BNBD 23-02-08

ÁÀÐÈËÃÛÍ ÍÎÐÌÀÒÈÂ ÁÀÐÈÌÒ ÁÈ×ÃÈÉÍ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÁÀÐÈËÃÛÍ ÍÎÐÌ ÁÀ Ä¯ÐÝÌ
Çàì, òýýâýð, áàðèëãà, õîò

áàéãóóëàëòûí ñàéäûí 2008 îíû
… äóãààð ñàðûí …-íû ºäðèéí …
äóãààð òóøààëûí … õàâñðàëò
ÁÀÉÃÀËÈÉÍ ÁÀ ÇÎÕÈÎÌÎË ÃÝÐÝËÒ¯¯ËÝÃ
ÁÍáÄ 23-02-08
Àëáàí ¸ñíû õýâëýë
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÇÀÌ, ÒÝÝÂÝÐ, ÁÀÐÈËÃÀ, ÕÎÒ

ÁÀÉÃÓÓËÀËÒÛÍ ßÀÌ
Óëààíáààòàð õîò
2008 îí
1. Çàì òýýâýð, áàðèëãà, õîò áàéãóóëàëòûí ñàéäûí 2008 îíû … äóãààð ñàðûí … –
íû ºäðèéí … äóãààð òóøààëààð áàòëàâ.
2. “Áàéãàëèéí áà çîõèîìîë ãýðýëò¿¿ëýã” ÁÍáÄ 23-02-08-ûã 200.. îíû … ä¿ãýýð

ñàðûí … ºäðººñ ýõëýí çóðàã òºñëèéí àæèëä ìºðäºíº.
3. Ýíýõ¿¿ áàðèëãûí íîðì áà ä¿ðýì áàòëàãäñàíòàé õîëáîãäóóëàí Äýä á¿òöèéí

õºãæëèéí ñàéäûí 1998 îíû 23 òîîò òóøààëààð ìºðäºõººð øèéäâýðëýñýí
“Åñòåñòâåííîå è èñêóññòâåííîå îñâåøåíèå” ÑÍèÏ 23-5-95 íîðì áà ä¿ðìèéã
õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöîâ.
Áîëîâñðóóëñàí: ÌÓ-ûí ìýðãýøñýí èíæåíåð

Á.Ò¿ìýííàñò
Äîêòîð Äýä ïðîôåññîð
Ì.Õóÿãäîðæ
Õÿíàí òîõèîëäóóëñàí: ÌÓ-ûí çºâëºõ èíæåíåð

À.Öîãòæàâ
Ýíýõ¿¿ íîðìàòèâûí áàðèìò áè÷ãèéã Áàðèëãà, õîò áàéãóóëàëò, íèéòèéí àæ àõóéí

¿íäýñíèé òºâèéí çºâøººðºëã¿éãýýð á¿ðýí áîëîí õýñýã÷ëýí õóâèëàõ, îëøðóóëàõ,
òàðààõûã õîðèãëîíî.
Áàðèëãûí íîðìàòèâ áàðèìò áè÷ãèéí òîãòîëöîî
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÁÀÐÈËÃÛÍ ÍÎÐÌ ÁÀ Ä¯ÐÝÌ
ÁÀÉÃÀËÈÉÍ ÁÀ ÇÎÕÈÎÌÎË
ÃÝÐÝËÒ¯¯ËÝÃ
ÁÍáÄ 23-02-08
Àëáàí ¸ñíû õýâëýë
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÇÀÌ, ÒÝÝÂÝÐ, ÁÀÐÈËÃÀ, ÕÎÒ

ÁÀÉÃÓÓËÀËÒÛÍ ßÀÌ
Óëààíáààòàð õîò
2008 îí
ÁÍáÄ 230208
МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ

_______________________________________________________________________
БАЙГАЛИЙН БА ЗОХИОМОЛ ГЭРЭЛТЇЇЛЭГ
DAYLIGHTING AND ARTIFICIAL LIGHTING

_______________________________________________________________________
200.. оны … дїгээр сарын

…-ний єдрєєс эхлэн мєрдєнє.
Нэг. ХЭРЭГЛЭХ ХЇРЭЭ
Уг норм нь (БНбД-ийн бусад бїлэгт зааснаас бусад тохиолдолд) шинээр барьж

буй болон шинэчлэн єєрчилж буй тєрєл бїрийн зориулалттай барилга байгууламж,
барилгын гадна талд ажил явуулах газрууд, їйлдвэрийн болон хєдєє аж ахуйн
їйлдвэрлэлийн талбай, їйлдвэрийн газрын тємєр замын гэрэлтїїлэг, хот,
суурингийн гадна гэрэлтїїлгийн зураг тєсєл боловсруулах ажилд хамаарна. Суурь
машинууд, їйлдвэрлэлийн тавилгын хамт иж бїрдэлээр нийлїїлэгдэх ажлын
байрны гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжийн зураг тєслийг уг дїрмийн дагуу гїйцэтгэнэ.
Газрын доорх ажил, далайн болон голын боомт, онгоцны буудал, тємєр замын
єртєєнїїд ба тэдгээрийн зам, спортын байгууламж, эмнэлэг, сувиллын газар, хєдєє
аж ахуйн бїтээгдэхїїн агуулах болон ургамал, мал, шувуу байршуулах
тасалгаануудын гэрэлтїїлэг, мєн тїїнчлэн хамгаалалтын техникийн хэрэгслэл
ашиглах тусгай технологийн болон хамгаалалтын гэрэлтїїлгийн зураг тєсєл
боловсруулах ажилд хамаарахгїй.
Энэхїї нормыг їндэслэн барилга, байгууламжийн хийцийн шийдэл, технологийн
їйл ажиллагааны євєрмєц онцлогийг тооцсон, зохих журмын дагуу зєвшилцєн
батлагдсан салбарын гэрэлтїїлгийн нормыг боловсруулна.
Хоёр. ИШ ТАТСАН НОРМАТИВ БАРИМТ БИЧИГ
Энэхїї норм ба дїрмэнд дараах баримт бичгийг иш їндэс болгосон болно:

БНбД 2.01.01-92/2001 «Барилгад хэрэглэх уур амьсгал ба геофизикийн
їзїїлэлтїїд».
БНбД 30-01-04 «Хот, тосгоны тєлєвлєлт, барилгажилт».
MNS 4996:2000 «Хєдєлмєрийн аюулгїй ажиллагаа, эрїїл ахуй. Ажлын байрны
гэрэлтїїлгийн норм, хэмжих аргад тавигдах ерєнхий шаардлага»
Гурав. НЭР ТОМЪЁО, ТОДОРХОЙЛОЛТ
Энэхїї норм ба дїрмэнд Хавсралт А-д їзїїлсэн нэр томъёо, тодорхойлолтыг

хэрэглэв.
Дєрєв. ЕРЄНХИЙ ЗЇЙЛ
4.1. Энэхїї нормд їзїїлсэн гэрэлтэлтийн нормчилсон утгууд нь хийн цахилалтын

гэрлийн їїсгїїртэй байрны доторх ажлын гадаргуу дээрх гэрэлтэлтийн хамгийн бага
утгатай цэг дээр тохирно. Жич; дурын гэрлийн їїсгїїртэй-гадна гэрэлтїїлгээс бусад
тохиолдолд.
Энэ нормд замын хучилтын тодролын нормчилсон утгуудыг дурын гэрлийн
їїсгїїрийн хувьд тусгасан болно.
Гэрэлтэлтийн нормчилсан їзїїлэлт нь люксээр хэмжигдэх бєгєєд шатлал нь
дараах байдлаар хийгдэнэ їїнд:
3
ÁÍáÄ 230208
0,2: 0,3; 0,5; 1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 10; 15; 20; 30; 50; 75; 100; 150; 200; 300; 400; 500;
600; 750; 1000; 1250; 1500; 2000; 2500; 3000; 3500; 4000; 4500; 5000.
Гадаргуугийн тодролын нормчилсан їзїїлэлт нь кд/м2 –аар хэмжигдэх бєгєєд
шатлал нь дараах байдлаар хийгдэнэ їїнд:
0,2: 0,3; 0,4; 0.6; 0.8; 1; 2; 3; 5; 8; 10; 12; 15; 20; 30; 50; 75; 100; 125; 150; 200; 400;
500; 750; 1000; 1500; 2000; 2500.
Энэхїї нормд байгалийн гэрэлтїїлгэнд зориулсан байгалийн гэрэлтэлтийн
итгэлцїїр (БГИ)-ийн утгыг оруулсан болно.
4.2. Їйлдвэрийн газрын байрны гэрэлтїїлгэнд тавигдах шаардлагуудыг (БГИ,
нормчилсон гэрэлтэлт, гялбааны їзїїлэлт ба гэрэлтэлтийн хэлбэлзлийн
итгэлцїїрийн зєвшєєрєгдєх зохицол) 7.5 ба 7.6 заалтын шаардлагатай уялдуулан
хїснэгт 1-д їзїїлснээр авна.
Орон сууц, олон нийтийн барилга байгууламжийн гэрэлтїїлгэнд тавигдах
шаардлагуудыг (БГИ, нормчилсон гэрэлтэлт, цилиндр гэрэлтэлт, таагїй байдлын
їзїїлэлт, гэрэлтэлтийн хэлбэлзлийн итгэлцїїр) хїснэгт 2 ба хавсралт И-д
їзїїлснээр авна.
Хїснэгт 1
Байгалийн Хавсарсан
Зохиомол гэрэлтїїлэг
гэрэлтїїлэг гэрэлтїїлэг
Объектийн дэвсгэрээсээ ялгарах
Ялгарах объектийн хамгийн бага
Харааны ажлын тодорхойлолт
Гэрэлтэлт, лк Гялбааны БГИ, ен , %

їзїїлэлтийн
нормчилсон
Харааны ажлын дэд зэрэг
Дэвсгэрийн тодорхойлолт
Хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй
Хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй
Хосолсон хэмжигдэхїїн
Дээрээс буюу хосолсон

эквивалент хэмжээ, мм
Ерєнхий гэрэлтїїлгийн
гэрэлтїїлгийн ба
Харааны ажлын зэрэг
системд хэлбэлзлийн
итгэлцїїрийн
зохицол
гэрэлтїїлэгтэй
гэрэлтїїлэгтэй
тїїнээс ерєнхий
гэрэлтїїлгэнд
системд
ялгарал
Нийт Р Kп, %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
5000 500 — 20 10
а Бага Бараан
4500 500 — 10 10
Бага Дунд 4000 400 1250 20 10
б
Дунд Бараан 3500 400 1000 10 10
0,15-
Хамгийн дээд Бага Гэгээлэг 2500 300 750 20 10
аас I — — 6,0 2,0
нарийвчлал в Дунд Дунд
бага
Их Бараан 2000 200 600 10 10
Дунд Гэгээлэг 1500 200 400 20 10
г Их «
« Дунд 1250 200 300 10 10
4000 400 — 20 10
3500 400 — 10 10
Бага Дунд 3000 300 750 20 10
б
0,15- Дунд Бараан 2500 300 600 10 10
Маш єндєр аас Бага Гэгээлэг 2000 200 500 20 10
II — — 4,2 1,5
нарийвчлал 0,30 в Дунд Дунд
хїртэл Их Бараан 1500 200 400 10 10
Дунд Гэгээлэг 1000 200 300 20 10
г Их Гэгээлэг
« Дунд 750 200 200 10 10
2000 200 500 40 15
1500 200 400 20 15
Бага Дунд 1000 200 300 40 15
б
0,30- Дунд Бараан 750 200 200 20 15
Єндєр аас Бага Гэгээлэг 750 200 300 40 15
III — — 3,0 1,2
нарийвчлал 0,50 в Дунд Дунд
хїртэл Их Бараан 600 200 200 20 15
Дунд Гэгээлэг
г Их « 400 200 200 40 15
« Дунд
4
ÁÍáÄ 230208
а Бага Бараан 750 200 300 40 20

Бага Дунд
б 500 200 200 40 20
Дунд Бараан
0,5-аас Бага Гэгээлэг
Дунд
1,0 IV в Дунд Дунд 4 1,5 2,4 0,9
нарийвчлал 400 200 200 40 20
хїртэл Их Бараан
г Их «
— — 200 40 20
« Дунд
а Бага Бараан 400 200 300 40 20
Бага Дунд
б — — 200 40 20
Дунд Бараан
1,0-ээс Бага Гэгээлэг
Бага
5 V в Дунд Дунд 3 1 1,8 0,6
нарийвчлал — — 200 40 20
хїртэл Их Бараан
г Их «
— — 200 40 20
« Дунд
Дэвсгэрээс
Бїдїїн тойм объект аялгарах
5-аас
(маш бага VI ба дэвсгэрийн — — 200 40 20 3 1 1,8 0,6
их
нарийвчлал) тодорхойломжоо
с їл хамааран
Халуун
цехийн эдлэл
0,5-аас
ба гэрэлтэх VII Мєн — — 200 40 20 3 1 1,8 0,6
их
материалтай
ажиллах
Їйлдвэрлэли
йн їйл
ажиллагааг
ерєнхийд нь
ажиглах:
Байнгын а « — — 200 40 20 3 1 1,8 0,6
Їе їе ажиглах «
ба байнга VIII б — — 75 — — 1 0,3 0,7 0,2
хїнтэй байх
Дэвсгэрээс
Їе їе ажиглах объект аялгарах
ба їе їе в ба дэвсгэрийн — — 50 — — 0,7 0,2 0,5 0,2
хїнтэй байх тодорхойломжоо
с їл хамааран
Инженерийн
байгууламжи
г Мєн — — 20 — — 0,3 0,1 0,2 0,1
йг ерєнхийд
нь ажиглах
Тайлбар:
1. Ia-аас IIIв хїртэлх дэд зэргїїдийн хувьд тухайн дэд зэрэгт тохирох 7-11-р багананд байрлах нормчилсон
їзїїлэлтїїдийн цуглуулгаас нэгийг авч болно.
2. Гэрэлтэлтийг сонгохдоо энэхїї нормын 7.5 ба 7.6 заалтыг харгалзан їзнэ.
3. Ялгарах объектийн хамгийн бага хэмжээ ба тїїнд харгалзах харааны ажлын зэргийг ажиглагчийн нїднээс 0.5
метрээс илїїгїй зайд ялгарах объект байрлах тохиолдолд тогтоосон болно. Энэ зай ихэссэн тохиолдолд
харааны ажлын зэргийг хавсралт Б-ийн дагуу тогтооно. Тууш урт ялгарах объектийн хувьд эквивалент хэмжээг
хавсралт В-ийн дагуу сонгоно.
4. Улайсах гэрлийн шил ашиглах бол энэхїї нормын 4.1 заалтанд їзїїлсэн гэрэлтэлтийн шатлалыг дараах
байдлаар бууруулна:
a) нормчилсон гэрэлтэлт 750 лк ба тїїнээс их бол хосолсон гэрэлтїїлгийн системд нэг шатаар
б) I-V, VIII зэргийн хувьд ерєнхий гэрэлтїїлгэнд нэг шатаар
в) VI, VIII зэргийн хувьд ерєнхий гэрэлтїїлгэнд хоёр шатаар
5. 0.5 мм ба тїїнээс бага хэмжээтэй гэрэлтэх объекттой ажиллах бол ялгарах объектийн хэмжээтэй
харгалзуулан сонгох бєгєєд тэдгээрийг “в” дэд зэрэгт хамруулна.
6. Зєвхєн ерєнхий гэрэлтїїлэгийн хувьд (дурын гэрэлтїїлгийн системд) 10-р багананд їзїїлсэн гялбааны
їзїїлэлтийг тогтооно.
7. 10-р багананд їзїїлсэн гэрлийн хэлбэлзлийн итгэлцїїр Кп нь ерєнхий гэрэлтїїлгийн системийн хувьд буюу
хосолсон гэрэлтїїлгийн системийн ажлын байрны гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчд тохирно. Хосолсон
гэрэлтїїлгийн системд Кп нь ерєнхий гэрэлтїїлгийнхээс 20%-иас хэтрэх ёсгїй.
8. Техникийн боломжгїй буюу хосолсон гэрэлтїїлгийн систем хэрэглэхэд эдийн засгийн їр ашиггїй тохиолдолд
I-III, IVa, IVб, IVв, Va зэргийн хувьд ерєнхий гэрэлтїїлгийн системийг авч їзэх бєгєєд дээрх тохиолдолыг
гэрэлтїїлгийн салбарын нормд Тєрийн захиргааны хяналт шалгалтын байгууллагын эрїїл ахуйн шаардлагын
дагуу тодорхой зааж єгнє.
5
ÁÍáÄ 230208
9. БНбД-ийн дагуу -280С ба тїїнээс доош хэмтэй хамгийн хїйтэн нь 5 хоног їргэлжлэх бїс нутгуудад хавсарсан
гэрэлтїїлгийн БГИ-ийн нормчилсон утгыг хїснэгт 5-аас авна.
10. Єсвєр насны хїїхдїїдийн їйлдвэрлэлийн сургалт явуулах буюу ажиллахад зориулан тусгайлан бэлдсэн
байранд БГИ-ийн нормчилсон утгыг авахдаа 3-р багананд їзїїлсэн харааны ажлын зэргийг нэгээр дээшлїїлэх
бєгєєд тэр нь 1.0%-иас багагїй байх ёстой.
Хїснэгт 2
Байгалийн
гэрэлтїїлэг
Хараа ажлын дэд зэрэг

хэлбэлзлийн итгэлцїїр,
КЕО, ен, %,
Ерєнхий гэрэлтїїлгийн
цилиндр гэрэлтэлт, лк
Ажлын гадаргуу при
системээс ажлын
Таагїй байдлын
Ялгарах
гадаргуу дээрх
руу хараа
Гэрэлтэлийн
гэрэлтэлт,лк
їзїїлэлт, М
объектийн
Дээрээс буюу
Харааны ажлын чиглэсэн їед
хамгийн бага
хажуугаас
хажуугаас
Кп , %
тодорхойлолт харааны ажлын
эквивалент
харьцангуй
хэмжээ, мм
їргэлжлэлт, %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Харааны шугамыг
тогтоосон ба
тогтоогоогїй їеийн
объектийн ялгарал:
0,15-аас 40
Маш их нарийвчлал А 1 70-аас багагїй 500 150* 10 4,0 1,5
0,30 хїртэл 15**
40
2 70-аас бага 400 100* 10 3,5 1,2
15**
0,30-аас 40
Єндєр нарийвчлал Б 1 70-аас багагїй 300 100* 15 3,0 1,0
0,50 хїртэл 15**
60 20
2 70-аас бага 200 75* 2,5 0,7
25** 15***
60 20
Дунд нарийвчлал 0,5-аас их В 1 70-аас багагїй 150 50* 2,0 0,5
25** 15***
60 20
2 70-аас бага 100 Тогтоохгїй 2,0 0,5
25** 15***
Ялгарах объектийн
хааяа тохиолдох Ялгарах
Харааны ажлын
маш богино объектийн Тогтоох
їргэлжлэлтээс
хугацааны їед эргэн хэмжээнээс гїй
хамаарахгїй
тойрны орон зайг хамаарахгїй
тоймлох :
Байр гэрлээр єндєр
Г — 300 100 60 3,0 1,0
ханалттай їед
Байр гэрлээр хэвийн
Д — 200 75 90 2,5 0,7
ханасан їед
Байр гэрлээр бага
Е — 150 50 90 2,0 0,5
ханасан їед
Ялгарах
Байрны доторх орон Харааны ажлын
объектийн
зайд ерєнхийд нь Ж їргэлжлэлтээс Тогтоохгїй
хэмжээнээс
баримжаалах хамаарахгїй
Хїмїїс их цугласан
1 75
їед
Хїмїїс бага
2 50
цугласан їед
Шилжих Ялгарах
Харааны ажлын
хєдєлгєєнтэй бїсэд объектийн
З їргэлжлэлтээс Тогтоохгїй
ерєнхийд нь хэмжээнээс
баримжаалах хамаарахгїй
Хїмїїс их цугласан
1 30
їед
Хїмїїс бага
2 20
цугласан їед
_____________
* Архитектур-уран сайхны тусгайлсан шаардлагын їед нэмж заагдана.
** Харааны шугамын чиг ихэнхдээ хэвтээ хавтгайгаас дээшээ 450 буюу тїїнээс дээш чиглэх эсвэл гэрэлтїїлгийн
чанарыг дээшлїїлэх шаардлагатай байранд (хїїхдийн цэцэрлэг, ясли, сувилалын унтлагын єрєє, дунд ба
тусгай мэргэжлийн сургуулийн дэлгэц бїхий ангиуд г.м) таагїй байдлын їзїїлэлтийн нормчилсон утга.
*** Гэрэлтїїлгийн чанарт єндєр шаардлага тавигдах эмчилгээний, хїїхдийн єрєєний лугшилтын итгэлцїїрийн
Кп нормчилсон утга
6
ÁÍáÄ 230208
Тайлбар:
1. Гэрэлтэлтийг энэхїї нормын 7.22 ба 7.23 заалтын дагуу авна.
2. Дэвсгэр ба гэгээлэг дэвсгэртэй, ялгарах объектийн ялгарал дунд зэрэг їед ажиллагчаас 0.5 м–ээс ихгїй
зайд ялгарах объект байрласан байхад ялгарах объектийн хамгийн бага хэмжээ ба тїїнд харгалзах харааны
ажлын зэрэглэлийг тогтоосон болно. Ялгарал багасах буюу ихсэхэд гэрэлтэлтийг энэхїї нормын 4.1-д їзїїлсэн
гэрэлтэлтийн шатлалыг нэг шатаар ихэсгэх буюу багасгахыг зєвшєєрнє.
4.3. Байгалийн, зохиомол, хавсарсан гэрэлтїїлгийн зураг тєсєл зохиоход

нєєцийн итгэлцїїрийг хїснэгт 3-аас авна.
Хїснэгт 3
Зохиомол гэрэлтїїлэг Байгалийн гэрэлтїїлэг
Нєєцийн Нєєцийн
итгэлцїїр КН итгэлцїїр КН
Гэрэлтїї-
лэгчийг жилд Гэрэлтїїлэгчийг
Байрууд ба газар нутаг Жишээ байрууд
цэвэрлэх тоо жилд цэвэрлэх тоо
Гэрэлтїїлэгчийн Гэрэл нэвтрїїлэх материалын
ашиглалтын бїлэг хэвтээ чигт налах єнцєг, градусаар
Хавсралт Г-ээр
1-4 5-6 7 0-15 16-45 46-75 76-90
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1. Ажлын бїсэд агуулагдаж

буй агаарын орчинтой
їйлдвэрлэлийн байрууд:
а) 5 мг/м3 –с их тоос, утаа, Агломерацийн, 2,0 1,7 1,6 2,0 1,8 1,7 1,5
тортог цементийн болон 18 6 4 4 4 4 4
цутгуурын цехийн
таслах хэсгїїд
б) 1-ээс 5 мг/м 3 хїртэл тоос, Дарханы, цутгуурын, 1,8 1,6 1,6 1,8 1,6 1,5 1,4
утаа, тортог ган хайлуулах, 6 4 2 3 3 3 3
угсармал тємєр
бетоны цехїїд
Багаж хэрэгсэлийн,
в) 1 мг/м3 –с бага тоос, утаа, угсрах, механик, 1,5 1,4 1,4 1,6 1,5 1,4 1,3
тортог механик-угсралтын 4 2 1 2 2 2 2
цехїїд
г) чийгтэй харьцах їед Хїчил, шїлт, химийн 1,8 1,6 1,6 2,0 1,8 1,7 1,5
хїчлийн, шїлтийн сулхан идэмхий урвалж, 6 4 2 3 3 3 3
уусмал їїсгэх, мєн тїїнчлэн хор, бордоо
зэврїїлэх ихээхэн чадвартай їйлдвэрлэх цехїїд,
уур, хїчил, шїлтийн їлэмж электролиз
бєєгнєрєлтэй хэрэглэгдэх
їйлдвэрлэлийн янз
бїрийн салбарын
цехїїд, гальваник
бїрэлтийн цехїїд
2. Гэрэлтїїлгчїїдэд їйлчлэх
їед агаарын цэвэршилтээр
онцгой цэвэр горимтой
їйлдвэрлэлийн байрууд:
1,3 — — — — — —
а) техникийн давхраас 4
б) Байрнаас доош 1,4 — — — — — —

2
7
ÁÍáÄ 230208
3. Орон сууц, олон нийтийн

барилгууд:
а) тоостой, халуун ба чийгтэй Нийтийн хоолны 1,7 1,6 1,6 2,0 1,8 1,7 1,6
газрын халуун цех, 2 2 2 3 3 3 3
хєргєх хорго,
угаалгын уусмал
бэлтгэх,
шїршїїрийн г.м.
б) орчны хэвийн нєхцєлтэй Кабинет, ажлын 1,4 1,4 1,4 1,5 1,4 1,3 1,2
тасалгаа, сууцны 2 1 1 2 2 1 1
тасалгаа,
сургуулийн байр,
лаборатори,
уншлагын, хурал
зєвєлгєєний,
худалдааны
танхимууд г.м.
4. Доорх агууламжтай агаарын

орчинтой газар нутаг:
а) ихээхэн тоостой Тємєрлєг, химийн, 1,5 1,5 1,5 — — — —

(1 мг/м3 -ээс их ) уулын олборлох 4 4 4
їйлдвэр, уурхай,
хїдрийн уурхай,
тємєр зам єртєє
болон тїїнд
хамрагдах гудамж, 1,5 1,5 1,5 — — — —
замыг багтаасан 2 2 2
газар нутаг
б) бага тоостой Олон нийтийн 1,6 1,5 1,5 — — — —

(менее 1 мг/м 3-ээс бага) барилгууд ба “а”-д 2 2 1
зааснаас бусад
їйлдвэрийн газрын
газар нутаг
5. Суурин газар Гудамж, зам, 1,7 — — — — — —
талбай, сууцны 2
хороолол,цэцэрлэгт
хїрээлэн, явган зам
доорх гарц,
барилгын нїїр тал,
хєшєє дурсгал,
тээврийн хонгилууд
Тайлбар:
1. Хээтэй шил, пластик шил, наадаг хальс, цайруулсан шил тїїнчлэн агааржуулалтын гэрэл оролт ашиглах
тохиолдолд 6-9-р багананд байрлах нєєцийн итгэлцїїрийн утгыг 1.1-ээр їржїїлж, органик шил хэрэглэсэн
тохиолдолд 0.9-єєр їржїїлж авна.
2. 3-5-р багананд байрлах нєєцийн итгэлцїїрийн утгууд нь хийн цахилалтын гэрлийн їїсгїїрт харгалзах тул
улайсах гэрлийн шил ашиглах їед тэдгээрийг 0.85 –аар їржїїлж авна.
3. 3-р багананд їзїїлсэн нєєцийн итгэлцїїрийн утгыг ажлын нэг ээлжтэй бол 1б, 1г мєрєнд 0.2-оор, 1в мєрєнд
0.1-ээр, ажлын хоёр ээлжтэй бол 1б, 1г мєрєнд 0.15-аар бууруулж авна.
4.4. Зохиомол ба хавсарсан гэрэлтїїлгийн хэт ягаан туяаны цацралтад тавигдах

шаардлагыг тооцон зураг тєсєл зохиохдоо хїчин тєгєлдєр їйлчилж буй эрїїл ахуйн
норм ба дїрэм, (хэт ягаан туяаны цацралын зохиомол їїсгїїрїїдийг хэрэглэж) хийх
аргачилсан зааврын дагуу гїйцэтгэвэл зохино.
Тав. Байгалийн гэрэлтїїлэг
5.1. Байнга хїнтэй байх байр нь байгалийн гэрэлтїїлэгтэй байх ёстой.

8
ÁÍáÄ 230208
Барилга, байгууламжийн зураг тєсєл зохиох Барилгын норм ба дїрмийн

харгалзах бїлгїїд болон тогтоогдсон журмын дагуу батлагдсан їйлдвэрлэлийн
тусгай салбаруудын барилга байгууламжуудын барилгын зураг тєслийн норматив
баримт бичгїїдээр тодорхойлогдсон байрууд, тїїнчлэн барилга байгууламжуудын
зоорийн давхарт байрлахаар зєвшєєрєгдсєн байруудад байгалийн гэрэлтїїлэггїй
байх зураг тєсєл гїйцэтгэхийг зєвшєєрнє.
5.2. Байгалийн гэрэлтїїлгийг хажуугаас тусах, дээрээс тусах, хосолсон (дээрээс
ба хажуугаас) гэж ангилна.
5.3. Янз бїрийн бїс нутгуудад (хавсралт Д) байрлах барилгуудад БГИ-ийн
нормчилсон утгыг (еN) дараах томъёогоор тодорхойлно:
еN = еH mN (1)
Энд Nе-байгалийн гэрлээр хангагдах бїсчлэлийн дугаар, хїснэгт 4-єєс авна:

еH -БГИ-ийн утга, хїснэгт 1 ба 2 оос авна;
тN-гэрлийн бїсчлэлийн итгэлцїїр. Хїснэгт 4-єєс авна.
Томъёогоор гарсан їр дїнг аравны нэгийн нарийвчлалтай авна.

Хїснэгт 4
Гэрлийн бїсчлэлийн итгэлцїїр, m
Гэрэл оролтын Засаг захиргааны бїсчлэлийн дугаар
Гэрэл оролт
зїг чиг
1 2
Х 1 0,9
БХ, ЗХ 1 0,9
Барилгын гадна З, Б 1 0,9
хананд
БЄ, ЗЄ 1 0,85
Є 1 0,85
Х-Є 1 0,9
Тэгш єнцєгт ба трапец ЗХ-БЄ
1 0,9
хэлбэртэй оройд ЗЄ-БХ
З-Б 1 0,9
“Шед” маягийн оройд Х 1 0,9
Чанх дээрх оройд — 1 0,9
Тайлбар:
1. Х- хойд, ЗХ- зїїн хойд, БХ- баруун хойд, З- зїїн, Б- баруун, Х-Є- хойд-ємнєд, З-Б- зїїн-баруун, Є- ємнєд, ЗЄ-
зїїн ємнєд, БЄ- баруун ємнєд.
2. Засаг захиргааны нэгжїїдийг гэрлийн бїсчлэлээр хуваасан байдлыг Хавсралт Д-д їзїїлэв
5.4. Ямар ч зориулалтын байрны гэрэлтїїлэг хоёр хажуугаас байхад ажлын

гадаргуу ба онцлох зїсэлтийн босоо хавтгайн огтолцол дээрх байрны тєвд орших
тооцооны цэг дээр БГИ-ийн нормчилсан утга нь хангагдахаар байх ёстой.
Нэг талаас хажуугийн гэрэлтїїлэгтэй орон сууц, олон нийтийн барилгуудад:
а) Орон сууцны барилгын доторх сууцны байруудад гэрэл оролтоос хамгийн их
алслагдсан хананаас 1 м зайд байх шалны хавтгай ба байрны онцлох зїсэлтийн
босоо хавтгайн огтолцол дээр байрлах тооцооны цэг дээр БГИ-ийн нормчилсан утга
нь хангагдахаар байх ёстой: 1, 2, 3-єрєє байрны нэг єрєєнд, 4 ба тїїнээс олон єрєє
байрны хоёр єрєєнд нарны шууд гэрэл тусаж байхаар тооцно.
9
ÁÍáÄ 230208
Хажуугийн гэрэлтїїлэгтэй бусад олон єрєє сууцны байрууд ба гал зууханд

шалны хавтгайд байрны тєвд байрлах тооцооны цэг дээр БГИ-ийн нормчилсан утга
нь хангагдахаар байх ёстой.
б) Зочид буудлын єрєєнїїд, зочдын ба нийтийн байрны сууцны байруудад гэрэл
оролтоос хамгийн их алслагдсан хананаас 1 м зайд байх шалны хавтгай ба байрны
онцлох зїсэлтийн босоо хавтгайн огтолцол дээр байрлах тооцооны цэг дээр БГИ-
ийн нормчилсан утга нь хангагдахаар байх ёстой.
в) Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллагын тоглоомын ба бїлгийн
байрууд, євчилсєн хїїхдийн єрєє болон тусгаарлах єрєєнд гэрэл оролтоос хамгийн
их алслагдсан хананаас 1 м зайд байх шалны хавтгай ба байрны онцлох зїсэлтийн
г) Хичээлийн болон сургалт їйлдвэрлэлийн байрууд болох -тусгай мэргэжлийн
дунд сургууль, техник мэргэжлийн сургууль, сургуулийн дотуур байр, сургуульд
гэрэл оролтоос хамгийн их алслагдсан хананаас 1,2 м зайд байх зохиомол ажлын
гадаргуу ба байрны онцлох зїсэлтийн босоо хавтгайн огтолцол дээр байрлах
тооцооны цэг дээр БГИ-ийн нормчилсан утга нь хангагдахаар байх ёстой.
д) Эрїїл мэндийн байгууллагын эмнэлгийн тасгууд, сувилалын унтлагын єрєє,
амралтын ба асрамжийн газруудад гэрэл оролтоос хамгийн их алслагдсан
хананаас 1 м зайд байх шалны хавтгай ба байрны онцлох зїсэлтийн босоо хавтгайн
огтолцол дээр байрлах тооцооны цэг дээр БГИ-ийн нормчилсан утга нь
хангагдахаар байх ёстой.
е) Євчтєн хїлээн авах тэргїїлэх эмч нарын кабинет, їзлэгийн ба хїлээн авах-
їзлэгийн болон боолт хийх тасалгаанд гэрэл оролтоос хамгийн их алслагдсан
хананаас 1 м зайд байх зохиомол ажлын гадаргуу ба байрны онцлох зїсэлтийн
ж) Бусад орон сууц, олон нийтийн барилгуудад байрны тєвд байрлах ажлын
гадаргуу дээрх тооцооны цэг дээр БГИ-ийн нормчилсан утга нь хангагдахаар байх
ёстой.
5.5. Нэг талаасаа хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй 6 м хїртэл гїнтэй їйлдвэрлэлийн
байруудад гэрэл оролтоос хамгийн их алслагдсан хамгийн их гїний шугам буюу
хананаас 1 м зайд байх зохиомол ажлын гадаргуу ба байрны онцлох зїсэлтийн
босоо хавтгайн огтолцол дээр байрлах цэг дээр БГИ-ийн хамгийн бага утгыг
нормчилно.
Хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй 6 м-ээс илїї гїнтэй том хэмжээний їйлдвэрлэлийн
байруудад гэрэл оролтоос алслагдсан зохиомол ажлын гадаргуу дээрх цэг дээр
БГИ-ийн хамгийн бага утгыг нормчилно:
харааны ажлын I-IV зэрэгтэй бол шалнаас гэрэл оролтын дээд хэсэг хїртэл
єндрєєс 1.5 дахин;
харааны ажлын V-VII зэрэгтэй бол шалнаас гэрэл оролтын дээд хэсэг хїртэл
єндрєєс 2.0 дахин;
харааны ажлын VIII зэрэгтэй бол шалнаас гэрэл оролтын дээд хэсэг хїртэл
єндрєєс 3.0 дахин их зайд;
5.6. Дээрээс байгалийн гэрэлтїїлэгтэй эсвэл хосолсон байгалийн гэрэлтїїлэгтэй
дурын байранд зохиомол ажлын гадаргуу (буюу шал) ба байрны онцлох зїсэлтийн
босоо хавтгайн огтолцол дээр байрлах цэг дээр БГИ-ийн дундаж утгыг нормчилно.
Багана буюу хананы (завсрын хана) гадаргуугаас 1 м зайд эхний ба эцсийн
цэгїїдийг авна.
5.7. Байруудыг дээрээс гэрэлтїїлэгтэй бїсїїд (цонхтой гадна хананд уулзах
бїсїїд) ба хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй бїсїїдэд хувааж їзэхийг зєвшєєрнє. Бїс бїрт
байгалийн гэрэлтїїлгийн тооцоо ба нормчлолыг бие биенээс нь хамааруулахгїйгээр
гїйцэтгэнэ.
5.8. Харааны ажлын I-III зэрэгтэй їйлдвэрлэлийн байруудад хавсарсан
гэрэлтїїлэг хэрэглэнэ. Ажлын гадаргуугийн орон зайд янз бїрээр баримжаалагдах
10
ÁÍáÄ 230208
ба шалны янз бїрийн тївшин дэхь байрны эзлэхїїний їлэмж хэсэгт ажил
гїйцэтгэдэг их алгасалттай угсрах цехїїдэд дээрээс байгалийн гэрэлтїїлэг
хэрэглэхийг зєвшєєрнє. Энэ тохиолдолд I-III зэргийн ажилд БГИ-ийг нормчилсон
утгыг харгалзан 10, 7.5% гэж авна.
5.9. Гэрэл оролтыг тунгалаг материалаар 100% хаасан тохиолдолд ч ногоон
байгууламж, тоног тєхєєрємж, тавилга ба бусад сїїдэрлэх зїйлсийг тооцохгїйгээр
байрны байгалийн гэрэлтїїлгийн тооцоог гїйцэтгэнэ.
БГИ-ийн тооцооны утгыг зууны нэгийн (0.01) нарийвчлалтай гїйцэтгэнэ.
БГИ-ийн тооцооны утгыг (еТ) БГИ-ийн нормчилсон утгаас (еН) 10%-иас ихгїйгээр
бууруулж авахыг зєвшєєрнє.
5.10. Байрны доторх гадаргуугийн ойлтын итгэлцїїрийн дундаж жигнэгдсэн
тооцооны утгыг орон сууц, олон нийтийн байруудад 0.5, їйлдвэрлэлийн байруудад
0.4-тэй тэнцїї авна.
5.11. Барилгын нїїрэн талын (нїїрэн талыг шиллээгїй) гадаргуугийн
єнгєлгєєний ба барилгын материалуудын ойлтын итгэлцїїрийг байрны байгалийн
гэрэлтїїлэгийн тооцоонд дараах байдлаар авна:
Баригдаж буй барилгад єнгєлгєєний тусгай материалын гэрчилгээнд зааснаар
авах буюу хэмжилтийн єгєгдєлєєр;
Баригдсан барилгад– Хїснэгт 21-ээр;
Нїїрэн талын гэрэл оролтыг шиллэсэн цонхны жаазны хєндлїїдийг тооцсон
ойлтын дундаж жигнэгдсэн итгэлцїїрийг тооцоонд 0.2-той тэнцїї авна.
Нїїрэн талын ойлтын дундаж жигнэгдсэн итгэлцїїрийг дараах томъёогоор
тооцно:
r S + r O S O
r H = M M
S M + S O
Энд r M - нїїрний заслын материалын ойлтын итгэлцїїр;
r O - нїїрний цонхны жаазны хєндєлїїдийг тооцсон шилэн гэрэл оролтын ойлтын
итгэлцїїр;
S M - нїїрний гэрэлт оролтгїй талбай;
S O - гэрэл оролтын талбай.
5.12. Ерєнхий боловсролын ба тусгай мэргэжлийн дунд боловсролын хичээлийн
байранд гэрэлтїїлгийн тєрлєєс хамаарахгїй суралцагчидын ажлын байрыг зїїн
талаас нь байгалийн гэрэл тусаж байхаар байрлуулна.
5.13. Їйлдвэрлэлийн ба олон нийтийн барилгын байгалийн гэрэлтїїлэг ба
хосолсон гэрэлтїїлгийн жигд биш нь 3:1 харьцаанаас хэтрэхгїй байх ёстой. Дээрээс
болон хосолсон байгалийн гэрэлтїїлэгтэй їед онцлох зїсэлтийн босоо хавтгай ба
зохиомол ажлын гадаргуугийн огтолцлын шугамын дурын цэгт БГИ-ийн тооцооны
утга нь харгалзах ажлын зэргийн хувьд хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй байх їеийн БГИ-
ийн нормчилсон утгаас багагїй байх ёстой.
Харааны ажлын VII, VIII зэргийн ажил гїйцэтгэх їйлдвэрлэлийн байрууд болон
хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй байранд, харааны ажлын Г, Д зэргийн ажил гїйцэтгэх
дээрээс ба хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй олон нийтийн барилгын тасалгаанууд, туслах
байруудад байгалийн гэрэлтїїлгийн жигд бишийг нормчлохгїй.
Зургаа. Хавсарсан гэрэлтїїлэг
6.1. Їйлдвэрлэлийн барилгын тасалгаануудад хавсарсан гэрэлтїїлгийг дараах

тохиолдолд авч їзнэ:
a) I-III зэргийн ажил гїйцэтгэгдэх їйлдвэрлэлийн байруудад;
б) Барилга баригдсан газрын цаг уур, їйлдвэрлэлийн зохион байгуулалт,
технологийн нєхцєлєєр БГИ-ийн нормчилсон утгыг хангаж чадахгїй (их єргєнтэй
олон давхар барилга, их єргєнтэй урт їргэлжилсэн нэг давхар барилга г.м) мєн
тїїнчлэн хавсарсан гэрэлтїїлэг хэрэглэх нь техник-эдийн засгийн хувьд байгалийн
11
ÁÍáÄ 230208
гэрэлтїїлэгтэй жишихэд ашигтай болох нь харгалзах тооцоогоор батлагдсан

їйлдвэрлэлийн болон бусад зориулалтын байруудад;
в) Тогтоосон журмын дагуу батлагдсан їйлдвэрлэлийн зарим салбарын барилга,
байгууламжийн зураг тєсєл зохиох норматив баримт бичгийн дагуу:
Эмчилгээ-урьдчилан сэргийлэх байгууллагын тасаг, сургуулийн ємнєх насны
хїїхдийн байгууллагын бїлгийн ба тоглоомын єрєє, амралтын газар, сувилалын
газрын унталгын єрєє, зочид буудлын єрєєнїїд, зочдын ба нийтийн байрууд,
сууцны єрєєнєєс бусад тохиолдолд орон зайн тєлєвлєлтийн зохимжтой шийдэлийн
сонголтын нєхцєлєєр орон сууц, олон нийт, захиргааны барилгуудын хавсарсан
гэрэлтїїлгийг тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
6.2. Хїн байнга байх зориулалттай їйлдвэрлэлийн байруудын ерєнхий (сонгож
авсан гэрэлтїїлгийн системээс хамааралгїй) зохиомол гэрэлтїїлгийг хийн
цахилалтын гэрлийн їїсгїїрээр хангах ёстой.
Гэрлийн їїсгїїрийг эх їїсвэрийг энэхїї нормын 7-р бїлэгийн дагуу сонгоно.
Орчны болон технологийн, дотоод засал, чимэглэлийн шаардлагаас хамаарч
хийн цахилалтын гэрлийн їїсгїїр ашиглах боломжгїй эсвэл тохиромжгїй нєхцєлд
улайсах гэрлийн шилийг хэрэглэж болно.
6.3. Їйлдвэрлэлийн байруудын БГИ-ийн нормчлогдсон утгыг хавсарсан
гэрэрлтїїлгийнхтэй адилаар хїснэгт 1 ба Хавсралт И-ээс авах ёстой.
Їйлдвэрлэлийн байруудын БГИ-н нормчлогдсон хэмжээг хїснэгт 5-ын дагуу
авна.
а) «Барилгад хэрэглэх уур амьсгал ба геофизикийн їзїїлэлтїїд» БНбД 2.01.01-
92/2001-ийн дагуу хамгийн хїйтэн 5 хоногийн -28°С ба тїїнээс бага хэмтэй бїс
нутгуудад;
б) хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй байруудад гїнээс болж технологийн буюу эзэлхїїн
тєлєвлєлтийн шийдлийн сонголтын нєхцєлїїдээр хавсарсан гэрэлтїїлгийн хїснэгт
1-д заагдсан БГИ-ийн нормчлогдсон хэмжээг хангаж чадахгїй байвал;
в) I-III зэргийн ажил явагдах байруудад.
12
ÁÍáÄ 230208
Хїснэгт 5
Хавсарсан гэрэлтїїлэгийн їед БГИ-ийн хамгийн бага нормчлогдсон утга,
ен , %
Хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй їед
гэрэлтїїлэгтэй їед
I 3 1,2
II 2,5 1
III 2 0,7
IV 1,5 0,5
V болон VII 1 0,3
VI 0,7 0,2
6.4. Їйлдвэрлэлийн байруудад БГИ-ийн нормчилсон утгууд тогтоогдсон їед

энэхїї нормын 6.3 заалттай уялдуулан мєрдєнє:
а) Энэхїї нормын 7.5-д гэрэлтэлтийг авахаар заагаагїй бол зохиомол
гэрэлтїїлгийн системийн гэрэлтэлтийг гэрэлтэлтийн шатлалаар (Iб, Iв, IIб зэргээс
бусад ) нэг шат ахиулна. Ерєнхий гэрэлтїїлгийн системийн гэрэлтэлт нь хийн
цахилалтын гэрлийн шилтэй їед 200 лк-ээс багагїй, улайсах гэрлийн шилтэй їед
100 лк-ээс багагїй байх ёстой. Тодорхой їндэслэлтэй тохиолдолд гэрэлтэлтийг хийн
цахилалтын гэрлийн шилтэй їед 750 лк-ээс их , улайсах гэрлийн шилтэй їед 300
лк-ээс их болгож болно;
б) Iа, Iб, IIа зэргээс бусад тохиолдолд хосолсон гэрэлтїїлгийн системийн
ерєнхий гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчїїдийн зэрэглэлийг гэрэлтэлтийн шатлалаар нэг
шат ахиулна;
в) I- III зэргийн хувьд хэлбэлзлийн итгэлцїїр Кп нь 10%-иас хэтрэх ёсгїй.
Хавсарсан гэрэлтїїлэгтэй байранд зохиомол гэрэлтїїлгийг энэхїї нормын 7-р
бїлэгт заасны дагуу тєлєвлєнє.
6.5. Хавсарсан гэрэлтїїлэгтэй олон нийтийн барилгын БГИ-ийн тооцооны утгыг
хїснэгт 2-т заасан утгын 60%-иас багагїй байхаар авна.
Дэлгїїрийн танхим, нийтийн хоолны газрын хооллох танхим, буфет, аягалах
єрєєнїїдийн БГИ-ийн тооцооны утгыг хїснэгт 2-т заагдсан утгын 60%-иас 30%
хїртэл хэмжээнд авч болно.
6.6. Хавсарсан гэрэлтїїлэгтэй олон нийтийн барилгын тасалгаанд хажуугаас
гэрэлтїїлэгтэй байхад БГИ-ийн тооцооны утга нь нормчилсан утгын 80%-иас бага
буюу тэнцїї байх їед ерєнхий зориулалтын зохиомол гэрэлтїїлгийн гэрэлтэлтийг
гэрэлтэлтийн хуваарийн шатлалыг нэгээр дээшлїїлж авна.
6.7. Орон сууц, олон нийтийн барилгын тасалгаануудын зориулалтаас
хамааруулан хавсарсан гэрэлтїїлэгт тавигдах шаардлагыг Хїснэгт 2 ба Хавсралт
И–ээс авч мєрдєнє.
6.8. Тусгай мэргэжлийн дунд сургууль, техник мэргэжлийн сургууль, ерєнхий
боловсорлын сургууль, сургуулийн дотуур байр, хичээлийн байруудад хавсарсан
гэрэлтїїлэгтэй їед гэрэл оролттой зэрэгцээ байрлах эгнээ гэрэлтїїлэгчїїдийг тусад
нь холбож єгнє.
6.9. Хавсарсан гэрэлтїїлэгтэй хотын тїїх дурсгалын газар ба тєв хэсэгт байрлах
сууцны болон нийтийн барилгуудын єрєє тасалгаануудад зохиомол гэрэлтїїлгийн
нормчилсон гэрэлтэлтийг гэрэлтэлтийн хуваарийн шатлалыг нэгээр дээшлїїлж
авна.
13
ÁÍáÄ 230208
Долоо. Зохиомол гэрэлтїїлэг
7.1. Зохиомол гэрэлтїїлгийг ажлын, ослын, хамгаалалтын, жижїїрийн гэж

ангилна.
Ослын гэрэлтїїлгийг аюулгїйн ба нїїлгэн шилжїїлэх гэж хуваана.
Ерєнхий зориулалтын зохиомол гэрэлтїїлгэнд гэрэл єгєлт ба ажиллах хугацаа
хамгийн ихтэй гэрлийн їїсгїїрийн чадал нь ижил байх хийн цахилалтын гэрлийн
їїсгїїр ашиглах нь тохиромжтой.
Гэрэл дамжуулалтын индекс хамгийн бага зєвшєєрєгдєх хэмжээнд байх байрны
ерєнхий зориулалтын гэрэлтїїлгийн хувьд гэрлийн їїсгїїрийн гэрэл єгєлт Хїснэгт
5а-д їзїїлсэн утгаас багагїй байх ёстой.
Хїснэгт 5а
Гэрэл дамжуулалтын индекс R a , хамгийн бага зєвшєєрєгдєх хэмжээнд байхад
Гэрлийн їїсгїїрийн тєрєл гэрэл єгєлт, лм/Вт, багагїй
R a ³ 80 R a ³ 60 R a ³ 45 R a ³ 25
Люминесцент гэрлийн шил 65 75 - -

Люминесцент компакт
70 - - -
гэрлийн шил
Металлогалоген гэрлийн
75 90 - -
шил
Мєнгєн уст гэрлийн шил - - 55 -
Єндєр даралтын гэрлийн
- 75 - 100
шил
7.2. Зохиомол гэрэлтїїлэг нь ерєнхий гэрэлтїїлэг, хосолсон гэрэлтїїлэг гэсэн

хоёр системийн хэлбэрээр байж болно.
7.3. Ажлын гэрэлтїїлгийг барилгын бїх байруудад тїїнчлэн тээврийн хєдєлгєєн,
хїмїїс зорчиход зориулж гадаах орон зайд авч їзнэ. Байгалийн гэрэлтїїлгийн янз
бїрийн нєхцєлтэй, янз бїрийн ажлын горимтой бїсїїдэд байрлах байруудад тэр
бїсийн гэрэлтїїлгийн удирдлагыг тусад нь гїйцэтгэнэ. Шаардлагатай їед ажлын ба
ослын гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчїїдийн зарим хэсгийг жижїїрийн гэрэлтїїлэг
болгон ашиглаж болно.
Барилгын дотор ба гадна гэрэлтїїлгийн нормчилсон їзїїлэлтїїдийг ажлын
гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчїїдээр хангахтай адилаар аюулгїйн ба нїїлгэн
шилжїїлэх гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчїїдийн хамтарсан їйлдлээр гїйцэтгэж болно.
Їйлдвэрлэлийн ба агуулахын барилгын тасалгааны гэрэлтїїлэг
7.4. Байрны гэрэлтїїлгэнд эрчим хїчний хэмнэлттэй хийн цахилалтын гэрлийн

шил ашиглавал зохино. Хийн цахилалтын гэрлийн шил ашиглахад техник-эдийн
засгийн ашиггїй буюу боломжгїй тохиолдолд ерєнхий гэрэлтїїлгэнд улайсах
гэрлийн шилийг ашиглахыг зєвшєєрнє.
Ажлын байрны гэрэлтїїлгэнд хийн цахилалтын гэрлийн їїсгїїрээс гадна
улайсах гэрлийн шил, тухайлбал галоген гэрлийн шил ашиглана. Єнгєний
їзїїлэлтїїдээр гэрлийн їїсгїїрийн сонголтыг хийхдээ Хавсралт Е-г їндэслэнэ.
Тасалгаанны дотор ксенон гэрлийн шил ашиглахыг хориглоно.
7.5. Хїснэгт 1-д їзїїлсэн гэрэлтэлтийн нормыг дараах тохиолдлуудад
гэрэлтэлтийн заалтыг нэг шат ахиулна. Їїнд:
а) I-IV харааны ажлын зэрэгтэй їед, харааны ажил нь ажлын єдрийн 4-н цагаас
илїї хугацаанд хийгдэх;
б) хїнд гэмтэл авах боломж ихтэй (дугуй хєрєє, таслах хайч г.м. ажил) їед
ерєнхий гэрэлтїїлгийн системийн гэрэлтэлт нь 150 лк ба тїїнээс бага;
14
ÁÍáÄ 230208
в) эрїїл ахуйн єндєржїїлсэн шаардлагууд тавигдах (хїнсний їйлдвэр, хими-

эмийн їйлдвэрлэлд) їед ерєнхий гэрэлтїїлгийн системийн гэрэлтэлт 500 лк ба
тїїнээс бага;
г) єсвєр насны хїїхдїїдийн їйлдвэр сургалт буюу ажиллах їед ерєнхий
гэрэлтїїлгийн системийн гэрэлтэлт 300 лк ба тїїнээс бага;
д) ажиллагсад байнга байх ба байгалийн гэрэлтїїлэггїй тасалгаанд ерєнхий
гэрэлтїїлгийн системийн гэрэлтэлт 750 лк ба тїїнээс бага;
е) 500 эрг/мин ба тїїнээс дээш хурдтай эргэлдэж буй эд ангиуд, 1.5 м/мин ба
тїїнээс дээш хурдтай хєдєлж буй объектуудыг ажиглахад;
ж) 0,1 м2 ба тїїнээс том гадаргуу дээр ялгарах объектийг байнга эрж, хайж байх
їед;
з) ажиллагсадын 50%-иас илїї нь 40-єєс дээш настан байх тасалгаанд.
Дээрх шинж тэмдгїїдээс нэгэн зэрэг хэд хэдээрээ байсан ч гэрэлтэлтийн нормыг
нэгээс илїї шатаар ахиулж болохгїй.
7.6. IV-VI зэрэгтэй ажил хийгдэх, богино хугацаанд хїнтэй байх буюу байнгын
їйлчилгээ шаардагдахгїй тоног тєхєєрємж бїхий тасалгаануудад гэрэлтэлтийн
нормыг нэг шат бууруулна.
7.7. I-III, IVа, IVб, IVв, Vа харааны ажлын зэрэгтэй ажил хийгдэх тасалгаануудад
хосолсон гэрэлтїїлгийн систем хэрэглэнэ. Ажлын байрны гэрэлтїїлгийн
тєхєєрємжийг тавих техникийн боломжгїй ба тохиромжгїй їед Улсын эрїїл ахуйн
хяналт хариуцсан тєв байгууллагаар зєвшилцєн, салбарын гэрэлтїїлгийн нормоор
тодотгосон тохиолодолд ерєнхий гэрэлтїїлгийн системийг авч їзнэ.
Нэг байранд ажлын болон туслах бїс хамт байрласан бол ажлын бїсд ерєнхий
гэрэлтїїлгийг (гэрэлтїїлгийн аль ч системд) авч їзэх бєгєєд туслах бїсийг арай
эрчимжилт багатай VIIIа зэрэгт хамруулна.
7.8. Хосолсон гэрэлтїїлгийн системд ажиллахаар тєлєвлєсєн ерєнхий
гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчїїдээс їїсэх ажлын гадаргуугийн гэрэлтэлтийн утга нь
ажлын байрны гэрэлтїїлэгт хэрэглэсэн гэрлийн їїсгїїртэй хосолсон гэрэлтїїлгийн
хувьд нормчлогдсноос 10%-иас багагїй байна. Энэ їед гэрэлтэлт нь хийн
цахилалтын гэрлийн шилтэй бол 200 лк-ээс багагїй, улайсах гэрлийн шилтэй бол
75 лк-ээс багагїй байх ёстой. Хосолсон гэрэлтїїлгийн системд ажиллах ерєнхий
гэрэлтїїлгээс хийн цахилалтын гэрлийн шилтэй їед 500 лк-ээс дээш, улайсах
гэрлийн шилтэй їед 150 лк-ээс дээш гэрэлтэлт їїсгэхийг зєвхєн тодорхой
їндэслэлтэй бол зєвшєєрнє. Байгалийн гэрэлтїїлэггїй тасалгаанд хосолсон
гэрэлтїїлгийн системд ажиллаж буй ерєнхий гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчїїдээр
їїсэх ажлын гадаргуугийн гэрэлтэлтийг нэг шат дээшлїїлнэ.
7.9. Хамгийн их гэрэлтэлтийг хамгийн бага гэрэлтэлтэнд харьцуулсан харьцаа нь
люминесцент гэрлийн шилтэй бол I-III зэрэгтэй ажилд 1.3, бусад гэрлийн
їїсгїїртэй бол 1.5, IV-VII зэрэгтэй ажилд харгалзан 1,5 ба 2,0-оос хэтрэхгїй байна.
Ерєнхий гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчїїд нь технологийн нєхцлєєр зєвхєн
тасалгааны хана, багана, тавцангуудад тавигдах тохиолдолд гэрэлтэлтийн жигд
бишийг 3.0 хїртэл ихэсгэхийг зєвшєєрнє.
7.10. Їйлдвэрлэлийн байруудын ажил гїйцэтгэгдэхгїй хэсгїїд ба хонгилийн
гэрэлтэлт нь ерєнхий гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчїїдээр їїссэн нормчилсон
гэрэлтэлтийн 25%-иас ихгїй байх ёстой. Гэхдээ хийн цахилалтын гэрлийн шилтэй
їед 75 лк-ээс багагїй, улайсах гэрлийн шилтэй їед 30 лк-ээс багагїй байх ёстой.
7.11. Бїрэн автоматжуулсан технологийн процесстэй цехїїдэд тоног
тєхєєрємжийн ажиллагааг ажиглах гэрэлтїїлэг, мєн тїїнчлэн засвар-тохируулгын
ажлын їед шаардлагатай гэрэлтэлтийг (Хїснэгт 1-д їзїїлсэн) хангахын тулд ажлын
байрны ба ерєнхий гэрэлтїїлгийн нэмж залгагдах гэрэлтїїлэгчїїдийг авч їзнэ.
7.12. Ерєнхий гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчїїдээс їїсэх (гэрэлтїїлгийн системээс
хамаарахгїй) гялбааны їзїїлэлт Хїснэгт 1-д їзїїлсэн утгаас хэтрэх ёсгїй.
Хїмїїс тїр байх болон шалнаас гэрэлтїїлэгчїїд хїртэлх єндрєєс хоёр дахинаас
хэтрэхгїй урттай тасалгаанд тоног тєхєєрємжїїдэд їйлчлэх буюу дамжин
єнгєрєхєд зориулсан тавцангуудад гялбааны їзїїлэлтийг хязгаарлахгїй.
15
ÁÍáÄ 230208
7.13. Ажлын байруудад зориулсан ажлын байрны гэрэлтїїлгэнд гэрэл їл нэвтрэх

ойлгогч бїхий гэрэлтїїлэгчїїдийг ашиглана. Гэрэлтїїлэгдэж буй ажлын байр болон
бусад ажлын байранд ажиллаж буй хїмїїсийн хараанд гэрэлтэх элементїїд
єртєхєєргїйгээр гэрэлтїїлэгчдийг байрлуулах ёстой.
Ажлын байран дахь ажлын байрны гэрэлтїїлэг нь гэрэлтїїлэг тохируулагчаар
тоноглогдсон байх ёстой.
Гурван хэмжээст ялгарах объект бїхий харааны ажилд зориулагдсан ажлын
байрны гэрэлтїїлэгийг дараах байдлаар гїйцэтгэнэ:
Дэвсгэр диффузэн ойлттой бол — оптик тэнхлэг нь ажлын гадаргуугийн тєв рїї
босоо чиглэлд 30°-аас багагїй єнцгєєр чиглэсэн їед гэрэлтэх гадаргуугийн хамгийн
их шугамын хэмжээг ажлын гадаргуу дээр тїїний байрлах єндєрт нь харьцуулсан
харьцаа нь 0.4-єєс ихгїй байх гэрэлтїїлэгчээр;
Дэвсгэр нь чиглэн сарнисан ба холимог ойлттой бол - гэрэлтэх гадаргуугийн
хамгийн их шугмын хэмжээг ажлын гадаргуу дээр тїїний байрлах єндєрт нь
харьцуулсан харьцаа нь 0.5-аас багагїй, харин тїїний тодрол нь 2500-аас 4000
кд/м2 хїртэл байх гэрэлтїїлэгчээр;
Ажлын гадаргуугийн тодрол нь Хїснэгт 6-д заасан утгаас хэтэрч болохгїй.
Хїснэгт 6
Ажлын гадаргуугийн талбай, м 2 Зєвшєєрєгдсєн хамгийн их тодрол, кд/м2
0.0001-аас бага 2000

0.0001-ээс 0.001 хїртэл 1500
0.001 -ээс 0.01 хїртэл 1000
0.01 -ээс 0.1 хїртэл 750
0.1-ээс их 500
7.14. Гэрлийн їїсгїїрийн тэжээлийн гїйдлийн давтамж 300 Гц-ээс бага їед
ажлын гадаргуу дээрх гэрэлтэлтийн хэлбэлзэлийн итгэлцїїр Хїснэгт 1-д заасан
утгаас хэтрэхгїй байх ёстой.
Хэлбэлзлийн итгэлцїїрийг дараах тохиолдолд хязгаарлахгїй:
тэжээлийн давтамж 300 Гц ба тїїнээс их їед ;
Їе їе хїнтэй байх бєгєєд гаж нєлєєний їйлчлэл їїссэн нєхцєлд хїнгїй байх
тасалгаанд.
Гаж нєлєє їїсэх боломжтой тасалгаануудад 3 фазын тэжээлийн хїчдэлд
хажуугийн гэрлийн шилїїдийг холбох эсвэл тэдгээрийг асаалтыг тохируулах
электрон аппараттай холбоно.
Їйлдвэрийн тавцан, барилгын гадна ажил явуулах газрын

7.15. Барилгын гадна байрлах барилгын гаднах тавцан дээр, саравчин доор
ажил гїйцэтгэх хэсгийн ажлын гадаргуугийн гэрэлтэлтийг Хїснэгт 7-оос авна.
Хїснэгт 7
Ялгарах объектийн хамгийн бага хэмжээг
Хэвтээ хавтгай дахь хамгийн бага
Харааны ажилын зэрэг ажиллагчийн нїднээс энэ объект хїртэлх зайнд
гэрэлтэлт, лк
харьцуулсан харьцаа
IX 0,005-аас бага 50
X 0,005-аас 0.01 хїртэл 30
XI 0.01-ээс 0.02 хїртэл 20
XII 0.02-оос 0.05 хїртэл 10
XIII 0.05-аас 0.1 хїртэл 5
XIV 0.1-ээс их 2
16
ÁÍáÄ 230208
Тайлбар: Гэмтэх аюултай бол XI-XIV зэрэгтэй ажлын хувьд ажлын зэргийг нэгээр єсгєж авна.
7.16. Їйлдвэрлэлийн газрын гадна талбайн хэвтээ гэрэлтэлтийг тїїний хамгийн

бага утгатай байх газрын тївшинд эсвэл замын хучилтын цэг дээрээс (Хїснэгт 8)
авна.
Хїснэгт 8
Хоёр чиглэлд хєдєлгєєний хамгийн их Хэвтээ хавтгай дахь хамгийн
Гэрэлтїїлэх объект
эрчимжилт, нэгж/цаг бага гэрэлтэлт, лк
1 2 3
50-иас 150 хїртэл 3

Зорчих хэсэг 10-аас 50 хїртэл 2
10-аас бага 1
Галын машины зорчих хэсэг болон

— 0,5
аж ахуйн хэрэгцээний замууд
100-аас их 2
Явган хїний ба дугуйн замууд 20-оос 100 хїртэл 1
20-оос бага 0,5
Явган гїїр, шатны гишгїїр, шатны

— 3
тавцан
Цэцэрлэг, талбайн явган замууд — 0,5
Їйлдвэрийн ємнєх ба хотын газар

нутагт хамаарахгїй хэсгїїд
(барилгын ємнєх талбай, орц, — 2
барилгын доогуурх гарц, тээврийн
хэрэгсэлийн зогсоолууд)
Тємєр замууд:
2
сум солих ам
— 1
тусдаа сум шилжїїлэх
0,5
тємєр замын далан
Тайлбар: Зорчих хэсэг нь адил хучилттай, тээврийн хэрэгсэлийн хєдєлгєєний эрчимжилт нь ижил байх
хотын гудамжны їргэлжлэл болох авто замуудын хувьд зорчих хэсгийн хучилтын дундаж тодролын нормыг
Хїснэгт 11-д їзїїлснээр мєрдєх хэрэгтэй.
7.17. Гадна гэрэлтїїлэг нь барилгын доторхи гэрэлтїїлгийн удирдлагаас їл

хамаарсан удирдлагатай байх ёстой.
7.18. Їйлдвэрийн газар нутаг ба їйлдвэрлэл явуулах газрын гадна гэрэлтїїлгийн
тєхєєрємжїїдийн гялбааны їйлчлэлийг хязгаарлахын тулд газрын тївшингээс
гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжїїдийг байрлуулах єндрийг:
а) 15°-аас бага хамгаалалтын єнцєгтэй гэрэлтїїлэгчїїдэд - Хїснэгт 9-д зааснаас
багагїй байхаар;
б) 15° болон тїїнээс их хамгаалалтын єнцєгтэй гэрэлтїїлэгчїїдэд -гэрлийн
дурын їїсгїїрїїдийн хувьд 3,5 м-ээс багагїй байхаар тогтоох ёстой.
Хїснэгт 9
Нэг тулгуур дээр тавигдсан Гэрэлтїїлэгч бэхлэх хамгийн бага єндєр, м
Гэрэлтїїлэгчийн гэрэлтїїлэгчїїд ийн гэрлийн
гэрэл хуваарилалт шилний хамгийн их гэрлийн урсгал , Улайсах гэрлийн шилтэй їед Хийн цахилалтын гэрлийн
лм шилтэй їед
1 2 3 4
17
ÁÍáÄ 230208
6000-аас бага 6,5 7

6000-аас 10 000 хїртэл 7 7,5
10 000-аас 20 000 хїртэл 7,5 8
Хагас єргєн
20 000-аас 30 000 хїртэл — 9
30 000-аас 40 000 хїртэл — 10
40 000-аас их — 11,5
6000-аас бага 7 7,5

6000-аас 10 000 хїртэл 8 8,5
10 000-аас 20 000 хїртэл 9 9,5
Єргєн
20 000-аас 30 000 хїртэл — 10,5
30 000-аас 40 000 хїртэл — 11,5
40 000-аас их — 13
Хїн явж єнгєрєх буюу технологийн (эсвэл инженерийн) тоног тєхєєрємжїїдэд

їйлчлэх талбай, мєн тїїнчлэн барилгын орцон дээр 15° буюу тїїнээс их
хамгаалалтын єнцєг бїхий (эсвэл ойлгогчгїй сїїн шилэн сарниулагчтай)
гэрэлтїїлэгчїїдийг бэхлэх єндрийг хязгаарлахгїй байхыг зєвшєєрнє.
7.19. Сарнисан гэрлийн гэрэлтїїлэгчїїдийг бэхлэх єндєр нь гэрлийн їїсгїїрийн
гэрлийн урсгал 6000 лм хїртэл байхад 3 м-ээс багагїй, 6000-лм-ээс их бол 4 м-ээс
багагїй байх ёстой.
7.20. Нэг гэрлийн хэрэгсэлийн (прожектор эсвэл прожектор маягийн налуу
байрлуулсан гэрлийн хэрэгсэл) тэнхлэгийн гэрлийн хїчийг (Iмакс, кд) эдгээр гэрлийн
хэрэгсэлийг бэхэлсэн єндрийн (Н, м2) квадратад харьцуулсан харьцаа нь
нормчлогдсон гэрэлтэлтээс хамааран Хїснэгт 10-т заасан утгаас хэтрэх ёсгїй.
Хїснэгт 10
Нормчлогдсон
0,5 1 2 3 5 10 20 30 50
Iмакс/Н2 100 150 250 300 400 700 1400 2100 3500
Тайлбар: Хэд хэдэн гэрлийн хэрэгсэлийн тэнхлэгийн гэрлийн хїчний чиглэлїїд нь давхцах їед гэрлийн хэрэгсэл
бїрийн зєвшєєрєгдєх Iмакс/Н2 утгыг тодорхойлохдоо хїснэгтийн утгыг гэрлийн хэрэгсэлийн тоонд хувааж
гаргана.
Орон сууц, олон нийтийн зориулалттай байрууд, туслах барилгын

7.21. Тасалгаануудын ерєнхий гэрэлтїїлгэнд 55 лм/Вт –аас багагїй гэрэл

єгєлттэй эрчим хїчний хамгийн их хэмнэлттэй хийн цахилалтын гэрлийн шил
ашиглах ёстой. Зєвхєн тэсрэх аюултай болон архитектур-уран сайхны зориулалттай
тасалгаануудын ерєнхий гэрэлтїїлгэнд улайсах гэрлийн шил ашиглахыг зєвшєєрнє.
Єнгє дамжуулалтын тодорхойломжоор гэрлийн їїсгїїрийг сонгохдоо Хавсралт
Ж-г їндэслэнэ.
А-В зэргийн олон нийтийн барилгын ерєнхий зохиомол гэрэлтїїлэгт
зєвшєєрєгдєх хамгийн их хувид эрчим хїчний хэрэглээг хянах зориулалтаар хязгаар
тавигддаг.
Ерєнхий гэрэлтїїлгийн хувийн суурилсан чадал Хїснэгт 10а-д їзїїлсэн хамгийн
их зєвшєєрєгдєх хэмжээнээс хэтэрч болохгїй.
Хїснэгт 10а
Ажлын гадаргуу дээрх Зєвшєєрєгдєх хамгийн их хувийн
Тасалгааны їзїїлэлт (индекс)
гэрэлтэлт суурилсан чадал, Вт/м 2 , багагїй
18
ÁÍáÄ 230208
0.6 42
0.8 39
500 1.25 35
2.0 31
3 ба тїїнээс их 28
0.6
30
0.8
28
400 1.25
25
2.0
22
3 ба тїїнээс их
0.6 25
0.8 23
300 1.25 20
2.0 18
3 ба тїїнээс их 16
0.6 - 1.25 18
200 1.25 - 3.0 14
3-аас их 12
0.6 - 1.25 15
150 1.25 - 3.0 12
3-аас их 10
0.6 - 1.25 12
100 1.25 - 3.0 10
3-аас их 8
Тайлбар: Хїснэгт 10а-д асаалтыг тохируулах тєхєєрємж, тїїнчлэн гэрэлтїїлгийг удирдах тєхєєрємжїїдийн
хэрэглэх чадлыг тооцож їзїїлсэн болно.
7.22. Хїснэгт-2-т їзїїлсэн гэрэлтэлтийн нормыг дараах тохиолдолуудад

гэрэлтэлтийн заалтыг нэг шат дээшлїїлнэ:
а) тусгайлан эрїїл ахуйн єндєр шаардлага тавигдах їед А - В зэрэгтэй харааны
ажил гїйцэтгэхэд (жишээлбэл, худалдаа, нийтийн хоолны зарим тасалгаануудад);
б) байгалийн гэрэлтїїлэггїй бєгєєд байнга хїнтэй байх тасалгаанд;
в) тасалгааны гэрлийн хяналтанд єндєржїїлсэн шаардлага тавигдах їед Г- Е
зэрэгтэй харааны ажлын хувьд (їзэгчдийн ба концертийн танхимууд, гоёмсог
барилгуудын завсарлагын танхим г.м.);
г) захиргааны барилгуудад хосолсон гэрэлтїїлгийн систем хэрэглэх їед
(кабинет, ажлын єрєє, номын сангийн уншлагын танхим);
д) Тасалгаанд ажиллагсадын 50%-иас илїї нь 40-єєс дээш настан байх
тохиолдолд.
7.23. Хїснэгт 2 ба Хавсралт И-д їзїїлсэн гэрэлтэлтийн нормыг харааны ажлын
бїх зэргийн хувьд дараах тохиолдолд гэрэлтэлтийн хуваарийн шатлалыг нэгээр
бууруулж мєрдєнє:
а) Єнгє дамжуулалтыг сайжруулсан люминесцент гэрлийн шил (єнгє
дамжуулалтын индекс R a ³ 90 ) ашиглах їед хэлбэлзлийн итгэлцїїрийн норм
хадгалагдаж байх нєхцєлд
б) улайсах гэрлийн шил, тїїний дотор галоген гэрлийн шил ашиглах їед
7.24. Г- Е зэрэгтэй харааны ажил гїйцэтгэх, олон нийтийн зориулалттай
барилгын тасалгааны чимэглэл-уран сайхны тєхєєрємжїїдэд архитехтурын
шаардлагатай уялдуулан чєлєєтэй баримжаалах боломж хангахаар зохиомол
ажлын гадаргуу дээрх хамгийн бага гэрэлтэлт нь хийн цахилалтын гэрлийн шил
ашиглах бол 75 лк-ээс багагїй, улайсах гэрлийн шил ашиглах бол 30 лк байхаар
гэрэлтэлтийн тївшинг сонгохыг зєвшєєрнє.
Цилиндр гэрэлтэлтийг хангах шаардлагатай тасалгаануудад дундаж жигнэгдсэн
гадаргуугаар, хананы ойлтын итгэлцїїр 0.4-єєс багагїй, таазны ойлтын итгэлцїїр
0.5-аас багагїй байна.
19
ÁÍáÄ 230208
7.25. Олон нийтийн зориулалттай барилгын тасалгаанд ерєнхий гэрэлтїїлгийн

систем хэрэглэх дїрмийг баримталж мєрдєнє. А -В зэрэгтэй ажил явуулах
захиргааны барилгын тасалгаануудад (жишээлбэл, кабинет, ажлын єрєєнїїд,
номын сан ба архивын уншлагын танхимууд г.м.) хосолсон гэрэлтїїлгийн систем
хэрэглэхийг зєвшєєрнє. Энэ їед ажлын гадаргуу дээрх нормчлогдсон гэрэлтэлтийг
7.22-т зааснаар ахиулж, ерєнхий гэрэлтїїлгийн гэрэлтэлтийг Хїснэгт 2-т їзїїлсэн
утгын 70%-иас багагїй байх ёстой.
Ахуйн їйлчилгээний газруудад їйлдвэрлэлийн шинжтэйгээр дагалдан бий болох
тасалгаанд I-IV зэрэгтэй харааны ажил (жишээлбэл: уран дархан, сийлбэр, цаг, теле
ба радио аппаратурын, компьютер, тооны машины засварын) гїйцэтгэхэд хосолсон
гэрэлтїїлгийн систем хэрэглэнэ. Нормчлогдсон гэрэлтэлт ба гэрэлтїїлгийн чанарын
їзїїлэлтїїдийг Хїснэгт 1-ээс авна.
7.26. Гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжїїдээс їйлчлэх гялбалтийг хязгаарлахын тулд
хїснэгт 2-т їзїїлсэн гэрлийн таагїй байдлын їзїїлэлт тасалгааны тєв тэнхлэг дээр
шалнаас 1,5 м єндєрт, хажуу хананы дэргэд хангагдах ёстой. Гэрэлтэлтийн
хэлбэлзлэлийн итгэлцїїрийг Хїснэгт 2-оос авна.
7.27. 3 давхраас дээш єндєртэй орон сууцны барилгын шатны хонгилын
гэрэлтїїлэгийн гэрэлтэлт нь 7.63 заалтанд тусгасан нїїлгэн шилжїїлэх
гэрэлтїїлгийн нормоос доошгїй байх тооцоог хангахуйцаар шєнийн цагаар зарим
гэрэлтїїлэгч буюу гэрлийн шилийг унтраах автомат ба алсын удирдлагатай байх
ёстой.
Хот ба суурин газруудын гадна гэрэлтїїлэг
7.28. Хот суурингийн тээврийн хэрэгслийн байнгын хєдєлгєєнтэй гудамж, зам,

талбайн гэрэлтїїлгийн сайжруулсан хучилтын дундаж тодролын нормыг Хїснэгт 11-
т заасан нормыг їндэслэн тєлєвлєнє.
Хїснэгт 11
Хоёр чиглэлд тээврийн
Гэрэлтэлтээр
хэрэгсэлийн хєдєлгєєний Хучилтын дундаж Хучилтын хэвтээ дундаж
объектийн Гудамж, зам, талбай
хамгийн их эрчимжилт, тодрол, кд/м2 гэрэлтэлт, лк
зэрэглэл
нэгж/цаг
1 2 3 4 5
Хотын ерєнхий 3000-аас их 1,6 20
А зориулалтын гол зам, 1000-аас 3000 хїртэл 1,2 20
гол гудамжууд 500-аас 1000 хїртэл 0,8 15
2000-аас их 1,0 15
Хорооллын
Б 1000-аас 2000 хїртэл 0,8 15
зориулалттай гол
500-аас 1000 хїртэл 0,6 10
гудамжууд
500-аас бага 0,4 10
Орон нутгийн 500 ба тїїнээс их 0,4 6

В зориулалттай гудамж, 500-аас бага 0,3 4
замууд Ганц нэг машин явах 0,2 4
Тайлбар:
1. Хурдны замуудын хучилтын дундаж тодролыг тээврийн хэрэгсэлийн эрчимжилтээс їл хамааран хотын бїс
дотор 1,6 кд/м 2, хотын бїсээс гараад їндсэн нисэх буудал, усан боомт орох хэсэгт 1.0 кд/м2 байна.
2. Хот доторхи 2 болон тїїнээс их тооны тївшиний огтлолцолуудын хїрээнд їндсэн болон бусад гол замууд,
салаалалт, буулт дээр хучилтын дундаж тодрол 0,8 кд/м 2 -ээс багагїй, дундаж гэрэлтэлт 10 лк-ээс багагїй
байна.
3. чулуун ба боржин хавтан, бусад материалаар хучсан гудамж, зам, талбайн зорчих хэсгийн гэрэлтїїлгийн
тївшин Хїснэгт 11-д їзїїлсэн дундаж хэвтээ гэрэлтэлтийн хэмжигдэхїїнээр тогтоогдоно.
4. Гол гудамж, хурдны замуудтай нийлдэг орон нутгийн зориулалттай гудамжны гэрэлтїїлгийн тївшин нь
уулзах шугамнаас 100 м-ээс багагїй зайд гол гудамж, хурдны замын гэрэлтэлтийн тївшингийн гуравны нэгээс
багагїй байх ёстой.
5. 500 нэгж/цагаас илїї хєдєлгєєний эрчимжилттэй гудамж, замын зорчих хэсэгтэй нэг тївшинд байх явган
хїний гарцанд гэрэлтїїлгийн нормын ихсэлт нь зорчих хэсэгтэй огтолцох гэрэлтэлтийн нормтой жишихэд 1.3
20
ÁÍáÄ 230208
дахинаас багагїй байх ёстой. Гэрэлтэлтийн тївшингийн ихсэлтийг гэрлийн шонгуудын зайг єєрчлєх, нэмэлт ба
илїї чадалтай гэрлийн хэрэгсэл тоноглох, гарцанд гэгээтэй хучилт хийх зэргээр гїйцэтгэнэ.
Гэрлийн бїсчлэлийн 1-р бїлэгт хамрагдах хойт єргєргийн 460-аас хойш орших
нутгуудад байрлах хот, суурингийн гудамж, зам, талбайн гэрэлтїїлгийг хїснэгт 11-
ийн зорчих хэсгийн хучилтын дундаж хэвтээ гэрэлтэлтээс тєлєвлєнє.
Шилжих болон хамгийн доод зэргийн хучилт бїхий гудамж, зам ба талбайн
тээврийн хэрэгсэл зорчих хэсгийн гэрэлтїїлгийн тївшин нь хэвтээ гэрэлтэлтийн
дундаж утгаар тодорхойлогдох ба Б зэрэглэлийн гудамж, зам ба талбайн хувьд 6 лк,
В зэрэглэлийн шилших хучилтын хувьд 4 лк, доод зэргийн хучилтын хувьд 2 лк
байна.
Тайлбар:
1. Хотын гудамж ба замын зэрэглэлийг зориулалтаар нь БНбД 30-01-04-ийн дагуу ангиллана.
2. Ангиллын дагуу замын хучилт нь сайжруулсан, шилжилтийн эсвэл доод зэргийн гэж хуваагдана.
7.29. Гудамж, зам ба талбайн зорчих хэсэгтэй нийлэх явган замын дундаж
тодролын утга нь хїснэгт 11-т їзїїлсэн эдгээр гудамж, зам, талбайн зорчих хэсгийн
хучилтын дундаж тодролын хагасаас илїїгїй байх ёстой.
7.30. Хучилтын хамгийн бага тодролыг дундаж утганд нь харьцуулсан харьцаа нь
дундаж нормчлогдсон утга 0,6 кд/м2-аас их байхад 0,4 дундаж нормчлогдсон утга 0,6
кд/м2 ба тїїнээс бага байхад 0,3-аас багагїй байна.
Хучилтын хамгийн бага тодролыг хєдєлгєєний зурвасын хамгийн их тодролын
утганд харьцуулсан харьцаа нь номчлогдсон дундаж тодролын утга 0.6 кд/м2-аас их
байхад 0.6-аас багагїй, номчлогдсон дундаж тодролын утга 0.6 кд/м2 ба тїїнээс бага
байхад 0.4-єєс багагїй байх ёстой.
7.31. Хотын гудамж, зам ба талбай, цэцэрлэгт гудамж, талбар, явган зорчих
гудамж, бичил хорооллын зорчдоггїй хэсгийн хучилтын тївшинд хэвтээ дундаж
гэрэлтэлтийн хэмжээг Хїснэгт 12-оос авна.
21
ÁÍáÄ 230208
Хїснэгт 12
Дундаж хэвтээ
Гэрэлтїїлж буй объект
1 2
1 Явган зорчих гол гудамж, А, Б зэрэглэлийн

талбайн зорчдоггїй хэсэг, їйлдвэрийн ємнєх талбай 10
2 Явган зорчих гудамж:

олон нийтийн тєвїїдийн бїсэд
бусад газар нутагт 6
4
3 Доорх зэрэглэлийн гудамжуудын зорчих хэсгээс
тусгаарлагдсан явган замууд:
А, Б
В 4
2*
4 Бїх зэрэглэлийн гудамжуудад нийтийн тээврийн
10
хэрэгслїїд зогсох талбай
5 Явган гїїрїїд
10
6 Явган зорчих нїхэн гарцууд:
єдєрт
100
шєнє, оройд
50
7 Явган нїхэн гарцуудын шатнууд шєнє, оройн
20
цагаар
8 Доорх зэрэглэлийн (Хїснэгт 11) гудамжуудад

нийлдэг цэцэрлэгт гудамж, цэцэрлэгт талбарын
явган замууд
А
6
Б
4
В
2
Бичил хорооллын газар нутаг
9 Зорчих хэсгїїд:
їндсэн 4
Хоёрдугаар зэргийн, тїїний дотор явган зам- 2
орцууд
10 Аж ахуйн талбай, хогийн цэгїїд 2

11 Хєдєлгєєнт тоглоомуудад зориулагдсан 10
тоноглолууд байрласан газрын хїїхдийн талбай
* Уг норм нь шилжих болон доод зэргийн хучилттай Б, В зэрэглэлийн гудамжны зорчих хэсэгтэй нийлэх явган
замын гэрэлтэлтэнд мєн адил хамаарна.
7.32. Тїїхэн хотуудын явган зорчих гол гудамжны дундаж хагас цилиндр
гэрэлтэлт нь 6 лк-аас багагїй байх ёстой.
7.33. Олон нийтийн зориулалттай барилгын газар нутаг дээрх хэвтээ дундаж
гэрэлтэлтийг Хїснэгт 13-аас авна.
22
ÁÍáÄ 230208
Хїснэгт 13
Гэрэлтїїлэгдэж буй объектууд
1 2
Хїїхдийн цэцэрлэг, ерєнхий боловсролын

сургууль- дотуур байр, сургалтын
байгууллага
10
1. Бїлгийн болон биеийн тамирын талбай
10
2. Амралтын бїс дэх хєдєлгєєнт тоглоомын талбай
3. Байрууд ба талбайд хїрэх, зорчих хэсэг 4
Амралт, сувилалын газар
4. газар нутгийн орц 6
5. Унтлагын байр, унтлагын байр, кинотеатр зэрэг 4

барилгад хїрэх, зорчих хэсэг
6. Цэцэрлэгт хїрээлэнгийн бїсийн ой модот тєв 4

гудамж
7. Цэцэрлэгт хїрээлэнгийн бїсийн ой модот 2

хажуугийн гудамж
8. Нам гїм амралтын бїс, соёл-олон нийтийн 10

їйлчилгээний талбарууд (нийтээр амрах болон
задгай тайзны ємнєх талбарууд г.м.) *
9. Ширээний тоглоом, уншлагын задгай талбарууд 10
* Ширээний тоглоомын ба уншлагын ширээний гэрэлтэлтийг тасалгааны гэрэлтэлтийн нормоор авна.
7.34, Цэцэрлэгт хїрээлэн, цэцэрлэг, цэнгэлдэх хїрээлэн, їзэсгэлэнгийн газар

нутаг дээрх хэвтээ дундаж гэрэлтэлтийг Хїснэгт 14-єєс авна.
Хїснэгт 14
Дундаж хэвтээ гэрэлтэлт, лк
хотын
Гэрэлтїїлэгдэж буй объектууд зориулалттай хорооллын цэнгэлдэх
зориулалттай їзэсгэлэн
цэцэрлэгт хїрээлэн
цэцэрлэг
хїрээлэн
1 2 3 4 5
6 4 10 10
1. Орох гол хаалга
2 1 6 6
2. Туслах орцууд
4 2 6 10
3. Ой модот тєв гудамжууд
2 1 4 6
4. Ой модот хажуугийн
гудамжууд
5. Нийтээр амрах талбай, театр,

10 10 — 20
кинотеатр, їзэсглэнгийн танхим
ба задгай тайзны ємнєх талбай,
ширээний тоглоомын талбай
6. Їзэсгэлэнгийн хэсгїїдэд
байрлах амрах бїсїїд
— — — 10
23
ÁÍáÄ 230208
7.35. Хєдєєгийн суурин газрын гудамж, зам, талбай, зорчих хэсгийн хучилтын
тївшинд хэвтээ дундаж гэрэлтэлтийг Хїснэгт 15-аас авна.
Хїснэгт 15
1. Олон нийтийн болон худалдааны тєвїїдийн 4

талбай, гол гудамж
2. Орон сууцны барилгажилтын гудамжнууд: 4

їндсэн 2
хоёрдугаар зэргийн (нарийн гудамж,
гудмай) 2
зорчих хэсэг
3. Суурин газрын зам 2
Тайлбар:
1. Зуслангийн газар нутагт хїрэх їндсэн зорчих хэсгїїдийн дундаж гэрэлтэлт нь 2 лк, бусад хэсгїїдийнх 1
лк байх ёстой.
2. Хєдєєгийн суурингийн суурьшилын бїсийн гадна орших аж ахуйн барилга, хашаа, саравчны эгнээний
хоорондын зорчих хэсгийн дундаж гэрэлтэлт нь 1 лк байх ёстой.
7.36. Суурин газрын бїс дэх автозамын сїлжээний замуудын гэрэлтэлтийг

хучилтын тєрлєєс хамааруулан Хїснэгт 11-ээс Б зэрэглэлтэй адилаар эсвэл 7.28-
заалтын дагуу авна.
7.37. Гудамж, зорчих хэсгийн гэрэлтїїлэггїй хэсэгт байрлах гал эсэргїїцэх
зориулалттай усны эх їїсвэрт хїрэх замын гэрэлтїїлгийг гадна гэрэлтїїлгийн
тєсєлд тусгах шаардлагатай. Эдгээр хїрэх хэсгийн хэвтээ гэрэлтэлтийн дундаж утга
нь (лк-ээр):
хот ба сууринд............................ 2
хєдєєгийн суурин газарт ........... 1
А, Б зэрэглэлийн гудамж, замын гадна гэрэлтїїлгийн зураг тєсєлд тэдгээртэй
нийлэх гэрэлтїїлэггїй 100 м урт гудамж, замуудын гэрэлтїїлгийг (эдгээр гудамж
замын гэрэлтэлтийн нормоор) тусгах хэрэгтэй.
7.38. Гудамжны зорчих хэсэг дээр байрласан трамвайны замын гэрэлтїїлгийн
норм гудамжны гэрэлтїїлгийн нормтой тохирч байх ёстой.
7.39. Хотын авто тээврийн 60 м-ээс илїї урт нїхэн замын зорчих хэсгийн
хучилтын дундаж хэвтээ гэрэлтэлтийн утгыг єдрийн цагаар Хїснэгт 16-н дагуу,
оройн ба шєнийн цагаар 50 лк байхаар тооцно.
Хїснэгт 16
Орох хаалганы эхлэлээс доорх зайд (м),
Нїхэн Хєдєлгєєн зорчих хэсгийн хучилтын дундаж хэвтээ гэрэлтэлт, лк
Гэрэлтїїлгий
замын ий хурд,
н систем 500 ба
урт, м км/цаг 10-30 50 75 100 125 150 175 200 250 300 350 400 450
их
60 Уулзах 500 250 100 50
61-100 80 Уулзах 600 500 300 100
100 Уулзах 750 750 500 200
60 Уулзах 1250 740 280 160 110 80 60 50 50 50 50 50 50 50
80 Уулзах 1500 1500 1050 600 330 210 160 120 80 50 50 50 50 50

100-аас
100 Уулзах 2000 2000 2000 1700 1300 940 530 360 195 120 90 80 50 50
их
60 Тэгш хэмт 2000 1200 500 250 180 120 90 80 50 50 50 50 50 50
80 Тэгш хэмт 2500 2500 1750 1000 530 340 220 180 115 80 65 50 50 50
24
ÁÍáÄ 230208
100 Тэгш хэмт 3000 3000 3000 2550 2000 1400 900 580 300 200 140 110 80 50
Тайлбар: - Хїснэгт 16-д нїхэн зам руу орж явж буй жолоочийг дасгахад шаардлагатай нєхцєл бїрдїїлэх
їїднээс гэрэлтэлтийн тєвшний бууралтыг хийсэн болно.
100 м-ээс илїї урттай нїхэн замын байгууламжийн эргэн тойронд жолоочийн
харааны орчинд, орох хаалга байгалийн гэрлээс тусгаарлагдсан байхад, тїїнчлэн
хєдєлгєєний эрчимжилт цагт 600 нэгжээс бага бол хамгийн их дундаж хэвтээ
гэрэлтэлтийг нэг шатаар бууруулж авна. Нїхэн замын дотор дундаж хэвтээ
гэрэлтэлт тогтмол байх бєгєєд бїх тохиолдолд нэг чигийн хєдєлгєєнтэй нїхэн замд
гарах хаалга хїртэл, харин хоёр чигийн хєдєлгєєнтэй бол хоёр талын орох
хаалганы тєгсгєлїїдийн хооронд 50 лк байна. Нэг чигийн хєдєлгєєнтэй нїхэн
замын орох хаалганд “уулзах гэрэлтїїлэг”-ийн системийг, харин хоёр чигийн
хєдєлгєєнтэй бол “тэгш хэмт гэрэлтїїлэг”-ийн системийг ашиглана.
Нїхэн зам 60 м хїртэл урттай бол дундаж хэвтээ гэрэлтэлт бїх горимд 50 лк
байх ёстой. 100 м-ээс илїї урттай тээврийн нїхэн замд нєєц гарц ба тїїнд хїрэх
хєдєлгєєний чиглэлийг гэрлэн заалтаар тоноглох ёстой. Нэг талын ханын нийт
талбайн 25% -иас илїї хэсэг нь онгорхой тээврийн нїхэн зам, мєн нийгмийн болон
хувийн тээврийн ганцаарчилсан хэрэгсэл зорчиход зориулагдсан орон нутгийн
чанартай нїхэн замд зорчих хэсгийн хучилтын дундаж хэвтээ гэрэлтэлт єдрийн цагт
Хїснэгт 17-д їзїїлсэн шаардлагатай зохицож байх ёстой.
Хїснэгт 17
Орох хаалганы эхлэлээс доорх зайд (м),
Гэрэлтїїлэгдэж буй объектууд зорчих хэсгийн хучилтын дундаж хэвтээ гэрэлтэлт, лк
5 25 50 75 100 ба тїїнээс их
Орон нутгийн зориулалттай нїхэн зам 250 250 150 100 50
Нэг ханандаа оролтой нїхэн зам 150 150 100 75 50
Трассын муруйлтын радиус 350 м ба гол хаалганаас орох хаалга хїртэл 75 м-ээс
бага байх бїх тєрлийн тээврийн нїхэн замд зорчих хэсгээс 2 м єндєрт гэрэл
оролттой хана ба их радиустай ханын босоо гэрэлтэлтийн хэмжээ нь ойлтын
нийлмэл итгэлцїїр 0.4-єєс бага їед хэвтээ гэрэлтэлтийн хэмжээний 0.5-аас багагїй
байх ёстой. Нїхэн замын аль ч огтлолд хэвтээ хавтгайд гол хаалганаас орох хаалга
хїртэл 200 м-ээс багагїй зайд 2 м хїртэл єндєрт байх хананд босоо гэрэлтэлтийн
хэмжээ нь зорчих хэсгийн хучилтын хэвтээ гэрэлтэлтийн хэмжээний 0.5-аас багагїй
байх ёстой. Байгалийн гадна гэрэлтэлтийн тївшингээс хамааруулан 10000 лк ба
тїїнээс доош хэмжээнээс эхлэн зохиомол гэрэлтэлтийн хэмжээг орох хаалган дахь
байгалийн гэрэлтэлтийн хэмжээнд харьцуулсан харьцаа 1:10 ба бїх орох хаалганд
зохиомол гэрэлтэлтийн бууралт хадгалагдахаар Хїснэгт 16, Хїснэгт 17-ийн дагуу
нїхэн замын орох хэсгийн зохиомол гэрэлтїїлгийг автомат тохируулгатай байхаар
авч їзэж болно.
7.40. Зам, гїїрийн доогуурх зорчих хэсгийн хэвтээ гэрэлтэлтийн дундаж утга нь
зорчих хэсгийн урт 40 м хїртэл байвал 30 лк-ээс багагїй, тїїнээс их урттай байвал
7.39-заалтын дагуу нїхэн замын гэрэлтэлтийн нормоор авна.
7.41. Тээврийн хэрэгсэлийг хадгалах ба тїлшээр цэнэглэх газрын оролтонд,
тїїнчлэн гудамжин дахь задгай зогсоолд дундаж хэвээ гэрэлтэлтийн нормыг
Хїснэгт 18-ын шаардлагад зохицуулах ёстой.
25
ÁÍáÄ 230208
Хїснэгт 18
Шатахуун цэнэглэх цэг, авто машин цэнэглэх станц
1. Гудамж, замаас орох замууд:

А ба Б зэрэглэлийн 10
В зэрэглэлийн 6
2. Нефт бїтээгдэхїїнийг юїлэх ба цэнэглэх

20
газар*
3. Зорчих хэсэгт байрлах бусад газар нутаг 10
Хєдлєх бїрэлдэхїїнийг хадгалах талбай , зогсоол
1. Бїх зэрэглэлийн гудамжуудад байрлах задгай

4
зогсоол, гудамжны хажуугийн талбай
2. Бичил хороолын дундах задгай зогсоол 2
3. Нэг маягийн эгнээ зогсоолуудын хоорондох
4
гарц
* Худгийн таган дээрх хамгийн бага гэрэлтэлтийн утгыг нормчилно.
7.42. Хамгийн их гэрэлтэлтийн утгыг дундаж гэрэлтэлтийн утганд харьцуулсан

харьцаа нь дундаж гэрэлтэлтийн норм 6 лк-ээс их їед 3:1; 4-єєс 6 лк хїртэл їед
5:1-ээс ихгїй; 4лк-аас бага їед 10:1-ээс ихгїй байх ёстой.
7.43. Том, томоохон хотууд, тїїхэн хот, сувиллын болон боомт хотуудын
гэрэлтэлтийн нормыг доорх тохиолдлуудад ихэсгэхийг зєвшєєрнє:
а) Сайжруулсан тєрлийн хучилттай А, Б зэрэглэлийн гудамж, зам, талбайн
гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжїїдэд 0,2- 0.4 кд/м2-ээр;
б) Їзэсгэлэн, цэнгэлдэх хїрээлэнгийн гол хаалганууд, їйлдвэрийн ємнєх талбай,
А, Б зэрэглэлийн талбайн зорчих хэсгээс бусад талбайн гэрэлтїїлгийн
тєхєєрємжїїдэд 20 лк хїртэл;
в) Хотын ерєнхий зориулалтын цэцэрлэгт хїрээлэнгийн гол хаалга ба шилжих
хучилттай Б зэрэглэлийн гудамж, замуудын гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжїїдэд 10 лк
хїртэл;
7.43. Хотын гудамж, зам ба талбайн гадна гэрэлтїїлгийн нормчилсон дундаж
тодрол 0.4 кд/м2-аас их буюу дундаж гэрэлтэлт 4 лк-аас их байхад
гэрэлтїїлэгчїїдийн (дараалан байрласнаас бусад) хагасаас илїїгїйг унтраах
замаар эсвэл єндєр даралтын хийн цахилалтын гэрлийн шилний гэрлийн урсгалыг
тохируулж гэрэлтїїлэгчїїдийг унтраалгїйгээр гадна гэрэлтїїлгийн нормчилсон
тївшингээс 50%-иас доошгїй тївшин хїртэл шєнийн цагаар бууруулж урьдчилан
тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
Цахилгаан эрчим хїчийг хэмнэх їїднээс оройн болон єглєєний цагаар харанхуй
їед гэрэлтїїлгийн тївшинг тохируулагчаар бууруулахыг зєвшєєрнє:
хєдєлгєєний эрчимжилт хамгийн их хэмжээнээсээ 1/3 хїртэл буурахад 30%-оор;
хєдєлгєєний эрчимжилт хамгийн их хэмжээнээсээ 1/5 хїртэл буурахад 50%-оор
бууруулна.
Тодролын нормчлогдсон дундаж утга нь 0,3 кд/м2, гэрэлтэлтийн дундаж утга 4 лк
ба тїїнээс бага байх гудамж, талбай, явган зорчих гїїр, автозогсоол, модот гудамж
ба замууд, дотоод, албан, аж ахуйн ба галын замууд, тїїнчлэн хєдєєгийн
суурингийн гудамж, замуудын гэрэлтїїлгийг шєнийн цагаар хэсэгчлэн болон бїрэн
унтраахыг хориглоно.
7.45. А, Б зэрэглэлийн талбайн тээврийн бїс, гудамж, замуудад гэрэлтїїлэгчийн
гялбааны їзїїлэлт 150-аас хэтрэх ёсгїй.
В зэрэглэлийн гудамж, замын гэрэлтїїлэгчїїд, тїїнчлэн гэрэлтїїлгийн тївшин
нь хэвтээ болон хагас цилиндр гэрэлтэлтийн нормоор тогтоогдсон
26
ÁÍáÄ 230208
гэрэлтїїлэгчїїдийг байрлуулах хамгийн бага єндрийн хэмжээг гялбааг хязгаарлах

нєхцєлєєр Хїснэгт 9-аас авах ёстой.
А, Б зэрэглэлийн гудамжинд байрласан гадна гэрэлтїїлгийн бїх тєрлийн
хэрэгсэлїїд орон сууцны барилгын цонхонд дараах утгаас хэтэрсэн босоо гэрэлтэлт
їїсгэх ёсгїй:
Зорчих хэсгийн дундаж тодрол 0.4 кд/м2 байхаар нормчилсон їед 7 лк;
Зорчих хэсгийн дундаж тодрол 0.6-1.0 кд/м2 байхаар нормчилсон їед 10 лк;
Зорчих хэсгийн дундаж тодрол 1.2-1.6 кд/м2 байхаар нормчилсон їед 20 лк;
В зэрэглэлийн гудамжинд, олон нийтийн тєвийн гаднах явган хїний гудамжинд,
газар нутгийн хашаан дотор, мєн тїїнчлэн эмнэлэг ба эмчилгээ-сувилалын
унтлагын єрєєний талын аль ч гудамжинд, орон сууцны барилгын єрєєний цонхонд
босоо гэрэлтэлт 5 лк-ээс хэтрэхгїй байх ёстой.
7.46. Гадна гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжїїдэд єндєр даралтын хийн цахилалтын
гэрлийн їїсгїїртэй гэрэлтїїлэгч, тїїний дотор тээврийн хєдєлгєєнтэй гудамж,
замын гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжїїдэд голчлон єндєр даралтын натрийн гэрлийн
шилтэй гэрэлтїїлэгч ашиглана.
7.47. Троллейбусны хєдєлгєєнтэй гудамж, зам, талбайн гэрлийн хэрэгсэлийн
байрлах єндєрийг БНбД 3.05.08-89-ийн дагуу авна.
7.48. Гэрэлтїїлэгчийн хамгаалах єнцгийг 10°-аас бага байлгах нєхцєл хангасан
ба тусгай багаж хэрэгслийн тусламжгїйгээр тэдгээрт хїрэх боломжгїй їед гїїр
болон замын чиглїїлэгч дээр гэрэлтїїлэгчийг бэхлэх хамгийн бага єндрийг
хязгаарлахгїй.
7.49. Тээврийн нїхэн замын дотор 10°-аас бага хамгаалалтын єнцєгтэй
гэрэлтїїлэгч хэрэглэх ёстой. Зорчих хэсгийн тэнхлэгтэй зэрэгцээ хавтгайд
гэрэлтїїлэгчїїдийн гэрлийн хїч 75°, 80°, 85°, 90° єнцгїїдэд харгалзан 1000 лм-д
50, 20, 10, 0 кд-аас хэтрэх ёсгїй. Нїхэн замын хананд бэхэлсэн гэрэлтїїлэгчїїдийн
байрлах єндєр 4 м-ээс багагїй байх ёстой.
7.50. Явган зорчих нїхэн гарцад 15°-аас бага хамгаалалтын єнцєгтэй буюу уусах
ба призм цацруулагчтай доорх тєрлийн гэрэлтїїлэгч хэрэглэнэ:
110 Вт хїртэл чадалтай ДНаТ (ДНаС) гэрлийн шилтэй;
70 вт чадалтай ДРИ гэрлийн шилтэй;
125 Вт хїртэл чадалтай ДРЛ гэрлийн шилтэй;
80 Вт хїртэл нийлбэр чадалтай люминесцент гэрлийн шил.
7.51. Задгай зах ба худалдааны яармагт дундаж хэвтээ гэрэлтэлт нь чингэлэг,
асар, сїїдрэвчїїдийн хоорондох зам, гарц, талбайн хувьд эзэлж буй талбай болон
тэдгээрийн зэрэглэлээс хамаарахгїй 10 лк-ээс багагїй байх ёстой. Босоо
гэрэлтэлтийг хэвтээ гэрэлтэнд харьцуулсан харьцаа 1:2 хэмжээнээс багагїй байх
ёстой. Энэ їед босоо гэрэлтэлтийг гарцны тэнхлэгтэй хєндлєн хавтгайд 1.5 м
єндєрт, хэвтээ гэрэлтэлтийг хучилтын тївшинд тодорхойлно. Зах буюу яаармаг
хаасны дараа дундаж хэвтээ гэрэлтэлтийн тївшинг 4 лк хїртэл бууруулж болно. Энэ
їед хамгийн бага гэрэлтэлт 2 лк-ээс бага байх ёсгїй.
7.52. Гадна гэрэлтїїлгийн зураг тєсєлд гал эсэргїїцэх усны эх їїсвэр
гэрэлтїїлэггїй газарт байрлаж байвал тїїнд хїрэх орцны гэрэлтэлтїїлгийг авч їзэх
хэрэгтэй.Энэ орцны дундаж хэвтээ гэрэлтэлт 2 лк байх ёстой.
7.53. Тээврийн хэрэгслийн хєдєлгєєний гудамж, замтай нийлсэн авто зогсоол,
шатахуун тїгээх станцын газар нутагт ашигласан гэрлийн цацруулагчтай
гэрэлтїїлэгч нь 6000 лм хїртэл гэрлийн урсгалтай бол 3 м-ээс доошгїй єндєрт,
6000 лм-ээс дээш гэрлийн урсгалтай бол 4 м-ээс доошгїй єндєрт тэдгээрийг
байрлуулна. Дээрх объектуудад гудамж замруу чиглїїлж дээвэр дээр байрлуулсан
ба дїїжилсэн прожектор хэрэглэхийг хориглоно.
7.54. Том талбай, замын салаалалт тїїний дотор хэд хэдэн тївшинд байх хэсэгт
20 м ба тїїнээс дээш єндєр шонд тавигдсан гэрлийн хэрэгсэлїїдийн хамгийн их
гэрлийн хїч босоо чиглэлд 650–аас ихгїй єнцгєєр чиглэсэн байх ёстой. Замын
уулзварын дээд тївшингийн зорчих хэсгийн замын хучилтан дахь
гэрэлтїїлэгчїїдийн єндєр 10 м-ээс багагїй байх ёстой.
27
ÁÍáÄ 230208
7.55. Барилгын бїх орц буюу тэдгээрийн дагууд дундаж хэвтээ гэрэлтэлтийн
тївшин дараах утгаас багагїй хэмжээнд байна:
їндсэн орцны талбайд -6 лк;
техникийн ба нєєц орцонд -4 лк;
барилгын їндсэн орцны дэргэдээс 4 м уртад явган хїний зам дээр-4 лк.
Барилга, байгууламжуудын гадна архитектурын гэрэлтїїлэг
7.56. Гадна архитектурын гэрэлтїїлэг нь оройн цагаар хотын орчны гэрлийн

тохилог байдлыг дээшлїїлж, хамгийн чухал объектуудын їзэгдэх байдлыг яруу
хурцаар илэрхийлэх ёстой. Архитектурын гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжїїд нь явган
хїмїїс, тээврийн хэрэгсэлийн жолооч нарт гялбуулах їйлчлэл їзїїлэхгїй байх
ёстой.
7.57. Барилга, байгууламжийн нїїрэн тал, том хєшєєнїїд, архитектурын
їзэсгэлэнт газрын элементїїд тэдгээрийн байрласан байрлал, учир холбогдол,
харааны мэдрэмжийг эзэмдэх нєхцлєєс хамааруулан тэдгээрийн тодролыг Хїснэгт
20-иос авна.
Хїснэгт 20
Хотын объектуудын гадна архитектурын гэрэлтїїлгийн норм
Нилэнхїй ба
онцлох
Нилэнхїй
гэрэлтїїлэг,
гэрэлтїїлэг,
элементийг
Хотын Гэрэлтїїлгийн объект Гэрэлтїїлэгдэж буй нїрэн талын гэрлээр Тусгайлсан гэрэлтїїлгийн
зэрэглэл байрлах газар объект дундаж онцолсон дундаж тодрол
тодрол,
дундаж L , êä / ì 2
L Ô , êä / ì 2 тодрол
L Ý , êä / ì 2
1 2 3 4 5 6
Їндэсний зориулалттай
Нийслэлийн тєв архитектурын
талбай, хотын ерєнхий дурсгалууд, нийгмийн
10 30 10
зориулалтын зонхилох зориулалттай том
бїсїїд барилгууд, том хєшєє,
зонхилох объектууд
Архитектурын
дурсгалууд, тїїх
Гол гудамжууд, хотын
А соёлын барилга,
ерєнхий зориулалтын 8 25 8
байгууламжууд, хотын
талбай
зориулалттай том
хєшєє
Хотын ерєнхий явган

Алдартай барилга
хїний гудамж,
байгууламжууд, онц
цэцэрлэгт гудамж,
їзэсгэлэнтэй газруудын 5 15 5
цэцэрлэгт талбар,
ховор нандин хэсгїїд,
цэцэрлэгт хїрээлэн,
том хєшєє дурсгалууд,
цэнгэлдэх хїрээлэн
Хороолол, дїїргийн
Хорооллын олон зориулаттай алдартай
Б нийтийн тєвїїд, орчин барилга 7 20 8
тойрны талбай байгууламжууд, том
хєшєє дурсгалууд
28
ÁÍáÄ 230208
Хороолын
зориулалттай орчин
Мєн 5 15 5
тойрны талбай, гол
гудамжууд
Хорооллын орчин
тойрны явган хїний
гудамж, цэцэрлэгт
Мєн їзэсгэлэнтэй
гудамж, цэцэрлэгт 3 10 3
газрын онцлох хэсгїїд
талбар, цэцэрлэгт
хїрээлэн, цэнгэлдэх
хїрээлэн
Орон нутгийн
Алдартай барилга
зориулалттай явган
байгууламжууд, том 5 10 3
хїний зам, гудамж,
хєшєє дурсгалууд
талбай
В
Орон нутгийн
зориулалттай
Мєн їзэсгэлэнтэй
цэцэрлэгт гудамж, 3 8 3
газрын онцлох хэсгїїд
цэцэрлэгт талбар,
цэцэрлэгт хїрээлэн
Тайлбар:
1. 300 м-ээс илїї зайнаас товойж харагдах зонхилох объектуудын тодролыг 50%-аар ихэсгэж авч болно.
2. Гэрэлтїїлэгдээгїй орон зайн орчинд гэрэлтїїлгийн объект байрлах бол тодролын нормыг энэхїї хїснэгтэнд
їзїїлснээс 50% хїртэл бууруулж авч болно.
7.58. Архитектурын гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжїїдийн зураг тєсєл зохиохдоо

гэрэлтїїлэгдэж буй объектийн гадаргуугийн ойлтын тооцооны итгэлцїїрийг Хїснэгт
21 ба бодит хэмжилтийн єгєгдєлд їндэслэн авна.
Хїснэгт 21
Гадна архитектурын гэрэлтїїлгийн зураг тєсєл зохиоход ногоон
байгууламж, том хєшєєнїїд, барилга байгууламжуудын нїїрэн талд
хэрэглэгдэх тусгай материалуудын тооцооны тодорхойломж
Нїїрэн талын єнгє буюу гадаргуугийн материалууд Гадаргуугийн материалуудын
ойлтын дундаж жигнэгдсэн
итгэлцїїр
Цагаан: гадна орчинд тэсвэртэй нїїрэн талын будаг, гипс, керамик хавтанцар,
0.7
тоосго, цайвар хєнгєн цагаан, зэвэрдэггїй ган гэх мэт
Гэгээлэг: будаг, гантиг, цагаан чулуу (), бетон, цагаан цемент дээр хэрэглэх
чимэглэх шаваас, гэгээгэл дїїргэгч, керамик хавтанцар, силикат тоосго, цайвар 0.6
гууль, бяцхан дун гэх мэт
Дунд зэргийн гэгээлэг: будаг, гантиг, чулуу, бетон, єнгєт шаваас, керамик тоосго,
0.5
блок, хавтанцар, мод, гэх мэт
Бїдэг: будаг, гантиг, боржин, шавар тоосго, чимэглэх шаваас, керамик хавтан,
0.3
бїдгэрїїлсэн мод (банз), зэс, модны навч гэх мэт
Хар: будаг, чулуу, ширэм, цагаан алтаар бїрсэн хїрэл,чимэглэх шаваас, модны
0.15
шилмїїс гэх мэт
7.59. Нїїрэн талыг нилэнхїйд нь жигд гэрэлтїїлэх їед хамгийн их гэрэлтэлтийг

хамгийн бага гэрэлтэлтэнд харьцуулсан харьцаа 3:1-ээс ихгїй, харин олон єнгєтэй
нїїрэн тал ба товгоруудад энэ харьцаа 5:1 хїртэл байх ёстой. Энэ їед хамгийн их
гэрэлтэлт їндсэн зохиомжийн уян элементїїдэд їїсэх ёстой.
29
ÁÍáÄ 230208
7.60. Нїїрэн талыг нилэхїйд нь жигд гэрэлтїїлэх їед хамгийн их ба хамгийн бага
гэрэлтэлтийн харьцаа гэрэлтїїлэгдэх буй бїсийн хязгаарт 10:1-ээс багагїй, 30:1-ээс
ихгїй байхаар авна. Энэ їед гэрлээр онцолсон элементїїдэд хамгийн их
гэрэлтэлтийг їїсгэнэ.
7.61. Архитектурын цогцлолд гэрлийн тєсєл зохиоход зонхилох объектийн гол
нїїрэн талын тодролыг Хїснэгт 20-оос сонгоно. Нэгдсэн цогцлолд захирагдах
объектуудын нїїрэн талыг гэрэлтїїлж буй дундаж тодролыг хоёр шатаас
багагїйгээр бууруулсан байх ёстой.
7.62. Олон талаас тоймлох байдлын орон зайн том хєшєє дурсгалууд,
архитектурын жижиг хэлбэрїїд нь зохиомжилсон тооцооны хавтгайг тодорхойлох
гэрлийн урсгалын їндсэн чиглэлийг сайтар илэрхийлэхээр хоёроос-гурван талаас нь
гэрэлтїїлэхдээ объектийг харах гол чиглэлтэй холбогдсон байх ёстой.
7.63. Архитектурын гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжинд гэрлийн хийн цахилалтын
їїсгїїр ашиглана. Нэг хэсэгт нь гэрэлтїїлэхдээ улайсах гэрлийн шил ялангуяа
галоген гэрлийн шил, мєн тїїнчлэн олон цацраг болон салах хроматик цацрал буюу
єнгєний шїїлтїїрїїдийг ашиглана.
7.64. Хїйтэн єнгє єгєх гадаргуутай объектууд ба ногоон байгууламжуудад 4000
К-аас дээш байх єнгєний температуртай гэрлийн хийн цахилалтын їїсгїїр
хэрэглэнэ. Дулаан єнгєєр чимэх объектуудын гэрэлтїїлгэнд 3500 К хїртэл єнгєний
температуртай гэрлийн їїсгїїр хэрэглэнэ. Нїїрэн талын элементїїдийг чимэглэж
дїрслэх онцлогтой олон єнгєєр гэрэлтїїлэх объектуудын (шигтгэмэл ба уран
сайхны чимэглэлт хєрєг, пааландсан тоосго, єнгєт товгорууд, барималууд гэх мэт)
гэрэлтїїлгэнд єнгє дамжуулалтын ерєнхий индекс (Ra) 80-аас багагїй байх цагаан
гэрлийн їїсгїїр хэрэглэнэ.
Архитектурын їзэсгэлэнт объектуудын уран сайхны чимэглэлийн гэрэлтїїлгэнд
гэрлийн єнгєт їїсгїїр хэрэглэнэ.
7.65. Хєдєлгєєний їндсэн чиглэлд байх жолооч, явган хїний харааны гол
талбайд гэрлийн шууд тусгал нь тусахааргїй байхаар архитектурын гэрэлтїїлгийн
хэрэгсэлїїдийг байрлуулах буюу гэрлээс хамгаалах тєхєєрємжєєр халхавчилсан
байх ёстой.
7.66. Архитектурын гэрэлтїїлгийн зураг тєсєл зохиоход гэрэлтїїлгийн
тєхєєрємжийн гэрэл гарах нїхний байрлал болон тїїнд ашигласан гэрлийн
їїсгїїрээс хамааруулан нєєцийн итгэлцїїрийг дараах байдлаар авна.
Хийн цахилалтын гэрлийн шил бїхий гэрэлтїїлгийн хэрэгсэл босоо ба доод
хагас бємбєлєгт (90°-270° єнцгийн хязгаарт) гэрэл тусгахаар байрласан байвал
нєєцийн итгэлцїїр КН=1.5, дээд хагас бємбєлєгт гэрэл тусахаар байрласан байвал
КН=1.7, улайсах гэрлийн шилтэй бол харгалзан КН=1.3 ба 1.5 байна.
Їзмэрийн хоргоны гэрэлтїїлэг
7.67. Явган замын тївшингээс 1.5 м єндєрт байрлах їзмэрийн хорго ерєнхий
гэрэлтїїлэгтэй їед босоо хавтгай дахь дундаж гэрэлтэлтийг Хїснэгт 22-т
їзїїлсэнтэй зохицох ёстой. Ерєнхий гэрэлтїїлэгт онцолсон гэрэлтїїлгийн нэмж
хэрэглэсэн нийлбэр гэрэлтэлт Хїснэгт 22-т їзїїлсэн хэмжээнээс хэтрэх ёсгїй.
30
ÁÍáÄ 230208
Хїснэгт 22
Гудамж, талбайн Босоо хавтгай дахь дундаж Босоо хавтгай дахь нийлбэр гэрэлтэлт (ерєнхий ба
зэрэглэл гэрэлтэлт, лк онцолсон гэрэлтїїлэг), лк, тїїнээс дээш
А 300 1000
Б 200 750
В 100 500
Тайлбар:
1. Онцолсон гэрэлтїїлгийн талбай нь їзмэрийн хоргоны талбайн 20%-иас ихгїй байх ёстой.
2. Їзмэрийн хоргонд ихэнхдээ бараан єнгийн бараа тавигдсан байвал гэрэлтэлтийн тївшинг гэрэлтэлтийн
хуваарийн нэг шатлал дээшлїїлж, гэгэээлэг бараа тавигдсан байвал гэрэлтэлтийг нэг шатлал бууруулж болно.
7.68. Їзмэрийн хоргоны гэрэлтїїлгэнд хийн цахилалтын ба галоген гэрлийн

шилтэй улайсах гэрлийн шилтэй гэрэлтїїлгийн хэрэгсэл хэрэглэнэ. Гэрлийн
їїсгїїрийг єнгє ялгаралд тавигдах шаардлагыг тооцож Хїснэг 23-аас сонгоно.
Хїснэгт 23
Їзмэрийн хоргоны гэрэлтїїлгэнд хэрэглэхэд санал болгох гэрлийн
їїсгїїрїїд
Гэрлийн їїсгїїрийн єнгєний тодорхойломж
Барааны тєрєл
Т Є , 0К Ra
Нэхмэл эдлэл, жижиг бараа, їнэртэн, тоглоом, ном, гутал

2800-5000 80 ба тїїнээс их
малгай, їслэг эдлэл
Цахилгаан бараа, сав суулга, бичиг хэргийн бараа, хуурай

хїнс, талх
Мах, сїї, идээ зуушны бїтээгдэхїїн, ногоо, жимс, амттаны

зїйл
Загасан бїтээгдэхїїн 4000-6500 80 ба тїїнээс их
7.69. Їзмэрийн хоргоноос 1 м-ээс багагїй зайд байх явган хїн ба жолоочийн
харааны гол талбайд, тавигдсан бараанаас ойсон болон гэрэлтїїлэгчийн гэрлийн
тусгал шууд тусахааргїй байхаар гэрэлтїїлгийн хэрэгсэлїїдийг суурилуулсан байх
ёстой.
Сурталчилгааны (рекламын) гэрэлтїїлэг
7.70. Сурталчилгааны самбар, хавтангуудын тусгайлсан хэсгїїдэд єгєх хамгийн

их зєвшєєрєгдєх дундаж тодрол, тїїнчлэн хамгийн их зєвшєєрєгдєх тодролын
хэмжээг тээврийн хэрэгслийн жолоочийн нїдтэй харьцангуй байрлал болон
талбайгаас хамааруулан Хїснэгт 24-єєс авна. Гэрэл сарниулах материалаар
хїрээлж дотор нь гэрлийн їїсгїїрийг байрлуулсан сурталчилгааны хавтангийн
0.2х0.2 м талбайн хэсгийг хамгийн тод байлгахын тулд, мєн гаднаас нь гэрлийн
хэрэгсэлээр гэрэлтїїлсэн сурталчилгааны самбарын хувьд хамгийн их тодролыг
овор хэмжээгээр нь тодорхойлно.
31
ÁÍáÄ 230208
Хїснэгт 24
Гудамжны дараах зэрэглэлтэй їед сурталчилгааны самбар,

хавтангуудын тодрол, кд/м2
А Б В
дунд дунд дунд

Объектийн
Объектийн
Сурталчилгааны самбар, тєхєєрємжий
талбай
хавтангуудын байрлал н єндєр
Зєвшєєрєгдєх
S, м2
Хамгийн их**
h*, м
Зєвшєєрєх
Зєвшєєрєх
Зєвшєєрєх
хамгийн их
хамгийн их
хамгийн их
< 2*** 75 150 1000 50 125 750
S£2
³ 3,5 100 250 1500 75 200 1000
Гудамжны тэнхлэгт хєндлєн :
S, м 2 талбайтай, h, м 2<S£6 75 200 1000 50 125 750
єндєртэй объект зорчих 30 100 500
хэсгийн гадна, зорчих хэсэг 6 < S £ 12 ³ 3,5 75 150 1000 50 85 750
дээр
S > 12 75 125 750 50 75 500
Дурын >5 75 125 500 50 100 400
Гудамжны тэнхлэгийн дагуу,

сурталчилгааны объект дурын
Дурын >3 200 500 2500 150 400 2000 100 300 750
байрлалд байхад барилгын
дээвэр ба нїїрэн талд
* Зорчих хэсгийн тївшингээс сурталчилгааны объектын доод ирмэг хїртэлх єндрийн тооцно.
** Объектийн хамгийн тод байх хэсгийн хамгийн их тодролыг 0,2´0,2 м талбайн хэсэгт зориулсан овор
хэмжээгээр тодорхойлно.
*** Сурталчилгааны объектийг 2 м-ээс бага єндєрт байрлуулсан їед замын хашлагаас объектийн хашлага
талын хажуугийн ирмэг хїртэлх зай 2 м-ээс их байх ёстой.
7.71. Гадна гэрэлтїїлэг, сурталчилгааны болон архитектурын гэрэлтїїлгийн

хэрэгсэлїїдээр эмнэлгийн барилгын тасгууд, орон сууцны барилгын цонхнуудыг
гэрэлтїїлэх нийлбэр тївшин нь 7.45 заалтад заасан дундаж босоо гэрэлтэлтийн
хэмжээнээс ихгїй байна.
Ослын, (аюулгїйн ба нїїлгэн шилжїїлэх гэрэлтїїлэг)

хамгаалалтын, жижїїрийн гэрэлтїїлэг
7.72. Ослын гэрэлтїїлгийг аюулгїйн ба нїїлгэн шилжїїлэх гэж ангилна.

7.73. Ажлын гэрэлтїїлэг тасрах їед тїїнтэй холбоотойгоор тоног тєхєєрємж ба
механизмуудын їйлчилгээ алдагдахаар бол аюулгїйн гэрэлтїїлэг тєлєвлєнє. Їїнд:
тэсрэлт, гал тїймэр, хїний хордолт;
технологийн їйл ажиллагаа удаан хугацаагаар алдагдах;
цахилгаан станц, радио-телевизийн нэвтрїїлгийн ба холбооны зангилаа,
диспетчерийн цэг, ус хангамж, ариутгах татуурга, дулааны насос, салхилуур,
кондицеонер, агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжїїд зэрэг ажиллагаа нь зогсож болохгїй
їйлдвэрлэлийн байруудад;
Дотор нь байх хїїхдийн тооноос їл хамааран хїїхдийн байгууллагын
ажиллагааны хэвийн горим алдагдах.
32
ÁÍáÄ 230208
7.74. Байрны дотор ба барилгын гадна їйлдвэрлэл, ажил явуулах дараах

газруудад нїїлгэн шилжїїлэх гэрэлтїїлгийг тєлєвлєнє:
хїмїїс гарахад аюултай газрууд;
50-иас дээш тооны хїн нїїлгэн шилжїїлэх гарц, шат;
50-иас дээш тооны хїн ажиллах їйлдвэрлэлийн байруудын їндсэн гарцууд;
6 болон тїїнээс дээш давхартай орон сууцны барилгын шатны тавцангууд;
хэвийн гэрэлтїїлэг ослоор тасарсан їед їйлдвэрлэлийн тоног тєхєєрємжийн
ажиллагаа їргэлжилж байснаас гарахад хїн гэмтэх аюултай, хїн байнга ажиллах
їйлдвэрлэлийн байрууд;
нэгэн зэрэг 100-аас илїї хїн байж болох їйлдвэрлэлийн туслах барилга болон
олон нийтийн байрууд;
байгалийн гэрэлтїїлэггїй їйлдвэрлэлийн байрууд.
7.75. Ажлын гэрэлтїїлэг тасрахад їйлчилгээг їргэлжлїїлэх шаардлагатай
їйлдвэрийн газар нутаг, їйлдвэрлэлийн байрны ажлын гадаргуу дээр аюулгїйн
гэрэлтїїлгийг гїйцэтгэнэ. Аюулгїйн гэрэлтїїлэг нь ерєнхий гэрэлтїїлгийн
нормчилсон ажлын гэрэлтэлтийн 5%-иас багагїй гэрэлтэлтийг їїсгэх ёстой боловч
їйлдвэрийн газар нутагт 1 лк-ээс багагїй, барилгын дотор 2 лк-ээс багагїй
гэрэлтэлтийг їїсгэж болно.
Ийм їед тодорхой їндэслэлтэй байвал барилгын доторх гэрэлтэлтийг хийн
цахилалтын гэрлийн шил ашиглаж 30 лк-ээс их, улайсах гэрлийн шил ашиглаж 10
лк-ээс их байхаар хамгийн бага гэрэлтэлтийг їїсгэхийг зєвшєєрнє.
Їндсэн гарцуудын шалан дээр (эсвэл газар дээр) болон шатны гишгїїр дээр
нїїлгэн шилжїїлэх гэрэлтїїлгийн їїсгэх хамгийн бага гэрэлтэлт нь: єрєє дотор 0,5
лк, задгай газар 0,2 лк байх ёстой.
Нїїлгэн шилжїїлэх гэрэлтїїлгийн жигд биш нь (хамгийн их ба бага гэрэлтэлтийн
харьцаа) нїїлгэн шилжїїлэх гарцуудын тэнхлэгийн дагуу 40:1-ээс ихгїй байна.
Байрны доторх аюулгїйн гэрэлтїїлгийн гэрэлтїїлэгчїїдийг нїїлгэн шилжїїлэх
гэрэлтїїлэгт ашиглаж болно.
7.76. Ослын гэрэлтїїлэгт (аюулгїйн ба нїїлгэн шилжїїлэх гэрэлтїїлэг) доорх
гэрлийн шилийг хэрэглэнэ:
а) улайсах гэрлийн шил;
б) люминесцент гэрлийн шил - тасалгааны агаарын хамгийн бага температур нь
5°С-ээс багагїй ба бїх горимд тэжээлийн хїчдэл хэвийн хэмжээнээс 90%-иас
багагїй байх нєхцєлд;
в) єндєр даралтын хийн цахилалтын гэрлийн шил – тэжээлийн хїчдлээс богино
хугацаагаар салсны дараа халуун болон хїйтэн тєлвєєс эгшин зуур буюу хурднаар
давтан асааж болох нєхцєлд.
7.77. Нэгэн зэрэг 100-аас илїї хїн байж болох олон нийтийн зориулалттай ба
їйлдвэрийн туслах барилгаас гарах гарц, мєн тїїнчлэн нэгэн зэрэг 50-иас дээш хїн
байж болох байгалийн гэрэлтїїлэггїй їйлдвэрлэлийн байрны гарц, 150 м2–аас их
талбайтай їйлдвэрлэлийн байрны гарцуудыг гарц заагчаар тэмдэглэх ёстой.
Гарц заагчууд нь ослын гэрэлтїїлгийн сїлжээнд холбогдсон, эсвэл єєрт нь
гэрлийн їїсгїїрийг суулгасан гэрлэн ба ослын гэрэлтїїлэгчийн гэрэлтїїлэгчээр
гэрэлтэх гэрлэн бус(гэрлийн їїсгїїргїй) хэлбэрийн тэмдэглэгээ (бичиг, тэмдэг г.м.)
байж болно.
Гарц заагчууд нь хоорондоо 25 м-ээс ихгїй зайд мєн хонгилын эргэлтэн дээр
байрлана. Дээр дурьдсан байруудад нийлдэг хонгил ба амрах талбайгаас гарах
гарцыг гарц заагчаар нэмж тэмдэглэсэн байх ёстой.
7.78. Ослын гэрэлтїїлгийн гэрлийн хэрэгсэлїїдийг (аюулгїйн ба нїїлгэн
шилжїїлэх гэрэлтїїлгийн) асаалттай буюу хэвийн гэрэлтїїлгийн їндсэн
гэрэлтїїлэгчїїдтэй нэгэн зэрэг залгагдаж асах, асаалтгїй буюу хэвийн
гэрэлтїїлгийн тэжээл тасархад автоматаар залгагдаж асахаар тєлєвлєнє.
7.79. Хамгаалалтын гэрэлтїїлгийг (хамгаалалтын тусгай техник хэрэгсэл байхгїй
їед) шєнийн цагаар хамгаалж буй газар нутгийн хязгаарын дагуу гїйцэтгэнэ.
Гэрэлтэлт нь газрын тївшинд хэвтээ хавтгайд, эсвэл газраас 0,5 м єндєрт
33
ÁÍáÄ 230208
хязгаарын шугамтай перпендикуляр босоо хавтгайн нэг тал дээр 0,5 лк-аас багагїй
байх ёстой.
Хамгаалалтанд тусгай техникийн хэрэгсэл ашигласан їед гэрэлтэлтийг
хамгаалалтын гэрэлтїїлэг тєлєвлєх зургийн даалгаврын дагуу авна.
Хамгаалалтын гэрэлтїїлэг хэвийн їед асаалтгїй байх бєгєєд хамгаалалтын
дохиолол, бусад техник хэрэгслийн їйлчлэлээр автоматаар залгагдахаас бусад
тохиолдолд тїїнд дурын гэрлийн їїсгїїр ашиглаж болно. Тийм тохиолдолд
хамгаалалтын гэрэлтїїлэгт улайсах гэрлийн шил ашиглана.
7.80. Хэрэглэх хїрээ, гэрэлтэлтийн хэмжээ, жигд байдал болон чанарын
шаардлагууд жижїїрийн гэрэлтїїлгийн хувьд нормчлогдохгїй.
7.81. Аюулгїй ажиллагааны таних тэмдэгїїдийн гэрэлтїїлгийг MNS 4996:2000–
ийн шаардлагын дагуу гїйцэтгэнэ.
ХАВСРАЛТ А
(заавал мєрдєх)
НЭР ТОМЪЁО БА ТОДОРХОЙЛОЛТ
Онцолсон гэрлэлтїїлэг - Акцентирующее освещение – Бага гэрэлтїїлэгдсэн

дэвсгэр дээрх тусдаа эд ангиудыг гэрлээр ялгасан гэрэлтїїлэг
Хажуугаас байгалийн гэрэлтїїлэг - Боковое естественное освещение —
гадна хананаас гэрэл оролтоор тасалгаанд тусах байгалийн гэрэлтїїлэг.
Дээрээс байгалийн гэрэлтїїлэг - Верхнее естественное освещение —
барилгын єндрєєс хана ба газарт гэрэл оролтоор тусах байгалийн гэрэлтїїлэг.
Байгалийн гэрэлтэлтийн геометр итгэлцїїр - Геометрический коэффициент
естественной освещённости — тасалгааны доторх єгєгдсєн хавтгайн авч їзэж буй
цэг дээр битїїлээгїй гэрэл оролтоор туссан гэрэл ба цэлмэг тэнгэрээс шууд жигд
туссан гэрлийн гэрэлтэлтийг гадаах задгайн хэвтээ хавтгайд нэгэн зэрэг тусах
гэрлийн гэрэлтэлтийн утганд харьцуулсан харьцаа бєгєєд энэ нь хувиар
илэрхийлэгдэнэ. Энэ їед аль ч гэрэлтэлтэнд нарны шууд гэрлийн оролцоо їгїй
болно
Жижїїрийн гэрэлтїїлэг - Дежурное освещение — ажлын бус цагаар ажиллах
гэрэлтїїлэг.
Нэмэлт зохиомол гэрэлтїїлэг - Дополнительное искусственное освещение
– Байгалийн гэрэлтїїлэг хїрэлцэхгїй бїсїїдэд ажлын єдрийн туршид ашиглах
Байгалийн гэрэлтїїлэг - Естественное освещение — барилгын битїїлсэн
хийцийн гэрэл оролтоор нэвтрэх нарны гэрлээр шууд буюу ойлтоор гэрэлтэх
тасалгааны гэрэлтїїлэг.
Нэлэнхїй гэрэлтїїлэг- Заливающее освещение – Барилга байгууламжийн бїх
нїїрэн тал буюу тїїний гол чухал хэсгїїдийг гэрэлтїїлэх ерєнхий (жигд, жигд биш)
Єнгє дамжуулалтын индекс - Индекс цветопередачи — ажиглалтын тодорхой
нєхцєлд стандарт ба судлагдаж буй гэрлийн їїсгїїрїїдээр гэрэлтїїлэгдсэн єнгєт
объектыг хїлээн авах харааны мэдрэхїйн зохицох хэмжээ.
Хосолсон гэрэлтїїлэг - Комбинированное освещение — ерєнхий гэрэлтїїлэг
дээр ажлын байрны гэрэлтїїлгийг нэмж хэрэглэсэн гэрэлтїїлэг.
Хосолсон байгалийн гэрэлтїїлэг - Комбинированное естественное
освещение — дээрээс болон хажуугаас хамтдаа тусах байгалийн гэрэлтїїлэг.
Дэвсгэрээс ялгарах объектын ялгарал К - Контраст объекта различения с
фоном К — Объектийн тодрол ба дэвсгэрийн тодролын хоорондох зєрїїний
їнэмлэхїй хэмжигдэхїїний харцаагаар тодорхойлогдоно.
Дэвсгэрээс ялгарах объектийн ялгарал нь :
их- К>0,5 (объект ба дэвсгэр нь тодролоороо эрс ялгаатай);
дунд- 0,2<К<0,5 (объект ба дэвсгэр нь тодролоороо мэдэгдэхїйц ялгаатай);
бага- К<0,2 (объект ба дэвсгэр нь тодролоороо бага ялгаатай) гэж ангилагдана.
34
ÁÍáÄ 230208
Байгалийн гэрэлтэлтийн итгэлцїїр (БГИ) - Коэффициент естественной

освещенности (КЕО) - тасалгааны доторх єгєгдсєн хавтгайн аль нэг цэгт тэнгэрийн
гэрлээр шууд буюу ойлтоор туссан байгалийн гэрэлтїїлгийн гэрэлтэлтийг гадаах
задгай хэвтээ хавтгайд тїїнтэй нэгэн зэрэг тусах гэрэлтэлтэнд харьцуулсан
харьцаа. Хувиар илэрхийлэгдэнэ.
Нєєцийн итгэлцїїр Кн - Коэффициент запаса - ашиглалтын їйл ажиллагааны
явцад гэрэлтїїлэгч, гэрлийн їїсгїїр (гэрлийн шил), гэрэлд-тунгалаг материалаар
битїїлсэн гэрэл оролтын хуучралт болон бохирдолын улмаас гэрэлтэлт ба БГИ-ийн
бууралт, тїїнчлэн байрны гадаргуугийн гэрэл ойлгох шинжийн бууралтыг тооцсон
тооцооны итгэлцїїр.
Гэрэлтэлтийн хэлбэлзлэлийн итгэлцїїр Кл - Коэффициент пульсации
освещенности Кп, % — хувьсах гїйдлээр тэжээхэд хийн цахилалтын гэрлийн
шилний гэрлийн урсгал хугацааны туршид єєрчлєгдсєний дїнд бий болох
гэрэлтэлтийн хэлбэлзлийн харьцангуй гїнийг їнэлэлэх шалгуур. Энэ нь дараах
томъёогоор илэрхийлэгдэнэ :
E ÕÈ - E ÕÁ
K Ï =
2 × E ÄÆ
× 100 ,
Энд E ÕÈ , E ÕÁ - хэлбэлзийн їеийн туршид єєрчлєгдєх гэрэлтэлтийн хамгийн их ба

хамгийн бага утга, лк
E ÄÆ - хэлбэлзийн їеийн туршид єєрчлєгдєх гэрэлтэлтийн дундаж утга, лк
Гэрлийн бїсчлэлийн итгэлцїїр - Коэффициент светового климата т -
гэрлийн бїсчлэлийн онцлогийг тооцсон итгэлцїїр.
Улааны харьцаа- Красное отношение — улаан гэрлийн урсгалыг гэрлийн
їїсгїїрийн нийт гэрлийн урсгалд харьцуулсан харьцаа. Хувиар илэрхийлэгдэнэ.:
700
ò j (l )V (l )d l

610
r k
= 700
100 ,
ò j (l )V (l ) d l
380
Энд φ(λ) — гэрлийн урсгалын спектр нягт;

V(λ) — хїний нїдний харьцангуй спектр мэдрэмж.
Тусгайлсан гэрэлтїїлэг - Локальное освещение – Нэлэнхїй гэрэлтїїлэг
байхгїй їед барилга байгууламжийн хэсгийг, мєн архитектурын элементїїдийн
тусдаа хэсгїїдийг гэрэлтїїлэх гэрэлтїїлэг.
Ажлын байрны гэрэлтїїлэг - Местное освещение - Ерєнхий гэрэлтїїлэгт
нэмэлт болгон ажлын байр руу гэрэлтїїлэгчээр гэрлийн урсгалыг тєвлєрїїлэн шууд
тусгасан гэрэлтїїлэг.
Байгалийн гэрэлтэлтїїлгийн жигд биш - Неравномерность естественного
освещения — байрны онцлох зїсэлтийн хїрээнд БГИ-ийн дундаж утгыг ба хамгийн
бага утганд нь харьцуулсан харьцаа.
Їїлтэй тэнгэр (Олон Улсын Гэрэлтїїлгийн Комиссын тодорхойлолтоор
ОУГК) - Облачное небо МКО— горизонтоос q єндєрт байх тодролыг чанх орой
дээрх тодролд харьцуулсан харьцаа нь (1+2 sin q )/3-тай тэнцїї байх нєхцєлийг
хангах їїлээр битїї бїрхэгдсэн тэнгэр.
Ялгарах объект - Объект различения — ажлын явцад ялгарч харагдах
шаардлагатай, авч їзэж буй эд зїйлс, тїїний тусгай хэсгїїд ба согог.
Цонхны талбай Sц - Площадь окон So — гэрэлтїїлж буй байрны гадна хананд
байрлах гэрэл оролтын нийлбэр талбай, м2
Гэрлэн оройн талбай Sо - Площадь фонарей Sф — гэрэлтїїлэгдэж буй байрны
ба гулдан дээрх хучилтанд байрлах бїх гэрлэн оройн гэрэл оролтын нийлбэр
талбай, м2.
35
ÁÍáÄ 230208
Ерєнхий гэрэлтїїлэг - Общее освещение — тасалгааны дээд хэсэгт

гэрэлтїїлэгчїїд жигд байрласан їед (ерєнхий жигд гэрэлтїїлэг) буюу тоног
тєхєєрємжїїдийн байрлалд хэрэглэгдэх (ерєнхий тусгайлсан гэрэлтїїлэг)
Аюулгїйн гэрэлтїїлэг - Освещение безопасности — ажлын гэрэлтїїлэг
ослоор тасархад ажил їргэлжлїїлэн явуулах їеийн гэрэлтїїлэг.
Гэрэл оролтын харьцангуй талбай SО/Sш; Sц/Sш - Относительная площадь
световых проемов SО/Sш; Sц/Sш — гэрлэн оройн талбай буюу цонхны талбайг
шалны гэрэлтїїлэгдэж буй талбайд харьцуулсан харьцааг хувиар илэрхийлсэн
хэмжээ.
Ойлтын гялбаа - Отраженная блескость - дэвсгэр ба объектмйн хоорондын
ялгарал буурснаас харах їйлдэл буурах ба ажлын гадаргуугийн тодрол хэт
ихэссэнээс харах чадвар буурах байдлыг тодорхойлох ажиллагч хїний нїд рїї
чиглэсэн, ажлын гадаргуугаас ойсон гэрлийн урсгалын шинж..
Таагїй байдлын үзүүлэлт М - Показатель дискомфорта М — харах талбайн
тодрол жигд биш хуваарилагдсан їед тааламжгїй мэдрэмж тєрїїлэх гялбалтын
таагїй байдлыг їнэлэх шалгуур. Энэ нь дараах томъёогоор илэрхийлэгдэнэ:
0 5
,
M =
L w
c
,
jq L 0 , 5
ад
Энд Lc — гялбуулагч їїсгїїрийн тодрол, кд/м2;

w — гялбуулагч їїсгїїрийн биет єнцгийн хэмжээ, стер;
j — харааны шугамтай харьцангуй гялбуулагч їїсгїїрийн байрлалын
q
индекс;
Lад — дасан зохицох тодрол, кд/м2.
Зураг тєсєл зохиоход гэрлийн таагїй байдлын їзїїлэлтийг гэрлийн техникийн
тооцоогоор гїйцэтгэнэ.
Гялбааны їзїїлэлт Р - Показатель ослепленности Р — гэрэлтїїлэх
тєхєєрємжийн їйлчлэлээр бий болох гэрлийн хурц гялбааны їйлчлэлийг їнэлэх
шалгуур. Энэ нь дараах илэрхийллээр тодорхойлдогдо:
Р = (S - 1) 1000
Энд S — харааны талбайд гэрлийн хурц гялбуулах їйлчлэлтэй ба їйлчлэлгїй

їеийн тодролын зєрїїний харьцаатай тэнцїї гялбалтын итгэлцїїр.
Хагас цилиндр гэрэлтэлт - Полуцилиндрическая освещенность — гудамжны
тэнхлэгтэй зэрэгцээгээрхєдєлж буй ажиглагчийн хувьд гэрэлтїїлгийн сїїдэр їїсгэх
нєлєє ба орон зайн гэрлийн ханалтын шинж байдал. Радиус ба єндєр нь тэг рїї
тэмїїлэх хагас цилиндрийн 1.5 м єндєрт гудамжны шугамын дагууд босоогоор
байрлах гадаргуу дээрх гэрлийн урсгалын дундаж нягтаар тодорхойлогдоно. Хагас
цилиндр гэрэлтэлтийн тооцоог инженерийн тооцоогоор гїйцэтгэнэ.
Ажлын гадаргуу - Рабочая поверхность — гэрэлтэлтийн хэмжилт хийх,
нормчлох, ажил явуулах гадаргуу.
Ажлын гэрэлтїїлэг - Рабочее освещение — байрны дотор ба барилгын гадна
ажил явуулах газруудад гэрэлтїїлгийн нормчилсон гэрэлтэлт, гэрэлтїїлгийн
чанарыг хангах гэрэлтїїлэг.
БГИ-ийн тооцоот утга ет - Расчетное значение КЕО ер — тасалгаанд
байгалийн буюу хавсарсан гэрэлтїїлгийн зураг тєсєл зохиох їед тооцоогоор
тодорхойлох утга; хувиар илэрхийлэгдэх ба доорх томъёогоор тодорхойлогдоно:
а) хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй їед
æL M ö
eðá = ç å e á i qi + å e çä j bô j k çä j ÷ r0 t 0 / K ç
è i =1 j =1 ø
36
ÁÍáÄ 230208
б) дээрээс гэрэлтїїлэгтэй їед

é T ù
eðâ = ê å eâ i + eñð ( r2 kô - 1) ú t0 / K ç
ë i =1 û
в) хосолсон гэрэлтїїлэгтэй (дээрээс ба хажуугаас) їед
eðê = åðâ + åð á

Энд L – тооцооны цэгээс гэрэл оролтоор дайран харагдах тэнгэрийн хэсгийн
тоо;
eбi – хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй їед тэнгэрийн i –р хэсгээс шууд туссан
гэрлийг тооцсон тооцооны цэг дээрх геометр БГИ
qi - їїлтэй тэнгэрийн i –р хэсгийн жигд биш тодролыг тооцсон итгэлцїїр;
M – тооцооны цэгээс гэрэл оролтоор дайран харагдах барилгын эсрэг талд
байрлах барилгын нїїрэн талын хэсгїїдийн тоо;
eздj - хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй їед барилгын эсрэг талд байрлах барилгын
нїїрэн талын j–р хэсгээс ойсон гэрлийг тооцсон тооцооны цэг дээрх геометр БГИ;
bфj - барилгын эсрэг талд байрлах барилгын нїїрэн талын j–р хэсгийн
дундаж харьцангуй тодрол;
r0 – хажуугаас гэрэлтїїлэгтэй їед барилгад тулсан дэвсгэр давхарга ба
байрны гадаргуугаас ойсон гэрлийн БГИ-ийн ихсэлтийг тооцсон итгэлцїїр;
kздj – эсрэг тал барилга байх їед дараах томъёогоор тодорхойлогдох байрны
доторх БГИ-ийн дотоод ойлтын хэсгийн єєрчлєлтийг тооцсон итгэлцїїр;
M
å eçä j
j =1
k çä j = 1 + ( kÇÄ0 - 1) N M
å eá i + å e çä j
i =1 j =1
Энд: kЗД0 – тооцооны цэгээс харахад барилгаар тэнгэрийг бїрэн хаасан їед
байрны доторх БГИ-ийн дотоод ойлтын хэсгийн єєрчлєлтийг тооцсон итгэлцїїр;
t0 — дараах томъёогоор тодорхойлогдох гэрэл нэвтрїїлэх ерєнхий
итгэлцїїр:
t0 = t1t2t3t4t5,
Энд :
t1 – материалын гэрэл нэвтрїїлэх итгэлцїїр;
t2 – гэрэл оролтын цонхны жаазан дахь гэрлийн алдагдлыг тооцсон итгэлцїїр.
Гэрэл оролтын хэмжээг цонхны жаазны гадуур нь хэмжсэн хайрцагны хэмжээтэй
тэнцїї авна.
t3 – авагдах хийцїїдэд гэрлийн алдагдалыг тооцсон итгэлцїїр (хажуугаас
гэрэлтїїлэгтэй їед t3 = 1 );
t4 - нарнаас хамгаалах тєхєєрємжїїд дээрх гэрлийн алдагдлыг тооцсон
итгэлцїїр;
t5 – гэрлэн оройн дотор тавигдсан хамгаалах торон дахь гэрлийн алдагдлыг
тооцсон итгэлцїїр, 0.9-тэй тэнцїї авна.
Kз – хїснэгт 3-аар тодорхойлох нєєцийн итгэлцїїр;
T - хучилтан дахь гэрэл оролтын тоо;
eвi – i-р гэрэл оролтоос дээрээс гэрэлтїїлэгтэй їед тооцооны цэг дээрх геометр
БГИ;
eср – дээрээс гэрэлтїїлэгтэй їед байрны онцлох босоо зїсэлтийн хавтгай ба
зохиомол ажлын гадаргуугийн шугамын огтолцол дээрх геометр БГИ-ийн дундаж
утга. Энэ утга нь дараах томъёогоор тодорхойлогдоно:
37
ÁÍáÄ 230208
1 N
ecð = å eâ i
N i =1
Энд: N – тооцооны цэгийн тоо;
r2 – байрны гадаргуугаас ойсон гэрлийн БГИ-ийн ихсэлтийг тооцсон
итгэлцїїр;
kф - гэрлэн оройн тєрлийг тооцсон итгэлцїїр;
Гэрлийн бїсчлэл - Световой климат — аль нэгэн газар нутагт арваас дээш
жилийн туршид байх байгалийн гэрэлтїїлгийн нєхцлїїдийн цогцолбор (горизонтын
янз бїрийн зїгээс тэнгэрийн гэрлийн сарнилт ба нарны шууд гэрлээр босоо ба
хэвтээ гадаргуу дээр їїссэн гэрэлтїїлгийн тоо хэмжээ ба гэрэлтэлт, нарны туяаны
їргэлжлэл, дэвсгэр гадаргуугийн альбедо)
Суурьшилын бїс - Селитебная зона — орон сууц, олон нийтийн зориулалттай
барилга байгууламжууд тїїний дотор шинжлэх ухааны судалгааны хїрээлэнгїїд,
тэдгээрийн цогцолборууд, тїїнчлэн эрїїл-ахуй хамгаалалтын бїсийн тєхєєрємж
шаардагдахгїй ахуйн їйлчилгээ ба їйлдвэрлэлийн зарим объектууд; хотын зам
харилцаа, гудамж, талбай, цэцэрлэгт хїрээлэн, цэцэрлэгт гудамж зэргийг
байрлуулахад зориулагдсан газар нутаг.
Тээврийн нїхэн замын гэрэлтїїлгийн тэгш хэмт систем – Система
симметричного освещения транспортных тоннелей – хавтгай дээрх гэрлийн
тархалт нь тэгш хэмтэй гэрэлтїїлэгчїїдийг зорчих хэсгийн тэнхлэгтэй зэрэгцээгээр
туурганд буюу хананд байрлуулсан гэрэлтїїлгийн систем.
Тээврийн нїхэн замын уулзах гэрэлтїїлгийн систем – Система встречного
освещения транспортных тоннелей - хавтгай дээрх гэрлийн тархалт нь тэгш биш
хэмтэй гэрэлтїїлэгчїїдийг зорчих хэсгийн тэнхлэгтэй зэрэгцээгээр туурганд
байрлуулсан гэрэлтїїлгийн систем. Гэрлийн урсгалын ихэнх хэсэг нь тээврийн
хэрэгслийн хєдєлгєєний єєдєєс чиглэсэн байна.
Хавсарсан гэрэлтїїлэг - Совмещенное освещение — байгалийн гэрэлтїїлэг
шаардлага хангахгїй тохиолдолд нэмж зохиомол гэрэлтїїлэг хэрэглэсэн
Гудамж, зам ба талбайн дундаж гэрэлтэлт - Средняя освещенность улиц,
дорог и площадей —талбайн дундаж жигнэгдсэн гэрэлтэлт
Замын гадаргуугийн дундаж тодрол - Средняя яркость дорожной
поверхности — тээврийн хэрэгсэлийн хєдєлгєєний тэнхлэгт орших ажилагчийн
нїдний чиглэлийн дагуух хуурай замын хучилтын талбайн дундаж жигнэгдсэн
тодрол.
БГИ-ийн дундаж утга eср – Среднее значение КЕО eср, дээрээс буюу хосолсон
гэрэлтїїлгтэй їед дараах томъёогоор тодорхойлно:
1 æ e1 + e N N -1 ö
eñð = ç + å e i ÷ ,
N - 1 è 2 i = 2 ø
Энд: e1 ба eN – дээрээс буюу хосолсон гэрэлтїїлэгтэй їед байрны онцлох
зїсэлтийн эхний ба эцсийн цэг дээрх БГИ-ийн утга;
ei – байрны онцлох зїсэлтийн бусад цэгїїд (i = 2, 3, ..., N-1) дээрх БГИ-ийн
утга.
Гаж нєлєє - Стробоскопический эффект — хувьсах гїйдлээр тэжээгдэж буй
хийн цахилалтын гэрлийн їїсгїїр бїхий гэрэлтїїлгийн тєхєєрємжїїдэд хугацааны
туршид єєрчлєгдєх гэрлийн урсгалын єєрчлєлт нь объектуудын хєдєлгєєний
давтамжтай давхцахад їїссэн жирэлзсэн гэрэлд эргэлдэх, хєдлєх, солигдох
объектуудыг хїлээн авах харааны гажилтын їзэгдэл.
зохиомол ажлын гадаргуу - Условная рабочая поверхность —шалнаас 0,8
м-ийн єндєрт байрласан гэж авч буй хэвтээ гадаргуу.
Дэвсгэр - Фон — ялгарах объекттой шууд нийлсэн, тїїн дээр ялгарах объект
харагдах гадаргуу.
Дэвсгэр нь:
гэгээлэг – гадаргуугийн ойлтын итгэлцїїр нь 0,4-єєс их;
38
ÁÍáÄ 230208
дундаж – мєн, 0,4 -єєс 0,2 хїртэл;

бараан – мєн, 0,2 -оос бага.
Байрны онцлох зїсэлт - Характерный разрез помещения — хажуугаас
байгалийн гэрэлтїїлэгтэй їед гэрэл оролтыг шиллэсэн хавтгайд буюу байрны гадна
ханын дагуу тэнхлэгт перпендикуляр хавтгайгаар байрны дундуур огтолсон хєндлєн
зїсэлт. Байрны онцлох зїсэлтэнд ажлын байрны хамгийн их хэмжээтэй хэсгийг
тїїнчлэн гэрэл оролтоос хамгийн алслагдсан ажлын бїсийн цэгїїдийг хамруулах
ёстой.
Єнгєний температур Тє - Цветовая температура, Тс — ажиглаж буй объекттой
ижил єнгє бїхий цацрагтай Планкийн цацруулагчийн (хар биеийн) температур, °К.
Єнгє дамжуулалт - Цветопередача — єнгєт объектуудыг ухамсартай ба
ухамсаргїй хїлээн авах харааны мэдрэхїйг стандарт гэрлийн їїсгїїрээр
гэрэлтїїлэгдсэн їеийн яг тэр объекттой жишихэд гэрлийн їїсгїїрийн спектрийн
бїрэлдэхїїн хэсгїїдийн нєлєєллийг їзїїлэх ерєнхий ойлголт.
Цилиндр гэрэлтэлт Еб- Цилиндрическая освещенность Ец — байрны
гэрлийн ханалтын шинж. Байранд босоогоор байрласан, радиус ба єндєр нь тэг рїї
тэмїїлэх цилиндрийн гадаргуу дээрх гэрлийн урсгалын дундаж нягтаар
тодорхойлогдоно. Цилиндр гэрэлтэлтийн тооцоог инженерийн аргаар гїйцэтгэнэ.
Нїїлгэн шилжїїлэх гэрэлтїїлэг- Эвакуационное освещение — ослын
улмаас хэвийн гэрэлтїїлэг тасрахад хїмїїсийг тэр байрнаас нїїлгэн шилжїїлэхэд
зориулагдсан гэрэлтїїлэг.
Ялгарах объектын эквивалент хэмжээ- Эквивалентный размер объекта
различения —дэвсгэр нь єгєгдсєн тодролтой їед ялгарах объектийнхтэй ижил
босгоны ялгаралтай жигд тод дэвсгэр дээрх жигд тод дугуйн хэмжээ.
ХАВСРАЛТ Б
ЯЛГАРАХ ОБЪЕКТООС АЖИЛЛАГЧИЙН НЇД ХЇРТЭЛ 0,5 М –ЭЭС

ИЛЇЇ ЗАЙД АЖЛЫН ЗЭРГИЙГ ТОДОРХОЙЛОХ
Ялгарах объектоос ажиглагчийн нїд хїртэлх зай 0,5 м-ээс их байхад ялгарах
объектын хамгийн бага d хэмжээг энэ объектоос ажиглагчийн нїд хїртэлх l зайд
харьцуулсан харьцаагаар тодорхойлогдох ялгарах объектын єнцгийн хэмжээг
харгалзан ажлын зэргийг дараах хїснэгтээр тогтооно.
Харааны ажлын зэрэг d/l харьцааны хязгаар
I 0,0003 –аас бага

II 0,0003-аас 0,0006 хїртэл
III 0,0006 « 0,001
IV « 0,001 - 0,002
V « 0,002 - 0,01
VI « 0,01–ээс их
ХАВСРАЛТ В
ЯЛГАРАХ ТУУШ ОБЪЕКТЫН ЭКВИВАЛЕНТ

ХЭМЖЭЭГ ТОДОРХОЙЛОХ
Ялгарах тууш объектын урт а>2b байх харааны ажлын зэргийг объектийн
эквивалент хэмжээгээр тодорхойлно.
Энд: а- ялгарах тууш объектийн урт,
b – ялгарах тууш объектын єргєн;
39
ÁÍáÄ 230208
Бусад тохиолдолд харааны ажлын зэргийг ялгарах объектийн хамгийн бага

хэмжээгээр тодорхойлно.
Нїднээс объект хїртэлх зай 500 мм-ээс бага байхад эквивалент хэмжээг зураг 1-
д їзїїлсэн номограммаар тодорхойлно.
Нїднээс объект хїртэлх зай 500 мм-ээс их байхад эквивалент хэмжээг зураг 2-д
їзїїлсэн номограммаар тодорхойлно.
Ялгарах объектын шугаман хэмжээг єнцгийн хэмжээнд шилжїїлэхэд зураг 2-т
їзїїлсэн номограмм ашиглах бол дараах томъёогоор гїйцэтгэнэ:
α = 60 arctg (x/l), (1)
Энд: α - объектийн єнцгийн хэмжээ, минут (єнцгийн)

х - объектын шугаман хэмжээ, мм;
l - нїднээс объект хїртэлх зай, мм.
Номограммаас авсан эквивалент хэмжээг єнцгийн хэмжээнээс шугаман

хэмжээнд шилжїїлэхэд дараах томъёог ашиглана:
х = l tg (α/60), (2)
40
ÁÍáÄ 230208
Нїднээс объект хїртэлх зай 500 мм хїртэл байхад ялгарах тууш

объектын эквивалент хэмжээг тодорхойлох номограмм
41
ÁÍáÄ 230208
Нїднээс объект хїртэлх зай 500 мм–ээс их байхад ялгарах тууш

объектын эквивалент хэмжээг тодорхойлох номограмм
ХАВСРАЛТ Г
Хїснэгт 1
Гэрэлтїїлэгчїїдийн ашиглалтын бїлэг
Гэрэлтїїлэгчийн хийц болон

гэрэлтехникийн бїдїївчїїд I II III IV V VI VII
Улайсах эсвэл єндєр
даралтын галоген A
чийдэнтэй
Б1
Єдрийн чийдэнтэй
Б2
Гэрэлтехникийн материалын
Х ДХ З Х ДХ З Х ДХ З Х ДХ Х ДХ Х ДХ Х
хатуулгийн бїлэг (тїрхлэг)
Гэрэлтїїлэгчийн ашиглалтын
бїлэг 5 4 3 6 5 4 2 2 1 7 6 5 4 6 5 7
Хїснэгт 2
Материалын
Ойлгогч буюу сарниулагчийн материалууд,
тєрєл буюу
тїрхлэг
тїрхлэг
гэрэл ойлгох гэрэл нэвтрїїлэх
Т — хатуу царууцан эмаль тїрхлэг царууцан шил
42
ÁÍáÄ 230208
1 эпоксид нунтаг тїрхлэг

1 Поликарбонат
2 НЦ-25 нитро эмаль тїрхлэг
2 Полиметилметакрилат
СТ — дунд 3 МЛ-12 эмаль тїрхлэг
3 “Санлоид” маягийн
зэргийн хатуу 4 шингэн шилэн давхрагаар
поливинил-хлоридэн хатуу
хамгаа-лагдсан альзак-хєнгєн
хальс
цагаан
1 МЛ-242 эмаль тїрхлэг

2 АК-11022 эмаль тїрхлэг
1 єндєр даралтын
3 акрил эмаль тїрхлэг
М — зєєлєн Полиэтилен
4 УВЛ-3 лакаар
2 Полистирол
хамгаалагдсан ва-куумд
шїршсэн хєнгєн цагаан
ХАВСРАЛТ Д
ЗАСАГ ЗАХИРГААНЫ НЭГЖЇЇДИЙГ ГЭРЛИЙН БЇСЧЛЭЛЭЭР
ХУВААСАН БАЙДАЛ
Гэрлийн
бїсчлэлийн Засаг, Захиргааны нэгж
дугаар
1 2
Єлгий, Ховд, Улаангом, Улиастай, Алтай, Мєрєн,

1 Цэцэрлэг, Баянхонгор, Арвайхээр, Булган, Эрдэнэт,
Хєтєл, Сїхбаатар, Дархан, Зїїн хараа, Улаанбаатар,
Зуун мод, Чойр, Багануур, Єндєрхаан, Баруун-урт,
Чойбалсан, (Дорнод аймгийн Халх гол, Матад,
Сїхбаатар аймгийн Асгат, халзан Тївшинширээ,
Галшир, Дорноговь аймгийн Иххэт, Бор єндєр,
Шивээговь, Дундговь аймгийн Дэлгэрцогт,
Эрдэнэдалай, Говь-Алтай аймгийн Єлзийт, БаянОвоо,
Бємбєгєр, Євєрхангай Аймгийн Сант, Єлзийт, Говь-
Алтай аймгийн Хїрээмарал, Дэлгэр, Шарга, Тонхил,
Ховд аймгийн Їенч, Булган, хойт єргєргийн 460 –аас
хойш байрлах газар нутаг)
Мандалговь, Даланзадгад, Сайншанд, Замын-їїд,

Тавантолгой, Оюутолгой, Ханбогд ( Сїхбаатар
2 аймгийн Эрдэнэцагаан, Баяндэлгэр, Дорноговь
аймгийн Дэлгэх, Даланжаргалан, ГовьСїмбэр аймгийн
Шивээговь, Луус, Сайхан Овоо, Євєрхангай аймгийн
Баянгол, Хайрхандулаан, Нарийн тээл, Баянхонгор
аймгийн Єлзийт, Баацагаан, Говь Алтай аймгийн Бигэр,
Цээл, Бугат, Ховд аймгийн Алтай. хойт єргєргийн 460 –
аас урагш байрлах газар нутаг)
43
ÁÍáÄ 230208
ХАВСРАЛТ Е
(зєвлємжийн)
ЇЙЛДВЭРЛЭЛИЙН БАЙРАНД ТАВИГДАХ ГЭРЛИЙН ЇЇСГЇЇРЇЇД

Хїснэгт 1
Ерєнхий гэрэлтїїлгийн системд хэрэглэгдэх гэрлийн їїсгїїрїїд
Єнгє ялгалтанд Гэрлийн

Гэрлийн
тавигдах їїсгїїрийн єнгє
їїсгїїрийн Гэрлийн їїсгїїрїїдийн
шаардлагын дагуух Гэрэлтэлт, лк дамжуулалтын
єнгєний хэмийн тєрєл
харааны ажлын хамгийн бага
цар, Тс , °К
торхойлолт индекс, R а
1 2 3 4 5
Єнгє ялгалтанд 300 ба тїїнээс 90 5000 - 6000 ЛДЦ, ЛДЦ УФ, (ЛХЕ)
тавигдах маш єндєр дээш
шаардлагатай єнгєний
хяналт (оёдлын
їйлдвэрийн бэлэн
бїтээгдхїїний,
сїлжмэлийн нэхэх
їйлдвэрийн даавууны
хяналт, арьс ялгалт,
єнгєт хэвлэлийн
будгийн сонголт г.м.)
Єнгє ялгалтанд 300 ба тїїнээс 85 3500 - 6000 ЛБЦТ, ЛДЦ, ЛДЦ УФ

тавигдах єндєр дээш
харьцуулалт (нэхмэл,
оёдолын їйлдвэрлэл,
єнгєт хэлэл г.м.)
Єнгє ялгалтанд 500 ба тїїнээс 50 3500 - 6000 ЛБ, (ЛХБ), МГЛ

тавигдах єндєр бус дээш
шаардлагатай єнгєт 300, 400 50 3500 - 5500 ЛБ, (ЛХБ), МГЛ, НЛВД+ МГЛ
объектийн ялгаа (радио 150, 200 45 3000 - 4500 ЛБ, (ЛХБ), НЛВД + МГЛ, ДРЛ
хэрэгслийг угсрах, 150-иас доош 40 2700 - 3500 ЛБ, ДРЛ, НЛВД + МГЛ (ЛН,
утасны ээрэлт, ороолт КГ)
г.м.)
Єнгє ялгалтан 500 ба тїїнээс 50 3500 - 6000 ЛБ, (ЛХБ), МГЛ

шаардлага тавигдахгїй дээш
(металл, хуванцарын 300, 400 40 3500 - 5000 ЛБ, (ЛХБ), МГЛ, (ДРЛ),
механик НЛВД + МГЛ
боловсруулалт, машин
хэрэгсэлийн 150, 200 29 2600 - 4500 ЛБ (ЛХБ), МГЛ, (ДРЛ),
угсралтг.м.) НЛВД + МГЛ, НЛВД + ДРЛ
150-иас доош 25 2400 - 3500 ЛБ, (ДРЛ), НЛВД (ЛН, КГ)
44
ÁÍáÄ 230208
Хїснэгт 2
Хосолсон гэрэлтїїлгийн системд хэрэглэгдэх гэрлийн їїсгїїрїїд
Гэрлийн
Єнгє ялгалтанд
Хосолсон їїсгїїрийн
тавигдах Гэрлийн їїсгїїрийн
гэрэлтїїлгий єнгє Гэрлийн їїсгїїрїїдийн
шаардлагын дагуух єнгєний хэмийн цар, Тс
н системийн дамжуулалтын тєрєл
харааны , °К
гэрэлтэлт, лк хамгийн бага
ажлын торхойлолт
индекс,, R а
ерєнхий
байрны
ажлын
ажлын ажлын
ерєнхий ерєнхий
байрны байрны
1 2 3 4 5 6 7 8
Єнгє ялгалтанд 150 буюу 85 90 5000 – 6000 5000 – 6000 ЛБЦТ, (ЛДЦ) ЛДЦ, ЛДЦ
тавигдах маш єндєр дээш УФ, (ЛХЕ)
хяналт (оёдлын
їйлдвэрийн бэлэн
бїтээгдхїїний,
сїлжмэлийн нэхэх
їйлдвэрийн даавууны
хяналт, арьс ялгалт,
єнгєт хэвлэлийн
будгийн сонголт г.м.)
Єнгє ялгалтанд 150 буюу 50 85 3500 - 5000 3500 - 6000 ЛБ, (ЛХБ), МГЛ ЛБЦТ, ЛДЦ,
тавигдах єндєр дээш ЛДЦ УФ
харьцуулалт (нэхмэл,
оёдолын їйлдвэрлэл,
єнгєт хэлэл г.м.)
Єнгє ялгалтанд 500 50 50 3500 – 5500 3500 - 5500 ЛБ, (ЛХБ), МГЛ, ЛБ, (ЛХБ)
тавигдах єндєро бус НЛВД+МГЛ
шаардлагатай єнгєт
объектийн ялгаа 300, 400 40 50 3200 – 5000 3500 – 5000 ЛБ, (ЛХБ), МГЛ, ЛБ, (ЛХБ)
(радио хэрэгслийг (ДРЛ), НЛВД+МГЛ
угсрах, утасны ээрэлт,
ороолт г.м.) 150, 200 35 50 3000 - 4500 3500 - 5000 ЛБ, (ЛХБ), ЛБ, (ЛХБ)
НЛВД+МГЛ, МГЛ,
(ДРЛ)
Єнгє ялгалтан 500 50 50 3500 - 6000 2800 - 5500 ЛБ, (ЛХБ), МГЛ, ЛБ, (ЛХБ)
шаардлага тавигдахгїй НЛВД+МГЛ
(металл, хуванцарын
механик 300, 400 35 50 3200 - 5000 2800 - 5000 ЛБ, (ЛХБ), МГЛ, ЛБ, (ЛХБ)
боловсруулалт, машин (ДРЛ), НЛВД+МГЛ
хэрэгсэлийн
угсралтг.м.) 150, 200 25 50 2400 – 4500 2800 – 4500 ЛБ, (ЛХБ), НЛВД, ЛБ, (ЛХБ)
МГЛ, (ДРЛ)
Тайлбар
1 VI-VIII зэргийн ажилд НЛВД гэрлийн шил ашиглахыг зєвшєєрнє.
2 Байгалийн гэрэлтїїлэггїй тасалгаанд єнгє ялгалтанд тавигдах єндєр бус шаардлагатай ажил явагдах бол
хїснэгтїїдэд заасан єнгєний хэмийн царыг 300 лк-аас их гэрэлтэлттэй тївшинд 3500-5000 °К завсарт
хязгаарлана.
3 ЛДЦ УФ маягийн люминесцент гэрлийн шилний гэрлийн цацралын бїрдэл нь гэрлийн спектрийн хэт ягаан
туяаны мужид байх тул байгалийн гэрэлтэй ойролцоо байж оптик цайруулагчаар бэлтгэгдсэн цаас, даавууг
хянахад чухал їїрэгтэй.
4 Хїснэгтэд їзїїлсэн гэрлийн їїсгїїрїїдээс эрчим хїчний хувьд їр ашиг багатай гэрлийн їїсгїїрїїдийг
хаалтанд бичсэн.
45
ÁÍáÄ 230208
ХАВСРАЛТ Ж
(зєвлємжийн)
ОРОН СУУЦ, ОЛОН НИЙТИЙН БАРИЛГЫН ЕРЄНХИЙ ГЭРЭЛТЇЇЛГИЙН

ГЭРЛИЙН ЇЇСГЇЇРЇЇД
Гэрлийн Гэрлийн
Гэрэлтїїлэгт Єнгє ялгалтанд тавигдах їїсгїїрийн єнгє їїсгїїрийн Гэрлийн
Гэрэлтэлт,
тавигдах шаардлагын дагуух дамжуулалтын єнгєний їїсгїїрїїд
лк
шаардлагууд харааныажлын торхойлолт хамгийн бага хэмийн цар, ийн тєрєл
индекс, Rа ТЄ , °К
1 2 3 4 5 6
Харааны ажлын Єнгє ялгалтанд тавигдах єндєр 300-аас 500 90 3500 - 6000 ЛДЦ,
А-В зэргийн ажил шаардлагатай єнгє жишилт ба хїртэл (ЛХЕ)
явуулахад єнгєний сонголт (“Бєс даавуу”,
байранд “Хувцас” тєрєлжсєн дэлгїїрїїд
харааны таатай г.м.)
байдлыг хангах
Єнгє ялгалтанд тавигдах єндєр 300-аас 500 85 3500 - 5000 ЛБЦТ,
шаардлагатай єнгєний жишилт хїртэл (ЛЕЦ,
(зургийн, хєдєлмєрийн ангиуд, ЛХЕ)
эсгїїрийн єрєє, хурлын танхим,
химийн лабориториуд, 150-иас 300 85 3500 - 4500 ЛБЦТ,
їзэсгэлэнгийн танхим, макет хїртэл (ЛЕЦ)
хийх г.м.)
Єнгє ялгалтанд тавигдах єндєр 300-аас 500 55 3500 - 5000 ЛБ, ЛБЦТ,
бус шаардлагатай їед єнгєт хїртэл МГЛ, (ЛХБ,
объектуудын ялгаа (сургалтын ЛЕЦ)
байгууллагын дугуйлангууд; их
дэлгїїр, хими цэвэрлэгээний
газар, хооллох танхим, хаалттай 150-иас 300 50 3000 - 4500 ЛБ, ЛБЦТ,
усан сан, спортын танхим; хїртэл МГЛ**,
барьцаалан зээлдїїлэх ба (ЛХБ,
дэлгїїрийн агуулахууд). ЛЕЦ, ДРЛ,
МГЛ+НЛВ
Д)
150-иас бага 50 2700 - 3500 ЛБ,

МГЛ+НЛВ
Д, (ГЛН,
ЛН)
Єнгє ялгалтын шаардлага 300-аас 500 55 3500 - 5000 ЛБ, МГЛ,

тавигдахгїй (ангиуд, ажлын хїртэл (ЛХБ,
єрєєнїїд, зохион бїтээх ба ЛЕЦ)
зураг тєслийн товчоо, уншлагын
танхим, архив, номын сан 150-иас 300 50 3000 - 4500 ЛБ, МГЛ,
хємрєг г.м.) хїртэл (ЛХБ)
150-иас бага 45 2700 - 3500 ЛБ, МГЛ
Харааны ажлын Єнгє ялгалтанд тавигдах єндєр 300-аас 500 80 2700 - 4500 ЛБЦТ,
Г-Ж зэргийн бус шаардлагатай їед єнгєт хїртэл КЛТБЦ,
ажил явуулахад объектуудын ялгаа (коцертын (ЛЕЦ)
тасалгаанд танхим, їзвэрийн танхимууд,
сэтгэл хєєрлийн вестибюль г.м.) 150-иас 300 55 2700 - 4200 ЛБ, ЛБЦТ,
таатай байдлыг хїртэл КЛТБЦ,
хангах (ЛХБ,
ЛЕЦ)
150-иас бага 50 3000 - 3500 ЛБ, МГЛ+
НЛВД
Єнгє ялгалтанд шаардлага 150-иас бага 45 2700 - 3500 ЛБ, (ГЛН,
тавигдахгїй (кинотеатрын ЛН, ДРЛ**)
їзвэрийн танхим, лифтны
хонгил, ємнєх талбай, хонгил
г.м.)
46
ÁÍáÄ 230208
Орон сууцны Єнгє ялгалтанд єндєр бус 100 80 2700 - 4000 КЛТБЦ,
тасалгаанд шаардлага тавигдах єнгє ЛТБЦЦ*,
харааны ба ялгаралыг ялгаж харах: ЛЕЦ*, ЛБ*,
сэтгэл хєєрлийн (суух єрєє, гал зуух, хонгил, (ГЛН, ЛН)
таатай байдлыг угаалгын єрєє)
хангах
50 80 2700 - 4000 КЛТБЦ,
ЛТБЦЦ*,
ЛЕЦ*, ЛБ*,
(ГЛН, ЛН)
Єнгє ялгалтан шаардлага 100-аас бага 45 3000 - 3500 ЛБ

тавигдахгїй:
шатны гишгїїр, цахилгаан
шатны доторх зай, вестибюль,
гонх
_____________
* хоолой маягийн бага чадлын, хэлбэржїїлсэн (U-хэлбэртэй, цагираган) ба авсаархан цахилан асах гэрлийн шил
хэрэглэвэл зохино.
** Улааны харьцаа єндєртэй (Ф к >10% ) ДРЛ маягийн гэрлийн шилїїд.
Тайлбар: Хїснэгтэд їзїїлсэн гэрлийн їїсгїїрїїдээс эрчим хїчний хувьд їр ашиг багатай гэрлийн
їїсгїїрїїдийг хаалтанд бичсэн.
47
ÁÍáÄ 230208
ХАВСРАЛТ И
ОРОН СУУЦ, ОЛОН НИЙТ, ТУСЛАХ БАРИЛГУУДЫН ЇНДСЭН

ТАСАЛГААНУУДЫН ГЭРЭЛТЇЇЛГИЙН НОРМЧИЛСОН ЇЗЇЇЛЭЛТЇЇД
Гэрэлтэлтийн нормчилсон хавтгай (Х –хэвтээ,

Байгалийн Хосолсон
Б - босоо) ба БГИ, шалнаас дээшх хавтгайн

гэрэлтїїлэг гэрэлтїїлэг
Ажлын гадаргуугийн
БГИ eн, % БГИ eн, %
Гэрэлтэлтийн хэлбэлзлийн итгэлцїїр

Харааны ажлын зэрэг ба дэд зэрэг
Таагїй байдлын їзїїлэлт, ихгїй

Хосолсон гэрэлтїїлэгтэй їед
Ерєнхий гэрэлтїїлэгтэй їед

Тасалгаанууд
Цилиндр гэрэлтэлт, лк
єндєр, м
%, ихгїй
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Захиргааны барилгууд (яам, газар, хороо, хотын болон дїїргийн захиргаа, зохион бїтээх ба зураг
тєслийн байгууллага, шинжлэх ухаан-эрдэм шинжилгээний байгууллага г.м.)
Танхим, ажлын
Х-0,8 Б-1 400/200 300 — 40 15 3,0 1,0 1,8 0,6
тасалгаа
Зураг тєслийн танхим,

тасалгаа, зохион
Х-0,8 А-1 600/400 500 — 40 10 4,0 1,5 2,4 0,9
бїтээх зураг тєслийн
товчоо
Ном хадгалах єрєє,

Б-1,0 (босоо
архив, чєлєєтэй орох — 75 — — — — — — — —
тавиур дээр)
фонд
Х-0,8, дархны
Загварын, мужааны,
ба ажлын IIIв 750/200 300 - 401 15/20 — — 3,0 1,2
засварын мастерийн
ширээн дээр
Б-1,2
Дэлгэцтэй ажиллах (дисплейний Б-2 — 20 0 — — — — — — —
тасалгаанууд, дїрсний дэогэцэнд)
терминаль, дэлгэцийн
танхим Х-0,8 ажлын
А-2 500/300 400 - 15 10 3,5 1,2 2,1 0,7
Бага хурлын танхим,

Х-0,8 Г — 300 75 60 20 2,5 0,7 1,5 0,4
хуралдааны танхим
Уншлагын танхим Х-0,8 А-2 500/300 400 150 40 15 3,5 1,2 2,1 0,7
Гадна єрєє
Шал Е — 150 50 90 — — — — —
(завсарлагын танхим)
48
ÁÍáÄ 230208
Лаборатор: органик ба
органик биш химийн,
дулаан, физик,
спектрограф,
стилометр, фотометр,
Х-0,8 А-2 500/300 400 — 40 10 3,5 1,2 2,1 0,7
микроскоп, рентген
бїтцийн шинжилгээн,
механик, радио
хэмжилт, электрон
тєхєєрємж, бэлдмэл
Аналитик
Х-0,8 А-1 600/400 500 — 40 10 4,0 1,5 2,4 0,9
лабораторууд
Банк, даатгалын байгууллагууд
Ажилбарын танхим,
зээлийн хэсэг, кассын Г-0,8 ажлын
А-2 500/300 400 –– 15 10 3,5 1,2 2,1 0,7
танхим, мєнгє нягтлан ширээн дээр
тоолох тасалгаанууд
Бага, дунд ерєнхий боловсрол, тусгай мэргэжлийн дунд, дээд, их сургуулийн байгууллагууд
Анги, танхим, Б-1,5

хичээлийн кабинет, самбарын А-1 — 500 — — 10 — — — —
ерєнхий боловсролын дунд хэсэгт
сургуулийн
лабораторь,
сургуулийн дотуур Х -0,8 ажлын
байр, тусгай дунд ба ширээ ба А-2 — 400 — 40 10 4,02 1,52 2,1 1,3
техник мэргэжлийн партан дээр
сургууль
Танхим, хичээлийн
кабинет, дунд ба дээд Х -0,8 ажлын
мэргэжлийн ширээ ба А-2 — 400 — 40 10 3,5 1,2 2,1 0,7
сургуулийн партан дээр
лабораторууд
Б -1,0
(дисплейны
Б-2 — 200 — — — — — — —
дэлгэцэн
Мэдээлэл зїй ба дээр)
тооцоолох техникийн
кабинетууд Х -0,8 ажлын
ширээ ба А-2 500/300 400 — 15 10 3,5 1,2 2,1 0,7
партан дээр
В – самбар
А-1 — 500 — 40 10 — — — —
дээр
Техникийн зураг зїйн
танхимууд Х -0,8 ажлын
ширээ ба А-1 — 500 — 40 10 4,0 1,5 2,1 1,3
партан дээр
Х -0,8 босоо
Металл ба мод
тавиур ба
боловсруулах IIIб 1000/200 300 — 401 15 — — 3,0 1,2
ажлын
мастерийн єрєє
Х -0,8 А-2 — 400 — 40 10 4,02 1,52 2,1 1,3

Хєдєлмєр сургалтын
танхим
Шал, Х -0,0 Б-2 — 200 — 60 20 2,52 0,72 1,5 0,4
49
ÁÍáÄ 230208
В – Байрны
дагуу тэнхлэг
дээр хоёр
Спортын танхим — — 75 — — — — — — —
талаасаа
шалнаас 2 м-
ийн тївшинд
Г – усны
Саравчтай бассейнууд В-1 — 150 — 60 20 2,0 0,5 1,5 0,4
тївшинд
Їзвэрийн ба кино
Х -0,0 Д — 200 75 90 — — — — —
танхим
Їзвэрийн танхим Б -1,5 Г — 300 — — — — — — —
Багш нарын єрєє,

Х -0,8 Б-1 — 300 — 40 15 3,0 1,0 1,8 0,6
тасалгаа
Рекреацийн шал, Х -0,0 Е — 150 — 90 — 2,0 0,5 1,2 0,3
Чєлєєт цагийн зориулалттай байгууллагууд
Олон зориулалтын
Х -0,8 А-2 — 400 100 40 10 — — — —
танхим
Театруудын їзвэрийн
танхим, концертын Х -0,8 Г — 300 100 60 — — — — —
танхим
Клубуудын їзвэрийн
танхим, зочлох-клуб,
хурлын, чєлєєт
Х -0,8 Д — 200 75 90 — — — — —
цагаараа хичээллэх
байр, театруудын
завсарлагын єрєє
Їзэсгэлэнгийн танхим Х -0,8 Д — 2003 75 90 — 2,5 0,7 1,5 0,4
Кино театруудын
Х -0,8 Ж-1 — 75 — 90 — — — — —
їзвэрийн танхим
Кино театр, клубуудын

шал, Х -0,0 Е — 150 50 90 — — — — —
завсарлагын танхим
Дугуйлангуудын єрєє,
Х -0,8 Б-1 — 300 — 60 20 3,0 1,0 1,8 0,6
хєгжмийн анги
Кино-, дуу-, гэрлийн

Х -0,8 В-1 — 150 — 60 20 — — — —
аппаратын єрєє
Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллага
Хїлээн авах Шал, Х -0,0 Б-2 — 200 — 25 15 — — — —
Хувцас солих Шал, Х -0,0 Б-2 — 200 — 60 15 2,5 0,7 1,5 0,4
Бїлгийн, тоглоомын,
хоолны, хєгжмийн
Шал, Х -0,0 А-2 — 400 — 15 10 4,02 1,52 — —
тасалгаа, гимнастикийн
хичээлийн
унтлагын Шал, Х -0,0 В-2 — 150 — 25 15 2,0 0,5 — —
50
ÁÍáÄ 230208
євчилсєн хїїхдийн
Шал, Х -0,0 Б-2 — 200 — 25 15 2,0 0,5 — —
єрєє, тусгаарлах єрєє
Сувилал, амралтын газар
Унтлагын єрєє, тасаг Шал, Х -0,0 В-2 — 100 — 25 15 2,0 0,5 — —
Биеийн тамир-эрїїл ахуйн байгууллагууд
Х -0,0 Б-1 — 200 — 60 20 3,0 1,0 1,8 0,6
Спорт тоглоомын Б -2,0 Байрны

танхим дагуу тэнхлэг
— — 75 — — — — — — —
дээр хоёр
талаасаа
Х - усны
Усан сангийн танхим В-1 — 150 — 60 20 2,0 0,5 1,2 0,3
гадаргууд
Нийтийн хоолны газрууд

Рестораны хоолны
газрын хооллох Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — — —
танхим
Тїгээх газар Х -0,8 Б-1 — 300 — 40 15 — — — —
Халуун, хїйтэн цех,

Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — 1,2 0,3
бэлтгэх цехїїд
Гуанзны сав суулга,

гал зуухны угаалга,
талх зїсэх байр, Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — 1,5 0,4
їйлдвэрлэл
эрхлэгчдийн байр
Дэлгїїрїїд
Дэлгїїрїїдийн
худалдааны танхим:
ном, бэлэн хувцас,
дотуур хувцас, гутал,
нэхмэл эдлэл, їслэг
эдлэл,малгай, їнэртэн, Х -0,8 Б-1 — 300 100 40 15 — — — —
жижиг бараа, эрдэнийн
зїйлс, цахилгаан ба
радио бараа, єєртєє
їйлчлэхгїй хїнсний
дэлгїїр.
Єєртєє їйлчлэх
хїнсний дэлгїїрийн Х -0,8 А-2 — 400 100 40 10 — — — —
худалдааны танхим
51
ÁÍáÄ 230208
Дэлгїїрийн
худалдааны танхим:
сав суулга, тавига,
спортын
бараа,барилгын Х -0,8 Б-2 — 200 75 60 20 — — — —
материал, ахуйн
цахилгаан хэрэгсэл,
машин, тоглоом, бичиг
хэргийн бараа
Хувцас ємсєх кабины Б -1,5 Б-1 — 300 — — 20 — — — —
Захиалгын тасгийн
байрууд, їйлчлэх Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — — —
товчоо.
Тєв кассын байр Х -0,8 Б-1 — 300 — 40 15 — — 1,8 0,6
Хїн амын ахуйн їйлчилгээний газрууд
Халуун ус:
а) хїлээлгийн,
Х -0,8 В-1 — 150 — 90 — — — — —
сэрїїцэх
б) хувцас тайлах,
угаалгын, шїршїїрийн, Шал, Х -0,0 Ж-1 — 75 — — — — — — —
уурын
в) усан сан Шал, Х -0,0 В-2 — 100 — — — — — — —
Їсчний: Х -0,8 А-2 500/300 400 — 40 10/15 — — 2,1 0,7
Гэрэл зургийн:
а) захиалга єгєх ба
Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — 1,5 0,4
хїлээн авах салон
б) гэрэл зураг авах

Х -0,8 В-2 — 100 — — 20 — — — —
танхим
в) гэрэл зургийн
лаборатор, уусмал Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — — —
бэлтгэх байр
г) Зураг тодруулах
Х -0,8 IIIб 1000/200 — — 401 15/20 — — — —
байр.
Угаалгын:
а) хувцас, цагаан
хэрэглэл хїлээн авах,
олгох тасаг
хїлээн авч тооцоо

Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — 1,5 0,4
хийх, олгох хэсэг
цагаан хэрэглэл
Б -1,0 VIIIб — 75 — — — — — — —
хадгалах
б) угаалгын тасаг:
угаалга, уусмал
Шал, Х -0,0 VI — 200 — 401 20 — — — —
бэлтгэх
52
ÁÍáÄ 230208
угаасан материал
Х -0,8 VIIIв — 50 — — — — — — —
хадгалах
в) хатаах-индїїдэх
тасаг:
Механикаар Х -0,8 VI — 200 — 401 20 — — 1,8 0,6

1
Гараар Х -0,8 IVа — 300 — 40 20 — — 2,4 0,9
г) хувцас, цагаан
хэрэглэл задлах, боох Х -0,8 VI — 200 — 401 20 — — 1,8 0,6
тасаг
д) дотуур хувцас
Х -0,8 IIа 2000/750 750 — 201 10/20 — — 4,2 1,5
сэлбэх, засах
єєртєє їйлчлэх
Шал, Х -0,0 Б-2 — 200 — 60 20 — —- 1,5 0,4
угаалгын
Хувцасны хими
цэвэрлэгээ:
а) хувцас хїлээн авах,

Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — 1,5 0,4
олгох салон
б) хими цэвэрлэгээний
Х -0,8 VI — 200 — 401 20 — — 1,8 0,6
байр
в) толбо арилгах тасаг Х -0,8 IIIа 2000/200 500 — 401 15/20 — — — —
г) химийн бодис
Х -0,8 VIIIв — 50 — — — — — — —
хадгалах байр
Сїлжмэл эдлэл,
хувцас засах, бэлтгэх
газар:
Х -0,8 ажлын
а) оёдлын цехїїд IIа 2000/7504 750 — 201 10/20 — — 4,2 1,5
Х -0,8 ажлын
б) эсгэх тасаг IIб — 750 — 201 10 — — 4,2 1,5
в) хувцас засах тасаг Х -0,8 IIа 2000/7504 750 — 201 10/20 — — 4,2 1,5
г) оёдлын жижг
материалууд бэлтгэх Х -0,8 IVа — 300 — 401 20 — — 2,4 0,9
тасаг
д) гараар ба машинаар
Х -0,8 IIв — 500 — 201 10 — — 4,2 1,5
оёх тасаг
е) индїїний, уурын Х -0,8 IVа — 300 — 401 20 — — 2,4 0,9
Хєлслєх хэсэг:
а) ирсэн хїмїїсийг
Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — 1,5 0,4
хїлээн авах байр
б) агуулах Х -0,8 В-1 — 150 — — — — — — —

Засварын:
в) малгай засах,
бэтгэх, элдїїрийн Х -0,8 IIа 2000/7504 750 — 201 10/20 — — 4,2 1,5
ажил
53
ÁÍáÄ 230208
г) гутал засвар, жижиг

зїйлс, металл эдлэл,
пластмасс эдлэл, Х -0,8 IIIа 2000/3004 — — 401 10/15 — — 3,0 1,2
ахуйн цахилгаан
хэрэгсэл
в) цаг засвар, эрдэнийн

зїйлс, сийлбэрийн Х -0,8 IIб 3000/300 — — 201 10/20 — — 4,2 1,5
ажил
г) фото, кино, радио,

Х -0,8 IIв 2000/200 — — 201 10/20 — — 4,2 1,5
телеаппарат засвар
Дуу бичлэгийн студи:
а) бичих сонсох байр Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — — —
б) авиан зїй Х -0,8 Б-2 — 200 — — — — — — —
Зочид буудлууд
Їйлчлэх товчоо Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — 1,5 0,4
Їйлчилгээний
хїмїїсийн жижїїрийн Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — 1,5 0,4
байр
Зочдын ба єрєєнїїд Х -0,0 В-1 — 150 — — 20 2,0 0,5 — —
Орон сууцны байшин, нийтийн байр
Зочдын, унтлагын
Шал, Х -0,0 В-1 — 1503 — — — 2,0 0,5 — —
сууцны єрєє
Гал зуух Шал, Х -0,0 В-1 — 1503 — — — 2,0 0,5 1,2 0,3
Хонгил, усны, угаалгын

Шал, Х -0,0 Ж-2 — 1503 — — — — — — —
єрєє
Нийтийн сууцны
байрууд:
а) їїдний єрєє Шал, Х -0,0 З-1 — 30 — — — — — — —
б) давхрын хонгил, ба
Шал, Х -0,0 З-2 — 20 — — — — — — —
шатны хонгил
в) шат ба шатны Шал (тавцан,

З-2 — 204 — — — — — — 0,14
тавцан гишгїїр)
Туслах барилгууд ба байрууд
Эрїїл-ахуйн байрууд:
а) угаалгын, бие засах,

Шал Ж-1 — 75 — — — — — — —
тамхины
54
ÁÍáÄ 230208
б) шїршїїрийн,
єлгїїрийн, хатаах
байр, хувцасыг тоос,
хортонгоос салгах, Шал Ж-2 — 50 — — — — — — —
гутал цэвэрлэх,
ажиллагсадын
дулаацах байр
Эрїїл мэндийн цэгїїд:
а) хїлээлгийн Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — — 1,5 0,4
б) їйлчлэх жижїїрийн
Х -0,8 Б-2 — 200 — 60 20 — 0,7 1,5 0,4
єрєє, бїртгэлийн
в) эмчийн кабинет,
Х -0,8 Б-1 — 300 — 40 15 3,0 1,0 1,8 0,6
боолт хийх
в) Їзлэгийн кабинет Х -0,8 А-1 — 500 — 40 10 4,0 1,5 2,4 0,9
Олон нийтийн барилга,бусад їйлдвэрлэлийн болон туслах байрууд
Їїдний єрєє ба
хувцасны нийтийн
єлгїїр:
а) дээд сургууль,
сургууль, театр, клуб,
нийтийн сууц, зочид
буудал, том Шал Е — 150 — — — — — 1,2 0,3
їйлдвэрийн газрын гол
хаалга, олон нийтийн
барилгын
б) бусад їйлдвэрийн
газрын, олон нийтийн
Шал Ж-1 — 75 — — — — — — —
барилгын, туслах
барилгын
Шат:
а) Їйлдвэрлэл, туслах
барилга, олон нийтийн Шал (тавцан,
В-2 — 100 — — — — — — 0,24
барилгын гол шатны гишгїїр)
хэсэг
б) бусад шатны хэсэг Шал, Х -0,0 Ж-2 — 50 — — — — — — 0,14
Цахилгаан шатны
ємнєх зай:
Їйлдвэрлэл, туслах Шал, Х -0,0 Ж-1 — 75 — — — — — — —
барилга, олон нийтийн
барилгын
Хонгил, гарах замууд:
а) гол хонгил, гарах

Шал, Х -0,0 Ж-1 — 75 — — — — — — 0,14
замууд
б) орон сууцны
барилгын давхрын Шал, Х -0,0 З-2 — 20 — — — — — — —
хонгил
в) бусад хонгилууд Шал, Х -0,0 Ж-2 — 50 — — — — — — —
55
ÁÍáÄ 230208
Цахилгаан шатны
Х -0,8 З-1 — 305 — — — — — — 0,14
машин хэсэг
Дээврийн хєндий Шал, Х -0,0 — — 104;5 — — — — — — 0,14
_________________
1
Гялбааны їзїїлэлтийг їзїїлсэн.
2
Єсвєр їе ба хїїхдийн сурч ажиллахад зориулагдсан тусгай байруудад БГИ-ийн утгыг нормчилсан
хэмжээнээс нь дээшлїїлсэн.
3
Орон сууцны байшингууд, тэдгээрийн єрєєнїїдэд ашиглах гэрэлтэлтийн утгыг їзїїлсэн.
4
Экспертїїдийн їнэлгээг їндэслэн салбарын нормчлолын утгыг єгсєн.
5
Улайсах гэрлийн шилэнд зориулсан гэрэлтэлтийн нормыг єгсєн болно.
Тайлбар:
1. Зохиомол гэрэлтїїлгийн системийн хоёр багананд байгаа гэрэлтэлтийн нормчилсан утгууд нь эдгээр
системїїдээс аль нэг боломжтойг хэрэглэхийг заана.
2. Хїснэгтийн 4-р багананд бичигдсэн тоонуудын зураасны дээд талд бичигдсэн тоо нь ажлын байран
дээрх ерєнхий ба ажлын байрны гэрэлтїїлгийн гэрэлтэлтийн нормыг, харин зураасны доод талд бичигдсэн тоо
нь байрны ерєнхий гэрэлтїїлгийн гэрэлтэлтийг їзїїлнэ.
3. Хїснэгтийн 7-р багананд бичигдсэн тоонуудын зураасны дээд талд бичигдсэн тоо нь хосолсон
гэрэлтїїлгийн системийн ерєнхий гэрэлтїїлгийн гэрэлтэлтийн нормыг, харин зураасны доод талд бичигдсэн
тоо нь зєвхєн ерєнхий гэрэлтїїлгийн гэрэлтэлтийг їзїїлнэ.
4. Хэлбэлзлийн коэффициентийг тэмдэглэсэн хїснэгтийн 8-р багананд бичигдсэн тоонуудын зураасны
дээд талд бичигдсэн тоо нь зєвхєн ерєнхий гэрэлтїїлэг ба ажлын байрны гэрэлтїїлгийн гэрэлтэлтийн нормыг,
харин зураасны доод талд бичигдсэн тоо нь хосолсон гэрэлтїїлгийн системийн ерєнхий гэрэлтїїлгийн
гэрэлтэлтийг їзїїлнэ.
5. Гэрэлтїїлгийн їзїїлэлтїїдийн утгуудын илїї тодорхой хїснэгтийг салбарын нормууд ба СанПин
2.2.1/2.1.1.1278-03 –д їзїїлсэн байдаг.
56
ÁÍáÄ 230208
ГАРЧИГ
1. Хэрэглэх хїрээ 1
2. Иш татсан норматив баримт бичиг 1
3. Нэр томъёо, тодорхойлолт 1
4. Ерєнхий зїйл 1
5. Байгалийн гэрэлтїїлэг 5
6. Хавсарсан гэрэлтїїлэг 7
7. Зохиомол гэрэлтїїлэг 8
· Їйлдвэрлэлийн байр, агуулахын барилгын гэрэлтїїлэг 8

· Їйлдвэрийн тавцан, барилгын гадна ажил
явуулах газрын гэрэлтїїлэг 9
· Орон сууц, олон нийтийн зориулалттай байрууд, туслах
барилгын гэрэлтїїлэг 11
· Хот ба суурин газруудын гадна гэрэлтїїлэг 12
· Барилга, байгууламжуудын гадна архитектурын гэрэлтїїлэг 17
· Їзмэрийн хоргоны гэрэлтїїлэг 18
· Сурталчилгааны (рекламын) гэрэлтїїлэг 19
· Ослын (аюулгїйн ба нїїлгэн шилжїїлэх гэрэлтїїлэг)
хамгаалалтын, жижїїрийн гэрэлтїїлэг 19
ХАВСРАЛТ А Нэр томъёо ба тодорхойлолт 20

ХАВСРАЛТ Б Ялгарах объектоос ажиглагчийн нїд хїртэл
0.5 м-ээс илїї зайд ажлын зэргийг тодорхойлох 24
ХАВСРАЛТ В Ялгарах тууш объектийн эквивалент хэмжээг
тодорхойлох 24
ХАВСРАЛТ Г Гэрэлтїїлэгчїїдийн ашиглалтын бїлэг 25
ХАВСРАЛТ Д Засан захиргааны нэгжїїдийг гэрлийн
бїсчлэлээр хуваасан байдал 26
ХАВСРАЛТ Е Їйлдвэрлэлийн байранд тавигдах гэрлийн
їїсгїїрїїд 27
ХАВСРАЛТ Ж Орон сууц, олон нийтийн барилгын ерєнхий
гэрэлтїїлгийн гэрлийн їїсгїїрїїд 29
ХАВСРАЛТ И Орон сууц, олон нийт, туслах барилгуудын їндсэн
байруудын гэрэлтїїлгийн нормчилсон їзїїлэлтїїд 30
57

BNBD 23-02-08

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BNBD 23-02-08

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÁÀÐÈËÃÛÍ ÍÎÐÌÀÒÈÂ ÁÀÐÈÌÒ ÁÈ×ÃÈÉÍ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÁÀÐÈËÃÛÍ ÍÎÐÌ ÁÀ Ä¯ÐÝÌ

Çàì, òýýâýð, áàðèëãà, õîò

ÁÀÉÃÀËÈÉÍ ÁÀ ÇÎÕÈÎÌÎË ÃÝÐÝËÒ¯¯ËÝÃ

Àëáàí ¸ñíû õýâëýë

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÇÀÌ, ÒÝÝÂÝÐ, ÁÀÐÈËÃÀ, ÕÎÒ

2. “Áàéãàëèéí áà çîõèîìîë ãýðýëò¿¿ëýã” ÁÍáÄ 23-02-08-ûã 200.. îíû … ä¿ãýýð

3. Ýíýõ¿¿ áàðèëãûí íîðì áà ä¿ðýì áàòëàãäñàíòàé õîëáîãäóóëàí Äýä á¿òöèéí

Áîëîâñðóóëñàí: ÌÓ-ûí ìýðãýøñýí èíæåíåð

Õÿíàí òîõèîëäóóëñàí: ÌÓ-ûí çºâëºõ èíæåíåð

Ýíýõ¿¿ íîðìàòèâûí áàðèìò áè÷ãèéã Áàðèëãà, õîò áàéãóóëàëò, íèéòèéí àæ àõóéí

Àëáàí ¸ñíû õýâëýë

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÇÀÌ, ÒÝÝÂÝÐ, ÁÀÐÈËÃÀ, ÕÎÒ

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ

БАЙГАЛИЙН БА ЗОХИОМОЛ ГЭРЭЛТЇЇЛЭГ

DAYLIGHTING AND ARTIFICIAL LIGHTING

200.. оны … дїгээр сарын

Нэг. ХЭРЭГЛЭХ ХЇРЭЭ

Уг норм нь (БНбД-ийн бусад бїлэгт зааснаас бусад тохиолдолд) шинээр барьж

Хоёр. ИШ ТАТСАН НОРМАТИВ БАРИМТ БИЧИГ

Энэхїї норм ба дїрмэнд дараах баримт бичгийг иш їндэс болгосон болно:

Гурав. НЭР ТОМЪЁО, ТОДОРХОЙЛОЛТ

Энэхїї норм ба дїрмэнд Хавсралт А-д їзїїлсэн нэр томъёо, тодорхойлолтыг

Дєрєв. ЕРЄНХИЙ ЗЇЙЛ

4.1. Энэхїї нормд їзїїлсэн гэрэлтэлтийн нормчилсон утгууд нь хийн цахилалтын

Гэрэлтэлт, лк Гялбааны БГИ, ен , %

Дээрээс буюу хосолсон

Дээрээс буюу хосолсон

а Бага Бараан 750 200 300 40 20

Хараа ажлын дэд зэрэг

4.3. Байгалийн, зохиомол, хавсарсан гэрэлтїїлгийн зураг тєсєл зохиоход

1. Ажлын бїсэд агуулагдаж

б) Байрнаас доош 1,4 — — — — — —

3. Орон сууц, олон нийтийн

4. Доорх агууламжтай агаарын

а) ихээхэн тоостой Тємєрлєг, химийн, 1,5 1,5 1,5 — — — —

б) бага тоостой Олон нийтийн 1,6 1,5 1,5 — — — —

4.4. Зохиомол ба хавсарсан гэрэлтїїлгийн хэт ягаан туяаны цацралтад тавигдах

Тав. Байгалийн гэрэлтїїлэг

5.1. Байнга хїнтэй байх байр нь байгалийн гэрэлтїїлэгтэй байх ёстой.

Барилга, байгууламжийн зураг тєсєл зохиох Барилгын норм ба дїрмийн

Энд Nе-байгалийн гэрлээр хангагдах бїсчлэлийн дугаар, хїснэгт 4-єєс авна:

Томъёогоор гарсан їр дїнг аравны нэгийн нарийвчлалтай авна.

5.4. Ямар ч зориулалтын байрны гэрэлтїїлэг хоёр хажуугаас байхад ажлын

Хажуугийн гэрэлтїїлэгтэй бусад олон єрєє сууцны байрууд ба гал зууханд

Зургаа. Хавсарсан гэрэлтїїлэг

6.1. Їйлдвэрлэлийн барилгын тасалгаануудад хавсарсан гэрэлтїїлгийг дараах

гэрэлтїїлэгтэй жишихэд ашигтай болох нь харгалзах тооцоогоор батлагдсан

6.4. Їйлдвэрлэлийн байруудад БГИ-ийн нормчилсон утгууд тогтоогдсон їед

Долоо. Зохиомол гэрэлтїїлэг

7.1. Зохиомол гэрэлтїїлгийг ажлын, ослын, хамгаалалтын, жижїїрийн гэж

Гэрлийн їїсгїїрийн тєрєл гэрэл єгєлт, лм/Вт, багагїй

R a ³ 80 R a ³ 60 R a ³ 45 R a ³ 25

Люминесцент гэрлийн шил 65 75 - -

7.2. Зохиомол гэрэлтїїлэг нь ерєнхий гэрэлтїїлэг, хосолсон гэрэлтїїлэг гэсэн

Їйлдвэрлэлийн ба агуулахын барилгын тасалгааны гэрэлтїїлэг

7.4. Байрны гэрэлтїїлгэнд эрчим хїчний хэмнэлттэй хийн цахилалтын гэрлийн

в) эрїїл ахуйн єндєржїїлсэн шаардлагууд тавигдах (хїнсний їйлдвэр, хими-

7.13. Ажлын байруудад зориулсан ажлын байрны гэрэлтїїлгэнд гэрэл їл нэвтрэх

0.0001-аас бага 2000

Їйлдвэрийн тавцан, барилгын гадна ажил явуулах газрын

7.16. Їйлдвэрлэлийн газрын гадна талбайн хэвтээ гэрэлтэлтийг тїїний хамгийн

50-иас 150 хїртэл 3