MERHABA

Merhaba! Siyasi iktidar, yzn de

itirdi.Sre iinde demokratlaan (!) merkez sa
bir partiyle, muhalefet gcn bile yitirmi merkez sol bir partinin paylat
hkmet, reformlar peinde kouyor. Ekonomiden, insan haklarna, d politikadan sanata de
in bir ok de
iim vaadindeler Yeni smrge bir lkede reform ve uzlama d kurmann nesnelli
i AT hlyalardr ancak. Dleri ne kadar srer bilinmez, ancak yeni yzn de ok abuk eskiyece
i ortada. Bir zincir daha krld 12 Eyll'lerden, Metris'lerden. Diyarbakr'lardan geerek geleneklemi direni hatt. Eskiehir'de insanszlatrma ve teslim alma politikalarn boa kartt. Analar, yine ocuklarnn yan banda en ndeydiler. Hep birlikte direnildi. Kararllk, boyun e
mezlik, zinciri, duvar, yasay krd. Bu duvar daha nce de dikilmiti karmza. Zulalar, duvarlara yaptrlan resimler, haberleme yntemleri ve anmalarla, parmak parmak ilenmiti duvarlar "Duvarlarn Dili" bir srecin direniini ve duvarlarda oluan zel bir dili anlatyor. Tiyatro Ara, tiyatroyu, hayatn iinde olmann, mcadelenin, direniin bir paras olmann arac olarak gryor. Bu yeni grup. sokak tiyatrosunu bir yntem olarak benimseyerek. Eskiehir tabutluklarn protesto ve tutsaklarla dayanma gsterilerinin iinde, oyunlaryla yer ald. Cezaevi nne sokak tiyatrosunu tadlar: "Boyu ki Adm Hcrenin"... Bu iki yazy. Eskiehir direniilerini selamlayarak yaynlyoruz. Grup Yorum, ilkeli, tutarl tavryla, halktan yana sanat anlayyla, kard
alTAVIR u kasetle kurumsallat. kendisini dosta dmana kabul ettirdi. "Bu Ses Hi Susmayacak' adl yazmz devrimci sanatlarn tavrn, yaklamn yaygnlatracak Grup Yorum, yazarmz sinemac Ahmet Yzak ve di
er sanatlarla birlikte, 31 kiilik bir alma grubuyla trklere klipler hazrlyoruz. Bu almann bir yanss: Senaryoyu Yazyoruz. Bir yldr oyunu soka
a tayan Orta-ky Halk Sahnesi. "Devrim in Sokak Tiyatrosu' adl yazyla mcadele eden tiyatroyu yaratrken, deneyimlerini de aktaryor.
renci Genlik, TDEF'in organize etti
i Genlik Kurultaynda "bizim de szmz var!"dedi. Kuatma altnda gerekleen kurultay, dostluk ve dayanma havasn pekitirdi Hibir koukla dinamiz-mini cokusunu yitirmeyen genli
in son kurultayndan edindi
imiz izlenimleri ak-taryoruz ili'li mzik grubu Ortiga ile H. Eren elik'in yapt
ve 1988 ylnda Almanya'da Tohum dergisi'nin yaynlad
syleiyi lkemiz asndan gncelli
ini yitirmedi
i iin yeniden yaynlyoruz. Bu sayyla birlikte. 12 saymz kardk Adnan Ycel. etin Bo
a. Hayat Azm. brahim Karaca Asm Gnen'e yeni halkalar ekleniyor . Eksiklerimizi gideriyor, yenilikler, atlmlar hedefliyoruz. Kollektif u
ra. Kltr ve Sanatta Tavr' biim olarak da yenileyecek Emeki y
nlar, sanatsal faaliyetler iine katmann aralarndan biri olan Tavr iin 5000"ler, yksek bir tiraj saylamaz. Hepimize daha fazla duyarl ve zverili olmak dyor Dostlukla 1

BU SES H SUSMAYACAK
TAVIR Snf mcadelesi geli tike sanat ve devrimci sanat tavryla bu mcadelenin sesi soluu olma yolunda nemli mesafeler kaydeden Grup Yorum'la ilgili e itli speklasyonlar yaylyor. Bu speklasyonlarda en ok "dald", "bitti", 'tkendi" szckleri kullanlyor. Sbjektivizm bazlarnn gzlerini ylesine kreltmi ki. ne arka arkaya karlan kasetleri, ne her trl yasaa ramen pikenin drt bir yannda verilen konserleri, ne de co kulu Avrupa turnelerini grebiliyorlar. Egemen snflarn Grup Yorum zerinde younla trarak srdrd basklarn da onlar iin bir anlam yok. Valilerin, kaymakamlarn ve dier gvenlik amirlerinin Grup Yorum'u yasaklamay, nlerine gelen izin listelerinden Grup Yorum adn izmeyi nemli bir grev saymalar da onlar d ndrmeye yetmiyor. Haftalk Nokta Dergisi Grup Yorum iin bir saysnda "Grup Yorum gerekten bir fenomen. Mziklerini sevin ya da sevmeyin, gr lerine katln ya da katlmayn kaytsz kalnamyor onlara kar diyor. e itli speklasyonlar yayanlar da bu fenomeni, bu gereklii kabul etmek zorundalar. " Bitmek, tkenmek" syleyecek szn kalmad anlamna gelir. Ancak Grup Yorumun toplumsal ve siyasal gereklii yorumlayc, lkesini ve dnyay dei tirme mcadelesinde duyduu sorumluluk, devrimci sanat tavrlar, trkleri, halaylar onlarn hi susmayacan gsteriyor. Ykselen mcadele kendi kltrn de yaratyor, geli tiriyor, zenginle tiriyor. Halkn hak arama ve alma mcadelesi, demokrasi bilinci hayat iinde eyleme dn rken edebiyatn da, resmini, sinemasn, mziini de yaratyor Grup Yorum hayatn her alannda bu mcadeleyi omuzlayan kollektif yapnn ierisinde, mcadelenin aclarn, sevinlerini, umutlarn ve fkelerini iliklerinde duyarak ya yor, trkle tiriyor. Emeki halkn syleyecek sz olduka, mcadelesi srdke, bu mcadelenin kltr tkenmedii srece Grup Yorum susmayacak. Grup Yorum'un ya ayarak yaratt trkler halk direnmeye aryor, motive ediyor, halka moral ve g veriyor. Bir grup onlar bir arada tutan harlarn zlp erimesiyle dalr, ya da poplizmin egemen olup ba lan dndrmesi ve ticari kayglarn, para kazanma hrsnn neden olduu anla mazlklarla. Grup Yorum iin bunlarn hangisinden sz edilebilir? Grup Yorum'u salt mzikal dzeydeki ortak bak bir arada tutmuyor. "Dnya gr "dr onlar bir arada tutan har, ortak d nce ve davran tr, sanatn ve mziin yeni bir dnya kurma mcadelesindeki i levine ortak bak tr. Giderek geli en, kitleselle en, hayatn her alannda srdrlen mcadeleye nderlik etmeye al an kolektif yapnn kopmaz parasdr Grup Yorum, onunla soluk alr, onun deerlerini savunur, kollektivizmiyle zen-

TAVIR

ginle ir. Grup Yorum'u besleyen kaynak halktr, halkn duygu ve d nceleridir, mcadelesidir, bu mcadelenin do ru bir bak la ileriye akmasdr Bu yapnn harc inanszlk, karamsarlk, ylgnlk delili, inan, cesaret ve kararllktr. Grup Yorum'un elemanlar nlerine isimsiz nefer olmay koymu lardr. Devrimci sanatya d en sorumluluklar yerine getirmek, halkn, haklnn sesi olmak, onun trklerini sylemektir nemli olan. sim. resim, poplarite deil, kolektif abayla ykseltilen yapya kltr ve sanat emekileri olarak tula koyabilmektir nemli olan. Grup Yorum bunun iin izgisinin netle tii sreten ba layarak retimlerinin altna ki i adlar koymamaktadr, sadece "Grup Yorum" demekle yetinmektedir. Grup Yorum kk burjuva sanatlarn ya am tarzlaryla, ahlaklaryla, kltrleriyle, halka yabancla m , megolomanlk derecesinde kendini beenmi poplist, bencil tavrlaryla arasna net ve kaln izgiler ekmektedir. Devrimci sanat halkn iinde ya ar, onlardan biridir. Grup Yorum mzii maddi bir zenginle me arac olarak grmez, daha iyi bir ya am standard saklayacak maddi kayglarla hareket etmez. Gecekondu direni lerinde, fabrika i gallerinde, memur grevlerinde, yry lerde, mitinglerde, niversite kantinlerinde konser vermenin ne gibi bir maddi kar l olabilir? Devrimcilik fedakarlktr. Yaratlan trklerin, verilen konserlerin daha gzel bir dnya kurma mcadelesine katlmasdr dl. kitlelerin dilinde olmak, insanlara ya am sevinci, umut. mcadele azmi verebilmektir, bunun yaratt bazdr dl. Bylesi bir bilinle hareket edenler ilerici, devrimci geinen kk burjuva sanatlar gibi para yznden olay karmazlar, konser salonlarn terketmez-

Ier, uak iin, yemek iin, otel iin olmadk kaprisler yapmazlar Sanat meta olarak grmezler ve meta olarak pazarlamak isteyenlere izin vermezler Grup Yorum sadece egemen snflarn yasak emberini krarak varln srdrebilmek, daha iyi ve nitelikli rnler verebilmek iin paray gndeme getirmi ve sembolik denebilecek dzeyi hi bir zaman a mam tr Hu konudaki devrimci anlay , dayan mac tavr hep smrlm , iyi niyeti suistimal edilmi tir. Grup Yorum buraya kadar byk zveriyle gelmi , bundan sonra da byk fedakarlklarla yoluna devam edecektir Grup Yorum'un zenginlii kollektivizmidir.Mcadelenin soluk alp verdii her alan. mcadeleyi yreinde duyan her insan, iirleriyle, ezgileriyle, ele tirileriyle ve nerileriyle bu kollektivizmin ierisindedir. Bir trk belirli bir duygu ve d ncenin mzik diliyle rgtlenmi biimidir. Her trk bir ya am parasdr. inde a klar, sevgiler, umutlar, hznler, sevinler vardr.Zenginlik bunlar duyumsamak, bu malzemeye sahip olmaktr Duyargalar mcadelenin halkn iinde olan Grup Yorum bylesi bir zenginlie sahiptir, hayatn akt bir potadr. Gelen malzemeyi kollektif ve yaratc bir biimde i leyip, ekillendiren ve tekrar en geni kitlenin ele tiri ve neri szgecinden geirip son biimini veren bir potadr Grup Yorum Yan Zonguldak'taki madencinin ve Armutluda gecekondusunda direnen kadnn ya am, mcadelesi, duygu ve d nceleri de iirle, ezgiyle ya da ba ka biimlerde bu potaya akmakta Kamplardaki Krt'lerin dramlar da, cezaevlerindeki devrimci tutsaklarn direni leri de. Bu zenginlik geni bir tart ma, ele tiri, neri srecinden geerek rne dn mektedir Grup Yorum ba ta gen-

TAVIR

tik olmak zere, mcadelenin iindeki politik ynlar kucaklamtr Trkleri bu kitle taraf ndan dinlenmekte, sylenmektedir. Grup Yorum yasak emberini krabildii oranda, trklerini halka ulatra-bildii oranda, kitleleri kucaklamaktadr Ancak bu kitleselle me yeterli saylamaz. Grup Yorum'un trkleri emeki halkn yaamna daha ok girebilmelidir Mziiyle sokaktaki adam yakalayabilmek kahvehanelerde, minibslerde, mutfaklarda dinlenebilmelidir. "Dnden Yarna Semeler" kaseti kitlesellemenin admlarndan biridir Alt ylda yaplan en sekin paralardan oluan kasetin her trl yntemi yaratc bir biimde kullanarak, en geni kitlelere bugne kadar kasetlerimizin ulaamad, Grup Yorum'u tanmayan en cra yerlere kadar ulatrlmas amalanmtr. Gerektiinde maddi karlk beklemeksizin, daha nce ulalamayan yerlere ulamak dnlmtr, dnlmektedir. Yani bu kaseti karmaktaki tek kayg kitlesellemektir. Kk burjuva sanatlar yeni bir ey retemedikleri ve ticari kayglar tadklar iin bu tr kasetler karrlar. Bu yer yer insanlarn Yo-rum'un Semeler kasetine de souk bakmalarna neden olmutur. Ticaret mi yaplyor'diye dnenler oldu. Bu yaklamlarn yukarda szn ettiimiz belirli bir nesnellii olsa da doruluu kabul edile-cz. Grup Yorum kk burjuva sanatlarla kartrlmamaldr. Grup Yorum inatla ve cesaretle doru bildii yolda ilerleyen, yasaklara, gzaltlara, tutuklamalara ramen trklerini sylemekten vazgemeyen, tutarl ve ilkeli tavrlaryla kendini dosta da, d mana da kabul ettiren, her trl ticari hesaptan uzak bir gruptur. Bu gerekler gzard edilmemeli, grup haksz bir biimde eletirilmemelidir. Kald ki maddi bir sk nt da sz konusu olduunTAVIR

da, devrimci bir grubun sorunlarn amak iin en sekin paralarn biraraya getirerek bir kaset karmas ve sorununu amas ancak sevinilecek bir olay olabilir. Grup Yorum'u sevenlere, "Dnden Yarna Semeler" kasetini en geni kitlelere ulatrmak konusunda byk sorumluluklar dyor. Grup Yorum'un en ok karlat sorulardan biri de elemanlarnn neden srekli deitiidir. Sorunun yant buraya kadar anlatlanlar iinde vardr aslnda. Grup Yorum daha gzel bir dnya kurma mcadelesinde hayatn her alann kucaklayan kollektif bir yapnn sanat cephesindeki parasdr. Yani bu uzun soluklu maratonda Grup Yorum'cular da komaktadr. Kltr ve sanat alannda da baka alanlarda olduu gibi bazlarnn soluklar yetmemekte, yorulmaktadrlar. Menzile ulamak iin sarp ve dikenli yollardan gemek gerekiyor. Bu yollardan geerken yalpalayanlar, tkezleyenler ve mcadelenin dna denler oluyor ve olacaktr. Yorum'cular da bu gerekliin dnda deildir Ama daha nce de belirtildii gibi Grup Yorum bir anlaytr, bir misyondur. Grup Yorum mcadelenin sesidir. Elemanlar iinden yorulanlar olsa da, onlarn yerini alacak insanlar yaratan bir zenginlie sahiptir Bunun iin diyoruz ki Yorumlar tkenmez Grup Yorum bir fenomendir. yle bir fenomendir ki "tkendi", "bitti", "dald" speklasyonlarn yapanlarn evlerinde bile Grup Yorum dinle nilmektedir. Grup Yorum her trl sbjektivizmi ve speklasyonu boa kararak ilerliyor. Trklerini mcadelenin ate hattna srmeye devam ediyor, ederek Bu ses hi susmayacak .

KLTR RETM RETM KLTR

BRAHM KARACA
nsanolu, ya amsal faaliyetlerini srdrmek amacyla ilk ara, gere yapmaya ba ladnda, ku kusuz ki, estetik bir kayg ta myordu Maara duvarlarna, katld ya da katlaca geyik avn resimlerken de yle. Ara gere yapmaktan avlanma ekli ve yntemlerine kadar, bir kltr de ya ama geirdiinin, yerle tirdiinin de fark mla deildi. Doay dei tirmeye ynelik her eylem onun birikimini artrd, kendini yeniden retip, yeni bilgilerle silahlandrp tekrar doann kar sna kard. Ya ad, ya adnn bilincine vard Ya amdan edindii bilgiyi tekrar ya ama uygulad . Yeni ve daha ileri bilgiler elde etti. Yani, insanla ma srecini kltr reterek tamamlad, tamamlyor. Byle baknca, insan ayn zamanda kendi kltrnn rn olmakladr Peki, nedir kuttur' Kltr, doann verdiklerinden ayr olarak, insann yaratt rettii her eydir. Onu belirleyen ey, en ba ta, retim biimidir. Her retim biimine uygun yeni kltrel deerler retilmi , her eyle birlikte o da dei mi , geli mi tir. Kimi deerler tamamyla yok olmu , kimi dei erek ya amn srdrm tr. Dei irken onu douran retim hiimi dc etkilemi , kimi yerde dn mn hzlandrm tr Kesiksiz, dz bir izgi halinde mi oldu bu dn m? Hayr. Ne yle oldu. ne de yle olacaktr. nsan topluluklar geli im srecinin belli bir a amasnda homojenliini yitirdiinden, kltr de buna uygun olarak ikili bir karakter ta maya ba lad ve hep yle devam etti. Artk, doay dei tirenler bu i i ba kalar iin yapacakt. nk toplumda snflar ortaya km t . Bu konuda Marx yle diyordu. "nsann emei ile geinen trnn, geimini ba kasnn emei ile srdren trne olan bamll nedeni ile. insann doa ile ili kisi de bozulur.." Bu bozulma, kltr de egemen kltr ve halk kltr olarak ayr trd. Ki mi yerde bu iki kltr birbirine yaknla t, ou yerde at t, birbirini etkiledi. Bu at ma ve etkilenme sonunda ban deerler yok oldu, bazs da baskn gelerek bir sonraki dneme damgasn vurdu. Bu baskn gelme olay dnemden dneme dei iklikler gsterdi, o u kez baz kltr kalntlar zorla baskn duruma getirildi, getirilmek istendi. nk bu bask n getirilme i inden medet umanlar vard. Kltr zerine, toplum bilimci G.Osipov yle yazyor: "Kltrn temelini maddi deerler olu turmaktadr. Manevi deerler, ancak belirli bir asgari dzeyde bunlarn maddi deeri varsa bir kullanma kavu maktadrlar. Maddi kltr, toplumun geli mesinin belirli bir a amasndaki teknik ilerlemenin dzeyini, maddi servetin retiminde insanlar n teknik becerilerini, deneyimlerini ve retimini yanstmakta; insann doa stndeki egemenliinin derecesini ifade etmektedir. Maddi kltr, toplumsal geli menin gidi inde insan emeinin maddele tirdii her eydir. Marksizm-Leninizm, son tahlilde, kltrn ya amn maddi ko ullannca belirlendii gr ndedir. Ama kltrn de toplumsal retim zerinde kar etkide bulundu u gereini yads mamaktadr. Ekonomik geli me iin de belirli bir kltr dzeyinin varl gerekmektedir." KLTR-SANAT PAZARI retim ara-gerelerinin pazara sunulmas ilk toplumsal i blm ile balantlandrlsa da, d nce rn deerlerin alnp satlmas daha sonralara denk d er. Bunu, kol ve kafa emeinin ayr mas sreciyle balantlandrsak da, o u kez bir i ie gemeden sz etmemiz gerekir nk sonucu, maddi deerlerin kendisi

TAVIR

de cisimlemi emek ve bilgiden baka bir ey de

ildir Ama burada sz edilen ey. kltrel-sanatsal retimlerdir. retim pazar iin ve toplumda bir ynelenler bir de ynetilenler olunca, hitap edilen kitle de farkllar. nk, pazar koullarnda en fazla paray kim verir-

NASIL BR EL K? Bu eliki, zlmesiyle daha ileri bir toptum dzenine sratacak eliki ya da elikiler btndr. Bu elikilerin zmnden kan olan kitle halkn Bundan kan sonu, yukarda szn etti
imiz ikinci tr sanatnn halkn sanat-

se ya da en fazla kar s oldu

u, yayd
ve nerede belirirse oraya rneklerini sundu
u yonelinir. lk sanatla- nsan, yaam karsnda varolma kltrnde yerleen ve rn varlkl kesim, yani kavgas verirken bu kavgaya daha zaman inde baskn ynetenler etrafnda duruma geecek olan nceki deneyimlerden edinilen kmelenmeleri de bunhalk kltrnn debilinci de katacaktr. mokratik unsurlar oldandr. du
udur. Sanat, grBizim ye
ledi
inrde sanatn, ama miz sanat, dnyay emegerekte kendini sunuyordu (yani satyordu). Sanat adna retti
i ey gibi kendisi de hr maldr artk. Saraylarn, atolarn dndaki halk onun sanatnn konusu de
ildir. Olamazd da. Ba- dncesi tpk bir pusula ibresi gibi hep tda soytarlaan sanat, do
uda dalka- halkn kartan ynne dnendir. " (1) vuklu
a soyunuyordu. Peki bu sanatlar Btn snfl toplumlarda, egemen halka ynelik rnler sunmadlar m?Sun- snf ile halk arasndaki atma ve eli kidular elbet. Halka ynelik ama sarayn di- ler, kltr ve sanata yansd
nda, insann liyle. Uykuyu srdrmek iin veya uyan kavgasn en duru ve dolaysz olarak kavgeciktirmek, saptrmak iin. Bylelerine rarz. zellikle bugnk kapitalist topbugn de rastlamyor muyuz? lumlarda, kltr ve sanat, mcadelenin Halkn halk oldu
u bilincine var- ayr bir cephesi olarak alglanabilir. Bu maya balad
ndan sonra ise zaten ok bir bakma, do
al bir sretir. nk inyaydan kmtr... Saray dndan, yani ya- san, yaam karsnda var olma kavgas veamn iinden, halkn kendi sanatlar ye- rirken bu kavgaya daha nceki deneyimserdi. rettiklerini belli bir pazara de
il, lerden edinilen bilinci de katacaktr. insanlarn beynine sunuyordu bu yeni sa- Toplum snfl bir toplum oldu
una gre. nat tipi Bunlar, yaamn elikilerini or- edinilen bilin snfsal zellikler taya dktkleri iin ister istemez ynetime tayacaktr Sanatnn kendi yaptnda muhalif saylacaklard. Burada sz anlatmn bulan grleri, sadece kendi Glten Akn'a brakalm: 'Peki, bir muha- kiisel konumuna, kendi bireysel de
er lif rzgar gibi hayata giren teki halk ynlendirmene de
il, ama ayn zamanda, ozanlarnn, yeni pazara meta retme kendi bilinci dnda var olan ideolojik amac gtmeyenlerin, tersine pazar da
t- sistemin gr-grn biimi ile may amalayanlarn yeri nedir? Ki,iir yansyna da tanklk eder" onlarn yaamlarnn, kavgalarnn bir (2) yz, yani kendisi olmutur..." Snfsal dzlemdeki mcadele kenOnlarn yeri neresi olacak? Elbette ki soytarya ve dalkavu
a kapal olan yer disini kltrel alanda da ortaya koyar. Yani yaam devindiren. reten, yaratan Egemen ideoloji, gelimekte olan demokinsanlarn, ksaca, dzenle elikisi olan ratik halk kltr
elerini yozlatrmak, etkisziletirmek iin btn yollar dener. insanlarn yeri.. Yapabilece
i tek ey budur nk. Snf olarak gerici konumda olan egemenler,
iyle de
itirenlerin onsuz edemeyece
i kltrel olarak da gericidirler.zellikle sanattr. Yoksa, yozlam, duruk, donuk rnler de
il. Ye
ledi
imiz sanat ise, TAVIR

kapitalist toplumlardan bu zellik daha KLTREL MRAS VE ALINACAK da belirgindir.Bu snf, kendi kltrel miTAVIR "Gelecek kaygs, tarih bilinci rasna bile yabancdr. edinmeyi gerektirir, tarih bilinci de, "Btn snfl toplumlarda her sngelecek kaygsnn dncede biimlenmesini sa
lar Kltr mirasna fn kendine zg bir siyasal lt ve sasahip kmak, herey-den nce bir tavr natsal lt vardr. Ama btn snfl topalt r ve bu. gelece
e ynelik bir tavr lumlardaki btn snflar sanatsal lte altr. Bu konuda iki yanl e
ilime dikkat de
il, siyasal lte ncelik verirler Buredilmelidir. Birincisi, mirasn sekter bir juvazi sanat de
eri ne kadar yksek biimde reddedilmesidir. kinciolursa olsun, toplumcu Kltrel mirasa bak ve si ise, ideolojik temele dayal sanat ve edebiyat her eletirel bir tavr almadan zaman grmezlikten ant alglay eklinin, mirasn oldu
u gibi gelir" eletirel ve devrimci olmas benimsenmesi(3) dir.."(4) Kuleleri pasifle- zorunludur. nk gn tirmek, yozlat rmak mzde insandan yana saygn kltrel deiin feodal kltrn en
erler yaratamayan burjuvazi, kltrel miras gerici karlar iin kullanmak ister. gerici ynlerini allayp pullay p, kendi i Kuleleri pasifletirmede ve onlar kendi birlikileriyle birlikte rnga eder. (Bu, kltrlerine yabanclatrmada her zaburjuvazinin iktidara tek bana sahip olaman, kitleye yabanc olmayan kltrel bimad
topluluklarda veya lkelerde daha rikimlerden yararlanr. Bu birikimi alr. iddetle gndeme gelir. ) Bundan ama, en demokratik olmayan unsurlarn on halk kendi kltrne ve toplumuna kar plana karr ya da en has kltrel de
eryabanclatrmaktr. nk, yabanclatrleri bozar,ieri
ini boaltr. Bunu yaparma, burjuvazi iin yaamsal bir neme saken mkemmeI biimler retir. nk en hiptir. Yabanclamay felsefe szl
yle gerici bir z, mkemmel bir biim altnda tanmlyor: "Kendinden baka'da beliresunuldu
unda kitleleri etkileyebilir. Mao rek kendine kart bir duruma geme. ." Zedung'un bu konuda syledikleri de ayn Yabanclama konusunda Roger do
rultudadr: "Siyasal bakmdan aka Garaudy, Sosyalizm ve Ahlak adl kitabnda gerici olan baz yaptlar belli bir sanat yle yazyor: "Yabanclamay amak iin, niteli
i tayabilir. Ne var ki, bunlarn z onun farkna varmak, yani yabancne kadar gerici ve sanat niteli
i ne kadar lamann bilincine ulamak yetmez. Yayksekse, halk iin o kadar zararldrlar banclamay amak iin. onu do
uran ve reddedilmeleri de o kadar zorunludnyay de
iikli
e u
ratmak gerekir. dur." Bundan tr, ii snf nn mcadelesi, "Burjuvazinin kltr mirasn kulaslnda, felsefenin zledi
i eyin, yani yalanmasna kar mcadele etmek gerekir. banclamann almasnn sorumlulu
unu nk tayan bir mcadeledir.." 1- Gnmzde burjuva ideolojisi, Bu mcadelede ilk adm, kitlelerde kltr mirasn aklamaya \e gelitirmeye sa
lkl bir tarih bilincinin uyandrlmas yetmeyecek kadar gszdr olmaktadr. Bavurulacak kaynak ise. ge2- Burjuvazi, geni kitlelerin grnmiten bize kalan kltrel mirasmzdr. glerle oyalanmalarn srdrmek iin, Kltrel mirasa bak ve onu alglay ekkltr mirasn tahrif edecek ve imdiki zalinin, eletirel ve devrimci olmas zorunluman iin etkisiz duruma getirecek kadar, dur. gldr." (5)

TAVIR

Gszdr, nk ileriye do
ru atacak barutu kalmamtr. Kendi demokratik devrimini bile yapamamtr. Burjuva demokrasisinden yana tavr koyacak bir burjuvamz bile yoktur. Gldr, nk kendi demokratik devrimini bile yapamayan burjuvazi, ekme
ini, bir ak faizmi her an yede
inde tuttu
u mevcut "demokrasi'den sa
la-maktadr. "Bugn 1789 Fransz Devrimi'nin slogan olan "zgrlk, eitlik, kardelik" ilkesinin pratik hayata geirildi
i bir burjuva toplumu yoktur. Zaten burjuvazi, sz konusu ilkeyi gerekletirecek tarihi misyona sahip de
ildir. Ama bir de buna ek olarak, 19.yy'n sonunda ekonomik bakmdan gelimi burjuvazi tekelci aamaya girdi
inde, bu gelime, onun aydnlanma a
nda savundu
u ideallerin karsna dmanca bir tavrla kmas ve onlar inkar etmesi anlamna gelmitir. Emperyalist aamaya gelmi burjuvazinin, do
as gere
i varl
n srdrebilmek iin, smrden ve savatan yana olarak insanl
n o zamana kadar elde etti
i kazanmlara ve de
erlere ka kmas, kendi asndan bir zorunluluk olarak belirmiti. Bu zorunluluk, burjuvaziyi faizme kadar gtrd. Emperyalist aamayla kendi ilerici kltr gelene
ini yadsyan burjuvazi, faizmle bu yadsmay barbarlk dzeyinde onaylamtr. a
da edebiyat bilimi, hem burjuva ideolojisiyle uyumaz, hem de burjuva edebiyatna (belli koullarda) sahip kar. Bu sahip kma, tarihi nedensellik ve zorunluluk koullarna ba
l olarak diyalektik bir anlayla gerekleir. " (6) BZ YAZARIZ. ONLAR OKUR Aydn kl
na girmi baz kalem sahiplerinin beyinlerindeki dncedir bu Sanki kendilerine yksek duvarl atolar ina etmiler, bu duvarlar arkasnda kalem oynatyorlar. Sonra da okumalar iin duvarlarn dndaki kalabal
a atyorlar yazdklarn. TAVIR

Darnn ruh haline uyarak (onlardan iyice kopmam grnmek iin) bazen gzel bir dnyaya olan zlemi isteseler de znde statkocudurlar. nk besinlerini statkodan sa
lamaktadrlar. Amalan, uzlamaz nitelikli elikilerin stn rtmeye almaktr Savaa (snf savalan dahil) kardrlar. Onlar iin bar, sadece savamyor olma halidir. "Aydnlarn kafas soyutlamaya yatkndr. Ayrca, toplumsal bir ara tabaka olarak daha ok kk burjuva niteli
i tayan bu brokrat evreler devrimlerde daima kaypak bir tavr iindedirler. Devrimlerin ykselme dneminde, genellikle devrimci snflarn yannda yer alrlar. Bask dnemlerinde ise, ya siner, ya egemen snflarn yannda do
rudan do
ruya yer alr ya da dolayl yollardan kar devrimcili
e, gericili
e alet olurlar. Egemen snflar da, aydnlarn bu gibi sapmalarna arka kar, sanatta ve felsefede pasifist akmlarn geliip glenmesini desteklerler." (7) Oysa bilinir ki, "pasifistin durumu sk skya burjuva yalanna dayanr" (8) Syleyeceklerimizi Glten Akn'la noktalayalm: "Gerek sanat, lkemizde bu iki savam vererek ilerlemek zorundadr. Admlan iin nce nn amak, itip geniletmek. Bu, bir yerde, onlarn do
rudan siyasal alanlarda niye grndklerini de aklar.." DPNOTLAR 1- iiri Dzde Kuatmak: Glten Akn 2- Estetik ve Sanat: M. Ka
an 3- Mao Zedung'dan (aktaran: G. Thomson) 4- Tanh Bilinci Ve Edebiyat Bilimi: Sargut ln 5-Ayn eser 6-Ayn eser 7- Yaayan Bir iir: Ataol Behra-no
lu 8- len Bir Kltr stne ncelemeler: C. Caudwell

ZER ETN

LM DE KORKAR Vay lmn vay Say Say ki Sayrl bir lm gn ay Yrr vurulmu bir gl gibi yaral bir krlang kanadnda yorgun Durur Karl aalarn ide yapraklarna taklr yz yrtlr sanki acs szlr dallarndan k gibi Durur masum mazlum ve mahzundur Ya l asrlk amlarn glgesi suya vurur su uyur uyusun su Susun Suyun sesi karl yapraklarda ay gibi karl yapraklarn h rtsna dolansn gitsin sesi serin rzgrlarda azck eylerisin Eylensin oy balam S r ls k la m aa gvdesine yasl srlsklam bir adam Sermi mrn bu dalarn sinesine oturur Gzleri akmak akmak tetikte bir parmak durur Bakar dallarn arasndan karl aya hayran Sular dolar postallarna souk buz gibi ok ayarak vay kurban Can akar yaralarndan Ardan usulca korkarak Ey hevalo hevalo lm bu lm de korkar can Byle bir ift gz Betikte byle bir elin kar snda durmaktan lm de korkar kurban

TAVIR

HAZALTUN

PUSU
Dalar yorgun birer at gibi uzanmt vadilerin koynuna; sra, sra... balar kpkl, etekleri duman. Birden bire onaya kyorlar; yalnzca rzgarn souu, nefesleri kesen sesi duyulurken onaya kyorlar. Gkten inmi gibi, yerden bitmi gibi, yorgun bir tepeyi, solgun bir srt dnyorlar. Dereler usul usul akyordu; derinlerden, uzun ve karanlk tnellerden geip de geliyordu yeryznn kzllna. Otlar, yapraklar; ak tepelerin alt yangn yeriydi. Rzgrn sesi kadar heyecanl, dnerek yrr gibi sakinler. Talardan sekerek, karla-ra basarak ilerliyorlar. Beyazln altnda, hznn iinde san yeil parltlaryla knal talar uzanyor, gz alyordu. Souk karartm ellerini, yzlerini, peremleri uuuyor. Parmaklan okar gibi saryor elii elik buza kesmi, parmaklan mora. Yine de scaklk hissi var ellerinde. Frtnalar habercisiydiler. Bir ku kanadyla szlyorlar aalara; grleyecekleri yere. Dlerini anlamak mmkn mdr, umuda doru yola kan bu gen kzn. Dal gibi bir kadn... Sararm tepelerde fkran bahar iei. Buular yaylyor azndan. Kaya dipleri, kuytuluklar ksz ve korunakl Gzlen atmacalar gibi taryor yeri g. keskin baktan iinde beyaz yalar tayorlar. Baaklarn doyurucu kokusundan, ay fidanlarnn yeiline akyor ince bykl delikanlnn gnl. Belki de msr saplarn kesen orann slm duyuyor bir dieri mevzilendii yerden. Kvanca dnecekti, bahara srecekti hayat. Yryeceklerdi bu ate hattnda. Bunca yorgunluktan ve acdan, souktan, kardan lk lk bir aydnla.. Tutuyorlar nefeslerini yrekleri arpmyormu gibi haykrarak trkler sylemek iin, kollarnn olanca gcyle sarlacaklar gnler iin.

TAVIR

10

SENARYOYU YAZIYORUZ
AHMET YZAK

Merhabay, ilk kez senaryo yazmanlar grubuna yanstt mda o cin gibi ama kaygl gzlerle kar la t m. Galiba bu normaldi. nk; Trkiye'de ilk kez 31 ki ilik bir grup al masyla senaryo olu turuluyordu. Grup, bir ok anlamda YEN
YD
. Tan malarn, senaryo tekniinin, bak asnn, hatta bir anlamda bu konuda birliktenliin yenileriydi. Zaman, yazarlar pusatlaryla donatnca cin gibilik ne km , kaygu yeni alana kaym t. Bu alan retimdi. ada lk nasl yakalanmalyd? Dil-renk-anlat m frekanslar soru i aretli kaygularyla doluydu. Ama o gzelim devinim, o gzelim a da lk, alternatifi yaratan eller-beyinler, 3Dnya'nn Sosyalistleri oktaan yol almaya ba lam lard . Bu arada SANSR DO AL OLARAK
PTAL ETM
LERD
. Duygular, gr ler yaln dile geliyor. Tart lyor, yazlp iziliyordu. Gen mimar renklerle oynanmas gerektiini fantastik bir neriyle gnde-

me soktu, yazm grubu duraklad, sonra yeniden yol almaya ha lad. Yllarn zgrl gasp edilerek mapusanede tutsaklkla geirmi tecrbeli dostumuz bir neriye nasl? neden? diyerek soru bombard manna tutuyordu. nk atlanacak bir detay, yaplacak bir kk yanl lk, alternatif al maya glge getirebilirdi. D ardan yaplacak her ele tirinin, ieride frtnalara neden olaca gn gibi a ikard. Yl 1991'di. Trkiye sosyalistleri, devrimcileri, demokratlar felein bin bir deneyinden gemi , hat boylarnda ve tm birimlerde can vermi , diyet demi ti. Ve, Ben yanmasam Sen yanmasan Biz yanmasak Nasl kar,3 Dnya lkeleri/Trkiye/ve tm insanlk...Nasl kar aydnla slogan dalga dalga dalgalanyordu. F
LM Prodksiyonu/retimi/100 ila 500 milyon TL'sna kaca varsaylyordu. Sadece senaryo ekipmannn al masnn erek deerini hesap-

TAVIR

12

(attmda, bu ngrlen rakkamn gerein asla maddi ifadesi olabileceine inanmyorum. Afi al masnda benzeri rneklerinin izlenerek-Tekrardan kanma-zgn retime dikkat ediliyordu. 500 saatlik grsel malzeme Video kaset olarak nlerine ylm Aralksz izleniyordu. IIK oyunlarna, kamera titrekliine, kadra) hatalarna, co kun grntlerle-duraanla, fluluktan-ses kaytlarna kadar her ey 31 elemeci tarafndan titizlikle elekten geirme operasyonuna tabi tutuluyordu. Ackanlar peynir-zeytinekmek-ay-mandalin yemeye ba lam lard. Bir yandan da ngrlen al ma saatinin neredeyse iki misli a lmas nedeniyle zr gstererek giden arkada larna bir mesaj iletmeye al an arkada n tavr gndeme getiriliyordu. al ma disiplini bozuluyor muydu yoksa? T
T
ZL
K, SORUMLULUK ve YO UNLAMA ok sevindiriciydi. Her ey aka gndeme geliyor, tan lyor, sonu alnyor, yola devam ediliyordu. al ma bir ay doldurdu. Geriye baktmda kararlln/yaratcln/bulu saysnn gitgide arttn gryordum. Bu gemi le gnmz arasndaki al malarda en nemli

farkt. H
B
R ALIMA YARIDA BlRAKILMAMALIYDI VE BIRAKILMIYORDU. Kasting, bir al ma a amasnda gndeme geldi. Tiplemelerin a yakalayacak, yky anlatacak, alp gtrecek nemde olduu hemen kavranm t. Sonraki seansta ellerinde fotoraflarla gelen arkada larla T
P zerinde gr al veri i yaplyordu. Tatminsizlik bu retimin karakterinde kendini hissettiriyordu. Hrn bir ekilde yeniyi en iyi ta yabilecek, alternatifi en gzel aktarabilecein pe inde olduumuzu hissediyordum. Grubun kendine gveninin grnmez dalgalan yreklerimizi saryordu. SENARYO Yazm Patenti rm lk denizine atlarak knlyor, hayatlarnda ilk kez senaryo yazanlarn da bulunduu grupta an bilimsel soluu ile yeniden retiliyordu. REKLAM dnyasnn kalpazan danszlerinin kymetleri kendilerince takdir edilen ablon rnlerinin d nda senaryolar dizini retiliyordu. Hem de klasii zmlemi -dnek olmayan-drst ve bilimsel kafalarca, an tan olan ve alternatif dnya iin retiliyordu. Evet senaryo yazyoruz ve devamediyoruz.ACELE ETMEDEN, OLGUNLATIRARAK DEVAM EDECE
Z..

TAVIR

13

B
R YARANIN I LI I!...

Yaramzn hi susmayan lydn, ki yle kanardn en korkun aclarla! Bir kin, bir fke ve kabaran bir isyan; aklp kalrd en yoksul bak larnda! Kvrlp da aman vermez dalardan, o hrn rmaklarla oalp akardn! Koskoca bir narn saysz kollarnca, uzanp ko ardn yz binlerce can olup! Akl almaz kymlard seni byle ku atan, her yan parampara bu yanan topraklarda! Bombalar, maynlar ve kovalayan tanklarla; a, hasta, srgn, tutsak, len ve yaralanan! Binlerce selam sana ey direnen karde halk; zgrlne ko an, ayaklanan insanlar! unu bilin ki kurtulu umuz sizinledir, sizinledir ey ezilen btn uluslar!...

YK

KSTEBEK AL
TURAN ALTUNTA
Havadan, sudan konuan esnaf birden sustu. Ya gekin Musa Day, suyun stten pahal oldu
u aklamasna, hararetle devam ediyordu ki Hoaf drterek, "Kstebek Ali geliyor," dedi. Musa Day da sesini kesti. Trasz yzndeki sakaln kartrarak; dk pantolon paasn yerlerde sryerek gelen Kstebek Ali. kurnazca glmsedi. Yar akll yar deli tavryla, yar aka yar ciddi biimde topluluktaki kiilere takld. Kimseden yant alamaynca, gzn frnn nndeki kalabal
a dikti. Yar m pabucunu srye srye, caddeyi boydan boya geti Sessizli
i Musa Day bozdu "Bu o
lan ne i yapar? Ne yer? Nerde yatar? "diye, sordu. Herkes, sz gmse- skut altndr, der gibi bu soruya skt geti. Bu pheli susua. Hoaf dayanamad: "Kstebek Ali'yi soruyorsun herhalde. Bu o
lan bizim caddenin ispiyonu. Toplad
bilgileri bir yerlere satar. Ben stanbul'dayken byle polisin adamlar na Kstebek" diyorlard. Bu biim adamlar tehlikeli yaratklardr. Yanlp da yannda sust, bu
day-ekmek karlatrmas yapaym demeyin. Bu tr konu malarn z devletin ve milletin blnmez btnl
ne kar oldu
unuzu gsterir. kence, alk grevi, ii haklar konularn Kstebek'in yannda konu manz da olduka tehlikeli olup, blclkle sulanrsnz. Hakknzda dosya dahi aarlar..." Esnaftan kiiler, Hoaf'nn anlat-

tklarn rpere rpere dinlediler. Kimisi duda

n pttrarak, bazs da "ok do
ru... ok do
ru!" der gibi ban sallaya sallaya oradan uzaklamaya haladlar Kstebek Ali, frnclarn arasna oturdu. Rizeli Hamurkar, Trabzonspor'u vyor iki yamak o
lan eek akas yapyorlard. Remzi, her iki yama
a da a
za alnmadk kfrler savuruyordu. Kimisi ekmek sayyor, kimisi trk sylyor. Herkes kendi aleminde Kstebek'e dikkat eden bile yok. Burada da yz bulamaynca, kapdan dar usulca svt. Arkasndan uzun uzun bakan Rizeli Hamurkar "Kstebek bizim tarlay sermedi" diye, sylendi. Taksi dura
nn orada dikilen eli telsizli iki polisin yanlarna vard. Konumalarn tatl sohbete dntrdler. evreden ilgi ile izleyenlere, merakla bakanlara aldrdktan yoktu Polisler yrmeye balaynca, Kstebek de takld yanlarna. Caddeyi -drt kez dolatlar. Ne syleyip, neye gltklerini kimse bilmiyordu Esnaf, "Aramzda Kstebek var"dizisini seyreder gibi, ispiyon Ali ile iki polisi izliyordu. Bizim cadde, her rktan insann yaad
, Birlemi Milletler Caddesi gibidir: Arap, Krt, Trk esnaf bir arada gl gibi yaarlar. Kimse kimsenin politik grne kar maz... bunu konu yapp konuana da rastlanmaz. Musa Day'nn su-st karlatrmal muhalefetini de pek ciddiye almazlar.

TAVIR

15

Dizim caddenin ispiyonu olduu kadar, delisi de boldur. Deli Halil'in delilii stma nbeti gibi, sabah saat on'a kadar, leden sonra gz gzlkl, boynu kravatl Efendi Halil Aadr Her sabah piliinin kaldrmna dikilir. Ba lar eliyle koluyla nutuk almaya. Tam zembere inin bo and sra, gen esnaftan toplanrlar evresine, kimisi apkasn eyer, kimisi zort eker. Etraftan da, "Kes lan...yeter!" diye, barmaya ba lannca, Halil'in sylevi grltye gider. Ve susar. Kalabala kar arak kaybolur. Derken, Deli zzet grnr. Avrat mantosuyla yaylana, sallana esnaf dola maya ba layan zzet, her girdii dkkndan bir sigara ister. Ald sigaralar, kibritten kir etmek iin, ucu ucuna yakar. Tekel bakanyla ortak gibi sigara ier. Bir yerde fazla durmaz, nerelere gittiini de kimse bilmez. Bir nc delimiz daha var. otuz ya larnda olup atletik bir vcuda sahiptir. Her sabah caddeyi ko arak geer. Arkadan alnan korna seslerine, eliyle 'ge' i areti yapar. Caddenin ortasndaki izgiyi izleyerek gzden kaybolur Dkknlarn kapanaca ak am zeri, ko arak geri dner Renkli bir caddedir bizimkisi. Dilencisi de pek oktur. Saysna bereket. O denli ok ki tasnif dahi edilemez Yalnz, her esnafn bir dilencisi vardr. Hepsine deil de herkes kendi dilencisine sadaka verir. Arada bir de, sa rgl olan ocuunun elinden tutmu , Kpti iveli kadnlar da dikilir kar na: "Efendi abiciim. yanl anla lmasn, olum adaklidir de... ne veriyorsanz onu topluyorum..." diye, ba layan duygu smrclerine de avanta vermek zorunda kalrsnz. Hava paral bulutlu, gkyznn yz ek i. Sinsi bir rzgar insann iliklerine i liyor. Herkes dkknna ekilmi . araba grltsnden ba ka ses i itilmi-

yor Kaldrmdan geen birka yaya da ilgiyi pek ekmiyordu Caddemiz bugn, burnundan soluyan dev gibi uykuda. Dingin ve duraan bu gnn ortasndan, bomba gibi bir nara patlad. Ardndan sunturlu kfrler devam etti.zerine l topra serpilmi esnaf, bu denli sessizlie dayanamazd. Herkes kendini kap nne att. Kahvenin nnde biriken kalabala doru yrmeye ba lad. Kstebek Ali, iki polisle tart yordu. Kalabal grnce daha da irretle ti. Ayakkablarn eline ald. Caddenin ortasna do ru ko tu. Memur Beylere en ar kfrleri yadrmaya ba lad Etrafndan vzr vzr arabalar geiyor. Kstebek, svmeye devam ediyor. Ne yaplmasnn a knl ieninde, suratlar kpkrmz kesilen polisler biri sana dieri soluna geti caddenin Kurnaz Kstebek durumu anlad. Birden ara sokaa sapt ve ko maya ba lad. Antremanl gen polis, fazla uzakla masna frsat vermedi. Kstebein tepesine kt. Tutup kaldrdlar ayaa, kfr ve amatayla karakola doru gtrdler Esnafa laf gerek, Biri: 'Kstebek, bu kfrleri memur beylere deil de, bir sivile etseydi eker vururdu..." Dieri: 'Karakolda Onu parplayp terbiye ederler." Bir Dieri: "Azgnl ba na kt. Bunda hapsi boylar." Daha szn bitirmemi ti ki... Kstebek Al caddede uz uz gemeye ba lad. Ne yznde morart var... Ne de aks-

TAVIR

16

yarak yryordu. Davranlarnda bir kahraman edas vard Herkes, bu olaydan sonra, Kstebe
in dokunulmazl
nn oldu
una inand ve iman getirdi. Grnmeyen gizli gler koruyordu onu. Yalnz Kstebek bu dokunulmazlk gcn, halkn ortasnda Memur Beylere kfrederek ne zamana kadar koruyabilecekti? u p-he imi kafalara takld kald. Son olay onu deifre etmi muhbirlik gizini orta yere sermiti Kstebe
in iyz, herkes tarafndan anlalm, kullanma niteli
ini kaybetmiti Portakal mevsimindeyiz. Bahe amelesi, gurbet kular gibi, kaldrmlara dizilmi cvl cvl konuuyorlar. Kadn-erkek, genihtiyar tm caddeyi kaplam durumda. ki kadn, ayr ayr amele beklerinin iine girip kyor. Arada da birbirleriyle atyorlar. Ameleba (Elci) olduktan tm telalarndan belli oluyordu. Elci kadnn biri arapa, di
eri krte ba
ryor, a
ryor. Birbirinden ii almaya gayret gsteriyorlar. Kararsz bahe amelesi, toplu halde yer de
itirip duruyorlard. Bu srada pikaplar, traktrler geldi. Ameleler ie gitmek iin, birbirini ezerce-sine, arabalara binmeye baladlar. Bahe A
asnn, arabaya fazla ii bindi
inin... Yallar gtremeyece
inin itirazlarna. Elci kadnlarn yalvaran yantlar devam edip duruyor. Bu arada pikaba binen ameleler, yallara kmelerini syler. nlerine durarak onlar gizlemeye al rlar. Bu itirazlar, kamufle olaylar her-gn devam eden ola
an durumlardandr... Bugnk dnen dolap, her gnkne benzemeden dnd. Krmz pikabn zeri amele milletiyle bir iyice dolmutu. TAVIR

Hareket etmeyi bekliyorlard. Bahe s,Elci Kadnn kula

na bireyler fsldad. Pikabn yanna gelen Elci Kadn, amelelere krte ne sylediyse, binenler tek tek arabadan inmeye baladlar. Arabann zerinde, tek bana Kstebek Ali kald. Yarm ekme
ini naylon poete saran Ali. arabann iinde gidip-gelmeye balad. Krmz surat al al olmu, mahsun bir hal vard evrenin sulayc baklar altnda kalakald bir sre. neyim mi? Kalaym m? Kararszl
ierisinde gezinmesine davam ediyordu Pikabn sahibi A
a, yaklat yanna, aa
inmesini iaret etti. Nedenini, niinini sormad bile. ndi aa
. Ameleler birden dolutular pikaba. Ali, poetteki yarm ekme
ini sallayarak dolat durdu frnn nnde. Amele dolu pikaplar, traktrler harhar ileyip hareket etti. Cadde boald, hzn dolu bir sessizlik kt stne. Uyuz, zayf bir kedi, kardan karya geti. nsanlar kent merkezine do
ru, akn akn ivedice yrmeye baladlar. Gne nlar kar duvara vansd. Sabah oluyor... Dkknlarn darabalar madeni bir grltyle almaya balad. Gnn tek dzeli
i oturdu caddemize. Kar kaldrmda dikilen Deli Halil, mafya babas rne
i siyah gzlklerini takm gzne... Eliyle-koluyla yukarya bireyler anlatmaya alyor .Keden hzla kan Avrat Mantolu Deli zzet, sigarasndan bir nefes ekti, dumann alman loko-rnatifi gibi brakt bolu
a. Deli Maratoncu, caddeden yel gibi geti... Irnn nnde aresiz gezinen Kstebek Ali yaamn grltl girdabnda kayboldu Arayan da olmad.

17

 BRAH M KARACA SIINAKTA

Geldin demek. hi gitmedin ki Tek kiilik hcremde bu sabah Beni benden bile saknd
n gnleri dndm ilk kez. Gelip de drt nala Ba
da kurup sabahmza Oturmutu kurak. Dayanr m demitin Dayanr m bu szya Bu yrek Silah arkadamdn En son, bir s
nakla karlamtk bir gece Havai fieklerin 
nda gz gze gelmitik Hatrlarsn Ne gzeldin Sokulurdun yanma slak, yaral bir sere gibi Smsk sarlp otururduk Glerdin. Verecek baka bir eyim yokmu gibi sana Bo kovanlardan ta yapmtm salarna Gezgin ressamlar gibiydik Bir gn orada, bir gn burada Dolanr dururduk. Geldin demek. hi gitmedin ki-

TAVIR

18

Hani, Bir kadn vard ya Filistin'li, Yeni doan bebe'sini Golan'da Vurulan bir gerilla'nn gocu una sarm emziriyordu Onu grdm ryamda dn gece, Seni sordular, Yan mdaydn Smsk yumdum gzlerimi bilmiyorum, niye-Syrp gocu unu senin ocua verdim Kardeine sarsn diye. Geldin demek hi gitmedin ki-

TAVIR

19

ASIM GNEN ARTLAR VE HTYALARIN KAR ILA MASI tanr yaratmadan nce vard bu gkyz bu yeryz bu sonsuz ve snrsz ak ilahi bir emir de
ildi var olan ne de yok oland hayatn sarkacnda sararm bir armut gibi sallanan ebedi olan yaamd ve taptaze do
mak iindi lm ve btn canllarn rahmi olan topraktan btn canllarn rahmi gibi do
du insan yetmedi en vahi ulumalar hkmne almak en saf glckleri bo
mak yetmedi bir yamyamn kendi neslini yiyen deheti gibi yetmedi krba izlerinden saltanatlar kurmak bilindi mlke sahip olmaktan tr bilindi sahibi olunaca
ne varsa yaratlan sanki yoktu bu evren bu insan sa
lan memeler yoktu sanki yoktan var etmiti onu bo
azlayan artk bir canavarn en kudurmu a
zyd artlar ve bir canavarn en kudurmu a
zn hakllk bentlerde sular gibi tanmaklayd artk tanrnndr denildi bu gidi biz onun yeryzndeki stnl
yz denildi ve u
ultular geldi bir lohusalk sancsndan ve yasalar ve kan emicilerin ordusu ay
na ve parltsna sularn artk bir klc saplamak gibi gerekliydi ey kemi
e kadar inen yaradan frlayan yklan bentlerden afatlar gibi akan ey dkkl
n her kalpta bir de
imezlik vaad ettiler sana oysa urbalardan taan asi bir ergenlik gibi geliiyordu yaam haram helal diye kuanm paraya tutsakl
parayla stn olmann ve iflas borsalarnda alnna intihar vuran bele nasl da gszsn kopunca damarlarmzdan nasl da lm halk olmaktan stn tutan buhranlarn en kudurmu artlarnda a
zndan kemiklerimizi tkrd savala doyan bildi yre
ini yeryzne lalelerle dokuyan tarihe snfszlk iareti koyan bildi yelesi ateten afaklar diriltti ufuklarda volkanlarla lav akt stne smrnn

TAVIR

20

YK

DUVARLARIN DL ZER ETN

Romanlarda. izgi romanlarda, filmlerde mapushane duvarlar izgiler, resimlerle doludur. Onlar anlamak iin zel bir bilgiye, zel bir yetene
e gerek yoktur. Kimi sevdasn, kimi zlemini,derdini dile getirmi, kimi de zaman, duvarlara att
entiklerle iterek geirmeye almtr. u mapushane duvarlarnda yle eylere rastlayamazsnz. Herhangi biri bu duvarlarda bir boluk, bir sradanlk grr.Onun srlarn zebilmek iin onunla yaam olmak gerekir. Tersi de do
rudur. Burada yasayanlarn srlarn en iyi bu duvarlar bilir. Siyah, kaln ve ksa izler grrsnz; herhangi bir leke gibidir, anlam veremezsiniz. Tutuklular n tepesine lgnca, gz kara inen coplar hzn alamayp duvarlara da arpm, srtnmtr. Saldrlardan duvarlarn payna da bu izler dmtr Krk, kalnca, kesik izler vardr. tanmakla glk ekmezsiniz; ancak burada ne ii var acaba, diye dnrsnz, asker postallarnn izleri iin. Coplardan payn alan duvarlar, postallardan payn almamazlk edememitir. Kimi yerlerinde lekeler grlr; koyu-ak, de
iik renklerde Arama ad verilen talanda yiyecekler, di
er eyalar gibi sa
a sola atlmtr, duvara rastlayanlarn niandr onlar. Duvarlar yalnz zindan bekilerin den ekmedi, bizden de ok ekti... Bizlere ocak vermezler, iinde bir
nlk orba kaynataca
mz yahut yle bir mapus ay demleyece
imiz kap falan da vermezler. Piirme ve stma faaliyeti yasaklanmtr. Ve elbette, yasak kr etmez; di macunu, tra kremi tplerinden tava yaparz, altna st kutusu, ya
l bez, gazete, ne bulursak yakarz. Ne kadar engellemeye alrsak alalm gene de duman kar. -te ko
uun banyotuvalet blmnde grd
nz karalk o dumann hatras-dr, ci
erlerimiz mi yoksa duvarlar m daha dayankldr, oras bilinmez, sigara duman dahi ekip gitme konusunda olduka nazldr Kysnda, kenarnda hafif ukurlar dikkatinizi eker. Badanas dklm, svas oyulmu Arka ko
utaki can dostu-nuza bir selam gndermenizi, hal hatr sorman/ engellerler ya, sz yaratc olmak zorundasnz Duvarlara vurursunuz Tk-t k sesleriyle selamlar, haberler gider gider; duvar sanki keyfiyle katlanr bu acya, o ukurluk bu acnn dile gelii-dr.O, hem acmz hem keyfimizdir. Operasyon yaplr, mazgal diplerinde, koridorlarda, yan ko
uu, st ko
uta dostlar dvlr, kyasya. Tutuklular, ellerinde ne varsa kaplara, mazgallara vurur Kap-mazgal sesleri tutuklularn fkesi, protestosudur. fkenin hatras olarak kap-mazgal kysndaki svalar dklr. Duvarlara yaknlarnzn foto
rafn ya da sevdi
iniz bir resmi yaptrrsnz, ekmek iinden yaplm tutkalla Operasyonda onlar yrtarak skerler, kk paralarla tutkal izi kalr, size o foto
raflar hatrlatr ok dikkatli bakarsanz, kyda kede belli belirsiz bir farkllk grrsnz. Duvarlara oyulu zulamzdr; kamuflesi ka-

TAVIR

22

liteli cinsten. Orada silah falan saklad

mn dnmeyin; bytele okumay gerektirecek kadar kk yazlm yazlar sakldr. Aralarnda Ekonomi Politi
in Eletirisine Katk'nn nszn, yahut ki Taktik' i bulabilirsiniz. Duvar bizim srdamzdr. Hasl, okumasn bilenler, duvarn dilinden anlayanlar iin her iz ayr bireyi anlatr. te yandan herhangi bir ize de gerek yoktur Duvarlarda fkemiz, sloganlarmz, haykrlanmz, kfrlerimiz de var-dr, neemiz, kahkahalarmz, halaylar-mz-trklerimiz de. Karmdaki duvar sararm. Uzun zamandr badana iin kire vermiyorlar. Vermedikleri o kadar ok ey var ki saymakla bitmiyor. Neredeyse yasaklar ormannda ynmz kaybedece
iz. Bazen bir eyin yasak m yoksa serbest mi oklu
unu kartrd
mz oluyor; o zaman yasaktr herhalde deyip kestirip atyoruz Tek tip elbiseyi giymeyi kabul etmiyoruz diye elbise yasak, pijamalarmzla rengarenk dolayoruz. Kitap yok, gazetelere bile yasak koydular; "Tercman" yasa
aklmza gelir miydi Kimi zaman sigara, kimi zaman ay yasak. Kalem-defter, trnak makasnn trps yasak. Gre, havalandrmaya kmak da yasaklar listesini u/un sre igal edenlerden Daha niceleri... Yasaklar ve duvar. Belki de duvar yasaklarn en anlaml ifadesi oluyor. 'Gzn tavana dikip sabahlamak tatldr ama tehlikelidir" diyorsa bile ozan bu yasaklar iersinde bir mahpusun ara sra byle dalp gitmesini ho grmek gerek. Kendime kar bu konuda ho grl olmam yanl m? Kestirmek zor. u an karmdaki duvar o gn a
rtryor bana 30 Mart Kzldere Katliam n n yldnm; her yandan boalan

tazyikli su. Sa
a sola kayoruz, bireyler yapmaya alyoruz. Sanki hepsi bu duvarda resim edilmi gibi. ok zaman gemedi aradan. Kava kapalyd o gn. dare gibi, bizim gibi hava da akama hazrlanyordu sanki. Bulutlar bek bek gelip tepemize y
lmt Saate bakarsan ikindiydi. Ancak cam kenarna oturarak bir eyler okumak mmkn oluyordu. "Iklar yakamam. Yassah!" diyor nbeti asker Arkadalardan bin laf atyor: "Pencereler ak" Asker anlamyor. Ne diyece
ini bilemedi
inden mazgal arpar gibi kapyor. Ko
uun gaml baykuu ngrde bulunmadan duramaz "Akama elektirik yok demekir" "O niye o" "Baksana adam mazgal ne biim kapatt" cevab glmelere yol i Sinan ters ters: " om a
zl sen de" "Grrz" Gerektende grece
iz. nk akama "anma" var ve elektrikleri kesecekler. Ne zaman keserler oras belli olmaz. Ancak, her zamanki gibi hazrlklyz. iek ya
n ip fitillerle yakaca
z kandillerimizde. Vedat, "Anma iin hazrlk yapalm. Toplanp, syleyece
imiz marlar alalm* diyor. "Zaten bildi
imiz marlar, tekrar almaya ne gerek var". steksiz mrldanmalar zerine Kazm, araya giriyor. "Hepsini bilsek bile gene de daha iyisini yapmaya almalyz" diyor. Kazm'a itiraz eden yok, onun bu haliyle alalm demesi isteksizli
i kr-yor. Kazm hasta, stelik a
r hasta, me-

TAVIR

23

nenjit gibi bir ey. Ne kadar ar kestiremiyorum. Bazen hemen lecekmi gibi geliyor bize, o zaman bizde bir tela alp yryor; mazgallara vurup doktor aryoruz, gelmeyince sloganlarla doktor istiyoruz. Revire karmyorlar, doktor gebe bile mazgaldan bakp gidiyor. O, yalakta yan kendinde, yar sayklar halde bir sre sonra dzelir gibi olur, biz de biraz rahatlarz. Kimi zaman olduka iyi grnr; a-R zayf hali olmasa salam biri sanlacak. Bu halde bile moralinin yksek olmas amyor insan Siyas ubede haftalarca sren ikence sonucunda ld-lecek ekilde hastaneye kaldrmlar. Tedavisi iin yeterli ciddiyet gsterilmemi. Polisler ilemleri alelacele tamamlayp cezaevine sevkedilmi olarak gsteriyor. Hastahanede yarm yamalak bir tedaviden sonra cezaevine gnderiyorlar. Burada ise arlamasna neden olacak her trl koul var. Tedavi derseniz hak getire, revire bile karmyorlar. Vedat iki kiiyle birlikte marlar kurun kalemle sigara kaplarna yazyor. En ok alkanl houma gidiyor Ufak i diye bir kavram silip atm daarcndan. Eh, sesi de fena deil, koromuzun maestrosu olacak. Espirilerle kark etrafn evreliyoruz .Masann etraf enleniyor, iki kiiye bir sigara kad dyor. geri katlar okumak g ama nasl olsa marlar biliyoruz. Kazm'n almak iin masa kenarna ilimesine Mehmet'in itiraz var; salk durumundan endieli: "Sen bover katlma" "Daha emekliye ayrlmadk babam" "Kendi durumunu kendisi daha iyi diyor Vedat, Mehmet'e doru. Sesi hepten karga gibi olanlar, "nasl olsa biz

size uyarz" kavlinden voltadalar. alma alma eletirilerinden mahrum etmiyorlar bizi. Akama doru hava hepten bozu-yor. Rzgar orta pencereye gerdiimiz naylonu bir darya ekiyor, bir ieri sa-vuruyor, naylon neredeyse patlayacak Mazgallardan rzgarn uultusu doluyor ieri. Olduka rahatsz edici. Koridorlar "saym" diye baran askerlerin sesiyle nlyor. Ardndan rap-rap toplu yryleri ayak ritmine uygun barlar duyuluyor "Her Trk asker doar!" Nereden kardlar byle eyleri bilinmez ama psikolojik bask yntemlerinden biri bu. Yeni gelen bir arkada, bu barlar anlamayp, saf saf sormutu: "Her trl asker var ne demek?" Kahkahadan krlmtk O da sorup soracana piman olmutu ya, bir kere vakay kaptrmt; olur olmaz vesilelerle ayn soru ona yneltiliyordu Saym iin ieri girip ift sra dizildiler. Havalar her zamankinden deiik Daha cretkr bakyorlar. Subaylarn zel olarak doldurulduklar belli. Geri bize ynelik kkrtc eitimleri dzenli olarak yapyorlar, ancak bugnn zel bir nemi var. Batan beri. nemli gnlerde, 1 Mays, 30 Mart, 6 Mays, 18 Mays, 15-16 Haziran, 24 Aralk gibi gnlerde yaptmz anma ve kutlamalar engellemeye alyorlar.Engelleyemediklerinden fiili bir durum olarak kabul etmek zorunda kalyorlar. Eer, zel bir saldry dnyorlarsa bu gnleri bahane olarak kullanmalar kolaylarna geliyor. Havann gerginlii aka ortada. Askerlerle gz gze gelindiinde baklarn karmyorlar: bazlar daha da arsz, aka kafa sallayanlar oluyor. Serde delikanllk: Dik dik bakmalar komik bir durum yaratyor.

TAVIR 24

Saymdan sonra Mehmet, Sinan'a taklyor: "Sen yandn aslanm .Eer anmada ieri girerlerse, ekmek datan asker var ya. seni mahvedecek. Sana kafa sallay p durdu* "Sana iek mi sunacak sanyorsun?" Vedat dayanamad : "Nedir bu felaket tellall be!" "Gelirler, gelmezler, canlar ne istiyorsa onu yapsnlar" deyip kestirip att "Darda frt na, ierde elektrikli hava. Cereyan yapyor, arada kalmayalm arkadalar" eklinde espiri yapyoruz. Ne espiri, ama, hi kimse itibar etmiyor. Sinan: "Size ne oluyor yahu? urada iki ift laf edeceiz, kartrmasanz olmaz." Bir sre daha karlkl konutuktan sonra herkes kendi iine dalyor. Pencerenin nnde, ranzadaym. Havalandrmay aydnlatan projektrn  nda yamurun bardaktan boanrcas-na inii baka yer, baka zaman olsa romantik gelebilir insana ama imdi roman-tizmin sras de il, hi kimsenin de buna iste i yok. Yamurun yn bizim pencereler. Birdenbire yle sratleniyor, camlar zerinde yle garip sesler karyor ki sanki bizleri snr etmek istiyor "Anma" srasnda pencereleri aacaz, btn yamur ieri dolacak, yaacak baka zaman bulamam myd sanki. Pencere nndeki eyalarn slanmamas iin baz basit tedbirler alyoruz. Hem. her halde butun camlan amayz, bazlar da yarm alr Anma iin son hazrlklar tamamland. st kattan "arkadalar camlara" eklinde ar yaplyor. Btn koulara soruluyor, herkes hazr. 'Arkadalar sizleri 30 Mart 1972'de

Kzldere'de ehit den Onlar ve tm devrim ehitleri iin bir dakikalk sayg duruuna davet ediyorum!". Havaya kalkan kollar sessizlii iaret ediyor gibiler. Yalnzca yamurun sesi duyuluyor. Havalandrma zemininde kk glckler ve derecikler olumu durumda ve projektr  altnda garip prl-t lar var. Yamur kh kar duvar dvyor, kh savrulup dnerek bize yneliyor, btn bu oyunu grp iitmemizi yeterli bulmuyormu gibi damlalar beer-o-nar yzmze vuruyor. Herkes kark duygular iersinde. Tok bir ses patlyor; "Merdivenlerimizin engelini yldz-lara asarak llerimizin balarna basarak, Ykseliyoruz gnee do ru lenler derek ldler Gnee gmldler Vaktimiz yok onlarn matemini tutmaya Akn var akn gnee akn Gnei zaptedeceiz Gnein zapt yakn" "Anlar mcadelemize nder olsun" Herkes yaplacak konumay dinlemek iin oturacak bir yer ararken koula-rn elektrii kesiliyor: "Ge kaldlar" "Yok canm her zamanki gibi." "Bover bylesi daha romantik" 'Oooo, aramzda romantikler varm da haberimiz yok. " Glyoruz. Aslnda havada belli bir gerginlik var, bir tr heyecan denilebilir Bu duyguyu seviyorum Ta, okul y llarnda ilk fo-rumlarda tattm bu duyguyu. Byle anlarn srandalamasna kary m; baz ey-

TAVIR

25

ler her zaman diri tutulmaldr. imdilerde bu tr grevlere basit bir i ya da klfetmi gibi yaklaanlara rastlyorum; zlmemek elde de
il. Kandillerimiz geliyor, cam kenarna sigaralar yanyor. " ... '72 Mart'nda faizmin idam etmek istedi
i devrimcinin, Deniz Gezmi, Hseyin nan, Yusuf Aslan'n idamlarn engellemek, suskunlatrlm toplumda halkn sesini duyurabilmek iin . " Sesi kar duvara arparak yankla-n ya
murun sesiyle birleiyor. Mistik bir hal alyor. Nbeti askerin koridor penceresinden garip sesler karmas, alayc szler sylemesi bu havay bozuyor. Mehmet dayanamayp araya girince konuan arkada durmak zorunda kalyor: "Nbeti! Kessene u zrlty" Asker keyifli, anlalmaz bireyler sylyor. st kattan Mehmet'i uyaryorlar: "Arkadalar, askerlerle tartmayalm " Konu ma yeniden devam etmeye balad. Kazm'a bakyorum ya
murdan ve so
uktan etkilenmemek iin alt ranzann birine oturmu, battaniyeye sarl vaziyette dinliyor. Konu ma biliyor Hepimiz pencerelere yanayoruz. Havalandrma nlyor;

"KIZILDERE KATLAMININ HESABI SORULACAK!" Slogan bitmiti ki havalandrma kaps ald ve askerler sra sra karmza dizilmeye baladlar, ellerinde coplar var Slogan atmaya devam ediyoruz, daha fkeli ve daha sert. Herkesin kafasnda, ne yapacaklar acaba sorusu var. avulardan biri:

"Ba
rn ba
rn daha ok ba
rn" diyor. Ya
murun altnda slanlann izliyoruz. Bazlar ya
mura aldrmyor, biraz sonra yapacaklarnn keyfini yayor sanki. o
u ya
murdan korunmaya alyor. Sloganlar bitirip mara balad
mzda yan taraftan cam ngrtlar geliyor. "Camlan kryorlar arkadalar". Biz pencere nnden uzaklamaya balad
mz anda askerler de saldrya geiyor. Gr bir sesle balayan mar tavsyor ve kark bir tarzda atlan "Kahrolsun Faizm" sloganna dnyor. Bazlar askerlere ba
rp a
ryor. Kandiller sndrld, ko
uu askerlerin tuttuktar el fenerleri aydnlatyor Coplarla, tekmelerle krlan, ieri dolan camlan bir iki arkada tekrar dar atmaya alyor. Byk bir ksm parmaklk demirlerine arpp paralanarak geri dnyor: gene de askerlerden kaanlar oluyor. "Arkadalar yangn hortumlaryla su skyorlar*. Sular duvar kenarn yalayp, stmze fkryor birden. Geliigzel kamalar oluyor. Birka arkada Kazm'n bulundu
u tarafa koup, onu emniyete almaya alyorlar. Sinan ko
uun orta yerinde durup askerlere ba
ryor, kfrediyor. Ko
uun iinde gezinen tazyikli su arparak onu alt ranzalardan birine itmese hep yle duracak sanki. Her taraf su iinde. Bir-iki arkada bir battaniye kapp W fkrtlan pencereye geriyoruz. u lanet olas eyin ko
u iersinde dolamasn durdurduk hi olmazsa. Bu kez di
er pencereye geiyorlar, oraya da bir battaniye. Slogan atyoruz, kaplara ve mazgallara vuruyoruz artk. Ba
rmalar, karlkl kfrler. Bu arada nasl oldu
unu anlayamadan elimizdeki battaniyeyi av kerterden bin ekip alm. Savunmasz durumdayz yine; yeni bir battaniye bula26

TAVIR

na kadar epey slanyoruz. Yemekhane blm zaten savunmasz, oraya istedikleri gibi skyorlar suyu. Sonunda hortumun yn st katlara dnyor. Tam biraz rahatladk derken, arka tarafmzdan bu kez mazgaldan fkran tazyikli su gelip Kazm' buluyor. Devriliyor hemen. Mazgal tarafndan sklan suya kars savunmasz. Hakan hemen suyun nne geerek Kazm' korumaya alrken, Mehmet'le Kazm' kapt
mz gibi kuytu bir yere tayoruz. Kendinde mi de
il mi belli de
il. Islak battaniyeyi zerinden aklk. Kuru bir battaniye bulmak lazm ama nerde? Bu karanlkta, kargaalkla nasl bulaca
z? O anda yanmda Selam! beliriyor. Elinde bir battaniye var, kuru. Ko
u yaantsnda varl
yla yoklu
u belli olmayan bu arkada byle anlarda nasl bu kadar becerikli oluyor ayorum. zerine rtyorum, battaniyeyi yannda bekliyorum; nabz dzensiz. Selam bu kez elinde yastkla mazgal kapyor. Baka bir arkada plastik le
enle yemekhane mazgaln tkyor. Yine bir ton su yedikten sonra nlemini alabildik. Bir sre sonra su skmaktan vazgeiyorlar zaten. Yeterli buldular herhalde. Sloganlar tekrar balyor. "nsanlk Onuru kenceyi Yenecek" "ikencecilerden Hesap Soraca
z' "kence Yapmak erefsizliktir" Ko
utan bir ksm arkada pencere nnde sloganlara katlyor. Ya
murun hz kesildi. o
umuz titremeye baladk bile. Birka arkada kyda kede bulduklar kuru bir havluyla yzn, salarn kurularken, bazlar naylon torbalarndan kardklar elbiselerle slak giysilerini de
itiriyor. Herey karanlkta el yorda-

myla yaplyor. Yerler gl olmu durumda, bastka ap-up sesleri geliyor slanmadk pek az ey var. Vedat, Hakan ve bir ka arkada Kaz m'n yanndayz, durumu olduka a
r Doktor iin mazgallara vuruyoruz. Ses seda kmyor Biliyoruz, mazgallarn arkasndalar ama ilgilenmiyorlar. Havalandrmadaki arkadalar Kazm'n durumunu soruyor. Mehmet: "Durumu a
r, zor nefes alyor. Doktor a
ryoruz, gelmiyorlar. Slogan atalm " Slogan patlyor: "Doktor steriz!... Doktor isteriz!..." "Tutuklular lme Terkedilemez!" "Katil dare Yeni Kurban stiyor!" Sloganlar uzun sre aralksz devam ediyor, gelen giden yok. Bir sre ara veriyoruz. Ko
ular birbirlerinin durumunu soruyor. st katlarda pek hasar yok. Ak pencerelerden biraz su girmi o kadar; o da yemekhane blmne. Yan ko
u un durumu ise bizimki gibi. ki kii ellerindeki sprgelerle um k r klar n toplamaya, ko
utaki suyu boaltmaya alyorlar. Paspasla suyun alnmas; yemekhanede masa ve sandalyelerin, dolabn iyice kurulanmas, ekmeklerin ve yiyeceklerin gzden geirilmesi gerekiyor. Yataklardan bir-iki tanesi kuru.Bazlar araflar karp ters evrilerek kullanlabilir. imdiden serip kurutmaya balamak gerek. st ko
utan bir ka para battaniye ve nevresim alrsak bu gecelik idare edebiliriz herhalde. 5-6 arkada bu ilerle u
rayor. Tekrar sloganlarla doktor istemeye balyoruz.  dare sa
r, kulaklarn tkam sesimize. Kaplar, mazgallar vurulmaya balyor. Btn cezaevi demirlerin tok sesiyle inliyor.

TAVIR

27

Nihayet mazgal alyor, karanlkta seebildiimiz kadaryla karmzdaki kat subaylarndan biri: "Niye vuruyorsunuz?" Mehmet'in fkeli sesi duyuluyor: "Niye vurduumuzu bilmiyor musunuz? Arkada ka saattir komada. Onu ldrmek mi istiyorsunuz?" "Madem arkadanz hasta, efendi gibi doktor armasn bilmiyor musunuz?" Hakan araya girip: "ardmzda cevap m verdiniz?" "Bizim haberimiz, yok" diye demogoji yapyor. "Her neyse imdi arkadaa hemen mdahale edilmesi gerekiyor." 'Doktora haber yolladm gelecek" "Kendin geleceine doktoru yolla-sana" "Doktor yalnz size bakmyor, burada sekiz yz kii var. Megul olduundan her istediinizde burada olamaz." "Sen ne biim.." Mazgal kapanyor, szn gerisi bizde kalyor. Bekliyoruz. Byk bir olaslkla doktor yannda. imdi ona ne yapmas gerektiini sylyordur. Bu arada kendine gelir gibi olan Kazm: "Ben iyiyim, brakn o alaklar ne yaparlarsa yapsnlar" diyor. Bir ka dakika sonra doktor mazgal ap kimin hasta olduunu soruyor. Oysa Kazm'n durumunu ok iyi bilmekte. Anlatyoruz; "Buraya gelebilir mi" diye soruyor. "Bu karanlkta bir ey gremezsiniz. Ayrca gelmek istese bile gelecek durumda deil. Revire ya da hastaneye kaldrlmas gerekiyor."

"Ben revire arrm gelirse muayene yapamam. ederim. tesine bu birey ilalar imdilik

kullansn" dedikten sonra iinde bir iki eit hap olan kk kat paketler veriyor. "Siz doktorsunuz her eyden nce

Hastann

durumunu

biliyorsunuz ve sahip kmalsnz" diyor Vedat. O, gmleinin altndan resmi elbisesini iaret edip, kafa sallyor Mehmet araya girip, "Arkada lrse sorumlusu kim olacak"? diyor. Doktor "bilemem" trnden bir hareket yaparken Vedat Mehmet'i drtyor ne sylyorsun gibilerinden. Kaygs doktora ynelik deil. Konuulanlar Kazm'n duyduunu biliyor. Mehmet'i uyarmak ihtiyacn hissediyor. Doktor mazgal kapatt. Uralarmzdan sonu alamyoruz. Kaz m ar ama "bo verin" diyor. Kazm'a hibir mdahale yaplmad. Birinci ve ikinci gn nispeten iyiydi. Sonra birden arlat, gelip

gtrdler. Sylediklerine gre hemen hastaneye yollamlar. Uzun sre

haber alamadk. Sonra kara haber geldi: "LD" imdi u karmdaki duvarda onun ska kulland bir sz gryorum: ALAKLAR!

TAVIR

28

DEVRM N SOKAK TYATROSU

ORTAKY HALK SAHNES

1 yldr gecekondu mahallelerinde, pazar yerlerinde, fabrika nlerinde, sendika lokallerinde, grevlerde, direni lerde, niversite anfilerinde oyunlar sergiliyoruz. On oyunu yze yakn yerde yakla k otuz bin ki iye oynad k. Bu sre iinde kar la tmz olaylar anlatmak, kazandmz deneyimleri aktarmak istiyoruz. Daha nce yaynlanan yazlarmzda da ifade ettiimiz gibi lkemizin ekonomik ve toplumsal ko ullarn deerlendirerek emeki ynlara oyunla ula abilmek iin sokak tiyatrosuna yneldik. "Eylemci Tiyatro' nun gerektirdii aydnlatma, eilme ve oyun estetiiyle dn trme kayg-sn ta yoruz. Oyunlarmzn konusu emeki snflarn ya am ve mcadelesiydi. Smr ve yoksulluk, bask ve terr, i kence ve tutsaklk vs. ve bunun kar snda direni , rgtllk ve zafer. .Oyunlar mz temelde bu temalar zerine kuruludur Medya imparatorluklar emperyalist kltr ve arabeski yaygnla tryor. Kendi kltr ve sanatna yabancla trlmasnn nne gemek iin halkn sanatsal etkinliklere katlabilmesi gerekir. Oyunu, devrimci sanat halka gtrebilmek iin sokak tiyatrosu yapyoruz. Oyunlarmz halkn rgtl mcadelesinin bir parasdr. Oyunumuzun her hareketi, her replii, ekonomik, demokratik mcadeleyi, siyasi mcadeleyi btnlemeye ynelir. "Devrimci tiyatro sokaa kmaldr" szn byle anlyor ve ifade ediyoruz. OHS, btn sanat dallarnda yrtlen mcadeleye destek veriyor. Geli -

mi organizasyonlara, sanatsal etkinliklere katlyor. Devrimci mzik gruplaryla, fotoraf-sinema emekileriyle, halktan yana sanat atlyeleriyle omuz omuzayz. Kollektif abayla (ko ullar uygun olduu zaman) sokak tiyatrosunun da bir paras olduu daha geni sanatsal organizasyonlar rgtleyebiliyoruz. Oyun ncesi ya da sonras gerekle en slayt gsterileri, sokak konserleri ilgiyi arttryor. lk oyunumuz "karlarnz in Kefen Giymeyeceiz" adn ta yordu. ABD Irak'n Kuveyt'i i galini bahane ederek Ortadou petroln fiilen kontrol altna almak istiyor. Trkiye halklar haksz bir sava a srkleniyordu. Siyasi iktidarn, emperyalizmin Ortadou'daki hesaplarna ynelik o gz. ya artc(!) gayretlerinin faturasn halkmz deyecekti.  ten atlmalar, alk, artan yoksulluk, cretsiz fazla mesailer ve, sava la gelecek olan lm... Bu gerekler zerine hazrladmz oyun ba langta istediimiz etkiyi yaratamad. Bunu heyecanl olmamza yorduk ve zamanla oyuna hakim olacamz d ndk. Ayrca oyun iindeki baz tiplemeleri (sam amca, ton ton vb ) daha da abartl oynayp mizahi eleri artrma yoluna gittik. zleyici eleniyordu, glyordu. Yine de hedeflediimiz etkiye ula amam tk, co ku ve katlm yetersizdi. Bir gn belediyeye bal bir i yerinde oyunu sergilerken Ortadou ve Trkiye halklarn temsil eden oyuncu "Grevler yasaklanr/Dernekler kapatlr/Gecekondular yklr/Cezaevleri yaplr/Sizin demokrasi anlaynz ite bu" sznden sonra izleyicilere dnp "yle deil mi arka-

TAVIR

30

dalar?" diye sordu. nce sessizlik, sonra birka isiden "Evet...doru...yle" gibi mrldanmalar ve ardndan patlama. Artk oyunu her yerde izleyicileri de oyunun iine katmaya al arak oynuyorduk. Bu abamz bo a gitmiyor, i i ve memurlar sorularyla oyunu daha da renklendiriyorlard. Tabii Ton ton ve Sam amcay oynayan arkada lar da olduka zor anlar ya yordu O ksack oyundaki karikatr tipler bir sonra gerek yzlerine dn yorlard izleyenlerin gznde. Oyun sonunda hedeflediimiz co kuya ula maya ba lam tk. Alk lar yer yer sloganlara dn yordu. Oyunu ikinci defa oynamam z istiyorlard. Sk sk ba ka i yerlerinden de aryorlard. Bu sre ierisinde ilgin olaylar da ya adk Kathane Belediyesi'nde bir i inin oyundan nce kimi kumpanya sanatlarnn Anadolu'ya tiyatro gtrme adna gerekle tirdikleri turnelerin yaratt al kanlktan olsa gerek 'dansz de var m?" diye sormasna dorusu ok bozulmu fakat ayn i inin oyunu izlemesine ve heyecann bizimle payla masna da sevinmi tik "Savulun Bar Ku u Geliyor" adl oyundan sonra "Ad Yasak lke, 1 Mays, 15-16 Haziran" vb. oyunlar sergiledik. Oyunlar ounlukla kendimiz yazdk nk gncele ili kin, ya anlan sorunlara ynelik sokak oyunlar bulmak hemen hemen olanakszd. lerici, demokrat yazarlarn bu eksiklie kar duyarl olmalar gerekiyor.Eksik yanlar bulunsa bile yazdmz oyunlar yurdun e itli yerlerinde. Kbrs'ta, Almanya'da birok tiyatro grubunca sergilendi Oyun metnini olu tururken geni bir ara trmayla konuyla ilgili belge ve dokman toplamak ve bunlar deerlendirmek gerekiyor. Gazete haberleri, dergiler, kitaplar, i yerlerinde ve evremizdeki insanlarca anlatlanlar ve gzlemlerimiz oyun metinlerimizin materyalini olu turuyor. Bu ara trmalar kollektif abay gerektiriyor.

Ayn aba oyunun yazm ve sahnelenme a amasnda da srdrlmeli.Sahneleme srasnda mizansenlere ili kin gr ler de deerlendirilerek bir ka yazmdan sonra oyun ekilleniyor. Tm bu a amalarda sokak tiyatrosunun kendine zg estetii gznnde bulundurulmal dr. Hzla dei en gndemi izlemek, bu gndeme ili kin syleyeceklerimizi sokak tiyatrosuyla kitlelere ta mak, ister istemez youn bir tempoyu ve ko u turmay zorunlu klyor Bu zorunluluk giderek estetik adan zayflamaya, sergilediimiz oyunlarn sanatsal gcnn giderek d mesine yol aabiliyor. Bu tehlikenin bilincinde olmalyz. Deneyimimiz arttka izleyiciyle ili ki kurma ve onlar oyuna katma kolayla yordu. Oyunculuk konusunda kazandmz rahatlk doalama yapmamz salyordu. Zaman zaman izleyenlerin oyuna ilgisizlii hatta uyuklamalar gibi olumsuz durumlarla da kar la yorduk. Habipler Belediyesi yol bakm i ilerine "1 Mays" oyununu oynuyorduk. Oyun srasnda bir i inin uyuduunu fark ettik. Bir ka i i de pencereden d ary seyrediyordu. Bir oyuncu u szleri syleyecekti. "Sen ii kardeim/reten ki sensin/ynetende sen olabilmek/yarn bugnden kurabilmek/adn kanla yazdn alann/dman igalinden kurtarabilmek iin..." Oyuncu bu szlere sra geldiinde uyuyan i inin yanna gitti, bu szleri ona sylemeye ba lad.  i ne olup bitti ini anlamaya al yordu. Oyuncu devam etti. "Uyan arlk bakma yle akn gzlerle, bugne kadar uyutuldu unun farkna var, uyan". Sonra yerine dnd ve "sen ii kardeimle ba layan szlerini btn i ilere tekrar syledi. Oyun sonundaki co ku grlmeye deerdi. zleyenlerdeki dei imi gzlerindeki parltlarda grebiliyorduk. Bunun en somut rneini Belpa grevindeki "1 Ma-

TAVIR

31

ys" oyununda yaadk. Balamadan nce iilerin yzlerindeki tedirginlik ve huzursuzlu

u fark etmitik. Grev sresince polis denetimi yo
unlamt. Baz ii arkadalarn "isterseniz oynamayn, banz derde girebilir" szleri zerine oynayabilece
imizi ve karlaaca
mz sorunlarn ok nemli olmad
n syledik. Ve oyun balad. Her ey gzlerinden okunuyordu. Bir an nce, kazasz belasz bitsin iste
iydi o baklarn tad
anlam. Oyunda geen 1876'da ikago'daki ii nderlerinden Persons'un "Bizi cani olduumuz iin deil, sosyalist olduumuz iin asyorsunuz" szleri polisi hareketlendirmeye yetmiti. Bu da tedirginli
in bir kat daha artmasna neden oldu, ancak ksa sre iin. nk iiler oyuna katlmaya balamlard. Bir oyuncunun iilerin arasnda dolaarak ve onlarn omuzlarn tutarak syledi
i szler gven sa
lamaya yetmiti. Gzlerindeki tedirginlik hakllklarnn verdi
i gle sevin parltlarna dn m t. Oyunun sonunda bizlerle birlikte "yeter artk" diye ba
rmalar, cokulu alklamalar oyundan sonra da da
lmak yerine etrafmz sarp bizleri korumaya alarak oradan uzaklatrmalar, hakl olmann verdi
i bilincin korkular yendi
ini gsteriyordu. Benzer tavr Paabahe- iecam i-ilerinin grevinde oynad
mz "1516" Haziran" oyununda da grdk. Oyun sona ermi. zgrlk Trks grubunun trkleriyle halaylara dnen bir coku yaanyordu. iler ve aileleri btnle miti. Uzun y llardan sonra bylesine kitlesel bir olay yaanyordu. Paabahe'de. Co kunun ve paylamn olanca gzelli
iyle yaand
anda birden sazlar sustu. Bir sessizlik kaplad ortal
. Polis kolon ba
lantlarn kesmiti. Sesleri duyuldu ardndan. "Bu oyuncular Paabahe'li deil, dardan geldiler." Bizleri alp gtrmek istiyorlard. O anda yanmza o
un-

lu
unu kadnlarn oluturdu
u ii aileleri geldi. Etrafmzda bir kalabalk oluturdular, kurulmu sofralardan birine gtrdler. Saklyorlard bizi.Bu tavrlarnda fabrika igaline do
ru evrilen srecin ha-zrl
vard. Oyunlarmza gidece
imiz yerlere ilikin eklemeler yapyorduk. Bu de
iik-likler oyuna duyulan ilgiyi daha da artryordu "15-16 Haziran" oyununda direnilerin balad
fabrika isimlerini sayarken, o dnemi yaam iilerin kendi altklar fabrika ve atelyeleri sevinle eklemeleri, "1 Mays" oyununda 1977'deki katliam yaam iilerin kimi zaman duygularn dile getirmeleri ve anlarn anlatmalar hem izleyicilerle daha sk ilikiler kurmamz sa
lyor, hem de oyunlarmz daha da glendirecek konular oluturuyordu. Belediye Temizlik 'e ba
l bir blgede, i brakma eylemi srasnda gerekletirdi
imiz "1 Mays" oyunundan sonra bir ii yanmza gelip, unlar sylemiti: ok duyguland m. 77 Mays'nda ben de alandaydm. Ezilen bir hemireyi grdm." Sesi titriyordu. Oyunumuzun kendisini o gnlere geri gtrd
n, 1 Mays' 1 Mays Alan'nda kutlama iste
inin artt
n syledi. Anlan yarna uzanan kprye dn mt. Toplumsal, siyasal, ekonomik de
iimleri izlemek ve gelimeye katkda bulunacak rnleri emeki kitlelere ulatrmak devrimci sanatnn grevidir. zle-yenlerle kayna mamz ve rnlerimize olan katklar da bu grev anlaynn sonucudur. 1 y ld r sokak tiyatrosu yapyoruz. Oynad
mz her oyunla yeni bir deneyim kazandk. Mcadeleye inancmz pekiti. Hakl oldu
umuzu biliyoruz, mcadele alanlar kazanaca
mz kantlyor. Eksikliklerimizi gidermeliyiz. Estetik gelimeyi yet-kinletirmeliyiz.

TAVIR

32

ANKARA'DA SOKAK TYATROSU DENEYMLER

HALK TKETM KOOPERATFLER ALI MA KOMSYONU
Tiyatro Ara adndan da anlalaca
gibi tiyatroyu, toplumlarn de
iim ve dn mlerinde, hakl olan kitlelerin mcadelesinde, onlarn zlem ve karlar na, iyiye ve gzele ynlendirilmesinde bir ara olarak gryor ve retimlerini bu bak asyla gerekletiriyor. Tiyatro Ara alanlar bu bak asn yaama geirirken, tiyatronun tm olanaklarndan yararlanmaya alyor ve buldan sistemli bir ekilde yaama geirmeyi hedefliyor. Bu sistemli alma ierisinde savundu
u ama do
rultusunda yrmeyi ve kulelerle kucaklamay ilke edinmitir. Hu kucakla ma ise sokakta, fabrikada, gecekonduda yan halkn bulundu
u her yerde mcadele eden tiyatroyu rgtlemekten geiyor. Bu do
rultuda Tiyatro Ara kendi dinami
i ile kitlelere ulamay arzularken, kitlelerin kendi z dinamiklerini ortaya kartacak tiyatro almalarn n olumlu ynde ilerletici abalar oldu
unu d nyor ve destekliyor. Bu al malardan biri Halk Tketim Kooperatifi alma Kornis-yonu'nun dzenledi
i sokak oyununda somutlanmtr. Bu almalar sonucunda Halk Tketim Kooperatifleri alma Komisyonunun eitli giriim toplantlarnda sergiledi
i sokak oyunu deneyimlerini anlatan aa
daki yazy aynen yaynlyoruz. Snfl toplumlarda egemenler, her alanda oldu
u gibi insanlarn kltrel ve sanatsal al malarn da kendi amalan do
rultusunda kullanmak ve yaymak iin eitli yntemlere bavururlar. Egemen kltre alternatif olan, halktan yana tavrn alan sanatlar ve rnleri gzalt, tutuklama ikence uygulamalaryla yok edilmeye alld Takat salon sahiplerinin tehdit edilmesinden kitap imhasna kadar getirilen engeller devrimci sanat geriletemedi. Sokaklarda, alanlarda, gecekondu mahallelerinde ekonomik, siyasal sosyal olaylar devrimci bilinle kitlelere aktararak onlar bilgilendirebilmenin. tavr aldrabilmenin aralarndan biri olan sos-yal-kltrel almalarn nemli bir aya
n sokak tiyatrolar oluturur. Bu zelli
i gz nnde bulundurarak, Halk Tketim Kooperatifleri Giriim Toplantlarnda sokak tiyatrolarna yer verdik. Yoksul ve dar-gelirli halkn ekonomik sorunlarn hafifletmeyi, sosyal ve kltrel ihtiyalarn ks-mende olsa giderebilmeyi hedefleyerek balayan Halk Tketim Kooperatifleri giriiminde bir basamak oluturan bu toplantlar Ankara'n n pek ok semtinde yapld. Toplant program ierisindeki sokak tiyatrosunda grev alan arkadalar, kstl olanaklarna ra
men devrimci yaam biiminin getirdi
i zveri ile almalarna baladlar. Halk Tketim Kooperatiflerinin kurulu amacndaki paylama ve dayanmann nemi ve "rgtsz Hak Alma Mcadelesi Verilemez"iarn tema olarak seren oyun byk ilgi ve coku ile izlendi. Bilindi
i gibi sokak oyunlarnda oyunculuk ve sahneleme teknikleri di
er oyunlardan farkl Oyunun her
esinde gereken yalnlk kendisini gsteriyordu, bu da oyunun ve oyuncular n seyredenlerle ok abuk kayna masn sa
lad Oyunun sonunda dayan mann bir ifadesi olan halaylarmz vard. Seyircilerle kaynaan oyuncular halaylar ekerek oyunu noktaladlar. Daha sonra oyunu izleyen insanlarla yaplan gr melerde, kendilerini sanki oyunun iinde bir oyuncuymu gibi hissettikleri ve Halk Tketim Kooperatiflerinin ilevini daha iyi kavram olduklar gzlendi Bylece sokak tiyatrolarnn, halkn yaantsndan kp tekrar halka dnme zelli
i bir kez daha ifadesini buldu.

TAVIR

33

LAT
N AMER
KA MZ

ZER
NE 
L
MZ
K GRUBU "ORT
GA"
LE B
R SYLE

HIDIR EREN EL
K ORTGA'nn enfes byleyici sesleriyle 6 gen mzisyeni ili halk mzi
ini yurt-dnda baaryla temsil ediyorlar. ORTGA'nn bu gen mzisyenleri ktklar her turnede, ili cuntasnn bask ve terrn tehir ederek, lkelerinde gelien zgrlk mcadelesine ses ve sanatlaryla byk destek sa
lyorlar. Onlarn mzi
i, ili Halk'nn sesidir. Onlar trklerinde kardeli
i, acy, sevday ve umudu dile getiriyorlar. Umut ki, daha gzel yarnlar iin! Onlarn mzi
i, ili Halk'nn ba
rndan yeeren bir gldr. Onlarn mzi
i ili Halk'nn kendisidir. ili Halk onlar trklerinden, daha gzel, mutlu yarnlar iin savamay
reniyor. Onlarn Trklerinde ili Halk'nn anlayaca
gizli mesajlar sakldr. Bugn ili'de kullanlmas yasaklanan, yasalarla snrlanan mzik alglar; quena, zampona, cbarango nasl ki zgrlk sembolyse, ORTGA'nn ismi de bal bana bir semboldr. Elbette birgn gelecek zlenen umut, aclar son bulacak! Umut k, birgn ili Halk'nn ba
rnda kzl bir gl gibi yeerecek! ili'ye zgrlk! 1974'n sonu, 75'in ba nda Santiago'da Chile niversitesinde mzik renimi gren gen mzisyenler bir araya gelerek ORT
GA'nn kurulu u iin giri imlerde bulunurlar. Bu giri imleri sonunda ili'de mzie yeni bir atlm kazandran, mzikle folkloru birle tirerek yeni bir mzik tr yaratan "Nueva Cancion Chilena" (Yeni ili Mzii) hareketinin mzik anlay n kendilerine temel olarak alrlar Yeni il
Mzii, Violeta Parra, Victor Jara,
nti-illmani. Quilapayun ve tekiler... ile tannr. Bu mzik tr zerinde gr birliine varan gen mzisyenler ORTIGA'y kurarlar. Kurulu un ba nda yeni ili mzii yesi bestecilerin bestelerini alp sylerler. Ksa bir dnem sonra ORT
GA'nn kendisi beste yapmaya ba lar.
lk orkestral besteleri "Tic Tac", "Cristal" ve "Semilla" dr. ORT
GA ilk konserlerini ili'nin niversitelerinde renci genlik arasnda verir. Bu dnem bir yerde, ili'de cunta'nn i ba na geli inden sonraki dnemde toparlanmaya ba layan renci hareketleri-

TAVIR

34

nin de balang dnemlerine rastlar. kan gl halk muhalefetiyle Fakat her eye ra
men
renci birlikte kltr alannda da yeniden hareketleri daha henz rgtsz ve bir ykselme dnemi balatlm da
nk. Bu artlarda ORTGA, olur. Bu donemde ili'ye zg, mzik faaliyetlerini ili'nin tm kayna
n Latin Amerika kltrnden niversitelerini tek tek dolaarak yar- alan yeni kltrel etkinlikler boy legal, yar-illegal bir tarzda srdrr. verir. ORTGA bu dnemi yle
renci genlik iinde edindikleri de
erlendirir: tecrbe ve deneylerden sonra, ili'nin "ili'ye zg tarihi, kltrel, sanatsal tara-larnda bir dizi konserler ge ve etkinliklerin tohumlarnn dzenlerler. Bu konserlerle birlikte topraa ekildii gnlerdir bu gnler. ORTGA adn ii kesimi iinde Bu gnlerin yeerttii tohumlar ili duyurmaya balar. 'de tm kltr, sanat Bu, giderek ili'nin Bize gre kendi kltrne ve edebiyatn geliip kylerine kadar sahip kamayan ve koru- glenmesinde etkin masn bilmeyen bir halk, rol oynad. Bu dnem ular. ORTGA ilk en deerli manevi varln, Kltr, sanat ve edebiplak'n ili'de 1975'in her eyden nce kendi yatn ili Halkna mal sonunda, ikincisini kendini yitirmi demektir. edildii bir dnem 1977 ve ncsn oldu." 1980 ylnda yapar. Kanl 1973 Eyll darbesiyle birlikte ORT GA'nn giderek yurt iinde tm sosyal, siyasal alanlarda oldu
u ve yurt dnda popler olmas, gibi kltr cephesinde koyu karanlk eserlerinin tutulmas zerine. bir a
yeniden balatlm olur. BirORTGA yelerine ynelik basklar da ok sanat ldrlr, sanat eserleri giderek yo
unlar. 1980 ylndan yaklr. Sanat ve edebiyat alannda sonra ili Radyo-Televizyon koyu bir sansr uygulanmaya programlarndan plaklar karlarak, sokulur. eserleri sansr edilir. Konserleri 1973 Eyll darbesinin hemen yasaklanr. 1980 ylndan beri ardndan kltre ynelen yo
un ORTGA zerindeki politik ve sosyal saldrlara paralel olarak Amerikan basklar her geen gn daha da yo- Emperyalizmi yoz, kokumu, Coca
unlaarak devam eder. Cola kltrn piyasaya srer. ( ili'de halk Amerikan EmperyalizORTGA'NIN KURULU AMACI! minin yoz kltr iin, Coca-Cola kltr diye hitap eder.) 1960'l yllarn ortalarnda mevcut Ardarda Amerikan diskolar, olan dzene ynelen honutsuzluklar barlar, filmleri, mzi
i, bilardo giderek 60'l yllarn sonuna do
ru salonlar ve her trl uyuturucu gl bir halk hareketine dnr. ili'yi bir batan bir baa sarar. Politik, sosyal vb. alanlarda onaya Amerikan televizyon dizileri birbirini kan hareketler giderek kltr izler. atanna da yansr. Ortaya TAVIR 35

 ili cuntasnn tm bask ve saldrlarsrdrd

asimilasyoncu baskya kar kendi na ra
men lke iinde katan, gizlenebilen mzi
ini bir silah olarak kullanaca
z sanat ve edebiyatlar, yeni yeni ortaya kan gen sanatlar 1974-75 yllar arasnda unu da belirtelim ki, Amebir aray iine girer. rika'nn ili'de ve teki Latin SYLE  Yeniden bireyler Amerika lkelerinde politik, yaratma, yeniden bir ekonomik ve kltrel her SORU: Son turnelearaya gelme e
ilimi alanda srdrd asirinizi de sayarsak bugne gen sanatlar arasn- milasyoncu baskya kar kadar Avrupa l-kelerine kendi mziini bir silah olada giderek yaylr. i kez turne dzenlediniz. rak kullanacaz. li'de gen sanat ve edeAskeri ynetimin olduu biyatlarn aray iinde oldu
u bu bir lkeden sk sk Avrudnemde ORTGA kurulur. 1975 yl sonlarnda ORTGA da ilerinde olmak zere bir ok kltr, sanat edebiyat grubu bir araya gelerek Askeri dikta-trluk artlar altnda srdrlecek kltrel faaliyetler zerine tarttk. Bu tartma, toplantya katlan gruplara, Askeri diktatrlk altnda bile kltrel de
erlerimizi koruyabilece
imizi, onlara sahip karak gelitirebilece
imizi gsterdi. Biim iin her art altnda geerli olan tek kural, kendi kltrmz, (rne
in Indios) yaatma ve korumaktr. Bize gre kendi kltrne sahip kamayan ve korumasn bilmeyen bir halk. en de
erli manevi varl
n, hereyden nce kendi kendini yitirmi demektir. Bu nedenden dolay ORTGA olarak her art altnda kendi kltrel de
erlerimize sahip kaca
z. Bununla da yetinmeyip bize kalan kltrel miras daha da gelitirece
iz. unu da belirtelim ki, Amerika'nn ili'de ve teki Latin Amerika lkelerinde politik, ekonomik ve kltrel her alanda pa lkelerine turneye kmanz kolay ol-masa gerek? YANIT: Tabii ki, zorluklarla karlayoruz. Zannediyor musunuz ki istedi
imiz an elimizi kolumuzu sallayarak geip geliyoruz. Hele bizim gibi kltr cephesinde politik bir mcadele srdren bir grubun yurtdna kmas kolay de
ildir Ama u var ki; ORTGA gerek ili'de gerekse Avrupa lkelerinde tannan ve byk destek gren bir grup. Yurtdna kmza izin vermedikleri taktirde Avrupa kamuoyu iinde ve basnda kendilerine ynetecek saldrlar ve tehir kampanyalarn gze alamyorlar. Bundan korktuktan iindir la, yurtdna kmza izin veriyorlar, ikinci bir neden ise ili'de kalmamz onlar da istemiyorlar. Hele son bir iki seneden beri yeniden kabaran halk muhalefeti karsnda her istediklerini ak ak yapamyorlar. Bizim gibi popler olmu bir gruba kar daha ok temkinli davranmay ye
liyorlar. Eskiden oldu
u gibi yok etme verine, politik ve sosyal sal36

TAVIR

drlarla kltr gruplarn sindirme ve psikolojik etkileri altna alarak da

tmay daha uygun gryorlar. Bu nedenden dolay da, lke iinde turne yapmamza izin vermiyor, eserlerimizi sansr ediyor, almamza izin vermiyorlar. Yurtdna kmza izin vermelerinde etkin rol oynayan di
er bir neden ise, yurtdndan birok kltr ve sanat kurumunun bizi davet ederek, ili ynetimiyle direk ilikiye geerek, bizim iin izin istemelerinin de nemli rol var. Ayrca yurtdnda bulunan birok i-li'li ve Latin Amerikal sanatnn da yurtdna kmzda pay byktr. Her seferinde oldu
u gibi bu kez ki kmzda da "Yeni ili Mzi
i" hareketinin ustalarndan nti-llimani'nin byk deste
i oldu. Bizi sk sk yurtdnda turneye zorlayan nedenlerin banda ise bu lkelerde dnyadaki gelimeler hakknda bolca bilgi ve informasyon elde etmek, istedi
imiz sanat kuruluu ve kii ile oturup zgrce tartabilmek iindir. Bir yerde, Avrupa turnelerimiz yeni almalarmz iin bir kaynaktr. Bunun yannda ili'de ve Latin Amerika lkelerindeki almalar mza getirilen kstlamalardan dolay ekonomik olarak da eitli zorluklarla kar karya braklyoruz. Avrupa turnelerimiz ayn zamanda yeni almalar mz iin maddi kaynak da demektir. lkemizde kstl TAVIR

almalar mzla ya am mz srdrmemiz zaten olanaksz. nc bir neden ise, Avrupa lkelerinde Latin Amerika ve lkemizin kltrn kitlelere tantmak gayesini tayor. SORU : ili'de askeri bir ynetimin bkm srd artlarda ne tr politik, sosyal ve kltrel faaliyetler srdrme olanaklarna sahipsiniz? YANIT : Bir sistemde hereyden nce insan haklan ve yaam gvence altnda de
ilse, o sistemde her trl politik, sosyal ve kltrel de
erler de i
neniyor demektir. Tipik, klasik politik bir sistemde insan haklarnn gvence altnda oldu
u sylenebilir mi? ili'de de insan hak ve zgrlkleri i
neniyor. Bu nedenle de biz hereyden nce insan haklarnn ve yaamnn gvence altna alnmasn istiyor ve s; vunuyoruz. Hereyden nce politik, so yal alanlarda zgrce serbest yaama hal ki istiyoruz. Bugn onbinlerce ili'li sokaklara dklyorsa zgr, demokrat: bir dzen istedikleri iindir. SORU : Latin Atnerika kltr hakkndaki dncelerinizi aklar msnz?

37

YANIT: Latin Amerika kltr ok eskilere dayanr. Latin Amerika kltr bat kltrne gre ok daha gl, sa
lam bir yapya sahip. Latin Amerika kltr toprakla iie gemi, gkyzyle btnlemi, do
ayla kucak kuca
a bir kltrdr. Ama bu asla idealist bir kltr de
il dir. Kltrmz yaamn bir biimi, do
ayla btnlemi bir ahenktir. Do
a uyandrc, iticidir. stismar edici de
ildir. Do
ayla uyum iinde bir kltr birikimi demek, insanlarla do
a arasnda gl bir uyum demektir. te Latin Amerika kltr, Latin Amerika halklarnn do
ayla btnlemi yaamnn kendisi demektir. Bat kltrne gelince her geen gn giderek yaamdan kopmakta, sunilemek-tedir. Amerikanc Coca-Cola kltr bat kltr zerinde ok daha etkili olabiliyor. Amerikann ihra mal Coca-Cola kltr, diskosuyla, Breack dansyla, televiz-yon dizisiyle annda Avrupa'da yaylabil-yor, taraftar bulabilyorsa bunda Bat kltrnn zayflamasnn. giderek yaamdan kopmasnn da rol vard r. Bizde ise insanlar bask ve zorla Amerikan emperyalizminin sz konusu CocaCola kltrnn etkisi alt na sokulmaya allyor. 1973 Eyll darbesinden ben ili'nin ve La-tin Amerika lkelerinin her kesine ihra edilen Coca-Cola kltr Latin Ameri-ka halklar n n kltr zerinde de eitli etkilerde bulundu Fakat bu etkilenme kesinlikle kltrel etkinliklerimizi yok edecek boyuta de
ildir. Latin Amerika kltr de

Latin Amerika insan gibidir. Bir patlad m n alnmaz. SORU: Latin Amerika halklarnn kltr defterlerinden dnya halktar yararlanabilir mi? YANIT: Tabii ki evet. Biz, bir ok batl filozoftan, onlarn dnya halklarna braktklar mirastan yaradandk Fakat bu demek de
ildir ki, kendimize zg filolojimiz gelimedi. nsanlk tarihine bakt
mzda en eski, en byk kltrel de
erler, ortaya ktklar lkeyle snrl kalmam, srekli dnyann di
er lkelerine yaylmaya almlardr. rne
in Uzakdo
u, Msr ve Roma uygarl
nn yaratt
kltrel zenginlik yalnzca bu lke halklarnn yararland
kltrel de
erler olmam  , ayn yamanda tm dnya halktan da bu de
erlerden payna deni almtr. Fakat Latin Amerika halklarnn yaratt
kltrel de
erler bugne kadar dnya iin nemli bir yer tutmuyordu. Ama bizim dncemize gre Latin Amerika halklarnn yaratt
kltrel de
erler sadece Latin Amerika halktan iin de
il, btn dnya halklarnn yararlanmas gereken bir kltr olmaldr. Bir ie
i gz nne al n. Herkes yararlanmak ister. ie
i dalndan koparp kendi bahesine diker. Dallar koparlan iek yeniden dallanr. ie
in kk toprakta oldu
u srece yeniden yeerir. Topra
zayf olan iek, pek gelimez, zayf kalr, ite biz, kltr bir ie
e benzetiyoruz. Bu nedenledir ki, kltr yalnz bana bir halkn yararlanaca
bir bilim olamaz.

TAVIR

38

Bu otu ayaklanmann bir sembol Latin Amerika kltrne gelince, olarak gryoruz. Onu ayaklanmaya verimli toprakta yeeren bir iek gibidir. Birok insan da biliyor ki, Latin benzetiyoruz. Hem inat, hem sert. Amerika halklar yalnz bana de
ildir, Bir ynyle zehirleyici, teki ynyle Latin Amerika kltryle btn dnya iyiletiricidir. dayanma iindedir. Yzyllardan beri Isrgan otu ilkbahardan sonbahara sre gelen tek bir ey varsa, o da Latin kadar hep yeerir. Onun rengi yeil. Amerika halklarnn bask ve smrye Tpk do
a gibi, yaam gibi. O, en kar kendi kltrel zelliklerini kt yaam koullarna kar yitirmedi
idir. Latin Amerika'da ok ey tazeli
ini ve yeilli
ini korumak iin direnir. O, yle bir ottur ki, yaand, ispanyollar, I O yle bir ottur Ortiga (srgan) ki, umut gibi yeil. teki Avrupa yle bir ottur ki, en kt iklim lkeleri ve son Tpta insanlar n bir olarak Amerikan koular nda bile ye erir. Onu gn kendi ayaklanmaya benzetiyoruz. Hem do
alar na Emperyalizmi Latin dnecekleri Amerika lkelerini inat, hem sert. Bir ynyle zehirleyici, teki ynyle gn gibi zlem dolu. istila ettiler. Kltrel iyile  tiricidir. Is rgan otu te Ortiga de
erlerimizi yok ilkbahardan son-bahara kadar (srgan) otu' nun bu etmek iin yo
un hep ye  erir. Onun rengi ye  il. zelliklerinden saldrlar Tpk do
a gibi. O, en kt yaam dolay grubumuza dzenlediler. Buna koullarna kar tazeli
ini ve isim olarak setik. ra
men bizim yeilli
ini korumak iin direnir. topra
mz, Latin O, yle bir ottur ki, yenilmeyi, SORU : ORTGA' Amerika topra
ma
lup olmay asla kabul etmez. n n Latin Amerika ve koparlan her ie
e ili Halk mzi
ine iliyeniden can verdi. kin dnceleri Koparlan ieklerin nelerdir? yerlerini yenileri ald. SORU : ORTGA' n n Trke anlam Isrgan demektir. Grubunuza niin bu ismi setiniz, aklar msnz? YANIT: lk nce grubumuza Do
adan (iekler, hayvanlar, talar) bir isim aradk. Tm arkadalar Ortiga (srgan) zerinde birletik. Isrgan otu'nun dnyaya yaylan binlerce eidi vardr. Sadece bu ottan 60'n zerinde eit ili'de yetimektedir. Ortiga (srgan) yle bir ottur ki, en kt iklim koullarnda bile yeerir. TAVIR YANIT : Ortiga' nn bu alana ilikin ana dnceleri, Latin Amerika mzi
inin bir sunuudur. Latin Amerika mzi
i kark, ok eitli unsur ve stilden oluur. Bu mzik tr pra Kolombia India, Afrika, spanya-Avrupa ritmini iinde tar. ili' li mzik eletirmenleri Essay, Bernardo Subercascaux ve tekiler bu mzik tr zerine d ncelerini  yle a klyorlar: "Karmak birbirine ba
l olan bir m-

SEMA GKEN

TRK Ben bir trkym Hasat trks Takn bir yabann ucuna Savurun dou bat demeden demet demet Baaklarla balayn beni Ben bir trkym Sevda trks Bir halayn banda mendil Bir yiit bedende ibriim kuak iek iek Duvaklarla ssleyin beni Ben bir trkym Hasret trks Katar katar kara trenlerde Turna kanadnda yol yol, ova, da da Telefon tellerinde rlayn beni Ben bir trkym Direni trks Hcrelerde, mazgallarda Direnli yreklerde Kelepeli bileklerde Haykrn beni... Sema GKEN

TAVIR

40

zik

tr

(meso udur,

mzik). Latin

Bununla Amerika

lenen, biraraya gelen insanlar, yeni Latin Amerika insann oluturmaktadr. "Yeni dnceler Latin ili'li Amerika besteci Luis insan, Advis dnyann miras ve yerli (z) kltr. Bu tarafndan bir trksnde (der Mestize) sylenmektedir. Bugn Ortiga bu trky alp sylemektedir. Trk'de Latin Amerika insan, do
ayla iie gemi insan ilikileri ve yaamn getirdi
i Gney zorluklardan Amerika'nn bahsedilmektedir.

kastedilen

mzi
inin kendisine zg zelli
i yannda, yzyllarca Latin Amerika halklarn smrgeletiren d glerin mzik etkinliklerinde ili ve Latin Amerika mzi
ini etkiledi
i ve bir yerde iie geti
idir. Btn bu etkilenmelere ra
men hibir zaman Latin Amerika mzi
i kendi zelli
ini kaybetmedi. Latin Amerika mzi
inin en belirgin zelliklerinden biri ise, folklorik bir stile sahip olmasdr. Latin Amerika mzi
i folklorik
elerle birleen en gl mzik trlerinin banda gelir. "Rahat, ayn zamanda folklorun gsterildi
i, u anda geliim a amas nda olan coturucu, bir mzik tr, Sy.9) ORTGA aka Latin unu vurguluyor: Amerika'da kar  k (Demir Sere Dergisi Temmuz 1981.

kltr alannda birok de

iik kltr anlay, Amerika'nn etkisi altnda olan lkelere gre daha da ileri dzeydedir. Kim ki Afrika mzi
i-

yalnzca mzik de
il, insanlar da iie gemi  . Birok renk ve rktan insan bunu aka vurgulamaktadr. spanyol efendileri, Bat Afrika'nn srgn

Ortiga olarak bizim kar kt mz asimilasyoncu, rk, smrc "Kltr" etkinlikleridir. Biz, asla halklarn kltrne kar kamayz. Latin Amerika'ya yerleen birok k tadan insann kendi halk kltrlerini birlikte getirmeleri saygyla karlanabilir bir durumdur. Fakat burada dikkat edilmesi gereken nokta, deiik insanlarn sahip olduu bu farkl kltrel etkinlikleri halklarn yararna iyi bir ekilde kullanmaktr.

ni
renmek istiyorsa, Gney Amerika'ya gitmeli. Orada byk barok kltr en ak bir biimde kendisini kiliselerin mimarisine kadar Buna yanstmtr. neden olan

temel etken ise d lkelerden Amerika'ya yerleen kltrel insanlarn kendi etkinliklerini beraberlerinde

de getirmi olmalardr. Kltrel alanda or-

kleleri ve Avrupa'nn birok lkesinden gelmi insanlar ili'nin ve teki Latin Amerika kaynam lkelerinin Kzlderilileriyle Bu durumdadrlar.

taya kan bu durum mzik ak nna da yansmtr. Bugn ORTGA'nn kulland
mzik aletleri en ak ekilde bu gere
i yanstmaktadr. Ortiga olarak bizim kar kt
nz asi-

kaynamay yle izah edebiliriz; gnden gne giderek gTAVIR

41

milasyoncu, rk, smrc rak enfes ses tonu ve melodiye "Kltr" etkinlikleridir. Biz, asla sahip OR-TGA Quena'y belirli halklarn kltrne kar paralarda koroda kullanyor. kamayz. Latin Amerika'ya Gney Amerika'da en ok yerle- en birok ktadan insann kullanlan alg aletlerinden biri kendi halk kl-trlerini birlikte de Zampona'dr. getirmeleri saygyla karlanabilir Zampona; Bu alg aleti, iki sra bir durumdur. Fakat burada dikhalin-de birbirine parelel olarak kat edilmesi gereken nokta, de
iik yerletirilmi ubuklardan olu ur. insanlarn sahip oldu
u bu farkl nden balamak zere ubuklar kltrel etkinlikleri halklarn arkaya do
ru uzunca bir ekil alr. yararna iyi bir ekilde Ba sradan balamak zere kullanmaktr. Zaten yzyllardan mmkn oldu
u kadar en hzl bir beri iie gemi durumda olan bu tarzda arka sraya do
ru alnyor. farkl kltrel et-kinlikler bugn Bu aletin yapsal seklinden bizim taraf mzdan da sahip daha da nemlisi, algnn klp savunulan kltrel alnmasnda daha ok teknik bir de
erlerdir. alg yetene
ini gerektirmesidir. unu syleyebiliriz ki; mzik Zampona fltnde en iyi ses aletlerimiz, bu melez mzik tonu G Majr veya G Minr'dr. karmnn bir ifade-sidir. ORTGA bu aleti daha da gelitirerek koroda kullanlr bir hale En son olarak mzik Quena, zampona, charango getirdi. Zampona'nn ses aletlerimize ekledi
imiz ili Halk iin halk tonu yumuak ve gunneli Quena, Zampona ve mziinin temel alglar (hm hm) dr. Charango alg aletleri olmulardr. ili tarihinde oldu. bu alglar (Kolombia tarihi Charango; gitar n ncesinde de) srekli k
olup 5-6 SORU: Kullandnz zgrln, eitliin ve ift tellidir. Bu alet bu aletlerin zellikleri ayaklanmann sem-bol plastik veya hakk nda ksaca bilgi olmulardr. 1973 verir misiniz? darbesinden sonra da bu metalden yaplyor. Bu alet, iaret YANIT: Quena; aletler cunta tarafndan parma
nn katolik flt. Bugn birsrtnmesiyle alnyor. Bu aletin ok Gney Amerika, sesi"Cembala'nntutsak, byleyici blgesinde kullanlmaksesi" gibidir. H. W. Henzel tadr. Bu flt tr en eski Cembala Latin Amerika mzik aletidir. gitarn bir eidi olup, iaret parma
nn srtnmesiyle alnan Kemik, a
a, eker kam, Hint bir alg. kam ve boynuzdan yaplr. Basit Quena, zampona, charango ili yaplna ra
men, alnmas Halk iin halk mzi
inin temel olduka g bir alet. Qu-ena her alglar olmulardr. ili tarihinde gn baka yeni eyler alyor. bu alglar (Kolombia Ortiga'dan Marcello. Quena mzik aleti olaTAVIR 42

tarihi ncesinde de) srekli zgrl

n, eitli
in ve ayaklanmann semboll olmulardr. 1973 darbesinden sonra da bu aletler cunta tarafndan yasakland. Bu aletlerin kullanm belirli bir yasaya ba
landktan sonra serbest brakld. Bu aletlerin kitlelere gsterilmesi ve kitle nnde alnmas politik bir ayaklanmann propaganda aralar olarak grld
nden, bu aletleri alanlar siyasi faaliyet srdryor gerekesiyle tutuklanyorlar. Gemite ORTGA bu aletlerin yasaklanmasna ilikin grlerini yle aklamt: "Bu aletlerin alnmasna getirilen ili yasaklamalarla, halk, zellikle de ncilin quena, alg eyleme yaklmasnn arasnda bir fark yok. zampona, metodundan charango'nun dnmeyi,

kullanmay tasarlad
nz yeni elektronik mzik aletleri var m? rne
in, Rock mzikte kullanlan alglar kullanmay dnmyor musunuz? YANIT: lkemizde bugn etkili olma-ya balayan mzik trnden biri de Rock mziktir (rne
in Beatles mzi
i) Kuzey ili'de katld
mz byk bir festival'de Beatles mzi
inde kullanlan alglarn teknik olarak ne kadar ileri oldu
u-nu yakndan grdk. Bugn ili'de bu tr-den mzik giderek yaygnlayor. alnan mzik Radyolarda tr de en bu. ok Bir

mzisyen arkadamn verdi

i bilgiye gre, bugn Bolivya'da ve Gney Peru'da da Mozart'n nl senfonisi 9 alnyor. Mozart'n Bunun senfonisi ardndan Zampona ise ile

gemeyi
rendiler. Charango' nun yalnz bana ses tonu bile, alet grlmeden de annda insan etkisi altna alarak eyleme, harekete geirebiliyorsa, bu aletin ili halk iin ne kadar de
erli oldu
unu ifade etmez mi? Hereyden nce bu aletle ifade edilen en de
erli eyin zgrlk oldu
udur. Allende ok alnan dneminde melodi, Santiago'da charango'nun ili Radyosunun 7 programnda en tutsak, byleyici algsyd. Bu alg gl ses tonuna sahip olup, tokmakla alnyor. Bunlarn dnda eitli boylarda gitar, querflt, bas ve ritim de kullanlan ufak tefek alglar.

tekrarlanyor. Ayrca kuzey ili'de bir mzik profesr Zampona ve quena mzik aletlerini daha da gelitirerek, uluslararas alanda alnan birok melodiyi ili ritmiyle birletirerek yeni bir mzik tr ortaya karm. Niin olmasn, ayet bizde rock mzikte kullanlan birok elektronik alg aletini, kendi yerli alglarmzla birletirerek dinlendirici yaratacaksak. SORU: imdi siz tam tersi bir dne mi hazrlanyorsunuz? YANIT: Hayr, onu demek daha bir canl, mzik insan tr

SORU : ORTGA'y teki ili'li mzik gruplaryla kullanyor. Sizin TAVIR karla trd
mzda, Ortiga daba ok yerli-ulusal alglar

istemedim. Ama niin elektronik aletler kullanmyalm? Bizde ihtiya duyulan teknik bir so-

43

run. htiya duydu

umuz ses tonunu el-de etmek iin her trden ses cihazn kullanmak zorundayz. Elektronik Bas'la istenilen gte ses tonuyla alg yaplabiliniyor. Kullanmad
mz aletlerden biri keman'dr. Aslnda bu alg aletine ok ihtiyacmz var. htiya duydu
umuz basnl ses tonunu elde etmek iin gerekli bir alet. Btn bunlardan hedefimiz, birok mzik trn, ili ritmiyle birletirerek daha berrak, etkileyici ve coturucu, insann ruhunu okayan bir mzik yapmaktr. SORU : Bu dorultuda herhangi bir giriimde bulundunuz mu? YANIT : Evet rnek bir eser olmas iin "rin" besteledik. Bu bestede ili halk danslar, folklor, Peru oyun ritmini ve Afrika ritmini bir arada kullandk. Son derece dinleyiciyi coturan ve dinlendiren bir mzik ortaya kardk. Bu almalarmz u anda srmektedir. Yeni almalarmz iin ndian, Afrika ve spanyol ritimleri en nemli kaynaktr. Gelimeye ak olan mzik tr, dans arks ve dansla folklorik
elerin birleti
i ritimlerdir. Bunun yannda klasik mzikten de faydalanarak, daha hareketli, folklorik ritmin a
r bast
bir mzik tr zerinde almalarmz var. SORU : Bu almalarnzda dayandnz temel kaynak var m? YANIT : Elbette. Ama elimizde yazl kayraktan ziyade, kendi pratik deneyimiz var. Bu alana ynelik almalarmz
re-

nim dneminde balatmtk. Bugne kadar da teori almadan ok pratik almaya a
rlk verdik. Elde etti
imiz ritmi ve mzik bilgisinin byk bir ksmn yazl olmayan, bizzat pratik "yaamn kendisin-den" topladk. Bunun iin de bizzat halkn iine kararak, birok Latin Amerika ve Afrika mzik ve danslarn yakndan izleyerek deney birikimi elde ettik. SORU : ok sesli mzik zerinde almalarnz oldu mu? YANIT : Evet. Belirtti
imiz gibi. ORTGA olarak hangi trden olursa olsun ortaya kan her kltrel etkinli
i de
erlendirmek bizim balca hedefimiz. Ritmik mzikte nemli olan ayn anda alnan birok algdan birbirlerini tamamlayan ok sesli bir mzik ortaya karmaktr. Bugne kadar birok de
iik form'da bat avrupa mzi
ini kompozisyon de
iikli
ine giderek sahneledik. Bu mzik trnde kompozisyon de
iikli
ine ra
men yabanc ses tonu kendisini gsteriyor. SORU : Syleimizi burada bitirmek isterken, okuyucularmz adna sizlere ok teekkrler eder, gerek sanatsal ve kltrel almalarnzda, ve gerekse politik almalarnzda zgr, bamsz bir ili iin verdiiniz mcadelede baar dolu aydnlk gnler dilerim. Okuyucularmza iletmek istediiniz bir isteiniz var m? YANIT : Bizim de dile
imiz zgr ba
msz bir Trkiye olsun.

TAVIR

44

YK

SALKIM SAAK TRENLER

HAYAT AZM

Akamn alaca vakti vapurlar yanar Haydarpaa'ya. Bo

uk bo
uk ba
ran vapurlarn sesine,
lk
l
a uzayp giden tren ddkleri karr. Yine o saatlerde, kurunun yanna pilav, patlcann yanna makarna, zeytin ekme
e ay... sofralar kurulur stanbul'un tarasnda. Bir bekleyitir her akam yaanp hi tkenmeyen. Kulaklar kapnn zilinde, gzler kolunda asl. Bir ocuk i ekii, iki damla gzyadr baba zlemi dolu. Vapur boalr. Bir baba koar vagonlar boyu, oturacak bir bo kol-tuk kapma dncesiyle dolu, Kzltoprak'a varmadan tka basa dolan vagonlara, Fenerbahe'deSuadiye'de binmeye abalar temizliki kadnlarla tezgahtarlar. te o zaman cepilere gn do
ar. Biletsiz yolculardan
renci Haydar'la, seyyar satc Cemal, kondktrn dd
yle bir vagondan inip di
erine geer. Bostanc'da kalabal
n arasndan syrlp inerim salkm saak vagonlarn birinden. Ayakkab boyacs inen yolculardan bilet dilenirken, trenin uzun
l
kpr altndaki oraplarn ba
rtlarn bler. Bu akam inmedim. Varsn kapnn koluna

asl kalsn Sevgi kzn zm gzleri. Varsn zilin sesine d krkl

yla a-sn kapy. Onun i ekileri srerken ardndan kmeni emeklesin akn baklaryla. Gelece
im demitim Cam Ambalaj Sanayii'ndeki emeki arkadalarma. Birileri iniyor, birileri biniyor her istasyonda. Vagonlar yine salkm saak. Arada bir bu
ulu camdan dar bakyorum, Tuzla'ya ne kadar kald diye. Ve oradaki arkadalarm, sevinleri, hznleriyle gelip oturmular dncelerime. Yeni yaplmt toplu szlemeleri. Yeni yeni alr olmulard insanca denebilecek cretleri. Hallerinden honutlard. Yedi, sekiz derken yetmi ikisine kapand fabrikann kaps. nceleri kimse sesini karmad. Birka bunun farkndayd. Baktlar ki kendilerine de gelecek sra, ite o zaman dediler hep birden: Direni -Alk Grevi-nce  Gvencesi... alteri indirelim diyenler de oldu. Yasalar diyenler de. Yasalar ellerini kollarn ba
lasa da retim yavalad. Cama ambalaj yapan eller fabrika bahesinin bir k esinde gnler

TAVIR

45

srecek direni  iin mukavvadan, naylondan bir ky kurmaya durdular. ylesine pratiktiler ki, bir saat iinde bir ka
t kondu kuruveriyorlar elbirli
iyle. Topra
n stne be  e-on tahtalar konuyor nce. Pe inden mukavvalar ipleniyor adam boyu. ok gemeden de yapkanl naylon bobinleri zlp sar veriyor mukavvalar. lk ka
tkondu Ahmet'in. Kaps nda "Direni Sokak" yazl . Kk bir ok di
er evleri gsteriyor. Hemen yannda Engin'in ka
t kondusu. On yedinci maddenin ikinci f rkas ndan i ten atmayla korkutmu patron onu. Bu korkuya inat, on yedi bl iki kap numaras. Kap numaras byle olsa da umutla umutsuzluk yaryor gzlerinde. Umut ksa aral klarla uup giderken, karamsarl k tm gerginli
i ve tm hznyle kveriyor bir anda. Ve beynini kemiriyor bin bir soru: Ba  ka zm yok. Direni  e ba koyduk. Kazanaca
z. Ama kazansak da atarlar beni iyerinden. Kaderimiz bir diyorlar ama buradan ald
cretle drt ocuk bakan da var, babasnn yannda kalp cretini cep harl
yapan da. Ka
t kondular n orta yerinde, beyaz kartondan yaplm olan di
erlerinden daha gsteri  li, daha yksek. Sekiz, on kii yatabiliyor iinde. Ad da "Beyaz Saray. Saraylarla

villalar sadece patronlara ve onlarn temsilcilerine mi zg diye ba

ryor sanki. Meral ka
t kondusunu naylonlarken, reten biz yneten de biz olaca
z diyen umudunu gzlerinin derinli
ine saklam: Satt. Satt bizi Selloz- Sendikas . rettike var z biz. ama kendimize evirdik silah mz, diyor. Tuzla'da iniyorum. Az sonra el sallayacaklar bana. Merhaba, ite geldim. Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz iin diyece
im. Biz olmasak topraktan fkrr m pamukla bu
day? Biz olmasak bu
day una, pamuk ipli
e dn ebilir mi? ekillenebilir mi cam, gnei grebilir mi kmr? Ellerim cebimde, yryorum bir bama. Gecenin ayaz yakyor yzm. Tren ddkleriyle nlyor kulaklarm. Alnma bir yldz dyor geceden. Trenleri gryorum o s ra. Vagonlar dizilmi raylar boyunca usuz bucaksz ve salkm saak. Kalabalktan syrlp gelen gkten bir yldz koparp koyuyor alnna. Yldzlar ne abuk tkendi. - Ho geldin, diyor Meral. rkiliyorum. Alnna bakyorum, yldz yok. Ona yldz kalmam. Bizim iin de bir  eyler yazd n m diye soruyor. Gzlerim yld zs z gecede: - Yazaca
z bir gn bizim ykmz.

TAVIR

46

SANAT B LD R S
YUSUF DO  AR - KASIM 1991

YILLAR DA GESE NSANLIK SULARI YARGILANACAKTIR

zmir sergim dolaysyla yine sizlerle birlikteyim. Bu. 2 zmir Sergim. almalarm zmir nsan Haklar Deme
i'nin dzenledi
i 12 Eyll Kurultay erevesin-de sergilemem benim iin ayr bir onur kayna
dr. lkemiz iin 12 Eyll, takvimlerde bir gn olmaktan km 1980'den gnmze dek uzayan bir diktatoryay anlatr terim olmutur. Bu dnemde insanlar ekonomik ve siyasi alanda maddi ikenceden geirilirken; kltr ve sanatta da manevi ikenceye tabi tutulmulardr. Beyinler kemirilip, yrekler szlatlarak. Ama u unutulmamaldr: Yllar gese de bu insanlk sular gerek siyasi alanda, gerekse de sanatsal alanda yarglanacaktr. Sanatsal retimimde bunu yerine getirebiliyorsam ne mutlu bana. Emperyalist tekelci burjuvazinin temsilcili
ini stlenen burjuvazi, kltr ve sanatta da onun plk kltrnn retilmesine araclk etmektedir. Emek nasl smrlp, aalanm, smrgen rantiyeler ba keye oturtulup el stnBu dnemde insanlar, ekonomik ve siyasi alanda maddi i kenceden geirilirken; kltr ve sanatta da manevi ikenceye tabi tutulmu  lard r. Beyinler kemirilip, yrekler szlatlarak. de tutulmusa; sanatta da emekten yana, halkn karlar dorultusunda sanat almalar yapanlar bask altnda tutulmu re-sim sergileri geceyarlar baslm, mzik konserleri, tiyatro oyunlar yasaklanm, kitaplar yaklm, almalar engellenirken, emeksiz yaratmalar, tesadfi oluumlara dayanan almalar ba keye oturtulmu, dller verilip desteklenmitir. Tm bu almalar yaratc eksikliini gizleyen anlk etkileme dnda bir etkisi olmayan, kendisinden bakasyla iletiim kuramayan bireysel i dnyalarnn yansmasndan baka bir ey deildi. Emperyalizm en yce deer olarak sunuldu. Smrgecilii insan vcudunun her santiminde hissettirilmee alld. Amerika ve Avrupa'y kabe, o yn de kble yaptlar. Eyll'n burjuva ve feodalleri gibi "New York'ta kazk yemek bile ereftir." (Gergedan Say 19 S. 47 Eyll 1988) diyebilecek ressamlar kardlar. Burjuvazi itibarszln giderme yollarndan biri olarak sanat metalatrmakta grd. Satn ald resimlerle itibar kazanacan sanp yapay ykseklik gste-

TAVIR

47

risinde bulunan burjuvazi gibi, milyarlar vererek aldklar tablolar yatrm arac olarak gren bankaclar da oalmaktadr (Milliyet 21 Aralk 1990) Yaratc gc olmayan burjuvazi para gcyle, bu almalar sahiplenme duygusuna kaplyordu. Sanat, onlar iin para getiren kullanm deerli, psikolojik rahatlama salayan bir eyayd. Ban zaman da pe atlacak nesnelerdi sanat, onlar iin. Atmak iin dizdikleri arap gielerini sergi diye izlettiren (Milliyet Sanat Dergisi Say 159 S. 64) galercileri de olacakt tabi. Bo vakitlerini geirmek, ya da baka mesleklerde baarsz kalp da galericilie ynelen kiilerdi bunlar Tm abalarna ve de devletin desteine ramen yine de beceremeyeceklerdi. Bir avu kalnann ezikliini daima duyacaklard, kaln duvarlar arasnda. Kendini 15 yllk galerici, koleksiyoncu olarak tantan resim piyasasnda etkili bir kii de, bu gerei aklamak zorunda kalyor-

du. 'nce unu syleyeyim : Sanat = Para'dr. Byk bir parann dnd, ok New York'ta kazk yemek bile ereftir" diyebilecek ressamlar kardlar. yksek bir kesimin alcs olduu bir alandr sanat. Aslnda galericilii brakmam gerektiini dnecek kadar mitsizim. Bir yandan da devam etmeliyim diyorum. Urayorsunuz, abalyorsunuz bir sergi ayorsunuz onbe kii ancak ilgileniyor." (Argos Say 35 S. 74 Temmuz 1991) Szn ksas Eyll'n resmi sanat anlayn yle zetleyebiliriz: Amerikan kazn eref saymak, pe atlacak bo ieleri sanat sergisi diye izlettirmek, halkla aralarna kaln duvarlar rdrerek yaplan sergilere de ancak 15-20 kiinin gelme-sini salamak.

TAVIR

48

KURULTAY NOTLARI
DEM AKDEN ZL Gn ilerliyor. Ge kalma endiesiyle tez admlarla yryorum. Gzlerim bir yandan Kkekmece HEP le binasn ararken, di
er yandan etraftaki polisleri kolluyor. Uzun, ince eskice bir bina HEP binas. Kapya yakn bir yerlerde tandk yzleri seiyorum. Yze yakn insan var ieride. Gittike o
alyoruz. Anadolu'dan gelenlerde ayr bir merak, ayr bir heyecan. Dostluklarn sevecen havas kaplyor salonu. "Ya-asn TDEF" sloganlarnn yazl oldu
u pankartlarn altnda, koyulaan tanmalarda genlik TDEF'i yaatyor, yaatacak. Yerlerimize oturuyoruz yava yava. Haber alamad
mz arkadalarmz var. Olduka uzun gelen bir bekleyi bu. Kurultay yapp yapamayaca
mz konusundaki endielerim artyor. Arkadalarmz gzaltna alyorlar. Yumruklar sklyor, baklar keskinleiyor. fke yaylyor, kabaryor. Artk saniyelerle de
il yrek vurulularyla ilerliyor zaman. Hepimiz bir anda kapya do
ru yneliyoruz. Hi bir kuku, endie, korku ifadesi yok yzlerde. Tek bir dnce ile hareket ediyoruz: Arkadalarmz vermemek. Arkadalar, bizler her koulda kurultay'mz yapmaya kararlyz. Hi bir bask, gzalt bizi bundan alkoymamal. Ltfen sakin olalm ve yerlerimize otura lm. Bu koullarda sakin olmak, fkemizi dizinlemek ok zor. Ama zoru baar-Biraz buruk fakat do
ru tavr almann bilinciyle dnyoruz yerlerimize. Ve kurultay balyor. Otuzalt ilden gelen delegeler var aramzda. Kurultay'a sunmak iin bildirgeler hazrlamlar. Her biri oylanyor ve tartmaya geiliyor. Okunan bildirgelerde dikkatimi ok fazla yo
unlatramyorum. Kesik kesik cmleler geliyor kula
ma:
renci genlik rgtll
nn bilinciyle demokratik hak alma mcadelesini srdryor. Bizler kitlesel
renci hareketini yaratmak iin mcadele ediyoruz, edece
iz. Birden klar kesiliyor. Hi birimizin kafasnda soru iareti yok. Bunu kimin, niin yapt
n biliyoruz. Tanma yine de devam ediyor. Trkiye
renci genli
inin nabz hzlanarak atyor Kkekmece'de. D kapnn nnde olas bir sald-

TAVIR

49

rya kar grup grup bekle iliyor.  leyi te dokuma tezgahn andran ritmik bir d-zen var. Su istiyor nbetiler, bulabildiini bir kaba doldurup indiriyorum.Su datma i lemi ara ara mar larla, trklerle k e s ili y o r . G e r i dnerken ben de bir ucundan katlyorum bu co kuya ve se-

Polis coplar ardarda inip kalkyor. Kolkola girip etten bir duvar ryoruz. Arada d enlerde oluyor. Gen bir kz salarndan srkleniyor, slogan atyor tm bedeniyle. Hepimiz ayaktayz imdi, hep bir azdan gs geriyoruz baskya. smrye. Bir yandan tiyatrocu arkada -

larmz alk lyor, bir yandan slogan sim kslncaya kadar sylyorum atyoruz. trklerimizi. - Diyarbakr oyunlarn bilen var m Saat alty geiyor. Artk Kurulacaba aramzda? tay'n sonlarna yakla yoruz. - Arkada lar, kap mzda polisler - Anons edip sorsak ne iyi olur var.. Tm basklara ramen sabaha dek s- Belki hemen burada bir ekip olu recek enliimiz. turabiliriz. Duvarlar renci genliin ehitle- Anons ediliyor, yakla k on ki ilik bu rinin resimlen sslyor Kenan, Kahra- ekip be dakika iinde hazrlanyorlar. man, Birtan, Seher ve dierleri. Onlar Hepimiz a ryoruz bu istee, bu kararllya ama sevdal birer diren ieiydiler. , bu ocuksu sevince. Oyunlarn, Direnmeyi, ya amay bir kez de onlardan iirlerin ard arkas kesilmiyor sabaha dek. reniyoruz, yk yk, iir iir. Bir ok ilden gelenler var bu gruplar n iin-

TAVIR

50

de Genlik, payla mn, dayan mann ne olduunu biliyor. IY-DER'in hazrlad kumanyalardan yiyoruz acktka. Hatla bir ara ay ime olana mz bile oluyor. imizi titreten soukta gece yars iilen aylar hepimiz iin srpriz. Gzaltndaki arkada larmzdan geIen haberler sk sk duyuruluyor. ki yz a kn arkada mz gzaltnda. Gece ilerli-yor, yoldan gelmenin de yorgunlu u ile vcutlu yava yava arla yor. Sandalyelerin st, yerler uyuyan insanlarla dolu. Ben de bu arada kendime bir yer bulup yar m saat uyuyorum. Ne eli bir azdan sylenen Krte trllerle sryoruz yerlerimizden. Krtler kendi trklerini daha bir gzel, daha bir duyarl sylyorlar sanki. Halaylar zlgt sesleriyle ssl, halaylar omuz omuza. HEP le te kilatndaki dostlarmz tm direni boyunca destek oluyorlar bizlere. Varlklar ile gleniyoruz. Yava yava ykselen gne , k oyunlaryla Grntler aydnlatyor ke ke bir salonu. fotoraf

na resmi polisler binan n evresinden ekiliyorlar. Btn arkada larmzn serbest brakldn reniyoruz. Bu arada tele-fonlar mz kesiliyor. Bizleri Bunu sanyorlar. imdide direneceiz. Ve trkler yumruk gibi patlyor salonda Haykryoruz susmayacamz susturulamayacamz. Gzler umut ykl, gzler l l. Saat leyi geti, artk hepimiz binadan kmaya hazrlanyoruz Aileler, analar da var aramzda, tedirgin ama merakllar. lerinden biri avukatmza yakla yor usulca - Bir ey olmayacak deil mi? - Meraklanmayn hi bir ey olmaz. Birazck rahatlam gibi. Sanki ar tk yalnzca kz iin deil, bizler iin de endi eleniyor. Binadan k iin kordon olu turuyoruz. Otobslerimiz kapda iimizden bir ki iyi bile vermemeye kararlyz. Gzlerim dn geceden bu yana bizi izleyen sivil polislere taklyor. Yorgun ve fkeliler. Daha bir kararl kaldryorum elimi. Zafer i aretleriyle biniyoruz otobslere. Genlik onurlu, gvenli stanbul'a ve tm Trkiye'ye doru yol alyor, ardnda mar larnn ve trklerinin sesini brakarak. yalnz brakmak, direni imizi krmak istiyorlar. ba arabileceklerini

Biz her ko ulda direndik,

makinas olsayd dedirtecek kadar canl. Gazetelerdeki haberler okunuyor mikrofondan. Yer yer alk sesleri ykseliyor. Kamuoyunun dikkati zerimizde.Gzaltndaki arkada larmz serbest braklncaya ve polis ku atmas kalkncaya dek burada, bu binadayz hepimiz. Sabahn erken saatlerinden bu ya-

TAVIR

51

BOYU K ADIM HCRENN

TYATRO ARA
Oyun 4 ki i ile oynanmaktadr. 1 Politikac ve jandarma (Bu tiplemeler iin poliitkac apkas, mifer ve cop kullanlr.) 1. Devrimci 1. Ana (Beyaz ba rt ve alnndaki krmz bant ile simgelenir.) 1.Anlatc (Devrimci sahnenin ortasnda,elleri arkada diz km durumdadr. Ama yan tarafta, ellerini devrimciye doru uzatarak durur. Anlatc sahnenin bir kesindedir. ) ANLATICI: Yer Eski ehir L Tipi Cezaevi Korkunun eseri.. Korkuyorlar ylgnla kar direnci iekleyen yreklerden. Korkuyorlar yllardr srdrdkleri baskya kar inanlarndan soyunmayan beyinlerden. Sousun diye yrekler, yklsn diye bedenler rld bu duvarlar. Ama... DEVRMC: Ama onurumuzu savunacaz. Devrimci onurumuzu, siyasal kimliimizi teslim etmeyeceiz. Ne zor gnler bize yabanc, Ne de biz zor gnlere. nsann zalime, (Bu szlerle ayaa kalkar.) Buday ba ann zulm rzgarna kar D dr ya anan. (Sahnenin bir kesinden koarak jandarma girer. Copuyla vurur, Devrimci der, sonra dorulur, Jandarma tekrar vurur,devrimci ayn ekilde der ve dorulur.Bu mizansen bir sre devam eder. Jandarma her seferinde daha azgn ve seri bir ekilde vurur. Devrimci ise her dmeden sonra kalka-ken ba dik olmaldr. Bir sre sonra sahne donar.) ANLATICI: Budaylar byye,gere Ba aklar sarara ,sarara Sular ark evire, evire un olur Eller yourur. frnlar pi irir, ekmek olur Ama kimin sofrasna? (Anlatcnn szleriyle birlikte jandarmay oynayan kii,bana politikac apkasn giyer ve bir ykseltiye karak, boynuna zerinde parmaklk izili ve "Eskiehir L Tipi Cezaevi" yazan bir tabloyu asar.) POLTKACI: Bizim iin dner bu deirmen Su azgnsa durulmal Buday boyun emeli Ya boyun eilir, ya d er boyunlar ne. Eksilirse zengin sofrasndaki ekmekler. Karga a egemen olur dzene Herkes yerini bilmeli. Dengeler bozulacak diyenin beyni dei meli. Koymal direneni zindana, svamal btn bo luklar Ne k girsin ieriye ne de k d arya.

TAVIR

52

Dengeyi bozmak isteyen, nce yenik d meli kendine. (Politikac bu szlerle birlikte devrimcilerin etrafn hcre grnts vermek
amacyla kapatr. Bunun iin arkadan yere destekli kartonlar kullanlabilir.)

DEVRMC: "Boyu iki adm hcrenin Eni de Kolumu uzatnca duvar Ba m kaldrnca tavan Buzdan souk Ama ...(Geriye doru gerilir ve omuzuyla bir duvar ykar gibi ileriye atlr.) Engin krlar var az temde Derin nehirler, da dizileri, deniz kylar, yollar... Yurdum yani Arkada lar var dier hcrelerde Direnen arkada lar Savunacaz tm bunlar iki admlk u alanda" ANLATICI: Ve analar, babalar, ayn inanc ta yan yrekler var d arda. Sesleniyorlar zulm duvarlarn kanla renlere. Sesleniyorlar yiite ANA: Ne yol bitimindeyiz, ne de ba nda Yorgun deiliz, bitkin deiliz Gnlmze d en sevdann Yanks dner durur oalarak. lk rastla mamz deil zulmle A ocuklarn lna Bitmez tkenmez yoksullua Yama edilmi sofralara "DURUN" diyen sesler Evlatlarmzn sesidir Biliriz hi kmayacak, alnlarmzdan fkeyle doladmz kzl bantlar Bilinizhi bitmeyecek Topraa d en canlarn iimizdeki sevinli hzn Ta ki... Bu duvarlar yklana lkemde zgrlk iekleri aana kadar.
(Devrimciye dner)

Oul, menzildeyiz Gideceimiz yere kadar tereddtsz pe inizdeyiz. ANLATICI: ( Devrimcinin yann gelir ve elini tutar) Nasl sndrecekler yrekteki bu ate i ANA: (Ayn ekilde) Nasl karartacaklar domaya durmu gne i? DEVRMC: Nasl tutacaklar namludan km kur unu? ANLATIC lANA DEVRMC : (Ellerini kaldrrlar)

TAVIR

53

DEVLET SANATILII
Kapitalizmin hayat belirmeye balamasndan nce kimi sanatlar soylularn himayesi altndayd. Onlara yeni tadlar sunabildikleri srece onurlandrlyorlard. lkemizde de Osmanl padiahlar yadanlklarnn dnda baz yabanc ressamlar da besleyebilme incelii gsterebilmilerdi. Tanzimat'n ilanndan bu yana aydnlar bat taklitisi bir yaklam bekleyerek devlet himayesini arzuladklarn sk sk dile getirirler. Kapitalizmin grece zenginlii, iletiim aralarndaki gelime, medyann endstrilemesi itahlarn kabartmaktadr. TV ve yeni basn yayn teknolojisi, yalanmalar ve onurlandrlmalar iin bulunmaz olanaklar sunmaktadr. 1980 faist cuntas her trl demokratik ve ada eilimi bastrrken kanun kuvvetinde bir kararnameyle kendine devlet sanatl adl koltuk denekleri de atamt. Toplum btn, nefes borular dmlenmiken renklendirilen TV kanallarnda yeni bir cins sanat grubunu tanyabilirle olanana kavumutu. Ayn uygulamalar cunta uzants hkmetler tarafndan da srdrlrken Temmuz 1991 sonlarna doru bar yank bir aydnn Adam Sanat Dergisi'ndeki yakarn ("Bir Yaar Kemal'in, bir Aziz Nesin'in ankaya doruklarnda bir ay toplantsnda boy gstermelerine olanak salanmamas utanlas bir ey bence", say 70, Eyll 1991) gren "Son Trk bykleri" bu kurumda da hzl reformlar gerekletirdiler. Tabii ki Adam Sanat Dergisi yazan 36 kiilik cicili bicili bir liste ummuyordu. Yine de herkes kabul etseydi Mitterand vari arm yaratlabilinirdi. Sanat evrelerinde youn tartmalar yaand. Kltr Bakan'nn gelecei, maa ve denek istei gibi nemli konularda grler belirtildi. Yaar Kemal, Fazl Hsn Dalarca vb.leri dl reddederek "kurum" hakknda tutarl aklamalar yaptlar. Kimi sanatlarsa kendilerine gre nedenler ne srerek ince kapris rnekleri sergilediler. Tavr Okuru, Ahmet Gn

TAVIR

54

HABERLER - YORUMLAR

SLEYMAN DANI MAN SERGS

MKM'deKrt ressamlarn almalar- anlarn almalarnn sergilenmesi iin bir sergi salonu ald. Sanata toplumcu geeki bir bak asyla bakyoruz. Gnn koullarnda ulusal sorun n plana kyor. Bundan kaynakl Krt ulusuna ynelik basklar, ikenceleri yaptlarmda yanstmaya, dile getirmeye alyorum. Sanat politikada, felsefede yaamn her alannda gsterilen aba olarak dnyorum. MKM, Krt kltr ve sanatna ynelik bir alan. Bu nedenle Krt sanatlar bu bnyede yaptlarn sergiliyorlar. Bu aamada ulusal sanatn ne karlmas da tannmaya actmtr. Bize gre her ulusun devrimci aydnnn, sanatsnn kendi ulusal sorununu snfsal bir temekte ele alarak ilemesi gerekir " diyen sanatnn eserleri Yukar Mezopotamya Kltr Merkezi'nde 16 Kasm - 12 Aralk tarihleri arasnda sergileniyor. Sergi, Tarlaba Cad. No 128 Beyo
lu/STANBUL adresinde izlenilebilir

TAVIR

55

H A B E R L E R OKM DAYANI MA GECES

Egemen snflarn yaymaya alt
yoz, dejenere kltre kar alternatif kltr yaratma amacyla etkinliklerini yrten Ortaky Kltr Merkezi, 11 Ekim gn kapatlm, 11 OKM emekisi gzaltna alnmt. 1 haftalk bir kapanma sreci yaayan OKM'nin maddi kayb (yer kiras, film kiras..) milyonlar bulmutu. Hem bu maddi kayb giderme, hem de kapatlmann zerinden "BZ VARIZ" mesajn iletmek amacyla, 21 Kasm Perembe gn "Ortaky Kltr Merkezi'yle Dayanma Gecesi" dzenlendi. Gerek zaman azl
, gerekse de gazete ilan verememe gibi snrl bir kampanyaya ra
men 1200 kiilik cokulu bir katlm sa
land. Eskiehir Cezaevi'nin tabutluklarnda lme yatanlar iin, zgr-Der'li aileler adna bir tutuklu annesi konuma yapt. Gece, zgrlk Trks grubunun kendi bestelerinden olu turdu
u repertuaryla ald. Grup Ekin, Grup Yorum, Ortaky Halk Sahnesi Oyuncular, KFAD (Kk-ky Folklor Aratrma Derne
i)'nin etkinliklerinin yansra, brahim Karaca, Hayati Azim, Senar Turgut ve Ahmet Yzak geceye destek veren sanatlar arasndayd. Ayn gecede iki OKM emekisinin de nian gerekleti. "Dal dala eler gibi, ayrl
ta lar gibi, halk u
runa aklar gibi el tutuup yeni bir trkye balayan," alternatif bir sevgiyi yaratma abasyla hareket eden arkadalarna Grup Yorum, Nazm Hikmet'in; "nsanlarn iindeyim Seviyorum insanlar Hareketi seviyorum Dnceyi seviyorum Kavgam seviyorum Sen kavgamn iinde Bir insansn sevgilim Seni seviyorum" iirini besteleyerek arma
an etti. Grup Yorum'un 2. Avrupa turnesi, "Ylmaz Gney'i Yaatalm" geceleriyle balad. "Sinemamza devrimci de
erler kazandrmas ve brakt
miras yani savaan sinemay yaratmas, onun gecelerine katlmam zn en nemli nedenleridir. Y lmaz Gney gecelerinde bulunmak bizim iin devrimci sanat duyarll
ve sorumlulu
uydu." diyen Grup Yorum, Hamburg, Stutgart, Kln, Berlin, Paris, Zrih, Viyana, Amsterdam, Duisburg ve Frankfurt'ta verdi
i konserlerde yaklak 20.000 kiiye seslendi. Radyo, TV ve gazete rportajlaryla da geni bir kitleye ula an Grup, acl, kahrl ama umut ykl lkenin trklerini, uzak da
kylerini, savrulan tozlarn , harman yerlerini geride brakp el kaplarnda ter dkenlere syledi. Geti
imiz ay Krt sinemasnn ilk rne
ini oluturan Hece ile Siyabend'in yapmcs Senar Turgut'un tutuklanmas nn ardndan, Mirzali imen'in "Dn ve Bugn ile Gerikalmlk Sorunu" ve Meh met Bayrak'n "Krt Halk Trkleri" adl kitaplar taplatld. Demokratikleiliyor, dnceye konan yasaklar kaldrlyor nutuklar arasnda, sessizce geitirilmeye allan tm bu uygulamalar de
iimin yalnzca biimde oldu
unu gsteriyor. zde ise hal, "Halk adna bilim, kltr ve sanat" iarn ykseltenlerden korkuyorlar. Grup zgrlk Trks, Ba
c lar'da Eskiehir'deki uygulamalarn pro testo edildi
i bir etkinlik srasnda gzalt na alnd. zgr bir dnyay savunanlarn yaamn her alannda basklarla karla t
Dnya'nn Trkiye'sinde, Cezaevlerine lm hcreleri in a eden, karakollar ikencehanelere dntren, halkn trk lerini syleyenleri gzaltlar ve tutuklama larla yldrmaya alan hep ayn mantk. zgrlk Trks bu mant
n karsna Eskiehir Cezaevi'ndeki alk grevlerine destek vermek iin dzenlenen bir dinle tiyle kt. Aydn ve yazar smail Beiki yazd
kitaplar ve bilimsel aratrmalar baha ne edilerek yeniden tutukland. smail Be iki tm bu basklara karn gsterdi
i tu tarl aydn tavryla ve dncelerini her koulda tavizsiz savunmasyla btn ay dnlara rnek olu turuyor.

TAVIR

56

HAYKIRACAIM
Bana bir kar toprak kalana kadar, bir tek zeytin aac kalana kadar, bir tek portakal aac, bir ufak kuyu, bir ufak koru kalana kadar, anlar kalana kadar. bir kk kitaplk, lm dedemin resmi, bir duvar kalana kadar, arapa szlkler, halk trkleri, iirler, el yazmalar kalana kadar, Antar Al Absi masallar, bu gzler, bu kitaplar, bu eller kalana kadar, bir de bu soluk, bendeki bu soluk... Haykraram dnyann suratna zgr insanlar adna sava. Doysun varsn utancn ekmeiyle alak domuzlar, gnein dmanlar, Soluum kesilene kadar kalacak soluum. Ekmek olacak, silah olarak savaan ellerde soluum. SAMH EL KASIM