БНбД 83-4Б-01 ЦУТГАМАЛ БЕТОН, ТЄМЄР БЕТОНЫ АЖИЛ Labour Input Norms

БНбД 83-4Б-01
ЦУТГАМАЛ БЕТОН, ТЄМЄР БЕТОНЫ АЖИЛ

Labour input norms for concrete and reinforced concrete works
Техникийн хэсэг
1. Энэ нормын ангид барилга байгууламжийн цутгамал бетон, тємєр

бетоны ажил, тухайлбал: Хашмалын, арматурын, бетоны ажлууд
орсон.
2. Краны машинчийн ажлыг нормд тусгаагїй бєгєєд нэмж нормчлоно.
3. Нормд кранаар хийгдэх ажлыг оруулсан учир оосорлох, оосроос
салгах, /материал, бїтээцийг/, кранаар єргєх, буулгах, ажил гїйцэтгэх
байранд авчрах зэрэг ажлууд нэмж їнэлэхгїй.
4. Нормд онцгойлон заасан тохиолдлоос бусад їед материал, бїтээц,
бусад зїйлсийг 10 м-ийн дотор зєєхєєр авч їзсэн. Хэрэв 10м-ээс хол
зайд зєєвєл “Зєєвєр тээврийн ажил”-ын нормоор нормчлоно.
5. Єндєрт ажиллах їед нормд зєєврийн дїїжин шат, вандан /50 кг
хїртэл жинтэй/ зэргийг гараар байрлуулж шилжїїлэхээр тусгасан.
6. Энэ нормд гїйцэтгэх ажлыг БНбД 3.03.01-88-ын шаардлагад тохирсон
зєвшєєрєгдєх алдаанаас хэтрэхгїй байлгаж хийхээр тооцсон.
1-Р БЇЛЭГ. ХАШМАЛЫН АЖЛУУД
1. Нормын 4-ын 2-6-р хїснэгтэнд задалж шилжїїлдэг бамбайн

хашмалыг, 4-ын 7-8-р хїснэгтэнд банзан хашмалыг угсрах ажлыг
тусгасан.
2. Бамбайн хашмалын оронд саланга банзан хашмал угсарвал 4-ын 2-6-
р хїснэгтийн хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,25-аар їржїїлнэ.
3. Саланга банзан хашмалын оронд инвентарный бамбайн хашмал
угсарвал 4-ын 7-8-р хїснэгтийн хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,8-аар
їржїїлнэ.
4. Ємнє нь хэрэглэгдэж байсан модон материалаар хашмал, тїїний эд
ангиудыг хийвэл хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,1-ээр їржїїлнэ.
5. Задалсан бамбай болон банзны хадгалалтын зэргээс хамаарч,
хашмал задлах ажлын хєдєлмєр зарцуулалтыг доорх хїснэгтэд єгсєн
коэффициентоор їржїїлж тооцно.
Цаашдын ашиглалтанд тохирох хэмжээ /%-иар/

Коэффициентууд
Бамбай Модон материал
75 хїртэл 60 хїртэл 0,85
90 хїртэл 80 хїртэл 1
90-ээс дээш 80-аас дээш 1,2
6. Хашмалыг задалсны дараа бамбай, модон материалыг цаашдын

ашиглалтад тохирох эсэх талаар акт їйлдэж хїлээлцэнэ.
7. Нормд онцгойлон заасан тохиолдлоос бусад їед хашмалыг шилмїїст
модон материалаар хийхээр тооцсон.
8. Хашмалын бамбай бусад эд ангийг бэлтгэх ажлыг энэ бїлэгт
тооцоогїй бєгєєд нэмж нормчлоно.
1
БНбД 83-4Б-01
4б-31. ХАШМАЛД ЗОРИУЛСАН ТУЛГУУР
ШАТ БАРИХ
Норм хэрэглэх заавар
Нормд хучилт, дам нуруу болон холбоо тулгуурын хашмалыг 6 м хїртэл

єндєрт хийхэд хэрэглэх шат тулгуур болон саланга багана, дам нуруу, гол нуруу
хучилттай багана ба бусад хийцїїдийн хашмалыг 6-12 м єндєрт хийхэд
хэрэглэх тулгуур шат барих ажлыг тусгасан. Бункер, шингэн агуулах савны
хашмалын тулгуур шатыг барих ажлыг хашмал угсрах ажилтай нь хамт
нормчлоно. 6 м хїртэл єндєртэй тулгуур шатыг шурган єргїїр /дамкрат/ бїхий
задалж угсардаг тємєр модон болон энгийн модон тулаас шонгоор хийнэ.
Тулгуур шатыг дэр мод буюу ивээс, хос шаантгаг дээр байрлуулна.
6 м-ээс дээш єндєртэй тулгуур шатыг ташинга ташингаар хоорондоо
холбогдсон дугуй огтлолтой мод болон дїнзэн тулгуураар хийдэг. Уулзвар
залгаасыг тїр хавчаар бэхэлгээгээр тїр бэхэлж томсон утас эсвэл боолтоор
чангалагддаг инвентарный хомоор бэхэлнэ.
Залгасан тулгууруудыг краны тусламжтайгаар єргєж угсарна. Угсармал
тулгуурыг налуу тулаасаар бэхэлнэ. Тулгуур шат угсрахад шилжїїлж зєєдєг
шат вандан хэрэглэх ба 6 м-ээс дээш єндєртэй тулгуур шат угсрахад нэмж
хэвтээ расшивкаар ажлын банзан хучилт суулгаж бэхэлнэ.
Ажлын бїтэц
6м хїртэл єндєртэй тулгуур шат угсрахад

1. Дэр модны доорх ул хєрсийг тэгшлэх
2. Тулгуурыг дэр мод, шаантгийн хамт угсрах
3. Тулгуурыг налуу тулаас шаантаг зэргээр бэхлэх
4. Гол нурууг тавьж шаантгаар бэхлэх
5. Шурган єргїїрийг эргэдэж чангалах /сунгадаг тулгууртай бол/
6-12 м єндєртэй тулгуур шат угсрах

1. Дэр модны доорх ул хєрсийг тэгшлэх
2. Тулгуур хийх модыг хєрєєдєж бэлтгэх
3. Доод ташингын тулгуурыг дэр мод, шаантгийн хамт угсрах
4. Уулзваруудад хавчаар хэрэглэн тулгууруудыг залгах
5. Залгаасанд эцсийн бэхэлгээ хийх
6. Тулгуурыг налуу тулаас, шаантагаар бэхлэх
7. Гол нурууг шаантгийн хамт тавьж бэхлэх
8. Ажлын банзан /настил/ хучилт тавьж бэхлэх
100 м урт шон тулаасны хєдєлмєр зарцуулалт
Салааны
бїрэлдэхїїн Ажлын ба шат хэрэглэх бїтээцийн Хєдєлмєр
¹
мэргэжил, нэр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Хавиргат Сунгадаг
9,12 1
хучилт ба тулгууртай
6м салангид
Мужаан
хїртэл дам Ердийн
IV зэрэгтэй – 15,21 2
єндєртэй нурууны тулгууртай
1 хїн
тулгуур хашмалд
III зэрэгтэй –
шат Дам Сунгадаг
2 хїн 11,86 3
барих нуруугїй тулгууртай
хучилтын Ердийн
25,08 4
хашмалд тулгууртай
2
БНбД 83-4Б-01
12 м хїртэл єндєртэй тулгуур шат
31,92 5
барих
4б-32. МОДОН БА ТЄМЄРЛЄСЄН МОДОН

ХАШМАЛЫГ УГСРАХ БА ЗАДЛАХ
А. ШУГАМАН, ЦУЛ, БАГАНЫН ДООРХ СУУРИЙН

ХАШМАЛ
Нормд шугаман суурь, салангид орших баганын суурь, цул суурийн

угсарч задалдаг модон ба тємєрлєсєн модон бамбайн болон саланга банзан
хашмалыг угсарч суулгах ажлыг тусгасан. Шугаман суурийн хашмалыг бамбай
буюу зэрэгцїїлж байрлуулсан банзаар хийж гадас, тулаас, татуургаар бэхэлнэ.
Хашмалыг угсарч суулгахын ємнє суурийн нїх, шуудууны дотор тэнхлэгийн
утсыг эгцлїїрийн тусламжтайгаар татаж, хэмжих шугамаар хашмалын дотор
ирмэгийн байрлалыг тэмдэглэнэ. Хашмалаа байрлуулсны дараа суурийн
нїхний уртын 5-6 м тутамд хашмалын бамбайд тулган гадас шааж, татуургаар
холбон хєндлєвч хадаж тїр бэхлээд шалгана.
Баганын доорх суурийн хашмал нь утсан татуурга, хєндлєвчєєр

холбогдсон тэгш єнцєгт хайрцаг хэлбэрийн хашмалуудаас бїрдэнэ. Хамгийн
доод хайрцагт дараагийн шатны хайрцгийг єргєнєєр хоёр ялуу байрлуулна.
Суурийн шаталсан хэсгийн хашмалыг угсарч суулгахдаа хашмалын дээд
хэсгийн илїї гарсан банзыг доод хэсэгтэй нь холбож хадна. Угсармал баганын
суурь хийхдээ нїх їїсгэгчийг тємрєн, модон, хосолсон байдлаар хийж
хашмалын дээд шатанд тулгаж байрлуулна. Суурийн шаталсан хэсгийн
хайрцгийг хийхдээ тїїнд 2 дїнзэнцрийг тоонолжлон хадах ба эдгээр нь
хайрцгийн тэнхлэгтэй давхцах ёстой. Суурийн нїх дээгїїр татсан тэнхлэгийн
утаснаас хоёр эгцлїїр буулгана. Їїниий дараагаар хайрцгийг байранд нь гадас,
тулаасны тусламжтайгаар бэхэлж дїнзэнцэрїїдийг авна. Дээд талын хайрцаг
болон суурийн аягыг доод хайрцагт нь мєн дээрх байдлаар тавьж єєрийнх нь
байранд хадаасаар бэхэлнэ.
Том хэмжээний цул суурийн хашмалыг хашмалын бамбайн сараалжийн

дотор талд шилбэ, хєндлєвчєєр бэхлэгдсэн хавирганд дїнзэнцэр, дїнз банзыг
хадаж сараалж хэлбэрээр тавьж угсарна. Тєвєгтэй хэлбэрийн цул суурийн
хашмал угсрахад тїїний хэлбэрийн дагуу чиглїїлэгч банзны тусламжтайгаар
урьдчилан тэмдэглэнэ. Їїний тулд цул суурийн байрлалыг шууд газар дээр
гадас шааж, бетондох їед бєглєє суулгана. Эдгээр гадас бєглєєндєє чиглїїлэгч
банзаа хадаж хашмалын бамбайг хавирганд хадаасаар хадаж хєндлєвч,
тулаасаар тїр бэхэлнэ. Хашмалыг задлах ажлын бїрэлдэхїїнийг бїх хийцэд
адил байхаар авсан.
Хашмал угсрах
1. Тавьсан тэнхлэг, тэмдгийг шалгах
2. Бамбай угсарч, суулгах
3. Хашмалыг татуурга, тулаас, хєндлєвч, шаантган хавчаар, дэгээ
зэргээр бэхлэх
4. Угсарсан хашмалаа шалгах
5. Нїх їїсгэгч бэлэн хийцийг байрлуулах /баганын суурийн хашмалд/
Хашмал задлах
1. Бэхэлгээний татуурга, тємєр утсыг тасалж тїр бэхэлгээг авах
2. Бамбай, банз, хом, жаазыг авах
3. Хашмалын элементїїдийг буулгах
3
БНбД 83-4Б-01
4. Хашмалын элементїїдийг наалдсан бетоноос нь цэвэрлэж, хадаасыг
нь сугалж авах
5. Хашмалын элементїїдийг хураах талбайд ялгах, зєєж хураах
Салааны бїрэлдэхїїн мэргэжил, зэрэг
Хашмалагдаж байгаа бїтээцийн тєрєл

Суурь, цул, баганын суурь,
хана, хамар хана, багана,
Салааны
тулгуур, рам, дам нуруу, гол Тєвєгтэй хийц бїхий дам
бїрэлдэхїїн
нуруу, холбоо тулгуур, нуруу
мэргэжил,
хучилтын хавтан, шатны
зэрэг
гишгїїр бусад жижиг хийцїїд
Ажлын нэр
Угсрах Задлах Угсрах Задлах
Мужаан V
- - 1 -
зэрэгтэй
Мужаан IV
1 - - 1
зэрэгтэй
Мужаан III
- 1 1 -
зэрэгтэй
Мужаан II
1 1 - 1
зэрэгтэй
Хашмалд бетонтой наалдсан 1м2 гадаргуугийн

хєдєлмєр зарцуулалт
Хашмал
Хашмалыг задлах
Бамбайн талбай м2-аар угсрах ¹
Бамбайн Бамбайн Саланга банз
Модон 1 хїртэл 0,89 0,24 0,3 1
2 хїртэл 0,73 0,21 0,26 2
2-оос дээш 0,57 0,16 0,19 3
Тємєрлєсєн 2 хїртэл 0,65 0,42 - 4
а б в
Тайлбар:
1. Нормд тэгш єнцєгт бамбай угсрахаар бодсон. Хэрэв трапец
хэлбэрийн бамбай угсарвал хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,25-аар
їржїїлж тооцно.
2. Технологийн тоног тєхєєрємжийн тєвєгтэй цул суурийн хашмалыг
угсрахдаа хийцлэлтийн тєрєл ангиар салгаж 1-р бїлгийн зохих
нормоор нормчлоно.
Б. БАГАНА, РАМЫН ТУЛГУУРЫН ХАШМАЛ
Нормд багана ба рамын тулгуурын хашмалыг шаантаг бїхий хомоор

бэхлэгдсэн бамбайнуудыг блокоор /хайрцаг эсвэл Г хэлбэрийн хоёр хагас блок/
угсрахаар тусгасан. Баганын суурийн дээрх хашмалын блокын дор зураас
тэмдгээр шалгагдсан рамка тавьж бэхэлнэ. Рамка дээр блок хайрцгийг
байрлуулж шалгаж налуу тулаасаар бэхэлнэ. 3м хїртэл єндєртэй блокийг
гараар угсрах ба їїнээс єндєр байвал кранаар гїйцэтгэнэ. Хоёр ба тїїнээс
дээш ташингад баганын хашмалыг шат вандан дээрээс угсарна.
4
БНбД 83-4Б-01
1. Рамкийг шалгаж байрлуулах

2. Хашмалын блокийг /эсвэл Г хэлбэрийн хагас блок/ бамбайгаар угсрах
3. Рамканд блокийг тэнхлэгийг нь шалгаж
4. Хомоор бэхлэх
5. Угсарсан хашмалыг налуу тулаасаар бэхлэх
Хашмалын бетонтой наалдсан 1м2

гадаргуугийн хєдєлмєр зарцуулалт
Багана ба тулгуурын Хашмал задлах

Бамбайн
хєндлєн огтлолын ¹
хашмал угсрах Бамбайн Саланга банзан
периметр, мм-ээр
1200 хїртэл 0,70 0,29 0,40 1
1200-аас дээш 0,55 0,21 0,26 2
а б в
Тайлбар:
1. Тогтмол бус хувьсах огтлолтой багана ба тулгуурын хашмалыг угсрах
тохиолдолд салааны бїрэлдэхїїний IV зэрэгтэй мужааныг V зэрэгтэй
мужаанаар солино.
2. Дугуй эсвэл олон талт огтлолтой баганын хашмал угсрахад тэгш
єнцєгт баганын хашмалын адилаар хєндлєн огтлолын периметрээр
авсан хєдєлмєр зарцуулалтыг /”а” баганын/ 1,4-єєр їржїїлнэ.
3. Дам нуруугїй хучилтын баганын толгойн хашмалыг угсрахад
бетонтой наалдсан 1м2 гадаргуугийн хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,55
хїн/цагаар авна.
4. Баганын 1 консолын хашмалыг угсрахад хєдєлмєр зарцуулалтыг
0,44 хїн/цагаар авна.
В. ДАМ НУРУУ, ГОЛ НУРУУ, ХОЛБОО ТУЛГУУРЫН

ХАШМАЛ
Нормд дам нуруу, гол нуруу, холбоо тулгуурын бамбайн хашмал угсрах
ажлыг оруулсан бєгєєд хашмал нь хажуугийн ба ёроолын бамбай бэхэлгээнээс
бїрдэнэ. Ёроолын хашмалын бамбай нь багана тулгуурын дээд хэсэгт сууж
тулгуур шатан дээр байрлана. Хажуугийн бамбайг угсрахдаа доод хэсэгт нь
шахах банз хадах ба дээд хэсгийг нь П хэлбэрийн хом ба татуургаар бэхэлнэ.
Угсармал хашмалыг шаардлагатай єндєржилтєєр шалгана. Ажлыг шат вандан
дээрээс гїйцэтгэнэ.
6м-ээс дээш єндєрт хашмал угсарвал ємнє бэлтгэсэн шатнаас
гїйцэтгэнэ.
1. Ёроолын бамбайг тавих
2. Хажуугийн бамбайнуудыг байрлуулах
3. Шахах банзаар бэхэлж хадах
5. Хашмалыг П хэлбэрийн хом, татуургаар бэхлэх

Хашма- Дам нурууны єндєр, мм-ээр

лын 300 хїртэл 500 хїртэл 500-аас дээш
5
БНбД 83-4Б-01
хэлбэр Хашмал Хашмал
Бам- Бам- Бам- Хашмал задлах
задлах задлах
байн байн байн
Са- Са-
хаш- хаш- хаш-
лан- лан- Са-
мал Бам- мал Бам- мал Бам-
га га ланга
угс- байн угс- байн угс- байн
бан- бан- банзан
рах рах рах
зан зан
Ердийн
/тэгш
єнцєгт
0,66 0,31 0,39 0,49 0,23 0,29 0,4 0,18 0,23 1
огтлол-
той дам
нурууны/
Тєвєгтэй
/ховилто
й ба Т
хэлбэ-
рийн ба
бусад 0,84 0,40 0,52 0,63 0,27 0,34 0,52 0,23 0,34 2
хэлбэ-
рийн
огтлол-
той дам
нурууны/
а б в г д е ж з и ¹
Тайлбар:
1. Налуу байрлуулсан дам нуруу, холбоо тулгуурын хашмал угсрахад
хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,15-аар їржїїлнэ.
2. Дам нурууны хашмалыг газрын тєвшинтэй тэнцїї тєвшинд угсарвал
хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,85-аар їржїїлнэ.
Г. ХУЧИЛТЫН ХАВТАН
Нормд хавиргат ба дам нуруугїй хучилтын хашмалын бамбай угсрах

ажлыг тусгасан. Дам нуруу, гол нуруу, холбоо тулгуурын хашмалын хажуугийн
бамбайнуудын хавирганд банз эсвэл дїнз /мєєрний дор байрлах/ тавьж хадна.
Мєєрєнд хучилтын бамбайг харуулдсан банзыг хамт тавьж бэхэлнэ. Тавьсан
хашмалыг шалгана. Хучилтын хашмал угсрах ажлыг 6м хїртэл єндєрт
гїйцэтгэвэл вандан дээрээс, 6м-ээс дээш єндєрт гїйцэтгэвэл урьдчилсан
байрлуулсан шат буюу тулгуур шатанд байрлуулсан тавцан хэрэглэнэ.
1. Мєєрний доорх банзыг тавьж бэхлэх

2. Мєєр угсарч суулгах
3. Бамбай тавьж угсрах
4. Хашмалыг шалгах
5. Харуулдсан банз хадаж бэхлэх

6
БНбД 83-4Б-01
Дам нурууны хоорондох Хашмал задлах
хучилтын ба баганын Бамбай
тэнхлэгїїдийн хоорондох хашмал
Бамбайн Саланга банзан
дам нуруугїй хучилтын угсрах
талбай м2-аар
5 хїртэл 0,63 0,23 0,29 1
10 хїртэл 0,51 0,17 0,23 2
10-аас дээш 0,37 0,14 0,15 3
а б в ¹
Д. ХАНА, ХАМАР ХАНЫН ХАШМАЛ
Нормд хашмалын бамбай ба бэхэлгээнээс бїрдсэн сараалжаар хана,

хамар ханын хашмалын бамбай хийх ажлыг тусгасан. Сараалжний тулгуур нь
чиглїїлэгч банз маяканд тааруулсан хоёр зэрэгцээ эгнээнд тавигдана. Тавьсан
каркасын тулгуур нь налуу тулаас /тулгуур, дїнз/, хэвтээ холбоос, утсан ба
боолтон татуурга, тїр модон ба байнгын бетон хєндий хєндлєвч зэргээр
бэхлэгдэнэ. Хашмалын бамбай нь сараалжийн дотор талд байх ба тулгуурт
хадаасаар бэхлэгдэнэ. Утсан ба боолтон татуургыг бамбайд гаргасан нїхийг
ашиглан хийнэ.
Угсарсан каркас, бїх хашмалыг шалгана. Хашмалын ажлыг 6м хїртэл
єндєрт гїйцэтгэвэл вандан, 6м-ээс дээш єндєрт шат хэрэглэнэ.
1м2 хана, хамар ханын /нїх зайг тооцоогїй/

/”а” багананд/, 1м2 хашмалын /”б”, “в” багананд/
Бамбайн Хашмал задлах

Ажлын нэр ба бїрэлдэхїїн
хашмал угсрах Бамбайн Саланга банзан
Сараалж угсрах:
1. Чиглїїлэгч банз тавих
2. Тулгуурыг босгох
3. Угсарсан сараалжийг
0,16 - - 1
шалгах
4. Хэвтээ холбоос,
хєндлєвч зэргээр
бэхлэх
Сараалжийг нэг талаас нь
бамбайгаар бїрэх:
1. Бамбайг бэхэлгээний
хамт угсрах
0,32 - - 2
2. Угсарсан хашмалаа
шалгах
3. Хєндлєвч, татуурга
тавьж бэхлэх
Сараалжийг хоёр талаас нь
бамбайгаар бїрэх:
1. Бамбайг бэхэлгээний
хамт угсрах
0,45 0,24 0,32 3
2. Угсарсан хашмалаа
шалгах
3. Хєндлєвч, татуурга
тавьж бэхлэх
а б в ¹
Тайлбар:
7
БНбД 83-4Б-01
1. Бетондолтын хэмжээгээр хашмалын хоёр дахь талыг хадвал
хєдєлмєр зарцуулалтыг 2-р мєрний а-д байгаагаар авна.
2. 5м 2 хїртэл талбайтай хана, хамар ханын хашмал угсарвал хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,3-аар їржїїлнэ.
3.
Е. ДЭЛГЭМЭЛ ТАЛБАЙ НЬ 1м2-ААС ИХГЇЙ

САЛАНГА ЖИЖИГ ХИЙЦЇЇДИЙГ ХАШМАЛ

Ажлын бїтэц Банзан хашмал угсрах Хашмал задлах

1. Хашмалын жижиг
хэсгїїдийн заримыг
/хєрєєдєх, тайрах/ 2,45 1,73
бэлтгэж угсрах
2. Бэхэлгээг хийх
Тайлбар: Тулгуур шат, тїїний бэхэлгээг задлахад 100м элементийн хєдєлмєр

зарцуулалтыг 2,74 хїн/цагаар авч 1-7-р хїснэгтийн хєдєлмєр зарцуулалтад
нэмж тооцно.
Ж. ШАТНЫ ГИШГЇЇР
1. Банзыг хєрєєдєж хашмалын эд ангийг бэлтгэх

2. Гишгїїрийн доод ба хажуу гадаргуугийн хашмалыг холбоосын хамт
угсарч бэхлэх

Банзан хашмал угсрах
Бамбайн Саланга банзан
1,32 0,35 0,44
а б в
4б-33. ХУЧИЛТЫН ДЇЇЖИН ХАШМАЛ УГСРАХ

БА ЗАДЛАХ
Нормд дам нуруунуудын хоорондох хучилтын дїїжин хашмалыг угсрах

ба задлах ажлыг тусгасан. Хучилтын дам нуруу, гол нуруу болон хананд
дэгээтэй тємєр хом эсвэл мєєрний тулгуурын хуруу тємєрт байрлах мушгимал
тємєр утсан дэгээг єлгєєд чангална. Хуруу тємрїїдэд мєєрний доорх банз,
шаантгаар бэхлэгдсэн дїнзийг, мєєрний доорх банзанд мєєрийг байрлуулж
угсарна. Дээд талыг харуулдсан банзаар бэхэлнэ. Харуулдсан банзны хооронд
мєєрєнд хашмалын бамбай эсвэл хашмалын банзыг тааруулан хадаж шалгана.
Нормд їйлдвэрлэлийн ажлыг дїїжин эсвэл шилжїїлж зєєдєг шатнаас хийхээр
тооцсон.
8
БНбД 83-4Б-01
1. Бэхэлгээ єлгєх байрыг тэмдэглэх
2. Бэхэлгээг єргєх
3. Хуруу тємєр угсрах
4. Мушгимал тємєр дэгээг тавьж чангалах
5. Мєєрний доорх дїнзэнцэр, мєєр, харуулдсан банзыг байрлуулж
бэхлэх
6. Бамбайн болон банзан хашмалыг байрлуулж угсран шалгах
Хамшал задлах
1. Дэгээ ба мушгиа тємрийг хайчилж авах
2. Бэхэлгээг буулгаж авах
3. Бетоны гадаргуугаас хашмалын бамбайг салгаж авах
4. Хашмалд наалдсан бетоны їлдэгдлийг цэвэрлэх
5. Хашмалыг зєєж хураах
Хашмал бетонтой наалдсан

1 м2 гадаргуугийн хєдєлмєр
зарцуулалт
Хашмалыг угсрах Хашмалыг задлах

Хучилтын Модон ба Модон ба
Саланга Саланга
талбай м2-аар тємєрлєсєн тємєрлєсєн
банзан банзан
модон бамбай модон бамбай
3 хїртэл 0,86 1,97 0,42 0,83
Салааны
Мужаан Мужаан
IV зэрэгтэй – 1 хїн IV зэрэгтэй – 1 хїн
мэргэжил,
III зэрэгтэй – 1 хїн III зэрэгтэй – 1 хїн
зэрэг
а б в г
4б-34. ШИНГЭН АГУУЛАХ /РЕЗЕРВУАР/

САВ, БУНКЕРИЙН ХАНЫН ХАШМАЛ
УГСРАХ, ЗАДЛАХ

Нормд тэгш єнцєгт ба дугуй шингэн агуулж савны хана, бункерийн налуу
хананы хашмалын ажлыг тусгасан. Тэгшилсэн сууринд гадна шатны тулгуур
тїїний тоноглолуудын байрлалыг тэмдэглэнэ.
Дугуй шингэн агуулах савны босоо банз дотор хашмалын мєєр бїхий
хашмалыг дотор шатанд тулж буй битїї цагираг байдлаар хийнэ. Гадны
хашмалын мєєр нь тулгуур шатанд тулна. Хавирганд тулсан хєндлєн матмал
банзан хашмал нь гадаад ба дотоод шатны хананд тулгуурлана.
Ханын дотор нь хашмал нь шууд резервуарын бїх єндрєєр, харин гадна
хашмал нь бетондолтын хэмжээгээр угсрагдана.
1. Тулгуур шат угсрах
2. Сараалжийг суулгаж, тїїнийг хєндлєвч, налуу тулаас холбоосоор
бэхлэх
3. Банз хєрєєдєж хашмалын нэг талыг хийх
4. Хашмалын нєгєє талыг бэлтгэх
5. Бэлэн хэсгїїдээр мєєрийг эвлїїлж угсрах
9
БНбД 83-4Б-01
1. Хашмалын шатыг задлах
2. Бэхэлгээг авах
3. Хашмалын бамбайг авах
4. Хашмалын хэсгїїдийг буулгах
5. Хэсгїїдийг зєєх
6. Хашмалын хэсгїїдийн наалдсан бетоныг цэвэрлэх, хадаасыг нь
сугалж ялгах
7. Задалсан хашмалуудыг хураах
Мэргэжил ба зэрэг Хашмал угсрах Хашмал задлах

Мужаан
V зэрэгтэй 1 -
IV зэрэгтэй - 1
III зэрэгтэй 1 -
II зэрэгтэй - 1
Хашмалын 1м2 дэлгэмэл гадаргуугийн

Банзан Хашмал задлах

Хийцийн тєрєл хашмал Саланга
Бамбайн
угсрах банзан
3 хїртэл 2,3 0,84 1,17 1
Шингэн агуулах
5 хїртэл 1,58 0,65 0,77 2
сав /дугуй/-ны
10 хїртэл 1,44 0,44 0,83 3
голч, м-ээр
10-аас дээш 1,09 0,42 0,56 4
Тэгш єнцєгт 10 хїртэл 3,31 1,13 1,40 5
шингэн агуулах 15 хїртэл 2,74 0,86 1,1 6
сав ба 20 хїртэл 2,02 0,60 0,89 7
бункерийн
багтаамж, м3- 20-оос дээш 1,58 0,53 0,75 8
ээр
а б в ¹
Тайлбар:
1. Шингэн агуулах сав, бункерийн ханын нєгєє талын 1м2 дэлгэмэл
гадаргууг хадах мужааны салааны бїрэлдэхїїнийг V зэрэгтэй – 1 хїн,
III зэрэгтэй – 1 хїн гэж солиод, шингэн агуулах савны хувьд хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,45 хїн/цаг, бункерийн хувьд хєдєлмєр зарцуулалтыг
0,53 хїн/цагаар авна.
2. Нормд налуу ханатай бункерээр тооцсон бєгєєд, босоо ханатай
бункерийн хувьд хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,85-аар їржїїлнэ.
3. Шингэн агуулах савны ёроол ба хучилтын хашмал, бункерийн
хучилтын хашмалын ажлыг 4-ийн 5-р хїснэгтийн хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,15-аар їржїїлнэ.
4б-35. ТЄМЄР ХАШМАЛ УГСРАХ БА ЗАДЛАХ
А. ШУГАМАН, ЦУЛ, САЛАНГА ОРШИХ БАГАНЫН ДООРХ

ШАТАЛСАН СУУРИЙН ХАШМАЛ
Нормд хоорондоо хоёр шаантаг хэлбэртэй цоожлогч болон пїршин дэгээ

тємрєєр холбогдох 1м 2 хїртэл талбайтай бамбайн задалж угсардаг тємєр
10
БНбД 83-4Б-01
хашмалыг угсрах задлах ажлыг тусгасан. Булангууддаа шаантаг хэлбэрийн
цоожлогч боолтон татуургаар бэхлэгдсэн холбоосыг бамбайн дагуу
байрлуулдаг. Эдгээрийг бамбайд гаргасан бэлэн нїхэнд байрлуулна. Шаталсан
суурийн шатны хашмалын дор струбцинаар бэхлэгдсэн тулгуурын дам нурууг
тавьдаг. Бамбайн бетонтой харьцах гадаргууг тосолно.
Хашмалыг задалсны дараа бетоны їлдэгдлийг сайн цэвэрлэнэ.
1. Хашмал суулгах байрлалыг тэнхлэгээр шалгах
2. Чиглїїлэгч банз хадах
3. Бамбай, холбоосыг бэхэлгээний хамт угсрах
4. Татуурга угсрах
5. Тулгуурын дам нуруу тавих
6. Налуу тулаас, холбоос тавих /шаардлагатай бол/
1. Хашмалын бэхэлгээг авах
2. Бетоны гадаргаас бамбайг салгах
3. Тулгуурын дам нурууг авах
4. Бамбайг бетоноос цэвэрлэх
5. Бамбайг тослох
6. Бамбай болон бэхэлгээнїїдийг хураах
Мэргэжил, зэрэг Хашмал угсрах Хашмал задлах

Барилгын слесарь
IV зэрэгтэй – 1 хїн 1 -
III зэрэгтэй – 1 хїн - 1
II зэрэгтэй – 1 хїн - 1

Ажлын нэр Хєдєлмєр зарцуулалт ¹

Хашмал угсрах 0,57 1
Хашмал задлах 0,31 2
Б. БАГАНЫН ХАШМАЛ

Нормд ханын том бамбайн тємєр хашмалыг кранаар угсрах, задлах
ажлыг тусгасан. Ханын нэг талын хашмалыг ханын нийт єндрєєр угсарч шурган
хавчаар бїхий налуу тулаасаар бэхэлнэ. Нєгєє талын хашмалыг арматур
байрлуулсны дараа эсвэл бетондох їед угсарна. Ханын хоёр дахь талын
бамбайг угсрах їед холбоос тїр хєндлєвч, боолтон татуурга тавина. Хашмалыг
угсрах задлах ажилд шат вандан хэрэглэнэ.
1. Хашмал суулгах байрлалыыг тэнхлэгээр тэмдэглэх
11
БНбД 83-4Б-01
2. Бамбайг байрлуулах
3. Бамбайг боолтоор бэхлэх
5. Хашмалыг налуу тулаас, холбоос, хєндлєвч болон татуургаар бэхлэх
1. Тулаасуудыг авах
2. Бамбайн боолтон холбоосыг суллах
3. Бетоны гадаргаас хашмалыг салгах
4. Бамбай болон бэхэлгээнїїдийг авч хураах
5. Хашмалыг цэвэрлэх
6. Хашмалыг тослох

III зэрэгтэй – 1 хїн 2 1

Хашмалын бамбайн талбай,

Хашмал угсрах Хашмал задлах ¹
м2 хїртэл
10 0,41 0,16 1
20 0,35 0,21 2
а б
В. БАГАНЫН ХАШМАЛ /БЛОКООР/

Нормд баганын хогшлын тємєр блокон хашмалыг кранаар угсрах ба
задлах ажлыг тусгасан. Хашмалыг угсрах байрлалыг тэнхлэгийн дагуу
зураасаар тэмдэглэнэ. Хашмалын блок хайрцагийг баганын арматурын
сараалжийг байрлуулсны дараа дээрээс нь угсарна. Угсарсан блокоо шурган
хавчаар бїхий налуу тулаасаар бэхлээд тїїний байрлалын зєв эсэхийг
шалгана. Хашмалыг задлах їед блокны боолтон холбоосыг авна. Блокыг
оосорлож шургат хавчаарыг авч блокийг бетоны гадаргаас хєндийрїїлж
кранаар єргєнє. Оосроос салгасны дараа блокийн дотор гадаргууг цэвэрлэж
тослоно.
1. Зураасаар тэмдэг тавих
2. Блокийг байрлуулах
3. Шурган хавчаараар бэхлэх
1. Бэхэлгээг салгаж, шурган хавчаарыг авах
2. Блокийн гадаргууг цэвэрлэж тослох
12
БНбД 83-4Б-01


Блокийн бетонтой наалдсан

дотоод дэлгэмэл гадаргуугийн Хашмал угсрах Хашмал задлах ¹
талбай, м2 хїртэл
5 0,28 0,20 1
20 0,18 0,13 2
а б
Г. РОСТВЕРКА БА ТОЛГОЙН ХАШМАЛ

Нормд толгой ба ростверкийн инвентарный тємєр бамбайн хашмалыг
угсрах задлах ажлыг тусгасан. Бамбай байрлуулах байрыг тэмдэглэж тємєр
бамбай ба бэхэлгээний хэсгїїдийг ойртуулна. Байрлуулсан бамбайнуудыг
боолтоор холбож шаантаг, тємєр даруулга зэргээр бэхэлнэ. Хашмалыг
задлахдаа бэхэлгээний элементїїд /боолт, шаантаг, тємєр даруулга/-ийг авч
бетон гадаргаас хашмалын бамбайг салгаж бетоны їлдэгдлээс цэвэрлээд
цийдмэгээр /эмульс/ тосолж, бэхэлгээний элементїїдийн хамт хураана.
1. Бамбай байрлуулах газрыг тэмдэглэх
2. Хашмалын бамбайг угсрах
3. Бэхэлгээний элементїїд /боолт, шаантаг, тємєр даруулга/-ийг тавьж
угсрах
Хашмалыг задлах
1. Бэхэлгээний элементїїдийг авах
2. Бетоны гадаргуугаас хашмалыг салгаж авах
4. Бамбайг цийдмэгээр тослох
5. Бамбай ба бэхэлгээний элементїїдийг хураах газарт нь зєєж
аваачаад хураах


Хашмал бамбайн талбай, м2 Хашмал угсрах Хашмал задлах ¹
13
БНбД 83-4Б-01
хїртэл
1 хїртэл 0,67 0,42 1
1-ээс дээш 0,54 0,28 2
а б
4б-36. ЗАДАЛЖ ШИЛЖЇЇЛДЭГ ТЄМЄР БЛОКОН

ХАШМАЛЫГ УГСРАХ БА ЗАДЛАХ
А. САЛАНГАД ОРШИХ СУУРИЙН ХАШМАЛЫН

БЛОКИЙГ УГСРАХ БА ЗАДЛАХ

Нормд салангад орших баганын аяган суурийн тємєр хашмалын блокийг
угсрах ажлыг тусгасан. Блокийг байрлуулахын ємнє суурийн тэнхлэгийн
байрлал, хашмалын блокийн хажуу гадаргуу дахь зураасыг шалгаж їзнэ.
Блокийг тэнхлэгээр оосорлон угсрах газар руу зєєж аваачаад тавьсан тэнхлэг,
тэмдэгт тааруулан байрлуулж, байрлалыг шалгаад оосроос нь салгана.
Хашмалын блокийг задлах їед блокийн булангийн бэхэлгээний эргийг суллаад,
бетон гадаргаас хашмалыг салган, кранаар єргєн авч бетоны їлдэгдлээс
цэвэрлэж, дотор гадаргыг нь тосолно.
Хашмалын блокийг угрсахад
1. Хэмжилт хийж зураасаар тэмдэг тавих
2. Блокийг угсрах
3. Байрлалыг шалгах
4. Нїх їїсгэгчийг угсрах байрлуулах /шаардлагатай бол/
Хашмалын блокийг задлахад
1. Блокийн бэхэлгээг авах
2. Бетоны гадаргаас блокийг салгах
3. Блокийг бетон їлдэгдлээс цэвэрлэх
4. Блокийн дотор гадаргыг тослох

Хашмалын блокийн дотор гадаргын

Ажлын Салааны бїрэлдэхїїн
талбай м2 хїртэл ¹
нэр мэргэжил, зэрэг
3 5 20 30 40
Угсрах Барилгын слесарь 0,60 0,54 0,41 0,34 0,29 1
IV зэрэгтэй – 1 хїн
Задлах 0,45 0,41 0,29 0,26 0,22 2
III зэрэгтэй – 1 хїн
а б в г д
Б. 10м2 ХЇРТЭЛ ТАЛБАЙТАЙ БАГАНЫН ТЄМЄР

БЛОКИЙГ УГСРАХ БА ЗАДЛАХ

Нормд баганын хашмалын блокийг кранаар угсрах ба задлах ажлыг авч
їзсэн. Хашмалын блокийг байрлуулахын ємнє баганын тэнхлэгийн байрлалыг
шалгана. 1,5м2 хїртэл талбайтай бамбайн блокийг угсрахдаа боолт, бэхэлгээ
тємєр, тїдїїлээр холбоно.
Угсарсан блокийг тэнхлэгээр оосорлон угсрах газарт хїргэж, тавьсан
тэнхлэг, зураасанд тааруулан баганын арматурын сараалжийн дээрээс нь тавьж
угсарна. Байрлуулсан блокоо шалгаж шурагт хавчаараар дээд хэсгийг нь, доод
хэсэгт баганын суурийн холбоосыг тємєр шилбээр торгоож тїр бэхэлнэ.
14
БНбД 83-4Б-01
Хашмалын блок угсрах

1. Тавьсан тэнхлэгийг шалгах
2. Бамбайн хашмалын блокийг бэхэлгээний хамт угсрах
3. Хашмалын блокийг тавьж суулгах
4. Тавьсан блокийн байрлалыг шалгах
5. Тїр бэхэлгээ хийх
Хашмалын блокийг задлах

1. Хашмалын блокийн бэхэлгээг авах
2. Баганын гадаргаас хашмалын блокийг салгах
3. Хашмалын блокийг бетоны їлдэгдлээс цэвэрлэх
4. Хашмалын блокийг тослох

Салааны бїрэлдэхїїн мэргэжил,

Ажлын нэр Хєдєлмєр зарцуулалт ¹
зэрэг
Угсрах Барилгын слесарь 0,48 1
Задлах 0,23 2
4б-37. ДАЛД СУВГИЙН ХАНЫН МОДОН

БАМБАЙН ХАШМАЛ УГСРАХ, ЗАДЛАХ

Нормд хашмал суулгах газрыг тэмдэглэх хашмалын бамбай, тулгуур,
бэхэлгээний элементїїдийг зєєх ажлыг тусгасан. Бамбайг урьдчилж хийсэн
тулгуурт хадаасаар бэхэлнэ. Хос тулгуур бїрт хашмалын єндрийн дагуу 2
газарт /мушгисан/ эрчлээстэй утсаар татуурга хийнэ. Хашмалыг шалгаж налуу
тулаас, хєндлєвчєєр бэхэлнэ. Хашмалыг задлахад бэхэлгээний утсыг таслан
хєндлєвч, налуу тулаас тулгуур зэргийг авч хашмалыг бетоноос салган аваад
бетоны їлдэгдлээс цэвэрлэж хадгалах газарт зєєж хураав.
1. Хашмал байрлах газрыг тэмдэглэх
2. Тулгуур болон эрчилсэн утас байрлуулах
3. Хашмалын бамбай угсрах
5. Хашмалыг налуу тулаас, хєндлєвчєєр бэхлэх
1. Утсыг таслах
2. Бэхэлгээний элементїїд /налуу тулаас, хєндлєвч, тулгуур/-ийн авах
3. Бетон гадаргаас хашмалын бамбайг салгаж авах
5. Хашмалыг зєєж хураах

Мужаан
15
БНбД 83-4Б-01
III зэрэгтэй – 1 хїн - 1
II зэрэгтэй – 1 хїн 1 1

Бамбайн талбай, м2-аар Хашмал угсрах Хашмал задлах ¹
1 хїртэл 0,67 0,36 1
1-ээс дээш 0,47 0,26 2
а б
4б-38. ХАШМАЛЫН ТЄМЄРЛЄСЄН МОДОН

БАМБАЙГ ТОМОСГОЖ УГСРАХ БА
ТОМОСГОСОН БАМБАЙГ ЗАДЛАХ

Нормд 0,9-1,5 м2 талбайтай тємєрлєсєн модон бамбайг тосгож угсрах
ажлыг тусгасан. Їїнд тємєрлєсєн модон бамбай, гол нуруу, дам нуруу, боолт,
пїршин дэгээ орох ба томсгох бамбайнуудад модон ялтасаар хийсэн ивээс
хэрэглэнэ. Бамбайнуудыг хооронд нь пїршин дэгээгээр бэхэлнэ. Томсгосон
бамбай бїрд 4-6 хєндлєн ба нэг дагуу гол нуруу тавина. Хєндлєн гол нуруу нь
бамбайтай, шаантган цоожлогч бїхий дэгээгээр бэхлэгдэнэ. Дагуу гол нуруу нь
хєндлєн гол нуруунд боолтоор холбогдоно.
Томсгосон бамбайг задлахдаа гол нурууны бэхэлгээний эд ангиуд
бамбайнуудыг хооронд нь бэхэлсэн пїршин дэгээ зэргийг авна. Гол нуруу,
бамбайнууд, бэхэлгээний элементїїдийг зєєж хураана.
Бамбайг угсрах
1. Ялтсан ивээс тавих
2. Бамбайнуудыг єрєх
3. Бамбайнуудыг пїршин дэгээгээр бэхлэх
4. Гол нурууны бэхэлгээг угсрах
Бамбайг задлах
1. Бэхэлгээг авах
2. Бамбайнуудыг задлан авч зєєж хураах
Салааны бїрэлдэхїїн Нэгж Хєдєлмєр

Ажлын нэр ¹
мэргэжил, зэрэг хэмжигдэхїїн зарцуулалт
- 5м2 хїртэл
талбайтай 1м2 томсгосон
Барилгын слесарь 0,55 1
бамбайг тосгож талбай
V зэрэгтэй – 1 хїн
угсрах
- Томсгож
угсарсан 5м2 1м2 задалсан
II зэрэгтэй – 1 хїн 0,17 2
хїртэл талбайтай хашмал
бамбайг задлах
4б-39. БЕТОН, ТЄМЄРБЕТОН БЇТЭЭЦЭД

МОДОН БЄГЛЄЄ СУУЛГАХ БА АВАХ

Нормд бетонд анкерийн боолт бэхэлгээний тємрийг суулгах нїхийг
гаргахын тулд 250х250х1400, 250х250х900мм хэмжээтэй модон бєглєєг босоо
16
БНбД 83-4Б-01
ба хэвтээ чиглэлд геодезийн хэмжилтээр тїр бэхэлгээ банзан хєндєл, ташуу
тулаасны хамт хийж угсрах ажлыг тусгасан.
Бєглєє суулгах
1. Дїнзэнцэрийг тааруулах
2. Дахин суулгах їед дїнзэнцэрт наалдсан бетоныг цэвэрлэх
3. Бєглєєг байрлуулж суулгах
4. Бєглєєг суулгасан тєвшин, тэнхлэгийн шугамаар шалгах
Бєглєєг задлах
1. Зїрхэвчийг сугалж авах /угсарч задалдаг бєглєєний хувьд/
2. Бєглєєг авах
3. Задалж авсан бєглєєг хураах
100 ширхэг бєглєєний хєдєлмєр зарцуулалт
Бєглєєний
Бєглєєний Салааны бїрэлдэхїїн
Ажлын нэр байрлал ¹
тєрєл мэргэжил, зэрэг
Хэвтээ Босоо
Мужаан
Суулгах IV зэрэгтэй – 1 хїн 129,94 8,76 1
Угсарч III зэрэгтэй – 1 хїн
задалдаг Мужаан
Задлах III зэрэгтэй – 1 хїн 141,62 36,5 2
II зэрэгтэй – 1 хїн
Мужаан
Энгийн цул Суулгах IV зэрэгтэй – 1 хїн 13,58 8,6 3
ба III зэрэгтэй – 1 хїн
хайрцаган Мужаан
огтлолтой Задлах III зэрэгтэй – 1 хїн 11,83 4,96 4
а б
40б-40. ХАШМАЛД БЭХЭЛГЭЭНИЙ ЭД АНГИЙГ

БАЙРЛУУЛАХ
1. Хашмалд нїх гаргах тэмдэг тавьж нїхлэх
2. Тєвшинг шалгах
3. Арматурын сараалжинд холбоосны эд ангийг бэхлэх
4. Холбоосны эд ангийг суулгасны дараа нїхийг банзаар битїїлэх
1 ширхэг бэхэлгээний эд ангийн

Салааны Хашмалд нїх Хашмалд нїх

Холбоосны эд
бїрэлдэхїїн гаргаж битїїлэх гаргахгїй
ангийн жин, кг ¹
мэргэжил, Хєдєлмєр Хєдєлмєр
хїртэл
зэрэг зарцуулалт зарцуулалт
Арматурчин 4 0,94 0,41 1
IV зэрэгтэй – 1 20 1,08 0,53 2
хїн 60 1,0 0,74 3
Мужаан
III зэрэгтэй – 1 100 1,96 1,11 4
хїн
17
БНбД 83-4Б-01
а б
4б-41. ХАШМАЛЫН БУСАД АЖЛУУД
Хїснэгтэд заасан хэмжигдэхїїний

Хєдєл-
Салааны
Хэмжиг- мєр
Ажлын нэр ба бїтээгдэхїїн бїрэлдэхїїн ¹
дэхїїн зарцуу-
мэргэжил, зэрэг
лалт
Хашмалд нїх гаргах
Мужаан
Ховил
III зэрэгтэй – 1 хїн 1 хїн 0,69 1
цоргонд
1. Нїх гаргах II зэрэгтэй – 1 хїн
зориулсан
2. Ирмэгийг
Доргиур
цэвэрлэх Мужаан
ажиллуула-
3. Тослох III зэрэгтэй – 1 хїн 1 хїн 0,53 2
хад
зориулсан
Бетоныг гаргах цорго хийх Мужаан
1. Хїлээн Цоргоны жин III зэрэгтэй – 1 хїн 1 цорго 0,78 3
авах бункер 50 кг хїртэл II зэрэгтэй – 1 хїн
2. Цорго Мужаан
Мєн 100 кг
бэхлэх III зэрэгтэй – 1 хїн 1 цорго 1,13 4
хїртэл
3. Тослох II зэрэгтэй – 1 хїн
Цоргыг авах Мужаан
1. Цоргыг Цоргоны жин III зэрэгтэй – 1 хїн 1 цорго 0,31 5
авах 50 кг хїртэл II зэрэгтэй – 1 хїн
2. Цоргыг
суулгах Мужаан
Мєн 100 кг
шинэ III зэрэгтэй – 1 хїн 1 цорго 0,44 6
хїртэл
байранд II зэрэгтэй – 1 хїн
зєєх
Бетон хольц дамжуулах
юїлїїр тавих
Мужаан
1. Юїлїїр угсрах 1 юїлїїр 0,36 7
2. Босоо чиглэлд шалгаж
бэхлэх
Юїлїїрийг задлах
Мужаан
1. Юїлїїр задлах 1 юїлїїр 0,17 8
2. Хураах
Температурын заадсын банз
суулгах Заадсын
Мужаан
1. Температурын заадсын 1м2 0,62 9
банз суулгах талбай
2. Банзыг тааруулж тайрах
Заадсын
Мужаан
Баганын 1м2 3,45 10
талбай
Температурын Заадсын
Мужаан
заадсын Дам нурууны 1м2 1,96 11
банзыг авах талбай
Хєвчит Заадсын
Мужаан
гулдангийн 1м2 2,3 12
/арок/ талбай
18
БНбД 83-4Б-01
Хєдєл-
Салааны
Хэмжиг- мєр
Ажлын нэр ба бїтээгдэхїїн бїрэлдэхїїн ¹
дэхїїн зарцуу-
лалт
Хашмалын зай завсрыг олсоор
бєглєх
Мужаан
1. Олсыг Ажлыг 100м 6,33 13
томох, доороос буюу
эрчлэх хажуугаас
2. Хашмалын
завсарыг
олсоор Ажлыг Мужаан
100м 4,03 14
чигжих дээрээс нь III зэрэгтэй – 1 хїн
3. Олсыг
нягтруулах
Хашмалын зай завсарын
нарийн савх модоор чигжих Мужаан
100м 11,04 15
1. Савх Арматуртай III зэрэгтэй – 1 хїн
модыг байхад
зєєх
2. Тэмдэг
тавих Арматургїй Мужаан
100м 7,59 16
3. Хєрєєдєх байхад III зэрэгтэй – 1 хїн
4. Савхыг
хадах
2-Р БЇЛЭГ. АРМАТУРЫН АЖИЛ
1. Нормд бэхлэн тор сараалжийг угсрах болон арматурын саланга

шилбэнїїдийг боож угсрах ажлыг оруулсан. Арматурын сараалжийг
саланга шилбэнїїдээр гагнаж хийх ажлыг тусгаагїй. Иймд энэ ажлыг
нэмж нормчлоно. /4-5/
2. Нормд огторгуйн багтаамжит сараалжийг угсрах ажлыг оруулаагїй
бєгєєд нэмж нормчлоно. /4-5/
А. ТОРЫГ КРАНААР ЄРГЄЖ УГСРАХ
1. Бетон ивїїрийг зєєж, байранд нь суулгаж шалгах
2. Торыг кранаар єргєж хашмалд оруулах
3. Суулгасан торыг шалгах
Салааны Торны жин, тонн хїртэл

Арматуры
бїрэлдэхїїн Торны
н голч, мм- ¹
мэргэжил, байрлал 0,3 0,6 1 2 3
ээр
зэрэг
Хэвтээ
/улны ба
1,4 2,7 4,4 6,6 7,6 1
дээд/
Арматурчин 16-32
бїсний
IV зэрэгтэй –
Босоо 2,5 4,6 8,3 11,2 12,9 2
1 хїн
Налуу 3,4 7,3 11,0 1,78 20,4 3
II зэрэгтэй –
3 хїн Хэвтээ
/улны ба
33-45 - - 3,7 4,9 5,4 4
дээд/
бїсний
19
БНбД 83-4Б-01
Босоо - - 7,0 8,3 9,2 5
Налуу - - 9,2 11,0 12,2 6
Хэвтээ
/улны ба
- - 2,9 3,3 3,7 7
45-аас дээд/
дээш бїсний
Босоо - - 5,4 5,6 6,3 8
Налуу - - 7,1 8,8 9,9 9
а б в г д
Б. ТОР БА САРААЛЖИЙГ ГАРААР ТАВЬЖ

УГСРАХ
Салааны Тор сараалжны жин кг, хїртэл

Ажлын бїтэц бїрэлдэхїїн
20 50 100
1. Бетон ивїїрийг
зєєж тавьж шалгах
2. Тор ба сараалжийг
Арматурчин
зєєх
III зэрэгтэй – 1 хїн 0,23 0,35 0,51
3. Тор сараалжийг
хашмалд суулгах
4. Суулгасан тор,
сараалжийг шалгах
а б в
Тайлбар: 100 кг хїртэл жинтэй тор, сараалжийг хэсэг, хэсгээр суулгаж залгаж
боохоор бол тэр сараалжийн нэг ширхэг бїрд хїснэгтийн “в” баганын хєдєлмєр
зарцуулалтыг хїн/цагаар нэмэгдїїлнэ.
4б-43. ХУЙЛААСЫГ ТАСРАЛТГЇЙ ХЄВЄХ АРГААР

АРМАТУРЫН ТОРЫГ СУУЛГАХ
1. Хуйлаасыг суулгах байранд нь захаас нь тааруулж хєвєх

2. Бетон ивїїрийг авчирч суулгаж бэхлэх
3. Хєвсєн торыг эсгэхийн тулд захыг тэмдэглэх
4. Арматурын хайчаар торыг тайрах
5. Торыг хашмалд /сараалжид/ утсаар бэхлэх
1тн суулгасан арматурын торны

Салааны бїрэлдэхїїн Хуйлаасны жин, кг
Хєдєлмєр зарцуулалт ¹
мэргэжил, зэрэг хїртэл
50 9,34 1
150 13,14 2
4б-44. САЛАНГА ШИЛБЭНЇЇДЭЭР АРМАТУРЫН

ТОР, САРААЛЖИЙГ БООЖ СУУЛГАХ
20
БНбД 83-4Б-01
Хатаалгын камер, їрийн агуулахаас
бусад бїх тєрлийн бїтээцийн
арматурыг боож суулгах
1. Арматурын шилбэ, хомын байрлалыг тэмдэглэх
2. Бетон ивїїрийг тавьж салгах
3. Арматурын шилбэнїїдийг хашмалд байрлуулахдаа тэдгээрийг
тогтоохын тулд тїшїїр хийж єгєх
4. Арматурын зангилаануудыг боох
Хатаалгын камер, їрийн агуулахын хананд

арматур суулгах
1. Хашмалд арматурын шилбэний байрлалыг тэмдэглэх
2. Арматурын давхар тор суулгах
3. Гадна торын хэвтээ арматурыг хашмалд тїр бэхлэх
4. Арматурын зангилаануудыг боох
1 тн суулгасан арматурын хєдєлмєр зарцуулалт
Салааны Арматурын голч, мм-ээр

бїрэлдэхїїн 6 8 12 18 26 26-
Хийцийн тєрєл ¹
мэргэжил, хїр- хїр- хїр- хїр- хїр- аас
зэрэг тэл тэл тэл тэл тэл дээш
1. Хавтгай тор
хэлбэрийн
IV зэрэгтэй – 1
арматуртай
хїн 39,2 26,6 18,2 12,3 8,7 6,0 1
цул ба саланга
II зэрэгтэй – 1
суурь, суурийн
хїн
хавтан

бїрэлдэхїїн 6 8 12 18 26 26-
2. Мєн IV зэрэгтэй – 1
сараалж хїн 57,4 39,2 26,6 18,2 12,9 9,2 2
хэлбэрийн II зэрэгтэй – 1
хїн
3. Шугаман Арматурчин
суурь, гол V зэрэгтэй – 1
нуруу, дам хїн 43,4 35,0 28,0 22,4 15,4 11,2 3
нуруу, холбоо II зэрэгтэй – 1
тулгуур хїн
4. Ердийн
V зэрэгтэй – 1
хэлбэрийн хом
хїн 42,0 32,2 24,5 18,9 14,0 10,5 4
бїхий багана,
рамын тулгуур
хїн
5. Мєн V зэрэгтэй – 1
тєвєгтэй хїн 56,0 42,0 32,2 23,8 17,5 13,4 5
хэлбэртэй II зэрэгтэй – 1
хїн
21
БНбД 83-4Б-01
6. Дан IV зэрэгтэй – 1
арматуртай хїн 46,2 37,8 22,4 16,8 11,2 - 6
хавтан II зэрэгтэй – 1
хїн
7. Давхар IV зэрэгтэй – 1
арматуртай хїн 54,6 44,8 26,6 20,3 13,4 - 7
хавтан II зэрэгтэй – 1
хїн
8. Дам IV зэрэгтэй – 1
нуруугїй хїн 56,0 47,6 32,2 23,8 18,9 - 8
хучилт II зэрэгтэй – 1
хїн
9. Дан
хїн 46,2 39,2 25,9 18,9 - - 9
хана, хамар
хана
хїн
10. Давхар
хїн 56,0 47,6 30,8 22,4 - - 10
хана, хамар
хана
хїн
11. Хїнхэр
/свод/ нимгэн
VI зэрэгтэй – 1
ханат
хїн 54,6 49,0 47,8 29,4 - - 11
бємбєгєр
оройт бїрхїїл
хїн
/оболочка/

бїрэлдэхїїн 6 8 12 18 26 26-
12. Шингэн
агуулах сав,
VI зэрэгтэй –
тунгаагуур
1 хїн 60,2 56,0 47,6 36,4 25,9 21,0 12
бункерийн
хїзїївчийн
хїн
хана
13. Шатны Арматурчин
гишгїїр V зэрэгтэй – 1
талбай, хїн 84,0 74,2 56,0 43,4 28,0 - 13
бариул, тагтны II зэрэгтэй – 1
хавтан хїн
14. Трансфор-
маторын камер
хїн 109,2 96,6 71,4 - - - 14
/тос урсгах
кабин гэх мэт/
хїн
22
БНбД 83-4Б-01
15. Їрийн
агуулахын Арматурчин
хатаалгын V зэрэгтэй – 1
камерийн хїн - 184,8 - - - - 15
давхар II зэрэгтэй – 1
арматуртай хїн
хана
VI зэрэгтэй –
16. /Арки/
1 хїн 43,4 35,0 28,0 22,4 15,4 11,2 16
Гандан
хїн
а б в г д е
Тайлбар:
1. Хавиргат хучилтын ба шингэн агуулах савын ёроол зэргийн
арматурыг боож суулгахдаа хийцлэлтийн эд ангиар /дам нуруу,
хавтан гэх мэт/ харгалзах хєдєлмєр зарцуулалтад 1,2 гэсэн итгэлцїїр
хэрэглэнэ.
2. Нормд арматуруудын зангилаануудыг боож холбохоор авч їзсэн.
Хэрэв зангилаануудыг гагнаж холбох їед хєдєлмєр зарцуулалтыг
0,75-аар їржїїлж салааны бїрэлдэхїїний II зэрэгтэй арматурчинг III
зэрэгтэй гагнуурчнаар солино.
БЕТОНЫ АЖИЛ
1. 4б -1-д зааснаас бусад тохиолдолд бетон хольцыг бэлтгэх барилгын

объект хїртэл зєєж ажлыг тооцоогїй бєгєєд нэмж нормчлоно.
2. Бункер, хоног, тэвштэй бетон хольцыг зєєх ажлыг 2-1 “Зєєвєр
тээврийн ажил”-ын нормоор нормчлоно.
3. Їйлдвэрлэлийн зайлшгїй шаардлагаар бетон хольцыг барилгын
талбай дээр бэлтгэвэл 4-ээр нормчлоно.
4. Нормд бетон зуурмагийг цутгахдаа доргиураар чигжихээр тооцсон
бєгєєд хэрэв гараар чигжвэл газар дээр шийдэж єгнє.
Нормыг 1,2-оор їржїїлнэ.
4б-45. БЕТОН ЗУУРМАГ БЭЛТГЭХ
А. ГАР БАГАЖИЙН ТУСЛАМЖТАЙГААР БЕТОН

ЗУУРАГЧИЙН ШАНАГЫГ ДЇЇРГЭХ
1. Зуурмагийн найрлагыг тохируулан хэмжих

2. Бетон зуурмагийн шанаганд тугнуурыг ойртуулах
3. Бетон зуурагчийн шанагыг цемент ба дїїргэгч материалаар дїїргэх
4. Тугнуурыг буцаах
Салааны Зєєх зай

Материалын нэр Дараагийн 10м ¹
мэргэжил, 10 м хїртэл
тутамд
зэрэг
Цемент 24,36 2,55 1
Бетончин
Элс 45,98 5,91 2
Хайрга ба дайрга 90,48 13,92 3
хїн
шаарга 48,72 4,52 4
23
БНбД 83-4Б-01
а б
Б. БЕТОН ХОЛЬЦЫГ БЕТОН ЗУУРАГЧААР

БЭЛТГЭХ
1. Бетон хольцыг бетон зуурагчаар бэлтгэх

2. Бэлэн болсон хольцыг єгєх
Бетон зуурагчийн багтаамж, л хїртэл

Мэргэжил ба зэрэг
425 1200
Машинч
III зэрэгтэй 1 -
1м3 бэлтгэсэн бетон хольцын

Бетон зуурагчийн Бетон хольц зуурах хугацаа, сек-ээр
¹
багтаамж л, хїртэл 45 60 90 120 150 180 240
100 0,44 0,50 0,63 0,85 - - - 1
150 0,28 0,36 0,45 0,58 0,75 - - 2
250 0,20 0,22 0,28 0,35 0,45 0,51 0,63 3
425 0,13 0,15 0,19 0,21 0,24 0,29 0,39 4
750 - - - - - 0,17 - 5
1200 - - - 0,09 0,12 0,13 - 6
а б в г д е ж
В. БЕТОН ХОЛЬЦЫГ ГАРААР БЭЛТГЭХ
1. Хольцийн материалыг хэмжиж 10м хїртэл зайд зєєх

2. Материалыг хуурайгаар нь хольж ус хийж зуурах
1м3 бэлтгэсэн бетон хольцийг

Салааны бїрэлдэхїїн мэргэжил, Бетон хольцийн Хєдєлмєр
¹
зэрэг тєрєл зарцуулалт
Бетончин Хїнд 4,64 1
Хєнгєн 3,09 2
Тайлбар: 10м-ээс дээш зайд материалыг зєєвєл энэхїї нормын “а”-ын нормоор
нормчлоно.
4б-46. БЕТОН ХОЛЬЦИЙГ БЕТОН ХЄЄРГЄЄР

ДАМЖУУЛАХ
А. БЕТОН ДАМЖУУЛАГЧИЙГ УГСРАХ БА ЗАДЛАХ
24
БНбД 83-4Б-01
Нормд 150; 180 мм-ийн дотор талын голчтой бетон дамжуулагчийг угсрах
ба задлах ажлыг тусгасан. Бетон дамжуулагчийн хэвтээ хэсгийг модон ивээс,
тємєр тулгуур дээр байрлуулна.
Бетон дамжуулагчийг угсрах

1. 15м хїртэл зайд задарсан хэсгїїдийг зєєх
2. Тулгуур байрлуулж тїїн дээр дамжуулагчийн хэсгїїдийг угсрах
3. Тїгжээг хийж бэхлэх
4. Угсрагдсан бетон дамжуулагчийн тахирласан хэсгийг бэхлэх
Бетон дамжуулагчийг задлах

1. Бетон дамжуулагчийн хэсгїїд, тулгуур ба бетон хольц дамжуулагчийг
авах
2. Бетон дамжуулагчийн хэсгїїдийг бетон хольцийн їлдэгдлээс
цэвэрлэх
3. 15м хїртэл зайд зєєж хураах

Бетон хєєргийн машинч
IV зэрэгтэй 1 1
III зэрэгтэй - 1
II зэрэгтэй 2 2
Угсрагдсан ба задлагдсан 1м урт дамжуулагчийн

Бетон дамжуулагчийн
Бетон дамжуулагчийн байрлал
Ажлын нэр дотор талын голч, мм-ээр
ба тодорхойлолт
150 180
Шинэ хоолойгоор 0,45 0,61
Хэвтээ Ємнє хэрэглэж
байрлалд байсан 0,30 0,42
хоолойгоор
Бетон
Налуу Ємнє хэрэглэж
дамжуулагчийг
угсрах
Босоо Ємнє хэрэглэж
Бетон Хэвтээ ба налуу байрлалд 0,19 0,24
дамжуулагчийг
Босоо байрлалд 0,30 0,43
задлах
а б
Тайлбар: Урьдчилан арматур угсарсан тєвєгшилтэй байрлалд бетон

дамжуулагчийг угсарч задалбал хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,6-аар їржїїлнэ.
25
БНбД 83-4Б-01
Б. ЄЄРЄЄ БУУЛГАГЧ АВТОМАШИНААС
БЕТОН ХОЛЬЦЫГ БУУЛГАЖ АВАХ
1. Бетон хольцыг єєрєє буулгагч автомашинаас хуваарилагч бункер

буюу єргїїрийн тэвшинд юїлэх
2. Єєрєє буулгагч машин тэвш, єргїїрийн шанага бункерийг цэвэрлэх
3. Бункерийн сараалжин дахь доргиурыг ажиллуулах ба зогсоох
4. Бункерийн сараалжнаас том чулуу хайргыг авч хаях
1м3 бетон хольцийн хєдєлмєр зарцуулалт
Салааны бїрэлдэхїїн мэргэжил, зэрэг Хєдєлмєр зарцуулалт

Бетончин II зэрэгтэй – 1 хїн 0,16
В. БЕТОН ХОЛЬЦЫГ ЦУТГАХ

ГАЗАРТ ХЇРГЭХ
Нормд бетон хольцыг 10м3/цаг, 20м3 цаг бїтээлтэй бетон хєєрєг болон
150 ба 180 мм дотор талын голчтой бетон дамжуулагчаар хэвтээ чиглэлд 250м,
босоо чиглэлд 40м зайд хїргэх ажлыг тусгасан.
1. Бетон хєєргийн тєхєєрємжид їзлэг тохируулга хийх

2. Бетон хольцийг бетон дамжуулагчийн хэсгїїдийг єєрчлєх, сэлгэх
замаар хийцэд тарааж хїргэх
3. Бетон хєєрєг, бетон дамжуулагчийн ажиллагаанд хяналт тавьж
бєглєрєлтийг гарах

Бетон хєєргийн машинч
Бетончин
II зэрэгтэй 1 1
100м3 бетон зуурмагийн хєдєлмєр зарцуулалт
Бетон хєєргийн хїчин Хїргэх зай /шилжїїлсэн Хєдєлмєр

¹
чадал /паспортаар/ м3/цаг урт/, м хїртэл зарцуулалт
10 250 38,88 /19,44/ 1
20 250 25,92 /8,8/ 2
Тайлбар:
1. Бетон хєєргийг шанагат єргїїртэй ажиллах їед завсрын бункерт
їйлчлэх III зэрэгтэй бетончныг салааны бїрэлдэхїїнд нэмж їнэлгээг
зохицуулан тооцно.
2. Бетон хольцыг цутгах байранд дараалсан болон шаталсан байдлаар
/хоёр бетон хєєргєєр дамжуулан/ хийвэл салааны бїрэлдэхїїнд V
зэрэгтэй бетон хєєргийн машинч - 1 хїн, IV зэрэгтэй барилгын
слесарь – 1 хїнийг нэмж оруулан нормыг зохицуулж тооцно.
26
БНбД 83-4Б-01
Г. БЕТОН ДАМЖУУЛАГЧИЙГ УС ШАХАЖ
ЦЭВЭРЛЭХ
1. Бетон дамжуулагчийг хоёроос гурван хэсэг болгон хувааж тусгай сав

бїхий устай хєєргєнд залгаж бетон дамжуулагч ба хєєргийг цэвэрлэх
2. Бетон хєєргийн завсрын ба хїлээн авах бункерийг цэвэрлэх
3. Бетон дамжуулагчийг цэвэрлэх
4. Цэвэрлэж угаах їед бетон дамжуулагчид хяналт тавих
5. Цэвэрлэсний дараа устай хєєргийг салгаж бетон дамжуулагчийг
бетон хєєрєгтэй холбох
6. Резин хоолой, бусад угаах тєхєєрємжийг цэвэрлэх
100м урт бетон дамжуулагчийн хєдєлмєр зарцуулалт

Бетон хєєргийн машинч IV зэрэгтэй – 1 хїн
Барилгын слесарь IV зэрэгтэй – 1 хїн 9,07
Бетончин II зэрэгтэй – 1 хїн
Д. ЇЕЛЭЖ БЕТОНДОХ ЇЕД БЕТОН ДАМЖУУЛАГЧИЙН

ХЭСГЇЇДИЙГ ЗАЛГАХ, САЛГАХ
1. Бетондох їед бетон дамжуулагчийн хэсгїїдийг салгах

2. Хэсгїїдийг цэвэрлэх
3. Хэсгїїдийг буцааж холбох
4. Хяналт тавих ба бетоныг арчлах
Дамжуулсан 100м3 бетон хольцын

Барилгын слесарь IV зэрэгтэй – 1 хїн
28,08
Бетончин II зэрэгтэй – 2 хїн
4б-47. БЕТОН ХОЛЬЦООР ХИЙЦИЙГ ЦУТГАХ
Нормд бетон хольцоор кран, хоног, туузан дамжуулагч, бетон хєєрєг,

єєрєє буулгагч автомашинаар шууд болон ховоо хошуу хэрэглэн хийцийг цутгах
ажлыг тусгасан Цутгасаны дараа тэгшилж доргиураар чигжинэ. Бетоны ил
гадаргууг тэгшилж єнгєлнє. Ховоо хошуугаар ажиллах їед цэвэрлэж сэлгэж
байна.
1. Бетон хольцыг хїлээн авах

2. Бетон хольцыг шууд буюу эсвэл ховоо хошуугаар цутгах
3. Бетон хольцыг тараах
4. Бетон хольцыг доргиураар чигжих
27
БНбД 83-4Б-01
5. Бетоны ил гадаргууг тэгшилж єнгєлєх
6. Доргиур, ховоо, хошуу, хєнєг зэргийг цэвэрлэж шилжїїлэх

Бетончин
А. ЦУЛ БА САЛАНГА СУУРЬ
1м3 бетон, тємєрбетоны ажлын

Хєдєлмєр
Бетон хольцыг дамжуулах арга ¹
Хєнєгтэй хольцыг кранаар єргєж 3 0,75 1
цутгах, хийцийн эзлэхїїн м3
5 0,61 2
хїртэл
Хєнєгтэй хольцыг кранаар єргєж 10 хїртэл 0,59 3
цутгах, туузан дамжуулагчаар 25 хїртэл 0,47 4
бетон хєєргєєр цутгах. Хийцийн 30 хїртэл 0,41 5
эзлэхїїн м3-ээр 30-аас дээш 0,39 6
5 тн хїртэл даацтай єєрєє буулгагч автомашинаар
0,61 7
цутгах /хийцийн эзлэхїїнээс хамаарахгїй/
Тайлбар:
1. Чулуут бетон суурь цутгавал чулууны ажлыг оролцуулан хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ. Ажлын хэмжээнд чулууг оролцуулан
тооцно. /изгом/
2. Шигїї арматурчлагдсан сууринд бетон цутгавал хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,1-ээр, арматургїй сууринд бетон цутгавал 0,9-єєр тус
тус їржїїлнэ.
3. Цул сууринд бетон цутгавал салааны бїрэлдэхїїний IV зэрэгтэй
бетончныг III зэрэгтэй бетончноор солино.
Б. ШУГАМАН СУУРЬ БА САРААЛЖИН

ХИЙЦИЙН ЭД АНГИУД
1м3 бетон, тємєр бетоны ажлын хєдєлмєр зарцуулалт

Хєдєлмєр
600 хїртэл 0,4 1
Шугаман суурь, єргєн мм-ээр
600-аас дээш 0,31 2
Багана ба тулгуур, хєндлєн 300 хїртэл 2,93 3
огтлолын хамгийн бага талын 500 хїртэл 1,99 4
хэмжээ, мм-ээр 500-аас дээш 1,46 5
Дам нуруугїй хучилтын баганын толгой 1,09 6
150 хїртэл 1,86 7
Дам нуруу, гол нуруу, холбоо
250 хїртэл 1,46 8
тулгуур, єргєн мм-ээр
250-аас дээш 1,18 9
Хавиргат хучилтын хавтан /дам 10 хїртэл 1,73 10
нуруу, гол нурууг оруулан/ дам 20 хїртэл 1,3 11
нуруунуудын хоорондох талбай,
20-оос дээш 1,08 12
м2-аар
Дам нуруугїй хучилт, баганын 10 хїртэл 1,13 13
тэнхлэгїїдийн хоорондох талбай, 20 хїртэл 0,92 14
м2-аар 20-оос дээш 0,76 15
28
БНбД 83-4Б-01
Тайлбар:
1. Тємєр бетон каркасын багана тулгууранд хажуугаас нь бетон цутгах
эсвэл чулуун барилгын багананд бетон цутгах їед хїснэгтийн 3-6-р
мєрний хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,25-аар їржїїлнэ.
2. Давхар арматуртай хавтанг /дам нуруугїй хучилтын хавтангаас
бусад/ цутгах їед хїснэгтийн 10-12-р мєрний хєдєлмєр зарцуулалтыг
1,15-аар їржїїлнэ.
3. Дам нурууны улаар байрласан хавтан бїхий хучилтыг бетоноор
цутгах ажлын нормыг дараах байдлаар тооцно. Їїнд: хавтанг дам
нуруугїй хучилтын адилаар хїснэгтийн 13-15-р мєрний дам нурууг
мєн хїснэгтийн 7-9-р мєрний нормоор тус тус їнэлнэ.
4. Шингэн агуулагч сав /резервуар/-ын ёроолыг дам нуруугїй хучилтын
адилаар мєн хїснэгтийн 13-15-р мєрний нормоор їнэлнэ.
5. Нэг байранд 5м2 хїртэл талбайтай хучилтыг цутгах їед хїснэгтийн 10
ба 13-р мєрний хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.
6. Чулуут бетон шугаман суурь цутгавал 1 ба 2-р мєрний хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ. Чулууг ажлын хэмжээнд оруулж
тооцно.
В. ХАНА, ХАМАР ХАНА
1 м3 бетон тємєрбетоны ажлын

Хана, хамар ханын зузаан, мм-ээр

Бетон зуурагчийн багтаамж л, 100 150 200 300 300-
¹
хїртэл хїр- хїр- хїр- хїр- аас
тэл тэл тэл тэл дээш
Босоо шулуун хана, хамар хана 3,68 2,42 1,68 1,26 0,83 1
1 хїртэл 6,2 5,67 - - - 2
Шингэн агуулах
3 хїртэл 5,04 4,3 2,94 2,0 1,47 3
савны налуу шулуун
5 хїртэл 4,62 3,47 2,31 1,79 1,26 4
ба тахир шугаман
хана, голч мм-ээр 10 хїртэл 3,57 2,84 2,0 1,47 0,95 5
10-аас дээш 2,94 2,31 1,58 1,16 0,78 6
10 хїртэл 4,62 3,57 2,42 1,79 1,26 7
Бункерийн налуу
15 хїртэл 3,78 2,94 2,0 1,47 0,99 8
хана, бункерийн
3 20 хїртэл 3,05 2,31 1,58 1,16 0,8 9
багтаамж м -ээр
20-оос дээш 2,42 2,1 1,26 0,9 0,63 10
а б в г д
Тайлбар: Нормд дан арматуртай хананд бетон цутгах ажлыг тусгасан бєгєєд
хэрэв арматургїй хана цутгавал хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,75-аар давхар
арматуртай хананд бетон цутгавал”а” баганын хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,25-аар
“в”-“д” баганын хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,16-аар тус тус їржїїлнэ.
Г. ШАТНЫ ГИШГЇЇР
1 м3 бетон, тємєрбетоны ажлын

Хийцийн тєрєл Хєдєлмєр зарцуулалт ¹
Шатны гуя, шатны болон тагтны хавтан 3,05 1
Шатны гишгїїр 6,53 2
4б-48. БЕТОНЫГ ЦАХИЛГААНААР ХАЛААХ
29
БНбД 83-4Б-01
Нормд хучилт шал болон бусад хавтгай хийцийн бетоныг цахилгаанаар

халаахад 50 мм зузаан їртсээр дїїргэгдсэн инвентарный хавтгаалж
хэрэглэхээр тусгасан. Хавтгаалжийн халаах гадаргад 20-30мм зайтайгаар
электродуудыг дамжуулагч утсаар угсраа залгаад дараа нь зэрэгцээ болгон
нэгтгэн цахилгаан шугаманд залгана.
Цул том бетон хийцийг электродын тусламжтайгаар халаах ба єндєр
хийцэд электродыг 3м хїртэл єндрєєр тагшингалж байрлуулна.
Хавтгаалжаар халаах
1. Халаах гадаргад хавтгаалжийг байрлуулах
2. Хавтгаалжийн зай завсрыг модны їртсээр чигжих
3. Хавтгаалжийг авах, зєєх, хураах, їртсийг цэвэрлэх
Электродоор халаах
1. Электродыг бетондоо суулгаж, 50м хїртэл урт гол шугам татах
2. Электродыг гол шугаманд холбох
3. Трансформатор, гал хамгаалагчийг залгах
4. Халаасны дараа утсыг хурааж авах
Хїснэгтэд заасан нэгж хэмжигдэхїїний

Салааны бїрэлдэхїїн Нэгж Хєдєлмєр
Халаах арга
мэргэжил, зэрэг хэмжигдэхїїн зарцуулалт
Бетончин
1м2 халаасан
Хавтгаалжаар IV зэрэгтэй – 2 хїн 0,63
гадаргуу
Цахилгаанчин
1м3 халаасан
Электродоор V зэрэгтэй – 1 хїн 1,47
бетон
Тайлбар: Хавтгаалжаар халаах їед зэрэгцээ хавтгаалжуудыг электродоор

холбох, цахилгаанаар халаахад хянагчаар ажиллах цахилгаанчны ажлыг нормд
оруулаагїй.
4б-49. ТЄХЄЄРЄМЖИЙН СУУРЬ БЕТОНООР ЦУТГАХ
Нормд тєхєєрємжийн доорх суурийг дараах хэлбэрийн тулгууртай

цутгахаар тооцов. Їїнд:
1. Шугаман – Энэ нь тєхєєрємжийн тулах уланд тохирсон, дагуу дам
нуруугаар холбоотой зэрэгцээ байрлах хоёр бетон суурь юм.
2. Жааз хэлбэрийн – Энэ нь тєхєєрємжийн тулах уланд тохируулан
хийсэн тэгш єнцєгт худган суурь /хїч ихтэй хїнд мотор, хїнд суурь
машин, байнгын ажиллагаатай хєрєє гэх мэт/ юм.
3. Цул суурь – тєхєєрємжийн тулах ул нь суурийн бїх гадаргуу дээр
суурилагдана.
1. Суурь цутгах газрыг цэвэрлэх

2. Бетон цутгах газрыг угаах
3. Бетон хольцыг хїлээн авч хашмалын захаар болон тулгуурын нїхээр
цутгах
4. Бетон хольцыг чигжих
30
БНбД 83-4Б-01
5. Тєхєєрємжийг цацагдсан бетон хольцоос цэвэрлэх
Салааны
Тєхєєрємжийн суурийн хэлбэр, Хєдєлмєр
бїрэлдэхїїн ¹
хэмжээ зарцуулалт
1м хїртэл єргєнтэй шугаман болон
жаазан суурь, 1м2 хїртэл 7,02 1
Бетончин
талбайтай цул суурь
1м-ээс дээш єргєнтэй шугаман
болон жаазан, 1м2-ээс дээш 9,92 2
талбайтай цул суурь
4б-50. БЕТОН ГАДАРГУУГ ТЄМРИЙН ЄНГЄ

ОРУУЛЖ ЄНГЄЛЄХ
1. Бетон гадаргууг хєх саарал буюу тємрийн єнгє оруулж єнгєлєх

2. Цемент цацах
3. Гадаргууг усаар чийглэх
1м2 єнгєлсєн бетон гадаргуугийн

Салааны
бїрэлдэхїїн Гадаргуугийн Хєдєлмєр
Єнгєлгєєний тєрєл ¹
мэргэжил, тєрєл зарцуулалт
зэрэг
Єнгє оруулахгїй 0,16 1
Бетончин Хэвтээ
Єнгє оруулж 0,33 2
IV зэрэгтэй – 1
Єнгє оруулахгїй 0,21 3
хїн Босоо
Єнгє оруулж 0,40 4
Тайлбар:
1. Цементэн гадаргууг єнгєлєхєд хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,9-єєр
їржїїлнэ.
2. 10м2 хїртэл гадаргууг єнгєлж хатууруулахад хєдєлмєр зарцуулалтыг
1,2-оор їржїїлнэ.
4б-51. САЛАНГА БЇТЭЭЦЇЇДЭД БЕТОН ХОЛЬЦЫГ

ГАРААР ЦУТГАХ
1. Бетон хольцыг хєнгєнєєс тэвшинд хїлээн авах

2. Тэвшнээс бїтээцэд бетон хольцыг хїрзээр хийж цутгах
3. Цутгасан бетоныг гараар эсвэл доргиураар чигжих
4. Бетоны ил гадаргууг тэгшлэх
Салааны Чигжих арга

Хийцийн хэмжээ м3
бїрэлдэхїїн ¹
хїртэл Цоргиураар Гараар
0,5 - 2,97 1
Бетончин 1 2,03 2,30 2
IV зэрэгтэй – 1 хїн 2 1,89 2,16 3
II зэрэгтэй – 1 хїн 3 1,62 - 4
5 1,12 - 5
31
БНбД 83-4Б-01
10 0,85 - 6
а б
4б-52. БЕТОНЫ БУСАД АЖЛУУД
Хїснэгтэнд заасан нэгж хэмжигдэхїїний

Салааны
Хэмжиг- Хєдєлмєр
Ажлын бїтэц бїрэлдэхїїн ¹
дэхїїн зарцуулалт
1м Бетончин
50мм хїртэл хїр- IV зэрэгтэй – 1 хїн 1 боолт 0,74 1
голчтой анкер тэл III зэрэгтэй – 2 хїн
боолт суулгах 1м- Бетончин
уртаар ээс IV зэрэгтэй – 1 хїн 1 боолт 0,94 2
дээш III зэрэгтэй – 2 хїн
50мм хїртэл
голчтой анкер 1м- Бетончин
боолтыг ээс IV зэрэгтэй – 1 хїн 1 боолт 0,94 3
кондукторын хамт дээш III зэрэгтэй – 2 хїн
суулгах
50мм хїртэл
голчтой анкер
боолтыг
хїр- IV зэрэгтэй – 1 хїн 1 боолт 0,11 4
эноксидын цавууг
тэл II зэрэгтэй – 1 хїн
бэлтгэн тїїн дээр
суулгах
50мм хїртэл
хїр- IV зэрэгтэй – 1 хїн 1 боолт 0,84 5
голчтой анкер
тэл II зэрэгтэй – 1 хїн
боолтын зайг
1м- Бетончин
бєглєх /зуурмаг
ээс IV зэрэгтэй – 1 хїн 1 боолт 1,06 6
бэлтгэх/
дээш II зэрэгтэй – 1 хїн
Тємєр бетон хучилтыг
Бетончин
ган сойзоор цэвэрлэж 100м2 2,38 7
усаар угаах
Бетон хольцыг
дамжуулах хоолойг
дэгээнд єлгєж хавчаар
Бетончин
буюу тємєр утсаар Хоолойн нэг
IV зэрэгтэй – 1 хїн 0,2 8
бэхлээд хоолойн хэсгээр
їзїїрийг эстакад,
арматур болон хэвэнд
хїргэж тавих
Бетон гадаргууг 1 удаа Бетончин
100м2 0,18 9
хошуувчаар услах II зэрэгтэй – 1 хїн
Сїрэл
Бетон гадаргыг Бетончин
сийр- 100м2 0,26 10
дулаалгын II зэрэгтэй – 1 хїн
сээр
материалаар
Їрт- Бетончин
хучих 1м3 0,34 11
сээр II зэрэгтэй – 1 хїн
Бетон Сїрэл
Бетончин
гадаргаас сийр- 100м2 0,28 12
дулаалгыг авах сээр
32
БНбД 83-4Б-01
Їрт- Бетончин
1м3 0,43 13
сээр II зэрэгтэй – 1 хїн
Салааны
Хэмжиг- Хєдєлмєр
Ажлын бїтэц бїрэлдэхїїн ¹
дэхїїн зарцуулалт
Їр хатаах камеруудын
ханын хайрцагыг
Бетончин
тємрєєр бїрж суулгаж
IV зэрэгтэй – 1 хїн 1 хайрцаг 0,34 14
шалгаад цементэн
зуурмаг бэлтгэж
завсраар нь цутгах
Налуу гадаргууг 5 Бетончин
хєнгєн бетон хїр- III зэрэгтэй – 1 хїн 1м3 2,0 15
зуурмагаар хучиж тэл II зэрэгтэй – 1 хїн
дулаалах, налуу
гадаргуугийн 5- Бетончин
хэвтээ тэнхлэгт аас III зэрэгтэй – 1 хїн 1м3 2,5 16
їїсгэх єнцєг, дээш II зэрэгтэй – 1 хїн
градусаар
Хєнгєн бетон їе 5
Бетончин
дээгїїр налуу хїр- 1м2 0,11 17
гадаргууд тэл
цементийн їїрмэг
цацаж тогтоох,
5-
налуу гадаргын Бетончин
аас 1м2 0,21 18
хэвтээ тэнхлэгт III зэрэгтэй – 1 хїн
дээш
їїсгэх єнцєг,
градусаар
Єєрєє буулгагч Тэв- Бетончин
100м3 10,25 19
автомашины шин II зэрэгтэй – 1 хїн
тэвшнээс бетон
хольцыг буулган Тав- Бетончин
100м3 7,13 20
авч тэвшийг цанд II зэрэгтэй – 1 хїн
цэвэрлэх
2м хїртэл зайд бетон Бетончин
1м3 0,93 21
хольцыг шилжїїлэх I зэрэгтэй – 1 хїн
Удиртгал
I анги. Угсармал тємєр бетон хийцїїдийг угсрах
4-1. Суурийн гулдмай ба хавтан угсрах
4-2. Шонгийн ростверка, огловкийг угсрах
4-3. Ханын гулдмай угсрах
4-4. Багана болон баганын толгойг угсрах
4-5. Татангыг томсгож угсрах
4-6. Гол нуруу, холбоо тулгуур, дам нуруу татанги у угсрах
4-7. Давхар хоорондын ба адрын хучилтын хавтан угсрах
4-8. Хана, хамар ханын хавтгаалж хашлага мєгийн хавтан угсрах
4-9. Дэлгэцийн хавтгаалж, орцын саравчны хавтан, тулгуурын тулц
угсрах
4-10. Шатны гишгїїр ба шатны талбайн хавтанг угсрах
4-11. Шатны хашлага угсрах
33
БНбД 83-4Б-01
4-12. Тагтны болон лоожны элемент угсрах
4-13. Барилгын тємєр бетон эзэлхїїнт блокийг угсрах
4-14. Сантехникийн зангилгааны болон агааржуулалтын гулдмай хог
дамжуулах хоолой угсрах
4-15. Цахилгаан шатны эзэлхїїнт блок угсрах
4-16. Шингэн агуулах савны ханын хавтгаалж угсрах
4-17. Цонхны тємєр бетон гулдмайг угсрах
4-18. Ариун цэврийн єрєє угсрах
4-19. Угсармал тємєр бетон хийцїїдээр хашаа угсрах
4-20. Тємєр бетон ховоо угсрах
4-21. Тулгуур дэр угсрах
4-22. Гагнаасан холбоосонд зэврэлтээс хамгаалах бїрээс угсрах
4-23. Гадна ба дотор ханын хавтгаалжийг тємєр дэгээгээр бэхлэх
4-24. Гєлтгєнєт бетон хамар ханыг дэгээгээр ба зїїгээр бэхлэх
4-25. Хийцийн уулзварыг зуурмагаар дїїргэх
4-26. Давхар хоорондын болон адрын хучилтын хавтан, ханын
хавтгаалжуудын заадсыг бетоноор гагнах
4-27. Уулзварын бетон хэв гажилтын заадсанд тусгаарлалт хийж бєглєх
4-28. Заадсыг олсоор чигжиж шавардах ховил татах
4-29. Ханын гулдмай дор цементэн дэвсгэр їе хийх
4-30. Хучилтын нїхтэй хавтангийн нїхийг бєглєх
II анги. Цутгамал бетон,

тємєр бетоны ажил
1-р бїлэг. Хашмалын ажлууд
4-31. Хашмалд зориулсан тулгуур шат барих
4-32. Модон ба тємєрлєсєн модон хашмалыг угсрах ба задлах
А. Шугаман, цул, баганын доорх суурийн хашмал
Б. Багана, рамын тулгуурын хашмал
В. Дам нуруу, гол нуруу, холбоо тулгуурын хашмал
Г. Хучилтын хашмал
Д. Хана, хамар ханын хашмал
Е. Дэлгэмэл талбай нь 1м2-аас ихгїй саланга жижиг хийцїїдийн
хашмал
4-33. Хучилтын дїїжин хашмал угсрах ба задлах
4-34. Шингэн агуулах (резервуар) сав, бункерийн ханын хашмал угсрах
ба задлах
4-35. Тємєр хашмал угсрах ба задлах

А. Шугаман цул, саланга орших баганын доорх шаталсан суурийн
хашмал
Б. Ханын хашмал
В. Баганын хашмал (блокоор)
Г. Ростверка ба толгойн хашмал
4-36. Задалж шилжїїлдэг тємєр блокон хашмалыг угсрах ба задлах
А. Салангид орших суурийн хашмалын блокыг угсрах ба задлах
Б. 10м2 хїртэл талбайтай баганын тємєр блокыг угсрах ба задлах
4-37. Далд сувгийн ханын модон бамбайн хашмал угсрах ба задлах
4-38. Хашмалын тємєрлєсєн модон бамбайг томсгож угсрах ба
томсгосон бамбайг задлах
4-39. Бетон, тємєр бетон бїтээцэд модон бєглєє суулгах ба авах
4-40. Хашмалд бэхэлгээний эд ангийг байрлуулах
4-41. Хашмалын бусад ажлууд
2-р бїлэг. Арматурын ажил
34
БНбД 83-4Б-01
4-42. Арматурын тор ба сараалж угсрах
А. Торыг кранаар єргєж угсрах
Б. Тор сараалжийг гараар тавьж угсрах
4-43. Хуйлаасыг тасралтгїй хєвєх аргаар арматурын торыг суулгах
4-44. Саланга шилбэнїїдээр арматурын тор, сараалжийг боож суулгах
3-р бїлэг. Бетоны ажил

4-45. Бетон зуурмаг бэлтгэх
А. Гар багажийн тусламжтайгаар бетон зуурагчийн шанагыг
дїїргэх
Б. Бетон хольцыг бетон зуурагчаар бэлтгэх
В. Бетон хольцыг гараар бэлтгэх
4-46. Бетон хольцыг бетон хєєргєєр дамжуулах
А. Бетон дамжуулагчийг угсрах ба задлах
Б. Єєрєє буулгагч автомашинаас бетон хольцыг буулгаж авах
В. Бетон хольцыг цутгах газарт хїргэх
Г. Бетон дамжуулагчийг ус шахаж цэвэрлэх
Д. Їелэж бетондох їед бетон дамжуулагчийн хэсгїїдийг залгах
салгах
4-47. Бетон хольцоор хийцийг цутгах
А. Цул ба саланга суурь
Б. Шугаман суурь ба сараалжин хийцийн эд ангиуд
В. Хана, хамар хана
Г. Шатны гишгїїр
4-48. Бетоныг цахилгаанаар халаах
4-49. Тєхєєрємжийн суурь бетоноор цутгах
4-50. Бетон гадаргууг тємрийн єнгє оруулж єнгєлєх
4-51. Саланга бїтээцїїдэд бетон хольцыг гараар цутгах
4-52. Бетоны бусад ажлууд
35

БНбД 83-4Б-01 ЦУТГАМАЛ БЕТОН, ТЄМЄР БЕТОНЫ АЖИЛ Labour Input Norms

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

БНбД 83-4Б-01 ЦУТГАМАЛ БЕТОН, ТЄМЄР БЕТОНЫ АЖИЛ Labour Input Norms

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

БНбД 83-4Б-01

ЦУТГАМАЛ БЕТОН, ТЄМЄР БЕТОНЫ АЖИЛ

1. Энэ нормын ангид барилга байгууламжийн цутгамал бетон, тємєр

1-Р БЇЛЭГ. ХАШМАЛЫН АЖЛУУД

1. Нормын 4-ын 2-6-р хїснэгтэнд задалж шилжїїлдэг бамбайн

Цаашдын ашиглалтанд тохирох хэмжээ /%-иар/

6. Хашмалыг задалсны дараа бамбай, модон материалыг цаашдын

Норм хэрэглэх заавар

Нормд хучилт, дам нуруу болон холбоо тулгуурын хашмалыг 6 м хїртэл

6м хїртэл єндєртэй тулгуур шат угсрахад

6-12 м єндєртэй тулгуур шат угсрах

100 м урт шон тулаасны хєдєлмєр зарцуулалт

4б-32. МОДОН БА ТЄМЄРЛЄСЄН МОДОН

А. ШУГАМАН, ЦУЛ, БАГАНЫН ДООРХ СУУРИЙН

Норм хэрэглэх заавар

Нормд шугаман суурь, салангид орших баганын суурь, цул суурийн

Баганын доорх суурийн хашмал нь утсан татуурга, хєндлєвчєєр

Том хэмжээний цул суурийн хашмалыг хашмалын бамбайн сараалжийн

Салааны бїрэлдэхїїн мэргэжил, зэрэг

Хашмалагдаж байгаа бїтээцийн тєрєл

Хашмалд бетонтой наалдсан 1м2 гадаргуугийн

Б. БАГАНА, РАМЫН ТУЛГУУРЫН ХАШМАЛ

Норм хэрэглэх заавар

Нормд багана ба рамын тулгуурын хашмалыг шаантаг бїхий хомоор

1. Рамкийг шалгаж байрлуулах

Хашмалын бетонтой наалдсан 1м2

Багана ба тулгуурын Хашмал задлах

В. ДАМ НУРУУ, ГОЛ НУРУУ, ХОЛБОО ТУЛГУУРЫН

Норм хэрэглэх заавар

Хашмалын бетонтой наалдсан 1м2

Хашма- Дам нурууны єндєр, мм-ээр

Норм хэрэглэх заавар

Нормд хавиргат ба дам нуруугїй хучилтын хашмалын бамбай угсрах

1. Мєєрний доорх банзыг тавьж бэхлэх

Хашмалын бетонтой наалдсан 1м2

Д. ХАНА, ХАМАР ХАНЫН ХАШМАЛ

Норм хэрэглэх заавар

Нормд хашмалын бамбай ба бэхэлгээнээс бїрдсэн сараалжаар хана,

1м2 хана, хамар ханын /нїх зайг тооцоогїй/

Бамбайн Хашмал задлах

Е. ДЭЛГЭМЭЛ ТАЛБАЙ НЬ 1м2-ААС ИХГЇЙ

Хашмалын бетонтой наалдсан 1м2

Ажлын бїтэц Банзан хашмал угсрах Хашмал задлах

Тайлбар: Тулгуур шат, тїїний бэхэлгээг задлахад 100м элементийн хєдєлмєр

1. Банзыг хєрєєдєж хашмалын эд ангийг бэлтгэх

Хашмалын бетонтой наалдсан 1м2

4б-33. ХУЧИЛТЫН ДЇЇЖИН ХАШМАЛ УГСРАХ

Норм хэрэглэх заавар

Нормд дам нуруунуудын хоорондох хучилтын дїїжин хашмалыг угсрах

Хашмал бетонтой наалдсан

Хашмалыг угсрах Хашмалыг задлах

4б-34. ШИНГЭН АГУУЛАХ /РЕЗЕРВУАР/

Норм хэрэглэх заавар

Салааны бїрэлдэхїїн мэргэжил, зэрэг

Мэргэжил ба зэрэг Хашмал угсрах Хашмал задлах

Хашмалын 1м2 дэлгэмэл гадаргуугийн

Банзан Хашмал задлах

4б-35. ТЄМЄР ХАШМАЛ УГСРАХ БА ЗАДЛАХ

А. ШУГАМАН, ЦУЛ, САЛАНГА ОРШИХ БАГАНЫН ДООРХ

Норм хэрэглэх заавар

Нормд хоорондоо хоёр шаантаг хэлбэртэй цоожлогч болон пїршин дэгээ

Салааны бїрэлдэхїїн мэргэжил, зэрэг

Мэргэжил, зэрэг Хашмал угсрах Хашмал задлах

Хашмалын бетонтой наалдсан 1м2