HRVATSKA POLITIKA TIJEKOM PRVOG SVJETSKOG RATA

191 3. OKUPLJANJE EMIGRANATA Meu mnogim politi !im "!# tim $ %lo#en&im i %!'im 'il (e ! )i!en mi* o o (ugo*l #en*+o( , (e-ni&i. R t i,meu Au*t!o.Ug !*+e i %!'i(e +o(i /e i,'iti i, ,# t /e p!ogone i 0 p)en( ( #ni0 -(el tni+ i politi ! t +#e o!i(ent &i(e. %tog *u *e pot+! ( 1913. n * *t n+u u %plitu -ogo#o!ili - /e u *lu (u i,'i( n( ! t n pu*titi Mon !0i(u ne * mo i, *t! 0 o- p!ogon $ nego - 'i pokrenuli politiku akciju i vo ili !or!u "a o#lo!o$enje Hrvata% Slovenaca i Sr!a o au#trou&ar#ke vla#ti i nji'ovo uje injenje #a Sr!ijo( i )rno( Goro(* % *t n+u *u 'ili p!i*utni1 - -!. Ante T!um'i/ 2p!# + "!# t*+e *t! n+e p! # i, 3 lm &i(e4 - -!. Jo,o %mo-l + 2p!# + N p!e-ne *t! n+e 3 lm &i(e4 - -!. Ni+ol %to( no#i/ i At n *i(e 5ol 2*!p*+i politi !i i, 6o*ne i "e!&ego#ine4 - u % ! (e#u (e i,#!)en tent t n u*t!oug !*+og p!i(e*tolon *l(e-ni+ 8! n(u 8e!-in n- poet + P!#og *#(et*+og ! t 9:.;<.1917. N +on i,'i( n( p!#og *#(et*+og ! t T!um'i/ (e po'(eg o u It li(u 2neut! ln t - 4$ %to( no#i/ (e po'(eg o u %!'i(u$ 5ol i %mo-l + *u u0 p)eni i ni*u u*p(eli po'(e/i. =eml(u (e n pu*tio 8! no %upilo +o(i (e -(elo# o u Ri(e&i$ '! / G ,, !i i, 5i'eni+ $ "in+o "in+o#i/ i, = g!e' $ Mi/e Mi/i/ i, 3u'!o#ni+ . Emig! nti *u *e o+upili u >ene&i(i$ o- +le *u oti)li u 8i!en,u$ o- n-e u Rim$ g-(e (e #e/ 'io +ip ! I# n Me)t!o#i/. T li( n*+i ti* + pi)e o ?neo*lo'oenim te!ito!i(im @ u 3 lm &i(i u -u0u t (ni0 p!ego#o! Ant nte * It li(om$ te *e emig! nti o-luu(u pot+! ( 1917. n prvi iplo(at#ki korak e(i&racije+ T!um'i/$ %upilo i Me)t!o#i/ *u po*(etili '!it n*+og$ A! n&u*+og i !u*+og m' * -o! u Rimu * &il(em1 o'( *niti Ant nti - (e i*ton o' l J -! n *l #en*+og + ! +te! + +o 'i *p!i(eili n(eno -o-(el(i# n(e It li(i. I*to t +o *u i,n(eli i Bel(u "!# t $ %lo#en & i %!' u A.U M - *e o*lo'o-e tue #l *ti i u(e-ine * %!'i(om i C!nom Go!om. Am' * -o!i *u 'ili !e,e!#i! ni. Emig! nti *u o-luili o*no# ti o-'o! emig! n t i, Au*t!o.Ug !*+e Mon !0i(e +o(i 'i po! -io n *t# ! n(u (ugo*l #en*+e -!B #e$ )to (e po-upi! l i *!p*+ #l - 2Ni+ol P )i/ + o p!e-*(e-ni+4. N !o-n *+up)tin %!'i(e (e u Ni)u -on(el Deklaraciju o ratnim ciljevima Srbije D u +o(o( *e + Be - (e %!'i( ?, o*lo'oen(e i u(e-in(en(e *#e n )e ne*lo'o-ne '! /e %!' $ "!# t i %lo#en & @ D )to (e p!otum eno + +o (e *luB'en %!'i( u*#o(il *t # emig! n t LON3ON%KI UGO>OR 9F.;7.191E. 3o+ *u emig! nti ! -ili n o*ni# n(u Jugo*l #en*+og o-'o! $ It li( (e *+lopil * Ant ntom Lon on#ki u&ovor ,-* travnja ./.0* +o(im (e Ant nt It li(i o'e/ l , u*lugu *tup n( u ! t n *t! ni Ant nte1 I*t!u$ i-o *lo#en*+i0 ,em l( $ *(e#e!nu 3 lm &i(u * = -!om i 5i'eni+om$ *#e oto+e i u Al' ni(i lu+u > lonu i oto+ % ** no. Ugo#o! (e * -!B # o i o-!e-'e o te!ito!i(im +o(i 'i p!ip li "!# t*+o($ %!'i(i i C!no( Go!i 2o' l (uBno o- Ne!et#e p!ip l 'i % i CG4$ li (e i#kljuivao uje injenje "!# t $ %!' i %lo#en & u (e-nu , (e-ni+u -!B #u.

191 7.

191 E.

O%NI>ANJE JUGO%LA>EN%KOG O36ORA %t # 0!# t*+i0 emig! n t 1 - i-e( u(e-in( # n( (uBno*l #en*+i0 ,em l( A.U M * K! l(e#inom %!'i(om , 0!# t*+e emig! nte im *mi*l * mo +o u n(o( 'u-u *#e 0!# t*+e ,eml(e D i one u, i*tonu ( -! n*+u o' lu D te no# -!B # t!e' 'iti '! n p!oti# t li( n*+i0$ li i n(em +i0 *pi! &i( . %t # *!p*+e #l -e1 - i*tup n(e emig! n t i, A.U (e +o!i*no , %!'i(u$ *tog *e P )i/ * *t o * ne+oli+o *!p*+i0 politi ! 2i Ni+ol %to( no#i/ p!i*ut n4 i n p! #io pl n -(elo# n( emig! &i(e o +o(em 'i *e (o) t!e' lo -ogo#o!iti * %upilom i T!um'i/em. P!em p!i(e-logu o-'o! 'i 'io ne, #i*n o!g ni, &i( +o( 'i *u! i# l * *!p*+om #l -om p!e+o *!p*+i0 -iplom t*+i0 p!e-*t #ni)t # i -(elo# l u *po! ,mu * *!p*+om #l -om i n(e,inom politi+om$ ( #no 'i i*tup o u ime %!' $ "!# t i %lo#en & i, A.U M. 3!B # , +o(u 'i *e o-'o! , l g o t!e' i,! *ti i, %!'i(e i u n(o( 'i *e ti *#i n !o-i *topili u (e- n (e-in*t#en n !o- 2T!um'i/ *0# tio - %!'i( n u(e-in(en(e gle- + o n o*lo' n(e , p -ni0 +! (e# o-no*no n o*# ( n(e no#i0 po-!u( 4 O-go#o! T!um'i/ n *!p*+i p!i(e-log1 1. ni(e (o) #!i(eme , o*ni# n(e o-'o! $ (e! ni*u i, Mon !0i(e (o) -o)li p!e-*t #ni&i i, 6 no#in*+e "!# t*+e$ I*t!e i %lo#eni(e 2. ! t (o) ni(e -o) o -o te A ,e - (e ! *p - Mon !0i(e !e l n 3. %!'i( n u(e-in(en(e gle- + o n o*lo' n(e , p -ni0 +! (e# o-no*no n o*# ( n(e no#i0 po-!u( No u'!,o (e T!um'i/ mo! o p!omi(eniti mi)l(en(e1 1. (e! (e * ,n o - u 6eu ! ,mi)l( (u o p!eu!een(u Mon !0i(e n t!i( li*ti+om p!in&ipu 2. N !o-n *+up)tin %!'i(e (e u Ni)u -on(el Deklaraciju o ratnim ciljevima Srbije D u +o(o( *e + Be - (e %!'i( ?, o*lo'oen(e i u(e-in(en(e *#e n )e ne*lo'o-ne '! /e %!' $ "!# t i %lo#en & @ D )to (e p!otum eno + +o (e *luB'en %!'i( u*#o(il *t # emig! n t 3. Lon-on*+i ugo#o! i,meu It li(e i Ant nte JUGO%LA>EN%KI O36OR 3;.;7.191E. U P !i,u u 0otelu M -i**on o*no# n (e 3;.;7.191E. Jugo*l #en*+i o-'o!$ n elo +o(eg (e i, '! n -!. Ante T!um'i/. Jugo*l #en*+i o-'o! predstvalja jugoslavenske zemlje u Austro-ugarskoj Monarhiji i &il( mu (e osloboenje tih zemalja od Austro-Ugarske i ujedinjenje s Kraljevinom Srbijom i rnom !orom@. %(e-i)te o-'o! /e 'iti u Lon-onu. K o p!e-u#(et &il( JO (e !u)en(e i ! *Ao!mi! n(e Au*t!o.ug !*+e - 'i *e n !o-im - l mogu/no*t u+l(ui# n( u no#u -!B #u. %tog (e , -(elo# n(e JO # Bno1 1. *t # * #e,ni+ p!em Au*t!o.Ug !*+o( Mon !0i(i 2. *t # %!'i(e p!em u(e-nin(en(u 3. Lon-on*+i ugo#o! i t li( n*+e *pi! &i(e G!eGe# n &!t o +ompen, &i( m %!'i(i >o(ni po! , %!'i(e i po#l en(e *!p*+e #o(*+e p!e+o Al' ni(e n K!A %TA> %A>E=NIKA PREMA AU%TRO.UGAR%KOJ MONAR"IJI %#e -o l(et *m n(en(e. 191:. * #e,ni&i ni*u pl ni! li ! ,'i( n(e Au*t!o.Ug !*+e nego * mo n(e,ino te!ito!i( lno

1. >eli+ 6!it ni( 1 - #o-i politi+u ! #noteBe *il D niti (e-n *il ne *mi(e n -#i*iti i ug!o,iti o*t le$

2. 3.

4.

t +o ni G6. U tom *mi*lu n (op *ni( (e N(em + . R t +o(i (e , poel t!en , u*t #iti u*pon N(em +e. 6!it ni(e ne Beli ! *p - A.U nego (o( n m(en(u(e ulogu -!B #e +o( /e o-!B # ti ! #noteBu * N(em +om i 'iti '! n n(em +om p!o-o!u u Po-un #l(e i p!em (ugoi*to+u 8! n&u*+ 1 - N(em + (o( (e n (op *ni(i p!oti#ni+ D Beli (e )to #i)e o*l 'iti i te!ito!i( lno *m n(iti - 'i *p!i(eil n(en pono#ni u*pon. A.U (e u tom +onte+*tu pot!e'n ,'og ! #noteBe *n g Ru*i( 1 - i +o (o( (e A.U gl #ni *up !ni+ n 6 l+ nu i Ru*i( (e Beli o-!B ti li + +o p!eu!eenu t!o(nu Mon !0i(u$ * *t #l(enu o- K! l(e#ine He)+e$ K! l(e#ine Ug !*+e i C !e#ine Au*t!i(e$ li i, +o(e 'i 'il i,-#o(en 6o*n i "e!&ego#in i 3 lm &i( +o(e 'i i)le %!'i(i It li( 1 - (e , te!ito!i( lno *m n(en(e p!em Lon-on*+om ugo#o!u

5. %A31 - u ! t *tupile poet+om t! #n( 191<. i ni*u , !u)en(e A.U. P!e-*(e-ni+ Iil*on p!em p!og! mu
17.to + ne p!e-#i , A.U ! *Ao!mi! n(e nego utonomi(u , potl ene n !o-e i n(i0o# - l(n(i utonomni ! ,#o( u o+#i!u Mon !0i(e. %!'i( i C!n Go! *e t!e' (u pono#o u*po*t #iti i %!'i( t!e' -o'iti i,l , n mo!e. Jugo*l #en*+i o-'o! mo! o ! -iti n u#(e! # n(u * #e,ni+ o pot!e'i !u)en( Au*t!o.Ug !*+e Mon !0i(e. %t # * #e,ni+ *e p!omi(enio u l(eto 191:. n +on i,'i( n( !u*+e o+to' !*+e !e#olu&i(e$ (e! (e ne, -o#ol(*t#o potl eni0 n !o- A.U M 'ilo i*to t +o pogo-no tlo , i,'i( n(e !e#olu&i(e$ te *u * #e,ni&i i)li , , -o#ol(en(em n &ion lni0 teBn(i1 1. + +o 'i um n(ili op *no*t o- i,'i( n( !e#olu&i(e 2. te no#on *t le -!B #e o- 6 lti+ -o J -! n*+og i Ege(*+og mo! 'i 'ile '! n )i!en(u 'ol()e#i,m u E#!opu 2A! n&u*+i * nit !ni +o!-on4. %TA> %R6IJE PREMA UJE3INJENJU >l *t u %!'i(i (e im l R -i+ ln *t! n+ n elu * Ni+olom P )i/em +o( (e #o-il politi+u etapno& uje injenja #rp#ko& naro a * +on nim &il(em *t# ! n( >eli+e %!'i(e. To -o+ ,u(e p!ote*ti! n(e p!oti# ne+*i(e 6I" +o(u (e %!'i( *m t! l *#o(im po-!u(em e+*p n,i(e + o i ' l+ n*+i ! to#i u +o(e (e %!'i( ul ,il - 'i *e p!o)i!il n M +e-oni(u i -o'il i,l , n mo!e u Al' ni(i 2*p!i(eil A.U i It li( po-!B # n(em ne, #i*noti Al' ni(e4. I -!uge *!p*+e *t! n+e *u po-upi! le tu politi+u 2N p!e-n *t! n+ i % mo*t ln ! -i+ ln *t! n+ 4. Ju&o#laven#ku i eju o u(e-in(en(u moBe *e p! titi te+ n +on m (*+og p!e#! t 19;3. 6oB M !+o#i/ (e t - o*no# o li*t ?%l #en*+i (ug@ +o(i (e poeo p!op gi! ti i-e(u o *t# ! n(u (ugo*l #en*+e -!B #e$ p!em to( politi&i%!'i( 'i im l ulogu u(e-initel( i *tup o+o +o(eg 'i *e o+upl( le (ugo*l #en*+e -!B #e D time 'i *e *#i %!'i o+upili u (e-no( -!B #i. Tu (e +on&ep&i(u po-!B # l i t (n o!g ni, &i( U(e-in(en(e ili *m!t ili C!n !u+ . %!p*+ #l - (e u #!i(eme i,'i( n( ! t im l p!io!itet o'! nu ,eml(e i ne, #i*no*ti %!'i(e i ni(e pomi)l( l n )i!u +&i(u. No + - *u *ile Ant nte poele p!ego# ! ti * Rumun(*+om$ 6ug !*+om i G!+om o te!ito!i( lnim n +n - m , ul , + u ! t p!oti# &ent! lni0 *il *!p*+ #l - (e n p! #il konkretni pro&ra( #tvaranja Velike Sr!ije1 1. !(e)en(e (e t,#. Veliko rje1enje D u(e-in(en(e "!# t $ %!' i %lo#en & u (e-nu (ugo*l #en*+u -!B #u po- *!p*+im #o-*t#om$ )to 'i %!'im o*igu! lo -omin &i(u. O*t li (ugo*l #en*+i n !o-i ne 'i t!e' li 'iti * mo*t lni initel(i p!i u(e-in(en(u (e! 'i to , p! #o 'ilo p!i+l(uen(e 2Ni)+ -e+l ! &i( i P )i/e# p!i(e-log o*ni# n( i ! - o-'o! 4 2. !(e)en(e (e t,#. Malo rje1enje D u(e-in(en(e * mo *!p*+og n !o- i *t# ! n(e >eli+e %!'i(e oC!ne Go!e$ 6o*ne i "e!&ego#ine$ 3 lm &i(e$ %l #oni(e i >o(#o-ine %UPILO I JUGO%LA>EN%KI O36OR %upilo 2u JO , -uBen , +ont +te * * #e,ni+im #l - m i -iplom tim 4 (e *0# tio n ! ,go#o!im * Ni+olom P )i/em u Ni)u u *i(en(u 191E. p! #e n m(e!e %!'i(e. 3o,n o (e i , p!ego#o!e Ant nte * %!'i(om i t,#. !re"ev nacrt p!em +o(em (e %!'i(i o'e/ no1 6I"$ %l #oni( $ 6 + $ ( -! n*+ o' l o- !t Ploe -o (uBno o- C #t t $ "!# t*+ (e t!eti! n + o +ompen, &i(*+o po-!u(e. % #e,ni&i i *luB'eno p!e- li %!'i(i 1F.;:.191E. izjavu o kompenzacijama Srbiji +o(o( (e o*no# G!eGe# n &!t$ p!e-#i i u*tup n(e -i(elo# M +e-oni(e 6ug !*+o(. Pot+! ( !u(n %upilo (e * moini&i( ti#no uputio '!it n*+om mini*t!u # n(*+i0 po*lo# G!eGu promemoriju u +o(o( o'( )n( # 1 - pot!e'u *t# ! n( (ugo*l #en*+e -!B #e + o n ('ol(eg !(e)en( , %!'e$ "!# te i %lo#en&e - o ulo,i "!# t*+e + o #o-e/e meu JuBnim %l #enim u Mon !0i(i i o ulo,i %!'i(e + o #o-e/e meu JuBnim %l #enim i,# n Mon !0i(e D +o(e *u p!em tome ! #nop! #ne i %!'i( mo! o-' &iti Bel(u 'u-e 0egemon u to( , (e-ni&i$ +o( *e moB- ne/e o*t# !iti ' ) ,'og t +#e *!p*+e politi+e i politi+e +ompen, &i( +o ne -oe -o *t# ! n( (ugo*l #en*+e -!B #e$ p!e-#i *t# ! n(e 0!# t*+e -!B #e$ +o(o( o*im n(eni0 po#i(e*ni0$ p!ip - (u i te!ito!i(i +o(i 'i *e , n(u i,( *nili ple'i*&itom 6!it n*+ -iplom &i( (e %upilo#u p!omemo!i(u *0# til + o *t # JO$ n )to *u T!um'i/ i o*t li !e gi! li p!oti# %upil - po-u,im +&i(e 'e, +on,ulti! n( * JO i - #o-i 0!# t*+u *ep ! ti*ti+u politi+u. Pot+! ( 191E. *!p*+ #l - i -#o! n +on *lom *ele n K!A.

Gl #ni *u+o' i,meu Jugo*l #en*+og o-'o! i *!p*+e #l -e (e 'io n pitanju unutarnjeg ureenja budu#e , (e-ni+e -!B #e. R ,mimoil Ben( u gle-i)tim n to1 1. P )i/ - ne p!i0# / "!# t*+u + o ! #nop! #nog p !tne! $ nego t no# -!B # 'i 'il p!o)i!en %!'i( - %upilo (e gl #ni p!oti#ni+ tome i t!e' *m n(iti n(ego# ut(e& ( 2. %upilo1 - pit n(e u(e-in(en( t!e' !(e)iti p!i(e ul *+ u , (e-ni+u -!B #u$ (e! #i-i op *no*t o- %!'i(e , "!# t*+u 3. O*t t + o-'o! 1 - ne t!e' po+!et ti pit n(e u!een( 'u-u/e -!B #e$ *#e -o+ %!'i( (o) ni(e potpuno p!i0# til ni n(e,ino o*ni# n(e$ i +o oni t! Be po)to# n(e 0!# t*+e utonomi(e$ ne t! Be (o) o tome ! ,go#o!e D p!i!otet (e p!i-o'iti %!'i(u , *t# ! n(e , (e-ni+e -!B #e$ +o( (e (e-ini i,l , , 'u-u/no*t (uBno*l #en*+i0 n !o- u Mon !0i(i - *lo#en*+i p!e-*t# ni&i , m(e! (u %upilu )to *lo#en*+o pit n(e u+l(uu(e u 0!# t*+o i )to "!# ti go#o!e u ime %lo#en & )to , n(i0 ,n i negi! n(e %lo#en & + o t!e/eg ! #nop! #nog initel( u p!o&e*u u(e-in( # n( R ,mimoil Ben( u gle-i)tim unut ! Jugo*l #en*+og o-'o! i ! ,mimoil Ben( i,meu JO i *!p*+e #l -e t!e' lo (e ! *p! #iti n plenu(u * ,# nom u P !i,u , 1F. #el( e 191F. n tom plenumu (e t!e' lo po*t #iti o*no#nu +on&ep&i(u 'u-u/e politi+e JO. 1. %upilo1 - , m(e!io ot#o!eno *!p*+o( #l -i )to p!i*t (e n +ompen, &i(e i t +o "!# t*+u -o#o-i u op *no*t po-(ele - ot#o!eno (o( - o -o ,n n( - u+oli+o ne p!i0# te u(e-in(en(e n ! #nop! #no( o*no#i D "!# t*+ /e po#e*ti +&i(u , o*ni# n(e po*e'ne 0!# t*+e -!B #e - ne, -o#ol( n )to (e plenum o-' &io n(ego#u +on&ep&i(u 0!# t*+og pit n( + o lte!n ti#nog (ugo*l #en*+om pit n(u - p!im !no (e pot!e'no !(e)iti pit n(e poloB ( "!# t*+e p!i(e +on*titui! n( -!B #e 2u tome *e ! ,i) o * T!um'i/em4 - p!e-l Be T!um'i/u o*ni# n(e "!# t*+og o-'o! o-no*no p!eimeno# n(e Jugo*l #en*+og o-'o! u "!# t*+i$ )to (e T!um'i/ o&i(enio + o i, ,i# n(e %!'i(e i pogo-no*t It li(i 2. %!p*+i i *lo#en*+i l no#i *u o)t!o p!oti# %upil 3. T!um'i/ - n *to(i *+!enuti ! *p! #u n o*u-u *t # *!p*+e #l -e o et pnom u(e-in( # n(u$ i*tiu/i + +o (e uje injenje o#novni pro!le( ju&o#laven#ki' naro a 2t +o (e i n #e-eno u !e,olu&i(i o97.;9.191F.4$ ne * mo %!'i(e - p!im !no (e p!i-o'iti %!'i(u , *t# ! n(e -!B #e Ne*l g n(e i,meu %upil i Jugo*l #en*+og o-'o! (e , #!)ilo povlaenje( Supila i" o !ora E.F.191F.$ ,'og o-no* *!p*+e #l -e p!em u(e-in(en(u 2P )i/ (e i,( #io u t l.no#in m - 'i ! -i(e 0tio m n(e te!ito!i( o- A.U nego o-*tupiti M +e-oni(u i p!i,n o (e t l.p!e#l *t n J -! nu4. No %upilo (e i - l(e , go#o!ni+ *t# ! n( (ugo*l #en*+e -!B #e. %>I6ANJ%KA 3EKLARACIJA I,'i( n(em ! t politi+i Bi#ot u Mon !0i(i (e , m!o$ *t! n+e *u p!e*t le -(elo# ti$ no#ine p!e*t le i,l ,iti$ "!# t*+i * 'o! *e !i(et+o * *t ( o. >o-e/ "!# t*+o.*!p*+ +o li&i( *e -!B l p *i#no$ m - *u n(e,ini #o-e/i l(u-i 'ili (ugo*l #en*+e o!i(ent &i(e. = Jugo*l #en*+i o-'o! (e +l(uno 'ilo pit n(e (e li JO *#o(im p!og! mom legitim n p!e-*t #ni+ (uBno*l #en*+i0 n !o- u Mon !0i(i D te (e * tim &il(em po-u,im o +o! +e. Pit n(e 'u-u/eg (uBno*l #en*+og u(e-in(en( 'ilo (e i p!e-metom -ogo#o! politi ! +o(i ni*u 'ili u emig! &i(i i n(i0o#o -(elo# n(e ni(e i)lo u p!ilog JO1 1. -!e* no#om & !u i +! l(u K !lu >I - "!# t*+i * 'o! #e/inom gl *o# Ko li&i(e i unioni*t -ono*i -!e*u u +o(o( *e i,( )n( # (u , o*t n + u Mon !0i(i u, u(e-in(en(e 0!# t*+og n !o- u o+#i!u Mon !0i(e i ug !*+o.0!# t*+e , (e-ni&e 2. %#i' n(*+ -e+l ! &i( - * ,# no (e C !e#in*+o #i(e/e 2p !l ment u*t!i(*+og -i(el Mon !0i(e4 u 6eu u +o(em *u 'ili i n !o-ni , *tupni&i i, %lo#eni(e$ I*t!e$ 3 lm &i(e i i, u*t!i(*+og -i(el Mon !0i(e. Ti , *tupni&i *u - n uoi , *(e- n( >i(e/ o*no# li , (e-ni+i Ju&o#laven#ki klu! n elu +o(eg (e -!. Anton Ko!o)e&$

potp!e-*(e-ni+ (e -!. M t+o L gin( . Jugo*l #en*+i +lu' (e n , *(e- n(u C !e#in*+og #i(e/ 23*30*./.4. p!e+o Ko!o)e& - o t,#. %#i' n(*+u -e+l ! &i(u u +o(o( *e , *tupni&i (uBno*l #en*+i0 ,em l( u u*t!i(*+o( polo#i&i Mon !0i(e i,( )n( # (u , o#tanak Ju5ni' Slavena u Monar'iji o no#no uje injenje #vi' Slovenaca% Hrvata i Sr!a u je no r5avno tijelo po Ha!#!ur1ko( ina#tijo(* *m t! *e - (e t +#u i,( #u pot + o * m -#o! (e! *u *line -e+l ! &i(e ni& le u e)+im$ pol(*+im i u+! (in*+im -eleg &i( m -#o! (e time 0tio o( ti *#o(u po,i&(u , p!ego#o!e o mi!u * Ant ntom n +on )to p!eu!e-i -!B #u u mo-e!nu$ -emo+! t*+u i #i)en &ion lnu -!B #u

KR8%KA 3EKLARACIJA N m(e!u Pa1i6a - ip + ! ,go# ! * Jugo*l #en*+im o-'o!om pot +l (e nepo#ol(n *itu &i( , %!'i(u1 1. Ae'!u !*+ !e#olu&i( u+lonil (e * #l *ti !u*+og & ! +o(i (e 'io po-!)+ %!'i(i 2. *!e-i)te *#(et*+e -iplom &i(e (e Lon-on g-(e *(e-i Jugo*l #en*+i o-'o! 3. ul , + %A3 u ! t D ni*u potpi*ni&e Lon-on*+og ugo#o! +o(i - (e %!'i(i (uBni J -! n 4. *olun*+ A!ont nei,#(e*n D moB- i,gu'e 5. gu'l(en(e ugle- *!p*+e -in *ti(e ,'og *olun*+og p!o&e* +o(im *e *u-ilo C!no( !u&i i Api* pogu'l(en ,'og m (*+og p!e#! t 6. %#i' n(*+ -e+l ! &i( 7. teBn( A.U - *+lopi * Ant ntom *ep ! tni mi! Tru(!i6ev pri#tanak n p!ego#o!e * P )i/em u#(eto# lo (e1 1. JO (e ne+ompetentno ti(elo 'e, *igu!ne po-!)+e u ,eml(i 2. *t! 0 o- n go-ne t li( n*+e i *!p*+e #l -e )to 'i onemogu/ilo po( #u (ugo*l #en*+e -!B #e 3. Belio i,n(eti n m(e!e o o*ni# n(u , (e-ni+e -!B #e p!e- E#!opu 4. * - + - ini&i( ti# , ! ,go#o!e -ol ,i o- *t! ne %!'i(e D 0o/e ! ,go# ! ti o pit n(u unut !n(eg u!een( 'u-u/e -!B #e Kon7erencija na Kr7u o-!B n (e o- 1E.;F -o 9;.;<.191<. * cilje( o&ovora o #tvaranju "aje nike r5ave* Te+*t -ogo#o! *u potpi* li Ante T!um'i/ i Ni+ol P )i/. To ni(e -!B #nop! #ni +t (e! g ni*u potpi* le -#i(e -!B #e$ nego (e to "aje nika i"java +o(om *e -ogo# ! *t# ! n(e , (e-ni+e -!B #e. N ,i# -!B #e1 P )i/1 K! l(e#in %!' $ "!# t i %lo#en & D ne/e Jugo*l #i( (e! (e to um(etno ime i i,gu'ilo 'i *e ime n !o- %!' T!um'i/1 Jugo*l #i( 3ogo#o!eno1 K! l(e#in %!' $ "!# t i %lo#en & U!een(e , (e-ni+e -!B #e1 P )i/1 &ent! li*ti+i mo-el D +o(i 'i omogu/io #eli+o*!p*+u 0egemoni(u 2mon !0i( i - #l - ! 'u-e *!p*+i +! l(4 T!um'i/1 Ae-e! li*ti+i mo-el D utonomi( , po(e-ine -i(elo#e 2"!# t*+ ne moBe im ti m n(e nego (e im l u A.U4$ no P )i/ + Be - %!'i ne 'i p!i*t li - Bi#e u (e-no( -!B #i - *e ne u(e-ine$ t! Be/i u+i- n(e *#i0 utonomi( 3ogo#o!eno1 - *e o u!een(u 'u-u/e -!B #e o-lui n U*t #ot#o!no( *+up)tini n +on u(e-in(en( i to +# liAi& !nom #e/inom 2,n i 9J34$ ne K i 1L

SLOM A8STRO98GARSKE MO:ARHIJE I 8LA;AK HRVATSKE 8 :OV8 <R=AV8

PROCE% NACIONALNE KONCENTRACIJE %t n(e u Au*t!o.ug !*+o( Mon !0i(i +! (em 191<. i poet+om 191:.1 - *lom u ! tu *e 'liBi$ #o(*+ '(eBi u )umu 2t,#. ,eleni + - !4$ po'une #o(*+e i mo!n !i&e - 'i(e- *t no#ni)t# - #l *t ne moBe up! #l( ti ,eml(om - politi+e *t! n+e po( # (u +ti#no*t i - (u i,( #e i po!u+e1 u(e-in(en(e i *t# ! n(e , (e-ni+e -!B #e "!# t $ %lo#en & i %!' u Mon !0i(i D , t + # &il( pot!e'no (e po#e, ti *#e *t! n+e i g!upe i *n ge op!e-i(el(ene , t ( &il( D = g!e' (e *!e-i)te n &ion lne +on&ent! &i(e ili n &ion lnog o+upl( n( 2(e! (e-ino "!# t*+ o- *#i0 (uBno*l #en*+i0 ,em l( im legitimno p!e-*t #ni+o ti(elo D "!# t*+i * 'o!4 "!# t*+i * 'o! D * *t # i ! ,liito*t *t #o# n p!o&e*e n &ion lne +on&ent! &i(e1 1. #e/inu im "!# t*+o.*!p*+ +o li&i( D #o-i opo!tuni*ti+u politi+u1 ne , m(e!iti *e 6eu ili Pe)ti i uvati po#toje6e uali#tiko #tanje 2. %t !e#i/e# *t! n+ p! # D i,! ,ito p!otu u*t!i(*+i *t #$ p!i,n (e *!p*+u n &ion lno*t i , l Be *e , "aje niko i#tupanje Hrvata i Sr!a > na elu #u nacionalne koncentracije 2p!i-!uBili *u im *e -i*i-enti i, "!# t*+o.*!p*+e +o li&i(e %! n 6u-i* #l(e#i/ i > le!i( n P!i'ie#i/$ + *ni(e i I# n Lo!+o#i/ i 3(u!o 5u!min4 3. "!# t*+ pu+ *el( + *t! n+ n elu * %t(ep nom R -i/em D , *tup u*t!o*l #i, m o-no*no p!et# ! n(e " '*'u!)+e mon !0i(e u Po unav#ku kon7e eraciju u +o(o( 'i JuBni %l #eni$ o+upl(eni o+o "!# t*+e$ p!e-*t #l( li (e-nu o- E (e-ini& . No R -i/ (e p!i*t o n *u! -n(u * %t !e#i/e#om *t! n+om p! # 4. "!# t*+ *t! n+ p! # D A! n+o#&i D p!o u*t!i(*+ $ *u! u(e u*+o * R -i/em$ ne p!i,n (u %!'e 2n +on R -i/e# , o+!et oni ne *u-(elu(u u p!o&e*u n &ion lne +on&ent! &i(e4 >e,e politi ! u ,eml(i i emig! &i(e *u *l 'e. Starevi6eva #tranka prava (e p!eu,el ini&i( ti#u n &ion lne +on&ent! &i(e1 - * tim &il(em (e i 8! n 6 ! & 'o! #io u )#i& !*+o( L u* nni n ra"&ovori(a # Tru(!i6e($ +o(i (e * #(eto# o - *t! n+e u ,eml(i po-up!u K!A*+u -e+l ! &i(u$ to ,n i *t# ! n(e , (e-ni+e -!B #e * %!'i(om i,# n Mon !0i(e - * tim &il(em *u *t !e#i/ n&i u*po*t #ili kontakte # Ju&o#laven#ki( klu!o( i p!e-*(e-ni+om Antonom Ko!o)&em D te *e n tim ! ,go#o!im i*+!i*t li,i! l #!*t , (e-ni+ i-e( o o-&(epl(en(u o- " '*'u!)+e Mon !0i(e

=AGRE6AHKA RE=OLUCIJA O!g ni,i! n +&i( politi+og o+upl( n( (e te+l o# +o1

1. * *t n + %lo#en*+e l(u-*+e *t! n+e u M !i'o!u u *i(en(u 191:.1 - i,! ,ili , 0t(e# , u(e-in(en(em *#i0 -i(elo# (e-in*t#enog n !o-

2. 3. 4.

%lo#en & $ "!# t i %!' u ?ne, #i*nu *lo'o-nu -!B #u@ - p!e-l Bu po#e,i# n(e *#i0 *t! n + +o(im (e to &il( - t!e' oAo!miti Jugo*l #en*+o n !o-no #i(e/e * *t n + %lo#en*+e n !o-ne n p!e-ne *t! n+e u #el( i 191:. D po-!B l , 0t(e#e * *t n+ u M !i'o!u * *t n + %t !e#i/e#e *t! n+e p! # 2-!. Ante P #eli/4 i %lo#en*+e l(u-*+e *t! n+e 2-!. Anton Ko!o)e&41 - -ogo#o!eno (e - *e t!e' o-!B ti * *t n + *#i0 *t! n + i politi+i0 g!up i, (uBno*l #en*+i0 ,em l( Mon !0i(e #a#tanak #tranaka o r5an je ,* i 2* o5ujka ./.?* u ;a&re!u

- p!i*u*t#o# li p!e-*t #ni&i *lo#en*+i0 *t! n + $ 0!# t*+i0 i *!p*+i0 *t! n + i, 6i"$ p!e-*t# ni&i *#i0
politi+i0 g!up 3 lm &i(e$ I*t!e i Meimu!( $ li n ('!o(ni(i %t !e#i/ n&i$ +o(i *u gl #n (e,g! o+upl( n( - n * *t n+u *u *e *up!ot*t #l( l -# gle-i)t 1 1. u(e-in(en(e %lo#en & $ "!# t i %!' mo! 'iti i,# n Mon !0i(e 2. -o +! ( ! t i po'(e-e Ant nte ne t!e' o-' &iti %#i' n(*+u -e+l ! &i(u$ (e! u #!i(eme -o+ ! t t! (e$ ot#o!eno i*tup ti p!oti# 0 '*'u!)+og o+#i! moglo 'i i, ,# ti !ep!e*i(u n +! (u *u -one*en -# -o+ument 1 1. i,( # , ( #no*t t,#. ;a&re!aka re"olucija+ pot!'eno (e +on&ent!i! ti *#e politi+e *t! n+e i *n ge +o(e *to(e n p!in&ipu n !o-nog * moo-!een( i n !o-nog (e-in*t# i +o(e , 0t(e# (u n !o-nu ne, #i*no*t i n -emo+! t*+im temel(im u!eenu -!B #u %lo#en & $ "!# t i %!' 2ne *pomin(u *e " '*'u!,i$ + o ni te!ito!i($ li ni u(e-in(en(e * %!'i(om4. No$ ne*pomin( n(e o+#i! " '*'u!)+e mon !0i(e ,n ilo (e p!i'liB # n(e +on&eptu K!A*+e -e+l ! &i(e 2. interna re"olucija1 * -!Bi n el n &ion lne +on&ent! &i(e1 - *t# ! n(e (ugo*l #en*+e -!B #e$ ne, #i*ne i *lo'o-ne$ n te!ito!i(u n +o(em Bi#i n ) (e-in*t#eni n !o- -!B # mo! 'iti temel(en n n elu g! n*+e *lo'o-e i -emo+! t*+e * moup! #e$ n n elu p! #ne i *o&i( lne (e-n +o*ti - n 'u-u/em +ong!e*u mi! n !o- %lo#en & $ "!# t i %!' mo! im ti *#og p!e-*t #ni+ - (e- n uBi o-'o! t!e' p!ip!emiti *#e , *t# ! n(e n !o-ni0 o!g ni, &i( +o(e /e p!ogl *iti u ime *#og n !o- *t p n(e u N !o-no #i(e/e %lo#en & $ "!# t i %!'

- "!# t*+o.*!p*+ +o li&i( ni(e *u-(elo# l n , g!e' +om * *t n+u - ! -i popul !i, &i(e (ugo*l #en*+e i-e(e po+!enut (e li*t ?Gl * %lo#en & $ "!# t i %!' @ +o(i (e poeo
i,l ,iti 1.I.191:. i 'io (e po-#!gnut *t!ogo( &en,u!i$ li (e - o ,n ( n -op!ino* n &ion lno( +on&ent! &i(i i (ugo*l #en*+om p!og! mu =AOKRET %TJEPANA RA3IMA

- po*l(e-i& , g!e' +og * *t n+ (e o-l , + politi ! * *l #en*+og (ug *!e-inom travnja ./.?* u Pra& na veliki (ani7e#tacij#ki "!or +o(eg (e o!g ni,i! o He)+i n !o-ni * #e,$ p!e-*t #ni&i (uBno*l #en*+i0 ,em l( i, Au*t!o.ug !*+e *u -ol *+om t!e' li i,! ,iti *oli- !no*t * e)+im n !o-om u -eleg &i(i *u 'ili Ante P #eli/$ Anton Ko!o)e& i p!i-!uBio im *e i %t(ep n R -i/ %. R -i/ (e u P! gu i,#eo #eli+i politi+i , o+!et1 p!e+inuo *u! -n(u * A! n+o#&im $ n pu*tio u*t!o*l #i, m i po*t o , go#o!ni+ (ugo*l #en*+og u(e-in(en(

NARO3NO >IJEME %LO>ENACA$ "R>ATA I %R6A K +o *u *e *t! n+e i *loBile u inte!no( !e,olu&i(i p!i = g!e' +om * *t n+u u oBu(+u 191:. u*l(e-ilo (e o*ni# n(e p!#i0 o!g ni, &i( * p!og! mom (ugo*l #en*+og u(e-in(en( 1 1. o*no# n (e N !o-n o!g ni, &i( , 3 lm &i(u +o( p!i0# / p!og! m n !o-nog (e-in*t# i 'it /e -io N !o-nog #i(e/ %lo#en & $ "!# t i %!' $ * - (o( (e , - t + o+upiti *#e *n ge u - lm &i(i +o(e *u i*to , to 2. o*no# n N !o-n o!g ni, &i( , "!# t*+o p!imo!(e i I*t!u 3. u = g!e'u D -!B n(e "!# t*+o.*!p*+e +o li&i(e u*po! # o*ni# n(e t +#e o!g ni, &i(e 4. u L(u'l( ni (e o*no# n N !o-ni *#et D + o n (#i) politi+ o!g ni, &i( *lo#en*+i0 ,em l( $ Go!i)+e i T!*t $ +o(i (e i*to t!e' o 'iti -io N !o-nog #i(e/ %lo#en & $ "!# t i %!' 5. u = g!e'u D o*ni# +i * *t n + :aro no& vije6a Slovenaca% Hrvata i Sr!a E. i F.1;.191:. - #i(e/e im Plenum$ %!e-i)n(i o-'o! i P!e-*(e-ni)t#o - p!e-*(e-ni+ N !o-nog #i(e/ (e -!. Anton Koro1ec$ p!#i potp!e-*(e-ni+ (e -!. Ante Paveli6$ , -!ugog potp!e-*(e-ni+ o*t #l(eno (e m(e*to , "!# t*+o.*!p*+u +o li&i(u 2+o( (o) ni(e o-luil *u-(elo# ti$ i * +o(om (e N !o-no #i(e/e p!ego# ! lo4 - + - (e "!#.*!p +o li&i( p!i*tupil N !o-nom #i(e/u Sveto"ar Pri!ievi6 (e po*t o -!ugi potp!e-*(e-ni+ - n P!i'ie#i/e# p!i(e-log * ,# n (e "!# t*+i * 'o! - 'i -onio o-lu+u o ! *+i-u "!# t*+o.ug !*+e n go-'e

<

Hrvat#ki #a!or *e * *t o ,/*.3*./.?. n po#i(e*no( *(e-ni&i i -onio "akljuak o ra#ki anju #vi' r5avnopravni' ve"a 'rvat#ki' "e(alja #a Au#tro9u&ar#ko( i o pro&la1enju <al(acije% Hrvat#ke i Slavonije # Rijeko( ne"avi#no( r5avo($ +o( * o*t lim (uBno*l #en*+im ,eml( m +o(e *u -o t - 'ile po- Au*t!o.ug !*+om #l )/u *tup u , (e-ni+u <r5avu Slovenaca% Hrvata i Sr!a n elu * N !o-nim #i(e/em. 3RNA>A %LO>ENACA$ "R>ATA I %R6A

- n *t l -

*lomom Au*t!o.ug !*+e$ o'u0# / "!# t*+u$ %l #oni(u$ >o(#o-inu$ 6o*nu i "e!&ego#inu$ *lo#en*+e ,eml(e 2K! n(*+u$ Go!i)+u$ Ko!u)+u$ 5t (e!*+u i G! -i)+u4 T!*t$ I*t!u$ 3 lm &i(u$ Ri(e+u n elu -!B #e (e P!e-*(e-ni)t#o N !o-nog #i(e/ u = g!e'u i im n (#i)u #l *t 2on +#u + +#u (e -o t im l +!un 4$ p!e-*(e-ni+ (e Anton Ko!o)e&$ p!#i potp!e-*(e-ni+ Ante P #eli/$ -!ugi %#eto, ! P!i'ie#i/ u n -leBno*ti N !o-nog #i(e/ *u i # n(*+i pol*o#i1 p!ego#o!i$ *+l p n(e meu-!B #ni0 ugo#o! ... no#ooAo!ml(ene po+! (in*+e #l -e u = g!e'u$ % ! (e#u$ L(u'l( ni i %plitu *u po-!eene N !o-nom #i(e/u 31.1;.191:. N !o-no #i(e/e (e o' #(e*tilo '!it n*+u$ me!i+u$ A! n&u*+u$ t li( n*+u i *!p*+u #l -u o 3!B #i +o( (e n *t l i o n(eno( n m(e!i - *e u-!uBi * K! l(e#inom %!'i(om i C!nom Go!om$ + o i Jugo*l #en*+i o-'o! im o#l )ten(e , *tup ti no#u -!B #u u ino,em*t#u u P!e-*(e-ni)t#u (e u'!,o gl #n lino*t po*t o %. P!i'ie#i/ +o(i (e *#o(u mo/ i ut(e& ( +o!i*tio i p!i * *t #l( n(u no#e #l -e 2ni(e - o R -i/u !e*o! n !o-nog go*po- !*t# 4 P!i'ie#i/ (e p!eu,eo i u*po*t #l( n(e #e, * K! l(e#inom %!'i(om$ !egentom Ale+* n-!om i >!0o#nom +om n-om #o(*+e1 u 6eog! - (e upu/en -eleg &i( 2L ,o Popo#i/$ 3! gutin Pe!+o i > le!i( n P!i'ie#i/4 +o( *e t!e' l -ogo#o!iti o *m(e!ni& m politi+e , *t# ! n(e -!B #e. > le!i( n P!i'ie#i/ (e imeno# n , +on,ul !nog gent i o*t o (e u 6eog! -u - 'u-e *t ln i po#(e!l(i# #e, * *!p*+om #l -om$ + o *#og *t lnog i, *l ni+ p!i P!e-*(e-ni)t#u N !o-nog #i(e/ K! l(e#in %!'i( (e uputil potpu+o#ni+ 3u) n T. %imo#i/ $ +o(i (e P!i'ie#i/u u = g!e'u 'io -i!e+tn #e, u no#o*t#o!eno( -!B #i (e 'il te)+ *itu &i( 1 ,eleni + - ! ! -i ne!e-e$ #o(*+ *e po#l i u, pl( +e i in&i-ente$ po#! tni&i * !u*+og 'o(i)t ..., to #l - N o!o-nog #i(e/ t! Bi o- K! l(e#ine %!'i(e - po) l(e u 3!B #u %"% (e-nu -i#i,i(u #o(*+e D no *!p*+ #!0o#n +om n- (e po*t l (e- n ' t l(un

NENE>%KA KON8ERENCIJA o- F.11. D 9.11.191:.

- u Nene#i *u *e * *t li p!e-*t #ni&i N !o-nog #i(e/ -!. Anton Ko!o)e&$ -!. Mel+o Hing!i( i G!ego! Ne!( #$ - n +on p!#i0 ! ,go#o! ni*u *e mogli -ogo#o!iti o +on+!etnim mo- litetim u(e-in(en( $ p!e-*t# ni+ Jugo*l #en*+og o-'o! Ante T!um'i/ i p!e-*t #ni+ #l -e K! l(e#ine %!'i(e Ni+ol P )i/ i * #e,ni&i *u t! Bili - *e *t#o!i (e-n -!B # i A!ont n po+on (e P )i/ p!i*t o uputiti * #e,ni+im #l - m notu u +o(o( p!i,n (e N !o-no #i(e/e + o , +onitu #l -u 3!B #e %"% n te!ito!i(u 'i#)e A.U Mon !0i(e !e,ult t +onAe!en&i(e (e -o+ument1 =enev#ka eklaracija$ +o(u *e potpi* le -#i(e -!B #e K! l(e#in %!'i( 2P )i/4 i 3!B # %"% 2Ko!o)e&4 i Jugo*l #en*+i o-'o! 2T!um'i/4 2,n i dva suvereniteta4. U -e+l ! &i(i *e ut#!u(e u(e-in(en(e o-no*no *t# ! n(e no#e -!B #e$ (e-in*t#ene (ugo*l #en*+e -!B #e 2 utonomne (e-ini&e O #i)e $ederalisti%ki p!in&ip nego &ent! li*ti+i4 no#u -!B #u /e p!e-*t #l( ti , (e-ni+o mini*t !*t#o %!' $ "!# t i %lo#en & . %# + o- -!B # /e i - l(e o' #l( ti *#o(e unutarnje po#love + o i -o t - n *#om te!ito!i(u$ *#e -o+ 8#tavotvorna #kup1tina i, '! n op/im$ (e-n +im$ nepo*!e-nim i t (nim gl * n(em$ ne -one*e u#tav +o(i /e p!opi* ti +on ni u*t!o( -!B #e , (e-ni+ #l - /e #o-iti # n(*+e po*lo#e i p!ip!eme , KonAe!en&i(u mi! $ #o(ne po*lo#e i *igu!no*t$ p!omet i , (e-ni+e Ain n&i(e o+o * *t # te , (e-ni+e #l -e (e 'ilo i*to p!ego#o! D T!um'i/ (e t! Bio - u n(o( ne 'u-u p!e-*(e-ni&i *t! n + $ o-'o! i #i(e/ $ te (e -ogo#o!en polo#i& #l -e n +on potpi*i# n( -e+l ! &i(e P )i/ (e *0# tio - /e %!'i 'iti i,(e-n eni * o*t lim n !o-im $ - *e utonomi,mom Beli * u# ti po#i(e*n in-i#i-u lno*t po(e-ini0 ,em l( $ - (e -#o(*t#o *u#e!enitet p!ep!e+ *!p*+o( 0egemoni(i + o &il(u + +o (e im o -o'!e inAo!m &i(e i, = g!e' o- %imo#i/ P )i/ (e , no - *e #e/in N !o-nog #i(e/ *l Be * p!in&ipom n &ion lnog i -!B #nog unit !i,m 2P!i'ie#i/4$ te (e o&i(enio + +o 'i *e 'ilo * n(im l +)e -ogo#o!iti

- P )i/ (e *tog 19.11.191:. #voj potpi# opo"vao * o'! ,loBen(em + +o g (e o-'io +! l( i #l - n K!Au$
te (e teBi)te ! - n *t# ! n(u , (e-ni+e -!B #e p!ene*eno u ,eml(u PRIPREME =A UJE3INJENJE D NAPUTAK

- 93.11.191:. * *t o *e %!e-i)n(i o-'o! N !o-nog #i(e/ - ! *p! #i , 0t(e# - lm tin*+og i 'o* n*+og
* 'o! o neo-loBnom u(e-in(en(u

- - lm tin*+i politi ! -!. Jo,o %mo-l + (e p!e-loBio 2to (e i u*#o(eno4 - *e o- 'e!e -

ele&acija o ,? lju i +o( /e po/i u 6eog! - i t mo * *!p*+om #l -om i p!e-*t #ni&im *#i0 *t! n + *p!o#e*ti o!g ni, &i(u &i(ele -!B #e. 3eleg &i( /e -o'iti i pi*menu uputu ili :aputak p!oti# tog , +l(u+ (e gl * o * mo %t(ep n R -i/ i,!e+ #)i p!i(e tog go#o! upo,o!en( 2ne *!l( (te + o gu*+e u m glu4 D t! Be/i - *e ne , +l(uu(e -ogo#o! o u(e-in(en(u p!i(e nego *e ut#!-i poloB ( "!# t*+e u no#o( -!B #i %#eto, ! P!i'ie#i/ (e Ao!*i! o o-l , + u 6eog! - D o-lu+ o - nu i * tu o-l *+ (e -one*en n *(e-ni&i %!e-i)n(eg o-'o! + *no n #ee! + - (e #e/in #i(e/ni+ n pu*til * 'o!ni&u$ o*t li *u * mo p!i'ie#i/e#i l(u-i D o-lueno (e - *e putu(e 9<.11. u 9 * ti u(ut!o po*e'nim #l +om D i, '! ne -eleg te *u o' #i(e*tili po +u/ m o putu

>o(#o-in - pot+! ( *tu-enog (e -o)lo i -o p!om(en u poloB (u >o(#o-ine - + o (uBno*l #en*+ ,eml( i, ug !*+og -i(el Mon !0i(e >o(#o-in (e u)l u * *t # 3!B #e %"% D u poet+u *u ti(e*no *u! i# li "!# ti i %!'i n tom po-!u(u - u to+u ! tni0 ope! &i( u p!#o( polo#i&i *tu-enog (e *!p*+ #o(*+ p!e)l 3un # i , po*(el >o(#o-inu i &i(eli te!ito!i( -o m !+ &i(*+e lini(e Ant nte - t - *u *e politi+e *n ge >o(#o-ine po-i(elile u -# t 'o! 1 1. "!# ti i -io %!' D , to - *e u(e-n(en(e p!o#e-e u *u! -n(i * N !o-nim #i(e/em u = g!e'u 2. #e/in %!' D , i,! #no u(e-in(en(e * %!'i(om 2im (u po-!)+u P )i/ i P!i'ie#i/ 4 - Velika naro na #kup1tina u :ovo( Sa u ,0*..*./.?* -ono*i , +l(u + - *e Vojvo ina o (a' 2ne e+ (u/i o-lu+u N !o-nog #i(e/ u = g!e'u4 uje ini irektno # Kraljevino( Sr!ijo(

C!n Go! - C!nu Go!u (e poet+om 191F. , po*(el u*t!oug !*+ #o(*+ $ +! l( Ni+ol i &!nogo!*+ #l - *u n pu*tili ,eml(u i oti)li u 8! n&u*+u$ g-(e *u po*to( l -# gle-i)t n po*li(e! tnu 'u-u/no*t C!ne Go!e1 1. 0itno i neo-loBno p!ipo(en(e %!'i(i D p!o*!p*+ *t!u( 2'(el )i4 2. u*po*t #u C!ne Go!e + o * mo*t lne -!B #e$ +o( /e u u(e-in(eno( -!B #i * u# ti in-i#i-u lno*t 2Ae-e! li*ti D ,elen )i4 - pot+! ( li*top - 191:. *!p*+ #o(*+ (e u)l n te!ito!i( C!ne Go!e - Velika naro na #kup1tina )rne Gore u Po &orici ,-*..*./.? . (e -on(el , +l(u + o etroni"aciji crno&or#ke ina#tije i pripojenju )rne Gore Sr!iji PR>OPRO%INAHKI AKT

- po -ol *+u -eleg &i(e N !o-nog #i(e/ u 6eog! - P!i'ie#i/ *e * *t o * !egentom Ale+* n-!om$ +o(i mu (e !e+ o - Beli - *e ! ,go#o!i o &e!emoni(i u(e-in(en( u'!, (u$ )to (e P!i'ie#i/ p!i0# tio i #!)io p!iti* + n o*t le + n-i- te + - (e -eleg &i( i, = g!e' p!ip!em l A re#u +o(u /e p!ili+om u(e-in(en( p!oit ti Ale+* n-!u$ 0t(el (e n gl *iti po)ti# n(e -!B #nop! #ni0 in-i#i-u litet * n(i0o#im g! ni& m i utonomnim p! #im * n ,n + m o-no* po+! (in p!em -!B #nim #l *tim D to (e P!i'ie#i/ o-luno po'i( o i t! Bio - *e to o-go-i , + *ni(e$ (e! 'i t +# ! *p! # o-l g l u(e-in(en(e t +o (e -eleg &i( N !o-nog #i(e/ n elu +o(e *u P #eli/ i P!i'ie#i/ - n .*.,*./.?. - l (ol!u re&entu Alek#an ru a u ru5i <r5avu Slovenaca% Hrvata i Sr!a #a Kraljevino( Sr!ijo( u je in#tveno Kraljev#tvo Sr!a% Hrvata i Slovenaca tim +tom "!# t*+ (e i,gu'il po#i(e*ni i-entitet - n + *ni(e (e - no p!iop/en(e , ( #no*t +o(im *e o'( #l(u(e p!e*t n + Aun+&i(e N !o-nog #i(e/ + o *u#e!ene #l *ti 3!B #e %"%

PRVE GO<I:E POSTOJA:JA KRALJEVI:E SHS @o

8ORMIRANJE PR>E >LA3E KRALJE>INE %R6A$ "R>ATA I %LO>ENACA B8:K)IJA Pre #je nik vla e PRIJE3LOG 3 #i-o#i/1 R -i+ li N !o-no #i(e/e O-lueno (e-nogl *no1 Regent1 O-lueno (e-nogl *no1 P!oti/ %mo-l +

./.?*

o ./,.*A

POJA5NJENJE I O3LUKA ne+ 'u-e ne*t! n +i o#(e+ Ni+ol P )i/ :ikola Pa1i6 !egent o-'io P )i/ $ te (e p!e-*(e-ni+ Stojan Proti6 r* Anton Koro1ec p!e-l Be 'i#)eg po*l ni+ %!'i(e u Rimu Mi0 (l Ri*ti/ +o(i (e + o neut! ln lino*t p!i0# tl(i# i , ! -i+ le i , *!p*+u opo,i&i(u Ante T!um'i/$ (e! n ('ol(e po,n (e p!ili+e I*t!e i 3 lm &i(e +o(e t!e' '! niti o- It li(e$ )to ne o-go# ! P!oti/u$ (e! T!um'i/ *e ne *l Be * P )i/em$ p + +o /e ! -iti *+up u #l -i r* Ante Tru(!i6 M !+o T!iA+o#i/ %#eto, ! P!i'ie#i/$ (e! -o'!o po,n (e p!ili+e u ,eml( m +o(e *u 'ile po- u*t!oug !*+om #l )/u$ g-(e im i elemen t +o(i ni*u o-u)e#l(eni n !o-nim (e-int*#om$ i mo! +ont!oli! ti 0!# t*+og ' n $ )to ne moBe ! -iti net+o ne po,n (e p!ili+e u "!# t*+o( r* Sveto"ar Pri!ievi6 2 li unut !n(e po*lo#e n te!ito!i(u %!'i(e o' #l( Marko Tri7kovi6 kao (ini#tar prav eA

Potpre #je nik vla e Mini#tar po#lova vanj#ki'

O-lueno (e-nogl *no1 Mini#tar po#lova unutarnji' *!p*+ opo,i&i( N !o-no #i(e/e

O-lueno (e-nogl *no1

O*t l mini*t !*t# 3eleg &i( , Mi!o#nu +onAe!en&i(u u P !i,u

O-lueno l +o

:ikola Pa1i6

- !egent Ale+* n- ! (e t!e' o potpi* ti li*tu #l -e$ li (e o-'io Ni+olu P )i/ + o p!e-*(e-ni+ (e! (e u#l io
n(ego#o ime o+o opo,i# Nene#*+e -e+l ! &i(e

- #l - (e p!o#o-il politi+u &ent! li, &i(e 2po*e'no P!i'ie#i/4 D pomo/u -e+!et i o-lu+ D t! Bio o*t #+e po+! (in*+i0 #l - $ +o(e #i)e ni*u o-go#o!ne p!e-*t #ni+im ti(elim nego -i!e+tno #l -i u 6eog! -u *m n(en (e '!o( o-(el ,em l(*+e #l -e %l #oni(e * 11 n t!i1 unut !n(e po*lo#e$ p! #o*ue i 'ogo)to#l(e$ u+inut &i(el up! # u >o(#o-ini$ ' n *mi(en(en i po*t #l(en !an r* Ivan Paleek 2P!i'ie#i/e# o#(e+4 +o(i (e o-m 0 !e+ o - /e ! -iti po uput m #l -e u 6eog! -u D te ' n*+ #l - #i)e ni(e utonomn p!om(ene *u *e o' #l( le 'e, i+ +#og p!e-*t# ni+og ti(el 2i +o (e -ogo#o!eno - /e *e * *t ti 3!B #no #i(e/e4 putem n !e-'i$ te *e n 'i#)e u*t!oug !*+o po-!u(e p!oteBu o-!e-'e u*t # K! l(e#ine %!'i(e

RA=GRANIHENJE % ITALIJOM %TRANE PRIJE3LO=I I O3LUKE

Mi!o#n +onAe!en&i( u >e!* (u 1919. t!e' !(e)iti J -! n*+o pit n(e D pit n(e , p -ne g! ni&e K! l(e#ine %"%

1;

It li(

- , u,el #o(nim *n g m I*t!u$ -io 3 lm &i(e -o !t Pl n+e$ #e/i -io oto+

D n *to(e/i o*t# !iti o-!e-'e Lon-on*+og ugo#o! 191E. i t! Bi i Ri(e+u

- n +on Iil*ono#og memo! n-um n pu*til +onAe!en&i(u - G '!iele 3PAnnun,io 2p(e*ni+4 19.;9.1919. n elu legion !
8! n&u*+ i >eli+ 6!it ni( %A3 . Iil*on

KonAe!en&i( , +l(uil 1

+o(i , u,im (u Ri(e+u i p!i+l(uu(u (e It li(i 2politi+ *#!)enog in 4 #e, ne *u Lon-on*+im ugo#o!om D t!e' (u g po)to# ti D * #(etu(u P )i/u i T!um'i/u *po! ,um * It li(om - %A3 ne p!i,n (e t (ne -ogo#o!e niti Lon-on*+i ugo#o! - Ili*on - o memorandum u +o(em *e n *(e#e!u It li(i p!i,n (e lini(u Lon-on*+og ugo#o! 6!enne!$ n i*to+u 'i t lini( i)l , p -ni(e$ to+om R )e ! #no p!em *(e#e!u$ p!i emu 'i *!e-i)n( i , p -n I*t! p!ip le It li(i$ Ri(e+ p!ip - K %"% - Iil*on nepopu*tl(i# It li(i$ li n pu*tio +onAe!en&i(u 2po! , n i,'o!im 4 ni(e ut#!en g! ni& $ -#i(e -!B #e to t!e' (u -ogo#o!iti u -i!e+tnim p!ego#o!im

R p ll :. D 13.11.199;. p!ego#o!i i,meu K! l(e#ine %"% i It li(e O .2*..*./,3* Rapall#ki u&ovor 8! n&u*+ i >eli+ 6!it ni( upo,o!en(e (ugo*l #en*+o( -eleg &i(i p!i(e p!ego#o! - /e$ u+oli+o -o -ogo#o! ne -oe$ - ti o-!i(e)ene !u+e It li(i - ! *pol Be te!ito!i(em p!em Lon-on*+om ugo#o!u It li( -o'il ugo#o!om1 -o'il i #i)e nego (e p!i(e t! Bil 1 I*t! $ %n(eBni+ i I-!i( $ oto&i C!e*$ Lo)in($ L *to#o$ P l g!uB $ te g! - = - !$ Ri(e+ (e p!ogl )en *lo'o-nom -!B #om u g! ni& m +ot ! Ri(e+e Anti'a!#!ur1ka konvencija t +oe! potpi* n $ +o(om *e -!B #e o'#e,u(u /e '-(eti n p!i-!B # n(em o-!e- ' mi!o#ni0 ugo#o! i - /e *p!i(eiti po#! t + 0 '*'u!)+e -in *ti(e n p!i(e*tol(e Au*t!i(e i M !*+e It li( n +on ugo#o! 1 t!e' l *e po#u/i i, t!e/e ,one 2Ko!ule$ Ml(et $ "# ! i >i* $ te , le = -! 4

NEKA O6ILJENJA POLITIHKOG I GO%PO3AR%KOG %TANJA NO>E 3RNA>E KRALJE>%T>O %R6A$ "R>ATA I %LO>ENACA R tiAi+ &i( +t u(e-in(en( N !o-no #i(e/e P!i'ie#i/ t#!-io - (e ! tiAi+ &i( p!#op!o*in +og +t nepot!e'n D "!# t*+i * 'o! *e ni+ - ni(e * *t o i,meu -# ! t ! tiAi&i! l t ( +t 99.19.191:.

Po#!)in i '!o( *t no#ni+ 1 N &ion lni * *t # 3!B #no u!een(e U*t # P!i#!emeni p !lement

Go*po- !*t#o P!i#!e-n *t!u+tu! Po*(e-o#ni o-no*i u g! !u

*!p*+ N !o-n *+up)tin 979 ;;; +mJ9 i 19 mili(un *t no#ni+ #i)en &ion ln -!B # u +o(o( *u n &ion lni p!o'lemi po*t li gl #ni p!o'lem ,'og 0egemoni(e n ('!o(ni(e n &i(e %!' mon !0i( n elu * -in *ti(om K ! o!e#i/ 'e, u*t # -#i(e go-ine$ , to #!i(eme P!i'ie#i/ p!o#o-i &ent! li, &i(u up! #e nem u*t # $ nem ni i, '! nog p !l ment $ te (e * *t #l(en p!i#!emni p !l ment Privre(eno naro no pre #tavni1tvo @ni(e i, '! no #e/ -e+!etom ut#!eno4. PNP im 99F l no# $ (e- n po*l ni+ n 79 ;;; *t no#ni+ . U n(emu R -i/ o-'io *u-(elo# ti. Gl #ni , - t + PNP. (e p!ip!em n(e i,'o! , U*t# ot#o!nu *+up)tinu$ -on(eti i,'o!ni , +on$ ut#!-iti i,'o!ni *u*t #$ #eliinu i,'o!ni0 o+!ug $ n in po*t #l( n( + n-i- t*+i0 li*t ... %lo#eni( i "!# t*+ n (! ,#i(eni(i -io no#e -!B #e g! !n ,eml( . :;L *el( &i 2*#ug-(e p!e#l - # (u *el( &i o*im u %lo#eni(i i -i(elo#im "!# t*+e4 * , o*t lim n inom o'! -e i p!imiti#nim g!ote0ni+im *!e-*t#im 6i" i M +e-oni( t! go#i Aeu- lni0 o-no* >o(#o-in i %l #oni( #elepo*(e- * n ( mnom ! -nom *n gom 3 lm &i( +olon t*+i , +upni+i *u*t # %!'i( i C!n Go! *itni *el( +i po*(e- u #l *ni)t#u *el( +

11

In-u*t!i(

poe&i , n t*t# $ u -!B #i u &(elini p!e#l - # *itni o'!t * m lim '!o(em ! -ne *n ge *t!u+tu! in-u*t!i(e nepo#ol(n 1 p!e#l - # l + $ te)+e (e m lo *(e#e!n "!# t*+ #o-e/ u +emi(*+o( in-u*t!i(i$ p!e! -i met l $ p!oi,#o-n(i ele+t!ine ene!gi(e$ -!#no( i +oB !*+o( in-u*t!i(i %lo#eni( #o-e/ u te+*tilno( in-u*t!i(i$ met lu!gi(i i in-u*t!i(i p pi! >o(#o-in #o-e/ u p!e0! m'eno( in-u*t!i(i

POLITIHKO.%TRANAHKO ORGANI=IRANJE U KRALJE>INI %"%

1. Politi+e *t! n+e u "!# t*+o( - im (u o'il(eB( n &ion lni0 *t! n + $ -

nti&ent! li*ti+e$ , o'! nu po#i(e*ne in-i#i-u lno*ti "!# t*+e$ n &ion lno pit n(e (e gl #no u p!og! mim i +o im i !(e)en( , *o&i( ln i e+onom*+ pit n( i +o (e u p!og! mim ti0 *t! n + # B n poloB ( "!# t*+e u no#o( -!B #i u Ao!mi! n(u *t! n + ulogu im i *t!u+tu! t - )n(eg -!u)t# 1 - g! n*t#o - *el( )t#o D u+i- n(em i,'o!nog &en,u* po*t lo m *o#no 'i! +o ti(elo 27JE u+upnog *t no#ni)t# 4 - ! -ni)t#o 1. "R>AT%KA REPU6LIKAN%KA %ELJAHKA %TRANKA 2"R%%4 2. "R>AT%KA =AJE3NICA 3. "R>AT%KA PUHKA %TRANKA 4. "R>AT%KA %TRANKA PRA>A 5. %AMO%TALNA 3EMOKRAT%KA %TRANKA

2. Politi+e *t! n+e n (ugo*l #en*+om p!o*to!u - op/e(ugo*l #en*+e * *(e-i)tim # n "!# t*+e$ , *tup (u &ent! li*ti+u i unit !i*ti+u +on&ep&i(u - &il( im (e p!og! mom o'u0# titi &i(elo -!B #no po-!u(e D li ni (e-n ni(e po*t l op/e(ugo* l #en*+ ! ,li+u(u *e po n &ion lno( o*no#i +o(u , *tup (u$ #(e!*+o( , (e-ni&i i *o&i( lnim ! ,li+ m p!eteBno *u to n &ion lne *t! n+e * n gl )enom #(e!*+om o!i(ent &i(om 1. NARO3NA RA3IKALNA %TRANKA 2. %AMO%TALNA RA3IKALNA %TRANKA 3. 3EMOKRAT%KA %TRANKA 4. %LO>EN%KA LJU3%KA %TRANKA 5. JUGO%LA>EN%KA MU%LIMAN%KA ORGANI=ACIJA 6. =EMLJORA3NIHKA %TRANKA 7. KOMUNI%TIHKA PARTIJA JUGO%LA>IJE

19

"R>AT%KA REPU6LIKAN%KA %ELJAHKA %TRANKA 2"R%%4

- o*no# n 19;7.JE. o- '! /e Antun i Stjepana Ra i6a + o *t! n+ +o(o( (e p!og! m 0!# t*+o *el( )t#o
uiniti temel(em politi+e +ti#no*ti i gl #nim no*itel(em n &ion lne 'o!'e D !(e)en(e 0!# t*+og n &ion lnog pit n( p!e-#i u -#i(e A ,e1 1. o( ti *n gu i ulogu 0!# t*+og *el( )t# u o+#i!u po*to(e/eg -u li,m 2. n temel(u 0!# t*+og -!B #nog p! # ut#!-iti no#i poloB ( "!# t*+e u o+#i!u Mon !0i(e p!et# ! n(em u Ae-e! ti#nu *l #en*+u -!B #nu , (e-ni&u 2au#tro#lavi"a(4 u p!ol(e/e 191:. R -i/ (e n p! #io politi+i , o+!et n pu*ti#)i +on&ep&i(u u*t!o*l #i,m i p!i0# tio ju&o#lavi"a( u no#u 3!B #u %"% (e u)l + o "!# t*+ pu+ *el( + *t! n+ $ -o t - (e u % 'o!u im l t!i , *tupni+ i ni(e 'il ,n (ni( politi+ *n g ,'og tog )to *el( )t#o ni(e im lo 'i! +o p! #o 2imo#in*+i &en,u*4 +ti#no *u-(elu(e u ! -u N !o-nog #i(e/ %"%$ li *e ne *l Be * n inom u(e-in(en( 'e, p!et0o-nog ut#!i# n( poloB ( "!# t*+e D ne p!i0# / p!#op!o*in +i +t u(e-in(en( $ o-' &u(e mon !0i(u n +on *t# ! n( K! l(e#ine %"% . p!om(en p!og! m u#(etu(e (e i p!eimeno# n(e *t! n+e u "!# t*+ !epu'li+ n*+ *el( + *t! n+ 2"R%%4 i(i (e p!og! m 0!# t*+ neut! ln *el( + mi!ot#o!n repu!lika 2politi+i *u*t # u +o(em #l *t -!Be i, '! ni p!e-*t# ni&i n !o- $ p!# o*o' ni(e mon !0 nego p!e-*(e-ni+ ili p!emi(e!4 u g! ni& m no#op!i,n te K! l(e#ine %"% n i,'o!im , U*t #ot#o!nu *+up)tinu 199;. -o'il (e E; po*l ni+i0 m(e*t $ li (e p*tini! l o*u-(elo# n( u ! -u u*t #ni p!o(e+t "R%% O 7e erali#tiki 2Ae-e! &i( (e -!B # * *t #l(en o- utonomni0 (e-ini& ili Ae-e! lni0 -!B # $ +o(e *u -io *#o(i0 *u#e!eni0 . , +ono- #ni0 i i,#!)ni0 . p! # p!en(ele n *!e-i)n(u #l *t ili Ae-e! ti#nu #l -u$ -io , -!B le , *e'e4 ure$ena r5ava # ele(enti(a kon7e eracije 2+onAe-e! &i( (e * #e, *u#e!eni0 -!B # +o(e *u *io *#o(eg *u#e!enitet p!en(ele n , (e-ni+ ti(el $ np!. # n(*+e po*lo#e$ #o(*+u i & !inu$ li *u , -!B le #i*o+ *tup n( * mo*t lno*ti$ n!p. p!o*#(etu$ Ain n&i(e i +ultu!u D #e/i nego +o- Ae-e! &i(e4 p!uB (u/i otpo! &ent! li,mu i - (u/i u *#om *t! n +om p!og! mu p!e-no*t n &ion lnom p!og! mu 2o-no*no 'o!'i 0!# t*+og n !o- , politi+u i go*po- !*+u ! #nop! #no*t4 n - *o&i( lnim p!og! mom po'ol() n( go*po- !*+og poloB ( *el( + + o p!eteBiti0 'i! $ *t! n+ (e o+upl( l i -io 0!# t*+og g! n*t# i p!et# ! l *e u po+!et

I,'o!i1 199;. 1993. 199E. 199<.

93; 7<3 E39 3F<

;;; ;;; ;;; E<;

gl gl gl gl

*o# *o# *o# *o#

E; F9 F< F3

po*l ni+i0 m n- t m n- t m n- t m n- t

U 'o!'i p!oti# &ent! li,m p!im(en(u(e ! ,liitu t +ti+u1 - p*tinen&i( o- ! - U*t #ot#o!ne i + *ni(e N !o-ne *+up)tine - peli #eli+im *il m i ( #nom mni(en(u - git &i( u m * m - po#e,i# n(e * -!ugim 0!# t*+im *t! n+ m 2"!# t*+i 'lo+ O "= Q "%P Q "R%%4 - o*o'ni +ont +ti p!e-*(e-ni+ *t! n+e * -!ugim -!B #ni&im - 1997. ul n(i# n(e u %el( +u inte!n &ion lu Politi+i , o+!et u oBu(+u 199E. - n +on )to (e u#i-io - p*tinen&i( ne pom Be p!oti# *!p*+e 0egemoni(e$ niti *e ne moBe o e+i# ti pomo/ #eli+i0 *il $ te n +on )to (e optuBen , +omuni, m i *t #l(en po- u- ! O',n ne ,'og ul n(i# n( *t! n+e u %el( +u inte!n &ion lu D %t(ep n R -i/ p!i,n (e mon !0i(u i &ent! li*ti+i >i-o#- n*+i u*t # i, , t#o! $ #o-*t#o mi(en( ime *t! n+e u "!# t*+ *el( + *t! n+ 2"%%4 - u l(eto 1919E. *+l p *po! ,um * ! -i+ lim i ul ,i u #l -u + o mini*t ! p!o*#(ete$ no + +o ne moBe mi(en( ti ni)t u *u*t #u up! #e i unut !n(em u!een(u -!B #e$ "%% ! *+i- *po! ,um i poet+om 199<. p!el ,i u opo,i&i(u

13

"R>AT%KA =AJE3NICA

-o i,'o! , U*t #ot#o!nu *+up)tinu 199;. *m t! l *e p!e-*t# ni+om "!# t*+e i "!# t $ o-no*no gl #nom 0!# t*+om *t! n+om +o( (e + o t +# ul ,il i u p!i#!emnu #l -u 199;. n *t l u-!uBi# n(em -#i(e p!e-! tne *t! n+e1 1. %t !e#i/e#e *t! n+e p! # D gl #ni po+!et +&i(e n &ion lnog o+upl( n( u &il(u *t# ! n( (ugo*l #en*+e -!B #e - n elu (e r* Ante Paveli6$ te -!. M te 3!in+o#i/$ -!. M t+o L gin( - *m t! *t# ! n(e (. -!B #e +! (n(im &il(em *#o(e *t! n+e i t!e' l *e ! *pu*titi n +on ! tiAi+ &i(e p!#op!o*in +og +t u "!# t*+om * 'o!u 2)to (e *p!i(eio P!i'ie#i/4 - to (e u,!o+o# lo po#e,i# n(e * N p!e-nom -emo+! t*+om *t! n+om -!. I# n Lo!+o#i/ u &arodni klub u o+#i!u P!i#!emenog n !o-nog p!e-*t #ni)t# $ + *ni(e ,'og i*ti0 *t #o# o &ent! li, &i(i i '!i* n(u po#i(e*ni0 in-i#i-u lno*ti *e u-!uBil * tom *t! n+om u Hrvat#ku "aje nicu 2. N p!e-ne -emo+! t*+e *t! n+e . n elu (e -!. I# n Lo!+o#i/ 3. g!upe "!# t*+o +olo i, O*i(e+ u poet+u *t# ! n( -!B #e p!i(e i,'o! 199;. *u , unit !i, m i mon !0i(u + o "!# t*+ , (e-ni& (e i, )l n i,'o!e 199;. + - *e po+ , lo - (e n (( 0!# t*+ *t! n+ "R%% u U*t #ot#o!no( *+up)tini *u , Ae-e! li, m D n pu*tili %+up)tinu u-!uBili *e * "R%% u Hrvat#ki !lok% + - potpuno p!i0# / (u R -i/e#u politi+u !epu'li+ ni,m i u*t! (u n n(o( i + - (e R -i/ n pu)t $ te po*t (u o)t!i +!iti !i R -i/ 1997. "!# t*+o( , (e-ni&i *e p!i-!uBio -!. Ante T!um'i/ 2-ot - # n *t! n + 4 199F. *u *e po#e, li * -i*i-entim "R%%. i ! *pu*tili *#o(u *t! n+u i o*no# li no#u Hrvat#ku 7e erali#tiku #eljaku #tranku$ +o( p!og! m temel(i n nep!i,n # n(u >i-o#- n*+og u*t # i &ent! li*ti+og u!een( -!B #e

"R>AT%KA PUHKA %TRANKA

o+upl( *itno g! n*t#o i +le!i+ le u p!og! m uno*i +!)/ n*+ n el + o o*no#u ( #nog Bi#ot $ , l Be *e , po*e'no*t 0!# t*+e n &i(e p!i0# / (ugo*l #en*+u , (e-ni&u$ i +o (e p!oti# &ent! li,m $ *u-(elu(e u ! -u U*t #ot#o!ne *+up)tine i , 0t(e# !e#i,i(u u*t # i , l Be *e , utonomi(u op/in i +ot !e# po#e,u(e *e * %lo#en*+om l(u-*+om *t! n+om 2i*to +le!i+ li4 R -i/e# *t! n+ i0 potpuno poti*nul * politi+e *&ene

"R>AT%KA %TRANKA PRA>A

+o!i(en (o( (e p!e-! tn 8! n+o# *t! n+ i +o (e , (ugo*l #en*+u -!B #u$ ne *l Be *e * n inom u(e-in(en( i , 0t(e# * mo*t lnu 0!# t*+u -!B #u po n elu * moo-!een( n !o- * po,i#om n 0!# t*+o -!B #no p! #o n elu (o( (e r* Vla i(ir Pre!e&$ + *ni(e r* Ante Paveli6 2pogl #ni+4 *u! u(e * "R%% i "= u "!# t*+om 'lo+u p!oti# #eli+o*!p*+e -omin &i(e i &ent! li*i*ti+e politi+e un to *#om p!og! mu o-# ( n( i, (ugo*l #en*+e -!B #e *u! u(e * *!p*+im ! -i+ lim t! Be/i !(e)en(e 0!# t*+og pit n( D t +&i( (e p!e+inut *po! ,umom R -i/.P )i/ n +on ! *pu)t n( "!# t*+e , (e-ni&e 199F. i o*ni# n( "8%% D "%P *u! u(e * n(im $ te Ao!mi! "!# t*+i 'lo+$ +o(i (e n i,'o!im 199<. -o'io * mo -# m n- t $ t -# po*l ni+ *u n +on tent t n R -i/ *tupili u %el( +o.-emo+! t*+u +o li&i(u 199:.

17

3EMOKRAT%KA %TRANKA

o*no# n u % ! (e#u 1919. i-eolog i o*ni# P!i'ie#i/$ +o(i (e 0tio p!i(e i,'o! , U*t #ot#o!nu *+up)tinu o*no# ti (e-in*t#enu (ugo*l #en*+u *t! n+u +o( /e , *tup ti unit !nu -!B #u * (e-in*t#enom &ent! li*ti+i o!g ni,i! nom up! #om n &i(elom -!B #nom te!ito!i(u D -o+ *u *#e o*t le *t! n+e !egion lne n elu (o( (e 'io Lju!o <avi ovi6$ +o(eg (e P!i'ie#i/ n m(e!no po*t #io , p!e-*(e-ni+ $ (e! (e mi*lio - /e 3 #i-o#i/ + o %!'i( n & p!i#u/i #i)e %!' i, %!'i(e u *t! n+u$ nego P!i'ie#i/ + o p!e n*+i %!'in 2p!e n*+i +! (e#i *u oni +o(i *u 'ili po- u*t!o.ug !*+om #l )/u4 3 #i-o#i/ (e 'io *+loni(i um(e!eni(em &ent! li,mu$ te *e + *ni(e po+u) o po#e, ti * R -i/em n u'l B # n(u &ent! li,m $ )to (e u,!o+o# lo ! *+ol *t! n+e 1997. i n *t n + %3% 2(e! (e P!i'ie#i/ 0tio o*t# !iti *#o( p!og! m 'e, o',i! n p!im(enu i n (-! *tini(i0 *!e-*t # 4 3% (e o*t l *!p*+ *t! n+ $ li ne toli+o ! -i+ ln

%AMO%TALNA 3EMOKRAT%KA %TRANKA 2%3%4

politi+i p!e-*t# ni+ %!' u "!# t*+o( n elu (e Sveto"ar Pri!ievi6 , *tup unit !i, m i &ent! li, m n *t l i, 3emo+! t*+e *t! n+e$ +o(o( (e , p! #o i-eolog i o*ni# P!i'ie#i/$ n elu (o( (e 'io L(u'o 3 #i-o#i/$ +o(i *e po+u) o po#e, ti * R -i/em n u'l B # n(u &ent! li,m $ )to (e u,!o+o# lo ! *+ol *t! n+e i n *t n + %3% i +o (e %3% u n elno( *up!otno*ti * R -i+ lnom #eli+o*!p*+om *t! n+om$ * n(om *u! u(e i *t# ! :acionalni !lok% +o(i (e 1997J9E. Ao!mi! o 7 #l -e t,#. #l -e P.P$ P )i/.P!i'ie#i/ , (e-ni+o NR% i %3% (e &ent! li*ti+i *u*t # utemel(en >i-o#- n*+im u*t #om1 P!i'ie#i/ (e *m t! o - /e &ent! li, m i,'!i* ti n &ion lne po*e'no*ti i *t#o!iti (ugo*l #en*+u n &i(u$ -o+ (e P )i/u &ent! li, m *luBio , o*t# !en(e #eli+o*!p*+e -omin &i(e N &ion lnom 'lo+u *e *up!ot*t #io *n B n Opo"icij#ki !lok o- 3emo+! t*+e *t! n+e$ %lo#en*+e l(u-*+e *t! n+e$ Jugo*l #en*+e mu*lim n*+e o!g ni, &i(e$ t!e' o *e p!i+l(uiti i "R%% + - (e P )i/ #i-io - ne moBe pomo/u P!i'ie#i/ *u,'iti ut(e& ( R -i/ $ po+u) o *e * n(im -ogo#o!iti$ )to (e i u*p(elo u l(eto 199E.$ + - (e P!i'ie#i/ o-' en P!i'ie#i/ 2p!e-*t #l( #e/i -io *!p*+og *t no#ni)t# u "!# t*+o(4 t - o-l ,i u opo,i&i(u i *po,n (e (e &ent! li, m +o(eg (e upo!no '! nio , p! #o omogu/ # o #eli+o*!p*+u -omin &i(u pomo/u 0!# t*+i0 %!' D te P!i'ie#i/ o*uu(e #eli+o*!p*t#o i p!i'liB # *e %t(ep nu R -i/u

NARO3NA RA3IKALNA %TRANKA ili RA3IKALNA %TRANKA 2R%4

i*0o-i)te (o( (e -(elo# n(e *o&i( li*ti+og i-eolog %#eto, ! M !+o#i/ o*no# o (u (e 1::1. A- m 6ogo* #l(e#i/$ gl #ni i-eolog (o( (e Pe! To-o!o#i/ 2o'o(i& *l(e-'eni&i M !+o#i/ 4 o- 19;3. -o 1917. *t lno n #l *ti$ *u! u(e * -#o!om n elu (o( (e :ikola Pa1i6 -o 199F. + - umi!e$ #o-*t#o p!eu,im A& %t no(e#i/ 19;9. ! *+ol u *t! n&i D i,-# ( *e % mo*t ln ! -i+ ln *t! n+ n elu * L(u'om 3 #i-o#i/em o*lon & (o( (e *!p*+o *el( )t#o$ -o+ o!i(ent &i(u i t +ti+u #o-e g! n*+i intele+tu l&i p!og! m (o( (e p!o)i!en %!'i( D gl #ni no*itel( #eli+o*!p*+og 0egemoni,m -omin nt n poloB ( u -!B #i o*igu! l *i (e >i-o#- n*+im u*t #om$ + - (e p!eu,el +om n-ne po,i&i(e u no#o( -!B #i ,'og #eliine -!B #nog p!o*to! i *t! n +e ! ,noli+o*ti ni(e mogu/ !el ti#n #e/in 2 on- i *t# ! n(e (e-no*t! n +e #l -e4$ te R% mo! +o li! ti D no u#i(e+ , !-B # +l(une !e*o!e u "!# t*+o( R% im upo!i)te u Knin*+o( o+oli&i i Kninu$ te u (uBno- lm tin*+im %!'im

1E

%LO>EN%KA LJU3%KA %TRANKA 2%L%4

#o-e/ u %lo#eni(i$ o*no# n 1:99. + o K toli+ n !o-n *t! n+ $ 19;E. (e p!imeno# n u %lo#en*+ l(u-*+ *t! n+ p!og! m1 !(e)en(e *lo#en*+og pit n( unut ! Mon !0i(e 191:. . u+l(ueni u p!o&e* n &ion lne +on&ent! &i(e p!e-*(e-ni+ r* Anton Koro1ec n +on u*po*t #e K! l(e#ine %"% p!i0# / no#u -in *ti(u i , l Be *e , !e#i,i(u >i-o- n*+og u*t # i utonomi(u %lo#eni(e D nti&ent! li*ti+ $ n pu)t U*t #ot#o!nu *+up)tinu i +o im utonomi*ti+i p!og! m *u-(elu(e u #l - m i + Ao!mi! Ju&o#laven#ku ra ikalnu "aje nicu * -i(elom R -i+ lne *t! n+e i 'o* n*+o.0e!&ego# +im mu*lim nim

JUGO%LA>EN%KA MU%LIMAN%KA ORGANI=ACIJA 2JMO4

*t! n+ 'o* n*+o.0e!&ego# +im mu*lim n 2+o(i ni*u p!i,n ti + o n &i( 4 g!e*i#ni *!p*+i n &ion li, m po*e'no ug!oB # mu*lim ne u i*tono( 6o*ni$ te i0 P!i'ie#i/ i '! ni - 'i *e o'! nili o*ni# (u *t! n+u JMO 1919. u % ! (e#u$ n elu (o( (e r* Me'(e Spa'o p!og! m1 utonomi( po+! (in u o+#i!u (ugo*l #en*+e -!B #e * po+! (in*+im * 'o!im i n(im o-go#o!nim #l - m *t! n+ utemel(en n #(e!*+o( op!e-(el(eno*ti D , 0t(e# o*igu! n(e #(e!*+i0 p! # mu*lim n

KOMUNI%TIHKA PARTIJA JUGO%LA>IJE

op/e(ugo*l #en*+ $ o*no# n u 6eog! -u 1919. + o %o&i( li*ti+ R -ni+ P !ti( Jugo*l #i(e$ 199;. n +ong!e*u u >u+o# !u mi(en( ime u KPJ p!og! m1 !u)en(e + pit li*ti+og po!et+ i *t# ! n(e %o#(et*+e Repu'li+e Jugo*l #i(e , *tup unit !i, m o-no*no , (e-in*t#en (ugo*l #en*+i n !o-$ 1997. p!i0# / #i)en &ion lno*t K %"% i t! Bi o-&(epl(en(e po p!in&ipu p! # n * moo-!een(e n !oo!g ni,i! )t! (+o#e$ *in-i+ te$ tent te$ te!o!i*ti+e +&i(e... 199; O',n nom , '! n(en $ 1991. = +onom o , )titi -!B #e #!)i *e + Bn( # n(e , +omuni*ti+u -(el tno*t o- 199:. n elu (o( (e Jo*ip 6!o, Tito$ +o(i u*p(e# li+#i-i! ti p !ti(*+e A! +&i(e i u*po*t #iti (e-in*t#o P !ti(e u, po-!)+u Kominte!ne D ,n ( n (e i An-!i( "e'! ng

1F

>I3O>3AN%KI U%TA> U*t #ot#o!n *+up)tin i p!ip!em n(e u*t #

P!i#!emeno n !o-no p!e-*t #ni)t#o (e -on(elo i"!orni "akon +o(i (e ut#!-io1 1. tajno% op6e 2Bene$ #o(ni&i$ poli&i( i *u&i nem (u p! #o gl * 4 i nepo#re no p! #o gl * 2. 1e#to(je#eni -omi&il D p! #o gl * im (u oni +o(i 'o! #e n ne+om m(e*tu F m(e*e&i 3. n *# +o( i,'o!no( li*ti mo! 'iti po (e- n kvali7icirani + n-i- t 2* A +ultetom4 4. #eliin +ot !e# 1 ne m n(e o- 3; ;;;$ li ni #e/i o- 7E ;;; D omogu/ilo *t# ! n(e #i)e +ot !e# u %!'i(i g-(e im m n(e *t no#ni)t# $ time i #i)e p!e-*t #ni+ 5. u*t # *e mo! -on(eti , -#i(e go-ine D u p!oti#nom +! l( /e ! *pu*titi *+up)tinu i ! *pi* ti no#e i,'o!e - i,'o!i *u ! *pi* ni , 9:. *tu-enog 199;. K n-i- t*+e li*te (e po*t #ilo 99 *t! n+e$ n gl * n(e (e i, )lo FEL *t no#ni)t# 2o- 9$E mil4$ !e,ult ti *u o# +#i1 1. 3emo+! t*+ *t! n+ 99 2. R -i+ ln *t! n+ 91 3. KP J E: . O',n nom i*t(e! n "!# t*+i 'lo+ 4. "R%% E; . p*tini! l 5. =eml(o! -ni+ *t! n+ 3; 6. %lo#en*+ l(u-*+ *t! n+ 9< D n pu*til *+up)tinu 7. JMO 97 8. "%P 9 . p*tini! l 9. "= . n pu*til 10. " pu+ *t! n+ 1 . n pu*til 11. 3Bemi(et 12. %lo#en*+ +meti(*+ *t! n+ 1; 719 po*l ni+ 2, i,gl * # n(e t!e' 911 gl *o# 4

U*t #ot#o!n *+up)tin (e poel * ! -om 19. p!o*in& 199;. p!i(e-loge * n &!tim u*t # *u - le *#e *t! n+e$ li *e ! *p! #l( lo * mo o onom ra ikalno9 e(okrat#ke vla e koji pre la5e centrali#tiki #u#tav "!# t*+ , (e-ni& 1 Ae-e! &i( "R%%1 "!# t*+ + o neut! ln *el( + !epu'li+ * punim *u#e!enitetom D u)l 'i * -!ugim -!B # u +onAe-e! &i(u Jugo*l #i(u p!e- gl * n(e ! -i+ lno.-emo+! t*+ *t! n+ (e mo! l pot+upiti -!uge *t! n+e - 'i -o'il n tpolo#inu #e/inu 2ne -#ot!e/in*+u +# liAi&i! nu #e/inu4$ te (e pot+upil 1 1. JMO D #l - o'e/ l - /e no#oAo!mi! ne o'l *ti u 6I" 'iti unut ! g! ni& 6I" 2. 3Bemi(et D *t! n+ tu!*+i0 #elepo*(e-ni+ D #l - o'e/ l - ne/e p!i p!o#oen(u g! !ne !eAo!me -i! ti n(i0o#e po*(e-e 3. %lo#en*+ +meti(*+ *t! n+ 6ogumil >o)n( + D # - g imeno# l po*l ni+om K! l(e#ine %"% u P! gu i,gl * # n(e (e 'ilo ,?*3-*./,.. n - n %#.>i- . , u*t # (e gl * lo 993 po*l ni+ $ p!oti# 3E u, oni0 o-*utni0 1F1 2,n i 19F ne p!i0# / $ 993 - 4

O'il(eB( >i-o#- n*+og u*t # N &ion lni * *t #1 +omp!omi*1 - n &ion lno unit !n -!B # * n &ion lnim po*e'no*tim 2(e! (e R% , n &ion lne po*e'no*ti u, *!p*+u -omin &i(u$ 3% , n &ion lni unit !i, m4 - n !o- (e t!oimen$ o-no*no t!oplemen$ g!' *e ,o#e *!p*+o.0!# t*+o.*lo#en*+i g!' 3!B #no i unut !n(e u!een(e K! l(e#ine %"%1

1<

u*t # + o temel(ni , +on -!B #e4 parla(entarna 2(e! im p !l ment + o p!e-*t# ni+o ti(elo4 (onar'ija 2(e! (o( (e n elu +! l( i -in *ti( K ! o!e#i/ po n elu p!imogenitu!e4 - centrali#tiko na je in#tveno( teritoriju D u+inute *u po#i(e*ne po+! (ine i u*po*t #l(ene o'l *ti - o!la#ti *e Ao!mi! (u n p!i!o-nim$ *o&i( lnim i e+onom*+im p!in&ipim i ne *mi(u im ti #i)e o- :;; ;; *t no#ni+ Po-(el #l *ti1 1. vr'ovni or&ani *u +! l($ #l - i N !o-n *+up)tin 2. ;akono avnu vla#t im +! l( i N !o-n *+up)tin 2, +oni +o(e %+up)tin -one*e *tup (u n *n gu + - i0 +! l( potpi)e4 3. 8pravnu vla#t im +! l( p!e+o mini*t !*t # i #l -e +o(u *t# ! *+up)tin*+ #e/in $ +! l( (e mo! pot#!-iti 4. Su #ku vla#t im (u *u-o#i$ +o(i *u ne, #i*ni$ li *u-e u ime +! l( - u lipn(u 1999. +! l( (e -onio ;akon o po jeli r5ave na o!la#ti D 33 o'l *ti - "!# t*+ (e po-i(el(en n F o'l *ti1 1. %!i(em*+ o'l *t . >u+o# ! 2. O*(e+ o'l *t . O*i(e+ 3. = g!e' + o'l *t . = g!e' 4. P!imo!*+o.+! (i)+ o'l *t . K !lo# & 5. %plit*+ o'l *t D %plit 2p!ipo(en (o( (e oto+ K!+ +o(i (e -ot - u * *t #u I*t!e$ ne 3 lm &i(e4 6. 3u'!o# + o'l *t D 3u'!o#ni+ 2i,u,et (e 6o+ +oto!*+ i *#e (ugoi*tono$ te (e p!ipo(eno =et*+o( o'l *ti o-no*no C!no( Go!i4 . Meimu!(e$ K *t # i 6o+ *u u,eti "!# t*+o(

- u#tavna 2(e! im

1:

HRVATSKA POLITIKA 8 CORCI PROTIV )E:TRALI;MA @o ./,/*A

OKUPLJANJE "R>AT%KE OPOR6E U "R>AT%KI 6LOK 2%TJEPAN RA3IM 3O 199E.4

./,.*

R -i/ n *to(i n +on i,l *+ i, U*t #ot#o!ne *+up)tine o+upiti *#e politi+e *n ge +o(e *u p!oti# n metnutog &ent! li,m $ te * tim &il(em Ao!mi! * "!# t*+om , (e-ni&om i "!# t*+om *t! n+om p! # D Hrvat#ki !lok u ime +o(eg i*tup %t(ep n R -i/$ u p!e-*(e-ni)t#u *u i -!. M te 3!in+o#i/ i -!. Mi!+o Ko)uti/ politi+i i*+ ,i1 1. #po(enica ili (e(oran u( "!# t*+og 'lo+ ?( #nom mni(en(u &i#ili,i! nog *#i(et @ poet+om 1999. o poloB (u "!# t*+e u meun !o-no p!i,n to( -!B #i$ o n met n(u &ent! li,m i u*t # ... 2. #a#tanci # #trani( r5avnici(a i opi#i (ini#tri(a vanj#ki' po#lova 9 Hie!inu$ LloG-e Goe!geu i 3!u)t#u n !o3. p!ego#o!i * *!p*+im politi !im 2emu *e o)t!o *up!o*t #l( l "%P D te (u (e R -i/ i,' &io i, "6 1999.4

8E3ERALI%TIHKI 6LOK i MARKO> PROTOKOL

p!e- i,'o!e 1993. , N !o-nu *+up)tinu "R%% i-e * m n i,'o!e$ "= g po-upi!e i ne po*t #l( *#o(u + n-i- t*+u li*tu "R%% n i,'o!im 1993. -o'i# F9 m n- t i 7<7 ;;; gl *o# D i,( )n( # *e - 0o/e t! (ni *po! ,um * *!p*+im n !o-om * &il(em o*t# !i# n( !epu'li+ n*+i0 teBn(i 0!# t*+og n !o- unut ! g! ni& K! l(e#ine %"% n +on i,'o! 9193. u-!uBu(e *e u Be erali#tiki !lok+ 1. "R%% 2. %lo#en*+ l(u-*+ *t! n+ Anton Ko!o)e& D *lo#en*+i +le!i+ l&i 3. JMO Me0me- %p 0e . 'o* n*+i mu*lim ni t! Be !e#i,i(u u*t # - 'i *e o'! nili o- e+onom*+og e+*plo ti! n( o- *t! ne 6eog! +o R -i/ -oe u %+up)tinu * *#o(im 'lo+om$ R% ne/e im ti #e/inu D te -ol ,i -o -ogo#o! i,meu P )i/ i R -i/ +o(i *e n ,i# Markov protokol (e! g (e u ime R%. u = g!e'u potpi* o M !+o Ru!ii/ p!em p!oto+olu1 ! -i+ li *u *e o' #e, li - ne/e p!o#e*ti n ( #l(enu po-(elu ,eml(e n o'l *ti p!em u*t #u$ +o( u+i- po+! (in*+u up! #u i -i(eli "!# t*+u - , u,#! t R -i/ /e n *t #iti * p*tinen&i(om$ time /e R -i+ ln *t! n+ o*igu! ti 0omogenu ! -i+ l*+u #l -u i m(e*to p!e-*(e-ni+ N !o-ne *+up)tine , ! -i+ lnu *t! n+u 2u *lu (u +!i,e #l -e p!e-*(e-ni+ (e * #(etni+ +! l( 4

RA3IM U INO=EM%T>U I PRIMJENA O6=NANE NA3 "R%%.om

1993. (e R -i/ otputo# o u Lon-on o- +le (e #o-io *t! n+u u #el( i 1997. P )i/ (e ip + poeo p!im(en(i# ti no#u -mini*t! ti#nu po-(elu p!oti#no M !+o#om p!oto+olu$ te R -i/ - (e punomo/ - *e po*l ni&i upute u N !o-nu *+up)tinu$ )to (e i, ,# lo o*t #+u #l -e li t - (e -o)lo i -o +on nog ! *+ol i,meu P!i'ie#i/ i 3 #i-o#i/ $ te P!i'ie#i/ * 17 po*l ni+ n pu)t 3emo+! t*+u *t! n+u i Ao!mi! % mo*t lnu -emo+! t*+u *t! n+u$ te *p ) # P )i/ i Ao!mi! #l -u t,#. P.P #l -u R -i/ n po#! t+u i, Lon-on o-l ,i u Mo*+#u g-(e g Hie!in n go#o!io - ulani HRSS u Seljaku internacionalu 2i +o /e *t! n+ o*t ti #(e!n *#om p!og! mu i t +ti&i4 . )to (e t!e' o 'iti t +ti ni pote, -o'i# n( po-!)+e u ino,em*t#u$ )to 'i t!e' lo p!i*iliti 6eog! - n popu)t n(e i *po! ,um u ,eml(i (e -o)lo -o *m(ene #l -e p )i/.P!i'ie#i/e#e #l -om Opo,i&i(*+og 'lo+ n elu * L(u'om 3 #i-o#i/em u +o(u (e u)l 3emo+! t*+ *t! n+ $ %lo#en*+ l(u-*+ *t! n+ i JMO$ oe+i# lo *e - /e i "R%% p!i*tupiti D no +! l( ni(e - o -o+ *e "R%% ne o-!e+ne -i(el *#og p!og! m $ )to (e "R%% o-'io i 3 #i-o#i/ (e mo! o po-n(eti o*t #+u #l -e no#u #l -u pono#o Ao!mi! P )i/.P!i'ie#i/$ li * i,'o!nim m n- tom o-no*no - p!ip!emi no#e *+up)tin*+e i,'o!e

19

t #l - (e -on(el o-lu+u - *e O',n n i = +on o , )titi -!B #e p!im(eni i n "R%% ,'og *tup n( u %el( +u inte!n &ion lu$ te - *e , '! ni *t! n+ $ ,'o!o#i$ li*t$ +onAe!en&i(e$ u0 p*i #o-*t#o *t! n+e... D %t(ep n R -i/ (e u0 p)en F.1.199E.

RA3IME> POLITIHKI =AOKRET I %PORA=UM % RA3IKALIMA

no#i i,'o!i *u ! *pi* ni , 9E.;9.199E. #l - (e -opu*til - "R%% ip + p!i*tupi i,'o!im D R -i/ !u+o#o-i *t! n+om i, , t#o! D *t! n+ -o'il E39 :;; gl *o# i F< m n- t D te +! l( Ale+* n- ! *e o-luu(e *+lopiti *po! ,um * R -i/em R -i/ (e p!e+o *#og ne/ + P #l R -i/ 9<.;3../,0. u go#o!u u N !o-no( *+up)tini !e+ o - on i n(ego# #tranka pri"naju Vi ov an#ki u#tav i ina#tiju Kara$or$evi6a 2time *u mo! li i, n ,i# i,' &iti ?!epu'li+ n*+ @ i po*t (u "%%4$ te - *u *p!emni n *u! -n(u * *!p*+im n !o-om n *!ei# n(u -!B #e u *!pn(u 199E. *u n +on ni, po*(et i p!ego#o! , #!)eni -ogo#o!i i,meu "R%% i R% Aktom o sporazumu &arodne radikalne stranke i 'rvatske selja%ke stranke D t +o (e Ao!mi! n vla a :aro no& #pora"u(a u +o(o( (e "%% -o'il 7 !e*o! $ R -i/ po*t o mini*t ! p!o*#(ete

%ELJAHKO.3EMOKRAT%KA KOALICIJA

n *po! ,um * R -i/em ! -i+ li *u gle- li + o n t +ti+u *mi!i# n( 0!# t*+e op,i&i(e i ni*u *e p!e#i)e t!u-ili i,#!)iti o'e/ no u i*to #!i(eme -ol ,ilo (e u R%.u -o p!e#i! n( D -i*+!e-iti! n(e P )i/ ,'og m l#e!, &i( i +o!up&i(e *in R -e ,'og eg (e P )i/ mo! o o-*tupiti i #l -u (e p!eu,eo #o-iti R -i+ l Ni+ol U,uno#i/ 2R.R D ! -i+ l*+o.! -i/e# #l - 4 +o li&i( "%% D R% (e *luB'eno ! *+inut 1.;9.199<. D R -i/ (e po+u) o * po,i&i( #l *ti *u,'iti *!p*+u 0egemoni(u i i,nu-iti p!om(ene D no + +o ni(e u*pio D #! tio *e u opo,i&i(u t +o *u *e u opo,i&i(i n )li R -i/ i P!i'ie#i/ 2#e/ *0# tio p! #e &il(e#e R -i+ lne *t! n+e D #eli+o*!p*t#o4 *uoeni * , (e-ni+im nep!i( tel(em1 R -i+ lnom *t! n+om p!#o (e *u! -n( i,meu "%% i %3%. o*t# !en u O'l *no( *+up)tini P!imo!*+o.+! (i)+e o'l *ti R -i+ li *u po+u) li p!oti# o# +o#e opo,i&i(e n /i * #e,ni+ $ li ni(e im u*p(elo$ te *u n go#o!ili Ale+* n-! - ! *pi)e i,'o!e , 11.;9.199<. n tim i,'o!im "%% (e po-' &io D p!eimeno# n (e u N !o-n *el( + *t! n+ i -o'io (e 3F< E<; gl *o# i F3 m n- t $ )to (e 'il po*l(e-i& *po! ,um * ! -i+ lim #l -u *u Ao!mi! li1 3 #i-o#i/e# 3emo+! t*+ *t! n+ $ %lo#en*+ l(u-*+ *t! n+ i JMO D ne*t 'iln n *up!ot n(o( poin(e *e Ao!mi! ti )i!o+i 6lo+ -emo+! &i(e u +o(i 'i u)li 3 #i-o#i/e#i 3emo+! ti 2-io *t! n+e , to$ -io , *po! ,um * ! -i+ lim 4$ % mo*t ln -emo+! t*+ *t! n+ $ =eml(o! -ni+ *t! n+ i "%% D n elu 'lo+ (e t!e' o 'iti L(u'o 3 #i-o#i/ D +o(i (e ,'og p!e#i! n( u *#o(o( *t! n&i o-ugo#l io t - *u *e R -i/ i P!i'ie#i/ -ogo#o!ili 11.11../,4. i p!i0# tili !e,olu&i(u +o(om *e o*ni# Seljako9 e(okrat#ka koalicija 2%3K4 D n elu *u -# p!e-*(e-ni+ R -i/ i P!i'ie#i/ o'#e, li *e - (e- n 'e, -!ugog ne i-u ni u + +#u #l -u D p!og! m1 -emo+! t*+e p!om(ene u po*to(e/em *u*t #u u o+#i!u >i-o#- n*+og u*t # 2,n i po)to# n(e p !l ment !i,m p!em u*t #u i g! n*+i0 p! # $ g! n*+e i Ain n&i(*+e o-no*no po!e,ne (e-n +o*ti4 i +o p!og! m t*+i op!ene *t! n+e 2(e! P!i'ie#i/ , *tup n &ion lni unut !i, m$ R -i/ 0!# t*+i n &ion lni p!og! m4 im le *u "aje niki pro!le( D *u,'i( n(e g!e*i#nog #eli+o*!p*+og 0egemoni,m $ o'(e *u #e/ *u! i# le * ! -i+ lim i im le neg ti#no i*+u*t#o

ATENTAT U %KUP5TINI

o- poet+ %3K -(elu(e i,! ,ito 'o!'eno e*to *e o! gni,i! (u ,'o!o#i g-(e go#o!e o' p!e-*(e-ni+ p!omiu/i , (e-no politi+u 'o!'e p!oti# #eli+o*!p*+og 0egemoni,m $ li u poet+u u o+#i!u >i-o#- n*+og u*t # no * #!emenom -ol ,i -o p!om(ene i oni t! Be !e#i,i(u u*t # o- #el( e 199:. 2u +o(e %3% ni(e - o p!i(e -i! ti4 u *mi*lu po#e/ n( op*eg o'l *ti * p!o)i!enom utonomi(om 2R -i/ + Be - "!# t*+ $ %l #oni( i 3 lm &i( t!e' (u 'iti (e-n o'l *t4 t *e 'o!' p!et#o!il u 'o!'u p!e n*+e A!onte p!oti# *!'i( n*+oS! -i+ l*+e A!onte

9;

u N !o-no( *+up)tini R -i/ (e #i)e put i*+l(uen * *+up)tin*+i0 *(e-ni& (e! (e p!o,i# o mini*t!e - ne ! -e$ - *u -u)e#no t!omi$ - up!op )/u(u n !o- i -!B #u$ - (e #l - poli&i(*+o.B n- !*+ -i+t tu! 0egemoni*t $ po( n +o!up&i(om i pl( +om... poet+om lipn( 199:. R -i/ (e u %+up)tini ponu-io t! n*Ao!m &i(u K! l(e#ine u *mi*lu +onAe-e! &i(e o7 o'l *ti1 %(e#e!n %!'i( $ %t ! %!'i( * M +e-oni(om$ %lo#eni( i J -! n*+o.po-un #*+ o'l *t D )to (e i, ,# lo o)t ! otpo! #eli+o*!p*+i0 elemen t ,3* lipnja ./,?* u :aro noj #kup1tini je i"vr1en atentat na naro ne "a#tupnike HSS9a D pu& o (e Puni) R i/$ ! -i+ l$ u'io P #l R -i/ $ 3(u!u 6 * !ie+ $ te)+o ! nio %t(ep n R -i/ $ I# n Pe!n ! i I# n G! nu

PO%LJE3ICE ATENTATA

%3K (e *m t! l tent t o!g ni,i! nom , #(e!om i n pu*til %+up)tinu tent t (e n P!i'ie#i/ im o #eli+i ut(e& ( te (e i,#!)io politi+i , o+!et D t! Bi ! #nop! #no*t "!# t u -!B #i$ o-no*no n(i0o#u po#i(e*nu -!B #no*t D p!#i put (e to i,nio + o !gument u politi+o( 'o!'i 2-ot - *u mu # Bni * mo -emo+! &i( i g! n*+ p! # 4 n +on tent t P!i'ie#i/ (e #o %3K. $ li *e i p!#i put p!e-*t# l( + o #o p!e n*+i0 %!' i o-'i( 'iti o!ue u !u+ m *!'i( n*+i0 politi ! 1.;:.199:. u = g!e'u u ,g! -i "!# t*+og * 'o! 2t - (e , *(e- l i N !o-n *+up)tin u 6eog! -u4 * *t li *u *e po*l ni&i %3K. n * *t n+u +o(em (e p!e-*(e- o -!. >l -+o M e+1 1. p!i0# /en (e re"olucija +o(om *e -eAini! &il( %3K$ to (e ?leg lnom 'o!'om u p !l mentu i,'o!iti p!om(enu *u*t # u -!B #i@ - 'i *e o*t# !il (e-n +o*t i ! #nop! #no*t "!# t*+e i *#i0 p!e n*+i0 +! (e# * %!'i(om 2. 'u-u/i - u N !o-no( *+up)tini nem po*l ni+ %3K +o(i p!e-*t #l( (u n !o- p!e n*+i0 +! (e# D ne pri"naje #e njen ra i o luke "a prean#ke krajeve 3. po,i# (u *e *#e politi+e *t! n+e n *u! -n(u 4. i,( #l(eno (e - "!# t*+ $ C!n Go! i o*t le n !o-ne in-i#i-u lno*ti *e p!i ul *+u u no#u -!B #u ni*u o-!e+le *#o(e -!B #ne in-i#i-u lno*ti u +o!i*t 'ilo +o(e o- u(e-in(eni0 ,em l( nego u +o!i*t -!B #ne , (e-ni&e 5. - (e tent tom poni)teno -o* - )n(e -!B #no u!een(e i - /e *e pove#ti !or!a "a novo r5avno ure$enje +o(e /e o*igu! ti ! #nop! #no*t in-i#i-u litet R -i/ (e potpi* o tu !e,olu&i(u n 'ole*ni)+om +!e#etu$ li (e :.;:. um!o o- po*l(e-i& ! n( # n( +lu'u %3K *u p!i*tupili i po*l ni&i "!# t*+og 'lo+ . "8%% Ante T!um'i/ i "%P Ante P #eli/ #o-*t#o "%%. (e p!eu,eo -!. >l -+o M e+

91

HRVATSKA PO< RE=IMOM <IKTAT8RE @o

U%PO%TA>A KRALJE>E 3IKTATURE

./,/*

o ./2D*A

%3K 'o(+oti! ! - N !o-ne *+up)tine$ li %3K *e n - - /e +! l( !(e)iti +!i,u 2, (e-ni+i *t # %3% i "%%4 p!og! m %3K1 !e,olu&i( o- 1.;:.199:. D 'o!' , p!eu!een(e -!B #e n o*no#i pune ! #nop! #no*ti Ko!o)e# #l - (e - l o*t #+u i +! l( po,i# n uo'i (ene +on,ult &i(e )eAo#e *t! n + i g!up $ i +o #e/ im !(e)en(e M e+ (e n u-i(en&i(i t! Bio u*po*t #u Ae-e! &i(e "!# t*+e D ,n i potpunu p!om(enu -!B #nog u!een( P!i'ie#i/ (e t! Bio p!om(enu p!em !e,olu&i(i o- 1.;:.199:. R -i+ li *u o-'ili o# +#e p!i(e-loge$ 3emo+! t*+i +lu' (e *p!em n n p!ego#o!e li o-'i( M e+o#e p!i(e-loge +! l( i,- (e p!op/en(e - *e !(e)en(e +!i,e ni(e moglo ni(e moglo n /i * *t! n +im p!# &im $ te nem mogu/no*ti , p !l ment !no !(e)en(e O -* #ijenja ./,/* kralj je prokla(irao a uki a parla(entarni #u#tav i uvo i iktaturu 25e*to( nu !*+ -i+t tu! 4 m niAe*t +o(i (e o'( #io * -!Bi p!og! m i o'il(eB( +! l(e#og p*oluti,m ili +! l(e#e -i+t tu!e +o(u n(ime u#o-i1 - i,meu +! l( i n !o- nem po*!e-ni+ - u*t # o- 1991. p!e*t (e # Biti - ! *pu)ten (e N !o-n *+up)tin - +! l( (e (e-ini , +ono- # &$ , +oni *e -ono*e +! l(e#im u+ ,im - +! l( n !eu(e *#im o!g nim #l *ti u -!B #i - g mo! (u *lu) ti - *#i *t no#ni&i -!B #e mu *e mo! (u po+o! # ti o-m 0 n +on o'( #l(i# n( m niAe*t o'( #l(eni *u p!ip!eml(eni , +oni +o(i *u o+o*ni& -i+t tu!e$ + o np!. ;akon o vla i i r5avnoj upravi D +o(im *e ut#!u(e - (e +! l( no*itel( *#e #l *ti u ,eml(i$ on o-!eu(e p!e-*(e-ni+ #l -e i *#e mini*t!e D no#u #l -u$ Ao!mi! o (e gene! l Petar =ivkovi6$ -ot , po#(e-ni+ +! l(e#e o*o'no g !-e$ p!eu,eo (e i !e*o! mini*t! unut !n(i0 po*lo# . U #l -i *u politi +i -i*i-enti i, #eli+i0 *t! n+ $ politi+i m !gin l&i poet+om li*top - 199. +! l( (e -onio ;akon o na"ivu i po jeli Kraljevine na upravna po ruja1 Ime -!B #e1 Kraljevina Ju&o#lavija Po-(el n evet !anovina1 - 3! #*+ D L(u'l( n D #e/in *lo#en*+o *t no#ni)t#o - % #*+ D = g!e' D #e/in 0!# t*+o *t no#ni)t#o - P!imo!*+ . %plit . #e/in 0!# t*+o *t no#ni)t#o - >!' *+ D 6 n( Lu+ . #e/in *!p*+o *t no#ni)t#o - 3!in*+ D % ! (e#o . #e/in *!p*+o *t no#ni)t#o - =et*+ D Cetin(e . #e/in *!p*+o *t no#ni)t#o - > !- !*+ D %+op(e . #e/in *!p*+o *t no#ni)t#o - Mo! #*+ D Ni) . #e/in *!p*+o *t no#ni)t#o - 3un #*+ D No#i % - . #e/in *!p*+o *t no#ni)t#o

"R>AT%KA OPO=ICIJA U OTPORU 3IKTATURI U*po*t #om -i+t tu!e , , '! n(ene *t! n+e n (# Bni(e (e1 - !or!a "a ponovno u#po#tavljanje parla(entari"(a - 'o!' , po#! t + *t! n +og -(elo# n( - "a'tjev "a preure$enje r5ave @o prijeA %t #o#i *t! n + p!em -i+t tu!i "%%

- M e+ *e n - o - (e +! l( p!eu,im n(em #l *ti u *#o(e !u+e n p! #io up! #o ono )to

mu (e M e+ i *uge!i! o i - /e * - -o/i l +)e -o o*t# !en( n(ego#i0 , 0t(e# o-no*no - /e +! l( p!eu!e-iti -!B #u i - /e time -o/i -o o'no#e p !l ment !nog Bi#ot 2,n i n (p!i(e p!eu!een(e$ on- p !l ment !i, m4 M e+ ne po-u,im ni+ +#e politi+e +&i(e p!oti# !eBim -i+t tu!e D #o-i politi+u e+ n( D ne Beli , o)t!iti *itu &i(u * -#o!om o- +o(eg oe+u(e !(e)en(e 0!# t*+og pit n(

99

%3%

oe+u(e o- +! l( p!#o p!eu!een(e -!B #e$ )to /e nuBno -o#e*ti -o o'no#e p !l ment !i,m - , +&i(u$ ni(e + o M e+ , e+ n(e - ! -io n po#e,i# n(u * *!'i( n*+im *t! n+ m n !u)en(u -i+t tu!e$ li ! ,liito*t u !e-o*li(e-u !(e) # n( pit n( 2u!een(e -!B #e i p !l ment !i, m4 ni(e mogl -o#e*ti -o , (e-ni+e +&i(e - + - (e t!e' lo -o/i -o , #!)nog -ogo#o! P!i'i/e#i/ (e u0 p)en i , t#o!en$ 1931. -o'io -o,#olu , i,l , + i, -!B #e D um!o u P! gu 193F. *!'i( n*+e i*to u opo,i&i(i D Bele p!i(e *#eg o'no#u p !l ment !nog Bi#ot $ on- p!eu!een(e *t! n+e -!B #e = (e-ni+o !u)en(e -i+t tu!e OKTROIRANI U%TA>

- P!i'ie#i/ ne #(e!u(e u !(e)en(e +!i,e o#im putem$ m -

, p -ne ,eml(e ne o-o'! # (u -i+t tu!u$ i *t n(e u -!B #i *e pogo!) lo$ te Ale+* n- ! ! ,mi)l( o no#im o'li&im i meto- m !eBim +o(i (e u*po*t #io ;F.;1.1999. - 3. !u(n 1931. +! l( (e o'( #io - - (e no#i u*t # K! l(e#ine Jugo*l #i(e D n ,# n O+t!oi! ni u*t # 2(e! g ni(e -onio p !l ment nego - o +! l(4 - O+t!oi! nim u*t #om (e ot#o!eni p*oluti, m , mi(en(en p!i+!i#enim P!em u*t #u1 - u*po*t #l(en -#o-omni p !l ment . N !o-n *+up)tin i %en t

o-m 0 po o'( #l(i# n(u O+t!oi! nog u*t # o'( #l(eni *u i,'o!i , :.11.1931. no*itel( -!B #ne li*te (e p!e-*(e-ni+ #l -e Pet ! Ni#+o#i/ gl * n(e (e ( #no 2omogu/en +ont!ol n - 'i! im 4 n +on i,'o! D i, '! ni po*l ni&i u N !o-no( *+up)tini A!o!mi! (u po#laniki klu! po- na"ivo( Ju&o#loven#ka ra ikalno #eljaka e(okracija D to (e politi+ Ao!m &i( *t#o!en ?o-o,go@ 2i n ,i# upu/u(e - (e +! l( Beli o+upiti 'i#)e n (#e/e politi+e *t! n+e 3%$ "%% i R%4$ t!e' l (e po-up!i(eti -i+ t to!*+i !eBim$ * - p!i+!i#en u*t #om to ni(e 'il p! # politi+ *t! n+ -o n(enog +ong!e* 9;.;<.1933. + - (e i n ,i# p!omi(enil u Ju&o#laven#ka nacionalna #tranka JN% * p!og! mom1 o*no#ne o-!e-'e O+t!oi! nog u*t # $ n &ion lni unit !i, m$ &ent! li, m i o'! n -in *ti(e K ! o!e#i/

=AGRE6AHKE PUNKTACIJE

93

o# +#i i,'o!i n #eli *u "%% o-no*no %3K n +&i(u o- E. -o <.11.1939. o-!B n (e u = g!e'u * *t n + 0!# t*+e opo,i&i(e1 1. #o-*t#o %3K 2. -!. Ante T!um'i/ D p!e-*t# ni+ Ae-e! li*t 3. -!. Mile 6u- + D p!e-*t #ni+ "%P !e,ult t * *t n+ D p!i0# /en !e,olu&i( po- n ,i#om ;a&re!ake punktacije$ on i*tie1 1. n !o-ni *u#e!enitet + o no*io& politi+e #l *ti 2. *el( )t#o (e temel( o!g ni, &i(e *#eu+upnog Bi#ot 3. *!'i( n*+ 0egemoni( -(elu(e -e*t!u+ti#no n Bi#ot u -!B #i 4. t! Bi *e #! / n(e n 191:. i u+l n( n(e te 0egemoni(e 5. t! Bi *e no#o u!een(e -!B #e$ li *e ne p!e&i,i! + +o Pun+t &i(e ni*u - le +on+!et n p!i(e-log -!B #nog u!een( $ li -ono*i -#i(e 'itne *t# !i1 1. !(e)en(e 0!# t*+og pit n( *e t! Bi unut ! po*to(e/e -!B #e 2. u*t!o(*t#o te -!B #e mo! o#i*iti o- *lo'o-ne #ol(e l no# u +o(o( *e i*+l(uu(e p!e#l *t (e-nog to (e -o+ument +o(im *e i,!ie p!og! m )i!i0 *n g 0!# t*+e opo,i&i(e D e7initivno preure$enje r5ave n +on = g!e' +i0 pun+t &i( u*li(e-ile *u i !e +&i(e o*t li0 *t! n + n !eBim +o(im (e , (e-ni+i , 0t(e# u#po#tava parla(entari"(a+ 1. 3% i L(u' 3 #i-o#i/ D neo-loBno (e u+i- n(e O+t!oi! nog u*t # 2. R% i A& %t no(e#i/ D o*uu(e -i+t tu!u i &ent! li, m 3. JMO D % ! (e#*+e pun+t &i(e D , 6i" + o , *e'nu (e-ini&u 4. %L% D L(u'l( n*+e pun+t &i(e D , *lo#en*+u po*e'no*t i u(e-in(en(e *#i0 %lo#en & 2i oni0 +o(i ne Bi#e u K Tu4 5. =eml(o! -ni+ *t! n+ D No#o* -*+e pun+t &i(e D , ! #nop! # n poloB ( >o(#o-ine poet+om *i(en( 1933. M e+ (e u0 p)en i , t#o!en n t!i go-ine ,'og - # n( i,( # *t! nim no#in !im p!i o'( )n( # n(u pu+t &i( D optuBen (e - (e 0tio ?i,-#o(iti -io i, &(eline + o * mo*t lnu -!B #u@ D M e+ (e up! #o *up!otno 0tio D n /i !(e)en(e unut ! Jugo*l #i(e

U%TA5KA EMIGRACIJA

n +on u*po*t #e -i+t tu!e *t #o#i 0!# t*+e opo,i&i(e *u *e ! ,-i(elili1 1. -io 0!# t*+e opo,i&i(e (e *t ( o n pri'va6anju ju&o#laven#ko& okvira u *mi*lu = g!e' +i0 pun+t &i( 2. li (e -i+t tu! +ti#i! l i on ( -io 0!# t*+e opo,i&i(e +o(i (e !(e)en(e 0!# t*+og pit n( #i-io i,# n Jugo*l #i(e D o-no*no +o(i (e 'io , u#po#tavu #a(o#talne i ne"avi#ne 'rvat#ke r5ave t ( -io 0!# t*+e opo,i&i(e mo! o (e emig!i! ti (e! (e 'io , !u)en(e Jugo*l #i(e D 'o!' (e n *t #l(en u emig! &i(i 0!# t*+ emig! &i( #ue +o!i(ene i, "%P$ +o(i (e 'io (e,g! n &ion lne +on&ent! &i(e i n +on u*po*t #e (ugo*l #en*+e -!B #e t!e' o *e ! *pu*titi$ li ni(e$ (e! ni(e , -o#ol( n n inom u(e-in(en( D te n *t #l( 'o!'u , ou# n(e 0!# t*+e po#i(e*ne in-i#i-u lno*ti p!og! m "%P. n elu * p!e-*(e-ni+om -!. >l -imi!om P!e'egom i t (ni+om -!. Ante P #eli/em1 1. !epu'li+ ni, m 2. #(e!no*t n u&i Ante %t !e#i/ i po,i# n(e n 0!# t*+o -!B #no p! #o 3. u(e-in(en(e *#i0 0!# t*+i0 ,em l( $ u+l(uu(u/i i 6i"$ u * mo*t lnu i neo#i*nu 0!# t*+u -!B #u *u! u(e * "R%% 2R -i/ t - -omini! politi+im Bi#otom "!# t*+e4 i "= u "!# t*+om 'lo+u p!oti# #eli+o*!p*+e -omin &i(e i &ent! li*ti+e politi+e R -i/ i0 (e i*+l(uio i, "!# t*+og 'lo+ (e ! *u *e p!oti#ili *po! ,umu i -ogo#o!u * *!'i( n*+im politi !im un to *#om p!og! mu o-# ( n( i, (ugo*l #en*+e -!B #e ip + i * mi *u! u(u * *!p*+im ! -i+ lim t! Be/i !(e)en(e 0!# t*+og pit n( D t +&i( (e p!e+inut *po! ,umom R -i/.P )i/ 1997. n +on ! *pu)t n( "!# t*+e , (e-ni&e 199F. i o*ni# n( "8%% D "%P *u! u(e * n(im $ te Ao!mi! "!# t*+i 'lo+$ +o(i (e n i,'o!im 199<. -o'io * mo -# m n- t $ t -# po*l ni+ 2-!. Ante P #eli / (e (e- n4 *u n +on tent t n R -i/ *tupili u %el( +o.-emo+! t*+u +o li&i(u 199:.

97

"%P (e po+!enuo li*to#e Star%evi# i Kvaternik D +o(i politi+i u*m(e! # (u p! # +u oml -inu D 199:. %t !e#i/ p!e*t (e i,l ,iti$ li poin(e i,l ,iti Hrvat#ki o(o!ran$ +o(i ot#o!eno i*tup , o*t# !en(e 0!# t*+e * mo*t lne -!B #e n +on -i+t tu!e *t! n+ p!eno*i teBi)te -(elo# n( u emig! &i(u D P #eli/ o-l ,i u *i(en(u 1999. u Au*t!i(u$ g-(e *e po#e,u(e * 'i#)im u*t!oug !*+im oAi&i!im o+o gene! l % !+oti/ 2+o(i *e ni*u #! tili u ,eml(u (e! ne p!i,n (u (ugo*l #en*+u -!B #u4 u t! #n(u 1999. P #eli/ o-l ,i u %oAi(u$ g-(e , +l(uu(e *po! ,um o *u! -n(i * &il(em i,-# ( n( "!# t*+e i M +e-oni(e i, K! l(e#ine Jugo*l #i(e * #oom >MRO. > nom Mi0 ilo#im D ,'og eg g (e (ugo*l #en*+i !eBim o*u-io n *m!t u o-*utno*ti 2i Gu*t # Pe!e& i*to4 Italija po*t (e gl #n ' , o+upl( n( 0!# t*+e emig! &i(e po- imenom ?U*t ) D 0!# t*+i o*lo'o-il +i po+!et@ 2(e! (e Mu**olini *p!em n po#e, ti *e * 'ilo +im n !u)en(u Jgo*l #i(e +o( *met o*t# !en(u t l. te!ito!i( lni0 *pi! &i( 4$ li i u Ma$ar#koj 2+o( t +oe! Beli !e#i,i(u T!i non 4 n J n+ pu*ti +o- N gG K ni*,e po*to(i (e- n u*t )+i + mp +o(eg (e o!g ni,i! o Gu*t # Pe!e&$ -o+ (e u :je(akoj u 6e!linu o*no# n U*t )+i p!op g n-ni &ent ! +o(i po+!e/e li*to#e roatia press i &ezavisna dr(ava 'rvatska 2, '! n(ene o- n &i*t 1937.4

U"RO D Usta)a * hrvatska revolucionarna organizacija D (e *luB'eni n ,i# o- <.1.1999. Gl #ni -o+umenti U"RO. 1 1. 8#tav1 ! ,! u(e o!g ni, &i(*+u *t!u+tu!u - o!g ni,i! ni *u + o vojna 7or(acija - , - t +1 oru5ani( u#tanko( o*lo'o-iti "!# t*+u tuin*+og ( !m i u*po*t #iti * mo*t lnu "!# t*+u - n (#i)i o!g n o!g ni, &i(e (e Glavni u#ta1ki #tan$ n elu +o(eg (e po&lavnik -!. Ante P #eli/ - t +ti+ 1 te!o!i, m$ -i#e!,i(e i tent ti 2. :aela 0!# t*+og u*t )+og po+!et D - (u p!og! m i i-eologi(u po+!et - &il(1 n o*no#u 0!# t*+og po#i(e*nog p! # + o temel( 0!# t*+e -!B #e o'! un ti *e * (ugo*l #en*t#om i o*t# !iti te!ito!i( lni op*eg ne, #i*ne -!B #e "!# t*+e -o 3!ine 2,n i i 6i"4

ATENTAT U MAR%EILLEU

A! n&u*+ -iplom &i( u,nemi!en #i(e*tim - *e +! l( Ale+* n- ! n m(e! # p!i'liBiti N(em +o($ +! l( to ini (e! *e 8! n&u*+ i It li( ,'liB # (u p!oti# N(em +e D *t! 0 g (e$ te u N(em +o( po+u) o n /i * #e,ni+ D po,i# +! l( n p!ego#o!e P #eli/ *e o-luu(e n +&i(u i im po-!)+u It li(e i M !*+e , #ou tent to! P #eli/ o-!eu(e Eugen 3i-u K# te!ni+ +o(i (e g!upu po-i(elio n -# -i(el 1 m !*e(*+u i p !i)+u . tent t i,#eo >l - .)oAe! ili >eli+o Ke!in i, m !*e(*+e g!upe 9.1;.1937.$ p!ip -ni+ >MRO. $ t - in*t!u+to! u*t ) m u'i(en (e +! l($ n(ego# *up!ug i A! n&u*+i mini*t ! # n(*+i0 po*lo# Loui* 6 !t0ou *#i tent to!i *u u0# /eni i o*ueni n -oBi#otnu !o'i(u$ o*im K# te!ni+ $ n +on tent t A! n&u*+ (e poli&i( p!e+o Inte!pol -o,n l , p! #og o!g ni, to! tent t D Ante P #eli/ i Eugen 3i-u K# te!ni+ $ te *u o*ueni n *m!t u o-*utno*ti t li( n*+ #l - (e p!em(e*til u*t )+e + mpo#e n Lip !e D oto+e u, *(e#e!nu o' lu %i&ili(e$ (e! *e It li( mo! l og! -iti o- tent t D , t#o!ili P #eli/ u To!inu$ i M !*+ (e mo! l *m n(iti +ti#no*ti * u*t ) m n #i(e*t o tent tu u 6eog! -u n 3e-in(u (e ot#o!en opo!u+ +! l( Ale+* n-! 1 p!i*utni *u +ne, P #le$ +! l(e# '! ti/$ p!e-*(e-ni+ #l -e Ni+ol U,uno#i/ i , po#(e-ni+ +! l(e#e g !-e Pet ! Ni#+o#i/ u opo!u&i *to(i o punoljetno#ti kraljeva #ina Petra r5avo( tre!a vla ati na(je#ni1tvo o tri lana1 1. +ne, P #le D po*t o gl #n o*o' n m(e*ni)t# 2. -!. R -en+o %t n+o#i/$ *en to! i +! l(e# li(eni+ 3. -!. I#o Pe!o#i/$ ' n % #*+e ' no#ine

9E

HRVATSKA POLITIKA 8 <OCA :AMJES:IETVA @o

%KUP5TIN%KI I=6ORI 193E. D %TOJA3INO>IME>A >LA3A

./20*

o ./2/*A

+ne, P #le *e o-luio n p!om(enu *m(e! unut !n(e politi+e o-no*no u!la5avanju iktator#ko& re5i(a D #l -u (e - o * *t #iti Co&olju!u Je7ti6u$ pu*tio M e+ i, , t#o! i ! *pi* o no#e p!i(e#!emene i,'o!e , E.;E.193E. n i,'o!im (e omogu/eno *u-(elo# n(e i pono#no u+l(ui# n(e *t! n + u politi+i Bi#ot$ +o(e *u *e po#e, le i - le li*tu 8 ru5ene opo"icije # no#itelje( Vla ko( Maeko( @* &il(em o' ! n( JN% * #l *ti$ * mo te0ni+o u-!uBi# n(e$ ne p!og! m t*+i4$ ine (e %3K$ JMO$ 3% i =eml(o! -ni+ *t! n+ D n i,'o!im (e o*#o(il 3:L$ #l -in li*t no*itel( 6ogol(u' JeAti/ (e -o'il F;L p!em i,'o!nom , +onu$ li*t +o( -o'i(e #e/inu utom t*+i *u-(elu(e u 3JE m n- t $ im i p! #o *u-(elo# ti u -io'i o*t li0 D t +o (e #l -in li*t -o'il 3;3 po*l ni+ m(e*t $ opo,i&i(*+ F< +ne, P #le *e t +oe! o-luu(e n p!om(enu politi+e o*no#e #l - (u/e g !nitu!e D te um(e*to )e*to( nu !*+e JN% n #l *t -o#o-i +om'in &i(u t!i 'i#)e #l - (u/e *t! n+e1 R%$ %lo#en*+u l(u-*+u *t! n+u i JMO$ +o(e 7or(iraju vla u na elu # ! -i+ lom r* Milano( Stoja inovi6e($ u #l -u ul ,e i r* Anton Koro1ec i r* Me'(e Spa'o u*+o!o *e Ao!mi! i no# #l - (u/ *t! n + o!g ni, &i( po- n ,i#om Ju&o#laven#ka ra ikalna "aje nica JR=$ +o( (e #ave" tri #tranke # je ni( pro&ra(o( i (e-nim #o-*t#om D p!og! m temel(e n unit !no.&ent! li*ti+o( +on&ep&i(i$ +o( 'i !(e)il i 0!# t*+o pit n(e JN% (e !eBim*+ *t! n+ *t#o!en o-o,go$ JR= (e n *t l o- t!i 'i#)e *t! n+e D )to pot#!u(e n m(e!u +ne, P #l - o'no#i *t! n +i Bi#ot %to( -ino#i/e# i,( # o 0!# t*+om pit n(u , p! #o (e u *up!otno*ti * u*t #om +o(i t#!-i - (e -!B # n &ion lno unit !n $ , p! #o ni(e po*to( n(em 0!# t*+og pit n( M e+ *e n - po*ti/i -ogo#o! * +ne,om P #lom , 0!# t*+o pit n(e %to( -ino#i/ (e po+u) o o*t# !iti -ogo#o! * M e+om i nu-io mu E mini*t !*t # $ n +on eg 'i 'ili ! *pi* ni no#i i,'o!i$ p!om(en u*t # 'i u*l(e-il n +on 7 go-ine$ + - +! l( Pet ! *tupi n p!i(e*tol(e D M e+ o-'io

OKUPLJANJE OPO=ICIJE

U-!uBen opo,i&i( p!i(e i,'o! (e 'il #i)e te0n+e p!i!o-e$ ne p!og! m t*+e$ te (e *# + o- *t! n+ im l -!ug i(e gle-i)te o !(e) # n(u -!B #ne +!i,e neu*p(e0 -ogo#o! * %to( -ino#i/em n #eo (e M e+ n -ogo#o!e * u-!uBenom opo,i&i(om 2* - (e u n(o( * mo 3% i =%$ (e! (e JMO u)l u JR=4 #pora"u( t!i *!p*+e opo,i&i(*+e *t! n+e i %3K 'io (e u Barka1i6u +! ( Pet!in(e - -ogo#o!en (e i Ao!mi! n koncentracij#ka vla a - #l - 'i u" pri#tanak krune o-m 0 po *tup n(u n -uBno*t o'( #il uki anje Oktroirano& u#tava$ te o!ajavila i"!ore , U*t #ot#o!nu *+up)tinu - U*t #ot#o!n *+up)tin 'i -on(el u#tav #a(o pri#tanko( ve6ine Slovenaca% ve6ine Hrvata i ve6ine Sr!a - -!B # 'i i - l(e 'il (onar'ija * -in *ti(om K ! o!e#i/ $ -o punol(et*t# 'i #l - lo n m(e*ni)t#o +ne,u P #lu *e ni(e *#i l o-lu+ o u+i- n(u O+t!oi! nog u*t # $ te ni(e o-o'!io p!o#oen(e o#og *po! ,um $ +o(e (e o#i*ilo * mo o n(emu M e+ i*to t +o ni(e #!*to *t ( o u, tu u-!uBenu opo,i&i(u ne Bele/i *i o*l 'iti p!ego# ! +e po,i&i(e +o- +ne, P #l

NO>I I=6ORI

%to( -ino#i/e# neu*p(e0 -ogo#o! * M e+om$ te n(ego# +u!* u # n(*+o( politi&i po#e,i# n( * N(em +om i It li(om n pu)t (u/i t! -i&ion lni o*lon & n 8! n&u*+u i G6 -o#eli *u -o1 1. ( n( 0!# t*+e opo,i&i(e +o( p!e! *t u (e-in*t#eni 0!# t*+i n &ion lni po+!et o+o M e+

9F

2. n ! *t n(e ne, -o#ol(*t# *!'i( n*+e opo,i&i(e * %to( -ino#i/e#im -i+t to!*+im pon ) n(em i ne-emo+! t*+im meto- m +ne, P #le t! Bi p!i(e#!emene i,'o!e D ! *pi* ne , 11.19.193:. n i,'o!im *u po*t #l(ene t!i li*te1 1. #l -in li*t JR= * no*itel(em -!. Mil nom %to( -ino#i/em . E7L 2. li*t opo,i&i(e * no*itel(em >l -+om M e+om 2+o(u ine %3K i *!'i( n*+ U-!uBen opo,i&i( 23%$ R%$ =% i -io JN% * Pet!om Ni#+o#i/em4 . 77L 3. li*t ='o! * no*itel(em 3imit!i(em L(oti/em D 1L i,'o!ni !e,ult ti po+ ,u(u - (e #l -in li*t p l * F; n E7L$ "%% i opo,i&i( *u po! *le * 3: n 77L %to( -ino#i/u (e poloB ( un to po'(e-i u,-!m n (e! (e n(ego# li*t -o'il m n(e u "!# t*+o( nego i(e-n p!i( )n( #l - $ u, nepo*tignut -ogo#o! * M e+om D P #le g o-luio m +nuti 2 i M e+ (e n *t # + p!ego#o! u#(eto# o o*t #+om %to( -ino#i/ 4 , #(e!u p!oti# %to( -ino#i/ *u p!o#eli n(ego#i -ot - )n(i * #e,ni&i Anton Ko!o)e& i Me0me- %p 0o D - li *u o*t #+e %to( -ino#i/u * o'( )n(en(em - t!e' )to p!i(e -o/i -o *po! ,um * "!# tim D %to( -ino#i/ o-l ,i +ne,u * p!i(e-logom no#i0 mini*t ! $ li +ne, t! Bio o*t #+u &i(ele #l -e D %to( -ino#i/ *0# tio - (e to ig! , n(ego#o *m(en(i# n(e D po-nio o*t #+u no#u #l -u (e Ao!mi! o <ra&i1a )vetkovi6 u #el( i 1939.

9<

%PORA=UM C>EKO>IM.MAHEK

, - t + #l -e 3! gi)e C#et+o#i/ (e *po! ,um * "!# tim $ )vetkovi6 je pre #tavnik krune u p!ego#o!im 2 ne JR=. 4 - M e+ (e , -o#ol( n p -om #l -e Mil n %to( -ino#i/ i, #i)e ! ,log 1 1. (e! (e %to( -ino#i/ i,'(eg # o !(e)en(e 0!# t*+og pit n( 2. peto!i& mini*t ! u %to( -ino#i/e#o( #l -i - l (e o*t #+u ,'og ne*l g n( * #l -inom politi+om u 0!# t*+om pit n(u 3. p!om(en #l -e u*l(e-il (e n +on ! ,go#o! M e+ i +ne, P #l $ + - (e M e+ o-'i( o %to( -ino#i/ + o *ugo#o!ni+ $ te (e n(ego# *m(en ,n + - +ne, P #le ot# ! put , i,#!)en(e - ti0 o'e/ n( - u to #!i(eme u E#!opi -ol ,i -o o+up &i(e He0o*lo# +e$ t li( n*+ #o(*+ u)l u Al' ni(u$ ! t *e 'liBi D op *no (e im ti ne*!eene unut !n(e p!ili+e D *po! ,um (e 0it n P!ego#o!i *u t! ( li 2*#eu+upno * e+ n(em4 o- t! #n( -o +olo#o, 1939. To+ p!ego#o! 1 - n p!#om * *t n+u ;9. t! #n( 1939. (e p!i0# /en M e+o# p!i(e-log *po! ,um 1 1. utvr iti teritorijalni op#e& Hrvat#ke 2. utvr iti po#e!an polo5aj Hrvat#ke # o re$eni( na le5no#ti(a 3. 7or(irati vla u nakon potpi#ivanja #pora"u(a - U-!uBen opo,i&i( p!oti# o#i0 p!ego#o! (e! *m t! - (e M e+ n !u)io *po! ,um i, 8 !+ )i/ $ , u,im *t # p!om t! - n -!ugom * *t n+u 1E. -o 9<. t! #n( ! ,go# ! *e +on+!etni(e o teritoriju 'u-u/e 0!# t*+e (e-ini&e D Canovine Hrvat#ke 1. C#et+o#i/ p!eloBio1 *p ( n(e % #*+e i P!imo!*+e ' no#ine i g! - i +ot ! 3u'!o#ni+ 2. M e+ p!i*t o$ li t! Bi i *p ( n(e *#i0 +! (e# g-(e u #e/ini Bi#e "!# ti$ - +le -i(elo#i Tu!*+e "!# t*+e o-no*no 6o* n*+e +! (ine i -i(elo#i %!i(em . te (e -ogo#o!eno u +on nom te+*tu *po! ,um 9<.;7. - /e *e n +n -no ti +! (e#i p!ipo(iti p!em ple'i*&itu - t ( +on ni te+*t (e t!e' o +ne, P #le p!i0# titi$ li on ni(e o-o'!io ple'i*&it D mi*li *e - (e to ,'og -!B n( #o(nog #!0 $ +o(i (e *m t! o - /e t +#o i,-# ( n(e "!# t*+e + o Ae-e! ti#ne (e-ini&e o*l 'iti o'! m'enu mogu/no*t ,eml(e p!e- n -ol ,e/i ! t D te +ne, P #le o-loBio *po! ,um - +on ni *po! ,um (e potpi* n ,-* kolovo"a ./2/. n u-i(en&i(i +o- +ne, P #l u Cr u ko Kranja$ p!em p!i( )n(em te+*tu$ li 'e, o-lu+e o ple'i*&itu - C#et+o#i/ (e po-nio o*t #+u #l -e$ te (e Ao!mi! n #l - C#et+o#i/.M e+ u +o(u (e u)lo F p!e-*t# ni+ %3K - o# ( politi+i -ogo#o! (e *tupio n *n gu o'( #l(i# n(em 8re !e o Canovini Hrvat#koj 9F.;:. D u +o(o( *e p! #no ! ,! u(e -ogo#o!eno 6ANO>INA "R>AT%KA 8o!m lnop! #no *tup n *n gu n o*no#u1 - 8re !a o Canovini Hrvat#koj na o#novi l*..- Oktroirano& u#tava 2(e! *u ug!oBeni ( #ni inte!e*i i +! l( moBe p!i#!emeno$ 6 no#in (e t! (n $ -on(eti 'ilo + +#u o-lu+u4. 8re !a o-!eu(e1 1. teritorij Canovine Hrvat#ke1 % #*+ i P!imo!*+ ' no#in te +ot !e#i u +o(im (e 0!#t *+ #e/in $ to *u1 3u'!o#ni+$ T! #ni+$ 8o(ni& $ 6!+o$ G! - &$ 3e!#ent $ te 5i- i Ilo+ 2. na le5no#ti Canovine *u1 - pol(op!i#!e- $ t!go#in $ in-u*t!i( $ )ume$ !u-ni&i$ g! e#in !*t#o$ *o&i( ln politi+ i n !o-no ,-! #l(e$ Ai,i+i o-go($ p! #- $ p!o*#(et i unut !n(i po*lo#i - n -leBno*ti *!e-i)n(i0 o!g n 1 #o(*+ o-no*no o'! n $ # n(*+i po*lo#i$ p!omet$ po)t i Ain n&i(e 2* mo , (e-ni+e4 3. or&ani"acija 6 no#in im , +ono- #nu$ up! #nu i *u-*+u utonomi(u1 a) "akono avna vla#t+ Hrvat#ki #a!or i kralj - % 'o! *e 'i! n t!i go-ine$ , +oni +o(e % 'o! i,gl * t!e' (u *tupiti n *n gu + - i0 potpi)e +! l( - , *tupni&i u * 'o! *e 'i! (u op/im$ t (nim$ (e-n +im i nepo*!e-nim p! #om gl *

9:

po!e- utonomni0 ' no#in*+i0 , +on n te!ito!i(u 6 no#ine #!i(e-e i *!e-i)n(i , +oni i, -omene , (e-ni+i0 po*lo# O -#o( +o , +ono- #*t#o - , #!i(eme po*to( n( 6 no#ine ni(e *e * *t o "!# t*+i * 'o! b) upravna vla#t+ !an#ka vla#t na elu # !ano($ +o(eg imenu(e +! l( - ' n (e po*t o r* Ivan Eu!a1i6 - ' n*+ #l *t *e * *to( l o- 11 o-(el n elu +o(i0 *u p!e-*to(ni&i +o(e imenu(e ' n - up! #n #l *t 6 no#ine (e ne, #i*n o- *!e-i)n(e #l *ti - poloB ( ' n 6 no#ine "!# t*+e *e ! ,li+o# o o- o*t li0 ' no# (e! *u o#i 'ili i,#!)ni o!g ni *!e-i)n(e #l *ti c) #u #ka vla#t1 *u-*t#o (e potpuno #a(o#talno i o*im ' no#in*+i0 nem -!ugi0 *u-o# niti #i)e in*t n&e utonomi( 6 no#ine n !u) # l (e n elo &ent! li,m + o i n &ion lnog unit !i,m $ (e! (e 6 no#in 'il Ae-e! ln (e-ini& unut ! &ent! li*ti+i u!eene mon !0i(e POLITIHKE %TRANKE U OPO=ICIJI %PORA=UMU C>ETKO>IM.MAHEK P!oti#ni&i *po! ,um +o- %!' 1 1. 3emo+! t*+ *t! n+ L(u'e 3 #i-o#i/ - (e! (e i,-#o(io 0!# t*+o pit n(e i, op/eg p!eu!een( -!B #e - (e! (e p!oti# n *po! ,umu i, 8 !+ )i/ i,meu %3K i U-!uBene opo,i&i(e - + o !e +&i( ( #l( *e politi+ >eli+e %!'i(e * p !olom %!'i n o+up i , Ao!mi! n(e t!e /e *!p*+e (e-ini&e 2. R -i+ ln *t! n+ 3. =eml(o! -ni+ *t! n+ 4. %!p*+ ! -i+ ln *t! n+ Mil n %to( -ino#i/ 5. %!p*+i +ultu!ni +lu' n elu * %lo'o- nom Jo# no#i/em D u-!uBen(e intele+tu l & - *po! ,umom *u ug!oBeni inte!e*i *!p*+og n !o- i %!'i(e - t! Bi *e - *e ug!oBenim %!'im - mogu/no*t 'i! n( 0o/e li o*t ti u "!# t*+o( ili *e p!i+l(uiti *!p*+o( (e-ini&i +o(u t!e' o*no# ti P!oti#ni&i *po! ,um +o- "!# t 1 1. -io "%% D *m t! - (e "!# t*+ -o'il p!em lo 2. U*t )e D n elu u ,eml(i (e -!. Mile 6u- + . , m(e! (u M e+u )to (e "!# t*+u o*t #io u o+#i!u Jugo*l #i(e i , m(e! (u mu - (e i,- o Ne, #i*nu 3!B #u "!# t*+u D te )i!e let+e .... 3. KPJ D , m(e! mu )to *e og! niio * mo n 0!# t*+o pit n(e i *m t! - *u *po! ,um , +l(uile *!p*+ i 0!# t*+ 'u!Bo ,i( ! -i , )tite , (e-ni+i0 inte!e* o- mogu/i0 !e#olu&ion !ni0 pot!e* D 'o!it /e *e p!oti# n(eg

99

3;

HRVATSKA 8 <R8GOM SVJETSKOM RAT8 @o

%LOM KRALJE>INE JUGO%LA>IJE

./D3*

o ./D0*A

p!i pl ni! nom n p -u n %%%R 6 l+ n (e t!e' o 'iti po-!u(e +o(e /e )tititi po, -inu (uBnog +!il i*tone A!onte o- e#entu lnog 'onog u- ! * #e,ni+i0 *n g * o',i!om n ! t +o(i (e It li( , poel u G!+o( neu*p(e)no$ t!e' lo (e *!e-iti p!ili+e n 6 l+ nu i #e, ti G!+u i Jugo*l #i(u u, *ile O*o#ine u #el( i 1971. * *t li *u *e "itle!$ p!e-*(e-ni+ #l -e 3! gi) C#et+o#i/ i mini*t ! # n(*+i0 po*lo# Ale+* n- ! Cin& !.M !+o#i/ - 'i p!ego# ! li o "itle!o#om p!i(e-logu - Jugo*l #i( ue u T!o(ni p +t$ + *ni(e (e -o) o i * m +ne, P #le 2i Mu**olini (e to 0tio4 , ul , + u T!o(ni p +t "itle! (e ponu-io p!ip ( n(e %olun + - n(em +e *n ge *lome G!+u +ne, P #le to ni(e p!i0# / o ,'og !o-'in*+i0 #e, * G!+om$ te (e p!e-l g o neut! lno*t$ li "itle! (e in,i*ti! o$ te (e +ne, o-luio po* #(eto# ti *e * * #(etni&im u ,eml(i F. oBu(+ o-!B n (e *(e-ni& Krun#ko& #avjeta +o( (e t!e' l ! *p! #iti to pit n(e D p!i*u*t#o# li *u (o( p!e-*(e-ni+ #l -e C#et+o#i/$ potp!e-*(e-ni+ M e+$ mini*t ! Cin& !.M !+o#i/$ mini*t ! i gene! l Pe)i/$ te mini*t ! >e+o*l # Kulo#e& "itle! (e t! Bio '!, o-go#o!$ te (e *(e-ni& o- ,3* o5ujka o-luil - /e Ju&o#lavija pri#tupiti Trojno( paktu C#et+o#i/ i Cin& !.M !+o#i/ *u otputo# li u 6e - 'i ,0*32*./D.* u vorcu Celve ere potpi#ali pri#tupanje Ju&o#lavije Trojno( paktu no i p!i(e o-lu+e u 6eog! -u (e i*to-o'no te+l +&i( - *e *p!i(ei potpi*i# n(e p!i*tup TP D u 6g (e 'o! #io i, *l ni+ p!e-*(e-ni+ Roo*#elt pu+o#ni+ 3ono# n$ te o- C0u!&0ill po*l ni genti '!it n*+e o' #(e)t (ne *luB'e$ +o(i *u im li , - t + po-up!i(eti *#e +o(i *e p!oti#e tom p!i*tup n(u 2 voj#ka nego-u(e ,'og n m(e!e -!B #e - *e po#eBe * A )i*ti+im *il m 4 ,4*32*./D.* je i"vr1en o7icir#ki pu po- #o-*t#om gene! l 3u) n %imo#i/ $ R -o(e i Ni# n KneBe#i/$ 6o! Mi!+o#i/ D n ! -i(u (e +! l( Pet ! II 2+ne, P #le (e n putu u %lo#eni(u$ p!ogl * u ime +! l( it gene! l Jo#o#i/4 p!oit o p!ogl * +o(im on u+i- n m(e*ni)t#o i #l -u$ , no#u #l -u - (e m n- t &eneralu Si(ovi6u D #o(*+ (e , u,el *# mini*t !*t# $ u 6g *u *e o-!B # le -emon*t! &i(e o!g ni,i! ne o- KPJ * p !olom ?6ol(e ! t nego p +t$ 'ol(e g!o' nego !o'@ +en, P #le (e -o'io po,i# - *e #! ti u p!i(e*tolni&u$ g-(e mu (e n loBeno - n pu*ti ,eml(u D o-l ,i u G!+u gene! l %imo#i/ po,# o M e+ u *#o(u #l -u$ M e+ *#o( -ol , + u#(eto# o po)ti# n(em*po! ,um i, 1939. o 6 no#ini "!# t*+o($ )to mu (e pot#!eno$ te M e+ ul ,i u %imo#i/e#u #l -u 23.;7.4 *t # no#e #l -e p!em p!i*tup n(u Jugo*l #i(e T!o(nom p +tu1 1. "itle! (e n #i(e*t o #o(nom puu o-luio n p *ti Jugo*l #i(u i #o(ni+i (e uni)titi 2. #l - po*l l po*l ni+ * u#(e! # n(em - (e o#o unut! )n( *t# ! ,eml(e i - no# #l o*t (e +o- potpi* nog$ li "itle! (e #e/ o-luio -*3D*./D.* poela je operacija Pot'vat ,0 D n p - n Jugo*l #i(u D poel 'om' !-i! n(em 6eog! - $ , tim p!o-o!om *n g i, 6ug !*+e$ It li(e$ M !*+e i Au*t!i(e +! l( Pet ! i #l - *e po#u+l u unut! )n(o*t$ on- n pu*til ,eml(u 2M e+ *e po#u+ o u = g!e'$ u #l -u (e imeno# o *#og , m(eni+ -!. Ju!( K!n(e#i/ $ +o(i (e * #l -om emig!i! o$ + o i ' n 5u' )i/4 gene! l #o(*+e Ra ivoje Jankovi6 je .4* travnja ./D.* u Ceo&ra u potpi#ao !e"uvjetnu kapitulaciju Ju&o#lavije$ n(en te!ito!i( (e po-i(el(en N(em&im $ T li( nim $ M !im i 6ug !im

31

U%PO%TA>A NE=A>I%NE 3RNA>E "R>AT%KE

MU%%OLINI i TALIJANI Mu**olini po-upi!e u*t )e u It li(i ,'og te!ito!i( lni0 *pi! &i( n J -! nu D +! (n(i &il( ! ,'iti Jugo*l #i(u . i +o (e u p!ol(e/e 193<. *+lopio 6eog! -*+i *po! ,um o u!een(u meu*o'ni0 o-no* It i Tu * +l u,ulom o *p!e # n(u -(el tno*ti u*t ) Mu**olini po,i# -!. Antu P #eli/ u nu-i mu p!eu,im n(e #l *ti u "!# t*+o($ u, , -o#ol(en(e t li( n*+i0 p!eten,i( 2i*ton o' l J -! n 4

"ITLER i NJEMCI "itle! (e -o p!ol(e/ 1971. , &i(elo#itu Jugo*l #i(u$ li (e o-luio ! ,'iti Jugo*l #i(u + - (e i,'io oAi&i!*+i pu i*to#!emeno "itle! pl ni! u*po*t #u #l *ti u "!# t*+o( u, pomo/u upo!i)t u * mo( "!# t*+o( D M e+ i "%% + - (e i,#!)en pu u 6g D N(em&i ) l(u *pe&i( lne opunomo/eni+e I lte! M llet+e i E-mun>ee*emm Ge! +o(i t!e' (u *p!i(eiti ul , + M e+ u %imo#i/e#u #l -u M e+ (e o-'io N(em&e i otputo# o u 6eog! - N(em&i *e t po#e,u(u * -omo#in*+im u*t ) m o+o %l #+ K# te!ni+ - + - *e n(em +e t!upe p!i'liB # (u = g!e'u . >ee*enm Ge! * K# te!ni+om p!ip!em p!ogl )en(e N3"$ te n *to(e -o'iti , to M e+o#u po-!)+u$ +o(u on i - (e - .3* travnja ./D.* %l #+o K# te!ni+ (e n ! -io. po*t (u = g!e' p!oit o pro&la# o u#po#tavi :e"avi#ne <r5ave Hrvat#ke$ te M e+o#u i,( #u +o(om on po,i# n !o- i p!i*t )e *u! u(u * no#om #l -om - - +le u*po*t # N3" (e u*l(e-il + o !e,ult t *u! -n(e u*t ) i, = g!e' i n(em +i0 p!e-*t #ni+ $ 'e, It li(e

P #eli/ t - +!e/e i, It li(e u -omo#inu D u 3elni& m (e u ! ,go#o!u * >ee*enm Ge!om i AnAu,om -o'io n(em +u *ugl *no*t - *tupi n elo N3" Ao!m lno p!eu,im n(e #l *ti *li(e-i o!javo( prve 'rvat#ke r5avne vla e 2P #eli/ mini*t ! # n(*+i0 po*lo# $ + *ni(e * mo pogl #ni+4$%l #+o K# te!ni+ mini*t ! o'! ne i #o(*+e$ -!. Mile 6u- + mini*t ! 'ogo)to#l( i n *t #e

N(em + (e po*l l u = g!e' *#o(e oponumo/eni+e %iegA!ie- K *&0e i Gl i*e #on "o!*ten u p!e+o +o(i0 (e t!e' l o*igu! ti n(em +i ut(e& ( n u*t )+u #l -u

UT>RRI>ANJE GRANICA N3" G! ni& * It li(om - o-m 0 po *tup n(u n #l *t P #eli/ (e uputio , 0t(e# "itle!u i Mu**olini(u - p!i,n (u N3"$ )to *u o'(e i uinile$ li u -o+umentim o p!i,n n(u n #e-eno (e - /e *e pit n(e g! ni& te+ !(e)iti 2It li( im , 0t(e# $ N(em + ne4 Rim*+i *po! ,umi 1:.;E.1971. - * *to(e *e o- t!i -o+ument 1 1. ut#!u(e g! ni&u N3" i It li(e D "!# t*+o( p!ip - po-#ele'it*+i -io "!# t*+og p!imo!( i o' l oOmi) -o 3u'!o#ni+ * lu+ m Met+o#i/ i G!uB 2nem (u #e,u * , leem4 2. ut#!u(e o'#e,u N3" - ne/e n ( -! n*+o.p!imo!*+om p!o*to!u -!B ti mo!n !i&u niti po-i, ti #o(ne o'(e+te 3. ut#!u(e politi+i o-no* N3" i It li(e D ?It li( p!eu,im ( m*t#o , politi+u ne, #ino*t K! l(e#ine "!# t*+e@ - n +on + pitul &i(e It li(e 1973. *#i t - It li(i o-*tupl(eni te!ito!i(i pono#o *u p!ipo(eni N3"

39

G! ni& * M !*+om - #l - N3" Beli p!i+l(uiti Meimu!(e$ li m !*+i p !l ment -onio o-lu+u p!ipo(en( M !*+o( 1971. - o#u g! ni&u P #eli/ ne p!i,n (e (e! ni(e ut#!en -ogo#o!om G! ni& * %!'i(om - o-lu+om P #eli/ u*po*t #l(en D i-e -o u)/ % #e u 3un # D u,#o-no -o u)/ 3!inom -o u)/ 6!u*ni&e i o- tle *t! om g! ni&om %!'i(e i 6o*ne U%TROJ%T>O 3RNA>E I UNUTARNJE %TANJE 3>IJE KONCEPCIJE O O6NO>I JUGO%LA>IJE UNUTAR JUGO%LA>IJE

Meimu!(

3!ine$ , tim u,#o-no

n +on + pitul &i(e #o(*+e Jugo*l #i(e p!e*t l (e po*to( ti -!B # *t#o!en 191:. +! l( i #l - u emig! &i(i *u p!i0# /eni n , p -u + o no*itel(i +ontinuitet (ugo*l #en*+e -!B #e$ politi+ G6$ %A3 i %%%R. (e teBil o'no#i p!e-! tne Jugo*l #i(e

1. KPJ na elu # Jo#ipo( Cro"o( Tito( > 'o6e o!novu Ju&o#lavije - o- O',n ne 199;. KPJ -(elu(e u ileg li i im '!o(ne A! +&i(e D -o+ ni(e Tito *!e-io *t n(e 193<. - u poet+u i*tup p!oti# #eli+o*!p*+e 0egemoni(e$ te po*e'nu po,o!no*t po*#e/u(e n &ion lnom pit n(u$ + o gl #nom politi+om p!o'lemu (ugo*l #en*+e -!B #e + o lte!n ti#u n !o-u *p! m g! n*+i0 *t! n+ 2, !(e)en(e n &ion lnog pit n( 4 o*ni# n &ion lne KP u "!# t*+o( 2KP H o*no# n u Anin-olu +! ( % mo'o! 193<.4 i %lo#eni(i$ +o(e n *to(i po#e, ti * li(e#o o!i(enti! nim g! n*+im *t! n+ m u &arodnu $rontu +o(o( (e &il( ntiA )i, m$ 'o!' , !(e)en(e n &ion lnog pit n( $ , -emo+! t*+e *lo'o-e i po'ol() n(e te)+og go*po- !*+og *t n( D + o integ! ti#no *!e-*t#o nu-i ! #nop! #no*t *#i0 n !o- i,! Ben p !olom ?'! t*t#o i (e-in*t#o@ * po,i&i( +l *ne 'o!'e +on ni &il( (e D !u)en(e po*to(e/eg -!B #nog 2o-'i( n(e mon !0i(e4 i -!u)t#enog po!et+ 2p!eu,im n(e #l *ti i u*po*t #u *o&i( li*ti+og u!een( 4 n +on *lom Jugo*l #i(e n p!#om m(e*tu (e !or!a "a o#lo!o$enje o okupatora i o!nova Ju&o#lavije > )to (e Ao!muli! no n prvom savjetovanju rukovoditelja K+, +o(em !u+o#o-i gene! lni *e+!et ! KPJ Tito$ + - *u - ne gl #ne o-!e-ni&e , p!ip!emu i o!g ni,i! n(e o!uB ne 'o!'e D parti"an#ki rat p!#i p !ti, n*+i o-!e- u "!# t*+o( 2i uop/e n p!o*to!u 'i#)e Jugo* l#i(e4 o*no# n (e u o+oli&i %i*+ ,,*3-*./D.* @Si#aki parti"an#ki o re n elu * >l -om J ni/.C pom4$ *ut! - n (e i,#!)io p!#i n p - n Bel(e,ni+o( p!u,i i,meu %i*+ i 6lin(*+og Kut ! -i l +)eg !u+o#oen( o!uB nom 'o!'om Tito i KPJ p!el ,i u 6eog! n +on n p - "itle! n %%%R 1971. i *t# ! n( ntiA )i*ti+e +o li&i(e D Tito p!o&(en(u(e - (e to pogo- n t!enut + , u*t n + )i!i0 ! ,m(e! te po,i# n !o-e Jugo*l #i(e n o*lo'o-il +u 'o!'u 2NO64 - 'i *e u* gl *ilo p !ti, n*+o ! to# n(e$ o!g ni, &i( (e-ini& i 'u-u/ t +ti+ o-!B n (e -./01/2132/ savjetovanje partijskih rukovoditelja partizanskih jedinica u Stolica(a D + - *u -one*ene # Bne o-lu+e , n *t # + ! to# n( 1 1. o-lueno (e - *e Gl #ni )t ' p!et#o!i u >!0o#ni )t ' 2. - *e u po(e-inim po+! (in m Ao!mi! (u gl #ni )t 'o#i 2n(i0 F D n go#(e)teno politi+o !(e)en(e Ao!mi! n( F !epu'li+ 4 t +o (e o*no# n Glavni 1ta! Hrvat#ke n elu +o(eg (e 4van 5ukavina$ politi+i +ome* ! u G5 " (e Marko 6re)kovi# D i +o (e G5 " po#e, n * >!0o#nim )t 'om i Titom on * mo*t lno #o-i i pl ni! ! tne ope! &i(e 2, ! t (e *e+!et ! CK KP" An rija He!ran& +o(i n *to(i p!il go-iti ntiA )i*ti+i po+!et *pe&iAinim p!ili+ m u "!# t*+o( D te g *m(en(u(u D -ol ,i >l -imi! 6 + !i/4 NOP (e u*pio o*lo'o-iti -io = p -ne %!'i(e g-(e *e *eli >!0o#ni )t ' n elu * Titom i g-(e o!g ni,i! &i#ilnu #l *t + +o *e NOP )i!io i -!B o po- +ont!olom ,n tne p!o*to!e #!0 KPJ (e o-luio Ao!mi! ti n (#i)e p!e-*t #ni+o ti(elo (ugo*l #en*+i0 ,em l( D t +o (e u Ci'a6u potkraj #tu eno& ./D,. o*no# no Anti7a1i#tiko vije6e naro no& o#lo!o$enja Ju&o#lavije 2A>NOJ4 * p!og! mom *t# ! n( , (e-ni&e ! #nop! #ni0 n !o- $ , tim *e p!i*tupilo Ao!mi! n(u p!e-*t# ni+i0 ti(el po(e-ini0 n !oD t +o (e u "!# t*+o( Ao!mi! no ;e(alj#ko anti7a1i#tiko vije6e naro no& o#lo!o$enja Hrvat#ke 2=A>NO"4 n elu +o(eg (e i, '! n Vla i(ir :a"or n +on + pitul &i(e It li(e 1973. =A>NO" (e -onio o-lu+u o #je injenju #vi' 'rvat#ki' krajeva 2oni0 i, R p ll*+og ugo#o! i, 199;. i oni0 i, Rim*+i0 ugo#o! 1971.4 m ti&i "!# t*+o(

33

- pot+! ( *tu-enog 1973. *e o-!B l ru&a #je nica AV:OJ9a u Jajcu+ 1. n n(o( (e A>NOJ p!ogl )en vr'ovni( "akono avni( i pre #tvaniki( tijelo(
Jugo*l #i(e 2. -one*en (e o-lu+ o 7e erativno( ure$enju Jugo*l #i(e 3. i,'(egli+o( #l -i (e o-u,eto p! #o , +onito*ti i , '! n(en (e po#! t + +! l(u u ,eml(u 4. o*no# n (e :acionalni ko(itet o#lo!o$enja Ju&o#lavije +o(i p!eu,im ulogu #l -e 5. o- t - *e (ugo*l #en*+ -!B # n ,i# <e(okrat#ka Be erativna Ju&o#lavija 238J4 n tre6e( "a#je anju ;AV:OH9a u #vi!nju ./DD* u Topu#ko( pot#!ene *u o-lu+e -!ugog , *(e- n( A>NOJ. i p!ogl )en (e Be erativna <r5ava Hrvat#ka + o -io 38J 2tu *u po*t #l(eni temel(i -!B #no*ti "!# t*+e u o+#i!u 38J4

2. etnici na elu # <ra5o( Mi'ailovi6e( > 'o6e o!novu Ju&o#lavije - o*no#ni p!og! m emig! nt*+e #l -e (e i*to t +o o'no# Jugo*l #i(e$ li i po#! t + +! l( u ,eml(u i o'no# p!e-! tnog -!B #nog i -!u)t#enog u!een( #l - (e u emig! &i(i o-!B l *#o(u p!#u *(e-ni&u u Ateni g-(e (e gl #n ! *p! # 'il o +!i#&u , ! t1 a) *!p*+i mini*t!i optuBu(u "!# t*+u i ?0!# t*+u i,- (u@ b) 0!# t*+i mini*t!i optuBu(u &ent! li, m$ -igogo-i)n(u *!p*+u 0egemoni(u i politi+u ne'!igu o #o(*&i c) , (e-ni+ i,( # (e - n 1 ne p!i,n (e *e o+up &i( ,eml(e$ i*tie *e +ontinuitet K! l(e#ine Jugo*l #i(e i n *t #l( n(e ! t p!oti# N(em +e i It li(e i,'(egli+ #l - *e *t &ioni! l u Lon-onu etni+i po+!et po-!B # mon !0i(u i &ent! li, m$ n *tup i i,! ,ito nti+omuni*ti+i D p!e- ! t mu (e n elu Ko*t Milo# no#i/ Pe n & 2! t g , te+ o n (ugu %!'i(e g-(e (e o*t o4 +o(eg (e pu+o#ni+ (ugo*l #en*+e #o(*+e 3! B Mi0 ilo#i/ 2! t g , te+ o u i*tono( 6o*ni o- +le o-l ,i n R #nu go!u i t mo u- ! )t '4 u*pio *#l - ti u *u+o'u -#i(u etni+i0 A! +&i( 21977. - o *t!i(el( ti Pe n& 4 i +o (e &il( i NOP. i etni+ i*ti1 o*lo'oen(e o- o+up to! i o'no# Jugo*l #i(e ! ,li+u(u *e po politi+om i -!u)t#enom u*t!o(*t#u -!B #e Tito i 3! B *u po+u) li p!ego# ! ti o +oo!-in &i(i +&i( p!oti# o+up to! $ no po*tigli * mo -ogo#o! o nen p - n(u i,meu p !ti, n i etni+ $ li etni&i *u p!i n(em +im oAen,i# m *u-(elo# li u n p -im n p !ti, ne$ (e! im (e i -!ugi &il( uni)ten(e NOP. o- li*top - 1971. etnici i(aju po r1ku e(i&rant#ke vla e +o( i0 *m t! ?(ugo*l #en*+om #o(*+om u -omo#ini@$ Mi0 ilo#i/ (e imeno# n mini*t!om #o(*+e u #l -i$ -o'i# in gene! l i po*t (e , m(eni+ #!0o#nog , po#(e-ni+ #o(*+e 2 to (e +! l(4 u "!# t*+o( D etni+i po+!et (e ( + u Knin*+o( +! (ini i (uBno( Li&i n +on ot# ! n( A!onte u %i&ili(i D * #e,ni&i$ +o(i po-upi!u etni+e D t! Be o- n(i0 - po-u,mu *n Bni(e #o(ne +&i(e ne 'li #e, li n(em +e *n ge i onemogu/ili n(i0o#o p!e' &i# n(e u E#!opu D g-(e * #e,ni&i pl ni! (u ot#o!iti no#u A!ontu D no etni&i , p! #o ine *up!otno D po-upi!u t li( n*+e i n(em +e *n ge *tog Engle,i 1973. n te!ito!i( po- +ont!olom NOP. upu/u(u vojnu (i#iju 2n elu mi*i(e (e gene! l 8it,!oG M &le n4$ +o( t!e' ut#!-iti *t# !no *t n(e D +omi*i( (e ut#!-il - (e *t# !ni i (e-ini 'o! & p!oti# A )i*ti+i0 nep!i( tel( NOP D , +l(u&i o#e +omi*i(e im li *u ut(e& ( n o-lu+u * #e,ni+ n Te0e! n*+o( +onAe!en&i(i pot+! ( 1973. - *e (ugo*l #en*+im p !ti, nim p!uBi n (#e/ mogu/ pomo/ u 0! ni i o!uB(u D ime *e :OP t!eti! + o ratni #ave"nik$ li no*itel( +ontinuitet (ugo*l #en*+e -!B #no*ti o*t (e i - l(e +! l( i emig! nt*+ #l - 2u to #!i(eme *e o-!B # -!ug *(e-ni& A>NOJ. u J (&u4

"%% U GO3INAMA RATA "%% *e ! ,-i(elil n t!i *m(e! 1 1. (e-n g!up (e p!i)l u*t )+om !eBimu 2. -!ug g!up (e p!i)l NOP.u D +ont +te o*t# !io ing. Augu*t Ko)uti/ . 6oBi- ! M go# &$ 8! n(o G Bi 3. t!e/ g!up n elu * M e+om *to(i n po,i&i( m -ot - )n(e politi+e * *#o(im p!e-*t #ni&im emig! nt*+o( #l -i oe+u(u/i po'(e-u = p -

37

6RITAN%KI PLAN KOMPROMI%NE POLITIKE

o-lu+e -!ugog , *(e- n( A>NOJ. i, ,# le *u po,o!no*t * #e,ni+ '!it n*+ #l - *e o-luil n novu ko(pro(i#nu politiku +o(u potie * m C0u!&0ill D n o*no#u i,#(e)t ( M &le n $ C0u!&0ill (e *0# tio - /e NOP 'iti moB- o-luu(u/i A +to! u po*li(e! tno( Jugo*l #i(i$ te ! ,! u(e pl n po#e,i# n( emig! nt*+e #l -e i NOP. 2, )to '!it n*+ #l - -o'il *ugl *no*t i *o#(et*+e #l -e4 , t ( pl n t!e' lo (e B!t#o# ti 3! Bu Mi0 ilo#i/ 2 li ne i +! l( 4 )to (e 6!it n&im t +ti+om p!i*ile u*p(elo$ te +! l( m n- t , * *t # no#e #l -e - (e 1.;F.1977. -!. I# nu 5u' )i/u$ ! ni(em ' nu 6 no#ine "!# t*+e$ +o(i p!i,n (e o-lu+e A>NOJ.

%PORA=UMI TITO.5U6A5IM

Tito (e p!i0# tio C0u!&0illo#u ini&i( ti#u ! -i -o'i# n( i,- )ni(e pomo/i * #e,ni+ i po'ol() n( o-no* * n(im

.* #a#tanak #e o r5ao #re ino( lipnja ./DD* na Vi#u i "avr1io je potpi#ivanje( Vi1ko& #pora"u(a+ 5u' )i/ *e o'#e, o1 1. * *t #iti #l -u o- politi ! +o(i *e ni*u +omp!omiti! li -(elo# n(em p!oti# NOP. 2. gl #n -uBno*t te #l -e (e o!g ni,i! n(e pomo/i NO >o(*&i 3. #l - /e o'( #iti -e+l ! &i(u +o(om p!i,n (e te+o#ine NO6$ po*e'no o-lu+e -!ugog , *(eA>NOJ. $ +o(e ut#!u(u Ae-e! ti#no u!een(e Jugo*l #i(e 4. #l - p!i,n (e NO> i m !) l Tit $ o-!ie *e etni+ i 3! Be Mi0 ilo#i/ Tito *e o'#e, o1 1. - ti i,( #u p!em +o(o( *e , #!i(eme ! t ne/e poti& ti pit n(e +on nog u!een( Jugo*l #i(e Re +&i(e n *po! ,um1 1. C0u!&0ill D ne, -o#ol( n popu*tl(i#o)/u 5u' )i/ $ (e! (e C. oe+i# o * *t #l( n(e (e-in*t#ene #l + +o 'i *e )to p!i(e u Jugo*l #i(u u' &ili emig! t*+i politi !i$ +o(i 'i *m n(ili ulogu +omuni*t i ut!li -!ug i(em u!een(u Jugo*l #i(e 2(e! (e C!#en !mi( t - u Rumun(*+o($ 6ug !*+ (e + pituli! l Tito#e *n ge *e p!i'liB # (u 6eog! -u4 2. "%% - u ,eml(i1 p!oti# i o*po! # p! #o 5u' )i/u - u ime "%%. *+l p *po! ,ume * NOP.om - u emig! &i(i1 !e,e!#i! no D (e! *m t! - *u - ni p!e#eli+i u*tup&i NOP.u 3. %lo#en*+ l(u-*+ *t! n+ D p!oti# *po! ,um $ , o' ! n(e 5u' )i/e#e #l -e i 'o!'u p!oti# NOP. 4. Hetni&i D p!oti#$ n ,# li g ? nti*!p*+om +o li&i(om 0!# t*+i0 i +omuni*ti+i0 elemen t @

n(

-e$ put $

2. #a#tanak Tito9Eu!a1i6 (e 'io u Celoj )rkvi$

, #!)io u 6eog! -u potpi*i# n(em Ceo&ra #ko& #pora"u(a ,*..*./DD* O-lu+e1 - +! l( Pet ! II *e ne/e #! / ti u ,eml(u -o+ n !o- o tome ne -one*e o-lu+u - u n(ego#o( o-*utno*ti +! l(e#*+u #l *t /e o'n ) ti n m(e*ni)t#o o- t!i l n 2-ogo#o!it /e *e o n(im Tito i 5u' )i/4 - o +on nom u!een(u -!B #e o-luit /e U*t #ot#o!n *+up)tin - -o t - #!0o#no , +ono- #no ti(elo o*t (e A>NOJ - Ao!mi! t /e *e (e-in*t#en #l - o- P!e-*t #ni+ NKOJ i +! l(e#*+e #l -e +o( /e ! *pi* ti i,'o!e , U*t #ot#o!nu *+up)tinu

6!it ni( (e p!igo#o!il 6eog! -*+om *po! ,umu to )to u A7&6,-u nema predstavnika drugih graanskih stranaka$ te (e o-lueno n +onAe!en&i(i u J lti u #el( i 197E. - u A>NOJ uu po*l ni&i i, po*l(e-n(e N !o-ne *+up)tine +o(i *e ni*u og!i(e)ili o *u! -n(u * o+up to!om *po! ,umi Tito.5u' )i/ ot#o!ili *u put meun !o-nom p!i,n n(u o'no#l(ene Jugo*l #i(e$ - ni*u ug!o,ili p!e#l *t +omuni*t n temel(u *po! ,um Tito.5u' )i/ Ao!mi! n (e (e-in*t#en #l - * Titom + o p!e-*(e-ni+om$ 5u' )i/ (e 'io mini*t ! # n(*+i0 po*lo#

3E

u*po*t #l(eno (e i K! l(e#*+o n m(e*ni)t#o -o i,'o! , U*t #ot#o!nu *+up)tinu n +o(im *e + n-i-i! l * mo N !o-n A!ont + o m *o#n o!g ni, &i( po- +ont!olom KPJ n p!#om , *(e- n(u U*t #ot#o!ne *+up)tine ,/*..*./D0. ukinuta je (onar'ija i pro&la1ena repu!lika po- n ,i#om Be erativna :aro na Repu!lika Ju&o#lavija 28NRJ4 u *i(en(u 197F. i,gl * n (e U*t # p!em u,o!u n %t l(ino# u*t # u %%%R.u i, 193F. m - (e 8NRJ 'il Ae-e! ti#n -!B # to (e 'ilo * mo Ao!m lno (e! (e *t# !n #l *t 'il +on&ent!i! n u * #e,nim o!g nim i -!B #nom #!0u +o(i p!o#o-e politi+u P !ti(e g! !n !eAo!m $ +onAi*+ &i( imo#ine$ n &ion li, &i( imo#ine g! n $ u#e-en pl n*+ p!i#!e- $ li+#i-i! no p!i# tno #l *ni)t#o$ #i*o+im po!e,im n *eo*+ go*po- !*t# p!o#e-en (e +ole+ti#i, &i( *el D u#e-en (e tot lit !i, m o-no*no p ti(*+ -!B # po u,o!u n *o#(et*+u D * %t l(inom *u+o' 197:. D ! ,l , Tito.%t l(in 19E;. u#e-eno * moup! #l( n(e$ n pu)teno (e -!B #no up! #l( n(e p!i#!e-om

3F