Περιοδικές κινήσεις

Περιοδικές είναι οι κινήσεις που επαναλαμβάνονται με τον ίδιο

μονότονο τρόπο σε ίσα (τακτά) χρονικά διαστήματα.
 Τα χαρακτηριστικά των περιοδικών
κινήσεων
Ο χρόνος που χρειάζεται για να ολοκληρωθεί ένας κύκλος ή μία
επανάληψη της κίνησης ονομάζεται περίοδος Τ(sec στο S.I).
1
Ο αριθμός των επαναλήψεων (κύκλων) της κίνησης στη μονάδα του f =
χρόνου ονομάζεται συχνότητα f (Herz = sec-1 στο S.I). T
Η συχνότητα και η περίοδος είναι μεγέθη αντίστροφα
2π
Η γωνιακή ή κυκλική συχνότητα ω (rad/sec στο S.I ) ω = 2π ⋅ f =
T
 Η απλή αρμονική ταλάντωση
Πρόκειται για μία ευθύγραμμη περιοδική κίνηση (παλινδρόμηση) που
συμβαίνει γύρω από μία θέση ισορροπίας (x=0) ανάμεσα σε δύο
ακραίες θέσεις (x= -Α,+A).Λέγεται αρμονική γιατί περιγράφεται από
ημιτονικές και συνημιτονικές συναρτήσεις.
 Κινηματική της ταλάντωσης
Οι εξισώσεις κίνησης Οι φάσεις Οι διαφορές φάσης
x = A ⋅ ηµ ( ω ⋅ t ) x   t ∆ϕ = ϕu − ϕ x =
π
rad
 π 2
u = ω ⋅ A ⋅ συν ( ω ⋅ t ) = ω ⋅ A ⋅ ηµ  ω ⋅ t +  
2 u   t  π
∆ϕ = ϕ a − ϕu = rad
 2 2
a = −ω 2 ⋅ A ⋅ηµ ( ω ⋅ t ) = ω 2 ⋅ A ⋅ ηµ ( ω ⋅ t + π ) a   t   ∆ϕ = ϕ a − ϕ x = πrad

Ο άξονας της κίνησης

 Γραφικές παραστάσεις

Δείτε ότι οι γραφικές παραστάσεις της

απομάκρυνσης και της επιτάχυνσης είναι
αντίθετες.
 Αρχική φάση(Α)
Γενικά οι εξισώσεις έχουν τη μορφή:

x = A ⋅ηµ ( ω ⋅ t + ϕ o )
u = ω ⋅ A ⋅ συν ( ω ⋅ t + ϕ o )
0 ≤ ϕ o < 2π
a = −ω 2 ⋅ A ⋅ ηµ ( ω ⋅ t + ϕ o )

όπου η φο λέγεται αρχική φάση και καθορίζεται από τις αρχικές

συνθήκες. Η αρχική φάση ουσιαστικά μας λέει πότε πατάμε το
χρονόμετρο για να ξεκινήσει να μετρά ο χρόνος.Ας δούμε ένα
παράδειγμα υπολογισμού της αρχικής φάσης.
Υποθέστε ότι στην αρχή των χρόνων το κινητό περνά από τη θέση
x=+A/ 2 κινούμενο προς την θετική κατεύθυνση.(t=0, x=+A/ 2 ,u
> 0 ).
 Αρχική φάση(Β)
Αν η αρχική φάση είναι
διαφορετική από μηδέν τότε οι
γραφικές παραστάσεις αλλάζουν.
Για αρχική φάση φο οι γραφικές
παραστάσεις προκύπτουν από τις
αρχικές με μετακίνηση του
κατακόρυφου άξονα κατά:

ϕo
∆t = ⋅T
2π
 Δυναμική της ταλάντωσης
Σε μία α.α.τ η συνιστάμενη δύναμη είναι ανάλογη της απομάκρυνσης
και αντίθετη από αυτή. Μιά τέτοια δύναμη που έχει αυτά τα
χαρακτηριστικά και θέλει να επαναφέρει το σώμα στη θέση
ισορροπίας λέγεται δύναμη επαναφοράς.Η D λέγεται σταθερά
επαναφοράς, έχει μονάδα στο S.I το 1N/m και είναι χαρακτηριστικό
του συστήματος που ταλαντώνεται. Όταν το σώμα που ταλαντώνεται
είναι δεμένο σε ελατήριο τότε η σταθερά επαναφοράς είναι η σταθερά
του ελατηρίου(D=K).
r r r
F  m a  m ( x)  (m  ) x   D x
(D= m ω2)
2 2
 Υπολογισμός περιόδου

D D 2 ⋅π
ω2 = ⇒ω = ω=
m m T

2 ⋅π D m
= ⇒T = 2 ⋅π ⋅
T m D
 Ενέργεια ταλάντωσης
Όταν θέσαμε το σώμα σε
ταλάντωση, ασκήσαμε πάνω του
δύναμη F΄=D x για να το
μεταφέρουμε στην ακραία θέση. Το
έργο αυτής της δύναμης εκφράζει
την ενέργεια που του δόθηκε,
δηλαδή την ενέργεια που 1
αποθηκεύτηκε,δηλαδή την ενέργεια Eολικη = WF ′ ( O → P ) = ΕΜΒΑ∆Ο = ⋅ ( D ⋅ A) ⋅ A ⇒
2
του ταλαντωτή. 1
⇒ Eολικη = ⋅ D ⋅ A2
2

Παρατηρούμε ότι η ενέργεια

είναι ανάλογη του
τετραγώνου του πλάτους.
 Δυναμική ενέργεια
Η δυναμική ενέργεια της
ταλάντωσης σε μιά τυχαία θέση
είναι ίση με ένα αντίστοιχο
εμβαδόν αφού εκφράζει το έργο
της δύναμης μας για να
μετακινήσουμε το σώμα από τη
F’ Δυναμική ενέργεια ταλάντωσης
θέση ισορροπίας μέχρι την τυχαία
θέση. Υπολογίζοντας το εμβαδόν
βρίσκουμε:

1 Dx
U = ⋅D⋅x 2

2
0
x x
 Κινητική ενέργεια

Η κινητική ενέργεια της

ταλάντωσης δίνεται από τη
σχέση:

1
K = ⋅ m ⋅ u2
2

και εκφράζει το
υπόλοιπο εμβαδόν.
 Διατήρηση της ενέργειας

Ε ΤΘ = Ε ΘΙ = Ε ΑΘ
1 1 1 1 2
⋅ m ⋅ u + ⋅ D ⋅ x = ⋅ D ⋅ A = ⋅ m ⋅ u max
2 2 2

2 2 2 2

u 2   2  A2  x 2 
 Ηλεκτρικές ταλαντώσεις
Στις ηλεκτρικές ταλαντώσεις ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα
παρακάτω κυκλώματα με τις αντίστοιχες αρχικές συνθήκες. q  Q   t 
Κύκλωμα α.
α Ο πυκνωτής φορτίζεται όταν ο διακόπτης είναι i   I   t   Q   t 
σε επαφή με το άκρο1.Αν φορτιστεί πλήρως τότε Q=CE= CE=CVπηγης.
Τη χρονική στιγμή t=0 ο διακόπτης μεταφέρεται στο άκρο 2
και στο κύκλωμα LC δημιουργούνται ηλεκτρικές ταλαντώσεις
με αρχικές συνθήκες (q=Q , i=0). Οι εξισώσεις είναι: q  Q   t 

Κύκλωμα β. β Το πηνίο διαρρέεται από ρεύμα όταν ο διακόπτης

i  I   t   Q   t 
είναι σε επαφή με το άκρο1.Μετά από αρκετή ώρα το ρεύμα
σταθεροποιείται στη μέγιστη τιμή ΙΜΑΧ=Ι=Ε/R
=Ι=Ε/RΟΛΙΚΟ. Τη χρονική
στιγμή t=0 ο διακόπτης μεταφέρεται στο άκρο 2 και στο
q di q d dq
κύκλωμα LC δημιουργούνται ηλεκτρικές ταλαντώσεις με αρχικές VC  VL   L    L ( ) 
συνθήκες (q=0 , i=I=IMAX). Οι εξισώσεις είναι: C dt C dt dt
Για να βρούμε πως μεταβάλλεται το φορτίο με το χρόνο εργαζόμαστε
q q 1
όπως παρακάτω:    L q && L q
&&  0  q && q  0 
(ορισμός της χωρητικότητας πυκνωτή) C C L C
q
&& 02 q  0  q (t )  Q   0 t  0 
q
VC =
C
(νόμος της επαγωγής του Faraday) dq
i(t)   0 Q   0 t  0   i (t )  I   0 t  0 
di dt
VL = − L ⋅
dt q di di q di
Από τον β’ κανόνα του Kirchhoff (ή πέστε ότι ο πυκνωτής και το  L       q  2
πηνίο είναι παράλληλα ) έχουμε: C dt dt LC dt
Τότε το ρεύμα θα δίνεται από τη σχέση:
Δηλαδή το ρεύμα προηγείται του φορτίου κατά π/2.
Όταν μας ζητούν το ρυθμό μεταβολής του ρεύματος θα εφαρμόζουμε
q2 L i 2 L I 2 Q2
τον δεύτερο κανόνα του Kirchhoff:   UE UB    
Η απουσία αντιστάτη δηλώνει τη πλήρη μετατροπή της ηλεκτρικής
ενέργειας σε μαγνητική και το αντίστροφο. Με παρόμοιο τρόπο, όπως
2 C 2 2 2 C
στις μηχανικές, μπορούμε να δείξουμε τη διατήρηση της ενέργειας
στο
κύκλωμα των ηλεκτρικών ταλαντώσεων.
Πράγματι:
Προσοχή!!! Ειδικά στην περίπτωση των ηλεκτρικών ταλαντώσεων q (t )
μπορεί να μας ζητήσουν τους ρυθμούς με τους οποίους PC  VC i  i (t )
αποταμιεύεται C
η ενέργεια στον πυκνωτή και το πηνίο. Τότε :
PL  VL i
 Φθίνουσες ταλαντώσεις(Μηχανικές)
Οι φθίνουσες ταλαντώσεις αποτελούν ένα δύσκολο μαθηματικό πρόβλημα
Βασικό ρόλο σε αυτή τη κατηγορία παίζει η για τον μαθητή του Λυκείου. Για το λόγο αυτό δεχόμαστε ότι παρουσιάζει το

A(t )  A0 e t
σχέση: σχολικό βιβλίο έστω και αν αυτό είναι η μισή αλήθεια.

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι:

•Η λύση ως προς t χρειάζεται
λογαρίθμους.
Το πλάτος ,σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο
,μειώνεται εκθετικά με το χρόνο . Ο ρυθμός 1. Ο λόγος:
μείωσης εξαρτάται από τη σταθερά απόσβεσης και τη
μάζα. 0 1  1  2   2 3   e    .
3. Η ενέργεια του ταλαντωτή μειώνεται με το χρόνο εκθετικά:
1 1 2 1 1
Eολ (t ) = ⋅ D ⋅ A2 (t ) = ⋅ D ⋅  A0 ⋅ e − Λ⋅t  = ⋅ D ⋅  A20 ⋅ e −2⋅Λ⋅t  = ⋅ D ⋅ A2 0 ⋅ e −2⋅Λ⋅t ⇒
2 2 2 2
− 2⋅Λ⋅t
⇒ Eολ (t ) = Eολ (t = 0) ⋅ e

4. Οι απώλειες ανάμεσα στις χρονικές στιγμές t1 και t2 :

∆E = Eολ (t2 ) − Eολ (t1 )

Το ποσοστό των απωλειών: ∆E

× 100%
5. Ο ρυθμός των απωλειών: Eολ (αρχ )
Μηχανικές ταλαντώσεις:
dW F dx dx
PF    F   F u  b u u  b u 2
dt dt dt
Ηλεκτρικές ταλαντώσεις:
PR  i 2 R
Φθίνουσες ταλαντώσεις(Ηλεκτρικές)

Μηχανικές Ηλεκτρικές

b R
Fτριβ = −b ⋅ u VR = − R ⋅ i

A( t ) = A0 ⋅ e − Λ ⋅t Q( t ) = Q0 ⋅ e − Λ ⋅t
b R
− ⋅t − ⋅t
A ( t ) = A0 ⋅ e 2m
Q( t ) = Q0 ⋅ e 2L

E = E 0 ⋅ e −2⋅Λ⋅t
 Εξαναγκασμένες ταλαντώσεις(Μηχανικές)

Οι ταλαντώσεις στις οποίες ο εξωτερικός παράγοντας

επεμβαίνει περιοδικά ονομάζονται εξαναγκασμένες.Αν
εξαιρέσουμε ένα μικρό μεταβατικό στάδιο, το πλάτος
Η κατάσταση εκείνη που το πλάτος μιας εξαναγκασμένης
της εξαναγκασμένης ταλάντωσης παραμένει σταθερό ταλάντωσης
και η ταλάντωση είναι αμείωτη με συχνότητα εκείνη τουμεγιστοποιείται ονομάζεται συντονισμός. Στο
διεγέρτη. Αυτή είναι και μία διαφορά από τις συντονισμό
ελεύθερες fδ = f 0
και αμείωτες ταλαντώσεις όπου ο εξωτερικός και το σύστημα απορροφά ενέργεια με το βέλτιστο τρόπο.

παράγοντας – διεγέρτης επεμβαίνει μόνο στην αρχή για

να διεγείρει το σύστημα σε ταλάντωση. Το πλάτος μίας Όσο αυξάνεται η απόσβεση μειώνεται το
εξαναγκασμένης ταλάντωσης εξαρτάται από τη μέγιστο πλάτος κατά τον συντονισμό..
συχνότητα του διεγέρτη.Η καμπύλη που παριστάνει αυτήν
ακριβώς την εξάρτηση λέγεται καμπύλη απόκρισης ή συντονισμού.
 Εξαναγκασμένες ταλαντώσεις(Ηλεκτρικές)

Εξαναγκασμένες ηλεκτρικές ταλαντώσεις δημιουργούνται σ’ένα κύκλωμα RLC

σε σειρά με πηγή εναλλασσόμενης τάσης.Σε αναλογία με τις μηχανικές η πηγή
εναλλασσόμενης τάσης είναι ο διεγέρτης του συστήματος που σκοπό έχει να
αναπληρώσει τη χαμένη ενέργεια πάνω στην αντίσταση.

Μηχανικές Ηλεκτρικές

Μάζα (m) Συντ. Αυτεπ. (L)

Σταθερά επαναφοράς (k) Χωρητικότητα (1/C)

Απόσβεση (b) Αντίσταση (R)

Διεγέρτης (Εξωτερική δύναμη) Διεγέρτης (Πηγή εν/νης τάσης)

Ιδιοσυχνότητα Ιδιοσυχνότητα
m
T = 2 ⋅π ⋅ T = 2 ⋅π ⋅ L ⋅ C
k
Όσο αυξάνεται η αντίσταση μειώνεται το
μέγιστο πλάτος κατά τον συντονισμό.
 Σύνθεση ταλαντώσεων
Σύνθεση ταλαντώσεων της ίδιας συχνότητας που συμβαίνουν
στον ίδιο άξονα και γύρω από την ίδια θέση ισορροπίας.
x1 = A1 ⋅ ηµ (ω ⋅ t )
Διαφορά φάσης μηδέν (συμφασικές κινήσεις). Οι εξισώσεις των δύο κινήσεων είναι της
μορφής: x 2 = A2 ⋅ ηµ (ω ⋅ t )
Τότε η συνιστάμενη κίνηση θα έχει εξίσωση της μορφής: x = x1 + x 2 = ( A1 + A2 ) ⋅ ηµ (ω ⋅ t )
x1 = A1 ⋅ ηµ (ω ⋅ t )
Διαφορά φάσης 180ο. Οι εξισώσεις των δύο κινήσεων είναι της μορφής:
x 2 = A2 ⋅ ηµ (ω ⋅ t + π )

Τότε η συνιστάμενη κίνηση θα έχει εξίσωση της μορφής:

x = x1 + x 2 = A1 ⋅ηµ ( ω ⋅ t ) + A2 ⋅ηµ ( ω ⋅ t + π ) =
= A1 ⋅ ηµ ( ω ⋅ t ) − A2 ⋅ ηµ ( ω ⋅ t ) = ( A1 − A2 ) ⋅ ηµ ( ω ⋅ t )

Διακρίνουμε τις περιπτώσεις:

A1 > A2 όπου x = x1 + x 2 = ( A1 − A2 ) ⋅ ηµ ( ω ⋅ t )

A1 < A2 όπου x = x1 + x 2 = ( A1 − A2 ) ⋅ηµ ( ω ⋅ t + π )

A1 = A2 όπου x = x1 + x 2 = 0

Σε κάθε περίπτωση η συνιστάμενη κίνηση έχει πλάτος την απόλυτη διαφορά των πλατών και φάση εκείνης με το μεγαλύτερο πλάτος.
 Διακρότημα
1
Tδ = t 2 − t1 =
( f1 − f 2 )
f1  f 2  f  f1  f 2
f δ = f1 − f 2
f1  f 2  f  f 2  f1