Hatay El Sanatları Kitabı

YAAYAN EL SANATLARI
VE SANATKRIYLA
HATAY
(Tarihten-Gnmze)
Yrd. Do. Dr. Haydar ORUH
Ahmet APARLAR
Hatay 2012
T.C.
HATAY VALL
Yayn No: 17
www.hatay.gov.tr
ISBN 978-605-359-872-5
Hazrlayanlar
Yrd.Do.Dr. Haydar ORUH
Ahmet APARLAR
Mustafa Kemal niversitesi
Fen-Edebiyat Fakltesi Tarih Blm
Yayn Kurulu
Ali ARSLANTA
Vali Yardmcs V.
Aydn KURAN
l Planlama ve Koordinasyon Mdr
Asuman DURU
l Strateji Ynetimi, AB ve Proje Koordinatr
Emrullah AY
l Strateji Ynetimi, AB ve Proje Koordinatr
Akmar DELATOLU
retmen
Yldz ZDEMR
retmen
2012
Pozitif Matbaa
Tel: 0312 397 00 31 Faks: 0312 397 86 12
pozitif@pozitifmatbaa.com
SUNU
adan aa, toplumdan topluma ok farkl biimlerde deerlendirilen ve tm insanlk tarihi boyunca var olan sanat
ve sanat rnleri, bir duygunun, bir tasarnn veya gzelliin ifadesinde kullanlan yntemlerin tm; bu yntemler
sonucunda ulalan stn yaratcln ifadesidir.
Bu zellikleri ieren ve toplumumuzda yer edinmi olan sanatlardan biri de hi phesiz Geleneksel El Sanatlarmzdr.
Sanatn nemli bir dal olan el sanatlar, insanolunun grme, duyma ve renme ile elde ettii bilgilerden yararlanarak
el emei, beceri, zevk ve yaratcln kullanp, duygularn retimle anlatma etkinliidir. Temelinde bireysel bilgi ve
beceri yer alan el sanatlar, ilk dnemlerde insanlarn gnlk ihtiyalarn karlamak amacyla, sonraki dnemlerde ise
sslenme, bulunduklar meknlar ssleme gibi bireysel zevk ve istekleri karlayacak rnler olarak retilmitir.
Ustadan raa ve kuaktan kuaa aktarlarak sreklilii salanan, retimin belli bir yrede yaplmasyla geleneksel
zellik kazanan, retildii yre ile zdeleerek orada yaayan bireylerin yaay biimi ve ekonomik dzeyinin de aynas
olan rnlerdir el sanatlar.
Bu ynyle bir milletin milli kltrn simgeleyen ve tantan, geleceimizi gemiimize balayan, kltrmz iinde
barndran geleneksel el sanatlarmz, gemiimize k tutmakta, gnmzle gelecek kuaklar arasnda ba kumada
nemli rol oynamaktadr.
Tarih boyunca eitli uygarllara ev sahiplii yapm topraklardan biri olan Anadolu corafyasnda, bu medeniyetlerden
kalan izlerin gnmze kadar ulat blgelerimizden biri de Hataydr. Birok kadim uygarln beii olan ilimizde; rf,
adet, gelenek ve greneklerimizi yaatmaya titizlikle almaktayz.
Bu kapsamda ilimiz kltrnde de nemli bir yeri olan; sepetilik, ahap oymacl, inicilik, am bardak, ine
oyas, kalayclk, keecilik, ney, rlyef, sprgecilik, tandrclk ve tezhip sanat gibi kaybolmaya ve unutulmaya yz
tutmu geleneksel el sanatlarn ve ssleme sanatlarn tantmak, tahribini ve yok olmasn nlemek, kltr ve sanat
sevgisinin yaylmasn salamak, aslna uygun olarak retilip, eitilmi eleman ve ustalar yetitirerek gelecek nesillere
aktarlmasn salamak amacyla 418 kurs atk. Bugne kadar atmz bu kurslarda 7.243 kursiyer eitim grd.
Atmz bu kurslar ile tarih, kltr ve medeniyet merkezi Hatay ilimizde hem bu deerlerimizi korumak ve gelecee
aktarmak hem de son dnemde ilimizin hakl olarak ulusal ve uluslararas alanda hret olduu sevgi, bar ve hogr
kenti kimliine katkda bulunmak istedik.
Ayrca kltr ve inan turizmi asndan nemli duraklardan biri olmasn hedeediimiz Hatayda, el sanatlarmzn,
ilimizi ziyaret eden yerli ve yabanc ziyaretilere tantlmas ve pazarlanmas, bu sanatlarn yaatlmasna nemli katk
sunacaktr.
Modern dnyann hzl deiim sreci bizi, yitirdiklerimizi grmekten alkoymaktadr. Bu almayla, yitirilen
deerlerimizden, ilimizde kaybolmaya yz tutan geleneksel el sanatlarmzn yeniden canlanmas ve yaatlmasn
amaladk.
Unutulmaya Yz Tutmu Geleneksel El Sanatlarmzn gemiteki canlln kazanmas dileiyle bu konuda emei
geen tm alma arkadalarma teekkr ederim.
M. Celalettin LEKESZ
Hatay Valisi
NSZ ........................................................................................5
GR ............................................................................................5
ANTAKYADA ESNAF VE SANATKRLAR ........................6
Esnaf ve Sanatkrn Teekkl ...........................................6
Antakya Esnaf ve Sanatkr ...............................................7
ANTAKYADAK ARI VE PAZARLAR .............................9
Ahap Oymacl .....................................................................12
Ayakkabclk (Kkerlik) ........................................................18
Bakrclk....................................................................................23
Baklk ...................................................................................27
Ciltilik.......................................................................................31
Buday Sap (Cimem) rmecilii ..........................................35
Defne Ya ve Sabun Yapm ...................................................41
Demircilik ..................................................................................47
Dericilik .....................................................................................52
pek Bcekilii ve Dokuma ...................................................57
Kalayclk ..................................................................................65
Kilim Dokumacl ..................................................................69
Ney Yapm ................................................................................73
Semercilik ..................................................................................80
Sepet rcl .......................................................................86
Sikkecilik....................................................................................89
Ta lemecilii (Heykeltralk ve Mozaik Yapm) .............93
Tenekecilik .............................................................................. 101
feme Cam Yapm ............................................................. 104
Yemenicilik ............................................................................. 108
Dm-rg (Makrame) ................................................... 111
El Yapm Dn Aksesuarlar ............................................ 114
El Sanatlar malat ve Sat Yerleri ....................................... 118
5 YAAYAN EL SANATLARI VE SANATKRIYLA HATAY
nsanolu, el becerisine dayal uralar sonucun-
da ortaya koyduu el sanatlarn, zamann artlarna
gre srekli olarak deitirmi ve gelitirmitir. Bu
itibarla insanolu, rettii deerleri bir sre son-
ra bir kltr varlnn konusu haline getirmitir.
Ortaya km olan kltr varl da doal olarak
kendisinden tredii toplum yapsnn zellikleri-
ni bnyesinde tamaktadr. Bu nedenle insanlarn
el becerileri ile kltrel miraslar arasnda yakn bir
iliki vardr
1
.
Kltrel mirasn nemli bir paras olarak el
sanatlar, bir toplumun yaam seviyesi hakknda
nemli ipular barndrr. nk el sanatlar ge-
lecee kltr kprs ile balanan deerlerin bir
btn olup, yaad adaki uygarlk seviyesinin
bir gstergesidir
2
. Ksacas el sanatlar, bnyesinden
kt toplumun kltrel seviyesinin bir gstergesi
olup, aratrmaclar iinde nemli zellikler ta-
maktadr
3
.
u hususu da hemen belirtmek gerekir ki, el sa-
natlar retildii blgelerin zelliklerini tamakta-
dr. Bu da retildii blge asndan onu deerli ve
orijinal klmaktadr. El sanatlar, retildii yrenin
dna karlarak kopya edildiinde orijinalliini
kaybettii gibi, sahip olduu yresel zelliklerini
tamayacandan onu nemli klan deerlerden de
yoksun kalacaktr
4
.
Gnmzde, toplumda grlen hzl deiim,
geleneksel el sanatlarmz yok olma tehlikesiyle
kar karya brakmtr. Bu durum Hatay yresin-
deki el sanatlarn da olumsuz ynde etkilemitir.
Trkiye nin birok yerinde olduu gibi Hataydaki
teknolojik gelimeler, yrede icra edilmekte olan el
sanatlarna dayal esnaf gruplarnn ayakta durabil-
mesi iin youn aba sarf etmelerine sebep olmak-
tadr. Bu gelimeler sonucu blgede, baz el sanatla-
rmz ilevini yitirirken, bazlarnn da orijinallikten
uzak ve dk kalitede retilmesi bir zorunluluk
halini almtr
5
.
XIX. Yzyl Osmanl dnemi Antakya ekono-
misi genel olarak tarm, ticaret ve el sanatlarna da-
yanmaktayd
6
. Bu el sanatlar arasnda dokumaclk,
demircilik, semercilik, debbaclk, baklk, kavuk-
uluk, bezcilik, pembecilik (pamuku), kkercilik
(ayakkabc) gibi el sanatlar oluturmaktadr. Sz
konusu el sanatlar, ehirdeki esnaf birliklerinden
bazlaryla sk bir iliki iinde olmakla beraber, bu
el sanatlar mmessilleri genel olarak kendi lon-
calar etrafnda ekillenmilerdi. Ayrca bir ksm
sanatkrlarn, kendileri iin oluturulmu ar ve
pazarlarda sanatlarn icra etmeleri, el sanat ura-
nn ne kadar canl olduuna ve Antakya ekonomisi
ile ehrin esnaf tekilatna nemli katkda bulundu-
una iaret etmektedir
7
. Bu gn ise Hatayda gerek
yaayan gerekse yok olmaya yz tutmu ok eitli
el sanatlarna tesadf etmek mmkndr. Bu el sa-
natlarndan ta ve mozaik ilemecilii, lifi bitkileri
oluturan Samanda kam gibi malzemelerin i-
lenmesi, gar (defne) sabunu ve ya, cimem olarak
adlandrlan ve sap ve samandan yaplan tepsi ve
tabaklar, semercilik, metal ilemecilii, karg sepeti,
deri ileri, ahap ileri, rgclk gibi ok eitli el
sanatlarnn var olduu bilinmektedir.
Gemite var olduunu tespit edebildiimiz ve
gnmzde de srdrlmekte olan el sanatlar tek-
nolojinin hzla ilerlemesi sonucu az zamanda ok
rn elde etme imknlarnn gelimesi, el sanatlar-
nn retimine byk bir darbe vurmutur. Bu da var
olan el sanatlarnn yava yava ortadan kalkmasna
yol amaktadr
8
.
GR
ANTAKYADA ESNAF VE
SANATKRLAR
1. Esnaf ve Sanatkrn Teekkl
retici ile tketici arasndaki ilikiler sonucunda
domu olan esnafn teekkl, insanlk tarihi ka-
dar eskidir. lk alardan beri insanlar, korunmak ve
yaamlarn srdrmek iin bir arada bulunmak ih-
tiyac duymulardr. Bunun sonucunda ky, kasaba,
ehir ve devlet gibi yaplanmalar ortaya kmtr.
Farkl ekonomik faaliyetlere sahip bu niteler ara-
sndaki ilikiler, zamanla esnaf olarak nitelendirilen
bir zmreyi ortaya karmtr. Esnaf denilen bu
zmrenin grevi, retilen mal ve hizmetin ky, kasa-
ba ve ehirlerarasnda mbadelesini yapmak ve tica-
ri faaliyetler ekline dntrmektir
9
. Bu yaplanma
zaman iinde farkl i kollarnn ortaya kmasna,
bylece esnaf tekilatlarnn gelimesine ve birbi-
rinden bamsz birok esnaf kolunun tremesine
sebep olmutur. Her esnaf kolunun gemiten gelen
kendine has gelenekleri vardr. Esnafarn meslekle-
rinde byk olarak kabul ettikleri bir pirleri bu-
lunmaktadr
10
. Farkl karlklar olan esnaf kelimesi
genellikle zanaatla uraan kimse anlamnda kulla-
nlmaktadr
11
. Esnafn zaman iinde kat ettii ge-
lime sonucunda dokumaclk, demircilik, debbac-
lk, kkercilik gibi birok sanat kolu ortaya kmtr.
Anadolu nun fethinden evvel eitli Trkmen
boylar yaadklar yerlerde bulunan ehir ve ka-
sabalarda esnaf ve sanatkr olarak mesleklerini
icra etmilerdi
12
. 1071 Malazgirt Sava sonucunda
Anadolunun Trk isknna sahne olmasyla, birok
alanda olduu gibi Trklerin ekonomik faaliyet-
lerinde de yeni deiimler meydana geldi. Trkler,
Anadoluda bulunan Bizans ehirlerinin etrafnda
kendi hayat tarzlarna uygun yeni bir yaplanmaya
girdiler. Bu yaplanma zellikle de Bizansa ait kale
ve surlarn hemen dnda kurulan ar ve pazar-
larda kendini gstermeye balamtr
13
. Bu ar ve
pazarlarda oluturulan tekilat zaman iinde Ana-
doludaki mevcut siyasi ve ekonomik durumu da de-
erlendirerek Trklere zg yeni bir ekonomik mo-
dele dnmtr. Bu ekonomik model, ilk balarda
tasavvufi yn ar basan ftvvet eklinde gelimi
ve zamanla esnaf rgtlenmesine dnerek, ikti-
sadi bir kimlik kazanan ahilik ile birlemitir
14
. Ahi
Evran n kurmu olduu bu rgt, Seluklu Devleti
dneminde esnaf ve sanatkrlarn meslek sorun-
laryla ilgilenerek, devlet ile olan mnasebetlerin
yrtlmesini stlenmiti. Bylece Anadolunun
en cra kylerine kadar yaylan ahilik, bnyesinde
azmsanmayacak bir nfus barndrmaktayd
15
. Sel-
uklu Devletinin sosyal ve iktisadi hayatn dzen-
leyen bir mekanizma haline gelen bu kurum, daha
sonra Osmanl Beylii ierisinde de grevini sr-
drm ve beyliin kuruluunda grev ald belir-
tilmektedir
16
.
Osmanl Devletinin ilk dnemlerinde daha ok
siyasi bir g olarak boy gsteren ahilik, zellikle Fatih
dneminden itibaren esnaf ve sanatkrlarn idari ile-
rini dzenleyen bir tekilat haline gelmitir
17
. Bu te-
kilatn lideri olan ahi baba esnaf ve sanatkrn devlet
ve toplum karsndaki sorumluluklarn temsil eden
belgeyi dzenleyen ve takip eden kiidir
18
. Ahilik n-
celeri sadece deri iilii (debbalk) alannda faaliyet
gstermekteydi. lerleyen zamanda 32 sanat dalnn
daha bu birlie katlmas ve ortaya konulan kurallar,
sonraki dnemlerde btn esnaf ve sanatkrlar iin
bir nevi kanun nitelii kazanm oldu
19
.
Osmanl Devletinin kurulu sreci tamamlandk-
tan sonra gelien ve belli nizamlara balanan Osmanl
esnaf tekilatnda kendine has bir hiyerari mevcuttu.
Tekilatn bnyesinde esnaf eyhi , yiitba , kalfa (us-
taba) ve rak yer almaktayd
20
. raklar, altklar
meslek dalnda yl eitilerek, esnaf tekilatnn ge-
leneklerini ve bnyesinde yetimi olduu meslein
inceliklerini renirlerdi. Bir ran mesleinde iler-
leyebilmesi, ancak ustasnn onay
ile mmkn olmaktayd. Mesleini
srdrebilecek raklar, yaplan me-
rasim treni ile kalfala terfi ede-
rek, yl da kalfa olarak altktan
sonra usta statsne ykselirlerdi.
Ayrca yeni dkknlarn almas ve
saysnn belirlenmesi de ustalarn
verecei karara balyd
21
. Alan
dkknlar, dkkn ileten kiinin
ahsi mal olmayp, devletin mal
idi ve denen yllk kira karln-
da, gedik olarak iletilirdi
22
.
Ksaca anlatmaya altmz
Osmanl esnaf tekilat, gerek bn-
yesindeki denetim mekanizma-
s bakmndan ve gerekse devlet
ile olan mnasebetlerinde belli
normlara gre hareket etmekteydi.
Belirlenen kurallarn dna kan
esnaf nce uyarlr ve ayn hata-
nn tekrarlanmas durumunda ce-
zalandrlrd. Her meslek dalnda
ihtiya duyulduu oranda dkkn bulundurulur ve
belirlenen saynn almamasna zen gsterilirdi.
Bylece bir tarafan meslein kalitesi korunurken,
dier tarafan da ii yapan ustann gelirinin dme-
mesine zen gsterilirdi. Bunun iin de esnaf teki-
lat denetimine nem verilirdi
23
. Bu denetimin top-
lumsal vakalar asndan nemine dikkat ekmek
isteyen Mehmet Gen , ekonomik bir g olan esnaf
tekilatn gnlk hayatta toplum ve devlet arasnda
bir denge ve sosyal dayanmay salamlatrc bir
unsur olarak tanmlar
25
.
2. Antakya Esnaf ve Sanatkr
Bizans dneminde Antakya , jeopolitik konumuy-
la nemli bir askeri s grevi stlenmiti. Bizansllar,
snr blgesi olmas sebebiyle ehirde daimi olarak
byk ordular bulundurmay ge-
rekli grmlerdi. Bu ordunun
zaruri ihtiyalar olan silahlar ve
giysiler genel olarak ehirde retil-
miti
26
. yle ki, Antakyada esnaf-
l ortaya k M.. 300l yllara
kadar indirgenebilir.
Antakya , Osmanl Devleti snr-
larna Yavuz Sultan Selimin Msr
Seferi srasnda (24 Austos 1516)
dhil olmutur
27
. Bu dnemden
itibaren ehir esnaf sistematik bir
ekilde gelimitir. ehir esnaf bu
gelime sayesinde eski Trk-slam
esnaf tekilatna benzer zellikler
kazanmtr. Bu benzerliklerden en
nemlisi Osmanl esnaf sistemini
oluturan ahilik idi. Antakyada ahi
sisteminin rgtlenmesi, esnafn
mesleklerini daha organize bir e-
kilde icra etmelerini mmkn kl-
mtr
28
.
Antakya da XVII. ve XVIII. yzyllarda olduka
kkl bir ahilik tekilat ve kltr mevcuttur. ehir
esnafnn lideri olan ahi babalar din, hukuk, mal ve
asker konularda daima devletin yannda olmulard.
Bu durum onlarn halk nazarnda da itibar kazanma-
larnda nemli bir etken olmutur. Esnafn yneticisi
olan ahi baba, bulunduu blgenin idari ve siyasi me-
selelerinde devlet ile halk arasnda arac konumunda
idi. Ahi baba
29
Antakyann idaresinde etkili olduu
gibi, yneticileri tayininde, vergilerin tespitinde ve
toplanmasnda nemli grevler stlenmekteydi.
Resim 1: Osmanl esnafnn alay geidini
gsteren bir minyatr (Srnme-i Vehbi).
24
Antakya daki esnaf ve zanaatkrlar, temsilcilerini
kendi aralarndan seerek kadya bildirirlerdi. Kad
temsilcinin resmi olarak grev yapmasn temin
eden beratn verilmesi iin divan- hmayuna bir
tezkere gnderirdi ve bununla beratn teminini sa-
lard. Bazen de esnaf temsilcileri Haleb Beylerbeyi
tarafndan tayin edilirdi
30
.
1709-1827 yllarnda Antakya da esnaf tekilat
bnyesinde Abac, Arpac, Attar, Baevan, Bakkal,
Basmac, Bzergn, Berber, Boyac, alc, eri,
bk, ilingir, krk, Culfa (Cullh), Debba,
Deirmenci, Demirci, Derzi (Terzi), Destar, Deveci,
Etmeki (Ekmeki), Eskici, Fahreci, Habbaz, Hallac,
Hamamc, Hamal, Kalayc, Kahveci, Kassab (Ka-
sap), Kasidehan, Kssahan, Kaa, Katrc, Kavuku,
Kazanc, Kazaz, Kebapc, Keeci, Kefger (Kker),
Klc, Kuyumcu, Knefeci, Krkc, Leblebici, Ma-
nav, Masarac, Mimar, Mutaf, Muytab, Mcellid,
Nalbend, Neccar, Oturakc, Penbeci, Saka, Sarrabe,
Sarra, Semerci, erbetci, Terzi ve Zifirci yaklak 64
esnaf grubu bulunmaktayd
31
.
1709-1860 yllar arasnda ise bu saynn nemli
miktarda azalma gsterdii anlalmaktadr. Sz ko-
nusu yllardaki esnafn Bzergn (Bezirgn), Attar,
Bakkal, Manav, Habbaz (Ekmeki), Zahireci, Arpa-
c, Kahveci, ulfa (ulhah), Penbeci, Mytab (Mu-
taf), Abac, Terzi, Mimar, Kuyumcu, Kalayc, k-
rk, Neccar, Oturak, Hamamc, Debba, Sarra,
Kefger, Demirci, Nalbant ve Semerciden olutuu
belirtilmektedir
32
.
1776 ylnda ise Antakya da esnaf tekilatnda;
Abac, Arpac, Attar, Baevan, Bakkal, Basmac,
Bzergn, Berber, Boyac, bk, ilingir, k-
rk, Culfa (Cullh), Debba, Deirmenci, Derzi
(Terzi), Etmeki (Ekmeki), Eskici, Fahreci, Hallac,
Hamamc, Hamal, Kalayc, Kassab (Kasap), Kaa,
Katrc, Kavuku, Kazaz, Kefger (Kker), Klc,
Kuyumcu, Knefeci, Krkc, Leblebici, Masarac,
Mimar, Mutaf, Nalbend, Neccar, Oturakc, Penbeci,
Saka, Sarra, Semerci, erbetci ve Terzi esnaf faali-
yet gstermekteydi
33
.
Bu dnemde dikkati eken nemli hususlardan
biri 1709-1827 yllar arasnda faaliyet gsteren al-
c, eri, Demirci, Destar, Deveci, Habbaz, Sarrabe,
Kssahan, Kazanc, Kahveci, Kebapc, Keeci, Ma-
nav, Muytab, Mcellid, Zifirci, Kasidehan gibi esnaf
gruplarnn bu dnemde (1776) faaliyet gstermiyor
olmalardr.
ANTAKYADAK ARI VE
PAZARLAR
ar tabiri, kken itibariyle Farsadaki Char-
suk (Drt sokak) kelimelerinden tremi olup, iki
taraf dkknlarla evrili veya sral yerlere verilen ad-
dr
34
. Kapal al veri meknlar iin de kullanlan ba-
ka terimler vardr ki, bunlardan biri de pazar (bazar)
kelimesidir
35
.
Osmanl ehir ve kasabalarnn canl ticari
meknlarn oluturan ar ve pazarlarda, kyl ve e-
hirli esnafn imal etmi olduu rnler satcya sunul-
maktayd. Buralarda mal dei-tokuu yannda, hizmet
alm ve satm da gerekletirilmekteydi. Bu ynyle
ar ve pazarlar, esnaf ile dier ticaret erbabnn kar-
lkl iliki kurabildii nemli sosyal, ticar ve kltrel
meknlard
36
.
Resim 2: Eski Antakya Buday Pazar.
ar ve pazarlarda ayn meslei icra eden zanaat
erbabnn bir araya gelme eilimi, slami sistemde ge-
lenee bal bir durum iken, zamanla bu sistem ka-
nun gibi alglanmtr. Bu alglama sonucunda ar
ve pazarlarda yerlemi olan meslek erbab bulunduu
sokak veya meydana gre ayr grup halinde dzen-
lenmitir. Birincisi ii icra eden zanaatkr ve esnafn
topland yerdir. kincisi bu esnaf erbabn bnyesinde
toplayan loncann bulunduu yerdir.
ncs ise adn yaplan iten alan semt veya
blgedir. ar ve pazarlar mesleklerinde uzmanlam
topluluklarn veya tccarlarn kimlikleriyle anlan yer-
ler olarak, dinsel ve etnik bir hviyet de kazanabilirdi.
Bu durumun en belirgin olduu yerlerden biri olarak
Antakya arlar da yukarda belirttiimiz ayr b-
lnmeye gre tekilatlandrlm grnmektedir.
yle ki, Antakya ar ve pazarlarnda bulunan
zanaatkrlar kendi alanlaryla ilgili loncann birer yesi
olduklar gibi, loncalar da sz konusu ar ve paza-
rn iindeydi. Bu loncalar yukarda bahsi geen ekil-
de rgtlenmi olduundan Antakyadaki Demirciler
arsnda Araplar, Nalbantlar arsnda Trkler ve
Kuyumcular arsnda Hristiyanlar mesleklerini icra
etmekteydiler
37
.
Resim 3: Eski Uzun ar dan bir grnm.
Antakya esnaf tekilat Cumhuriyet dnemine
kadar loncalar eklinde tekilatlanmtr. Bir tica-
ret merkezi olarak kullanlan ar, ehri boydan
boya kesen cadde (Kurtulu Caddesi ) ile Asi Nehri
arasnda kalan ksmda yer almaktayd. Bu arlar
zincirinin bir paras olan Uzun ar , Kurtulu cad-
desinden balayarak kprye kadar uzanmakta idi.
Antakya ar ve pazarlar bir btn olarak deer-
lendirildiinde nehirden balayarak Habib-i Neccar
Da ynne doru paralel cadde ile uzanrd. Bu
caddelerden birincisi zerinde kunduraclar, nal-
burlar, terziler, neccar (marangozlar), tenekeciler,
manifaturaclar, kuyumcular ve tuhafiyeciler; ikinci
cadde zerinde saralar ve kkerciler, eski elbise
satclar, demirciler, kei klndan dokuma ii ya-
panlar bulunmaktayd; nc cadde zerinde ise
bakrc, bak krk, kilim ve aba dokuyanlar,
peynirci, yourtu esnaf faaliyet gstermekteydi.
Kpr denen arda ise bakkal, manav, kasap, ke-
bap esnafar kark bir ekilde yerlemi bulun-
maktayd
38
.
Resim 4: Uzun ar
1710 ylnda Antakya ehrinde farkl meslek
gruplarna mensup 1161 esnaf faaliyet gstermek-
teydi. Bunlarn nemlileri arasnda 293 Clhdar
(ulha), 106 Kefger, 39 Yap ustas, 40 Debba, 60
Bostanc, 68 Ekmeki, 17 krk, 33 Kasap, 10 Sar-
ra, 30 Bakkal, 16 Terzi, 13 Attar, 27 Kazanc ve Ka-
layc, 15 Kuyumcu bulunmakta idi. Grld gibi
1710 ylnda mevcut esnaf gruplar arasnda say
bakmnda birinci srada 293 kii ile Clhdar olup,
ikinci srada onu Kefger esnaf takip etmektedir.
Bahsi geen esnaf gruplar, Antakya ehir ihtiyala-
rn karlayacak sayda ve faal durumdayd
39
.
1776 ylnda Antakya da 38 meslek dalnda 1100
kii hizmet vermekteydi. Bu meslek dallarndan 34
Mslmanlara aitti. Bu durum XVIII. Yzyln ikin-
ci yarsnda Antakyadaki esnaf tekilatnda Msl-
manlarn etkin bir rol oynadn gstermektedir.
1100 kiinden oluan esnaf iinde Culfa (kaba ve
kaln kuma) (200), Kkerci (75), Frnc (70), Bah-
van (50), Debba (45) nemli bir yer tutar
40
.
1828-1833 yllar arasnda Antakya daki esnaf ve
sanatkrlardan bazlar Debba (35), Kkerci (45),
Bakkalc (20), Neccar (25), Attar (18) (14 Msl-
man, 4 Yahudi), Bazargn (23) (8i Mslman, 8i
Yahudi, 7si Zimm), Semerci (5), Mutaf (6), Nal-
bant (7), Sarrac (7), Sarraf (6), krk (4), Berber
(5), Halla (2), Kuyumcu (2) (2si Rum, 2si Erme-
ni), Mimar (15), ilingir (8), Penbeci (5), Temrci
(12) (Demirci), Ekmeki (14), Kasap (20), Culfac
(10), Kullap (5), Zefirci (10), Baevan (25), Otu-
rak (13), Abac (10) (5i Mslman, 5i Zimm),
Terziyn (4), Arpacyn (6), Deirmenci (6), Ha-
mamc (3), Masarac (3), Basmac (2), Fahreci (2),
Kazaz (1), Katrc (4), alc (2), Keeci (1), Boyac
(6), Hammal (2), Kalayc (5) ve Cllah (2) olarak
tespit edilmitir. Grld gibi XIX. Yzyln ilk
yarsnda Antakyada birbirinden farkl 42 esnaf dal
ve bu dallarda alan 408 esnaf bulunmaktadr
41
.
1867-1906 yllar arasnda Antakya da ekono-
mik bir gelime yaanmtr. Sz konusu dnemde
Antakya esnafnn dkkn saysnda nemli artlar
yaanmtr. 1867de Antakyada 15 frnc dkkn
bulunurken bu say 1906 ylnda 32ye ykselmitir.
1867de 30 deirmen varken 1906da bu say 123e
ykselmitir. 1867de Antakyadaki 1144 dkkn ve 4
maaza, 1906da 2553 dkkn ve 330 maazaya yk-
selmitir. Antakya esnaf tekilatnda da benzeri bir
art yaanarak 1776daki 38 meslek dal XIX. Yzy-
ln ikinci yarsnda 45e ykselmitir
42
.
GELENEKSEL EL SANATLARI
HATAYIN
Oymaclk
Oymaclk, aa, ta vb. cisimlerin yzeylerini
eitli aralar yardmyla keserek veya delerek ileme
sanatdr. Bu ilerle uraan sanatkrlara oymac
denir. Ahap oymacl veya ssleme sanat ilk evre-
lerinden itibaren insanolunun kendini ifade etmek
iin kulland sanat trlerinden biridir. Yaad
ortam ve kulland eyay gze ho gelecek ekilde
tasarlamak, sslemek ve onu sanat anlay ile biim-
lendirmek insan olunun en nemli tutkularndan
biridir. Oymaclk ve ssleme sanatnn olgunlaa-
rak sekin bir seviyeye gelmesinde ciddi emekleri
olan Trkler, milli kltrlerini n plana karacak
ekilde dier kltrleri zmseyen bir yapy zel-
likle Anadolu ve yakn yerleim alanlarnda baarl
bir ekilde uygulamlardr. Trk oyma sanat, Ana-
dolu ve evresinde hkimiyet kuran Hitit, Smer,
Sasani ve Bizans kltr mirasndan da izler tar
43
Trklerin gerek slamiyetten nce ve gerekse
slmiyetten sonra aa oymacl konusunda zen-
gin eserler ortaya koyduklar bilinen bir gerektir.
slmiyeti kabul etmeden evvel Orta Asya Trk-
lerinin heykeller yaptklar bilinmektedir. Fakat
slmiyeti kabul ettikten sonra, heykellerin yapmn-
dan vazgeip tezyini oyma sanat ile uratlar. Bu
sanat Trkistanda gelierek altn an yaad. Daha
sonra Seluklular ve Osmanllar tezyini oyma sana-
AHAP OYMACILII
tn gnmze kadar uzanan mkemmel seviyesine
ulatrdlar.
44

Seluklu ve Beylikler dnemi aa eserler genel-
likle mihrap, cami kaps, dolap kapaklar gibi mimari
elemanlardan oluan usta ii eserlerdir. Osmanl d-
nemine gelindiinde sadeleen eserler sehpa, kavuk-
luk, yaz takm, ekmece, sandk, kak, taht, kayk,
rahle, Kuran muhafazas gibi gndelik eyalar ol-
makla beraber bu sanatn pencere, dolap kapa, ki-
ri, konsol, tavan gbei, mihrap, minber ve sanduka
gibi mimar yaptlarda da uygulandn gryoruz.
Aa iiliinde kullanlan malzemeler daha ok
ceviz, elma, armut, sedir, abanoz ve gl aacdr.
Kakma, boyama, kndekri , kabartma-oyma, kafes,
kaplama, yakma gibi tekniklerle ilenen ahap e-
yalar gnmzde de zgn dekoratif eserler olarak
kullanlmaktadr. Bu teknikler 19.yzylda yaygn-
lam; Bitlis , Bursa , Gaziantep , stanbul (Beykoz),
Ordu ve Zonguldak gibi illerde halen devam eden,
hammaddesine gre deer kazanan baston ve asala-
rn kullanm yzyllar boyunca srmtr. Baston
ve asalarn sap ksmlar; gm, altn, kemik, sedef
gibi malzemelerden, gvde ksmlar ise gl, kiraz,
abanoz, kzlck, bambu, kam vb. aalardan yapl-
maktadr.
45
Yaplan aratrmalarda slamiyetten nce Orta
Asya da yaayan Trklerin heykel ve oyma ssleme
eserlerine rastlanmtr. Bu eserlerde in ve Hint
sanatnn izleri grlmektedir. Ancak slm dininin
heykel yapma sanatna msaade etmemesi, Msl-
manlar ve Trkler arasnda ahap oyma sanatnn
ilerlemesine yol amtr.
46
Trklerin Mslmanl kabul etmelerinden
sonra oyma sanat daha ok Trkistanda geliim
gstermitir. Sonralar Byk Seluklu Devleti nin
hakim olduu lkelerde meydana getirdikleri mi-
mari eserlerin tezyinatnda da oyma iiliine geni
yer verilmitir.
47
Anadolu Seluklular devrinde ini tezyinatna
nem verilmekle beraber, oyma sanat da ehemmi-
yetini muhafaza etmi ve Erzurum , Harput , Bey-
ehir , Konya gibi byk merkezlerde bu sanatn
en gzel rnekleri meydana getirilmitir. Yalnz bu
devirde tezyini motiferine esas karakterlerini ini
sslemelerinde olduu gibi daha ziyade geometrik
ekiller tekil etmitir.
48
Abanoz , ceviz, elma, armut, sedir, gl aac, am
vb. gibi aalar zerine oyma, kakma, boyama, at-
ma (kndekari) ve akma (kafisi ii) gibi tekniklerle
bezenmi ahap rnekleri Seluklu Dneminde bu
alanda stn bir dzeye ulaldn ortaya koymak-
tadr. Dz sathl derin oyma, yuvarlak sathl derin
oyma, eri kesim, ebekeli oyma (ajur) gibi oyma
teknikleriyle sslenmi paralar; dz sathl kakma
ve kabartmal kakma gibi kakma teknikleriyle deko-
re edilmi rnekler, dz yzeyli boyama, kabartmal
yzeyli boyama gibi boyama teknikleri ve kndeka-
ri, yalanc kndekari gibi atma teknikleriyle yapl-
m eserler her tekniin zengin bir repertuar bulun-
durduuna iaret etmektedir.
49
Bak, yzeyden zemine doru dik tutarak al-
lan dz sathl derin oyma, bak kullanarak serbest
el hareketleriyle uygulanan ve yzeyin yuvarlak ol-
masna zen gsterilen yuvarlak sathl derin oyma,
yzey daha derin oyularak zeminin belli paralar
karlarak yaplan, dantel grnm veren ebekeli
derin oyma (ajur) ile bezenmi paalar ustalarn el
maharetini belgelemektedir.
50
Osmanl mparatorluu zamannda ise aa
oyma sanat en yksek seviyesine ulamtr. Rum
ve hatai dediimiz iek, nebat
ve hayvanlarn stilize edilme-
sinden meydana gelen tezyini
motifer kullanlmtr. Mimar
eserlerin i ve d ksmlar bu
sanatn ustalar tarafndan be-
zenmitir. Balca uygulama
alanlar da cami ve trbelerin
mihrab ile minberleri, cami ve
medreselerde kullanlan rahle-
ler, kap, pencere, dolap kapak-
lar olmutur. Evlerde kullanlan
ekmece, sandk gibi eyalarn
sslemelerini, eitli mimari
eserlerin i ksmlarna yaz ya-
zan hattatlarn yazlarn tahta
zerine tatbik edenler de bu sa-
natn statlardr
51
.
v
v
AL CZDAN
Ahap Oyma Ustas
Ali Czdan,
Hatayn
nemli oyma
sanatlarndan biri
olup, almalarn
Uzun ar da
srdrmektedir.
MER BOZ
Aa Sslemecisi
YLA HATAY
Hatayn yetitirdii en nemli ahap oyma sanat
ustalarndan biri de Ali Altundur. Oyma sanatnda,
daha ok hlamur grgen kknar ve ceviz aacn
tercih eden Ali Usta, zellikle de hlamur aacna ilgi
duymaktadr. nk hlamur aac, kolay ilenen
ince dokulu bir aa olup uzun sre yaayan ve kendi
kendini tedavi eden bir trdr. Mesleini, tasarm ve
uygulama sreci olarak ikiye ayran zanaatkr, eserin
yapmna balamadan nce izimlerini hazrladn
belirtmektedir. Daha sonraki aamada ise yaplacak
almaya gre doru aa cinsinin semek gerekiyor.
Aacn kuru ve frnlanm olmas onun zamana
kar dayankllnn lsdr. Sfr nemde olan ve
frnlanm aa yllarca bozulmadan kalabilmektedir.
Oyma sanatnn en nemli zelliinin sabr olduunu
vurgulayan Altun, bu zanaata ilgi duyanlara atlyesinin
kaplarnn ak olduunu ve renmek isteyenlere
severek yardmc olabileceini belirtmektedir.
AL ALTUN
Aa Oymac
AYAKKABICILIK
KKERLK
Ayakkabclk
(Kkerlik, Kefgerlik)
Ayak giyecei olarak tanmlanan ayakkab, ayak
ve kab tamlamasnn daha sonradan birleik kelime
zellii kazanm eklidir. Eski Anadolu Trkesin-
den 18. Yzyl Osmanl Trkesine kadar, dilimizde
ayak kab tamlamas bulunmakla birlikte, ayakkab
kavram kap kelimesiyle ifade edilmekteydi. 19. Yz-
yla gelindiinde ise birleik kelime olarak ayakkab
kelimesi ortaya km ve 1810da Beykoz Ayakka-
b Fabrikas nn kuruluundan sonra Trke szck
olan ayakkabnn kullanlmaya balanmtr
52
.
Ayakkabnn tarihesinin Eski Msr a dayand
ve buradan evreye yayld dnlmektedir. Eski
Msr da insanlar, ayaklarnn iki bantla st ksmdan
tutturan sandalet tarznda ayakkablar giyerlerdi. Bu-
nun yannda Hititler, Anadolu da kullanlan arklara
benzer ayakkablar giyerlerdi. Dier bir ayak giyecei
olan izme ise Asurlularn buluu olup onlar tarafn-
dan kullanlmtr. Daha sonra Romallar dneminde
ayakkab modelleri giderek eitlenmeye balamtr.
Osmanl mparatorluunda ayakkab imalat geliti-
rilmi ve bu ilerle uraan esnaf ve sanatkrlara ba-
buu (babui), bamak, dikii ve hafaf denilmi-
tir
53
. Osmanl dneminde Antakya da zellikle izme,
Frenk izmesi , mest, terlik ve stanbul yemenisi belli
bal ayak giyecekleri idi. Bu giyeceklerden izmenin
deeri 2 guru ile 13 guru arasnda deiirken Frenk
izmesi 100 guru deerindeydi. stanbul Yemenisi 15
guru ve kundura ise 45 gurutu
54
.
Ayakkab, Anadolu da kap nne terk edilen, d
dnyaya ait bir nesne olarak hayatla, lmle ilgili
pek ok anlam tar. Trk inancna gre ters dnm
ayakkab, ilerin ters gideceine ve lme iarettir. Bir
evde lm olduunda, len kiinin ayakkablar bu
yolculuu topluma duyurmak iin kullanlr ve lenin
ayakkablar evin d kapsnn nne yan yana konu-
lur. En az bir gn sreyle kap nnde tutulan ayakka-
b, ayn zamanda o evde len kiinin cinsiyetini orta-
ya koyan bir aratr. lmn ardndan, lenin giysisi
ve ayakkabs evde tutulmaz, len kiiye ait giysiler ve
ayakkablar, o evrenin en yoksul kiilerine verilir
55
.
Eskiden olduu gibi gnmzde de Antakya da
ayakkabclk sektr olduka canldr.
AYHAN EGE
Ayakkab Ustas
HASAN AKDENZ
Ayakkab Ustas
KEMAL GLPINAR
Ayakkab Ustas
GKHAN ELKKOL
Ayakkab Ustas
Zanaat sahipleri, ayakkabnn yapm aamala-
rn u ekilde izah etmektedirler; ncelikle Hatay
Tabakhanesi nde ilenerek hazrlanan deri temin
ettiklerini, daha sonra ayakkab llerine gre nu-
maralandrlm ayakkab baklarna (endeze ) ve
modellerine gre kesimler gerekletirdiklerini ve
ardndan derileri dikim iin sayaclara gnderilmek-
tedir.
Sayaclar ayakkaby diktikten sonra, kalfa ta-
rafndan ayakkab kalbna giydirilerek deriye e-
kil verilir ve ivilenerek sabitlendikten sonra frna
konmaktadr. Frnda yeterli sre kalan ayakkab -
karlr ve kalb sklr.
Ayakkabnn i ve d taban yaptrldktan son-
ra temizlenerek kutulanr ve sata sunulmak zere
pazara gnderilir.
MEHMET TAYILDIZ
Ayakkab Ustas
NZAMETTN KARADENZ
Ayakkab Ustas
VAHT TRKOLU
Ayakkab Ustas
BAKIRCILIK
Bakrclk
Bakr, eski alardan beri insanolunun gnlk
yaamnda ss eyas, silah, ev eyas olarak kulla-
nlm ve bu ihtiyalar uygarlk dzeyine gre geli-
ip, deimitir
56
. Bakr, kzl rengi ve kolayca ilenir
olmasndan dolay her devirde kullanm alan bul-
mutur. Zaman iinde bakrn yerini daha dayankl
madenler almtr. Ancak iindeki dier metallerin
ayrtrlabilmesini temin edecek teknolojinin geli-
mesi, bakrn insan hayatnda yeniden nem kazan-
masn salamtr. Bakr dier madenler-
den ayran zellik, alam yapabil-
mesi ve dayanklldr
57
.
Trkler arasnda ma-
den kullanm ve made-
ne dayal el iilii iz-
lerine slamiyetten
nceki ve sonraki
dnemlerde rast-
lamak mmkn-
dr. zellikle
Seluklular d-
neminde bakr
ilemecilii zir-
veye ulamtr
58
.
Osmanllar dne-
minde yeni kefedilen
bakr yataklarnn ile-
tilmesi, bakr kullanmn
artrmtr. Saylar giderek ar-
tan bakr iletmeleri birok Anado-
lu ehrinde bakrc esnafnn oluumuna
ve rnlerini pazarlayacak arlarn kurulmasn
salamtr
59
. Osmanl Devletinde bakrn en st
seviyede ilendii merkezler Kastamonu (Kre) ve
Tokat olmutur.
60
Hataydaki bakr zanaatnn tarihine bakldn-
da, ilk bakr ustalarnn Ermeniler olduu tespit edi-
lebilir. Bakr ileme sanat, Ermenilerle yakn iliki
iinde olan Mslmanlar tarafndan da renilmi-
tir.
Bu gn ise bakrclk, Hatay da turistik sebeplerle
varln srdrebilmektedir.
MTHAT AZZOLU
Bakrc Ustas
BIAKILIK
Baklk
Bak, insanolunun eski tarihlerden itibaren
vazgeemedii aletlerden biri olmutur. ncelikle
ihtiyac karlamak iin yaplrken, ortak akln geli-
mesiyle bak, iin estetik boyutu dnlerek sanat
ve zevk sahibi kiiler tarafndan, az ve sap ksm-
larnda kullanlan malzemeler zerine ilenen nak
ve figrlerle sanatsal bir deer kazanmtr
61
.
Hatayda bak sap imali iin kasap veya kelle
satan kylden alnan boynuz kullanlrd. Aylin
Eraslan , bu zanaatn son temsilcisinin Sami Souksu
olduunu belirtmitir
62
. Yaptmz aratrma so-
nucunda Sami ustann vefat etmi olduu ve kendi-
sinden sonra mesleini devam ettiren bir halefinin
bulunmad tespit edilmitir.
Bugn Hatay da bak, sanatsal deerini koru-
makla beraber eskiden kullanlan yntemlerle yapl-
mamaktadr. Artk elik eskisi gibi dvlerek deil,
teknolojik aletler vastasyla inceltilmekte, tahta sap-
lar baa taklmak zere biilmi, hazr hale geti-
rilmi olarak temin edilmekte, ark elle deil motor
gcyle evrilmekte, ban her bir unsuru hazr
halde temin edilmektedir. Buna ramen baklar,
rettikleri baklar zerinde sahip olduklar hneri
sergileyerek nemli rnler vcuda getirmektedir-
ler.
da Sami ustann vefat etmi olduu
ksu
rma so-
k di
bi dv
nceltilmekte
ere biilmi, hazr h
n edilmekte, ark elle deil
rilmekte, ban her bir unsuru
emin edilmektedir. Buna ramen bak
ettikleri baklar zerinde sahip olduklar hne
sergileyerek nemli rnler vcuda getirmektedir
ler.
duu ve kendi-
Necati Mazmanolu ii satrlar.
AL EROLU
Bak Ustas
NECAT MAZMANOLU
Bak Ustas
CLTLK
Ciltilik
Cilt, Arapada deri ve kap anlamna gelen bir ke-
lime olup, bir mecmua ya da kitabn yapraklarn da-
lmaktan korumak ve bir arada toplu bulundurmak
iin; ince tahtadan, deriden veya zerine deri, kt,
bez gibi malzemeler kapl olan mukavvadan yaplan
kaplara denmektedir. Osmanl Dnemi sanatkrlar
arasnda bu ilerle uraan kiilere ise mcellid ad
verilmektedir
63
.
Sanat eseri nitelii tayan ilk ciltlemeler, VIII-IX.
yzyllarda Msr da Koptlar ve Orta Asya da Uygur-
lar tarafndan yaplmtr. slm cilt sanatna ait bili-
nen en es ki rnekler ise Msr ve Tunus ta bulunmu
olup muhtemelen Tolunoullar dnemine (868-905)
aittir. XI. yzyln sonlarndan itibaren Anadolu ya
hkim olan Seluklular , burada XII. ve XIII. yz-
yllarda gzel ciltler meydana getirmilerdir. Rm
denilen Anadolu Seluklu cilt slbu, XIII. yzyln
ikinci yansndan itibaren Memlklerde, XIV. yz-
yldan itibaren ise lhanllar da ve Karamanoullar
bata olmak zere Anadolu beyliklerinde uygulama
alan bulmu ve ay n zamanda Osmanl cilt sanatna
geii salamtr. Cilt slplar teknik zelliklerinden
ok malzemelerine ve ssleme lerine gre birbirle-
rinden ayrlmakta ve ortaya kan rnler daha ok
ait olduk lar kltr alanlarnn adyla anlmaktadr.
Tarih gelimesi iinde slm cilt sa natnn kazand-
slplar unlardr: Haty , Arap, Rm, Memlk ,
Marib , Trk (Osmanl), Buhr-y cedd
64
. Osman-
l Dneminde kaliteli ciltlerin retildii merkezlerden
biri de bakent stanbul dur. Bu dnemde Fatih Sultan
Mehmet yazdrd kitaplar iin zel bir ktphane,
sslemeleri iin de sarayda bir nak hne ina ettir-
mitir. lk ciltilik lonca tekilat ise, II. Bayezid zama-
nnda (1481-1512) kurulmutur
65
. XV. ve XVI. yz-
yllar Osmanl mparatorluunun her sahada olduu
gibi cilt sanatnda da muhte em an yaamtr.
Ciltteki bu gelime biraz da XVI. yzyln balarndan
iti baren her renk deriyi retebilen Osman l dericili-
inin gelimesine baldr. XVIII. Yzyl meydana
gelen durak lama devrinden sonra yine klasik devrin
gzel rneklerine dnlmtr. III. Ahmed zama-
nnda (1703-1730), zellikle Sadrazam Nevehirli
Damad brahim Paa nn tevik ve desteiyle ok g-
zel eser ler meydana getirilmitir. Bu dnemde klasik
slbun yan sra baka teknik ve slplarda da cilt-
ler yaplmtr. Bu dnemin en byk mcellidi Ali
skdr dir
66
.
Arabaya yerletirilmi dkknnda grlen bir cilti ve debba
esnafn gsteren bir minyatr (Srnme-i Vehbi)
67
.
KR KAVASOLU
Mcellid
kr Kavasolu , mesleinin yapm aamalarn
yle tarif etmektedir:
Ciltlenecek evrak veya kitaplar, ncelikle tarih
ve numara srasna gre kontrol edilir. e balanma-
dan nce eksik varsa tespit edilir. Ardndan ikinci
aama olan mahsup evraklarnda ine-tellerin kar-
tlmas, yevmiye ve defer-i kebir evraklarnda ters-
leme aamas balar. Yani balang numaras en ste
biti numaras en alta gelecek ekilde sraya konulur.
Bu ilemler bittikten sonra srt kalnlna gre
kapaklar yaplr ve mteri tercihine gre tamamen
bez, yarm bez veya karton kapaklarla kaplanr. En
son aama ise evraklarn kimlii cildin srtna altn
varak ile baslr ve ciltleme ilemi bitmi olur.
Dizgi dzenei ve hurufat (metal harfer)
Ciltlenmi gazete. Ciltlenecek evrakn giyotin makinesinde kesilmesi.
BUDAY SAPI RME
Buday Sap rme
Hatay n eitli blgelerinde yaklak bir buuk asrdr devam eden
bugday sap rcl gnmzde daha ok Altnznn Altn-
kaya beldesinde yaplmaktadr. Buday sap rmeyle elde edi-
len en nemli rn, bulgur savurma kab olarak kullanlan
Cimemdir. Cimem, yaplan ile o kadar zdelemitir ki
artk bugn buday sap rclne Cimem rcl
denmektedir. Gnmzde buday sap rcl ile
elde edilen rnler turistik malzeme olarak pi-
yasada yerini almtr. Hasr
tabak, geleneksel trenle-
rin de bir paras haline
gelmi olmas sebebiy-
le gnmzde evlenen
kzlarn eyizle-
rinde de
y e r i n i
al mak-
tadr
68
.
NYAZ KLEOLU
Cimem Ustas
Hasattan sanata dnen baaklar.
Cimem yapmak iin, hasat zaman buday sap-
lar toplanp, baak ile boum arasndaki ksm ke-
silerek temizlenir ve daha sonra renk vermesi iin
kk boya, toz boya ve krlmasn engellemek iin
de balmumu ile kartrarak kaynatlr. Saplar iyice
kaynayp rengini aldktan sonra gnee serilip ku-
rutulur. Kurutulan saplar ilenecekse tekrar slatlr.
Kaynatlacak saplar.
Yeil kk boyasnda kaynatlan buday saplar.
Kurumaya braklm saplar.
Cimem rerken genellikle rme ii 6 sap ile ya-
plr; bu saplardan bir tanesi ortada kalacak ekilde
ayarlanr ve dier 5 tanesi onun etrafnda rlerek
ilenir. Saplar bittike ilave ilemi iin baka saplar
alnarak nceki saplarn delik ksmna eklenir. Ci-
mem bu ekilde 5-10 metre kadar rldkten sonra
ekil ve desen uygulanmak zere ince iplik ile dikilir
ve tabak vs. halini alr.
Bu rnden genel olarak cimem, tepsi, anta, e-
rezlik, ikram sepeti ve nihale yaplr.
Boyanp kurutulan saplar.
Cimem
anta.
Nihale
avdar antas.
Tabak
Cimem yapm
kram sepeti.
DEFNE YAI
SABUN YAPIMI
Defne Ya ve Sabun Yapm
phesiz insanolunun hayatnda temizliin
nemli bir yeri vardr. Temiz kalmay ve temizlen-
meyi medeniliin bir gerei saymzdr. Ykayc ve
temizleyici maddelerin arasnda nemli bir yeri olan
sabun, temizlik anlaynn bir rn olarak do-
mu olup, antik alardan gnmze gelinceye dek
nemli deiimler geirmitir.
Genel olarak canllar ile eyalarn temizlenme-
sinde kullanlan sabun, bir Roma efsanesine gre
Romadaki Sapo tepesi nde tesadfen kefedilmitir.
Efsaneye gre kurban edilen hayvanlarn kllere
karan yalar Tiber Nehri ne srklenirmi. Ne-
hirde amar ykayan Romal kadnlar, bu kaygan
maddenin suya kart suyla ykadklar amar-
larn daha kolay temizlendiini grmlerdir. Sabun
isminin bu efsaneye gre Sapo adndan geldii be-
lirtilmektedir
68
.
Anadolu , zellikle de Osmanllar dneminde
dnyann sayl sabun reten merkezleri arasnda
yer almaktayd. Temel ihtiya maddeleri arasnda
kabul edilen sabun, Osmanl Devletinde nemli bir
sanayi ve ticari emtia olarak yer alm ve XIX. Yzy-
ln sonlarna gelinceye kadar sabunhane ad verilen
kk lekli retim tesislerinde faaliyet gsterilir-
ken bu tarihten sonra fabrikalar araclyla reti-
mini devam ettirmitir. Bu retim ierisinden sabun
fiyatlarna etki eden nemli hammaddeyi zeytinya
oluturmaktayd. Zeytinyandan yaplm sabunlar
en kaliteli sabunlar olarak kabul grrd.
Modern ada ok eitli katk maddeleri katlan
ve Hatay a zg hammadde olarak defne bitkisinin
kullanlmas sabuna ayr bir zellik kazandrmtr.
Defne , Akdeniz iklimine uygun maki tr bir bitki-
dir. Kurutulmu yapra ve meyvesinden elde edilen
yan deerlendirilmesi, ok eski devirlerden itiba-
ren bilinmektedir. Gnmzde blgede genel olarak
Defne adyla bilinen bitki ismi, ngilizce Sweet Bay,
Laurel, Roman Laurel; Franszca Laurien Franc, La-
urier des poetes; Almanca Edler Lorbeerbaum; tal-
yanca Laure Franco ve Arapada Gar kelimelerine
karlk gelmektedir.
Defne, bata Akdeniz lkeleri ve adalar olmak
zere Trkiye , Yunanistan , talya , spanya , Portekiz ,
Fransa , Yugoslavya , Suriye , Fas , Cezayir , Kaliforniya ,
Meksika ve Kanarya Adalar nda yaygn olarak bulu-
nur. lkemizde ise, Akdeniz, Ege ve Marmara bl-
gelerinin 700 m. yksekliindeki ormanlk alanlar-
da ve ayrca Karadeniz blgesinin baz kesimlerinde
yetimektedir
69
. Genel olarak yaban hayatna ait olan
bu bitki, tarla kenarnda veya orman ierisinde var
olan aa kmeleri eklinde yetiir
70
. Defne, yapra
kokulu, kenarlar dalgal, ucu sivri veya kt, st yz
parlak koyu yeil, alt yz donuk ak yeil renkte
derimsi yapra olan bir aa trdr. Defne yapra-
nn boyutlar 510 cm arasnda deiir, sap ksa
ve donuktur
71
.
Hatay ulusal ve uluslar aras defne sabunu re-
timi ve pazarlamasnda nemli bir yere sahiptir.
Sabun yapm blgesel kltrn nemli bir paras
haline gelmitir. retilen sabunlar lke iinde pazar-
land gibi yurtdna da ihra edilmektedir. Bunun
yannda Hatay genelinde ok sayda kii ilkel metot-
larla sabun retmektedir.
BAHAR AK
Defne Sabun Ustas
Bahar Ak , defne ve defne ya hakknda unlar
belirtmektedir. Defne bitkisi, Eyll-Ekim aylarn-
da, zeytin ile ayn dnemde yetimektedir. Defnenin
zeytin tanesine benzeyen bir meyvesi bulunmakta-
dr. Defne sabununda bu meyve kullanlr. Sabun ya-
parken ncelikle defne meyvesi toplanr. Toplanan
meyveler kaynatlr, kaynadka da ste kan ya
kak yardmyla toplanarak szlr. Daha sonra
kaynam olan bu defne taneleri ezilerek ya kar-
lr. Bylece defnenin ekirdeinden ya elde edilir.
Defne meyvesi
Defne ya.
Defne sabunu retimi; Yan kaynatlaca ka-
zann iine ihtiyaca gre asgari 1 litre defne yana 5
litre zeytinya konur ve kartrlarak kaynatlr. Bir
yandan da ayr bir kabn iinde su (1litre) yardmy-
la 1 kg kostik eritilir. Ya snmaya baladktan son-
ra eritilmi kostik, yaa ilave edilir. Bu karm bir
kepe yardmyla ya kvam alncaya kadar aralksz
kartrlr. Ya kaynatlrken, bitkinin kendine zg
kokusunu yaa sindirmesi iin birka adet defne-
yapra da karma ilave edilir. Hazrlanan karm
sndka iindeki yalar ste doru kabarr.
Karm kabardka zerine yavaa su serpilir
ve kartrlmaya devam edilir. Yalar, sabun kvam-
na gelmeye balaynca kazann kenarlarna yapan
sabun krntlar dmeye balar. Bu durum atein
sndrlmesi gerektiinin belirtisidir. Ate snd-
rldkten sonra sabunun soumasn salamak ve
kabarp dklmesini nlemek iin kartrlmaya
devam edilir. Kaynatlm sabun daha sonra kalp-
larn iine dklr ve mala yardmyla dzeltilir.
Yaklak yarm saat sonra karm tamamen donar
ve sabun haline gelir. Kalp sklerek sabunun ke-
sim ilemi yaplr. Sabun kalplar retici firmann
istedii ebatlarda olmakla beraber genel olarak l
5x5 cmdir.
Defne sabunu yapm
Defne ya ile yaplan sabun; Bnyesinde anti-
septik ve anti bakteriyel zellikler de barndran Def-
ne yandan retilen sabunlarn, yara, sa dklme-
leri ve kepeklenme, mantar hastalklar ve egzama
hastal tedavisinde kullanld gibi kas gevetici
zellie sahip doal bir rndr. Ayrca romatizma,
bel ve boyun ft gibi hastalklara iyi gelir. Belli bir
sre sonra bu tr rahatszlklar da iyiletirebildii
bilimsel almalardan ve kullanclarn olumlu yn-
deki grlerinden tespit edilebilmektedir
Bahar Ak Hatay nn genelinde pek rastlanmayan
birok sabun eidini de retmektedir. Ard Katran
Aac (Katran Ardc), Bal Badem , Biberiye , Bttm ,
Fesleen , Gl , Kil , Kkrt , Lavanta , Mimoza , Safran ,
Spirulina , zm ekirdei ve yosun sabunlar bun-
lardan bazlar. Kostik.
zm ekirdei sabunu.
Bttm sabunu.
Kostik
DEMRCLK
Demircilik
Demir metali, demir cevherlerinden elde edilir
ve doada nadiren element halinde bulunur. Meta-
lik demir elde etmek iin, cevherdeki safszlklarn
kimyasal redksiyon yoluyla uzaklatrlmalar ge-
rekir. Demir uzayda en ok bulunan elementlerden
birisi olup yerkabuunda %5ini orannda bulu-
nur. Demirin ilk kullanmna dair iaretler, mzrak
ular, bak ve ss eyas eklindeki objeler olup,
Smerler e ve Eski Msrllara kadar (yaklak M
4000 yllar) dayanmaktadr. Ancak bunlarn kul-
lanmlarnn daha ok trensel olmas, demirin o
alarda altndan bile daha pahal olmasndan dola-
ydr. M. 1600 ile M. 1200 yllarna gelindiinde
demirin Orta Douda giderek artan bir ekilde kul-
lanld grlr
72
.
Demir lii, MS. 4. Yzyl Domitilla Katakombundan Ta
zeri Gravr
Demir, hemen btn kltrlerde var olan mito-
lojik sembollerden biridir. Mitolojideki semboller
hangi millete aitse, o milletin kltr evrenine iaret
eder. nsanolunun asker ve siyasi tarihine dhil ol-
madan evvel, dinsel yaratmalara yol am; tpk atl
sava arabalarnn, ulam arac olmadan nce ayin
trenlerinde kullanlmas gibi, demir de sava arac
olmadan birok ayini ve simgeyi dourmutur. Bu-
nun sonucunda demirci, mitolojileri, metalrji srla-
rn ve ayinleri yaayan kii konumuna gelmitir. Bu
balamda demirin Orta Asya daki kefi, demiri ile-
yen kiiye de yeni bir toplumsal mevki kazandrm
ve demirci, bu katmanlarn en stnde kendine yer
edinmitir. Maden iiliinin ilk safas ilenecek
madenlerin topraktan karlmasn oluturur. Eski
Trk yurdu olan Orta Asya yksek kalitede zengin
demir cevheri yataklarna sahip bir arazi yapsyla,
erken dnemlerde demiri kefetmi ve kullanma
sokmutur. Demiri erken dnemlerde kefeden
Trkler, retimde ve kullanm biiminde ustala-
mlar; bunun sonucu olarak demir ilemeciliini
bir sanat kolu hline getirmilerdir. Nitekim Trkler
arasnda sanat dal hline gelen demircilik, ayn za-
manda en kutsal sanat olarak da tarihe gemitir.
Bu manada Trklerin medeniyete kazandrd iki
mhim eyden birisi demir madenidir. Demir ii-
lii sayesinde insanolu bu gn daha iyi bir yaam
seviyesine kavumutur
73
.
Osmanl Devleti, kurmu olduu sistemli ya-
ylma politikas sayesinde Anadolu ve Balkanlar da
ksa srede byk bir g olarak ortaya kmtr.
Bunda Fatih Sultan Mehmet dneminin sonlarna
doru Anadolu ve Balkanlardaki maden ocaklar-
nn nemli katks vardr. Bu sebeple devletin hayat
damar olarak nitelendirilen kurumlardan biri olan
madencilie byk nem verilmekteydi
74
.
SEMR ERKEKOLU
Demirci Ustas
Semir Erkekolu rs zerinde demir dverken.
Kazma
apa
Tahra
Semir Erkekolu ii balta.
emir Erkekolu rs
Tahra
BRAHM YILMAZ
Demirci Ustas
Trmk
Mecrefe.
brahim Ylmaz ii balta. Demirden yaplm eitli rnler.
DERCLK
Dericilik
Trkede deri eklinde telafuz edilen kelimenin
asl teri/tiridir. Debba ise, hayvan derilerini ileye-
rek kullanlr hale getiren sanatkrdr. Derinin ile-
nerek kullanlmas tekstilden ok ncedir ve tarih-
esi, ilk insan dem ile balatlr
75
. Semavi dinlerde
olduu gibi btn inan sistemlerinde ayet ve hadis-
lerin ilk kaydedildii malzemelerde derinin kullanl-
d muhakkaktr ve gnmze ulaan en eski Mus-
hafar ve halen Topkap Saray Emnt- Mukadde-
se Dai resinde muhafaza edilen Hz. Peygamber in
Mukavksa gnderdii mektup bu nun ak bir de-
lilidir.
Derinin tabaklanmasna dair ilk bilgilere erken
dnem Msr hanedanla rndan kalan kaytlarda
rastlanr. Eski alarda debbalar, top lumun aa
seviyesinde kimseler ola rak kabul edilirlerdi. Eski
Yunan ve Roma da olduu gibi, pis kokular sebebiy-
le tabakhanelerin yerleim merkezlerin den uzakta
kurulmas istenirdi. Bu rada alanlarn zerlerine
sinen koku se bebiyle toplu ibadet ve festivallere ka-
tlmalar da pek tasvip edilmezdi. Ksa bir d nem
iin de olsa bu ii yapanlar yksek grevlere getiril-
mezdi
76
.
Trk toplu luklarnda deri iilii ilerlemi bir
sa nayi dal olarak grlmektedir. zellikle de Orta
As y a Trkleri arasnda bir ihtiya eklinde ortaya
kan deri kul lanm, dericiliin yan sra hayvan-
cln da geliip yaygnlamasna yol amtr. De-
ricilik, hayvanclkla geinen kavimlerin ikinci bir
meslei olarak gelimitir. Bu nedenle Osmanllar-
dan nce ve sonra dericilik ok gelimiti. Deri ve
deri mamulleri retim tekni inin ileri bir seviyeye
ulat Ortaa slm dnyasnn arlarnda bu
tr e yann sergilendii birok dkkn bulu nurdu.
Elbise, ayakkab ve tulum gibi eylerin yannda deri-
nin en ok kullanl d alanlardan biri de ciltilikti.
XIV-XVI. yzyllarda mcellitlerin deri ve ksele
kitap kapaklarna iledikleri motifer, ciltilik sana-
tnn ulat noktay gs termesi bakmndan nem-
lidir. nk slm leminde kitabn kutsal saylmas
cilti lie zel bir deer verilmesini salam ve bu
sanat hemen btn slm devletlerinde en ileri sevi-
yeye ulamtr
77
.
Orta Asya Trklerinin kulland deri ayakkab eitleri.
Kurn- Kerm cildi. slamiyetin Trkler arasnda yayl-
masndan sonra deri, ciltilik alannda youn olarak kul-
lanlmaya balamtr.
Osmanllarn ilk devirlerinde hayvan clkla ura-
an gebe Trk airetlerin, deri eya rnlerini
sergilenmesi ve pazar temini gibi mesele ler, deb-
bahanelerin ehir merkezlerine yakn yerlere iskn
edilmelerini zorunlu kl mtr. Fatih Sultan Meh-
met deri retimini stanbul da toplamak istiyordu.
nk deri sava malzemeleri arasnda nemli bir
yer tutmaktayd. Fatih, dnd seferler iin bu
sorunu zmeye karar vermiti. Marmara sahilinde
Kazlesmeye bitiik blgede drt Bizans kulesi bu-
lunmaktayd. Fatih, stanbulu aldktan sonra bun-
lara 3 silindir kule daha ilave ederek saylarn yedi
adede karm ve etrafn surlarla evirerek bir hi-
sar meydana getirerek Yedikule hisarlarn vcuda
getirmi oldu. Fatih bu blgede inaat yaptrrken
ok defa Bizans surlarn bizzat ziyaret ediyordu. Bu
alanda yaptrd aratrmalar sonucunda bol mik-
tarda yeralt suyunun varln tespit etmi ve stan-
bul tabakhaneleri iin uygun bir mahal olarak tayin
etmitir. Ardndan 360 adet tabakhane ve 33 adet
salhane (mezbaha) ina olunmas karar ve emri bir
ferman ile ilan edilmitir
78
.
Os manl Trklerinde byk gelime gs teren
dericilik XV. ve XVI. yzyllarda ka sabalara kadar
yaylarak dier esnaf kol larnn arasnda nemli bir
yer edinmitir. zellikle stanbul , Edirne , Kayseri ,
Ankara , Bursa , Manisa, Tokat ve Kon y a gibi ehirle-
rin ticar hayatna canllk getirdi.
Debbalar, XVIII. yzyln ikinci yar snda sa-
natlarnn zirvesine kmlard ve zenginlik asn-
dan dier esnafan stn idiler.
Debbalar tabaklama ilemini yaparken bol suda
iyice ykanan deriler, arkasndan kire kuyularna
yatrlrd. Bir mddet bura da kaldktan sonra ka-
veleta denilen zel bir bakla kirecin yakt kllar
ve ya, et gibi kalntlar kaznr, daha son ra deriler
aralarna maz, palamut veya gvercin, tavuk ve k-
pek dks ufala narak st ste serilip bir mddet
bek letildikten sonra tekrar kaveleta ile temizlenirdi.
Bu ilem derinin istenilen ka liteye ulamasna kadar
devam ederdi. En sonunda ksele, sahtiyan mein,
ma roken gibi ilenmi deri haline getirilen ham de-
riler, krlmalarn nlemek ve ra hat kullanlmalar-
n temin etmek ama cyla don ya, kuyruk ya veya
balk yayla yalanarak, yumuatldktan son ra pi-
yasann istedii renklere boyanr ve sata sunulur-
du
79
.
Debbalar, XVIII. Asrn ikinci yarsnda ge-
rek sanatlarn icra asndan ve gerekse zenginlik
bakmndan belirgin bir hale gelmilerdir. Ancak
Tanzimattan sonra debbalk sisteminde yaplan
deiiklikler ve Avrupada gelien sanayi sebebiyle
derinin ihrac gibi nedenler, Osmanl dericiliinin
gelimesini engellemitir.
nlem amacyla Av rupa ile rekabete dayanama-
yan debbalar bir araya getirmek ve deri sanayini
gelitirmek iin 1864 ylnda bir slah ko misyonu
kuruldu. Bu komisyon gedik im tiyaznn yine eskisi
gibi devam etmesi ne ve debba esnafnn ayr ayr
al mayp birleerek bir ortaklk kurmasna karar
verdiyse de debbaln eski nemini kazanmasna
yeterli olmad
80
.
Osmanl Devletinin 19. Yzylda kurulan Beykozdaki deri
fabrikas (Debbghane-i mire, 1914).
Toplanan deriler bolca tuzladktan sonra sala-
mura denilen tuz iinde bekletilir. Deri, birinci aa-
mada amonyum slfat veya znnk denilen kimyasal
bir madde ile dolaplara konur ve tylerinin dkl-
mesi salanr. Tyleri dklen deriler dolaptan -
karldktan sonra tekrar salamura yaplarak, slfrik
asit banyosu yaptrlr. Ardndan tralama ilemine
geilir. Etleme makinesi dediimiz makine ile de de-
rinin kaba ksmlar tralanr ve yalama aamasna
geilir. Bu ilemden sonra tekrar dolaplara konulan
deriler, krom banyosu yaptrlr. Bu ilemlerden son-
ra derinin yalamasna geilir. Yalandktan sonra
makine arclyla deri gerdirilir. Gerdirildikten son-
ra da etrafndaki fazlalklar kesilerek zenle dzel-
tildikten sonra boyamaya geilir. Deri boyandktan
sonra kullanlr hale gelmektedir.
Yakup Topaloullar (Debba).
Erol Trkmen (Debba).
Boyama ilemi.
PEK
BCEKL
VE DOKUMA
pek Bcekilii ve Dokuma
Trkenin eitli lehelerinde yibek, yipek, yifek,
cifek, ipek, jibek gibi telafuzlarla sylenen ipek ke-
limesi, ip kknden t retilmitir. pek bcei ko-
zasndan elde edilen ipek ilk defa in de retilmi
ve milttan nce III. yzyln son larndan itibaren
retimi dev let kontrolne alnmtr. Bizans ta an-
cak VI. yzyln ortalarnda balayan ipek re timi
saray erkn, din adamlar ve zengin snfn lksn
karlamaya yetmiyordu. Bu sebeple olmal ki, Roma
impa ratorlar, zaman zaman iktisad mlha zalarla
ipein erkekler tarafndan giyil mesini yasaklam-
lardr. nce ticaretini, daha sonra retimini yapan
Orta Asya kavimleri arasnda da ipek yaygnd.
retim ve ticaretiyle uratklar ve yaygn biim-
de kullandklar iin Orta Asya kavimlerinin dilleri
ipekle lgili kelimeler asndan zen gindir. Orta Asya
ve randa belli bir gemii olan ipekilik slm fet-
hiyle daha da ge liti. Bu blge nin en nemli ehri
olan Semerkant ta retilen ipekli kumalara siniz,
Hrizmde retilenlere ise debki deniliyor du
81
.
Osmanl dnemi Bursa ipekilik Mektebi (1894).
Bursa XIV. yzyldan itibaren dnyann sayl
ipek sanayi ve ipek ticareti merkezlerinden biri idi.
Bursadaki ipekilik balangta ran kaynakldr.
Seluklular zama nnda Anadolu da birok yerde
ipek do kumacl yaplmakta olduu bilinmek tedir.
Gerek Seluklularda gerek Osmanllarda ipek ticare-
ti veya ipek dokumacl iin ihtiya duyulan ham
madde Hazar denizinin gneyindeki blgelerden
sala nyordu. lhanllar zamannda kervanlar Sulta-
niye, Erzurum , Erzincan ve Sivas yo lu ile Konya ya
ve stanbul a ulard. Os manl Devletinin kurulu-
undan sonra da ha ksa olan Erzurum -Erzincan -
Tokat -Amasya -Bursa yolu tercih edilmeye ba land.
Hatta Osmanllar zamanla Bursay bir ipekilik
merkezi yapmak, bylece ipek yolu nun kontroln
ele almak, randaki ipek retim merkezlerini de zapt
etmek gibi bir siyaset gtmeye balayacak lardr
82
.
II. Bayezid , Bursa da artan ipek ticare tine paralel
olarak Koza Han (Acem Han) ve Pirin Han ola-
rak bilinen iki byk han ina ettirdi. Ancak I. Selim
zamannda ipek ticaretinde bir gerileme grld.
Bu gerileme uzun srm ve yava yava dzelerek
Kanun Sultan Sleyman n son dnemlerinde tekrar
eski canllna kavumutur. Anadolu da ipek doku-
Eski usul ipekbcekiliinde mancnk sistemi.
maclnn da Seluklular zamanndan beri mevcut
ol duu bilinmektedir. Osmanl ipek dokumaclna
tesir eden unsurlar ara snda ran, Bizans , talyan ve
Uygur kl trleri olmakla birlikte orijinal Osmanl
Trk motiferi de ayrca gelimitir
83
.
Osmanlda pek sanayinin asl hammaddesini
ipek kozas oluturmaktayd. lk aamada retici-
nin elinden alnan kozalar mancnklar tarafndan
mancnk denilen tezghlarda ilenir ve ipek kozala-
rndan ayrlrd. Mancnklarn ilemi olduu ipek,
ip haline getirilmesi iin dolaplar veya bkcler
olarak bilinen esnafa teslim ediliyordu. Bu ilem
yekta ya da hav denilen tezghlarda yaplmaktay-
d. p haline gelen ipek ardndan boyanmak zere
boyac esnafna verilir ve boyanp son halini aldktan
dokuyucu esnaf tarafndan bez haline getirilirdi
84
.
REFK BYKAIK
Ipek Bcekilii Ustas
Refik Bykak (1990lar)
Bykak ailesi ipekbcekilii ve ipekli doku-
ma hakknda; pekbcei tohumu Nisan ayn ilk
hafasnda reticiye datlr. retici, bcekleri infi-
cer olunca (patlaynca) bir hafa sreyle dut yaprak-
laryla besler. lkin bcekler ok kk olduu iin
yapraklar doranarak verilir.
Bir hafa sonra bcekler geliir, yapraklar taze
olmak artyla doranmadan verilir. Bu arada 24
saatlik uyku dnemine girilir. Bcekler 15 gnlk
olduktan sonra yapraklar dezenfekte edilip olduu
gibi bceklere yem olarak verilir. Bu arada bcekle-
rin sedirleri deitirilir. Bu bakm 36 gn srer. 36
gn ierisinde bcekler 7 defa uykuya girer, 37. g-
nn sonunda bceklerin her biri 56 cm olur.
Kurtlarn zerine zeytin, defne vb. aalardan a-
llar rtlr. Bcekler kendilerini ipek vermeye ha-
zrlarlar. pek vermeye hazr olduklar zaman bcee
9 gn yetecek kadar yem verilir. Daha sonra bcek
kendini hapsederek etrafn azndan kard salya
ile rmeye balar. alkan diye tabir edilen kurtlar
yanlarna yem almaz iken tembel olarak tabir edilen
kurtlar ise bir hafa boyunca yem alrlar. Salkl bir
bcek 750-1500 m uzunluunda lif verir.
pek kozas.
pek bceinin salglad bu lifer bklerek
ip yaplr. Koza olutuktan sonra onuncu ya da on
nc gnde reticiye getirilir. alkan bcek ko-
zas 10. gnde tamamlanr. Tembel bcek kozas 13.
gne kadar uzayabilir. Koza olutuktan sonra bcek
iinde canldr. Koza alm Maysn 15i ile 25i ara-
sna yaplr. Elde edilen yaklak 5.000 kilo kozann
tm bir hafa iinde ilem gremeyeceinden, ko-
zalar hafalara blnerek ilenir. Sonradan ilem
grecek kozann iindeki canl bcek buharla ld-
rlp, koza sedir zerine serilir ve her gn iki defa
kartrlr.
pek kozalarnn kaynatlmas ve iplerinin ekme ilemi.
pi tkenmi kozalarn kaldrlarak atlmas ilemi.
Hava almas salanarak kfenmesi nlenir. 12
ay bu ilem tekrarlanr. klime gre iki aydan sonra
gnde 3 defa kartrlr. Tam kuruyunca uvala dol-
durularak saklanr. Kullanlacak kozalar 90 derecede
suya batrlp, istee gre (kumaa gre kaln, ince)
her elli kozay gmleklik iin veya 330 kozay birle-
tirip her birinin ucu bulunur bir tel oluturulur ki
kozalardan ana ipin ucunu bulmak maharet iidir.
nemli olan ipin devamn getirebilmektir. Bu ipler
ile seklini alr. Bir ilenin uzunluu 10001500 m
arasndadr. p ileden masuraya sarlr.
pein salam olmas iin ipler bklr. Daha
sonra zg yaplr. Ele gelen mekik atky masura-
sn mekie dolayp dokuma yaplr. Kozalar, 36 aa-
madan geirildikten sonra ipekli kuma haline gelir.
Dokuma ilemi bittikten sonra kumalar defne
sabunu ile gl suyunda 90 derecede kaynatp ipee
kendi rengi aldrlr ve kiri atlr. Kuma durulandk-
tan sonra serilir, hafif nemli iken tlenir ve sata
sunulur. Elbiselik kuma iin kesik ve delikli kozalar
katlanp pamuk haline getirilir.
pek kozalarnn kaynatlma ileminden sonra len ipekb-
cekleri.
Kadnlar kirmanla pamuu eirir ve ipe dn-
trrler. Bir kadn sabahtan aksama kadar 30 gr ip-
lik eirebilir. Bu iplikler erildikten sonra halama
ekilleri vardr. 10 gr defne ya ya da zeytinya ila-
ve edilmi 50 litre suda kaynatlr. Sonra bu erilmi
iplikler serilir. Kuruduktan sonra masuraya sarlp
zg yaplr. Gmleklik kuma iin iplik scak su
iinde ipin ucu ekilerek yaplrken, elbiselik kuma-
ta kaynatldktan sonra, pamuk haline gelen iplikten
erilerek ip oluturulur. Elbiselik kumasn bir ip ka-
lnl 2.000 kozadan, kirma araclyla oluturulur.
Oysa gmleklik kuma iin en kaln 50 kozadan ip
ekilerek tek ip haline getirilir.
Farkl toparlama yntemleriyle pek iplii.
pliin mancnk sistemiyle toplanma ilemi.
pek Dokuma tezgah.
pek dokuma ustas Mehmet Binici .
pek dokuma earp. pek dokuma allar. pek dokuma gmlek.
Sata sunulan eitli ipek dokuma rnler.
Mete Bykak (pek dokuma ustas).
Kozann ipi doru zamanda ekilmezse ve bcek
ldrlmezse, azndan bir damla seririsin kar-
tp bu kimyasal madde ile kozay deler ve kelebee
dnr. Kelebek ifleir ve bir dii 3 gnde 20 bin
adet yumurta yapar. Yumurtalardan kurtuklar -
kar ve zaman gelince de ilkbaharda dut yaprakla-
ryla beslenir.
Mart aynda kesilen aa kkleri doranr, yka-
nr ve kll suyun iinde bekletilir. Bu sre alt aydr.
Her aa kk farkl bir renk vereceinden ayr ayr
ilem grr. Bu aa kkleri nar, yenidnya, defne,
portakal, limon aalarndan elde edilir. Hazrla-
nan her 50 m kumaa 50 gr boya eklenir. Ayrca alt
ay sonunda su ekilmi boya katlamtr. Kumaa
boya, kuma dokunduktan sonra ykama aama-
snda eklenir. Daha sonra durulanr ve kuruduktan
sonra tlenir.
Refik Bykak , yllarn vermi olduu ipekb-
cekiliinde edinmi olduu tecrbeler sonucunda,
20 kg salam kozay k boyunca yamur altnda
akta brakarak bekletmektedir. Bu sre alt ay sr-
mektedir. Daha sonra beklettii kozay kaynatarak
yn haline getirip, eirmektedir. Kaynama sonucu
koza, sar-beyaz karm, kremsi bir renk karmak-
tadr. Dokuma yaplrken, iki renkli kumalarda sa-
bit olan renk nceden dokunmadan, ip halindeyken
kaynatlr. Usta dokumac Bykak, bir kuman
ipek olduunun, sigara ateinden yanmad zaman
anlaldn belirtmektedir. Ayrca ipek kuman 20
yllk bir mre sahip olduunu sylemektedir.
KALAYCILIK
Kalayclk
Kalayclk, bakrcla bal olarak gelimi bir
meslektir. Bu bakmdan bakrcln gemiteki ve
gnmzdeki durumu kalaycl direkt olarak et-
kilemitir. Gnmz mutfaklarnda, elik, tefon,
plastik gibi eyalarn kullanlmas, bakrcla olan
ilginin azalmasna sebep olmutur. Ayrca bu alanda
teknolojinin de kullanlmaya balanmas, fabrikas-
yon rnlerinin artmasna ve maliyetin dmesine
imkn vermitir. Bu da bakrclk ve kalayclk gibi
meslek dallarnn ortadan kaybolmasna zemin ha-
zrlamaktadr. Bu iki meslek dalnn kaderini birbi-
rine balayan sebep bakrn ilenme aamasndan
sonra kalaylanmaya duyduu ihtiyatr. Dolaysyla
bakr kaplar kullanlmaynca, kalaylama da kendili-
inden ortadan kalkmaya balayacaktr
85
.
Kalaycln Trk kltrnn bir paras oldu-
u kaynaklarda anlatlmaktadr. Eski Trkler, btn
ihtiyalarn el becerileri ile karlayarak hayatlarn
devam ettirmekte idi. Kalayclk da bu becerilerden
biriydi. Trkler alarn kalayl kaplarda piirmeye
zen gstermiler, yourtlarn kalayl kaplarda ma-
yalamlar, dn yemeklerini kalayl leenlerde ve
kazanlarda piirmilerdir.
Bronz elde etmek iin gerekli olan kalay, ma-
den kullanmnn balad ilk alardan beri ok
aranlan bir madde idi. Bu nedenle assiterdess
Adalarndan Yakn Douya kadar uzanan youn bir
kalay ticareti balad.
Klasik ada, bakr ya da pirin eyalar kalayla
kaplanrd. Orta ada gm eyalarnn biimleri-
ni kopya eden kalay kaplar kullanlrd. Ayrca tar-
t aletlerinin yapmnda da kalaydan yararlanlrd.
XVI. yy.da kuyumcular retecekleri yaptlarn kalay-
dan rneklerini yaparlard.
Kalayclar loncalar halinde rgtlenirdi. Bu lon-
calar, her parann yaratcsn belirlemek amacyla
ayar damgasnn kullanmn dzenlerlerdi. Lonca-
larn ortadan kalmasyla beraber kalayclk rgtl
bir meslek olmaktan karak usta-rak ilikisiyle
geliip renilen bir meslek oldu.
1950lere, hatta 1960lara kadar her kent ve ka-
sabann hemen hemen her semtinde, pazar yerleri-
ne yakn sokaklarda bir kalayc dkkn bulunurdu.
Kalayc dkknlar genellikle bakrclarn yanban-
da ya da bizatihi bakrc dkknnn iinde ayr bir
blmde yer alrd. 1950li yllarda ve 1960larn ba-
nda bu dkknlarn ou kapand. Bunun yerine
gezici kalayclar ilev grmeyi srdrdler. Gezici
kalayclk ilerini ise genellikle ingeneler ve Ab-
dallar stlenmilerdir. Bu anlamda kalaycln etnik
bir meslek haline geldiinden sz edilebilir. Bugn
gezici kalayclk da yok olmak zeredir. Kalayc
dkknlarna ise stanbul , Ankara , zmir, Gaziantep ,
Diyarbakr ve Trabzon gibi baz byk kentlerde
ve Beypazar, Aya, Tire gibi geleneksel zanaatlarn
hl ayakta kalabildii baz byk ile merkezlerin-
de tek tk rastlamak mmkndr
86
.
Hatay da kalayclk unutulmaya yz tutmu mes-
lekler arasndadr. Hatayda kalaycn son temsilci-
leri efik Sahilliolu ve Nebil Muratolu dur.
NEBL MURATOLU
Kalayc Ustas
Kalaysz (solda) bir kabn kalaylandktan (sada) sonraki hali.
EFK SAHLLOLU
Kalayc Ustas
Genel olarak kalayclar; kalaylanacak eyay yka-
ma ilemine tutmaktadrlar. Ykama ilemi kum yar-
dmyla tuz ruhunun kapta svazlanmas eklinde ya-
plr. Ardndan kalaylanacak kap, niadr ve eritilmi
kalayla birlikte yksek derecede atelenmi ocaa ko-
nur. Kap snnca ara ara pamuk yardmyla silinir ve
bylece kalayn kap zerinde dalmas salanr. Ka-
laylama ilemi fazla srmemekle beraber bu durum
kalaylanan kabn byklne gre deimektedir.
rnein kk bir sininin kalaylanmas birka da-
kika srerken, byk bir kazann kalaylanmas daha
fazla zaman alabilmektedir. Kalaylanan bir eyann
ilemi bittikten sonra bakr, parlak bir renk kazanr.
Kalaylama sonras.
KLM
DOKUMACILII
Kilim Dokumacl
nsanlk tarihiyle balayan dokumaclk sanatnn
ilk kullanld yer gibi balama tarihi de kesin ola-
rak bilinmemekle beraber, bu sanatn Orta Asya da
Trklerin yaad blgelerde ortaya kt, geli-
mesini de yine Trkler sayesinde tamamlad tah-
min edilmektedir
87
.
Asya topraklarnda
boy, airet olarak ya-
anan Trk kavimle-
ri gebe ve yerleik
olarak yayorlard.
Bu boy ve airetlerin
dokuduklar doku-
malarn motif, renk
ve kompozisyon zel-
likleri kendilerine
zg olmak zorunda
idi. Bu dokumalar
onlarn yaam biimi-
ni, kltrlerini, hayat
anlaylarn, birbirle-
ri ile olan ilikilerini,
inanlarn yanst-
maktadr. Her boy,
oymak ya da aire-
tin geleneksellemi,
kendine ait dokuma
tipleri vard
88
.
Kilim, ilkel doku-
ma trlerinin yapl-
d ilk dnemlerde
yn ve eirme bilin-
mediinden saz, hasr
otu, uzun at kl gibi malzemelerden yaplmaktayd.
Daha sonra Koyun, kei, at, deve gibi hayvanlarn
ehliletirilmesi ise dokuma alannda yeni bir dne-
min balamasna sebep olmutur. Ynn ilk olarak
iki el arasnda ovuturularak iplik haline getirildi-
i tahmin edilmektedir. Daha sonralariin ke-
fiyle yn eirmenin icad, dokumaclk alannda
da yeni bir dnemin balangc olmutur. Trkler
Anadolu ya geldikle-
rinde (1071) zengin
bir dokuma kltrleri
vard. Anadoluda kar-
latklar son derece
clz dokuma sanat
ile kendi sanatlarn
harmanlayp bu gne
uzanan daha zengin
bir tarz oluturdular.
XVIII. XIX. yz-
yllar Trk dokuma
sanayisi iin en par-
lak dnem olmutur.
Gnmzde tarihi
bilinen en eski kilim
rnei 16. yzyla ait
bir Osmanl Saray ki-
limidir
89
.
Anadolu da yap-
lan dokumaclk her
blgede kendine has
zellikler tar
90
. Ha-
tay yresi de gerek
desen ve gerekse kul-
lanlan hammadde
asndan nemli bir
tarza sahiptir.
ABDULLAH AKAR
Kilim Dokumacs
NEY YAPIMI
Ney Yapm
Ney, sulak alanlarda, muhtelif uzunluklarda yeti-
en kam bitkisine gerekli tasarmn verilmesi sonu-
cu elde edilen nefesli bir algdr. Bu algy feyene
neyzen denilmektedir. Kkeni mitolojik alara
dayanmakla birlikte ortaya konulan bulgular neyin
tarihesini M.. 2500-3000lere gtrmektedir. lk
defa Smerler e ait mezar kalntlarndan tespit edi-
lebilen ney, bu nedenle baz kaynaklarda Smer
flt adyla da gemektedir. Ayrca eski Trklerde
askeri bir mzik aletinin karl olan ney, slam n-
cesi Trkler arasnda da yaygn bir biimde kullanl-
dna iaret etmektedir
91
.
Bunun yannda slam geleneinde neyin douu
ile ilgili birok rivayet bulunmaktadr. Bunlar ara-
snda en mehuru yledir: Bir gn Hz. Peygam-
ber ilahi ak srrn Hz. Ali ye anlatm. Bu srrn
manevi yk altnda ezilen Hz. Alide dayanamayp
gidip Medine dnda kr bir kuyuya srr anlatm.
Kr kuyu bu sr ile coup kprm ve tam. Su
her yeri kaplaynca kenarlarnda kamlar yetimi.
Oralardaki bir oban bu kamlardan birini kesip
muhtelif yerlerinden delmi ve femeye balam.
kan ses kalplere coku ve heyecan verip ilahi srr
anlatr olmu. Peygamberimiz tesadfen bu obann
ney sesini iitince bu durumu anlam. O gnden
sonra ney, bir ilham kayna olmutur.
92

Bilindii zere Trkiye de, geleneksel yap iin-
de mistik bir anlam yklenen Neyin zel bir yeri
vardr. Bunu en gzel ekilde Mevlevilik tarikat-
nn kayna olan Mevln Celleddin- Rum nin
Mesnev-i erf inde grmekteyiz. Mesnevinin ilk on
sekiz beyitdeki balca karakter insana benzetilen,
insan zellikler tayan Neydir.
Mevlnya gre Ney der ki: Beni kamlktan
kopardklarndan beri iniltim, kadn ve erkek herke-
si alatt. Ardndan Ney gibi bir zehir ve panzehir,
ney gibi bir dost ve k olamaz diyerek neyi kii-
selletirmektedir. Ney, bir takm sembolik ifadeler
ile Mevln felsefesindeki insan- kmil denilen
olgun insan anlatmaktadr. rnein renginin sar
olmas, benzi sararm, ii boalm olmas, dnya
nimetlerinden syrlm insan ile zdeletirilir. Yine
zerine alm 7 delik insann bandaki 7 delie
(kulak- burun-gz ve az) karlktr. Bu zellikle-
rinden dolay Ney, gemiten gnmze Mevlana ile
zdeletirildii gibi Anadolu insan ve zellikle de
Mevlevilerce kutsal saylm ve nay- serif (soylu
kutsal ney) olarak adlandrlmtr
93
.
Neyzenler.
BLAL GKTRK
Ney Enstrman Yapmcs
Alper Yldrm , Ney ana malzemesi olan en de-
erli kamlar, Asi rmann Samanda kesiminde
kalan kylarndan kesilir. Kam kesimi genellikle
ocak-ubat aylarnda yaplr. Ardndan kesilen ka-
mlara yaklak 6 ay sren bir kurutma ilemi uygu-
lanr. Kurutma ileminde kamlarn ular ar bir
cisim balanarak sallandrlr. Kamn kurutulduu
yerin kuru -nemsiz ve serin olmasna zen gsterilir.
Kamlarn kuruma ileminden sonra uygun lle-
ri belirlenerek kesimine balanr ve bu arada varsa
kamn eri ksmlar stlarak dzeltilir. Dzeltme
ilemi buhar yardmyla salanr. Dzeltilen kam-
lar hazr hale geldikten sonra neylerin sesleri akort
makinesi ile belirlenir. Bundan sonra neyin ama
ilemi yaplr. haznesi alr ve i haznesi alan
kamn perdeleme yerleri tespit edilerek delinir.
Bapare Parazvane
Hazr hale gelmi olan ney kamnn her iki ucuna
parazvane denilen, eitli metallerden yaplan yksk-
ler takldktan sonra neyin fenecek yerine fildiinden,
abanozdan, kemikten yahut sert bir aatan bapare
taklr. Son olarak dokuz boum olan Neyin boum
yerlerine atlamasn engellemesi iin gm tel sar-
larak yapm bitirilir. Ney, ama iinden sonra yalanr,
yalamak iin bir ya haznesine ihtiya duyulur. Neyin
yalanmasnda susam ya ve badem ya kullanlma-
s uygundur. Neyin salam bir yapya kavumas iin
yalama ileminin 15 gnde bir tekrarlanmas gerekir.
Neyin Davut, Bolahenk, ah, Mabeyn, Mansur,
Kz Ney ve bunlarn yars demek olan Nsfiye olmak
zere farkl boyda, kalnlkta ve ahenkte eitleri var-
dr. Neyin, alts nde biri arkada olmak zere toplam-
da yedi delii vardr. Her delikten drder ses, drt de
kapal olmak zere otuz iki tam, otuz iki de yarm ses
kar. Ayrca altm drt tane de eyrek sesi vardr ve
toplam yz yirmi sekiz eder ki hibir sazda bu kadar
ses topluluu yoktur
94
.
Mansur Ney.
Deriden yaplm ney klf.
ALPER YILDIRIM
Ney Enstrman Yapmcs
SEMERCLK
Semercilik
El sanat olarak nitelendirilen rnlerin ou
toplumun ihtiyalar sonucunda domu ve retimi
devam etmitir.
Bu balamda semerci eskiden tamaclkta kul-
lanlan nemli bir meslek dal iken, gnmzde gi-
derek kaybolmaya yz tutmutur
95
.
Eek, beygir, katr gibi hayvanlarn srtna yerle-
tirilerek yk tamak ve insan tamak iin tasarla-
nan semer yapm, Hatay n kaybolmaya yz tutmu
el sanatlar arasndadr
96
.
Gnmzde Hatay da semer yapm ile uraan
sanatkrlardan bazlar Emel stanbul (esnaf arasn-
da mer adyla bilinir), Halil brahim Smer , Mus-
tafa Gezer ve Sleyman Kapak tr.
Mustafa Gezer tarafndan turizme ynelik yaplan
mini boy semerler
MER EMEL STANBUL
Semerci Ustas
Emel stanbul ii semer rnei.
Ustalar semerin yapln syle tarif etmekte-
dirler: Malzeme olarak deri, kee, uval, ot (semer
saz) ve aa kullanlmaktadr. Semer yapmnda
ilk aama l belirlemektir. l belirleme ilemi
hayvann vcut yapsna gre deimektedir. Kk
bir binek hayvann (eek) ls 55 cm iken daha
gelikin bir tayn ls 85 cm olabilmektedir. kinci
aamada, belirlenen lye gre uval kesilir. n-
c aamada kesilen uvaln iine semer otu (semer
saz) doldurularak dikilir ve uval dana derisiyle ile
kaplanr. Kaplanan uval, daha nce hazrlanm
olan ve semer iskeleti denilen semer kalarnn iine
geirilerek dikilir. Bu ilem bittikten sonra hayvann
srtna gelen ksmn, hayvanda yaralamalara yol a-
mamas veya souk mevsimde scak tutmasn sa-
lamak iin semerin i ksmna kee dikilir. Bunlarn
dnda semerin baka aksesuarlar da vardr: Seme-
rin byklne gre dana derisinden yaplan ve
hayvann kuyruk ksmn semere balayarak kayma-
sn nleyen kaya paldm denir
97
. Semeri hayvann
srtnda tutmak iin gbek altndan dolandrlarak
balanan kemere kolan; Paldmn ularn seme-
re kenetlemek iin demirden veya deriden yaplan
yulara da sicim denir
98
. Btn bu aksesuar yaplan
semerlere taklr ve sata sunulur.
Zanaatkrlar bir semerin ortalama bir gnlk a-
lmayla bitirilebildiini belirtmektedirler. Yukarda
sade grnml bir semerin yapm aamasn dile
getiren ustalar, alcnn talepleri dorultusunda ba-
ka sslemeler de yaplabileceini sylemektedirler.
MUSTAFA GEZER
Semerci Ustas
SLEYMAN KAPAK
Semerci Ustas
HALL BRAHM SMER
Semerci Ustas
SEPET
RCL
Sepet rcl
Sepet, aa dallar, sazlk otlar, msr sap ve ba-
taklk kamlarnn odunlamam ksmlarndan
elde edilen liferden faydalanlarak yaplan rg sa-
nat olarak bilinir
99
.
Sepetilik genelde bir el sanat olduu iin her
yreye gre eitli ekilleri vardr. rlen sepetin
hangi amala kullanlaca rgsndeki malzeme
kadar eklini de belirler. Gnmzde ok deiik
sepet rme teknikleri vardr. Eskiden piyasaya s-
rlen sepetler ba, bahe ve balklk rnlerinin
tanmas ve satlmak zere pazara gtrlmesi iin
kullanlrd. Kk ok eskilere dayanan sepet rme
sanat, gnmzde ambalajlama tekniinin gelime-
siyle yok olmaya yz tutmutur. Buna karlk ince
sepetilik, zellikle de lks sepetilik geliti. Sepetler
kullanlacaklar yerlere gre eitli boy ve biimlerde
yaplr.
Sepet kamlar.
Kamlarn slatlmas.
Sepetin ana iskeletinin oluturulmas.
Keklik sepeti.
Meyve sepeti. Ekmek sepeti.
SKKECLK
Sikkecilik
nsanolunun alverilerde mbadele/ayn al-
veri dneminden nakd dneme geii salamak
amacyla icat etmi olduu sikkeler, ilk kez M..
7. yzyln ortalarnda, Bat Anadolu da yaayan ve
gl bir ekonomiye sahip olan Lydia Devleti tara-
fndan kullanlmtr.
Zamanla Bat Anadoludan Yunanistan a gemi
Atina ve Korinth de de benimsenmitir. Romallar
ise M.. 3. yy.n ortalarndan itibaren sikke kullan-
maya balamlardr. Sikkeler; dillere, dnemlere ve
adna baslan kiilere gre tanmlanr.
Klasik ada kanun anlamnda kullanlan ve
Yunanca nomos szcnden tretilmi olan no-
misma ve Latince nummus, sikke demektir. Sikke;
ticarette ve gnlk alverilerde deme arac olarak
kullanlan, arl ve iindeki deerli maden miktar
devlet tarafndan zerine konan resim ve yazlarla
garanti altna alnm bir eit madeni paradr.
deme arac olarak kullanlan sikke ile para
arasndaki fark, her sikkenin bir para olduu, fakat
her parann sikke olmad eklinde aklanabilir.
nk sikkenin icadndan ncede para vard. Tahl
rnleri, eitli aletler ve hayvanlar hep para karl-
olarak kullanlyordu.
Sikke bu eitlilie son verip, standart bir ekilde
ilem grmeyi salamtr.
Sikkeler ayn zamanda birer tarihi belge olan kk
buluntulardr
100
.
Sikke, ihtiya duyulan metalin darphanede i-
lenmesiyle elde edilir. Antik ada darphane iinde
sikkenin baslmasna yarayan bir rs, madeni st-
maya yarayan ocak, kalplar hazrlamaya ve sikkeyi
basmaya yarayan maden ve dier aletler bulunurdu.
Elektron, altn veya gm sikke haline gelecek olan
resimsiz ve yazsz madeni para (pul), balangta
kk kalplara dklerek, sonralar yuvarlak u-
buklardan veya ince ve yass tabakalar haline geti-
rilmi madenlerden kesilmek suretiyle elde ediliyor-
du. Sikkenin n ve arka yzne konacak resim ve
yazlar ise demir veya bronzdan yaplm kalplara
bir sanatkr tarafndan madeni bir alet ile ters olarak
kazlrd. Bundan sonra sikkenin n yzn verecek
kalp, rs zerindeki ukurun iine konur, sikke ola-
cak madeni para bir kskala tutularak stldktan
sonra bu kalbn zerine yerletirilirdi. Sikkenin
arka yzn meydana getirecek ve ucunda bir sap
bulunan st kalp da bu parann zerine yerleti-
rildikten sonra, ekile bir veya birka defa st kalp
sapnn ucuna vurularak, kalplar zerindeki ters
resimler, aralarnda skan madeni para zerine
geer ve sikke yaplm olurdu. Bu ilem, kalplar es-
kiyinceye kadar tekrarlanrd
101
.
ark-slm devlet geleneinde toplumlarn dev-
let yapsna kavuabilmelerinin n art, bey ad-
na hutbe okutmak ve sikke kesmek olmutur. Os-
manl Beylii, bir cuma namaznda Dursun Fakihin
okuttuu hutbe ile beylikten devlet olma sreci-
ne geiin ilk admn atmtr. Devlet olma ynnde
ikinci gerekli art ise sikke kesmektir. Osmanllar
ve dier Trkmen beylikleri, lhanllarn egemen-
liklerini kabul ettikleri srece kendi adlarna sikke
kesmediler. Bu dnemde beylikler, genel olarak,
Sikke
basm
sistemi.
lk el sanatlarndan ve ekonomi dngsnn
bir simgesi olan Sikkeciliin Hatay daki temsilcisi
Harbiye lesinde mesleini icra eden brahim
Mehmet Sner dir.
Harbiyeli sanatkr, imitasyonla hayat verdii,
Antik dnem sikkeler, neredeyse orijinallerin-
den ayrt edilmeyecek derece gzel birer taklittir.
Sanatkr meslee ilkokul retmeni Ycel Kraln
tevikleri sayesinde balam olup, 1978den beri
profesyonel bir ekilde srdrmektedir.
Kardei Abdlaziz Sner , kz kardei Aliye
Sner , yeeni Feride Sner ve olu Yusuf Sner ,
brahim Mehmet Sner in yetitirmeleridir. Za-
naat sahibi daha nceleri mesleinin anlalmas
noktasnda baz problemler yaadn ve neden
sikke yapt konusunda eletiriler aldn ifade
etmektedir. Fakat gnmzde bu skntlar atlat-
tn, ge de olsa mesleinin anlaldn ifade
etmektedir. Yapt rnleri eskiden yurdun e-
itli blgelerindeki mze sat reyonlarna satt-
n, fakat artk bu sat eklinden vazgetiklerini
sylemektedir. Gnmzde gerek yurt iinden ve
gerekse yurt dndan alclarnn olduunu, me-
rakls olanlarn kendisine ulaarak sikke siparii
verdiini ifade etmektedir. Ayrca birok yerli ve
yabanc mzede rnlerinin sergilendiini ifade
etmektedir.
BRAHM MEHMET SNER
Sikke Yapm Ustas
lhanl sikkelerini kullanmlardr. Osmanl devlet
geleneinde sikke kesmek ve bunun bir iktisat po-
litikas haline gelmesi, Osman Beyin lmnden
sonra, Aleddinin kardei Orhan Beye tavsiyesi ve
Osmanl hukuk muhitinde alnan karar dorultu-
sunda, devletin iktisad ve ekonomik politikas ha-
line geldi
102
.
I.Sleyman (Kanuni) dnemi 926 tarihli bir sikke. (n yz
(Solda) Sultan Sleyman ah bin Selim ah- Arka yz (sol-
da) Nasara azze darebe Kastamonu Sene 926).
103
brahim Mehmet Sner (Sikke stad).
brahim Mehmet Sner, zanaat sahibi bir sikke-
nin imitasyonunun tamamlanma sresinin eserin
niteliine bal olduunu ifade ederek, bazen bir
kalbn yapmnn bir aylk srede tamamlandn,
fakat hazrlanan kalpla bir sikkenin yarm saatten
daha az bir zaman zarfnda ortaya karlabileceini
sylemektedir.
Sikkenin tralama ilemi.
brahim Mehmet usta mesleini icra ettii atl-
yesinde sadece sikke ile uramamakta ve ayn za-
manda heykeller de yapmaktadr. Heykel alannda
olu Yusuf Sner in eitimine byk nem veren
sanatkrn en byk hayali, olunun mesleinde us-
talamas ve heykel atlyesini kurmaktr.
TA LEMECL
HEYKELTRALIK
VE MOZAK YAPIMI
Ta lemecilii (Heykeltralk ve
Mozaik)
Ta, kimyas ve fiziki durumu deiiklik gsteren
ve rengini iindeki maden, oksit ve tuzlardan alan,
eitli minerallerden oluan doal kat maddelere
denir. nsanolu, var olduundan gnmze kadar
hayatnn birok aamasnda ta ile i ie olmutur.
nsanolu ta ilk balarda temel gereksinimi olan
koruyucu silah eklinde kullanmtr. Daha sonra
ihtiya alanlar geniledike gereksinimleri eit-
lenmi, ta farkl alanlarda da kullanlmaya balan-
mtr. Gnmze kadar ulaan tak, ss eyas ve
heykeller gibi hammaddesi tatan oluan rnler,
bu ilerle uraan zanaatkrlarn el becerileri ile
gelimi ve bal bana bir sanat kolunun da do-
masna yol amtr. Bu meyanda ta ilemeciliinin
ilk rnekleri yontma ta devrinden kalmadr deni-
lebilir. Ta ilemeciliinin Anadolu daki servenine
bakldnda Urartu dnemi, Dou Anadoluda sert
ta ileme sanatnn en gelimi rneklerini yanstr.
Eskilerde Anadoluda geleneksel sanat ura olan
ta ileme sanat, sert talar tralama, yontma ve
cilalama eklinde yaplmtr
104
. Gnmz Hatay n-
da ta iilii birka ekil almtr. Bunlar kaba ta
yontmacl, heykelcilik ve mozaiktir.
lenmemi ta yn.
Platon bst.
Aristo bst.
Steatit tandan yaplm Dafne bst.
Resim 259: Apollo bst.
Turkuaz Dafne .
Taie .
zalp heykel atlyesinden genel bir grnm.
Mesleini ortalama 40 yldr srdren ta ustas
Abdullah zalp , zanaatn u ekilde tarif etmek-
tedir. Ta iiliinde ilk aama, heykelin hatlarn
kabaca belirlemektir. Daha sonra deiik baklarla
en ince detaylarna inilir. Son olarak da perdahlama
ilemi yaplr. En uygun ta malzemeler olan Kalker
enky den ve Seyatit (siyah ta) Hatay dan elde edil-
mektedir. Alabastar ise Kayseri den getirilmektedir.
Bu ham malzeme deiik ebatlarda eki, keski ve
bakla ekillendirilir.
Abdullah zalp , ta iilii ve heykeltraln
yan sra atlyesinin bir ksmnda mozaik sanatn
da srdrmektedir. Asl ilgi alannn ta iilii ol-
duunu syleyen zalp, Hatay n tarihi gemii iin-
de byk neme sahip olan mozaik sanatna da ilgi
duyduunu ve iki sanat kolunu da at ba srdrme-
ye altn ifade etmektedir.
Abdullah zalp in mozaik atlyesi.
ABDULLAH ZALP
Ta ilii ve Mozaik Ustas
ingene kz Zeugma .
Mozaik; cam, mermer ve benzeri uygun mal-
zemelerden zel olarak retilen kk renk para-
cklarn kire, imento harc ya da eitli yaptrc
maddeler ile belli bir yzeye yaptrmak suretiy-
le yaplan resim veya dekoratif ssleme yntemi-
dir. Eski Yunancada abakiskoi, Latincede abaculi,
tesserae ya da tessellae adyla bilinen mozaik iin
Osmanllar fuseyfisa szcn kullanmtr. Mo-
zaik sanat, en eski sanat dallar arasnda yer alr.
Gnmzde ise modern sanat dallarndan biridir.
Gnmzn zevklerine uyum salam olan mo-
zaik sanat, ok geni bir kullanm alanna sahip ol-
makla birlikte yapldklar dneme, kullanm ekline
ve yapm tekniine gre eitlilik gstermektedir.
Mozaik sanat, Romallar dneminde yaygn bir bi-
imde uygulanm; yer, duvar ve at kemeri ssle-
melerinde kullanlmtr. Ortaa boyunca Bizans
mparatorluunda kamusal mimaride ve kiliselerin
d cephe sslemelerinde yer almtr
105
.
Mozaik bezemenin ilk kullanld yer
Mezopotamya dr. M.. IV. Bin balarnda, Urukdaki
(Warka) Smer kltrnn ani ykseliinin, eitli
el sanatlarna etkileri resim sanatnda da grlm-
tr. Seramik ve duvar bezemelerindeki resim tekni-
i, ann tekstil sanatnn rnekleriyle benzerlik
gstermektedir. Uruk kentinde, M.. IV. bin ba-
larnda baz yaplarn duvarlar ve antsal stunlar,
ivi seklindeki konik mozaiklerle bezenmitir
106
.
Mozaik yapmnn ilk aamas, yaplacak duvar
ya da taban zerindeki snrlarn belirlenmesi ve
kullanlacak malzemenin hazrlanmasdr. Mozaik
talar farkl ebatlarda prizmatik biiminde kesile-
rek, uygulanacak yzey zerine aralarndaki uyu-
ma dikkat edilerek yaptrlr. Talarn zellikle
bir yzeyinin dz olmasna dikkat edilir. Yan yana
geldiklerinde uygun dmelerini salamak iin baz
kenarlar trplenerek, przleri giderilir.
Hayat aac.
MTHAT AKBAY
Mozaik Yapm Ustas
Mithat Akbay (Mozaik tann kerpeten araclyla para-
lama ilemi.
Mozaik tablo yapm malzemeleri (eitli renklerde mozaik
talar, kerpeten, cmbz ve poligam yaptrc).
Mithat Akbay Deniz kz mozaii.
Yusuf Altunayn ince ta teknii ile Atlet mozaii.
Tavus kuu.
YUSUF ALTUNAY
Mozaik Yapm Ustas
YUSUF SNER
Heykeltra
TENEKECLK
Tenekecilik
Teneke, yumuak elikten yaplm st kalayla
kapl ince bir satr. Tenekeci ise, tenekeden ara-
gere yapan kiidir. Hatay da tenekecilik el sanats
olarak Mustafa Grler ve Hasan Erian bulunmak-
tadrb
Ad geen zanaatkrlar, Tenekecilikte malzeme ola-
rak kalay, tuz ruhu (asit), havye ve kurun kullanmak-
tadrlar. lerini icra ederken ncelikle ubuk halindeki
kalay eritilmekte ve ardndan kursunla kartrlarak
(% 40 kursun + % 60 kalay) lehim elde edilmektedir.
Lehim hazrlandktan sonra havye
stlmakta ve tuz ruhu fra yard-
m ile lehim yaplacak yere srl-
mektedir. Ardnda havye ile alnan
lehim, atlaa srlr ve lehimle-
me gereklemi olur. Lehim ya-
pmnda tuz ruhunun nemli bir
ara olduu ifade edilmektedir.
HASAN ERAN
Tenekeci Ustas
MUSTAFA GRLER
Tenekeci Ustas
FLEME CAM
YAPIMI
feme Cam Yapm
Cam, temel hammaddeleri silisyum dioksit, po-
tasyum karbonat, sodyum karbonat ve kalsiyum
karbonat olan ve bu hammaddelerin beraberce yk-
sek scaklklarda (ortalama 1500C) eritilmesiyle
akkan hale gelen, souduunda sertleen, saydam,
yar saydam veya ekilsiz ve kristallemeden katla-
an yapay bir maddedir. Camn yapsn oluturan
silis; kum veya kuvars kumudur, soda; ergime dere-
cesini drrken ayn zamanda camn ilenmesini
kolaylatrr ve kire de sertlemeyi salar
107
.
Camn icad hakknda kesin bir bilgi olmamak-
la beraber, kaynaklarda camn bulunuuyla ilgili bir
rivayet yer almaktadr. Buna gre Fenikeli tccarlar
Suriye de Belus Nehrinin yatanda kamp kurarak,
kumlarn zerinde ate yakarlar. Ertesi gn ise yaklan
atein klleri arasnda cam krntlarn fark ederler ve
bylece camn nasl ortaya ktn kefederler
108
. Bu
hikyenin gereklik pay bilinmese de daha sonra ya-
plan deneylere gre odun ateinin cam eritecek ka-
dar s salayabilecei saptanmtr
109
.
Netice itibariye bu gn kullandmz cam bin-
lerce yl nce yaayan insanlar tarafndan, bilerek
veya bilmeyerek doada bulunduu ekliyle, obsid-
yen veya kaya kristali olarak pek ok eyann yap-
mnda kullanlmtr ve camn ilk bulunduu yer
konusunda yaplan aratrmalar, Mezopotamya bl-
gesini iaret etmektedirler
110
.
Anadolu da M. 1700lere uzanan cam serve-
ni, Asur Ticaret kolonileri ann sonlarna kadar
uzanr
111
. Daha sonra, Bizans mparatorluunun
Anadoluya hkim olduu dnemlerde cam retimi
yaygn hale gelmi ve zellikle de znik, Anamur gibi
blgeler Bizans mparatorluunun cam retim mer-
kezleri olmutur.
Bizans n ada olan Seluklu Devleti nde de
cam sanatnn gelimi olduu, Kubad-Abad Saray
kalntlarndan kan cam rnlerden anlalmakta-
dr. Bu kazlarda Seluklularn mavi, yeil, mor, sar
ve kahverengi gibi deiik renklerde cam rettikleri
tespit edilmitir
112
.
Seluklularn varisi olan Osmanl mparatorlu-
unda da dier zanaat kollar gibi camclk da ileri
bir seviyeye ulamtr. yle ki, cam sanat devlet
eliyle desteklenmitir. Bu sebeple cam endstrisi ve
ticareti iyi rgtlenmi kurallara balanmtr. Bu
kurallar, cam ileyenlerin odun tedarikinde zorluk
ektirilmemeleri, cam yapmnda kullanlan cam k-
rklarnn yalnzca imalathanelere satlmas, yabanc
lkelere satlmamas eklinde sralanabilir
113
.
Cam Frn ve Camclar
Osmanl Devletinin ilk cam atlyesi III. Selim
zamannda (1789-1807), opal cam ya pm, bu tekni-
i Venedikte renip stan bu la dnen Mevlev der-
vii Mehmed De d e tarafndan kurulmutur. Daha
sonra Mustafa Nuri Paann ricas ile fabrikann y-
netimi Darphne-i mire ye devredilmi ve bana
Darphne N zr Thir Efend i getirilmitir
114
.
Kendi abasyla eski bir Hatay evini restore ede-
rek Antik cam evi mzesi haline getiren adi As-
furolu , buray atlye olarak kullanmakla beraber,
babasndan kalan eski cam rnlerini ve kendisinin
yapm olduu almalar sergileyerek Hatayn kl-
tr hazinesine katkda bulunmakta ve bu gzide sa-
nat yaatmann gayreti ierisindedir.
Damla elfi (50-60 yllk)
feme cam kavanozlar
Cam ubuklarn fendikten sonraki tomurcuk hali.
eitli cam rnler
AD ASFUROLU
eme Cam Sanats
YEMENCLK
Yemenicilik
Yemeni, bacaklarn yarsna kadar kan ve edik
denen sar deriden yaplm mest ve zeri giyilen
ayn deriden yaplm cevari mesti denilen ayakka-
b giyeceine denilmektedir. Anadolu ve Rumelide
ksa ve uzun konulu izme, kee izme, ark, dolak
sade naln yemeniler olduka yaygnd
115
. Yemeni,
ilk defa Yemende Yemen-i Ekber isminde biri tara-
fndan icat ediinden bu ismi tar. Daha sonralar
Yemenden Halep e ve Halepten Gneydou Anado-
lu blgesine yaylmtr. lkemizde zellikle Gazian-
tep , anlurfa , Diyarbakr , Kahramanmara , Hatay ,
Adana gibi gney ehirlerinde yaygn olan yemeni,
bu gn Gaziantep ve Kilis illeri dndaki ehirlerde
neredeyse ortadan kalkm durumdadr
116
.
Hatay da yemenicilii klasik yntemlerle yap-
maya devam eden en nemli usta Muhammed
Grbzdr.
Krmz yemeni (st ve taban ksm).
Siyah yemeni
Krmz izmeler. Muhammed Grbz n babas, yemeni ustas merhum Ah-
met Grbz .
Babas Ahmet Grbz n yannda rak
olarak ie balayan Muhammed usta, devral-
d meslei yann ilerlemesine ve teknoloji-
nin olumsuzluklarna ramen hi aldrmadan
srdrmektedir. Muhammed Grbz , mr-
n geirdii mesleini sal elverdii srece
devam ettireceini, nceleri gnde ortalama
15 if yemeni yaptn, ancak yalanmas ve
talep olmamas nedeniyle sayy bir ife d-
rdn sylemektedir.
MUHAMMED GRBZ
Yemenici Ustas
Muhammed Grbz, Ben yllardr ekmeimi
bu iten kazanyorum. Ancak yemeniye olan talep
giderek azalmaktadr. Daha ok renciler, tiyat-
ro ve halk oyunlar gsterileri iin giyiyorlar. Artk
teknoloji geliti, her gn yeni bir model ayakkab
retiliyor. Bizim zamanmzda bu kadar eit yoktu.
Fakat yemeninin kalitesini hibir eye deimem
diyor. Grbz, teke derisinden imal ettii yemenileri
25 ile 30 TL arasnda sata sunduunu ifade ediyor.
Muhammed Usta, mesleini yle tanmlyor:
Yemeni imalatnda plastik kullanlmamaktadr.
Tm dikiler elle yaplr ve tersten dikilerek, dz ta-
raf evrilip giyilecek hale getirilmektedir. Giyilecek
hale getirildikten sonra kalba geirilerek diki fazla-
s ksmlar itina ile kesilmektedir. Kalptan karlp
etraf dikildikten sonra hazr hale geliyor
DM-RG
MAKRAME
Dm-rg (Makrame)
Dm-rg sanatnn gemii M.. 3000 ylla-
rna kadar uzanmaktadr. Eski Msrllar tarafndan
yaplan hallarn dmleme yntemiyle yapld
bilinmektedir. rg sanat, 14. Yzylda Araplarn
araclyla Avrupaya tand. spanya ve talya da
altn an yaad. Bu dnemden itibaren dokuma
sanayinden ayr olarak gelimeye balayan Mak-
rame, kendi bana bir sanat dal haline geldi. Os-
manllar dneminde okullara tanan dm-rg
(makrame) sanat srekli deiimler gstererek ge-
liti. 20. Yzyl balarnda nem kazanan makrame,
lkemizde 1960lardan sonra Halk Eitim Merkez-
lerinin nayak olmasyla kylerimize kadar yayld.
Bu almalarda anta, kemer, gazetelik, apka, masa
rts gibi dk maliyetli, fakat olduka dayankl
rnler retildi
117
.
Makrame; Hazrlk Dm, Dz Verev Sarmak,
Dz Sarma Dn, Kare Dm gibi baz dm-
leme yntemleriyle yaplmaktadr.
Hazrlk Dm
Dz Verev Sarmak
Dz Sarma Dn
Verev Sarma teknii.
Kare dm
Kare dmn bitmi ekli
Dm-rg (Makrame) anta, czdan ve kemer.
Dm-rg (Makrame) antalar.
Dm-rg (Makrame) masa rt takm.
Dm-rg (Makrame) kemer.
FEDVA SUNER
Makrame Ustas
DN
AKSESUARLARI
EL YAPIMI
El Yapm Dn Aksesuarlar
Trk kltrnn en nemli ve temel unsurla-
rndan biri olan dn, insanlar bir araya getiren,
kiiler arasndaki sosyal ilikileri glendiren, pe-
kitiren, toplumlar sahip olduklar mirasn bilinci-
ne vardrarak gelenek ve greneklerini, inanlarn,
deer yarglarn, trelerini canlandran, elendiren
fonksiyonlaryla evlilik gei dneminin en nemli
basamadr. Bu nemine binaen Trk kltr iin-
de gnden krk gne kadar sren dnler g-
rlmtr
118
.
phesiz ki dnlerde kullanlan aksesuarlar
da bu trenlere ayr bir hava ve deer katmaktadr.
Hatay Uzun ar da mtevaz bir i yerinde bu ile
uraan yllarn sanatkr Sevil Albeyolu Meslei-
ni icra ederken zellikle de insanlar tarafndan ie
yaramaz diye bir keye atlan kuma, boncuk gibi
malzemeleri kullanarak geri dnmlerini sala-
maya alyor.
Deniz kabuu sslemesinden yaplan gelin-damat maketi.
SEVL ALBEYOLU
Dn Aksesuarlar Ustas
Nikah ekeri.
Gelin iei.
Sz takma merasimi kutusu.
Dn kyafeti aksesuar.
Snnet apkas.
Resim 165: Snnet Sepeti
Nikah Sepeti
Duvar ssler
Ali Altun
Ahap
Oyma
Yeni Sanayi Sitesi 9.Cd.
N:17, Antakya
0326 221 75 39
Ali Czdan
Ahap
Oyma
Abaclar ars, No:15. 0326 215 41 66
mer Boz
Ahap
Ssleme
Karakse Beldesi Belediye
Meydan, Yaylada
0535 389 35 83
Mithat Azizolu Bakrclk
Meydan Cad.
No: 55
0326 216 09 39
Ali Erolu Baklk
Dokumaclar ars,
No: 8.
Necati
Mazmanolu
Baklk
Dokumaclar ars,
No: 17.
0326 212 32 80
Niyazi Kleolu
Cimem
rmecilii
Yeri Yok 0538 744 07 98
Bahar iek
Defne
Sabunu
Uzunar Cad. Ulucamii
Yan, No: 16/A
0506 490 98 64
Semir Gven
Defne
Sabunu
23 Temmuz han,
No:8.
0536 298 44 00
Semir Erkekolu Demircilik
Demirciler Sitesi,
No: 22/H.
-
brahim Ylmaz Demircilik
Demirciler Sitesi,
No: 22/F
0534 666 07 98
smail Aksoy Dericilik
Kemal Paa Cad. yeni
camii Sok. No: 5d
0535 554 54 97
Sleyman
Yldrm
Dericilik
Dericiler Sanayii sitesi,
No. 45
0535 400 68 56
Murat
Fermanolu
Dericilik
Dericiler Sanayii sitesi,
No. 50
0532 310 40 36
Mehmet zzet
Atlganlar
Dericilik
Dericiler Sanayii Sitesi,
No: 132d
-
Ali Boyac Dericilik
No: 132d
0536 850 04 05
Halef Boyac Dericilik
No: 132d
0538 428 02 07
Sefa Sudan Dericilik
No: 132d
-
Erdal
Eyikuyumcu
Dericilik
Dericiler Sanayii Sitesi,no:
132d
0539 619 86 13
Yakup
Topaloullar
Dericilik
No: 132d
0539 859 93 13
Erol Trkmen Dericilik
Mesleini uygun bir ak
alanda icra etmektedir.
0539 886 77 37
Mehmet zmen Dericilik
Mesleini uygun bir ak
alanda icra etmektedir.
-
Osman Demirci Dericilik
No: 20.
0536 764 31 24
Mehmet eviren Dericilik
No: 20.
0537 375 81 06
Musa Gkgr Dericilik
Tayfur Skmen Cad. Hakk
Kumru asaj, Kat:2, No: 6.
0536 500 42 24
Ziya ztrkler Dericilik
Eski Kkerciler ars,
No: 108 A.
0326 215 18 96
Fedva Sner
Dm-rg
(Makrame)
Yeri Yok 0536 396 81 80
Fadiye
Albeyolu
Dn
Malzemeleri
Uzunar, No: 91. 0545 235 83 59
smail ahbaz
El i
rgcl
Meydan Hamam Sok.
No:3.
0532 581 99 30
Refik
Bykask
pekilik
pek Dokuma
alayan Mah.rgen Cad.
No:4-2/Harbiye
0532 421 05 41
Refik
Bykask
pekilik-
pek Dokuma
No:4-2/Harbiye
0532 421 05 41
Mehmet Binici
pekli
Dokuma
No:4-2/Harbiye
0326 231 32 47
Berket Yeniocak
pekli
Dokuma
Hrriyet Cad. No: 65. 0326 213 33 02
Nebil Muratolu Kalayclk
Eski Buday Pazar, 3.
Cad. No: 27.
0543 682 83 00
ADI SOYADI MESLE ADRES TELEFONU ADI SOYADI MESLE ADRES TELEFONU
HATAYDAK EL SANATLARI MALAT VE SATI YERLER
efik Sahilliolu Kalayclk
Anneplik Cad. I. zzet Aa
Sok. No: 36.
0326 212 69 35
Abdulla Akar
Kilim- Aba
Dokuma
Kurtulu Cad. No:73 0533 370 57 33
Cuma ahin Kkerlik
Kemal Paa Cad. Yeni
Cami. Sok. Harputlu Psj.
0537 251 66 36
Cevdet Kele Kkerlik
Tayfur Skmen Cad. Hakk
kumru pasaj, Kat:2, No: 5.
0536 626 99 51
Zekeriya Kse Kkerlik
Meydan Mah. nneplik
Cad. No: 28.
0543 583 10 93
aban Alp Kkerlik
Kker Pazar,
No: 117
0326 221 33 96
Vahit Trkolu Kkerlik
Yeni Camii Sok. Yahya
Olu Pasaj, No: 33.
0537 290 11 65
Nizamettin
Karadeniz
Kkerlik Esat Aa han, No: 53. 0537 823 79 34
Hasan Akdeniz Kkerlik
Atahan han,
No: 103.
0534 225 29 63
Mehmet Bayar Kkerlik
Atahan han,
No: 60.
0537 453 67 69
Gkhan elikkol Kkerlik
Atahan han,
No: 65.
0531 464 12 68
Mehmet
Tacyldz
Kkerlik
Atahan han,
No: 90.
0536 725 32 92
Ayhan Ege Kkerlik
Atahan han,
No: 55.
0538 492 04 87
Kemal Glpnar Kkerlik
Atahan han,
No: 102.
0536 596 17 35
Mustafa
Karaman
Kkerlik
Atahan han,
No: 74.
0536 810 75 40
Alper Yldrm
Lifli Bitkiler:
Ney
Atatrk Cad. 9/5. 0532 593 04 36
Bilal Gktrk
Lifli Bitkiler:
Ney
Silahl Kuvvetler Cad.
No: 26.
0535 392 2441
Yusuf Altunay Mozaik
Hkmet Cad. Antik
Beyazt Oteli yan No: 2/E.
Mithat Akbay Mozaik
Akdeniz Mah. 9. Sok.
No: 4/A
0532 701 30 90
kr Kavasolu
Mcellit
(Cilti)
Kla saray Mah. Fevzi
akmak Cad. No: 5.
0326 213 21 11
kr
Budaycgil
Sandklk
Uzunar Girii,
No: 29.
0326 214 60 19
mer (Emel)
stanbul
Semercilik
Eski Tabakhane Sok.
No: 29
Mustafa Gezer Semercilik
Meydan Cad. Eski Buday
Pazar, No:131.
0535 882 64 59
Halil brahim
Smer
Semercilik
Pazar, No:133.
0536 496 51 38
Sleyman
Kapak
Semercilik
Pazar, No:160.
0537 318 65 70
Salih Tmer Sepetilik
rgen Paa Mah.30.Sok.
No: 25.
-
brahim Mehmet
Sner
Sikkecilik
Yukar Harbiye Mah.
615 Sok.No:11
0326 231 22 07
Yusuf Sner
Sikkecilik-
Heykel
Yukar Harbiye Mah.
615 Sok.No:11
0533 601 69 61
Abdulluh zalp
Ta leme
Heykeltralk
Karyer Mah.rgen Cad.
Cad./Harbiye
0536 318 50 51
Hasan Erian Tenekecilik
Tccar ars,
No: 35.
0326 212 26 21
Mustafa Grrler Tenekecilik
Tccar ars,
No: 37.
0326 214 46 88
adi Asfurolu fleme Cam
Kurtulu Cad. Kubilay Sk.
Habib kmaz No:22
0 326 212 27 26
Muhammed
Grbz
Yemenicilik
Yeni Camii Mah.Uncular
Sok. A/15.
0326 213 12 76
ADI SOYADI MESLE ADRES TELEFONU ADI SOYADI MESLE ADRES TELEFONU
KAYNAKLAR
1- smail ztrk, El Sanatlarnn Turizm Asndan nemi
ve Kalite Sorunu, Kamu ve zel Kurulularla Orta
retimde, niversitelerde El Sanatlarna Yaklam ve
Sorunlar Sempozyumu Bildirileri (18-20 Kasm 1992,
zmir), Ankara 1994, s. 367.
2- Ayten Srr- Ali Srr, 21. Yzylda Geleneksel
Trk El Sanatlar in neri ve nlemler, Kamu ve
zel Kurulularla Orta retimde, niversitelerde
El Sanatlarna Yaklam ve Sorunlar Sempozyumu
Bildirileri (18-20 Kasm 1992, zmir), Ankara 1994, s.
432.
3- Gnl Doanz, Geleneksel El Sanatlarnn Piyasa
Etd, Kamu ve zel Kurulularla Orta retimde,
niversitelerde El Sanatlarna Yaklam ve Sorunlar
Sempozyumu Bildirileri (18-20 Kasm 1992, zmir),
Ankara 1994, s. 127.
4- Mustafa Arl, El Sanatlarnda Yozlama rnekleri,
Kamu ve zel Kurulularla Orta retimde,
niversitelerde El Sanatlarna Yaklam ve Sorunlar
Sempozyumu Bildirileri (18-20 Kasm 1992, zmir),
Ankara 1994, s. 19.
5- Aylin Eraslan, Antakya ve evresinde El Zanaatlar,
Mustafa Kemal niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Dergisi, c. VI, S. XII (Antakya 2009), s. 376.
6- Nesrin Bilgi, Antakya-Beylan (Belen) 67 Numaral
eriyye Sicili, (Kafkas niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits, Yksek Lisans Tezi), Kars 2009, s. 62.
7- Rifat zdemir, Antakya Esnaf Tekilat (1709-1860),
Antakya 2002, s. 17.
8- Eraslan, a.g.m., s. 373.
9- zdemir, a.g.e., s. 9.
10- Bk. Ahmet Kala, Esnaf, TDVA (Trkiye Diyanet
Vakf slam Ansiklopedisi), c. XI, stanbul 1995, s. 423).
11- Esnaf kelimesi, neviler, cinsler, zmreler, kategoriler
ve uygunsuz manalarna da gelmektedir (Ferit
Develliolu, Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat,
(Yay. Haz. Aydn Sami Gneyal), Ankara 2007, s. 235).
12- Mikail Bayram, Ahiliin Seluklulardan Osmanllara
ntikali, Osmanl ncesi le Osmanl ve Cumhuriyet
Dnemlerinde Esnaf ve Ekonomi Semineri (9-10 Mays
2002), c. I, stanbul 2003, s. 93.
13- Yusuf Kkda, Anadolu Seluklu Devletinde Ahi
Tekilatnn Kurulmas, Osmanl ncesi le Osmanl ve
Cumhuriyet Dnemlerinde Esnaf ve Ekonomi Semineri
(9-10 Mays 2002), c. I, stanbul 2003, s. 79.
14- Bk. Ahmet Tabakolu, Trk ktisat Tarihi, stanbul 1986,
s. 163-vd.
15- Ziya Kazc, Ahilik, TDVA (Trkiye Diyanet Vakf
slam Ansiklopedisi), c. I, stanbul 1988, s. 541.
16- Bk. smail Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi, Ankara
1995, s. 105 vd.
17- Kazc, a.g.m., s. 541.
18- Ahi babann esnaf hakkndaki sorumluluklar iin bk.
Ziya Kazc, Ahi Baba, TDVA(Trkiye Diyanet Vakf
slam Ansiklopedisi), c. I, stanbul 1988, s. 527-528.
19- Neet aatay, Bir Trk Kurumu Olan Ahilik, Ankara
1989, s. 111.
20- mer Demirel, Osmanl Esnaf (1750- 1850), Trkler,
c. XIV, (Ed: H. C. Gzel- K. iek- S. Koca), Ankara
2002, s. 253.
21- Ycel zkaya, XVIII. Yzylda Osmanl Kurumlar ve
Osmanl Toplum Yaants, Ankara 1985, s. 63.
22- Gedik iin bk. Mehmet Zeki Pakaln, Osmanl Tarih
Deyimleri ve Terimleri Szl, c. I, stanbul 1993, s.
656.
23- Mbahat S. Ktkolu, Osmanl Esnaf Saymlar,
Osmanl ncesi le Osmanl ve Cumhuriyet
Dnemlerinde Esnaf ve Ekonomi Semineri (9-10 Mays
2002), c. II, stanbul 2003, s. 405.
24- Serdal Yerli, Trk resminde meslek konular,
(Cumhuriyet niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,
Yksek Lisans Tezi), Sivas 2007, s.38.
25- Mehmet Gen, Osmanl mparatorluunda Devlet ve
Ekonomi, stanbul 2002, s. 294.
26- Antakyann caddeleri iin bk. Grhan Bahadr, slam
Fethinden Hallara Kadar Antakya (M.S. 636-1100),
Antakya 2010, s. 255-256.
27- Mehmet Tekin, Hatay Tarihi Osmanl Dnemi, Ankara
2000, s. 11.
28- zcan Tatar, XVIII. Yzylda Antakya Esnafnn Sosyal
Gruplara Gre Dalm zerine Baz Tespitler, VI.
Hatay Tarih ve Kltr Sempozyumu- Antakya 19-20
Nisan 2002, (Yay. haz. Mehmet Tekin), Antakya 2004, s.
184.
29- Antakyada debba esnafnn piri olan ahi babann
yukarda zikredilen grevlerinin yan sra bulunduu
ehrin ulam ve haberlemeebekesinden de sorumlu
olduu grlmektedir. Bu durum ahi babann ehir
idaresinde ne kadar nemli bir yere sahip olduunu
gstermektedir (zdemir, a.g.e., s. 12).
30- Abdlkadir Gl, Antakya Kazasnn Sosyal ve Ekonomik
Yaps (1709-1806), (Atatrk niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits, Baslmam Doktora Tezi), Erzurum
2008, s. 173-174.
31- zdemir, a.g.e., s. 46.
32- zdemir, a.g.e.,s. 19- 20.
33- zdemir, a.g.e., s. 50-51.
34- Osman Ergin, ar, A (slam Ansiklopedisi), c. III,
stanbul 1993, s. 360.
35- Deniz Ksemen, stanbul Ticaret Blgesinin Oluumun
Etkileyen evresel Faktrler ve Hanlarn Mimari
Kurgusu, (Mimar Sinan GzelSanatlar niversitesi, Fen
Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi), stanbul 2005,
s. 3.
36- brahim Gler, XVIII. Yzylda Osmanl Esnaf ve
Zanaatkrlar ve Sorunlar zerine Baz Gzlemler,
Mula niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, c.
I, S. II, Mula 2000, s. 129.
37- Andr Raymond, Osmanl Dneminde Arap Kentleri,
(ev: Ali Berktay), stanbul 1995, s. 169.
38- Nuray Bayraktar, 20 Nolu Antakya eriyye Sicili (H.
1245-1246/1829- 1831), (Mustafa Kemal niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi), Hatay
2008, s. 35.
39- Sahilliolu, a.g.m., s. 231.
40- Atilla Canbolat, Hatay Trkmen Airetleri ve Bu
Airetlerin skn(18. ve 19. Yzyllar), (Kahramanmara
St mam niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,
Yksek Lisans Tezi), Kahramanmara 2006, s. 88.
41- Mehmet Tekin, Osmanl Dneminde Hatay, Gneyde
Kltr, c.XI, S. 119 (Ocak-ubat 2000), s.11-12.
42- Ahmet Gndz- Mehmet Yusf elik- brahim
Akgl, Salnamelere Gre Antakya Kazasnn dari,
Demograk ve Ekonomik Yaps (1867-1906), Hatay
Aratrmalar- I, (Ed: Ahmet Gndz- Selim Kaya),
Antakya 2010, s. 93- 94.
43- eyda Yavuz, Ssleme Sanatnda Rumi Moti ve
Tarihsel Geliimi, (Gazi niversitesi Eitim Bilimleri
Enstits, Yksek Lisans Tezi), Ankara 2008, s. 10-11.
44- ht t p: / / f ot oga l e r i . nt vms nbc . c om/ z a ma na -
me yda n- okuya n- guz e l l i kl e r - e l - s a na t l a r i .
html?position=23(28.04.2012)
45- http://www.ahapeloymasanati.com/hizmetler.asp
(28.04.2012) ;http://www.ibp.gov.tr/pg/sektorpdf/sanayi/
hediyelik_esya_2012.pdf (28.04.2012)
46- http://www.forumalev.net/soru-lar-ve-cevap-lar/369502-
ahsap-oymaciligi-nedir-ahsap-oyma-sanati-yapimi-icin-
ipuclar-ve.html (12.04.2012)
47- http://www.marasoymacilik.com/K.marasoymacilik.
htm(12.04.2011)
48- Ayn yer.
49- ht t p: / / www. anadol uj et . com/ aj -t r/ anadol uj et -
magazin/2010/mart/makaleler/sanat-eserine-donusen-
maharet-ahsap-oymaciligi.aspx (28.04.2012)
50- http://sanaatkar.blogcu.com/agac-oymaciligi-hakkinda-
bilgi/6539068 (28.04.2012)
51- Oymaclk, Yeni Kltr Ansiklopedisi, c. 8, s. 66.
52- Neslihan elik, Anadolunun Geleneksel Ayakkab
Formlarndan Gnmz Tasarm Anlayna Ayakkab
Kltr, (Mimar Sinan Gzel Sanatlar Fakltesi, Sosyal
Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi), stanbul 2010, s.
4.
53- Aynur Yorulmaz, Bilgisayar Destekli Ortopedik Ayakkab
Kalp Tasarm ve malat, (Marmara niversitesi Fen
s. 2-3.
54- Ahmet Gndz, eriyye Sicillerine Gre Antakya
(1812-1853),VI. Hatay Tarih ve Kltr Sempozyumu
Bildirileri 19-20 Nisan 2002,(Yay. Haz. Mehmet Tekin),
Antakya 2004, s. 141.
55- elik, a.g.t., s. 9.
56- Madencilik zel htisas Komisyonu Raporu, Ankara
2001, s. 3.
57- Zhal Bezirci, Konyada Bulunan Bakr ilii rn
Eserler ve Konya li Bakr iliinin Bugnk Durumu,
(Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yksek
Lisans Tezi), Konya 2001, s. 26-27.
58- Konya, Mardin, Hasankeyf, Diyarbakr, Cizre, Harput,
Erzincan ve Erzurum gibi ehirler Seluklular dneminin
nemli bakr iletmelerinin olduu yerler arasndadr
(Bezirci, a.g.t., s.28).
59- Necla Gnay, Marata Bakrclk Sanat ve Ali (Uras)
Usta, Milli Folklor, S. 81, 2009, s. 85.
60- Halil nalck, Osmanl mparatorluunun Sosyal ve
Ekonomik Tarihi (1300-1600), (ev: Halil Berktay), c. I,
stanbul 2000, s. 93.
61- Doan Kaya-Uur Mesci, Sivasta Baklk, Sivas
2002, s.14.
62- Eraslan, a.g.m., s. 388-399.
63- Emine Nas, Gnmz Konyasnda Yaayan Baz
Sanatlar- Aa leri, Toprak leri, Ta leri, Tespihilik,
Kitap Sanatlar, (Seluk niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits, Doktora Tezi), Konya 2005, s. 271.
64- Ahmet Saim Artan Ciltilik, TDVA(Trkiye Diyanet
Vakf slm Ansiklopedisi), c. VII, stanbul 1993, s. 551
vd.
65- Nas, a.g.t., s. 273.
66- Artan, a.g.m., s. 556-557.
67- Yerli, a.g.t, s. 40.
68- Said ztrk-Glden Saryldz, Antik adan
Gnmze Temizliin Deimeyen Sembol Sabun,
Tombak, S.15, 1997, s. 42-43.
69- Hatice Karadeniz, Hatay Blgesi Defne Yapra ve
Meyvas Uucu Yann zelliklerinin Belirlenmesi
(Mustafa Kemal niversitesi Fen Bilimleri Enstits,
Yksek Lisans Tezi), Antakya 2001, s. 1.
70- Veysel Kucu, Samandan (Hatay) Beeri ve ktisadi
Corafyas,(Frat niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,
Doktora Tezi), Elaz 2008, s. 232.
71- Filiz Nurhan lmez, Farkl Kaynatma Srelerinde
Defneden (Laurus nobilis L.) Elde Edilen Renkler ve
Baz Hastalk Deerleri, Yznc Yl niversitesi
Ziraat Fakltesi Tarm Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.),
2004, 14(1), s. 36.
72- Gkhan atal, Antik Anadolu Madencilii, (Seluk
niversitesiSosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans
Tezi), Konya 2009, s. 6.
73- Mehmet eriba, Trklerde Demirciler ve amanlar,
Trk Kltrve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi, S.42,
2007, s. 114.
74- Mustafa Altunbay, Klasik Dnemde Osmanlda
Madencilik, Trkler, c. X, (Ed. H.C.Gzel-K.iek-S.
Koca), Ankara 2002, s. 791-792.
75- Elnure Azizova, Hz. Peygamber Dneminde alma
Hayat ve Meslekler, (Marmara niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits, Doktora Tezi), stanbul 2007, s. 88.
76- Nebi Bozkurt, Deri, TDVA (Trkiye Diyanet Vakf
slam Ansiklopedisi), c. IX, Ankara 1994, s. 174.
77- Zeki Tekin, Trklerde Dericilik, TDVA (Trkiye
Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi), c. IX, Ankara 1994,
s. 176.
78- Demet Kopan, Anadoluda Deri Giyim Tarihi, (Marmara
niversitesi Gzel Sanatlar Enstits, Yksek Lisans
Tezi), stanbul 2008, s. 69.
79- Tekin, a.g.m., s. 177.
80- Mehmet Metin Hlag, Kayseride Sahtiyan retimi,
Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi,
S.13, Kayseri 2002, s. 3.
81- Nebi Bozkurt, pek, TDVA (Trkiye Diyanet Vakf
slam Ansiklopedisi), c. XXII, stanbul 2000, s. 361-362.
82- Uzak Dou, Orta Dou ve Avrupa arasndaki ipek
ticareti hakknda daha fazla bilgi iin bk. Nebi Bozkurt,
pek Yolu, TDVA (Trkiye Diyanet Vakf slam
Ansiklopedisi), c. XXII, stanbul 2000, s. 369-372.
83- Halil nalck, pek/ Osmanl Devleti, TDVA(Trkiye
Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi), c. XXII, stanbul
2000, s. 362-364.
84- M. Asm Yediyldz, XIX. Yzylda Bursa pek
Sanayi ve Ticaretinde Gayrimslimlerin Yeri, Uluda
niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, c. IV, S. IV, 1992,
s. 274-275.
85- Aycan zentrk Tezgel, Samsun linin Vezirkpr
lesindeki Geleneksel Meslekler, (Gazi niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi), Ankara
2008, s. 39.
86- http://turkiyekulturportali.gov.tr/Sayfalar/HalkBilim/
ElSanatlariGelenegi (17.09.2011)
87- Keziban Seluk, Nahivan Devlet Hal Mzesinde
Bulunan Hal Kilim ve Dz Dokumalar, (Atatrk
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans
Tezi), Erzurum 2008, s. 10.
88- Emine Balyemez, Idr Kilim Dokumalar ve
Dokuyucularn zellikleri, (Gazi niversitesi Eitim
Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi), Ankara 2006,
s. 19.
89- Balyemez, a.g.t., s. 20.
90- Zahide ahin, Sarz (Kayseri) Yresi Dz Dokumalar,
Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, S.
14, 2004, s. 195.
91- Tolga nald, 2000li Yllarda Trkiyede Ney Saz,
Tavrlar ve Bu Tavrlarn Belli Bal craclar, (Yldz
Teknik niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yksek
Lisans Tezi), stanbul 2008, s. 12.
92- Pakaln, a.g.e., c. II, s. 689; http://www.mansurney.com/
(19.04.2011)
93- Mevln Celleddin- Rum, Mesnev-i erf, (Mtercim:
Slayman Nahf, Sadeletiren: mil elebiolu),
stanbul 2008, s. 43; nald, a.g.t., s. 13.
94- Pakaln, a.g.e., c. II, s. 690; http://www.mansurney.com/
(19.04.2011)
95- smail ztrk, Trk El Sanatlarnn Gnmzdeki
Durumu (Tarihe, Sorunlar, neriler), Atatrk
niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi Dergisi, S. 7
(2005), s. 72.
96- Zmrt ava, Sakarya li Tarakl lesinde El Sanatlar
ve Zanaatlar, (Sakarya niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits, Yksek Lisans Tezi), Sakarya 2008, s. 51.
97- Eraslan, a.g.m., s. 383.
98- Eraslan, ayn yer.
99- Aya Yavuz, Cumhuriyet Dneminde Ankara
Kalesindeki Geleneksel El Sanatlar, (Gazi niversitesi
2006, s. 39.
100- Mehmet Akta, Pisidia Antiocheias Kent Sikkeleri,
(Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yksek
Lisans Tezi), Konya 2006, s. 2-3.
101- Akta, a.g.t., s. 6.
102- Rubi zcan, Osmanl Devletinde XVII. Yzylda
Yaplan Sikke Tashihleri, Trkiyat Aratrmalar
Dergisi, S. 17, 2005, s. 238.
103- Tuncay Kara, Osmanl Dnemi Kastamonu Darbl
Paralara Genel Bak, Anadolu Nmizmatik Blteni, S.
3, 2007, s. 4.
104- Meral Menteeli, Dou Anadolu Blgesi Erzurum
li Oltu Ta lemecilii ve Kullanm Alanlarnn El
Sanatlar Asndan Deerlendirilmesi, Gazi niversitesi
Eitim Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi), Ankara
2007, s. 19-20.
105- Ouz Erkan, Mozaik Sanat ve Byk Saray Mozaikleri
Restorasyon almalar, (Maltepe niversitesi Fen
s. 5-8.
106- Fatih M. Aygne, Roma Dnemi Anadolu ve Dou
Akdeniz Mozaik Sanatnda Donysos Betimlemeleri,
(Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,
Yksek Lisans Tezi), zmir 2006, s. 2.
107- Serra Kanyak, Cam Frnlarnn Tarihsel Geliimi,
(Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi, Yksek
Lisans Tezi), stanbul 2009, s. 4.
108- Zekiye Uysal, Kubad- Abad Saray Cam Buluntular
(1981-2004), (Ege niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits, Doktora Tezi), zmir 2008, s. 14.
109- zg mezolu, Demre Aziz Nikolaos Kilisesi
Kazlarnda 1996-1999 Yllar Arasnda Bulunan
Aydnlatma levli Cam Eserler, (Hacettepe niversitesi
2001, s. 30.
110- eniz Atik, M. I. Binde Anadoluda Cam retimi ve
Tasarm, (Mimar Sinan niversitesi, Fen Bilimleri
Enstits, Doktora Tezi), stanbul 2004, s. 47-49.
111- Atik, a.g.t., s.87.
112- Atilla Cengiz Kl, Cam retiminde eme
Yntemiyle Biimlendirme, (Dokuz Eyll niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi), zmir
1995, s. 17.
113- Burcu Akbulut Onur, Osmanl mparatorluu Cam
Sanat ve em-i Blbller, (stanbul Teknik niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi), stanbul
2007, s. 17.
114- zlifat zgm, Cam, TDVA (Trkiye Diyanet
Vakf slam Ansiklopedisi), c. VII, Ankara 1993, s. 39.
115- Feray Sylemez, Amasya li Suluova lesinde ve
Kylerinde Bulunan Yresel Balklar ve Kyafetler,
(Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Yksek
Lisans Tezi), Ankara 2009, s. 26.
116- http://yemenicihayriusta.com.tr/ (14.08.2011)
117- Melhat Deniz, Dm-rg Makrame, stanbul (Yayn
yl yok), s.7.
118- Aktan Mge Ercan, Gelibolu Yarmadasnn Gei
Dnemi detleri zerine Bir nceleme (Doum- Dn-
lm), (anakkale Onsekiz Mart niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits, Doktora Tezi), anakkale 2002, s.
139

Hatay El Sanatları Kitabı

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hatay El Sanatları Kitabı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YAAYAN EL SANATLARI

You might also like