Sveuilite u Splitu; Graevinsko-arhitektonski fakultet

EC 5 DIN 1052:2004-08
avli, vijci, trnovi, tijesno ugraeni vijci

V.pred. uro Nieti, dipl. ing.gra. Ivana Uzelac, dipl.ing.gra.

LITERATURA: [5] DIN 1052 : 2004-08 Design of timber structures General rules and rules for buildings [6] EN 1995-1-1: 2004 Eurocode 5: Design of timber structures: General-Common rules and rules for buildings [8] A. Bjelanovi, V. Raji Drvene konstrukcije prema europskim normama Hrvatska sveuilina naklada Graevinski fakultet Sveuilita u Zagrebu Zagreb 2007.

AVLANI SPOJEVI Materijal izrade: elina ica vlane vrstoe min 600 N / mm2. Odredbe DIN 1052:2004-08 vrijede za razliite vrste avala (glatkog ili profiliranog tijela) sa ravnom ili uputenom glavom ako su proizvedeni u skladu sa zahtjevima norme DIN EN 10230-1:2000-01. Doputa se upotreba avala koji nisu proizvedeni po toj normi pod uvjetima da povrina glave iznosi najmanje 2,5 d, a duina iljka izmeu 0,7 d i 2,5 d (d je promjer okruglog avla ili duljina stranice kvadratnog avla).

Glatki i profilirani iani avli [8]

Upute i oznake - Nosivi avlani spoj mora imati najmanje 2 avla. - d je promjer okruglog avla ili duljina stranice kvadratnog avla - t1 i t2 su oznake debljina drva i dubina zabijanja u zadnje drvo:

Vrh avla (shematski prikaz)

Jednorezni spoj

Dvorezni spoj

Oznake debljina drva i dubina zabijanja

- Prema [5] promjer prethodno buenih rupa u drvu za buene avle iznosi 0,9d (prema EC5 promjer iznosi 0,8d). - Predbuenje je obavezno za: ugradnju avala iji je promjer d 8 mm ugradnju u drvo ija je gustoa k 500 kg/m - Promjer prethodno buenih rupa u elinim limovima kod spojeva drvo-elini lim moe biti do 1 mm vei od promjera avla. -avli se ugrauju u redove izmaknuto, okomito na liniju reda, za promjer d. - Kod ovakve ugradnje veeg broja avala u jednom redu nosivost se ne smanjuje.

avao Smjer pruanja vlakanaca

avli u redu paralelno sa vlakancima, izmaknuto rasporeeni okomito na liniju reda za promjer d

-Ukoliko su ugraeni u liniju reda, paralelno sa vlakancima i bez izmicanja, njihova nosivost paralelno sa vlakancima rauna se preko efektivnog broja spajala: Fv, ef ,Rk = nef Fv, Rk nef = nkef (efektivna karakteristina nosivost) (efektivni broj avala u redu)

pri emu je n broj avala u redu, a kef je dan u donjoj tablici

Vrijednosti koeficijenta kef Razmak
Zabijani avli Bueni avli

Za meurazmake moe se koristiti linearna interpolacija vrijednosti kef

Najmanje debljine drva Najmanja debljina drva za ugradnju zabijanih avala iznosi [mm]: t = max { 7 d ; (13 d - 30) k / 400 } Kod vrsta osjetljivih na cijepanje (npr. jela, smreka i duglazija) vrijedi: t = max { 14 d ; (13 d - 30) k / 200 } Napomena: ostale osjetljive vrste mogu se uvesti kroz nacionalni dokument.

Najmanje dubine zabijanja Najmanje dubine zabijanja avala u zadnje drvo iznose:
Za optereenja okomito na os (nosivost u reznoj ravnini) Za glatke avle Za profilirane avle 8d 6d Za optereenja u smjeru osi (nosivost na upanje) 12d 8d

Kod prorauna nosivosti na upanje profiliranih avala u proraun se uvodi profilirana duljina oznaena sa lg. Za spojeve kod kojih se avli ugrauju sa preklapanjem vrijede posebna pravila.

Najmanji doputeni razmaci Najmanji doputeni razmaci (meusobni i od krajeva odnosno rubova drvenih elemenata) dani su u donjoj tablici sa oznakama prema priloenoj skici.

Oznake doputenih razmaka

Najmanji doputeni razmaci avala

Zabijani

Bueni

paralelno sa vlakancima okomito na vlakanca

optereeni kraj

neoptereeni kraj

optereeni rub neoptereeni rub

je kut izmeu pravca djelovanja sile i smjera pruanja vlakanaca

Nosivost avala optereenih okomito na os (odrez) Spojevi drvo-drvo Izrazi za proraun karakteristine vrijednosti nosivosti spajala dani su u predavanju 3. EC5-DIN 1052:2004 - 08 ; Spajala (DIN tab. G.2 i G.3 ili EC5 izrazi 8.6 i 8.7). Karakteristina vrijednosti tlane vrstoe drva po platu rupe proraunava se na slijedei nain: - za zabijane avle fh,k = 0,082 k d-0,3 [N/mm2] - za buene avle fh,k = 0,082 (1-0,01 d) k [N/mm2] Karakteristina vrijednost momenta poputanja proraunava se na slijedei nain: - za avle okruglog poprenog presjeka My,k = 180 d2,6 [Nmm] - za avle kvadratnog poprenog presjeka My,k = 270 d2,6 [Nmm]

Spojevi drvo-ploe na bazi drva Karakteristina vrijednosti tlane vrstoe po platu rupe ploa na bazi drva (pri emu je t debljina ploe u mm) proraunava se na slijedei nain : Za perploe prema DIN1052:2004-08 toka 7.7 - za zabijane avle fh,k = 0,11 k d-0,3 [N/mm2] - za buene avle fh,k = 0,11 (1-0,01 d) k [N/mm2] Za OSB ploe prema toki 7.8 i ploe iverice prema toki 7.9 DIN1052:2004-08 - za zabijane avle fh,k = 65 d-0,7 t0,1 [N/mm2] - za buene avle fh,k = 50 d-0,6 t0,2 [N/mm2] Za ploe vlaknatice klase HB.HLA2 (DIN EN 622-2:2003-10) - fh,k = 30 d-0,3 t0,6 [N/mm2]]

Nosivost avala optereenih u smjeru osi (upanje) -Nije doputeno koritenje glatkih avala u spojevima koji su optereeni u smjeru osi stalnim ili dugotrajnim optereenjem. -Kod profiliranih avala u proraun se uvodi samo profilirana duina. - Karakteristina vrijednost nosivosti na upanje (Rax,k) kod ugradnje avala okomito na vlakanca i kose ugradnje uzima se kao manja vrijednost:

Spoj avlima okomito na smjer pruanja vlakanaca

Koso avlanje

Rax,k = min { f1,k d lef; f2,k dk } pri emu je f1,k karakteristina vrijednost vrstoe na upanje avla f2,k karakteristina vrijednost vrstoe na izvlaenje (pull-through) glave avla d promjer avla dk promjer glave avla lef dubina zabijanja (kod profiliranih avala profilirana duljina lg) Gornje karakteristine vrijednosti dane su u slijedeoj tablici :
Karakteristine vrijednosti f1,k i f2,k u N/mm

Vrsta
Glatki avli Posebi avli klase nosivosti

Karakteristina gustoa k ali najvie 500 kg/m

Proraunska nosivost spajala na upanje rauna se na uobiajeni nain kao: Rax,d = kmod Rax,k / M (Koeficijent modifikacije kmod i parcijalni koeficijent sigurnosti materijala M vidi u DIN1052:2004-08, tab F.1 i tab 1.)

Nosivost avala optereenih kombiniranim optereenjem Dokaz nosivosti avala optereenih kombiniranim djelovanjem u smjeru osi i okomito na smjer osi (upanje i odrez):

pri emu je: Rax,d Rla,d m=1 m=2 proraunska nosivost spajala na upanje proraunska nosivost spajala na odrez za glatke avle i profilirane avle klase nosivosti 1 za profilirane avle klase nosivosti 2 i vie

VIJANI SPOJEVI Materijal izrade: elik najmanje klase vrstoe 3.6 prema odredbama DIN EN ISO 898-1:1991-11).
Karakteristine vrijednosti za vijke i tijesno ugraene vijke

Klasa vrstoe

Karakteristina vrijednost vrstoe

Karakteristina vrijednost granice poputanja

Upute i oznake - Vijci se ne smiju upotrebljavati za izvedbu konstrukcija kod kojih je vana krutost i postojanost oblika. - Nosivi vijani spoj mora imati najmanje 2 vijka. - d je oznaka promjera vijka. - dmax = 30 mm. - U drvenim konstrukcijama koriste se vijci M6, M8, M10, M12, M16, M20, M24 i M30 (prema DIN 976-1). - Obavezna je ugradnja podlonih ploica ispod glave i matice vijka. - Dimenzije podlonih ploica prema DIN 1052:2004-08 dane su u tablici G.13 a mogu biti okrugle ili kvadratne (promjer ili duljina stranice min 3d) min debljine 0,3d. - Promjer prethodno buenih rupa u drvu moe biti do 1 mm vei od promjera vijka. - Promjer prethodno buenih rupa u elinim limovima kod spojeva drvo-elini lim moe biti do 2 mm ili 0,1d (za vijke veeg promjera) vei od promjera vijka.
Komentar: DIN 1052:2004-08 detaljnije ne obrauje vijane spojeve (teite je na tijesno ugraenim vijcima: Passbolzen kod kojih ne postoji odredba da se ne smiju upotrebljavati za izvedbu konstrukcija kod kojih je vana krutost i postojanost oblika).

Najmanji doputeni razmaci - Vijci se ugrauju u sjecita redova i nizova prema donjim skicama i tablici :

Oznake doputenih razmaka

Najmanji doputeni razmaci vijaka i elinih ipki sa navojem

paralelno sa vlakancima okomito na vlakanca optereeni kraj neoptereeni kraj optereeni rub neoptereeni rub (min 4d) (min 80 mm) (min 4d)

je kut izmeu pravca djelovanja sile i smjera pruanja vlakanaca

-Prema EC5 u sluaju ugradnje veeg broja vijaka u jednom redu paralelno sa vlakancima, nosivost se smanjuje i rauna kao: Fv, ef ,Rk = nef Fv, Rk pri emu je nef

a1 d n

razmak vijaka u smjeru vlakanaca promjer vijka broj vijaka u redu

Za optereenja okomito na vlakanca uzima se da je nef = n, a za kuteve 00 < < 900 izmeu sile i smjera vlakanaca vrijedi linearna interpolacija.

Nosivost vijaka optereenih okomito na os (odrez) Spojevi drvo - drvo Izrazi za proraun karakteristine vrijednosti nosivosti spajala dani su u predavanju 3. EC5-DIN 1052:2004 - 08 ; Spajala (DIN tab. G.2 i G.3 ili EC5 izrazi 8.6 i 8.7). Karakteristina vrijednost momenta poputanja proraunava se na slijedei nain: My,Rk = 0,3 fu,k d2,6 gdje je My,Rk fu,k d karakteristina vrijednost momenta poputanja u Nmm karakteristina vlana vrstoa vijaka u N/mm2 [5] Tab. G11 promjer vijka u mm

Karakteristina vrijednosti tlane vrstoe drva po platu rupe, kod vijaka, ovisi o kutu izmeu smjera djelovanja sile i smjera vlakanaca i proraunava se na slijedei nain :

gdje je k90 = fh,0,k k d 1,35 + 0,015 d 1,30 + 0,015 d 0,90 + 0,015 d za drva etinara za LVL (furnirske ploe) za drva liara

karakteristina vrijednost tlane vrstoe po platu rupe paralelno sa vlakancima, u N/mm2 karakteristina vrijednost gustoe drva u kg/m3 kut izmeu smjera djelovanja sile i smjera vlakanaca promjer vijka u mm

Spojevi drvo-ploe na bazi drva perploe: karakteristina vrijednosti tlane vrstoe po platu rupe, bez obzira na kut djelovanja sile, proraunava se na slijedei nain: fh,k = 0,11 (1-0,01 d) k [N/mm2] gdje je k d karakteristina vrijednost gustoe ploe u kg/m3 promjer vijka u mm

Ploe iverice i OSB ploe: karakteristina vrijednosti tlane vrstoe po platu rupe, bez obzira na kut djelovanja sile, proraunava se na slijedei nain: fh,k = 50 d-0,6 t0,2 [N/mm2] gdje je d t promjer vijka u mm debljina ploe u mm

Spojevi drvo-elini lim Vrijede pravila iz glave 8.2.3 EC5.

Nosivost vijaka optereenih u smjeru osi (upanje) U proraun se uvodi manja vrijednost izmeu: - vlane nosivosti vijka - nosivosti podlone ploice ili eline ploe (kod spojeva drvo-elik) Nosivost podlone ploice odreuje se iz karakteristine vrijednosti kontaktne vrstoe 3,0 fc,90,k na povrini kontakta. Nosivost eline ploe po jednom vijku (kod spojeva drvo-elik) odreuje se kao nosivost okrugle podlone ploice iji je promjer (manja vrijednost): - 12 t , gdje je t debljina eline ploe u mm - 4 d , gdje je d promjer vijka u mm

SPOJEVI TRNOVIMA I TIJESNO UGRAENIM VIJCIMA (Tijesno ugraeni vijci u nastavku: vijci*) Materijal izrade trnova: elik S 235, S275 i 355 prema DIN EN 10025:1994-03
Karakteristine vrijednosti vrstoe za trnove
Karakteristina vrijednost vrstoe

Vrsta elika

Materijal izrade tijesno ugraenih vijaka: elik najmanje klase vrstoe 3.6 prema DIN EN ISO 898-1:1991-11.
Karakteristine vrijednosti za vijke i tijesno ugraene vijke

Klasa vrstoe

Karakteristina vrijednost vrstoe

Karakteristina vrijednost granice poputanja

Openito, za izvedbu ovakvih spojeva vrijede pravila navedena za vijke, osim dijela koji se odnosi na najmanje doputene razmake.

Upute i oznake - Nosivi spoj mora imati najmanje 2 trna ili vijka*. - d je oznaka promjera trna ili vijka* - dmin = 6 mm - dmax = 30 mm - dimenzije i oblik trnova prema tablici G.10 DIN 1052:2004-08
Oblik i dimenzije trnova

- Tolerancija promjera trna moe biti -0,0 / +0,1 mm. - Prethodno buenje rupa u drvu na promjer trna ili vijka* ( d). - Promjer prethodno buenih rupa u elinim limovima kod spojeva drvo-elini lim moe biti do 1 mm vei od promjera trna ili vijka* ( d + 1 mm). - Kod izvedbe spojeva drvo-elik, sa limovima kao boni elementima, spoj treba izvesti vijcima* a ne trnovima

Najmanji doputeni razmaci - Trnovi i vijci* se ugrauju u sjecita redova i nizova prema donjoj skici i tablici :

Oznake doputenih razmaka

Najmanji doputeni razmaci trnova i tijesno ugraenih vijaka

paralelno sa vlakancima okomito na vlakanca optereeni kraj neoptereeni kraj optereeni rub neoptereeni rub je kut izmeu pravca djelovanja sile i smjera pruanja vlakanaca (min 80 mm) (min 3d)

- Prema DIN 1052:2004-08 u sluaju ugradnje veeg broja trnova u jednom redu paralelno sa vlakancima, nosivost se smanjuje i rauna preko efektivnog broja trnova nef:

pri emu je a1 n razmak trnova u smjeru vlakanaca broj trnova u redu kut izmeu smjera djelovanja sile i smjera vlakanaca

Za optereenja okomito na vlakanca uzima se da je nf = n.

Nosivost okomito na os (odrez) Spojevi drvo-drvo Izrazi za proraun karakteristine vrijednosti nosivosti spajala dani su u predavanju 3. EC5-DIN 1052:2004 - 08 ; Spajala (DIN tab. G.2 i G.3 ili EC5 izrazi 8.6 i 8.7).

Karakteristina vrijednost momenta poputanja trnova okruglog poprenog presjeka proraunava se na slijedei nain: My,Rk = 0,3 fu,k d2,6 gdje je My,Rk fu,k d karakteristina vrijednost momenta poputanja u Nmm karakteristina vlana vrstoa trna u N/mm2 promjer trna u mm

Karakteristina nosivost vijaka* Rk (koja se proraunava prema DIN 12.2) poveava se za udio Rk: Rk = min { 0,25 Rk ; 0,25 Rax,k } gdje je Rax,k karakteristina nosivost vijka* u smjeru osi.

Karakteristina vrijednosti tlane vrstoe drva po platu rupe kod trnova i vijaka* ovisi o kutu izmeu smjera djelovanja sile i smjera vlakanaca i proraunava se na slijedei nain:

gdje je fh,0,k = 0,082 (1-0,1d) k fh,0,k karakteristina vrijednost tlane vrstoe po platu rupe paralelno sa vlakancima, u N/mm2 k karakteristina vrijednost gustoe drva u kg/m3 kut izmeu smjera djelovanja sile i smjera vlakanaca d promjer vijka u mm k90 = 1,35 + 0,015 d k90 = 0,90 + 0,015 d za drva etinara za drva liara

Za trnove promjera d 8 mm k90 = 1.

Spojevi drvo-ploe na bazi drva perploe [5] glava 7.7: karakteristina vrijednosti tlane vrstoe po platu rupe, bez obzira na kut djelovanja sile, proraunava se na slijedei nain: fh,k = 0,11 (1-0,01 d) k [N/mm2] gdje je k d karakteristina vrijednost gustoe ploe u kg/m3 promjer vijka u mm

Ploe iverice i OSB ploe [5] glave 7.9 i 7.8: karakteristina vrijednosti tlane vrstoe po platu rupe, bez obzira na kut djelovanja sile, proraunava se na slijedei nain: fh,k = 50 d-0,6 t0,2 [N/mm2] gdje je d t promjer vijka u mm debljina ploe u mm

Hvala na panji.
Sveuilite u Splitu, Graevinsko-arhitektonski fakultet

www.gradst.hr