Ocak 2010

kltr sanat yaamnda
ssn 1303-9113 2010/01 say 93
2.25 TL(KDVli)
ocak 2010
. filistinin yaayan gerilla lideri leyla halid ile filistin ve

devrimci kadn zerine...
. emein iktidarla kavgas 2010da da srecek... . kba devriminin retmeni: jose marti
. bir yln panoramas
tavr
a y l k s a n a t d e r g i s i
Merhaba Yeni yln ilk saysnda yine birlikteyiz. Uzun bir yolculuktu 2009. Uzun ve zorlu. Nice badirelerden, nice engellerden getik. Attmz her admda, birilerinin korkular byd de byd nk. Korkularn daha fazla saldrmakla aacaklarn sandlar ama yanldlar.
Sahibi Tavr Yaynlar adna Bahar Kurt Genel Yayn Ynetmeni Gamze Mimarolu Sorumlu Yazileri Mdr Cihan Kekek Yazma Adresi stanbul Mahmut evket Paa Mah. Mektep Sk. No: 4-B Okmeydan - ili - stanbul Tel: (212) 238 81 46 Faks: 238 82 49 e-posta: tavir2007@gmail.com Ankara dilcan Kltr Merkezi irintepe Mah. 8. Cad. No:222 / B Mamak Ankara Tel: (312) 390 38 05 Hesap no (TL) 1042- 30000 596147 Gamze Mimarolu Bankas Parmakkap/ST. Hesap no (EURO) 1042- 3010000 129062 Gamze Mimarolu Bankas Parmakkap/ST. Fiyat (DVZ) Almanya: 5 Euro Fransa: 5 Euro Hollanda: 5 Euro Avusturya: 5 Euro svire: 7.5 Frank ngiltere: 4 Sterlin Bask Ezgi Matbaa Sanayi C. Altay Sok. No:10 obaneme /istanbul Tel: 0(212) 452 23 02 Yerel sreli yayn
Admlarmz sklatrdk geen yl. Kampanyalar birbirini izledi. almadk kap brakmadk neredeyse. Umudu bytmenin anda verimli bir almann semeresini de aldk, hedeflerimizden bazlarn gerekletirememenin hznn de yaadk. Szn ksas, 365 gn yrdk 2009un zorlu yollarnda... 2010da, ayn yollarda yrmeye devam edeceiz elbette. Bireyciliin, bencilliin, soygunun ve smrnn olmad bir dnyay kurana dek bu yoldan bir milim bile sapmadan yrmeyi srdreceiz. 2009un son ay, emein kavgasn srdren emekilerin direniine tanklk etti. Fabrikalar kapanan ve kap dar edilen binlerce emeki Ankara sokaklarnda, Abdi peki Parknda haklar iin mcadele ettiler ve direnileri hala devam ediyor. TEKEL iilerinin Ankaradaki direnii; ii snf adna, proletaryann elbet bir gn kurulacak olan iktidar adna yazlan kk ders notuydu bir bakma... Zincirlerinden baka kaybedecek bir eyleri olmayanlarn, haklarn ancak direnerek kazanacaklarn rendikleri ve retmeni de rencisi de kendilerinin olduu bir dersti grdklerimiz... Yerin derinliklerinde, kapkaranlk mahzenlerde bir vagon kmr karp gnlk yevmiyesinin peinde koarken, grizu denen katilin altnda ezilerek yaamn yitiren 19 madenci emekdan mezarlarnda rahat yatran bir direniti. Byle olacak ite. Byle olmal! Byle olmazsa kazanan hep patronlar olacak nk. Faizm koullarnda mcadele edilmeden, direnilmeden, bedel denmeden kazanlan her eyin ok ama ok kolay bir ekilde yeniden kaybedileceini kavgann kzgn pratii bundan nce defalarca kez gsterdi ama bundan yeterince ders karlmad ortada. Faizmin korkusu; emein, emekilerin rgtl gcdr. Ve yrtlen snf kavgasnn asl astar budur. Daha rgtl olan bu sava kazanr. Emek rgtlenmek, emekiler rgtl glerini yaratmak zorundadr. Kba devrimi 51. yan kutlarken, emein iktidar 51 yldr emperyalizmin tm saldr ve ambargosuna ramen bu kck adada yayorken; lkemizin sokaklarnn, meydanlarnn, okullarnn, fabrikalarnn, dalarnn, krlarnn sosyalizmin deerlerini haykran sloganlarla dolaca gnlerin bir an nce gelmesi dileiyle, hepinizin yeni yln kutluyoruz Tavr Ailesi olarak... Bir sonraki saymzda grmek umuduyla... Dostlukla
tavr
NDEKLER
01/2010
3 4 8
YEN YIL tavr PANORAMA tavr ZLENM mehmet esatolu bursadan karsa amerika defol! bu vatan bizim kervan RPORTAJ tavr leyla halid BYOGRAF selim kaya ghassan fayiz kanafani DENEME mit zafer bizim eyp NCELEME hakan soydemir sanata dair R necati yldrm mays notlar DENEME ceren deveci vakitlerden DENEME mit ilter byk insanlk KTAP tavr izgilerle anadolu tarihi ARATIRMA tavr edebiyat trlerinin en melezi: roman-lll R federico garcia lorca l ocua gazel DENEME halit cemil be saniye BYOGRAF levent karakaya jose marti TYATRO glnaz bak bekleme odas SNEMA sevgi duman gecenin kanatlar HABERLER
3 3
merhaba yeni yl
18 3
ghassan fayiz kanafani
14 18 21 23 27 28 30 32 33 37 38 39 42 44 46
3 14
leyla halid
39 3
jose marti
3 23
sanata dair
kapak
merhaba yeni yl...

tavr
2009da, alanmz zglnde, kapitalizmin bireyci-bencil kltrne alternatif sosyalist kltr ortaya koyan yazlar yazdk, oyunlar oynadk, konserler dzenledik, sergiler atk, anma ve kutlamalar yaptk. Sermayemiz sosyalist sanat ve kltr anlaymzd ve malzememiz de insan... Bu vatann insanna, bu memlekette yaayan halklara hitap ettik ve yzmz hep onlara dnk oldu. Aclar yaadk 2009da. En deerlilerimizi yitirmeye devam ettik, tarihin bu en onurlu kavgasnda. Tutsaklklar, gzaltlar, ikenceler yaadk. Yani uzun lafn ksas, bedeller demeye devam ettik 2009da da... Her zaman en nde olmann, bedelleri ilk olarak gslemenin stesinden gelmek iin ideolojik-politik ve kltrel olarak hakl ve kazanacak olmann ruh haliyle yrdk doru bildiimiz yolda. Hzmz yetersiz de olsa, hedeflerimizin ok kk blmn hayata geirmi olsak da, tarihe gerein ve dorunun izlerini elimizden geldii, dilimizin dndnce, kltr-sanat alannda da brakmann mutlu yorgunluuyla giriyoruz yeni yla. Bu ylda da karmza ne trden zorluklarn kacan, deyeceimiz bedellerin her geen yl gibi 2010da da byyeceini biliyoruz. Bilincimizde her daim bunu tayacak ve bunun bilinciyle hareket edeceiz. Hedeflerimiz var 2010a dair... Yapacak ok iimiz var ve bunlarn ok kk bir ksmn yeni ylda hayata geirmeye alacak, bu dorultuda elimizden ne geliyorsa daha fazlasn yapmann uran vereceiz. arklar-
mz, Baemedenin ardndan bu yl yeni bir ismin altnda buluacak dinleyicilerimize. 2009un bizde biriktirdiklerinin zerine, alternatif kltrmz halka ulatrmann arac olan yeni konulara dair ezgilerimizle konuk olacaz onbinlerce eve, dalara, krlara, meydanlara, okullara, fabrikalara, sokaklara, gecekondulara... Yani bugne kadar konuk olduumuz her yere yine konuk olacaz ama bu kez daha fazlasna, hep bir fazlasna... 2010da da her zaman olduu gibi yoksularn, alarn, isizlerin, yani mazlumun, yani ezilenin, yani smrlenin, yani hakszla urayann, yani adalet isteyenin dilinden syleyeceiz yeni arklarmz. Yine on binlerce yoksulun katld konserlerde, mitinglerde, meydanlarda, sokaklarda, gecekondu mahallelerinde, darack yerlerde demokrasi mcadelesi veren derneklerde olacaz. Kavga alanlarn ezgilerimiz sarp sarmalayacak yine. arklarmzda sylediimiz her kelime, en gzel gelecei mutulamaya devam edecek 2010da da... Ve 2010, Grup Yorumun 25. yan kutlayaca yl olacak. 25 yl... Dile kolay. inde nice basklar, yasaklar, gzaltlar, uzun mahpusluklar olan koskoca bir tarih. Faizm koullarnda dnya zerinde yaayabilen ka devrimci mzik grubu var ki? Yorum, bunun bilinciyle yazacak ark szlerini, bunun bilinciyle notalar drecek portelerin zerine; yeni arklarn bu bilinle besteleyecek... 2010da yine dorular, bu lkenin gereklerini, bu halkn yaad aclar yazacak, bunlarn fotoraflarn ekecek, bu gereklerin filmlerini yapacak, gelecein sosyalist kltrnn oyunlarn oynayacaz. Tavr bunlar yazacak; FOSEM bunlarn fotoraflarn ekip,
filmlerini yapacak; dil Tiyatro Atlyesi bunlarn oyunlarn oynayacak... 2010da dil Kltr Merkezi, yine harl harl bunlarla dolacak... Ynmz hep bizden ncekilerin braktklar onurlu mirasta, onlarn gerekletirmek iin yola ktklar hedeflerde olacak. Onlara bakarak greceiz nmz. Onlarn gzlerindeki kla aydnlanacak nk yollarmz. Ve ne vakit dara dsek, ideolojik-politik-kltrel olarak balandmz byk ailemize ve retmenlerimize koacaz. diller, Aye Niller, Aye Glenler glmseyen yzleriyle hep yanbamzda olacak, bize yrdmz yolda rehber olmaya devam edecekler. Daha hzl yryeceiz 2010da. Zaman hzla geiyor, halkn sabr talar hzla atlyor nk. Ban kemie dayand koullarda tembellik etmenin, her eyi yarna brakmann, ilerimizi ertelemenin lks olduu hatta bizim amzdan hakszlk olduu ak. Bu yanl yapmayacaz. Daha hzl olacak, daha ok byyecek, daha ok insana ulaacak, daha ok insan katacaz umudun korosuna. Daha ok insana syleteceiz marlarmz, arklarmz, trklerimizi. Daha ok insana okutacaz yazdklarmz ve daha ok insana izleteceiz oyunlarmz. Daha ok insan gezecek sergilerimizi ve daha ok insan tayacaz konserlerimize... Emperyalizmin yoz kltrne kar sosyalizmin kltrn 2010da yine ezgilerimizle, yaz-izilerimizle, fotoraf ve filmlerimizle, etkinliklerimizle tamaya devam edeceiz. Bunun onuruyla ve byyen hedeflerimizi hayata geirecek olmann cokusuyla admlayacaz yollar. Yeni kavga ylmz hepimize kutlu olsun...
OCAK 2010 | TAVIR | 3
panorama
bir yl byle geti...

tavr
1 ocak
Kbada Fidel Castro ve Che Guevera nclndeki devrimcilerin, Batista rejimini ykarak sosyalizmi ina etmeye balamasnn zerinden tam 50 yl geti. Yarm yzyllk sosyalist rejim, aralksz sren ABD
23 ocak
Dergimiz izerlerinden karikatrist Mehmet Arslan Ankara Pursaklar Belediyesinin dzenledii 1. Nasrettin Hoca Karikatr Yarmasnda birincilik dln kazand. Arslan dln almak iin gittii Ankaradaki trende ABD ve Avrupa emperyalizmini, Siyonizmi ve bata Trkiyedeki AKP hkmeti olmak zere emperyalizmin Ortadoudaki dier ibirlikilerini, Filistinde yaanan katliamlardan dolay protesto etti.
1 mart
TBTAKn Bilim ve Teknik dergisi Darwin yl vesilesiyle mart 2009 saysn Darwine ayrd. Ancak bu say TBTAK ynetimi tarafndan sansr edildi ve dergi kapann
1 ubat
ambargosuna ramen ayakta .
zgr tutsak mit lterin Yaban Olak isimli masal kitab kt. dil Tiyatro Atlyesi masaln bir blmn oyunlatrarak stanbulun pek ok semtinde oynad. Oyun Munzur Festivalinde de sergilendi. Oyunun sergilenmesi Dersim merkezde DTPli belediye tarafndan engellendi.
ierii deitirilerek yaynland.
Krt kimliini yok edemeyen 80 yllk oligarik diktatrlk Krt halkn asimile etmenin bir arac olarak Krte yayn yapan TRT ei at. Al treninde stiklal Mar- Hrant Dinkin katlediliinin ardndan Ankara Yksel Caddesinde dzenlenen eylemde yapt konumasndan dolay TCK 301. maddeden yarglanan Temel Demirer hakim karsna kt.
25 mart
7 ubat
Uydurma gerekelerle hakknda 2004 ylnda dava alp tutuklanarak bir sre tutsak kaldktan sonra tahliye edilen Grup Yorum eleman Muharrem Cengiz dava sonulanp hakknda verilen hapis cezasnn Yargtayca onaylanmas zerine 25.03.2009 tarihinde gzaltna alnarak tutukland
22 ubat
okundu.
81. Oscar dlleri sahiplerini buldu. Slumdog Millionaire, En yi Film ve En yi Ynetmen dahil olmak zere 8 dl ald.
5 nisan
NATOnun kuruluunun 60. yl dnm tm dnyada olduu gibi lkemizde de bir ok sendika, meslek rgt, dernek, parti ve sanatlarn oluturduu NATO Kart
4 | TAVIR | OCAK 2010
panorama
Birlik ve NATOya Kar Sanatlar Galatasaray Meydannda bir basn aklamas yaparak Taksim Meydanna kadar el ilan datp yrdler.
bakm nitesindeyken beyin kanamas sonucu yaamn yitirdi.
16 temmuz
1 mays
11 nisan
srail Gazzeye saldrd. Siyonist srail devleti bir kez daha Ortadouyu kana bulad. Gazze sahili, evler, okullar, camiler, hastaneler bombaland. Yaplan saldrlarda beyaz fosfor bombas kullanld.
35 kiinin katledildii 1 Mays 77de Taksim Antna aslan Dev-Gen pankartnn fotorafnn olduu Dev-Gen imzal bir pankart 32 yl sonra 1 Maysta tekrar DevGenliler tarafndan Taksim Antndan dalgalandrld.
Atlm gazetesi yazar Kutsiye Bozoklar (Ik Kutlu), 16 Temmuz'da, 56 yanda ehit dt. Bozoklar, yllardr kanserle mcadele ediyordu. 1970'lerin bandan bu yana mcadele iinde yeralan Bozoklar, 36 yl nce polis tarafndan kurunlanm ve bunun sonucunda da fel olmutu. Bozoklar buna ramen o gnden bu yana mcadelesini srdren bir devrimciydi.
21 nisan
23 temmuz
Diyarbakrl halk ozan Ak hsani, Dicle niversitesi Beyin ve Cerrahi Servisi youn
Avustralyann Melbourne kentinde dzenlenen Melbourne Uluslararas Film
2 mays
Ezilenlerin Tiyatrosu kuramnn yaratcs Brezilyal tiyatrocu Augusto Boal, 78 yanda hayatn kaybetti. Uzun zamandr lsemi hastalyla mcadele eden Boal, kuramn 60l yllarn banda oluturdu.
12 mays
Samsun ve Trabzonda Grup Yorum konseri dzenlemek isteyen Haklar Dernekleri alanlar konser faaliyetlerini yrtrken tutukland. Tm engellemelere ramen konserler Karadenizde cokuyla gerekletirildi.
26 haziran
Pop Mziin Kral olarak bilinen Michael Jackson evinde l bulundu.
30 haziran
Sosyalist edebiyatn, iirin nemli reticileri arasnda yer alan air Kemal zer evinde geirdii kalp krizi sonucu aramzdan ayrld.
panorama
temsilcileri toplantlarn son ve karar gnleri olan 6-7 Eyllde binlerce devrimci-demokrat tarafndan protesto edildi. Protestolar iki gn boyunca atmal geti. Polis, IMF-DB Defol diyen onlarca insan gzaltna alnd.
19 Aralk katliamnn ba sorumlularndan Ali Suat Ertosuna Devlet stn Hizmet Madalyas verildii iin kendisine insan haklar utan belgesi gnderenlerden biri olan Leman Yurtsevene 3 ay 15 gn hapis ve 400 TL para cezas verildi.
9 eyll
stanbulun eitli yerlerinde sel meydana geldi. nlem alnmad ve gerekli mdahaleler yaplmad iin onlarca insan hayatn kaybetti.
6 kasm
Yarg-hapishane-Adli Tp Kurumu ibirliiyle katledilmeye allan kanser hastas devrimci tutsak Gler Zere aylarca sren
28 eyll 4 ekim
Diyarbakr Licede hayvanlarn otlatan 14 yandaki Ceylan nkol karnna isabet eden havan topu sonucu katledildi.
Yaam srgnler ve devrim arklaryla geen Latin Amerikann efsanevi halk sanats 74 yandaki Mercedes Sosa, Arjantinin bakenti Buenos Aireste kaldrld hastanede hayata gzlerini yumdu.
mcadele sonucunda serbest brakld.
7 kasm
Festivalinin Siyonist srail devletinden pa- 9. Nobel Edebiyat dl yazar Herta Mlra almas zerine ngiliz ynetmen Ken Lo- lere, Nobel bar dl ise Barack Obaach durumu boykot etmek iin filmini fes- maya verildi. tivalden ekti.
9 ekim
Bu yl 28. si dzenlenen TYAP kitap fuarnda zgr tutsak air-yazar mit ltere imza gn dzenlendi. Kitaplar mit lter
3 austos
Yllardr lkemizde anti-emperyalist mcaErmeni aydn, komnist, Sarkis erkezyan, dele bayran dalgalandran Dev gen 40. 93 yanda, Kumkap'daki evinde aramz- yana girdi. dan ayrld.
10 ekim 11 ekim 18 ekim 1 kasm
11 austos
Usta ynetmen Halit Refi Memorial HasTiyatro sanats Aykut Oray Mulann tanesinde safra kanal tmr yznden Kyceiz ilesinde dzenlenen 4. Kaunos hayatn kaybetti. Altn Aslan Trk Filmleri Festivalinde, kald otel odasnda l bulundu. Orayn kalp krizi geirdii akland. 46. Uluslararas Antalya Altn Portakal Film Festivalinde en iyi film dln Bornova Dnya halklarn nasl daha fazla smre- Bornova ve Kosmos filmleri kazand. bileceklerinin yolunu bulmak ve emperyalist karlar dorultusunda kararlar almak iin Trkiyeye gelen IMF ve Dnya Bankas
6-7 eyll
adna aydn-sanatlar imzalad.
panorama
9 kasm
Halk Cephesi szcs Eyp Ba, tedavi grd apa Tp Fakltesi Hastanesinde ehit dt. Eyp Ba, uzun yllar sren tutsaklklar, ikenceler ve 96 lm orucu sonucunda bu hastalklara yakaland.
9 kasm
DTP daha sonrasnda da devam gelecek olan Halk Cephesine ynelik saldrlarn Glsuyu ve 1 Mays mahallelerinde balatt. 1 Maysta dernek basld, talan edildi ve btn dernek alanlar yaraland. Saldr-
25 kasm
KESK genel grev yapt. Kamu emekileri tm yurt apnda 1 gn i brakt.
10 aralk
4-5-6 aralk
Halk Cephesi Eyp Ba Uluslararas Emperyalist Saldrganla Kar Halklarn Birlii Sempozyumu dzenledi. Sempozyuma dnyann eitli lkelerinden konumaclar katld. Sempozyumun tm katlmclar uluslararas anti-emperyalist bir cephe kurulmasnn gerekliliinden sz ettiler. Bu gn sonunda Halk Cephesinin Amerika Defol! Bu Vatan Bizim kampanyas kapsamnda bir gece yapld. Gecede Grup Yo-
Bursann Mustafa Kemal Paa ilesinde Alpagut Ky Devecik Kona mevkiinde bulunan Bkky Madencilik ve Turizm Anonim irketine ait maden ocanda grizu patlamas oldu. Madende gk altnda kalan 19 ii hayatn kaybetti.
13 aralk
AKP iktidarnn alm manevralarnn ardndan DTP kapatld. Trkiye oligarisinin Krt halkna ve demokratik mcadeleye olan dmanl bir kez daha grld.
15 aralk
Tekel iileri iyerlerinin zelletirilmesinden tr grev balattlar. Ankarada eylem yapan Tekel iisine polis biber gaz ve tazyikli suyla azgnca saldrd. Saldrda pek ok ii kn ortasnda Abdi peki Park ierisindeki havuza dt ve gzaltna alndlar. Tm basklara ramen iiler direnie devam etti. ganlar karken yerlere benzin dktler ve gaz atlar. Glsuyunda ise dernek tamamen yaklarak kullanlamaz hale getirildi.
19 kasm 20 kasm
TKP militan Alaattin Karada Esenyurtta infaz edildi. rum, Suavi, Hakan Yeilyurt, Filistinden Grup Bisan sahne ald.
Halk Cephesi, Amerika Defol! Bu Vatan Bizim kampanyas erevesinde ncirlik ssne yrd.
izlenim
bursadan karsa amerika defol! bu vatan bizim kervan

mehmet esatolu
madan lp gittiler. Anlarna caddelere isim kondu, Kore ehitleri Caddesi diye. O gnden itibaren ABD ile her kol kola giriimizin bedeli ar oldu. Kimi zaman malmzla kimi zaman kanmzla, canmzla, bedel dedik. ABDnin ileri bir karakolu misali sler kuruldu lkemize. Zamann babakan onlar ortak askeri tesisler diye tantt bize. Ancak bir gn ortaya kt ki kendi topramzdaki o slerde bizim borumuz tmyordu. Bu slerdeki ABDli subaylar, askerler igal ettikleri bir toprakta gezer gibi dolanyorlard. Sarho oluyor, insanlarmza saldryor, lke bayran paralyor, yakyorlard. Ancak yaplan anlama gerei biz onlar yarglayamyorduk bile. Bir de sava gemilerinin limanlarmz ziyareti vard ki o bal bana bir kepazelikti. 50li yllar. Kalabalklarn hncahn doldur- 1950li yllarn banda ABDden bor paralar duu bir meydanda piyasa politikacs tk- alnd. Ve bedeli ok gemeden istendi; Koreye gnderilecekti genlerimiz. rklerini savurta savurta haykryor: lke aydnlar ayaa kalktlar. Ne iimiz var Korede?, Asker dediin kendi vatannn Yoksulluktan can yanm kalabalklar, avu- topra iin savar. diye kar ktlar. Tepedeki ibirlikiler, 15 yl hapis cezalaryla delar patlarcasna alklyorlard bu szleri. mir parmaklklar ardna tktlar kar kanlaGece ban yasta koyan yoksullar Ameri- r. kan ryas ile dalyorlard uykularna. Biz de ABDliler gibi zengin olacaz., Paraya Koreye gnderilen genlerimiz orada ABD para demeyeceiz., Cebimiz dolarlarla do- tanklarnn nnde lme srldler. Yzlercesi ne uruna savatklarn bile anlayalup taacak. diye dler kuruyorlard. Biiiizz kk Amerika olacaz. lk sava gemisinin ziyaretinde lke yneticileri genelevleri boyatm, yataklarn, araflarn yenilemiti. Beyolu sokaklarnda kadn satclar, Hey Coni 2 dolara gud kadn var. diye askerlerin pelerinde kouyordu. 60l yllarn ortasnda lke genlii ve emekilerin sabrn tard bu kepazelikler. Btn dnyada ABDnin Vietnamda iledii cinayetlere ykselen tepki, bizim lkemizde de yanklarn buldu. lke genlii ve emekiler kol kola girip haykrdlar: Defol Amerika...
izlenim
Yneticiler tarafndan dost ve mttefik diye ilan edilen ABDnin Hiroima ve Nagazakiye atlan atom bombasyla len 100 bin insann dram ile alan su dosyas, Kore ve Vietnamdaki katliamlarn ortaya dklyle byd. Aratrdka su dosyasnn boyutlar byd. Dosyann bir ucu 1493te Kzlderililere kar giriilen soykrma, teki ucu Vietnamn Mai Lai kyndeki katliama kadar uzuyordu. O gnlerde ABDye kar byyen fkenin ateinde kurulan Dev-Gen tam 40 yl nce haykrd: ABD Defol! Bu haykrla birlikte lkemiz de ABD iin zor topraklardan biri oldu. O gnden itibaren ABDnin iledii her suun iplii annda pazara karld. lke apnda ABDye kar fke, verilen mcadeleyle birlikte byd, geliti. Durumdan endie duymaya balayan ABDnin, lkemizde yaptrd tm anketlerde kan sonu aynyd: ABD Defol Getiimiz ABD Bakanlk seimlerinde ilk kez bir siyah, ABD bakan olunca kimileri aptalca bir sevince kapld. Artk ABD Bakan bir siyaht ve bartan yanayd. ABD artk dnya halklarna kan kusturmayacakt. Hele hele Nobel Bar dl de ABD bakan Obamaya verilince ortalkta uyutucu bir rzgar esmeye balad. Dev-Gen geleneinde ise emperyalizmin oyununa gelmek yoktu. 40. yanda DevGen yeniden sesini ykseltti: Amerika Defol! Genler, orta yallar ve inat ihtiyarlar sokaklara dkldler. Duvarlar afilerle, yazlarla donattlar. Yz binlerce bildiri sokaktaki insanlara iletilmeye baland. lkenin deiik kentlerinde kenar semtlerden ana merkezlere her yandan ayn ses ykseldi. Sradan halkn kafasnda yreinde fke ayaa kalkarken, ABD ibirlikileri de kollar svadlar. Bildikleri tek yntem vard, Ya sus-
turacaklard, ya da kan kusturacaklard. Gzaltlar, saldrlar, tutuklamalar birbirini izlemekte gecikmedi. stanbulun bir kesinde tiyatro oyuncular, dier kesinde mzikiler, bir baka kede fotoraf sanatlar, yan balarnda sinemaclar youn bir hazrlk iindeydiler. Kimi oyun, kimi yeni bir beste, kimi belgesel film, kimi de sergi hazrlama telandayd. Aylardan Kasmd ve oyun yazarnn dikkatini bir gazete haberi ekmiti. Haberin bal yleydi: 10 yl sonra Clintonun burnunu yine skt. Lks konut ve ofis pazarlayan bir irket 35. yldnm iin ABD eski bakan Bill Clintonu konuma yapmas iin Trkiyeye armt. e medyann dikkatini ekmek isteyen kimi ak gzler Clintonun 10 yl nce burnunu tutan Erkan bebei onun konuma yapt salona getirip yeni bir burun tutma seremonisi hazrlamlard. Oyun yazar bir an dnd. Burnu tutan bir ocuktu ve olan bitenden haberi yoktu. Peki onu kuru kar uruna bir emperyalistin ovuna malzeme eden ana babasnn da m hi akl fikri yoktu? lkede kim bilir dnyaya byle bakan ka binler vard. Konu ortaya kmt. oyunu var etmeye kalmt. Klavye emperyalizmin anna ot tkamak istercesine tkrdamaya koyuldu. Souk bir salonda oyun metninin ilk okumalar balad. Oyuncular bir yandan okuyorlar te yandan sahnede denemeler yapyorlard. Souktan holanmayan bir oyuncu dayanamad; Hatrlar msnz? dedi Yl 2007ydi ve yine ABD emperyalizmine kar bir oyun almas yapyorduk, gitarist Muharrem srtnda bir kmr uvalla kagelmiti. Herkes bir anda o an dnd. Ama yl 2010a geliyordu. Gitarist Muharrem ise ok uzaklarda bir mahpus damnda, demir parmaklklar ardndayd.
Bir sabah erken saatlerde Bursaya doru yola kld. Yazp kaleme alnan ve sahnelenen Bakan Burnundan Yakala oyunu hazrd. Grup Yorum ise lkenin ve yeryznn drt bir yanna koarken bulduu her frsatta kampanya iin hazrlklar yapmt. Bursa iline girildiinde bir yanda Amerika Defol! Bu Vatan Bizim etkinliine koanlar vard. Kentin bir ucu ise ehitler lmez diye inliyordu. ehitler ne yazk ki 25 yldr lyordu. Savatan ise bata ABD olmak zere bir dolu i ve d gler gerekli kazanlar salyorlard. Geriye ise yalnzca ac eken insanlar kalyordu. Bursada salon kalabalk deildi. Ama izleyicinin cokusuna diyecek laf yoktu. Salona girenleri, sergide yer alan emperyalizmin krp dkt halklarn grntleri karlyordu. Bir yanda ac ekenler vard fotoraflarda, te yanda direnip destan yazanlar. Hakan Yeilyurt ve mzisyen arkadalar kt nce sahneye. Salonda Anadolunun deiik yrelerinden ezgiler yaylmaya balad. Giderek salondaki izleyiciler de yaptlar bir ucundan trklere ve bir yolculuk balad yreden yreye. Yeilyurt, politik ezgilere de yer verdi dinletisinde. Yeilyurtun ardndan bu kez Dertli Divani ald saz eline. Can suyundan akan ezgiler kaplad sahneyi. Dertli Divaninin saz bin yln kardelik ezgileriyle doluydu. Darda faizmin arpk sesleri ykselirken Dertli Divaninin ezgileri salondan sokaklara doru akmaya koyuldu. Trklerin ardndan etkinliin grntleri perde at. FOSEMin hazrlad, savan acmaszlnnn ve emperyalizme kar savaan halklarn grntleri akmaya balad beyaz perdede. Etkinliin ikinci yarsnda Tiyatro Simurg ve dil Tiyatro Atlyesi oyuncular ellerinde USA yani ABD yazl pankartlarla sahneye dolutular. sizleri canlandryorlard. Bir ABD yalakas onlardan 50 lira karl Amerikan ryas yaratmalarn istiyordu. Ama ortada bir oyun bozan Dev-Genli vard. O
izlenim
letir, bilincini ykseltir te yandan da umutla bekler kp gitarn alaca gnleri. ABDnin ve ibirlikilerinin ii aslnda zordur. Bakarlar ve ap kalrlar. Karlarnda binlerce Muharrem parma vardr gitarn tellerinde dolaan. te o parmaklar alp syledi Bursa ellerinde. alp sylenmedik ne Gleycan kald ne de av Bella. Ertesi gn Amerika Defol! Bu Vatan Bizim kervan, karl tepelerin arasndan geip Bursadan Eskiehire gidiyordu. Kervan Eskiehire gelmeden kentin iinde de gnlerdir bir inatlama srp gidiyordu. Duvarlara Amerika Defol afileri aslyor, ancak ABDden fazla ABD ibirlikileri skyorlard afileri. Emperyalizme kar inadna dven Dev-Genliler bir daha asyorlard sklen afileri. dktke ABDnin kirli amarlarn ortaya, tankna, eli silahl askerine bakanlar onu ok Amerikan ryasnn fiyakas bozuluyordu. gl sanrlar. Oysa halklarn bir trks bile onlarn korkudan titremeleri iin yeterlidir. Finalde Grup Yorum kt sahneye. Onlar da Bu yzden gitarn bangr bangr aldran az nceki oynanan oyundan alp saz balad- mziki Muharremi tkarlar zindanlara. Ama lar bir Dev-Gen mar almaya. Tam 40 yl- Grup Yorum gelenei srer. Birini engellerdr emperyalizmin korkusu olmu ezgiler d- lerse ardndan baka Yorumcular kar sahneye. Onlar alr alarlar Muharremin ezgilekld ortala. rini. Muharrem de zindanda duyar bu sesleri. Emperyalizmin bombasna, sava uana, Bir yandan yeni ezgiler retir, bilgisini geniGvenlik gleri etkinlie izin vermemek iin bin dereden su getiriyorlard. Bu lkede sahnede ark sylemek, oyun oynamak gya serbestti. Ama i uygulamaya gelince kazn aya yle deildi. Eskiehirin ayaznda sokaklarda dolayordu genler. Okul ve niversite nlerinde, ilerinde biletler satyorlard. Etkinlie bir hafta kala bin bilet bittiinde evrelerinde bilet isteyen daha yzlerce insan vard. Sonunda dayanamadlar yeni biletler basp sata koyuldular. Bir akam gencecik bir kz kimsenin soramad soruyu patlatverdi ortala: Arkadalar biz bunca insan nereye sdracaz? Mzikiler, oyuncular Eskiehire vardnda iki taraf farkl eyler tartyordu. Bir oyuncu, dierine bin kiilik salonu gstererek bu salon nasl dolacak derken teki tarafta genler salondaki gsteri alanna bakp geri kalan izleyiciyi, iki yz elli uraya iki yz elli de uraya yerletiririz diye hesap-kitap yapyorlard. Sonunda bir araya gelip konuunca karlkl kahkahalar patlattlar. Akama doru darda sert bir Eskiehir ayaz eserken salon da dolmaya balamt. Gnlerce izin, afi diye kan kusturanlar bu kez de gvenlik gerekeleriyle ayn oyun-
izlenim
be yz kii ayaa kalkmt. Halay ekmek istiyorlard. Ancak sylenen ezgi bir att. Kzldere yiitlerini anlatyordu. Sahneden bir uyar geldi. Daha halaylara sra gelmedi. dendi. Ama genlik de bir kere ayaa kalkmt. Onu oturtmak zordu. Bu kez trkler ayakta sylenmeye baland. Bir trk, bir mar derken akt gitti saatler. Gecenin 23.00 olmutu. Etkinlik bitmiti. Ancak izleyici gitmiyordu. Gecenin ge saatlerine kadar karlkl syleiler srd. Fotoraflar ekildi. stanbula doru yollara den Amerika Defol! Bu Vatan Bizim kervannn nnde zorlu bir Malatya-Kars yolculuu duruyordu. Bin drt yz yirmi drt kilometre yol vard nnde kervann. Bu yzden iki gn srecek konserler iin tam be gn yollarda olacaklard. Kampanyann Malatya dura iin sabahn erken saatlerinde bir otobs ykleniyordu. Mziki, tiyatrocu bir kalabalk kiminin elinde bateri takmndan bir para kiminin elinde renkli peruklar; karncalar misali tayorlard yklerini ve otobsn bagajna zenle yerletiriyorlard. Bir sre nce byk bir mcadele ile zgr-
larn srdryorlard. Ancak artk yalnz deillerdi. Grup Yorum elemanlar da Eskiehirli genlerle omuz omuza, yaplan irkefliklere kafa tutuyorlard. Tm engellemelere karn Eskiehir Kapal Spor Salonunun her yan dolmu, geriye gsteri iin kk bir alan kalmt. Etkinliin banda Hakan Yeilyurt syledi trklerini. Giderek bin be yzlk bir koro da onun sesine ses katt. Oyuncular hemen ardndan ktlar sahneye. Bakan Burnundan Yakalama oyunu bu kez Eskiehirde balad. Tam isiz garibanlar bir Amerikan ryasna dalarken ortaya atld ABDnin su dosyas. inde yanm ehirler, yok olmu hayatlar vard. Birka kirli dolar iin evrilen emperyalist dolaplar dkld ortala. Oyunda fke de vard. Genler yakyorlard emperyalist ajann arabasn, Ankarada Orta Dou Teknik niversitesinin orta yerinde. Oyunun tam burasnda bir zel gvenliki tutamad kendini. Baka bir gvenlikinin uyarsna ramen dkverdi gzyalarn. stnde niforma vard ama iindeki insan, aylk otuza yaamaya alan bir yoksuldu. Onun da mr boyu can yanmt
ABDnin dalaverelerinden. Dertli Divaninin trkleri canlar bir olmaya aryordu. Balad vurmaya saznn tellerine. Bir trk, bir trk derken Anadoluda can olmu halklarn ezgileri yayld ortala. Sra Grup Yoruma geldiinde salondaki bin
izlenim
leri ise oktan ie komulard. Akam etkinlik vard. Her eyin kusursuz ilemesi ve bir aksaklk yaanmamas iin hazrlk yapmak gerekiyordu. Sabahn erken saatlerinde salonun bir kesinde ses dzeni kurulurken te yanda oyuncular akam sergileyecekleri oyunun provasn yapyorlard. Akam saatleri yaklatka Malatya sokaklar hareketlenmeye balad. evre il ve ilelerden otobsler geliyor, aralardan inenler trkler syleyerek, cokularn haykrarak salona doru ilerliyorlard. Oyuncular, mzikiler hazrlklarn bitirmi sokaklardaki cokuyu seyre koyulmulard. Malatyada iten km kalabalklar, etkinliin yaplaca salonun civarndaki esnaf, sokak satclar herkes salona doru akan ynlar seyrediyordu. Kalabalk salona yerleti. Bin kii toplanmt. Yzlerce insan oturacak yer bulurken bir o kadar da ayakta kalmt. Erdal Bayrakolu, Karadeniz ezgileriyle sahneye geldiinde ise kalabaln tm ayaa kalkarak horona durdu. Bayrakolu kah Karadenizin hrn dalgalar misali arklarn, kah Cem Karacann hznl ezgilerini sundu Malatyallara. kinci etkinlik ise Bakan Burnundan Yakala oyunuydu. Amerikan ryas yaratp Elli Kayme kazanmak isterken arafa dolanan insanlarn yksne az dolusu kahkahalarla gld Malatyallar. Ardndan beyaz perdedeki ilk grntnn gelmesiyle alkn kopmas bir oldu. Gler Zere, grntl bir mesajla selamlyordu etkinlie gelenleri. Grup Yorum gecenin finalini yapmak zere sahneye ktnda salon alklardan inliyordu ama Yorumcularn bir gz kapdayd. nk yaanan rtarlar sonucu iki saat ncesi salona varmas gereken solistlerden biri hala yollardayd. Ama yapacak bir ey yoktu. Gelenek belliydi. Trkler Susmaz diyerek
lne kavuan eski tutsak Gler Zere ise bir Amerika Defol! diye haykracak sanatlar arabann iinden bu manzaray seyrediyor- tayan otobs ise kilometreleri yara yara du. Oyuncular Zerenin yanna kotular. Malatyaya doru ilerliyordu. Onunla vedalatlar. Yola kmaya hazrdlar. Akam saatlerinde Kayseriye ulatklarnda lk durak olan bin yz on drt kilometre te- scack bir aile sofrasna buyur edildiler. Kayde Malatya kentinde ise hazrlklar gnler serili bir ana, evlatlar gibi grd sanatlar iin sofra hazrlamt. ncesinden balamt. Malatyal genler ellerinde afileri, bildirileri, pankartlar yollara dmlerdi. Bir yandan Malatya iinde te yandan Hekimhan, Arapgir, Arguvan ve Krecikte kap kap dolap insanlarla konuuyorlar, ABD emperyalizminin saldr merkezi Adana-ncirlik Amerikan ssnn kapatlmas iin imza topluyor ve onlara etkinliin biletlerini veriyorlard. Kampanyann ilk be gnnde iki bin bildiri datlp iki bin be yz imza topladlar. lke, deiik bir dolu gndemle alkalanp duruyordu. ktidar elinde tutanlar deiik halk kesimlerini birbirine drmek iin her gn yeni bir plan yapyor, gazeteler ona gre manet atyor, televizyonda akam haber bltenleri ona gre kurgulanyordu. Bir evin salonunda otuz kiilik bir kardelik sofras kuruldu. Cokulu sohbetin eliinde orbalar iildi, mantlar yenildi. Gecenin ge bir vaktinde Malatyaya varldnda evlerde insanlar uyumam konuklarn bekliyorlard. Gece yars scack orbalar eliinde koyu bir sohbet balad. Politikadan sanata bir dolu konuda gr alverileri yaptlar. Endieliydi Malatyallar. Ne olacakt lke? Yeni bir karde kavgas m rgtleniyordu? Peki ne yaplmalyd? Sanat hangi konular nasl anlatmalyd lke insanna?
Konular geni, zamanlar dard. Ev sahipleri btn gn alm ve yorulmulard, sanatMalatyada ise bu birbirine drlmek iste- lar bin kilometre yoldan gelmilerdi. Ama yen insanlar ayn metne imzalarn koyuyor- konuacak, paylaacak ok ey vard. Sohbetlard. Her ne kadar ayr dnseler de ortak ler, gece yarlarna kadar uzad durdu. dmanlarnn ABD olduunu biliyorlard. Sabaha kar uyuyabilen sanatlar sabahn Yzlerce kilometre ap lkenin bir ucunda erken saatlerinde yollara dtler. Ev sahip-
izlenim
baladlar sylemeye. Tam 12 dakika sonra salona giren Yorum solisti bir arknn ortasndan dalverdi sahneye. zmirden soluk solua yetimiti. Trkler onu bekleyememi yola dmt. Ama onun da trklerin yakasn brakmaya niyeti yoktu. ark aras onun konsere yetimek iin harcad aba anlatld. Her ne olursa olsun ge kald iin izleyiciden zrler dilendi, izin istendi. Binler alklarla izni verdiklerine dair yant verdiler. Ertesi gn yolculuun rotas douya evrilip yola dlrken kaldrmda gnlerce kampanya iin emek harcayanlar el sallyorlard sanatlara. Otobs Karsa doru karl dalara trmanmaya baladnda herkesi bir heyecan sarmt. nk Karsta ok uzun sredir politik etkinlik yaplmyordu. Acaba yeni olumakta olan Genlik Dernei kampanyada nasl zorluklarla karlamt? lk basn aklamasnda yaanan gzalt ve tutuklamadan sonra hangi gelimeler yaanmt? Karsta gnler ncesinde hazrlklar balamt. Karsl genler nce duyduklarna inanamamt. Amerika Defol! Bu Vatan Bizim kampanyasnn bir aya da Karsta gerekleecekti. Tm illerde olduu gibi afiler aslacak, bildiriler datlacak, imzalar toplanacakt. Ancak genlii ateleyen bir baka haber vard. O da Grup Yorum, Erdal Bayrakolu, Hakan Yeilyurt, dil Tiyatro Atlyesi ve Tiyatro Simurg Aralkn son pazar Karsa gelecekti. Bu haber stne nce onlarca, giderek yzlerce gen kent iinde koturmaya balad. Kimi afi asyor, kimi kahve kahve dolap insanlarla konuuyordu. Okul nlerine, sokaklara masalar alyor, imzalar toplanyor, biletler satlyordu. Konser rgtleme ii giderek yzlerce insann buluup kaynat bir eylemlilie dnt. Liseli kzlar, emeki kadnlar, niversiteli genler, kk esnaf bilet alrken, bildiri okurken birbiriyle bulutu, kaynat. Uzun yllardr ayn kentte yayorlard ama bir politik kampanya ve kltrel etkinlik onlar bir-
birlerine kaynatrmt. Onlarca kez toplandlar. Herkes bir tutam tuz katt kampanyaya. Aralkn son pazarna gelindiinde tm Kars adeta tek ses olmu haykryordu: Amerika Defol! Bu Vatan Bizim Gecenin ge saatlerinde vard sanatlar Karsa. Kars sokaklar karlyd, botu. Amerika Defol! Bu Vatan Bizim kampanyasn hazrlayan genler ise heyecan iinde konuklarn karlamak zere sokaklardaydlar. Scack bir evin odasnda toplandlar. Kampanyay, Karsta yaanan gelimeleri ve ertesi gn yaplacak ileri konutular, planladlar. Herkes konuk olaca evin yolunu tuttu. Evlerde insanlar ok yakn akrabalarn karlarcasna barlarna bastlar sanatlar. Herkes sofralarn en gzelini hazrlam, yataklarn en rahatn hazr etmiti konuklarna. Konutuka Karsl insanlarn yaadklar zorluklar, aclar dinleyince, pilavna zenle kuru zmleri yerletirmi Krt kadnn fedakarlna, sabah en grkemli kahvalt sofrasn var etmi iki ocuk anas dul kadnn zenine hayran kalyorlard. Zaten sanatlar da binlerce kilometre yollara, en yorgun sabahlarda sahneyi zenle hazrlamaya koturan halkn bu byk zeni, sevgisi ve destei deil miydi? Sabah karl yollardan geerek gsterinin yaplaca salona doru yollara dtler. Bir zamanlar stne kzl bayrak asld iddia edilen Kars Kalesi adeta gz krpyordu onlara. Bekle Bizi stanbul misali, Bekle bizi Kars Kalesi diyerek kavilletiler. leden sonra sahne arkas ve sahne n emekilerinin hazrlklar tamamd. ok gemeden Karsn gzel insanlar salonu doldurmaya koyuldular. Gen renciler, emeki kadnlar, babasz ocuklar, Kars krlarnn emekileri byk bir haritann paralar gibi salona dolumaya baladlar. Herkes byk bir heyecan iinde birbirini kucaklyordu. Bir byk len balamak zereydi.
Erdal Bayrakolu sahneye ktnda salondaki bin kiiden bir gk grlts ykseldi adeta. Bayrakolu, Karsl izleyicileri ile bulumann heyecann paylat kalabalkla. Birbiri ard sra Karadenizin tm yasakl dillerinden trkler kaplad bir anda sahneyi. dil Tiyatro Atlyesi ve Tiyatro Simurg sahneye ktnda salon tklm tk dolmu, sahnede oyun oynayacak yer bile kalmamt. Kalabaln gerilemesiyle kk bir alan ald ve oyun oynanabildi. ABD emperyalizminin ajan Commerin arabasnn yaklnn anlatld sahnede oyuncu salona sordu. Ne dersiniz? dedi, bu eylemi yapanlar aranzda m? Ardndan eyleme katlan baz isimleri okumaya koyuldu. Sinan Cemgil, Ula Bardak, Hseyin nan, Mustafa Taylan zgr diye sorduka izleyiciler haykryordu burada diye. Oyun gsterisinin ardndan Gler Zerenin mesaj, emperyalist paylam savalarna dair grntler ve savaa kar mcadele eden halklarn direni destanlar vard. Hakan Yeilyurt isyan trklerini haykrarak sahneye geldi. Trkler birbiri ardna sralandka salonda da bin yz kiilik bir koro da ona elik etmeye koyuldu. Grup Yorum sahneye ktnda ise artk yerinde oturan kimse kalmamt. Genler, kr ve kent yoksullar, liseli kzlar hep birlikte onlarn arklarn haykryorlard. Grdkleri bir d deildi. Gnlerdir geliini drt gzle bekledikleri Grup Yorum karlarndayd. arklar bir azdan sylendi. Halaylar yzlerce elin birbirine kenetlenmesiyle ekildi. Etkinliin son arks av Bellay Grup Yorum kampanyaya katlan tm sanatlarla birlikte sylemek isteyince nce sanatlar sahneye ktlar ardndan kampanyaya emek veren genler de sahnenin etrafn evirerek koronun sesine seslerini kattlar. Dn yolunda otobs gecenin karanlklarn yara yara ilerlerken trkler Dou Anadolunun dalarnda, yaylalarnda nlayp duruyordu.
rportaj
leyla halid ile filistin ve devrimci kadn zerine...

tavr
bedellerle karlatnda bunlar der kadn. Dnyadan rneklere de baktmzda devrimci kadnlar bir taraftan bu grevleri yerine getirirken bir taraftan da kendi annelik grevini de yerine getirmilerdir. Normal zamanda da kadn, toplumun daha ileri gitmesi iin gereken grevleri yerine getirir. Ancak ulusal kurtulu mcadelesi dnemlerinde yerine getirdii grevler yaanan aamann zorluundan dolay daha zordur. Dnyada ve tarihte pek ok rnek grdk ki kadnlar halklarn ilerlemesinde nemli grevler stlenmilerdir. Smrgecilik dnemlerinde ya da ak igal dnemlerinde hem smrgecilie kar grevlerini hem de kendi sosyal grevlerini yerine getirmilerdir. yle de bir rnek verebiliriz; 1975 ylnda uluslararas lekte kadnn rolnn devaml takip edilmesi ynnde bir karar alnmtr. Bu da bize kadnn toplum iinde oynad roln ne kadar farkna vardn, daha dorusu kadnn bunu ne kadar dayattn da gstermektedir. Buna bal olarak unu sormak istiyorum. Kadn ayn zamanda hem feodalizme hem de kapitalizme kar mcadele veriyor. Sizin devrimciliinizin kadnlar zerindeki etkisi ne olmutur diye sorarsak bize ne gibi rnekler verebilir ya da neler syleyebilirsiniz? Yani ben nasl bakalarndan etkilendiysem benden sonra gelenler de benim eylemimden etkilenmilerdir. Ben mesela en ok Cezayirli kadnlarn kahramanlklarndan etkilendim. Vietnam kadnlarndan etkilendim. Onlar okudum rendim. Ben devrimci olmadan nce retmendim. evremdeki birok kadn arkadam gzaltna alnyor ya da hapse atlyordu. O zaman ben de kendi kendime unu dnyordum: Niye ben de onlar gibi olmayaym? Niye ben de onlar gibi yapmayaym? Benim kendi yaadm devrimci deneyim andansa, bu ynyle bir etkisi olduunu da dnyorum yani bizde en azndan yle bir ey oldu teorik olarak uzun uzun anlatmaktansa somut bir rnek oldu. Ben zellikle gen yataki kzlarn benden etkilendiini dnyorum. yle dnyorlardr Bu kadn yapabildiine gre biz de yapabiliriz. nk biliyorsunuz toplumda kadnn yeri snrldr. ocuuna bakar, kocasna bakar, kardeine, babasna bakar ne bileyim ok ok zorunluysa kar alr, eve biraz para getirir, bunu krmakta pratik bir rnek olduumuzu dnyorum.
Memleketimize hogeldin Leyla Halid. Seninle tantmz iin mutluyuz. Halklarn kurtuluu iin ortak duygu ve dnceleri paylayoruz. Filistin halknn mcadelesini selamlayarak rportajmza balamak istiyoruz. Teekkr ederim. Sizce kadnlar devrim mcadelesinin nasl bir parasn oluturuyorlar? Ezilen halklarn mcadelesinde kadnlarn rol nedir? Kadn da bir insandr. Zulm uyguland zaman hem kadna hem erkee uygulanmaktadr. Zulmn yok edilmesi grevi halkn grevidir. Kadn da erkek gibi bu halkn bir paras olduu iin kendi roln oynar. Mcadele bir grev olarak nne kiisel anlamda bir eyler yklediinde onlar yerine getirir. Tutsaklk, ikence ya da farkl
rportaj
15 yanda devrimcilie baladnz, bir mr de srdrdnz. George Habba sizi mcadeleye ardnda neler hissettiniz ve hangi koullarda mcadeleye baladnz? Benim amdan politik mcadeleye erken balamam ve politik bir ailemin olmas bir olumluluktu. Apolitik ailelerde yaanan birok sorunla karlamadm. Beni desteklediler. Asl direniim evlendikten sonra oldu. Tabi benim eim politik bir insan, bir yolda. Bir kadn tek banayken, bekarken daha kolay oluyor. Evlendikten sonra zellikle ocuk sahibi olduktan sonra biraz deiiyor. Benim ocuklarm olduktan sonra yle zorluklarla karlatm bir yandan devrimci grevlerim bir yandan ocuklarma kar sorumluluklarm ve grevlerim vard. kisi arasnda bir denge kurmak noktasnda zorlanyorsun. Ve genellikle bu durum ocuklarn aleyhine zmleniyor. nk bazen sabahtan akama kadar ocuu hi grmyorsun. Annesiz geen her gn ocuk iin bir kayp, nk ondan hibir ey alamyor. Byle tercihlerle kar karya kalyorsun. Daha da ykselince, nderlik grevlerini yerine getirmeye altnda i daha da zorlayor, ocuklarna ayrdn zaman daha da azalyor. Filistin ve Arap toplumu iinde de kadnlarn nne ne engeller kyor? Devrim mcadelesinde yrrken baz eyler krlr. Feodal bak as da bunun gibidir. Krlr. Ancak bunlar krmak iin nc gerekir. Bu ncler birtakm bedelleri demek zorundadrlar. rnein biz siyasi hayata atldmzda Filistin devrimi daha balamamt. Biz mlteciydik. Kendi lkemizin topraklarnda deildik. Bizi knarlard ve yle sylerlerdi: Ne bu kzlar byle sabahtan akama kadar sokaktalar, gsterilere gidiyorlar, bilmem nereye gidiyorlar... Biz yry yaptmzda askerden, asker copundan korkmazdk. Yryten sonra eve dnmekten korkardk. Byle bir durum var. Ancak devrimci mcadele bunlar kryor. Birilerinin de bu bedeli demesi gerekiyordu. Yalnz devrimci mcadele srasnda krlan gelenekler ve bak as kadna tam olarak haklarn vermiyor. Ancak bak as zamanla deiiyor. Ne bu sokakta kalan kzlar lafndan vazgeerek daha normal bakmaya balyorlar. Yani zellikle bizim toplumlarmzda feodal bak asna sahip toplumlar-
da slamda bunda nemli rol oynar. Diyelim bir kadn evden kacak kimden izin alacak? Ya babasndan, ya abisinden, hatta abisi yoksa kk erkek kardeinden izin alacak. Evliyse kocasndan izin alacak. Onlar kabilirsin derse kabilecek. Ancak bu mcadele iinde bunun gibi gelenekler krlyor. Krld da. u anda yle bir ey yok. Bu bir yan, dier bir yan da zellikle intifada nemli bir rnekti. Kadnlar kyor sokakta askerlere ta atyor. Dnyann nemli bir otoritesine bakaldryor, ta atyor. imdi evdeki otorite tabi bununla kyasla daha kk bir otorite. Dolaysyla ona kar bakaldrmas daha kolay oluyor. Diyelim ki evden kaca zaman ya da normal yaantsn srdrecei zaman ya da ite kendi siyasi grevlerini yapaca zaman artk onu am oluyor. Bu gibi eyler mcadele iinde krlyor. Mesela diyelim ben bir yere gideceim zaman eime uraya gidiyorum derim. Orada bir izin almyorum, sadece haber veriyorum. Ama normal bir ailede olsaydm uzun uzun izin almam gerekecekti. Mcadele olmasayd bu kazanlan haklar yine kazanlabilirdi ama ok daha fazla zaman alrd. O noktada mcadele bu haklarn kazanlmasn hzlandrd. Geleneklerin krlmasn hzlandrd. Filistin halknn mcadelesi, siz 15 yandayken neredeydi, imdi nerede? Geen sre iinde yle gelimeler yaand; Filistin devriminin zgnl dardan balamt. 1967 ylndan 1987 ylna kadar geen 20 sene iinde Filistin devrimi nderliiyle, rgtlenmesiyle, savalaryla, olanaklaryla Filistinin dndayd. Tabi Filistinin iinde bir faaliyet vard ama asl merkez Filistinin dndayd. 1987de ilk intifada patlad ve artk Filistin devrimi daha ok ierde yaanmaya baland. Daha da kitleselleti. atma nokta-
snda daha kitlesel halk bir devrim halini almaya balad. Bu dnem Oslo Anlamasna kadar devam etti. 90larn banda imzalanan Oslo Anlamas Filistin Devriminde bir krlmadr. Aslnda daha doru bir deyimle bir depremdir. Byle kabul ediyorum. Artk Filistin Devrimi Oslo anlamalaryla daha nce elde ettii bir ok kazanmdan vazgemiti. Yani diyebiliriz ki Filistin Devriminin hattndan bir sapma yaanmt. Bylece dman, yani srail kazand ve Filistin halk da mcadeleyle kazand kazanmlar kaybetti. 2001 ylnda yeni, ikinci bir intifada oldu. Bu intifadann ncekinden bir fark vard, bu intifada silahl bir intifadayd. Filistinin silahl gcyle srailin silahl gc arasnda bir denge yoktu. O nedenle birleik Filistin Cephesinde ya da duvarnda delikler olumaya balad. Tabii ki bu Filistini gten drd. Buna ek olarak Araplarn paralanmln da ekleyebiliriz. Buna Iraka kar yaplan sava ve Amerikan ve ngiliz glerinin Irak igal etmesini de ekleyebiliriz. Daha ncesine de dnersek sosyalist blokun kmesini de ekleyebiliriz. Filistin devriminin siyasi olarak dayand, srtn dayad duvarn yklmas anlamna geliyordu. Btn bunlar bir araya geldiinde Filistini gten drd. Btn bunlarn stne, yani daha da kts filistin iinde yaanan blnme oldu, Hamasla Fetih arasnda yaanan blnme oldu. Yani ncesinde yle bir grevimiz yoktu. Filistin birliini salamak gibi bir grevimiz, zerinde altmz bir konu
yaklan evler... insanlar... Amerikan emperyalizmi deyince aklma Irak geliyor, yakma, bombalama talan... Aklma Afganistan geliyor, yaklan yklan evler. Aklma Somali geliyor. Aklma sava sular geliyor. Gazze de 2008 ylnda yaklanlar geliyor. Atlan bombalar geliyor. 2006 ylnda Lbnan da insanlar deil insanlarn yrd yollarn, getii kprlerin yklmas geliyor. nsani bir ey brakmak istemiyor emperyalizm. Aklma vampirler geliyor. Uzun dilerle trnaklarla insanlarn kann emen vampirler geliyor aklma. Emperyalizm insanlarn kann emen bir vampirdir. Yani bazlar yle diyebilir emperyalizmin insanla katklar olmad m? Mesela iletiim alanndaki devrimler, teknolojik gelimeler bir ok konuda yaanan ilerlemeler. Bunlar bir yanyla doru gibi grnebilir ama nasl bir yz ki byle asl olarak katil zn rten bir yz. Emperyelist saldrganlk katillik anlamna geliyor sadece. ncirlikten uaklar kalkp Irak igal ettii ilk gece neler hissettin? Sadece ncirlik ten deil Arap lkelerinden bir ok askeri sten de uaklar kalkp Irak bombalad. Bu saldr beklenen bir saldryd. nsann iinde ok eliik duygular yaaryordu. Mesela senin bir paran bombalar altnda. Biz Filistinliler olarak bombardmannn ne demek olduunu iyi biliyoruz. Lbnan da bombalandk, Filistin de bombalandk. Bu duygular iyi biliyorduk hissediyorduk. Irak halknn yaadklarn ve dierlerinin buna yapt katky biliyor hissediyorduk. Ciddi anlamda skntlar elikiler yayorduk. Dier taraftan u da bir gerek ki bu iktidarlar unu hi hesaba katmadlar m yani katm olmallar. Irak ve Trkiye birbirinin komusu ve sen komunu bombalatmak iin slerini kullandryorsun. Tersi de olabilir yarn. Senin komularn kullanlarak sen bombalanabilirsin. Bunu hi dnmediler mi? sler konusu nemli bir konudur. Ve bu askeri slerin kapatlmas konusunda harekete gememiz gerekiyor. Bize Ghassan Kanafaniyi anlatr msnz? Ghassan Kanafani gerek anlamyla devrimci bir sanatyd ve birok boyutta kendini gelitirmi bir insand. Biz ona Buldozer derdik. ok ynl bir arkadamzd kendisi. Bir taraftan siyasetiydi bir taraftan yazard, iir de yazard, ressamd. Biz ona romantik ak derdik, ok giriimci, duygusal, alkan bir insand.
yoktu. nk herkes Filistin Kurtulu rgtnn tek temsilci olmas noktasnda hemfikirdi. Ve FK iinde derin ayrlklar olmasna ramen -ki Oslo Anlamalar konusunda derin ayrlklarmz vard.- Bu sorunlar bir ekilde silahla zmlemeyi dnmedik. Maalesef bugn Hamasla Filistin otonomik ynetimi arasnda yaanan eliki karlkl silahl atmaya dnt. Ve bugn bizim nmzde duran en nemli grevlerden biri Filistinde birlii yeniden salamak. nk blnme sadece siyasi anlamda gereklemedi ayn zamanda corafi olarak da gerekleti. Gazzeyi Hamas ynetiyor, Bat eriay Fetih ynetiyor. Ve yle ki hem Gazzede, hem Bat eriada igal altndayz. Byle bir dnemde paylatlar. Btn bunlarn stne bizim aclarmz daha da artran bir eydir 4 yldr Gazze eridinin srail tarafndan bir abluka altnda tutuluyor olmas. Genel anlamyla Filistinin durumu bugn gerileme dnemindedir. Gelecee dair umutlarnz nelerdir? Bu durum tabii ki byle kalmayacaktr. Biz byle olmayacan dnyoruz. Halklar veya devrimler kendi mcadeleleri srecinde krlmalar da yaarlar gerilemeler de yaarlar ancak bunlar geicidir. Halklar kendi ilerin-
den her zaman yeniden bir atlmn dinamiklerini yaratrlar. Biz bunu ok grdk rnein 1982de devrim bitti bir daha belini dorultamaz diyorlard 4-5 yl sonra 1987de daha 45 yl gemeden birinci intifada yaand, byk bir toparlanma yaand. ntifada bittiinde yine dediler ki bir daha asla intifada olmaz sonra ikinci intifaday yaadk u anda sorulan soru u : Ne zaman nc intifada balayacak? O noktada ben de kendi kiisel deneyimlerim asndan bu tip yenilgileri yaadm ama her defasnda ayaa kalkmasn da bildik. Yani ayrca uluslararas planda yaanan deimeler de devrimleri etkiliyor. Bu durum byle olduu gibi kalmayacaktr, rnein u anda mali kriz yaanyor ki dne kadar kimse byle bir ey beklemiyordu. Bunlar insanlar sorgulatyor. Kapitalist sistem yrmyor ve bu kirizin kmas halklarn karnadr. Yani unu anlatmak istiyorum bu durum olduu gibi kalmayacak, bir durgunluk dneminde deiliz bilakis yeni atlmlarn ncesindeyiz. ABD emperyalizmi deyince gznzn nne hangi fotoraflar geliyor aklnza neler geliyor? Teorik olarak bir tarafa brakrsak aklma ilk gelen Vietnamdr, Napalmdir, o bombalar
rportaj
Dier yandan gazeteciydi. Halk Cephesinin yayn organ Hedefin ynetim kurulu bakanyd ve bir ok saysn n kapandan arka kapana kadar kendisi yazm, kendisi izmi, datm bir insand; tam anlamyla bir emekiydi. Kendisi ehit dene kadar Filistin halk iin pek ok ey yazmtr ki kendisi 36 yanda ehit dmtr. Bir ok eseri vardr. O nedenle biz Gassan hakknda bahsederken bir kurumdan bahsederiz. Kendisi ok ynl bir kurumdur. Byle olduu iindir ki dman tarafndan hedef seilmitir. Bu nedenle Gassann kayb ok byktr. Birden fazla bir kayp demektir. Gelecei asndan da nemli bir kayptr. Yerini doldurmak ok zordur. Dman da onun kaplad yeri ve geleceini tahmin ettii iin onu erken hedef seti. Onun yerinin farkna vard dman ve o nedenle hedef seti. Kendisinin bir ok yks filme evrildi. Bir tanesini rnek verebilirim. Gneteki nsanlar isimli bir yks vard. Bunun filmi de yapld. zetlersek unu anlatmak istiyordu. Bir halk g ettiriliyor. Dier taraftan petrol kuyular var. gencin Kuveyte gidip alma macerasn anlatyor. Tabi o zaman paralar da yok. Bir trla anlayorlar ve bunun arkasnda yolculuk ediyorlar. Kapal bir mekanda tutuluyorlar yani. Tr ofr snr geerken gidip grevlilerle konuuyor bir ay falan iiyorlar. Scak, havasz bir ortam ve ierdeki Filistinli gen lyor. ofr onlar l buluyor. Filmin sonu yle bir soru ile bitiyor: Niye barmadlar? Neden yardm is-
temediler ve neden ses karmadlar tankerden kmak iin? unu anlatmak istiyordu Gassan orada; mltecilik olay kt, istemedikleri bir olaydr.Ve onlar lm mltecilie tercih ettiler. Ki Arap lkesinin snrlarndan bahsediyoruz, bizlerin orada nasl karlandndan bahsediyoruz. te byle anekdotlar vard Gassann. Tabi bu rnek verdiim yk sadece biriydi. Yoksa byle onlarca yks var. Bu yknn zellii simgesel zellikler tamas. Filistinin durumunu anlatyor, Araplarn durumunu anlatyor, oradaki petrole ulama mcadelesini anlatyor. Bu nedenle zgn bir yk. Gassan gen yata lmesine ramen onlarca yks, kitab, tablosu vard. 1969 ylnda Hedef dergisini kurdu, 1972 ylnda ehit dt. Dier yandan ailesi de vard. Hayatn sosyal anlamda yayordu. Onu anlattmzda ok ynllk aklmza geliyor. Birlikten bahsederken Filistinde MarksistLeninist rgtlerin birlii ile radikal islamc hareketlerin birlii mmkn mdr? Bu birlik diyelim yapld daha sonrasn nasl programlyor. Yani bir ran deneyimi var rnein... Trkiyeli devrimciler olarak bunu sormak istiyoruz size... Ben olay ideolojik atma olarak grmyorum, sorun biraz programlar sorunu. Programlar atyor, ncelikler atyor diyebiliriz. Kimi bir program koyuyor br baka bir program, anlamazlk yaanabiliyor. Mesela diyelim ki u anda ran ele alalm. srail,
Amerika, sabah akam rann elinde nkleer silah var diye propaganda yapyorlar. Oysa srail her eyiyle nkleer silaha sahip bir lke. Bu bir bilimdir. Diyelim ki birileri bu bilimi kullanyor. Ki sen nasl kullandnsa bu bilimi br de kullanyor. Tabii ben burada unu da syleyeyim, ben nkleer silahlarn kullanlmasna, yaplmasna karym. Ancak sen kendine hak grdn bir eyi bakasna niye hak grmyorsun? uraya gelmek istiyorum, emperyalistler ve Siyonizm rana kar. Biz de siyonizme ve emperyalizme karyz. Ortak bir noktada buluabilmeliyiz. deolojik mcadele de verilir ancak asgari olarak programlarmzda birleebilmeliyiz. Filistinde bunun nnde bir engel var m sizce? Tabi ki nnde teorik olarak bir engel yok. Ama oradaki atma iktidarn paylalmas atmas. Hamasla Fetih arasnda siyasi elikiler var ama u anda birlemelerinin nndeki engel, sorunun sebebi iktidarn paylam noktasdr. Yoksa asgari mterekler programnda biraraya gelmenin nnde teorik olarak hi bir engel yoktur. Ama aralarndaki sorunlarn zmnde tek yntem konumaktr. Her birbiriyle anlaamayan insan silah ekerse ortada insan kalmaz. Mcadelenizde baarlar diliyoruz. Filistin halknn kazanacana inanyoruz. Teekkr ederim.
biyografi
filistin direniinin kalemi: ghassan fayiz kanafani

selim kaya
Direni hareketi, aclarndan baka yitirecek hibir eyi olmayan Filistinliler iin tek k yoludur. Ghassan Fayiz Kanafani
ludur. 1948de Arap-srail sava srasnda srgne gnderilene kadar Fransz Misyonerler Okulunda okur. Ksa bir sre Lbnanda kaldktan sonra ailesiyle beraber ama yerleir. Kanafani, reniminin ikinci blmn burada tamamlar ve BMnin mltecilerle ilgili blmnden 1952de retmenlik belgesi alr. Ayn yl am niversitesinin Arap Edebiyat Blmne kayt olur; ancak, 1955te Arap Ulusal Hareketiyle ilikilerinden tr okuldan atlr. niversitedeki tezinin konusu Siyonist Edebiyatta Irk ve Dindir. Bu arada Kanafani, daha 1953te Dr. George Habbala birlikte hareket etmeye balamtr. 1955te retmenlik greviyle Kuveyte gider ve sonraki yl orada Arap Ulusal Hareketine bal AlRai (Dnce) gazetesinin editrln yapar. Daha sonra Dr. Habba tarafndan ikna edilerek Beyruta gelir ve hareketin resmi szcs olan Al-Hurriya (zgrlk) gazetesinin kadrosuna katlr. Kuveytte bulunduu srede Kanafani saysz ksa yk yazar ve Marksizmle ciddi ekilde ilgilenmeye balar. Ayn yllarda Filistin Halk Kurtulu Cephesi (FHKC)nin kuruluunda yer alr ve hareketin Polit Bro yeliini yapar. Ghassan Kanafani, Filistinin zgrlk mcadelesinde George Habba, Vadi Haddad, Abu Ali Mustafa ile birlikte, san (El Fetih) mcadele anlayn reddeder, feodal ve gerici Arap lkelerinin liderleriyle ittifak yaplarak bir yere varlamayacana inanr. Kanafani, Filistin mcadelesi iin gerek anlamda Marksist-Leninist devrimi ve igale kar direni anlayn benimser. Filistin devrimci hareketinin ilk ve temel talarn oluturan FHKCnin iinde, kltrel ve sanatsal faaliyetlerin silahla birlikte ayn zamanda ve ayn younlukta yrtlmesi gerektiini hem rgt iinde hem de kendisinin kurduu Elhadef dergisinde inanla savunur. Elhadef ilk sayfasnda yle bir gazete dnn ki, bir kvlcma benzesin, o kvlcm byk bir atee dnecektir. diye yazyordu. 1960larn banda, Filistinin asi umudu Hanzalann yaratcs
Eer Filistinde kamplarda ve sokaklarda, insanlarn ruh halini, yaadklarn ve devrimin halini anlamak istersek, Ghassan Kanafaninin yazlarn takip etmemiz yeterlidir... srail i Partisinin lideri ve uzun zaman srailde babakanlk yapan Golda Mair byle diyordu. Ghassan Kanafani, 1936 ylnda ngiliz igali altndaki Filistinin Akka ehrinde doar. Snni-Mslman orta snf bir avukatn o-
biyografi
Naci el-Ali ile hapishanede tanr. Alinin izdii karikatrlerden etkilenen Kanafani, bu alanda profesyonel olarak almas iin ona imkn salar. lk almasn El-Hrriyet adl dergide yaynlatr. Tm gerekler kitlelerin olmal. sloganna dayanarak Kanafaninin tm entelektel ve sanatsal almalarnn temelinde emeki kitlelerin karlarn savunmak ve korumak vardr diyebiliriz. Yalnzca Filistinli emekilerin deil, ayn zamanda tm Arap emekilerinin ve tm dnyann ezilenlerinin karlarn savunmak vardr. Tm almalarnn temelinde duran bu bak as nedeniyle Kanafani bir Marksist olarak silahl mcadeleyi ezilenlerin kurtuluunda en nemli yol olarak gryordu. Kanafani tarihsel materyalizme hakim olmakla kalmam onu tm almalarnda birebir uygulamtr. Neye inand ve neyi yaad, yazdklar ve sylediklerinde ok net biimde grlebilir. Temel eliki; emperyalizm ile olan elikidir. Siyonizm ve rklk ile olan elikidir. Bu uluslararas bir elikidir ve tek zm silahl ve birleik bir mcadeledir. Tand, bildii, konutuu, hitap ettii herkeste enternasyonalizm ruhunu yaratmaya alr Kanafani. Direniin edebiyat temelini kuran, aratran Kanafani, rgtn iinde salam, blgesel-enternasyonalist kltrel eitimin her devrimcinin ruhunun gdas olmas gerektiini savunur. Devrimci silah tayorsa, ayn silahnn gcyle olduu gibi kltr ve bilin gcyle kuatlmas gerektiini hep dile getirir. Byk eser niteliindeki ksa hikyeleri, romanlar ve tiyatro eserleriyle, Filistin halknn derin yaralarn anlatrd. Neden srailin ilk hedefleri arasna girdi? sorusunun cevab onun yaamnda gizlidir. Onun yaratcln gsteren en nemli ksa romanlarndan biri olan Gnein Altndaki Adamlarda Kanafani; Neden tankerin duvarna vurmadlar? sorusuyla igal edilen bir lkenin yaama hakk elinden alnm halknn psikolojisini tm aklyla gzler nne serer. Bu hikyede zengin, Arap lkesine giden ayr nesilden kaak Filistinlinin durumunu ve yaadklarn anlatr. Filistinliler, vize alamadklar iin bir petrol tankerinin ofryle (o da Filistinli) onlar
iin byk bir rakam saylabilecek bir paraya anlarlar. Amalar petrol lkesine gizlice girebilmektir. Hayatlar deisin diye kayorlardr, snrda ofrn fazla durmas ve snr bekisinin sorgulamay uzatmas ve gevezelii yznden tankerin iinde boularak lrler, ofr tankerin kapsn atnda ve cesetlerle karlatnda yksek sesle tekrar tekrar kendine sorar: Neden tankerin duvarna vurmadlar nefessiz kaldklarnda? Neden boularak lmeyi tercih ettiler? Korktular... Yaadklar skntlar giderebilmek iin zengin bir dnya hayal ederek mi? Ayn skntya tekrar dnmemek iin mi? Boularak gelen bir lmn, boularak yaamaktan daha kolay gelmesinden mi? Kendi gereklerinden kayor, umutlarn kolayca hie sayabilecek bir adama teslim ediyorlard. Korku... Onun Siyonist katillerin lm listesine girmesinin nedeni de siyonizmin korkular deilmiydi? 9 Temmuz 1972de, FHKCnin, Japon Kzl Ordusunun havaalan eylemini sahiplenmesinden birka hafta sonra, Kanafani ve kk yeeni srail gizli servisi MOSSAD tarafndan arabasna konulan bir bombayla ehit edildiler. Kanafani, bylece Filistin halknn mcadelesinde lmszleti. Kz kardei o gn yle anlatyor: 8 Temmuz 1972 Cumartesi sabah saat 10.30da Lamees (Kanafaninin yeeni) ve amcas birlikte Beyruta gidiyorlard. Onlar evden ktktan birka dakika sonra tm binay sarsan korkun bir patlama duyduk. Korkuya kapldk, ama Lameesi hi dnmyorduk, Ghassana bir ey olmasndan korkuyorduk. Lameesin onunla birlikte ktn unutmutuk bile. Koarak dar ktk, Ghassan aryorduk her yerde. Hibirimiz Lameese seslenmiyorduk. Lamees henz on yedi yanda bir ocuktu. Her eyiyle hayat doluydu. Ghassann bu yolu seen ve ne olursa olsun o yolda yryecek biri olduunu biliyorduk. Daha bir gn nce Lamees, amcasna devrimci eylemlerini azaltmasn ve hikaye yazmaya younlamasn nermiti. Lamees, 'Hikyelerin ok gzel' dediinde, Ghassan onu 'Hikye yazmaya geri dnmek mi? yi yazyorum, nk ilkesel olarak bir davaya balym. lkelerimi braktm gn, hikyelerim de bombo kala kalacaktr. lkelerimi ve davam b-
rakacak olursam, sen kendin bana hi sayg gstermezsin emin ol' diye yantlamt. Ghassan, kzm, yeenini sonunda mcadelenin ve ilkelerin savunusunun her eyi gzelletiren temel ey olduu konusunda ikna etmiti. Ondan geriye kalan en nemli miras ise yazar ve militan kimliklerinin mkemmel bir bileimidir. Gerekten de Kanafani, yazar, gazeteci, edebiyat aratrmacs gibi son derece renkli zellikleriyle kurucu politik kadro grevleri arasnda az rastlanr bir uyum yaratmtr. Bugn bile doum gnnn Filistinde kutlanyor olmas ise onun halkn gnlnde kazand yeri gstermektedir. Devrimci Edebiyat Ghassan Kanafani... Direniin edebiyatn aratrrken, bilimsel bir aratrma olarak yaklamak gerektiinin bilincindedir. Sadece edebiyat olarak ya da kltr olarak da yetinmemek gerektiini biliyordu. 1919da ngilizlerin igali altnda bulunan Filistin halknn direnii ve zellikle 1936da 1936 devrimi sorunu altnda yapt uzun aratrma-okuma niteliindeki kitaplar devrimci insanlarn dikkate almalar gerektiini ve FHKCnin iinde okutulmas-eitilmesi ve tartlmas gerektiini bir ilke olarak koydu ve FHKCnin ilk genel kurulunda programnda yer almasn stne basa basa savundu. Filistin tarihini sorgularken doru ve bilimsel saptama yapmak gereini de iddetle savunurdu. 1936da ngiliz igali karsnda, ngilizlere kar dnyada ilk defa ve rekor dzeyde olarak tarihe geen 6 aylk bir genel grev vardr. Bu sre iinde grevi balatan ve nderlik eden zzeddin El-Kassam (u anda HAMASn askeri kanad adn buradan ilham almtr) bir cami imamdr. Filistin toprann igal altnda olmasndan dolay, halk ngilizlere kar bu imama sadk kalr ve arkasndan gider. Yine ayn lider (El-Kassam) ngilizlerle oturup anlar ve grevi bitirir. Sonrasnda ise anlama yapt igalci ngilizler tarafndan snr d edilmitir. Filistin halk 1919-1948 tarihleri arasnda ngiliz igali altnda yaam ve bu uzun sre boyunca igalcilere kar direnmitir. Bu direniin neden baarl bir sonu getirmedi-
biyografi
bi, gelme nedenini de anlatr kr olana. Kr ona sorar: Peki ne gryorsun orada? Sar olan pek net gremediini syler. Kr adam; gel omzuma k diye teklif eder, sar kabul eder ve glmeye balar. Kr olan ne grdn sorar merakla, sar dur bir dokunaym der ve alayc, gr ve keskin bir sesle mezarda haykrr: Sadece mantar... Sadece mantar... Kr adamla sar olan, ikisinin birleiminin bir tam adam ettiini topluma iaret eder; zrllklerini tamamlayarak, bylece uzun ve salam bir dostluk kurarak, topluma kar batl inanlara kar, igale kar direniin iinde yer alr. Bu ksa hikyeyle farkl bir bak as yakalar. Kanafani, 18 kitap yazmtr. Ayn zamanda kltr, politika ve Filistin halknn mcadelesi zerine yzlerce makalesi vardr. Kanafaninin Arap Edebiyatnn modernlemesinde nemli bir etkisi vardr ve Filistin Edebiyatnn nemli bir figrdr. Kitaplar genellikle Filistin ve Filistin halk zerinedir ve sk sk mlteci olarak zgn tecrbelerinden bahsetmektedir. Onun El-Hedef alanlar ile gerekletirdii bir toplantda syledii gibi: "Bu dnya zerinde tek bir ey dnda her ey alnabilir, yamalanabilir; alnamayacak ve yamalanamayacak tek ey bir insann bir davaya ya da bir ideolojiye ballndan doan aktr.... Kanafani bu akla yaad, yaptklar hep bu akn eseridir.
ini, bunca kitleyi arkasna alm olmasna ramen (Filistin halknn tm diyebiliriz) ve halkn tamamna yakn genel grevin olduu 6 ay boyunca hibir ticaret yerini amamasna ramen ve neden bunca acya ramen baarlmam olmasn, Ghassan Kanafani basit ama ayn zamanda derin bir saptamayla iaret eder; din, feodalizm, gerici ve ibirliki Arap liderlerinin rol ok etkilidir bu direni srecinde. Yapt aratrmalarda ve yazd eserlerde hem zengin direniin izlerini, hem de baarszl ve bunun bilimsel nedenlerini ele alr. Kr Adamla Sar Adam hikyesinde, topluma zeki ve derin bir yaklamda bulunuyordu ve halkn hurafelere inancn ve dini farkl bir ele al vard. O hikyede iki adamn toplumun zorlama-
syla ermi sanlan bir eyhin trbesinde bulutuklar anlar ve aralarnda geen konumalar anlatr: Sar olan, kr adama neden oraya geldiini sorar bararak. Kr adam anlatmaya balar ama sar olan onu duyamayacan syler. nk kendisi sardr. Kr adam iaretle ailesini ve alt i yerini anlatr, -frn iisi olarak almaktadr- sonra kr sorar iaret diliyle sarn neden geldiini, bararak da olsa anlatr; Birlemi Milletlerin insani yardm kuruluunda altn ve sarln tek gzel tarafnn, o azck yardm alabilmek iin insanlarn oluturduu kalabalk selinin sesini duymamak olduunu syler. Zorla ve iaret diliyle ona buraya gelmesinin, ailesinin tekrar iitme hissine kavuacan srarla anlatmalarndan kaynaklandn belirtir. Ermi kiinin kendisinin mezarnn bandaki aata yznn belirdiini ve herkesin bundan medet umduunu ve herkesin hastaln iyiletirdiini, tpk kendisininki gi-
Eserleri: - Ard al-burtuqal al-hazin, 1963 - Rijal fi-sh-shams, 1963 - Al-bab, 1964 - 'Aalam laysa lana, 1965 - 'Adab al-muqawamah fi filastin al-muhtalla 1948-1966, 1966 - Ma tabaqqa lakum, 1966 - Fi al-adab al-sahyuni, 1967 - Al-adab al-filastini al-muqawim taht al-ihtilal: 1948-1968, 1968 - 'An ar-rijal wa-l-banadiq, 1968 - Umm sa'd, 1969 - A'id ila Hayfa, 1970 - Al-a'ma wa-al-atrash, 1972
deneme
bizim eyp
Hrriyet gibi kardelik gibi szlerle dvt zulme kar o ve istiklal ve hrriyet uruna ve milletleri karde sofrasna davet ederek ve yarin yanandan gayri her yerde her eyde hep beraber diyebilmek iin yrd peince Bedreddinin... (Nazm Hikmet)
mit zafer
Eyp sabryla yrd hem de. Baemeden asla, admlad adna mr denilen bu yolu. Victor Hugo doru demi: Herkes lr ama herkes gerekten yaamaz... Sahi, nedir yaamak ve gerekten yaamak nasl olur? Eyp akna airler versin cevab. Ve sz, Ahmed Arifin o dizesine der imdi: Yaamak, sade yaamak, yosun solucan harcdr yle ya, solucanlar da yayor, eer yaamak sadece biyolojik bir varolu ise. Konunun burasnda Immanuel Kant karr sze ve der ki: Bcek olmay kabul edenler, ayaklar altnda kalmaktan ve ezilmekten yaknmamaldr. Hayr, byle bir szlanma deildir Eypler iin hayat. Ki onlar, yreklerinin elleriyle yarattklar hayat, yumruklaryla savunarak yaayanlardr. Hakszln sineye ekildii, zalime boyun eildii bir yaam, sade yaamak olur elbette. Ve lakin, bizim Eypn anlad bakadr yaamdan. te o bir bakalk, aire verilen haktr bu macerada: yaamak bir aa gibi tek ve hr/ ve bir orman gibi kar-
deesine te bu uurda yaad iin, gerekten yaad Eyp. Peki nedir gerekten yaayanlarn srr? Sorunun en zl cevaplarndan birisini elik byle sertleti diyen Ostrovski vermiti yllar nce: nsann sahip olduu en deerli ey hayatdr. Hayat insana yalnzca bir kez verilir ve insan bunu byle kullanmaldr ki, yllar sonra bu hayat, bir arlk olarak zerine kmesin, insan gemiinin sradanl ve zavalll yznden utan duymasn. lrken yle diyebilmeli insan: Tm hayatm ve tm gcm, dnyadaki en gzel ey olan insann zgrl uruna savaa adadm. O adanmln bir rneine 1992de tank olmutu Bizim Eyp. Kuatlan drt karanfilin nce arksn duymu, sonra da arsna uymutu. Gr sesiyle balad arksna Sabonun kz. Ad Solmazd. retmendi ve imdi, zamana lmszln dersini veriyordu. Drtlerden ikincisiydi Fikri ve ekti fkesini. Gecekondulardan gelen halkn olanca delikanllyla, balad umutlu arksna.
Kuatmay paralayp sokaklara tadlar ezgisini umudun. Ve Stalingrad adanmlyla bir destan yazd Ali ile Halil. ahitleri Eyp oldu. Ve o gn orada tarihin sesini de duydu: Bu kanc lmem? Ki bu soruya yreiyle cevap verdii an Bizim Eyp olmutu oktan... Sonras hayat denilen kavgann soluk solua, yumruk yumrua, omuz omuza yaanan serveniydi artk. Hem onur denilen ey de nedir? Cevap niyetinde iir konuur yine. Ve air Behramolu der ki: Onur dediin ey hayata sunulmu bir armaandr. Madem ki yledir, hayata sunduu o armaan bytr Eyp. Bytr halk sevgisini, bytr devrim inancn, bytr sosyalizm inancn. O sarp yolda byyen admlarn karsna ya dar kmtr ezelden beri, ya dam. Bizim Eypn ksmetine dam der. Ve byk sevdamzn hasretiyle prangalar eskitilir o mbarek voltalarda. Elbette hakldr Nazm Mesele esir dmekte deil, teslim olmamakta btn mesele derken. Ki o hakll iselletiren Boranlarn her an eylem olan 69 gnnde en
deneme
ndedir Bizim Eyp. Ve dil, Eypn omuz- na. Sonra, aslnda bir cevap olan cmlesini bandan seslenmitir: Yaam saylmaz kurdu yeniden: Bu kanc lmem? zaten yurdu iin lmesini bilmeyen... Duvarlar yklsa da, yiitlik yklmaz. O yklte bu kadar yalndr Eypler iin lme ve mayan yiitler, kan revan iinde atldlar bu hayata bak. Bu yzden Chenin szleri ya- kez ABden onayl hcrelere. Ki hayata onur am klavuzudur onlar iin: lm nereden niyetine can sunan Cengizden Serdara ve nasl gelirse gelsin, ho gelir sefa gelir. 122lerin yanbanda yrd bizim Eyp. Ve dillerin ardndan umudun sesini bir kez daha duydu iinde Eyp Bu kanc l- O yry 2004n gzne ulatnda, on mem? Ki tarihin bu sorusuna, ancak mr koca yln ardndan dardadr artk Eyp. ile cevap verilebileceinin ilmindeydi artk Ve bilir, asl en ktsnn hapishaneyi inBizim Eyp. Fani olann ne olduunu da, ba- sann kendi iinde tamas olduunu Ki biki kalann nasl kaldn da biliyordu artk. zim Eyp, iinde tad zgrl dardaDrt yllk devrimcilik ve iki yllk da zgr ki esaretin orta yerine tayacana dair sz tutsaklk hayatnda yaayp paylatklaryla vermitir canlara ve yoldalara. hayata armaan sunmann yorulmak bilVe bir sra neferi olmann her eye hazr olmez emekisi olmutu oktan. ma haliyle katld ineyle kuyu kazanlar araVe bir afak vakti kuatldn grd haya- sna. rade inesiyle hayat kuyusunu kazatn. Pir Sultan yadigar gzlerini krpmadan, rak devrimin ab- hayatn halka ulatrmaKrolu miras byn titretmeden dikildi nn abasdr bu. Eyp sabrna sahip olanlar zalimin karsna. Ve 19 Aralk karanlnda baarabilir ancak. ate semahna duran Hasan ile rfann alnndan pt btn bir tarih ve gelecek ad- Onlar, ustalarndan renmilerdi neyi nasl
yapmalar gerektiini. yle bir usta ve yle bir ustalktr ki bu, en ac zamann ortasnda, Day biziz demeyi de retmitir ardndan gelenlere. Ve ite Onun baucunda Acmz emek ve cretin rs ekicinde dvp yolumuza daha gl devam edeceiz diyen Eypn duruundaki kararllk soruyordu yine hayata: Bu kanc lmem? Bizim Eypn bilincinin creti, elinin emei, yreinin hayali cevabyd bu sorunun. te tam da bu nedenle, gerekten yaad Eyp. Evet gerekten yaad ve lmszl de ite bundandr. Gerekten ama gerekten yaamasndandr. Bu kark yaz derdini diyebildi mi, mehul. Fakat yine de bir uzun boylu cmleden ibaret olan bu yaznn manas malumdur: Eype bin selam! Omzunun scakln voltalarmzda tadmz Pir Sultan bakl, Krolu bykl Bizim Eype sz olsun ki, gerekten yaayanlarn hayallerini hakikat eyleyeceiz...
22 | TAVIR |OCAK 2010
inceleme
sanata dair...
hakan soydemir
Sanat nsann tarihi kadar eski hatta daha doru bir syleyile, insanla yat olan ura lk insandan gnmzn modern insanna kadar uzanan, yaamdan koparlamayan ve hatta yaamn retilmesinin en ciddi ura nsanln yaama biimlerini, yaama bakn, estetik alglayn deitirmi, her dnemde ve her toplumsal yapda farkl grnmlerde kendini yeniden retmi yaamnn vazgeilmez esi lk insann maara duvarlarna izdii figrlerden, yaam retmede kulland ritellerden gnmze uzanan, yaamn iinden yaam yeniden reten byk soyutlama Marksn dedii gibi; insann yaratc eylemi, doann ve insann karlkl etkileiminin bir aamas; bu balamda, toplumsal bir karakter tayan, yaam insaniletiren bir olgu; aratrc, yaratc, ok ynl tmel insana ulama abas Filozoflar, sanat yapclar ve dnrler ve hatta politikaclar sanatn ilevinin ne olduuna ve neden yaplmas gerektiine dair yzyllardr sren tartmalar ierisinde. Doa ve insan varolduu mddete srecek bu tartmalar. Kimilerine gre sanat, niteliinde gerei, doruyu, iyiyi ve gzeli barndrmal, insana ve topluma faydal olmaldr. Kimileri ise, sanatn ne insana ne de topluma herhangi bir faydasnn olmasna gerek yoktur, derler ve sanatn, yalnzca sanat iin yaplmas gerektii grn savunurlar. Burjuva sanatlarnn devrimci sanat yapclarn srekli olarak eletirdikleri nokta burasdr. Diyorlar ki, sanat kiinin doayla ve yaamla kurduu bireysel yaratc eylemidir ve
toplumsallk tamas gerekmez. Sanat retir ve insann kullanmna sunar, kim ondan ne almak istiyorsa alr, hatta bir ey almasna da gerek yoktur. Peki, gerek byle midir? Hayr. nsann yaratc eylemi olan sanat da dier btn insan retimleri gibi toplumsallk ierir. nk insan, sanat yapcs olmadan nce insandr ve bir toplumsalln iine doar ve iine doduu, yetitii o toplumsalln rn olur. Bilinci o toplumsallk tarafndan belirlenir. nsan, yaamnn bir kesitinde iinde bulunduu toplumsalln sorunlaryla yz yze gelir, fark eder ve dnmeye balar. inde yaanlan toplumsall d-
nmeye balamak, insann politikayla kurduu ilk iliki oluyor. Burada politikadan kast, balangta devrimci politika deildir. Basit anlamda gndelik yaamnn sorunlardr onu dndren, ama bu dnte bile politika vardr; dnr ve kendince zmler retir. nsann politikay devrimci zeminlerde yapmas bir baka tercihtir. Demek ki politika, tpk sanat gibi, yaamn bir baka ayrlmaz esi. Bu balamda, sanat-politika ilikisi yaamn kendinde vardr. Sanata politika kartrmayalm laf, devlet fideliinde yetimi kapkulu aydnlarnn ve verili dzenden nemalanan, burjuva dzeninin yeniden retime katk salayan, arkc, trkc, tiyatrocu, sinemac, ressam vs. takm-
inceleme
nn uydurmas ve byk yalandr. Demek ki, burjuva ideologlarnn, sanat sevicilerinin (onlara sanat demeyi doru bulmuyorum) sanat sadece sanat iindir nermesi znde politik bir nermedir ve yaptklar her i, bizatihi burjuva dzeninin sanat yoluyla yeniden retiminden baka bir ey deildir. Asl konumuza gemeden nce, kk bir parantez ap, devrimci-sosyalist sanat yapclnn nasl nitelenmesi gerektiine dair bir dzelti yapmakta fayda var. yle ki: Sovyetik sistemin kmesi, uluslararas devrimci mcadelenin dk konjonktr dolaymyla devrimci hareketlerin ideolojik-politik-rgtsel geri dmesi ve sair nedenlerle, pek ok kavram ve tanmlama unutuldu ne yazk ki. Burjuvazinin kazand dnemsel stnlk, devrimci ortama nfuz eden liberal yaam ve dnce tarz, sosyalistler iin hayati nemde olan kavramlar, tanmlamalar aza alnmaya korkulur, bayatlam, eski kavramlar haline getirdi. Mesela, politikada snf savam, proletarya diktatrl, parti, rgt, dava adam olma, disiplinli bir yaam srme, halka, emeki kitleye karsz, karlksz ballk vb Bunlar , bahsettiimiz tiplerin devrimci politikada literatrden kartmaya alt kavramlar... Sanatta da, aslnda srarla kullanmamz gereken, sosyalist gerekilik kavram terk edilmi, yerine toplumcu gerekilik kavram kullanlmaya balanmtr. Oysaki toplumcu gerekilik kavram, -kuramsal olarak- sosyalist gerekilik kavramn tam olarak karlamaz; nk sosyalizm, iilerin, emeki halk kitlelerinin iktidarn tanmlamaktadr. Ne ki, toplumculuk, mulak, snflar inkar eden bir kavramdr ve bir iktidar biimini tanmlamaktan uzaktr. Bu anlamda, sosyalist gerekilik kavram yerine toplumcu gerekilik kavramnn kullanlmas ideolojik balamda bir geri adm olarak nitelendirilmeli ve devrimci-sosyalist sanat yapclar tarafndan terk edilmelidir. Parantezi kapatp, konumuza geri dnelim. Snfl toplumlarda, toplumsal yapy belirleyen ne kadar snf varsa ona karlk gelecek kadar da dnce ve sanat akm ve dolaysyla o kadar da sosyalizm vardr. i snf sosyalizmi, kyl sosyalizmi, burjuva sosyalizmi, kk burjuva sosyalizmi vb Kii mensubu olduu snfsal yap dolaymyla dnsel retimlerini yapar. Sanat yapcs
da bundan kurtulamaz. Devrimci-sosyalist sanat yapcsnn, retimleri de onun snfsalentelektel varlnn estetik bir yansmasdr ve aslnda o, bu varln kanlmaz olarak yarattna tar. Yani, bir dier syleyile, sosyalist gerekilik, devrimci-sosyalist sanatnn yaratm srecinin felsefi-politik biimleniinin addr. Bir baka ifadeyle sylersek, sosyalist gerekilik, yaratm srecinin bir arac deil, sanat yapcsnn kendinde iselletirmi olduu sosyo-politik yaam biiminin sanatsal yetisiyle yaratm srecine yansmasnn tanmlanmasdr. Bu durum burjuva sanat sevicisi iin de byledir. Tpk devrimci-sosyalist sanat yapcs gibi, burjuva sanat sevicisi de sosyo-politik yaam biiminin burjuva niteliini rnne tar. Bu benzetmeleri kk burjuva yaam srdren bir sanat sevicisi iin de yapabiliriz. Dolaysyla sanat yapcsnn sosyal-snfsal karakteri, toplumsal ve bireysel kayglar, yaam tarz, dn biimi onun yaratm srecine yansr. Bu balamda bir sanat yapcs, u ya da bu sanat akmdan esinlendim ve
ona bal olarak yaratacam diyemez. Snfsal karakter ve ideolojik (felsefi-politik) birikim, yaratm srecini belirler, keza sanat yapt da bu birikimleri ierir. Demek ki, kk burjuva ya da burjuva sanat sevicisinden, sosyalist karakterli bir yaratm ya da sosyalist gerekilii benimsemesini beklemek ham hayal olur. Devrimci-sosyalist sanat yapcs, yaratm srecinde, tarihsel materyalizmin ve diyalektik dnce ynteminin salad zenginlikten yararlanarak, sosyo-politik ilikileri zmler ve kendi yaamn estetik boyutta gelitirmeye katkda bulunacak rnlere ulamasn bilir. Yaratm srecini, geim kayna olarak grmeksizin, yarattklarn toplumun entelektel ilikiler srecine sunar. Bu anlamda burjuva sanat yapclar gibi, yaratm srecinde kiisel tatmini en baa koymaz, birilerinin ona vgler sralamasn beklemez, birilerini ikna etme abas iinde olmaz, olmamaldr. nk o, her eyden nce, entelektel birikiminin koullad devrimci insandr. Meseleye byle baktmzda,
inceleme
burjuva ya da kk burjuva sanat sevicilii yolunu tutanlara kzmamamz gerektii sonucuna ularz. nk onlarn bu yollar tercih etmelerinin nedeni, iradelerini esir alan toplumsal-siyasal bir srecin sonucudur ve bu durumu deitirmeleri olanakszdr, teslim olmulardr. Olabilecek bir dnm ancak toplumsal bir altst olua baldr. Zira kk burjuva sanat sevicilerinin, devrimci-sosyalist sanat yapclarna saldrmalarnn altnda yatan sosyo-psiik olgu, toplumsal bir altst oluun potansiyel olarak var olduunu bilmeleri ve maheri, snfsal igdleri ile hissederek korku ve kaygya kaplmalardr. Tutsa olduklar emperyalist-kapitalist smr dzenine bakaldrmadklar srece kkburjuva bunalmlar srecek ve srdke de sosyalizme saldrarak birazck olsun korkularn dindireceklerdir. Ne ki, sosyalizm seenei insanln nnde var olduka, onlarn korkular da hep var olacaktr. Kapitalizmin gerek maddi, gerekse ideolojik olarak etkisi altna girmi sanat sevicisi, burjuvazinin kendisine sunduu grece zgrlk yanlsamas iinde devrimci-sosyalist yani rgtl zeminde durmann yaratm srecini ketlediini vaaz eder. rgtl olmann kendisini kstladn, yaratcln ldrdn vs. zrvalar. Asl derdi korkularn gizlemek, durduu kar-devrim zemininin teorisini retmektir. Oysaki smr dzeni demek olan kapitalizm koullarnda, zgrln, brakalm sanat yapmay hibir konuda insana hak tannmad ok aktr. nsann insan tarafndan smrlmesine kar kmadan, zgr olduunu iddia etmek sahtekrlktan ya da nemaland burjuva dnyasndan vazgemeyi gze alamamaktan ya da yukarda deindiimiz maher korkusundan baka bir ey deildir. Bu gruba bir de burjuva yaam biimi iselletirmi olup, sosyalist olduunu syleyenleri eklemek gerekli. Sosyalizm, kapitalizme ikin bir sosyal sistem deil, bilakis btn varlyla kapitalizmin karnda olan bir sistemdir; kapitalizmden koputur. Ayrca sosyalizm, burjuva yaam biiminin karsnda konumlanan bir yaam biimidir. Kendini burjuva yaam biiminin reddiyle var eder. Bu anlamda, sosyalizmi, yaam biimi olarak iselletirmeyen bireyin dnsel olarak sosyalizmi sa-
vunuyor olmas hi gereki deildir. Burjuva ve kk burjuva sanat sevicilerinin, sanat yaratcs olmadn, onlarn sadece rnlerini satan sanat sevicileri olduunu srarla sylememiz gerekli. nk ideolojik olarak da bal olduklar kapitalizm, son tahlilde, metalar sistemidir ve her metann deer kazand yer pazardr. Kapitalizm her eyi metalatrarak pazara karr. Sanat rn de bundan nasibini alr. Pazardaki meta eitliliinin dnsel plandaki yansmas, eitli burjuva dnce akmlarnn olmasdr. Ama btn bu eitlilik znde kapitalizmin kendini yeniden retmesinin bir aracndan baka bir ey deil. Btn burjuva dnce biimleri, kapitalizmin rndr ve ona hizmet eder. Dnce dnyasndaki bu eitlilik sanatta da grlr ve pazara dm bir sr sanat akm ortaya kar. Btn bu sanat akmlar ve retimler pazara bamldrlar ve sanat sevicisi, sanat rnlerinin metalat bir yerde, kendi yaamsal ve retimsel gereksinimlerini karlamak kaygsyla, kapitalist pazarn basks altnda, kapitalist pazarn gereksinimlerine bal olarak retir. Pazara baml bu retim sreci, sanat sevicisinin ayn zamanda geim kayna haline gelmi ise bu bamllk daha da artar. Bu durum, yanlsamal zgrlk durumunu yerle bir eder. Bunun farknda olan sanat sevicisi, sadece, kapitalist sistemin nimetlerinden daha fazla yararlanamad iin fkelidir ve bu fke giderek isyanc ruh hali yaratr. zellikle kk-burjuva sanat sevicisinin isyanclnn kaynanda bu vardr. Kapitalist pazar, sadece snfsal zgrln deil, kii zgrlnn de metalatrld bir yerdir. Burjuvazi, metalatrabildii her dnceye ve her
yaratma hogrldr, sevecendir. Sistem ii kalmak kouluyla, kk-burjuva ve burjuva sosyalizmlerine de zgrlk tanr. Burjuva dnyas iinde yaratmlarda bulunan sanat sevicisi, dzene eletiri getirse bile, son tahlilde, kendisini sistemin reddiyesine gtrecek konumlan yapamaz. Kapitalist sistemin tarih sahnesinden ekilmesini amalayan bir dnce sistematiinden uzak durur, nk bu ayn zamanda kendisinin yaamn da tehdit eden bir eydir. Kendi yaamsal varln savunmak igds, zgrlnden vazgemeyi emreder, yaad gibi dnmeye balar. inde bulunduu sosyallik, bilincini belirler. Sosyalizm, yalnzca emeki snflarn deil, sanat yapcsnn ve yaratmlarnn kapitalist pazara bamllna da son verecek koullar ve olanaklar gerekletirmeyi ngrr. nsanlk dman dnce akmlarnn etkisi dnda kalan tm sanat yaratlarna sahip kar ve bu sanat rnlerini tm insanln entelektel kullanmna sunar. Devrimcisosyalist sanat yapcs, rgtl duruuyla, gerek zgrln koullarna ve olanaklarna sahiptir; insanlk dman bir eylemlilik iinde olmad srece, her eyden ve her kurumdan zerk yaratm eylemini srdrebilir. Kendini ifade etme srecinde eletirel bir durua sahip olabilir; olmaldr da. Mcade-
inceleme
lenin aksayan ya da yanl olan yanlarn, somut durum zerinden eletirir. Sosyalist gereki sanat retim kanallarn kr krne tkayan deil, bizatihi insanlk yararna, sosyalizm adna aan kiidir. Tam da bu noktada, rgtl-devrimci durutan vazgeip, bireysel sanat yapmann daha yaratc bir ey olduunu savunan kk-burjuva sanat sevicilerinin rgtl mcadeleden kana deinmek gerek. Devrimci-sosyalist sanat yapcsna tannacak olan yukarda bahsettiimiz bu zerklik, kimilerinde, kendisinin dier insanlardan farkl olduu kansn oluturur. nk ona gre yaratmak, zgrlk isteyen bir durumdur ve her bireye zg deildir. O, neredeyse yar-peygamberdir. Aslnda bu yaklam kiinin kendinde yenemedii, yok edemedii burjuva dnce sisteminin rettii bir eydir. nk kapitalizm, sanata ve sanatya bu olana -kendi snrlar dahilinde kalmak kouluyla- salar. Aslnda burada karlkl bir uzlama kar ortaya: Sanat alannda egemenliine dokunmad srece siyasi ve iktisadi alann burjuvazi tarafndan ynetilmesinde kk-burjuva sanat sevicisi iin bir saknca yoktur. Burjuvazi de smr ve bask sisteminin cilalanmasnda nemli
rol stlenen sanat sevicilerinin retim alanlarna mdahale etmez, bu yar peygamberlerin yaamn srdrmesi iin gerekli katky yapar. Burjuva ideologlar burada devreye girer ve bu durumu teorize eder: Sanatnn zgr yaratmn tehdit eden her dnce, sanatnn yaam biimine kar bir tehlikedir, gayri ahlakidir, reddedilmelidir. der. Devrimci-sosyalist sanat yapcs, ok klasik gelebilir kimilerine ama hangi sosyal snf kategorisinden gelirse gelsin, ncelikle snf intiharn gerekletirebilen kiidir. O, elitist yaklamlara kar kmaldr. Bu olmazsa olmazdr. Kendini devrimci-sosyalist olarak tanmlayan pek ok sanat yapcsnn burjuva ideolojisinden devrimci bir kopu yaayamamasnn nedeni, snf intiharn yapamamasnn getirdii elitizm kaygsdr. Zira sanatnn, dier reten insanlardan ayr durmas gerektiini dnen birisi iin, somuttan kopuk sanat rnleri yaratmak kanlmazdr. Yaamn somut gereinden kopmak, sofistike, toplumun byk ounluundan ayr ve ayrcalkl durua varmaktr. Sosyalist gerekilik, yaratm srecinde bu kopuu ve elitizmi reddeder. Burjuva ve kk burjuva ve szde sosyalist sanat sevicilerinin sosyalist gerekilikten nefret etmeleri de bu nedenledir.
Devrimci-sosyalist sanat, kolektif retimin bireysel yaratm srelerine ters olmadna, bireysel yaratm ldrmediine inanr. Kapitalizmin insan yabanclatran, yalnzlatran, ezen ve srletiren yapsn analiz eder ve bireyi yoksunlatrc bu ilikiler sisteminden kurtuluun gerekleebileceini ngrr ve insana ait her zenginlie byk bir umutla sahip kar. nsan insan yapan deerleri yok eden her duruma bakaldrr. nsanln evrensel bilgi birikimini, insann yaamnn estetik biimlendirilmesini salayc zenginlik olarak yeniden retir. Bireyin entelektel ve estetik gelimesinin kapitalist pazar ilikilerinden kopmasyla mmkn olabileceine inanr. Sanatn yaratm srecine tm insanlarn dorudan katlmnn gereklemesiyle entelektel zenginlemenin ve zgrlemenin var olabileceini savunur; insana ve doaya ait her eylem ve durumun estetik ifade edili srecinde, sanatsal normlar retimin aralar olarak benimser, bunlar yadsmaz. Sosyalizmi bir yaam biimi olarak iselletirmi bir sanat insanln ulat tm sanatsal biim zenginliini yaratm srecinde kullanr. Onun slubu yaam biiminin bir yansmasdr. Devrimci-sosyalist sanat yapcs, yaratmlarn yaamn somut olgular zerinden yapt soyutlamalara oturtur; her meselenin, maddi, entelektel ve tarihsel kklerinden kopmadan ve verili koullarn somut, gereki irdelenmesine dayal bir soyutlamayla yaratmlarn gerekletirir. Her yeni durumda, sahip olduu entelektel birikimiyle, yaamla teorinin ilikisini yeniden irdeler, yeniden kurar. Ayn zamanda, somut durumun, toplumsal olaylarn, olgularn, yalnzca grnen yanyla deil, grnmeyen, derinlerde yatan isel bantlaryla da ilgilenir ve toplumsal olgularn i bantlarn da birbiriyle ilikilendirir, yaratmn insanln entelektel faaliyetine sunar Devrimci-sosyalist sanat yapcsn, burjuva ve kk burjuva sanat sevicilerinden ayran temel noktalara kabaca deindik. lerleyen zamanlarda konuyu daha detayl tartmak gereklilii devrimcilerin ve devrimci sanatlarn nnde durmaktadr. Bu konu, eskimi, bitmi, tamamlanm bir konu olarak grlmemeli ve canl, retken bir tartma ortam bu sayfalarda yaplmaldr.
iir
mays notlar
necati yldrm
1 beynine salan gazetenin yz plak kadn resimleri ve aprak cinayet haberleri beynine salan gazetenin yz dnyay kucaklar m kanl lleri toprakta boylanan bir tohumu "anakkale iinde vurdular beni lmeden mezara koydular beni" kentsoylu yaanty rgalamyor vurulup dt m ahan kular bulut gibi kaynasa da all kzlar rahat deinde szlamyor yrei unutmam lleri unutmam lleri
on sekizinde yirmisinde yirmi yedisinde lm yolumuzdan dndremedi mitinglerde kavgalarda grevlerde marlarn sylerken halklarn rmaklara benzer arkmz dalardan alayarak ovalar dolanarak vadileri yararak yatan besler karla yamurla frtnayla uzun yollardan dar boazlardan akp gelen rmaklara benzer arkmz umudumuz kavgamz halklarn yreine yaylrken uultusunu duyarm karanlklarda 4 trklerini braktn dalarda hoyrat rzgrlar salarm savurur silah sesi iek kokusu orman uultusu yreimi sarsan rperti isyana benzer mays gnlerini konuursunuz sivas sabahndan pir sultan gelir omuz omuza vurutuun yiit arkadalar arkadan vurulmu delikanl gvdeler voltada eteci gnleri konuursunuz umutlar aclar ayrlklar yreini demir gibi dver hcrende arkn sylersin aclar dnrsn isyana benzer bahar kucaklayamadnsa sigaran bir soluk daha ekersin
2 tomurcuk gibi uyanan sesiyle "bak baba" diyor "onlarn adn syledi" kanl fotoraflar tanyarak aclarla byyen ocuum yeni doan ocuklar kavga gl umut filizi ttn pamuk maden ilenirken basma dokunurken demir dvlrken mays sabahnda kopan umut glleri adnz tayor yeni doan ocuklar
3 sndrg yokuu bigadi yokuu derken balkesir dayan karda frtnada kardeim halklara sevdamz tarken zulmlerde hcrelerde daraalarnda lm yolumuzdan dndremesin
deneme
vakitlerden...
ceren deveci
On dokuz can. Duyabildiimiz, bize bildirilen bu. Kim bilir dnyann neresinde ayn yanan bedenler karlyor da, rendiimiz nceki gn izlediklerimiz oluyor. Ama sessiz sessiz... Sus diyor biri, Dorularn bedeli vardr bu topraklarda. diyor sureti farkl, iliklerine ilemi kiilii dieriyle ayn olan. Televizyon kanallarnda izlediimiz, gazete sayfalarnda okuduumuz her soru, her cevap birbirini yineliyor. nk her biri ayn dilimde, farkl yzdelerle paylayorlar dzenin ta kendisini. Akll cevaplar vereceklerini bildikleri konumaclar, sylenen benzer cmleler, sorularn biimi, aslnda neyi amalad ve daha da srdrlebilecek bir niteliksizlikler dizisi, beynimizdeki raflar dememiz gerektiini hatrlatyor. O raf
larda hangi dosyalar, hangi belgeler, hangi kitaplar yok ki Bir ktphanedeki raflar deil; yaananlarn birikimi de var, gzlemler de var, okunan, yazlanlar da. Biliriz, toprak su ister bitkisi iin; sebzesi, meyvesi iin, aac iin. Toprak, doay ister. Kendisine sahip kmak ister, kendisine sahip klmasn ister. Ve dorular gibi deerlidir yrekten sevenler, kendini ona feda edenler iin. Akam vakti. atal kak sesleri artk duyulmuyor, pencereler ak olmadndan. rperten bir rzgar esiyor, pencere ile duvar arasndan sz-
deneme
man gelecek, u durumda ne yaplmal, bilgisi olan var m Saatlerce ayn sorular. Bu sorulara verilen ayn cevaplar. O kadar belli ki yalnzca haber yapmak iin ekranlarda olduklar. Haber, nk herkesin ilgilenecei bir konu, reyting denen malzemeden trilyonlar almak sz konusu. Ve anlamayan anlyor araya sktrlan cmlelerle gerein nasl ters yz edildiini. Devlet denetimi yapt. Haberi sunan kii devletten, hkmetten, muhalefetten, bu dzene ait kim varsa, ne varsa; herkesten, her eyden ayr tutuyor bunlar. Eksiklerin giderilmesi iin zaman verildiini aklyor yetkili olduunu anlamak iin ekrann alt kesine bakmam gerektiren insan. O zaman ierisinde; len, yaralanan olursa kim sorumlusu? Zaten zel bir irketmi. sz her kelimesiyle gerei gsteriyor bize. Olaydan olaya haklar, adaleti hatrlayan bir medya, kime hizmet ediyor da ne bekliyoruz ondan? Doruyu syleyip yazmasn m? Hak iin, adalet iin cann verenleri halka anlatmasn m? Yalanlar dzp konuurken birka doru sz sylemesini mi? On dokuz can. Kader deil, ldrdler onlar. Bu dzen, bu dzenin insanlar ldrd. Ve susmak, onlar daha ok ldrmek demek. Kedi sustu, artk yantlamyor amcay. Mrlt halinde geliyor sesi. Biraz fke, biraz endie, isyan, aresizlik. Ve Ahmed Arif yazm yllar nce, Sepetiolum kmr iisidir, Mavzer deil, krek tutar Urfal Nazif Mal, hara-mezattr, Can, pazar-pazar Krmz, ak ve esmer, Yumuak ve sert budaylar Yaratan ellerin sahibidir bu, Kr boaz, nafaka uruna, Haldan dm, tebdil gezer
yor ieriye. Kumrular ve gvercinler yuvalarnda uykuya dalmlar, vakit bizim iin henz yemek zamanyken. Tabaa iddetle arplan bir kak ya da atal olmal duyduum. Ardndan gelen cmle ise o sesi hafzamn gerilerine itiyor. Parsel parsel satyorlar memleketimi. Bu cmle, biraz umutsuz, biraz ne yapacan bilmeyen aresiz, isyankar, fkeli. Caddede birbiriyle bitiik pek ok ev var, sesin hangi evden geldiini anlamak zor. Pencereye ya-
nayorum, mrltlar var. Mrlt dediime bakmayn, bana mrlt gibi geliyor; pencere kapal, hava souk. O srada, bir kedi miyavlamaya balyor. Zamanlama ancak o durumun ilginliine tank olanlar iin anlaml. Kedi bile anlyor beni, sen anlamadn yllardr. diyor ayn ses. Kedi, amca diyebileceim kiiye cevap veredursun, televizyon ekrannda beliriyor o haber. Yardm bekleniyor, yardm gelmiyor, ne za-
atal kak sesiyle blnen akam grd. syan etmek evinde; kabullenmek her koulu, zm olmad hibir zaman. Olmayacak da bundan sonra.
Kapitalist arzularnz maksimum kar ve rant ile tatmin etmeye alrken, hayatmz nasl bir mezbeleye evirdiinizin tablosudur imdi zaman. Dayattnz yoksulluk ve isizlik, grtlamza dayanm hanerinizdir. Ve kesilip kanasa da ellerimiz, o haneri krmadan yaadmza hayat denilmeyeceini bilmekteyiz... Kim olduumuzun farkndaym. Nerden ve nasl geldiimizi, nereye ve nasl gideceimizi gayet iyi biliyorum. Hayatn rsnde tarihin ekiciyle dvlen ite o bilinci, ezdirmem sizin marka papularnza imdi... Borsalarnzn gc yetmez, uruna lmlere gidip geldiim deerleri alp satmaya. Srtm duvarda olsa bile, boyun emem sizin hereyi metalatran ve alakl kutsayan dzeninize...
Yalan arknza gerein oman sokmak der bana. O omak mrmn gldr. Krlp debilir glistana, fakat asla savrulmaz yalan rzgarlarnn pei sra. irretinize boyun emektense, krbalanan ruhumun yaralarn vicdanmla sarmay da bilirim iimdeki kuytuda... Yaydnz korkulara ne kadar aldrmyorsam, pazarladnz o piyasa ii hazlarnza da o kadar kaplmyorum. zgrln yolu, korku ve haz zincirlerinizi bilincin ve yrein ateinde eritmekten geiyor nk. Ve her bir admnda yeniden, yeniden yaratyoruz yegane kutsallk olan zgrl... Uzlamaz bir elikidir aramzdaki iliki. Varsllnzdr yoksulluumuza sebeb. Kahkahalarnzdr gzyalarmzn kayna. O halde batsn sizin o hi bitmeyen sermaye birikiminiz, zel mlkiyetiliiniz. Ki
yzdrdnz zevk- sefa gemisini bir infilak ile tantrmak iin ruhumun gemisini yakyorum A ve akta braktklarna ahlak vaaz eden, ahlakszlk ilahndan baka bir ey deilsiniz. Halkn nefesi kokarken gurme olmann kitabn yazan iblislersiniz. Ve sizi talamak da bana farzdr. Btn bankalarnz, saraylarnz ve tahtlarnz hncmn tadna bakacaktr... El etek pmenin ehvetine kaplsa da postdalkavuklar, tabiatm gerei ben barbar kalyorum yine. nk eilmeyen bir ba tayorum her koulda. Dnya kadar ar, halk gibi dertli ve asidir bu ba. Eilmesi imkansz, kesilmesi mmkndr ne de olsa... Olanca lamnz dkseniz de zamann s-
byk insanlk
mit ilter
tne, arklarmz kirletemezsiniz. Tarihin ezgisidir onlar. Yaralarmzda dolaan, o krmz iirler. Yreklidir ve yeri gelince, kendi kln de havaya savurmann iddetine sahiptirler... irketlerinizin metan gaz olan reklamlarnzla, tketim manya yapamadnz alnterimi. Ruhumun dervi hrkasyla ktm karnza. Ve boy ltm alaynzla. stisnasz hepiniz alak kaldnz karmda... Her eyinizle batan aa rm durumdasnz. Fakat, ne yazk ki, cesedinizi gmecek durumda deilim. Ve kazmaya devam ediyorum mezarnz. Bazen kazmayla bazen ineyle kazyorum hem de. Gmmek iin sizi tarihin plne... cleriniz ve ucubeleriniz arasna skm bir zaman pranga etmem ayaklarma. Y-
ryorum, rzgara kar. Yryorum, yangnlar iinde. Yryorum, kaygsz ve el amansz. Ve yryeceim, her admda hayat zgrlk dansna kaldrarak... Gemisini kurtaran kaptandr sizin felsefeniz. Btn gemileri yaktmz yerde balyor bizim felsefemiz. Sizde dene bir tekme vurmak mbahtr, bizde ok gnah. Her koyunu kendi bacandan asmaktr sizin iiniz. Koyun olmay reddetmektir bizimkisi... Kokumu yalanlarnza mahkum olmay reddettiimde, kalmad hkmnz stmde. Yabanclama mamlnz pe dktm. te o zaman grdm, tarihsel korkunuzu gzlerinizde. Bizden korkuyorsunuz siz. Gvenlik manyaklnz da bundan. Yreimden, ellerimden ve o byk hasretimden korkuyorsunuz ya, korkunuz bou-
na deil... Ustalar doru demi, zincirlerimizden baka kaybedecek hibir eyimiz yok. Ama kazanacamz koskoca bir hayat var, ad sosyalizm olan bir hayat. Ne smr, ne isizlik, ne yoksulluk o zaman. nk, bereketin ve adaletin halkla omuz omuza halay ektii hayatn addr sosyalizm. Kula kulluk olmad, asalaklarn rant keyfi sremedii ve halklarn karde, emekilerin yolda olduu aure tadndaki zamandr sosyalizm... Byk insanlk olarak, hasretim budur: Sosyalizm... Ne hasretimi terk ederim ne de saltanatnza boyun eerim. Son insanm ben. Ve yle kalacam sonuna dek. Teslim olmam...
kitap
izgilerle anadolu tarihi

tavr
Sibel okuldan eve dnerken yol boyunca o gn ald devi dnd. Eve gelir gelmez de kyafetlerini deitirip deviyle ilgili aratrma yapmaya koyuldu. Fakat bir trl iin iinden kamyordu. Kitaplara ylesine dalmt ki, dedesinin odaya girdiini fark etmedi bile. Dedesi onun telan fark etmi olacak Hayrdr Sibel, neden gmldn kitaplara byle? diye sordu. Sibel, tarih dersinden bir dev almt ve konusu Anadolu tarihi ve tarih bilincinin nemi idi. Mehmet Dede yle ksaca bilgilerini kafasnda toparladktan sonra anlatmaya balad: Tarihini bilmeyen, tarih bilinciyle hareket etmeyen bir halk, geleceini gremez ve ona yn veremez!... Evet, byle balyor getiimiz ay Tavr Yaynlarndan kan "izgilerle Anadolu Tarihi" kitab... Bu kitap, dier yaynladklarmzdan biraz daha farkl, burada szmze izgilerimiz de ekleniyor ve Anadolu'nun direni ve mcadele dolu tarihi anlatlrken bunlar eitli karikatrler, izimler ve temsillerle destekleniyor. izgilerle Anadolu Tarihi, bir hapishane rndr. Kolektif bir tarzda; birok ayrnt dnlerek ve resmedilerek, youn bir emekle ortaya km. Hem de hapishane koullarnda
Kitap tasla, hapishaneden kt haliyle bize ulatnda, izimleri tek tek inceledik merakla. Kitabn izimlerini yenileyecek, eklemeler yapacak ve bir mizampaja oturtup basma hazr hale getirecektik. Bu kolektif alma ierisinde bizim hissemize den buydu. ncelikle byle farkl bir kitap iin almak heyecanlandrd bizi. izimleri inceledike kafamzda planlar, taslaklar oluturmaya altk. Kitap iin almalar baladnda zgr tutsaklarn hapishane koullar altnda dahi ne kadar zor ileri hakkn vererek gerekletirebildiklerine bir kez daha tank olduk. almaya balaynca elimizdeki taslan ne byk emeklerle ortaya ktn daha iyi anladk. stelik bu kitap iin alan kimi tutsaklarn 19-22 Aralk katliamnda ve yedi yllk byk direnite hayatn kaybetmi olmas da kitaba kar bizi biraz daha sorumlu hissettirdi. Onlarn oluturduu alma tarzn biz de tm dil alanlar ve Tavrclar olarak kltr merkezimizde hayata geirmeye altk. Bizim izimlerimizin yetersiz olduu noktalarda izer, ressam dostlarmzdan yardm aldk. izgilerle Anadolu Tarihi, adndan da anlalaca zere bir tarih kitab Fakat kitap daha batan "tarih" kavramnn alglan farklarn ortaya koyuyor ve Anadolu'nun barnda isyanlar, savalar, katliamlar, direniler barndran "gerek" tarihi anlatyor. Kitabn ilk sayfasnda da u szler yer alyor: "Resmi ta-
rihin dnda bir tarihi var bu topraklarn. Yalann, dolann, arptmann ortadan kaldramad, belki ok fazla bilinmeyen ama mutlaka var olan ve gerek bir tarihi var" Bugn tarih kitaplar, okullarda okutulan tarih dersleri bambaka bir tarih anlatyor. Dahas; var olan gerekleri arptyor, ters yz ediyor. Dzen, tarihi olaylar tam da kendi karlar dorultusunda kullanyor ve halkn gemiten bugne yaad gerekleri gizleyerek ya da arptarak adeta siyasi bir silah olarak kullanyor. rnein; sosyal, ekonomik nedenlerden patlak veren, kitleselleip yaygnlaan onlarca ayaklanma "babozuk, sapkn" birka kiinin yine sapknca emelleri uruna kard isyanlar olarak anlatlyor. Ya da "haka, kardee bir yaam iin" zulme kar kl kuanan halk; dine, kutsal varlklara kar ayaklanm din dmanlar gibi gsteriliyor. Elbette amalanan, halka; kendi tarihini, deerlerini unutturmaya almaktr. Zira tarih bilinci, yarn yaratmada ve gelecek zgr gnleri ina etmede esiz bir klavuzdur halk iin... izgilerle Anadolu Tarihi kitabnda direnilerle ykl bir tarihin nasl rldn, dzenin hayali kahramanlarnn aksine tarih yazan gerek kahramanlarn yklerini bulacaksnz. Bu kitapta haka bir dzen iin arpan Bedreddinleri, zulme kar balyoz sallayan Kawa'lar, Pir Sultan, Seyit Rza'y, Mahir'leri, Deniz'leri, bo'lar bulacaksnz
aratrma
edebiyatta trlerin en melezi: roman lll

tavr
Trkiyede romann geliimi Tanzimat dnemi (1839-1896) Bizde roman, Batda olduu gibi feodaliteden kapitalizme gei dneminde burjuva snfnn douu ve bireyciliin geliimi srasnda tarihsel, toplumsal ve ekonomik koullarn etkisi altnda yava yava gelien bir anlat tr olarak ortaya kmaz. Bat romanndan eviriler ve taklitlerle balar. Tanzimat dnemi ncesi Trk Edebiyat'nda hikaye ve roman trleri yoktur. Nesir alannda daha ok tarih, siyasetname gibi trler verilmi, olay kaynakl bir tr olan mesneviler kullanlmtr. Tanzimat nesir alannda bir r am, onu iirden daha etkili bir hale getirmitir. Ssten, zentiden uzak, halkn okumas, bilgilenmesi amacyla eserler ortaya koyulmutur. Trk Edebiyat'nda roman evirilerle balamtr. Bu alanda ilk eser Yusuf Kamil Paa'nn Fenelon adl Fransz yazardan evirdii Telemak adl romandr. Birok teknik kusurlarla dolu olan bu eser kahramanlarnn yabanc olmasna ramen byk ilgi grr. Konusuyla, kahramanlaryla ilk Trk roman ise emseddin Sami'nin yazd Taauk- Talat ve Fitnat adl bir ak romandr. Bu da birok kusurlarla dolu basit bir romandr. Edebi saylabilecek ilk roman ise Namk Kemal'in ntibah adl romandr. lk romanlarmzda yzlerce yllk halk edebiyat anlat trlerinin olay rgs nemli lde hissedilir. Destanlar, ak hikayeleri, masallar artk kendilerine romanlarda da yer bulmaya balarlar. Osmanlnn son dnemlerindeki bat hayran yazarlar, batdan alnan bu yeni anlat trn bizi uygarla gtrecek aralardan biri olarak kullanr. An-
cak her ne kadar baty taklit etmeye kalksalar da dou toplumunun aile yaps, gelenekleri yznden tam bir bat roman uzun sre ortaya kmaz. Batllamann bir paras olarak, emsettin Sami, Namk Kemal, Ahmet Mithat gibi, roman ilk deneyen yazarlarmzn edebiyat ve roman ile ilgili yazlarn okuyacak olursak grrz ki Avrupa edebiyatn ve romann ileri bir uygarln iareti, kendi edebiyatmz ve zellikle anlat trndeki yaptlarmz da geriliin iareti sayarlar. Namk Kemal, bizim hikayelerimizi uygar bir aa layk grmez. Buna karlk Avrupada Walter Scott, Charles Dickens, Victor Hugo ve Alexandre Dumas gibi yazarlarn yaptlar u asr- medeniyete medar- mbahat. nedeni olacak deerde bulur. Ona gre uygarlk, Tarihten ve toplumdan soyut bir akl ii. ydi ve byle bir kafay oluturmakla bizim de kavuabileceimiz bir uygarlkt. Burada romann balangc sz konusu olduundan, ilk romanclarmzdan bazlarnn da iinde bulunduu Yeni Osmanllar grubunun bu batllama hereketi iindeki yerine deinmek gerekir. Yeni Osmanllar bat uygarlnn temelini oluturduuna inandklar anayasa ve zgrlk gibi kurumlar ve kavramlar bir yana iterek baty yzeyden taklitden, dine ve eriata gereken nemi vermeyen tanzimat hareketine ve bunu diktatrce yrten sekin brokrasiye bir tepki olarak dodular. Bat kltrn ve yaam biimini yzeyden taklit etmekti onlarn yaptklar. Baz devlet adamlarnn konaklarndaki Avrupallam yaam biiminin teki kesimlere de sramasyla bat taklidi yeni bir yaam tarz
toplumun st tabakalarnda gittike yaygnlar. Kadnl erkekli toplantlar, balolar, boazda mehtap sefalar tanzimatlarn batllama anlaynn bir paras haline gelir. lk Romanlarmzdaki bu batllama sorunu 1950lere kadar devam eder. Ancak bu romanlar incelediimizde greceiz ki, anadolu halk edebiyatn yok sayamamlardr. Pertev Naili Boratav, lk Romanlarmz adl incelemesinde hikayecelik geleneimizin ilk romanlarmzdaki izlerini ele alrken meddah hikayelerinin nemini vurgular ve bunlarn gereki bir yn bulunduundan tr modern roman iin gerekli temel koula sahip olduklarn hatrlar. Daha sonra Ahmet Mithatn geni bir okur ktlesine roman eidini kabul ettirebilmek iin meddah gibi davrandn, meddahlar gibi okuyucu ile konutuunu, onlarn fikirlerini sorduu, okuyucunun sorabileceklerine cevap verdiini, kssadan hisse kardn, ksacas Ahmet Mithatn romanlarnda ayn dil ve slubun, ayn hikaye tekniinin mevcut olduunu. syler. Boratav yle bitirir yazsn: Trk roman sadece Avrupa romann taklitle kalmamtr. Onun eski Trk hikayeciliinde kkleri vardr. Modern Avrupa roman bu hikayecilik zerine bir a vazifesi grmtr. Tanzimat dneminin ne kan romanclarn ve eserlerini yle sralayabiliriz: Ahmet Mithat Efendi: Felatun Beyle Rakm Efendi, Mehadat, Henz On Yedi Yanda; Nabizade Nazm: Zehra; Mehmet Murat: Turfanda m Yoksa Turfa m?; Namk Kemal: ntibah, Cezmi; emsettin Sami: Taauk- Talat ve Fitnat; Samipaazade Sezai: Sergzet; Recaizade Mahmut Ekrem: Araba Sevdas
aratrma
Ahmet Mithat Ahmet Mithatn ilk roman Hasan Mellah, hikayecilik geleneinin romanda kullanlmasna iyi bir rnektir. Ak hikayelerindeki ak olma, ayrlma, kovalama ve kavuup evlenme, olay rgs ve kalb ayndr. Hasan ile Cuzella birbirlerine ak olurlar. Kz zaten daha nce Hasan resminden sevmitir. Hasan da kz grnce ona ak olur ve ak hikayelerinde olduu gibi birbirlerine sadk kalacaklarna, bakasna yar olmayacaklarna akane sz verirler. Kz hristiyan, Hasan mslmandr, Kerem ile Aslda olduu gibi. Ak hikayelerindeki sevgililerin bana gelen onlarn da bana gelir, ayr derler. Kerem ile Aslda olduu gibi kz karlr. Ancak Hasan Mellahda kz karan anas babas deil, baka bir erkektir. Ardndan kovalamaca ve kavuma olur.
yazln romann konusu haline getirmek. Recaizade Mahmut Ekrem Araba Sevdas, 1864de yazlm ve 1895te yaymlanm, alafranga zppe tipiyle alay eden bir roman. Yazar yalnz Bihruzun zppelii ile alay etmiyor, onun zendii bir ak eidi ile alay ediyor daha ok. Ama bu, Batya zenmenin baka bir eklidir. Zira bu akn kayna da romantik Fransz Edebiyatdr ve Bihruz ite bu Fransz romanlarnn kahramanlarna hayrandr, onlara zenmektedir. Don Kiot, kyl kz Dulcinay nasl dnyann en soylu,en erdemli, en gzel kz yapmsa, Bihruz da pikin, yosma Perivein saf bir melek olduuna inandrr kendini. Perive, Bihruzun mektubunu okuyup da, orada geen siyaherde szcnden incinip, Bihruzun ak yznden veremden lmek yle dursun, onun varln unutmutur bile. Mektup ise hi okunmadan arabann penceresinden atlmtr.
zmleme-i konuma Batda kullanlagelen iki yntem vard, i zmleme, ya da ruhsal zmleme ve i konuma. Batdan roman alan yazarlarmz da roman kiilerinin duygularn ve dncelerini okura sergileyebilmek iin daha ok i zmleme yntemini, ok seyrek olarak da i konuma yntemini kullanmlardr. zmleme, anlatc yazarn araya girerek kahramann duygularn, dncelerini okura aktarmas yntemidir. konumaya gelince, yazar bu yntemle aradan ekilip, aktarma grevini brakr; okura roman kiisinin zihnini bir sinema gibi seyrettirir. Batda i konuma yntemine romana gelene kadar ok az rastlanr. Romanda da ancak kiinin belli bir alandaki ruhsal durumunu belirtmek zere kullanmakla yetinilmi ve ancak 19. Yzyln sonunda bir anlatm tekniine dntrlmtr. Tanzimat romanclar i konuma yntemini az ve acemice kullanmlardr. Emin Nihat Beyin Msameratnamesinde, sevgilisinin ldne inanan Vasfi Beyin zntsn ve dndklerini i konuma tekniiyle okura sunar: Ey gaddar felek! Bunca zamandr kavuma midi ile yaayan bir ay parasnn ayrlk vadisindeki hayatn da m ok grdn? Ey kt esili rzgar! Bu sevgi gecesinde al yanann pervanesi olduum sevgilimin hayat mumu, rekabet gzn m kamatrd da cismini fanusunun zindan karanlnn yeri eyledim! Ey zamann bahvan, gzel gidii yeryzn ssleyen yeni alm bir goncann dikeni senin terbiye edici elini mi incitti de, taze fidan vcudunu byle ilkbahar mevsiminde kopardn? (...) Bari ben gideyim sevgilimin matem topraklar saan siyah topran greyim. Ve zerine kanl gzyandan kzl kzl gller dikeyim! Ve ta ki kabir arkada olma iin orackta bam feda edeyim. Bu alnt unu gsteriyor, Emin Nihat Bey sz sanatlarndan yararlanarak slup bakmndan gl, okuru etkileyebilecek bir para yazmak peinde. Ruhsal zmleme yapmyor, szn ksas, edebiyat yapyor. Recaizade Ekrem bu yntemi daha ustaca kullanr. Bihruz sevgilisinin lm haberini aldktan sonra yle dnyor. Evet bana byk bir sempatisi olmasayd ne mecburiyeti vard ki benim iin baheye insin, lakin yanmda dursun, benimle lakrd etsin, verdiim iei alsn gs-
Ahmet Mithat bir dier roman Felatun Bey ile Rakm Efendi de batllamay yanl anlayan Felatun Beyin karsnda doru anlayan Ramk Efendiyi koyarak, kendisi iin az ok ideal sayabileceimiz bir Osmanemsettin Sami l Efendisi izer. emsettin Saminin ilk Trk roman saylan Ahmet Mithat yeni bir roman teknii gelitir- Taauk- Talat ve Ftnat grc usulyle kz tiini iddia eder, bu yntemin balca zellik- evlendirmeyi eletirir. Romann olay rgsn inceleyecek olursak temelde yine ak hikayelerini noktada toplayabiliriz: Birincisi, kendisinin romandaki kiiler arasna lerinin kalbn ve kiilerini buluruz. Ftnat karmas. Ahmet Mithat bunu ok nemsiyor vey babasnn yannda son derece kapal bir ve getirdii yeniliin asl bu olduu inancnda. hayat yaayan bir gen kzdr. Evden dar kkinci yenilik yine bilerek yapt bir ey, roma- maz. Pencereden Talat grr, Talat da onu. nn yazlmas eylemine roman kiilerini de lk bakta ak olurlar birbirlerine. Olan, kz kyafetinde gya nak renmek zere Ftkatmas. ncs nemsemedii bir yenilik. Romann nat ziyaret etmeye balar. Ne ki Ftnatn vey babas kz baka bir adama verince iki sevgili ayr derler. Kz sevgilisine ihanet etmemek iin kocasna dirense de aresiz kalr. Kendine kymay tercih eder. Ftnat gtrld evde bulamayan Talat da durumu grnce kederinden lr.
ok gzel bir kzla ok gzel bir gencin ak olmalarnn, ayrlmalarnn ve sadakatlerinin birlikte lmle biten bu yks szn ettiimiz ak hikayelerinin yapsna gre kurulmu ve romans motifleriyle ilenmi bir roman denemesidir. yleyse; ister elendirici, ister retici, ister gereki, ister romantik trde yazsnlar, roman trne rnekler vermeye alan ilk yazarlarmzn, Trk hikayelerinin yapsn ve kiileri, kendi alarndaki okurlarn kabul edebilecekleri bir roman dnyasna aktarmakla ie baladklar sylenebilir.
aratrma
ne taksn! O baklar Adiy! Adiy! demek deil miydi? Tifo, ne mnasebet!... Verem olmal... yle nazik vcutlar hep veremden giderler... Ah! Bundan sonra dnya bana haram olsun (...) Acaba zavally nereye gmdler? Bunu haber almalym, mezarn ziyaret edip iekler gtrmeliyim (...) Mezarnn banda alamal alamal, alamalym. Bilin akm Bilin akm da roman kiisinin kafasnn iini okura dorudan doruya seyrettiren bir teknik. u farkla ki i konuma gramer bakmndan dzgn, stekans kurallarna uygun cmlelerle yaplan sessiz bir konumadr. Bilin akmnda ise karakterin zihninden akp giden dncelerde mantksal bir ba yoktur. Daha ok arm ilkesine gre akarlar. Ayrca gramer kurallar da gzetilmez. Bilin akmnda yalnz dnceler deil duyumlar, imgeler de yer alabilir ve tam bir bilin akm teknii ile okura bir sahne gibi sunulan, bilincin en karanlk, bilincin altna en yakn kesimdir. Araba Sevdasndaki alnt buna rnektir. Arnavut uak, Bihruzu ok kaba bir ekilde karlar ve Kefi Beyin evde olmadn syler. Bihruz fkeyle dner arabaya biner. Arabada kafasndan geenlerin son ksm yle: Herif adeta beni kovdu, yle ya, kapy zerime kapayverdi, artk buna skut edilemez, bir tarziye olsun almalym. Kimden tarziye istemeli? Mutlak birisini inedi, bu herifi hapse tktlar. Ne kadar mnasebetsizlik... On alt ya lmek iin pek erkendir. Ah Malr k j si... Artk vapura gidemem... yazk... Hey terbiyesiz da adam! Bu enslt dorusu unutulmaz... Arabac! Sr be Herif! u andonun yapt ii de gryor musun? Malr sr malr, araba ne oldu acaba? Hayvanlar nerede kald? Vui! El ave sez an se biyen to pur murir! Ah! Povr fiy! Tanzimat romanclar lke davalarnda sz sahibi olmak isteyen, siyasi faaliyetleri olan aydnlard. Sanat eitici bir ara olarak gryor, eserlerinde ise toplumsal konulara el atyorlard. Abdlhamit iktidarnn bask dneminde yazan Edebiyat- Cedideciler ise dtkleri karamsarlkla hayata ksm, toplumda ve sorunlardan uzaklam, siyasette srtlarn dnmlerdi. Dolaysyla eserlerindeki roman kahramanlar hayata yenik dm,
hayal krklna uram, duygusal kiilerdi. Edebiyat- Cedideciler; sanat, halk eitmek ya da bilinlendirmek yolunda bir ara saymadklar iin, yararl olacak romanlar retme amac gtmyorlard. Servet-i Fnun Edebiyat (1896-1908) Edebiyat- Cedide, dier bilinen ismiyle Servet-i Fnun Edebiyat, II. Abdlhamit dneminde, Servet-i Fnun dergisi evresinde toplanan sanatlarn bat etkisinde gelitirdikleri bir edebiyat hareketidir. Bu hareket 1896'dan 1901'e kadar etkili olmu ve II. Abdlhamit'in bask dneminden gemitir. 16 Ekim 1901 ylnda Hseyin Cahit Yaln'n Franszcadan evirdii "Edebiyat ve Hukuk" balkl makalenin dergide yaynlanmas zerine dergi kapatlm, dolaysyla Servet-i Fnun topluluunun faaliyetleri de son bulmutur. Servet-i Fnun dergisi aslen bir bilim dergisi olarak, Recaizade Mahmud Ekrem'in Mekteb-i Mlkiyeden rencisi Ahmet hsan Tokgz tarafndan 1891'de karlmaya balanr. Recaizade Mahmud Ekrem bu dergiyi bir edebiyat dergisi haline getirmek iin Ahmet hsan ile anlar. Galatasaray Lisesi'nden rencisi olan Tevfik Fikret'in derginin Ksm-i edebi der-muharrirlii (edebiyat blm efi, sorumlusu) grevine getirilmesini salar. O srada Mektep dergisi de dahil olmak zere baka dergilerde de yazmakta olan Recaizade, 1895 ylnda okuyucularyla kafiye'nin gz iin mi, kulak iin mi olduuna dair bir tartmaya girer. Bu tartmann bir ksm Servet-i Fnun dergisinde yaynlanr. 1896'da yazarn etrafndaki genlerin de bu dergi evresinde toplanmasyla Servet-i Fnun topluluu meydana gelir. II. Abdlhamit dneminde yaanan siyasal ve sosyal olaylar ve devrin baskc ynetimi Servet-i Fnuncularn edebiyat anlayn da etkilemitir. Dnemin edebiyat karamsar, bireyin i dnyasna ynelik, hayal ve gerek arasna skm bir tablo izmitir. Bu nedenle Servet-i Fnuncularda ka temas ska ilenmitir. Servet-i Fnun edebiyat krlgan, hassas, duygusal bir yapya sahiptir. Duygularn eserine yanstmak isteyen sanatlar kendilerini ifade arac olarak grdkleri dili zenginletirme abasna girer. Bunun yansmas olarak bu dnemde Arapa, Farsa ve Franszca'dan ok sayda szck
halit ziya uaklgil

edebiyata girer. Tanzimat'ta grlen dili sadeletirme abalar, Servet-i Fnun'da son bulmutur. Bu nedenle akm gen kuaklar tarafndan iddetle eletirilmitir. Edebiyat yalnz aydn kesime odaklanm ve sanat iin sanat ilkesini benimsemilerdir. Fransz Romantiklerinden, Parnasiyenlerden ve Sembolistlerden etkilenmilerdir. Fransz air ve yazarlarn eserleri Trke'ye evrilmi ve dnemin sanatlarnca rnek alnmtr. Servet-i Fnun eserlerinde grlen anlam kapallnn da bundan kaynakland sylenebilir. Bu dnemde edebiyatmzda youn bir Avrupa etkisi grlr. Tanzimat'la ilk kez denenen Bat kaynakl edebiyat trlerinde daha baarl rnekler verilir. Sanat, halk bilinlendirmek iin kullanlan bir ara olmaktan kar ve duygularn estetik bir yansmas haline dnr. Servet-i Fnun dneminin ne kan romanclar ve eserleri de yledir: Halit Ziya Uaklgil: Ak- Memnu, Mai ve Siyah; Mehmet Rauf: Eyll; Hseyin Rahmi Grpnar: Mrebbiye, k, psevdi, Melek Sanmtm eytan; Safvet Nezihi: Zaval Necdet. Halit Ziya Uaklgil Halit Ziya Uaklgil okurun zellikle acma duygularn uyandrmak istedii iin ackl ak konularn iler. Bu romanlarn hepsinde bir gen kz ya da gen erkek, kendi su olmadan akta hayal krklna urar, yklr ya da lr.
aratrma
rir kendisini; toplumsal adalet, kadn-erkek ilikisi ve din. Toplumsal Adalet: Osmanlda sosyalist-sol dncenin ilk nvleri 1908den az nce selanikde Yahudi ve Bulgar aydnlarn giriimiyle balamt diyebiliriz. 1909da Selanik sosyalist iler federasyonu kurulmu ve Trke, Rumca, Bulgarca ve Ladionaca dillerinde yaymlanan Amele gazetesi karlmt. Babalide Grpnarn kitaplarn yaymlayan brahim Hilmi 1910 ylnda Trkiye ve sosyalizm isimli kitaba sunu yazs ekleyerek yaymlam. 1925 tutuklamalarnda solculuundan tr brahim Hilmi yedi yla mahkum olmu. Sonu olarak Grpnarn eserlerine baktmzda bu sosyalist evreden etkilendii sylenebilir. Trk edebiyatnda, bir iki sayfa da olsa, ekonomik adaletsizlie, emek ve sermaye sorununa, smr dzenine deinen ilk roman da psevdi olur. Grpnar birok romannda bu gr dile getiren benzer paralar yer alr, ama baz romanlar da vardr ki dorudan doruya toplumsal ve ekonomik adalet sorunu ile ilgilidir. Bu romanlarda, alarn ve fakirlerin, byle bir smr dzeninde zenginleri soymasnn su saylmayaca fikrini savunur. Hakka Sndk (1919) adl romanda, Abdlhamit dneminde mal mlk edinmi servete konmu, komu iki aile vardr. Halk, birinci dnya sava srasnda alktan krlrken bunlar bolluk iinde yaamaktadrlar. spanyol nezlesi salgn balar o srada.
hseyin rahmi grpnar

Romann kahraman kz ise, anasn; erkek ise babasn kaybetmitir. Birlikte byd bir akrabasna ak olur, ama onun baka birini sevdiini anlaynca kendini feda eder. Bu eit olay rgs kiilere deil talihin getirdii durumlara dayanr. En mehur roman Ak- Memnu da da benzer bir olay rgs vardr. Fethi Naci Ak- Memnu iin yle der : Halit Ziya Uaklgil, Ak- Memnuda 19. Yzyln sonunda yaayan zengin ve aylak bir toplum katnn yaam biimini, varlkl, geleneksel Trk ailesinin batl yaam biiminin etkisi altnda zlp alt st oluunu, yozlamasn (...) birey olarak btn somutluklaryla bu toplum katnn insanlarn, bu insanlarn sorunlarn, dnyaya ve insanlara bak alarn, bu insanlar arasndaki ilikileri anlatyor. Hseyin Rahmi Grpnar Ahmet Mithat gibi, sanatn yararl olmas gerektiine inanan ve halk iin yazan Hseyin Rahmi Grpnar, sanat iin sanat ilkesine inanan ve sekinlere seslenen Uaklgilin tam kar kutbunda yer alr.
Din: Halk yksek bir felsefeye ekmek isteyen Grpnarn karsna kan en byk engel, kuku yok ki halkn ideolojisinin belirleyici esi olan slam dini idi. Din, sorunlara aklla yaklamaya, geleneklerin oluturduu dnce kalplarndan kurtulmaya meydan vermiyordu. Ne var ki, o zamanlarda dine dorudan doruya kar kmaya da olanak yoktu. Din ve tanr hakkndaki dncelerini en ak bir ekilde Deli Filozofta grrz. Filozofun Cenab Hakka itiraz blmnde alayl tutumu en iyi gsteren rneklerdendir: Senin bu akl almaz gayri mesul fantaziyelerine kar alimler, airler, Hayr ve er hep sendedir. ilahi nakaratiyle birer maval okuyup geiyorlar. Hakikat bu ise, iyilere mkafat, ktlere mcazat neden? Benden evvelki birok filozoflar gibi, bu sakzlar ineye ineye benim de azm kprd (...) Sana erikin, nazirin yoktur diyorlar. nanyor musun? Bir tanrlk yarmas alrsa o zaman hakikat anlarsn. Seninkilerden iyi dnyalar kurmak iddiasna kalkan akll kullarn var. Hareket daha sonralar Serveti-i Fnun dergisini srdren ve kendilerine Fecr-i Aticiler denilen Ahmet Haim, Refik Halit Karay, Ahmet Mithat ve Ahmet Rasim gibi yazar ve airler tarafndan ayn ilkelerle izlendi. Topluluk sanat anlaylarn, ama ve ilkelerini bir bildiriyle aklamtr. Akmn temelinde eskiyi ykmak; o gnk anlamyla batl dnce sisteminden kaynaklanan felsefeyi, edebiyata uygulamak yatyordu. Fecr-i ati'nin kelime anlam "gelecein aydnl" demektir. Ama Fecr-i Aticiler, kurumlamak isterken gzettikleri, yaznn ve toplumsal bilimlerin ilerlemesine almak, sanatlar arasnda birlik ve dayanmay salamak gibi amalar yaama geiremediler. Edebiyat- Cedideye kar olmakla birlikte ne tepkilerini ak seik ortaya koyabildiler, ne de zellikle dil asndan ondan kopabildiler. stelik her frsatta tersini belirtmelerine karn Edebiyat- Cedidenin devamcs sayldlar. Belli bir sanat anlaynda, belli deer llerinde birlemeyi deil, bireysel zgrl ve bunun sonucu olarak da eitlilii savunuyorlard. Her biri yalnz kendi duyuuna, kendi beenisine gre bir gzellik yaratma abas iindeydi. "Sanat ahsi ve muhteremdir" ilkesini, herkesin ayr ayr grlere sahip olmas, sanat deiik biimlerde anlamas olarak yorumlamalar bu dankl abuklatrd. (srecek)
Bu iki aile evliya gz ile baklan Abdl Veliden mektuplar alr ve para yollamadklar takdirde ocuklarnn ve gelinlerinin leceklerini renirler. Bir an gelir korkudan para yollamak zorunda kalrlar. Aslnda bu oyunu Nzhet Ulvi adnda iyi kalpli drst bir adam oynar. A kalm ocuklara para bulmak Ahmet Mithat temelde, halkn, islam ideolo- amacyla bu ii yapar, yaptn da savunur. jisinden kaynaklanan deerlerini paylaan Onu tutuklamak zorunluluundan kurtulbir adamd. Grpnar ise politika, ahlak ve mak iin komiser grevinden istifa eder. din alanlarnda halkn grlerinden ok ayr fikirler besliyordu, zellikle ikinci merutiye- Bu anlatt sorunlar Marksist temellere tin ilanndan sonra yazd romanlarda. Ken- oturtmad iin, komnizmin uygulanabildisi ekavet-i Edebiyede yazar olarak amac- memesini, insanlarn iyi ahlakl olmasna ban yle aklar. Ben her eserimde karilerimi l grr. Savunduu felsefeyi bilimsel temelle(okurlarm), elenceli fkralar arasnda yk- re dayandrmad iin, sonunda umudunu sek bir felsefeye doru ekmeye uratm! keserek gerekleemeyecek bir hayal sayar koGrpnarn yksek felsefesi alanda gste- mnizmi.
iir
l ocua gazel
federico garcia lorca trkesi: sait maden
Her akam zeri bir ocuk lr, her akam zeri Granada'da. Her akamzeri yerleir de su dostlaryla konuur ba baa. Yosundan kanatlar var llerin. Bulutlu yel ve duru yel yan yana szlen iki slndr kuleler stnde, gndzse yaral bir olan. Havada kalmazd tek krlang glgesi arap maarasnda rastlaynca ben sana, tek bulut krnts kalmazd yerde sen rmakta boulup gittiin zaman. Yuvarlad vadi kpeklerle ssenlerini bir su devi yklnca dalara. Gvden, ellerimin mor glgesinde, bir souk meleiyle, kyda cansz yatan.
deneme
be saniye
halit cemil
Cennet ile cehennem tek ve ayn kent olabilir: Cennet, mlkszler iin cehennemdir... Bertholt Brecht
Giri: Saatin var m? yi. Bak bakalm, ka imdi? Kime sylyorum? Evet, sana sylyorum. Henz bir ey anlamadn sanrm. nk gzlerin alkanlkla dolayor satrlarda. Be saniye geti mi? Okumaya baladndan bu yana, BE SANYE GET M? Gemi olmak ve AH! fkemi bir nara gibi patlatmak istiyorum aslnda imdi. nk her be saniyede bir... Her be saniyede ne oluyor biliyor musun? Be saniyede... Biliyor musun? Gelime: u burjuvalara bak. Tkr tkr derken ne kadar prl prllar deil mi? Ne kadar da bakml ve k duruyorlar hepsi. Giyim kuamlar jilet gibidir. Saraylar, kkleri, centerleri de yledir. Hijyenik, steril ve tertemizdir. u plazalara bak mesela. Nasl da albenili vitrinleri var yle. Maazalarnn yer demeleri bile l l. Fakir fukara iin bal dk yala misali. Deil paalarnda, arabalarnn lastiinde bile amur olmaz hi. stleri balar, arabalar villalar, plazalar bankalar ve her taraflar tertemiz grnr hep burjuvalarn. Dekolteleri hijyenik, haemalar steril olur daima. Bir de bize bak! Pabucumuz delik, paamz muhtemelen amurlu, elimizde ekmek izi... Bacamz isli, duvarmz svasz, evimiz rutubetli ve p konteynrlarmz bile mahup... Ve burjuvazi temiz, biz kirliyiz. yle mi?
Oysa, o parlak burjuvalarn prl prl hali, bir byk pislie rtdr. ek bakalm o rty, altndan ne kacak. ... Hac mer Sabanc Holding, yln ilk 6 aylk dneminde 603 milyon lira net kar gerekletirdi. Sabanc Holdingin 30 Haziran 2009 tarihi itibariyle sona eren alt aylk dneme ait konsolide mali tablolarna gre, satlar 10 milyar 33 milyon TL oldu. Faaliyet kar bir nceki yln ayn dnemine gre yzde 21 artarak 1 milyar 711 milyon TL olarak gerekleti. Sabancnn toplam varlklar 100 milyar 887 milyon TLye zkaynaklar ise 18 milyar 456 milyon TLye ulat... (29 Austos 2009 / Hrriyet Gazetesi) ... Ko Holding, 2009 ylnn ilk yarsnda 20 milyar ciro ve 667 milyon lira net kar aklad. Ko Holdingden yaplan yazl aklamada ilk alt ayda 20 milyar lira konsolide sat geliri ve 1.8 milyar lira faaliyet kar elde edildii, bylelikle holdingin 30 haziran 2009 itibariyle net karnn 667 milyon liraya ulat bildirildi... (29 Austos 2009 / Milliyet Gazetesi) Onca kriz yaygarasna ramen nasl da kar etmiler byle. te smr budur! Ve halk smrmek, dnyann en pis iidir. Bunu da en iyi onlar bildikleri iin, hijyenik maskeleriyle pisliklerini rtbas etmeye alrlar. Evet, burjuvazi pistir. Dnyann en karl apulculardr. Elleri kanldr. Bizim elimizde toprak, demir, kalem, klavye,
boya, amur, kuma izi olur. Ellerimizde yara olur, nasr olur mrekkep ve kna olur ama asla burjuvalarn o pis ilerinin izi olmaz. Sonu: Bu yazy okumaya baladndan bu yana ka saniye geti bunu hesaplamaya al. Tahminen syle.. Soruyu hatrlyorsun deil mi: Her be saniyede ne oluyor? Birlemi Milletlerin soytar sekreteri Ban Ki-Moon, kapialist dnyann en vahi gereinin resmi rakamlarn aklad: Her be saniyede bir ocuk, ylda ise alt milyon ocuk alk yznden can veriyor... Hayr ktlk yok dnyada. Olan ise u: Bir avu asalak dnyann nimetlerini yerken, halk ocuklarna lmek dyor her be saniyede. Ah! te bu yzden u kahrolas kapitalist ark paralamak anamzn ak st gibi helaldir bize. Her be saniyede bir katledilen ocuklarmza verilmi szmzdr bu. Ve imdi gerein vurgusu udur: Burjuvalarn elinde, yznde, marka, plaza, maaza, banka ve ruhlarnda her be saniyede bir ldrdkleri o ocuklarn ve daha nice mazlumun kan vardr. Pislik ite budur ve burvjuvalarn hepsi kirlidir. Vicdann da bir sorusu vardr: Kapitalizmi ykmak iin, sen ne yapacaksn 2010da? Her be saniyede bir ne yapacaksn?
biyografi
kba bamszlk mcadelesinin retmeni: jose marti

levent karakaya
Kba, Latin Amerikann en gzel lkelerinden biridir. Kristof Kolomb da bundan yzyllar nce 1492 ylnda, Grdm en gzel lke derken, Amerika sand Kbay kefetmiti aslnda. Denilebilir ki; ta o tarihten Fidelin 1959 Kbasna kadar smrgecilik, klecilik, igaller, savalar... bu kk ama emperyalizme kar direnci byk adann peini brakmamt. Kolombun kefi dneminde adada yaayan 200 bin Kzlderilinin byk bir ksm, adann spanyol smrgesine girdii dnemde hastalklar, katliamlar ve ar yaam koullar nedeniyle kyma urad. Daha sonraki dnemde boluu doldurmak iin Afrikadan gemilerle yeni kleler getirildi. 1790da Haitide bir kle ayaklanmas yaand. Sonra 1820li yllarda kk kk ayaklanmalar gerekleti. Bu ayaklanmalarda kleletirilen halk vard. Kbada giderek bir bamszlk dncesi, bilinci gelimeye balyordu. lk byk ayaklanma 1868 ylnda balad. On yl srd. Ayn zamanda bu ayaklanmalar kleliin de kaldrlaca bir sreci getirecekti. 1878e kadar sren bu savalara On Yl Savalar dendi. Bu savalarn sonunda, ayn zamanda bugnn Kbasnn ilk tohumlar atlmt. Ayaklanmada, ilericiler, aydnlar da aktif rol oynamlard. On yl sren i atmalarn ardndan spanya, bu ayaklanmay bastrd. Bu On Yl Savalar boyunca spanya, byk bir terr ortam yaratt. Gzaltlar, tutuklamalar, ikenceler, katliamlar... binlerce aydn, ilerici, retmen, yazar, vatansever katledildi. Binlercesi de tutukland.
Jose Marti de ite bu tutuklananlar arasndayd. Tutuklandnda henz 16 yandayd. 16 yanda ilerici, ateli bir yurtseverdi; iirler yazyor, daha lise andayken gazete karyordu. Asl ad Jose Julian Marti Perezdi ve 28 Ocak 1853 tarihinde Havanada domutu. Babas Mariano Marti Navarro, spanyol kkenli; annesi Leonor Perez Cabrera ise Yerliydi. Yoksul bir ailenin ocuuydu. Babas bir topu avuuydu. Kk yalarda yoksullua, hakszlklara, bask ve zorbalklara kar tepki duymay renmiti. Daha lise yllarnda iirler yazmaya balam, 1869da 16 yanda okul dergisinde Abdala adl manzum dram yaynlanmt. O dnemki eserlerinde Kbada kendisinden nceki zgrlk, yurtsever dncelerden etkilenmiti. Yine ayn yl La Patria Libre(zgr Vatan) adl bir gazete karmaya balamt. iirlerinde vatan iin arpan gerillalardan vgyle bahsediyordu. Bu dnem; On Yl Savalar srerken, katld gerekesiyle tutuklandnda 6 yl krek cezasna arptrld. 6 ay tutuklu kaldktan sonra spanyaya srgne gnderildi. Orada da Kbann bamszl iin mcadeleye devam etti. Madrid ve Zaragoza niversitelerinde hukuk, felsefe, filoloji renimi grd. Kbada Siyasal Zindanlar adl yaynlad broor, edebiyat alannda yetkin, ayn zamanda salam bir devrimci duruu yanstyordu. Madrid dnemi onun dncelerinin ekillenmesi asndan nemlidir. Smrgeci
devletin bakentinde smrgecilii daha iyi tanrken bir yandan da lkesinde, Kbada i savan sryor olmas onda devrim ve bamszlk duygusunu kamlyordu. 1874 ylnda dier Latin Amerika lkelerini gezmeye karar verdi. Meksika, Venezella, Guatemala ve dierleri. Latin Amerikay tanyordu. Oradaki yoksulluk, smr, igal gereini ve elikileri gryordu. Bu sre, onu sadece Kbann devrimcisi, airi olmasnn tesinde Latin Amerikann da simgesi haline getirmitir. nk devrimi, kurtuluu anlatrken, yorumlarken Latin Amerikann kurtuluunun spanyol igalcilere ve smrc Kuzey Amerikaya kar mcadeleden getiini sylyordu. Sonradan tanmlanacak olan anti emperyalist dncenin oluumunda pay sahibi olmutur. Buralarda bulunduu dnemde, eitli gazetelerde makaleleleri kt. Basnda yazlar yer almaya balad. Tiyatro metinleri yazd ve oyunlar byk ilgi grd. 1878 ylnda Kbadaki On Yl Savalar, Kbadaki toprak sahipleri ve spanya monarisi arasndaki anlamayla, barla son bulunca, genel af karld, o da lkesine dnd. Burada Carman Zayas Bazanla evlendi, bir erkek ocuu oldu. Ne yazk ki burada ok az kalabildi. Kbann kurtuluu iin, New Yorkta kurulan bir komitenin temsilcisi olduu ve yeralt rgt kurduu iddiasyla tekrar tutukland ve yine spanyaya srgn edildi. 1881 ylnda, gittii Venezellada orann diktatr Guzman Blancoya kar yazlarn-
biyografi
an mektuplar yazd. Ertesi ay, Marti bakanlnda savan ilk hazrlklarndan sorumlu Yrtme Komitesi kuruldu. Marti; Herkese, herkesin iyilii iin! sloganyla gmen iileri, entelektelleri, Kbann dnda yaamak zorunda kalan Kba vatandalarn ve Kballar, Kbann bamszl iin mcadeleye ard. Jose Martinin sarslmaz, kararl nderliinde, bir isyann, emperyalizme, smrgecilere, yzyllar boyunca o topraklarda sren igale son verecek, sonrasnda bir sosyalist devrimle talanacak bir savan ilk tohumlar byle atlyordu. Jose Marti, cumhuriyeti besleyecek iki kk olduunu dnyordu. Erkeklerin ve kadnlarn emekleri ve anayurtta yeermi fikirleri. Kimsenin kimseyi smrmeye hakk olmadn vurguluyordu. i cumhuriyeti kurmay arzuluyordu. Fiziki ve entellektel emee dayal ii snf katmanlarn kurtulu mcadelesinin kayna olarak gryordu. Kuzey Amerika devletini canavara benzetiyordu. Tekellerin ve Amerika finans sermayesinin roln tehir ediyordu. Amerikann doymak bilmez yaylmacln Latin Amerika halklarna anlatyordu: te btn ktada egemenlii elde etmek isteyen yrtc canavar, dn gerekletirmeye balyor. Avrupayla yarma ve dnyada balca g olma arzusu ynetiyor onu. Sanayisinin srm bulmasn ve gelien rnleri iin tek bir zorlayc pazarn kurulmamasn, gelecekteki egemenliinin gvencesi olarak gryor. Bir an nce gemlemek gerek bu canavar. Gerei cesaretle sylerek ve ortak dmana kar bir an nce rgtlenerek... Bu birletirici irade, zgrlk ruhu, emee ve toplumsal adalete duyulan sevgi, devrimci, yurtsever, anti emperyalist, Latin Amerikac ve evrensel duygular, dnceler tm Kbal gmen kulplerini sard ve adadaki Kballara tand. Aralk 1891de New Yorkta dzenlenen mitingde, ou Kbal puro reticisi olan kalabalk bir kitleye hitap etti Marti. 1892de yeni bir bamszlk rgtlenmesi olan Kba Devrimci Partisinin (Partido Revolucionario Cubano) gizli program ve tz oluturuldu. Vatan (Patria) adl bir yayn karmaya
dan dolay burada da ok fazla kalamad. Daha sonra ailesiyle birlikte Kuzey Amerikaya geti. Burada New York Sun, La Nacion, La Republica ve dier baz gazetelerde editrlk, yazarlk yapt. Bylece yazlar, fikirleri btn Latin Amerikaya da ulam oldu. Artk Jose Marti ismi, Latin Amerikallarn bilincinde deerli bir yere oturuyordu.
ler ve ok gl bir trajedi duygusuyla rlm bu ksa dizeli, trk tadndaki iirlerin bir zellii de Martinin halk iiri geleneinden yararlan, kurgusall ve sylevci bir tonu geriye iterek, ezgi ve esneklii n plana karm oluudur. (Ataol Behramolu)
Marti, Kba edebiyatnda var olan romantizmden etkilenmekle birlikte; iirlerine evEkonomik skntlar, zorluklar nedeniyle ei rensel bir boyut katabilme zelliinden kayve ocuunu da yanna alarak 1882 ylnda nakl olarak yeni bir anlayn ipularn verir. Kbaya dnd. Bu dnem byk zorluklar yaad Marti. Bu durum, yaad zorluklar, Jose Marti, bu sre boyunca politik alma1882 ylnda kard ilk iir kitab olan s- larna da devam etti. eitli zeminlerde, Kmaelilloya da yansd. ocuuna olan zle- bann bamszl iin bir yaplanma, bir rmi, ayn zamanda vatanna olan zlemiyle gtllk yaratmaya alyordu. 10 Ekim birleiyordu. Bu hasretlik, yrtt mca- 1887de New Yorktaki Mason Tapnanda delesinde onu daha ok bileyledi. Bu kitabn Kbal gmenlerin dzenledii bir toplantnsznde yle der: Olum, yreimin her da ateli ve halk aydnlatan bir konuma ey iin duyduu kayglarda, benim sna- yapt. Bu olayla birlikte Marti, gmenleri bir msn sen. nsanln en gzel geleceine, araya getirip rgtlemeye ve Kbann baerdemin ve senin yararna gelecek olan bir mszlk mcadelesine kendini adad. 1868 On Yl Savalar gazilerini ziyaret etti. Onlarla yaama inanyorum. uzun politik tartmalar yapt. Yzyze grSomut, nesnel imgeler; keskin, iddetli renk- emediklerine; savaa ilikin fikirlerini payla-
biyografi
baladlar. 10 Nisan 1892de tm devrimci Kballarn partisi resmi olarak ilan edildi. Marti de bu partinin temsilcisi olarak seildi. Askeri liderler belirlendi, mali kaynak oluturuldu. Silah ve cephanelik satn alnd, gemiler kiraland. Baz muhalif Latin Amerika hkmetlerinden destek alnd. Ve nihayet byk an geldi. 1894 yl sonlarnda temel hazrlklar tamamlanmt. 8 Aralk 1895te ayaklanma plan izildi. 25 Aralkta militan ve silah dolu gemiyi Kbaya gnderdiler. Ocak 1895te dman, iki gemi ve ok sayda silahlarn ele geirdi. Buna ramen 29 Ocakta tm aksiliklere ramen bamszlk savann balad duyuruldu. Kba Devrimci Partisi lideri Jose Marti ve Kurtulu Ordusu komutan Maximo Gomez bir manifesto yaynlad. Bu manifesto mehur Monte Kristo Bildirisiydi ve ayaklanmann amalarn, politik, sosyal dayanaklarn ieriyordu. Kbann bamsz ve emein genel hakkn ilan eden bir lke olmas iin... emekilerin cumhuriyetini kurmak iin... siyah, beyaz, melez, tm Kballar... zafer ya da lm kararll iinde... demokrasi sanca altnda savaa! Kbada yeeren bir ayaklanma sz konusuydu fakat henz balangta darbeler alnmas, gleri zayf klyor, motivasyonu engelliyordu. Daha sonra savan kurmaylarndan Antoni Maceonun adaya geldiinin duyulmas, Jose Marti ve Maximo Gomezin de Kba dalarnda olduunun renilmesi Kba halk arasnda mthi bir cokuya neden oldu. Bu gelime ayaklanmay tetikledi. Daha sonra Marti ve arkadalar Camagueyde bir ayaklanma balatmak ve temsilciler meclisi oluturmak iin yola koyuldular. spanyol birlikleri Martilerin yerletii kamplar tespit etti. Yaplan operasyonlarda silahl atmalar yaand. Marti, burada 19 Mays 1895 gn kan atmada ehit dt. Sonrasnda, Jose Marti ve partisinin kurtulu sava, halk savana dnt. 1898de spanya ve Kuzey Amerika arasnda bir sava yaand ve Kuzey Amerika, Kbaya girdi. O ve kurduu partisinin sava stratejisi, dalarda yrtlen gerilla sava ve izlenen taktikler daha sonra Fidel Castro nderliin-
de balayacak olan gerilla savana yol gsterici oldu. (Tavr ariv) lmnden on yllar sonra, Jose Marti; Kbann spanyaya kar verdii bamszlk mcadelesinde bir sembol oldu. Ayn zamanda Kbann ulusal kahraman, deerli bir aydn olarak anld bugne kadar. Yazlar ve iirleriyle halk igale, smrgecilie, emperyalizme kar ateledi, bilinlendirdi. Martinin doumunun 100. yldnmnde, 28 Ocak 1953 tarihinde Havana niversitesindeki binlerce gen onu unutmadn gsterdi. Ellerinde mealelerle, ulusal mar syleyerek, Martinin dncelerinin takipisi olduklarn akladlar ve bir yry gerekletirdiler. Bu yrye nderlik eden de Fidel Castrodan bakas deildi. Bu kuan ad 100. yl kua olarak anlacakt ve 1959 devrimine kadar bu mcadele devam edecekti. Yine 1953 ylnda askeri adan baarya ulaamad ama Fidel Castro nderliinde Moncado Klas baskn gerekletirildi. Fidel, bu silahl eylemle ilgili olarak sorgulandnda, basknclarn yegane ilham kaynann Jose Marti olduunu syledi. Castro, Marti iin: Ben olmam ve hissettiklerimi, sadece Martiye borluyum. Onun sayesinde devrimci oldum ve zerimdeki yce etkisini, son nefesime kadar tayacam. diyordu. Jose Marti, Kbay bamsz olarak gremedi ama kendisinden sonra bamszl elde edebilecek gl, vatansever, anti emperyalist bir nesil hazrlad. Nihayet 3 Ocak 1959da Fidel ve Che, Martiye doum yldnm ncesi bir armaan veriyordu. Kba halk Martinin gremedii bamszl onun gzleriyle gryordu. Jose Martinin fikirlerinde Latin Amerikaclk ve enternasyonalist mcadele perspektifi hep var olmutur. Gerek insan, bakasnn yznde patlayan tokad, kendi suratnda duyabilen insandr. diyordu Marti. Marti, iirinde kendine has, yaln, itenci bir slup oluturmu, iirde yeni teknikler yaratmtr. Onun iiri, gl bir duygu patlamasn dengeleyen yalnlyla hem romantiklerden, hem de modernistlerin ssl anlatmndan farkl bir yerde duruyordu. Bir yaz-
snda, Edebiyat, onu yaratan halkn karakterini yanstmaldr. diyordu. (Ana Britannica) Yaam somut gereklii iinde, elikileriyle yanstan zgr iirleriyle Marti, iir anlaynn kuramn da oluturmaktadr: Hibir iirim yapay olarak, zorlanarak, nceden tasarlanarak yazlmad; onlar gzden fkran yalara, yaradan fkran kan fskiyesine benzerler. Sylevci, gsterisel, tumturakl iire, akademisyenlerin resmi kalplarna kar, doal gzellii, yaamn bilge igdsn, taze ot ve ayr iei kokan bir iiri savunmaktadr. (Gklerde Eriyip Gitmek sterdim kitabndan) iirin dnda, oyun yazar, ykc, gazeteci gemii vardr. Bata Kba, Latin Amerika sonra da dnya edebiyatna nemli katklar olmu, yn vermitir. Baz fikirleri ilk filizlendiren, dnya sosyalist mcadelesine kazandran da yine Jose Martidir. Eserleri: Abdala (1869) manzum dram, smaelillo (1882) ocuuna iirler, Mahvolan Dostluk (1895) - otobiyografi, Versos Sencillos (1891) basit iirler, Versos Libres (1913) zgr iirler. Marti ayn zamanda 1895 ylnda ocuklara ynelik de bir dergi karmtr. ocuk yata, rkla kar bilinlendirmeye dnk, Kara Bebek ve Kahraman hikayelerini yazmtr. Trkede Marti kitaplar: Pembe Patikler (Jose Marti), Gklerde Eriyip Gitmek sterdim (Jose Marti), Sava ve air: Jose Marti (Edebiyatlar Dernei) Ayn yalnlkta lmek isterim Krda bir iek gibi sakin, gsterisiz Mum yerine yldzlar parlasn stmde Yeryz uzansn altmda sessiz Ben aydnlk ve zgrlk delisiyim Varsn hainleri gizlesinler souk bir ta altnda Drste yaadm ben, karlnda Yzm doan gnee dnk leceim Kaynaklar: Jose Marti (1891-Basit iirler kitabndan) Gklerde Eriyip Gitmek sterdim Sava ve air: Jose Marti Ana Britannica Tavr arivi.
tiyatro
bekleme salonu
glnaz bak
12 Aralk 2009, cumartesi gn Fatih Reat Nuri Sahnesinde sahnelenen Bekleme Salonu isimli oyuna gittim. Tiyatronun kapsnda Duyuru diye bir yaz grnce oyunun iptal olduu dncesiyle sarsldm nk souk ve yal bir havada gelmitim. Neyse ki, korktuum bama gelmedi ve duyurunun yalnzca bir oyuncu deiikliini duyurmak iin yapldn rendim. Oyunculardan Erturul Postolu hastalanm, yerine ynetmen Tolga Yeter gemiti. Bekleme Salonu, stanbul Byk ehir Belediyesi ehir Tiyatrolarnn Gen Tiyatro blmnde yer alan bir oyun. Gerekte, oyun, oyun iinde bir oyun nk bir i yerinde ie girmek iin mcadele eden ve son elemeye katlan kii arasndaki rekabeti gsteriyor. Ama oyunun sonunda, bu kiiden birisinin irketin yneticisi olduu ve irketin dier iki kiiyi byk bir gerilime sokarak, gerilim annda ortaya kacak gerek kiiliklerini grmek iin bu oyunu dzenledii ortaya kyor. Oyunda, kapitalizmin bugn geldii aamada insanlarla nasl oynadn, iin nasl insana dman olan bir zellik kazandn gryoruz. Artk irketler insanlarla kedinin fareyle oynad gibi oynuyorlar. Oyunda, bir ii elde edebilmek iin birok snavdan geerek kayg ve gerilimle iyice ypratlm kiiyi gryoruz. Bunlardan birisi bayan, ikisi erkektir. Birden klar snyor ve bu kiinin bulunduklar odann kaps kilitleniyor. Bayan, Bizimle oynuyorlar. diyor. Evet onlarla oynuyorlar. Birden sehpa zerindeki Hansel ve Gratel isimli ki-
tab gryorlar ve bu kitaba gre ip ucu aramaya balyorlar ve hayal glerini altryorlar. Hansel ve Gratel isimli oyunda iki ocuk ve onlara ktlk yapmak isteyen bir cad var. Bu masal oyuna uygularsak bir kadn ve bir erkek ve onlara ktlk yapmak isteyen bir kapitalist kurum yani bir irket gryoruz. Kapitalizmin bugn geldii aamada yani krizlerin yaand, hibir i gvencesinin kalmad, insanlarn srekli ilerini kaybetme ve i bulamama korkular iinde yaad, gelecekten umutsuz olduu bu dnemde insanlarn karakterleri anyor. Richard Sennett Karakter Anmas isimli kitabnn nsznde, karakter konusunda unlar yazyor: Karakter, kendi arzularmza ve dier insanlarla aramzdaki ilikilere yklediimiz etik deerdir. Horatius bir insann karakterinin, onun dnyayla olan balantlaryla ilintili olduunu yazar. Bu anlamda karakter, insann iinde besledii ancak kimse tarafndan gzlemlenemeyen arzu ve duyarllklar ifade eden kiilik adl modern trevinden daha kapsayc bir terimdir. Karakter, asl olarak duygusal deneyimlerimizin uzun vadeli boyutu zerine odaklanr. Karakter kendini, sadakat ve karlkl ballk, uzun vadeli bir hedef iin aba sarf etme ya da gelecekteki bir ama uruna bugnk kimi mkafatlar erteleme eklinde gsterir. Her birimiz, belirli bir anda yaadmz duygu karmaasnn iinden baz duygular seer ve iimizde yaatrz; yaadmz bu duygular karakterimizi oluturur. Karakter kendimizde deerli bulduumuz ve bakalarnn deer vermesini bekle-
diimiz kiisel zelliklerimizdir. Sennett, bunlar syledikten sonra u sorular soruyor: Sabrsz, mevcut ana odaklanan bir toplumda, hangi zelliimizin kalc deer tadna nasl karar verebiliriz? Ksa vadeye kilitlenmi bir ekonomide nasl uzun vadeli hedeflere sahip olabiliriz? Her an paralanan veya srekli olarak yeniden ekillendirilen kurumlarda, karlkl sadakat ve ballk nasl srdrlebilir? Bunlar yeni, esnek kapitalizmin karakter konusunda karmza kard sorunlardr. (1) Richard Sennettin sorduu bu sorulara devrimci kltrle yant verebiliriz. Devrimci kltr insanlarda salam karakterin oluturulmas iin alr. Devrimci kltr insanlar kapitalizmin her trl yoz ve bencil kltrne kar korur. Kapitalizm insanlar srekli bencilletirir; bir eyi elde etmek iin, kendi kar iin her trl yolun geerli olduunu, bakalarna zarar verip vermemenin nemli olmad inancn yayar ve insanlar bunlara inandrarak onlarn insani deerlerini ve karakterlerini andrr. Bunlara karn, devrimci kltr insanlarn arasndaki dostluu, dayanmay ve birbirleri iin fedakarlk yapmay gelitirir. Gerektiinde yoldalar birbirleri iin canlarn vererek bunlar kantlamlardr. Yine Richard Sennett Karakter Anmas isimli kitabnda kapitalizmin yaratt karakter anmasnn gven ve sadakat balarn zayflattn yle aklyor:
tiyatro
gerilimi sinirli hareketleriyle, sinirli konumasyla baaryla veriyor ve onun hareketleri oyundaki gerilimi arttran bir e oluyor. ki adama kar oynad ikili oyunun tedirginliini, sinirliliini, birlikte olduu adamdan saklad gerekler ortaya knca kn sahnede baaryla gsteriyor. Oyun iinde oyun oynayan ve oyunun sonuna kadar kendisini ii almak iin mcadele eden birisi olarak gsteren ama aslnda irket yneticisi olan Cengiz Tangr de rolnn hakkn vererek oyunun sonunda izleyiciyi artyor. Sahne dekoru ikiye ayrlmtr. Sahne nnde i grmesi iin bekleyenler var. Burada deriden i yeri koltuklar, sehpa ve ktphane grlyor. Bu blm camdan bir blmeyle blnm. Arka blmde irket alanlar grlyor. Bilgisayar banda alanlar ve srekli dosya getirip gtrenler var. n tarafta tipik irket iekleri olan iki saksda bulunan yeil bitkiler bulunuyor. Kostmler irket kostmleri olarak baarllar. irkette alanlar blmnde takm elbiseli, ceketli, gmlekli erkekler ve bayanlar var. Sahne nnde de, i grmesi iin bekleyen erkeklerden birisi lacivert dieri aslnda irket yneticisi olan gri takm elbise giymi. grmesi yapan bayan ise sade gri bir elbise ve zerinde siyah bir ceket tayor. Ik ve efektler de canlandrlan gerilim ortamn baaryla destekliyorlar. Kapitalizmin i bulmak uruna insanlar nasl insanlktan kardn grmek iin bu oyun gerekten izlenmeye deer.
Ancak bugnk belirsizliin garip yn, hibir korkun tarihi felaket olmadan var olmasdr; belirsizlik gl kapitalizmin gndelik ileyiine sinmitir. (...) Karakterin anmas belki de kanlmaz bir sonu. Uzun vade yok anlay uzun vadede kiinin davrann yolundan saptryor, gven ve sadakat balarn zayflatyor; iradeyle davran birbirinden koparyor. (2) Oyundaki bayan, hem sevdii adama, hem de dier adama belli bir oran alma karlnda ibirlii ve yardm neriyor. Kendi kar iin yani ii elde edebilmek iin birlikte olduu adama da ihanet ediyor. Bunu ii elde edebilmek iin normal bir ey olarak gryor. Kapitalist kltrn etkisi altnda kalan kiiler srekli rol yaparak kendi gerek kiiliklerini gizliyorlar. Kiilikleri paralanyor. Kendilerine yabanc bir kiilii srekli oynayarak kendi kendilerine de yabanclayorlar. Zaten irket de bu gerilim oyununu kiilerin gerekliklerini ve gerek karakterlerini grmek iin dzenliyor. Kapitalizmde insan hem kendisine hem de dier insanlara hatta yakn ilikide olduu insanlara bile yabanclayor. Oyunda da, ii elde etmek iin birbiriyle kyasya mcadele edenlerden ikisi aslnda bir ifti oluturuyorlar. Ama, kadn birlikte olduu adamdan ocuu olduunu, o adama bunu hi sylemeden ocuunu aldrdn o gerilim ortamnda aklyor.
Oyun hzl tempolu ve gerilim iinde geen bir oyun. Kapitalist bir kurum iinde insanlarn nasl ypratld, nasl sinirlerinin bozulduu gsteriliyor. Kapitalist bir iletmenin insana dman yz kantlanyor. Btn bunlar bir i grmesidir. Bir irketin birisini ie alma gsterisidir. Ama aslnda tam bir psikolojik ikencedir. Kapitalist bir kurumun i vermek iin eleman seimini nasl bir ikenceye evirdii gzler nne seriliyor. iin bavuranlar ii elde etmek iin tm insani deerlerini bir tarafa brakyorlar ve birbirlerine hem psikolojik hem de fiziksel iddet uyguluyorlar. Oyunda, kiiler arasndaki gerilim gittike iddetlenen szl sonra da fiziksel saldrlara neden oluyor. ki erkek birbirine, bir erkek de bayana vuruyor. Sahneleme bu gerilimi baaryla veriyor. Kaps kapanan bir odada birbirini saf d brakmaya alan kiinin kyasya mcadelesi grlyor. Oyuncular sinirli hareketleriyle bu gerilim ortamndaki insann sinirliliini baaryla yanstyorlar. Erturul Postolu rahatszland iin onun yerine geen ve onun roln baaryla oynayan, oyunun ynetmeni Tolga Yeter oynad roln hakkn veriyor. Ayaklarn srekli sallamasyla, sinirli konumasyla, bayana nce szl sonra da fiziksel olarak saldrmasyla, ona vurmasyla bu i grmesinin kendisini ve sinirlerini ne kadar yprattn gsteriyor. Zeynep zyaclar da iinde bulunduu
Dipnotlar: (1) Richard Sennett, KARAKTER AINMASI Yeni Kapitalizmde in Kiilik zerindeki Etkileri, Ayrnt Yaynlar, S. 10 (2) A.g.e. S. 30
sinema
gecenin kanatlar nereye kanat rpyor?

sevgi duman
Kim ne derse desin, kim nasl yorumlarsa yorumlasn, bu film bir saldr filmi... Devrimcilere, devrimci deerlere, devrimci mcadeleye, sosyalizme ve devrime olan inanca... topyekn bir saldr var bu filmde. Evet bir saldr filmi ama onu bile beceremeyen, ayn konuda yaplm TV dizilerinin bile ok ama ok gerisinde, hibir sinemasal derinlii olmayan bir saldr filmi... Senarist Mahzun Krmzgln, ihtisasn(!) Krt sorununda yaptn dnyorduk ama meer Trkiye Sol Hareketi zerine de, film senaryolar yazacak kadar bilgisi(!) varm. Mahzun Krmzgln, senaryoyu ortaklaa yazd Ahmet Kkkayalnn kim olduunu bilmiyoruz ama onun da bu konuda en az Mahzun Krmzgl kadar cahil olduu ortada. Zehir(!) senaristlerimizin elde ettii bu bilgilerin hangi temellere dayandn merak ediyoruz gerekten. Mahzun Krmzgln ve Ahmet Kkkayalnn bu konuda referanslar kimdir, kimlerle konumulardr, kimlerden fikir almlardr bilemiyoruz ama varsa byle birileri, onlarn devrimciler olmad kesin... ok kk bir rnek verelim... Feda eylemine karar verilmi, bu eylemi Gece adl rgt yesinin yapaca kesinlemi, btn bunlara ramen rgt yelerinden bazlar bu eyleme eitli gerekelerle kar kabiliyorlar. Devrim ve sosyalizm mcadelesi veren illegal bir rgt deil, sanki bir fikir kulb mbarek... Byle her eyi karar altna aldktan sonra bile tartan ve yelerini tarttran rgt var mdr bilemiyoruz ama Mahzun Krmzgle ve ortana gre var demek ki... Krmzgln devrimcilere, devrimci deerlere bilinli bir saldrgan tutum izlediini dnmyoruz ama, Gnei Grdmden sonra imdi de byle bir filmle karmza kan Mahzun Krmzgln amacnn ne olduunu da merak etmiyor deiliz gerekten. Hani ak filmi senaryosu yazacaksa, bunu neden devrimci rgtler ve o devrimci rgtn yeleri zerinden anlatyor bilemiyoruz... Gecenin Kanatlar, lmn karsna yaam ve ak koyduunu iddia eden bir film. Krmzgl, burjuva hmanizminin btn klieleri-
ni kullanm filmde. Annesi ve babas, 12 Eylln hemen ertesinde gzleri nnde polis tarafndan katledilen Gece (Beren Saat)nin, o gnden sonra intikam hissiyle yanp tutumas, bu amala devrimci olmas ve rgtnn biimsel olarak ilk kez hayata geirecei feda eylemine gnll olmasyla balayan film, Gecenin, kald apartmandaki kapcnn olu Yusuf (Murat Gnalm)a sratle ak olmas ve kendini sorgulamasyla devam ediyor... Tabi bu anlattklarmz, filmin ilk yarsnda son hzla gelitii iin inandrc olmaktan fersah fersah uzak. Oyuncular bile, hele de -bata filmde sylendii biimiyle canl bomba Geceyi canlandran Beren Saat olmak zere- devrimcileri canlandranlar, kendi rollerine inanmamlar ki, bu durum izleyiciler tarafndan hemen anlalabiliyor. Bunun oyuncularn rol yetenekleriyle dorudan ilgisinin olmadn, sorunun senaryodan ve ynetimden kaynaklanan bir slktan doduunu sanyoruz. Filmdeki devrimci tiplemelerine ayr bir vurgu yapmak gerekiyor. Bata Yavuz Bingl olmak zere, filmdeki tm devrimciler, azlarndan sigara dmeyen, bol bol birbirine ajitatif ve didaktik konumalar yapan, insan ilikilerinde asosyal tavrlar sergileyen, aklarn hep ilerinde platonik ekilde yaamaya mahkum(!) olan, pejmrde kya-
sinema
fetlerle gezen (Burada, Erkan Petekkayann canlandrd Cemal karakteri, bu tanma en ok uyan tipleme olarak arz- endam ediyor. Bir devrimci bu kadar m itici olur? Adam az nce kahveden okey masasndan kalkm da bo zamanlarnda devrimcilik oynuyor gibi... Her eyiyle itici. Geceye olan akn bir trl ifade edemiyor, onun Yusufla olan ilikisini grdke ii iini yiyor, beline silah takp, kaplarna kadar geliyor ama son anda evi basmaktan vazgeiyor... Azndan rgt, devrim, mcadele, eylem gibi kelimeler dmyor ama onun aznda yama gibi duruyor bu kelimeler. yle inandrclktan uzak tonlamalarla kyor ki bu kelimeler azndan, Ben bunlar sylyorum ama vallahi ben de inanmyorum bunlara. der gibi sanki...), deyim yerindeyse ocuka yanllar yapan ve srekli kfrlerle konuan tipler olarak yanstlyorlar. (Burada da Alper Kulun canlandrd Baran karakterinden bahsetmek lazm. Baran, bir yerlerden bulup buluturduu bir arabann bagajna rgtn neredeyse tm cephanesini ve rgtsel dkmanlarn doldurup getiriyor, herkesin girip kt ilek bir otoparka brakyor. Otopark grevlisinin sevgilisine hava atmak iin arabay otoparktan karmas ve bagajdaki silahlar, bombalar, dkmanlar grp korkudan polislerin nnde arabay brakp kamasyla birlikte; rgtn silahlar, bombalar polisin eline geiyor. Buna ok sinirlenen ve aza alnmadk kfrlerle otopark grevlisi iki kiiye saldran Baran, iin iinden syrmann tek yolunun silahlar tekrardan satn alacak kadar paraya sahip olmak olduuna karar veriyor ve oto-
park grevlilerini kendisiyle birlikte banka soygunu yapmaya zorluyor. Tabi rgtn haberi olmakszn. Soygun baarsz olup da otopark grevlileri hayatlarn kaybettikten sonra kendisi de ar yaralanan Baran, son nefesinde bir de rgtne ihanet edip Yusufa Gecenin eylem yapaca yeri syleyerek Git onu kurtar. diyor. Sanki rgt, Geceye istemedii bir eyi zorla yaptryormu gibi...) ok ucuzundan hem de. Klieden de te bir ekilde, birka siyasi kavramn cmle iinde kullanlmasnn bir insan devrimci yapmayacan bu filmde ok ak bir ekilde grebiliyoruz. Filmdeki devrimcilerin hepsi istisnasz karikatr tipler... Daha nceki amatr ksa video filmlerine benzer sinema filmlerinde klie devrimci tiplemelerinin bile kt birer kopyas grnmndeler hepsi... Filmin senaryosu s olunca oyunculukta da derinliin yakalanmas mmkn olmuyor, onlarn oyunculuu da s birer oyunculuk olarak kalyor ne yazk ki... Bu senaryodan, bu ynetimden baka da bir ey kmasnn mmkn yoktu zaten. imdilerde politik filmler ekme modas var. Bir-iki tanesi ses getirince, herkes rtn bu dalda ispatlamaya kalkyor. Krmzgl ve Kkkayalnn, hikayeyi, en son eski adalet bakanna ynelik feda eyleminden sonra yazdklar anlalyor. Elbette bire-bir yle deil, eski adalet bakanna ynelik eylemin gerekeleri ile Gecenin Kanatlarndaki gerekeler tamamiyle farkl.
Filmi izledikten sonra, ak iin her eyden vazgeilebilecei, lmenin deil yaamann nemli olduu vurgusunun bariz biimde ne ktn gryoruz. Gecenin, 25 yl yanp tututuu intikam hissi, akna yenik debiliyor. rgt yesi devrimciler, yaptklar ie inanmyorlar bile tam olarak. Feda eyleminin yanlln vurguluyor bir de senaristler. Radikal dinci rgtler ve Krt milliyeti hareketinin yntemidir ve masum insanlarn lecei bir eylem biiminin devrimci olamayacan sylyorlar. Btn bunlarn toplam nedir? Devrimcilik yanltr. Oturun oturduunuz yerde, bu ilerle uramayn diyor bize film ak ak. Devrimciler, bu halkn kurtuluu iin mcadele etmiyor, bo hayaller peinde kouyor, diyor... Hibir ey iin lmeye demez, yaamaya bakalm, diyor... Yani Mahzun Krmzgl, Gnei Grdm filmindeki gibi, hala Kardelik Trksn okumaya devam ediyor. Kimin kiminle karde olmas gerektiini bu halk ok iyi biliyor neyse ki... Mahzuna kanp da gzleri nnde anasn-babasn katledenleri unutacak deil bu halk. Kylerini yakanlar, ikence yapanlar, kaybedenleri, katledenleri, ormanlar yakanlar, tecrit politikasn 10 yldr devam ettirenleri, hasl kendisine envai eit acy yaatanlar asla unutmayacak neyse ki... Ynetmen Serdar Akar, Dar Alanda Ksa Paslamalar ve sonrasndaki Gemide filmleri ile gelecekte iyi bir ynetmen olaca izlenimi yaratmt. Ancak sonrasnda ektii Kurtlar Vadisi-Irak filmi ile merebini belli etmi, Barda filmi ile yeniden silkinecekmi gibi bir umut yaysa da, bunun sanal bir ey olduunu herkes ifade ediyor artk. Gecenin Kanatlar, onun da dibe ktnn gstergesidir ayn zamanda... Oyuncular iin de ok fazla sylenecek bir ey yok. Onlara karikatr olacaksnz denmi, onlar da bu rol baaryla yerine getirmiler. Sonuta, bu filmin verdii mesajn hi de masum olmad bilinmeli. Mahzun Krmzgl ya da baka birileri, politik film denemelerine giriirken, neyi nasl yaptklarnn bilincinde olmaldr. Bilinli ya da bilinsiz, devrimcilere, devrimci deerlere kolaylkla saldramayacaklarn, bu deerlerle oynayamayacaklarn bilmelidirler...
haberler
19-22 Aralk Hapishaneler Katliam yldnmnde anma etkinlikleri dzenlendi

yapld, Hapishane katliam ve tecriti konu alan ve dil Kltr Merkezinin bir projesi olan 10 film 10 ynetmen hakknda bilgilendirme yapld. Hseyin Karabey ve Vedat zdemir 10 Ynetmen 10 Ksa Film projesini katlmclara anlatt. Projenin amac 10 ynetmenle tecriti anlatan ksa filmler ekmek ve bunu her yl tekrarlamak. Etkinlie katlanlarn sorularyla alan ve zenginleen sylei yaklak iki saat srd. 20 Aralk Pazar gn saat 19.00da dil Kltr Merkezinde Yaayanlar Anlatyor isimli panel yapld. Etkinliin ilk blmnde Av. Behi A, Gazeteci-Yazar Aye Dzkan ve Gazeteci-Yazar Alper Turgut katliamn dardaki yansmalarn ve srece nasl dahil olduklarn anlattlar. lk olarak konuan Behi A, 19-22 Aralk'n katliam ve direni kelimeleriyle anlatlmas gerektiini anlatarak balad szlerine yle devam etti: "Bir gn bu tarihi de biz yazacaz ve o zaman 19-22 Aralk'taki direni n plana kacak. Katliamn karsnda ok byk bir direni vard. imdi devrimci rgtler varsa ve byyorsa bu direni sayesindedir." Programn ikinci blmnde o dnem tutsak olan ve katliam drt ayr hapishanede (Bartn, mraniye, anakkale, Bayrampaa Hapishaneleri) yaayanlar sz ald. Katlmclarn katliam gnlerini, ncesinde ve sonrasnda yaananlar anlatmasnn ardndan etkinlik sona erdi. 19-22 Aralk katliam gnlerinin anlatld etkinliklerin sonuncusu 22 Aralkta yapld. Haldun Dormen Tiyatrosunda yaplan Hapishane Trkleri Gecesinde Atilla Meri, Vedat Baran ve Erdal Bayrakolu mapushane trkleri sylediler. Tiyatro Simurg da sergiledikleri ksa oyunlarla ve okuduklar iirlerle etkinlikte yerlerini aldlar.
19 Aralk 2000 tarihinde 10 bin askerin katld operasyonda 28 tutuklu ve hkml ldrlmt. Alt kadnn diri diri yakld katliam her yl 19-22 Aralk gnlerinde eitli etkinliklerle anlyor. dil Kltr Merkezi, Savrulup Gitmekte Klleri mrmzn adyla bir dizi etkinlik dzenledi. Tecriti Yazanlar mzalyor etkinliinde; lm orucu srecini anlatan yazarlardan Cezmi Ersz, Aye Dzkan, Berrin Ta, Taksim Merdiven Kafede saat 16.00da kitaplarn tantt. Cezmi Erszn Sutur Umutsuzlua Kaplmak isimli kitabn ve 19-22 Aralk 2000'e dair duygularn anlatmasyla balayan etkinlikte Aye Dzkan Behi A isimli kitabn tantt. Berrin Ta ise Cehennem iirleri isimli kitabndan iirler okudu ve yaanan sreci anlatt. Yazarlarn okurlaryla yaptklar sohbetin ve kitaplarn imzalamasnn ardndan etkinlik sona erdi. Ayn gn saat 19.00da Hapishaneler ve Sinema konulu bir sylei
Franko faizmi tarafndan katledilen Lorcann mezar bulunamad

spanyal air, oyun yazar mzisyen Federico Garcia Lorca 1936 ylnda Franco Faizmi tarafndan ldrlmt. Kanl dn, Yerma, Bernarda Albann Evi isimli oyunlar yazan Lorcann, ldrlmesinin nedenlerinden biri niversite rencilerinden kurduu tiyatroyla, spanyada en cra kelere kadar dolaarak; ann duyarlln ve karmakln anlatm olmasyd. spanya Savanda kuruna dizilerek ldrlen Lorcann gmld sanlan Alfacarda yrtlen 51 gnlk alma sonunda blgede insan kalntlarna rastlanmad. 2007 ylnda spanya parlementosunda kabul edilen tarihi bellek yasas gerei, spanya i sava ve Franco dneminin kayplarnn bulunduklar yerlerin tespiti edilip, ortaya karlmalar ngrlyordu. Bu yasayla balantl olarak air Lorcann kalntlar aranmaya balanmt. imdiye kadar Alfacar blgesinde gml olduu sanlrken arkeolog ve uzmanlarn srdrd 51 gnlk almadan sonu alnamad. alma yaplan yerden hibir insan kalnts kmad.
haberler
GRUP YORUM g n c e
Ali Taygun Bir sredir kanser tedavisi gren sanat, geirdii kalp krizi sonucu 12 Aralk 2009 tarihinde hayatn kaybetti. 12 Eyll Cuntas tarafndan tiyatrodan uzaklatrlan sanat, Bar Davas nedeniyle gzaltna alnm, on yln mahkemelerde ve hapishanelerde geirmiti.
Zeki kten Kalp ameliyat geiren ynetmen 19 Aralk 2009 gn hastanede yaamn yitirdi. 1978de senaryosunu Ylmaz Gneyin yazd Sr filmini ynetmiti.
kapsamnda Eskiehirde Amerika Defol Bu Vatan Bi- konser verdi. Konsere 1200 zim kampanyas kapsamn- kii katld. da gerekleecek olan Anadolu turnesinin balang 3 20 Aralk 2009: Londrada konseri, stanbul Kkky 500 kiiye seslendi. Zarifler Dn Salonunda yapld. Konsere 2000 kii 3 25 Aralk 2009: Amerika Defol Bu Vatan Bizim turkatld. nesi kapsamnda Malatyada 3 10 Aralk 2009: Glsuyu G- konser verdi. Renkli Dn lensu Haklar Derneinin a- Salonunda dzenlenen konsere 800 kii katld. lnda 200 kiiye seslendi.
3 6 Aralk 2009: 6 Aralk 2009: 3 12 Aralk 2009: Amerika De- 3 27 Aralk 2009:Amerika De-
fol Bu Vatan Bizim turnesi kapsamnda Bursada 500 kiiye seslendi.

3 13 Aralk 2009: Amerika De-
fol Bu Vatan Bizim turnesi kapsamnda Karsta konser verdi. Mavi Saray Dn Salonunda dzenlenen konsere 1100 kii katld.
fol Bu Vatan Bizim turnesi
Yldz Sertel Tan Gazetesinin kurucular Sabiha ve Zekeriya Sertelin kz olan Yldz Sertel, 17 Aralk 2009 akam yaamn yitirdi. Sosyal, ekonomi ve an trnden makale ve kitap yaynlamt.
Halk Cephesi 2010u trkler ve halaylarla karlad

Halk Cepheliler 31 Aralk akam saat 20:00de Okmeydan Destan Dn Salonunda 2010a merhaba dedi. lk olarak Ercan Aydn sahne ald. Trklerin sylendii, halaylarn ekildii etkinlie Gler Zere de katlarak srpriz yapt. Ardndan Genlik Dernei alanlar hazrladklar skeleri sergilediler. ark yarmalaryla devam eden etkinlikte Gler Zere bir konuma yapt. Konumasnda Sizlere tutsaklarmzdan selam getirdim. Onlar hep bizimle. Daymz ve ehitlerimizi saygyla anyorum. 2009 bizimdi 2010 da bizim olacak. dedi. Halk Cephesi temsilcisinin ylba mesajn okumasnn ardndan 2009un panoramas bir slayt gsterimiyle anlatld. Son olarak Grup Yorum sahneye karak trk repertuar ile geceye renk katt. Haklyz Kazanacaz ile sona eren geceye 300 kii katld.
Halil Ayan Trabzon Devlet Tiyatrosu sanats Halil Ayan, Trabzon DT Haluk Ongan Sahnesinde oynad stibdad Kumpanyas oyunu srasnda kalp krizi geirerek 6 Aralk 2009 akam hayatn kaybetti.
haberler
sa... ksa... ksa... ksa.. ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ksa... ks
3 stanbul Kltr ve Sanat Vakf (KSV) bu yl 29. su gerekletirilecek olan stanbul Film Festivali'nde yarmak isteyen Trk filmlerine ar yapt. 3-18 Nisan tarihleri arasnda dzenlenecek festivalde Altn Lale iin yarmak isteyen filmler iin son bavuru tarihi 1 ubat 2010. Festivalin jri bakanln bu yl ynetmen Yeim Ustaolu yapacak. Uluslararas stanbul Film Festivali'nin Ulusal Yarmas'na uzun metrajl konulu filmlerin yan sra geen yl olduu gibi uzun metrajl belgesel ve animasyon filmler de bavurabilecek. www.iksv.org/film adresinden ve Festival Merkezi'nden temin edilebilecek bavuru formlar u adrese gnderilebilir: KSV, Sadi Konuralp Cad. No: 5 34433 ihane - stanbul. 3 stanbul belgesel gnleri kapsamnda 1417 Aralk tarihlerinde Hangi nsan Haklar konulu festival yapld. Gsterimler ve etkinlikler Hollanda Bakonsolosluu Dutch Chapel ve Ttn Deposunda yapld. Drt gn iinde 13 belgesel film ve 8 ksa film gsterildi. Film gsterimlerinin yansra Cezaevi-Ezaevi konulu
panel ve Viva Palestina temsilcilerinin katld bir sylei yapld. ABDde 28 yldr tutuklu bulunan Mumia Abu Camali anlatan mrm Hapiste Geti isimli belgesel ilgi ekti. Trkiyeden ise 12 Eyll Cuntasndan itibaren 1984 ylna kadar Diyarbakr Cezaaevindeki ikenceleri anlatan 5 Nolu Cezaevi gsterildi. Diyarbakr Hapishanesinde 32 kii hayatn kaybetmi, yzlerce kii sakat kalmt. Ylmaz Gneyin Trkiyede cezaevinden katktan sonra snd Fransada, 12 Eyll rejiminin hapishanelerdeki uygulamalar zerine ektii son filmi Duvar, ekildii dnemde byk ilgi oda olmutu. Filmin ekim srecini belgeleyen Duvarn Etrafnda filminde Patrick Blossier, Ylmaz Gneyin oyuncu ynetimini, senaryo hakimiyetini ve ekim ekibiyle ilikilerini plak bir gzle aktaryor. Belgesel Cannes Film Festivaline seilmiti.
3 Azerbaycan'n bakenti Bak'de dzenlenen Trk filmleri haftas balad. Haftann aln, Azerbaycan Kltr ve Turizm Bakan Yardmcs Adalet Veliyev ile Trkiye'nin Bak Bykelilii Kltr Maviri Melda Aras yapt.
Melda Aras, Trk filmleri haftasn her yl dzenlemeye altklarn ve bu etkinliin ok ilgi grdn syledi. Festivale katlan Azeri genleri, bu etkinliklerin her yl dzenlenmesini istediklerini syledi. gn srecek festivalde, "Yaamn Kysnda", "Vizontele", "Mutluluk", "Gnei Grdm", " Maymun" adl filmlerin gsterilecei bildirildi.
3 Avrupa Konseyi bnyesinde faaliyet gsteren Eurimages isimli kurulu, ynetmen Nuri Bilge Ceylan'n Trk ve Bosna Hersek ortak yapm "Bir Zamanlar Anadolu" isimli filmine destek salayacak. Ceylan'n filminin de aralarnda bulunduu, 13 Avrupa ortak yapm iin toplam 4 milyon 770 bin euro maddi yardmda bulunulaca bildirildi. Avrupa sinema sanayisini Amerikan Hollywood sinemasna kar korumak amacyla 1988 ylnda kurulan Eurimages, bugne kadar bin 279 Avrupa ortak yapm iin 380 milyon euro tutarnda mali yardm yapt. Aralarnda Trkiye'nin de bulunduu 33 yesi olan kurulua, ye lkeler dzenli olarak aidat dyor.
DVD... VCD... ALBM... DVD... VCD... ALBM... DVD... VCD... ALBM... DVD...
3 Cem Karaca Cem Karaca Ansna - 2 Yavuz Plak 3 Moollar Umut Yolunu Bulur Emre Grafson Mzik 3
Cem Tarm Lodos Kalan Mzik
Delil Dilanar Zeriye Kom Mzik

Ocak 2010

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ocak 2010

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

kltr sanat yaamnda

ssn 1303-9113 2010/01 say 93

. filistinin yaayan gerilla lideri leyla halid ile filistin ve

. bir yln panoramas

merhaba yeni yl...

OCAK 2010 | TAVIR | 3

bir yl byle geti...

ierii deitirilerek yaynland.

4 | TAVIR | OCAK 2010

bakm nitesindeyken beyin kanamas sonucu yaamn yitirdi.

Avustralyann Melbourne kentinde dzenlenen Melbourne Uluslararas Film

Pop Mziin Kral olarak bilinen Michael Jackson evinde l bulundu.

OCAK 2010 | TAVIR | 5

mcadele sonucunda serbest brakld.

10 ekim 11 ekim 18 ekim 1 kasm

adna aydn-sanatlar imzalad.

6 | TAVIR | OCAK 2010

KESK genel grev yapt. Kamu emekileri tm yurt apnda 1 gn i brakt.

OCAK 2010 | TAVIR | 7

bursadan karsa amerika defol! bu vatan bizim kervan

8 | TAVIR | OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 9

10 | TAVIR | OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 11

12 | TAVIR | OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 13

leyla halid ile filistin ve devrimci kadn zerine...

14 | TAVIR | OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 15

16 | TAVIR | OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 17

filistin direniinin kalemi: ghassan fayiz kanafani

18 | TAVIR | OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 19

20 | TAVIR | OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 21

22 | TAVIR |OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 23

24 | TAVIR |OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 25

26 | TAVIR |OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 27

28 | TAVIR | OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 29

30 | TAVIR | OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 31

izgilerle anadolu tarihi

32 | TAVIR | OCAK 2010

edebiyatta trlerin en melezi: roman lll

OCAK 2010 | TAVIR | 33

34 | TAVIR |OCAK 2010

halit ziya uaklgil

OCAK 2010 | TAVIR | 35

hseyin rahmi grpnar

36 | TAVIR |OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 37

38 | TAVIR | OCAK 2010

kba bamszlk mcadelesinin retmeni: jose marti

OCAK 2010 | TAVIR | 39

40 | TAVIR |OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 41

42 | TAVIR | OCAK 2010

OCAK 2010 | TAVIR | 43