Kratki spoj

Primjer na jednofaznom modelu:

Rv Rv kratki spoj preko R=0 Ru E Ru

Vi

Rp E

Vi

Rp

Rv Rv Izvor E napaja troilo P a) u normalnom pogonu b) za vrijeme kratkog spoja

U normalnom pogonu tee struja:

Ip = E V = Ru + Rv + Rv + Rp Rp Ip = E 2 Rv + Rp

uz R u << 2 R v + R p

Kratki spoj zato je bitan?

Neka je na primjer E=220V, Ru=0.02 i P=4kW. Slijedi da je struja u normalnom pogonu: 220 Ip = = 17.57 A 2 220 0.02 + 2 0.2 + 4 103 Ako je dolo do kratkog spoja preko otpora nula na stezaljkama troila onda je struja: 220 Ip = = 523.8 A 0.02 + 2 0.2 Upravo radi tih omjera (barem red veliine) potrebno je sve elemente protjecane strujom dimenzionirati s obzirom na ta dodatna naprezanja (termika i dinamika) za vrijeme trajanja kratkog spoja.

Proraun kratkog spoja

to je potrebno poznavati da bi se mogle raunati prilike za vrijeme kratkog spoja u mrei:
veliine elektromotornih sila impedancije mrenih elemenata (reaktancije, rezistancije) kod trofaznih sustava potrebno je raspolagati i metodom za raunanje nesimetrinih kvarova (kako se radi o izmjeninom sustavu svi se prorauni provode s kompleksnim varijablama)

Simetrine komponente (1)

Svi elektroenergetski sustavi se grade kao trofazni i simetrini to znai da normalno pogonsko stanje karakteriziraju:
simetrine elektromotorne sile koje proizvode generatori mree se grade od jednakih elemenata po fazi (jednake impedancije) troila se grade kao simetrina ili ukoliko su jednofazna ili dvofazna, onda se nastoji postii da se simetrino rasporeuju po fazama

Trofazni simetrini sustav

U simetrinom je sustavu dovoljno poznavati prilike u jednoj fazi te fazni pomak ostalih faza, a da su prilike u EES-u potpuno opisane.

Simetrine komponente (2)

Trofazni simetrini sustav
Trenutne vrijednosti struja u pojedinim fazama simetrinog trofaznog sustava :
2 ) 3 4 iT =IT 2 sin(t + ) 3 iS =IS 2 sin(t + iR =IR 2 sin(t + )

pri tome vrijedi: IR=IS=IT=I

Simetrine komponente (2)

Trofazni simetrini sustav
Moe se pisati u kompleksnom obliku:
Fazorski dijagram struja u simetrinom sustavu Im IR je poloaj fazora struje u trenutku t=0

IR = I 2 (cos + j sin ) IS = I 2 (cos( 120) + j sin( 120) IT = I 2 (cos( 240) + j sin( 240)

pozitivan smjer kuta smjer rotacije fazora 120 120 Re redosljed faza smjer polja, protjecanja IS

gdje je = t + i vrijedi:
i R ( t ) = Im(I R ) iS ( t ) = Im(IS ) i T ( t ) = Im(IT )

IT

Simetrine komponente (4)

Trofazni simetrini sustav
I R = I 2 e j = I 2 | IT = I 2 e j( 240) = I 2 | 240 IS = I 2 e j( 120) = I 2 | 120

Ako uvedemo operator a za kojeg vrijedi:

a = 0.5 + j 0.866 a = 0.5 j 0.866 a3 = 1 a 4 = a ....
2

IT = a I 2 e j = a IR

IS = a 2 I 2 e j = a 2 IR

IR = I 2 e j

IR 1 0 0 x IR 2 I I 0 a 0 = S R 0 0 a IR IT i vrijedi da je : IR + IS + IT = 0.

Simetrine komponente (5)

Nesimetrini trofazni sustav
Nesimetrinost nastaje uslijed:

nesimetrinosti ems (po vrijednosti i/ili kutu) po fazama nemamo jednake impedancije
Budui se generatori grade tako da induciraju simetrine ems to su onda jedini realni sluajevi nesimetrinosti razliite impedancije po fazama.

Metoda simetrinih komponenti

svaki se nesimetrini sustav moe rastaviti na tri simetrina: direktni (d ili 1), inverzni (i ili 2) i nulti (0)

Simetrine komponente (6)

Nesimetrini trofazni sustav
direktni sustav (d,1)
IRd

inverzni sustav (i,2)

IRi

nulti sustav (0)

ITd

IR 0

IS0 IT0
ITi ISi
ISd

IRd = Id ISd = a 2 Id ITd = a Id

IRi = Ii ISi = a Ii ITi = a 2 Ii

I R 0 = I0 IT 0 = I0 IS0 = I0

Simetrine komponente (7)

Nesimetrini trofazni sustav
Kako mora vrijediti:
IR = Id + Ii + I0 IS = a 2 Id + a Ii + I0 IT = a Id + a 2 Ii + I0
x IR 1 1 1 Id I = a 2 a 1 I S i 2 a a 1 IT I0

Slijedi da su komponente struje u fazi R u komponentnim sustavima:

1 IR + a IS + a 2 IT 3 1 Ii = IR + a 2 IS + a IT 3 1 I0 = (IR + IS + IT ) 3 Id =

( (

) )

1 a a 2 I Id R 1 I = 1 a a2 I S i 3 1 1 1 I I0 T

Simetrine komponente (8)

Nesimetrini trofazni sustav
Ekvivalentne sheme (trofazne i jednofazne) za navedena tri sustava mogu se prikazati kao:
direktni
Id
Zd
Ii

inverzni
Zi I0

nulti
Z0

trofazno

~
Zd

~
Zi Ii Vi E0

~
Z0 I0

3 I0

Id

jednofazno

Ed

Vd

Ei

V0

naponske jednadbe za sustave su:

Ed = Vd + Id Zd Ei = Vi + Ii Zi E0 = V0 + I0 Z0

uz Ei = E0 = 0

Ed = Vd + Id Zd Vi = Ii Zi V0 = I0 Z0

Proraun kratkog spoja

Pretpostavke:
izvori (generatori, aktivna mrea, asinkroni motori,..) proizvode elektromotorne sile koje ine simetrini trofazni sustav:

E R = Ed ES = a 2Ed ET = aEd
mrea je u trenutku nastanka kratkog spoja neoptereena (u praznom hodu)

Istraujemo ovisnost strujno-naponskih prilika na mjestu kratkog spoja o pojedinim komponentnim sustavima koraci postupka:
ovisno o vrsti kvara definiraju se strujno-naponske prilike na mjestu kvara (preko stvarnih faznih i linijskih vrijednosti struja i napona) na temelju faznih vrijednosti struja i napona odreuju se veliine simetrinih komponenti definiranje strujno-naponskih prilika na mjestu kvara preko simetrinih komponenti (E , I , I , I , Z , Z , Z ) d d i 0 d i 0

Vrste kratkog spoja

a) tropolni kratki spoj b) dvopolni kratki spoj c) dvopolni kratki spoj sa zemljom d) jednopolni kratki spoj e) dvostruki jednopolni kratki spoj

Tropolni kratki spoj (K3)

prilike na mjestu kratkog spoja: VR = VS = VT IR + IS + IT = 0 simetrine komponente:

1 E VR + aVS + a 2 VT = 0 Ed = Vd + Id Zd Id = d 3 Zd 1 Vi = VR + a 2 VS + aVT = 0 0 = Vi + Ii Zi Ii = 0 3 1 V0 = (VR + VS + VT ) = 0 0 = V0 + I0 Z0 I0 = 0 3 Vd =

za proraun tropolnog kratkog spoja mjerodavan je samo direktni sustav:

( (

) )

Tropolni kratki spoj (K3)

strujno-naponske prilike na mjestu kvara:

IR 1 I = Ed a 2 S Zd a IT E IK3 = IR = Id = d Zd VR 0 V = 0 S 0 VT E SK3 = 3 Ed IR = 3 Ed Id = 3 d Zd
2

Jednopolni kratki spoj (K1)

T

prilike na mjestu kratkog spoja:

IS = IT = 0 VR = 0
simetrine komponente:

I S =0 IR V R =0 VS

I T =0 VT

1 1 IR + aIS + a 2IT = IR 3 3 1 1 Ii = IR + a 2IS + aIT = IR 3 3 1 1 I0 = (IR + IS + IT ) = IR 3 3 1 Id = Ii = I0 = IR 3 Id =

( (

) )

VR = 0 Vd + Vi + V0 = 0 Ed = Vd + Id Zd = Vi V0 + Id Zd = Ii Zi + I0 Z0 + Id Zd = Id (Zd + Zi + Z0 ) Ed Id = = Ii = I0 Zd + Zi + Z0

Jednopolni kratki spoj (K1)

strujno-naponske prilike na mjestu kvara:

IR 1 3Ed I = 0 S Z +Z +Z d i 0 0 IT IK1 = IR = 3Ed Zd + Zi + Z0

0 VR Ed (a 2 a ) Z + (a 2 1) Z V = S i 0 Z +Z +Z d i 0 2 VT (a a ) Zi + (a 1) Z0 3 Ed 3Ed =3 SK1 = 3 IR Ed = 3 Ed Zd + Zi + Z0 Zd + Zi + Z0
2

Jednopolni kratki spoj (K1)

za proraun jednopolnog kratkog spoja mjerodavna su sva tri komponentna sustava: Z = ako mrea nije uzemljena ( 0 )=>ZEMNI SPOJ

IR 0 I = 0 S 0 IT VR 0 V = E (a 2 1) d S (a 1) VT
VS = VT = 3 Ed

Dvopolni kratki spoj (K2)

prilike na mjestu kratkog spoja:

IR = 0 VS = V T IS + IT = 0
simetrine komponente:

Id =

1 1 IR + aIS + a 2IT = IS (a a 2 ) 3 3 1 1 Ii = IR + a 2IS + aIT = IS (a 2 a ) = Id 3 3 1 I0 = (IR + IS + IT ) = 0 3

( (

) )

I 0 = 0 V 0 = I 0 Z0 = 0 1 1 Vd = (V R + a VS + a 2 V T ) = (V R + VS (a + a 2 )) 3 3 1 1 Vi = (V R + a 2 VS + a V T ) = (V R + VS (a 2 + a )) Vd = Vi 3 3

Dvopolni kratki spoj (K2)

simetrine komponente: Ed = Vd + Id Zd 0 = Vi + Ii Zi Ed Ed = Id ( Zd + Zi ) Id = = Ii Zd + Zi strujno-naponske prilike na mjestu kvara:

IR 0 I = E d a 2 a S Z +Z d i 2 a a IT I K 2 = IS = IT = IK 2 = 3 Ed (a 2 a ) Zd + Zi

Ed Zd + Zi

Dvopolni kratki spoj (K2)

strujno-naponske prilike na mjestu kvara:

2Zi V R Ed 2 V ( a a ) Z = + i S Z +Z d i 2 (a a ) Zi VT

za proraun dvopolnog kratkog spoja mjerodavni su direktni i inverzni sustav:

Dvopolni kratki spoj s zemljom (K2Z)

prilike na mjestu kratkog spoja:

IR = 0 I Z = IS + IT VS = VT = 0

simetrine komponente:

IR = Id + Ii + I0 = 0 1 1 V d = ( V R + a VS + a 2 V T ) = V R 3 3 1 1 V i = ( V R + a 2 VS + a V T ) = V R 3 3 1 1 V 0 = ( V R + VS + V T ) = V R V d = V i = V 0 3 3 V d = E d Id Zd = Vi = Ii Zi = V 0 = I0 Z0

Dvopolni kratki spoj s zemljom (K2Z)

simetrine komponente: I d

Zi + Z0 Ed I = Z 0 i Z Z +Z Z +ZZ d i d 0 i 0 I0 Zi Vd 1 Ed Zi Z0 1 = V i Z Z +Z Z +ZZ d i d 0 i 0 V 0 1

strujno-naponske prilike na mjestu kvara:

0 IR E I = (a 2 1) Z + (a 2 a ) Z d i 0 S Z Z +Z Z +ZZ d i d 0 i 0 2 (a 1) Zi + (a a ) Z0 IT IZ = 3Zi Ed Zd Zi + Zd Z0 + Zi Z0

Dvopolni kratki spoj s zemljom (K2Z)

strujno-naponske prilike na mjestu kvara:

V R 1 3Ed Zi Z0 0 = V S Z Z +Z Z +ZZ d i d 0 i 0 V T 0
za proraun dvopolnog kratkog spoja s istovremenim spojem s zemljom mjerodavna su sva tri komponentna sustava:

Dvopolni kratki spoj s zemljom (K2Z)

ako mrea nije uzemljena ( Z0 = )=>ZEMNI SPOJ IR 0 I = Ed a 2 a S Zd + Zi 2 a a IT

VR 3 V = Ed Zi 0 S Zd + Zi 0 VT

Reaktancije transformatora (1)

Dvonamotni transformatori
Nadomjesna shema (T-shema):
X1=Xk1/2 Vn1 Xm X2'=Xk1/2 Vn1' Un1/Un2 Vn2

Reaktancija Xk1dobiva se mjerenjem u pokusu kratkog spoja:

In1 In2

V X k1 = X d1 = k1 I n1
2 Vk1 Un X k1 = X d1 = u k 1 () uk = Vn1 Sn

Vk1

Reaktancije transformatora (2)

Dvonamotni transformatori
Reaktancija Xm dobiva se mjerenjem u pokusu praznog hoda:
Im1

Vn1

V X m = n1 I m1

Odnosi redova veliine Xm i Xk1:

V X I m = m1 Xm = n1 = k1 m In1 u k m In1
Na primjer neka je m=0.1, a uk=0.1, onda je Xm=100Xk1. Stoga se redovito u nadomjesnim shemama direktnog i inverznog sustava Xm izostavlja.

Reaktancije transformatora (3)

Dvonamotni transformatori
Nadomjesna shema dvonamotnog transformatora u direktnom i inverznom sustavu:
X1=Xk1 Vn1 Vn1' Un1/Un2

Vn2

ili (ako nam je poznata reaktancija iz pokusa kratkog spoja sa sekundarne strane dvonamotnog transformatora):
Un1/Un2 Vn1 Vn2' X2=Xk2 Vn2
U2 Vk 2 X k 2 = Xd 2 = = u k n 2 () Sn In 2 Xk2 Xd 2 Un 2 = = Xk1 Xd1 U n1
2

Reaktancije transformatora (4)

Dvonamotni transformatori
Nadomjesna shema dvonamotnog transformatora u nultom sustavu: X0 ovisi o:
izvedbi transformatora (jezgra, kotao) spoju namota (trokut, zvijezda) uzemljenju nultoke

1. sluaj:

V01 1.pokus V02 2.pokus

X01=X02=

Reaktancije transformatora (5)

Dvonamotni transformatori
2. sluaj:
I01

V01 Xd1/2

a)
0 a2 0 a 0 X01

X0m X02

X0m<<Xm X01=(4-10)Xd1 X02=

b)
X01

X02

XomXm X01=X02=

Reaktancije transformatora (6)

Dvonamotni transformatori
I01 Z01 3I01 ZN V01=X0I01+(3I01)ZN jXd1/2 3ZN

jX0m Z02

V01

3. sluaj:
I01 I02 pretpostavka X01 3I01 3I02 Xd1/2 Xd1/2 X0m X02

V01

X01= X02=Xd1/2+X0m||Xd1/2
X01=X02=(0.6-1.0)Xd1 X01=X02 Xd1

a) trostupna jezgra: b) peterostupna jezgra:

Reaktancije transformatora (7)

Dvonamotni transformatori
I01 I02 pretpostavka Z01 3I01 ZN1 3I02 ZN2 jXd1/2 3ZN1 3Z'N2 jXd1/2 jX0m Z02
2

V01

UN1 Z'N2 = ZN2 U N2

4. sluaj:
I01

V01

X01=X02=

Reaktancije transformatora (8)

Dvonamotni transformatori
5. sluaj:
I01 X01 V01 3I 01 Xd1/2 Xd1/2 X0m

X02

a) trostupna jezgra: b) peterostupna jezgra:

X01= (0.6-1.0)Xd1 X02= X01 Xd1 X02=

I01 Z01 V01 3I 01 ZN

jXd1/2

3Z N1

jXd1/2 jX0m

Z02

Reaktancije transformatora (9)

Dvonamotni transformatori
6. sluaj:
V01

X01=X02=

Reaktancije transformatora (10)

Tronamotni transformatori
Nazivne veliine:
prijenosni omjer: nazivne snage: 220/110/30 kV 75/60/25 MVA Sn12=60 MVA Sn13=25 MVA Sn23=25 MVA relativni naponi kratkog spoja: uk12,uk13,uk23

V u k12 = k12 100% Vn1 V u k13 = k13 100% Vn1 V u k 23 = k 23 100% Vn 2

Reaktancije transformatora (11)

Tronamotni transformatori
Nadomjesna shema direktnog i inverznog sustava:
Xd2 Xd1

V Xk12 = Xd12 = k12 In12 V Xk13 = Xd13 = k13 In13 V Xk 23 = Xd 23 = k 23 In 23 uvodimo bazni napon (metoda reduciranih impedancija) u k12 U2 B () Xd12 = B 100 Sn12 u k13 U2 B () Xd13 = B 100 Sn13 u k 23 U2 B () Xd 23B = 100 Sn 23

Xd3

X d12 B = X d1 + X d 2 X d13B = X d1 + X d3 X d 23B = X d 2 + X d3 1 X d12 B + X d13B X d 23B 2 1 X d 2 = X d12 B + X d 23B X d13B 2 1 X d3 = X d13B + X d 23B X d12B 2 X d1 =

( ( (

) ) )

Reaktancije transformatora (12)

Tronamotni transformatori
Nadomjesna shema nultog sustava:

X01=(4-10)Xd12B
trostupna jezgra peterostupna jezgra

X01=(0.6-1.0)Xd1 X02=(0.6-1.0)Xd2 X01=(0.6-1.0)Xd1 X02=(0.6-1.0)Xd2 X03=(0.6-1.0)Xd3

Reaktancije transformatora (13)

Tronamotni transformatori
Nadomjesna shema nultog sustava:

UB Z'n 2 = Zn 2 U n1

2 UB ' Zn 2 = Zn 2 U n2 2 UB ' Zn 3 = Zn 3 U n3

Reaktancije transformatora (14)

Tronamotni transformatori
Nadomjesna shema nultog sustava:

trostupna jezgra

peterostupna jezgra

X01=(0.6-1.0)Xd1 X03=(0.6-1.0)Xd3

X01=(0.6-1.0)Xd1 X02=(0.6-1.0)Xd2 X03=(0.6-1.0)Xd3

Reaktancije transformatora (15)

Tronamotni transformatori
Nadomjesna shema nultog sustava:

trostupna jezgra

peterostupna jezgra

X01=(0.6-1.0)Xd1 X02=(0.6-1.0)Xd2 X03=(0.6-1.0)Xd3

Reaktancije prigunice (1)

element mree koji slui za smanjenje struja kratkog spoja izvedba: svici bez eljeza karakteristine veliine:
nazivni napon (Un) prolazna nazivna snaga (Sn) reaktancija (x%)

pokus kratkog spoja

V Xk = k In x% U2 X k In Sn n ( ) 100 X k = x% = 100 = X k 100 Sn Vn U2 n

koristi se na naponskim razinama 35kV x% {5,6,10}

Reaktancije prigunice
nadomjesna shema direktnog, inverznog i nultog sustava

(2)

Reaktancije vodova
Zrani vodovi
direktna/inverzna impedancija

(1)

najee upotrebljavani materijali su aluminij, legure aluminija i elik (kao zatitno ue ili u konstrukcijama s aluminijem i aluminijskim legurama) bakar i bronca rijetko tendencija u tehnolokom razvoju poboljanje mehanikih svojstava uz maksimalno ouvanje vrlo dobrih elektrikih svojstava (legure aluminija: Aldrey, Almelec,..) zrani NN vodovi samonosivi kabelski snop (ELKALEX)

Reaktancije vodova
Zrani vodovi
direktna/inverzna reaktancija
geometrijski raspored faznih vodia promjer vodia preplet faza

(2)

xd xi

za pribline proraune:
Un > 30 kV xd=xi=0.4 /km Un 30 kV xd=xi=0.35 /km

Reaktancije vodova
Zrani vodovi
nulta reaktancija:
geometrijski raspored faznih vodia promjer vodia preplet faza vodljivost tla zatitno ue

(3)

x0

nulti djelatni otpor jednak je otporu faznog vodia poveanom za otpor tla (0.15 /km)
ZV bez zatitnog ueta

Reaktancije vodova
Kabeli
direktna/inverzna reaktancija:
1kVUn35 kV izolacija impregnirani papir

(4)

pojedinani olovni plat iznad izolacije svake ile (IPZO)

kabeli s metaliziranim ilama (metalna folija iznad izolacije svake ile)

Reaktancije vodova
Kabeli
direktna/inverzna reaktancija:
1kVUn35 kV (ELKA)

(5)

izolacija:
PVC (polivinilklorid) XPE (umreeni polietilen) PE (termoplastini polietilen) EPDM (etilenpropilen) IP (impregnirani papir)

Reaktancije vodova
Kabeli
djelatni otpor (direktni/inverzni):
1kVUn35 kV

(6)
direktna/inverzna reaktancija:
Un30 kV uljni kabeli (uljna impregnacija papirne izolacije), plinski kabeli,XLPE (do 500 kV)

Reaktancije vodova
Kabeli
nulta impedancija:

(7)

=100 m

jednoilna izvedba

Reaktancije troila
Troila se s obzirom na doprinos struji kratkog spoja dijele na:
aktivna (sinkroni motori, sinkroni kompenzatori, asinkroni motori) pasivna (rasvjeta, otporna troila, elektrolize,..)

(1)

Aktivna troila:
sinkroni motori i kompenzatori se ponaaju kao i sinkroni generatori asinkroni motori
asinkroni motor poinje napajati mjesto kratkog spoja (mala impedancija) to znai da prelazi u generatorski reim rada n n 1 emu se rotor i dalje vrti neko vrijeme zbog inercije (s = s )> pri ns teret na osovini rotora zaustavlja vrtnju asinkronog motora pa on prestaje doprinositi aktivno struju kratkog spoja u sluaju tropolnog kratkog spoja bliskog asinkronom motoru on doprinosi poetnoj i prijelaznoj komponenti struje kratkog spoja u sluaju dvopolnog kratkog spoja bliskog asinkronom motoru on doprinosi i trajnoj komponenti struje kratkog spoja doprinos struji jednopolnog kratkog spoja je zanemariv s obzirom da je redovito X0M=

Reaktancije troila
Asinkroni motor
napon, U

(2)
struja tropolnog kratkog spoja na stezaljkama asinkronog motora (u praznom hodu, i0) za sluaj da je kratki spoj nastao u najnepovoljnijem trenutku (ia max)

iKS

kao i u sluaju sinkronog generatora struju kratkog spoja mogue je podijeliti u dvije komponente: izmjeninu koja je neovisna o trenutku nastanka kratkog spoja i koja se u sluaju K3 vrlo brzo priguuje na vrijednost nula (par perioda) istosmjernu koja je ovisna o trenutku nastanka kratkog spoja

IU

istosmjerna komponenta struje KS - ia

Reaktancije troila
Asinkroni motor
direktna/inverzna/nulta impedancija asinkronog motora
ZdM E ZiM Z0M

(3)

direktni sustav

inverzni sustav

nulti sustav X0M=

ZdM = ZiM = Ip

1 In

U2 n Sn

za RM/XM priblino vrijedi:

RM/XM=0.1 ili XM=0.995ZM ako se radi o VN asinkronom motoru sa Pn po paru polova 1MW RM/XM=0.15 ili XM=0.989ZM ako se radi o VN asinkronom motoru sa Pn po paru polova < 1MW RM/XM=0.42 ili XM=0.922ZM ako se radi o NN asinkronom motoru

Reaktancije troila
Asinkroni motor

(4)

doprinos asinkronih motora u proraunima kratkog spoja (prema IEC 60 909):

VN i NN asinkroni motori koji su preko transformatora spojeni na mreu u kratkom spoju mogu se zanemariti ako je ispunjeno:
0.8 PnM SnT c 100 SnT 0.3 S" k

gdje je: Sk= snaga poetnog tropolnog kratkog spoja na sabirnicama spoja transformatora i mree bez doprinosa asinkronih motora, SnT= zbroj nazivnih snaga transformatora PnM= zbroj nazivnih snaga svih motora c=1.0 za NN mree c=1.1. za SN i VN mree

Reaktancije troila
Asinkroni motor
doprinos asinkronih motora u proraunima kratkog spoja (prema IEC 60 909):

(5)

asinkroni motore mogue je zanemariti u proraunima kratkog spoja ukoliko vrijedi: " InM < 0.01 Ik gdje je Ik struja tropolnog kratkog spoja bez doprinosa asinkronih motora NN asinkroni motori koji napajaju mjesto kratkog spoja preko dva ili vie transformatora se zanemaruju

Reaktancije troila
Postojea (aktivna) mrea
nadomjetanje postojee mree u proraunima kratkog spoja u (novom) rasklopnom postrojenju odnosno dijelu mree
N proraun kratkog spoja

(6)

postojea mrea

SK3 SK1

ako su postojea mrea i dio mree u kojem provodimo proraun kratkog spoja povezani preko jedne sabirnice (vorita):

" dm

=X

' dm

= X dm

c U2 n () = SK 3 3 c U2 2 n =3 X0m = c U 2 n () SK1 S S K3 K1

X dm = Xim 2X dm + X 0 m za SK1 = 0 X 0 m =

izrazi ne vrijede ukoliko su postojea i nova mrea meusobno povezane u vie vorita

Reaktancije troila
Postojea (aktivna) mrea

(7)

X"dm E

Xim

X0m

direktni sustav

inverzni sustav

nulti sustav

ukoliko za sabirnicu N nisu poznate SK3 i SK1 priblino se moe uzeti da su jednake rasklopnoj snazi prekidaa u odvodu sabirnice prema postojeoj mrei (kako je Sr>(SK3,SK1), tako izraunata struja kratkog spoja biti e vea od stvarne) ako je reaktancija novog postrojenja (mree) puno vea od Xdm, Xim i X0m mogue je pretpostaviti da su Xdm= Xim=X0m=0

Reaktancije troila
Pasivna troila, predoptereenje mree

(8)

U proraunima kratkog spoja (IEC 60 909) pretpostavlja se da je mrea u praznom hodu (ne uzimaju se u obzir pasivna troila). Osim toga zanemarivim se smatra i utjecaj:
uzbude generatora, poloaja regulacione sklopke regulacionih transformatora.

Prema VDE 0102 Teil1/9.62 u SN i VN mreama maksimalna vrijednost struje kratkog spoja rauna se uz pretpostavku da je generator prije nastanka kratkog spoja predoptereen.
2 " 2 E" = (V + IX" dg sin ) + (IXdg cos ) 2 " 2 e" = (1 + x" dg sin ) + ( x dg cos )

e u najnepovoljnijem sluaju iznosi 1.2, ali ako se pretpostavi da u trenutku nastanka kratkog spoja svi generatori nee biti nazivno optereeni, ili raditi s niskim faktorom snage, moe se priblino uzeti e=1.1.

Reaktancije troila
Pasivna troila, predoptereenje mree
Prema IEC 60 909:

(9)

Zanemarenje djelatnog otpora u proraunima kratkog spoja

Relativna pogreka u sluaju prorauna struje kratkog spoja preko reaktancije (umjesto impedancije): 1 1 I = V 0.5 X 2 2 R +X 0.45 2 1 R 0.4 i = + 1 1 (%) 100 X 0.35 R 0.3 za i = 15% => 0.577 0.25 X
i%

Karakteristine vrijednosti:
generatori: 0.008-0.025 transformatori: 0.025-0.1 zrani vodovi: 0.1-0.5 kabeli: 0.3-1.0

0.2 0.15 0.1 0.05 0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 R/X

0.577
0.6 0.7 0.8 0.9 1

Metoda reduciranih impedancija

proraun s apsolutnim vrijednostima u nadomjestim shemama komponentnih sustava transformatore zamjenjujemo reaktancijama (impedancijama) uz pretpostavku da je njihov prijenosni omjer 1:1 da bi se glede snaga odrali jednaki odnosi koji vrijede u stvarnosti potrebno je preraunati sve impedancije na isti (bazni) napon

UB S = konst. => ZB = ZN U N
odabir UB je proizvoljan, ali se najee odabire kao:

nazivni napon dijela mree u kojem se nalazi mjesto kratkog spoja naponska razina koja se u mrei najee pojavljuje
I = Ib UB UN UN UB

pri tome za stvarne vrijednosti napona i struja vrijedi:

U = Ub

Metoda reduciranih impedancija

Primjer (1)
proraun s apsolutnim vrijednostima
A B ukT2 SnT2 UnA/UnC XK1 XV1 ukT1 SnT1 Ung/UnA ukT3 SnT3 UnA/UnD D C

~
x"g Sng Ung

direktni sustav
X" dgc XdT1c A XK1c B XdT2c C

UB=UnC

~
XV1 XdT3 D

Metoda reduciranih impedancija

Primjer (2)
X"dg XdT1 A XK1 B XdT2 C

X K1c

U nC = xK 1 l K 1 U () nA
2

U nC X V 1c = xV 1 lV 1 U () nA 2 2 U2 U nA U nC nC () X dT 2c = ukT 2 2 = ukT 2 S S nT 2 U nT 2 nA X dT 3c
2 2 U2 U nA U nC nC () = ukT 3 2 = ukT 3 S S nT 3 U nT 3 nA

" " X duk = X dg + X dT 1c + X K1c + X dT 2 c () c c