T.C.

BALIKESR NVERSTES
MMARLIK-MHENDSLK FAKLTES ENDSTR BLM
1997-98 II. YARIYIL TAKIM TEZGAHLARI VZE SINAVI CEVAPLARI
(Ak Blm)
1. St50 malzemesinden yaplm 300 mm boyunda ve 80 mm eninde
bir i paras evresel frezeleme yntemiyle frezelenecektir.
Freze aksnn ap 80 mm ve genilii 100 mm'dir. Kesici takm
says z = 8, tala as = 12 derecedir. Tala kaldrma artlar :
ap = 3 mm, fz = 0.1 mm/z, vc = 29 m/dk olarak alnacaktr.
a) kc1.1= 1990 N/mm2, z= 0.26, o=6, vco= 100 m/dk, ho= 1
mm'dir. Keskin bir u
iin kesme kuvvetini hesaplaynz.
b) Tezgah verimi %70 ve takm anmasndan dolay kesme
kuvveti art %40
olduuna gre gerekli max. tezgah
gcn hesaplaynz.
c) leme zamann hesaplaynz.
a)
cos = 1 2 ae/d = 1 - 6/80 = 1-0.075 = 0.925
=22.5 der. =0.3925
rad
hm=(2/ ) (ae/d) fz sin
hm=(2/0.3925) (3/80) 0.1 sin 90
(=90)
hm=0.0191 mm.
kc=kc1.1 / hmz
kc=1990/0.191 0.26 = 5570 N/mm2
f = 1 m ()
f = 1 0.015 (126)=0.91
fsv = (100/vc)0.1 = (100/29)0.1 fsv = 1.13
ff = 1.05+do/d
ff = 1.05+1/80=1.0625
Fc=hm ap kcm f fsv ff
Fc=0.0191*80*5570*0.91*1.13*1.0625=9299 N
b)
Fcmax=Fc 1.4
Fcmax=9299*1.4=13018.6 N
Pc = Fcmax * vc * zem
zem= z /2 = 8*0.3925/2 = 0.5
Pc= 13018.6*29*0.5/60000 = 3.14 kW
Pa = Pc/
Pa =3.14/0.7=4.5 kW
c)
vf=fz z n = fz z vc 1000/D
vf=0.1*8*29*1000/80 = 92.3 mm/dk.
th=lf i/vf
lf=L+lv+l+l lv=l=1 mm L=300 mm
l=d2/4-(d/2-ae)2 = 15.2 mm lf=300+1+1+15.2=317.2 mm
th=317.2*1/92.3 = 3.44 dk.

2. Sert metal takm ile yaplan bir tala kaldrma ileminde belirli bir
tala kalnl h iin ve 120 m/dk'lk kesme hznda kalem mr
tamamlanncaya kadar 18 para ilenebilmektedir. Bu artlarda
her para iin ileme zaman th1 = 12 dk.' dr. Eer kesme hz
180 m/dk.'ya karlrsa takm mr sonuna kadar 10 para,
kesme hz 240 m/dk.'ya karldnda ise takm mr sonuna
kadar sadece 6 para ilenebilmektedir. Takm mr iin kriter
serbest yzeydeki anma genilii VB dir.
a) Logaritmik koordinat sisteminde bu tala kaldrma ilemi iin
T-v dorusunu
iziniz.
b) T-v dorusunun c2 eimini hesaplaynz.
c) Optimum maliyet iin takm mr deeri T o ve bu takm
mrne karlk gelen kesme hz deeri vo', ayrca optimum
zaman iin takm mr deeri Tot 'yi ve bu
takm mrne
karlk gelen kesme hz vot'yi hesaplaynz.
d)
Wa-Wu
= 20 Milyon TL (Takmn ilk fiyat ile
hurda fiyat
arasndaki fark)
ns
= 15 defa (bir takmn max. bilenebilme
says)
Ws
= 870 000 TL /bileme
tw
= 15 dk. (Takm deitirme zaman)
L
= 30 Milyon TL/saat veya 500 000 TL/dk.
(cret)
r
= 2.5 (genel giderler oran)
tn
= 5 dk. (yan zamanlar)
Km
= 580 000 TL/para (Para bana tezgah
maliyeti)
olarak verildiine gre, optimum maliyet iin kesme hz deeri
yerine optimum zaman iin kesme hz deeri kullanlrsa para
bana toplam maliyette nasl bir deiim olacaktr.
CEVAP
a)
vc1, vc2 ve vc3 kesme hzlar iin takm mrleri aadaki gibi
hesaplanabilir.
vc1 = 120 m/dk. iin T1=th1 N1=12 dk/para 18 para=216 dk.
vc2 = 180 m/dk. iin T2=th2 N2
Yol=Hz*Zaman bantsnda ayn para iin Yol ayn kalacandan;
Hz1 * Zaman1 = Hz2 * Zaman2 olacaktr. Yani vc1 th1 = vc2 th2 olacaktr.
Buna gre;
th2=th1 vc1/vc2 = 12*120/180 = 8 dk/para T2=th2 N2 = 8*10 = 80 dk.
th3=th1 vc1/vc3 = 12 120/240 = 6 dk/para T3=th3 N3 = 6*6 = 36 dk
Aadaki bu deer vastasyla T-v diyagram izilebilir.
vc1 = 120 m/dk T1= 216 dk

vc2 = 180 m/dk T2= 80 dk

vc3 = 240 m/dk T3= 36 dk
1000

216
a1

100

80
a2
36

10
100

K e s m e H z V c [ m / d k ]

b)
a1=log 216-log60 = 0.556

1000

T-v Diyagram

a2= log200-log120=0.221
c2=tan= -a1 /a2 = - 0.556/0.221 = -2.5
c)
Optimum Maliyet iin takm mr T0 = (-c2-1)[ tw+Wt/L(1+r)]
Optimum zaman iin takm mr Tto = (-c2-1) tw
formlleri ile hesaplanr.
Bir takm mr iin gerekli takm maliyeti Wt= [(Wa-Wu)+ns Ws]/(ns+1)
forml gerei
Wt= [20 000 000+15* 870 000]/16 = 2 065 625 TL
T0 = (-(-2.5)-1)[15+(2 065 625/500 000(1+2.5))] = 24.27 dk.
Tto = (2.5-1) 15 = 22.5 dk.
Bu takm mr deerleri iin Taylor denklemi kullanlarak kesme hz
deerleri aadaki gibi hesaplanr.
T0=T1 (vc1/vc0)-c2 (Taylor denklemi)
Burada T1 ve vc1 deerleri bu takm iin bilinen deerlerdir. Bu
deerler problemin a) kknda hesaplanmtr.
(T0/T1)1/c2 = vc0/vc1

vc0 = vc1 (T0/T1)1/c2

vc0 = 120 (24.27/216) 1/-2.5

T0 = 24.27 dk. iin vc0 = 287.7 m/dk

Tto = 22.5 dk.

iin vct0 = 296.5 m/dk

d)
Toplam Maliyet;
K1 = KM+tn L (1+r)+WT th/T+tw L (1+r) th/T+th L (1+r)
Burada vc0 = 287.7 m/dk kesme hz iin th ;

th =

12*120/287.7= 5 dk.
vct0 = 296.5 m/dk kesme hz iin th;

th =

12*120/296.5= 4.85 dk
Bu deerler yukardaki toplam maliyet denkleminde yerine konarak
her iki durum iin maliyetler hesaplanabilir.