Professional Documents
Culture Documents
ДЭЭВРИЙН ХУЧЛАГА
БНбД 31.02.03
Улаанбаатар хот.
2003 он.
1
БНбД 31.02.03
2. Монгол улсын Дэд Бїтцийн сайдын 2003 оны 12 дугаар сарын 18-ны єдрийн 252
дугаар тушаалын нэгдїгээр хавсралтын 3-т батлав.
4. “Дээврийн хучлага” БНбД 31.02.03 –ийг 2004 оны 01 дїгээр сарын 01-ний єдрєєс
эхлэн зураг тєслийн ажилд мєрдєнє.
Боловсруулсан:
Хянан тохиолдуулсан:
2
БНбД 31.02.03
МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ
ДЭЭВРИЙН ХУЧЛАГА
ROOFING
1. Ерєнхий хэсэг
1.4. Дээврийн даацын хэвлэсэн ган хавтан хучлагын дээр шатамхай материал,
тоноглол, багаж хэрэгсэл, амархан шатдаг зїйлс, шингэн хий зэргийг
байрлуулахыг хориглоно.
1.5. Дээврийн хучлагад хэрэглэгдэх эх орны болон гадаад орны їйлдвэрїїдээс ний-
лїїлэгдсэн материалууд нь Монгол улсын болон олон улсын стандартын шаард-
лагыг хангасан тухай баталгаа, эсхїл техникийн гэрчилгээтэй байвал зохино.
1.6. Тєрєл бїрийн дээврийн хучлагын шаардагдах налууг (хувиар,%) хїснэгт 2-ын
дагуу сонгоно.
4
БНбД 31.02.03
хїснэгт 2
1.7. Дээврийн хотгор хэсэг дэхь дээврийн хучлагын налуу нь 1 хувиас багагїй байна.
1.9. Хуйлмал, цардмал ба ховилтой тємєр бетон хавтан дээврийн хучлагаас усыг
барилгын дотуур зайлуулахаар тєлєвлєвєл зохино.
Ширхэгийн материал, асбестцементэн долгионт хавтан, нимгэн гєлмєн тємєр,
зэс, металлвааран ба хэлбэржїїлсэн гєлмєн тємєр хучлагаас усыг барилгаас
гадагш цоргоор зайлуулахаар тусгавал зохино.
Усыг гадагш задгай хаяж зайлуулах шийдлийг зєвхєн ховилтой тємєр бетон
хавтан дээвэртэй 10 метр хїртэл єндєр, 4 хїртэл давхар барилгад тусгахыг
зєвшєєрнє. Бусад хучлагаас усыг гадагш зохион байгуулалтгїй задгай хаях
шийдлийг зураг тєсєлд тусгахыг хориглоно.
2.2. Тїрхлэгийг хїснэгт 4-ийн дагуу дээврийн хучлагын тєрєл, налуу, барилга барих
газар нутгаас хамааруулан сонгоно. Ус тусгаарлах їе дээрх халуун тїрхлэг нь 2
мм, хїйтэн тїрхлэг нь 1 мм зузаантай байна.
2.3. Дээврийн хучлага нь 2.5 хувь ба тїїнээс их налуутай бол дээврийн хотгор хэсэгт
ус тусгаарлагч їндсэн їеийг дээврийн 2 їе хуйлмал (хуйлмал дээвэрт), эсхїл
шиллэг материалаар торлосон цардмал 2 їеээр (цардмал дээвэрт) хїчитгэх
шийдэл тусгана. Энэ хїчитгэх їеїд нь дээврийн хэвгий гадаргууд (эмхэрдэх
шугмаас) 750 мм-ээс багагїй зайд байхаар хийгдэнэ. К-9, К-12 загварын дээврийн
хучлагын хотгор хэсэгт 2.10-р зїйлд заасны дагуу хїчитгэсэн їндсэн ус
тусгаарлагч їеийн єргєний хэмжээгээр хамгаалах їе хийхээр тєлєвлєвєл зохино.
6
БНбД 31.02.03
1 2 3 4 5
2,5 -аас Хуйлмал К-6 Хар тосон эсхїл давирхайтай тїрхлэг дээр 3 їе: Давирхайн буюу
10 а) ТГ-350, ТГ 300 (ГОСТ 1099976) маркийн халь- хар тосон тїрхлэг
хїртэл сан бїрхїїлтэй ус тусгаарлагч цавагт хар цаас дээрх хайрган їе
б) ТАГ-350 маркийн ус тусгаарлагч цавагт хар
цаас
в) РМД–350 маркийн їжилгїйжїїлэх
давирхайтай хуйлмал материал
К-7 Хар тосон тїрхлэг дээр 3 їе: Хар тосон
а) СРМ (ГОСТ 1587970) маркийн шиллэг тїрхлэг дээрх
хуйлмал материал хайрган їе
б) РэМ-350 маркийн зєєлєн бїрхїїл їетэй
хуйлмал материал
в). РКМ350Б, РКМ350В (ГОСТ 1092376)
маркийн жижиг сївэрхэг хуягтай дээврийн
хучлагын хуйлмал материал
г) РПП350Б, РПП350В (ГОСТ 1092376)
маркийн тоосонцор хуягтай завсар їеэнд тавих
хуйлмал материал
Цардмал К-8 3 арматурласан жийргэвчтэй ВВГ, ВВК Хар тосон буюу
маркийн шиллэг зотон, эсхїл ССС, СС1 хар тосон-резинэн
маркийн шиллэг тор 3 їе хар тосон буюу хар тїрх-лэг дээрх
тосон-резинэн тїрхлэг хайрган їе
10 -25 Хуйлмал К-9 Хар тосон тїрхлэг дээр 2 їе (доод): Ташаавчийн хэсэгт
а) СРМ (ГОСТ 1587970) маркийн шиллэг ус тусгаарлагч
хуйлмал материал їеийн хїчитгэсэн
б) РэМ-350 маркийн зєєлєн бїрхїїл їетэй хэсгийн єргєний
хуйлмал материал хэмжээгээр
в) РПД300 маркийн їжилгїйжїїлэх давирхайтай хайрган їеийг 2.3-р
дэвсгэр їеийн хуйлмал материал зїйлд заасны
г) РКМ350Б, РКМ350В (ГОСТ 1092376) маркийн дагуу хийнэ.
жижиг ширхэгэн хуягтай дээврийн хуйлмал
материал
д) РПП350Б, РПП350В, РПП300А, РПП300Б,
РПП300В (ГОСТ 1092376) маркийн тоосонцор
хуягтай дэвсгэр їеийн хуйлмал материал
е) РПМ300А, РПМ300Б, РПМ300В (ГОСТ 10923
76) маркийн жижиг ширхэгэн цацаастай дэвсгэр
їеийн хуйлмал материал
ж) П350, П300 (ГОСТ 269775) маркийн
дээврийн хар цаас
Хар тосон тїрхлэг дээр 1 їе (дээд):
а) СРК, СРЧ (ГОСТ 1587970) маркийн шиллэг
хуйлмал материал
б) РКД420, РКД350 маркийн їжилгїйжїїлэх давир-
хайтай том сївэрхэг хуягтай хуйлмал материал
в) РКЦ420 маркийн єнгєт хуягтай хуйлмал
материал
г) РэК420 буюу РэЧ350 маркийн хуягт, эсхїл
том сївэрхэг хуягтай ба зєєлєн бїрхїїл їетэй
хуйлмал материал
д) РКК500А, РКК400А, РКК400Б, РКК400В,
РКЧ350Б, РКЧ350В (ГОСТ 1092376) маркийн
хайрсархаг, эсхїл том сївэрхэг хуягтай хуйлмал
материал.
Цардмал К-10 2 арматурласан жийргэвчтэй ВВГ, ВВК маркийн Дээрхтэй ижил
шиллэг зотон, эсхїл ССС, СС1 маркийн шиллэг
тор 2 їе (доод) хар тосон буюу хар тосон-резинэн
тїрхлэг; хар тосон буюу хар тосон-резинэн
тїрхлэг дээр том сївэрхэг буюу хайрсархаг
цацаастай (К-9 загварын дээврийн хучлагатай
зохицуулан) 1 їе (дээд) хуйлмал материал
Тайлбар:
1. 1:2 –ын харьцаагаар бэлтгэгдсэн керосинд 5-р маркийн хар тосон зуурмагаар шиллэг торлогтой
шийдэл тусгавал зохино. Шиллэг тороор торлосон цардмал дээврийн хучлаганд тїрхлэгэн їе
ба арматурласан жийргэвчийн тоог 1-ээр багасгахийг зєвшєєрнє.
2. К-9 загварын дээврийн хучлаганд дулаан тусгаарлагч материалын (тэгшилгээ їегїй) сууриар
дэвсгэр їеийн хуйлмал материал болон хар цаас хэрэглэхийг хориглоно.
3. Дээврийн гэгээвч дээрх К-1 - К-5 загварын дээврийн хучлагууд нь 3 їе ус тусгаарлагч ба
хайрган хамгаалалтын їетэй байна.
4. Хэрэв К-9 - К-12 загварын дээврийн хучлагын дээд їе нь хайрсархаг буюу том сївэрхэг хуягтай
хуйлмал материал биш бол, тїїнийг БТ-177 (ГОСТ 5631-70*) будгаар заавал будахаар
тусгавал зохино. Зураг тєсєлд будгийг 2-3 жилийн дараа дахин сэргээж байх тухай зааж єгнє.
5. Барилга байгууламжийн тєлєвлєлтєд хэрэглэх уур амьсгалын I, II бїсэд баригдах орон сууцны
барилгад, техник, эдийн засгийн тооцоог їндэслэн, доод талын 3 їеийг нь К-9 загварын
материалаар, дээд талын 1 їеийг нь С-РК маркийн шиллэг хуйлмал материалаар буюу РКЦ-
420 маркийн єнгєт хуягтай хуйлмал материалаар, эсхїл РКК-500А, РКК-400А, РКК-400Б, РКК-
400В маркийн том сївэрхэг хуягтай хуйлмал материалаар хийх, 2-3 % -ийн налуутай дээврийн
хучлагыг тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
6. Усыг цуглуулж зайлуулах дээврийн хучлагыг 7-р сарын дундаж температур нь 25 °C ба тїїнээс
их байх бїс нутагт дулаан тэсвэрлэлтийн тооцооны дагуу тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
2.4. Дээврийн нурууг (налуу нь 2.5 хувь ба тїїнээс их бол) нурууны хоёр талд 0.25 м
єргєнтэй 1 їе хуйлмал материалаар (хуйлмал дээвэрт), эсхїл шиллэг тор, шиллэг
зотонгийн аль нэгээр торлосон 1 їе цардмал материалаар (цардмал дээвэрт)
хїчитгэнэ.
2.5. Хуйлмал дээврийн хучлагатай їед ус тусгаарлагч їндсэн їеийн барилгын заадас,
дээврийн гэгээвч, хоолой суваг, парапет єрєг зэрэгтэй нийлэх хэсгїїдэд
дээврийн хучлагыг 3 їе нэмэлт хуйлмал материалаар (дээд їе нь заавал том
сївэрхэг, эсхїл хайрсархаг хуягтай байх), харин цардмал хучлагатай їед шиллэг
материалаар торлосон 3 їе тїрхлэгээр (нийлэх гадаргууг БТ177 (ГОСТ 563170*)
будгаар будсан) хїчитгэнэ.
Ус тусгаарлах нэмэлт їед хїснэгт 5-т тусгасан єндєр дулаан тэсвэрлэлттэй
тїрхлэгийг хэрэглэвэл зохино.
450 мм хїртэл хашлага ханын єргийн ус тусгаарлагч їеийг тїїний дээд ирмэгийг
давуулж, харин 450 мм-ээс илїї єндєртэй хашлага ханын єрєгт ус тусгаарлагч
їеийг хавсралт 6-д їзїїлсэн бїдїївчийн дагуу босоо гадаргууд бэхэлж тогтооно.
Ус тусгаарлагч нэмэлт їеийн дээд талыг хур тунадас урсан орохоос хамгаалж
цайрдсан гєлмєн тємєр буюу хашлага ханын хавтангаар хучиж єгнє. Хашлага
ханын хавтангийн хоорондын зайг заавал бин битїї болгож чигжинэ.
2.6. Гадагш ус зайлуулалттай дээврийн хучлагын хєвєєний хэсэгт 400 мм –ээс
багагїй єргєн ус тусгаарлагч материалын нэмэлт 2 їеэр хїчитгэдсэн байна.
Ханын гадна ирмэгээс гадагш илїї гарсан хєвєєний хэсгїїдэд дээврийн
хучлагын налуу нь дээврийн хавтгайн хєвєєтэй нийлэх хэсгээс бага байж
болохгїй.
8
БНбД 31.02.03
2.7. Яндан, хоолой суваг, дээврийн сэнс болон даацын хавтан буюу дээврийн хучилт
дээр байрлах бусад тоноглолуудыг дээврийн хучлагаар нэвт нїхлэж гаргахын тулд
300 мм-ээс багагїй єндєртэй фланцтай ган хоолой буюу тємєр бетон аяга
суурилуулна. Энэ хэсгїїд нь 2 їе нэмэлт ус тусгаарлагчаар хїчитгэдсэн, 6-р
хавсралтын 3-р зургийн дагуу цайрдсан тємєр малгайвчаар хамгаалагдсан байна.
2.8. Бэхэлгээний боолт нэвт гарах хэсэгт їндсэн ба нэмэлт ус тусгаарлагч їеийн
чигжээсийг хийхийн тулд дээврийн хучлагын дэвсгэр суурийг єндєрсгєж, эсхїл
сайтар чигжиж тїрхлэгэн їеийг зузаалж єгнє.
Хїснэгт 4
Барилга байгууламжийн
тєлєвлєлтєд хэрэглэх Тїрхлэг Тїрхлэгийн марк
уур амьсгалын бїс нутаг
Доорх % ийн налуутай дээврийн Нийлэх
хучлагын хэсэгт хэрэглэх хэсэгт
хэрэглэх
2,5 –аас бага 2,5 10 10 25
I, II бїс Халуун давирхайтай МДКГ50 МДКГ60 Зєвшєє- МДКГ70
(ГОСТ 358067) рєхгїй.
Халуун хар тосон МБКГ55 МБКГ65 МБКГ75 МБКГ85
(ГОСТ 288967)
Халуун хар МБРГ55 МБРГ65 МБРГ75 МБРГ85
тосон-резинэн
Хїйтэн хар тосон МБКХ65 Зєвшєєрєхгїй.
Хїйтэн хар тосон- БЛКХ65 Зєвшєєрєхгїй.
латекс-кукерсоль
Хїйтэн хар тосон- БКХ65 "
кукерсоль
III бїс Халуун давирхайтай МДКГ60 МДКГ70 Зєвшєє- МДКГ80
(ГОСТ 358067) рєхгїй.
Халуун хар тосон МБКГ65 МБКГ75 МБКГ85 МБКГ
(ГОСТ 288967) 100
Халуун хар тосон- МБРГ65 МБРГ75 МБРГ85 МБРГ100
резинэн
Хїйтэн хар тосон МБКХ75 Зєвшєєрєхгїй.
Хїйтэн хар тосон- БЛКХ75 Зєвшєєрєхгїй.
латекс-кукерсоль
Хїйтэн хар тосон- БКХ75 "
кукерсоль
Тайлбар:
1. Тїрхлэгийн марк дахь цифр нь тїїний дулаан тэсвэрлэлтийн °C, температурыг заана.
2. 2.5 % хїртэл налуутай дээврийн хучлага дээр їжил эсэргїїцэгч тїрхлэггїй (цаасан артай)
хуйлмал материалыг наахын тулд халуун ба хїйтэн хар тосон тїрхлэгийг кремнефторист (ГОСТ
8766*) буюу хар тосны жингийн 4-5% -д фторист натрийн (ГОСТ 287175) нэмэлтээр (эсхїл єєр
фунгицид нэмэлтээр) їжилгїйжїїлэх хэрэгтэй. Ийм тїрхлэгт бага зэрэгтэй асбестийг
дїїргэгчээр хэрэглэнэ. Хар тосон-латекс-кукерсоль болон хар тосон-кукерсоль хїйтэн
тїрхлэгийн найрлагад їжилгїйжїїлэх нэмэлтийг оруулах шаардлагагїй.
3. Шїлтлэг орчинд 10 % хїртэл налуутай дээврийн хучлагад хэрэглэх хар тосон тїрхлэг нь хар
тосны жингийн 3-5 % -д (хуурай бодист дахин тооцох) хлорсульфополиэтилен лакан болон
корбанат чулуулаг нарийн ширхэгт (цэрд, шохой) дїїргэгч нэмэлтийг агуулсан байх ёстой.
4. Пенополистроль, эрдэс хєвєн, шилэн нэхмэл хавтан болон пенополисртоль хэрэглэсэн
дулаалгатай хийгдэх дээврийн хучлагад зориулж давирхайтай ба хїйтэн (уусгагч бодис дээр)
хар тосон тїрхлэг хэрэглэхийг хориглоно.
5. Шиллэг материалан дэвсгэртэй хуйлмал материалыг наахын тулд хїйтэн тїрхлэг хэрэглэхийг
хориглоно.
6. Налуугийн єєрчлєлтэй (жишээлбэл, сегментэн татангатай хучилт дахь) дээврийн хучлагад
тїрхлэгийн маркийг хучилгын налуугийн хамгийн их утгаар тогтооно.
2.10. MNS 0346-2000-ийн дагуу дээврийн хучлагын хамгаалах їеэнд хэрэглэх хайрга
нь хуурай, тоос шороогїй, 5-10 мм ширхэглэлтэй, 100-аас багагїй маркийн хїйтэн
тэсвэрлэлийн марктай байна. Харин хасах 350С хїртэл хоногийн дундаж
температуртай, 75-аас багагїй хїйтэн тэсвэрлэлтийн марктай бїс нутагт
хамгаалах їеэнд зохих шаардлагуудыг хангасан чулуун їйрмэгийг хэрэглэхийг
зєвшєєрнє.
Хайрган хамгаалах їеийн зузаан нь 10 мм, харин ховилтой тємєр бетон хавтан
хучилттай дээврийн хучлага (12.5 хувь хїртэл налуутай їед) болон усыг цуглуулж
зайлуулах дээвэрт 20 мм байна.
Хайрган хамгаалах їеэнд заавал халуун тїрхлэг хэрэглэнэ. Тїрхлэгийн зузаан нь
2мм –ээс, харин ус цуглуулах дээвэрт 3 мм-ээс ихгїй байна.
К-2 – К-3А; К-4А, К-6 загварын дээврийн хучлагын хамгаалах їеийг хийхэд
зориулагдсан хар тосон ба хар тосон-резинэн тїрхлэгїїдийг хортон шавьж устгах
бодистой, хар тосны жингийн 0.3- 0.5 хувьтай тэнцїї хэмжээтэй монуран буюу
симозин, эсхїл хар тосны жингийн 1-1.5 хувьтай тэнцїї хэмжээгээр авсан
аминийн буюу натрийн давсын 2,4Д маркийн нунтаг нэмэлтїїдийг хэрэглэж,
їжилгїйжїїлсэн байна.
2.11. Ашиглах дээврийн хучлагын хамгаалах їеийг бетон, армоцементэн болон бусад
хавтан, элс цементэн зуурмаг, эсхїл элсэрхэг асфальтбетоноор 30 мм-ээс
багагїй зузаантай хийвэл зохино.
Дээврийн хучлагын їйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглах хэсэгт
(їйлдвэрлэлээс ялгаран гарах тоос шороо, угсралтын талбайг цэвэрлэх г.м)
хамгаалах їеийг элс цементэн зуурмаг дээр нарийн ширхэгтэй асфальтбетон,
элс цементэн зуурмаг ба хавтанцар материалаар хийнэ. Хамгаалах їеэнд
температур ба суултын нєлєєг тооцож, температур-суултын заадсыг 10 мм
єргєнтэй (харилцан перпендикуляр чиглэлїїд 1.5 м-ээс ихгїй алхамтай) хийж,
сайтар чигжиж битїїлнэ.
Наран шарлага, биеийн тамирын талбай ба бусад зориулалтаар ашиглах
дээврийн хучлагын дээр 30 мм-ээс багагїй цахиурлаг элсэн дэвсгэр їе дээр
бетон хавтанцар хамгаалах їе хийхээр тєлєвлєнє.
К-4 ба К-4А загварын дээврийн ус тусгаарлагч їндсэн їеийн гадаргад 2 мм
зузаан тїрхлэгийг бїхэлд нь тїрхэнэ. Хар тосон тїрхлэгийг, 2.10-р зїйлийн дагуу,
элдэв ургамал ургахаас сэргийлж їжилгїйжїїлнэ.
Дээврийн ашиглах хэсэгт явган зам, тавцан зэргийг модон сараалжин
хавтангаар хийхээр тусгана.
10
БНбД 31.02.03
2.12. Шїлтлэг орчин бїхий 10 хувь ба тїїнээс дээш налуутай дээврийн хучлагын
хэсэгт ус тусгаарлагч їеийн дээр наирит НТ дээр їндэслэж резинжїїлсэн, эсхїл
1:2 харьцаатай хлорсульфитжуулсан полиэтилен ба хар тосон кровлелит
тїрхлэгэн їеийг тусгаж єгнє. Шїлт тэсвэрлэгч энэ їе нь 0.5 мм зузаантай байна.
2.13. Усыг цуглуулж зайлуулах дээврийн хучлагын ус орох хэсэгт усны урсгалын шууд
нєлєєнєєс дээврийн хучлагыг хамгаалах модон буюу тємрєн бамбайг
тєлєвлєвєл зохино.
2.16. Дээврийн хучлагын дэвсгэр сууриар, дор дурдсан, тэгшилгээ їегїй хучилтын
хийцийн элементїїдийг сонгоно. Їїнд:
а) П-1 – П-3 тєрлийн адрын хучилтад Т-1, Т-7, Т-9, Т-10, Т-16 тєрлийн дулаан
тусгаарлагч їе (4-р хавсралтын дагуу);
б) П-5 – П-8 тєрлийн адрын хучилтад даацын хавтангуудын тэв тэгш гадаргуу.
П-5 тєрлийн адрын хучилтад тємєр бетон хавтангуудын гадаргыг 50 маркийн элс
цементэн зуурмагаар 10 мм (С-1 маягийн татаас) зузаан тэгшилгээ їетэй байхыг
зєвшєєрнє.
2.17. Перлиттэй хар тосон (Т-8 тєрлийн), хєнгєн бетон ба їртсэн бетон хавтан, хєєсєн
шиллэг (Т-11 тєрлийн) хавтан ба бетоноор (жишээ нь, том сївэрхэг керамзит
бетоноор) цутгаж (Т-12 тєрлийн) хийх дулаан тусгаарлагчийн дээр 50 маркийн
элс цементэн зуурмагаар 15 мм зузаан (С-2 маягийн тэгшилгээ) тэгшилгээ їе
тусгахыг зєвшєєрнє.
2.19. Дээврийн бетоны ажлыг євлийн нєхцєлд гїйцэтгэх їед элс цементэн зуурмагт
цементийн жингийн 10-15 хувьтай тэнцїї поташан нэмэлт бїхий керамзитэн элс
хэрэглэнэ. Зуурмагны марк нь 100 байна.
Намар-євлийн заагт цутгамал ба хавтан дулаалгын дээр элсэрхэг
асфальтбетоноор 15 мм (500С-д шахалтын бат бэх нь 8кгс/см2-аас доошгїй)
зузаан тэгшилгээ їе хийж болно; Асфальтбетоныг бэлтгэхэд 3,5 хувиас ихгїй
хэмжээний парафины хольцтой хар тос хэрэглэвэл зохино; Элсэрхэг
асфальтбетоны дулаан тэсвэрлэлт нь гадна агаарын хамгийн их дулаан хэмээс 2
дахин их байна. Элсэрхэг асфальтбетон тэгшилгээг дээврийн налуу нь 25 хувиас
их байх, асгамал болон нягт биш дулаалгын дээр, мєн хуйлмал материалыг
хїйтэн аргаар наах зэрэгт хэрэглэхийг хориглоно.
Тэгшилгээг элс цементэн зуурмагаар хийх їед уг тэгшилгээний гадаргууг 6х6 м-
ээс ихгїй хэсгїїдэд хувааж, 5мм хїртэл єргєнтэй заадас гаргана. Харин элсэрхэг
асфальтбетонон тэгшилгээ нь 4х4 м-ээс ихгїй хэсэгт заадсаар хуваагдсан байна.
Энэ хэсэг нь 6 м урттай даацын хавтантай хучилтад 3х3 м –ийн хэмжээтэй байна.
Албан ёсны хэвлэл 11
БНбД 31.02.03
2.20. Тэгшилгээ їеийг цутгах їед дулаалгагїй їе болон хучилтын даацын хавтангийн
захын уулзварт гарах заадас нь заадсын нэг талаас цэглэн наах, 150 мм-ээс
багагїй єргєн, хуягтай материал (жишээ нь, РКЧ-350В, РПП-300В маркийн ба
бусад) -аар зурваслан хучигдах їед нэг чиглэлийн заадастай байна.
Арматуртай асбестцементэн хавтан (П-7 тєрлийн хучилтын) ба арматурласан
хєнгєн бетон нїхтэй хавтангуудын (П-8 тєрлийн хучилтын) захын уулзварт,
хуягтай хар цаасыг зурваслан наахаас ємнє, тїїнийг уулзварын заагын нэг талд
нь бэхэлж, 100 мм єргєнтэй дээврийн цайрдсан гєлєм тємрєєр зурваслан хийнэ.
Эдгээрийн уулзварын завсарыг дулаан тусгаарлагчийн агааржуулалтын нїх
болон сувгийн доод тал хїртэл чигжиж, бин битїїлэх шаардлагатайг тєсєлд
заавал тусгана.
2.22. Бетон ба элс цементэн зуурмагаар хийсэн дээврийн хучлагын суурийн гадаргууд:
Хар тосон тїрхлэг дээр дээврийн хучлагыг хийхдээ керосин буюу дизелийн
тїлшээр жингийн харьцаа нь 1:2-оос 1:3 хїртэл байхаар найруулсан 5-р маркийн
хар тосон зуурмагаар;
Давирхайтай тїрхлэг дээр дээврийн хучлагыг хийхдээ бензол буюу
антраценовийн тосоор жингийн харьцаа нь 1:2-оос 1:3 хїртэл байхаар
найруулсан чулуун нїїрсний давирхайтай шаарган зуурмагаар тус тус
хєрсжїїлэлт хийхээр тусгавал зохино.
2.25. Уур тусгаарлагчийг, хана, дээврийн гэгээвчийн хана, дээш нэвтрэн гарсан тоног
тєхєєрємж, агааржуулалтын суваг хоолойн дээврийн хучлагатай нийлэх хэсэгт
дулаалгын їеийн зузаан нь жигд байх тїїнтэй тэнцэх єндєртэй байна. Харин
барилгын заадсын хэсэгт тємєр компенсаторыг хийж єгнє.
12
БНбД 31.02.03
2.27. Хэвлэсэн тємєр хавтан хучлагатай болон шатдаггїй ба удаан шатдаг
дулаалгатай барилгын дээвэрт, барилгын заадас, дээврийн гэгээвчийн хана,
тїїнчлэн дээврийн хоёр тал болон хотгор хэсэгтэй хана нийлэх хэсэгт 250 мм
урттай шатдаггїй материалаар (эрдэс хєвєн ба тїїнтэй тєсєєтэй бусад
материалаар) хучилтын хийцийн ирмэгийн хєндий зайг дїїргэхээр зураг тєсєлд
тусгавал зохино. Галын гадна шат байрлах хэсэгт 80 мм голчтой, дээд ба доод
тєгсгєл нь ГМ-80 (ГОСТ 2217-76) маркийн бэхэлгээгээр тоноглосон босоо яндан
(усаар дїїргээгїй) тєлєвлєнє.
2.28. Дээврийн єндрийн уналттай хэсэгт (задгай ус зайлуулах їед) энэ нормын 2.11-р зїйлд
заасны дагуу 0.75 м-ээс багагїй єргєнтэй хамгаалах нэмэгдэл їе тусгавал зохино.
Материал ба дэвсгэр суурийн сонголт
2.29. Материал нь энэ нормын 1.1; 1.10 ба бусад шаардлагуудыг хангах ёстой.
2.31. Дээврийн хуйлмал ба цардмал хучлагад хэрэглэх тїрхлэгийг, бат бэх нь 1.0 МПа-
аас, харьцангуй суналт нь 100 хувиас, биеийн ус шингээлт нь 2 хувиас багагїй ба
уян налархай байдал нь 25 мм-ийн радиустай дугуй дїнзэнцэрт ± 00С-ээс
дээшгїй байх їед дээврийн налуугаас хамааруулан, 5-р хїснэгт ба 6-р
хавсралтад зааснаас багагїй дулаан даах чадвартай байхаар сонгоно.
Хїснэгт 5
2.32. Торлосон дэвсгэртэй цардмал їеийн тоог налуунаас нь хамааруулан хїснэгт 6-д
зааснаас багагїй байхаар сонгоно.
Хїснэгт 6
2.34. Дээврийн хуйлмал ба цардмал хучлагын дэвсгэр суурь нь хїснэгт 8–д тавигдсан
шаардлагуудыг хангаж байх ёстой.
Хїснэгт 8
14
БНбД 31.02.03
Хуйлмал материалын физик-техникийн їзїїлэлтїїдэд тавигдах
шаардлагууд
Хїснэгт 9
3.2. Адрын хєндийтэй дээвэр дэхь сараалж (унь) модны алхам нь 1750 мм урттай
хавтанд 750 мм –ээс ихгїй байна. Їйлдвэрийн барилгын дээврийн хучлага дахь
гол нурууны алхам нь хавтаны уртаас, зєрїїлж тавих хэмжээг хассантай тэнцїї
байвал зохино.
3.3. Дээврийн хучлагын дэвсгэр суурийн налуугийн хїлцэл 5 хувиас, тэгш бус байдал
нь суурийн гадаргуугийн 1 м уртад налуугийн дагуух чиглэлд 5 мм-ээс, налуугийн
хєндлєн чиглэлд 10 мм-ээс тус тус ихгїй байна.
3.6. Кл-1, Кл-3, Кл-5 загварын асбестцементэн хавтан хоорондын холбоосыг чигжиж
битїї болгохын тулд энэ нормын дагуу битїїлж чигжих тїрхлэгїїдийг тусгана.
3.7. Асбестцементэн дээврийн хучлагын зураг тєслийг зохиохдоо (Кл-1, Кл-6 загварын)
зєвхєн буланг нь тайрсан хавтангуудыг ашиглахаар тусгана.
Эгнїїлэн тавьсан хавтангуудын эсрэг талын (диагоналийн дагуух)
єнцгїїдийг заавал тайрсан байна. Дээврийн хєвєє, орой болон захын
хавтангуудын зєвхєн нэг буланг тайрна. Хєвєєний эхний, дээврийн оройн эцсийн
хавтангийн буланг тайрахгїй байхаар тусгана.
3.8. Асбестцементэн хавтанг ган, тємєр бетон гол нуруунд цайрдсан тємєр дэгээ буюу
холбоосоор, харин модон дїнзэнцэрїїдийг нь холбогдох стандартын шаардлага
хангасан цайрдсан шураг хадаасаар бэхлэж тогтоохоор тусгах шаардлагатай.
СВ-1750 маркийн хавтангуудыг модон сараалжин дїнзэнцэрт холбогдох
техникийн шаардлагыг хангах цайрдсан хадаасаар бэхлэхийг зєвшєєрнє.
Дэгээ тємєр, холбоос, шураг ба цайрдсан хадаасууд нь цайрдсан ган
даравч ба зєєлєн жийргэвчийн хамт иж бїрдэлээрээ байвал зохино.
Дээврийн эгнїїлэн тавьсан хавтангуудад тооцоогоор 60 кгс/м2 хїртэл
салхины сорох (дээшээгээ єргєх) хїч їйлчлэх бол бэхэлгээний хэрэгслэлїїдийг
тїїний доор байх гол нуруунд (хучих хавтангаас тооцоход долгионы хоёр дахь
нуруунд) хавтан тус бїрт 1 бэхэлгээ байхаар бэхлэх шийдэл тусгана.
Дээврийн хучлагын хєвєє болон захын хэсгийг хучих хавтангуудад ємнєх
хучигдсан долгионы ирмэгийг дарж байгаа долгионы ирмэгт, харин дээврийн
оройн хавтанд болон 2 дахь долгионы хяр дээгїїр бол дээд талын гол нуруунд
нэмэгдэл бэхэлгээг хийнэ. Салхины сорох хїч 60кгс/м2-аас их їед хавтанг бэхлэх
16
БНбД 31.02.03
бэхэлгээний хэрэгслэлийг ємнєх хучигдсан долгионы ирмэгийг дарж байгаа
долгионы ирмэгт нэмж тавьж єгєх шийдэлтэй байвал зохино.
3.11. Салхивчийн хоолой, суваг болон бусад инженерийн тоног тєхєєрємж (дээврийн
хучлагын оройн хэсэгт байрлах) нэвтрэн гарч байгаа хэсэгт шилжих эд анги,
цайрдсан гєлмєн тємрєн хамгаалах хормой ба тэдгээрийг хоолой, суваг, тоног
тєхєєрємжтэй холбож битїїлж чигжинэ.
3.12. Дээврийн хучлага, барилгын ханатай нийлж байгаа хэсэгт, дээд талын хэсэг нь
хананд бэхлэгдэж, битїї чигжигдсэн байх цайрдсан гєлмєн тємрєн хамгаалах
хормойг тусгавал зохино. Энэ хамгаалах хормойн доод талын хэсэг нь заавал
нэгээс доошгїй долгионыг дарсан байвал зохино. Дээврийн хучлагын налууд
хамгаалах хормойн зєрїїлэг нь 100 мм-ээс багагїй байна.
3.13. Татлагыг бэхлэхэд зориулагдсан антенны тулгуур болон тєрєл бїрийн туйван нь
заавал хавтангийн хяр дахь нїхээр нэвтрэн гарах ба даацын хийцїїдтэй
хєдєлгєєнгїй холбогдож, ус урсан орохоос хамгаалагдсан байна.
3.14. Дээврийн хучлага дээр дээврийн оройн дагуух чиглэл, дээврийн налууг дагуулан
булангийн ханын дэргэд, барилгын заадас болон агааржуулах ба бусад тоног
тєхєєрємжинд засвар їйлчилгээ хийх хэсгїїдэд, 400 мм єргєнтэй банзан тэвш
тєлєвлєх шаардлагатай.
3.16. Дээврийн долгионт хавтанг бэхлэх хадаас, шураг, салхинаас хамгаалах бєгж ба
“дэгээ” маягийн тємєр хэсгїїд нь асбестцементэн долгионт хавтанг модон сараалж
ба гол нуруунд бэхлэхэд хэрэглэгдэх бєгєєд цайрдсан тємрєєр хийгдсэн байна.
3.18. Асбестцементэн хавтангуудын доор суурь (тулгуур) болгон ган, тємєр бетон
эсхїл модон дїнзэнцэр гол нуруу, харин ВО маркийн гєлмєн тємєр хэрэглэх їед
банзан сараалжуудыг сонговол зохино.
3.19. Пл-2 тєрлийн (хавсралт 3) адрын дулаалгатай хучлагад хавтан хоорондын зай,
хавтангийн ханатай нийлэх хэсэг, барилгын заадас болон нїх ба яндан нэвтрэн
гарах хэсгїїдэд (дээврийн хавтангуудын доторх гадаргууд хяруу тогтохоос болон
ууршсан чийгнээс дулаан тусгаарлагчийг хамгаалах зорилгоор) уур тусгаарлагч
їеийг хийнэ.
Албан ёсны хэвлэл 17
БНбД 31.02.03
3.20. Пл-2 тєрлийн (хавсралт 3) дулаалгатай хучлага бїхий олон алгаслалтай
барилгын зураг тєслийг боловсруулахдаа дээврийн хучлагын завсрын хэсэгт энэ
нормын 2-р бїлгийн заалтуудын дагуу хуйлмал материалаар дээврийг
тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
4.1. Дээврийн жижиг ширхэгийн материалан дээврийн суурь хийц нь энэ нормын
3.3 зїйлд заасан шаардлагыг хангаж байвал зохино.
5.1. Дээврийн нимгэн тємєр хучлагад 0.4 мм-ээс багагїй зузаантай цайрдсан хуудсыг,
зэсэн хучлагатай дээвэрт 0.3мм-ээс багагїй зузаантай нимгэн зэсийг тус тус
хэрэглэнэ.
5.2. Дээврийн налуу нь 60 хувиас бага тохиолдолд нимгэн тємєр болон зэсэн
дээврийн хэвтээ эмхэрдэлт, давхар эмхэрдэлттэй буюу битїї болгож гїйцэтгэх
хэсэглэл тусгавал зохино.
5.6. Температурын нєлєєнєєс їїсэх хэв гажилтаас зайлсхийх зорилгоор, дээврийн хот-
гор хэсэгт тэвш хэлбэртэй цайрдсан ховилыг 6 м-ээс ихгїй урттай байхаар хийнэ.
5.9. Дээврийн нимгэн тємрийг дээврийн модон сараалж уньд бэхлэх бэхэлгээ тємєр,
хэвлэсэн тємєр хавтан дээврийн хучлагыг бэхлэх шураг, даравч, жийргэвч зэрэг
нь цайрдсан тємєр байвал зохино.
6.1. Дээврийн ховилтой тємєр бетон хавтан хучлагад ус їл нэвтрїїлэлтийн В-6, В-8,
хїйтэн тэсвэрлэлтийн 200-гаас багагїй марктай бетоноор хийсэн хавтанг
хэрэглэнэ.
7. Ус зайлуулах тоноглол
7.3. Хашлага хана ба барилгын заадсаар зааглагдсан дээврийн хэсэг тус бїрт 2-оос
доошгїй ус зайлуулах цорго, яндан; 700м2-аас бага талбайтай дээвэрт 100мм-ээс
багагїй голчтой нэг ус зайлуулах цорго байрлуулахыг зєвшєєрнє. Барилгын
заадсын хоёр талаар тавигдах гоожуурын залгаасыг хийхдээ нэг босоо янданд,
эсхїл ерєнхий дїїжин шугамд, залгаасын уян болон бат битїї байдлыг хангах
компенсатор ба уян холбоосыг тусгана.
7.4. Гадна ханын єрєг дотор ус зайлуулах босоо янданг байрлуулахыг хориглоно.
Адрын хєндийтэй болон агааржуулалтын хєндийтэй дээвэрт ус зайлуулах цорго
болон янданг хєлдєхєєс хамгаалж заавал дулаална. Ус зайлуулах цорго болон
босоо яндангийн хєлдєж болзошгїй хэсгїїдэд гэсгээж болох шийдэл тусгахыг
зєвшєєрнє.
7.8. Борооны усны яндангийн хєндлєн огтлолын талбайн 1см2 тутамд дээврийн 0.75м2
талбай ногдохоор тооцож, 1 гоожуурт ногдох дээврийн талбайг тодорхойлно.
7.9. Усыг дотогш зайлуулах шийдэлтэй їед гоожуурын аягыг (амсарыг) хучилтын
хамгийн нам хэсэгт хашлага хана болон барилгын бусад цухуйсан хэсгїїдээс 500
мм - ээс багагїй зайнд байрлуулвал зохино. Усыг дотогш зайлуулах шийдэлтэй їед
гоожуур байрлах 0.5м радиустай хїрээнд дээврийн хучлагыг 15-20 мм-ээр намсгана.
8.1. Барилга, байгууламжийн хуйлмал ба цардмал хучлагыг 2.5 хувь хїртэл налуутай
дээвэрт тусгана.
8.2. Дэвсгэр суурь болон ус тусгаарлагч їе 2-ын завсар хий оруулахгїй байхын тулд
П-1, П-3 тєрлийн хучлаганд дээврийн налууны дагуух дулаан тусгаарлагч
хавтангуудын хоорондын заадсын дагуу 50-100 мм єргєн зурвасыг наахгїй
їлдээх, харин уур тусгаарлагч болон тэгшилгээ їетэй (дээврийн налуу нь 8%-аас
ихгїй нєхцєлд) хучлаганд ус тусгаарлагчийн доод їеийг зурваслах буюу цэглэх
байдлаар наана.
Цэглэн ба зурваслан наах наалт нь жигд байхаас гадна хуйлмал
материалын талбайн 25-35% байна. Хуйлмал материалыг дээврийн налууны
дагуу єнхрїїлэн дэлгэнэ. Дээврийн оройн хэсэгт хучлагын їеийн дээд захыг эсрэг
талын налуугийн гадаргууд 1м-ээс багагїй давуулна.
Дээврийн хєвєє ба хучлагаас дээш цухуйж гарсан хийцтэй дээврийн
хучлага нийлэх хэсгїїдэд бїх наагаагїй хэсгийн доорхи агаар гадагшлах
боломжтой байна.
8.3. Адрын хєндийг агааржуулахын тулд адрын хєндийтэй барилгын гадна дагуу
хананд, хана тус бїрт нийтдээ 1:500-аас багагїй талбайтай агаар солилцох
сорох-їлээх нїх, эсхїл дээврийн цонхыг тєлєвлєнє. Агаар сорох-їлээх нїх нь
20х20 мм-ээс ихгїй тємєр сараалжтай тор байна.
Барилгын салхижуулалтгїй дээврийн агаарын їеийг харьцангуй чийглэг нь
60 хувиас ихгїй барилгад хэрэглэхийг зєвшєєрнє. Салхижуулалтгїй дээврийн
хийцэд мод болон модлог тєрлийн гаралтай дулаалгыг хэрэглэхийг хориглоно.
20
БНбД 31.02.03
Агаар сорох-їлээх нїхний талбай нь салхижуулалттай агаарын їеийн
хєндлєн огтлолын талбайгаас багагїй байх ёстой.
8.5. П-8 тєрлийн дээвэрт гарах сувгийг хєнгєн бетоны анхны чийглэг нь 15 хувиас их
(жингийн), мєн тасалгааны агаарын чийглэг нь 60 хувиас дээш тохиолдолд
тєлєвлєнє.
8.7. Асбестцементэн дээвэр нь байж болох энгийн хэлбэртэй байна. Хэрэв дээврийн
хєвєєний хэсгїїдэд зэргэлдээх барилгын хийцийн сїїдэр їргэлж тусдаг (нарны
туяанаас халхлагдсан) бол хавтангуудын дагуу ба хєндлєн уулзваруудыг сайтар
чигжиж битїїлэх шийдлийг тусгана.
8.8. Асбестцементэн хавтанд гаргах нїхнїїдийн голч нь бэхлэх хийц эдийн шилбэний
голчоос 2-3 мм-ээр их байх шаардлагатай. Асбестцементэн хавтанг хучилтын
даацын бїтээцийн хєшїїншлийг тооцоход ашиглахыг хориглоно.
Дээврийн хучлага - барилгад хур тунадас нэвтрэн орохоос хамгаалах бїрхїїлийн хэсэг.
0
БНбД 31.02.03
Хайрсархаг - чешуйчатый
Юїлэлт - перелив
Хам зангилаа – узлы сопряжения
Хамгаалах бїрхїїл – кожук защитный
Хамгаалах хормой - защитный фартук
Ханын цорго – настенный желоб
Хар цаас – пергамин
Хашлага хана - парапет
Хиймэл бїрхїїлийн материал – полотнище
пневмооболочки
Хєвєє хавтгаалж – панель фризовая
Хєвєєний цухуйлт (ил гаралт) – вынос карниза
Хєндлєн долгио – волна поперечная
Хуйлмал материал - рубериод
Хїйтний гїїр - мостиков холода
Хэвтээ эргээс - лежачий фальц
Хэлбэр – профиль
Хэлбэржїїлсэн - фасонный
Хялгасан барьцалдуулагч нэмэлттэй –
с добавкой очёсов
1
БНбД 31.02.03
2
БНбД 31.02.03
9. Ашиглагдах дээвэр
0
БНбД 31.02.03
Тайлбар: 1. Т-1, Т-6,Т-16 тєрлийн дулаан тусгаарлагчуудын шахалтын бат бэх нь тїїний 10%-
ын шугаман хэв гажилттай нєхцєлд тодорхойлогдоно.
2. Т-7 тєрлийн дулаан тусгаарлагч хавтангуудад гэмтэхийг нь багасгах ба ус чийгнээс хамгаалах
зорилгоор урьдчилж “руберойд”-ыг нааж єгєх нь зїйтэй.
3. Т-15 тєрлийн дулаан тусгаарлагчийн дээр нь хамгийн жижиг ширхэглэлтэй асгасуудыг хийж
нягтаруулах нь чухал.
4. Цутгаж хийсэн дулаан тусгаарлагчийн їеїїд нь (Т-9, Т-12 маягийн) 3х3 м-ээс ихгїй хэсгїїдээр
температур-агшилтын заадаст хуваагдсан байна.
Хэлбэржїїлсэн ган хавтантай хучлаганд ийм заадсууд гол нуруу ба татангуудын дээд
талд нь, тємєр бетон хавтантай хучлагуудад даацын хавтангуудын захын уулзварын дээд талд нь
байрласан байна.
5. Т-16 маягийн дулаан тусгаарлагчийн шууд хэлбэржїїлсэн хавтанд завсарт нь тусгаарлагчгїй
наалдуулан тавихыг хориглоно.
6. Т-1 маягийн дулаан тусгаарлагчид шахалтын бат бэх нь 1кгс/см2 байх хавтанг тїїнийг нэвт
цоолох нєлєєг тэсвэрлэх бат бэхийг дээшлїїлэхээр урьдчилан хар цаас (руберойд)
наагаагїй нєхцєлд хэрэглэхийг хориглоно.
0
БНбД 31.02.03
5-р хавсралт
Уур тусгаарлагчийн хэв маягууд
Уур Уур
тусгаарлаг- нэвтрїїлэлтийн
Уур тусгаарлагч материалууд
чийн тооцоот эсэргїїцэл
тєрлїїд м2.ц.мм.м.у.б/г
0 А Б
Халуун хар тосон дээр наах хар цаас (руберойд) ба
В-1 дээрээс нь хар тосоор бїрэх їе (дулаан 12.3
тусгаарлагчийг наахад зориулж хийгдэнэ)
В-2 Халуун хар тосон дээр наах хар цаас 10.3
Битум-кукерсольтой шаваас дээр нааж, мєн энэ
В-3. 16.4
тїрхлэгээр дээрээсээ хучигдах хар цаас
В-4 Хар тосон кукерсольтой тїрхлэг дээр наах хар цаас 13.1
В-5 Хар цаас 8.3
В-6 Халуун хар тосоор нэг удаа будах їе 2
В-7 Хар тосон кукерсольтой тїрхлэгээр 1 удаа будах їе 4.8
В-8. Мєн В-7 –тай ижил боловч 2 удаа будах їе 8.1.
В-9. Поливинилхлортой лак-аар 2 удаа будах їе 29
В-10. Хлоркаучуктэй лакаар 2 дахин будах їе 26
Хар тосон кукерсольтой тїрхлэг дээр наах 200мк
В-11. 1000
зузаан полиэтиленэн хальс
В-12. Изол 40.
Тайлбар:
1. Уур тусгаарлагчид РКМ-350Б, РКМ-350В маркийн хуйлмал материалыг хэрэглэнэ.
2. В-1-В-4 маягийн уур тусгаарлагчийг даацын тємєр бетон хавтангийн бетон гадаргууд
тавихад
тєслийн марк нь 50, зузаан нь 5мм байхаар элс цементэн зуурмагаар тэгшилгээ їе
хийхээр
тусгавал зохино.
3. П-2 маягийн (2-р хавсралт) хучлаганд хавтангуудын хоорондын дагуугийн ба
хєндлєнгийн
уулзваруудын уур тусгаарлагчид энэ нормын 2.9-р зїйлд заасны дагуу бин битїїлэх
шаваасуудыг хэрэглэхээр тусгана.
6-р хавсралт
Дээврийн хучлагын хийцлэлийн схем
а – 60 мм хїртэл єргєн заадалтай їе дэхь цайрдсан тємрєн хагас дугуй компенсатортой
(5001000 мм оруулгатай їед компенсаторыг 3-4 мм зузаантай хавтгай тємрєєр хийнэ);
2
БНбД 31.02.03
4
БНбД 31.02.03
ГАРЧИГ
Агуулга хуудас
Хавсралт – 2 25-27
Хавсралт – 3 27
Хавсралт – 4 28
Хавсралт – 5 29
Хавсралт – 6 29-32
Гарчиг 33