imdi binlerce olum kzm var benim. Evet Eyll Analar direnen analar anlatyor. Eyll Analar verdii mcadele karsnda aresiz kalan siyasi iktidarn tam da nsan Haklar

Haftas'nda kapatt TAYAD', TAYAD'l analar anlatyor. Eyll Analar Sovyet halklarnn direnli anas Vlassova Ana'y, Filistin'in sesi nat dost Leyla Halit'i, Vietnam'l kardelerimizin, yoldalarmzn nder savas Niguyen Tni Ana'y. Perembe'nin yiit delilerini, duygularmzn ortak sesi Arjantin'li analar anlatyor. Eyll Analar sahneleniyor. nk mcadele eden insanlarn analarn duygular, inanlar tm yreklere aktarlmalyd: ANA: Diyorum ki en iyisi kendimi, kendi yaantm anlataym sizlere. nk ben yaadm, ben grdm. Ve yine umarm ki renmek istediklerinizi benim hikyemde bulursunuz. Evet evet en iyisi sizlere kendi hikyemi anlatmak. Oyunumuz tm analara.

TAVIR

39

MZAH ZERNE
AKF ZKAL

Mizah, insan yaratcl, ve zekasnn gnlk yaam ierisinde vazgeilmez yanslarndan ve ayn zamanda ok daha geni alan ifade eden sanatn dallarndan biridir. Bu zellii ile de elbette sanatn ilev ve zelliklerini iermelidir. Mizah da toplumsal yaamn ve toplumun ileriye ynelik hareketinin seyri iersinde deerlendirmeliyiz. Bu yazmzn amac da konuyu genel hatlaryla ve doru perspektif nda netlie kavuturmaya almaktr. Bilindii gibi mizah, zellikleri itibariyle daha yaygn ve popler olmas, onu daha etkili, ciddiyetle ele alnmas gereken bir alan haline getirmektedir. Bask ve terrn tek egemenlik tarz olduu dikkatrlk dnemlerinde, hele ki halkn tepkilerini rgtl bir biimde dile getirme olanaklarnn ortadan kaldrld koullarda, mizah insanlarn eletirme yntemlerinden biri olarak kendisini gstermektedir. Fkra, yergi ve mecaz bii minde dile gelen anlatmlar vb. Bu tr dnemlerde insanlarn tepkilerini ortaya karan birer ara olurlar. Bu anlamda diktatrler mizaha dman olmulardr. Mizah, toplumumuzda geleneksel ve tarihsel temelleri bulunan bir sanat daldr. Bu yanyla gnmzde de yaygn ve etkindir. Son yllarda mizah deyince aklmza karikatrn geldiini

sylersek herhalde abartm olmayz. Gerekten de gnmzde mizahla, karikatr, (mizahn alan kukusuz ok daha geni olmakla birlikte) neredeyse e deer anlam kazanm durumdadr. Bugn yaynclkta (gazeteler, haber dergileri vd. ) karikatrn artk vazgeilmez bir yeri ve arl olmas, bir ok mizah dergisinin arka arkaya yaynlanmas vb. bu durumun gstergesi olarak grlmelidir. Ancak mizah dergilerine yle bir gz atldnda, hemen tmnn de ayn dzeyi yanstt, baz farkllklar saymazsak genellikle kendini tekrarlad grlecektir. Mizah dergileri kuku yok ki genel anlamda "muhalefet" tarafnda bulunmaktadr. Ancak bu dzeyin yeterli olduu ve toplumsal muhalefeti baz alacak olursak en azndan bu olguya paralel bir nitelie sahip olduu sylenebilir mi? Burada amacmz tek tek mizah dergilerini irdelemek ve eletirmek deil. Bu baka bir yaznn konusu olabilir, tabii. Konuya genel bir adan baktmzda karmza kan gerek; mevcut dzeyin ancak reformist bir anlaya denk dtdr. Hayat pahall, zamlar, yoksulluk derinleen ok boyutlu kriz, (vb) sadece mevcut siyasi iktidardan m kaynaklanmak tadr, yoksa sorunun kayna toplum sal dzenin kendisinde midir? renci genlie ynelik saldr ve uygulama lar, YK olmasa ortadan kalkacak mdr, yoksa ......sorun daha temelde mi

TAVIR

40 40

yatmaktadr? kence, insan haklarnn en temel olanlarnn bile hie saylmas gerei sadece mevcut iktidarn m uygulamasdr, yoksa sorun smrc dzenin aczinin kanlmaz aresizliinden mi kaynaklanmaktadr? Bu ve benzer sorulara verilecek yantlar sahip olunan mant ortaya karmaya yetecektir. Ve bugn varolan dzey, ne yazk ki, sadece eleti ri dzeyindedir ve mevcut sorunlarn, arpklklarn, elikilerin kaynaklarna ve bunun yansra zm noktalarna iaret etmekten uzaktr. Oysa sorun reformcu bir mantkla eletiri deil, smrc toplumun i yzn ortaya seren ve toplumsal mcadelenin hakl ve meru zeminini savunan bir

anlayla hareket edebilmektir.

Sosyalistler, savasz, smrsz bir dnyann kavgacs olmak sfatyla yarn bugnden kurmak durumundadr. Bu, mevcut dzene her alanda alternatif oluturabilmek, en azndan bunun temellerini bugnden atmak demektir. Genel anlamda sanat, konumuz asndan da mizah, bu temel perspektifin nda ele alnp genel mcadelenin ok ynll ierisindeki yerine oturtulabilinmelidir. Mizah, herkesin u veya bu ekilde katlm gsterebilecei bir zellik tamasnda dolay, eer ciddiyetle ele alnrsa etkin bir ara durumuna gelmemesi iin hi bir neden olamaz. Bu alanda varolan boluk da sorunu bu biimde ele almay daha da gerekli klyor.

TAVIR

41

ATEN OYKUSU
DST DYARBAKIR SANAT TYATROSU Yazan,Yneten :Cuma BOYNUKARA Mzik :Geleneksel,smetASLAN Dekorve Kostm : DST Ik :BayramCAN Yl 1987. Diyarbakr'da yerleik bir tiyatro kuruluyor. Ama turneye gelecek tiyatrolar beklemek yerine, yerinde tiyatro yapmak ve "tarihsel geree kltrel katkda bulunmak." Zorluklar m...? Olmaz m? Salonsuzluk, ekonomik kmazlar vs. nedenlere politik basklar eklenir. Buna ramen DST'i n 1987'den bu yana Orhan KEMAL'den Ferhan ENSOY'a, mer POLAT'tan Tuncer CCENOGLU'na uzanan bir repertuar var: Beki Murtaza'dan ahlar'da Vururlar'a, Aladal Mho'ya uzanan bir repertuar. Bugnlerde ise DST CUMA BOYNUKARA'nn yazp ynettii "ATEN YKS" adl oyunun son hazrlklarn yapyor. Hem de tiyatronun krka yakn "gen kadro" adn verdikleri meslekten yetimeyen amatrlerle. Gen kadronun zellii, hemen hemen hepsinin kendi yaamlarn oynuyor olmalar. Soru larmz yantlayan da yine onlar. "ATEN YKS" nasl bir oyun diye soruyoruz? "Tarihsel geree bir btn olarak bakyoruz. Bir yandan DAHAK mitolojisi, te yandan mezhep atmasyla yorulan tarihe bugnle ilikili alegorik bir bak var oyunda. Bu alegori (Benzetme, iliki kurma) dediimiz gibi gnmze tekabl ediyor. Yani bugn TAVIR gerekleenin dnden byk bir fark bulunmuyor. Oyundan rnek vermek gerekirse, imparator Dahak' oynayan oyuncunun, oyunda geen sonraki tarihsel dnemler iinde Kasr- irin antlamasna imza atan, bunu Lozan'da yineleyen, ayrca Cafercik ve byk kara adam oynamas tarihteki zorun gnmze kadar giderek bydn yalnzca yntemlerinin deitiini anlatyor. Veya, yine ayn ekilde ay canlandran oyuncunun kahini oynad ve eytanca dnceleri Dahakla tledii ve yakn tarihteki eyh Idris -i Bitlisinin yapt mezhep anlamazlyla rtt. Zorun biim deitirdiini iaret etmeye alyor. Bu balamda aslnda Dahak mitolojisi bizim iin bir vesile oluturarak, bununla birlikte mezhep atmasnn da bir yapay durum olarak yaratldnn ve bunun da hem tarihte hem de oyunda sorunun bir "gerek" nedeni olamayacann yine bir geici bir sorun olarak hayatta olduunu anlatmaya alyoruz. Oyun ulusal bir tiyatro olarak nitelenmemen, kald ki ulusal bamszlk olmadan ulusal tiyatro mmkn deildir. Ancak yaptmz gelien ulusal muhalefete bir katk olarak nitelendirilebilir."

42

"Daha nce sylediimiz gibi oyunumuz tarihsel geree btnlklebakarak, kltrel-sanatsal bir katk ama cn tayor. Bu kadar da deil, bunu giderek evrensele mal etmek ve teatral geliimi de unutmamak." oluyor. . "Atein yks"nn ilgin bir yan var. O'da Diyarbakr yerine ilk nce stanbul'da oynanacak olmas. Nede nini "Gen kadro"dan reniyoruz: "Bunun belli bal bir ka tane ne deni var. Biliyorsunuz yremize zg baz yasalar var. Olaanst Hal Blge Yasas, Trkiye Cumhuriyeti Anayasas ve Diyarbakrl olmann zel yasalar!..." Hemen Aladal Mho oyununun turnelerini hatrlatyoruz: "Bu zel yasalarn ileyii oyunun turnelerinde kendini gsterdi. Sakncal grldk. Siirt turnesinde 300 kiilik salonda 83 biletli izleyici, geri kalan grevli memurlard. Elaz, Siverek, Gaziantep, Ergani ve Diyarbakr'da da ayn eyler oldu. Bunun yannda izin alamayp oynayamadmz yerler de var. Byle olunca da bu yasalarn bize zel ve yine bize nyargsz olmadn syleyebilir misiniz? te bu nedenlerden dolay oyunun bu yrede oynanmasnn ne denli zor olduu anlalabilir. Bununla birlikte yrede yaratlmaya allan sanatn gdml ve resmi ideolojiye dayandrlmak istenmesi bizi bu tr bir alternatife yneltiyor. Ayrca stanbul'da oynanmasnn bir esprisi de bizzat bu yasalar karanlarn blgesine, o yrenin insanna tamak bir tr espiridir." "DlST"in gelecekte neler yapacan, yeni oyunlarnn olup olmadn reniyoruz:

"Srada Hamidiye Alaylar ile benze mesinden tr koruculuk olayn ele alan "MUHTARO LO MUHTARO" adl bir oyun var. hbarcln kurum latrld bugnlerde, bu kurumun iflasnn zorunluluunu sergileyen bir oyun. Gryorsunuz ki bir yanda yerelle (koruculuk olay) urarken, bunun evrensel (ihbarcln kurum lamas ve iflas) mal edebiliyoruz. Bu arada unu da syleyelim Muhtaro ile yine turne enliini yaayacaz." Bugnlerde aniden ortaya kan KRTE serbestisi (!) ve Krte oyun oynama konusunda dncelerini soruyoruz. "fade ettiiniz ekilde Krte serbestisi (!) aniden ortaya kan bir olay deil. Aksine bu konuya 6 yl nce tahlil getirilmi olup beklenen bir olayd. Krte oyun oynanmas bize gre yerinde bir olay deil. Tersine yanllklar ierir. nk Krte oyun oynamann dile yapaca (daha dorusu yapamyaca) katks dndryor. Katkdan ok zarar olaca kuku gtrmez bir gerek. Za ten asimile olmu bir dilin eylemi ancak 6-7 kuan zgr bir dil eitimiyle mmkndr. "DlST"i ve oyuncularn 40 kiinin prova yapt (!) o kk odada prova larna dnm bir durumda brakyoruz. Sesler nc kattan sokaa tayor. "Her eye ramen devam dercesine". DlST'in 10-24 Mart 1991 tarihleri arasnda Ortaky Kltr Merkezi'nde oynayaca "Atein yks" adl oyun valilike yasakland. OKM'd e kltr ve sanata ilikin hibir etkinlie izin vermeme tavr, bu yasaklamayla devam ediyor.

TAVIR

43

TAVIR

44

TAYAD TRKS
Sz-Mzik: Grup Yorum

Kurakt toprak gkyz karanlk Bizler suskun birer ana babaydk Eyll zindanlarndaki aryla Uyandk korkulu dten uyandk Tutsaklk zinciri krlncaya dek Omuz omuzayz yrek yree Onurumuz karanfillerimizle Yryoruz meydanlar inleterek.

Direni boy attka zindanlarda Dayandk zulm kapsna dayandk Ses verdik evlatlarn haykrna Yktk korku kalelerini yktk

TAVIR

45

OYUN METN

SAHNE: I MADENC
OHS OYUNCULARI

(Balarnda baret, ayaklarnda izme, omuzlarnda kazma olan iiler sahnenin sandan ve solundan pepee girerken repliklerini okuyarak, seyircilere kar V eklinde bir fotoraf oluturu rlar.) 1. 2. 3. 4. 5.ii 6. TOPLU Her sabah kra dmeden daha ankaya srtlarna Ve stanbul'da ok uluslu irketlerin atsna Yorgun bedenimizle kp yoksul evimizden Tketip bir gnlk yevmiyelerimizi tarhana orbalarna Kazanmak iin 19 bin liray Girerdik maden ocaklarna Girer gibi lmn koynuna

(iiler hep birlikte kazma sallamaya balarlar. 1. ii hem alr, hem de anlatmn srdrr.) 1 . Biriktirip fkemizi gn be gn ekmeimizden daha fazla alanlara Bileyip hncmz umutlara duvar rp, grizuda makinalar kurtaranlara 2. 3.4. 5.6.1 . (Kazmasn brakp ne derler) Grev dedik bin az --- (Kazmalarn brakp ne ilerlerler) Grev dedik on bin az (Kazmalarn brakp ne ilerlerler) Grev dedik 48 bin az

(Sahneye kadnlar girer) KADINLAR Grev dedik 4 arp 48 bin az, bir o kadar da bo mide

TAVIR

46

TOPLU 1 .

GREV DEDK!... Mi lyonlar kulak verdi sesimize. ankaya sar kesildi Uzaktan iitemiyorlarsa, varp yanlarnda isteyelim haklarmz dedik "lmek var dnmek yok canlarm" dedi bakan "Gemileri yaktk dn yok"

(Yolculuk iin battaniye ve azklar hazrlanr)

2.

Hr dnyann sahipleri silah tekelleri. CIA ve Pent agon nsan haklar, bar, zgrlk maskesi altnda Hazrlanrken Ortadou halklarn katletmeye

TOPLU

"Sava deil, ekmek istiyoruz" dedik.

(Oyuncular sahnede sra halinde yrmeye balarlar. 1. Kadn szn bitirmeye baladnda oyuncular yavaa yere oturmaya balarlar.) 1 .KADIN Yamur, amur, gece gndz, kar, kra demeden Yrdk oluk ocuk, kadn, erkek, yal, gen Sarp yreimize destek verenlerin scan Souu ate, ylgnl inan eyledik (Yere oturanlar bir ekmei aralarnda paylarlar. Bu esnada, sahne kenarnda ayakta duran 3. ii anlatmn srdrr) 3. Mengen yeilin harmanland irin bir kasabadr Konaklaynca yorgun bedenlerimizle Mengen'de Dayanmann gzelliini yaadk, bizcileyin yoksul evler-. de. (Kalkarlar, sahnenin nne doru iterlerken kolkola girmeye balarlar) 2.KADIN "Yolcu yolunda gerek" deyip yrynce E-5'e Grdk egemenin yzn jandarmas ve polisiyle (Bir direni yaanr. Kenetlenmi oyuncular sanki nlerinde bir barikat varm gibi duraksarlar. Yava yava direni gever, kollar aa sarkar, balar ne der. 4. ii anlatmn srdrrken, kazmalar yerde srklenerek tanr. Konumann sonlarna doru kazmalar omuza alnr, bir fke belirtisi olarak kendinden emin

TAVIR

47

bir ekilde yrnmeye balanr.) 4. Meer biz gemileri karada yakmz Meer biz lmz geri dnmek gerekirmi Tayarak iki ehidimize verdiimiz sz yerine getirememenin utancn Dndk geri, geldiimiz yollar bir kez daha admlayarak Her admda bir fke, her admda yenilginin rettikleri (Kadnlar sahneder ayrlr. iler yrmeyi srdrrler) 5. Ayaklarmzdaki amur kurumadan daha rendik ki grevler ertelenmi, umutlarmz ertelenmi Bizi hi mi hi ilgilendirmeyen sava yznden Girdik madene suskunluumuzda fke bileyerek (tekrar almaya balarlar) Duyduk ki emeimizin karln vermeyenler Ortadou'daki emekileri ldrmenin hesabn yaparlar Duyduk ki bu kazma bu krek ile siper kazalm isterler Hr dnyann sahipleri iin (6 iinin konumaya balamasyla birlikte, kazmalar skca kavranr, sahnenin nne doru ilerlenir) 6. Bu kazma bu krek ileyecek

Karn tokluuna bizi altranlarn Srtmza kiralk katil elbisesi bienlerin TOPLU Mezarn daha derin kazmak iin ---IIK SAHNE : II GECEKONDU (Gecekondu yaayanlarnn kyafetleri iindeki oyuncular (3 kadn, 3 erkek)

TAVIR

48

sahnenin sandan ve solundan bir kadn, bir erkek olmak zere ikier, ikier girerken repliklerini okurlar. Madenci sahnesinde olduu gibi V eklinde bir fotoraf olutururlar) 1 .ADAM Her sabah kra dmeden daha ankaya srtlarna 1 .KADIN Ve stanbul'da ok uluslu irketlerin atsna 2.ADAM Yoksul bedenimizle kp yoksul gecekondumuzdan 2.KADIN Otobse bilet, vapura jeton, ackana simit satmaya giderdik 3 .ADAM Kzlarmz, oullarmz tketirken makine banda genliklerini 3.KADIN Boynumuz bkkt, yreimiz ezik 1 .ADAM Bir sabah kra dmeden daha ankaya srtlarna Ve stanbul'da ok uluslu irketlerin atsna TOPLU Kuatld mahallemiz polis ve jandarmalarca (Daardan polis ve jandarmalar girer. Anlatclar joplamaya, gecekondudekorlarn datmaya balarlar. Barmalar, lklar ve silah sesleri duyulur. Bu blmde flar kullanlmas anlatm glendirecektir. Saldr sonras polis ve jandarmalar dar karlar. Ykntlarn arasndaki gecekondu insanlar yaralanmlardr. Balarndan geen olay, yeniden yayormucasna anlatrlar) 1 .ADAM Evden ktnda hava henz aydnlanmamt. Otuz adm ya gittim ya gitmedim, karanln iinden baz glgeler belirdi. "Dur polis" sesini duyunca irkildim. Uykunun mahmurluunu henz zerimden atamadmdan ne yapacam ardm. O aknlkla kamaya baladm. Arkamdan drt el silah sesi geldi. Kendimi allarn arasna attm. 1.KADIN Beyim gece vardiyasnda olduundan evde yoktu. Hava ayazd. Bebeler mesin diye sobay tututuraym dedim. Odun almak iin dar ktmda polisleri grdm. Korkudan lk atmaya baladm. Polisin biri "kes sesini kadn, milleti uyandracaksn" diye bard. Susmadm. 5 -6 tane tencere kafal polis beni joplamaya balad. Susturmayacaklarn anlaynca amurun iine yatrp, earpla boazm sktlar. 2.KADIN Byk bir grltyle uyandk. Polisler dolutu ieri. Kapy krmlard. Apar, topar frladm yataktan. Bir tanesi silahn bama dayayp "Burda anaristler, terristler varm, bize

TAVIR

49

gster" dedi. Olumu gsterdim. "te" dedim. (Kucandaki bebei gsterir) "Geen sefer babasn katlettiniz, imdi olumu, yetitiriyorum" (2. Adam, anlatma baladnda yaral insanlar ar ar ayaa kalkp, kolkola girerler) 2 .ADAM Hr dnyann sahipleri, silah tekelleri, CIA ve Pentagon nsan haklar, bar, zgrlk maskesi altnda Hazrlanrken Ortadou halklarn katletmeye 3 .KADIN oluk, ocuk, kadn, erkek, yal, gen demeden Jopladlar, kollarmz bacaklarmz krlncaya dek te kaka doldurdular polis arabalarna 2. K A DIN 1 .ADAM TOPLU Savaacaksnz diyorlar imdi de Savaacaksnz, Ortadou petrollerini kurtarmak iin Evet savaacaz Savaacaz, bizi kan uykularda basp, canmz karncaya dek dvenlere kar Savaacaz, villalarda yaayp kondular bize ok grenlere kar IIK SAHNE K............ (Sahnenin ayr yerlerinde kaval alan, uyuyan, tarlada alan insanlar vardr. 2. ADAM anlatmn bitirdiinde sahneye askerler girer. Snglerle uyuyan, kaval alan, alrnanlara saldrrlar. Saldr sahnesinde flar kullanlmas anlatm glendirecektir. 2. ADAM szn bitirene kadar saldr srer.) 1.ADAM Sarptr, kayalktr bu diyarlar Yol gemez, kervan gemez Yl boyu altmz karn doyurmaya yetmez

TAVIR

50

2.ADAM

Tarlada topra ekerken Mezrada hayvanlar otlatrken Kerpi evlerimizde uyurken geldiler

Geldiler ve ldrdler (Askerler kmtr, ller ayaa kalkp, sahneye yeni giren oyuncularla birlikte sahnenin nne ile rler.) Dnlerimizi bastlar, Halaylarmza, trklerimize kurun sktlar Sevgilerimizi sunarken bile yarimize, utanrdk plaklmzdan rlplak soydular ky meydanlarnda Dvdler yerde srdler, dk yedirdiler Su sayarak anadilimizi konumay Mapuslara koydular. Kr iekleri evladlarmz ehit dnce dalarda 3.ADAM Terrist dediler, televizyonda gsterdiler Yine de sndremediler barmzdaki zgrlk ateini Baktlar gn getike artyor savaanlarn says Yeni bir yol aradlar Hr dnyann sahipleri; silah tekelleri, CIA ve 2.KADIN Pentagon nsan haklar, bar, zgrlk maskesi altnda Hazrlanrken Ortadou halklarn katletmeye Buldu faizm, daha azgnca saldrmann yolunu. TOPLU 1.ADAM 3.KADIN 2.ADAM "Savaa girmeyeceiz" dediler. Hergn artan sayda askerleriyle geldiler. Tanktan, tfekleri, uaklaryla geldiler Bir doktor uramazken ehrimize

1.KADIN

TAVIR

51

3.KADIN 2.ADAM 1.KADIN 3.ADAM 2.KADIN 1.ADAM TOPLU

Tanklar, tfekleri, uaklaryla geldiler Bir doktor uramazken ehrimize Binlerce doktoru, hemiresi, hastabakcsyla geldiler Siper kazdlar, silahlarn yaladlar Seyyar hastaneler kurdular sleri savaa hazr hale getirdiler . Yine de savaa girmeyeceiz dediler

(At balar. Sahnedeki oyuncularn bazlar vedalatktan sonra, yolculuk iin hazrladklar yklerini srtlarna alr. Sahnenin dier blmne doru, bir g izlenimi verecek ekilde yrrler. Uygun bir yere geldiklerinde yklerini brakp konaklarlar. Geriden kalanlar evlerinin pencerelerini, kaplarn naylonla kaplar gibi, duvarlar boyar gibi yaparlar.) 2.ADAM (G edenlerden biri) Kimya yaman bombadr. Halepede kardelerimizi bcekler gibi ldrdler. Yurdumuzdan, topramzdan kopmak kolay deil. Bundan baka aremiz kalmad. ki ate arasndayz. Topramz satp, karmzn bileklerindekini bozdurduk. Paramz yettiince uzaklatk askerin zulmnden, kimyann zehrinden. imdi bir odada 1 2 kii yayoruz. yok. Para yok. Halimiz, perian. 3.KADIN (G edenlerden biri) Kyde braktmz evlerimiz soyul mu. apulcular hereyi gtrm. Askerler tarlalarmz talan etmi. Elimiz, kolumuz baldr. 3.A DAM (Kalanlardan biri) G edecek paramz yok. Gaz maske miz, snamz yok. Naylon gerdik kapya, pencereye. Sirkeyle, amar suyuyla ykadk duvarlar. Bir de tavuk baladk pencerenin nne. Gazeteler yazd bizi; zekice bulu dediler aresizliimize. 1.KADIN (Kalanlardan biri) Maaralara gizleniriz, ekiyasnz derler. Snak kazarz, yataklk ediyorsunuz derler. Bomba der tepemize yanllk derler. (G edenler ve kalanlar ayaa kalkp sahnenin nne ilerlerler.)

TAVIR

52

HABERLER- YORUMLAR

HASAN HSEYN ANILDI

1927 ylnda "kelepemin karasnda bir ak gvercin" gibi "acy bal eyleyerek" bir iir yangn gelir dnyaya. "Grn'de dodum mutlu gnlerin dnda ekmek kavgasnn iinde dodum" "Tutsak sabahlar yaar" ozan. "masmavi zlemlere kanar"(1) "Ben bir yoksul ii olu adm Hasan Hseyin bozkrda bir karnca crcr eden ekirge ta banda sere ad Hasan Hseyin ok bulurdu anacan Hasan' Hseyin derdi ster Hasan deyin siz de ster Hseyin dilden dile bir trk" Birgn Varlk zmenek Hasan Hseyin'e sorar: "Gazetecilik mi airlik mi?" Grleyen bir sesle yantlar Hasan Hseyin: "Bunca yllk gazeteciliimi iirin bir dizesine satarm. O dizeyi aryorum beni" (2) Yllarca arar o dizeyi Hasan Hseyin. Belki kendince bulamamtr o dizeyi, ama birbirinden gzel dizelerle karmza kp, "o aranan dizenin" tadn ulatrr her iirinde. Nehirler boyunca git ve gr nehirlerin nasl yol aldklarn! Sen de bir nehirsin ey yolcu! senin de varmak istediin bir yer var. Gerekten varmak istiyorsan oraya, nehirlere iyi bak! Engeller nasl alr, ren nehirlerden! Yar yolda yok olup gitmek deildir ama, nehirler gibi akp, nehirler gibi ulamaktr oraya! Varmaktr oraya, ey yolcu! Derim ki sana: yi oku yolunu, avucunun ii gibi bil! yi belle yolunun engellerini! Dizlerini, cierlerini, yreini sk tut, iyi dengele! Ovada koar gibi vurma kendini dik yokulara! Uuruma atlar gibi bindirme kayalara! "Daha ko, daha ko!" diye alk tutanlara kanp da, kesilip kalma yar yolda! Dipdiri varmalsn oraya! Varp bireyler yapmalsn! Hz kousu deildir bu, ey yolcu, engelli koudur bu! Engelleri aa aa, gcn koruya koruya varmalsn oraya! nk oraya varmaktr amacn, komak deill"(5) Hibir zaman yllarca nce yazd iirleri srkleyip gezmemitir ozan. Hergn yeni bir iirle kmtr sokaa. "iiri ben, oluum sreci iinde severim; yni iiliini severim iirin. Ozanlk bence iirle boumaktr; yllar nce yazlm bir ka para iiri srkleyip gezmek deil ! Ozanl iir severlikl e iyice kartranlar, iirle bouacaklar, her gn yeni bir iirle kacaklar yerde sokaa, eski iirlerinin hafzl ile yetinip avunmay i sayyorlar! u makina, u elektronik anda, bir ozann kendi iirlerini ezberden okumak iin zorlanmas, gmt banda imamlk gibi gelir bana"(3) Anlalmazl byk bir erdem sayanlara ne de gzel yant vermitir ozan. "Yllardr yazar, izer, sylerim: Bilineni bilinmeze, grneni grnmeze, duyulan duyulmaza, ksacas, somutu soyuta itmek deildir iirin ii. Tam tersi: bilinmezi bilinir, grnmezi grnr, duyulmaz duyulur, duyumsanmaz duyumsanr, alglanmaz alglanabilir yapmaktr!.. "(4) Ve 84 ylnn 26 ubat' nda bir "filizkran frtnas"na yenik den ozan. Dilden dile bir trk kalr geride; ad Hasan Hseyin. Hasan Hseyin'in yaynlanm yaptlar:

TAVIR

53

R: Kavel, Temmuz Bildirisi, Kzl rmak, Kz lkuu- iirin Uyan, Alasun Ay afa, O lak, Ac y Bal Eyledik Kelepemin Kafasnda Bir Ak Gvercin, Koero Vatan iiri, Haziranda lmek Zor, Filizk ran Frtnas , Ac lara Tutunmak, Iklarla Oynamayn, Kandan Kna Yak lmaz. YK: hh!, Made n Turkey, Byklar Konu uyor. GEZ: Badat Basra Yollarnda. ALIMA: Kalmas n Ellerim Sizlerden Uzak, Ele tiriye Be Kala OCUK KTAPLARI: E ein Gzyalar, Ac Baba. Ormann c, Ressamn Bldrc nlar 22 ubat tarihinde, Ltfi Krdar Spor Salonu'nda SIDAD (Sivas Dayan ma Dernei) ve TYS (Trkiye Yazarlar Sendi-kas )nn ortakla a dzenledikleri gecede Hasan Hseyin anld.

Gece FOSEM ve SDAD'n birlikte haz rladklar dia gsterisiyle ald. Hasan Hseyin'in ve lkemiz emekilerinin dialarnn yer ald gsteride fon mzik olarak, Grup YORUM'un Hasan Hseyin'in iirlerinden besteledi i yeni paralar kullanld. Grup Merhaba, Nesimi imen, Grup Kz l rmak, Banu ve Yavuz Top'un da katld gecede Hasan Hseyin'i n iirleri okundu, semah gsterileri yapld. Geceyi yaklak 6000 ki i zledi. DPNOT: (1) Kandan K na Yak lmaz Hasan HSEYN Bilim ve Sanat, Aral k 1983 (2) Haziranda lmek Zor - Hasan HSEYN (3) Ac lara Tutunmak - Hasan HSEYN (4) Ac y Bal Eyledik - Hasan HSEYN

ANKARA KONSERM Z YASAKLANDI

lkemizde, insan haklar adna utan verici olaylar ya anyor. TAYAD kapatld. Hak arama mcadelesi bastrmak kazanlan demokratik mevzileri datmak istiyorlar. Devrimciler sokaklarda sorgusuz-sualsiz infaz ediliyor, i kenceler, i kencehanelerde lm gndelik i haline geldi. Bunlar yeni duyduumuz kavramlar deil tabii ki. Sava bahane ederek halka sava aan iktidar n acizli inden baka bir eyi gstermiyor ya ananlar. Ankara da bunlardan nasibini fazlas yla ald, al yor. Ankara'da da mcadelenin geli ti ini grenler, her eye ftursuzca saldr yorlar. Dernekler bas ld, kapatld, kanunsuz gzaltlar, insanlar zerinde kurulmak istenen komplolar, Ankaral lar n ya amnn bir paras haline geldi. Son 1 ay ierisinde, 4' Ankara'da olmak zere 9 ki i Emniyet ve Karakol binalarndan l olarak karld. Bask lar, kltr-sanat alanna yans d. "Kltr ve Sanatta TAVIR" dergisi bas larak iinde Grup Ekin elemanlarnn da bulunduu 20'ye yak n insan gzaltna al nd ve Metin Turan tutukland. Bunun ardndan, Anka-ra'daki baz sanatsal etkinlikler de keyfi olarak yasakland. 2 ve 3 Mart gnleri Ankara'da Glba Sinemas 'nda vermek istedi imiz konserlerin valilik tarafndan yasaklanmas , keyfi bir engellemedir. Grup Yorum o kadar tehlikeli(!) bir grup olarak grlyor ki, hem konserleri engelleniyor, hem de Grup elemanlarnn imzalarna dahi tahamml edilemiyor.

TAVIR

54

Grup Ekin'e destek anlamnda, kon serden bir gn nce yapmak istediimiz imza gn de polisin ASM'ye basks sonucu engellendi. Bugne kadar onlarca konserimiz benzer biimde keyfi uygulamalarla yasakland. Nasl olsa ellerinin altnda sudan bahaneler yaratmaya yarayan yasalar hazr. Bylece kitlelerle olan bamz koparacaklarn sanyorlar. Halkmzn yaad ve yaratt mcadeleyi trklerde cokuyla yaamlarn, gelecek gzel gnler iin haykrlarn, tek yrek halinde kitlelerin halaylarla kenetlendiini grmeye tahamml edemiyorlar. Konser salonlarndan meydanlara taan coku seli sarsyor koltuklarn.

Bu engellemeler srse de (ki kendi yasalarnda haksz bir duruma dtler) halkmzla olan bamz glendireceiz. Halktan yana kltr ve sanat zerindeki tm bask ve yasaklar bkmadan bir kez daha protesto ediyor ruz. YALNIZ TRKLERMZDEN DEL, MZALARIMIZDAN DA KORKUYORLAR... OYSA BZM MZAMIZ GECEKONDU MAHALLELERNDE, FABRKA TEZGAHLARINDA, YERN 400 m. ALTINDA INLAYAN, DALARIN DORUKLARINI SARSAN TRKLERMZDR...

"8 Mart Dnya Kadnlar Gn" nedeniyle bir araya gelen aralarnda FOSEM'in de bulunduu bir grup fotoraf sanats, lkemiz kadnlarnn sorunlarna fotoraflaryla ortak bir yaklam sundular. 3 Mart'ta BESD (Boazii Ekin San at Dernei)'nde, dia gsterileri ve fotoraf sergisiyle balayan sanatlar, programlarna 18 Mart'tan itibaren OKM (Ortaky Kltr Merkezi)'de devam edecekler.

Ortaky Halk Sahnesi Oyuncular "Eyll Analar" adl oyunu ilk kez 3.3.1991 tarihinde mraniye Kltr Merkezi'nde sergilediler. Yazmndan sahnelenmesine kadar kollektif bir . almann rn olan "Eyll Analar", 80 sonras mcadelenin simgesi hali ne gelmi TAYAD'l analar anlatyor.

demelerde kolaylk salayaca dncesiyle posta ek nu maras veriyoruz. POSTA EK NUMARASI: RUH UZUNHASANOLU 663 665

TAVIR

55

ORTAKY KLTR MERKEZ

FOTORAF YARIMASI 1991
KONU: YAAMI SAVUNAN FOTORAF

OKM

SEC KURUL: 1) A RAGLE R 2) FSAK TEMSLCS (BRAHM AKYREK) 3) AFSAD TEMSLCS (KORAY OUZCAN) 4) OKM-FOSEM 1) Yarma herkese aktr. 2) Snrsz yaptla katlnabilir.Kart-bask rnlerde minimum ebad ksa kenar13 cm. olmaldr. Basn iin; kartpostal ebadnda parlak kat baskl rn rnekleri de kabul edilmektedir. 3) Dia rnleri de kabul edilmektedir. 4) rnler ve kimlik zarf postada hasara uramayacak ekilde paketlenecek "OKM" ak adresine yollanacak ve elden teslim edilecektir. 5) Yarmaya: lk 5 rn iin 5000 TL Sonraki snrszsaydaki rnler iin 'er binlikkatlm pay deyerek dahil olunmaktadr. Posta ek No: Ruhi Uzunhasanolu 663665 SON KATILMA TARH DEERLENDRME TARH SONU BLDRM SERGLEME : : : : 15 Nisan 1991 20 Nisan 1991 1 Mays 1991 2-10 Mays 1991

TAVIR

Bask: Eko Matbaas

1991 STANBUL

56

ZGRLK URUNA
zgrlk uruna halkn scak ve gl omzunun omzuna yaslandn hissetmek saanak altnda ark sylemek, zgrlk uruna gmbrdeyen fabrikalarn aydnlanan okullarn pulluk altnda atrdayan topran afakta aan iekler gibi uykularnda glmseyen ocuklar iin sen her eyi vermek zorundasn bil ki zgrln dnda baka k yok zgrln dnda baka yol yok zgrln dnda baka yurt yok bil ki zgrln ezgilerinin sar edici msralar olmayacak, korkuyla yaayacaklar kendi sefil kibirleri iin onu ezelden beri ineyenler. zgrlk uruna a ocuklarn, ykk kondular, yaln ayaklar, kk yanaklar iin verilen bu savata korkusuz yaamalar olanaksz onlarn. nk, bizleriz bu afan sahipleri. zgrlk uruna sen hereyi vermek zorundasn her eyi

kendini
kendi yaamn bile. FAYYAD HAM eviren: Demet Baran Soner Kaynar