dysleksja

Miejsce
na naklejk
z kodem szkoy

MBI-R1A1P-062

EGZAMIN MATURALNY
Z BIOLOGII
Arkusz II

POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy 120 minut

ARKUSZ II
MAJ
ROK 2006

Instrukcja dla zdajcego

1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron (zadania
30 57). Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou
nadzorujcego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz czytelnie w miejscu na to przeznaczonym
przy kadym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel.
5. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie.
6. Podczas egzaminu moesz korzysta z owka i gumki
(wycznie do rysunkw) oraz linijki.
7. Wypenij t cz karty odpowiedzi, ktr koduje zdajcy.
Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej
dla egzaminatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj dat urodzenia i PESEL.
Zamaluj pola odpowiadajce cyfrom numeru PESEL. Bdne
zaznaczenie otocz kkiem

i zaznacz waciwe.
yczymy powodzenia!

Za rozwizanie
wszystkich zada
mona otrzyma
cznie
50 punktw

Wypenia zdajcy przed

rozpoczciem pracy
PESEL ZDAJCEGO

KOD
ZDAJCEGO

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 30. (1 pkt)

W cyklu komrkowym wyrniamy faz podziau oraz okres midzypodziaowy (interfaz).
Interfaza trwa duej ni mitoza, a w jej przebiegu moemy wyodrbni charakterystyczne
fazy G1, S, G2.
Dobierz opisy do procesw zachodzcych w fazach G1, S, G2.
Opis I
W tej fazie zachodzi replikacja DNA.

mitoza
faza G2

faza G1

Opis III
W tej fazie ilo DNA jest na poziomie 2c.

faza S

Faza

Opis II
W tej fazie ilo DNA jest podwojona.

Numer opisu

G1
S
G2

Zadanie 31. (2 pkt)

Poniszy rysunek przedstawia schematycznie budow mitochondrium, w ktrym zachodzi
m.in. proces oddychania wewntrzkomrkowego.
Podaj nazwy struktur oznaczonych na schemacie jako X oraz Y i podaj, jakie etapy
oddychania komrkowego zachodz w ich obrbie.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 32. (2 pkt)

Wglowodany to grupa rnorodnych zwizkw organicznych. Wyrniamy wrd nich
m.in. monosacharydy (cukry proste) i polisacharydy (cukry zoone, zawierajce wicej ni
10 czsteczek monosacharydw). Rni si one waciwociami np. rozpuszczalnoci
w wodzie i, co si z tym wie, penion w komrce funkcj.
Uzupenij ponisz tabel wpisujc odpowiednie przykady wglowodanw oraz okrel
ich rozpuszczalno w wodzie i podstawow funkcj penion w komrce lub
organizmie.
Grupa
wglowodanw

Przykad
(nazwa zwizku)

Funkcja w komrce lub

organizmie
(strukturalna / energetyczna /
zapasowa / regulacyjna)

Rozpuszczalno
w wodzie
(saba / dobra)

monosacharydy
polisacharydy

Zadanie 33. (3 pkt)

U niektrych sodkowodnych protistw, np. pantofelkw wystpuj tzw. wodniczki ttnice,
ktre zbieraj wod z wntrza komrki i wypompowuj j na zewntrz. Pulsowanie
wodniczek ttnicych atwo zaobserwowa w mikroskopie optycznym.
Zaplanuj dowiadczenie pozwalajce rozwiza problem badawczy:
Czy czstotliwo pulsowania wodniczek ttnicych u pantofelkw zaley od stenia NaCl
w ich rodowisku zewntrznym?
Do dyspozycji masz: mikroskop, akwarium z hodowl pantofelkw, zlewki, szkieka
podstawowe, zakraplacz, 1% roztwr NaCl, wod destylowan.
W planie dowiadczenia uwzgldnij:
prb kontroln,
prb badawcz,
sposb uzyskiwania wynikw.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

30.
1

31.
2

32.
2

33.
3

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 34. (2 pkt)

Komrki ywych organizmw s bardzo rnorodne. Ponisze rysunki przedstawiaj
komrk bakteryjn (A) oraz rolinn (B).
Podaj nazwy dwch widocznych na rysunkach struktur wsplnych dla obu komrek
i zaznacz je na rysunkach.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 35. (1 pkt)

Ponisze zdania zawieraj informacje o fazie fotosyntezy niezalenej od wiata.
Zaznacz zdanie zawierajce bdn informacj i uzasadnij swj wybr.
1. Reakcje niezalene od wiata przebiegaj w stromie chloroplastw.
2. Faza niezalena od wiata, czyli tzw. cykl Calvina, skada si z trzech etapw
karboksylacji, redukcji i regeneracji.
3. W stromie chloroplastw, w wyniku cyklu przemian CO2 zostaje przeksztacony
w produkt fotosyntezy.
4. W procesie redukcji dwutlenku wgla wykorzystywane s produkty fazy wietlnej ATP
i NADP.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 36. (2 pkt)

Glikoliza jest powszechnym szlakiem metabolicznym zachodzcym w cytoplazmie komrek
wszystkich ywych organizmw.
Wypisz z poniszego schematu trzy substraty oraz trzy produkty procesu glikolizy.

substraty glikolizy:
.....................................................................................................................................................................................

produkty glikolizy:
.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 37. (1 pkt)

Chemosynteza jest form asymilacji CO2, dla ktrej rdem energii s procesy utleniania,
najczciej zwizkw nieorganicznych. Mimo, i bakterie chemosyntetyzujce nie s
gwnymi producentami masy organicznej, odgrywaj jednak du rol w ekosystemach
wodnych i ldowych.
Przedstaw na dowolnym przykadzie bakterii chemosyntetyzujcych ich znaczenie
w przyrodzie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

34.
2

35.
1

36.
2

37.
1

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 38. (2 pkt)

Tempo procesw fizjologicznych przebiegajcych u organizmw zmiennocieplnych jest
w duej mierze uzalenione od temperatury otoczenia. Zaobserwowano, e jeli w moe
wybra sobie pooenie w stosunku do rda ciepa, to zblia si do niego w okresie
trawienia, za odsuwa si podczas godu.
Wyjanij, co jest przyczyn takiego zachowania si wy podczas trawienia pokarmu,
a co w czasie dugotrwaej godwki.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 39. (2 pkt)

Mode organy rolin wieloletnich oraz cae roliny zielne okrywa ywa tkanka zwana skrk.
Zbudowana jest ona najczciej z pojedynczej warstwy cile do siebie przylegajcych
komrek. Jednak skrka takich organw jak licie i odygi rni si budow i funkcj
od skrki okrywajcej korzenie.
Podaj dwie rnice w budowie midzy skrk okrywajc czci nadziemne a skrk
korzenia rolin zielnych.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 40. (1 pkt)

Organizmy obupciowe (obojnaki) charakteryzuj si tym, e maj zdolno wytwarzania
zarwno eskich, jak i mskich komrek rozrodczych. Jednak przewaajca cz tych
organizmw unika samozapodnienia i w miar moliwoci doprowadza do zapodnienia
krzyowego.
Wyjanij, dlaczego organizmy obupciowe unikaj samozapodnienia.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 41. (3 pkt)

Charakterystyczne cechy ptakw wi si z ich zdolnoci do aktywnego lotu.
Wymie trzy cechy budowy szkieletu ptakw, bdce przystosowaniem do lotu oraz
okrel, jakie znaczenie adaptacyjne ma kada z wymienionych cech.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 42. (2 pkt)

Przeczytaj uwanie poniszy tekst.
W rozwoju owadw o przeobraeniu zupenym wystpuje charakterystyczna posta
poczwarki. Wyrnia si trzy typy poczwarek. Poczwarka wolna np. u chrzszcza
przypomina ksztatem owada dorosego. Ma ona wyrane zawizki skrzyde i odny, ktre
swobodnie wystaj nad powierzchni ciaa. U poczwarki osonitej wystpujcej u motyli
zawizki skrzyde i odny tak cile przylegaj do ciaa, e ich obecno zaznacza si
jedynie w postaci niewyranych konturw, a ksztat samej poczwarki jest oby. Poczwarki
tych dwu typw s w pewnym stopniu ruchliwe. Do trzeciego typu zalicza si zupenie
nieruchom poczwark barykowat, charakterystyczn dla czci muchwek. Ciao
tej poczwarki jest nieforemne i barykowate. Zawizki skrzyde i odny s zupenie
niewidoczne.
Skonstruuj tabel, w ktrej porwnasz trzy cechy wymienionych typw poczwarek
owadw, wpisujc informacje podane w tekcie.

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

38.
2

39.
2

40.
1

41.
3

42.
2

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 43. (2 pkt)

Ponisza tabela zawiera porwnanie zawartoci niektrych aminokwasw egzogennych
w biaku zwierzcym i rolinnym (w gramach aminokwasw na 100 gramw biaka).
Aminokwas
leucyna
fenyloalanina
tryptofan
lizyna

Biako zwierzce
(woowina)
7,7
5,0
1,4
8,2

Biako rolinne
(kukurydza)
24,0
6,5
0
0

Biako rolinne
(fasola)
10,5
8,0
0
7,2

Wypisz z tabeli nazw aminokwasu, ktrego niedobr w organizmie moe by skutkiem

diety wegetariaskiej oraz taki, ktrego najlepszym rdem jest biako rolinne.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 44. (1 pkt)

Ryniofity to najpierwotniejsze roliny ldowe. Najbardziej znanym ich przedstawicielem jest
dewoska rynia. Wspczesne widakowe to prawdziwe, yjce skamieniaoci o planie
budowy niezmienionym od ponad 300 mln lat.
Korzystajc z zamieszczonych rysunkw, podaj jedn cech budowy wspln
dla widaka i rynii.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 45. (2 pkt)

Poniej zamieszczony wykres przedstawia zaleno midzy wilgotnoci nasion kilku
gatunkw rolin a nateniem procesu oddychania.

Sformuuj dwa wnioski wynikajce z analizy wykresu.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 46. (2 pkt)

Osobliwoci pazw jest ich gospodarka wodna. Zwierzta te nigdy nie pij wody,
lecz pobieraj j przez skr. Na brzusznej stronie tuowia i ud maj one okolice szczeglnie
obficie unaczynione, ktrych funkcj jest absorpcja wody do jej pobrania wystarcza
wilgotna gleba. Gatunki yjce w okolicach suchych gromadz, przy braku wody, due iloci
mocznika w pynach ustrojowych.
Wyjanij, jakie znaczenie dla sposobu pobierania wody przez pazy yjce w suchym
klimacie ma fakt gromadzenia znacznych iloci mocznika w pynach ustrojowych.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

43.
2

44.
1

45.
2

46.
2

10

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 47. (2 pkt)

Gen warunkujcy barw oczu u Drosophila melanogaster znajduje si w chromosomie X,
przy czym allel warunkujcy oczy biae jest recesywny a, a allel warunkujcy oczy
czerwone jest dominujcy A. Natomiast recesywny gen zredukowanych skrzyde (b) nie jest
sprzony z pci. Dziedziczenie pci u muszki owocowej odbywa si wedug podobnych
zasad jak u czowieka.
Zapisz wszystkie moliwe genotypy samicy muszki owocowej o czerwonych oczach
i normalnie wyksztaconych skrzydach oraz wszystkie moliwe genotypy samca o tych
samych cechach.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 48. (1 pkt)

Kolchicyna jest alkaloidem wystpujcym w rolinie zwanej zimowitem jesiennym.
Ten zwizek chemiczny ma silny wpyw na przebieg podziau mitotycznego: hamuje
wytwarzanie i funkcjonowanie wrzeciona podziaowego powodujc, e chromosomy nie
rozchodz si do biegunw komrki. W takim przypadku nie dochodzi rwnie do podziau
cytoplazmy, czyli cytokinezy.
Podaj nazw rodzaju mutacji, jaka zajdzie po zadziaaniu kolchicyn na dzielce si,
diploidalne komrki.
.......................................................................................................................................................

Zadanie 49. (1 pkt)

Wedug najnowszych bada, w co najmniej 16 organizmach z oddzielnych gazi
ewolucyjnych kodonom s przypisane aminokwasy inne ni standardowo. Wiele gatunkw
glonu Acetabularia odczytuje kodony UAG i UAA, powszechnie oznaczajce stop, jako
glicyn. Kodon CUG, ktry normalnie oznacza leucyn, w komrkach grzybw z rodzaju
Candida jest tumaczony jako seryna.
Podaj cech kodu genetycznego, od ktrej odstpstwa zostay przedstawione w tekcie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

11

Zadanie 50. (2 pkt)

Poniej przedstawiono fragment rodowodu obrazujcy pojawianie si pewnej choroby.
Ustal i uzasadnij na podstawie schematu, czy choroba ta jest warunkowana przez
mutacj recesywn czy dominujc oraz czy gen, w ktrym zasza mutacja, ley
w autosomie, czy w chromosomie pciowym.

Oznaczenia:

- kobieta zdrowa

- kobieta chora

- mczyzna zdrowy

- mczyzna chory

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 51. (2 pkt)

U groszku pachncego cecha szerokich kwiatw jest sprzona z cech gadkich ziaren pyku.
W wyniku krzywki podwjnie heterozygotycznych rolin groszku pachncego, o szerokich
kwiatach i gadkich pykach, uzyskano 624 osobniki potomne. Wrd nich 155 rolin
wykazywao obie cechy recesywne: kwiaty wskie i pyki szorstkie. W potomstwie nie byo
rekombinantw.
Zapisz genotypy rodzicielskich rolin groszku i ich potomstwa oraz ustal stosunek
fenotypowy w pokoleniu F1.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

47.
2

48.
1

49.
1

50.
2

51.
2

12

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 52. (2 pkt)

Zjawisko melanizmu przemysowego zaobserwowano po raz pierwszy u motyla zwanego
wochaczem nabrzozakiem (Biston betularia). W czasach, gdy przemys nie by jeszcze tak
rozwinity jak obecnie, podstawowe ubarwienie tego motyla byo jasne. Osobniki z mutacj
powodujc ciemne zabarwienie byy rzadkoci, gdy siadajc na korze brzz pokrytej
porostami byy atwiej dostrzegane i czciej zjadane przez ptaki. Obecnie w rejonach
uprzemysowionych kora drzew jest pozbawiona porostw i ciemna, a osobniki ciemno
ubarwione czciej spotykane.
Okrel, jaki mechanizm ewolucji spowodowa czstsze wystpowanie form ciemnych
motyla i wyjanij, jakie znaczenie dla nich ma fakt, i obecnie kora drzew w rejonach
uprzemysowionych jest ciemna.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 53. (2 pkt)

Teoria endosymbiozy zakada, e mitochondria i plastydy s przeksztaconymi w procesie
ewolucji mikroorganizmami, ktre dostay si do wntrza komrki praeukariotycznej drog
fagocytozy, przy czym nie ulegy strawieniu, lecz przeksztaciy si w wymienione wczeniej
organella.
Spord podanych niej zda zaznacz dwa, ktre stanowi argumenty przemawiajce
za teori endosymbiozy.
1.
2.
3.
4.

Plastydy s spotykane w komrkach rolinnych i bakteryjnych.

Mitochondria s spotykane we wszystkich komrkach oddychajcych tlenowo.
Mitochondria i plastydy zawieraj wasn informacj genetyczn w postaci DNA.
Jedynie mitochondria zawieraj enzymy umoliwiajce przeprowadzanie oddychania
tlenowego.
5. Komrka eukariotyczna potrafi sama wytwarza nowe mitochondria na drodze syntez
potrzebnych skadnikw.
6. Niektre formy plastydw mog by bezbarwne.
7. Analiza sekwencyjna biaek mitochondrialnych i plastydowych wskazuje na ich bliskie
pokrewiestwo z prokariontami.

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

13

Zadanie 54. (1 pkt)

W zalenoci od warunkw pocztkowych sukcesji wyrnia si dwa jej rodzaje. Pierwszy
dotyczy powstawania biocenozy na terenach pozbawionych ycia, drugi odbudowy
biocenozy, np. po wyciciu lasu.
Podaj, ktry z rodzajw sukcesji (pierwszy czy drugi) ma miejsce w przypadku
rekultywacji hady odpadw z kopalni wgla. Odpowied uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 55. (2 pkt)

W 1910 roku na wysp Saint George lec na Morzu Beringa nieopodal wybrzey Alaski
wprowadzono renifery. Na wyspie tej wypuszczono 3 samce i 12 samic.
Na podstawie danych zamieszczonych w poniszej tabeli narysuj krzyw ilustrujc
zmiany liczebnoci reniferw na badanym terenie.
Rok
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950

Liczba reniferw
na wyspie Saint George
15
50
125
80
20
40
60
50
60

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

52.
2

53.
2

54.
1

55.
2

14

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 56. (2 pkt)

Program zrwnowaonego rozwoju, czyli AGENDA 21, przyjty na Szczycie Ziemi w Rio de
Janeiro zakada m.in. modernizacj transportu. Dziaania zmierzajce w tym kierunku to np.
tworzenie w miastach nowych linii tramwajowych, wprowadzenie mikrobusw
elektrycznych itp.
Zaproponuj dwa inne ni podane w tekcie sposoby ograniczania transportu
samochodowego w duych miastach.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 57. (2 pkt)

Naukowcy zidentyfikowali gen odpowiedzialny za rozwj pkw i krzewienie si ryu.
Sadzonki ze sztucznie wprowadzonym genem wytwarzaj wicej odgazie
i s zdecydowanie nisze od sadzonek wyhodowanych bez podobnej ingerencji.
Zakadajc moliwo przeniesienia genu krzewienia do innych rolin, oce
przydatno jego odkrycia dla rolnictwa, popierajc swoje zdanie dwoma argumentami.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

56.
2

57.
2

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

BRUDNOPIS

15