ILIADA-B Gumnasiou

Ιλιάδα
Ομήρου
ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôç óöñáãßäá ôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ
ISBN: 960-381-295-1
© 2006 Åêäüóåéò ÂïëïíÜêç
Ìáõñïìé÷Üëç 41 & Âáëôåôóßïõ, ÁèÞíá,
Ôçë.: 210 3608065, Fax: 210 3608197
www.volonaki.gr, mail: info@volonaki.gr
ÅêäïôéêÞ åðéìÝëåéá — ó÷åäéáóìüò: ÄçìÞôñçò Ëïýêáò

Äéïñèþóåéò äïêéìßùí: Ìáñßá Ëåðåíéþôç
Äçìéïõñãéêü åîùöýëëïõ: Êùíóôáíôßíïò Ðáðáêùíóôáíôßíïõ
ÇëåêôñïíéêÞ óåëéäïðïßçóç: akida|design
Áóêëçðéïý 23, ÁèÞíá, ôçë.: 210 3623701
ÂÜëéá ËïõôñéáíÜêç ¢ííá Ìïõñïõãêëïý
Ιλιάδα
Ομήρου
Β΄ Γυμνασίου
Á
íáìöéóâÞôçôá ç ÉëéÜäá áðïôåëåß Ýíá
áðü ôá êïñõöáßá Ýñãá ôçò ðáãêüóìéáò
ðïßçóçò· ãé’ áõôü êáé ïé ðéï ìåãÜëïé
ðïéçôÝò óôÝêïíôáé ìå óåâáóìü ìðñïóôÜ
óôï ìåãáëüðíïï áõôü ðïßçìá êáé ìå èáõìáóìü
óôç äåîéïôå÷íßá ôïõ äçìéïõñãïý ôïõ.
Óôï ðïßçìá áõôü, ðïõ åßíáé Ýíá ôÝëåéï
ðñüôõðï ü÷é ìüíï ôçò ðïéçôéêÞò áëëÜ êáé êÜèå
Üëëçò êáëëéôå÷íéêÞò äçìéïõñãßáò, ï ¼ìçñïò
ãïçôåýåé ôïí áíáãíþóôç ìå ôçí åíÜñãåéá ôùí
óõíáñðáóôéêþí åéêüíùí, ìå ôïí ðëïýôï ôçò
åêðëçêôéêÞò êáé êáëðÜæïõóáò öáíôáóßáò,
ìå ôç óïâáñüôçôá ôçò èåßáò Ýìðíåõóçò,
ìå ôïõò õøçëïýò ðïéçôéêïýò ôüíïõò
êáé ìå ôá äéá÷ñïíéêÜ éäåþäç.
Ïé ÞñùÝò ôïõ ðáñïõóéÜæïíôáé ùò óýìâïëá
áéþíéá åíüò áäéÜêïðïõ áãþíá áëëÜ
êáé Ýíôïíùí ðáèþí.
Ôï âéâëßï áõôü åõåëðéóôåß üôé ï óôü÷ïò ôïõ
íá ðñïóöÝñåé óôï ìáèçôÞ êáé óôïí êáèçãçôÞ
ü,ôé áêñéâþò áðáéôåßôáé ãéá ôçí êáôáíüçóç ôùí
óôß÷ùí ôçò ÉëéÜäáò, èá ãßíåé ðñáãìáôéêüôçôá.
Åêäüóåéò ÂïëïíÜêç
7
Εισαγωγή 15
Ôï çìåñïëüãéï ôçò ÉëéÜäáò 18
Ôßôëïé ñáøùäéþí ÉëéÜäáò
êáôÜ ôïõò Áëåîáíäñéíïýò öéëïëüãïõò 20
Ραψωδία Α: Λοιμός. Μῆνις. 22

Ï ëïéìüò – Ç ïñãÞ ôïõ Á÷éëëÝá
Ôüðïò – ÷ñüíïò – ðñüóùðá
• óô. 1-53: Ôï ðñïïßìéï – Ç éêåóßá ôïõ ×ñýóç 23

• óô. 54-306: ÓõíÝëåõóç ôùí Á÷áéþí,
Ç óýãêñïõóç ôïõ ÁãáìÝìíïíá ìå ôïí Á÷éëëÝá 39
• óô. 307-349: Ç ×ñõóçßäá åðéóôñÝöåé
óôçí ðáôñßäá ôçò êáé ç Âñéóçßäá ïäçãåßôáé
Περιεχόμενα
óôïí ÁãáìÝìíïíá (ÐåñéëçðôéêÞ áíáäéÞãçóç) 63
• óô. 350-431á: Ç óõíÜíôçóç Á÷éëëÝá - ÈÝôéäáò 65
• óô. 431â-493: Ç ×ñõóçßäá ðáñáäßäåôáé óôïí ðáôÝñá ôçò
- ÅðéóôñïöÞ ôçò áðïóôïëÞò ìå åðéêåöáëÞò ôïí ÏäõóóÝá
óôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí (ÐåñéëçðôéêÞ áíáäéÞãçóç) 75
• óô. 494-612: ÓêçíÝò áðü ôïí ¼ëõìðï 77
ΡΑΨΩΔΙΑ Β: Ὄνειρος. Διάπειρα. Κατάλογος νεῶν. 91

Ç åðßóêåøç ôïõ ïíåßñïõ – Ç äïêéìáóßá ôïõ óôñáôïý
– Ï êáôÜëïãïò ôùí ðëïßùí
Ôüðïò – ÷ñüíïò – ðñüóùðá – ÂáóéêÜ óçìåßá
ΡΑΨΩΔΙΑ Γ: Ὅρκοι. Τειχοσκοπία.

Ἀλεξάνδρου καὶ Μενέλαου Μονομαχία. 93
¼ñêïé – ÈÝá áðü ôá ôåß÷ç – Ìïíïìá÷ßá ÁëÝîáíäñïõ êáé ÌåíåëÜïõ
9
Περιεχόμενα • Ðåñßëçøç óô. 1-121 94
• óô. 121-244: Ç ôåé÷ïóêïðßá 95
• Ðåñßëçøç óô. 245-461 106
ΡΑΨΩΔΙΑ Δ: Ὁρκίων σύγχυσις.

Ἀγαμέμνονος Ἐπιπώλησις. 107
Ïé Ôñþåò ðáñáâáßíïõí ôéò óõìöùíßåò
– Ï ÁãáìÝìíïíáò åðéèåùñåß ôï óôñÜôåõìá ðñéí áðü ôç ìÜ÷ç
ΡΑΨΩΔΙΑ Ε: Διομήδους ἀριστεία 109

Ôá êáôïñèþìáôá ôïõ ÄéïìÞäç
• Ðåñßëçøç óô. 1-273 110

• óô. 274-430: Ï ÄéïìÞäçò óêïôþíåé ôïí ÐÜíäáñï
êáé ôñáõìáôßæåé ôçí Áöñïäßôç 111
• Ðåñßëçøç óô. 431-909 127
ΡΑΨΩΔΙΑ Ζ: Ἕκτορος καὶ Ἀνδρομάχης ὁμιλία 129

Ï ¸êôïñáò óõíáíôÜ ôçí ÁíäñïìÜ÷ç

• óô. 369-529: Ï ¸êôïñáò óôçí Ôñïßá 131
ΡΑΨΩΔΙΑ Η: Ἕκτορος καὶ Αἴαντος μονομαχία.

Νεκρῶν ἀναίρεσις. 147
Ç ìïíïìá÷ßá ôïõ ¸êôïñá êáé ôïõ Áßáíôá – Ç ôáöÞ ôùí íåêñþí

• óô. 206-315: Ìïíïìá÷ßá ¸êôïñá êáé Áßáíôá 149
• Ðåñßëçøç óô. 316-482 157
ΡΑΨΩΔΙΑ Θ: Κόλος μάχη 159

Ôï óêïôÜäé äéáêüðôåé ôç ìÜ÷ç, ÷ùñßò íá êñéèåß ï íéêçôÞò
ΡΑΨΩΔΙΑ Ι: Πρεσβεία πρὸς Ἀχιλλέα, Λιταί 160

ÁðïóôïëÞ ðñåóâåßáò óôïí Á÷éëëÝá - ÐáñáêëÞóåéò
10 Ôüðïò – ÷ñüíïò – ðñüóùðá
Περιεχόμενα
• óô. 225-431: Ï ëüãïò ôïõ ÏäõóóÝá
êáé ï áíôßëïãïò ôïõ Á÷éëëÝá 163
• Ðåñßëçøç óô. 432-713 179
ΡΑΨΩΔΙΑ Κ: Δολώνεια 181

Ôï åðåéóüäéï ôïõ Äüëùíá
ΡΑΨΩΔΙΑ Λ: Ἀγαμέμνονος ἀριστεία 183

Ôá êáôïñèþìáôá ôïõ ÁãáìÝìíïíá
ΡΑΨΩΔΙΑ Μ: Τειχομαχία 185

Ç ìÜ÷ç ãýñù áðü ôï á÷áúêü ôåß÷ïò
ΡΑΨΩΔΙΑ Ν: Μάχη ἐπί ταῖς ναυσὶν 187

ÌÜ÷ç êïíôÜ óôá ðëïßá
ΡΑΨΩΔΙΑ Ξ: Διός ἀπάτη 189

Ç åîáðÜôçóç ôïõ Äßá
ΡΑΨΩΔΙΑ Ο: Παλίωξις παρά τῶν νεῶν 191

Ïé Á÷áéïß áðïìáêñýíïõí ôïõò Ôñþåò áðü ôá ðëïßá
– Ïé Ôñþåò áðùèïýí êáé ðÜëé ôïõò Á÷áéïýò
ìÝóá óôï óôñáôüðåäï
• óô. 1-79: Ç áöýðíéóç ôïõ Äßá

ðÜíù óôçí ºäç åðáíáöÝñåé ôï ìýèï óôçí êïßôç ôïõ 193
ΡΑΨΩΔΙΑ Π: Πατρόκλεια 203

Ôá êáôïñèþìáôá êáé ï èÜíáôïò ôïõ ÐÜôñïêëïõ
• Ðåñßëçøç óôß÷ùí 1-683 204

• óô. 684-867: Ôï êýêíåéï Üóìá
êáé ï èÜíáôïò ôïõ ÐÜôñïêëïõ 205 11
Περιεχόμενα ΡΑΨΩΔΙΑ Ρ: Μενελάου Ἀριστεία 219
Ôá êáôïñèþìáôá ôïõ ÌåíåëÜïõ
ΡΑΨΩΔΙΑ Σ: Ὁπλοποιία 221

Ôá íÝá üðëá ôïõ Á÷éëëÝá êáôáóêåõÜæïíôáé

• óô.478-616: Ï ¹öáéóôïò êáôáóêåõÜæåé
ôçí ðáíïðëßá ôïõ Á÷éëëÝá – ÐåñéãñáöÞ ôçò áóðßäáò 223
ΡΑΨΩΔΙΑ Τ: Μήνιδος Ἀπόρρησις 235

Ï Á÷éëëÝáò áðïêçñýóóåé ôçí ïñãÞ ôïõ
• óô. 1-152: Ç óõìöéëßùóç ôïõ Á÷éëëÝá ìå ôïí ÁãáìÝìíïíá 237
ΡΑΨΩΔΙΑ Υ: Θεομαχία 247

Óõììåôï÷Þ ôùí èåþí óôç ìÜ÷ç
ΡΑΨΩΔΙΑ Φ: Μάχη παραποτάμιος 249

ÌÜ÷ç óôéò ü÷èåò ôïõ ðïôáìïý ÓêÜìáíäñïõ
ΡΑΨΩΔΙΑ Χ: Ἕκτορος ἀναίρεσις 251

Ï èÜíáôïò ôïõ ¸êôïñá

• óô. 247-394: Ç ìïíïìá÷ßá ¸êôïñá êáé Á÷éëëÝá 253
ΡΑΨΩΔΙΑ Ψ: Ἇθλα ἐπὶ Πατρόκλῳ 265

Áèëçôéêïß áãþíåò ðñïò ôéìÞí ôïõ Ðáôñüêëïõ
ΡΑΨΩΔΙΑ Ω: Ἕκτορος Λύτρα 267

Ëýôñá ãéá ôïí ¸êôïñá
12
• Ðåñßëçøç óô. 1-467 268 Περιεχόμενα
• óô. 468-677: Ç óõíÜíôçóç ÐñéÜìïõ êáé Á÷éëëÝá 269
• óô. 678-805: Ï èñÞíïò ãéá ôïí ¸êôïñá 279
ΕΠΙΜΕΤΡΟ 291
• Ç áîéïëüãçóç ôïõ ìáèÞìáôïò 293

• Ðáñáäåßãìáôá ùñéáßùí äéáãùíéóìÜôùí 294
• ÃëùóóÜñé ëïãïôå÷íéêþí üñùí 297
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ 303
13
Βασικά χαρακτηριστικά των ομηρικών επών
• Ç ÉëéÜäá êáé ç Ïäýóóåéá áðïôåëïýí ôá áñ÷áéüôåñá Ýðç ôçò åõñù-
ðáúêÞò ëïãïôå÷íßáò.
• Ôïðïèåôïýíôáé ÷ñïíéêÜ óôï â´ ìéóü ôïõ 8ïõ áé. ð.×.
• Ç ÉëéÜäá Ý÷åé ðåñßðïõ 3.500 óôß÷ïõò ðáñáðÜíù áðü ôçí Ïäýóóåéá,
äçë. 15.693.
• Ïé 24 ñáøùäßåò ôçò ÉëéÜäáò äçëþíïíôáé ìå êåöáëáßá ãñÜììáôá.
Ιλιάδα και Ιστορία

• ÓõíôÝèçêå ôïí 8ï áé. ð.×., áëëÜ ðåñéãñÜöåé ãåãïíüôá ôïõ 12ïõ áé.
ð.×.
• Ï ðïéçôÞò ìåôáöÝñåé óôïé÷åßá ôçò äéêÞò ôïõ åðï÷Þò óôçí åðï÷Þ ôïõ
Ôñùéêïý ðïëÝìïõ (áíá÷ñïíéóìüò).
• Óõ÷íÜ óôçí ÉëéÜäá áíáöÝñïíôáé óôïé÷åßá åíôåëþò öáíôáóôéêÜ êáé
Εισαγωγή
åîùðñáãìáôéêÜ. Äåí ðñÝðåé, ëïéðüí, íá áíôéìåôùðßæïõìå ôçí ÉëéÜäá
ùò éóôïñéêÞ ðçãÞ.
• Óêïðüò ôïõ ÏìÞñïõ Þôáí íá ôÝñøåé ôï êïéíü ôïõ êáé ü÷é íá ôï åíç-
ìåñþóåé ãé ôçí åðï÷Þ ðïõ ðåñéãñÜöåé óôï Ýñãï ôïõ.
Περιεχόμενο, θέμα και δομή της Ιλιάδας

• Ôï èÝìá ôçò ÉëéÜäáò åßíáé ç öïâåñÞ ïñãÞ, ç ìῆíéò, ôïõ Á÷éëëÝá åíá-
íôßïí ôïõ ÁãáìÝìíïíá. ¹äç áðü ôïí ðñþôï óôß÷ï ôïõ Ýðïõò ôï âáóéêü
èÝìá êáé ç áöåôçñßá ãéá ôç óýíèåóç ôïõ Ýðïõò åßíáé óáöÞò.
• Ç áöïñìÞ åßíáé ç Üñíçóç ôïõ ÁãáìÝìíïíá íá åðéóôñÝøåé ôçí áé÷-
ìÜëùôç ×ñõóçßäá óôïí éåñÝá ôïõ Áðüëëùí ×ñýóç, ï ïðïßïò æçôåß
áðü ôï èåü íá ôéìùñÞóåé ôïõò Á÷áéïýò. Åêåßíïò áíôáðïêñßíåôáé êáé 15
Εισαγωγή óôÝëíåé öïâåñü ëïéìü óôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí. Óôç óõíÝ÷åéá,
ï ÁãáìÝìíïíáò áíáãêÜæåôáé íá åðéóôñÝøåé ôç ×ñõóçßäá êáé áðáéôåß
íá ðÜñåé óôç èÝóç ôçò ôï ãÝñáò ôïõ Á÷éëëÝá, ôç Âñéóçßäá. Ï Á÷éëëÝ-
áò èåùñåß áõôÞ ôçí áðáßôçóç áôéìùôéêÞ ãéá ôïí ßäéï êáé ôçí áíäñåßá
ðïõ Ý÷åé åðéäåßîåé ìåôáîý ôùí Áñãåßùí, ãé’ áõôü êáé öéëïíéêåß ìå ôïí
ÁãáìÝìíïíá êáé ôåëéêÜ áðïöáóßæåé íá áðï÷ùñÞóåé áðü ôç ìÜ÷ç. Èá
åðáíÝëèåé ðïëý áñãüôåñá, áöïý Ý÷ïõí óêïôùèåß åêáôïíôÜäåò Á÷áéïß,
ìüíï ãéá íá åêäéêçèåß ôï èÜíáôï ôïõ ößëïõ ôïõ Ðáôñüêëïõ. Óõìöéëé-
þíåôáé ìå ôïí ÁãáìÝìíïíá êáé óôñÝöåôáé ïñãéóìÝíïò åíáíôßïí ôïõ
¸êôïñá, ôïí ïðïßï óêïôþíåé.
• Ôï èÝìá, ëïéðüí, åßíáé ç ìῆíéò ôïõ Á÷éëëÝá, áëëÜ ôï ðåñéå÷üìåíï
åßíáé ï äåêÜ÷ñïíïò ðüëåìïò óôçí ðåäéÜäá ôçò Ôñïßáò. Åßíáé áðáñáß-
ôçôï íá ãßíåôáé äéÜêñéóç áíÜìåóá óå áõôÜ ôá äýï óôïé÷åßá.
• Ï ðïéçôÞò ðåñéãñÜöåé ôéò ôåëåõôáßåò 51 çìÝñåò ðñéí áðü ôçí Üëù-
óç ôçò Ôñïßáò, ç ïðïßá äåí ðåñéëáìâÜíåôáé óôï Ýðïò. Ç ÉëéÜäá ðïõ
ôåëåéþíåé ìå ôïí åíôáöéáóìü ôïõ ¸êôïñá, ôïõ ðéï ãåííáßïõ Ôñþá êáé
ãéïõ ôïõ âáóéëéÜ ÐñéÜìïõ.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΙΛΙΑΔΑΣ ΚΑΙ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

• ¾öïò
ÉëéÜäá: äñáìáôéêü êáé ðõêíü
Ïäýóóåéá: áöçãçìáôéêü êáé ðáñáóôáôéêü
• Ðåñéå÷üìåíï
ÉëéÜäá: çñùéêü, ðïëåìéêü, óêëçñü êáé óõ÷íÜ ùìü
Ïäýóóåéá: Þñåìï, åéñçíéêü, ðáñáìõèéáêü êáé íïóôáëãéêü
Åßíáé óáöÝò üôé ï ÷áñáêôÞñáò ôçò Ïäýóóåéáò ðáñáðÝìðåé óå Ýíá
ðïéçôÞ þñéìï êáé êáôáóôáëáãìÝíï óôçí êïóìïèåùñßá ôïõ, åíþ ï ÷á-
ñáêôÞñáò ôçò ÉëéÜäáò öáíåñþíåé Ýíáí äçìéïõñãü óôçí áêìÞ ôçò íå-
áíéêÞò çëéêßáò ôïõ.
• Êïéíùíßá êáé ðïëéôéêÞ

ÉëéÜäá: Âáóéëåßá – áñéóôïêñáôßá, ìå óõììåôï÷Þ ôïõ óôñáôïý óôç ëÞøç
áðïöÜóåùí.
Ïäýóóåéá: ÐáñáêìÞ âáóéëåßáò êáé áñéóôïêñáôßáò — ïé êáôþôåñåò ôÜ-
îåéò Ý÷ïõí Üðïøç.
• Èåïß êáé Üíèñùðïé

Êáé ôá äýï Ýðç ðåñéãñÜöïõí ôïõò èåïýò ìå áíèñùðüìïñöá ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ.
16 ÉëéÜäá: ÅãùéóôÝò êáé Üäéêïé.
Ïé Üíèñùðïé ðáñáäßíïíôáé óôéò äéáèÝóåéò ôïõò. Εισαγωγή
Ïäýóóåéá: Õðáêïýïõí óå êÜðïéïõò êþäéêåò çèéêÞò, åßíáé ðéï áîéïðñåðåßò.
Ïé Üíèñùðïé Ý÷ïõí ðéï îåêÜèáñç ôçí ðñïóùðéêÞ åõèýíç ãéá ôéò åðé-
ëïãÝò ðïõ êÜíïõí óôç æùÞ ôïõò êáé êáèïñßæïõí ìå áõôü ôïí ôñüðï
åí ìÝñåé ôç ìïßñá ôïõò.
• ÐñùôáãùíéóôÝò
ÉëéÜäá: Ï Á÷éëëÝáò åßíáé ðáñïñìçôéêüò êáé ÷Üíåé åýêïëá ôçí øõ÷ñáé-
ìßá ôïõ.
Ïäýóóåéá: ï ÏäõóóÝáò åßíáé öñüíéìïò êáé óõíåôüò.
ΤΟ ΟΜΗΡΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
Ç ìåëÝôç ôùí ïìçñéêþí åðþí ãÝííçóå åñùôÞìáôá ó÷åôéêÜ ìå ôï áí
ï ðïéçôÞò ôçò ÉëéÜäáò êáé ôçò Ïäýóóåéáò åßíáé ï ¼ìçñïò, Þ áí áõôüò
óõíÝèåóå ôçí ÉëéÜäá êáé êÜðïéïò Üëëïò, ßóùò ìáèçôÞò ôïõ, óõíÝèåóå
ôçí Ïäýóóåéá. Åðßóçò, Ý÷åé ôåèåß ôï åñþôçìá áí ôá äýï áõôÜ Ýðç åßíáé
ìéá ïëïêëçñùìÝíç ðïéçôéêÞ äçìéïõñãßá Þ áí ðñïÝêõøáí áðü óõíÝíùóç
êïììáôéþí ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôç ìõèéêÞ ðáñÜäïóç. ¸÷åé ãßíåé äåêôü
ãåíéêÜ üôé ï ¼ìçñïò Üíôëçóå ìåí õëéêü áðü ôçí ðñïöïñéêÞ ðáñÜäïóç,
áëëÜ ôï óõíÝèåóå óõíäõÜæïíôÜò ôï ìå óôïé÷åßá ôçò äéêÞò ôïõ åðï÷Þò
êáé ôçí åðéêÞ ðáñÜäïóç.
17
Εισαγωγή ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ
ÇÌÅÑÅÓ ÊÕÑÉÁ ÃÅÃÏÍÏÔÁ
1ç Ï ÁãáìÝìíïíáò áñíåßôáé íá åðéóôñÝøåé óôïí éåñÝá ôïõ Áðüë-

ëùíá ×ñýóç ôçí áé÷ìÜëùôç êüñç ôïõ ×ñõóçßäá. Ï Áðüëëùíáò
ðáßñíåé åêäßêçóç óôÝëíïíôáò öïâåñü ëïéìü óôï óôñáôüðåäï
ôùí Á÷áéþí.
1ç-9ç Ï öïâåñüò ëïéìüò áöáíßæåé ôïõò Á÷áéïýò.
10ç Ï Á÷éëëÝáò óõãêáëåß óõíÝëåõóç. Ï ÁãáìÝìíïíáò áíáãêÜæåôáé

íá åðéóôñÝøåé ôç ×ñõóçßäá, ðáßñíïíôáò üìùò ãéá áíôÜëëáãìá
ôç ÂñéóéÞäá áðü ôïí Á÷éëëÝá. Áõôüò öåýãåé ïñãéóìÝíïò áðü
ôç ìÜ÷ç. ÆçôÜ áðü ôç ìçôÝñá ôïõ, ôç ÈÝôéäá, íá ðáñáêáëÝóåé
ôïí Äßá íá ôéìùñÞóåé ôïõò Á÷áéïýò êáé åêåßíç õðüó÷åôáé íá ôï
êÜíåé ìüëéò ïé èåïß åðéóôñÝøïõí áðü ôç ÷þñá ôùí Áéèéüðùí.
11ç Ïé Á÷áéïß åðéóôñÝöïõí ôç ×ñõóçßäá óôïí ×ñýóç êáé ôåëïýí

èõóßåò ðñïò ôïí Áðüëëùíá, ï ïðïßïò óôáìáôÜ ôï ëïéìü.
11ç-21ç Ïé èåïß áðïõóéÜæïõí óôïõò Áéèßïðåò.
21ç Ïé èåïß ãõñßæïõí óôïí ¼ëõìðï êáé ôüôå ç ÈÝôéäá ðåßèåé ôïí
Äßá íá ôéìùñÞóåé ôïõò Á÷áéïýò, ôéìþíôáò Ýôóé ôïí Á÷éëëÝá.
Ç ¹ñá ðáñåìâáßíåé êáé óõãêñïýåôáé ìå ôïí Äßá. Ï ¹öáéóôïò
ìåóïëáâåß ãéá ôç óõìöéëßùóÞ ôïõò.
ÂñÜäõ ðñéí Ï Äßáò ðáñáðëáíåß ôïí ÁãáìÝìíïíá ìå Ýíá üíåéñï, üðïõ ôïí
ôçí 22ç ðñïôñÝðåé íá åðéôåèåß, ãéáôß äÞèåí Ý÷åé Ýëèåé ç þñá íá êáôá-
ëÜâåé ôçí Ôñïßá.
22ç (1ç çìÝñá Ï ÁãáìÝìíïíáò óõãêáëåß óõíÝëåõóç ôïõ óôñáôïý êáé ðñïôåßíåé
ôçò ìÜ÷çò) ôç ëýóç ôçò ðïëéïñêßáò, èÝëïíôáò íá äïêéìÜóåé ôï çèéêü ôùí
óôñáôéùôþí. Åêåßíïé åíèïõóéÜæïíôáé êáé ôñÝ÷ïõí ðñïò ôá êáñÜ-
âéá. Ï ÏäõóóÝáò ôïõò ëÝåé íá ãõñßóïõí ðßóù êáé ï ÍÝóôïñáò
ôïõò åìøõ÷þíåé. ÔåëéêÜ, ïé Á÷áéïß ðáñáôÜóóïíôáé ãéá ìÜ÷ç.
Óôç óõíÝ÷åéá ðáñáôßèåôáé ï êáôÜëïãïò ôùí óôñáôéùôéêþí äõ-
íÜìåùí Á÷áéþí êáé Ôñþùí.
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ìÜ÷çò ï ÐÜñçò ìïíïìá÷åß ìå ôïí
ÌåíÝëáï, åíþ ç ÅëÝíç ðáñáêïëïõèåß áðü ôá ôåß÷ç ìáæß
ìå ôïí Ðñßáìï. Óå ìéá êñßóéìç óôéãìÞ åðåìâáßíåé ç Áöñï-
äßôç, ðïõ ìåôáöÝñåé ôïí ÐÜñç óôï äùìÜôéï ôçò ÅëÝíçò.
Ïé Ôñþåò âñßóêïíôáé óå äåéíÞ èÝóç êáé ï ¸êôïñáò Ýñ÷åôáé óôï ðá-
ëÜôé êáé æçôåß áðü ôç ìçôÝñá ôïõ ÅêÜâç íá êÜíåé äÝçóç óôçí ÁèçíÜ.
Ï ÄéïìÞäçò, åí ôù ìåôáîý, åôïéìÜæåôáé íá ìïíïìá÷Þóåé ìå ôïí
Ãëáýêï. ¼ôáí üìùò áíôéëáìâÜíïíôáé üôé ïé ðñüãïíïß ôïõò Þôáí
ößëïé áðü öéëïîåíßá, äåí óõãêñïýïíôáé, áëëÜ áíôáëëÜóóïõí
äþñá öéëßáò.
Ï ¸êôïñáò äåí ðôïåßôáé áðü ôá ðáñáêÜëéá ôçò ãõíáßêáò ôïõ
ÁíäñïìÜ÷çò êáé åðéóôñÝöåé óôç ìÜ÷ç.
Ïé Ôñþåò, ìåôÜ áðü ðñüôáóç ôùí Á÷áéþí, óõìöùíïýí íá ãßíåé
áíáêù÷Þ êáé åðéóôñïöÞ ôùí êëåììÝíùí èçóáõñþí, åêôüò ôçò
18 ÅëÝíçò.
ÇÌÅÑÅÓ ÊÕÑÉÁ ÃÅÃÏÍÏÔÁ
Εισαγωγή
23ç ÔáöÞ ôùí íåêñþí. Ïé Á÷áéïß áðïññßðôïõí ôçí ðñüôáóç ôùí
Ôñþùí ãéá óõìâéâáóìü.
24ç ÁíÝãåñóç ôïõ á÷áúêïý ôåß÷ïõò. Ï Äßáò ðáñáêïëïõèåß ìáæß ìå

ôïí Ðïóåéäþíá, ï ïðïßïò äçëþíåé üôé èá êáôáóôñÝøåé ôï ôåß÷ïò
ìüëéò öýãïõí ïé Á÷áéïß.
25ç (2ç çìÝñá Ï Äßáò ðçãáßíåé ìå ôï Üñìá ôïõ óôï âïõíü ôçò ºäçò, ãéá íá ðáñá-
ôçò ìÜ÷çò) êïëïõèÞóåé ôç ìÜ÷ç. Óôïí ¼ëõìðï óõãêñïýåôáé ìå ôçí ¹ñá êáé
ôçò ëÝåé üôé ï ¸êôïñáò äåí èá óôáìáôÞóåé íá ðïëåìÜ ìÝ÷ñé íá
óêïôùèåß ï ÐÜôñïêëïò êáé íá åðéóôñÝøåé óôç ìÜ÷ç ï Á÷éëëÝáò.
Ïé Ôñþåò óôñáôïðåäåýïõí Ýîù áðü ôá ôåß÷ç ôïõò ãéá
ðñþôç öïñÜ. Ïé Á÷áéïß âñßóêïíôáé óå áðåëðéóôéêÞ êá-
ôÜóôáóç êáé ãé’ áõôü óôÝëíïõí óôïí Á÷éëëÝá ôïí Öïßíé-
êá, ôïí Áßáíôá êáé ôïí ÏäõóóÝá. Ï Á÷éëëÝáò óõíå÷ßæåé
íá áñíåßôáé íá åðéóôñÝøåé óôç ìÜ÷ç êáé äåí äÝ÷åôáé ôá
ðëïýóéá äþñá êáé ôç ÂñéóéÞäá áðü ôïí ÁãáìÝìíïíá. ËÝ-
åé üôé èá ìðåé óôç ìÜ÷ç üôáí ï ¸êôïñáò öôÜóåé óôá ðëïßá.
Ï ÄéïìÞäçò êáé ï ÏäõóóÝáò êáôáóêïðåýïõí ôï óôñáôüðåäï
ôùí Ôñþùí êáé ï ðñþôïò óêïôþíåé ôïí Äüëùíá, ðïõ êáôáóêü-
ðåõå ôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí.
26ç (3ç çìÝñá Ïé Ôñþåò åéóâÜëëïõí óôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí, ðïõ
ôçò ìÜ÷çò) ôñÝ÷ïõí ðñïò ôá ðëïßá ôïõò. Ï Áðüëëùíáò ãêñåìßæåé ìÝ-
ñïò ôïõ á÷áúêïý ôåß÷ïõò, ãéá íá ðåñÜóïõí ïé Ôñþåò.
Ï ÐÜôñïêëïò ìÜôáéá ðáñáêáëåß ôïí Á÷éëëÝá íá åðéóôñÝøåé óôç
ìÜ÷ç. Öïñþíôáò ôçí ðáíïðëßá ôïõ ìðáßíåé óôç ìÜ÷ç, áñéóôåýåé,
ìïíïìá÷åß ìå ôïí ¸êôïñá êáé óêïôþíåôáé. Ï ¸êôïñáò ðáßñíåé ôá
üðëá ôïõ êáé ï ÌåíÝëáïò ìå ôïí Ìçñéüíç ìåôáöÝñïõí ôï ðôþìá
ôïõ óôï óôñáôüðåäï. Ï Á÷éëëÝáò, ìüëéò ðëçñïöïñåßôáé ôï èÜíá-
ôï ôïõ ößëïõ ôïõ, áíáêïéíþíåé óôç ìçôÝñá ôïõ üôé èá åêäéêçèåß
ôïí ¸êôïñá. Åêåßíç ðñïóðáèåß íá ôïí áðïôñÝøåé ëÝãïíôÜò ôïõ
üôé ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ¸êôïñá èá ðåèÜíåé êáé ï ßäéïò.
27ç (4ç çìÝñá Ï Á÷éëëÝáò êáé ï ÁãáìÝìíïíáò óõìöéëéþíïíôáé êáé ï ðñþôïò

ôçò ìÜ÷çò) ðáßñíåé ðëïýóéá äþñá êáé ôç ÂñéóéÞäá. Ï ÎÜíèïò, ôï Üëï-
ãï ôïõ Á÷éëëÝá, ôïõ ðñïáíáããÝëëåé üôé èá ðåèÜíåé óýíôïìá.
Ï Þñùáò ìðÜéíåé óôç ìÜ÷ç öïñþíôáò ôçí ðáíïðëßá ðïõ ôïõ
Ýöôéáîå ï ¹öáéóôïò êáé êáôáäéþêåé ôïí ¸êôïñá. Ìüëéò ïé èåïß
áðïöáóßæïõí ôï ôÝëïò ôïõ, ç ÁèçíÜ, ìå ôç ìïñöÞ ôïõ Äçß-
öïâïõ, ôïí ðåßèåé íá áíôéóôáèåß óôïí Á÷éëëÝá. Ïé äýï Þñùåò
ìïíïìá÷ïýí êáé óêïôþíåôáé ï ¸êôïñáò. Ïé Á÷áéïß óêõëåýïõí
ôï ðôþìá ôïõ. Ï Á÷éëëÝáò ôï óÝñíåé ãõìíü óôá ÷þìáôá, åíþ
ï Ðñßáìïò, ç ÅêÜâç êáé ç ÁíäñïìÜ÷ç èñçíïýí.
28ç Êáýóç êáé ôáöÞ ôïõ Ðáôñüêëïõ.
29ç ÏñãÜíùóç áèëçôéêþí áãþíùí ðñïò ôéìÞí ôïõ Ðáôñüêëïõ.

Ï Á÷éëëÝáò óÝñíåé ôï ðôþìá ôïõ ¸êôïñá ôñåéò öïñÝò ãýñù
áðü ôïí ôÜöï ôïõ Ðáôñüêëïõ.
29ç-40Þ Ç âåâÞëùóç ôïõ ðôþìáôïò ôïõ ¸êôïñá áðü ôïí Á÷éëëÝá.

Ï Áðüëëùíáò äéáìáñôýñåôáé êáé ï Äßáò êáëåß ôç ÈÝôéäá íá
ðåßóåé ôï ãéï ôçò íá äå÷ôåß ôá ëýôñá êáé íá ðáñáäþóåé ôïí
¸êôïñá óôïí ðáôÝñá ôïõ. 19
Εισαγωγή ÇÌÅÑÅÓ ÊÕÑÉÁ ÃÅÃÏÍÏÔÁ
41ç Ï Á÷éëëÝáò, ìå ðñïôñïðÞ ôçò ìçôÝñáò ôïõ, äÝ÷åôáé ôá ëýôñá

ôïõ ÐñéÜìïõ êáé åðéóôñÝöåé ôïí ¸êôïñá. Óõìöùíåß ãéá áíá-
êù÷Þ Ýíôåêá çìåñþí ìÝ÷ñé ôçí ôáöÞ ôïõ ¸êôïñá.
42ç Ï Ðñßáìïò ìåôáöÝñåé ôï ðôþìá ôïõ ¸êôïñá óôçí Ôñïßá.

Ç ÁíäñïìÜ÷ç, ç ÅêÜâç êáé ç ÅëÝíç èñçíïýí ôï íåêñü.
42ç-50ç Ðñïåôïéìáóßá ôçò íåêñéêÞò ðõñÜò.
51ç ÔáöÞ ôïõ ðôþìáôïò ôïõ ¸êôïñá.
ΤΙΤΛΟΙ ΡΑΨΩΔΙΏΝ ΙΛΙΑΔΑΣ

ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟΥΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΥΣ
Á Ëïéìüò – Ìῆíéò
Â Ὄíåéñïò – ÄéÜðåéñá – Âïéùôßá Þ êáôÜëïãïò íåῶí
Ã Ὅñêïé – Ôåé÷ïóêïðßá - ἈëåîÜíäñïõ êáß ÌåíåëÜïõ ìïíïìá÷ßá
Ä Ὁñêßùí óýã÷õóéò - ἈãáìÝìíïíïò ἐðéðþëçóéò
Å ÄéïìÞäïõò ἀñéóôåßá
Æ Ἕêôïñïò êáß ἈíäñïìÜ÷çò ὁìéëßá
Ç Ἕêôïñïò êáß Áἴáíôïò ìïíïìá÷ßá – Íåêñῶí ἀíáßñåóéò
È Êüëïò ìÜ÷ç
É Ðñåóâåßá ðñüò Ἀ÷éëëÝá – Ëéôáß
Ê Äïëþíåéá
Ë ἈãáìÝìíïíïò ἀñéóôåßá
Ì Ôåé÷ïìá÷ßá
Í ÌÜ÷ç ἐðß ôáῖò íáõóß
Î Äéüò ἀðÜôç
Ï Ðáëßùîéò ðáñÜ ôῶí íåῶí
Ð Ðáôñüêëåéá
Ñ ÌåíåëÜïõ ἀñéóôåßá
Ó Ὁðëïðïéßá
Ô ÌÞíéäïò ἀðüññçóéò
Õ Èåïìá÷ßá
Ö ÌÜ÷ç ðáñáðïôÜìéïò
× Ἕêôïñïò ἀíáßñåóéò
Ø Ἇèëá ἐðß Ðáôñüêëῳ
20 Ù Ἕêôïñïò ëýôñá
Λοιμός - Μῆνις
Ο λοιμός – Η οργή του Αχιλλέα
Ραψωδία Α
ΤΟΠΟΣ: το στρατόπεδο των Αχαιών στην Τροία, τα

ανάκτορα των θεών στον Όλυμπο
ΧΡΟΝΟΣ: από τη 1 η ημέρα μέχρι την 21 η ημέρα
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αγαμέμνονας, Αχιλλέας, Κάλχας, Οδυσσέας,
Ταλθύβιος και Ευρυβάτης, Πάτροκλος (Αχαιοί) – Χρύ-
σης (Τρώας) – Δίας, Απόλλωνας, Αθηνά, Θέτιδα, Ήρα,
Ήφαιστος και οι Μούσες (θεοί)
21
Ραψωδία
Ραψωδία Α 1-53 Α
στ. 1-53
Το προοίμιο – Η ικεσία του Χρύση
Τόπος Χρόνος
Ôï óôñáôüðåäï 1ç çìÝñá ôçò ÉëéÜäáò
ôùí Á÷áéþí
óôçí Ôñïßá Πρόσωπα
Ç áêñïãéáëéÜ ÁãáìÝìíïíáò, ×ñýóçò
ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΉ ΑΝΑΔΙΉΓΗΣΗ
Ï ðïéçôÞò óôï ðñïïßìéï æçôÜ áðü ôç Ìïýóá íá øÜëëåé ôï èõìü ôïõ

Á÷éëëÝá, ðïõ Ýöåñå óôïõò Á÷áéïýò ðïëëÝò ðßêñåò êáé èáíÜôïõò.
Ï Áðüëëùíáò åßíáé ï õðåýèõíïò ãéá áõôü ôï èõìü, áöïý Ýóðåéñå
ôç äé÷üíïéá áíÜìåóá óôïí Á÷éëëÝá êáé óôïí ÁãáìÝìíïíá, åðåéäÞ ï
ôåëåõôáßïò äå óåâÜóôçêå ôïí éåñÝá ôïõ èåïý, ôïí ×ñýóç. Ï ×ñýóçò
æÞôçóå íá åëåõèåñþóïõí ôçí êüñç ôïõ ðñïóöÝñïíôáò ëýôñá. Ï
ÁãáìÝìíïíáò, üìùò, áñíÞèçêå íá ôçí åëåõèåñþóåé, óõìðåñéöÝñèçêå
ìå áóÝâåéá óôïí ×ñýóç êáé åêåßíïò ðáñáêÜëåóå ôïí Áðüëëùíá íá
ôéìùñÞóåé ôïõò Á÷áéïýò. Ï èåüò áíôáðïêñßèçêå óôÝëíïíôáò óôï
óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí öïâåñü ëïéìü.
Υποενότητες – Πλαγιότιτλοι
α) στ. 1-11: Επίκληση στη Μούσα γ) στ. 25-43: Ο Αγαμέμνονας
– Το θέμα της Ιλιάδας θα είναι αρνείται να δώσει τη Χρυσηίδα
ο θυμός του Αχιλλέα – Η οργή του στον πατέρα της, τον οποίο
Απόλλωνα. διώχνει με πολύ αγενή τρόπο.
β) στ. 12-24: Ο ιερέας του δ) στ. 44-53: Ο Χρύσης ζητά από
Απόλλωνα Χρύσης ζητά από τον Απόλλωνα να εκδικηθεί για την
τον Αγαμέμνονα την κόρη του, άρνηση του Αγαμέμνονα και ο θεός
Χρυσηίδα. στέλνει λοιμό στους Αχαιούς.
23
Ραψωδία ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ – ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ
Α
στ. 1-53
1* θεά: Ðñüêåéôáé ãéá ôç Ìïýóá ôçò åðéêÞò ðïßçóçò Êáëëéüðç.
Ï ðïéçôÞò åäþ äåí ôçí ïíïìáôßæåé, êáèþò ï êáôÜëïãïò ôùí
Ìïõóþí äéáìïñöþèçêå ìåôÜ ôïí ¼ìçñï. Ïé Ìïýóåò, èõãáôÝñåò
ôïõ Äßá êáé ôçò Ìíçìïóýíçò, Þôáí èåüôçôåò ðïõ ðñïóôÜôåõáí
ôéò ôÝ÷íåò: ç Êëåéþ ôçò éóôïñßáò, ç ÅõôÝñðç ôçò ìïõóéêÞò, ç
ÈÜëåéá ôçò êùìùäßáò, ç ÌåëðïìÝíç ôçò ôñáãùäßáò, ç Åñáôþ
ôçò åñùôéêÞò ðïßçóçò, ç Ðïëýìíéá ôçò èñçóêåõôéêÞò ðïßçóçò, ç
Ôåñøé÷üñç ôïõ ÷ïñïý, ç Ïõñáíßá ôçò áóôñïíïìßáò, ç Êáëëéüðç
ôçò åðéêÞò ðïßçóçò. Óýìöùíá ìå ôéò èñçóêåõôéêÝò äïîáóßåò ôùí
áñ÷áßùí, ïé èåüôçôåò áõôÝò ãíþñéæáí ôéò ðñÜîåéò ôïõ ðáñåëèü-
íôïò êáé ôéò åíÝðíåáí óôïõò ðïéçôÝò.
τον τρομερόν θυμόν: «Ìῆíéò» åßíáé ç ðñùôüôõðç ïìçñéêÞ
ëÝîç ðïõ ðñïóäéïñßæåôáé ìÜëéóôá ìå ôï åðßèåôï «ïὐëïìÝíç», ðïõ
óçìáßíåé «êáôáñáìÝíç», Ýíáò äçëáäÞ èõìüò ðïõ êÜèå Üíèñùðïò
èá åõ÷üôáí íá áðïöýãåé.
Αχιλλέως: Ãéïò ôïõ ÐçëÝá êáé ôçò ÈÝôéäáò êáé åããïíüò ôïõ
Áéáêïý. Óýìöùíá ìå ôïí ¼ìçñï, áíáôñÜöçêå áðü ôïí Öïßíéêá, ï
ïðïßïò óõììåôåß÷å êáé óôçí ÔñùéêÞ åêóôñáôåßá. ¹ôáí âáóéëéÜò
ôùí Ìõñìéäüíùí óôç Öèßá ôçò Èåóóáëßáò. Ï Á÷éëëÝáò Þôáí
åðéêåöáëÞò ôïõò óôçí Ôñïßá êáé åßíáé ï ðéï ãåííáßïò ðïëåìéóôÞò
ôïõ åëëçíéêïý åêóôñáôåõôéêïý óþìáôïò.
2 Αχαιούς: «Á÷áéïß» åßíáé ç ðéï óõíçèéóìÝíç ïíïìáóßá ôùí ÅëëÞ-
íùí áðü ôïí ¼ìçñï. Åðßóçò, ôïõò áðïêáëåß «Äáíáïýò», áðü ôïí
Äáíáü, éäñõôÞ ôïõ ¢ñãïõò, êáé «Áñãåßïõò», áðü ôï ¢ñãïò, ôçí
Ýäñá ôùí Ìõêçíþí. ÊáôÜ ôïí ¼ìçñï, «¸ëëçíåò» ïíïìÜæïíôáí ôü-
ôå ïé êÜôïéêïé ôçò ðåñéï÷Þò áíÜìåóá óôïí ÅíéðÝá êáé ôïí ðïôáìü
Áóùðü, äçëáäÞ ïé êÜôïéêïé ôçò ÈåóóáëéêÞò Öèßáò.
3 ροβόλησε: Ýóôåéëå, Ýóðñùîå ðñïò ôá êÜôù, Ýóôåéëå ôéò øõ÷Ýò
ðïëëþí çñþùí óôïí ÊÜôù êüóìï.
στον Άδην: ¸íáò áðü ôïõò ôñåéò ãéïõò ôïõ Êñüíïõ êáé ôçò
ÑÝáò. Ìáæß ìå ôïõò áäåñöïýò ôïõ Äßá êáé ôïõ Ðïóåéäþíá ìïéñÜ-
óôçêáí ôï âáóßëåéï ôïõ ðáôÝñá ôïõò. ÊáôÜ ôç ìïéñáóéÜ ï ¢äçò,
ðïõ ïíïìÜæåôáé êáé Ðëïýôùíáò, ðÞñå ôïí ÊÜôù Êüóìï. Óõ÷íÜ
ôï üíïìÜ ôïõ ôáõôßæåôáé ìå ôïí ÊÜôù Êüóìï.
4-5 κι έδωκεν αυτούς... και των ορνέων: Ïé øõ÷Ýò ôùí çñþùí
ðÞãáí óôïí ¢äç, åíþ ôá íåêñÜ êïñìéÜ ôïõò Ýãéíáí âïñÜ ôùí
óêýëùí êáé ôùí üñíåùí.
του Κρονίδη: Ãéïò ôïõ Êñüíïõ, åííïåß ôïí Äßá. Ï Äßáò Þôáí
ãéïò ôïõ Êñüíïõ êáé ôçò ÑÝáò êáé ï áíþôåñïò èåüò ôïõ äùäå-
24 * Οι αριθμοί παραπέμπουν στους στίχους του κειμένου.

êÜèåïõ. Ôçí åîïõóßá ôçí ðÞñå, áöïý åêèñüíéóå ôïí ðáôÝñá ôïõ, Ραψωδία
7
Êñüíï, áðü ôïí ¼ëõìðï.
Ατρείδης: Ï ãéïò ôïõ ÁôñÝá. Ðñüêåéôáé ãéá ôïí ÁãáìÝìíïíá êáé
ü÷é ãéá ôïí ÌåíÝëáï. Ï ÁãáìÝìíïíáò Þôáí âáóéëéÜò ôùí Ìõêçíþí
Α
στ. 1-53
êáé áñ÷çãüò ôùí ÅëëÞíùí óôçí åêóôñáôåßá ôçò Ôñïßáò.
θείος: èåúêüò, áõôüò ðïõ êáôÜãåôáé áðü ôïõò èåïýò. Óôï ðñù-
ôüôõðï áðïäßäåôáé ùò «äßïò», ï êáôáãüìåíïò áðü ôïí Äßá. Ï
¼ìçñïò ÷ñçóéìïðïéåß ðïëëÝò öïñÝò ôï åðßèåôï áõôü ùò ðñþôï
óõíèåôéêü, ãéá íá ó÷çìáôßóåé âáóéëéêïýò ÷áñáêôçñéóìïýò, üðùò:
«äéïãÝíçò», «äéüèñåðôïò».
9 Απόλλων: Ãéïò ôïõ Äßá êáé ôçò Ëçôþò, áäåñöüò ôçò ¢ñôåìçò.
Èåùñïýíôáí èåüò ôïõ öùôüò, ôçò ìïõóéêÞò, ôçò ðïßçóçò, ôïõ
÷ïñïý, ðñïóôÜôçò ôùí åííÝá Ìïõóþí êáé ôçò ìáíôéêÞò. Óôï
ìáíôåßï ôùí Äåëöþí åãêáôáóôÜèçêå áöïý óêüôùóå ôïí äñÜêï
Ðýèùíá, ôï öýëáêá ôïõ ìáíôåßïõ, ãé’ áõôü ìßá áðü ôéò ïíïìáóßåò
ôïõ Þôáí Ðýèéïò. Ï Áðüëëùíáò åßíáé ï óçìáíôéêüôåñïò ðñïóôÜ-
ôçò èåüò ôçò Ôñïßáò.
10 λώβαν: ÌåôáäïôéêÞ áóèÝíåéá ðïõ áðïäåêÜôéæå ôï óôñáôü, ëïé-
ìüò, ðáíïýêëá. Óôï óôß÷ï 39 ï Áðüëëùíáò ëÝãåôáé ÓìéíèÝáò
(<óìßíèïò = ðïíôßêé). Óôçí ÔñùÜäá êáé óôá íçóéÜ ëáôñåõüôáí
ùò ï èåüò ðïõ, áíÜëïãá ìå ôç äéÜèåóÞ ôïõ, ðüôå ðñïêáëïýóå
ôçí åðéäñïìÞ ðïíôéêþí ó’ Ýíá ìÝñïò êáé ðüôå ôïõò åîïëüèñåõå.
Ôï ëïéìü ôïí ìåôÝäéäáí ôá ðïíôßêéá, ðïõ Ýóôåëíå ï Áðüëëùíáò
ÓìéíèÝáò.
11 τον Χρύσην ιερέα: ÉåñÝáò ôïõ Áðüëëùíá, ðáôÝñáò ôçò ×ñõóç-
ßäáò, ôçí ïðïßá áé÷ìáëþôéóáí ïé Á÷áéïß êáé êñÜôçóå ùò ôñüðáéï
ï ÁãáìÝìíïíáò. Ï ×ñýóçò õðçñåôïýóå ôïí Áðüëëùíá êïíôÜ óôï
áêñùôÞñéï Óßãåéï, óôï íáü ôïõ ÓìéíèÝá Áðüëëùíá.
12 γρήγορα: Óôáèåñü ðáñáäïóéáêü åðßèåôï êáñáâéþí, êïóìçôéêü·
áõôü èá ðåé ðùò äåí åßíáé áðáñáßôçôï ãéá ôï íüçìá, âïçèÜ üìùò
íá ìçí ðåñÜóïõí ôá êáñÜâéá áðáñáôÞñçôá, áëëÜ íá óôáìáôÞ-
óïõìå ìéá óôéãìÞ êáé íá ôá ÷áñïýìå áõôÜ êáèáõôÜ, Üó÷åôá áí
ôá êáñÜâéá ôùí Á÷áéþí åßíáé åäþ êáé åííÝá ÷ñüíéá ôñáâçãìÝíá
óôç óôåñéÜ.
13 να λύσει: íá åëåõèåñþóåé.
14 χρυσό σκήπτρο: ¹ôáí Ýíá øçëü ñáâäß ðïõ óôï ðÜíù ìÝñïò
ôïõ åß÷å ÷ñõóÜ óôïëßäéá êáé áðïôåëïýóå óýìâïëï åîïõóßáò Þ
äçìüóéïõ áîéþìáôïò. Ôï êñáôïýóáí ïé âáóéëéÜäåò, éåñåßò, ìÜíôåéò,
êÞñõêåò êáé äéêáóôÝò. Åäþ ôï óêÞðôñï Þôáí éåñáôéêü.
το στεφάνι: Öáßíåôáé ðùò Þôáí ïé ÷áëáñÝò Üêñåò áðü ìéá
ôáéíßá áðü ìáëëß, ìå èñçóêåõôéêÞ óçìáóßá, ðïõ Þôáí ôõëéãìÝíç
óôçí êïñõöÞ ôïõ óêÞðôñïõ ðïõ êñáôïýóå ï éåñÝáò. Ï ×ñýóçò
åßíáé åäþ êáé éêÝôçò êáé éåñÝáò êáé ãé’ áõôü áîßæåé íá ôïí óåâá- 25
Ραψωδία óôïýí äéðëÜ. Åßíáé ðïëý ðéèáíü ôï óôåöÜíé áõôü íá Þôáí óôçí
Α
στ. 1-53
ðñáãìáôéêüôçôá ôïõ Áðüëëùíá, íá óôüëéæå äçëáäÞ ôï ÜãáëìÜ
ôïõ ìÝóá óôï íáü êáé ï ×ñýóçò íá ôï Ýöåñå ìáæß ôïõ ãéá íá
áðïäåßîåé ôç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôï èåü.
του Φοίβου: ¢ëëç ïíïìáóßá ôïõ Áðüëëùíá. ÐñïÝñ÷åôáé áðü
ôï åðßèåôï «öïῖâïò, -ç, -ïí», ðïõ óçìáßíåé «áãíüò, êáèáñüò, ëá-
ìðñüò». Ìéá Üëëç åêäï÷Þ èÝëåé ôï åðßèåôï íá äüèçêå óôï èåü
áðü ôç ãéáãéÜ ôïõ, Öïßâç.
18 του Ολύμπου οι θεοί: ¹ôáí ï Äßáò, ç ¹ñá, ç ÁèçíÜ, ï Áðüë-
ëùíáò, ç ¢ñôåìéò, ï ÅñìÞò, ï ¢ñçò, ç Áöñïäßôç, ï Ðïóåéäþíáò,
ç ÄÞìçôñá, ï ¹öáéóôïò êáé ç Åóôßá.
την πόλη του Πριάμου: Ç ðüëç ôïõ ÐñéÜìïõ åßíáé ôï ºëéï.
ÏíïìÜóôçêå Ýôóé áðü ôïí âáóéëéÜ ºëéï êáé Þôáí ç ðñùôåýïõóá
ôçò ÔñùÜäáò.
19 αφού πορθήσετ’: áöïý êõñéÝøåôå.
20 αποδώσετε σ’ εμέ: äþóôå ìïõ ðßóù.
ποθητήν κόρη: áãáðçìÝíç êüñç.
22 τον μακροβόλον τοξευτήν: Ï Áðüëëùíáò åßíáé ï èåüò ðïõ
÷ôõðÜ ìå ôï ôüîï ôïõ áðü ìáêñéÜ êáé ðåôõ÷áßíåé ôï óôü÷ï ôïõ. Ôïí
èåùñïýóáí õðåýèõíï ãéá ôïí áéöíßäéï èÜíáôï ôùí áíäñþí, åíþ
ï îáöíéêüò èÜíáôïò ìéáò ãõíáßêáò áðïäéäüôáí óôçí ¢ñôåìç.
ευλαβείσθε: óÝâåóôå, öïâÜóôå.
23 αλαλάξαν: öþíáîáí äõíáôÜ.
25 δεν το ‘στεργεν: äåí ôï Þèåëå, ôï áñíÞèçêå («óôÝñãù» = áãáðþ,
äÝ÷ïìáé).
27 μη σ’ απαντήσω: íá ìç óå óõíáíôÞóù.
σιμά: êïíôÜ.
κοίλα πλοία: Ôá ïìçñéêÜ ðëïßá äåí åß÷áí ðëÞñåò êáôÜóôñù-
ìá, ìüíï óôçí ðñýìíç êáé ôçí ðëþñç åß÷áí óáíéäþìáôá. ¸ôóé,
ôï êïßëùìá ôïõ óêÜöïõò Þôáí åìöáíÝò ãéá üðïéïí êïéôïýóå ôá
ðëïßá ôùí Á÷áéþí. Ôï åðßèåôï «êïßëï» åßíáé óôáèåñü ðáñáäïóé-
áêü åðßèåôï ôùí êáñáâéþí.
29 μη θαρρεύεις στου θεού το σκήπτρο και το στέμμα: ìç
óïõ äßíåé èÜññïò ç äýíáìç ôïõ èåïý (ôï óêÞðôñï êáé ôï óôÝììá),
ðïõ õðçñåôåßò.
30 δεν θα απολύσω: äåí èá åëåõèåñþóù.
το γήρας: ôá ãçñáôåéÜ.
31 Άργος: Ç åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò Áñãïëßäáò, ôçò ïðïßáò âáóé-
ëéÜò Þôáí ï ÁãáìÝìíïíáò.
36 ανάμερα: áðüìåñá, óå áðïìïíùìÝíï óçìåßï ôçò ðáñáëßáò.
τον γόνον: ðáéäß.
37 Λητώ: Êüñç ôùí ôéôÜíùí Öïßâçò êáé Êïßïõ, ìçôÝñá ôïõ Áðüë-
26 ëùíá êáé ôçò ¢ñôåìçò, áðü ôï óìßîéìü ôçò ìå ôïí Äßá.
38 αργυρότοξος: áõôüò ðïõ Ý÷åé áñãõñü ôüîï· ßóùò ôï åðßèåôï Ραψωδία
íá ïöåßëåôáé óôï ÷ñþìá ôùí çëéáêþí áêôßíùí.
της Χρύσης: Ç ×ñýóç Þôáí ðáôñßäá ôïõ éåñÝá ×ñýóç. Âñéóêü-
ôáí êïíôÜ óôçí Êßëëá, áðÝíáíôé áðü ôçí ÔÝíåäï.
Α
στ. 1-53
38-39 της θείας Κίλλας: Ðüëç ôçò ÔñùÜäáò óôïí Áäñáìýôôéï êüëðï.
Åêåß õðÞñ÷å óçìáíôéêüò íáüò ôïõ Áðüëëùíá.
στην Τένεδο: Íçóß ôïõ Áéãáßïõ ðïõ ðÞñå ôï üíïìÜ ôïõ áðü
ôïí ÔÝííç. Ï ÔÝííçò êáôÝâçêå áðü ôç ÈñÜêç êáé Ýêôéóå ðüëç
óôï íçóß. Ôéìïýíôáí ùò Þñùáò óå üëç ôçí ÔÝíåäï.
42 ερίφων: êáôóéêéþí («ï, ç Ýñéöïò» = ôï êáôóßêé).
τον πόθον τελείωσέ μου: åêðëÞñùóå ôçí åðéèõìßá ìïõ.
43 στους Δαναούς: Ïíïìáóßá ôùí Áñãåßùí, áðü ôïí éäñõôÞ ôïõ
¢ñãïõò, Äáíáü. Ï ¼ìçñïò ïíïìÜæåé «Äáíáïýò», üðùò êáé «Áñãåß-
ïõò» êáé «Á÷áéïýò» üëïõò ôïõò ¸ëëçíåò ðïõ åêóôñÜôåõóáí óôçí
Ôñïßá.
46 φαρέτραν: ç èÞêç ãéá ôá âÝëç· Þôáí Ýíáò äåñìÜôéíïò Þ îýëéíïò
êýëéíäñïò, ìáêñýò, ðïõ ôïí êñåìïýóáí óôçí ðëÜôç ìå ëïõñß.
48 χολωμένος: åîïñãéóìÝíïò.
όμοιαζε την νύκτα: Ýìïéáæå ìå ôç íýêôá, äçë. Þôáí óêïôåéíüò
óôçí üøç· ï ¼ìçñïò ðáñïìïéÜæåé ôïí Áðüëëùíá ìå ôç íýêôá,
ãéáôß èÝëåé íá ðñïåéäïðïéÞóåé ãéá ôï êáêü ðïõ ðñüêåéôáé íá
ðñïêáëÝóåé ï èåüò óôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí.
49 των πλοίων κάθισε αντίκρυ: óôÜèçêå áðÝíáíôé áðü ôá
ðëïßá.
50 αχός: Þ÷ïò.
52 τα πικροφόρ’ ακόντια: áêüíôéá ðïõ èá öÝñïõí ðüíï, ðßêñá·
ç áé÷ìÞ ôùí áêïíôßùí Þôáí öôéáãìÝíç áðü ÷áëêü Þ ðÝôñá êáé
óõ÷íÜ ôçí Üëåéöáí ìå äçëçôÞñéï.
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ – ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

1 ψάλλε, θεὰ
Ç åðßêëçóç óôç Ìïýóá Þôáí óýìöùíç ìå ôéò áíôéëÞøåéò ôçò åðï-
÷Þò, áëëÜ êáôåß÷å êáé Ýíáí óçìáíôéêü ëåéôïõñãéêü ñüëï: ï ðïéçôÞò
ãéá íá îåêéíÞóåé ôï Ýñãï ôïõ, ÷ñåéáæüôáí íá æçôÞóåé Ýìðíåõóç êáé
âïÞèåéá áðü ôç èåÜ. ¸ôóé, üôáí áñãüôåñá èá ðåñéãñÜøåé óêçíÝò
áðü ôïí ¼ëõìðï, äå èá ðñïêáëÝóåé ôçí áðïñßá, ðþò åßíáé äõíáôüí
íá ãíùñßæåé ôé ãßíåôáé óôçí êáôïéêßá ôùí èåþí.
τον τρομερόν θυμόν

Óôïí ðñþôï êéüëáò óôß÷ï ôïðïèåôåßôáé ôï âáóéêü èÝìá ôïõ
Ýðïõò, ç ïñãÞ ôïõ Á÷éëëÝá. ÁõôÞ åßíáé ç áðþôåñç áéôßá üëùí ôùí 27
Ραψωδία äåéíþí ôùí Á÷áéþí. Ï ¼ìçñïò äåí ðåñéãñÜöåé ôá ãåãïíüôá ìå
Α
στ. 1-53
âÜóç ôç ÷ñïíïëïãéêÞ óåéñÜ, áëëÜ ðáßñíåé ùò êÝíôñï ôçò ðëïêÞò
Ýíá ãåãïíüò (ôç óýãêñïõóç ôïõ Á÷éëëÝá êáé ôïõ ÁãáìÝìíïíá êáé
ôï èõìü ôïõ ðñþôïõ) êáé ìáò ðáñïõóéÜæåé üëï ôïí ðüëåìï ìÝóá
áðü ôï ðñßóìá áõôïý ôïõ ãåãïíüôïò.
3 που ανδράγαθες ροβόλησε πολλές ψυχές στον Άδη

Ç áíäñåßá åßíáé ôï âáóéêüôåñï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ ïìçñéêïý
Þñùá. Óå ìéá åðï÷Þ óêëçñÞ, ç áíäñåßá, ç óùìáôéêÞ äýíáìç, ç
ôüëìç, ç åéëéêñßíåéá êáé ç áõôïèõóßá Þôáí êÜðïéåò áðü ôéò óç-
ìáíôéêüôåñåò áîßåò ôùí ïìçñéêþí ðñïôýðùí.
5 και η βουλή γενόνταν του Κρονίδη

ÊÜôù áðü ôçí åîïõóßá ôïõ Äßá ôßèåíôáé üëåò ïé ðñÜîåéò ôùí
èíçôþí. Ãéá íá êáôïñèþóåé êÜôé êÜðïéïò, ÷ñåéÜæåôáé ïðùóäÞðïôå
ôç âïÞèåéá ôïõ Äßá, ï ïðïßïò êéíåß ôá íÞìáôá óôçí ÉëéÜäá.
9 Ο Απόλλων όπου οργίσθηκε του Ατρείδη βασιλέως

Åßíáé áíáìåíüìåíï ðßóù áðü Ýíá ôüóï óçìáíôéêü ãåãïíüò íá
âñßóêåôáé Ýíáò èåüò. Ç èåúêÞ ðñïÝëåõóç ôçò äéáìÜ÷çò ðñïú-
äåÜæåé ôïí áêñïáôÞ êáé ãéá ôéò öïâåñÝò óõíÝðåéåò ðïõ áõôÞ
ìðïñåß íá Ý÷åé.
Ç åéêüíá ôïõ áñ÷áßïõ èåïý ðïõ ìáò ðáñïõóéÜæåé ï ¼ìçñïò
åßíáé ìéá åéêüíá áíèñþðéíç. Ï Áðüëëùíáò èõìþíåé êáé îåóðÜ
åíáíôßïí ôùí èíçôþí. Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò Ýäéíáí óôïõò èåïýò
ü÷é ìüíï áíèñþðéíç ìïñöÞ áëëÜ êáé ðñïóùðéêüôçôá áíèñþðïõ
(áíèñùðïìïñöéóìüò).
14 στο χρυσό σκήπτρο του Φοίβου το στεφάνι

ÐåñéãñÜöïíôáé ôá óýìâïëá ôïõ éåñÝá óå Ýíáí ïëüêëçñï óôß÷ï,
õðïãñáììßæïíôáò ôç óôåíÞ ó÷Ýóç ôïõ ãÝñïíôá éêÝôç ìå ôï èåü.
Ç éêåóßá ôßèåôáé ðÜíôá êÜôù áðü ôç èåúêÞ ðñïóôáóßá, åíþ ï
éêÝôçò Ýðñåðå íá åßíáé óåâáóôü ðñüóùðï.
19 ευτυχείς να πάτε στην πατρίδα

Ï ×ñýóçò, ðñïóðáèþíôáò íá êáëïðéÜóåé ôïõò Áñãåßïõò, ôïõò
åý÷åôáé íá ãõñßóïõí åõôõ÷åßò óôçí ðáôñßäá ôïõò, ðïõ Þôáí ßóùò
ç ðéï ìåãÜëç åõ÷Þ ãéá ôïõò áñ÷áßïõò ¸ëëçíåò. Ôéìïýóáí ôçí
ðáôñßäá ôïõò ìå ôïí ßäéï ôñüðï ðïõ õðåñáóðßæïíôáí ôïí åáõôü
ôïõò. Åßíáé ãíùóôÞ, Üëëùóôå, ç áõôïèõóßá ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí
óôï üíïìá ôçò ðáôñßäáò ôïõò.
22 ευλαβείσθε
28 Ôï ñÞìá åõëáâïýìáé óçìáßíåé «óÝâïìáé» áëëÜ êáé «öïâÜìáé». Ôï
ãåãïíüò üôé ï éåñÝáò áíáöÝñåôáé óôçí åõëÜâåéá åðéôåßíåé ôçí Ραψωδία
øõ÷ïëïãéêÞ ðßåóç ôùí óôñáôéùôþí, ðïõ ëßãï ðñéí Üêïõóáí ôïí
éåñÝá íá áíáöÝñåôáé óôï «ìáêñïâüëï ôïîåõôÞ» Áðüëëùíá. Ìå
áõôüí ôïí ôñüðï, ï éåñÝáò ðåôõ÷áßíåé íá áðïäþóåé ìéá åéêüíá
Α
στ. 1-53
ôïõ Öïßâïõ áðåéëçôéêÞ êáé Üñá ìéá éêåóßá Üîéá ðñïóï÷Þò. Ìå
ôï óôß÷ï áõôü ï éåñÝáò ðåñéãñÜöåé ôï ãéáôß ïé Á÷áéïß ðñÝðåé íá
äå÷ôïýí ôçí éêåóßá ôïõ: ãéáôß óå áíôßèåôç ðåñßðôùóç, èá ðñÝðåé
íá áíôéìåôùðßóïõí ôá âÝëç áðü ôï ôüîï ôïõ Áðüëëùíá.
23-25
όλοι αλαλάξαν οι Αχαιοί και είπαν τον ιερέα / να σε-
βαστούν… μόνος ο Αγαμέμνονας δεν το ‘στεργεν
¼ëïò ï óôñáôüò ôùí Á÷áéþí áðïäÝ÷ôçêå ôçí éêåóßá ôïõ ×ñý-
óç êáé óåâÜóôçêå ôï ãÝñï éåñÝá ôïõ Áðüëëùíá. Áíôßèåôá, ï
ÁãáìÝìíïíáò ôïõ óõìðåñéöÝñåôáé ìå áãÝíåéá êáé ðåñéöñüíç-
óç. Ïé áðëïß Üíèñùðïé, óå áíôßèåóç ìå üóïõò êáôÝ÷ïõí åîïõ-
óßá, óÝâïíôáé ðåñéóóüôåñï ôïõò èåïýò êáé ôéò çèéêÝò áîßåò ðïõ
áðïññÝïõí áðü ôïõò èåúêïýò íüìïõò áð’ ü,ôé ïé Üñ÷ïíôåò. ºóùò
ãéáôß ïé äåýôåñïé äåí Ý÷ïõí ôçí áßóèçóç ôïõ öüâïõ áëëÜ ôçò
ðáíôïäõíáìßáò ðïõ ðçãÜæåé áðü ôçí êïóìéêÞ åîïõóßá.
27 μη σ’ απαντήσω γέροντα σιμά στα κοίλα πλοία

Ï ÁãáìÝìíïíáò, ü÷é ìüíï áñíåßôáé íá åðéóôñÝøåé ôçí êüñç ôïõ
×ñýóç, áëëÜ êáé áðåéëåß ôïí éåñÝá, ôïí âñßæåé êáé ôïí äéþ÷íåé
áðü ôï óôñáôüðåäü ôïõ ìå ìåãÜëç áãÝíåéá. Ùò ëåéôïõñãüò ôïõ
èåïý, ï ×ñýóçò Ýðñåðå íá áðïëáìâÜíåé ôï óåâáóìü êáé ôçí õðá-
êïÞ üëùí ôùí èíçôþí. Ðáñáôçñïýìå ôç óýãêñïõóç ìåôáîý äýï
êüóìùí, åêåßíïí ôçò óôñáôéùôéêÞò çãåóßáò, ðïõ åêðñïóùðåß ï
ÁãáìÝìíïíáò, êáé åêåßíïí ôçò èñçóêåõôéêÞò, ôïõ ×ñýóç, ìå íéêçôÞ
ðñïò ôï ðáñüí ôïí ÁãáìÝìíïíá. Ï ÁãáìÝìíïíáò, ôáðåéíþíïíôáò
ôïí ×ñýóç, åðéäåéêíýåé ðáñÜëëçëá êáé áóÝâåéá ðñïò ôïí ßäéï
ôïí Áðüëëùíá, ôïí ïðïßï åêðñïóùðåß ï éåñÝáò. ¸ôóé, îåðåñíÜ
ôá üñéá ôçò áíèñþðéíçò äéêáéïäïóßáò ôïõ êáé öôÜíåé óôçí ýâñç,
äçëáäÞ óôçí áóåâÞ óõìðåñéöïñÜ ðñïò ôï èåü, ç ïðïßá, öõóéêÜ,
äå èá ìåßíåé áôéìþñçôç áðü ôïí Áðüëëùíá.
Åðßóçò, óå áõôü ôï óçìåßï äéáöáßíåôáé êáé ç ó÷Ýóç çãÝôç
– õðçêüùí êáôÜ ôçí ïìçñéêÞ åðï÷Þ, êáèþò ï ðñþôïò åðéâÜëëåé
ðÜíôá ôç èÝëçóÞ ôïõ, Üó÷åôá ìå ôç ãíþìç üëïõ ôïõ ëáïý.
32 να υφαίνει αυτού και σύντροφον της κλίνης να την έχω

Ï ÁãáìÝìíïíáò áðåéëåß üôé èá ðÜñåé ôç ×ñõóçßäá ìáæß ôïõ óôçí
ðáôñßäá, ùò áé÷ìÜëùôç, êáé, óõíåðþò, èá ãßíåé ç åðßóçìç åñù-
ìÝíç ôïõ, ìÝóá óôï óðßôé üðïõ æåé ìå ôç íüìéìç óýæõãü ôïõ, ôçí 29
Ραψωδία ÊëõôáéìíÞóôñá. Ðñüêåéôáé ãéá ôï èåóìü ôçò ðáëëáêåßáò óôçí
Α
στ. 1-53 35
áñ÷áßá ÅëëÜäá.
την άκραν πήρε σιωπηλός της ηχερής θαλάσσης

Óôï óçìåßï áõôü åêöñÜæåôáé ç Ýíôïíç áíôßèåóç ôïõ èïñýâïõ ôçò
èÜëáóóáò ìå ôï âïõâü ðüíï ôïõ éåñÝá. Ìå ôçí áíôßèåóç áõôÞ
õðïãñáììßæåôáé ç ìïíáîéÜ ôïõ ãÝñïíôá êáé ç áãùíßá ãéá ôçí ôý-
÷ç ôçò êüñçò ôïõ, ôç óôéãìÞ ðïõ üëá ãýñù ôïõ åßíáé áðåéëçôéêÜ
÷ùñßò ç öýóç íá óõììåôÝ÷åé óôç èëßøç ôïõ.
40-42 εάν σου έκτισα ναόν… ταύρων κι ερίφων

Ìéá ðñïóåõ÷Þ áðïôåëïýíôáí óõíÞèùò áðü ôá åîÞò âáóéêÜ ìÝ-
ñç: ôçí åðßêëçóç êáé ôçí ðñïóöþíçóç óôï èåü (óô. 38-39), ôçí
õðåíèýìéóç ôùí ðñïóöïñþí (óô. 40-42) êáé ôï æçôïýìåíï ôçò
ðñïóåõ÷Þò, ôï áßôçìá ôïõ éêÝôç, ìéá åõ÷Þ Þ ìéá êáôÜñá.
Ï ×ñýóçò õðåíèõìßæåé óôï èåü Áðüëëùíá ôéò ðñïóöïñÝò ôïõ.
Áðáñáßôçôï äïìéêü ìÝñïò ìéáò ðñïóåõ÷Þò Þôáí ç áíáöïñÜ ôïõ
ðñïóåõ÷üìåíïõ óôá Ýñãá ðïõ åêôÝëåóå ãéá íá ôéìÞóåé ôï èåü,
óôïí ïðïßï áðåõèýíåôáé. Ãéá íá ìðïñÝóïõí, ëïéðüí, ïé ðéóôïß íá
æçôÞóïõí ÷Üñç Þ âïÞèåéá áðü ôï èåü, Ýðñåðå ïðùóäÞðïôå íá
åß÷áí ðñïçãïõìÝíùò êáé ïé ßäéïé ðñïóöÝñåé êÜôé óôï èåü.
Ç áñ÷Þ «äïýíáé êáé ëáâåßí» ßó÷õå óôéò ó÷Ýóåéò èåþí êáé áñ÷áß-
ùí ÅëëÞíùí (âë. êáé ðáñáêÜôù ôçí áðÜíôçóç óôçí åñþô. 4).
43 τα δάκρυά μου ας πλερώσουν

Åßíáé ç êáôÜñá ôïõ ×ñýóç åíáíôßïí ôùí Á÷áéþí. ÆçôÜ áðü ôï
èåü íá ôïõò ôéìùñÞóåé ìå óêëçñüôçôá ãéá ôï êáêü êáé ôçí ðñï-
óâïëÞ ðïõ õðÝóôç.
45 κατέβη από τες κορυφές του Ολύμπου θυμωμένος

Ïé èåïß ìðáßíïõí óôïí áíèñþðéíï ÷þñï, Üëëïôå êáôåâáßíïíôáò
áðü ôïí ¼ëõìðï, Üëëïôå áðü ôïí ïõñáíü êáé Üëëïôå áðü êÜðïéïí
÷þñï, üðïõ õðÞñ÷å íáüò áöéåñùìÝíïò ó’ áõôïýò.
Ç åìöÜíéóç êáé ç äñÜóç ôïõ èåïý ðïõ áêïëïõèåß áðïôåëåß
«èáõìáóôü» óôïé÷åßï.
53 και των νεκρών παντού πυρές εκαίαν

Óôçí åðï÷Þ ôïõ ÏìÞñïõ, ïé Üíèñùðïé Ýêáéãáí ôïõò íåêñïýò,
äåí óõíÝâáéíå üìùò ôï ßäéï êáé êáôÜ ôá ÷ñüíéá ôçò ÔñùéêÞò
åêóôñáôåßáò (1180 ð.×. - õóôåñïìõêçíáúêÞ åðï÷Þ), áöïý îÝñïõìå
üôé åß÷áí Þäç áñ÷ßóåé íá èÜâïíôáé ïé íåêñïß. Ðñüêåéôáé ãéá áíá-
÷ñïíéóìü ôïõ ÏìÞñïõ, ï ïðïßïò ìåôáöÝñåé ìéá ôáöéêÞ óõíÞèåéá
30 ôçò åðï÷Þò ôïõ óå ìéá ðáëéüôåñç åðï÷Þ.
ΗΘΟΓΡΑΦΗΣΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ Ραψωδία
ΑΧΙΛΛEΑΣ
Α
στ. 1-53
Áðü ôçí áñ÷Þ ôïõ Ýðïõò ï ðïéçôÞò áöÞíåé íá åííïçèåß üôé ï ìåãá-
ëýôåñïò ðñùôáãùíéóôÞò ôïõ Ýðïõò èá åßíáé ï Á÷éëëÝáò. Ç öéëïíéêßá
ôïõ ìå ôïí ÁãáìÝìíïíá èá åßíáé ôï âáóéêü èÝìá ôïõ Ýðïõò, êáèþò ïé
Á÷áéïß èá õðïóôïýí ðïëëÝò êáôáóôñïöÝò áðü ôï èõìü ôïõ Á÷éëëÝá.
ÐáñïõóéÜæåôáé, ëïéðüí, ï áñ÷çãüò ôùí Ìõñìéäüíùí ùò Ýíáò Üíèñùðïò
ãåìÜôïò ðÜèïò, ðïõ ðáñáóýñåôáé áðü ôï Ýíôïíï óõíáßóèçìÜ ôïõ, ðá-
ñïñìçôéêüò, áêüìá êé áí áõôÞ ç óôÜóç ôïõ ïäçãÞóåé ôï óôñáôü ôïõ
óå êáôáóôñïöÞ.
Äéåõêñéíßæåôáé, âÝâáéá, áðü ôïí ðïéçôÞ üôé áßôéïò ôçò äé÷üíïéáò åßíáé ï
èåüò Áðüëëùíáò, áöïý åêðëÞñùóå ôç èÝëçóç ôïõ Äßá, åðïìÝíùò êáé ïé
äýï Þñùåò èåùñïýíôáé öåñÝöùíá ôçò èåúêÞò âïýëçóçò êáé åêôåëåóôéêÜ
üñãáíá åíüò èåúêïý ó÷åäßïõ.
ΑΓΑΜΈΜΝΟΝΑΣ
Óôï óô. 7 ï ÁãáìÝìíïíáò ÷áñáêôçñßæåôáé «Üñ÷ùí ôùí áíäñþí», åíþ
óôï óô. 6 ï ðïéçôÞò ãíùóôïðïéåß ôï ãåãïíüò ôçò öéëïíéêßáò áíÜìåóá
óôïí ÁãáìÝìíïíá êáé ôïí Á÷éëëÝá. Óôï óôß÷ï 11 ðëçñïöïñïýìáóôå üôé
ï ÁãáìÝìíïíáò «åêáôáöñüíçóå» ôïí éåñÝá ×ñýóç, ìå áðïôÝëåóìá íá
ðÝóåé èáíáôéêü óôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí.
¼ëá áõôÜ ôá óôïé÷åßá ìÜò åðéôñÝðïõí íá ÷áñáêôçñßóïõìå ôïí Áãá-
ìÝìíïíá óêëçñü êáé áíõðï÷þñçôï çãÝôç ôïõ á÷áúêïý óôñáôïý, ðïõ
ôïëìÜ íá èÝóåé óå êßíäõíï áêüìá êáé ôç æùÞ ôùí óôñáôéùôþí ôïõ, ðñï-
êåéìÝíïõ íá éêáíïðïéÞóåé ôïí åãùéóìü ôïõ. Ðáñüëï ðïõ ï Áðüëëùíáò
Ýóðåéñå ôçí Ý÷èñá áíÜìåóá óôïõò äýï Á÷áéïýò, ï ÁãáìÝìíïíáò åßíáé ï
âáóéëéÜò, ï áñ÷éóôñÜôçãïò åíüò ðáíßó÷õñïõ óôñáôïý, ãé’ áõôü ïöåßëåé
íá åðéâÜëëåé ôéò áðïöÜóåéò ôïõ êáé íá ìçí åðéôñÝðåé óå êáôþôåñïõò
óôñáôçãïýò íá ôïí áìöéóâçôïýí. Åßíáé ãé’ áõôü ßóùò äéêáéïëïãçìÝíç
ç óôÜóç ôïõ áðÝíáíôé óôïí Á÷éëëÝá.
Åêåßíï ðïõ åßíáé äýóêïëï íá êáôáíïÞóïõìå åßíáé ç èåúêÞ ðñïóâïëÞ
óôçí ïðïßá õðïêýðôåé óôï óôß÷ï 28, üôáí åîõâñßæåé ôï ×ñýóç êáé áì-
öéóâçôåß áêüìá êáé ôç äýíáìç ôïõ èåïý Áðüëëùíá, ðïõ åêðñïóùðåß-
ôáé óôï ðñüóùðï ôïõ éåñÝá. Ï éåñÝáò åßíáé ðáñÜëëçëá êáé éêÝôçò êáé,
óýìöùíá ìå ôïõò Üãñáöïõò íüìïõò, Ýðñåðå íá ðñïóôáôåõèåß êáé íá
áíôéìåôùðéóôåß ìå êáôáíüçóç êáé çñåìßá.
Ï ÁãáìÝìíïíáò åìöáíßæåôáé, üìùò, éäéáßôåñá áóåâÞò êáé áñíçôéêüò
áðÝíáíôé óôïí éêÝôç-éåñÝá ×ñýóç. ×ñçóéìïðïéåß ôçí êïóìéêÞ åîïõóßá
ôïõ, ãéá íá áìöéóâçôÞóåé ôç èåúêÞ. ÁõôÞ ôïõ ç óôÜóç èá áðïâåß ìïéñáßá
ãéá ôïí ßäéï êáé ãéá ôï óôñáôü ôïõ, áöïý ï èåüò Áðüëëùíáò èá ôïí
ôéìùñÞóåé ãéá áõôÞ ôïõ ôçí õâñéóôéêÞ óõìðåñéöïñÜ. 31
Ραψωδία ΧΡΎΣΗΣ
Α
στ. 1-53
Ï ×ñýóçò óôïõò óô. 17-22 ìå áîéïðñÝðåéá êáé ðåñçöÜíéá ðáñáêáëåß
ôïõò å÷èñïýò ôïõ íá ôïõ åðéóôñÝøïõí ôçí êüñç ôïõ êáé íá äå÷èïýí
ôçí éêåóßá ôïõ. ×ñçóéìïðïéåß ëüãéá åõãåíéêÜ êáé, ìÜëéóôá, åý÷åôáé óôïõò
å÷èñïýò ôïõ íá íéêÞóïõí ôïõò Ôñþåò (óô. 17-19) êáé íá åðéóôñÝøïõí
óôçí ðáôñßäá ôïõò åõôõ÷åßò. Ôüóï ìåãÜëïò åßíáé ï ðüíïò ôïõ ôñáãéêïý
áõôïý ðáôÝñá, ðïõ èÝôåé ôï óõìöÝñïí ôçò ðáôñßäáò ôïõ êÜôù áðü ôï
ðñïóùðéêü ôïõ óõìöÝñïí, ôçí åðéóôñïöÞ, äçëáäÞ, ôçò êüñçò ôïõ.
Ï ãÝñïíôáò éåñÝáò êáé éêÝôçò êåñäßæåé áìÝóùò ôç óõìðÜèåéá ôïõ á÷á-
úêïý ëáïý ìå ôçí åõóÝâåéá ðïõ ôïí äéáêñßíåé, áëëÜ êáé ìå ôá ðëïýóéá
äþñá ðïõ ðñïôßèåôáé íá ðñïóöÝñåé óôïõò Á÷áéïýò ùò áíôÜëëáãìá.
ÌåôÜ ôçí Üñíçóç ôïõ ÁãáìÝìíïíá, üìùò, êáé ôçí ðñïóâïëÞ ðñïò ôï
ðñüóùðü ôïõ, ï éåñÝáò åêäçëþíåé ìéá ôåëåßùò äéáöïñåôéêÞ óõìðåñéöï-
ñÜ: áðïóýñåôáé óôçí áêñïèáëáóóéÜ êáé ðñïóåý÷åôáé óôï èåü Áðüëëùíá,
æçôþíôáò ôïõ ôçí ðáñáäåéãìáôéêÞ ôéìùñßá ôùí Á÷áéþí. Ï ðëçãùìÝíïò
ðáôÝñáò êáé ðñïóâåâëçìÝíïò åêðñüóùðïò ôçò èåúêÞò åîïõóßáò îåóðÜ
óå êáôÜñåò êáé æçôÜ åêäßêçóç áðü ôïí Áðüëëùíá. Åìöáíßæåôáé åãùéóôÞò
êáé åêäéêçôéêüò óôïõò óô. 38-43. Åêìåôáëëåõüìåíïò ôçí éäéüôçôÜ ôïõ
ùò éåñÝá ôïõ èåïý Áðüëëùíá, éêåôåýåé ôïí ðñïóôÜôç èåü ôçò Ôñïßáò
íá åîïíôþóåé ôïõò Á÷áéïýò, áõôïýò ðïõ íùñßôåñá èåñìïðáñáêáëïýóå
ìå çñåìßá êáé êïóìéüôçôá íá ôïõ åðéóôñÝøïõí ôçí êüñç ôïõ. Äåí èá
ðñÝðåé, üìùò, íá ìáò åêðëÞóóåé áõôÞ ç áíôßöáóç óôç óõìðåñéöïñÜ
ôïõ ãÝñïíôá, êáèþò óôçí ðñþôç óêçíÞ öÝñèçêå ùò ðáôÝñáò, åíþ óôç
äåýôåñç ùò éåñÝáò ôùí Ôñþùí ðïõ ðëçãþèçêå êáé ôáðåéíþèçêå áðü
ôïõò å÷èñïýò ôïõ.
32
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ραψωδία
3 στον Άδη
Ï ¢äçò Þôáí áäåñöüò ôïõ Äßá êáé óýæõãïò ôçò Ðåñóåöüíçò.
Α
στ. 1-53
Âáóßëåõå óôá âÜèç ôçò ãçò, óôïí ôüðï üðïõ ðÞãáéíáí ïé øõ÷Ýò
ìåôÜ ôï èÜíáôï. Ç åßóïäïò ôïõ ¢äç ðéóôåõüôáí üôé âñßóêåôáé
óôï áêñùôÞñéï Ôáßíáñï. Ï ¢äçò äéáó÷éæüôáí áðü ìáýñá ðïôÜ-
ìéá üðùò ï Êùêõôüò, ï Á÷Ýñïíôáò êáé ï ÐåñéöëåãÝèïíôáò. Ï
ðéï éåñüò ðïôáìüò Þôáí ç Óôýãá. Åðßóçò, õðÞñ÷áí ôá íåñÜ ôçò
ËÞèçò· ðßíïíôáò ïé íåêñïß íåñü áðü ôç ËÞèç, îå÷íïýóáí ôçí
ãÞéíç æùÞ ôïõò.
Áñãüôåñá, óýìöùíá ìå ìéá ìåôáãåíÝóôåñç ðáñÜäïóç, åéóÜãå-
ôáé êáé ï ×Üñïíôáò ðïõ ðåñíïýóå ôïõò íåêñïýò ìå ôç âÜñêá ôïõ
óôçí «Üëëç ü÷èç». Ãéá ôçí ðáñÜäïóç áõôÞ ðáßñíïõìå óôïé÷åßá
áðü ôïí ¼ìçñï, ôïí Ëïõêéáíü, ôïí Âéñãßëéï áëëÜ êáé áðü ôá
äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá.
4-5 αρπάγματα των σκύλων και των ορνέων

Ç ôáöÞ ôùí íåêñþí Þôáí éåñÞ êáé áðáñáßôçôç, ðñïêåéìÝíïõ íá
áíáðáõèåß ç øõ÷Þ ôïõ íåêñïý. ¹ôáí èñçóêåõôéêü êáèÞêïí ôùí
æùíôáíþí ç ôáöÞ ôùí íåêñþí ôïõò. Óõ÷íÜ, ìåôÜ áðü ìéá áéìáôç-
ñÞ ìÜ÷ç, ãéíüôáí áíáêù÷Þ, ãéá íá óõëëÝîïõí êáé ïé äýï áíôßðáëåò
ðáñáôÜîåéò ôïõò íåêñïýò ôïõò êáé íá ôïõò èÜøïõí. Ï Îåíïöþí
áíáöÝñåé ðùò ìåôÜ ôç íáõìá÷ßá ôùí Áñãéíïõóþí ïé Áèçíáßïé
êáôáäßêáóáí ôïõò óôñáôçãïýò ôïõò, áí êáé åß÷áí íéêÞóåé, åðåéäÞ
äåí êáôüñèùóáí íá óõëëÝîïõí ôá ðôþìáôá ôùí óêïôùìÝíùí
ðïëåìéóôþí ôïõò. ÁëëÜ êáé ï ÓïöïêëÞò ðáñïõóéÜæåé ôçí ôïëìç-
ñÞ Áíôéãüíç íá áøçöÜ ôéò áðåéëÝò ôïõ Üñ÷ïíôá ÊñÝïíôá êáé íá
èÜâåé ìüíç ôçò ôïí áãáðçìÝíï ôçò áäåñöü Ðïëõíåßêç.
13 με λύτρα πλουσιοπάροχα
Ôá ëýôñá Þ «Üðïéíá», ÷ñçóéìïðïéïýíôáí ãéá ôçí åîáãïñÜ êáé ôçí
áðåëåõèÝñùóç áé÷ìáëþôùí. Ï áé÷ìÜëùôïò áíôáëëáóóüôáí ìå
ðïëýôéìá áíôéêåßìåíá, äçë. óêåýç Þ êïóìÞìáôá áîßáò, æþá, üðëá
Þ äïýëïõò.
14 στο χρυσό σκήπτρο τυλικτό του Φοίβου το στεφάνι

×ñõóü ñáâäß (óêÞðôñï) êáé óôåöÜíéá, äçëáäÞ óôÝììáôá, êñáôïý-
óáí ïé éåñåßò. ¹ôáí éåñáôéêÜ óýìâïëá, éåñÜ êáé óåâáóôÜ áêüìá
êé áðü ôïõò å÷èñïýò.
27, 49 κοίλα πλοία / των πλοίων

Óôá ïìçñéêÜ ÷ñüíéá ç íáõðçãéêÞ ôÝ÷íç Þôáí ðïëý åîåëéãìÝíç. 33
Ραψωδία Ôá åßäç ðëïßùí ðïõ áíáöÝñïíôáé áðü ôïí ¼ìçñï åßíáé äýï: ôá
Α
στ. 1-53
öïñôçãÜ Þ êïßëá êáé ôá ðïëåìéêÜ. Ôá ðëïßá åß÷áí ó÷Þìá äñå-
ðáíéïý. Ôï êáôÜñôé ôïõò Þôáí áðü îýëï åëÜôïõ, ôá ó÷ïéíéÜ áðü
óôñéììÝíï äÝñìá âïäéþí êáé ôá ðáíéÜ ôïõò åß÷áí ôåôñÜãùíï
ó÷Þìá êáé ìáæåýïíôáí ìå óõóôïëÝá. Ôá êïõðéÜ óôåñåþíïíôáí óå
äåñìÜôéíåò èçëéÝò. ×ùñïýóáí ðåñßðïõ ðåíÞíôá Üôïìá.
38 αργυρότοξε
Ï Áðüëëùíáò ÷áñáêôçñßæåôáé ùò «áóçìüôïîïò». ÓõíÞèùò ïé èåïß
ðáñïõóéÜæïíôáé íá Ý÷ïõí ùò óýìâïëÜ ôïõò ðïëýôéìá áíôéêåßìå-
íá. ÔÝôïéá êáôáóêåõÜæïíôáé óôç ìõêçíáúêÞ åðï÷Þ êáôÜ êüñïí,
üðùò Üëëùóôå öáíÝñùóáí ïé áíáóêáöÝò ìõêçíáúêþí ôÜöùí. Ôï
ôüîï, åîÜëëïõ, åßíáé áðü ôá ðáëáéüôåñá üðëá ðïõ ÷ñçóéìïðïé-
Þèçêáí óôçí ïìçñéêÞ åðï÷Þ.
40 αν σου έκτισα ναό

Ðñüêåéôáé ãéá áíá÷ñïíéóìü. Óôá ÷ñüíéá ôïõ Ôñùéêïý ðïëÝìïõ
(õóôåñïìõêçíáúêÞ åðï÷Þ) äå ëáôñåýïíôáí óå íáïýò ïé èåïß. Ùò
ôüðïé ëáôñåßáò ÷ñçóéìïðïéïýíôáí ôåìÝíç êáé Üëóç, üðïõ õðÞñ÷å
êáé âùìüò ôïõ èåïý.
51 και αφού τους σκύλους έπληξε και τα μουλάρια πρώτα

Óôï óôñáôüðåäï ÷ñçóéìïðïéïýóáí óêõëéÜ ãéá áíß÷íåõóç èçñá-
ìÜôùí êáé ìïõëÜñéá ãéá ìåôáöïñÜ ðïëåìïöïäßùí.
ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
(αφηγηματικές τεχνικές – εκφραστικά μέσα)
• Ï èõìüò ôïõ Á÷éëëÝá åßíáé ï óõíäåôéêüò êñßêïò ãéá üëá ôá ãå-
ãïíüôá ðïõ èá áêïëïõèÞóïõí. Ïé óôß÷ïé áõôïß ðñïúäåÜæïõí ãéá ôçí
åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò, ÷ùñßò üìùò íá ìåéþíïõí êáèüëïõ ôï åíäéáöÝñïí
ôïõ áêñïáôÞ Þ ôïõ áíáãíþóôç. Ç äïìÞ êáé ç ôå÷íéêÞ ôçò óýíèåóçò èá
êåíôñßóïõí óå üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ Ýðïõò ôçí áãùíßá ôïõò.
• Ç ðñïóùðïðïßçóç ôïõ ôñïìåñïý èõìïý ôïõ Á÷éëëÝá (óô. 1) êáé
ç ôñáãéêÞ åéêüíá óôïõò óô. 3, 4 êáé 5 äçìéïõñãïýí ôçí áðáéôïýìåíç
áôìüóöáéñá ãéá ôç óõíÝ÷éóç ôçò áíÜãíùóçò.
• Ï ðïéçôÞò åßíáé Ýíáò ðáíôïãíþóôçò áöçãçôÞò: ãíùñßæåé ôá ðÜíôá
êáé âñßóêåôáé ðáíôïý. Ç áöÞãçóç åßíáé ôñéôïðñüóùðç (äéÞãçóç).
• Ç åðßêëçóç ôçò Ìïýóáò ãßíåôáé óå åõèý ëüãï, åíþ óôç óõíÝ÷åéá
åíáëëÜóóåôáé ìå ðëÜãéï.
34 • Ï äéÜëïãïò ÷ñçóéìïðïéåßôáé åðßóçò áðü ôïí ðïéçôÞ, ãéá íá ðñïóäþóåé
æùíôÜíéá óôï ëüãï êáé íá åíôåßíåé ôç äñáìáôéêÞ áôìüóöáéñá. Ραψωδία
• Åðßóçò, ç áöÞãçóç äéáêüðôåôáé áðü ôçí ðåñéãñáöÞ (ð.÷. óô. 3-4, 45 ê.åî.)
ãéá íá áíáäåé÷èïýí êáëýôåñá ï ÷áñáêôÞñáò êáé ç óêÝøç ôùí çñþùí. Α
στ. 1-53
• Óôïõò óô. 2, 22 ÷ñçóéìïðïéåßôáé êáé ç ðñïïéêïíïìßá üóùí ðñüêåéôáé
íá áêïëïõèÞóïõí.
• Óçìáíôéêü åßíáé ôï êëéìáêùôü ó÷Þìá ôçò áõîáíüìåíçò äñáìáôéêü-
ôçôáò, ðïõ âáóßæåôáé óôï «íüìï ôùí ôñéþí» (ãíùóôü êáé áðü ôá äçìïôéêÜ
ôñáãïýäéá), ôï ïðïßï åíôïðßæåôáé óôïõò ôñåéò ëüãïõò ôïõ ×ñýóç êáé ôïõ
ÁãáìÝìíïíá, êáèþò êáé óôéò ôñåéò åéêüíåò ôïõ ×ñýóç (éêÝôçò, ôáðåéíù-
ìÝíïò, éêáíïðïéçìÝíïò), áëëÜ êáé óôá èýìáôá ôïõ Áðüëëùíá (óêýëïé,
ìïõëÜñéá, Üíèñùðïé) (âë. ðáñáêÜôù ôçí áðÜíôçóç óôçí åñþô. 5).
Παρομοιώσεις: (óô. 48) «êáé üìïéáæå ôçí íý÷ôá».

Μεταφορές: (óô. 8) «Ðïéïò Üíáøå ôçí Ý÷èñá ìåôáîý ôïõò;» / (óô. 26)
«âáñýí ëüãïí» / (óô. 35) «ðÞñå… ôçí Üêñáí» / (óô. 43) «ôá äÜêñõÜ ìïõ áò
ðëåñþóïõí».
Υπερβολές: (óô. 53) «êáé ôùí íåêñþí ðáíôïý ðõñÝò åêáßáí».
Επίθετα: (óô. 1) «ôïí ôñïìåñüí èõìüí» / (óô. 3) «áíäñÜãáèåò øõ÷Ýò»
/ (óô. 7) «ï èåßïò Á÷éëëÝáò» / (óô. 12) «ãñÞãïñá êáñÜâéá» / (óô. 13) «ëýôñá
ðëïõóéïðÜñï÷á» / (óô. 14) «÷ñõóü óêÞðôñï ôõëéêôü» / (óô. 17) «ãåííáé-
üêáñäïé Á÷áéïß» / (óô. 20) «ðïèçôÞí ìïõ êüñçí» / (óô. 24) «ëáìðñÜ ëý-
ôñá» / (óô. 26) «âáñýí ëüãïí» / (óô. 27) «êïßëá ðëïßá» / (óô. 35) «ç÷åñÞò
èáëÜóóçò» / (óô. 36-37) «ùñáßáò Ëçôïýò» / (óô. 38) «áñãõñüôïîå (åíí.
Áðüëëùíá)» / (óô. 38-39) «èåßáò Êßëëáò» / (óô. 50) «á÷üò ôñïìåñüò» / (óô.
50) «áóçìÝíéï ôüîï» / (óô. 52) «ôá ðéêñïöüñá áêüíôéá».
Εικόνες: (óô. 4-5) «êé Ýäùêåí áõôïýò áñðÜãìáôá ôùí óêýëùí» / (óô.
7-8) «ï Áôñåßäçò… ìåôáîý ôïõò» / (óô. 12-16) «Óôùí Á÷áéþí ôá ãñÞãïñá
êáñÜâéá… ôïõò ãéïõò ôïõ ÁôñÝá» / (óô. 23-24) «¼ëïé áëÜëáîáí ïé Á÷áéïß…
ãßíïõí» / (óô. 25-26) «ìüíïí ï ÁãáìÝìíïíáò… âáñýí ëüãïí åßðå» / (óô. 34-
35) «Ôïí ëüãïí ôïõ åöïâÞèçêå… ç÷åñÞò èáëÜóóçò» / (óô. 45) «êáôÝâçêå
áðü ôåò êïñõöÝò ôïõ Ïëýìðïõ èõìùìÝíïò» / (óô. 51-53) «êé áöïý ôïõò
óêýëïõò Ýðëçîå… áäéÜêïðá».
Αντιθέσεις: (óô. 23-25) «¼ëïé áëáëÜîáí ïé Á÷áéïß… ìüíïò ï ÁãáìÝìíï-
íáò äåí ôï ’óôåñãåí» / (óô. 35) «ôçí Üêñáí ðÞñå / óéùðçëüò ôçò ç÷åñÞò
èáëÜóóçò».
35
Ραψωδία ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α
στ. 1-53
στις ερωτήσεις – θέματα για συζήτηση
του σχολικού βιβλίου
1. Ποιο είναι το θέμα της Ιλιάδας και πώς το οριοθετεί

χρονικά ο ποιητής;
Áöåíüò ç åðßêëçóç ôçò Ìïýóáò óôï óô. 1 íá øÜëëåé ôçí «ìῆíéí» ôïõ
Á÷éëëÝá êáé áöåôÝñïõ ïé óõíÝðåéåò áõôïý ôïõ èõìïý, ðïõ áíáöÝñïíôáé
óôïõò óô. 2-5, öáíåñþíïõí üôé ôï êåíôñéêü èÝìá ôïõ Ýðïõò åßíáé ï èõìüò
ôïõ Á÷éëëÝá. Ôá ìüíá óôïé÷åßá ðïõ äßíïíôáé óôï ðñïïßìéï ó÷åôéêÜ ìå ôï
èÝìá åßíáé üôé ï Áðüëëùíáò ðñïêÜëåóå ôç öéëïíéêßá ÁãáìÝìíïíá-Á÷éëëÝá
êáé ëüãù ôçò Üó÷çìçò óõìðåñéöïñÜò ôïõ ðñþôïõ ðñïò ôïí éåñÝá ×ñýóç,
Ýóôåéëå ëïéìü óôïõò Á÷áéïýò. Ç ïñéïèÝôçóç ôïõ èÝìáôïò ìðïñåß íá õðï-
ëïãéóôåß ùò åîÞò: ï ðïéçôÞò åóôéÜæåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ óôéò ôåëåõôáßåò 51
ìÝñåò ðñéí áðü ôçí Üëùóç ôçò Ôñïßáò. Ç ìῆíéò ôïõ Á÷éëëÝá ôïðïèåôåßôáé
óôçí 11ç çìÝñá ìåôÜ ôïí åñ÷ïìü ôïõ ×ñýóç óôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí
êáé, åðïìÝíùò, 40 çìÝñåò ðñéí áðü ôï ôÝëïò ôïõ Ýðïõò.
2. Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές της ενότητας (άνθρωποι

και θεοί) και ποιος είναι ο ρόλος τους;
Ïé ðñùôáãùíéóôÝò ôçò åíüôçôáò åßíáé ïé åîÞò:
• Ìïýóá: Äßíåé Ýìðíåõóç óôïí ðïéçôÞ. ×ùñßò ôç âïÞèåéÜ ôçò ï ðïéçôÞò
äåí èá ìðïñïýóå íá ãíùñßæåé üëá üóá óõìâáßíïõí ìåôáîý èåþí êáé
áíèñþðùí.
• Äßáò: «ç âïõëÞ ãåíüíôáí ôïõ Êñïíßäç» (óô. 5), åðïìÝíùò üëá óõìâáß-
íïõí, åðåéäÞ åêåßíïò ôï áðïöÜóéóå.
• Áðüëëùíáò: Èá öñïíôßóåé íá ðñáãìáôïðïéçèåß ç åðéèõìßá ôïõ Äßá.
ÓôÝëíåé ôï ëïéìü êáé ðñïêáëåß ôç öéëïíéêßá ÁãáìÝìíïíá êáé Á÷éëëÝá.
• ×ñýóçò: Ãéá ÷Üñç ôïõ ï Áðüëëùíáò óôÝëíåé ôï ëïéìü.
• ×ñõóçßäá: Ãéá ÷Üñç ôçò ãßíïíôáé üëá.
• ÁãáìÝìíïíáò: ºóùò ï ñüëïò ôïõ åßíáé óçìáíôéêüôåñïò áðü åêåßíïí
ôïõ ×ñýóç, áöïý ðñïêáëåß ìå ôçí áóåâÞ óõìðåñéöïñÜ ôïõ ôçí ïñãÞ
ôïõ èåïý.
3. Στη σύγκρουση Αγαμέμνονα και Χρύση φαινομενικά

νικητής αναδεικνύεται ο αρχιστράτηγος. Στην εμφάνι-
ση, όμως, και στο λόγο του ιερέα λανθάνουν κάποιοι
υπαινιγμοί, που μας προϊδεάζουν ότι η τελική επι-
κράτηση θα είναι δική του. Να επισημάνετε αυτά τα
36 στοιχεία, που δίνονται υπαινικτικά από τον ποιητή.
Ç åìöÜíéóç ôïõ ×ñýóç óôï óô. 14 ùò éåñÝá ôïõ Áðüëëùíá êáé êáôÜ Ραψωδία
äåýôåñï ëüãï ùò ðáôÝñá ôçò ×ñõóçßäáò öáíåñþíåé üôé ï èåüò åßíáé ìå
ôï ìÝñïò ôïõ. ÅðïìÝíùò, ç áíôßäñáóÞ ôïõ åßíáé áíáìåíüìåíç êáé ï Áãá-
ìÝìíïíáò èá Ýðñåðå íá ôï åß÷å ëÜâåé õðüøç, ðñïôïý óõìðåñéöåñèåß ìå
Α
στ. 1-53
ôüóç áóÝâåéá. ÅðéðëÝïí, ï ×ñýóçò áíáöÝñåé ôï «ìáêñïâüëï ôïîåõôÞ» êáé
÷ñçóéìïðïéåß êáé ôï ñÞìá «åõëáâïýìáé», ðïõ óçìáßíåé «óÝâïìáé», áëëÜ êáé
«öïâÜìáé». Ï ðñïúäåáóìüò ãéá ôçí ôéìùñßá ðïõ èá óôåßëåé ï Áðüëëùíáò
åßíáé ðñïöáíÞò. ÅîÜëëïõ, üðùò èá öáíåß óôç óõíÝ÷åéá, ï éåñÝáò èá Ý÷åé
üíôùò ôçí áìÝñéóôç óõìðáñÜóôáóç ôïõ èåïý ðïõ èåñáðåýåé.
4. Η προσευχή του Χρύση ακολουθεί το συνηθισμένο

θρησκευτικό τυπικό της εποχής. Αφού επισημάνετε
και απαριθμήσετε τα τυπικά στοιχεία της προσευχής,
να τη συγκρίνετε με μια σημερινή και να σημειώσετε
ομοιότητες και διαφορές.
Ç ðñïóåõ÷Þ ôïõ ×ñýóç äéáèÝôåé ôá ôõðéêÜ óôïé÷åßá ìéáò ïìçñéêÞò ðñï-
óåõ÷Þò:
á) åðßêëçóç,
â) ðñïóöþíçóç,
ã) õðåíèýìéóç ôùí ðñïóöïñþí,
ä) ðáñïõóßáóç ôïõ áéôÞìáôïò ùò áíôáðüäïóç ôùí ðñïóöïñþí,
å) ôï áßôçìá åðéãñáììáôéêÜ.
Óôçí «ÊõñéáêÞ ðñïóåõ÷Þ» õðÜñ÷åé, åðßóçò, ç ðñïóöþíçóç, áðïõóéÜæåé
ç õðåíèýìéóç ôùí ðñïóöïñþí, áêïëïõèåß ç åõ÷Þ («ἀãéáóèÞôù ôὸ ὄíïìÜ
óïõ, ἐëèÝôù ἡ âáóéëåßá óïõ…») êáé óôï ôÝëïò ôï áßôçìá áíáëõôéêÜ («ôὸí
ἄñôïí ὑìῶí ôὸí ἐðéïýóéïí…»).
Ç «ÊõñéáêÞ ðñïóåõ÷Þ» åßíáé åðßóçìç, ãé’ áõôü êáé äåí Ý÷åé ôïí ðñïóù-
ðéêü ôüíï ôçò ðñïóåõ÷Þò ôïõ ×ñýóç. Êõñéáñ÷åß ç åõ÷Þ êáé äåí ôïíßæåôáé
üôé ï Èåüò ðñÝðåé íá áíôáðïäþóåé ôéò åíÝñãåéåò ðïõ êÜíåé Ýíáò ðéóôüò
ãéá íá ôïí ôéìÞóåé. Ùóôüóï, óå ðñïóåõ÷Ýò ðïõ êÜíïõìå, üôáí æçôÜìå
âïÞèåéá óå ìéá äýóêïëç óôéãìÞ, õðïó÷üìáóôå «áíôÜëëáãìá», ð.÷. ìéá
ëáìðÜäá, Þ êÜíïõìå áðü ðñéí Ýíá ôÜìá.
5. Στην περιγραφή των θυμάτων του λοιμού ο ποιητής

κλιμακώνει την αφήγηση προχωρώντας από το
πρώτο και λιγότερο σημαντικό θέμα (θάνατος
σκύλων) στο τρίτο και πιο σπουδαίο (θάνατος
ανθρώπων). Η τεχνική αυτή λέγεται «νόμος των
τριών». Θυμηθείτε σε ποια άλλα μαθήματα ο αριθμός
«τρία» χρησιμοποιείται ανάλογα και καταγράψτε
αυτές τις περιπτώσεις. 37
Ραψωδία ×áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá åßíáé óôá ÌáèçìáôéêÜ ç «áðëÞ ìÝèïäïò
Α
στ. 1-53
ôùí ôñéþí»· óôá ÈñçóêåõôéêÜ ç «Áãéá ÔñéÜäá», ï «ôñéáäéêüò», ç «ÔñéÞìå-
ñïò ÔáöÞ êáé ἈíÜóôáóéò» Þ «ÔñéÞìåñïò ἔãåñóéò»· óôçí Éóôïñßá ç «ôñé-
áíäñßá» Þ «ôñéáñ÷ßá» êáé óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ï «íüìïò ôùí ôñéþí»
(ðâ. ôï ðïßçìá «Ôïõ Ìéêñïý Âëá÷üðïõëïõ»).
6. Αφού θυμηθείτε το προοίμιο της Οδύσσειας, και

διαβάσετε τα προοίμια του Ησιόδου (βλ. Παράλληλα
Κείμενα), να κάνετε συγκρίσεις με το προοίμιο της
Ιλιάδας.
Ôá äïìéêÜ óôïé÷åßá ôïõ åðéêïý ðñïïéìßïõ åßíáé:
á) ç åðßêëçóç óôç Ìïýóá,
â) ç óýíôïìç äéÞãçóç ôçò õðüèåóçò ôïõ Ýðïõò, êáé
ã) ç ðáñÜêëçóç óôç Ìïýóá íá áñ÷ßóåé ôï ðïßçìá áðü êÜðïéá ÷ñïíéêÞ
óôéãìÞ.
Êáé ôá ôñßá Ýðç îåêéíïýí ìå ôçí åðßêëçóç óôç Ìïýóá Þ óôéò Ìïýóåò
(Çóßïäïò). Ôï èÝìá ôïõ Ýðïõò äåí åßíáé óáöÝò óôá Ýðç ôïõ Çóéüäïõ,
áíôßèåôá ìå ôçí ÉëéÜäá êáé ôçí Ïäýóóåéá.
ÅðéðëÝïí óôïé÷åßá óýãêñéóçò ìðïñïýí íá áðïôåëÝóïõí:
• ïé èåúêÝò åðåìâÜóåéò êáé ï ñüëïò ôùí èåþí, ðïõ õðÜñ÷ïõí óå üëá
ôá Ýðç, åêôüò áðü ôç Èåïãïíßá,
• ç áíèñþðéíç åõèýíç, ðïõ õðÜñ÷åé éäéáßôåñá ôïíéóìÝíç óôçí Ïäýóóåéá,
åßíáé áìößâïëç óôçí ÉëéÜäá üóïí áöïñÜ óôïí Á÷éëëÝá êáé áðïõóéÜæåé
áðü ôá Ýñãá ôïõ Çóéüäïõ,
• ç áíùíõìßá ôïõ ðïéçôÞ, óôï ïìçñéêü Ýðïò, êáé ç ðñïâïëÞ Ýóôù êáé óå
ã´ ðñüóùðï ôïõ ïíüìáôïò ôïõ Çóéüäïõ,
• ç óåéñÜ åîéóôüñçóçò ôùí ãåãïíüôùí: ìüíï ç ÉëéÜäá áêïëïõèåß ôç ÷ñï-
íïëïãéêÞ óåéñÜ, ðáßñíïíôáò, üìùò, ùò êÝíôñï ôçò ðëïêÞò Ýíá ãåãïíüò,
åíþ ç Ïäýóóåéá áñ÷ßæåé ôçí åîéóôüñçóç áðü ôç ìÝóç,
• ç ðáñïõóßáóç ôùí ðñùôáãùíéóôþí ôïõ Ýðïõò, ðïõ ãßíåôáé öáíåñÞ
ìüíï óôçí Ïäýóóåéá.
38
Ραψωδία
στ. 54-306
Συνέλευση των Αχαιών

Η σύγκρουση του Αγαμέμνονα με τον Αχιλλέα
Τόπος Πρόσωπα
Ôï óôñáôüðåäï ÁãáìÝìíïíáò
ôùí ÅëëÞíùí óôçí Ôñïßá Á÷éëëÝáò
ÁèçíÜ
Χρόνος ÍÝóôïñáò
10ç çìÝñá ôçò ÉëéÜäáò
Ô ç äÝêáôç ìÝñá ôïõ ëïéìïý ï Á÷éëëÝáò óõãêáëåß óõíÝëåõóç ôïõ óôñá-

ôïý. Åðéóçìáßíåé ôïí êßíäõíï ðïõ õðÜñ÷åé êáé ðñïôåßíåé íá áíáëÜâåé
êÜðïéïò ìÜíôçò Þ éåñÝáò Þ ïíåéñïêñßôçò íá äéêáéïëïãÞóåé ôçí ïñãÞ
ôïõ Áðüëëùíá. Ï ìÜíôçò ÊÜë÷áò äéóôÜæåé íá ìéëÞóåé êáé æçôÜåé ôçí
ðñïóôáóßá ôïõ Á÷éëëÝá, ãéáôß, üðùò ëÝåé, ïé áðïêáëýøåéò ôïõ èá åßíáé
åíáíôßïí êÜðïéïõ ìåãÜëïõ Üñ÷ïíôá. Ï Á÷éëëÝáò ôïí äéáâåâáéþíåé üôé
α) στ. 54-68: Ο Αχιλλέας συγκαλεί δ) στ. 102-130: Ο Αγαμέμνονας
συνέλευση και προτείνει να κατηγορεί το μάντη και ζητεί ισάξιο
ζητήσουν τη συμβουλή ενός μάντη. δώρο.
β) στ. 69-84: Ο μάντης Κάλχας ε) στ. 131-188: Ο Αγαμέμνονας και
διστάζει να μιλήσει και ζητεί την ο Αχιλλέας συγκρούονται.
προστασία του Αχιλλέα. στ) στ. 189-245: Ο Αχιλλέας
γ) στ. 85-101: Ο Αχιλλέας σκέφτεται να σκοτώσει τον
διαβεβαιώνει το μάντη πως δεν Αγαμέμνονα, αλλά τον συγκρατεί
κινδυνεύει και εκείνος αποκαλύπτει η Αθηνά.
ότι η αιτία του κακού είναι ο ζ) στ. 246-306: Ο Νέστορας
Αγαμέμνονας. προσπαθεί να συμφιλιώσει
τους δύο ήρωες.
39
Ραψωδία èá ôïí ðñïóôáôÝøåé êáé ï ìÜíôçò áðïêáëýðôåé üôé áéôßá ôçò óõìöïñÜò
Α
στ. 54-306
åßíáé ï ÁãáìÝìíïíáò, ðïõ áñíÞèçêå íá åðéóôñÝøåé óôïí ×ñýóç ôçí êüñç
ôïõ. Ï èåüò èá äþóåé ôÝëïò óôï ëïéìü, ìüíï áí ïé Á÷áéïß óôåßëïõí ðßóù
ôç ×ñõóçßäá ìáæß ìå ìéá åêáôüìâç. Ï ÁãáìÝìíïíáò êáôçãïñåß ôï ìÜíôç
ãéá ôçí áðïêÜëõøç êáé äçëþíåé üôé ìüíï áí ëÜâåé éóÜîéï äþñï èá äþóåé
ðßóù ôç ×ñõóçßäá. Ï Á÷éëëÝáò ôïý õðüó÷åôáé üôé èá ëÜâåé ôåôñáðëÜóéá
áíôáìïéâÞ ìåôÜ ôçí êáôÜêôçóç ôçò Ôñïßáò. Ï ÁãáìÝìíïíáò áðåéëåß
üôé èá ðÜñåé ìüíïò ôïõ ôï éóÜîéï äþñï ôïõ Á÷éëëÝá Þ ôïõ Áßáíôá Þ
ôïõ ÏäõóóÝá. Ï Á÷éëëÝáò ïñãéóìÝíïò ôïí êáôçãïñåß ãéá áðëçóôßá êáé
äçëþíåé üôé áðï÷ùñåß áðü ôïí ðüëåìï. Ï ÁãáìÝìíïíáò áðáíôÜ üôé äåí
ôïí íïéÜæåé êáé ôïõ ëÝåé üôé èá ðÜñåé ìå ôï æüñé ôç Âñéóçßäá, ôï äþñï
ôïõ Á÷éëëÝá. Åêåßíïò óêÝöôåôáé íá ôïõ åðéôåèåß êáé íá ôïí óêïôþóåé,
ç ¹ñá, üìùò, óôÝëíåé ôçí ÁèçíÜ ãéá íá ôïí óõãêñáôÞóåé. Ï Á÷éëëÝáò
õðáêïýåé êáé áðïêáëåß ôïí ÁãáìÝìíïíá äåéëü êáé ìÝèõóï êáé ïñêßæåôáé
üôé ïé Á÷áéïß èá ôïí áðïæçôïýí áðåãíùóìÝíá, üôáí ï ¸êôïñáò èá ôïõò
óêïôþíåé áóôáìÜôçôá.
Óôç óõíÝ÷åéá ðáßñíåé ôï ëüãï ï ÍÝóôïñáò, ï âáóéëéÜò ôçò Ðýëïõ, êáé
ðñïóðáèåß íá óõìöéëéþóåé ôïõò äýï Þñùåò. Ôïíßæåé ôç ÷áñÜ ðïõ èá
íéþóïõí ïé Ôñþåò, üôáí èá ìÜèïõí ãéá ôç óýãêñïõóç ôùí äýï áñ÷çãþí.
Åðéóçìáßíåé üôé óðïõäáßïé Üíäñåò ôïõ ðáñåëèüíôïò Üêïõãáí ôéò óõì-
âïõëÝò ôïõ êáé ôïõò êáëåß íá äåßîïõí ìåôñéïðÜèåéá. Óõìâïõëåýåé ôïí
ÁãáìÝìíïíá íá ìçí ðÜñåé áðü ôïí Á÷éëëÝá ôç Âñéóçßäá êáé ôïí Á÷éëëÝá
íá ìç æçôÜåé äþñá ßóçò áîßáò ìå ôïõ âáóéëéÜ ÁãáìÝìíïíá êáé ôïõò êáëåß
íá äþóïõí ôüðï óôçí ïñãÞ êáé íá óõìâéâáóôïýí.
Ï ÁãáìÝìíïíáò êáôçãïñåß ôïí Á÷éëëÝá üôé öÝñåôáé óáí âáóéëéÜò êáé
ï Á÷éëëÝáò ôïí áðåéëåß üôé èá ôïí óêïôþóåé, áí ðñïóðáèÞóåé íá ôïõ
ðÜñåé ïôéäÞðïôå äéêü ôïõ.
ÌÝóá óå áõôÞ ôçí Ýíôáóç ïëïêëçñþíåôáé êáé ç óõíÝëåõóç.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ – ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ
54* εννιά: ôõðéêüò áñéèìüò, ðïëëáðëÜóéïò ôïõ ôñßá, ðïõ äçëþíåé ôç
äéÜñêåéá. ¼ëïé ïé ôõðéêïß áñéèìïß óôïí ¼ìçñï åßíáé ðïëëáðëÜóéïé
ôïõ ôñßá, ð.÷. ôï åííéÜ êáé êõñßùò ôï äþäåêá.
56 ως η θεά τον δίδαξεν: ÁíÝêáèåí ï ëáüò ðßóôåõå üôé ïé Üíèñù-
ðïé Ýðáéñíáí áðïöÜóåéò êáé ðñïÝâáéíáí óå óõãêåêñéìÝíåò ðñÜ-
îåéò, ãéáôß êÜðïéïò èåüò ôïõò ðñïÝôñåøå, ôïõò «öþôéóå», üðùò
ëÝãåôáé êáé óÞìåñá.
Η Ήρα η λευκοχέρα: Ôï åðßèåôï «ëåõêï÷Ýñá» ÷ñçóéìïðïéåßôáé
ãéá íá ôïíßóåé ôçí ïìïñöéÜ ôçò èåÜò. Ç ¹ñá êáé ç ÁèçíÜ óå üëç
40 * Οι αριθμοί παραπέμπουν στους στίχους του κειμένου.

ôç äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ èá õðïóôçñßæïõí ôïõò Á÷áéïýò, åðåé- Ραψωδία
58
äÞ ï ÐÜñçò åß÷å äþóåé ôï ìÞëï ôçò Ýñéäïò óôç èåÜ Áöñïäßôç,
ðñïóâÜëëïíôáò Ýôóé ôéò äýï Üëëåò èåÝò.
συνάχθηκε: óõãêåíôñþèçêå.
Α
στ. 54-306
59 ο γοργοπόδης Αχιλλεύς: Ðáñáäïóéáêü êïóìçôéêü åðßèåôï
ðïõ óõ÷íÜ áðïäéäüôáí óôïí Á÷éëëÝá, åðåéäÞ Þôáí ðïëý ãñÞãï-
ñïò óôéò åíÝñãåéåò êáé óôéò áðïöÜóåéò ôïõ.
61 στα γονικά μας: óôçí ðáôñßäá ìáò, óôïí ôüðï êáôáãùãÞò
ìáò, åêåß üðïõ æïõí ïé ãïíåßò ìáò.
62 μας φθέρνει λοιμική: ìáò êáôáóôñÝöåé ï ëïéìüò.
αντάμα: óõã÷ñüíùò.
63-64 ας ερωτήσομε ή μάντιν ή ιερέα ή ονειροκρίτην: ¸ñãï ôùí
ìÜíôåùí Þôáí íá åñìçíåýïõí óôïõò áíèñþðïõò ôá óçìÜäéá ðïõ
Ýóôåëíáí ïé èåïß ó’ áõôïýò êáé ðïõ áðïêÜëõðôáí ôï ìÝëëïí. Óç-
ìÜäéá Þôáí óõíÞèùò ïé âñïíôÝò, ç îáöíéêÞ êáêïêáéñßá, ï ôñüðïò
ðïõ ðåôïýóáí ôá ðïõëéÜ ê.ëð.
ιερέας: Ôï Ýñãï ôïõ éåñÝá Þôáí ðéï äéåõñõìÝíï áðü åêåßíï ôïõ
ìÜíôç. ¹ôáí õðåýèõíïò ãéá üëåò ôéò ôåëåôïõñãßåò ðñïò ôïõò
èåïýò êáé õðïôßèåôáé üôé Þîåñå ðÜíôá ôéò åðéèõìßåò ôïõ èåïý
ðïõ õðçñåôïýóå. ÁõôÝò ôéò ìÜíôåõå ìÝóá áðü ôéò èõóßåò Þ ôéò
éêåóßåò ðïõ ôåëïýóå õðÝñ ôïõ èåïý.
ονειροκρίτης: Áõôüò åñìÞíåõå ôá üíåéñá, ðïõ, üðùò ðßóôåõáí ïé
áñ÷áßïé ¸ëëçíåò, óôÝëíïíôáí áðü ôïõò èåïýò êáé áðïêÜëõðôáí
ôï ìÝëëïí.
Ç ðáñÜèåóç áðü ëÝîåéò ðïõ äåí åßíáé óõíþíõìåò áêñéâþò,
âñßóêïíôáé, üìùò, ðïëý êïíôÜ óçìáóéïëïãéêÜ, õðïãñáììßæåé ðü-
óï ìåãÜëç óçìáóßá åß÷å åêåßíç ôç óôéãìÞ ãéá ôïõò ¸ëëçíåò íá
ìÜèïõí ãéáôß èýìùóå ï Áðüëëùíáò ìáæß ôïõò. Åßíáé óáí íá ëÝåé
ï Á÷éëëÝáò: «ðñÝðåé íá ìÜèïõìå ìå êÜèå ôñüðï».
65 εχόλωσε: èýìùóå ðïëý.
66 εκατόμβη: èõóßá åêáôü âïäéþí Þ ãéäéþí Þ áñíéþí· ìéá èõóßá
ðëïýóéá ðïõ åß÷áí ðñïóöÝñåé ïé Á÷áéïß óôï èåü Áðüëëùíá íù-
ñßôåñá.
70 Κάλχας: Ï ÊÜë÷áò Þôáí ïéùíïóêüðïò (Þ ïñíåïóêüðïò), åñ-
ìÞíåõå äçëáäÞ ôá óçìÜäéá ôïõ Äßá ìÝóá áðü ôï ðÝôáãìá ôùí
ðïõëéþí. ¹ôáí Ýíáò áðü ôïõò ðéï ãíùóôïýò ìÜíôåéò ôçò áñ÷áé-
üôçôáò· ôç ìáíôéêÞ ôïõ éêáíüôçôá üöåéëå óôï èåü Áðüëëùíá,
ðïõ èåùñïýíôáí êáé èåüò ôçò ìáíôéêÞò ôÝ÷íçò. Ï ÊÜë÷áò Þôáí
åêåßíïò ðïõ ðñïöÞôåøå óôçí Áõëßäá ôçí áíÜãêç íá èõóéáóôåß ç
ÉöéãÝíåéá, ãåãïíüò ðïõ õðáéíßóóåôáé ï ðïéçôÞò óôïõò óô. 72 êáé
107.
75 διίφιλε: ößëïò ôïõ Äßá· åðßèåôï ðïõ áðïäßäåôáé óå ðïëëïýò
Þñùåò ôïõ Ýðïõò, üìïéï ìå ôï åðßèåôï «èåßïò». 41
Ραψωδία 77 στοχάσου: óêÝøïõ, óõëëïãßóïõ.
Α
στ. 54-306
78
Όμοσέ μου: íá ìïõ ïñêéóôåßò.
με λόγο και με χέρι: ìå êÜèå ìÝóï· ï ÊÜë÷áò èÝëåé íá åîáóöá-
ëßóåé ôç âïÞèåéá ôïõ Á÷éëëÝá êáé ìå ëüãéá áëëÜ êáé Ýìðñáêôá.
79 θα ανάψω την χολήν ανδρός: èá åîïñãßóù êÜðïéïí· ï ìÜ-
íôçò öïâÜôáé üôé èá åîïñãßóåé ôïí ÁãáìÝìíïíá.
82 αν χωνεύσει την χολήν: áí óõãêñáôÞóåé ôá íåýñá ôïõ («ìå
÷ïëÞí» = ìå èõìü).
93 ακατάκριτος: öçìéóìÝíïò, êÜðïéïò ðïõ äåí Ý÷åé äéáôõðùèåß
åíáíôßïí ôïõ ðïôÝ êáìßá êáôçãïñßá Þ êñßóç.
100 άλυτρη: ÷ùñßò ëýôñá.
ανεξαγόραστη: ÷ùñßò íá áãïñáóôåß· ç ×ñõóçßäá èá åðéóôñá-
öåß óôïí ðáôÝñá ôçò ÷ùñßò ëýôñá.
101 ίσως ίλεως γίνει: ßóùò åîéëåùèåß.
107 μάντι κακών, όχι, ποτέ πρόσχαρό τι δεν μου’ πες:
Ï ÁãáìÝìíïíáò áñíåßôáé íá áðïäå÷ôåß ôçí åîÞãçóç ôïõ ÊÜë-
÷áíôá, ãéáôß êáé ðáëáéüôåñá åß÷å ìáíôÝøåé äõóÜñåóôåò åîåëßîåéò
ãéá åêåßíïí. Ï ÁãáìÝìíïíáò åß÷å óêïôþóåé ôï éåñü åëÜöé ôçò
¢ñôåìçò êáé ç èåÜ åìðüäéæå ôá ðëïßá ôïõ íá öýãïõí ãéá ôçí
Ôñïßá, ðñïêáëþíôáò Üíåìï áíôßèåôï. Ï ÊÜë÷áò ôüôå åß÷å ðåé üôé
Ýðñåðå íá èõóéáóôåß ç ÉöéãÝíåéá, ç êüñç ôïõ ÁãáìÝìíïíá, ôåëéêÜ,
üìùò, ç èåÜ ôçí Ýóùóå.
126 Όσ’ απ’ τες χώρες πήραμε, εμοιρασθήκαν όλα: Ïé Á÷áéïß
ëåçëÜôçóáí ðïëëÝò ðüëåéò ðñéí öôÜóïõí óôçí Ôñïßá, óõãêå-
íôñþíïíôáò ðïëëÜ ëÜöõñá, äïýëïõò êáé äïýëåò. ÌáêñéÜ áðü ôçí
ðáôñßäá, ðñïóðïñßæïíôáí ôá áíáãêáßá ãéá ôç äéáôñïöÞ ôïõò áðü
ëçóôñéêÝò åðéäñïìÝò óôéò ãýñù áðü ôçí Ôñïßá ðüëåéò êáé ïéêé-
óìïýò. ÌåôÜ áðü ôéò åðéäñïìÝò, ïé óôñáôéþôåò ìïéñÜæïíôáí ôá
ëÜöõñá êáé ôïõò áé÷ìáëþôïõò. Ôéò ãõíáßêåò ôéò ÷ñçóéìïðïéïýóáí
ùò äïýëåò êáé ðáëëáêßäåò. Ôïõò Üíôñåò, üìùò, åðåéäÞ äýóêïëá
ìåôáêéíïýíôáí êáé áêüìç ðéï äýóêïëá ìðïñïýóáí íá ðïõëçèïýí
ùò äïýëïé, óõíÞèùò ôïõò óêüôùíáí.
129 και τετραπλά θ’ ανταμειφθείς, αν ποτέ δώσει ο Δίας:
Ï Á÷éëëÝáò õðüó÷åôáé óôïí ÁãáìÝìíïíá ìåëëïíôéêÞ áíôáìïéâÞ
óôï ôåôñáðëÜóéï, üôáí ðñáãìáôïðïéçèåß ç Üëùóç ôçò Ôñïßáò.
Ç õðüó÷åóç, âÝâáéá, åßíáé áüñéóôç êáé ç åêðëÞñùóÞ ôçò áâÝ-
âáéç, ùóôüóï áðïôåëåß Ýíáí åëéãìü ôïõ Á÷éëëÝá, ðñïêåéìÝíïõ
íá éêáíïðïéçèåß ï ÁãáìÝìíïíáò êáé íá ðÜøåé íá æçôÜåé Ýíá Üëëï
ôéìçôéêü äþñï.
130 την πυργωμένην Τροίαν: ÔõðéêÞ ïíïìáóßá ôçò Ôñïßáò, ãéáôß
ëåãüôáí üôé ôá ôåß÷ç ôçò ÷ôßóôçêáí áðü ôïí Áðüëëùíá êáé ôïí
Ðïóåéäþíá.
42 136 της αρεσιάς μου: ôçò áñåóêåßáò ìïõ.
139 του Αίαντος: Ï Áßáò Þôáí ãéïò ôïõ Ôåëáìþíá, âáóéëéÜ ôçò Ραψωδία
Óáëáìßíáò, êáé åããïíüò ôïõ Áéáêïý, ï ïðïßïò Þôáí âáóéëéÜò
ôçò Áßãéíáò. ¹ôáí, åðßóçò, ï äåýôåñïò ðéï äõíáôüò êáé áíäñåßïò
Á÷áéüò ìåôÜ ôïí Á÷éëëÝá.
Α
στ. 54-306
του Οδυσσέως: ÂáóéëéÜò ôçò ÉèÜêçò, ãéïò ôïõ ËáÝñôç êáé ôçò
Áíôßêëåéáò. Öçìéæüôáí ãéá ôçí åîõðíÜäá êáé ôç ãåííáéüôçôÜ ôïõ.
142 θείαν θάλασσαν: ÈÜëáóóá, ðïôÜìé, áÝñáò êáé üëá ãåíéêÜ ôá
óôïé÷åßá ôçò öýóçò ï ¼ìçñïò ôá ïíïìÜæåé «èåßá», äçëáäÞ èåúêÜ,
ãéáôß ôá èåùñåß áíþôåñá áðü ôç öýóç ôïõ áíèñþðïõ, áöïý
åðéâÜëëïíôáé óôá áíèñþðéíá.
μαύρο ας συρθεί καράβι: Ôá êáñÜâéá ôùí Á÷áéþí Þôáí áðÝîù
áëåéììÝíá ìå ðßóóá, ãéá íá ìç óáðßæïõí áðü ôçí õãñáóßá.
145 των βουληφόρων: (âïõëåýïìáé + öÝñù): ¹ôáí ïé Üñéóôïé, ïé
åõãåíåßò ðïõ Þôáí çãåìüíåò óôñáôïý êáé Ýðáéñíáí ìÝñïò óôéò
óõíåëåýóåéò, ãéá íá øçößóïõí (áðïöáóßóïõí) ôçí ðïñåßá ôïõ
ðïëÝìïõ.
146 Ιδομενεύς: Ãéïò ôïõ Äåõêáëßùíá êáé åããïíüò ôïõ Ìßíùá. Óôçí
åêóôñáôåßá ôçò Ôñïßáò Þôáí áñ÷çãüò ôùí Êñçôþí êáé Ýíáò áðü
ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò çãåìüíåò ôùí ÅëëÞíùí.
151 θα δράμει: èá ôñÝîåé, èá óå âïçèÞóåé.
154 δεν μου πταίουν: äå ìïõ öôáßíå.
156 μεγαλόσβολην: ãüíéìç, êáëëéåñãÞóéìç ãç.
ανδροθρέπταν: ðïõ èñÝöåé ôïõò Üíäñåò ôçò, äçëáäÞ áõôÜñêçò
ðåñéï÷Þ.
Φθία: Ðåñéï÷Þ óôç íüôéá Èåóóáëßá, áíÜìåóá óôïí ðïôáìü
Óðåñ÷åéü êáé óôïí Ìáëéáêü êüëðï. Óôçí åðï÷Þ ôïõ ÏìÞñïõ, Åë-
ëÜäá äåí Þôáí ç óçìåñéíÞ åðéêñÜôåéá, áëëÜ ìüíï ìéá ðåñéï÷Þ
ôçò Èåóóáëßáò. Ïé êÜôïéêïé ôçò Öèßáò êáé ôçò ÅëëÜäáò ïíïìÜ-
æïíôáí «Ìõñìéäüíåò» Þ «¸ëëçíåò» Þ «Á÷áéïß». ¹ôáí ìéá åýöïñç
ðåñéï÷Þ ìå ìåãÜëåò êáëëéåñãÞóéìåò ðåäéÜäåò êáé áíáðôõãìÝíç
êôçíïôñïößá.
158 όρη κατάσκια και πέλαγ’ αγριωμένα: ÂïõíÜ øçëÜ, óêï-
ôåéíÜ, ðïõ ðÝöôïõí ïé óêéÝò ôùí êïñõöþí óôéò ðëáãéÝò êáé ôá
óêïôåéíéÜæïõí êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ Ýôïõò. Ôç Öèßá ÷þñéæáí
áðü ôçí ðåñéï÷Þ ôçò Ôñïßáò ôá âïõíÜ ôçò Ìáêåäïíßáò êáé ôçò
ÈñÜêçò êáé ç öïõñôïõíéáóìÝíç èÜëáóóá ôïõ Áéãáßïõ. Ç Öèßá
Þôáí ôï âáóéêü ôìÞìá ôçò åðéêñÜôåéáò ôïõ ÐçëÝá, ðáôÝñá ôïõ
Á÷éëëÝá.
159 τον Μενέλαο: Ãéïò ôïõ ÁôñÝá êáé ôçò Áåñüðçò, áäåëöüò ôïõ
ÁãáìÝìíïíá êáé óýæõãïò ôçò ÅëÝíçò. ¹ôáí âáóéëéÜò ôçò ÓðÜñ-
ôçò. Ç åêóôñáôåßá óôçí Ôñïßá Ýãéíå ãéá íá óõìðáñáóôáèïýí
üëïé ïé ¸ëëçíåò çãåìüíåò óôïí ÌåíÝëáï ãéá ôçí ðñïóâïëÞ ðïõ
õðÝóôç áðü ôïí ÐÜñç, ï ïðïßïò ôïõ Ýêëåøå ôçí ÅëÝíç. 43
Ραψωδία αναίσχυντε: îåäéÜíôñïðå.
Α
στ. 54-306
161 σκυλοπρόσωπε: èñáóý, îåäéÜíôñïðå· ï óêýëïò óå üëïõò ó÷å-
äüí ôïõò ðïëéôéóìïýò ôçò áíáôïëÞò óõìâüëéæå ôçí áíáßäåéá, ôç
èñáóýôçôá.
165 καλά τειχόκαστρα: ÌéêñÝò ðüëåéò ãýñù áðü ôçí Ôñïßá ðïõ
Þôáí êáëÜ ï÷õñùìÝíåò ìå ôåß÷ç.
168 δώρο μικροστό: ìéêñÞò áîßáò äþñï.
169 στες πρύμνες: ËéìáíÜêé üðïõ ïé Á÷áéïß åß÷áí äåìÝíá ôá ðëïßá
ôïõò. Áêñéâþò äßðëá óôï ëéìáíÜêé áõôü åß÷áí óôÞóåé ôïí êáôáõ-
ëéóìü ôïõò ïé Ìõñìéäüíåò.
178 έριδα: äéáìÜ÷ç.
181 λογιάζω: ëïãáñéÜæù, õðïëïãßæù.
185 την κόρη του Βρισέως: ôç Âñéóçßäá, êüñç ôïõ ÂñéóÝá· áé÷ìá-
ëùôßóôçêå áðü ôïí Á÷éëëÝá, üôáí áõôüò êõñßåõóå ôç Ëõñíçóóü,
ìéá ìéêñÞ ðüëç êïíôÜ óôçí Ôñïßá.
199 αθώρητη στους άλλους: äåí ôçí Ýâëåðáí ïé Üëëïé, äåí áíôé-
ëÞöèçêå êáíåßò ôçí ðáñïõóßá ôçò.
200 ξιπάσθη: ôñüìáîå (áðü ôçí ðáñïõóßá ôçò èåÜò).
203 του αιγιδοφόρου: ¸ôóé áðïêáëïýóáí ôïí Äßá, åðåéäÞ êñáôïýóå
(Ýöåñå) ôçí áéãßäá, ìéá áóðßäá öôéáãìÝíç áðü äÝñìá áßãáò, êá-
ôóßêáò. Ôçí åß÷å êáôáóêåõÜóåé ï ¹öáéóôïò êáé üôáí ï Äßáò ôçí
ôñÜíôáæå, ðñïêáëïýóå áóôñáðÝò êáé êáôáéãßäåò (êáôÜ + áἰãßò).
207 γλαυκόφθαλμη: Ëüãù ôçò Ýíôáóçò ðïõ ðñïêÜëåóå ç äéáìÜ÷ç,
ôá ìÜôéá ôçò ÁèçíÜò Ýëáìðáí, Üóôñáöôáí («ãëáõêüöèáëìç» =
áõôÞ ðïõ Ý÷åé ìÜôéá ãëáýêçò, äçëáäÞ êïõêïõâÜãéáò· ôï ðôçíü
áõôü óõìâüëéæå ôç èåÜ ôçò óïößáò. Åðßóçò, ùò åðßèåôï, «ãëáõ-
êüò» óçìáßíåé «ãáëÜæéïò»· åðïìÝíùò, «ãëáõêüöèáëìç» = áõôÞ ðïõ
Ý÷åé ãáëÜæéá ìÜôéá).
212 το όνειδος: ç íôñïðÞ.
213 προλέγω: ðñïåéäïðïéþ.
221 άμπωσε το μέγα ξίφος: Ýâáëå ôï îßöïò óôç èÞêç ôïõ.
222 πειθόμενος στην Αθηνά: õðáêïýïíôáò ôç èåÜ ÁèçíÜ.
226 σκυλόματε και με καρδιάν ελάφου: Ï óêýëïò ðñïóùðï-
ðïéïýóå óôïõò ðïëéôéóìïýò ôçò ÁíáôïëÞò ôçí áíáßäåéá, åíþ ôï
åëÜöé ôç äåéëßá.
231 όποιος αντιλογά: üðïéïò ðÜåé áíôßèåôá óôá ëüãéá êÜðïéïõ.
232 τωόντι αχρείους κυβερνάς: åðåéäÞ åßíáé á÷ñåßïé áõôïß ðïõ
êõâåñíÜò. «ôù üíôé»: äïôéêÞ åíéêïý ôçò ìåôï÷Þò ôïõ ñÞìáôïò åἰìß
(ὤí)· áéôéïëïãéêÞ ìåôï÷Þ, Þ, êáôÜ ôï ó÷ïëéêü âéâëßï, áíáöïñéêÞ
- õðïèåôéêÞ.
232 λαοφάγε: åóý ðïõ êëÝâåéò ôá áãáèÜ ðïõ áíÞêïõí óôï ëáü.
233 το αδίκημα θα ήταν το ύστερό σου: ôï áäßêçìá èá Þôáí
44 ôï ôåëåõôáßï óïõ.
234 ομόνω μέγαν όρκον: äßíù ìåãÜëï üñêï. Ραψωδία
237
238
δεν θα αναχλωράνει: äåí èá áíèßóåé îáíÜ.
ελέπισε ο χαλκός: áöáßñåóå ï ÷áëêüò ôï öëïéü ôïõ («÷áëêüò»
= ÷Üëêéíï ìá÷áßñé Þ îßöïò).
Α
στ. 54-306
239 δικαιοκρίτες: Åííïåß ôïõò äéêáóôÝò Þ üðïéá Üëëá ðñüóùðá
Þôáí åíôåôáëìÝíá áðü ôïí Äßá íá áóêïýí ôç äéêáóôéêÞ åîïõóßá,
íá óôçñßæïõí ôï äßêáéï êáé íá õðåñáóðßæïíôáé ôïõò íüìïõò óå
ìéá ðüëç, ð.÷. âáóéëéÜäåò.
244 Έκτορος: Ï ¸êôïñáò Þôáí ãéïò ôïõ ÐñéÜìïõ êáé ôçò ÅêÜâçò,
áäåëöüò ôïõ ÐÜñç, óýæõãïò ôçò ÁíäñïìÜ÷çò. ¹ôáí ï ãåííáé-
üôåñïò õðåñáóðéóôÞò ôçò Ôñïßáò, áöïý óå êÜèå ôïõ åðßèåóç
áöÜíéæå äåêÜäåò Á÷áéïýò Þñùåò.
246 χρυσοκαρφωμένο: óôïëéóìÝíï ìå ÷ñõóÜ êáñöéÜ.
248 Νέστωρ: ¹ôáí âáóéëéÜò ôçò Ðýëïõ, Ýíá áðü ôá ðéï éó÷õñÜ
ìõêçíáúêÜ âáóßëåéá óôá äõôéêÜ ôçò ÐåëïðïííÞóïõ. Ï ÍÝóôïñáò
õðÞñîå ï ãçñáéüôåñïò Þñùáò ôçò ôñùéêÞò åêóôñáôåßáò, üíôáò
âáóéëéÜò ãéá ôñåéò ïëüêëçñåò ãåíéÝò. Áí óêåöôïýìå üôé êÜèå
ãåíéÜ áñéèìåß 30 ÷ñüíéá, ï ÍÝóôïñáò Þôáí ðåñßðïõ 75 ÷ñïíþí
êáé äéÝíõå ôçí ôñßôç ãåíéÜ ôçò âáóéëåßáò ôïõ. Óå þñéìç ðéá çëéêßá
îå÷þñéæå ãéá ôç óýíåóç, ôç ëïãéêÞ êáé ôç óïößá ôïõ. ÅìðíÝåé óå
üëïõò ôïõò ¸ëëçíåò ôï óåâáóìü êáé üëïé äÝ÷ïíôáé ôéò óïöÝò
óõìâïõëÝò ôïõ.
249 λιγυρός ομιλητής: éêáíüò ñÞôïñáò, ïìéëçôÞò ìå ãëõêéÜ êáé
äéáðåñáóôéêÞ öùíÞ.
Πύλος: Âáóßëåéï ôïõ ÍÝóôïñá, ðïõ ðåñéëÜìâáíå ôïõò óçìåñé-
íïýò íïìïýò Ìåóóçíßáò êáé Çëåßáò.
259 οι κορυφές των Δαναών στην γνώση και στα όπλα:
ï ôõðéêüò Þñùáò ôçò ïìçñéêÞò åðï÷Þò Ýðñåðå íá óõíäõÜæåé
ðïëåìéêÞ éêáíüôçôá êáé ãíþóåéò.
262 δεν μ’ εκαταφρονούσαν: äåí ìå ðåñéöñïíïýóáí, äåí ìïõ Ýöåñ-
íáí áíôßññçóç, Þôáí õðÜêïõïé óå ìÝíá.
263-269
Άνδρες δεν είδα... τ’ αφανίσαν: Óôï ðáñÜäåéãìÜ ôïõ ï ÍÝ-
óôïñáò áíáöÝñåôáé óôç óýãêñïõóç áíÜìåóá óôïõò ÊÝíôáõñïõò
êáé ôïõò ËÜðéèåò, ôçí ðåñßöçìç Êåíôáõñïìá÷ßá. Ïé ËÜðéèåò Þôáí
ëáüò ôçò Èåóóáëßáò. Ï Ðåéñßèïïò, âáóéëéÜò ôùí Ëáðéèþí, óôï
ãÜìï ôïõ ìå ôçí ÉððïäÜìåéá êÜëåóå êáé ôïõò ãåßôïíÝò ôïõ, ôïõò
ÊÝíôáõñïõò, ïé ïðïßïé ìÝèõóáí êáé ðñïóðÜèçóáí íá áñðÜîïõí
ôéò ãõíáßêåò ôùí Ëáðéèþí. Áêïëïýèçóå ìÜ÷ç, ôçí ïðïßá êÝñäé-
óáí ïé ËÜðéèåò. Ç Êåíôáõñïìá÷ßá Þôáí ãíùóôÞ óôïõò áêñïáôÝò
ôïõ ÏìÞñïõ, ãé’ áõôü êáé ìüíï ôçí õðáéíßóóåôáé êáé äåí ôçí
áíáëýåé.
Πειρίθοος: ÂáóéëéÜò ôùí Ëáðéèþí. 45
Ραψωδία Δρύαντας: ¹ñùáò ôùí Ëáðéèþí, ðïõ äéáêñßèçêå ãéá ôçí áí-
Α
στ. 54-306
äñåßá ôïõ êáôÜ ôçí Êåíôáõñïìá÷ßá.
Εξάδιος: ¹ñùáò ôùí Ëáðéèþí.
Θησέας: Ãéïò ôïõ ÁéãÝá, ößëïò ôïõ Ðåéñßèïïõ, Áèçíáßïò Þñùáò.
Καινέας: Ãéïò ôïõ ¸ëáôïõ, âáóéëéÜò ôùí Ëáðéèþí.
269 μ’ άγρια θεριά βουνίσια: Ïé ÊÝíôáõñïé Þôáí áðü ôç ìÝóç êáé
ðÜíù Üíèñùðïé êáé áðü ôç ìÝóç êáé êÜôù Üëïãá êáé æïýóáí óôçí
ðåñéï÷Þ ôïõ Ðçëßïõ. Ï ðéï ãíùóôüò ÊÝíôáõñïò ôçò áñ÷áéüôçôáò
Þôáí ï ×åßñùíáò, ï óïöüò äÜóêáëïò ôïõ Á÷éëëÝá, ôïõ ÉÜóïíá
êáé Üëëùí çñþùí.
274 πρόθυμοι στες συμβουλές μου εκλίναν: õðÜêïõáí ðñüèõìá
ôéò óõìâïõëÝò ìïõ.
276 μεγαλόψυχε: Ôï åðßèåôï ðïõ áðïäßäåé ï ¼ìçñïò óôïí Áãá-
ìÝìíïíá áðïäßäåé ôç äýíáìç ôïõ Þñùá ðïõ áíôëåß ùò áñ÷çãüò
ôùí Á÷áéþí, ùò áñ÷éóôñÜôçãïò· áíôßèåôá, ï Á÷éëëÝáò åßíáé ôï
óýìâïëï ôçò óùìáôéêÞò ñþìçò.
281 και θεά σ’ εγέννησε μητέρα: Ï Á÷éëëÝáò åßíáé ãéïò ôïõ èíç-
ôïý ÐçëÝá êáé ìéáò èåÜò ôçò èÜëáóóáò, ôçò Íçñçßäáò ÈÝôéäáò.
¹ôáí ï ìüíïò áðü ôïõò îåíéôåìÝíïõò ¸ëëçíåò ðïõ åðéêïéíùíïýóå
ìå ôç ìçôÝñá ôïõ. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï ï ¼ìçñïò óðÜåé ôç ìïíï-
ôïíßá ôçò öñßêçò ôïõ ðïëÝìïõ ðïõ êáôáãñÜöåé, ðåñéãñÜöïíôáò
óõ÷íÜ óêçíÝò áíèñþðéíåò áíÜìåóá óôï ãéï êáé óôç ìçôÝñá.
285 προφυλακή του φθαρτικού πολέμου: Ï Á÷éëëÝáò Þôáí
åîáéñåôéêÜ ãåííáßïò, ãé’ áõôü êáé ç áðïõóßá ôïõ áðü ôïí ðüëåìï
èá öÝñåé Þôôåò óôïõò Á÷áéïýò, åíþ ç åðÜíïäüò ôïõ ìåôÜ ôï
èÜíáôï ôïõ ÐÜôñïêëïõ èá ðñïêáëÝóåé ôï èÜíáôï ôïõ ¸êôïñá
êáé ôç óôáäéáêÞ Þôôá ôùí Ôñþùí.
292 ονειδισμούς να λέγει: íá âñßæåé.
295 θα έστεργα την κεφαλήν να κλίνω: èá Ýóðåõäá íá óå
õðáêïýóù.
302 τίποτε δεν θα δυνηθείς να πάρεις άβουλά μου: ôßðïôá
äå èá ìðïñÝóåéò íá ðÜñåéò ÷ùñßò ôç èÝëçóÞ ìïõ.
46
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ – ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ Ραψωδία
106-109
με βλέμμα κακοσήμαντο... ποτέ καλόν ούτ’ έχεις πράξει
Α
στ. 54-306
ÐïëëÝò öïñÝò ïé ìÜíôåéò Ýñ÷ïíôáí áíôéìÝôùðïé ìå ôç âßá ôçò
åîïõóßáò ãéá êÜðïéá áðïêÜëõøç ðïõ äåí Üñåóå óôïí ðïëéôéêü
áñ÷çãü.
113-116
θέλω εγώ καλύτερα την κόρη... στη γνώμη και στα έργα
Ç ðåñéãñáöÞ ôçò ×ñõóçßäáò ìáò ðáñáðÝìðåé óôïí éäáíéêü ôýðï
ãõíáßêáò êáôÜ ôçí ïìçñéêÞ åðï÷Þ. ¼ðùò îÝñïõìå, ôï óýóôçìá
óõãêñüôçóçò ôçò ïéêïãÝíåéáò êáôÜ ôçí ïìçñéêÞ åðï÷Þ Þôáí ìïíï-
ãáìéêü, äçëáäÞ êÜèå Üíäñáò Ýðáéñíå ìßá ìüíï íüìéìç óýæõãï. Åßíáé
öáíåñü üôé, ãéá íá êëïíéóôåß ç èÝóç ôçò íüìéìçò óõæýãïõ áðü ìéá
ðáëëáêßäá, Ýðñåðå ç äåýôåñç íá óõãêåíôñþíåé ðïëëÜ ðñïóüíôá:
á) óùìáôéêÜ: êáôáóêåõÞ ôïõ óþìáôïò, óùóôÝò áíáëïãßåò, ïìïñ-
öéÜ, êáé â) ðíåõìáôéêÜ: íïçìïóýíç, éêáíüôçôåò óôéò åñãáóßåò ôïõ
óðéôéïý (âë. êáé ðáñáêÜôù ôçí áðÜíôçóç óôçí åñþô. 2).
Ìå ôçí Ýìöáóç ðïõ äßíåé ï ÁãáìÝìíïíáò óôá ðñïóüíôá ôçò
×ñõóçßäáò, äéêáéïëïãåß ãéáôß äåí ôçí åðÝóôñåøå óôïí ðáôÝñá
ôçò êáé äçëþíåé üôé, áí ôçí äþóåé ðßóù, èá äåßîåé ìåãÜëç ìåãá-
ëïøõ÷ßá ùò çãÝôçò, èõóéÜæïíôáò ìéá ìåãÜëç ôïõ áðüëáõóç ãéá
ôï êáëü ôùí óôñáôéùôþí ôïõ.
117-118
κι όμως αν συμφέρει αυτό... ποτέ τον όλεθρό του
Ç áíôßäñáóç ôïõ ÁãáìÝìíïíá öáíåñþíåé ôçí åíï÷Þ ôïõ, ãéáôß
ðñïóðáèåß íá áðïìáêñýíåé áðü ôï ðñüóùðü ôïõ üëåò ôéò êá-
ôçãïñßåò. Äéêáéïëïãåß ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ðñïò ôïí ×ñýóç ìå
ôï íá åðáéíåß ôá ÷áñßóìáôá ôçò êüñçò ôïõ, ÷ùñßò üìùò íá ìáò
ðåßèåé üôé Ý÷åé äßêéï.
138 θα έλθω με το χέρι μου να πάρω ή το δικό σου

Ðïëý óõ÷íÜ ï ¼ìçñïò ðáñïõóéÜæåé ôïõò ÞñùÝò ôïõ íá âñßóêïõí
ìüíïé ôïõò ôï äßêéï ôïõò, åðåéäÞ áäéêÞèçêáí. Ðñüêåéôáé ãéá ðå-
ñßðôùóç áõôïäéêßáò, üôáí Ýíáò Þñùáò áðåéëåß üôé, áí äåí ôïõ
áðïäïèåß äéêáéïóýíç, èá ôçí äéåêäéêÞóåé ìüíïò ôïõ.
142 στη θείαν θάλασσαν μαύρο ας συρθεί καράβι

Ïé ¸ëëçíåò ðÜíôá èáýìáæáí êáé áãáðïýóáí ôç èÜëáóóá. ÌåãÜ-
ëùíáí ìå ôç èÜëáóóá êáé ìå ôá êáñÜâéá ôïõò ôçí üñãùíáí êáé
ãíþñéæáí êáéíïýñéá ìÝñç êáé ðïëéôéóìïýò. Åß÷áí åðéíïÞóåé êáé 47
Ραψωδία èåü ôçò èÜëáóóáò, ôïí Ðïóåéäþíá, êáé Üëëåò ìéêñÝò èåüôçôåò,
Α
στ. 54-306
üðùò ôéò Íçñçßäåò ê.ëð.
151-161
και ποιος από τους Αχαιούς... λησμονημένα τα ‘χεις
Ôçí åðï÷Þ ôïõ ÏìÞñïõ äåí åß÷å áíáðôõ÷èåß åèíéêÞ óõíåßäçóç,
ìå áðïôÝëåóìá ïé ¸ëëçíåò áñ÷çãïß íá èåùñïýí ôçí ÔñùéêÞ åê-
óôñáôåßá åèíéêü ðüëåìï ìüíï åðåéäÞ ðñïóâëÞèçêå ï ÌåíÝëáïò·
ï ÐÜñçò, äçëáäÞ, ðñüóâáëå ìå ôçí áñðáãÞ ôçò ÅëÝíçò ôï êïé-
íùíéêü öñüíçìá ôùí ÅëëÞíùí êáé ü÷é ôï åèíéêü. Ç ðáíåëëÞíéá
åèíéêÞ éäÝá èá äéáìïñöùèåß êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí Ðåñóéêþí
ðïëÝìùí, üôáí ïé ¸ëëçíåò èá åíþóïõí ôéò äõíÜìåéò ôïõò, ãéá íá
áíôéìåôùðßóïõí ôïí îÝíï-âÜñâáñï åéóâïëÝá.
159-160
αλλά για τον Μενέλαο… των Τρώων
Ï Á÷éëëÝáò óôï óçìåßï áõôü äçëþíåé üôé äåí Ý÷åé ðñïóùðéêü
üöåëïò áðü ôçí åêóôñáôåßá áõôÞ, áëëÜ óõììåôÝ÷åé óôï ðëåõñü
ôïõ ÌåíÝëáïõ ãéá íá âïçèÞóåé êé áõôüò ìáæß ìå üëïõò ôïõò
çãåìüíåò íá ðÜñïõí ðßóù ôçí ÅëÝíç.
179 και αν είσαι τόσο δυνατός, είναι θεού το δώρον

Ï ÁãáìÝìíïíáò õðïâéâÜæåé ôç äýíáìç êáé ôéò éêáíüôçôåò ôïõ
Á÷éëëÝá, õðïóôçñßæïíôáò üôé ôá ÷áñßóìáôÜ ôïõ åßíáé èåüóôáëôá
êáé äåí ïöåßëïíôáé óôéò ðñïóùðéêÝò ôïõ éêáíüôçôåò. ÊáôÜ ôçí
ïìçñéêÞ åðï÷Þ åðéêñáôïýóå áõôÞ ç áíôßëçøç, üôé äçëáäÞ üëá ôá
êáëÜ êáé ôá êáêÜ óôïõò áíèñþðïõò äßíïíôáé áðü ôïõò èåïýò.
175-180
κοντά μου υπάρχουν και άλλοι... και τους συντρόφους
σου άμε
Áðü ôá ëüãéá ôïõ ÁãáìÝìíïíá óõìðåñáßíïõìå ìéá îåêÜèáñç éåñÜñ-
÷çóç ôùí öïñÝùí ôçò åîïõóßáò óôï óôñáôüðåäï êáé óôç ìõêçíáúêÞ
êïéíùíßá ãåíéêüôåñá. Óôï õøçëüôåñï åðßðåäï âñßóêïíôáé ïé èåïß,
óôï äåýôåñï åðßðåäï åßíáé ï âáóéëéÜò-óôñáôçãüò êáé óôï ôñßôï
åðßðåäï åßíáé ïé Üëëïé áñ÷çãïß. Ï ÁãáìÝìíïíáò õðï÷ùñåß óôïí
Áðüëëùíá, ãéáôß ïöåßëåé óåâáóìü êáé õðáêïÞ óôï èåü. Ôçí ßäéá
õðï÷þñçóç, üìùò, ðñÝðåé íá êÜíåé ï Á÷éëëÝáò óôçí áîßùóç ôïõ
ÁãáìÝìíïíá. Ç éåñáñ÷éêÞ ôÜîç ðñÝðåé íá ìåßíåé áäéáôÜñáêôç.
190 έστρεψε δυο στοχασμούς

Ï Á÷éëëÝáò åßíáé ôüóï ïñãéóìÝíïò ôçí þñá ðïõ Üêïõãå ôá ëüãéá
48 ôïõ ÁãáìÝìíïíá, ðïõ óêÝöôåôáé Ýíôïíá íá ôñáâÞîåé ôï îßöïò ôïõ
êáé íá óêïôþóåé ôïí Áôñåßäç âáóéëéÜ. Áðü ôçí Üëëç, üìùò, îÝñåé Ραψωδία
üôé äåí ðñÝðåé íá ôï êÜíåé áõôü. Ôáëáíôåýåôáé, ëïéðüí, áíÜìåóá
óå áõôÝò ôéò äýï óêÝøåéò. Α
στ. 54-306
195-223
κατέβηκε ουρανόθεν... στα δώματα του Δία
Óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò ðáñáêïëïõèïýìå ôçí ÁèçíÜ íá êáôåâáßíåé
áðü ôïí ¼ëõìðï, íá óõíïìéëåß ìå ôïí Á÷éëëÝá êáé íá åðéóôñÝ-
öåé óôïí ¼ëõìðï, ÷ùñßò üìùò íá äéåõêñéíßæåôáé ìå ðïéá ìïñöÞ
ðáñïõóéÜóôçêå. Ìáò áðïêáëýðôåôáé åðéöÜíåéá ôçò èåÜò êáé
ü÷é åíáíèñþðéóç. Åíáíèñþðéóç Ý÷ïõìå üôáí Ýíáò èåüò ðáßñíåé
ôç ìïñöÞ åíüò áíèñþðïõ, êñýâïíôáò ôç èåúêÞ ôïõ ôáõôüôçôá,
åíþ åðéöÜíåéá Ý÷ïõìå üôáí ï èåüò áðïêáëýðôåé áìÝóùò ôçí
ôáõôüôçôÜ ôïõ. ÅðåéäÞ, ëïéðüí, ï Á÷éëëÝáò ãíùñßæåé áìÝóùò ôçí
ÁèçíÜ, óôï óçìåßï áõôü Ý÷ïõìå åðéöÜíåéá. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß
ç ÁèçíÜ åìöáíßæåôáé óôïí Á÷éëëÝá óå ìéá ðïëý êñßóéìç óôéãìÞ
(ôçí þñá ðïõ ôñáâÜåé ôï ìá÷áßñé áðü ôç èÞêç), ìå óôü÷ï íá ôïí
óõãêñáôÞóåé, þóôå íá ìçí åðéôåèåß óôïí ÁãáìÝìíïíá. Äåí Ý÷åé
êáéñü ãéá ÷Üóéìï· áí Ýðáéñíå áíèñþðéíç ìïñöÞ (åíáíèñþðéóç),
äåí åßíáé óßãïõñï üôé ï Á÷éëëÝáò èá Üêïõãå ôéò óõìâïõëÝò åíüò
èíçôïý (âë. êáé ðáñáêÜôù ôçí áðÜíôçóç óôçí åñþô. 4).
205-206
με τούτες τες έπαρσές του γρήγορα θα χάσει την ζωήν
του
Óôï óçìåßï áõôü ôïíßæåôáé ç ýâñç ðïõ äéáðñÜôôåé ï ÁãáìÝìíï-
íáò, äçëáäÞ ç Ýðáñóç. Ãéá áõôÞ ôïõ ôç óõìðåñéöïñÜ ï á÷áúêüò
óôñáôüò èá äïêéìÜóåé áëëåðÜëëçëåò Þôôåò, üôáí áðï÷ùñÞóåé
ï Á÷éëëÝáò, óýìöùíá ìå ôç èÝëçóç ôïõ Äßá.
208-209
κατέβηκ’ απ’ τον ουρανόν να παύσω την οργήν σου,
εάν μ’ ακούσεις
Ìå ôá ëüãéá áõôÜ ôçò ÁèçíÜò öáíåñþíåôáé ç åëåõèåñßá ðïõ
Ý÷ïõí ïé èíçôïß íá ðñÜîïõí ü,ôé èÝëïõí, ÷ùñßò ôçí áðáãïñåõ-
ôéêÞ åðÝìâáóç ôïõ èåïý. Ç ÁèçíÜ êáôåâáßíåé ìüíï íá óõìâïõ-
ëåýóåé ôïí Á÷éëëÝá, íá ôïõ ðñïôåßíåé ôï óùóôü êé ü÷é íá ôïõ
åðéâÜëåé ôç èåúêÞ âïýëçóç.
227-228
μήτε ποτέ με τον λαόν... τους πρώτους πολεμάρχους
Óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò ìáò äßíïíôáé ðëçñïöïñßåò ãéá ôïí ôñüðï
ðïõ äéåîáãüôáí ï ðüëåìïò ôçí åðï÷Þ åêåßíç. Åêôüò áðü ôïí 49
Ραψωδία áãþíá óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò, üðïõ óõììåôÝ÷åé üëï ôï óôñÜôåõìá,
Α
στ. 54-306
õðÞñ÷áí êáé åéäéêÝò áðïóôïëÝò, üðùò ç åíÝäñá, ç êáôáóêïðßá
ê.ëð. ÅðåéäÞ ïé áðïóôïëÝò áõôÝò Þôáí åðéêßíäõíåò, áðáéôïýóáí
ðåßñá, õøçëÞ íïçìïóýíç êáé ìåãÜëç ãåííáéüôçôá, ãé’ áõôü ôéò
áíáëÜìâáíáí ðÜíôá ïé êáëýôåñïé ðïëÝìáñ÷ïé.
274 πρόθυμοι στες συμβουλές μου εκλίναν

Ï ÍÝóôïñáò, óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá êáôåõíÜóåé ôá íåýñá ôïõ
Á÷éëëÝá êáé ôïõ ÁãáìÝìíïíá êáé íá ôïõò ðåßóåé íá óôáìáôÞóïõí
ôç äéÝíåîç, ðñïâÜëëåé Ýíá ðáñÜäåéãìá ðïõ áíôëåß áðü ôï ìõèéêü
ðáñåëèüí: ïé ðéï ìåãÜëïé Þñùåò ôïõ ðáñåëèüíôïò õðÜêïõáí ôéò
óõìâïõëÝò ôïõ. Ðïëý óõ÷íÜ ï ¼ìçñïò ðáñïõóéÜæåé ôïõò Þñùåò
ôïõ ðáñåëèüíôïò áíþôåñïõò óå üëá êáé ðéï óçìáíôéêïýò áðü
ôïõò óõã÷ñüíïõò ôïõ.
ΗΘΟΓΡΑΦΗΣΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ
Στ. 54-101
ΑΧΙΛΛΕΑΣ
ÌåôÜ áðü åííéÜ ìÝñåò êáôáóôñïöÞò êáé èáíÜôïõ óôï á÷áúêü óôñáôü-
ðåäï, ï Á÷éëëÝáò Þôáí áõôüò ðïõ óõãêÜëåóå óõíÝëåõóç ôïõ á÷áúêïý
óôñáôïý êáé áíáæÞôçóå ôçí áéôßá ôïõ êáêïý. ÂÝâáéá, ç ÁèçíÜ ôïí ðá-
ñáêßíçóå ó’ áõôÞ ôçí êßíçóç, ï Á÷éëëÝáò, üìùò, áíôáðïêñßèçêå Üìåóá.
ÐáñïõóéÜæåôáé, ëïéðüí, ï Á÷éëëÝáò ðïíüøõ÷ïò êáé áíÞóõ÷ïò ãéá ôçí
ôý÷ç ôïõ á÷áúêïý ëáïý, Þñùáò ðïõ äåí áíôÝ÷åé ôçí Þôôá óôï óôñáôüðå-
äü ôïõ êáé áíáæçôÜ ëýóåéò óôá ðñïâëÞìáôá. ÓõìðåñéöÝñåôáé ìå åõóÝâåéá
êáé áðïäåéêíýåé üôé åßíáé ãíþóôçò ôùí èñçóêåõôéêþí êáèçêüíôùí (óô.
66-68) ðïõ Ý÷åé ï á÷áúêüò ëáüò áðÝíáíôé óôïí Áðüëëùíá. Ãé’ áõôü, áíá-
ñùôéÝôáé ìÞðùò ðñÝðåé íá ðñïóöÝñïõí ðáñáðÜíù èõóßåò, ãéá íá ðÜøåé
ç ïñãÞ ôïõ èåïý. Óôïõò óô. 86-92 ï Á÷éëëÝáò õðüó÷åôáé íá ðñïóôáôåýóåé
ôïí ìÜíôç ÊÜë÷á áðü üðïéïí ðñïóðáèÞóåé íá ôïí âëÜøåé åîáéôßáò ôùí
ëüãùí ðïõ èá ðñïöçôåýóåé. Åßíáé, ëïéðüí, õðïóôçñéêôÞò ôïõ áäýíáìïõ
ìÜíôç êáé äåí õðïëïãßæåé ôéò óõíÝðåéåò áõôÞò ôçò õðüó÷åóçò ðïõ äß-
íåé óôïí ÊÜë÷áíôá. Áäéáöïñåß ãéá ôçí áíôßäñáóç ôïõ áñ÷éóôñÜôçãïõ
ÁãáìÝìíïíá, Üöïâïò êáé ôïëìçñüò äéáâåâáéþíåé ôï ìÜíôç üôé èá ôïí
ðñïóôáôåýóåé ìå ëüãéá êáé ìå ðñÜîåéò. ÌðñïóôÜ óôï óõìöÝñïí üëïõ
ôïõ óôñáôïðÝäïõ ï Á÷éëëÝáò äåí õðïëïãßæåé ôï äéêü ôïõ êáëü, åßíáé
áíéäéïôåëÞò êáé åíäéáöÝñåôáé ìüíï ãéá ôç óùôçñßá ôùí Á÷áéþí.
ΚΑΛΧΑΣ
Ï ìÜíôçò ÊÜë÷áò íéþèåé áäýíáìïò êáé öïâÜôáé íá åêöñÜóåé ôéò ðñï-
50 öçôåßåò ôïõ ìðñïóôÜ óôïí ÁãáìÝìíïíá, åðåéäÞ ãíùñßæåé üôé ï Áôñåß-
äçò èá êáôáöåñèåß åíáíôßïí ôïõ, üôáí ìÜèåé üôé åêåßíïò åõèýíåôáé ãéá Ραψωδία
ôï èáíáôéêü ðïõ åíÝóêçøå óôï á÷áúêü óôñáôüðåäï. ¢ëëùóôå, ï ßäéïò
ìÜíôçò åß÷å æçôÞóåé áðü ôïí ÁãáìÝìíïíá ôç èõóßá ôçò êüñçò ôïõ, ôçò
ÉöéãÝíåéáò, óôçí Áõëßäá ëßãï ðñéí îåêéíÞóïõí ôá á÷áúêÜ ðëïßá ãéá ôçí
Α
στ. 54-306
Ôñïßá. Åðéäéþêåé, ëïéðüí, íá êáëýøåé ôçí áíáóöÜëåéÜ ôïõ æçôþíôáò ôç
óõíäñïìÞ ôïõ Á÷éëëÝá· ìüíï ôüôå áðïöáóßæåé íá áðïêáëýøåé ôçí áéôßá
ôïõ êáêïý.
Στ. 102-306
ΑΓΑΜΈΜΝΟΝΑΣ
Ï ÁãáìÝìíïíáò óõíå÷ßæåé ôçí áëáæïíéêÞ ôïõ óõìðåñéöïñÜ áðÝíáíôé
óôïí ÊÜë÷áíôá êáé óôïí Á÷éëëÝá áõôÞ ôç öïñÜ. Óôïõò óôß÷ïõò 101-116,
ìåôÜ ôçí áðïêÜëõøç ôçò áéôßáò ôïõ êáêïý, ï Áôñåßäçò èýìùóå ôüóï
ðïëý, ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôïí ¼ìçñï «öáñìáêùìÝíïò». Äåí óêÝöôå-
ôáé ôç óõìöïñÜ ðïõ ÷ôýðçóå ôïõò óôñáôéþôåò ôïõ áëëÜ åßíáé åãùéóôÞò
êáé óõìöåñïíôïëüãïò. ÖÝñåôáé ìå áíáßäåéá óôïí ÊÜë÷áíôá, üôáí ôïí
ðñïóöùíåß «ìÜíôé êáêþí» (óô. 107), åíþ ðñïóâÜëëåé Ýììåóá êáé ôç íüìéìç
óýæõãü ôïõ, üôáí ôçí èåùñåß êáôþôåñç áðü ôç ×ñõóçßäá (óô. 114-115).
Óôïõò óô. 117-118 öáßíåôáé íá õðï÷ùñåß êÜðùò ï åãùéóìüò ôïõ, õðï-
óôçñßæïíôáò üôé èá êïéôÜîåé ôï óõìöÝñïí ôïõ ëáïý ôïõ êáé èá åðéóôñÝøåé
ôçí êüñç ôïõ ×ñýóç, áí áõôü ðñÝðåé íá ãßíåé. ¼ìùò, ðñïâáßíåé óå áõôÞ
ôçí áðüöáóç áðáéôþíôáò ðáñáðÜíù ëÜöõñá áðü ôïõò óõììÜ÷ïõò ôïõ.
Åðéâåâáéþíåé ãéá Üëëç ìéá öïñÜ ôçí ðåñéöñüíçóÞ ôïõ áðÝíáíôé óôïõò
óõììÜ÷ïõò ôïõ, éäéáßôåñá áðÝíáíôé óôïí Á÷éëëÝá, óôïí ïðïßï îåóðÜ üëç
ôïõ ôç ìáíßá, éêáíïðïéþíôáò ôïí ðëçãùìÝíï åãùéóìü ôïõ. ×Üíåé ôçí
áõôïêõñéáñ÷ßá ôïõ êáé äåß÷íåé íá ìç ìðïñåß íá åëÝãîåé ôçí éóïññïðßá
êáé ôá ëüãéá ôïõ. Åßíáé áõôáñ÷éêüò çãåìüíáò êáé åêìåôáëëåýåôáé ôçí
åîïõóßá ôïõ, ãéá íá éêáíïðïéÞóåé ôéò ðñïóùðéêÝò ôïõ åðéèõìßåò.
Ìüíï óôïõò óô. 287-292 ï ÁãáìÝìíïíáò ìéëÜåé ìå åõãÝíåéá, êáé áõôü
ìüíï åðåéäÞ áðåõèýíåôáé óôï ðñüóùðï ôïõ ãÝñïíôá ÍÝóôïñá, ðïõ óå-
âüôáí ðïëý. Óõíå÷ßæåé, üìùò, êáé áñãüôåñá íá âñßæåé êáé íá ðñïóâÜëëåé
ôïí Á÷éëëÝá.
ΑΧΙΛΛΕΑΣ
Óå áíôßèåóç ìå ôç óôÜóç ôïõ ÁãáìÝìíïíá, ï Á÷éëëÝáò êåñäßæåé ôç óõ-
ìðÜèåéÜ ìáò óôçí åíüôçôá áõôÞ. Óôïõò óô. 123-130 ï ëïãéêüò Á÷éëëÝáò
åêðëÞóóåôáé áðü ôéò áðáéôÞóåéò ôïõ ÁãáìÝìíïíá êáé ìå ìåãÜëç êáôáíüç-
óç ðñïóðáèåß íá ôïí êáèçóõ÷Üóåé. Öáßíåôáé õðïìïíåôéêüò êáé õðüó÷åôáé
óôïí ÁãáìÝìíïíá ôñéðëÜóéá äþñá, üôáí êõñéåýóïõí ôçí Ôñïßá. Óõíå÷ßæåé ï
Á÷éëëÝáò íá åíäéáöÝñåôáé ìüíï ãéá ôï êáëü ôïõ óôñáôïý êáé äåí áó÷ï-
ëåßôáé ìå ôçí áëáæïíéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôïõ Áôñåßäç· ãé’ áõôü êáé ðñïôåßíåé
áìÝóùò ôçí áðïóôïëÞ ôçò ×ñõóçßäáò óôïí ðáôÝñá ôçò (óô. 127-128).
¼ôáí áðåñßöñáóôá ï ÁãáìÝìíïíáò áðáéôåß íá ôïõ äïèïýí ôá ëÜöõñá 51
Ραψωδία ôïõ Á÷éëëÝá Þ ôïõ ÏäõóóÝá Þ ôïõ Áßáíôá ùò áíôÜëëáãìá ãéá ôç ×ñõóç-
Α
στ. 54-306
ßäá ðïõ èá áðï÷ùñéóôåß, ôüôå ï Á÷éëëÝáò ÷Üíåé ãéá ëßãï ôçí øõ÷ñáéìßá
ôïõ êáé áðåéëåß üôé èá åãêáôáëåßøåé ôïí ðüëåìï êáé èá åðéóôñÝøåé óôçí
ðáôñßäá ôïõ, áöïý íéþèåé áäéêçìÝíïò êáé ðåñéöñïíçìÝíïò áðü ôïí
Áôñåßäç âáóéëéÜ. Ç ÁèçíÜ, üìùò, óôáìáôÜ ôçí ïñãÞ ôïõ Á÷éëëÝá êáé äåí
ôïõ åðéôñÝðåé íá óõíå÷ßóåé ôç ëåêôéêÞ äéáìÜ÷ç. ÐáñïõóéÜæåôáé åõóåâÞò
êáé óõíåôüò óôéò óõìâïõëÝò ôçò ÁèçíÜò êáé öáßíåôáé üôé åýêïëá ìðïñåß
íá åëÝãîåé ôïí åáõôü ôïõ êáé ôá ëüãéá ôïõ.
Óôïõò óôß÷ïõò 241-243 ï Á÷éëëÝáò, Ý÷ïíôáò åðßãíùóç ôùí äõíÜìåþí
ôïõ êáé ôçò áîßáò ôïõ, ðéêñáìÝíïò, ðåñéöñïíåß ôïí ÁãáìÝìíïíá, ëÝãï-
íôÜò ôïõ üôé èá ìåôáíéþóåé êÜðïôå ãéá áõôÞ ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ.
ΝΕΣΤΟΡΑΣ
Ï âáóéëéÜò ôçò Ðýëïõ èåùñåßôáé ï óïöüôåñïò ôùí Á÷áéþí êáé áõôü åðé-
âåâáéþíåé ç ðáñÝìâáóÞ ôïõ óôïõò óô. 255-285. Åßíáé óõíåôüò êáé äßêáéïò
êñéôÞò ôùí ãåãïíüôùí, êáèþò ÷ñçóéìïðïéåß ëïãéêÜ åðé÷åéñÞìáôá, ãéá íá
êáèçóõ÷Üóåé ôïõò äýï áñ÷çãïýò. Ç óðÜíéá åõãëùôôßá ôïõ êáé ç ðåßñá
æùÞò ðïõ ðñïâÜëëåé ìå ôï ëüãï ôïõ ôïí êáèéóôïýí ðåéóôéêü, åéëéêñéíÞ
êáé äßêáéï ìå üëïõò. Ôïðïèåôåß ôï óõëëïãéêü óõìöÝñïí ðÜíù áð’ üëá,
üðùò ïöåßëåé êÜèå óþöñïíáò êáé óåâáóôüò ãÝñïíôáò.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
54 εννιά μέρες
Ï áñéèìüò åííéÜ Ý÷åé óõìâïëéêÞ óçìáóßá. Ï ¼ìçñïò ÷ñçóéìïðïé-
åß óõ÷íÜ ôïí áñéèìü áõôü. Åßíáé éåñüò êáé Ý÷åé ìáãéêÞ áîßá, êá-
èþò óõìâïëßæåé ôçí ôñéðëÞ ôñéÜäá (ðâ. ôï ìïßñáóìá ôïõ êüóìïõ
áíÜìåóá óôïõò áäåñöïýò Äßá, Ðïóåéäþíá, Ðëïýôùíá).
58 Και αφού συνάχθηκε ο λαός

Ç áãïñÜ Þ óýíáîç, óçìáßíåé óôïí ¼ìçñï ôïí ôüðï ôçò óõãêÝ-
íôñùóçò ôïõ ëáïý Þ êáé ôçí ßäéá ôçí óõãêÝíôñùóç. Åßíáé ÷áñá-
êôçñéóôéêü üôé óôçí Ïäýóóåéá áíáöÝñåôáé üôé ïé Êýêëùðåò åßíáé
áðïëßôéóôïé, áöïý äåí óõæçôïýí ðïôÝ ìåôáîý ôïõò ãéá èÝìáôá
ôçò êïéíüôçôÜò ôïõò.
Óõíåëåýóåéò ãßíïíôáí, ìå áðüöáóç ôïõ âáóéëéÜ, óå êáéñü åé-
ñÞíçò áëëÜ êáé ðïëÝìïõ, êáé äåí õðÞñ÷å óõãêåêñéìÝíïò áñéèìüò
óõíüäùí Þ ôáêôÝò çìåñïìçíßåò ãéá áõôÝò. ¼óï Ýëåéðå ï ÏäõóóÝáò
óôçí Ôñïßá, äå óõãêëÞèçêå ïýôå ìéá öïñÜ ï ëáüò ôïõ. Ï êÞñõêáò
Ýäéíå óôïí ïìéëçôÞ íá êñáôÜ ôï óêÞðôñï. Ôá ìÝëç ôçò óõíÝëåõóçò
áðïöÜóéæáí «äéÜ âïÞò». Ï âáóéëéÜò, áí Þèåëå, ëÜìâáíå õðüøç ôïõ
52 ôéò áðïöÜóåéò ôçò óõíÝëåõóçò.
63 μάντιν Ραψωδία
Óôçí êïéíùíéêÞ éåñáñ÷ßá ï ìÜíôçò êáôåß÷å ôç äåýôåñç èÝóç, ìåôÜ
ôïõò åõãåíåßò. Ç ìáíôéêÞ ôÝ÷íç öáíåñùíüôáí ìå ôï ÷Üñéóìá ôçò
ðñïöçôåßáò óå ïñéóìÝíá ðñüóùðá ðïõ äéÜëåãå ï èåüò· Þôáí
Α
στ. 54-306
âáóéóìÝíç óôçí ïñíåïóêïðßá Þ ôçí ðáñáôÞñçóç ôùí óðëÜ÷íùí
ôùí æþùí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ìéáò èõóßáò.
64 έρχεται και τ’ όνειρο απ’ τον Δία

Ïé áñ÷áßïé ðßóôåõáí üôé ôï üíåéñï óôÝëíåôáé áðü ôïí Äßá. ÕðÜñ-
÷ïõí äýï åéäþí üíåéñá: ôá áëçèéíÜ êáé ôá áðáôçëÜ. ¸íá ôÝôïéï
áðáôçëü üíåéñï ðåñéãñÜöåôáé óôçí ÉëéÜäá íá åðéóêÝðôåôáé ôïí
ÁãáìÝìíïíá óôç ñáøùäßá Â.
119-120
αλλά δώρο ετοιμάσετε σ’ εμένα ευθύς… των Αργείων
Óôçí ïìçñéêÞ åðï÷Þ ôá ëÜöõñá Þôáí óçìáíôéêÞ ðçãÞ óõóóþñåõ-
óçò ðëïýôïõ ãéá Ýíáí óôñáôçãü ôçò ïìçñéêÞò åðï÷Þò· óõíÞèùò
ôá ëÜöõñá ðåñéëÜìâáíáí áé÷ìÜëùôåò ãõíáßêåò, æþá, áíôéêåßìåíá
áðü ðïëýôéìá õëéêÜ ê.Ü. Ôá ìåñßäéá áðü ôá ëÜöõñá ìïéñÜæïíôáí
ìå êëÞñï. Ï áñ÷çãüò, üìùò, ôïõ óôñáôïý Ýðáéñíå åðéðëÝïí ìå-
ñßäéï, ôï âáóéëéêü ìåñßäéï.
130 οι Αχαιοί να πάρομε την πυργωμένην Τροίαν

¼ðùò ôá ôåß÷ç ôçò Ôéñýíèïõ êáé ôùí Ìõêçíþí, Ýôóé êáé áõôÜ
ôçò Ôñïßáò Þôáí öçìéóìÝíá. Ç ï÷õñùìáôéêÞ ôÝ÷íç Þôáí áñêåôÜ
åîåëéãìÝíç êáôÜ ôçí ïìçñéêÞ åðï÷Þ.
186 εις την σκηνήν σου θα ’λθω, εγώ να τα πάρω

Ç óêçíÞ ôïõ Á÷éëëÝá ðåñéãñÜöåôáé óôçí ôåëåõôáßá ñáøùäßá. Âñé-
óêüôáí ìÝóá óå Ýíáí öñÜ÷ôç áðü ðáóóÜëïõò êáé Þôáí öôéáãìÝíç
áðü îýëá åëÜôïõ, åíþ ç ïñïöÞ Þôáí öôéáãìÝíç áðü êáëÜìéá.
191 ή θε να σύρει απ’ το πλευρό το ακονισμένο ξίφος

Áí êáé óôçí åðï÷Þ ôïõ ÏìÞñïõ ç ÷ñÞóç ôïõ óéäÞñïõ Þôáí ãíù-
óôÞ, óôá Ýðç ôá üðëá ðáñïõóéÜæïíôáé íá åßíáé öôéáãìÝíá áðü
÷áëêü.
198 και έπιασε τα ολόξανθα μαλλιά του

Ïé Á÷áéïß åß÷áí ìáêñéÜ ìáëëéÜ ìå ðåñßôå÷íåò êïììþóåéò. Ôá ìáë-
ëéÜ Þôáí âáóéêü óôïé÷åßï ôçò ïìïñöéÜò ôùí áñ÷áßùí. Ôá îáíèÜ
ìáëëéÜ êáé êõñßùò ôá óãïõñÜ èåùñïýíôáí îå÷ùñéóôÜ.
247 σκήπτρο
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ìéáò óõíÝëåõóçò, ï ïìéëçôÞò, äçëáäÞ áõôüò 53
Ραψωδία ðïõ Ýðáéñíå ôï ëüãï, êñáôïýóå ôï óêÞðôñï. ¼ôáí ïëïêëÞñù-
Α
στ. 54-306
íå ôï ëüãï ôïõ, Ýðñåðå íá åðéóôñÝøåé ôï óêÞðôñï óå åêåßíïí
ðïõ óõãêÜëåóå ôç óõíÝëåõóç êáé ýóôåñá íá êáèßóåé ðÜëé óôç
èÝóç ôïõ.
255 Ωιμέ! στην γην των Αχαιών μεγάλη θλίψις ήλθε!

Ìå ôçí ëÝîç «Á÷áéïß», ï ¼ìçñïò åííïåß üëïõò ôïõò ¸ëëçíåò êáé
üëï ôï åëëçíéêü óôñáôüðåäï, ôüóï ôïõò ¸ëëçíåò ôïõ Á÷éëëÝá
üóï êáé ôïõò ¸ëëçíåò ôïõ ¢ñãïõò ôïõ ÁãáìÝìíïíá.
277-279
μήτε κι εσύ Πηλείδη, / θελήσεις ν’ αντιμάχεσαι στον μέγα
βασιλέα, / διότι κάτι ανώτερα τιμάται ο σκηπτροφόρος
Ôá ðïëåìéêÜ ëÜöõñá ìïéñÜæïíôáí ìÝóá óôï óôñÜôåõìá ìå êñéôÞ-
ñéï ôç èÝóç ôïõ êáèåíüò ìÝóá óôï óôñÜôåõìá êáé ôçí áîßá ôïõ
ùò ðïëåìéóôÞ. Ï ìüíïò ðïõ åß÷å äéêáßùìá íá äéáëÝîåé ìüíïò ôïõ
ôá äþñá ôïõ Þôáí ï áñ÷éóôñÜôçãïò, óôçí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç,
ï ÁãáìÝìíïíáò.
• Ç áöÞãçóç ôïõ ðïéçôÞ óõíå÷ßæåôáé êáé Ýôóé ðñïùèåßôáé ï ìýèïò.
• Ï äéÜëïãïò ôùí äýï ðñùôáãùíéóôþí ïõóéáóôéêÜ ðåñéëáìâÜíåé ìï-

íïëüãïõò (ìå ßóï ó÷åäüí áñéèìü óôß÷ùí, ãéá íá ìç äïèåß ðñïôåñáéüôçôá
óå êÜðïéïí), ðïõ äéáêüðôïíôáé áðü óýíôïìåò ðáñåìâÜóåéò ôïõ ðïéçôÞ,
ðïõ åßíáé ôõðéêÝò åêöñÜóåéò (óô. 74, 85, 93, 122 ê.Ü.).
• Ôá Üóôï÷á åñùôÞìáôá ôùí óôß÷ùí 66 («ìç êÜðïéï ôÜìá ôïõ Ýëåéøå,

ìç ôïõ ’ëåéø’ åêáôüìâç»), óå óõíäõáóìü ìå ôïõò äéóôáãìïýò ôïõ ÊÜë÷á-
íôá äçìéïõñãïýí åðéâñÜäõíóç óôï ÷ñüíï ôçò áöÞãçóçò.
• ÄñáìáôéêÞ åéñùíåßá åíôïðßæåôáé áðü ôï óô. 55 ê.åî., üðïõ ï Á÷éë-

ëÝáò ðëçñïöïñåß ôïõò Á÷áéïýò ãéá ôçí áéôßá ôçò óõìöïñÜò, ôçí ïðïßá
ïé áêñïáôÝò / áíáãíþóôåò ôïõ Ýðïõò ãíùñßæïõí Þäç.
• Ðñïïéêïíïìßá õðÜñ÷åé óôçí ðñïáíáããåëßá ôçò ìåëëïíôéêÞò ôá-
ðåßíùóçò ôïõ ÁãáìÝìíïíá êáé ôçò äéêáßùóçò ôïõ Á÷éëëÝá (óô. 212-214).
Ï ßäéïò ï Á÷éëëÝáò ðñïåéäïðïéåß ãéá ôï ðüôå èá ôïí áðïæçôÞóïõí ïé
Á÷áéïß (óô. 241-245).
• Ç ÷ñÞóç ôïõ ó÷Þìáôïò ôïõ áäõíÜôïõ, ðïõ óõíáíôÜôáé êáé óôç äç-
ìïôéêÞ ðïßçóç, åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ óôïí üñêï ôïõ Á÷éëëÝá, ï ïðïßïò,
54
ïõóéáóôéêÜ, ëÝåé üôé üðùò ôï ñáâäß ðïôÝ äåí èá îáíáâãÜëåé êëáäéÜ êáé Ραψωδία
öýëëá, Ýôóé êé åãþ áðïêëåßåôáé, åßíáé áäýíáôï íá åðéóôñÝøù óôç ìÜ÷ç.
Α
στ. 54-306
Παρομοιώσεις: (óô. 105) «êáé Üóôñáöôáí ôá ìÜôéá ôïõ (åíí. ôïõ ÁãáìÝ-
ìíïíá) ùóÜí öëüãåò» / (óô. 229) «óïõ öáßíïíôáé ôñüìïò èáíÜôïõ åêåßíá»
/ (óô. 250) «ùóÜí ôï ìÝëé ç ëáëéÜ ôïõ» / (óô. 263-267) «ùóÜí åêåßíïõò…
äåí ãåííçèÞêáí».
Μεταφορές: (óô. 79) «è’ áíÜøù ôçí ÷ïëÞí» / (óô. 83) «ôï ðÜèïò Üóðïíäï…
ôñÝöåé» / (óô. 104) «ìáýñá óùèéêÜ» / (óô. 150) «ì’ áíáßäåéáí åíäåäõìÝíå»
/ (óô. 165) «üôáí êáëÜ ôåé÷üêáóôñá ðáôïýìå» / (óô. 189) «Ôá ëüãéá åðëÞ-
ãùóáí ôá óðëÜ÷íá» / (óô. 190) «äáóéÜ óôÞèç» / (óô. 193) «íá óéãÜóåé ôçí
ïñãÞí êñáôþíôáò ôçí øõ÷Þí ôïõ» / (óô. 226) «êáñäéÜí åëÜöïõ» / (óô.
247) «ãëõêüëïãïò» / (óô 250) «ç ëáëéÜ åêýëá áðü ôá ÷åßëç» / (óô. 251)
«äõï ãåíéÝò åß÷áí óâçóôåß» / (óô. 269) «ôïõò ÷Üëáóáí» / (óô. 274) «óôåò
óõìâïõëÝò ìïõ åêëßíáí» / (óô. 283) «êáé óõ íá óâÞóåéò ôïí èõìüí» / (óô.
285) «ðñïöõëáêÞ ôïõ öèáñôéêïý ðïëÝìïõ» / (óô. 298) «êé áò ôï öõëÜîåé
ï íïõò óïõ» / (óô. 304) «ôï áßìá èá ôñÝîåé».
Προσωποποιήσεις: (óô. 108) «êáé ï íïõò óïõ ðÜíôïôå áãáðÜ êáêÜ
íá ðñïìáíôåýåé» / (óô. 121) «üôé áëëïý ôï äþñï ìïõ ðçãáßíåé» / (óô. 235-
236) «ôï óêÞðôñï ôïýô’ üðïõ êëáäß äåí âãÜæ’ Þ öýëëá, êáèþò áöÞêå
ôïí êïñìü ôïõ» / (óô. 238) «ãýñù ôïõ åëÝðéóå ï ÷áëêüò» / (óô. 273) «áð’
üóïõò ôñÝö’ ç ãç».
Υπερβολές: (óô. 232) «ëáïöÜãå âáóéëÝá».
Επίθετα: (óô. 54) «èåßá âÝëç» / (óô. 56) «ç ¹ñá ç ëåõêï÷Ýñá» / (óô. 69) «ï
ãïñãïðüäçò Á÷éëëåýò» / (óô. 73) «ðíåýìá ìáíôéêü» / (óô. 75) «äéßöéëå Ðçëåßäç» /
(óô. 76) «ìáêñïâüëïõ Öïßâïõ» / (óô. 83) «ðÜèïò Üóðïíäï» / (óô. 85) «ãïñãïðü-
äçò… Ðçëåßäçò» / (óô. 90) «âáñý… ÷Ýñé» / (óô. 93) «ìÜíôéò ï áêáôÜêñéôïò» / (óô.
99) «ëáìðñïìÜôá êüñç» / (óô. 104) «ìáýñá óùèéêÜ» / (óô. 107) «ôé ðñüó÷áñï»
/ (óô. 111) «ï ìáêñüâïëïò (åíí. Áðüëëùíáò)» / (óô. 112) «ðëïýóéá îáãïñÜ» / (óô.
122) «ï öôåñüðïäïò éóüèåïò Ðçëåßäçò» / (óô. 123) «Ýíäïîå Áôñåßäç… öéëüðëïõ-
ôå» / (óô. 124) «ïé ìåãáëüøõ÷ïé Á÷áéïß» / (óô. 125) «ëÜöõñá êïéíÜ» / (óô. 130) «ôçí
ðõñãùìÝíçí Ôñïßáí» / (óô. 131) «ï ìÝãáò ÁãáìÝìíùí» / (óô. 132) «ãåííáßïò»
(åíí. ï Á÷éëëÝáò) / (óô. 136) «äþñïí éóüôéìï» / (óô. 137) «ãåííáßïõò Á÷áéïýò» /
(óô. 142) «èåßá èÜëáóóá» / (óô. 142) «ìáýñï êáñÜâé» / (óô. 143) «êïõðçëÜôåò…
äéáëåêôïýò» / (óô. 146) «ï èåßïò ÏäõóóÝáò» / (óô. 147) «Ðçëåßäç… ôñïìåñÝ êáé
ìüíå» / (óô. 150) «ðáíïõñãüôáôå, ì’ áíáßäåéáí åíäõìÝíå» (åíí. ÁãáìÝìíïíá) /
(óô. 153) «ôùí ëïã÷ïöüñùí Ôñþùí» / (óô. 156) «óôçí ìåãáëüóâïëçí, ôçí áí-
äñïèñÝðôñáí Öèßáí» / (óô. 158) «üñç êáôÜóêéá ðïëëÜ êáé ðÝëáã’ áãñéùìÝíá»
/ (óô. 159) «áíáßó÷õíôå» (åíí. ÁãáìÝìíïíá) / (óô. 165) «êáëÜ ôåé÷üêáóôñá» / (óô.
166) «óöïäñïý ðïëÝìïõ» / (óô. 167) «ôñáíü äþñï» / (óô. 168) «äþñï ìéêñïóôü
55
Ραψωδία êáé áãáðçôü» / (óô. 169) «óêëçñüí áãþíá» / (óô. 173) «ï ìÝãáò ÁãáìÝìíùí» /
Α
στ. 54-306
(óô. 176) «ï ðÜíóïöïò Êñïíßäçò» / (óô. 177) «äéïèñÝðôïõò âáóéëåßò» / (óô. 179)
«äõíáôüò…» (åíí. Üíäñáò ðïëåìéóôÞò) / (óô. 190) «äáóéÜ ôïõ óôÞèç» / (óô. 191)
«ôï áêïíéóìÝíï âÝëïò» / (óô. 195) «ôï ìÝãá îßöïò» / (óô. 196) «ç ¹ñá… ç ëåõêï-
÷Ýñá» / (óô. 198) «ôá ïëüîáíèá ìáëëéÜ ôïõ» / (óô. 203) «ìå ëüãéá öôåñùìÝíá»
/ (óô. 203) «ôïõ Äéüò ôïõ áéãéäïöüñïõ» / (óô. 207) «êáé ãëáõêüöèáëìç èåÜ»
/ (óô. 209) «ç ¹ñá ç ëåõêï÷Ýñá…» / (óô. 214) «ôñßäéðëá… äþñ´ áôßìçôá» / (óô.
216) «êé ï öôåñïðüäçò Ðçëåßäçò» / (óô. 220) «áñãõñÞí ëáâÞí» / (óô. 221) «ìÝãá
îßöïò» / (óô. 224) «ìå âáñåßò ëüãïõò» / (óô. 226) «óêõëüìáôå (åíí. ÁãáìÝìíï-
íá)» / (óô. 232) «ëáïöÜãå âáóéëÝá» / (óô. 234) «ìÝãáí üñêïí» / (óô. 244) «ôïõ
áíèñùðïöüíïõ ¸êôïñïò» / (óô. 246) «÷ñõóïêáñöùìÝíï óêÞðôñï» / (óô. 249)
«ãëõêüëïãïò, ëéãõñüò ïìéëçôÞò» / (óô. 261) «ðñüóêáéñùí áíèñþðùí» / (óô. 255)
«ìåãÜëç èëßøéò» / (óô. 264) «êáëüí… ðïéìÝíá» / (óô. 265) «Ðïëýöçìïí ôïí èåßïí»
/ (óô. 266) «éóüèåïí ÈçóÝá» / (óô. 269) «Üãñéá èåñéÜ âïõíßóéá» / (óô. 271) «ìÝñç
ìáêñéíÜ» / (óô. 276) «ìåãáëüøõ÷å» (åíí. ï ÁãáìÝìíïíáò) / (óô. 278) «ìÝãáí âá-
óéëÝá» / (óô. 279) óêçðôñïöüñïò» / (óô. 285) «öèáñôéêïý ðïëÝìïõ» / (óô. 286)
«ìÝãáò ÁãáìÝìíùí» / (óô. 288) «áíþôåñïò», «ðñþôïò» (åíí. ï Á÷éëëÝáò) / (óô.
293) «éóüèåïò Ðçëåßäçò» / (óô. 294) «äåéëüøõ÷ïí», «á÷ñåßïí» (åíí. ï Á÷éëëÝáò)
/ (óô. 301) «ìáýñïí ðëïßïí» / (óô. 304) «ìáýñï áßìá».
Εικόνες: (óô. 156-158) ÐåñéãñáöÞ ôçò Öèßáò / (óô. 198-201) Ç åìöÜíéóç ôçò
ÁèçíÜò óôïí Á÷éëëÝá / (óô. 246) Ï Á÷éëëÝáò åêóöåíäïíßæåé ôï ñáâäß ôïõ.
Αντίθεση: (óô. 137-139) «áí äþñïí éóüôéìïí ôçò áñåóêåßáò ìïõ ëÜâù…
êáé, áí äåí ìïõ ôï äþóïõí, èá Ýñèù ìå ôï ÷Ýñé ìïõ íá ðÜñù… ôïõ Ïäõó-
óÝùò» / (óô. 300) «óåéò ôçí äþóáôå, óåéò ìïõ ôçí áöáéñåßôå».
Ασύνδετο: (óô. 71) «ìÝëëïíôá, ðáñüíôá, ðåñáóìÝíá» / (óô. 116) «óôçí
êëÜóç, óôï áíÜóôçìá, óôç ãíþìç êáé óôá Ýñãá».
Κλιμακωτό: (óô. 256-257) « Ï Ðñßáìïò… êáé ôá ðáéäéÜ ôïõ… êé üëïò ï
ëáüò…».
Επανάληψη: (óô. 97) «ìáò Ýèëéøå êáé èá ìáò èëßøåé ï Öïßâïò» / (óô.
268) «óöüäñ’ áíäñåéùìÝíïé åìÜ÷ïíôáí ìå óöüäñ’ áíäñåéùìÝíïõò».
56
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Ραψωδία
του σχολικού βιβλίου Α
στ. 54-306
1. Κεντρικό θέμα της σκηνής των στ. 54-101 είναι η απο-
κάλυψη της αιτίας του λοιμού. Η αποκάλυψη, ωστόσο,
καθυστερεί να γίνει με σαφήνεια. Ποια μέσα χρησιμοποιεί
ο ποιητής για να πετύχει την καθυστέρηση και τι επι-
διώκει με την τεχνική της επιβράδυνσης;
Ôüóï ôá Üóôï÷á åñùôÞìáôá ôïõ Á÷éëëÝá (óô. 66: «ìç êÜðïéï ôÜìá ôïõ
Ýëåéøå, ìç ôïõ ’ëåéø’ åêáôüìâç») üóï êáé ï äéóôáêôéêüò êáé öïâéóìÝíïò
ëüãïò ôïõ ÊÜë÷á (óô. 84: «êáé óêÝøïõ áí èá ìå óþóåéò») åðéâñáäýíïõí
ôçí åîÝëéîç êáé êáèõóôåñïýí ôçí áðïêÜëõøç ôçò áéôßáò ôïõ ëïéìïý.
ÅðéðëÝïí, ï äéÜëïãïò Á÷éëëÝá-ÊÜë÷á ðñïúäåÜæïõí ôïí áíáãíþóôç
ôüóï ãéá ôçí åðßèåóç ðïõ èá äå÷èåß ï ôåëåõôáßïò áðü ôïí ÁãáìÝìíïíá
üóï êáé ãéá ôç óýãêñïõóç ôùí äýï çñþùí.
Ç åðéâñÜäõíóç ëåéôïõñãåß ðÜíôïôå èåôéêÜ ãéá ôïí áíáãíþóôç ðïõ
áðïêôÜ áêüìç ìåãáëýôåñç áãùíßá ãéá ôç óõíÝ÷åéá ôïõ Ýðïõò, åíþ ðá-
ñÜëëçëá ÷áëáñþíåé ðñïò óôéãìÞí áðü ôçí Ýíôáóç ôùí ãåãïíüôùí.
2. Ο Αγαμέμνονας δικαιολογώντας την άρνηση του να

ελευθερώσει τη Χρυσηίδα, διατυπώνει τα χαρακτηρι-
στικά του ιδανικού τύπου γυναίκας στην ομηρική κοι-
νωνία. Ποια ήταν αυτά; Να στηρίξετε την απάντησή
σας με στοιχεία από το κείμενο.
Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò éäáíéêÞò ãõíáßêáò óôçí ïìçñéêÞ êïéíùíßá Þôáí
ç óõíïëéêÞ åîùôåñéêÞ ïìïñöéÜ («öõÞ» = ïìïñöéÜ, üøç), ôï êáëëßãñáììï
óþìá («äÝìáò» = êïñìß), ç óýíåóç («öñçí» = ìõáëü, êáñäéÜ), ç åðéäåîéüôçôá
óôéò ãõíáéêåßåò åñãáóßåò.
Ï ÁãáìÝìíïíáò áíáöÝñåé üôé ðñïôéìÜ ôç ×ñõóçßäá áðü ôç íüìéìç ãõ-
íáßêá ôïõ, ãéáôß «ðïóþò êáôþôåñç äåí åßíáé / óôçí êëÜóç, óôï áíÜóôçìá,
óôç ãíþóç êáé óôá Ýñãá» (óô. 113-116). Åßíáé ðñïöáíÝò üôé óõãêåíôñþíåé
üëá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò éäáíéêÞò ãõíáßêáò êáé áõôü áðïôåëåß, ãéá
ôïí ÁãáìÝìíïíá, åðáñêÞ äéêáéïëïãßá ãéá ôçí åðéèõìßá ôïõ íá ôçí ðÜñåé
ìáæß ôïõ ðßóù óôçí ÅëëÜäá.
Âåâáßùò, üóï êïëáêåõôéêÜ êé áí åßíáé ôá ëüãéá ôïõ, äåí ìðïñïýí íá èåù-
ñçèïýí áðü ôïõò óõíïìéëçôÝò ôïõ åðáñêåßò ëüãïé ãéá ôçí ÜñíçóÞ ôïõ.
3. Αφού δείξετε με συγκεκριμένες αναφορές στο κείμενο ότι

η έννοια της τιμής κυριαρχεί στη σκέψη τόσο του Αχιλ- 57
Ραψωδία λέα όσο και του Αγαμέμνονα, να συζητήσετε στην τάξη
Α
στ. 54-306
τι εννοούσε ο ομηρικός ήρωας στο άκουσμα της λέξης
τιμή, τι σήμαινε στην Αθήνα του 5ου αι. π.Χ. (άτιμος
= κυρίως αυτός που έχανε τα πολιτικά του δικαιώμα-
τα) και τι σημαίνει στην καταναλωτική κοινωνία της
εποχής μας. Τι συμπεραίνετε σχετικά με την αλλαγή
στο σημασιολογικό φορτίο των λέξεων; Πόσο αυτή η
εξέλιξη εξαρτάται από τις μεταβολές που συμβαίνουν
στον κώδικά αξιών κάθε κοινωνίας;
Áîéïóçìåßùôç åßíáé ç óõíå÷Þò ÷ñÞóç áðü ôïõò äýï Þñùåò ôçò ëÝîçò
«ãÝñáò» (= ðïëåìéêü ëÜöõñï, äþñï), ðïõ õðïäçëþíåé üôé Ýöåñå éäéáßôåñï
âÜñïò ç áðüêôçóÞ ôïõ. Åðñüêåéôï, åîÜëëïõ, ãéá åðéâñÜâåõóç ôçò ðñï-
óöïñÜò ôïõò êáé õëéêü áíôßêñéóìá ôçò åêôßìçóçò ðïõ áðïëÜìâáíáí åê
ìÝñïõò ôùí óõìðïëåìéóôþí ôïõò. ÁõôÞ ç íïïôñïðßá äéáãñÜöåôáé áðü
ôïí ÁãáìÝìíïíá óôïõò óô. 118-120, 135, 174-175 êáé áðü ôïí Á÷éëëÝá óôïõò
óô. 161-162, 163, 166, 167, 171, 230. Áêüìç, ÷áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ÷ñÞóç
ëåîéëïãßïõ ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôï äßêáéï (óô. 203, 205, 232, 238).
¼óïí áöïñÜ óôç óçìáóéïëïãéêÞ åîÝëéîç ôçò ëÝîçò «ôéìÞ», ðáñáôç-
ñïýìå üôé áêïëïýèçóå ôéò êïéíùíéêÝò êáé ëïéðÝò åîåëßîåéò. Óôçí ÁèÞíá
ôïõ 5ïõ áé. ð.×. ç ðüëç èåùñåßôáé ðéï óçìáíôéêÞ áðü ôï Üôïìï êáé ãé’
áõôü «ôéìÞ» óçìáßíåé ðéá áíáãíþñéóç ôçò ðñïóöïñÜò óôçí ðüëç êáé ôçò
óõììåôï÷Þò óôá êïéíÜ (ðâ. êáé ôï åðßèåôï «ἄôéìïò», ðïõ óÞìáéíå åêåßíïí
ðïõ Ý÷áíå ôá ðïëéôéêÜ ôïõ äéêáéþìáôá).
Óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ ç «ôéìÞ» èá áêïõóôåß åßôå óå ðáñáäïóéáêÝò êïé-
íùíßåò, êõñßùò ôçò åðáñ÷ßáò, ðïõ Ý÷ïõí áñ÷ßóåé íá åêëåßðïõí (ðâ. ôéò
«âåíôÝôåò» ôùí Êñçôéêþí), åßôå, âåâáßùò, óôï ðëáßóéï ôïõ êáôáíáëùôé-
óìïý ìå ôç óçìáóßá ôçò áíôáëëáêôéêÞò áîßáò ðñïúüíôùí.
4. Οι αρχαίοι είχαν μια ανθρωπομορφική αντίληψη για τους

θεούς τους: πίστευαν ότι μπορούσαν να εμφανιστούν σ’
ένα θνητό, παίρνοντας τη μορφή ανθρώπου, κι ακόμη πως
είχαν ανθρώπινη συμπεριφορά, συνήθειες ή ελαττώματα.
Στο πλαίσιο αυτής της αντίληψης ανήκουν και οι εμφανί-
σεις των θεών στα ομηρικά έπη είτε με ενανθρώπιση είτε
με επιφάνεια. Σε ποια από τις δύο περιπτώσεις ανήκει
η εμφάνιση της Αθηνάς στον Αχιλλέα; Θυμηθείτε επίσης
την εμφάνιση της ίδιας θεάς στον Τηλέμαχο (Οδύσσεια, α
188 κ.εξ.) και συζητήστε γιατί ο ποιητής επέλεξε σε κάθε
σκηνή διαφορετικό τρόπο παρουσίασης της θεάς.
58 ¼ôáí Ýíáò èåüò åìöáíßæåôáé óôïõò èíçôïýò ìå áíèñþðéíç ìïñöÞ ÷ùñßò
üìùò íá ãßíåôáé áíôéëçðôÞ ç èåúêÞ ôïõ éäéüôçôá, Ý÷ïõìå åíáíèñþðéóç. Ραψωδία
¼ôáí üìùò ãßíåôáé áíôéëçðôÞ ç èåúêÞ éäéüôçôÜ ôïõ, ôüôå ãßíåôáé ëüãïò
ãéá åðéöÜíåéá («åðß» + «öáßíïíôáé ïé èåïß»). Óôïõò óôß÷ïõò 197-200 ç èåÜ
ÁèçíÜ åìöáíßæåôáé ðßóù áðü ôïí Á÷éëëÝá áðïêáëýðôïíôÜò ôçí ôáõôü-
Α
στ. 54-306
ôçôÜ ôçò ìüíï ó’ áõôüí, åðïìÝíùò Ý÷ïõìå åðéöÜíåéá ôçò èåÜò. Áíôßèå-
ôá, óôçí Ïäýóóåéá, ç ÁèçíÜ åìöáíßæåôáé óôïí ÔçëÝìá÷ï ìå ôç ìïñöÞ
ôïõ ÌÝíôç, ÷ùñßò íá êáôáëáâáßíåé êáíåßò üôé åßíáé ç èåÜ. ÂëÝðïõí üëïé
ôï ÌÝíôç. Ðñüêåéôáé ëïéðüí ãéá åíáíèñþðéóç ó’ áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç.
Ï ðïéçôÞò åðÝëåîå íá ìç ãßíåé áíôéëçðôÞ ç èåÜ ãéáôß ï ÔçëÝìá÷ïò èá
æçôïýóå óßãïõñá ðëçñïöïñßåò ãéá ôïí ðáôÝñá ôïõ êáé ç ÁèçíÜ èá Þôáí
õðï÷ñåùìÝíç íá ôïõ áðïêáëýøåé ôá ðÜíôá, áëëÜæïíôáò ôçí ðëïêÞ êáé
ôçí åîÝëéîç ôïõ Ýðïõò.
Óôçí ÉëéÜäá, üìùò, ç ÁèçíÜ åìöáíßæåôáé ôçí êñßóéìç óôéãìÞ êáôÜ ôçí
ïðïßá ï Á÷éëëÝáò åßíáé Ýôïéìïò íá óêïôþóåé ôïí ÁãáìÝìíïíá. ÐñÝðåé íá
áðïêáëýøåé ôçí ôáõôüôçôÜ ôçò óôïí Á÷éëëÝá, ãéá íá ôç óåâáóôåß êáé íá
õðáêïýóåé óôçí óõìâïõëÞ ôçò. ÁíáãêÜæåé ôïí Þñùá íá åãêáôáëåßøåé ôçí
åêäéêçôéêÞ ôïõ ìáíßá êáé íá åðéäåßîåé áõôïóõãêñÜôçóç. ÊáíÝíáò èíçôüò
äå èá ìðïñïýóå íá ðåßóåé Þ íá ðáñáóýñåé ôïí áôéìáóìÝíï êáé åîïñãé-
óìÝíï Þñùá íá ìçí ðñïâåß óôç äïëïöïíßá ôïõ ÁãáìÝìíïíá. ¸ôóé, åîõðç-
ñåôåßôáé ç ðëïêÞ ôçò õðüèåóçò ðïõ Ý÷åé ðñïêáèïñßóåé ï ðïéçôÞò, áöïý
óþæåôáé ï ÁãáìÝìíïíáò, Ýíáò áð’ ôïõò ðñùôáãùíéóôÝò ôïõ Ýðïõò.
5. Ένας χαρακτηριστικός τρόπος για να δείξουμε πως κάτι

δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί είναι να ισχυριστούμε
ότι αυτό θα γίνει μόνο αν αλλάξει η φυσική τάξη του
κόσμου. Αυτός ο τρόπος έκφρασης λέγεται «σχήμα του
αδυνάτου» και τον συναντάμε στον όρκο του Αχιλλέα
(στ. 234-245). Μπορείτε να πείτε με δικά σας λόγια
το νόημα αυτού του όρκου;
Ï Á÷éëëÝáò åííïåß ìå ôïí üñêï ôïõ üôé «ìüíïí üôáí áõôü ôï óêÞðôñï
îáíáâãÜëåé öýëëá êáé êëáäéÜ, ìüíï ôüôå èá îáíáðïëåìÞóù óôï ðëåõ-
ñü óáò». ÅðïìÝíùò, ðïôÝ äåí èá îáíáãõñßóåé. Åßíáé áîéïðñüóåêôï êáé
ôï üôé áíáöÝñåé áìÝóùò ôï áðïôÝëåóìá ôçò áðï÷þñçóÞò ôïõ, ôï üôé
èá ôïí áðïæçôÞóïõí üëïé, ðñïïéêïíïìþíôáò Ýôóé êáé ôçí åîÝëéîç ôçò
õðüèåóçò.
Ç Ýíôáóç ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðü ôç ÷ñÞóç áõôïý ôïõ ó÷Þìáôïò ôï
êáèéóôÜ éäéáßôåñá åðéôõ÷çìÝíï ãéá ôçí ðáñïýóá óôéãìÞ ôïõ Ýðïõò.
6. Το «σχήμα του αδυνάτου» χρησιμοποιείται συχνά και

στη νεοελληνική μας παράδοση. Αφού διαβάσετε τα Πα-
ράλληλα Κείμενα, να επισημάνετε αυτόν τον τρόπο έκ- 59
Ραψωδία φρασης, να συγκρίνετε τα συγκεκριμένα χωρία με τον
Α
στ. 54-306
όρκο του Αχιλλέα και να τα αναλύσετε με λίγα λόγια.
Ôï ðñþôï ðáñÜëëçëï êåßìåíï áíáöÝñåé üôé, üðùò ôï îåñü êëáäß äåí
ìðïñåß íá áíèßóåé êáé íá âãÜëåé êëùíÜñéá, Ýôóé êáé ï íåêñüò áäåëöüò
äåí ìðïñåß íá óõíáíôçèåß ìå ôçí áäåëöÞ ôïõ.
Ôï äåýôåñï êåßìåíï óôçñßæåôáé óôçí éäÝá üôé üðùò äåí ìðïñåß íá
õðÜñîåé áëþíé óôï ðÝëáãïò êáé üðùò óå Ýíá ôÝôïéï áëþíé äåí èá ìðï-
ñïýóáí íá ìçí âñá÷ïýí Ýíá Ü÷õñï êáé Ýíá óðõñß óéôÜñé êáé, áêüìç,
üðùò åßíáé áäýíáôïí ôá áâãÜ íá ôá êÜíïõìå äÝìá êáé íá ôá äÝóïõìå ìå
ìåôÜîé, Ýôóé åßíáé áäýíáôï íá ðáíôñåõôåß ç Âïóêïðïýëá Ýíáí ôóïðÜíç.
Êáé óôá äýï êåßìåíá ôï áðñáãìáôïðïßçôï ðñïâÜëëåôáé ðÝñáí ðÜóçò
áìöéâïëßáò.
Ôï ðñþôï êåßìåíï ðáñïõóéÜæåé ôéò ðåñéóóüôåñåò ïìïéüôçôåò ìå ôïí
üñêï ôïõ Á÷éëëÝá, áöïý óôçñßæåôáé åðßóçò óôç äéáäéêáóßá áíáãÝííçóçò
åíüò íåêñïý öõôïý, ðñÜãìá áäýíáôï. Ôï äåýôåñï êåßìåíï ðåñéëáìâÜíåé
ôï áäýíáôï ôçò åðßôåõîçò ìéáò áíèñþðéíçò ðñÜîçò.
7. Προοικονομία είναι η αφηγηματική τεχνική με την οποία

ο ποιητής προετοιμάζει συστηματικά τα επεισόδια που
θα ακολουθήσουν στην εξέλιξη της πλοκής του έργου.
Αφού θυμηθείτε παραδείγματα προοικονομίας από την
Οδύσσεια και τα συζητήσετε στην τάξη, να επισημάνετε
ανάλογα παραδείγματα στους στ. 213-242.
Ðñïïéêïíïìßá åíôïðßæåôáé êáô’ áñ÷Üò óôïõò óô. 213-214, üðïõ ç ÁèçíÜ
ëÝåé óôïí Á÷éëëÝá üôé êÜðïéá ìÝñá èá ëÜâåé ôñßäéðëá äþñá ãéá ôçí
ðñïóâïëÞ ðïõ ôïõ Ýãéíå (ðâ. ñáøùäßåò É êáé Ô): «ôñßäéðëá äþñ’ áôßìçôá
èá ëÜâåéò ìéáí çìÝñá / ãé’ áõôÞí ôçí ýâñéí». ÅðéðëÝïí, óôïõò óô. 240-243
ï Á÷éëëÝáò ìéëÜåé ãéá ôïõò óêïôùìïýò ôïõ ¸êôïñá, ãéá ôçí áäõíáìßá
ôïõ ÁãáìÝìíïíá íá âïçèÞóåé, êáèþò êáé ãéá ôï ðüóï èá ôïí áðïæç-
ôïýí üëïé (ðâ. ñáøùäßåò È, É, Ë-Ï): «è’ áðïæçôïýí ïé Á÷áéïß ìéá ìÝñá
ôïí Ðçëåßäç / üëïé êáé óõ ðåñßëõðïò ôçí äýíáìéí äåí èá ‘÷åéò / íá ôïõò
âïçèåßò…». ÓçìáíôéêÞ åßíáé ç áíáöïñÜ óôçí áäõíáìßá ôïõ ÁãáìÝìíïíá
íá áíôéóôáèìßóåé ôçí áðïõóßá ôïõ Á÷éëëÝá, êáèþò äçìéïõñãåß áðü ôçí
áñ÷Þ ôïõ Ýðïõò áãùíßá ãéá ôï ðþò èá åîåëé÷èïýí ïé ó÷Ýóåéò ôùí äýï
áñ÷çãþí óôï ìÝëëïí.
8. Να επισημάνετε στο λόγο του Νέστορα (στ. 255-285)

με ποιους τρόπους ο σεβάσμιος γέροντας προσπαθεί να
κατευνάσει τα οξυμένα πνεύματα των δύο αντιπάλων.
Ï ÍÝóôïñáò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü óýíåóç, ðñáüôçôá êáé óïößá ðïõ ðçãÜ-
60 æïõí áðü ôçí ðåßñá ôùí ãçñáôåéþí ôïõ. Åðåìâáßíåé óôç óýãêñïõóç ôùí
äýï çñþùí ãéá íá ôïõò çñåìÞóåé, íá ôïõò óõìöéëéþóåé êáé åðáíáöÝñåé Ραψωδία
ôçí ôÜîç êáé ôçí çñåìßá óôï á÷áúêü óôñáôüðåäï. Áõôü ôï êáôáöÝñíåé
ìå ôïõò åîÞò ôñüðïõò: Α
στ. 54-306
• Ôïíßæåé ôçí éêáíïðïßçóç ôùí Ôñþùí, áí ðëçñïöïñçèïýí ôç öéëïíéêßá
ôùí äýï çñþùí, êáé ôïí ðåñßãåëï ðïõ èá ðñïêëçèåß óôï óôñáôüðåäï
ôùí å÷èñþí.
• Åðéóçìáßíåé ôéò áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò ðïõ èá åðáêïëïõèÞóïõí ìåôÜ

ôçí áðï÷þñçóç ôïõ Á÷éëëÝá áðü ôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò.
• Åîõøþíåé ôéò éêáíüôçôåò ôùí äýï çñþùí, ãéá íá ôïõò êïëáêåýóåé

ìðñïóôÜ óôïõò Á÷áéïýò. Õðïóôçñßæåé ôç ãåííáéüôçôá ôïõ Á÷éëëÝá áëëÜ
êáé ôçí áíùôåñüôçôá ôïõ ÁãáìÝìíïíá.
• Äåí åßíáé ðáñÜîåíï íá äéáöùíïýí äýï éó÷õñïß óôñáôçãïß, üìùò ðïëý

óçìáíôéêüôåñïß ôïõò Þñùåò õðÜêïõóáí ôéò óõìâïõëÝò ôïõ ðáëáéüôåñá,
åðïìÝíùò ðñÝðåé êé áõôïß íá óôáìáôÞóïõí íá ìáëþíïõí êáé íá óõìöé-
ëéùèïýí.
• Äßíåé äßêéï êáé óôïõò äýï: Ï Á÷éëëÝáò ðñÝðåé íá ðÜñåé ðßóù ôï ëÜöõñü
ôïõ, ôç Âñéóçßäá, ãéáôß åßíáé ãåííáßïò êáé éêáíüò ðïëåìéóôÞò ìå èåúêÞ
ìÜëéóôá êáôáãùãÞ, åíþ ï ÁãáìÝìíùí ðñÝðåé íá åßíáé óåâáóôüò áð’
üëïõò, ãéáôß åßíáé ï áñ÷éóôñÜôçãïò ôùí Á÷áéþí.
61
Ραψωδία
στ. 307-349
Η Χρυσηίδα επιστρέφει στην πατρίδα της

και η Βρισηίδα οδηγείται στον Αγαμέμνονα
Á öïý ôåëåßùóå ç óõíÝëåõóç ôùí Á÷áéþí, ï Á÷éëëÝáò öåýãåé ìáæß

ìå ôïí ÐÜôñïêëï. Ï ÁãáìÝìíïíáò êÜíåé ôéò ðñïåôïéìáóßåò ãéá ôçí
åðéóôñïöÞ ôçò ×ñõóçßäáò. ÅôïéìÜæåé ôï ðëïßï, ôçí åêáôüìâç, êáé ïñßæåé
êõâåñíÞôç ôïí ÏäõóóÝá. Ç áðïóôïëÞ öåýãåé êáé óôç óôåñéÜ êÜíïõí
ôåëåôÝò êáèáñìïý êáé èõóßåò óôïí Áðüëëùíá.
Óôç óõíÝ÷åéá ï ÁãáìÝìíïíáò óôÝëíåé óôç óêçíÞ ôïõ Á÷éëëÝá äýï êÞ-
ñõêåò íá öÝñïõí, áêüìç êáé ìå ôï æüñé, ôç Âñéóçßäá áðü ôç óêçíÞ ôïõ
Á÷éëëÝá. Åêåßíïò ôïõò õðïäÝ÷åôáé ìå åõãÝíåéá êáé ëÝåé óôïí ÐÜôñïêëï
íá öÝñåé ôç Âñéóçßäá, ç ïðïßá ôïõò áêïëïõèåß áðñüèõìá. 63
Ραψωδία
Ραψωδία Α 350-431 a Α
στ. 350-431
Η συνάντηση Αχιλλέα – Θέτιδας

Ôï óôñáôüðåäï Á÷éëëÝáò
ôùí Á÷áéþí óôçí Ôñïßá ÈÝôéäá
Χρόνος
Ï Á÷éëëÝáò êÜèåôáé ìüíïò óôï áêñïãéÜëé êáé ðáñáðïíéÝôáé óôç èåÜ

ìçôÝñá ôïõ ãéá ôéò åîåëßîåéò. Åêåßíç Ýñ÷åôáé, ãéá íá ôïí ðáñçãïñÞ-
óåé. Ï Á÷éëëÝáò ôÞò äéçãåßôáé ôá ãåãïíüôá ðïõ óõíÝâçóáí ìÝ÷ñé ôç óôéã-
ìÞ ðïõ ï ÁãáìÝìíïíáò ôïõ ðÞñå ôç Âñéóçßäá. Óôç óõíÝ÷åéá, ôçò æçôÜåé
íá ìåóïëáâÞóåé óôïí Äßá êáé íá ôïõ æçôÞóåé íá óôáèåß óôï ðëåõñü ôùí
Ôñþùí. Ç ÈÝôéò õðüó÷åôáé íá ìéëÞóåé óôïí Äßá ìüëéò áõôüò åðéóôñÝøåé
áðü ôïõò Áéèßïðåò. Ôçí þñá ðïõ öåýãåé ç èåÜ, öôÜíåé óôïí ðñïïñéóìü
ôïõ êáé ôï êáñÜâé ðïõ ìåôáöÝñåé ôç ×ñõóçßäá.
353 κοντόχρονον: áõôüò ðïõ Ý÷åé ëßãá ÷ñüíéá æùÞò.
354 βροντητής: ¸ôóé áðïêáëïýóáí ôïí Äßá, ãéáôß ðñïêáëïýóå èü-
ñõâï ìå ôïõò êåñáõíïýò ðïõ Ýñé÷íå óôç ãç.
358 σεπτή: óåâáóôÞ.
359 στα βάθη όπ’ έμενε σιμά στον γέροντα γονέα: Óôç äé-
Üñêåéá ôïõ Ôñùéêïý ðïëÝìïõ ç ÈÝôéäá Ýìåíå êïíôÜ óôïí ðáôÝñá
α) στ. 350-413: Ο Αχιλλέας β) στ. 414-431: Η Θέτιδα
παραπονιέται στη Θέτιδα για όσα παρηγορεί τον Αχιλλέα και
συνέβησαν. υπόσχεται να μεσολαβήσει στον Δία.
65
Ραψωδία ôçò. Ðñüêåéôáé ãéá ôï ìõèéêü Þñùá ÍçñÝá, ðáôÝñá ôùí ðåíÞíôá
Α
στ. 350-431
367
Íçñçßäùí, ìßá åê ôùí ïðïßùí Þôáí êáé ç ÈÝôéò.
Θήβην: Ðüëç ôçò Ìïéóßáò, êïíôÜ óôçí Ôñïßá, ìå âáóéëéÜ ôïí
Çåôßùíá, ðïõ Þôáí ðáôÝñáò ôçò ÁíäñïìÜ÷çò.
387 να ιλεωθεί: íá åîéëåùèåß, íá éêáíïðïéçèåß.
390 προβόδησαν: îåðñïâüäéóáí.
397-407
συχνά στο σπίτι του πατρός... δεν έδεσαν τον Δία:
Ç ¹ñá, ç ÁèçíÜ êáé ï Ðïóåéäþíáò, ðïõ õðïóôçñßæïõí ôïõò Á÷áé-
ïýò óôïí ðüëåìï áõôü, åß÷áí óõíåñãáóôåß êÜðïôå ãéá íá ðáãé-
äåýóïõí ôï Äßá, üìùò ôïí Ýóùóå ç ÈÝôéäá. Ï ìýèïò áõôüò äåí
ìáò åßíáé ãíùóôüò áðü êáìßá Üëëç ðçãÞ, Üñá õðïèÝôïõìå üôé ôïí
äçìéïõñãåß ï ¼ìçñïò, ãéá íá õðÜñ÷åé êÜðïéá õðï÷ñÝùóç ôïõ Äßá
ðñïò ôç ÈÝôéäá êáé íá åîõðçñåôçèåß Ýôóé ç ðëïêÞ ôïõ ìýèïõ.
403 τον μέγαν εκατόγχειρον: Ðñüêåéôáé ãéá ôï ãßãáíôá ÂñéÜñåù,
ãéï ôçò Ãçò êáé ôïõ Ïõñáíïý. Åß÷å åêáôü ÷Ýñéá, åêáôü ìÜôéá êáé
ðåíÞíôá êåöÜëéá.
404 απ’ τους θεούς Βριάρεως και απ’ τους θνητούς Αιγαίων:
Óõ÷íÜ óôá ïìçñéêÜ Ýðç áíáöÝñïíôáé ïíüìáôá ìå äéáöïñåôéêü
ôñüðï áðü ôïõò áíèñþðïõò êáé äéáöïñåôéêü áðü ôïõò èåïýò.
Óôï óçìåßï áõôü, ôï ãßãáíôá ïé èåïß ôïí ïíïìÜæïõí ÂñéÜñåù êáé
ïé Üíèñùðïé Áéãáßá. Ç ðåñßðôùóç üìùò áõôÞ äåí åßíáé ç ìïíáäé-
êÞ. Óôç ñáøùäßá Î ðëçñïöïñïýìáóôå üôé êÜðïéï ðïõëß ïé èíçôïß
ôï ëÝíå «êýìéíôç» êáé ïé èåïß «÷áëêßäá». Óôç ñáøùäßá Õ ïé èíçôïß
ïíïìÜæïõí ôïí ðïôáìü ôçò ôñùéêÞò ðåäéÜäáò ÓêÜìáíôñï, åíþ ïé
èåïß ÎÜíèï.
Ãéáôß óõíÝâáéíå áõôÞ ç äéáöïñïðïßçóç óôéò ïíïìáóßåò äåí Ý÷åé
áêüìá åîáêñéâùèåß. Ç ðéèáíüôåñç åñìçíåßá åßíáé üôé ç ãëþó-
óá ôùí èåþí áíôéðñïóùðåýåé ôçí ðáëéÜ ðïéçôéêÞ ãëþóóá, ðïõ
Ýöôáóå áðü ôçí ðáëéÜ ðáñÜäïóç óôïí ¼ìçñï, åíþ ç ãëþóóá ç
ãëþóóá ôùí áíèñþðùí áíôéðñïóùðåýåé ôçí êïéíÞ êáèçìåñéíÞ
ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóå ï ðïéçôÞò. ºóùò ðÜëé ç äéáöïñï-
ðïßçóç áõôÞ íá öáíåñþíåé ìéá ôÜóç äéá÷ùñéóìïý ôïõ èåúêïý áðü
ôïí áíèñþðéíï êüóìï.
408 Τα γόνατά του αγκάλιασε: Ç ôõðéêÞ óôÜóç åíüò éêÝôç Þôáí
íá áãêáëéÜæåé ìå ôï Ýíá ôïõ ÷Ýñé ôá ãüíáôá ôïõ ðñïóþðïõ ðïõ
éêÝôåõå êáé ìå ôï Üëëï ôïõ ÷Ýñé íá áããßæåé ôï ðçãïýíé ôïõ.
413 πόσο ετυφλώθη: Óýìöùíá ìå ôçí ïìçñéêÞ áíôßëçøç, ç «Üôç»,
äçëáäÞ ç ôñÝëá, áöáéñïýóå ðñïóùñéíÜ ôçí êñßóç ôïõ áíèñþðïõ,
ôõöëþíïíôÜò ôïí, êáé ôïí êÜíåé íá óõìðåñéöÝñåôáé ìå ôñüðï
ðáñÜäïîï êáé ü÷é üðùò èá óõìðåñéöåñüôáí êáíïíéêÜ.
415-419
66 Υιέ μου, τι σ’ ανάσταινα τον πικρογεννημένον... άμοιρα
στο σπίτι σ’ εγεννούσα: Ç ÈÝôéäá îÝñåé üôé ï Á÷éëëÝáò èá Ραψωδία
æÞóåé ëßãï, ãéáôß Ýôóé åßíáé êáèïñéóìÝíï áðü ôç ìïßñá, ãé’ áõôü
ôïí ÷áñáêôçñßæåé «ðéêñïãåííçìÝíï». ÅðåéäÞ, ëïéðüí, Ý÷åé êáêÞ
ìïßñá, êáíïíéêÜ èá Ýðñåðå íá êÜèåôáé óôá êáñÜâéá ôïõ ìå çñå-
Α
στ. 350-431
ìßá êé ü÷é íá êëáßåé êáé íá äïêéìÜæåé ôÝôïéåò ëýðåò.
416 άλυπος: áõôüò ðïõ äåí áéóèÜíåôáé ëýðç.
417 η μοίρα σου: Ðñüêåéôáé ãéá ôï ðåðñùìÝíï, ôçí ðñïäéáãå-
ãñáììÝíç ðïñåßá ôïõ êÜèå áíèñþðïõ ðÜíù óôç Ãç. Ç ìïßñá ôïõ
Á÷éëëÝá Þôáí íá ÷Üóåé ôç æùÞ ôïõ, áí ëÜâáéíå ìÝñïò óôïí ðü-
ëåìï ôçò Ôñïßáò. Áðü ôç ãÝííçóÞ ôïõ, ëïéðüí, ç ìïßñá ôïõ Þôáí
áëëçëÝíäåôç ìå ôçí Ôñïßá. ¼ìùò, ï Á÷éëëÝáò åß÷å ôï äéêáßùìá
íá åðéëÝîåé êáé, ôåëéêÜ, áöïý ðÞñå ìÝñïò óôïí ðüëåìï, åðÝëåîå
íá ðåèÜíåé íÝïò.
Ïé Ìïßñåò Þôáí ôñåéò. Ç Êëùèþ, ðïõ Ýêëùèå ôï íÞìá ôçò æùÞò
êÜèå áíèñþðïõ, ç ËÜ÷åóéò, ðïõ ôýëéãå ôï íÞìá ôçò æùÞò óôï
áäñÜ÷ôé, êáé ç ¢ôñïðïò, ç ïðïßá Ýêïâå ôï íÞìá ôçò æùÞò.
420 βροντοφόρος: Ï Äßáò óõíÞèéæå íá ñß÷íåé êåñáõíïýò (âñïíôï-
öüñïò < öÝñù + âñïíôÞ).
425 Αιθίοπες: Ïé Áéèßïðåò Þôáí Ýíáò ðïëý åõóåâÞò ëáüò, ðïõ êá-
ôïéêïýóå óôï íïôéïáíáôïëéêüôåñï Üêñï ôçò Ãçò, êïíôÜ óôïí
Ùêåáíü. Ôçí åðï÷Þ ôïõ ÏìÞñïõ ïé Üíèñùðïé ðßóôåõáí üôé ç Ãç
åßíáé Ýíáò åðßðåäïò äßóêïò ðïõ ðåñéâñå÷üôáí áðü ôïí ðïôáìü
Ùêåáíü. Ôïõò Áéèßïðåò ôïõò åðéóêÝðôïíôáí óõ÷íÜ ïé èåïß.
427 χαλκόστρωτα: Óôï ðáëÜôé ôïõ Äßá ôï ðÜôùìá åß÷å åðÝíäõóç
áðü ÷áëêü, üðùò êáé ôï áíÜêôïñï ôïõ Áëêßíïïõ. Ôï åðßèåôï åß-
íáé êïóìçôéêü êáé èÝëåé íá ôïíßóåé ôïí ðëïýôï êáé ôçí ðïëýôéìç
êáôáóêåõÞ ôùí èåúêþí ïéêåéþí.
431 δυναστικώς: ìå ôç âßá, ÷ùñßò ôç èÝëçóÞ ôïõ.

350 τότε ο Πηλείδης έκλαιγε και στ’ ακρογιάλι μόνος
Óôá ïìçñéêÜ Ýðç ïé Þñùåò Ýêëáéãáí êáé èñçíïýóáí ÷ùñßò íá
íôñÝðïíôáé êáé ÷ùñßò íá íéþèïõí ôçí áíÜãêç íá äéêáéïëïãçèïýí
ãéá áõôü. Äåí áðïôåëïýóå íôñïðÞ ç óõíáéóèçìáôéêÞ Ýêñçîç
ôïõ êëÜìáôïò, êáèþò äåí Þôáí õðïôéìçôéêü ãéá ôïí ïìçñéêü
Þñùá.
ÓõíÞèùò ïé Üíôñåò èñçíïýóáí äßðëá óôç èÜëáóóá, óôï ðåäßï
ôçò ìÜ÷çò, áêüìá êáé óå ìéá óõíÝëåõóç, ìðñïóôÜ óôïõò óõìðï-
ëåìéóôÝò ôïõò êáé ôïõò äéêïýò ôïõò áíèñþðïõò, óå áíôßèåóç ìå
ôéò ãõíáßêåò, ïé ïðïßåò îåóðïýóáí óå äÜêñõá êõñßùò ìÝóá óå
êëåéóôü ÷þñï, óôï äþìá ôïõò Þ ìÝóá óå ïðïéïäÞðïôå óðßôé. 67
Ραψωδία 351-356
Α
στ. 350-431
καθημένος εκοίταζε... ο μέγας Αγαμέμνων
Ìå ôçí ðñïóåõ÷Þ ôïõ ï Á÷éëëÝáò åêöñÜæåé áðëþò Ýíá ðáñÜ-
ðïíï óôç ìçôÝñá ôïõ, ãé’ áõôü äå ÷ñåéÜæåôáé íá Ý÷åé ôõðéêÞ
ìïñöÞ êáé Üñôéá äïìÞ ç ðñïóåõ÷Þ ôïõ. Äåí áíáöÝñåé, äçëáäÞ,
êáíÝíá áßôçìÜ ôïõ, ïýôå äßíåé ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò
èá Ýðñåðå íá ãßíåé äåêôü áõôü ðïõ æçôÜåé. Ç ôõðéêÞ ìïñöÞ
ìéáò ðñïóåõ÷Þò áðïôåëïýíôáí áðü: ôçí ôáõôüôçôá ôïõ èåïý,
ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò ðñÝðåé íá áíôáðïêñéèåß ï èåüò
óôá áéôÞìáôá ôïõ áôüìïõ ðïõ ðñïóåý÷åôáé êáé, ôÝëïò, ôï ßäéï
ôï áßôçìá.
354-357
έπρεπε καν ο βροντητής να μου χαρίσει ο Δίας / τι-
μήν και αντίς ολότελα δεν μ’ έχει αυτός τιμήσει· / ιδού
τώρα με ατίμασεν ο μέγας Αγαμέμνων
Ç ôéìÞ ðñïâÜëëåôáé óôá ïìçñéêÜ Ýðç ùò ýøéóôç áîßá. Ôï íá ôéìÜ-
ôáé êáíåßò áðü èåïýò êáé áðü áíèñþðïõò Þôáí ðïëý óçìáíôéêü
óôç æùÞ êáé ôçí ðñïêïðÞ ôùí áíèñþðùí. Êáé ï ßäéïò ï Á÷éëëÝáò
áðïöáóßæåé íá åãêáôáëåßøåé ôç ìÜ÷ç ãéá ëüãïõò ôéìÞò, åðåéäÞ
äåí ôïí ôßìçóå ï ÁãáìÝìíïíáò ìå ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ.
414 και δάκρυα χύνοντας πολλά του απάντησεν η Θέτις

Ç ÈÝôéäá åßíáé áðü ôéò ðéï ôñáãéêÝò ìïñöÝò ôïõ Ýðïõò. Óõ-
ìðåñéöÝñåôáé óôï ãéï ôçò áêñéâþò üðùò ìéá èíçôÞ ãõíáßêá, ìå
åõáéóèçóßá êáé óôïñãÞ.
Ðñïóðáèåß íá áðáëýíåé ôïí ðüíï ôïõ ãéïõ ôçò, ôïí óõìâïõ-
ëåýåé êáé ðïíÜåé, ãéáôß îÝñåé üôé äåí èá æÞóåé ï ãéïò ôçò ãéá ðïëý
áêüìá.
ΑΧΙΛΛEΑΣ
Óôç óêçíÞ áõôÞ ï Á÷éëëÝáò ìïéÜæåé ðåñéóóüôåñï ìå Ýíá ìéêñü ðáéäß ðïõ
íéþèåé áäýíáìï íá áíôéìåôùðßóåé êÜðïéá äõóêïëßá, êÜðïéá áäéêßá ðïõ
ôïõ óõíÝâç êáé ôñÝ÷åé óôç ìçôÝñá ôïõ íá ôï âïçèÞóåé.
Åßíáé åõáßóèçôïò, ôñõöåñüò êáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ äéáëüãïõ ìå ôç
ÈÝôéäá åêäçëþíåé ôá ðáñÜðïíÜ ôïõ êáé áöÞíåé ôïí ðüíï ôïõ íá ðëçì-
ìõñßóåé ôç óêçíÞ. ÐáñáìÝíåé óôáèåñüò óôçí ÜðïøÞ ôïõ, áêüìá êé áí ôï
ðåßóìá ôïõ ôïí êñáôÞóåé ìáêñéÜ áðü ôïí ðüëåìï.
Åìöáíßæåôáé, åðßóçò, åêäéêçôéêüò êáé èÝôåé ùò ìüíï óôü÷ï ôïõ ôçí
68 ôéìùñßá ôùí áíôéðÜëùí ôïõ.
ΘEΤΙΔΑ Ραψωδία
Ç ÈÝôéäá åßíáé ç ôñáãéêÞ ìçôÝñá-èåÜ, ðïõ îÝñåé üôé ï ãéïò ôçò èá ðåèÜíåé
íÝïò, ÷ùñßò ç ßäéá íá ìðïñåß íá êÜíåé êÜôé ãéá íá áðïôñÝøåé ôï èÜíáôü
ôïõ. Åßíáé óôïñãéêÞ êáé ôñõöåñÞ ìçôÝñá, óõìðáñáóôÝêåôáé óôoí Á÷éëëÝá
Α
στ. 350-431
êáé õðüó÷åôáé íá éêáíïðïéÞóåé ôï áßôçìÜ ôïõ êáé íá ìåôáâåß óôïí Äßá.
Ðáñüëï ðïõ åßíáé èåÜ, óôç óêçíÞ áõôÞ ðáñïõóéÜæåôáé áðëÞ, ðïíåìÝíç
êáé áíÞóõ÷ç, êïéíÞ èíçôÞ, (óôïé÷åßï áíèñùðïìïñöéóìïý), ðñüèõìç íá
êÜíåé ôá ðÜíôá, ðñïêåéìÝíïõ íá áðáëýíåé ôïí ðüíï ôïõ ãéïõ ôçò.
356 ο μέγας Αγαμέμνων
Óôá ïìçñéêÜ Ýðç ãíùñßæïõìå ôï ðïëßôåõìá ôçò âáóéëåßáò. Åéäé-
êüôåñá óôçí ÉëéÜäá ðåñéãñÜöåôáé óôçí áðüëõôç ìïñöÞ ôçò, åíþ
óôçí Ïäýóóåéá óõíäõÜæåôáé ìå ôçí ïëéãáñ÷ßá. Óôçí ôåëåõôáßá
ðåñßðôùóç ï âáóéëéÜò ëáìâÜíåé óïâáñÜ õðüøç ôï ëüãï ôùí
éó÷õñþí áíäñþí ôïõ ôüðïõ ôïõ.
• Óôïõò äýï ìïíïëüãïõò õðÜñ÷åé óõíäõáóìüò áöÞãçóçò êáé äéáëüãïõ.
• Ç åíáëëáãÞ ã´ êáé â´ ðñïóþðïõ óôçí áöÞãçóç ðñïóäßäåé éäéáßôåñç

äñáìáôéêüôçôá.
• ÅíäéáöÝñïõóá åßíáé ç Ýíèåôç áíáäñïìéêÞ áöÞãçóç óôï ëüãï ôïõ

Á÷éëëÝá (åãêéâùôéóìüò). Ôá Þäç ãíùóôÜ ãåãïíüôá ðáñáôßèåíôáé, ðñï-
êåéìÝíïõ íá åíäõíáìþóïõí ôçí ðåéèþ ôïõ Á÷éëëÝá, ðïõ æçôÜ ôç âïÞèåéá
ôçò ìçôÝñáò ôïõ.
• óô. 424-427: Ï ðïéçôÞò óôï óçìåßï áõôü åðéíïåß ôï ôáîßäé ôùí èåþí
óôç ÷þñá ôùí Áéèéüðùí êáé êáèõóôåñåß ôç ìåôáöïñÜ ôïõ áéôÞìáôïò ôïõ
Á÷éëëÝá óôïí Äßá. Ôï óôïé÷åßï áõôü åðéâñáäýíåé ôçí ðëïêÞ ôïõ ìýèïõ
ìå óêïðü íá ìåãáëþóåé ôçí áãùíßá ôùí áêñïáôþí êáé íá áðïìáêñýíåé
ãéá ìåãáëýôåñï äéÜóôçìá ôïí Á÷éëëÝá áðü ôç ìÜ÷ç. (Âë. êáé ðáñáêÜôù
ôçí åñþô. 5.)
• Ðñïïéêïíïìßá åíôïðßæåôáé óôïõò óô. 395, 408, 420-421, 427-429. (Âë.

êáé ðáñáêÜôù ôçí åñþô. 5.)
Παρομοίωση: (óô. 360) «êáé óáí ïìß÷ëç áíÝâçêå ìÝó’ áðü ô’ Üóðñï
êýìá. 69
Ραψωδία Μεταφορές: (óô. 373) «ëýôñá ðëïõóéïðÜñï÷á» / (óô. 380) «äõíáôÝò
Α
στ. 350-431
öïâÝñåò» / (óô. 415) «ôïí ðéêñïãåííçìÝíïí» / (óô. 422) «áðü ôïí ðüëåìïí
ôñáâÞîïõ».
Προσωποποιήσεις: (óô. 363) «óôçí êáñäéÜ ðïéá ëýðç ó’ Þâñå» / (óô.

417) «áöïý äåí èÝë’ ç ìïßñá óïõ ðïëýí êáéñüí íá æÞóåéò».
Επίθετα: (óô. 351) «áðÝñáíôá ðåëÜãç» / (óô. 354) «âñïíôçôÞò Äßáò» /

(óô. 358) «óåðôÞ ìçôÝñá» / (óô. 360) «Üóðñï êýìá» / (óô. 366) «ôçí ðüëéí
ôçí áãßáí» / (óô. 367) «ï ìÝãáò Çåôßùí» / (óô. 371) «ìáêñüâïëïõ Öïßâïõ»
/ (óô. 372) «ãïñãÜ êáñÜâéá» / (óô. 373) «ëýôñá ðëïõóéïðÜñï÷á» / (óô. 375)
«óêÞðôñï ÷ñõóü» /(óô. 378) «ëýôñá ëáìðñÜ» / (óô. 380) «ìå äõíáôÝò öï-
âÝñåò» / (óô. 383) «âÝëïò êáêü» / (óô. 385) «óôï áðÝñáíôï óôñáôüðåäï»
/ (óô. 389) «ëüãïí öïâåñüí» / (óô. 390) «ãñÞãïñï êáñÜâé» / (óô. 394) «ôï
êáëü ðáéäß óïõ» / (óô. 398) «ìáõñïóýííåöïí Êñïíßäçí» / (óô. 403) «ôïí
ìÝãáí åêáôüã÷åéñïí» / (óô. 412) «ï êñáôáéüò Áôñåßäçò ÁãáìÝìíùí» / (óô.
416) «Üëõðïò êáé áäÜêñõôïò» / (óô. 418) «ïëéãüæùïò» / (óô. 420) «âñïíôï-
öüñïõ Äéá» / (óô. 421) «÷éïíéóìÝíïí ¼ëõìðïí» / (óô. 427) «÷áëêüóôñùôá
äþìáôá» / (óô. 430) «ïìïñöüæùíçí êïñáóßäá».
Εικόνες: (óô. 350-352) Ï Á÷éëëÝáò êÜèåôáé ëõðçìÝíïò / (óô. 360-362)

Ç áíÜäõóç ôçò ÈÝôéäïò ìÝóá áðü ôç èÜëáóóá êáé ç óõíÜíôçóç ìå ôï
ãéï ôçò.
70
στ. 350-431
1. Ποιο είναι το αίτημα του Αχιλλέα και γιατί η Θέτιδα

είναι η πιο κατάλληλη θεότητα για να το μεταφέρει
στον Δία; Πώς αντιδρά η Θέτιδα στο αίτημα του γιου
της, τι του υπόσχεται και τι τον προτρέπει να κάνει;
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με στοιχεία από
το κείμενο.
Ï Á÷éëëÝáò æçôÜ íá ãßíåé ï Äßáò âïçèüò ôùí Ôñþùí êáé íá ôïõò ÷á-
ñßóåé íßêåò, ðïõ èá âõèßóïõí óôï ðÝíèïò ôïõò Á÷áéïýò. Ç ÈÝôéò åßíáé ç
êáôáëëçëüôåñç èåüôçôá ãéá íá ìåôáöÝñåé ôï áßôçìá ôïõ Á÷éëëÝá óôïí
Äßá, ü÷é ìüíï ãéáôß åßíáé ç ìçôÝñá ôïõ áäéêçìÝíïõ Þñùá, áëëÜ êáé ãéáôß
åßíáé åêåßíç ðïõ êÜðïôå Ýóùóå ìå ôéò åíÝñãåéÝò ôçò ôïí ðáôÝñá ôùí
èåþí áðü âÝâáéï êßíäõíï. ÕðïâÜëëïíôáò, ëïéðüí, ôï áßôçìÜ ôçò èá åðé-
êáëåóôåß ôüóï ôï äßêéï ôïõ ãéïõ ôçò üóï êáé ôç ÷Üñç ðïõ ôçò ÷ñùóôÜ
ï Äßáò (ðñïóöïñÜ – áíôáðüäïóç).
Ç ÈÝôéò èñçíåß ìáæß ìå ôï ãéï ôçò ôçí êáêÞ ôïõ ìïßñá (óô. 414-419) («ôé
ó’ áíÜóôáéíá ôïí ðéêñïãåííçìÝíïí;»). Ôïõ õðüó÷åôáé íá ìéëÞóåé óôïí
Äßá (óô. 420-421), ìüëéò ãõñßóåé áðü ôï ôáîßäé ôïõ óôïõò Áéèßïðåò (óô.
424-428)· ôÝëïò, ôïí ðñïôñÝðåé íá áðïóõñèåß áðü ôïí ðüëåìï, ãéá íá
äåßîåé ðüóï ìåãÜëïò åßíáé ï èõìüò ôïõ (óô. 422-423): «Óõ ùóôüóï áðü ôïí
ðüëåìïí ôñáâÞîïõ êáé óôåò ðñýìíåò / çóý÷áæå, ôùí Á÷áéþí íá äåßîåéò
ôïí èõìüí óïõ».
2. Συγκρίνοντας την εικόνα που παρουσιάζει ο Αχιλλέας

στη συνάντηση με τη μητέρα του (στ. 350-430) με
την εικόνα που σχηματίσατε για αυτόν κατά τη φιλονι-
κία του με τον Αγαμέμνονα στη συνέλευση των Αχαιών
(στ. 122 κ.εξ) ποιες διαφορές παρατηρείτε; Να στηρίξετε
την απάντησή σας με χωρία του κειμένου.
Ï Á÷éëëÝáò óôç óõíÜíôçóÞ ôïõ ìå ôç ÈÝôéäá åðéäåéêíýåé åõáéóèçóßåò
ðïõ äåí èõìßæïõí êáèüëïõ ôïí ðáñïñìçôéêü êáé åêäéêçôéêü Þñùá ôçò
óêçíÞò ìå ôïí ÁãáìÝìíïíá óôï á÷áúêü óôñáôüðåäï. Óôï óô. 349 ðëç-
ñïöïñïýìáóôå üôé ï Á÷éëëÝáò êëáßåé óôçí áêñïãéáëéÜ êáé áìÝóùò ìåôÜ
åêöñÜæåé ôá ðáñÜðïíÜ ôïõ óôç ÈÝôéäá ãéá ôçí êáêÞ ôïõ ìïßñá (óôïõò
óô. 352-356) êáé ãéá ôçí áäéêßá ðïõ õðÝóôç áðü ôïí áñ÷éóôñÜôçãï ôùí
Á÷áéþí (óô. 365-392). 71
Ραψωδία Ìáò åêðëÞóóåé, åðßóçò, ôï ãåãïíüò üôé ðáñáêáëåß ôç ìçôÝñá ôïõ óôï
Α
στ. 350-431
óô. 393 íá ôïí ðñïóôáôåýóåé, áõôüò ðïõ óôçí ðñïçãïýìåíç óêçíÞ öáé-
íüôáí ðáíôïäýíáìïò êáé Üöïâïò. ÁìÝóùò ìåôÜ îå÷åéëßæåé ç åõáéóèçóßá
ôïõ Þñùá, êáèþò èõìÜôáé êáé ôá ðáéäéêÜ ôïõ ÷ñüíéá, áíáæçôþíôáò ôçí
áóöÜëåéá ìÝóá áðü ôï íïóôáëãéêü ôïõ ôáîßäé (óô. 396-406).
Åßíáé ðïëý óêåðôéêüò êáé ó÷åäéÜæåé øý÷ñáéìá ðëÝïí ôçí åêäßêçóÞ ôïõ,
üôáí óôïõò óô. 408-412 æçôÜåé áðü ôç ÈÝôéäá íá ìåóïëáâÞóåé óôï Äßá,
þóôå íá ðåôý÷åé ôïí îåðåóìü ôùí Á÷áéþí.
¸íá äéáöïñåôéêü ðñüóùðï ðáñáôçñïýìå óôç óêçíÞ ôçò óýãêñïõóÞò
ôïõ ìå ôïí ÁãáìÝìíïíá. Åêåß ï Á÷éëëÝáò õðåñáóðßæåôáé ôçí ôéìÞ ôïõ ìå
ðÜèïò, åðéôéèÝìåíïò óôïí áñ÷éóôñÜôçãü ôïõ ìå âáñåßò ÷áñáêôçñéóìïýò
êáé áðåéëþíôáò áêüìç êáé íá ôïí óêïôþóåé, óôïõò óô. 149, 160, 190-191,
225-232. ÅðéðëÝïí, åßíáé õðÜêïõïò êáé åõóåâÞò áðÝíáíôé óôçí ÁèçíÜ,
üôáí áõôÞ ðñïóðáèåß íá ôïí çñåìÞóåé óôïõò óô. 216-218. ÌåôÜ ôçí åðÝì-
âáóç ôçò ÁèçíÜò, áðïãïçôåõìÝíïò ï Þñùáò äçëþíåé áäéÜöïñïò ãéá ôïí
ðüëåìï êáé ãéá ôïõò óõìðïëåìéóôÝò ôïõ (óô. 169-171)· ôïõò áðåéëåß üôé
èá åðéóôñÝøåé óôçí ðáôñßäá ôïõ (óô. 233-244) êáé èá åãêáôáëåßøåé ôïí
ðüëåìï, áöïý äå ÷áßñåé êáìßáò åêôßìçóçò ïýôå êáíåßò õðåñáóðßæåôáé
ôá äßêáéÜ ôïõ. ÅãùéóôÞò êáé åãùêåíôñéêüò, áìöéóâçôåß áêüìá êáé ôçí
áîßá áõôïý ôïõ ðïëÝìïõ êáé ü,ôé Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôïí ÁãáìÝìíïíá. ÔÝëïò,
åêäçëþíåé ìéá õðåñçöÜíåéá óôïõò óô. 293-299, üôáí áñíåßôáé íá äþóåé
óõíÝ÷åéá óôï èÝìá ìå ôç Âñéóçßäá êáé íá õðáêïýóåé ôéò åíôïëÝò ôïõ
ÁãáìÝìíïíá.
3. Μελετώντας τους λόγους του Αχιλλέα (στ. 353-357 και

365-413), τι συμπεραίνετε για την αξία της τιμής στην
ομηρική κοινωνία; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας
με αναφορές στο κείμενο.
Åßíáé áîéïóçìåßùôç ç áíáöïñÜ ôïõ Á÷éëëÝá óôï üôé, óýìöùíá ìå ôï
÷ñçóìü, èá æÞóåé ëßãá ÷ñüíéá, áëëÜ èá ðñïëÜâåé íá êåñäßóåé ìåãÜëç ôéìÞ
(óô. 353-357). ÐáñïõóéÜæåé, ìÜëéóôá, ôçí ôéìÞ ùò êÜôé ðïõ ôïõ ïöåßëïõí
ïé èåïß (ï Äßáò) ùò áíôéóôÜèìéóìá ãéá ôçí «êïíôü÷ñïíç» æùÞ ôïõ. Ôá
ãåãïíüôá, üìùò, ðïõ óõìâáßíïõí ìðïñåß íá âãÜëïõí øåýôéêï ôïí ðá-
ñáðÜíù ÷ñçóìü, áöïý ôïõ áöáéñåßôáé ç ôéìÞ ðïõ ôïõ áðïäüèçêå áðü
ôïõò óõìðïëåìéóôÝò ôïõ.
Ç Ýííïéá ôçò ôéìÞò êõñéáñ÷åß êáé óôçí ðñïóåõ÷Þ ôïõ Á÷éëëÝá (ôéìÞí,
ôéìÞóåé [óô. 355], áôßìáóåí [óô. 356]), ðïõ ìïéÜæåé íá èëßâåôáé ðåñéóóüôå-
ñï ãéá ôçí çèéêÞ ìåßùóç êáé áôßìùóç êáé ëéãüôåñï ãéá ôç óýíôïìç æùÞ
ôïõ (ôÝóóåñéò áíáöïñÝò, óô. 355á, 355â, 356, 357, Ýíáíôé ìéáò, óô. 353).
Ôï «ãÝñáò» Þôáí ãéá ôïí ïìçñéêü Þñùá ç áíáãíþñéóç ôçò áíäñåßáò
ôïõ óôç ìÜ÷ç êáé ôï õëéêü áíôßêñéóìá ôçò ôéìÞò ðïõ ôïõ áðÝäéäáí ïé
72 óõìðïëåìéóôÝò ôïõ. (Ðâ. êáé åñþô. 3, ñáø. Á 54-306.)
4. Προσέξτε την παρουσία της Θέτιδας στο πλαίσιο της Ραψωδία
αντίληψης περί ανθρωπομορφισμού των θεών και ση-
μειώστε ποια στοιχεία της συμπεριφοράς της είναι αν-
θρώπινα και ποιες ιδιότητές της παραμένουν θεϊκές. Να
Α
στ. 350-431
δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Ç ÈÝôéäá åìöáíßæåé óôç óêçíÞ áõôÞ ðåñéóóüôåñá áíèñþðéíá óôïé÷åßá
êáé ëéãüôåñá èåúêÜ. Ùò èíçôÞ ãõíáßêá ëïéðüí, åßíáé ôñáãéêü ðñüóùðï,
ãéáôß åßíáé áíÞìðïñç íá äþóåé óôï ãéï ôçò ìáêñïæùßá êáé îÝñåé üôé èá
÷áèåß íÝïò. Åßíáé óôïñãéêÞ êáé ôñõöåñÞ ìçôÝñá, óõìðáñáóôÝêåôáé óôoí
Á÷éëëÝá êáé õðüó÷åôáé íá éêáíïðïéÞóåé ôï áßôçìÜ ôïõ êáé íá ìåôáâåß
óôï Äßá. Óôç óêçíÞ áõôÞ ðáñïõóéÜæåôáé áðëÞ, ðïíåìÝíç êáé áíÞóõ÷ç
ìçôÝñá, êïéíÞ èíçôÞ, ðñüèõìç íá êÜíåé ôá ðÜíôá, ðñïêåéìÝíïõ íá áðá-
ëýíåé ôïí ðüíï ôïõ ãéïõ ôçò.
Ðáñ’ üë’ áõôÜ, ç ÈÝôéò äåí ðáýåé íá åßíáé èåÜ, êáèþò áíáäýåôáé áðü
ôç èÜëáóóá óáí ïìß÷ëç, îÝñåé áðü ðñéí ôá ãåãïíüôá ðïõ ôçò äéçãåßôáé
ï ãéïò ôçò üðùò åðßóçò îÝñåé êáé ôï ìÝëëïí ôïõ. ÅðéðëÝïí ùò èåÜ, Ý÷åé
ôç äõíáôüôçôá íá åðéóêÝðôåôáé ôï Äßá êáé íá óõíïìéëåß ìáæß ôïõ. ¼ëá
áõôÜ åßíáé èåúêÝò éêáíüôçôåò, âáóéêüôåñá åíôïýôïéò êáé ðïëëáðëÜ åßíáé
ôá áíèñþðéíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ìçôÝñáò ÈÝôéäáò.
5. Σε ποια σημεία της ενότητας ο ποιητής χρησιμοποιεί τις

αφηγηματικές τεχνικές της προοικονομίας (τι προοικονο-
μείται κάθε φορά) και της επιβράδυνσης; Τι πετυχαίνει
με τη χρήση τους απέναντι στον Αχιλλέα και απέναντι
στον ακροατή του έπους;
Ç åðÝìâáóç ôïõ Äßá õðÝñ ôùí Ôñþùí ðñïïéêïíïìåßôáé óôïõò óô. 408-
411. Áðïôåëåß éäéáßôåñá äñáìáôéêü óçìåßï, ðïõ êåíôñßæåé ôï åíäéáöÝñïí
ôùí áêñïáôþí êáé áíáãíùóôþí ôïõ Ýðïõò.
Óôïõò óô. 420-421 ðñïïéêïíïìåßôáé ç åðßóêåøç ôçò ÈÝôéäáò óôïí ¼ëõ-
ìðï. ÊáôáöÝñíåé íá çñåìÞóåé ôïí Á÷éëëÝá êáé áíáäåéêíýåé ôéò ðñïèÝóåéò
ôçò åíáíôßïí ôùí Á÷áéþí. Ç áðï÷Þ ôïõ Á÷éëëÝá áðü ôïí ðüëåìï ðñï-
ïéêïíïìåßôáé óôïõò óô. 422-423, ìåôÜ êáé ôç óõìâïõëÞ ôçò ÈÝôéäáò. Ç
ìçôÝñá óôçñßæåé ôï ãéï ôçò óå áõôÞ ôç äýóêïëç óôéãìÞ, åíþ ðáñÜëëçëá
ôïõ äßíåé ôéò êáôÜëëçëåò óõìâïõëÝò ãéá íá ëÜâåé óôï ìÝëëïí ôç äéêáßù-
óç ðïõ ôïõ áîßæåé. Ç åîÝëéîç ôïõ ìýèïõ åðéâñáäýíåôáé óôïõò óô. 424-428,
ëüãù ôçò áðïõóßáò ôïõ Äßá· ï ðáôÝñáò ôùí èåþí âñßóêåôáé óôç ÷þñá
ôùí Áéèéüðùí. Åíôåßíåôáé, Ýôóé, ç áãùíßá ãéá ôçí áðüöáóç ôïõ Äßá, ðïõ
åßíáé êáèïñéóôéêÞ ãéá ôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò.
6. Να συγκρίνετε τις προσευχές του Αχιλλέα (στ. 353-

357), του Χρύση (στ. 37-42) και του Τηλέμαχου (βλ. 73
Ραψωδία Παράλληλο κείμενο). Προσέξτε επίσης το σκηνικό χώρο
Α
στ. 350-431
όπου γίνονται οι προσευχές και τι ακολουθεί αμέσως
μετά. Να σημειώσετε τις ομοιότητες και να δικαιολογή-
σετε τις διαφορές. Τι παρατηρείτε;
Ïé ïìïéüôçôåò åíôïðßæïíôáé óôá åîÞò: á) êáé ïé ôñåéò ðñïóåõ÷Ýò ðñáãìá-
ôïðïéïýíôáé äßðëá óôç èÜëáóóá, â) ðåñéëáìâÜíïõí åðßêëçóç óå êÜðïéá
èåüôçôá ãéá âïÞèåéá, ã) ãßíïíôáé äåêôÝò áðü ôç èåüôçôá, ðïõ ìåñéìíÜ
ãéá ôçí éêáíïðïßçóç ôïõ áéôÞìáôïò. (Ðâ. åñþô. 4, ñáø. Á 1-53)
Ïé äéáöïñÝò áöïñïýí êõñßùò óôï êáôÜ ðüóï ïé ðñïóåõ÷Ýò áêïëïõ-
èïýí ôçí ôõðéêÞ äïìÞ. Ï ×ñýóçò åßíáé éåñÝáò ôïõ Áðüëëùíá, ãé’ áõôü ç
ðñïóåõ÷Þ ôïõ åßíáé ðïëý ðñïóåêôéêÜ äéáôõðùìÝíç. Áíôßèåôá, ï Á÷éëëÝ-
áò, åðåéäÞ áðåõèýíåôáé óôç ìçôÝñá ôïõ, äåí áíáöÝñåé ôçí ôáõôüôçôá
ôïõ èåïý ðïõ åðéêáëåßôáé, äåí äéáôõðþíåé áßôçìá êáé ëüãïõò ãéá ôïõò
ïðïßïõò ðñÝðåé íá éêáíïðïéçèåß. Ï ëüãïò ôïõ éóïäõíáìåß ìå ðáñÜðïíï
êáé æçôÜåé åììÝóùò âïÞèåéá. Ï ÔçëÝìá÷ïò, ôÝëïò, âñßóêåôáé êÜðïõ óôç
ìÝóç, áöïý ìå ôçí ÁèçíÜ íéþèåé ìéá Üíåóç. ÁíáöÝñåôáé óôçí ôáõôüôç-
ôÜ ôçò, äéáôõðþíåé Ýíá áßôçìá êáé áíáöÝñåé ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò
ðñÝðåé íá ôïí âïçèÞóåé, üëá, üìùò, åììÝóùò êáé ðñïóåêôéêÜ. Ï ëüãïò
ãéá ôï ôåëåõôáßï åßíáé üôé ç ÁèçíÜ ôïý åß÷å ðåé ôçí ðñïçãïýìåíç ìÝñá
üôé èá ôïí âïçèÞóåé êáé ôïõ Ýäùóå êáé ìéá åíôïëÞ, ïðüôå ï ÔçëÝìá÷ïò
ôçò ôï õðåíèõìßæåé åõãåíéêÜ.
¼óïí áöïñÜ óôï ôé áêïëïõèåß áìÝóùò ìåôÜ, êÜèå ðåñßðôùóç äé-
êáéïëïãåßôáé áíÜëïãá ìå ôç ó÷Ýóç ðïõ Ý÷åé ï ðñïóåõ÷üìåíïò ìå ôç
èåüôçôá ðïõ åðéêáëåßôáé. Ï Áðüëëùíáò äåí åìöáíßæåôáé óôïí ×ñýóç,
áíôáðïêñßíåôáé, üìùò, ôõðéêÜ óôï áßôçìÜ ôïõ êáé ôï éêáíïðïéåß. Ç ÈÝôéò,
ùò ìçôÝñá, äåí ìðïñåß ðáñÜ íá ôñÝîåé êïíôÜ óôï ãéï ôçò, ãéá íá ôïí
ðáñçãïñÞóåé. Äåí áëëÜæåé ìïñöÞ, áöïý ï Á÷éëëÝáò ôçí Ý÷åé óõíçèßóåé ìå
ôçí áëçèéíÞ ôçò ìïñöÞ. Ç ÁèçíÜ, üìùò, åíáíèñùðßæåôáé ìðñïóôÜ óôïí
ÔçëÝìá÷ï, ôüóï ãéáôß áõôü ðñïâëÝðåôáé ãéá ôçí åìöÜíéóç óå èíçôïýò
üóï êáé ãéáôß èÝëåé íá áöÞóåé ôïí ÔçëÝìá÷ï íá ëÜâåé ðñùôïâïõëßåò êáé
íá ìçí åíåñãÞóåé ëüãù èåúêÞò ðáñÝìâáóçò. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá Ýììåóç,
ïõóéáóôéêÜ, áíôáðüêñéóç.
74
Ραψωδία
Ραψωδία Α 431 -493 β Α

στ. 431β-493
Η Χρυσηίδα παραδίδεται στον πατέρα της –

Επιστροφή της αποστολής με επικεφαλής τον
Οδυσσέα στο στρατόπεδο των Αχαιών
Ô ï êáñÜâé ìå ôç ×ñõóçßäá öôÜíåé óôïí ðñïïñéóìü ôïõ êáé ï Ïäõó-

óÝáò ïäçãåß ôçí êüñç óôïí ðáôÝñá ôçò. Ìå åðéêåöáëÞò ôïí ×ñýóç
áñ÷ßæïõí ïé èõóßåò êáé ç ðñïóåõ÷Þ ðñïò ôï èåü Áðüëëùíá. Ï ×ñýóçò
ðáñáêáëåß ôï èåü íá äéþîåé ôï ëïéìü áðü ôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí
êáé ï Áðüëëùíáò ôïí åéóáêïýåé. Ôï åðüìåíï ðñùß îåêéíïýí ãéá ôï á÷á-
úêü óôñáôüðåäï, üðïõ êáé öôÜíïõí ìå ôç âïÞèåéá ôïõ Áðüëëùíá. Åêåß
ï Á÷éëëÝáò áðÝ÷åé áðü ôéò óõíåëåýóåéò êáé áðü ôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò,
ðáñüëï ðïõ Þèåëå íá ëÜâåé ìÝñïò. 75
Ραψωδία
στ. 494-612
Η συνάντηση Αχιλλέα - Θέτιδας
¼ëõìðïò Äßáò
ÈÝôéò
Χρόνος ¹ñá
¹öáéóôïò
Ï é èåïß åðéóôñÝöïõí áðü ôï ôáîßäé ôïõò óôç ÷þñá ôùí Áéèéüðùí êáé
ç ÈÝôéò åðéóêÝðôåôáé ôïí Äßá êáé ôïí ðáñáêáëåß íá äþóåé ôÝëïò
óôçí áäéêßá ðïõ õößóôáôáé ï Á÷éëëÝáò. Åêåßíïò ôçò õðüó÷åôáé ðùò èá
ôï êÜíåé. ÉêáíïðïéçìÝíç, ç ÈÝôéò åðéóôñÝöåé óôç èÜëáóóá, åíþ ï Äßáò
ðçãáßíåé óôï áíÜêôïñü ôïõ, üðïõ ôïí õðïäÝ÷ïíôáé ìå ôéìÝò ïé Üëëïé èåïß.
Ç ¹ñá óõìðåñéöÝñåôáé æçëüôõðá, ðñïóðáèþíôáò íá ìÜèåé ðëçñïöïñßåò
ãéá ôç óõíÜíôçóÞ ôïõ ìå ôç ÈÝôéäá. Åêåßíïò åîïñãßæåôáé êáé ôçí áðåéëåß.
Åðåìâáßíåé ï ¹öáéóôïò êáé óõìâïõëåýåé ôç ìçôÝñá ôïõ íá ìç ìáëþíåé
ìå ôïí Äßá, ãéáôß êáíåßò äåí ìðïñåß íá ãëéôþóåé áðü ôçí ïñãÞ ôïõ. Ôçò
èõìßæåé, ìÜëéóôá, ðþò ï Äßáò ôïí åêóöåíäüíéóå áðü ôïí ¼ëõìðï, üôáí
ôüëìçóå êÜðïôå íá ðÜñåé ôï ìÝñïò ôçò êáé íá ôç âïçèÞóåé. Ç éóôïñßá
áõôÞ îáíáöÝñíåé ôçí åõèõìßá áíÜìåóá óôïõò èåïýò. Ôï ãëÝíôé óõíå÷ß-
æåôáé ìÝ÷ñé ôç äýóç, ïðüôå ïé èåïß áðïóýñïíôáé ãéá ýðíï.
α) στ. 494-531: Η Θέτις στον β) στ. 532-571: Διάλογος Δία – Ήρας.
Όλυμπο και ο διάλογός της γ) στ. 572-612: Η παρέμβαση
με τον Δία. του Ηφαίστου.
77
Α
στ. 494-612
494
496
έφεξε η δωδέκατη αυγή: Ýöôáóå ôï ðñùß ôçò äùäÝêáôçò ìÝñáò.
το παράγγελμα του υιού της: ôç ÷Üñç ðïõ æÞôçóå ï Á÷éë-
ëÝáò áðü ôç ìçôÝñá ôïõ, íá æçôÞóåé äçëáäÞ áðü ôïí Äßá íá ôïí
âïçèÞóåé.
499 τον βροντόφωνον: Ï Äßáò áðïêáëåßôáé «âñïíôüöùíïò», ü÷é
ìüíï ãéáôß åß÷å äõíáôÞ öùíÞ, áëëÜ êáé åðåéäÞ, üôáí Ýñé÷íå ôïí
êåñáõíü ôïõ, ðñïêáëïýóå ìåãÜëï èüñõâï.
500 στην άκρα κορυφή: Óôçí õøçëüôåñç êïñõöÞ ôïõ Ïëýìðïõ
âñéóêüôáí ï èñüíïò ôïõ Äßá.
του πολυλόφου Ολύμπου: Ï ïñåéíüò üãêïò ôïõ Ïëýìðïõ
áðïôåëïýíôáí áðü ðïëëÝò êïñõöÝò êáé ìéêñïýò ëüöïõò.
501-502
εμπρός του εκάθισε η θεά και με τ’ αριστερό της / του
έπιασε τα γόνατα, με τ’ άλλο το πηγούνι: Ðñüêåéôáé ãéá
ìéá ôõðéêÞ óêçíÞ éêåóßáò, ðïõ ðåñéãñÜöåôáé ìå ãëáöõñü ôñüðï
áðü ôïí ðïéçôÞ.
504 Δία πατέρ: Ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï ðñïóöùíåßôáé ï Äßáò áðü
ôç ÈÝôéäá, áð’ üëïõò ôïõò Üëëïõò èåïýò áëëÜ êáé ôïõò áíèñþ-
ðïõò, öáíåñþíåé ôçí ôáõôüôçôá ôçò ïìçñéêÞò êïéíùíßáò· ôçí
åðï÷Þ ôïõ ÏìÞñïõ ç êïéíùíßá åßíáé Üêñùò ðáôñéáñ÷éêÞ.
505 ευδόκησε σ’ αυτό να με εισακούσεις: äåßîå åõìÝíåéá ó’ áõôü
ðïõ èá áêïýóåéò, ÜêïõóÝ ôï ìå ðñïóï÷Þ êáé åõíïúêÞ äéÜèåóç.
512 νεφελοσυνάκτης: Ï Äßáò ðéóôåõüôáí üôé ìðïñïýóå íá óõãêå-
íôñþóåé ôá óýííåöá êáé íá ðñïêáëÝóåé êáêïêáéñßá.
512-513
Και απάντησιν δεν έδωκεν... κι ώραν πολλή εσώπαινεν:
Ï Äßáò âñßóêåôáé óå áìç÷áíßá, ãé´ áõôü êáèõóôåñåß íá áðáíôÞ-
óåé óôç ÈÝôéäá. ÈÝëåé íá ôçí âïçèÞóåé áðü ôç ìéá, üìùò áðü
ôçí Üëëç öïâÜôáé ôçí áíôßäñáóç ôçò ¹ñáò, ôçí Ýñéäá ðïõ èá
îåóðÜóåé ëüãù ôçò æÞëéáò ôçò ãõíáßêáò ôïõ.
515 νεύμα: Ðñüêåéôáé ãéá óõìâïëéêÞ êëßóç ôïõ êåöáëéïý, üôáí èÝëåé
êÜðïéïò íá äçëþóåé êáôÜöáóç. Ôï èåßï íåýìá ðåñéãñÜöåôáé
óôïõò óô. 529-530.
517 αν είμαι το εξουθένωμα των αθανάτων όλων: áí åßìáé
ç ðéï ñéãìÝíç èåüôçôá, ç ðéï áäéêçìÝíç.
Ç ÈÝôéäá èåùñïýíôáí ðïëý Üôõ÷ç, ãéáôß áíáãêÜóôçêå íá ðÜñåé
èíçôü Üíôñá, ôïí ÐçëÝá. ÅðéðëÝïí, óáí íá ìçí Ýöôáíå áõôü, èá
Ý÷áíå íÝï ôï èíçôü ãéï ôçò, áöïý Þôáí ãñáöôü üôé ï Á÷éëëÝáò
èá ðÝèáéíå íÝïò. Ç Üñíçóç ôïõ Äßá èá óÞìáéíå êáé ôñßôç õðï-
âÜèìéóç ôçò ÈÝôéäáò.
78 519 Ω! Τι κακό!: Ï Äßáò áíôéäñÜ ìå Ýíá åðéöþíçìá öüâïõ, ãé-
áôß ðñïâëÝðåé öéëïíéêßá ìå ôçí ¹ñá, ãéá äýï ëüãïõò: á) ãéáôß Ραψωδία
ï ÐÜñçò åß÷å ðñïóöÝñåé ôá êáëëéóôåßá óôçí Áöñïäßôç, Üñá
õðïóôÞñéæå ôïõò Á÷áéïýò óôïí Ôñùéêü ðüëåìï, êáé â) ï Äßáò
áãÜðçóå ðïëý ôç ÈÝôéäá, óýìöùíá ìå ìéá ðïéçôéêÞ ðáñÜäïóç,
Α
στ. 494-612
üìùò ï äåóìüò ôïõò äéáêüðçêå ãñÞãïñá, ìåôÜ áðü ðñüâëåøç
ôïõ ÐñïìçèÝá üôé ôï ðáéäß ôïõ Äßá êáé ôçò ÈÝôéäáò èá ãéíüôáí
äõíáôüôåñï áðü ôï Äßá êáé èá ãéíüôáí êõñßáñ÷ïò ôïõ êüóìïõ.
523 μη σε νοήσ’ η Ήρα: ìç óå êáôáëÜâåé ç ¹ñá, ìç ìÜèåé ç ¹ñá
üôé æçôÜò íá âïçèÞóù ôïõò Ôñþåò.
527-528
τι ό,τι με της κεφαλής το σκύψιμο κηρύξω / δεν απα-
τά, δεν παίρνεται οπίσω και θα γίνει: Ï Äßáò áðïöáóßæåé
íá éêáíïðïéÞóåé ôï áßôçìá ôçò ÈÝôéäáò, êÜíïíôÜò ôçò ôï íåýìá
ôçò êáôÜöáóçò. ÅðïìÝíùò, ìå ôïí ôñüðï áõôü ôçò äßíåé ôçí
õðüó÷åóÞ ôïõ, ç ïðïßá äåí ðñüêåéôáé íá ðáñèåß ðßóù, óýìöùíá
ìå ôïõò èåúêïýò êáíüíåò.
529-531
τα μαύρα φρύδια του χαμήλωσε ο Κρονίδης... και ο
μανός (= ο ακούνητος) ο Όλυμπος εσείσθη: Óôï óçìåßï
áõôü ðåñéãñÜöåôáé ôï íåýìá ôïõ Äßá, äçëáäÞ ç ÷áñáêôçñéóôéêÞ
êßíçóç ôùí öñõäéþí êáé ôïõ ðñïóþðïõ ðñïò ôá êÜôù. Ç õðü-
ó÷åóç ôïõ Äßá åßíáé íüìïò êáé èá ðñáãìáôïðïéçèåß, êé áõôü
åîáóöáëßæåôáé êáé ìå ôï óåéóìü ðïõ ðñïêáëåßôáé ôç óôéãìÞ ôçò
äÝóìåõóÞò ôïõ óôïí ¼ëõìðï.
538 η αργυρόποδη: åêåßíç ðïõ Ý÷åé ëåõêÜ êáé ùñáßá ðüäéá· ðñÜã-
ìáôé, êáé ôá óáíäÜëéá êáé ôï Ýíäõìá Üöçíáí íá öáßíåôáé ç ïìïñ-
öéÜ ôùí ðïäéþí.
Η κόρη του γέρου της θαλάσσης: ç êüñç ôïõ ÍçñÝá.
Ï ÍçñÝáò, ðïõ åß÷å ôçí éêáíüôçôá íá ìåôáìïñöþíåôáé, êõñéÜñ-
÷çóå óôç èÜëáóóá ðñéí áðü ôïí Ðïóåéäþíá. ¹ôáí ï ðñùôüôïêïò
ãéïò ôïõ Ðüíôïõ êáé ãíùóôüò ãéá ôçí êáëïóýíç êáé ôç äéêáéïóýíç
ôïõ. Åß÷å ðåíÞíôá êüñåò, ôéò Íçñçßäåò, ìßá áðü ôéò ïðïßåò Þôáí
êáé ç ÈÝôéäá.
540 πειραχτικά: ìå ôñüðï ðïõ ðñïêáëåß· ç ¹ñá ìßëçóå óôïí Äßá
ìå ëüãéá ðïõ ôïí êÝíôñéæáí.
541 με σένα εσυνακούσθη: óõìöþíçóå ìå óÝíá.
542 Σ’ αρέσει πάντοτε μακράν από εμέ να κρίνεις: ó’ áñÝóåé
íá áðïöáóßæåéò ìüíïò óïõ, ÷ùñßò íá ìå óõìâïõëåýåóáé.
545 αντείπε: áðÜíôçóå óôá ëüãéá ôçò.
547 ομόκλινή μου: óýæõãüò ìïõ.
550 ανάμερα: ÷ùñéóôÜ.
552 μεγαλόφθαλμη: ìå ìåãÜëá êáé ìåãáëïðñåðÞ ìÜôéá· ôá ìåãÜëá
ìÜôéá åßíáé âáóéêü óôïé÷åßï ôçò ãõíáéêåßáò ïìïñöéÜò. 79
Ραψωδία 557 σε ξεπλάνεψε: óå ðáñÝóõñå (ç ÈÝôéäá).
Α
στ. 494-612
559
573
θα της έστερξες: èá ôç âïÞèçóåò, èá ôçò õðïó÷Ýèçêåò êÜôé.
ο Ήφαιστος, ο ένδοξος τεχνίτης: Ãéïò ôçò ¹ñáò êáé ôïõ Äßá.
ÅðåéäÞ ç ¹ñá äõóêïëåýôçêå ðïëý íá ôïí ãåííÞóåé, ï ¹öáéóôïò
ãåííÞèçêå êïõôóüò, ëüãù åðéðëïêþí óôç ãÝííá. Óýìöùíá ìå ìéá
Üëëç åêäï÷Þ, ï ¹öáéóôïò êïõôóÜèçêå, üôáí ï Äßáò ôïí ðÝôáîå
áðü ôïí ¼ëõìðï óôç ËÞìíï (çöáéóôåéïãåíÞò ðåñéï÷Þ). ¹ôáí èåüò
ôçò öùôéÜò êáé óðïõäáßïò ìåôáëëïõñãüò, áöïý åß÷å êáôáóêåõÜ-
óåé ôéò êáôïéêßåò ôùí èåþí, ôá üðëá ôïõ Á÷éëëÝá, ôçí áéãßäá êáé
ôï óêÞðôñï ôïõ Äßá ê.ëð.
574 τωόντι: ðñÜãìáôé, óô’ áëÞèåéá.
575 να ερίζετε: íá ìáëþíåôå.
576 να οχλοβοείτε: íá êÜíåôå öáóáñßá ìå ôéò öùíÝò óáò.
577 η ευφροσύνη: ç ÷áñÜ, ôï êÝöé.
584 ίλεως: åõíïúêÜ äéáôåèåéìÝíïò.
589 ποσώς: êáèüëïõ, ìå êáíÝíáí ôñüðï.
590 αντίσταση δεν έχει ο Βροντοφόρος: ÊáíÝíáò äåí ìðïñåß
íá ðÜåé áíôßèåôá ìå ôç èÝëçóç ôïõ ðáíôïäýíáìïõ Äßá. Ï Äß-
áò ïíïìÜæåôáé «âñïíôïöüñïò», êáèþò åßíáé áõôüò ðïõ ðåôÜ ôéò
áóôñáðÝò êáé ôéò âñïíôÝò.
594-595
όταν στη Λήμνον έπεσα κοντά να βγει η ψυχή μου· /
και άνθρωποι Σίντιες εκεί με περιποιήθηκαν: Ï ¹öáéóôïò
ìåôÜ ôç ñßøç ôïõ áðü ôïí Äßá, âñÝèçêå óôç ËÞìíï, óôï íçóß ðïõ
âñßóêåôáé óôï âüñåéï Áéãáßï, áðÝíáíôé áðü ôçí Ôñïßá. Ç ËÞìíïò
Þôáí ï âáóéêüôåñïò ôüðïò ëáôñåßáò ôïõ Çöáßóôïõ êáé ðéóôåõüôáí
üôé åêåß âñéóêüôáí êáé ôï åñãáóôÞñéü ôïõ. ÊÜôïéêïé ôçò ËÞìíïõ
Þôáí ïé Óßíôéåò.
598 γλυκό νέκταρ: Ôï íÝêôáñ Þôáí ôï ðïôü ôùí èåþí. Åß÷å Ýíôï-
íï Üñùìá êáé êüêêéíï ÷ñþìá. Ôï íÝêôáñ ïé èåïß ôï áíáêÜôåõáí
ìå íåñü ìÝóá óå áããåßï, ðïõ ëåãüôáí «êñáôÞñáò», üðùò êáé ôï
êñáóß, êáé ìåôÜ ôï óÝñâéñáí óôá ðïôÞñéá êáé ôï Ýðéíáí.

512-612
Στοιχεία ανθρωπομορφισμού
Óå üëç ôçí åíüôçôá áõôÞ Ýíôïíåò åßíáé ïé ïìïéüôçôåò ðïõ áðïäßäåé
ï ¼ìçñïò áíÜìåóá óôïõò èåïýò êáé ôïõò áíèñþðïõò (áíèñù-
ðïìïñöéóìüò ôùí èåþí.) Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò öáíôÜæïíôáí ôïõò
èåïýò áêñéâþò üðùò ôïõò áíèñþðïõò ùò ðñïò ôïí ôñüðï óêÝøçò
80 êáé áíôßäñáóçò. ¸ôóé, óôïõò óô. 512-513 ï ¼ìçñïò ðáñïõóéÜæåé ôïí
Äßá íá âñßóêåôáé óå äßëçììá, óôïõò óô. 519-523 ï Äßáò äåß÷íåé Ραψωδία
áíÞóõ÷ïò, öïâïýìåíïò ìÞðùò áíôéëçöèåß ç ¹ñá ôçí ðáñïõóßá ôçò
ÈÝôéäáò, óôïõò óô. 525-528 ï Äßáò äßíåé ôï ëüãï ôïõ óôç ÈÝôéäá,
üðùò èá Ýêáíå ï êÜèå èíçôüò ðñïò Ýíáí Üëëïí· óôïõò óô. 534-536
Α
στ. 494-612
üëïé ïé èåïß óÝâïíôáé ôïí êõñéáñ÷éêÜ áíþôåñü ôïõò Äßá, ãé´ áõôü
óçêþíïíôáé üñèéïé, üôáí áõôüò åéóÝñ÷åôáé óôï ÷þñï ôïõ óõìðï-
óßïõ· óôïõò óô. 541 êáé 556-558 ç ¹ñá åìöáíßæåôáé íá æçëåýåé, íá
æçôÜåé åîçãÞóåéò áðü ôï óýæõãü ôçò, üðùò èá Ýêáíå êÜèå èíçôÞ
ãõíáßêá (áðü ôéò åñùôÞóåéò ðïõ êÜíåé ç ¹ñá, öáßíåôáé íá áãíïåß
ôéò áðïöÜóåéò ôïõ Üíäñá ôçò, üðùò ìéá èíçôÞ ãõíáßêá, íá ìçí
åßíáé äçëáäÞ ðáíôïãíþóôñéá)· óôïõò óô. 546-565 ï êáõãÜò ôïõ
èåúêïý æåõãáñéïý, ï åêíåõñéóìüò êáé ïé áðåéëÝò ôïõ Äßá, êáèþò êáé
ç êá÷õðïøßá êáé ïñãÞ ôçò ¹ñáò èõìßæïõí êáõãÜ èíçôïý æåõãáñéïý
ìå üëåò ôéò áäõíáìßåò êáé ôéò êáêßåò ðïõ áéóèÜíïíôáé ïé Üíèñùðïé.
Óôïõò óô. 566-568 ï Äßáò óõìðåñéöÝñåôáé áõôáñ÷éêÜ, áðåéëþíôáò
áêüìç êáé ìå îõëïäáñìü áí ÷ñåéáóôåß, üðùò ïðïéïóäÞðïôå Üíôñáò
ôçò åðï÷Þò üôáí åêíåõñéæüôáí· óôïõò óô. 569-571 ç ¹ñá íéþèåé
öüâï ìåôÜ ôï îÝóðáóìá ôïõ Äßá, åíþ ïé Üëëïé èåïß ëýðç ãéá ôï
ðåñéóôáôéêü ðïõ åêôõëß÷èçêå ìðñïóôÜ ôïõò· óôïõò óô. 596-603 ïé
èåïß ðáñïõóéÜæïíôáé íá äéáóêåäÜæïõí ìå ðïôü êáé öáãçôü, üðùò
ïé Üíèñùðïé, åíþ óôïõò óô. 604-605 ðáßæïõí ìïõóéêÜ üñãáíá êáé
ôñáãïõäïýí· óôïõò óô. 609-612 ï Äßáò Ý÷åé áíÜãêç áðü ýðíï, üðùò
êáé üëïé ïé Üëëïé èåïß ìåôÜ ôï ãëÝíôé, êáé áðïóýñåôáé ìáæß ìå ôç
ãõíáßêá ôïõ óôç óõæõãéêÞ ôïõò êëßíç.
581 να θέλει μας κατρακυλά απ’ το θρονί μας όλους

Ðéóôåõüôáí üôé ç ¹ñá ãêñÝìéóå ôïí ¹öáéóôï áðü ôïí ïõñáíü,
ìüëéò ãåííÞèçêå, üðùò ðåñéãñÜöåôáé êáé óôç ñáøùäßá Ó, óô.
394 ê.åî. Áõôü ôï ðåñéóôáôéêü ìåôáó÷çìÜôéóå óôï óçìåßï áõôü
ï ¼ìçñïò, ãéá íá ôï ðñïóáñìüóåé óôéò ðïéçôéêÝò áíÜãêåò ôçò
óôéãìÞò: ôï ¹öáéóôï åäþ öáßíåôáé íá ôïí ãêñÝìéóå ï Äßáò (óô.
591-592), åðåéäÞ ðñÝðåé íá ðáñáóôáèåß ìçôÝñá ôïõ ôçí ¹ñá, ìåôÜ
ôçí õðïâßâáóÞ ôçò áðü ôïí ðáôÝñá ôùí èåþí. Êáé óôï óçìåßï
áõôü õðïãñáììßæåôáé ç áêáôáìÜ÷çôç äýíáìç ôïõ Äßá.
600 τότε οι μακάριοι θεοί τα γέλια δεν κρατούσαν

Ïé èåïß, áöïý ðñþôá Üêïõóáí ôçí éóôïñßá ôïõ Çöáßóôïõ, óôç
óõíÝ÷åéá ôïí ðáñáôçñïýí íá ãåìßæåé ìå íÝêôáñ ôá ðïôÞñéá ôïõò.
Ôï óåñâßñéóìá ðïôïý óå Ýíá óõìðüóéï áðáéôåß åõëõãéóßá êáé ÷Ü-
ñç· ï ¹öáéóôïò, üìùò, äåí ìðïñåß íá åßíáé ïýôå åõëýãéóôïò ïýôå
÷áñéôùìÝíïò, ãéáôß åßíáé ÷ùëüò. Ôüóï ç éóôïñßá ôïõ üóï êáé ïé
êéíÞóåéò ôïõ ÷ùëïý ôå÷íßôç, êáèþò ìïéñÜæåé ôï íÝêôáñ, êÜíïõí
ôïõò èåïýò íá îåóðÜóïõí óå ãÝëéá. 81
Ραψωδία ΗΘΟΓΡΑΦΗΣΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ
Α
στ. 494-612
ΔΙΑΣ
Ï ðáôÝñáò ôùí èåþí ðáñïõóéÜæåôáé áðü ôïí ðïéçôÞ ìå ìåãáëïðñÝðåéá,
êáèþò ðñüêåéôáé ãéá ôïí áðüëõôï åîïõóéáóôÞ. Ç åðéâëçôéêÞ ìïñöÞ ôïõ
öáíåñþíåé ôç äýíáìÞ ôïõ, åíþ ðáñÜëëçëá Ý÷åé êáé áíèñþðéíá ÷áñáêôç-
ñéóôéêÜ, üðùò ç åõáéóèçóßá êáé ç öéëåõóðëá÷íßá ðïõ åðéäåéêíýåé óôï
ðñüâëçìá ôçò ÈÝôéäáò êáé ï åêíåõñéóìüò áðÝíáíôé óôçí ¹ñá. Åßíáé
óïöüò, äßêáéïò êñéôÞò ôùí áíèñþðéíùí èåìÜôùí, äåí åðéôñÝðåé, üìùò,
óôïõò êáôþôåñïõò èåïýò íá åðÝìâïõí óôá æçôÞìáôá ðïõ ðñÝðåé ï ßäéïò
íá åðéëçöèåß. ¸ôóé, áðÝíáíôé óôçí ¹ñá óõìðåñéöÝñåôáé ìå ïñãÞ êáé õðü-
ó÷åôáé íá ãßíåé éäéáßôåñá åêäéêçôéêüò, áí äåí ðÜøåé íá ôïí åëÝã÷åé.
ΗΡΑ
Ùò êïéíÞ èíçôÞ óõìðåñéöÝñåôáé êáé ç ¹ñá, êáèþò öáßíåôáé íá åßíáé
æçëéÜñá, åêíåõñéóìÝíç óýæõãïò, ðïõ áãíïåß ôá æçôÞìáôá, ôá ïðïßá
êáëåßôáé íá åðéëýóåé ï Äßáò. Åßíáé äõíáìéêÞ êáé ôïëìçñÞ, äåí öïâÜôáé
ôçí åðßðëçîç ôïõ óõæýãïõ ôçò, üôáí, üìùò, áõôüò ôç ìáëþíåé, áìÝóùò
óôáìáôÜ, ðëçììõñéóìÝíç áðü öüâï êáé áíçóõ÷ßá. Åðßóçò, åßíáé Ýîõðíç
êáé ðïíçñÞ, ìéá èåÜ ðïõ äåí ôçò îåöåýãåé ôßðïôá, äéåêäéêçôéêÞ áëëÜ
êáé óåâáóôÞ óôïõò Üëëïõò èåïýò. ÐáñÜ ôç äõíáìéêüôçôÜ ôçò, îÝñåé ôá
üñéÜ ôçò êáé óôáìáôÜ íá åëÝã÷åé êáé íá åêíåõñßæåé ôï óýæõãü ôçò, üôáí
íéþèåé üôé áðåéëåßôáé áð’ áõôüí.
ΗΦΑΙΣΤΟΣ
Ï öçìéóìÝíïò ôå÷íßôçò ôïõ Ïëýìðïõ áíôéðñïóùðåýåé ôï ðíåýìá ôïõ óõì-
âéâáóìïý óôï óõìðüóéï ôùí èåþí. Ëßãï ðñéí îåóðÜóåé õðåñâïëéêÜ ï Äßáò
ðÜíù óôçí ¹ñá, óðåýäåé íá êáôåõíÜóåé ôá ðíåýìáôá êáé ìå áóôåßá íá
ìåôáôñÝøåé óå ãëÝíôé ôïí êáõãÜ. ¹ðéïò ÷áñáêôÞñáò êáé áñêåôÜ Ýîõðíïò,
÷éïõìïñßóôáò êáé åôïéìüëïãïò, ï ¹öáéóôïò, áí êáé êïõôóüò, êåñäßæåé ôï
óåâáóìü êáé ôç óõìðÜèåéá ôùí èåþí. ÔÝëïò, öáßíåôáé íá åßíáé éäéáßôåñá
ðñïóôáôåõôéêüò ãéïò, áöïý êÜíåé ü,ôé ìðïñåß ãéá íá óôáìáôÞóåé ôçí åðß-
èåóç ôïõ Äßá ðñïò ôç ìçôÝñá ôïõ.
499-500
ευρήκε τον βροντόφωνον Κρονίδην καθισμένον / μόνον
στην άκραν κορυφήν του πολυλόφου Ολύμπου
Ï Äßáò êÜèåôáé ìüíïò ôïõ óôçí êïñõöÞ ôïõ Ïëýìðïõ, Ýíäåéîç
ôçò õðåñï÷Þò ôïõ Ýíáíôé ôùí Üëëùí èåþí. ¼ôáí ïé èåïß ãýñéæáí
82 áðü ôçí Áéèéïðßá (óô. 495), ï Äßáò âÜäéæå ðñþôïò. Ïé èåïß óçêþ-
íïíôáé, üôáí åêåßíïò åéóÝñ÷åôáé óôï ÷þñï ôïõ óõìðïóßïõ (óô. Ραψωδία
534-535). Áêüìç, ìðïñåß êáé êñýâåé ôéò âïõëÝò ôïõ (óô. 546) åíþ
ôáõôü÷ñïíá Ý÷åé õðåñöõóéêÞ äýíáìç êáé äåí öïâÜôáé êáíÝíáí
áèÜíáôï (óô. 566-567).
Α
στ. 494-612
501-502
εμπρός του εκάθισε η θεά και με τ΄ αριστερό της / του
έπιασε τα γόνατα, με τ’ άλλο το πηγούνι
Êáé ïé èåïß ðñïâáßíïõí óå éêåóßåò ìå ôïí ßäéï ôñüðï ðïõ éêå-
ôåýïõí ïé èíçôïß. Ï éêÝôçò ãïíáôßæåé êáé ðéÜíåé ôá ãüíáôá ôïõ
éó÷õñïý ðñïóþðïõ. Áí ôï ðñüóùðï áõôü åßíáé êáèéóìÝíï, ôüôå ï
éêÝôçò áêïõìðÜ ìå ôï äåîß ôïõ ÷Ýñé ôá ãÝíéá ôïõ. Áí ôï áñéóôåñü
÷Ýñé ôïõ éêÝôç áêïõìðÜ óôá ãüíáôÜ ôïõ éó÷õñïý, óçìáßíåé üôé óå
áõôüí óôçñßæåé ôçí åëðßäá ôïõ.
527 τι ό,τι με της κεφαλής το σκύψιμο κηρύξω

Ïé èåïß õðüó÷ïíôáé Þ ïñêßæïíôáé ãéá êÜôé, üôáí åßíáé áíÜãêç íá
ãßíïõí ðéóôåõôïß. Ï ëüãïò ðïõ Ýäùóáí Þ ï üñêïò äåí ðáßñíïíôáé
ðßóù. Åäþ ôï óêýøéìï ôïõ êåöáëéïý åßíáé ç õðüó÷åóç ôïõ Äßá.
¸÷åé ôüóåò öïâåñÝò óõíÝðåéåò ôï íá ìçí ôçñçèåß ç õðüó÷åóÞ
ôïõ, þóôå ï «¼ëõìðïò åóåßóèç». Ôï ôñÜíôáãìá ôïõ Ïëýìðïõ, ùò
áíáôáñá÷Þ ôïõ öõóéêïý êüóìïõ, õðïäçëþíåé ôç äéáôÜñáîç ôùí
çèéêþí áîéþí, áí ï Äßáò ðÜñåé ôï ëüãï ôïõ ðßóù.
585 δίκουπο ποτήρι

«Áìöéêýðåëëïí äÝðáò» ïíïìÜæåôáé áðü ôïí ¼ìçñï. Ðñüêåéôáé ãéá
ðïôÞñé ìå äýï êïéëþìáôá åíùìÝíá óôïí ðÜôï, óôï ïðïßï Ýðéíáí
óõíÞèùò êñáóß. Óôç óõãêåêñéìÝíç óêçíÞ ðßíïõí íÝêôáñ.
598-599
και γλυκό νέκταρ παίρνοντας απ’ τον κρατήρα εκείνος
/ δεξιά κερνούσε ολόγυρα τους άλλους αθανάτους
Ï ¹öáéóôïò êåñíÜ ôïõò Üëëïõò èåïýò ðáñéóôÜíïíôáò ôïí ïé-
íï÷üï (ïἶíïò + ÷Ýù). Ïéíï÷üïò ôùí èåþí Þôáí êáíïíéêÜ ç ¹âç
Þ ï ÃáíõìÞäçò. ÊáôÜ ôçí ðáñÜäïóç, ï Äßáò óõìðÜèçóå ôïí
ÃáíõìÞäç, ãéï ôïõ ÐñéÜìïõ, ãé’ áõôü ôïí Üñðáîå êáé ôïí Ýöåñå
óôïí ¼ëõìðï.
83
Ραψωδία ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Α
στ. 494-612
• ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé êáé ðÜëé ç åíáëëáãÞ äéÞãçóçò êáé äéáëüãïõ.
• Áðü ôï óô. 596 áñ÷ßæåé ôñéôïðñüóùðç ðåñéãñáöéêÞ áöÞãçóç, ç
ïðïßá äßíåé þèçóç óôçí åîÝëéîç, äéáãñÜöïíôáò ðáñÜëëçëá ìå ðáñáóôá-
ôéêü ôñüðï âáèýôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðñïóþðùí êáé ëåãïìÝíùí.
Μεταφορές: (óô. 566) «óôï ëüãï ìïõ õðïôÜîïõ» / (óô. 572) «ãëõêéÜ ìç-
ôÝñá» / (óô. 574) «êáêü áâÜóôá÷ôï» / (óô. 579) «ãëõêüí ðáôÝñá» / (óô.
583) «ëüãéá ìáëáêÜ» / (óô. 585) «åðåôÜ÷èç» / (óô. 600) «ãÝëéá äåí êñá-
ôïýóáí».
Προσωποποιήσεις: (óô. 577) «üë’ ç åõöñïóýíç å÷Üèçêåí, áöïý íéêÜí
ô’ á÷ñåßá».
Επίθετα: (óô. 500) «ðïëõëüöïõ Ïëýìðïõ» / (óô. 503) «ýøéóôïí Êñïíß-
äçí» / (óô. 506) «ïëéãïçìåñüôáôïí ãéïí» / (óô. 507) «ìÝãáò ÁãáìÝìíùí»
/ (óô. 509) «ðÜíóïöå ïëýìðéå Äßá» / (óô. 515) «Üóöáëôçí õðüó÷åóéí» /
(óô. 520) «ëüãéá õâñéóôéêÜ ðéêñÜ» / (óô. 526) «óçìÜäé áëÜèåõôï» / (óô.
530) «áèÜíáôï êåöÜëé» / (óô. 531) «èåßá êþìç» / (óô. 538) «ç êüñ’ ç áñãõ-
ñüðïäç» / (óô. 541) «äïëåñÝ Äßá» / (óô. 552) «ìåãáëüöèáëìç èåÜ» / (óô.
553) «óêëçñüôáôå Êñïíßäç» / (óô. 568) «áíßêçôá ÷Ýñéá» / (óô. 572) «ãëõêéÜ
ìçôÝñá» / (óô. 573) «Ýíäïîïò ôå÷íßôçò» / (óô. 585) «äßêïõðï ðïôÞñé» / (óô.
586) «áãáðçôÞò ìçôñüò» / (óô. 587) «ãëõêéÜ ìçôÝñá» / (óô. 598) «ãëõêü
íÝêôáñ» / (óô. 603) «éóüìïéñï ôñáðÝæé» / (óô. 604) «ëáìðñÞí êéèÜñáí» /
(óô. 607) «îáêïõóôüò ôå÷íßôçò».
Εικόνες: (óô. 535) Óçêþíïíôáé üëïé ïé èåïß, ìüëéò åìöáíßæåôáé ï Äßáò /

(óô. 540 ê.å.) Ç ¹ñá êáé ï Äßáò ìáëþíïõí / (óô. 585) Ï ¹öáéóôïò ðñïóöÝ-
ñåé êñáóß óôçí ¹ñá / (óô. 591-592) Ç ñßøç ôïõ Çöáßóôïõ áðü ôïí ¼ëõìðï
/ (óô. 598-599) Ï ¹öáéóôïò êåñíÜ ôïõò èåïýò.
Αντίθεση: (óô. 549) «Þ ôùí èåþí Þ ôùí èíçôþí».
84
στ. 494-612
1. Στην ενότητα αυτή ο ποιητής παρουσιάζει σκηνές από

την κατοικία των θεών στον Όλυμπο. Με κριτήριο το
χώρο και το σκηνικό, να χωρίσετε σε επεισόδια με κριτή-
ριο τα πρόσωπα που συμμετέχουν. Πιο συγκεκριμένα,
να σημειώσετε: α) τους στίχους κάθε σκηνής και επεισο-
δίου, β) τα πρόσωπα που δρουν κάθε φορά και γ) να
δώσετε από έναν τίτλο σε κάθε σκηνή ή επεισόδιο.
Áðü ôçí áñ÷Þ ôçò åíüôçôáò ìÝ÷ñé ôï óô. 532 ðåñéãñÜöåôáé ç óêçíÞ
ôçò éêåóßáò ôçò ÈÝôéäáò ðñïò ôïí Äßá. Èá ìðïñïýóå íá Ý÷åé ôïí ôßôëï
«Éêåôåýïíôáò ôïí ðáôÝñá ôùí èåþí».
Óôïõò óô. 532-612 åíôïðßæåôáé ç äåýôåñç óêçíÞ, ç ïðïßá ðåñéëáìâÜíåé
ôñßá åðåéóüäéá: á) Ç öéëïíéêßá Äßá – ¹ñáò (óô. 532-571), üðïõ ìåôÝ÷ïõí
ùò âïõâÜ ðñüóùðá êáé ïé Üëëïé èåïß, ôùí ïðïßùí ôéò êéíÞóåéò êáé ôéò
øõ÷éêÝò äéáêõìÜíóåéò áðïêáëýðôåé ç ðåñéãñáöéêÞ áöÞãçóç. â) ÊáôÜ
ôç óõìöéëéùôéêÞ äéáìåóïëÜâçóç ôïõ Çöáßóôïõ (óô. 572-601), ïé Üëëïé
èåïß åßíáé ðÜëé âïõâÜ ðñüóùðá, ôá ïðïßá ìüíï ãåëïýí Þ êÜíïõí êÜðïéåò
êéíÞóåéò (ð.÷. óô. 586-599). ã) Ôï óõìðüóéï ôùí èåþí (óô. 602-612), üðïõ
ðáñåõñßóêïíôáé üëïé ïé èåïß, ìå ôïí Áðüëëùíá êáé ôéò Ìïýóåò óôïí
êåíôñéêü ñüëï.
2. Ποια υπόσχεση έδωσε ο Δίας στη Θέτιδα και με ποιον

τρόπο την καθησύχασε ότι η υπόσχεσή του θα πραγμα-
τοποιηθεί οπωσδήποτε;
Ï Äßáò äßíåé ôåëéêÜ óôç ÈÝôéäá ôçí õðüó÷åóç üôé áíáëáìâÜíåé ðñïóùðé-
êÜ íá éêáíïðïéÞóåé ôï áßôçìÜ ôçò (óô. 524): «êáé Üöåò ó’ åìÝ ôçí ìÝñéìíáí
ó’ áõôü íá äþóù ôÝëïò». Óêýâïíôáò ôï êåöÜëé êáèçóõ÷áóôéêÜ, áëëÜ êáé
óå Ýíäåéîç äÝóìåõóçò, ôç äéáâåâáéþíåé üôé ç õðüó÷åóÞ ôïõ èá ðñáãìá-
ôïðïéçèåß: (óô. 525) «êáé éäïý, ãéá íá âåâáéùèåßò ôçí êåöáëÞí èá óêýøù·
/ óçìÜäé ôïýôï áëÜèåõôï óôïõò áèáíÜôïõò Ý÷ù· ôé ü,ôé ìå ôçò êåöáëÞò
ôï óêýøéìï êçñýîù / äåí áðáôÜ, äåí ðáßñíåôáé ïðßóù êáé èá ãßíåé».
3. Η σκηνή στο παλάτι του Δία (συνέλευση των θεών, σύ-

γκρουση Δία και Ήρας) παρουσιάζει κάποιες αντιστοιχίες
με την αγορά των Αχαιών και τη σύγκρουση του Αχιλλέα 85
Ραψωδία με τον Αγαμέμνονα που μελετήσατε στις προηγούμενες
Α
στ. 494-612
ενότητες της ραψωδίας Α. Να συγκρίνετε τις δύο σκηνές
και να σημειώσετε τις ομοιότητες και τις διαφορές τους,
κάνοντας συγκεκριμένες αναφορές σε χωρία του κειμένου.
Ïé ïìïéüôçôåò åíôïðßæïíôáé óôá åîÞò:

• ïé äýï óêçíÝò ðñáãìáôïðïéïýíôáé Ýðåéôá áðü ìéá éêåóßá (×ñýóç,
ÈÝôéäáò),
• Ý÷ïõí êÝíôñï ôïõò ìéá óýãêñïõóç (ÁãáìÝìíïíá êáé Á÷éëëÝá, Äßá
êáé ¹ñáò),
• åðéêñáôåß ï áíþôåñïò éåñáñ÷éêÜ (ÁãáìÝìíïíáò, Äßáò),
• õðï÷ùñåß ï êáôþôåñïò éåñáñ÷éêÜ (Á÷éëëÝáò, ¹ñá),
• êõñéáñ÷åß ôï ßäéï ýöïò (âßáéï êáé åñéóôéêü),
• ôï êåíôñéêü èÝìá êáé óôéò äýï óêçíÝò åßíáé ç ôéìÞ,
• õðÜñ÷åé, óôéò êñßóéìåò óôéãìÝò, ìéá óõìöéëéùôéêÞ ðáñÝìâáóç (ÍÝ-
óôïñáò, ¹öáéóôïò),
• ðáñáêïëïõèïýí âïõâÜ ðñüóùðá (óôñáôüò, èåïß).
Ïé äéáöïñÝò Ýãêåéíôáé óôá åîÞò:
• ç ðáñÝìâáóç ôïõ Çöáßóôïõ åßíáé ðéï áðïôåëåóìáôéêÞ áðü ôïõ
ÍÝóôïñá,
• ç õðï÷þñçóç ôïõ Á÷éëëÝá åßíáé ìéêñÞ óå ó÷Ýóç ìå ôçí ïëïêëçñù-
ôéêÞ ðáñáßôçóç ôçò ¹ñáò.
4. Η συμφιλιωτική παρέμβαση του Ήφαιστου (στ. 573

κ.εξ.), ενώ είναι σοβαρή, δίνει στη σκηνή και έναν κωμι-
κό τόνο. α) Να σημειώσετε τα σοβαρά και τα κωμικά
στοιχεία του ρόλου του Ήφαιστου. β) Τι συμβουλεύει τη
μητέρα του ο θεός της φωτιάς και ποια ιστορία τής διη-
γείται; γ) Τέλος, να δείξετε πόσο αποτελεσματική ήταν
η παρέμβασή του στην αλλαγή της ατμόσφαιρας.
á) Ï ¹öáéóôïò ðáñåìâáßíåé óôç äéáìÜ÷ç ôùí ãïíéþí ôïõ ìå óïâáñü

ýöïò, õðïóôçñßæïíôáò üôé äåí áîßæåé íá ìáëþíïõí ïé èåïß ãéá èÝìáôá
ðïõ áöïñïýí èíçôïýò (óô. 575) ïýôå åßíáé óùóôü íá ÷áëÜåé Ýíáò êáõ-
ãÜò ôçí åõ÷Üñéóôç áôìüóöáéñá ôïõ èåúêïý óõìðïóßïõ (óô. 576-577). Óôç
óõíÝ÷åéá äßíåé þñéìåò óõìâïõëÝò óôç ìçôÝñá ôïõ: ôçò õðåíèõìßæåé ôç
äýíáìç ôïõ Äßá (óô. 579-582) êáé ôïíßæåé ôçí áíÜãêç íá õðáêïýóåé ôï
óýæõãü ôçò ãéá íá áðïöåõ÷èåß ðéèáíÞ ÷åéñïäéêßá åíáíôßïí ôçò (óô. 587-
588). Ìå éäéáßôåñç åõöõÀá åðßóçò áíáöÝñåôáé óôïí Äßá ìå ýöïò Þðéï (óô.
579, «åéò ôïí ãëõêüí ðáôÝñá ìïõ») ìå óêïðü íá êáëïðéÜóåé ôïí ðáôÝñá
ôïõ êáé íá åîõøþóåé ôç äýíáìÞ ôïõ ìðñïóôÜ óå üëïõò ôïõò èåïýò (óô.
86 580-582 êáé 590).
Ôç óïâáñüôçôá ôùí ëüãùí ôïõ äéáêüðôïõí êÜðïéá êùìéêÜ óôïé÷åßá Ραψωδία
ðïõ ôåëéêÜ åëáöñýíïõí ôçí áôìüóöáéñá. ÁõôÜ ðáñáôçñïýíôáé óôïõò
óôß÷ïõò: 580, üôáí ï ¹öáéóôïò áíáöÝñåé üôé ï Äßáò åíäÝ÷åôáé íá áíáðï-
äïãõñßóåé ôï ôñáðÝæé, óôï óô. 581 üôáí åðßóçò ðåñéãñÜöåé ìéá åíäå÷üìå-
Α
στ. 494-612
íç êßíçóç ðïõ ìðïñåß ï Äßáò íá ðñïâåß, äçëáäÞ, íá ãêñåìßóåé üëïõò ôïõò
èåïýò áðü ôï èñüíï ôïõò, êáé êõñßùò óôïõò óô. 591-595 üðïõ ðåñéãñÜöåé
ôçí åêóöåíäüíéóÞ ôïõ áðü ôïí Äßá óôç ËÞìíï.
ÅðéðëÝïí, ðñïêáëåß ãÝëéï ï êïõôóüò èåüò íá ãõñßæåé óôá ôñáðÝæéá êáé
íá óåñâßñåé íÝêôáñ óôïõò èåïýò, êáèþò, üðùò âëÝðïõìå óôï óôß÷ï 600,
«ïé ìáêÜñéïé èåïß ôá ãÝëéá äåí êñáôïýóáí» âëÝðïíôáò ôïí ¹öáéóôï íá
ðáñéóôÜíåé ôï óåñâéôüñï.
â) Âë. ðñþôç ðáñÜãñáöï ôïõ á) õðïåñùôÞìáôïò.
ã) Ç ðáñÝìâáóç ôïõ Çöáßóôïõ ðÝôõ÷å ôï óêïðü ôçò, áöïý ï êáõãÜò
êáôÝëçîå óå ïëïíýêôéï ãëÝíôé ôùí èåþí. ÌåôÜ ôçí ôñáãåëáöéêÞ ðåñéãñá-
öÞ ôïõ ðáèÞìáôïò ôïõ Çöáßóôïõ áðü ôïí Äßá, ç ¹ñá îåóðÜ óå ãÝëéá. Ç
éóôïñßá áõôÞ óå óõíäõáóìü ìå ôï óåñâßñéóìá ôùí èåþí áðü ôïí êïõôóü
èåü, ðñïêáëïýí ôï ãÝëéï êáé óôïõò õðüëïéðïõò èåïýò, ìå áðïôÝëåóìá
íá êáôåõíáóôïýí ôá ðíåýìáôá ãñÞãïñá êáé íá óõíå÷éóôåß êáíïíéêÜ ôï
óõìðüóéï óôïí ¼ëõìðï.
ÅðïìÝíùò, Üêñùò áðïôåëåóìáôéêÞ êáé êñßóéìç Þôáí ç ðáñÝìâáóç ôïõ
Çöáßóôïõ.
5. Σε όλη την ενότητα είναι έντονος ο ανθρωπομορφισμός

των θεών. Αφού μελετήσετε προσεκτικά τη σκηνή, να
σημειώσετε: α) ποια ανθρώπινα χαρακτηριστικά (ιδιό-
τητες, αντιδράσεις, συμπεριφορές, τρόπος ζωής κτλ.) πα-
ρατηρείτε στον κόσμο των θεών και β) ποια χαρακτη-
ριστικά του τρόπου ζωής τους ή ποιες ιδιότητες τους
διαφοροποιούν από τους ανθρώπους; Να τεκμηριώσετε
τις απαντήσεις σας με στοιχεία από το κείμενο.
á) Âë. éäåïëïãéêÜ óôïé÷åßá – áíèñùðïìïñöéóìüò ôùí èåþí.
â) ÁíáìöéóâÞôçôá ïé èåïß åßíáé áèÜíáôïé (óô. 549, 575, 599), åíþ ïé Üí-
èñùðïé åßíáé èíçôïß (óô. 506, 560, 575), ìéá éäéüôçôá ðïõ äéáöïñïðïéåß
âáóéêÜ ôéò äýï êïéíùíßåò. ÅðéðëÝïí, óôï óô. 600 ï ¹öáéóôïò ÷áñáêôç-
ñßæåé ôïõò èåïýò «ìáêÜñéïõò», äçëáäÞ åõôõ÷éóìÝíïõò, ÷ùñßò óêïôïýñåò
êáé óôåíá÷þñéåò· áêüìá êáé ïé öéëïíéêßåò ôïõò, üóï óïâáñÝò êé áí åßíáé,
äåí ôïõò áðïóðïýí áðü ôçí êáëïðÝñáóÞ ôïõò (óô. 600-605).
6. Οι πληροφορίες του Παράλληλου κειμένου παρου-

σιάζουν μια άλλη εκδοχή του μύθου για τις σχέσεις
Δία και Θέτιδας. Δικαιολογούν αυτές τη στάση του 87
Ραψωδία Δία απέναντι στη μητέρα του Αχιλλέα αλλά και την
Α
στ. 494-612
αντίδραση της Ήρας;
Ç óôÜóç ôïõ Äßá åßíáé áðüëõôá äéêáéïëïãçìÝíç, áí ëÜâïõìå õðüøç ôï
ÐáñÜëëçëï êåßìåíï. Ç ðéèáíÞ Üñíçóç ôïõ Äßá íá ðñáãìáôïðïéÞóåé ôï
áßôçìá ôçò ÈÝôéäáò äåí èá Þôáí áðëþò Ýëëåéøç åõãíùìïóýíçò åê ìÝ-
ñïõò ôïõ áëëÜ ðñïóùðéêÞ ôáðåßíùóç. Ç èåÜ, óýìöùíá ìå ôï êåßìåíï,
êáôáäéêÜóôçêå íá ðáíôñåõôåß èíçôü, åðåéäÞ èá ãåííïýóå ãéï éó÷õñüôåñï
áðü ôïí ðáôÝñá ôïõ. ÅðéðëÝïí, ï ãéïò ôçò èá ðÝèáéíå íÝïò. Ï Äßáò, ëïé-
ðüí, äåí èá ìðïñïýóå íá óõíå÷ßóåé íá õðïâáèìßæåé óõíå÷þò ôç ÈÝôéäá,
ãé’ áõôü êáé õðï÷þñçóå ôüóï åýêïëá.
Ç ¹ñá ùèåßôáé óôçí áíôßäñáóç ôçò ôüóï áðü ôç æÞëéá ôçò (ï Äßáò
åß÷å ìáëþóåé ìå ôïí Ðïóåéäþíá ãéá ôï ðïéïò èá ðÜñåé ôç ÈÝôéäá ãõíáßêá
ôïõ) üóï êáé áðü ôï öüâï ôçò ãéá ôçí éóïññïðßá ôùí äõíÜìåùí Ôñþùí
– Á÷áéþí, ôïõò ïðïßïõò õðïóôçñßæåé åêåßíç.
88
στις Διαθεματικές δραστηριότητες
– σχέδια εργασίας του σχολικού βιβλίου Α
στ. 494-612
1. Σε ποια σημεία της Ενότητας Α 54-306 οι ενέργειες και

οι λόγοι τόσο του Αχιλλέα όσο και του Αγαμέμνονα
έχουν θετικές συνέπειες για το σύνολο του στρατού και
ανταποκρίνονται στους κανόνες αρμονικής και υγιούς
συνύπαρξης ατόμου και κοινωνίας; Σε ποιες περιπτώ-
σεις συμβαίνει το αντίθετο; Στη δεύτερη περίπτωση
υπάρχουν στιγμές που κάθε ήρωας νιώθει την ανάγκη
να δικαιολογήσει την αρνητική στάση του; Να επιση-
μάνετε τα σχετικά χωρία.
ÈåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá ãéá ôï óýíïëï ôïõ óôñáôïý Ý÷ïõí ôá ëüãéá êáé ïé
ðñÜîåéò ôïõ Á÷éëëÝá êáé ôïõ ÁãáìÝìíïíá óôïõò óô. 60-68, 86-92, 117-118,
123-130, 142-148, 216-222, 299-300.
ÁñíçôéêÝò óõíÝðåéåò Ý÷ïõí óôïõò óô. 101-116, 119-121, 131-140, 149-195,
224-245, 286-297. Ï ÁãáìÝìíïíáò äéêáéïëïãåß ôïí åáõôü ôïõ ãéá ôç óõ-
ìðåñéöïñÜ ôïõ áðÝíáíôé óôïí ×ñýóç óôïõò óô. 113-116, ãéá ôçí áðáßôç-
óç Üëëïõ äþñïõ óôïõò óô. 119-121, áëëÜ êáé ãéá ôç óôÜóç ôïõ áðÝíáíôé
óôïí Á÷éëëÝá óôïõò óô. 287-292. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ï Á÷éëëÝáò
äéêáéïëïãåß ôçí áðñïèõìßá ôïõ íá åðéóôñÝøåé ôç Âñéóçßäá óôïõò óô.
153-169. Êáé ïé äýï Þñùåò ëåéôïõñãïýí åãùéóôéêÜ êáé äåí ëáìâÜíïõí
õðüøç ôï êïéíü êáëü.
Óôç óõãêåêñéìÝíç äñáóôçñéüôçôá èá ìðïñïýóáí íá ãßíïõí ðñïåêôÜ-
óåéò óôçí õãéÞ ó÷Ýóç áôüìïõ – óõíüëïõ ìéáò äçìïêñáôéêÞò êïéíùíßáò,
óôï åðßðåäï ðïëéôéóìïý ðïõ áíôéêáôïðôñßæåé áëëÜ êáé êáèïñßæåé áõôÞ ç
ó÷Ýóç, êáé óôï åðßðåäï ôïõ áôüìïõ ðïõ æåé êáé áíáðôýóóåôáé ìÝóá óå
áõôü ôïí ðïëéôéóìü.
2. […] α) Όταν οι θεοί εισβάλλουν στον ανθρώπινο χώρο,

με ποιον τρόπο εμφανίζονται και πώς κάνουν αισθητή
την παρουσία τους στους θνητούς; β) Από τη νεοελ-
ληνική ιστορία και παράδοση ή από άλλα διαβάσματα
σας μπορείτε να θυμηθείτε περιπτώσεις εμφάνισης υπερ-
φυσικών δυνάμεων […] ή Αγίων σε στιγμές δύσκολες
[…]; γ) Προσέξτε ιδιαίτερα τον τρόπο εμφάνισης της
Θέτιδας […]: σκεφτείτε άλλα παρόμοια φαινόμενα […]
και προσπαθήστε να τα εξηγήσετε με τις γνώσεις που
έχετε από τη Φυσική […]. 89
Ραψωδία á) Ïé èåïß åìöáíßæïíôáé ìå ôçí êáèéåñùìÝíç ìïñöÞ ðïõ ãíùñßæïõí ïé èíçôïß
Α
στ. 494-612
Þ ìå ôç ìïñöÞ åíüò èíçôïý Þ ìå ïéùíïýò êáé Üëëá èåúêÜ óçìÜäéá.
â) Óôç äåêáåôßá ôïõ ’40 óå äéÜöïñá ìÝñç ôçò ÅëëÜäáò Ýâëåðáí óôá ôæÜ-
ìéá ôùí ðáñáèýñùí íá ó÷çìáôßæïíôáé ðñüóùðá áãßùí Þ ôçò Ðáíáãßáò.
ã) Éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí Ý÷åé ï èñýëïò ôùí Äñïóïõëéôþí. Óôï Öñáãêï-
êÜóôåëï ôùí Óöáêßùí ôçò ÊñÞôçò, ôÝëïò ÌÜç-áñ÷Ýò Éïõíßïõ, ëßãï ðñéí
áðü ôçí ÁíáôïëÞ, øáñÜäåò êáé ôóïðÜíçäåò ôçò ðåñéï÷Þò, óôç èÝóç
èõìÝ ÊÜìðïò, ðÜíù áðü ôçí åñåéðùìÝíç ìïíÞ ôïõ Áãßïõ ×áñáëÜìðïõò,
âëÝðïõí íá êéíåßôáé ðñïò ôç èÜëáóóá ìéá óôñáôéÜ ïëüêëçñç áðü áí-
èñþðéíåò óêéÝò ðïõ öïñïýí áóôñáöôåñÝò ðáíïðëßåò êáé ðáñåëáýíïõí
åðÜíù áðü ôï êÜóôñï. Ôï öáéíüìåíï ðáñáôçñÞèçêå ðñþôá ôï 1829 êáé
áðü ôüôå ãßíåôáé áíôéëçðôü êÜèå ÷ñüíï. Ïé óôñáôéþôåò, ëÝíå ïé íôüðéïé,
åßíáé ôá öáíôÜóìáôá ôïõ ïðëáñ÷çãïý ×áôæçìé÷Üëç ÍôáëéÜíç êáé ôùí
óôñáôéùôþí ôïõ, ðïõ óöáãéÜóôçêáí áðü ôïõò Ôïýñêïõò óôéò 18 ÌáÀïõ
1828 êáé óôïß÷åéùóáí áðü ôüôå ôï ìÝñïò.
3. Αφού μελετήσετε το εικονογραφικό υλικό που πλαισι-

ώνει τις ενότητες της ραψωδίας Α: α) Να επισημάνετε
τις λεπτομέρειες του ομηρικού κειμένου που τονίζει κάθε
καλλιτέχνης στο έργο του […].
Ó÷ïëéÜæïíôáé ïé åéêüíåò ðïõ ìðïñïýí íá óõìâÜëïõí óôçí ðñïóÝããéóç
ôïõ êåéìÝíïõ Þ ðïõ ìðïñïýí íá ëåéôïõñãÞóïõí ùò áöüñìçóç.
Åéêüíá 4, Åíüô. Á 1-53

Óå áõôüí ôïí ðßíáêá ï æùãñÜöïò êáé ðïéçôÞò Í. Åããïíüðïõëïò áðïäßäåé
ôï íüçìá ôïõ 1ïõ óôß÷ïõ. Áí êáé ÷ùñßò ðñüóùðï, ïé ìïñöÝò ðïõ áðåéêïíßæåé
áíôéóôïé÷ïýí óå óýìâïëá ôïõ åëëçíéêïý ðïëéôéóìïý. Óôï óõãêåêñéìÝíï Ýñãï
ï ðïéçôÞò ìïéÜæåé áðïëýôùò åîáñôþìåíïò áðü ôç Ìïýóá, ðïõ ôïõ äßíåé ôï
âéïëß-Ýìðíåõóç êáé åêåßíïò, ìå õðåñôïíéóìÝíá ôá ÷Ýñéá, ôá ïðïßá äåí åíþ-
íïíôáé ìå ôï õðüëïéðï óþìá, äÝ÷åôáé ìå åõãíùìïóýíç ôï äþñï ôçò. Åßíáé
êáèéóôüò, ïðüôå õðïèÝôïõìå üôé èá áñ÷ßóåé áìÝóùò íá åìðíÝåôáé ôï Ýñãï
ôïõ· ìå áõôü ôïí ôñüðï ôïíßæåôáé êáé ç äýíáìç ðïõ äéáèÝôåé ç Ìïýóá.
Åéêüíá 6, Åíüô. Á 54-306

Ï Á÷éëëÝáò áðïðíÝåé óå áõôÞ ôçí áããåéïãñáößá ôï ðñüôõðï ôïõ êáëïý êáé
áãáèïý. ¼ìïñöïò êáé ðáñÜëëçëá áíäñåßïò, ìå ôçí Üíåôç óôÜóç ôïõ êáé ôï
âáñý ïðëéóìü ôïõ ìïéÜæåé íá Ý÷åé åðßãíùóç ôçò áîßáò ôïõ, ãé’ áõôü êáé äåí
èá äå÷èåß áäéáìáñôýñçôá ôçí ðñïóâïëÞ ôçò ôéìÞò ðïõ õðÝóôç.
Åéêüíá 9, Åíüô. Á 350-431á

ÁõôÞ ç ôñõöåñÞ óêçíÞ ìçôÝñáò êáé ãéïõ áíáäåéêíýåé ôçí áðïãïÞôåõóç
ôïõ Á÷éëëÝá êáé ìáò äßíåé ôç óéãïõñéÜ üôé ç ÈÝôéäá èá ôïí óõìâïõëåýóåé
90 êáé èá êÜíåé ü,ôé ðåñíÜ áðü ôï ÷Ýñé ôçò ãéá íá ôïí åõ÷áñéóôÞóåé.
Ὄνειρος. Διάπειρα.
Κατάλογος νεῶν.
Η επίσκεψη του ονείρου – Η δοκιμασία του
στρατού – Ο κατάλογος των πλοίων
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
Ραψωδία Β
• Ï Äßáò óôÝëíåé óôïí ÁãáìÝìíïíá ôïí ¼íåéñï ìå ôç ìïñöÞ ôïõ
ÍÝóôïñá, ãéá íá ôïí ðñïôñÝøåé íá åðéôåèåß óôïõò Ôñþåò.
• Ï ÁãáìÝìíïíáò äïêéìÜæåé ôï çèéêü ôùí óôñáôéùôþí ôïõ,
ðñïôåßíïíôÜò ôïõò íá óôáìáôÞóïõí ôïí ðüëåìï êáé íá åðéóôñÝøïõí
óôá óðßôéá ôïõò.
• Ï ðïéçôÞò ðáñáèÝôåé ôï ìáêñý êáôÜëïãï ôùí äýï åìðïëÝìùí
(ðëïßùí, áñ÷çãþí, ðüëåùí, óõììÜ÷ùí).
ΤΟΠΟΣ: Στρατόπεδα Αχαιών και Τρώων

ΧΡΟΝΟΣ: 22 η ημέρα της Ιλιάδας
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αγαμέμνονας, Νέστορας, Οδυσσέας, Θερσί-
της (Αχαιοί) — Έκτορας, Αινείας, Πρίαμος, (Τρώες), Δίας,
(Όνειρος), Ήρα, Αθηνά, Ερμής, Άρης, Απόλλωνας, (θεοί)
91
Ὅρκοι. Τειχοσκοπία.
Ἀλεξάνδρου καὶ
Μενελάου Μονομαχία.
Όρκοι – Θέα από τα τείχη
– Μονομαχία Αλέξανδρου και Μενελάου
Ραψωδία Γ
ΤΟΠΟΣ: η πεδιάδα μπροστά από τα τείχη της Τροίας

στρατόπεδο των Αχαιών, κάμαρα της Ελένης
ΠΡΟΣΩΠΑ: Μενέλαος, Αγαμέμνονας, Οδυσσέας (Αχαιοί) –
Πάρης, Έκτορας, Πρίαμος, Ελένη, γέροντες, Αντήνορας (Τρώες)
– Αφροδίτη, Ίριδα (θεοί)
Ραψωδία
Γ
στ. 1-121
ΠΕΡΙΛΗΨΗ στ. 1-121

Ïé áíôßðáëïé åßíáé Ýôïéìïé íá ðïëåìÞóïõí. Ï ÁëÝîáíäñïò ðñïêáëåß ôïõò
Á÷áéïýò, êñáäáßíïíôáò äýï êïíôÜñéá. Ìüëéò ôïí âëÝðåé, ï ÌåíÝëáïò
ðçäÜåé áðü ôï Üñìá ôïõ êáé êéíåßôáé ðñïò ôï ìÝñïò ôïõ. Ï ÁëÝîáíäñïò
ôñïìÜæåé êáé êñýâåôáé ðßóù áðü ôïõò óõìðïëåìéóôÝò ôïõ. Ï ¸êôïñáò
ôïí åéñùíåýåôáé êáé ôïí ÷áñáêôçñßæåé äåéëü· ôïõ èõìßæåé, ìÜëéóôá, üôé
åîáéôßáò ôïõ åíåðëÜêçóáí ïé Ôñþåò óå áõôü ôïí ðüëåìï. Ï ÁëÝîáíäñïò
óõíåéäçôïðïéåß ôá ëüãéá ôïõ áäåëöïý ôïõ êáé ðñïôåßíåé íá ìïíïìá÷Þóåé
ìå ôïí ÌåíÝëáï. Ï íéêçôÞò èá ðÜñåé ôçí ÅëÝíç êáé ïé äýï óôñáôïß èá
óõìöéëéùèïýí. Ï ¸êôïñáò óôáìáôÜåé ôçí ðñïÝëáóç ôùí óôñáôéùôþí
ôïõ êáé ôï ßäéï êÜíåé êáé ï ÁãáìÝìíïíáò. Ï ¸êôïñáò áíáêïéíþíåé ôçí
ðñüôáóç ôïõ ÁëÝîáíäñïõ êáé ï ÌåíÝëáïò äÝ÷åôáé íá ôïí áíôéìåôùðß-
óåé. Êáëåß üëïõò íá öñïíôßóïõí ãéá ôçí Ýíïñêç óõíèÞêç, ç ïðïßá èá
äéáóöáëßóåé áðüëõôá ôç óõìöéëßùóç ôùí áíôéðÜëùí êáé ôç ëÞîç ôïõ
ðïëÝìïõ. ÔÝëïò, óôÝëíïíôáé êÞñõêåò óôá äýï óôñáôüðåäá, ãéá íá öÝñïõí
94 óöá÷ôÜ ãéá èõóßá.
Ραψωδία
Ραψωδία Γ 121-244 Γ
στ. 121-244
Η τειχοσκοπία
Τόπος Χρόνος
Ç êÜìáñá ôçò ÅëÝíçò 22ç çìÝñá ôçò ÉëéÜäáò
Ôá ôåß÷ç ôçò Ôñïßáò Πρόσωπα
Ôï ðåäßï ìÜ÷çò Ýîù ºñéò (ìåôáìïñöùìÝíç
áðü ôçí Ôñïßá óå Ëáïäßêç), ãÝñïíôåò Ôñþåò,
Ðñßáìïò, ÅëÝíç
Ç ºñéò ðáßñíåé ôç ìïñöÞ ôçò Ëáïäßêçò, áäåñöÞò ôïõ ÐÜñç, êáé

åðéóêÝðôåôáé ôçí ÅëÝíç, ðïõ åêåßíç ôçí þñá õöáßíåé óôïí áñãáëåéü
ôçò. Ôçí åíçìåñþíåé ãéá ôéò åîåëßîåéò êáé ôçí åðéêåßìåíç ìïíïìá÷ßá êáé
ôçò îõðíÜ ôïí ðüèï ãéá ôïí ÌåíÝëáï, ôçí ðáôñßäá ôçò êáé ôïõò ãïíåßò
ôçò. Ç ÅëÝíç âãáßíåé êëáßãïíôáò áðü ôçí êÜìáñÜ ôçò êáé êáôåõèýíåôáé
ðñïò ôá ôåß÷ç. Ôç óõíïäåýïõí ïé õðçñÝôñéÝò ôçò, Áßèñá êáé ÊëõìÝíç.
ÂëÝðïíôÜò ôç íá ðëçóéÜæåé, ïé ãÝñïíôåò ôçò ðüëçò èáõìÜæïõí ôçí
ïìïñöéÜ ôçò, ðáñáäÝ÷ïíôáé üôé äåí Ýãéíå Üäéêá ãéá ÷Üñç ôçò ï ðüëåìïò,
áëëÜ èá ðñïôéìïýóáí íá öýãåé áðü ôçí Ôñïßá.
Ï Ðñßáìïò æçôÜåé áðü ôçí ÅëÝíç ðëçñïöïñßåò ãéá ôïõò áñ÷çãïýò
ôùí Á÷áéþí, ôïõò ïðïßïõò ìðïñåß íá îå÷ùñßóåé áíÜìåóá óôï ðëÞèïò. Ç
ÅëÝíç ôïý ìéëÜåé ãéá ôïí ÁãáìÝìíïíá, ôïí ÏäõóóÝá, ôïí ÌåíÝëáï, ôïí
Áßáíôá êáé ôïí ÉäïìåíÝá..
α) 121-160: Η Ίρις οδηγεί β) 161-244: Η Ελένη πληροφορεί
την Ελένη στα τείχη. τον Πρίαμο για τους αρχηγούς
των Αχαιών.
95
Γ
στ. 121-244
121
121
μηνύτρα:
Ίρις: Êüñç
ç ãõíáßêá ðïõ öÝñíåé åßäçóç, ðïõ åéäïðïéåß êÜðïéïí.
ôïõ Èáýìáíôá (áäåñöïý ôïõ ÍçñÝá) êáé ôçò Ùêå-
áíßäáò ÇëÝêôñáò, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí áðü ôïõò èåïýò ùò
áããåëéáöüñïò. Åß÷å ìåãÜëá öôåñÜ êáé ðïëý ãñÞãïñá ðüäéá ãéá
íá ìåôáöÝñåé ôéò èåúêÝò ðáñáããåëßåò ãñçãïñüôåñá.
122 ομοιώθη: Ýãéíå üìïéá· ãéá íá íïìßæåé ç ÅëÝíç üôé åßíáé ç êïõíé-
Üäá ôçò, ç Ëáïäßêç.
122 Λαοδίκη: Ç ðéï üìïñöç êüñç ôïõ ÐñéÜìïõ êáé ôçò ÅêÜâçò, ãõ-
íáßêá ôïõ ÅëéêÜùíá.
123 Ελικάωνας: Ãéïò ôïõ ÁíôÞíïñá, óýæõãïò ôçò Ëáïäßêçò.
125 ύφαινε διπλό μεγάλο υφάδι: ýöáéíå äéðëÞ êëùóôÞ-íÞìá óôï
óôçìüíé ôïõ áñãáëåéïý.
126 πορφύριο: Ôï êüêêéíï èåùñïýíôáí ÷ñþìá âáóéëéêü.
127 των χαλκοφόρων Αχαιών: Ïé Á÷áéïß öïñïýóáí ÷Üëêéíïõò
èþñáêåò óôç ìÜ÷ç.
127 των ιπποδάμων Τρώων: Ïé Ôñþåò ðïõ åîçìÝñùíáí Üëïãá.
Ç Ôñïßá Þôáí ïíïìáóôÞ ãéá ôá ùñáßá ôçò Üëïãá, êáé ïé Ôñþåò
éêáíïß äáìáóôÝò áëüãùí.
132 τον πολύθρηνον αγώνα του πολέμου: ôïí ðüëåìï ðïõ
ðñïêáëåß èñÞíïõò êáé ðüíï óôïõò óõììåôÝ÷ïíôåò.
136 ψυχερός: ãåííáßïò, èáññáëÝïò.
141 μαγνάδι: Ëåðôü ëéíü ýöáóìá, ìå ôï ïðïßï ïé ãõíáßêåò êÜëõðôáí
ôï êåöÜëé ôïõò üôáí Ýâãáéíáí áðü ôçí êÜìáñÜ ôïõò.
143 θεράπαινες: Ãõíáßêåò ðïõ õðçñåôïýóáí êáé óõíüäåõáí ôéò óõ-
æýãïõò ôùí âáóéëéÜäùí Þ åõãåíþí ôçò ïìçñéêÞò åðï÷Þò.
143 του Πιτθέως: Ï Ðéôèåýò Þôáí ï âáóéëéÜò ôçò ÔñïéæÞíáò, ãéïò
ôïõ ÐÝëïðá êáé ôçò ÉððïäÜìåéáò.
144 Αίθρα: Óýæõãïò ôïõ ÁéãÝá êáé ìçôÝñá ôïõ ÈçóÝá. Ï ÈçóÝáò
åß÷å êëÝøåé ôçí ÅëÝíç, üôáí Þôáí ìéêñÞ êáé ôá áäÝñöéá ôçò ôçí
åëåõèÝñùóáí, ðáßñíïíôáò ìáæß ôïõò êáé ôç ìçôÝñá ôïõ ÈçóÝá,
ôçí Áßèñá. Ï ÊÜóôïñáò êáé ï Ðïëõäåýêçò, ôçí Ýäùóáí óôçí
áäåñöÞ ôïõò ãéá õðçñÝôñéá êáé ç ÅëÝíç ôçí åß÷å ðÜñåé ìáæß ôçò
óôçí Ôñïßá.
144 Κλυμένη: Ç äåýôåñç ðéóôÞ õðçñÝôñéá ôçò ÅëÝíçò.
145 και των Σκαιών Πυλών ευθύς τον πύργον ανεβήκαν:
Ïé ÓêáéÝò Ðýëåò âñßóêïíôáí óôï âüñåéï Þ âïñåéïäõôéêü ôìÞìá
ôùí ôåé÷þí ôçò Ôñïßáò êáé áðü åêåß Ýâãáéíáí ïé Ôñþåò óôï ðåäßï
ôçò ìÜ÷çò. Áðü ôéò ÓêáéÝò Ðýëåò öáéíüôáí êáèáñÜ ôï óôñáôü-
ðåäï ôùí Á÷áéþí. Ç ÅëÝíç ïäçãÞèçêå óôïí ðýñãï ðÜíù áðü
ôéò ÓêáéÝò Ðýëåò, ãéá íá äåé ôïõò Á÷áéïýò ðïõ âñßóêïíôáí óôï
96 óôñáôüðåäï.
146-148 Ραψωδία
Ο Πάνθοος, ο Λάμπος, ο Θυμοίτης, / ο Ικετάων, βλά-
στημα (= γιος) του Άρη, και ο Κλυτίος, / και δύο
φρονιμότατοι Αντήνωρ και Ουκαλέγων: ÃÝñïíôåò, óõíï-
Γ
στ. 121-244
ìßëçêïé ôïõ ÐñéÜìïõ, óýìâïõëïé ôùí Ôñþùí. Ï ËÜìðïò, ï ÉêåôÜùí
êáé ï Êëõôßïò Þôáí áäÝñöéá ôïõ ÐñéÜìïõ.
151 δημηγόροι: Ïé ãÝñïíôåò ôçò Ôñïßáò äåí óõììåôåß÷áí óå ìÜ÷åò,
ëüãù ôçò çëéêßáò ôïõò, áëëÜ Ýðáéñíáí ìÝñïò óôéò óõíåëåýóåéò
ôïõ ëáïý, ùò äåéíïß ñÞôïñåò êáé óýìâïõëïé ôùí Ôñþùí.
152-153
και ομοίαζαν τους τσίτσικες που χύνουν από το πυκνό
φύλλωμα την ιλαρή (= χαρούμενη) λαλιά τους: Ïé
ãÝñïíôåò ìéëïýóáí ôüóï ðïëý ìåôáîý ôïõò, þóôå íá ðáñïìïéÜ-
æïíôáé åäþ áðü ôïí ðïéçôÞ ìå ôæéôæßêéá ðïõ óõíå÷þò ôåñåôßæïõí
(= óéãïôñáãïõäïýí).
155 συνομιλούσαν σιγανά με λόγια πτερωμένα: Ìüëéò ç
ÅëÝíç ðëçóßáóå ôï ìÝñïò üðïõ êÜèïíôáí ïé ãÝñïíôåò, áõôïß
÷áìÞëùóáí ôïí ôüíï ôçò öùíÞò ôïõò êáé ó÷ïëßáæáí ôçí ÅëÝíç
ðïõ ðëçóßáæå.
156 κρίμα: öôáßîéìï.
158 τωόντι ομοιάζει ωσάν θεάς η τρομερή θωριά της: ðñÜã-
ìáôé ç ÅëÝíç Ý÷åé èåúêÞ ïìïñöéÜ, åßíáé õðåñâïëéêÜ üìïñöç.
164 δεν μου πταίεις, οι θεοί μου πταίουν: äåí ìïõ öôáéò åóý,
ïé èåïß ìïõ öôáßíå.
173 κάλλιο να είχα σκοτωθεί: êáëýôåñá íá åß÷á óêïôùèåß.
174 αφήνοντας τον θάλαμον: åãêáôáëåßðïíôáò ôï óõæõãéêü êñå-
âÜôé ìïõ, ôïí Á÷áéü Üíôñá ìïõ.
175 την μόνην θυγατέρα: Ï ÌåíÝëáïò êáé ç ÅëÝíç åß÷áí ìßá
êüñç, ôçí Åñìéüíç.
178 κραταιός: ï ðïëý äõíáôüò, áõôüò ðïõ åðéêñáôåß.
180 αντράδερφον: Ï áäåñöüò ôïõ óõæýãïõ ôçò, áöïý ï ÁãáìÝìíï-
íáò Þôáí áäåñöüò ôïõ ÌåíÝëáïõ.
180 εγώ η σκύλα: Åíþ ãéá ôïõò Üíäñåò ôï åðßèåôï «óêýëïò» Þôáí
ðïëý ìåãÜëç âñéóéÜ, ãéá ôéò ãõíáßêåò öáßíåôáé üôé äåí Þôáí ôüóï
âáñýò ÷áñáêôçñéóìüò.
184 στης Φρυγίας: Ðåñéï÷Þ ôçò âïñåéïäõôéêÞò ÌéêñÜò Áóßáò.
185-186
επήγα κι είδα πληθυσμόν Φρυγών των ιππομάχων, /
που τότ’ εστρατοπέδευσαν στες όχθες του Σαγγάρου:
Ïé Öñýãåò êáôïéêïýóáí êõñßùò ãýñù áðü ôïí ðïôáìü ÓáããÜñéï
êáé Þôáí óýììá÷ïé ôùí Ôñþùí êáé éêáíïß éððåßò. Ï ÓáããÜñéïò
ðïôáìüò äéáó÷ßæåé ôç Öñõãßá, ðçãÜæåé áðü ôï üñïò Äßäõìï êáé
åêâÜëëåé óôïí Âüóðïñï. 97
Ραψωδία 189 ίσανδρες Αμαζόνες: Ïé Áìáæüíåò Þôáí ìéá îå÷ùñéóôÞ êïéíùíßá
Γ
στ. 121-244
ðïõ áðïôåëïýíôáí ìüíï áðü ãõíáßêåò êáé æïýóáí óôçí ðåñéï÷Þ
ôïõ Ðüíôïõ. Êüñåò ôïõ ¢ñç êáé ôçò Áñìïíßáò, Þôáí ôüóï éêáíÝò
óôç ìÜ÷ç, ðïõ èåùñïýíôáí «ßóáíäñåò», äçëáäÞ éóÜîéåò ìå ôïõò
Üíäñåò. Ç âáóßëéóóÜ ôïõò, ç Ðåíèåóßëåéá, ôÜ÷èçêå óôï ðëåõñü
ôùí Ôñþùí óôïí Ôñùéêü ðüëåìï, ìå áðïôÝëåóìá íá óêïôùèåß
áðü ôï äüñõ ôïõ Á÷éëëÝá.
195 στην γην την πολυθρέπταν: Óôç ãç ðïõ èñÝöåé ðïëëïýò
áíèñþðïõò, óôçí åýöïñç ãç.
198 κοπήν: êïðÜäé.
200 πολύβουλος: áõôüò ðïõ ðáßñíåé ðïëëÝò áðïöÜóåéò, ìç÷áíåý-
åôáé ôñüðïõò íá îåöýãåé áðü ôéò äõóêïëßåò.
202 πολλούς δόλους γνωρίζει: ãíùñßæåé ðïëëïýò ôñüðïõò åîá-
ðÜôçóçò ôùí å÷èñþí.
202 σοφίσματα: ôå÷íÜóìáôá.
207 την πλάση και των δύο: ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò.
211 σεβαστότερος: Åäþ ï óåâáóôüò óçìáßíåé åðéâëçôéêüò, ìå ìå-
ãÜëï êáé ùñáßï óþìá. Ï ÏäõóóÝáò äåí Þôáí øçëüò, áëëÜ Þôáí
ðïëý ãåñïäåìÝíïò, Üñá, üôáí ôïí Ýâëåðå êáíåßò êáèéóìÝíï, äåí
êáôáëÜâáéíå ôï ìéêñü ôïõ ýøïò, áíôßèåôá èáýìáæå ôï ðëáôý
åðéâëçôéêü óôÞèïò ôïõ.
224 δεν μας ξίπασεν: äåí ìáò åîÝðëçîå.
228 μακρόπεπλη: ç ãõíáßêá ðïõ öïñÜ ìáêñý ðÝðëï.
229 ο στύλος: ôï óôÞñéãìá.
229 Αίας: Ãéïò ôïõ Ôåëáìþíá ðïõ Þôáí âáóéëéÜò ôçò Óáëáìßíáò.
231 Ιδομενεύς: ÂáóéëéÜò ôçò ÊñÞôçò, ãéïò ôïõ Äåõêáëßùíá êáé åã-
ãïíüò ôïõ Ìßíùá.
237 τον Κάστορα ιπποδαμαστήν, τον πύκτην Πολυδεύ-
κην: Ðñüêåéôáé ãéá ôá áäÝñöéá ôçò ÅëÝíçò ðïõ ïíïìÜæïíôáí
êáé Äéüóêïõñïé (= ôïõ Äßá ãéïé). Ï ÊÜóôïñáò öçìéæüôáí ãéá ôçí
éêáíüôçôÜ ôïõ íá äáìÜæåé ôá Üëïãá (éððïäáìáóôÞò), åíþ ï Ðï-
ëõäåýêçò Þôáí ðïëý êáëüò ðõãìÜ÷ïò (ðýêôçò).
238 από μια μητέρα γεννημένοι: Ï ÊÜóôïñáò ï Ðïëõäåýêçò
êáé ç ÅëÝíç Þôáí ðáéäéÜ ôçò ËÞäáò. Ï Ðïëõäåýêçò êáé ç ÅëÝíç
åß÷áí ôïí Äßá ðáôÝñá åíþ ï ÊÜóôïñáò ôïí ÔõíäÜñåù, ôï èíçôü
óýæõãï ôçò ËÞäáò. Ãéá áõôü ôï ëüãï, ï ÊÜóôïñáò Þôáí êáé ï
ßäéïò èíçôüò, óå áíôßèåóç ìå ôïí Ðïëõäåýêç ðïõ èåùñïýíôáí
áèÜíáôïò. ¼ôáí êÜðïôå óêïôþèçêå ï ÊÜóôïñáò, ï Ðïëõäåýêçò
äÝ÷ôçêå íá ìïéñáóôåß ìáæß ôïõ ôçí áèáíáóßá. ¸ôóé, üôáí ï Ýíáò
êáôÝâáéíå óôïí ¢äç, ï Üëëïò áíÝâáéíå óôïí ¼ëõìðï. Ï ¼ìçñïò
üìùò äåí ëáìâÜíåé õðüøç ôïõ áõôÞ ôç ìõèïëïãéêÞ äïîáóßá, êá-
èþò (óôï óôß÷ï 243: áðü êáéñüí ôïõò åß÷å ç ãç óêåðÜóåé), èåùñåß
98 êáé ôá äýï áäÝëöéá èíçôÜ.
122 και ομοιώθη με την αδελφήν του ανδρός της

Ç ºñéò ðáßñíåé ôç ãõíáéêåßá ìïñöÞ ìéáò èíçôÞò, ôçò Ëáïäßêçò,
Γ
στ. 121-244
ãéá íá ðáñáêéíÞóåé ôçí ÅëÝíç íá âãåé áðü ôï äþìá ôçò. ¹ôáí
ðïëý óõ÷íü öáéíüìåíï ïé èåïß íá êáôåâáßíïõí óôç ãç êáé íá
ìåôáìïñöþíïíôáé óå áíèñþðïõò ÷ùñßò íá ãßíïíôáé áíôéëçðôïß.
Ðñüêåéôáé ãéá åíáíèñþðéóç ôçò ºñéäáò, ãåãïíüò ðïõ åîõðçñåôåß
êáé ôéò áíÜãêåò ôïõ Ýðïõò. ÓõíÞèùò ìéá èåüôçôá üðùò ç ºñéò,
èá Ýðñåðå íá ðÜñåé ôçí Üäåéá ôïõ Äßá, ðñÜãìá ðïõ åäþ äåí
óõìâáßíåé, ßóùò ãéáôß ï ðáôÝñáò ôùí èåþí Þôáí áðáó÷ïëçìÝíïò
ìå ôçí õðüó÷åóç ðïõ Ýäùóå óôç ÈÝôéäá êáé ìå ôïí ôñüðï ìå
ôïí ïðïßï èá ôçí õëïðïéïýóå.
140 του πρώτου ανδρός, της χώρας της και των γλυκών
γονέων
Ï ðñþôïò óýæõãüò ôçò, ç ðáôñßäá êáé ïé ãïíåßò ôçò åßíáé âáèéÜ
ñéæùìÝíåò çèéêÝò áîßåò ìÝóá ôçò. Ç áíÜìíçóç üëùí áõôþí êÜíåé
ôçí ÅëÝíç íá îåóðÜóåé óå êëÜìáôá, áöïý ìáêñéÜ áðü ôçí ðá-
ôñßäá êáé ôïõò ãïíåßò åßíáé ðïëý äýóêïëç ç æùÞ êÜèå áíèñþðïõ
óôï ïìçñéêü Ýðïò.
146-148
Ο Πάνθοος, ο Λάμπος, ο Θυμοίτης, / ο Ικετάων, βλά-
στημα (= γιος) του Άρη, και ο Κλυτίος, / και δύο
φρονημότατοι Αντήνωρ και Ουκαλέγων
Ôá ïíüìáôá ôùí ãåñüíôùí óõíÞèùò Ý÷ïõí ôéìçôéêü ÷áñáêôÞñá,
áöïý Ý÷áéñáí êÜèå óåâáóìü áðü ôïõò íåüôåñïõò. ¸ôóé: Ï ÐÜí-
èïïò Þôáí áõôüò ðïõ âëÝðåé ôá ðÜíôá, ï ËÜìðïò åßíáé áõôüò
ðïõ ëÜìðåé, ï Èõìïßôçò åßíáé ï äñáóôÞñéïò, ï ÉêåôÜùí ï éêÝôçò
(= éåñü ðñüóùðï), ï Êëõôßïò ï Ýíäïîïò. Åîáßñåóç áðïôåëåß ï
ÏõêáëÝãùí, äçëáäÞ ï áìÝñéìíïò (ïὐê + ἀëÝãù = áõôüò ðïõ äåí
öñïíôßæåé). Ðñüêåéôáé ßóùò ãéá ðáñáäïóéáêü üíïìá, ãéáôß óßãïõ-
ñá ï ðïéçôÞò äåí èá ïíïìÜôéæå Ýíáí ãÝñïíôá «áíÝìåëï» åöüóïí
Þôáí óýìâïõëïò ôùí Ôñþùí.
181-198
ευτυχισμένε Ατρείδη... κοπήν λευκών προβάτων
Óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò âëÝðïõìå ôï ãÝñï Ðñßáìï êáé ôïí ÁíôÞ-
íïñá íá ìéëÜåé ãéá ôïõò çãÝôåò ôùí Á÷áéþí ìå åêôßìçóç êáé
èáõìáóìü. Äåß÷íåé ìåãÜëç áñ÷ïíôéÜ íá èáõìÜæåé êáíåßò ôïõò
áíôéðÜëïõò ôïõ· êáé óôá ïìçñéêÜ Ýðç ðïëëÝò öïñÝò áíôßðáëïé
èáõìÜæïõí ï Ýíáò ôïí Üëëïí. Å÷èñïß Üëëùóôå Þôáí ìüíï óôï 99
Ραψωδία ðåäßï ôçò ìÜ÷çò êáé ïé ãÝñïíôåò, áöïý äåí ðïëåìïýóáí, äåí áé-
Γ
στ. 121-244
óèÜíïíôáí áéóèÞìáôá ìßóïõò Þ áíôéðáëüôçôáò áðÝíáíôé óôïõò
Þñùåò ôïõ áíôßðáëïõ óôñáôïðÝäïõ.
217 στέκονταν με τα μάτια του στη γη προσηλωμένα

Ï ÏäõóóÝáò Ýóêõøå ôï êåöÜëé ôïõ ðñïò ôá êÜôù, ãéáôß âñéóêü-
ôáí óå áìç÷áíßá.
218-220
και μήτ’ εμπρός το σκήπτρο του κινούσε μήτ’ οπίσω /
και το βαστούσε ασάλευτο σαν πράξη να μην είχε, / θά’
λεγες που ‘ναι ένας μωρός κι από χωλήν γεμάτος.
ÃåíéêÜ óôéò óõíåëåýóåéò ïé ïìéëçôÝò, üôáí Ýðáéñíáí ôï ëüãï
íá ìéëÞóïõí, êñáôïýóáí êáé ôï óêÞðôñï. Ï ïìéëçôÞò ðïõ äåí
êïõíïýóå ôï óêÞðôñï üôáí ìéëïýóå, óÞìáéíå üôé äåí ìéëïýóå
ìå åõöñÜäåéá êáé äåí Þôáí éêáíüò ñÞôïñáò Þ üôé ìéëïýóå üíôáò
ïñãéóìÝíïò. Ãé’ áõôü óôï óçìåßï áõôü ï Ðñßáìïò ÷áñáêôçñßæåé
ôïí ÏäõóóÝá êïõôü êáé ïñãéóìÝíï ñÞôïñá.
222 ωσάν πυκνές χιονόψιχες Ï ÏäõóóÝáò ìéëïýóå ìå ðõêíü ëü-

ãï êáé ìå ìåãÜëç ôá÷ýôçôá, üðùò ãñÞãïñá ðÝöôïõí ïé ðõêíÝò
íéöÜäåò ôïõ ÷éïíéïý óôç ÷éïíïèýåëëá.
ΕΛΕΝΗ
Ç ÅëÝíç åìöáíßæåôáé ãéá ðñþôç öïñÜ óôçí ÉëéÜäá ó’ áõôÞ ôç ñáøùäßá·
ç áöïñìÞ ôïõ Ôñùéêïý ðïëÝìïõ, ç ðáíÝìïñöç ÅëÝíç, åßíáé ç êëáóéêÞ
ãõíáßêá ôùí ïìçñéêþí ÷ñüíùí, êáèþò åßíáé êëåéóìÝíç óôï äþìá ôçò
êáé õöáßíåé. Ôçí åêðëçêôéêÞ ïìïñöéÜ ôçò ï ¼ìçñïò äåí ôçí ðåñéãñÜöåé
Üìåóá áëëÜ Ýììåóá, ìÝóá áðü ôï äéÜëïãï ôùí ãåñüíôùí, ïé ïðïßïé
ðáñáäÝ÷ïíôáé üôé ãéá ìéá ôÝôïéá ïìïñöéÜ áîßæåé íá ÷Üíïíôáé æùÝò,
ü÷é ìüíï ôùí Á÷áéþí áëëÜ êáé ôùí Ôñþùí. Ç ßäéá óõìðåñéöÝñåôáé ìå
óåìíüôçôá êáé ôáðåéíïöñïóýíç, öïñþíôáò ìáíôßëé ðñéí âãåé áðü ôï
äùìÜôéü ôçò. Åßíáé åõáßóèçôç êáé óõíáéóèçìáôéêÞ, êëáßåé êáé íïóôáë-
ãåß ôïõò äéêïýò ôçò. ÁãáðÜ êáé óÝâåôáé ôïí Ðñßáìï, åíþ åìöáíßæåôáé
ìåôáíéùìÝíç, Ý÷ïíôáò åðßãíùóç ôçò óõìöïñÜò ðïõ ðñïêÜëåóå. Íéþèåé
ôýøåéò êáé åßíáé ðñüèõìç íá éêáíïðïéÞóåé ôçí ðåñéÝñãåéá ôùí ãåñüíôùí.
ÌÝóá áðü ôçí ðåñéãñáöÞ ôùí Á÷áéþí, öáßíåôáé üôé ç ÅëÝíç áãáðÜ êáé
åêôéìÜ ôïõò óõìðáôñéþôåò ôçò åíþ åßíáé Ýêäçëç ç íïóôáëãßá ãéá ôïí
100 ôüðï ôçò.
ΠΡΊΑΜΟΣ Ραψωδία
Ï Ðñßáìïò ðáñïõóéÜæåôáé áðü ôïí ðïéçôÞ óåâÜóìéïò êáé óïâáñüò. ÓÝ-
âåôáé êáé áãáðÜ ôç íýöç ôïõ ÷ùñßò íá ôçò ðñïóÜðôåé åõèýíåò ãéá ôïí
ðüëåìï. Åßíáé óõíåôüò êáé äßêáéïò êñéôÞò ôùí ãåãïíüôùí, êáèþò äåí
Γ
στ. 121-244
äéóôÜæåé íá èáõìÜóåé ôçí áíäñåßá êáé ôï ðáñÜóôçìá ôùí å÷èñþí ôïõ.
ÁíÞóõ÷ïò ãéá ôéò åîåëßîåéò êáé åðßìïíïò ãéá íá ðÜñåé ôéò ðëçñïöïñßåò
åêåßíåò ðïõ èá ôïõ éêáíïðïéÞóïõí ôçí ðåñéÝñãåéá êáé èá ôïõ åðéôñÝ-
øïõí íá ó÷çìáôßóåé ãíþìç ãéá ôçí ôñïðÞ ôïõ ðïëÝìïõ. ¢îéïò Üñ÷ïíôáò,
ìïíßìùò åíäéáöÝñåôáé ãéá ôï êáëü ôçò Ôñïßáò.
ΑΝΤΗΝΟΡΑΣ
Ï ÁíôÞíïñáò åßíáé éäéáßôåñá ðáñáôçñçôéêüò êáé áíôéêåéìåíéêüò êñé-
ôÞò ôùí ãåãïíüôùí. ¼ðùò êáé ï Ðñßáìïò, èáõìÜæåé ôï óèÝíïò êáé ôç
äýíáìç ôùí å÷èñþí, åíþ áðü ôçí áöÞãçóÞ ôïõ ãßíåôáé êáôáíïçôü üôé
ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ãÝñïíôá åõãåíÞ, óåâÜóìéï êáé éäéáßôåñá öéëüîåíï,
áöïý åß÷å õðïäå÷èåß ôïí ÌåíÝëáï êáé ôïí ÏäõóóÝá ðñéí îåóðÜóåé ï
Ôñùéêüò ðüëåìïò. ÅíäéáöÝñåôáé ãéá ôïí ðüëåìï êáé Ýììåóá, ìÝóá áðü
ôçí êñßóç ôïõ, íïéþèåé üôé óõììåôÝ÷åé êáé áõôüò óôá ãåãïíüôá.
125 ύφαινε διπλό μεγάλο υφάδι
Ïé ãõíáßêåò, üñèéåò ìðñïóôÜ óôïí áñãáëåéü, ýöáéíáí ìå ôçí
óáÀôá õöÜóìáôá áðëÜ Þ ìå ó÷Ýäéá êáé ÷ñþìáôá.
141 από τον θάλαμο

Åßíáé ôï ðñïóùðéêü äùìÜôéï, áëëéþò «äþìá». Ôá äþìáôá ôùí
ãõíáéêþí âñßóêïíôáí óôïí åðÜíù üñïöï ôùí áíáêôüñùí.
143 και οι δύο της θεράπαινες

Ïé âÜãéåò Þ áìößðïëïé Þôáí äïýëåò, çëéêéùìÝíåò óõíÞèùò, éäéáß-
ôåñá óåâáóôÝò, ðïõ óõíüäåõáí ôç âáóßëéóóá.
• ÅíáëëÜóóïíôáé ç áöÞãçóç, ç ðåñéãñáöÞ êáé ï äéÜëïãïò.
• ÅéäéêÜ ï äéÜëïãïò âïçèÜåé óôç äéáãñáöÞ ôùí ÷áñáêôÞñùí.
• ¼ëç ç åíüôçôá ëåéôïõñãåß ùò åðéâñÜäõíóç, êáèþò êáèõóôåñåß ôçí
ðñáãìáôïðïßçóç ôçò «âïõëÞò» ôïõ Äßá. Ùóôüóï, ëåéôïõñãåß èåôéêÜ ùò
ðñïò ôïí áêñïáôÞ / áíáãíþóôç, êáèþò êåíôñßæåé ôï åíäéáöÝñïí ôïõ. 101
Ραψωδία Παρομοιώσεις: (óô. 158) «ôùüíôé ïìïéÜæåé ùóÜí èåÜò ç ôñïìåñÞ èùñéÜ
Γ
στ. 121-244
ôçò» / (óô. 197) «ôïí ðáñïìïéÜæù ìå ôñáíü äáóýìáëëï êñéÜñé» / (óô. 222)
«ùóÜí ðõêíÝò ÷éïíüøé÷åò ïé ëüãïé ôïõ ðåôéüíôáí» / (óô. 230) «óôÝêåé
ùóÜí èåüò» .
Μεταφορές: (óô. 132) «ðïëýèñçíïí áãþíá» / (óô. 139) «ôñõöåñÞí ôçò
âÜæåé åðéèõìßáí» / (óô. 152) «ôóßôóéêåò ðïõ ÷ýíïõí… ôçí ëáëéÜ ôïõò» / (óô.
155) «ëüãéá ðôåñùìÝíá» / (óô. 165) «ì’ Ýñéîáí óôïí ðïëõèñÞíçôïí áãþíá»
/ (óô. 175) «ôñõöåñÝò ïìÞëéêåò» / (óô. 222) «ïé ëüãïé ôïõ ðåôéüíôáí».
Επίθετα: (óô. 121) «ëåõêü÷åñçí ÅëÝíçí» / (óô. 125-126) «äéðëü ìåãÜëï
õöÜäé ðïñöýñéï» / (óô. 127, 130) «÷áëêïöüñùí Á÷áéþí» / (óô. 129) «ãïñãü-
ðïäç èåÜ» / (óô. 132) «ðïëýèñçíïí áãþíá» / (óô. 136) «øõ÷åñüò ÌåíÝëáïò»
/ (óô. 137) «ìáêñéÜ êïíôÜñéá» / (óô. 138) «ïìüêëéíçí… áãáðçìÝíçí» / (óô.
139) «ôñõöåñÞí… åðéèõìßáí» / (óô. 140) «ðñþôïõ áíäñüò… ãëõêþí ãïíÝùí»
/ (óô. 141) «ëåõêü ìáãíÜäé» / (óô. 144) «ìåãáëüöèáëìç ÊëõìÝíç» / (óô. 153)
«ðõêíü öýëëùìá… éëáñÞ ëáëéÜ» / (óô. 155) «ëüãéá ðôåñùìÝíá» / (óô. 158)
«ôñïìåñÞ èùñéÜ» / (óô. 159) «áóýãêñéôç» (åíí. ç ÅëÝíç) / (óô. 163) «ðñþôïí
Üíäñá» / (óô. 165) «ðïëýèñçíïí áãþíá» / (óô. 166) «èåüñáôïí Üíôñá» /
(óô. 175) «ôñõöåñÝò ïìÞëéêåò» / (óô. 177) «êñáôáéüò Áôñåßäçò ÁãáìÝìíùí»
/ (óô. 179) «êáëüò êáé áíäñåßïò ðïëÝìáñ÷ïò» / (óô. 182) «åõôõ÷éóìÝíå
Áôñåßäç, èåáãÜðçôå, êáëüìïéñå» / (óô. 185) «Öñýãùí ôùí éððïìÜ÷ùí» /
(óô. 189) «ßóáíäñåò… Áìáæüíåò» / (óô. 195) «óôçí ãçí ôçí ðïëõèñÝðôñáí»
/ (óô. 198) «áðÝñáíôçí êïðÞí ëåõêþí ðñïâÜôùí» / (óô. 200) «ðïëýâïõëïò
ÏäõóóÝáò» / (óô. 201) «ðåôñùôÞò ÉèÜêçò» / (óô. 203) «óõíåôüò ÁíôÞíùñ»
/ (óô. 204) «ëüãïí áëçèéíüí» / (óô. 210) «ìåãÜëïõò þìïõò» / (óô. 211) «óå-
âáóôüôåñïò» / (óô. 211) «èåßïò ÏäõóóÝáò» / (óô. 212) «ëüãïõò óõíåôïýò»
/ (óô. 216) «ðïëýâïõëïò ÏäõóóÝáò» / (óô. 217) «ìÜôéá… ðñïóçëùìÝíá»
/ (óô. 226) «åîáßóéïò… ôïõò ìåãÜëïõò þìïõò» / (óô. 228) «ìáêñüðåðëç
ÅëÝíç ãõíÞ èåßá» / (óô. 229) «ãéãÜíôéïò… óôýëïò» (åíí. ï Áßáíôáò) / (óô.
232) «áíäñåßïò ÌåíÝëáïò» / (óô. 237) «ôïí ÊÜóôïñá éððïäáìáóôÞí, ôïí
ðýêôçí Ðïëõäåýêçí» / (óô. 239) «óôçí Ëáêåäáßìïíá ôçí ðïèçôÞí» / (óô.
244) «ðïèçôÞí ðáôñßäá».
Εικόνες: (óô. 125-127) Ç ÅëÝíç óôïí áñãáëåéü / (óô. 146-150) Ïé ãÝñïíôåò
êÜèïíôáé êáé ðáñáêïëïõèïýí ôç ìÜ÷ç / (óô. 193-198) ÐåñéãñáöÞ ôïõ
ÏäõóóÝá / (óô. 209-211) Ï ÌåíÝëáïò êé ï ÏäõóóÝáò óôç óýíïäï / (óô.
216-222) Ï ÏäõóóÝáò êáèþò ìéëÜ.
102
του σχολικού βιβλίου Γ
στ. 121-244
1. Ποιος ειδοποιεί την Ελένη να τρέξει στα τείχη και γιατί

η παρουσία της εκεί κρίνεται απαραίτητη;
Ç ºñéäá, ìåôáìïñöùìÝíç óôçí êïõíéÜäá ôçò ÅëÝíçò, Ëáïäßêç, ôçí åéäï-
ðïéåß üôé ï ÌåíÝëáïò êáé ï ÐÜñçò ðñüêåéôáé íá ìïíïìá÷Þóïõí ãéá åêåßíç.
Ãé’ áõôü ôï ëüãï êáé èá ðñÝðåé íá åßíáé ðáñïýóá, þóôå íá ðáñáêïëïõèåß,
áëëÜ êáé ãéá íá ôç âëÝðïõí ïé äýï áíôßðáëïé êáé íá íéþèïõí üôé áîßæåé
íá ðáëåýïõí ãéá ÷Üñç ôçò. ÅîÜëëïõ, äåí èá ìðïñïýóå íá áðïõóéÜæåé
áðü ôçí ðéï óçìáíôéêÞ ßóùò óôéãìÞ ôïõ ðïëÝìïõ, ï ïðïßïò ãßíåôáé ãéá
÷Üñç ôçò.
Ç Ýíôáóç ðïõ èá äçìéïõñãÞóåé ç ðáñïõóßá ôÞò ÅëÝíçò óå üëïõò ôïõò
ðáñåõñéóêüìåíïõò êåíôñßæåé ôçí áãùíßá ôùí áêñïáôþí-áíáãíùóôþí ôïõ
Ýðïõò êáé áðïôåëåß ìéá éäéáßôåñá åðéôõ÷çìÝíç åðéëïãÞ ôïõ ÏìÞñïõ.
2. Να συγκρίνετε το υφαντό της Ελένης με τους στ.

1-17 του ποιήματος «Το κέντημα του μαντιλιού»
του Κ. Κρυστάλλη (βλ. ραψωδία Σ, σελ. 127-128).
Ποιες διαφορές παρατηρείτε και πώς τις δικαιολογεί-
τε; Η περιγραφή του μαντιλιού μπορεί να θεωρηθεί
παράδειγμα φανταστικής «έκφρασης» (βλ. σχόλ.
στους στ. Γ 125-128); Να δικαιολογήσετε την άπο-
ψή σας.
ÄéáöïñÝò:
á) Ùò ðñïò ôï ìÝãåèïò êáé ôç ÷ñÞóç: ôçò ÅëÝíçò åßíáé äéðëü êáé ìåãÜëï
êáé Ý÷åé ðïñöõñü ÷ñþìá, åíþ ôçò êüñçò åßíáé óôïëéóìÝíï ëåõêü ìáíôßëé
ôïõ ãÜìïõ.
â) Ùò ðñïò ôéò ðáñáóôÜóåéò ôïõ êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ åêöñÜæåé: ôçò
ÅëÝíçò åßíáé ãåìÜôï ìå êüêêéíåò «áéìáôïâáììÝíåò» åéêüíåò êáé áðïðíÝåé
ëýðç, åíþ ôçò êüñçò Ý÷åé ðáñáóôÜóåéò åéäõëëéáêÝò, áöïý åßíáé åìðíåõ-
óìÝíï áðü ôéò åõôõ÷éóìÝíåò óôéãìÝò åíüò ãÜìïõ. Áíôßóôïé÷á åßíáé êáé
ôá óõíáéóèÞìáôá ôùí äýï ãõíáéêþí.
Ðñüêåéôáé üíôùò ãéá ìéá öáíôáóôéêÞ Ýêöñáóç, áöïý ôï ìáíôßëé ôçò
êüñçò ðïõ ðåñéãñÜöåé ï ÊñõóôÜëëçò åßíáé ìéá æùãñáöéÜ, Ýíá Ýñãï ôÝ-
÷íçò. Óçìåéþíïõìå üôé êáôÜ ôçí áñ÷áéüôçôá «ἐêöñÜóåéò» ïíïìÜæïíôáí
ãåíéêÜ ïé ðåñéãñáöÝò (ð.÷. áíèñþðùí, áíôéêåéìÝíùí, åðï÷þí ê.ëð.) êáé
Þôáí, ìÜëéóôá, êáé ñçôïñéêÞ Üóêçóç. ÊáôÜ ôá ìåóáéùíéêÜ ÷ñüíéá ï üñïò
áðÝêôçóå ôç óôåíüôåñç óçìáóßá ôçò ðåñéãñáöÞò åíüò Ýñãïõ ôÝ÷íçò. 103
Ραψωδία 3. Αφού θυμηθείτε πώς εμφανίζεται η Πηνελόπη μπροστά
Γ
στ. 121-244
στους μνηστήρες (Οδύσσεια α 368-372) και λάβετε
υπόψη σας τους στ. Γ 141-144, τι συμπεραίνετε για
τους κανόνες σεμνότητας και εμφάνισης των γυναικών
της αριστοκρατίας ενώπιον των αντρών στην ομηρική
κοινωνία; […]
Ç åìöÜíéóç ôçò Ðçíåëüðçò ìðñïóôÜ óôïõò ìíçóôÞñåò ÷áñáêôçñßæåôáé
áðü óåìíüôçôá êáé óïâáñüôçôá áëëÜ êáé ìåãáëïðñÝðåéá (á 368-372).
ÖïñÜåé ìáíôßëá óôï êåöÜëé (êáëýðôñá) êáé óõíïäåýåôáé áðü äýï âÜãéåò.
Ìå áíÜëïãï ôñüðï åìöáíßæåôáé êáé ç ÅëÝíç, ìå êáëõììÝíï ôï êåöÜëé ôçò
êáé ìáæß ìå äýï èåñáðáéíßäåò. Óõìðåñáßíïõìå üôé ç ïìçñéêÞ êïéíùíßá Þèåëå
óåìíÞ ôçí åìöÜíéóç ôùí ãõíáéêþí ìðñïóôÜ óôïõò Üíäñåò, äéáöïñåôéêÜ
èá ôç èåùñïýóáí áíÜîéá óåâáóìïý. ÅéäéêÜ ç ÅëÝíç, ðïõ áêïýåé óõíå÷þò
ôïí êüóìï ãýñù ôçò íá ôç ó÷ïëéÜæåé, äåí Ý÷åé êáíÝíá ðåñéèþñéï íá äþóåé
ëáâÝò ãéá ó÷üëéá ó÷åôéêÜ ìå ôçí åìöÜíéóÞ ôçò.
Óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ, áêüìç êáé óôçí åðáñ÷ßá, üðïõ ïé ðáñáäüóåéò ôçñïý-
íôáé áêüìá, ç ãõíáßêá Ý÷åé êåñäßóåé ôçí éóüôéìç èÝóç ôçò äßðëá óôïí Üí-
äñá, êáé üóïí áöïñÜ ôïõëÜ÷éóôïí óôçí åìöÜíéóç, äåí áêïëïõèåß êáíÝíáí
ðåñéïñéóìü, ðïõ èá êáôáóôñáôçãïýóå ôçí ðñïóùðéêÞ ôçò åëåõèåñßá.
4. Ο ποιητής δεν περιγράφει την ομορφιά της Ελένης, αλλά

μας αφήνει να φανταστούμε την εντυπωσιακή παρου-
σία της μέσα από τις αντιδράσεις των γερόντων της
Τροίας. Ποιοι στίχοι, κατά τη γνώμη σας, αποτελούν
το μεγαλύτερο εγκώμιο για την ομορφιά της;
Óôïõò óô. 156-158 âñßóêåôáé ôï ìåãáëýôåñï åãêþìéï ãá ôçí ïìïñöéÜ
ôçò ÅëÝíçò: «Êñßìá äåí Ý÷ïõí ïé Á÷áéïß, äåí Ý÷ïõí êñßìá ïé Ôñþåò ÷Üñéí
ïìïßáò ãõíáéêüò ôüóïí êáéñüí íá ðÜó÷ïõí· ôùüíôé ïìïéÜæåé ùóÜí èåÜò ç
ôñïìåñÞ èùñéÜ ôçò». Ïé çëéêéùìÝíïé, ìå ôç óïößá ôçò æùÞò ðïõ äéáèÝôïõí,
äéêáéïëïãïýí ôçí áéôßá ôïõ êáôáóôñïöéêïý áõôïý ðïëÝìïõ· Üëëùóôå, ç
ïìïñöéÜ ôçò ÅëÝíçò åßíáé áíõðÝñâëçôç. Ùóôüóï, áìÝóùò ìåôÜ ôçí ðñþôç
Ýêðëçîç ðïõ ôïõò ðñïêáëåß ç ïìïñöéÜ ôçò åêöñÜæïõí ôçí åðéèõìßá ôïõò
íá öýãåé, ãéáôß öÝñíåé óõìöïñÝò óå áõôïýò êáé ôá ðáéäéÜ ôïõò.
5. Η ηθογράφηση των ηρώων του έπους, όπως και κάθε

λογοτεχνικού κειμένου, δηλαδή η περιγραφή και η
αξιολόγηση της συμπεριφοράς και της δράσης τους,
προκύπτει τόσο από τις σκέψεις, τα συναισθήματα,
τα λόγια και τις πράξεις των ίδιων όσο και από τις
κρίσεις και τα συναισθήματα των άλλων ηρώων ή
104 του ποιητή/αφηγητή. Αφού λάβετε υπόψη σας τα
κριτήρια, να ηθογραφήσετε την Ελένη με τα στοιχεία Ραψωδία
που παρέχει η ενότητα της «Τειχοσκοπίας».
Âë. çèïãñÜöçóç ÅëÝíçò. Γ
στ. 121-244
6. Σε ποιους στίχους της ενότητας εντοπίζετε επική ειρω-
νεία στην πλοκή του μύθου; Θυμάστε ανάλογα παρα-
δείγματα από την Οδύσσεια;
ÅðéêÞ åéñùíåßá åíôïðßæïõìå óôïõò óô. 239-244, üðïõ ç ÅëÝíç áãíïåß ôï
èÜíáôï ôùí áäåëöþí ôçò, ôïí ïðïßï ãíùñßæåé ï áêñïáôÞò Þ ï áíáãíþ-
óôçò ôïõ Ýðïõò: «ÁõôÜ ’ëåãå êáé áðü êáéñüí ôïõò åß÷å ç ãç óêåðÜóåé /
åêåß óôç Ëáêåäáßìïíá, óôçí ðïèçôÞí ðáôñßäá».
Óôçí Ïäýóóåéá éäéáßôåñá áéóèçôÞ åßíáé ç åéñùíåßá óôç ñáøùäßá ð 1-
206, üðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé ç ðñþôç óõíÜíôçóç ôïõ ÏäõóóÝá ìå ôïí
ÔçëÝìá÷ï. Áðü ôéò áíôéäñÜóåéò ôùí óêõëéþí ï ÏäõóóÝáò õðïèÝôåé üôé
Ýñ÷åôáé êÜðïéïò ãíùóôüò. Åßíáé üìùò ï ãéïò ôïõ. Ëßãï ìåôÜ ï Åýìáéïò
ôïõ óõóôÞíåé ôïí ÏäõóóÝá ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôçí ðëáóôÞ éóôïñßá ðïõ
ôïõ åß÷å äéçãçèåß ï Þñùáò. Ï ÔçëÝìá÷ïò äéóôÜæåé íá öéëïîåíÞóåé óôï
ðáëÜôé ôïí îÝíï-ðáôÝñá ôïõ, ìå ôïí ïðïßï óõæçôïýí áñêåôÜ áêüìç óáí
íá åßíáé äýï îÝíïé.
7. Αφού διαβάσετε το Παράλληλο κείμενο και την περι-

ληπτική αναδιήγηση της Γ ραψωδίας, να επισημάνετε
διαφορές ανάμεσα στην ιλιαδική περιγραφή της σκηνής,
και ειδικότερα της Ελένης, και στη μεταγενέστερη ανα-
φορά στην ηρωίδα από τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο. Ποια
στοιχεία της ομηρικής σκηνής εκμεταλλεύεται ο Ρίτσος
και ποια εντύπωση σχηματίζουμε για τη δική του Ελέ-
νη; Να δικαιολογήσετε τις απόψεις σας με συγκεκριμένες
αναφορές στα κείμενα.
Ïé âáóéêÝò äéáöïñÝò åíôïðßæïíôáé óôá åîÞò:
• ôñéôïðñüóùðç áöÞãçóç óôçí ÉëéÜäá óå óõíäõáóìü ìå ìïíïëüãïõò
êáé äéáëüãïõò – ðñùôïðñüóùðç áöÞãçóç êáé ìïíüëïãï óôçí «ÅëÝíç»
ôïõ ÃéÜííç Ñßôóïõ,
• ðáñáêïëïýèçóç (õðï÷ñåùôéêÞ) ôçò ìïíïìá÷ßáò ÐÜñç – ÌåíåëÜïõ
áðü ôçí ÅëÝíç, Ýðåéôá áðü åéäïðïßçóç ôçò ºñéäáò êáé ìå ôç óõíïäåßá äýï
èåñáðáéíéäþí óôçí ÉëéÜäá – ìïíá÷éêÞ áíÜâáóç ôçò çñùßäáò åí ìÝóù
åöéáëôéêÞò áôìüóöáéñáò óôçí «ÅëÝíç»,
• óõæÞôçóç ÅëÝíçò – ÐñéÜìïõ óôçí ÉëéÜäá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò
ìïíïìá÷ßáò – ìïíá÷éêü ðåñðÜôçìá óôá ôåß÷ç áíÜìåóá óå Ôñþåò êáé
Á÷áéïýò óôçí «ÅëÝíç», 105
Ραψωδία • åðÝìâáóç ôçò Áöñïäßôçò óôçí ÉëéÜäá êáé ìåôáöïñÜ ôïõ ÐÜñç óôï
Γ
στ. 121-244
èÜëáìï ôçò ÅëÝíçò – ßäéá åðÝìâáóç ôçò Áöñïäßôçò óôçí «ÅëÝíç». Åäþ
üìùò ï ÐÜñçò ðåñéìÝíåé ôçí ÅëÝíç ðñïóðïéïýìåíïò ôïí ôñáõìáôéóìÝíï.
Ç âáóéêÞ äéáöïñÜ áíÜìåóá óôá äýï Ýñãá åßíáé üôé ôá óõíáéóèÞìáôá

ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôçí ÅëÝíç ôïõ ÏìÞñïõ, áêüìá êáé ç ìåôÜíïéá ãéá
ôéò ðñÜîåéò ôçò, áðïõóéÜæïõí åíôåëþò áðü ôçí çñùßäá ôïõ Ñßôóïõ, ðïõ
ìïéÜæåé «óôåãíÞ» áðü ôýøåéò êáé áãùíßåò êáé åßíáé ðáãåñÜ áäéÜöïñç.
στ. 245-461 ΠΕΡΙΛΗΨΗ στ. 245-461
Ï Ðñßáìïò êáé ï ÁíôÞíïñáò öôÜíïõí ìå Üñìá óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò,

ãéá íá ëÜâïõí ìÝñïò óôçí Ýíïñêç èõóßá. ÌåôÜ ôéò áðáñáßôçôåò
ðñïåôïéìáóßåò, äßíïíôáé ïé üñêïé, èõóéÜæïíôáé ôá óöá÷ôÜ êáé ãßíïíôáé ïé
óðïíäÝò. Ï Ðñßáìïò äåí áíôÝ÷åé íá äåé ôï ãéï ôïõ íá ÷ôõðéÝôáé ìå ôïí
ÌåíÝëáï êáé åðéóôñÝöåé ìáæß ìå ôïí ÁíôÞíïñá óôçí Ôñïßá.
Ï ¸êôïñáò êáé ï ÏäõóóÝáò öñïíôßæïõí ãéá ôç óùóôÞ äéåîáãùãÞ ôçò
ìïíïìá÷ßáò. Ï ÐÜñçò êëçñþíåôáé íá ñßîåé ðñþôïò ôï áêüíôéü ôïõ.
Ï ÐÜñçò ñß÷íåé ôï êïíôÜñé ôïõ, áëëÜ äåí êáôáöÝñíåé íá ôñõðÞóåé ôçí
áóðßäá ôïõ ÌåíÝëáïõ. Áíôßèåôá, ôï áêüíôéï ôïí ÌåíÝëáïõ ôñõðÜåé ôçí
áóðßäá ôïí ÐÜñç, äéáðåñíÜ ôï èþñáêá êáé ôïí ôñáõìáôßæåé åëáöñÜ óôá
ðëåõñÜ. ÓåéñÜ Ý÷ïõí ôþñá ôá îßöç· ï ÌåíÝëáïò ÷ôõðÜåé ìå äýíáìç ôï
êñÜíïò ôïõ ÐÜñç, áëëÜ óðÜåé ôï îßöïò ôïõ. ×éìÜåé åíáíôßïí ôïõ áíôé-
ðÜëïõ ôïõ, ôïí áñðÜæåé áðü ôï ëïößï ôïõ êñÜíïõò êáé ôïí óÝñíåé ðñïò
ôïõò Á÷áéïýò. Ôï ëïõñß ôçò âáñéÜò ðåñéêåöáëáßáò èá Ýðíéãå ôïí ÐÜñç,
áí äåí åðåíÝâáéíå ç Áöñïäßôç, ðïõ ôï êüâåé. Ï ÐÜñçò áðåëåõèåñþíåôáé,
áëëÜ ï ÌåíÝëáïò îáíáñß÷íåôáé ðÜíù ôïõ ìå ôï êïíôÜñé. Ç Áöñïäßôç
åðåìâáßíåé êáé ðÜëé, óêåðÜæåé ôïí ÐÜñç ìå Ýíá óýííåöï êáé ôïí ìåôá-
öÝñåé óôï äùìÜôéï ôçò ÅëÝíçò. Óôç óõíÝ÷åéá, ìåôáìïñöùìÝíç óå ãñéÜ,
âñßóêåé óôá ôåß÷ç ôçí ÅëÝíç êáé ôçò ëÝåé ðùò ôçí ðåñéìÝíåé óôï óðßôé ï
ÐÜñçò. Ç ÅëÝíç ôçí áíáãíùñßæåé êáé ëïãïìá÷åß ìáæß ôçò. ÔñïìÜæïíôáò,
ùóôüóï, áðü ôéò áðåéëÝò ôçò èåÜò, õðïêýðôåé êáé åðéóôñÝöåé óôï äù-
ìÜôéü ôçò, üðïõ óìßãåé åñùôéêÜ ìå ôïí ÐÜñç.
Óôï ìåôáîý, ï ÌåíÝëáïò áíáæçôåß ìÜôáéá ôïí áíôßðáëü ôïõ áíÜìåóá óôï
ðëÞèïò. Ï ÁãáìÝìíïíáò áíáêçñýóóåé íéêçôÞ ôïí áäåñöü ôïõ êáé êáëåß
ôïõò Ôñþåò íá åðéóôñÝøïõí ôçí ÅëÝíç ìå ôïõò èçóáõñïýò ôçò êáé íá
106 ôïõ êáôáâÜëïõí ðëïýóéá áðïæçìßùóç.
Ὁρκίων σύγχυσις.
Ἀγαμέμνονος
Ἐπιπώλησις.
Οι Τρώες παραβαίνουν τις συμφωνίες
– Ο Αγαμέμνονας επιθεωρεί το στράτευμα
πριν από τη μάχη
• Óôç óõíåäñßáóç ôùí èåþí ï Äßáò êáëåß ôïõò èåïýò íá áðïöáóßóïõí
ãéá ôï ìÝëëïí ôùí Ôñþùí êáé ôùí Á÷áéþí.
• Ç ¹ñá æçôÜåé ôçí êáôáóôñïöÞ ôçò Ôñïßáò ìå áíôÜëëáãìá ðñïò ôïí
Äßá ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ ¢ñãïõò Þ ôçò ÓðÜñôçò Þ ôùí Ìõêçíþí. Åêåßíïò
óõìöùíåß êáé óôÝëíåé ôçí ÁèçíÜ íá êÜíåé ôïõò Ôñþåò íá ðáñáâéÜóïõí
ôïõò üñêïõò.
• Ç èåÜ ðáßñíåé ôç ìïñöÞ ôïõ Ëáüäïêïõ êáé âÜæåé ôïí ÐÜíäáñï
íá ÷ôõðÞóåé ìå âÝëïò ôïí ÌåíÝëáï. Ïé Á÷áéïß îåóçêþíïíôáé êáé
Ραψωδία Δ
åôïéìÜæïíôáé, ìå ôçí ðñïôñïðÞ ôïõ ÁãáìÝìíïíá, ãéá ìÜ÷ç.
• ÎåóðÜåé óýãêñïõóç, óôçí ïðïßá ðáßñíïõí ìÝñïò êáé èåïß. Ï ¢ñçò
õðïóôçñßæåé ôïõò Ôñþåò, ç ÁèçíÜ ôïõò Á÷áéïýò. Ï Áðüëëùíáò ðñïôñÝðåé
ôïõò Ôñþåò íá óõíå÷ßóïõí ôçí åðÝëáóç èõìßæïíôÜò ôïõò ôçí áðïõóßá
ôïõ Á÷éëëÝá.
ΤΟΠΟΣ: Όλυμπος, στρατόπεδο των Τρώων, πεδίο της

μάχης
ΧΡΟΝΟΣ: 22 η μέρα της Ιλιάδας και η πρώτη πολεμική
σύγκρουση.
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αγαμέμνονας, Μενέλαος, Ταλθύβιος, Μαχάονας,
Ιδομενέας, Νέστορας, Οδυσσέας, Διομήδης, Σθένελος (Αχαι-
οί) – Πάνδαρος (Τρώας) – Ήρα, Απόλλωνας, Αθηνά (θεοί)
107
Διομήδους
ἀριστεία
Τα κατορθώματα του Διομήδη
Ραψωδία E
ΤΟΠΟΣ: πεδιάδα της Τροίας, Όλυμπος

ΠΡΟΣΩΠΑ: Διομήδης, Πίνδαρος, Αινείας, Σαρπηδόνας (Αχαι-
οί) – Έκτορας, Αγαμέμνονας, Τληπόλεμος, Ευρύπυλος
(Τρώες) – Αθηνά, Απόλλωνας, Αφροδίτη (θεοί)
Ραψωδία
Ε
Γ
στ. 1-121

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ìÜ÷çò, ç ÁèçíÜ åìöõóÜ äýíáìç óôïí ÄéïìÞäç,
ãéá íá áðïêôÞóåé ëáìðñÞ äüîá. Åêåßíïò ïñìÜåé áêÜèåêôïò, áíáæçôþíôáò
ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ. Ï ÄéïìÞäçò óêïôþíåé åýêïëá ôïí ÖçãÝá, åíþ ï
Éäáßïò óþæåôáé ìå èåúêÞ ðáñÝìâáóç.
Ïé Á÷áéïß ðñïåëáýíïõí êáé ïé áñ÷çãïß ôïõò óêïôþíïõí åðéöáíåßò Þñù-
åò ôùí Ôñþùí êáé ôùí óõììÜ÷ùí ôïõò. Ðéï ðïëý îå÷ùñßæåé ï ÄéïìÞäçò,
ï ïðïßïò ôñïìïêñáôåß ôïõò å÷èñïýò.
Ï ÐÜíäáñïò, ãéïò ôïõ ËõêÜïíá, ðñïóðáèåß íá óôáìáôÞóåé ôïí Äéï-
ìÞäç. Óôï÷åýåé åíáíôßïí ôïõ ìå ôï ôüîï ôïõ êáé ôï âÝëïò êáñöþíåôáé
óôï äåîéü þìï ôïõ ÄéïìÞäç. Ï ÐÜíäáñïò êáõ÷éÝôáé ãéá ôçí åðéôõ÷ßá
ôïõ êáé ðñïâëÝðåé ôï ãñÞãïñï èÜíáôï ôïõ ðëçãùìÝíïõ Þñùá. ¼ìùò
ï ÄéïìÞäçò ðñïóôÜæåé ôïí ÓèÝíåëï íá ôïõ âãÜëåé ôï âÝëïò êáé óôç
óõíÝ÷åéá ðñïóåý÷åôáé óôçí ÁèçíÜ êáé ôçò æçôåß íá ôïí âïçèÞóåé íá
óêïôþóåé ôïí ÐÜíäáñï. Ç èåÜ åìöáíßæåôáé äßðëá ôïõ, ôïõ öáíåñþíåé
üôé Ýâáëå óôá óôÞèç ôïõ ôç äýíáìç ôïõ ðáôÝñá êáé ôïí óõìâïõëåýåé
íá ìç óõãêñïõóôåß ìå êÜðïéïí èåü, åêôüò êé áí âñåé ìðñïóôÜ ôïõ ôçí
Áöñïäßôç, ôçí ïðïßá Ý÷åé äéêáéïäïóßá íá ÷ôõðÞóåé ìå ôï äüñõ ôïõ. Ï
ÄéïìÞäçò îáíáñß÷íåôáé óôç ìÜ÷ç êáé óêïôþíåé ìå ôç óåéñÜ ôïí Áóôýíïï,
ôïí Õðåßñïíá, ôïõò äýï ãéïõò ôïõ ÅõñõäÜìáíôá, ôá ðáéäéÜ ôïõ Öáßíïðá
êáé ôïõò ãéïõò ôïõ Ðñßáìïõ, Å÷Ýììïíá êáé ×ñïìßï.
ÂëÝðïíôáò ôçí êáôáóôñïöÞ, ï Áéíåßáò âñßóêåé ôïí ÐÜíäáñï êáé ôïí
ðñïôñÝðåé íá ôïí óêïôþóåé ìå ôá âÝëç ôïõ. Åêåßíïò óðåýäåé íá äçëþ-
óåé üôé ôá ôüîá áðïäåß÷ôçêáí áíßó÷õñá êé üôé ìüíï ðïëåìþíôáò ðÜíù
óå Üñìá ßóùò íá ôá êáôáöÝñåé. Ôüôå ï Áéíåßáò ôïí êáëåß í’ áíÝâåé óôï
äéêü ôïõ Üñìá êáé íá áíôéìåôùðßóïõí ìáæß ôïí ÄéïìÞäç.
Ï ÓèÝíåëïò ôïõò áíôéëáìâÜíåôáé êáé ðñïôåßíåé óôïí ÄéïìÞäç íá
áíÝâåé óôï Üñìá êáé íá ôñáâç÷ôïýí áðü ôçí ðñþôç ãñáììÞ ôçò ìÜ÷çò.
Åêåßíïò, üìùò, áñíåßôáé êáé äçëþíåé üôé èá ôïõò áíôéìåôùðßóåé ðåæüò.
Äßíåé, ìÜëéóôá, óõìâïõëÞ óôïí ÓèÝíåëï íá ðñïóðáèÞóåé íá ðÜñåé ôá
Üëïãá ôïõ Áéíåßá, åðåéäÞ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôç ñÜôóá ôùí áëüãùí ôïõ
110 ßäéïõ ôïõ Äßá.
Ραψωδία
Ραψωδία E 274-430 Ε
στ. 274-430
Ο Διομήδης σκοτώνει τον Πάνδαρο

και τραυματίζει την Αφροδίτη
Ðåäßï ôçò ìÜ÷çò ÐÜíäáñïò
ÄéïìÞäçò
Χρόνος Áöñïäßôç
22ç ìÝñá ôçò ÉëéÜäáò Äéþíç
ÁèçíÜ
Ï ÐÜíäáñïò êáé ï Áéíåßáò óõãêñïýïíôáé ìå ôïí ÄéïìÞäç. Ï ÄéïìÞäçò

óêïôþíåé ôïí ðñþôï êé åôïéìÜæåôáé íá óêïôþóåé êáé ôï äåýôåñï,
ôïí ïðïßï Ý÷åé Þäç ôñáõìáôßóåé óïâáñÜ. Åðåìâáßíåé ç Áöñïäßôç êáé
óþæåé ôïí Áéíåßá. Ï ÄéïìÞäçò ôçí ôñáõìáôßæåé óôï ÷Ýñé. Ï Áðüëëùíáò
áíáëáìâÜíåé ôçí ðñïóôáóßá ôïõ Áéíåßá, ï ¢ñçò äßíåé óôçí áäåñöÞ ôïõ
ôï Üñìá ôïõ êáé ç ºñéò ìåôáöÝñåé ôç ëáâùìÝíç èåÜ óôïí ¼ëõìðï. Ç
Äéþíç ðåñéðïéåßôáé êáé ðáñçãïñåß ôçí êüñç ôçò, åíþ ç ÁèçíÜ, ç ¹ñá êáé
ï Äßáò ó÷ïëéÜæïõí åéñùíéêÜ ôï óõìâÜí.
α) στ. 274-329: Η σύγκρουση της Αφροδίτης από τον Διομήδη
του Πανδάρου και του Αινεία με και η επιστροφή της στον Όλυμπο.
τον Διομήδη και η επέμβαση της γ) στ. 381-430: Η Διώνη
Αφροδίτης. παρηγορεί την Αφροδίτη και οι θεοί
β) στ. 330-380: Ο τραυματισμός σχολιάζουν όσα συνέβησαν.
111
Ε
στ. 274-430
274
275
εκείνοι: Åííïåß ôïí ÄéïìÞäç êáé ôïí ÓèÝíåëï (çíßï÷ïò ôïõ ÄéïìÞäç).
πλησίασαν οι δυο: Ï Áéíåßáò êáé ï ÐÜíäáñïò.
276 του Λυκάονος: Ï ËõêÜùí Þôáí ï ãéïò ôïõ ÐÜíäáñïõ.
277 του Τυδέως: Ï Ôõäåýò Þôáí ï ðáôÝñáò ôïõ ÄéïìÞäç.
280 μακρόσκιον: Áõôüò ðïõ ó÷çìáôßæåé ìåãÜëç óêéÜ. Ôï åðßèåôï
«ìáêñüóêéïò» åäþ üìùò äçëþíåé ôï ìÞêïò ôïõ äüñáôïò, ôï ïðïßï
Þôáí ôïõëÜ÷éóôïí 1,80 ì.
281 του Διομήδη: Ãéïò ôïõ ÔõäÝùò êáé ôçò Äçéðýëçò, âáóéëéÜò ôçò
íïôéïáíáôïëéêÞò Áñãïëßäáò. Ç åðéêñÜôåéÜ ôïõ ðåñéëÜìâáíå ôï
¢ñãïò, ôçí Ôßñõíèá, ôçí Åðßäáõñï, ôçí ÔñïéæÞíá, ôçí Åñìéüíç,
êáé óõíüñåõå ìå åêåßíç ôïõ ÁãáìÝìíïíá. Ï ÄéïìÞäçò óå üëç
ôçí ÉëéÜäá ðáñïõóéÜæåôáé íá åßíáé ðïëý äåìÝíïò ìå ôïí ðáôÝñá
ôïõ, ôïí ÔõäÝá, ðïõ ÷Üñç ôçò ãåííáéüôçôÜò ôïõ åß÷å êåñäßóåé
ôçí éäéáßôåñç åýíïéá ôçò ÁèçíÜò. Ìáæß ìå ôçí êëçñïíïìéÜ ôïõ
îå÷ùñéóôïý ðáôÝñá, êëçñïíüìçóå êáé ôçí åýíïéá ôçò èåÜò Áèç-
íÜò, ç ïðïßá óôÝêåé äßðëá ôïõ êÜèå óôéãìÞ ôïõ ðïëÝìïõ êáé ôïí
ðñïóôáôåýåé. Ï ÄéïìÞäçò ðÞñå ìÝñïò óôçí åêóôñáôåßá ôùí åðôÜ
óôñáôçãþí åíáíôßïí ôçò ÈÞâáò êáé óôïí Ôñùéêü ðüëåìï, áðü
ôïí ïðïßï Ýöõãå æùíôáíüò.
283 Πάνδαρος: Áñ÷çãüò ôùí Ëõêßùí, Üîéïò ôïîüôçò.
284 λαγγόνι: ôá ðëÜãéá ìÝñç ôçò êïéëéÜò.
295 ανάμερα: ðáñÜìåñá.
298 Αινείας: Ãéïò ôïõ Áã÷ßóç êáé ôçò Áöñïäßôçò, Þôáí ï ðéï ãåííáß-
ïò Ôñþáò ðïëåìéóôÞò ìåôÜ ôïí ¸êôïñá. ÅðåéäÞ ï Áéíåßáò äåí
áíÞêå óôï âáóéëéêü ãåíåáëïãéêü äÝíôñï, ï ðïéçôÞò ôïí êñáôÜ
óôï ðåñéèþñéï.
299 διασκελούσε: óôåêüôáí ìå áíïé÷ôÜ ôá óêÝëç ôïõ ðÜíù áðü ôï
íåêñü.
300 γλιστρήν ασπίδα: ãõáëéóôåñÞ áóðßäá, ëåßá.
306 κουτάλα: ç êëåßäùóç.
312 Αφροδίτη: ÈåÜ ôïõ Ýñùôá, ãåííçìÝíç áðü ôïí áöñü ôçò èÜ-
ëáóóáò, áð’ üðïõ ðÞñå êáé ôï üíïìÜ ôçò. Óýìöùíá ìå êÜðïéåò
Üëëåò ðáñáäüóåéò, ç èåÜ ãåííÞèçêå áðü ôç Äéþíç êáé ðáôÝñáò
ôçò Þôáí ï Äßáò. Ç Áöñïäßôç âïçèïýóå ðÜíôá ôïí Áéíåßá, ãéáôß
Þôáí ãéïò ôçò.
313 του Αγχίση: Ï Áã÷ßóçò Þôáí ï ðáôÝñáò ôïõ Áéíåßá. ¼ôáí ôïí
áíôßêñéóå ç Áöñïäßôç, ôïí åñùôåýôçêå êáé Ýêáíå ìáæß ôïõ Ýíá
ãéï, ôïí Áéíåßá, ãéá ôïí ïðïßï ç èåÜ ðñïöÞôåõóå üôé èá ãéíüôáí
îáêïõóôüò ó’ üëï ôïí êüóìï. ÐñÜãìáôé, ï Áéíåßáò, ìåôÜ ôï ôÝëïò
ôïõ Ôñùéêïý ðïëÝìïõ, Ýãéíå ï åèíÜñ÷çò ôùí Ëáôßíùí óôç ãåéôï-
112 íéêÞ Éôáëßá êáé ç öÞìç ôïõ Ýìåéíå ãéá ðÜíôá îáêïõóôÞ.
313 στων μόσχων τες βοσκές: Ï Áã÷ßóçò Þôáí âïóêüò, ãé’ áõôü ï Ραψωδία
319
ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß áõôÞ ôç öñÜóç.
υιός του Καπανέως: Ðñüêåéôáé ãéá ôïí ÓèÝíåëï, ôï óýíôñïöï
êáé çíßï÷ï ôïõ ÄéïìÞäç.
Ε
στ. 274-430
325 στον Δηίπυλον: Ößëïò ôïõ ÓèÝíåëïõ.
328 τα ολόλαμπρα λουρία: Ôá ÷áëéíÜñéá ðïõ ôïðïèåôïýóáí óôá
Üëïãá ãõÜëéæáí åßôå ãéáôß ïé Á÷áéïß ôá Üëåéöáí ìå ëÜäé Þ ëßðïò
åßôå ãéáôß ôá óôüëéæáí ìå áóôñáöôåñÜ êïóìÞìáôá.
329 στερεόποδ’ άλογα: Åßíáé ôá Üëïãá ìå äõíáôÜ, ãåñïäåìÝíá
ðüäéá, ðïõ ðáôïýóáí óôáèåñÜ óôï Ýäáöïò.
330 την Κύπριν: Ç Áöñïäßôç ïíïìáæüôáí ðïëý óõ÷íÜ Ýôóé, ãéáôß
ãåííÞèçêå êïíôÜ óôçí Êýðñï, êáé óôçí ÐÜöï âñéóêüôáí ï éåñüò
íáüò ðñïò ôéìÞí ôçò.
331 άνανδρη θεά: Ç èåÜ Áöñïäßôç äåí Þîåñå ôçí ôÝ÷íç ôïõ ðïëÝ-
ìïõ, Þôáí Üíáíäñç, äçëáäÞ Üðåéñç.
333 Ενυώ: Èåüôçôá ôïõ ðïëÝìïõ êáé óýììá÷ïò ôïõ ¢ñç.
333 Παλλάς Αθήνη: ÈåÜ ðïõ ðñïóôÜôåõå ôïí ðüëåìï èåùñïýíôáí
êáé ç ÁèçíÜ, ç ïðïßá ïíïìáæüôáí êáé ÐáëëÜäá (= ðÜëëù, ñß÷íù
äõíáôÜ ôï áêüíôéï).
336 εσκάρφισε: ÷ôýðçóå.
337 αμβρόσιον: áèÜíáôï.
337 των Χαρίτων: Ïé ×Üñéôåò Þôáí ôñåéò, ç ÁãëáÀá, ç Åõöñïóýíç
êáé ç ÈÜëåéá êáé ðéóôåõüôáí üôé ÷Üñéæáí ôç ÷Üñç êáé ôá íéÜôá.
Êüñåò ôïõ Äßá êáé ôçò Åõñõíüìçò, áêïëïõèïýóáí ðÜíôá ôç èåÜ
Áöñïäßôç.
340 ιχώρ: Áíôß ãéá áßìá óôéò öëÝâåò ôùí èåþí Ýñåå Ýíá èåúêü õãñü,
ï é÷þñ. ¼ôáí ðëçãùíüôáí Ýíáò èåüò öáßíåôáé üôé ðïíïýóå üðùò
ïé Üíèñùðïé (ðâ. ôïõò óô. 343 «öþíáîå åêåßíç èëéâåñÜ»).
342 αναίματοι: Ïé èåïß äåí Ý÷ïõí áßìá áëëÜ é÷þñá.
344-346
και με νέφος / μαύρο τον ζώνει, μη κανέν’ ακόντι χαλ-
κοφόρο / τον εύρει μες το στήθος: Ï Áðüëëùíáò ðáßñíåé
ôç èÝóç ôçò Áöñïäßôçò êáé ðñïóôáôåýåé ôïí Áéíåßá. Óå ðïëëÝò
óêçíÝò ôçò ÉëéÜäáò Ýíáò èåüò ãëéôþíåé áðü ôç ìÜ÷ç Ýíáí áãáðç-
ìÝíï ôïõ Þñùá êáëýðôïíôÜò ôïí ìå ðõêíü óêïôåéíü óýííåöï.
351 θ’ ανατριχιάς: èá áíáôñé÷éÜæåéò.
352-353
Με πόνους σκληρούς / κι εγίνη μελανό το ροδινό της
σώμα: Áêüìç ìéá áðüäåéîç üôé êáé ôï óþìá ôùí èåþí, üôáí
ðëçãùíüôáí, áíôéäñïýóå üðùò ôùí áíèñþðùí: ìåëÜíéáæå êáé ïé
ðëçãÝò ðñïêáëïýóáí ðüíï (áíèñùðïìïñöéóìüò).
358 τα χρυσοστέφαν’ άλογα: Ôá ðéï äõíáôÜ Üëïãá óõíÞèéæáí íá ôá
óôåöáíþíïõí óôï ìÝôùðï ìå ÷ñõóÞ ôáéíßá êáé ðïëýôéìá óôïëßäéá. 113
Ραψωδία 365 τους χαλινούς: ôá ÷áëéíÜñéá.
Ε
στ. 274-430
368
369
ανεμοπόδ’ Ίρις: Ç ºñéò åß÷å ðïëý ãñÞãïñá ðüäéá, ãéá íá ìðïñåß ìå
ôá÷ýôçôá íá ìåôáöÝñåé ôéò åíôïëÝò ôùí èåþí óôïõò èíçôïýò.
αμβροσίαν: Ç ôñïöÞ ôùí èåþí.
371 της Διώνης: ÌçôÝñá ôçò Áöñïäßôçò, ðñþçí óýæõãïò ôïõ Äßá,
óýìöùíá ìå ôçí ðñïïìçñéêÞ ðáñÜäïóç. Ôï üíïìÜ ôçò åôõìï-
ëïãéêÜ åßíáé ôï èçëõêü üíïìá ôïõ Äßá, ðïõ óçìáßíåé èåÜ ôïõ
ïõñáíïý.
375 φιλόγελη: Ôï åðßèåôï äåí öáíåñþíåé ôç äéÜèåóç ôçò Áöñïäß-
ôçò åêåßíç ôç óôéãìÞ, áëëÜ ôïíßæåé ôï ãåãïíüò üôé åßíáé ìéá èåÜ
ðïõ ðñïêáëåß ôç ÷áñÜ êáé ôï ãÝëéï óôïõò áíèñþðïõò êáé åßíáé
Üðåéñç áðü ðïëÝìïõò êáé ìÜ÷åò.
383-404
απ’ τους ανθρώπους πάθαμε πολλοί των Ολυμπίων...
στον Όλυμπο κτυπούσε: Ç Äéþíç ÷ñçóéìïðïéåß ðáëéïýò ìý-
èïõò ùò ðáñÜäåéãìá ãéá íá ðáñçãïñÞóåé ôçí Áöñïäßôç. Ïé ôñåéò
ìýèïé ãéá ôïí ¢ñç, ôçí ¹ñá êáé ôïí ¢äç ðïõ êáêïðïéÞèçêáí áðü
èíçôïýò áíáöÝñåôáé ìüíï óôïí ¼ìçñï êáé óå êáìßá Üëëç ðçãÞ.
385-386
ο Ώτος και ο Εφιάλτης ο δεινός, τα τέκνα του Αλωέως:
Ï Áëùåýò Þôáí óýæõãïò ôçò ÉöéìÝäåéáò, ç ïðïßá åñùôåýôçêå ôïí
ðáððïý ôçò ôïí Ðïóåéäþíá êáé áðÝêôçóå ìáæß ôïõ ôïí ¿ôï êáé
ôïí ÅöéÜëôç. ÊÜèå ÷ñüíï ôá äýï áäÝëöéá øÞëùíáí êáé ðëÜôõíáí
êáôÜ 5,5 ìÝôñá Ýôóé, þóôå óôá åííéÜ ôïõò ÷ñüíéá Ýöôáóáí ôá
16,5 ìÝôñá. Ëüãù ôïõ ôåñÜóôéïõ áíáóôÞìáôüò ôïõò áðåéëïýóáí
ôïõò Ïëýìðéïõò èåïýò. ¸äåóáí ôï èåü ¢ñç êáé ôïí Ýêëåéóáí óå
Ýíá ðéèÜñé åðß äåêáôñåßò ìÞíåò. Ç ìçôñéÜ ôïõò, üìùò, ç Çåñéâïßç,
áðïêÜëõøå óôïí ÅñìÞ, ôï èåü ôçò äåîéïôå÷íßáò, ôçí êñõøþíá
ôïõ ðéèáñéïý ìå ôïí ¢ñç, êáé Ýôóé ï èåüò ôïõ ðïëÝìïõ áðåëåõ-
èåñþèçêå.
392 ο δεινός Αμφιτρυωνιάδης: Ï ÇñáêëÞò èåùñåßôáé åäþ ãéïò
ôïõ Áìöéôñßùíá, åíþ ëßãï ðáñáêÜôù ï ðïéçôÞò èá áíáöÝñåé üôé
ðáôÝñáò ôïõ Þôáí ï Äßáò (óô. 396). ÓõíÞèùò óôïõò ìåãÜëïõò
Þñùåò áðÝäéäáí äýï ðáôåñÜäåò, Ýíá èíçôü êáé Ýíáí áèÜíáôï.
Ï ÇñáêëÞò óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá êáôáëÜâåé ôçí Ðýëï, ôçí
ïðïßá ðñïóôÜôåõå ç ¹ñá ìáæß ìå ôïí Ðïóåéäþíá êáé ôïí ¢äç,
ôñáõìÜôéóå ôçí ¹ñá.
393 μ’ ακόντι τρίγωνο: ÂÝëïò ðïõ óôçí Üêñç åß÷å ôñåéò áé÷ìÝò.
397 οδυνηρά τον πλήγωσε εις των νεκρών την πύλην:
Ï ÇñáêëÞò ôñáõìÜôéóå ôïí ¢äç, üôáí êáôÝâçêå óôïí ÊÜôù êüóìï
íá ðÜñåé ôïí ÊÝñâåñï. Ï ¢äçò ðñüâáëå áíôßóôáóç õðåñáóðéæü-
ìåíïò ôéò ðýëåò ôïõ âáóéëåßïõ ôïõ.
114 401 Παιήων: Ï ãéáôñüò ôùí èåþí.
403 εργάτης ασεβείας: ï áíáéäÝóôáôïò, áõôüò ðïõ óõíå÷þò áóåâåß Ραψωδία
409
412
óôç æùÞ ôïõ.
παπάς: ï ðáôÝñáò.
Αδρηστίνη: Ãõíáßêá ôïõ ÄéïìÞäç.
Ε
στ. 274-430
415 του ιπποδάμου: áõôüò ðïõ äáìÜæåé ôá Üëïãá.
416 σφογγίζει τον ιχώρα: óêïýðéóå ôï èåúêü áßìá áðü ôï ÷Ýñé
ôçò Áöñïäßôçò.
418 τηράζουν: êïéôÜíå, ðáñáêïëïõèïýí.
419 λόγια μετωριστικά: ëüãéá êïñïúäåõôéêÜ, ðåéñáêôéêÜ.
422 άσφαλτα: ÷ùñßò áìöéâïëßá, áóöáëþò.
425 χρυσή βελόνη εσκάρφισε: ôçí ôñýðçóå ç êáñößôóá· åííïåß
ôçí ðüñðç, äçëáäÞ ôçí êáñößôóá ìå ôçí ïðïßá óôåñÝùíáí ïé
èåÝò ôï öüñåìÜ ôïõò óôïí þìï.
430 μανιωμένος Άρης: ï ãåìÜôïò ìáíßá ðïëåìï÷áñÞò èåüò ¢ñçò.

297-306
Με την ασπίδα επήδησε... και λέγεται κουτάλα:
Ï Áéíåßáò ðñïóðáèåß íá ðñïóôáôåýóåé ôï íåêñü óýíôñïöü ôïõ
áðü ôçí áôéìßá ðïõ åôïéìÜæåé ï ÄéïìÞäçò åíáíôßïí ôïõ. Êáé ï
Áéíåßáò êáé ï ÄéïìÞäçò ëåéôïõñãïýí óýìöùíá ìå ôï çñùéêü
ðíåýìá ôçò ïìçñéêÞò åðï÷Þò. Ï Áéíåßáò åßíáé õðï÷ñåùìÝíïò íá
ìåôáöÝñåé áíÝããé÷ôï ôï óþìá ôïõ íåêñïý óõíôñüöïõ ôïõ áðü
ôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò, åíþ ï ÄéïìÞäçò ðñïóðáèåß íá êåñäßóåé
ìåãáëýôåñç äüîá, áôéìþíïíôáò ôï óþìá ôïõ íåêñïý å÷èñïý ôïõ
êáé íá ïëïêëçñþóåé ôçí «áñéóôåßá» ôïõ.
303-304
δεν θα την παίρναν δύο των τωρινών θνητών / και αυτός
την έπαιζε και μόνος
Óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò ðñïâÜëëåôáé ç áíôßëçøç üôé ôï ðáñåëèüí
åßíáé áíþôåñï áðü ôï ðáñüí, üôé ïé Þñùåò ôïõ ðáñåëèüíôïò
Þôáí áóýãêñéôá ðéï äõíáôïß áðü ôïõò óýã÷ñïíïõò Þñùåò ôçò
ïìçñéêÞò åðï÷Þò. Ï ÄéïìÞäçò ëïéðüí óçêþíåé ìéá ðÝôñá ðïõ
äåí ìðïñïýí íá ôç óçêþóïõí ïýôå äýï ìáæß ôçí åðï÷Þ ôïõ
ÏìÞñïõ.
330-380
Τούτος την Κύπριν... και με τους αθανάτους
¼ôáí ôñáõìáôßæåôáé ç èåÜ, ïé áíôéäñÜóåéò ôçò ìïéÜæïõí áêñéâþò 115
Ραψωδία ìå åêåßíåò åíüò áíèñþðïõ, êïñõöþíåôáé äçëáäÞ ôï óôïé÷åßï ôïõ
Ε
στ. 274-430
áíèñùðïìïñöéóìïý: êáôáäéþêåôáé, ôñáõìáôßæåôáé, áéìïññáãåß,
ðïíÜåé êáé êëáßåé, äåéëéÜæåé, æáëßæåôáé, ìåëáíéÜæåé ôï óþìá ôçò áðü
ôçí ôáëáéðùñßá ôïõ ôñáõìáôéóìïý, éêåôåýåé ôïí áäåñöü ôçò íá ôç
âïçèÞóåé, ðñïóôñÝ÷åé óôç ìçôÝñá ôçò ãéá ðáñçãïñéÜ, ôçò åêöñÜæåé
ôï ðáñÜðïíü ôçò. Ç ìçôÝñá ôçò ôç ÷áúäåýåé êáé ôç èåñáðåýåé.
406-407
και δεν σκέπτεται ο μωρός που ολίγες έχει / ημέρες
όποιος πόλεμον κινεί των αθανάτων
Ç Äéþíç ðñïâëÝðåé ôï èÜíáôï ôïõ ÄéïìÞäç, ï ïðïßïò óýíôïìá èá
èáíáôùèåß, êáèþò ôüëìçóå íá ôñáõìáôßóåé ìéá èåÜ. Äéáôõðþíåôáé
ïõóéáóôéêÜ ìéá áíôßëçøç ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí, óýìöùíá ìå ôçí
ïðïßá ï èíçôüò ðïõ õðåñâáßíåé ôá üñéÜ ôïõ êáé äåß÷íåé áëáæïíéêÞ
óõìðåñéöïñÜ áðÝíáíôé óôïõò èåïýò, üóï ãåííáßïò êáé éêáíüò êé
áí åßíáé, äéáðñÜôôåé ýâñéí. ÅðïìÝíùò åßíáé ëïãéêü íá åðÝëèåé êáé ç
«ôßóéò», ç ôéìùñßá ôïõ èíçôïý. ÐñÝðåé, âÝâáéá, íá õðïãñáììéóôåß ôï
ãåãïíüò üôé ï ÄéïìÞäçò êéíÞèçêå åíáíôßïí ôçò Áöñïäßôçò, åðåéäÞ
ôïí êáôåýèõíå ç ÁèçíÜ (ñáø. Å, óô. 130-131).
ΔΙΟΜHΔΗΣ
Åßíáé ï êëáóéêüò ïìçñéêüò Þñùáò ðïõ Ý÷åé üëá ôá óôïé÷åßá åíüò ôÝëåéïõ
ðïëåìéóôÞ. Åßíáé äõíáôüò êáé Üöïâïò åíþ ç ãåííáéüôçôÜ ôïõ áããßæåé
ôá üñéá ôçò áõôïèõóßáò, áöïý äåí õðïëïãßæåé ôç æùÞ ôïõ óôç ìÜ÷ç.
ÓêïñðÜ ôïí ôñüìï ìå ôçí ïñìÞ ôïõ êáé ðñïêáëåß ìåãÜëï öüâï óôïõò
áíôéðÜëïõò ôïõ.
ÐáñÜëëçëá åßíáé åõóåâÞò áðÝíáíôé óôçí ÁèçíÜ, ç ïðïßá óôÝêåôáé
óôï ðëåõñü ôïõ êáé ôïí ðñïóôáôåýåé. Åßíáé ôüóï óêëçñüò êáé áðïöá-
óéóìÝíïò íá íéêÞóåé, ðïõ üôáí ôñáõìáôßæåé ôçí Áöñïäßôç, ðåñéöñïíåß
ôç ãõíáéêåßá ôçò öýóç êáé áìöéóâçôåß ôïí Ýñùôá ðïõ ðñïóôáôåýåé ç
èåÜ. Åßíáé, èá ëÝãáìå, áãåíÞò êáé îåóðÜ ìå ïñãÞ åíáíôßïí ôçò èåÜò ôïõ
Ýñùôá, üìùò óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò Ýíáò Þñùáò äåí óõìðåñéöÝñåôáé
öõóéïëïãéêÜ, êáèþò ï ìüíïò óêïðüò ôïõ åßíáé íá åðéâéþóåé áíôéìåôù-
ðßæïíôáò êÜèå å÷èñéêÞ åðßèåóç, áêüìá êé áí áõôÞ ðñïÝñ÷åôáé áðü ìéá
èåÜ Üðåéñç óôïí ðüëåìï.
ΑΦΡΟΔIΤΗ
Ðñüêåéôáé ãéá ìéá áîéïèáýìáóôç ìçôÝñá ðïõ óðåýäåé ìå áõôáðÜñíçóç
116 íá ðñïóôáôåýóåé ôï ãéï ôçò áðü ôï èÜíáôï ÷ùñßò íá õðïëïãßóåé üôé
åßíáé Üðåéñç óôç ìÜ÷ç. Åßíáé ôñõöåñÞ êáé ðáíÝìïñöç èåÜ, îÝíç ðñïò Ραψωδία
ôçí ðïëåìéêÞ ôÝ÷íç, ôïõò ôñáõìáôéóìïýò êáé ôéò áøéìá÷ßåò. Ãé’ áõôü üôáí
ëáâþíåôáé áðü ôïí ÄéïìÞäç, öïâéóìÝíç êáé ðáñáðïíåìÝíç ôñÝ÷åé óôçí
áãêáëéÜ ôçò ìçôÝñáò ôçò íá ðáñçãïñçèåß. ÁíÞìðïñç íá áíôéìåôùðßóåé
Ε
στ. 274-430
ôïí ðüíï ôçò êáé áñêåôÜ áíáóöáëÞò, åêðñïóùðåß åðÜîéá ôçí áßóèçóç
ôçò ôñõöåñüôçôáò ðïõ ðçãÜæåé áðü ôïí Ýñùôá.
ΑΙΝΕIΑΣ
ÐáñïõóéÜæåôáé áíÞóõ÷ïò ãéá ôçí ôý÷ç ôùí óõìðïëåìéóôþí ôïõ êáé ïñìÜ
óôç ìÜ÷ç ãéá íá óþóåé ôçí ðáñÜôáîÞ ôïõ áðü ôçí ïñìÞ ôïõ ÄéïìÞäç.
ÐïëåìÜ óáí Þñùáò ìå áõôáðÜñíçóç êáé áðïöáóéóôéêüôçôá, ðñïóöÝ-
ñïíôáò êÜèå âïÞèåéá óôï ößëï êáé óõìðïëåìéóôÞ ôïõ ÐÜíäáñï. Åßíáé
Üîéïò ößëïò êáé ðïëåìéóôÞò.
ΑΘΗΝA
Ç èåÜ ôçò óïößáò îÝñåé íá åßíáé ðñïóôáôåõôéêÞ áðÝíáíôé óôïõò Þñùåò
ðïõ óõìðáèåß êáé õðïóôçñßæåé. ÓêïñðÜ ôï èÜíáôï óôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ
ÄéïìÞäç âïçèþíôáò ôïí íá ðñáãìáôïðïéÞóåé ôçí áñéóôåßá ôïõ óôç ìÜ÷ç,
íá áðïäåßîåé ôçí ðáíôïäõíáìßá ôïõ. Åßíáé Üëëùóôå êáé ç ßäéá Üøïãç
óôçí ðïëåìéêÞ ôÝ÷íç. ÁðÝíáíôé óôï ðÜèçìá ôçò Áöñïäßôçò öáßíåôáé
åßñùíáò êáé ÷áéñÝêáêç, áöïý êïñïúäåýåé ôç èåÜ, åðåéäÞ ôñáõìáôßóôçêå
áðü ôï èíçôü ðïõ ç ßäéá üðëéóå ìå õðåñâïëéêÞ äýíáìç.
340 Ιχώρ
Ïé èåïß äåí ôñÝöïíôáé ìå øùìß êáé êñáóß, üðùò ïé Üíèñùðïé, áë-
ëÜ ôñþíå áìâñïóßá êáé ðßíïõí íÝêôáñ («ïßíïí äåí ðßíïõí ïé èåïß,
ìÞôå óéôÜñé ôñþãïõí», óô. 341). Ãé’ áõôü ôï ëüãï óôéò öëÝâåò ôïõò
äåí êõëÜåé áíèñþðéíï áßìá, áëëÜ êõëÜåé ï é÷þñ, áßìá áèÜíáôï.
387 χάλκινον αγγείον

Óôá ïìçñéêÜ ÷ñüíéá ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôï ÷áëêü ãéá íá êáôáóêåõ-
Üæïõí áããåßá ãéá ïéêéáêÞ ÷ñÞóç.
401 βότανα παυσίπονα

Ôá äéÜöïñá âüôáíá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá öáñìáêåõôéêïýò óêï-
ðïýò Þäç áðü ôá ðñïúóôïñéêÜ ÷ñüíéá.
425 χρυσή βελόνη

Ï ÷ñõóüò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå åõñÝùò ãéá ôçí êáôáóêåõÞ êïóìç-
ìÜôùí (ðâ. ôá åõñÞìáôá ôùí Ìõêçíþí). Ç êáñößôóá Þôáí äéáêï-
óìçôéêÞ êáé ôáõôü÷ñïíá óõãêñáôïýóå ôï ãõíáéêåßï ðÝðëï. 117
Ραψωδία ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Ε
στ. 274-430
• ÕðÜñ÷åé ç óõíÞèçò åíáëëáãÞ áöÞãçóçò, ðåñéãñáöÞò êáé äéáëüãïõ,
ðïõ ðñïóäßäïõí ìéá éäéáßôåñç ðïéêéëßá óôï êåßìåíï.
Παρομοιώσεις: (óô. 299) «êáé ùò èáññåôü óôçí ñþìçí ôïõ ëéïíôÜñé» /

(óô. 331-332) «äåí ïìïéÜæåé ìå ôåò èåÝò».
Μεταφορές: (óô. 278) «ôï ðéêñü âÝëïò» / (óô. 288-289) «÷ïñôÜóù óôï
áßìá» / (óô. 347) «Ýóõñå êñáõãÞí» / (óô. 388) «ðïëåìüäéøïò» / (óô. 417)
«ïé ðüíïé Ýðáõóáí» / (óô. 419) «ìå ëüãéá ìåôùñéóôéêÜ êåíôïýóáí ôïí
Êñïíßäçí» / (óô. 427) «×ñõóÞí Áöñïäßôçí».
Προσωποποιήσεις: (óô. 291-292) «êáé ï óêëçñüò ÷áëêüò ôá ëåõêÜ

äüíôéá ôïõ ðÝñáóå» / (óô. 330) «Üðïíï ëéïíôÜñé» / (óô. 361) «ðëçãÞ ìå
óöÜæåé» / (óô. 394) «âáóÜíéæåí ï ðüíïò».
Επίθετα: (óô. 275) «ãïñãÜ Üëïãá» / (óô. 276) «ëáìðñüò ãüíïò» / (óô. 277)
«ãüíå óéäçñüêáñäå» / (óô. 277) «èáõìáóôïý ÔõäÝùò» / (óô. 278) «ãïñãü
âÝëïò» / (óô. 280) «ìáêñüóêéïí êïíôÜñé» / (óô. 282) «÷Üëêéíç Üêñç» /
(óô. 285) «êáý÷çìá… ìåãÜëï» / (óô. 286) «áôñüìçôïò, äõíáôüò, ÄéïìÞäçò»
/ (óô. 289) «áäÜìáóôïí ðïëåìéóôÞí» / (óô. 295) «Üñìáôá åýìïñöá êáé
ïëüëáìðñá» / (óô. 317, 346) ôá÷õΐððùí Äáíáþí / (óô. 320) «áíäñåßïò
ÄéïìÞäçò» / (óô. 323) «êáëüôñé÷á Üëïãá» / (óô. 324) «ãåííáßïõò Á÷áéïýò»
/ (óô. 327) «âáèéÜ êáñÜâéá» / (óô. 328) «ïëüëáìðñá ëïõñßá» / (óô. 329)
«óôåñåüðïäá Üëïãá» / (óô. 330) «Üðïíï êïíôÜñé» / (óô. 331) «Üíáäñç
èåÜ» / (óô. 334) «ìåãÜ ðëÞèïò» / (óô. 335) «èáõìáóôïý ÔõäÝùò» / (óô. 336)
«ôñõöåñü ÷Ýñé» / (óô. 340) «ìÜêáñåò èÝïé» / «áíáßìáôïé êáé áèÜíáôïé» / (óô.
345) «íÝöïò ìáýñïí», «áêüíôé ÷áëêïöüñï» / (óô. 353) «ìåëáíüí ôï ñüäéíüí
ôçò óþìá» / (óô. 354) «ç ºñéò ç áíåìüðïäç» / (óô. 355) «Üãñéïí ¢ñç» / (óô.
358) «ôá ÷ñõóïóôÝöáí’ Üëïãá» / (óô. 364) «ç èëéâåñÞ» (åíí. Áöñïäßôç)
/ (óô. 371) «ðïèçôÞí êüñçí» / (óô. 375) «öéëüãåëç Áöñïäßôç» / (óô. 376)
«ìåãáëüøõ÷ïò Ôõôåßäçò» / (óô. 381) «óåâáóôÞ Äéþíç» / (óô. 386) «ÅöéÜëôçò
ï äåéíüò» / (óô. 387) «÷Üëêéíïí áããåßïí» / (óô. 388) «ðïëåìüäéøïò ¢ñçò»
/ (óô. 391) «óêëçñüò äåóìüò» / (óô. 394) «áãéÜôñåõôïò… ðüíïò» / (óô.
395) «èåüñáôïò ï ¢ñçò», «ðéêñüí âÝëïò» / (óô. 396) «áéãéäïãüñïõ Äßá» /
(óô. 399) «ðåñßëõðïò» (åíí. ï ¢ñçò) / (óô. 400) «ìÝãáí þìïí» / (óô. 401)
«âüôáíá ðáõóßðïíá» / (óô. 403) «ï Üèëéïò, ï áõèáäÝóôáôïò åñãÜôçò» /
(óô. 414) «íõìöåõôüò ôçò óýíôñïöïò» / (óô. 415) «èáõìáóôÞ ãõíÞ» / (óô.
419) «ëüãéá ìåôåùñéóôéêÜ» / (óô. 420) «ãëáõêïìÜô’ ÁèÞíç» / (óô. 425)
«÷ñõóÞí âåëüíçí», «ôñõöåñü ÷Ýñé» / (óô. 426) «ýøéóôïò ðáôÝñáò» / (óô. 427)
«÷ñõóÞí… Áöñïäßôçí» / (óô. 428) «Ýñãá ðïëåìéêÜ» / (óô. 429) «æçëåõôÝò
118 öñïíôßäåò» / (óô. 430) «ìáíéùìÝíïò ¢ñçò».
Εικόνες: (óô. 280) Ï ÐÜíäáñïò ÷ôõðÜåé ôïí ÄéïìÞäç / (óô. 290-293) Ç Ραψωδία
ÁèçíÜ êáôåõèýíåé ôï êïíôÜñé / (óô. 297-298) Ï Áéíåßáò õðåñáóðßæåôáé
êáé ôï íåêñü ÐÜíäáñï / (óô. 323-314) Ç Áöñïäßôç óþæåé ôïí Áéíåßá / (óô.
337-339) Ï ôñáõìáôéóìüò ôçò Áöñïäßôçò / (óô. 370-371) Ç Áöñïäßôç óôçí
Ε
στ. 274-430
áãêáëéÜ ôçò Äéþíçò / Ï ÇñáêëÞò ôñáõìáôßæåé ôçí ¹ñá (óô. 392-393).
119
Ε
στ. 274-430
1. Για να προσδιορίσουμε τις «σκηνές» μιας ευρύτερης

ενότητας χρησιμοποιούμε ως κριτήρια τις εξής αλλαγές:
α) τόπου, β) προσώπων ή εισαγωγή νέου προσώπου
και γ) τόπου και προσώπων. Με τη βοήθεια των κρι-
τηρίων, να διακρίνετε τις σκηνές της ενότητας και να τις
εντάξετε στον ακόλουθο πίνακα, συμπληρώνοντας όλα
τα απαραίτητα στοιχεία:
óêçíÞ óêçíéêü ðñüóùðá ôßôëïò

1ç: óô. 274-310 Ðåäßï ìÜ÷çò ÄéïìÞäçò, Ï ÄéïìÞäçò
ÐÜíäáñïò, óêïôþíåé
Áéíåßáò ôïí ÐÜíäáñï
êáé ôñáõìáôßæåé ôïí
Áéíåßá
2ç: óô. 311-317 Ðåäßï ìÜ÷çò Áöñïäßôç, Ç Áöñïäßôç óþæåé
Áéíåßáò ôïí Áéíåßá
3ç: óô. 318-329 Ðåäßï ìÜ÷çò ÓèÝíåëïò, ÓèÝíåëïò, Äçßðõëïò
Äçßðõëïò
4ç: óô. 330-351 Ðåäßï ìÜ÷çò ÄéïìÞäçò, Ï ôñáõìáôéóìüò ôçò
Áöñïäßôç, Áöñïäßôçò áðü ôïí
Áéíåßáò, ÄéïìÞäç
Áðüëëùíáò
5ç: óô. 352-369 ÏñìçôÞñéï ôïõ ºñéäá, Áöñïäßôç, ºñéäá,

¢ñç (áñéóôåñÜ ¢ñçò Áöñïäßôç,
ôïõ ðåäßïõ ìÜ÷çò) ¢ñçò
– ¼ëõìðïò
6ç: óô. 370-417 ¼ëõìðïò Áöñïäßôç, Ç Äéþíç ðáñçãïñåß

Äéþíç êáé èåñáðåýåé ôçí
Áöñïäßôç
7ç: óô. 418-430 ¼ëõìðïò ÁèçíÜ, ¹ñá, Ïé èåïß åéñùíåýïíôáé

Äßáò, Áöñïäßôç ôçí Áöñïäßôç ãéá
ôïí ôñáõìáôéóìü ôçò
– ðáñáéíÝóåéò Äßá
120
2. Αφού συζητήσετε στην τάξη και προσδιορίσετε τα Ραψωδία
χαρακτηριστικά της αριστείας στην ομηρική μάχη, να
επισημάνετε τα στοιχεία της ενότητας (στ. 274-430)
που δικαιολογούν τον τίτλο της Ε ραψωδίας «Διομή-
Ε
στ. 274-430
δους αριστεία».
«Ἀñéóôåßá» ïíïìÜæåôáé ç áíÜäåéîç ôçò áíäñåßáò åíüò Þñùá êáôÜ ôç
äéÜñêåéá ôçò ìÜ÷çò ìå äéáäï÷éêÝò íéêçöüñåò ìïíïìá÷ßåò Þ ìå êÜðïéï
áíäñáãÜèçìá. ÓõíÞèùò ï Þñùáò Ý÷åé êáé ôç âïÞèåéá åíüò èåïý, ðïõ
ôïõ äßíåé ìéá áêáôáíßêçôç ïñìÞ, ç ïðïßá öáßíåôáé êáé óôï Ýíôñïìï ýöïò
ôïõ áíôéðÜëïõ ôïõ. ÊÜèå ðïëåìéóôÞò áñéóôåýåé ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï,
ð.÷. ï ÄéïìÞäçò ìå åðßèåóç, ï Áßáíôáò ìå Üìõíá êáé ï ÌåíÝëáïò ìå ôçí
çèéêÞ óõìðáñÜóôáóç.
Ç «ÄéïìÞäïõò ἀñéóôåßá» Ý÷åé üëá ôá áíáìåíüìåíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ:
• åóôßáóç ôïõ ðïéçôÞ óôéò óêçíÝò ìÜ÷çò ðïõ áöïñïýí ôï ÄéïìÞäç,

• ï ÄéïìÞäçò áíôéìåôùðßæåé ìüíïò ôïõ äýï áíôéðÜëïõò, óêïôþíåé ôïí
ÐÜíäáñï, ôñáõìáôßæåé ôïí Áéíåßá êáé, ùò êïñýöùóç, ôñáõìáôßæåé êáé ôç
èåÜ Áöñïäßôç êáé, áñãüôåñá, ôïí ¢ñç,
• ìéëÜåé óôïí ÐÜíäáñï êáé óôçí Áöñïäßôç ìå ôçí áõôïðåðïßèçóç ôïõ
íéêçôÞ,
• Ý÷åé ùò óõìðáñáóôÜôç ôïõ ôçí ÁèçíÜ.
Áîéïóçìåßùôç åßíáé ç ôñïìáêôéêÞ êñáõãÞ ôïõ Áéíåßá, ðïõ èõìßæåé ôéò
êñáõãÝò ôùí ðïëåìéóôþí ôïõ 1821 êáé ôçí éá÷Þ «ÁÝñá!» ôïõ Ýðïõò ôïõ
’40, êáèþò êáé ç èåüñáôç ðÝôñá ðïõ ðåôÜåé ï ÄéïìÞäçò åíáíôßïí ôïõ
Áéíåßá (êáé ðïõ èõìßæåé ðÜëé óôïé÷åßï ìÜ÷çò ôïõ 1821).
3. Τι ακριβώς προσπαθούν να πετύχουν με τις ενέργει-

ές τους ο Αινείας και ο Διομήδης στους στ. 297-306;
Ποιους κανόνες της ομηρικής μάχης αναγνωρίζετε στο
συγκεκριμένο χωρίο;
Ôüóï ï Áéíåßáò üóï êáé ï ÄéïìÞäçò ðñïóðáèïýí íá ðÜñïõí ôï óþìá ôïõ
íåêñïý ÐáíäÜñïõ, ï ðñþôïò ãéá íá ìçí ðÝóåé óôá ÷Ýñéá ôùí å÷èñþí
êáé áôéìáóôåß êáé ãéá íá ôï ôéìÞóåé ìå ôáöÞ, êáé ï äåýôåñïò ãéá íá ïëï-
êëçñþóåé ôç íßêç ôïõ êáé íá óêõëÝøåé ôá üðëá ôïõ (ðâ. È 330 ê.åî., Í
419 ê.åî., Ñ 4-8, 132-137). Áêïëïõèïýí, ëïéðüí, êáé ïé äýï ôïõò êáíüíåò ôçò
ïìçñéêÞò ìÜ÷çò ðïõ áñìüæïõí óôçí ðëåõñÜ ðïõ áíÞêïõí.
Áêñéâþò åðåéäÞ ðñüêåéôáé ãéá ìéá óêçíÞ ðïõ áðáíôÜ åðáíåéëçììÝíùò
óôï ðáñüí Ýðïò, ðñÝðåé íá èåùñÞóïõìå éäéáßôåñá âáñýíïõóá ôç óç-
ìáóßá ôçò.
4. Στις σκηνές μάχης των στ. 274-365 αναφέρονται κάποι-

οι τραυματισμοί (θανατηφόροι ή όχι). Αφού συγκεντρώ- 121
Ραψωδία σετε τα χωρία αυτά, να επισημάνετε τις λεπτομέρειες
Ε
στ. 274-430
που δίνει ο ποιητής και να γράψετε τα συμπεράσματά
σας, σχετικά με α) την ακρίβεια των περιγραφών του
και β) τις γνώσεις ανατομίας που είχε. Να δικαιολογή-
σετε τις απόψεις σας με στοιχεία από το κείμενο.
á) Ï ôñáõìáôéóìüò ôïõ ÐáíäÜñïõ (óô. 290-6), ôïõ Áéíåßá (óô. 305-310)
êáé ôçò Áöñïäßôçò (óô. 334-8) ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü Ýíôïíç ðåñéãñáöÞ
êéíÞóåùí (ìå ñÞìáôá êßíçóçò, ð.÷. ðÝöôåé, óöåíäïíßæåé, åðÞäçóåí ê.ëð.)
êáé ëåðôïìåñÞ ðåñéãñáöÞ ôïõ ôñáýìáôïò. Ç ùìÞ áíáöïñÜ óôï åßäïò
ôïõ ôñáýìáôïò êáé óôéò Üìåóåò áíôéäñÜóåéò ôïõ ôñáõìáôéóìÝíïõ õðï-
ãñáììßæïõí áêüìç ðåñéóóüôåñï ôçí áñéóôåßá ôïõ ÄéïìÞäç.
â) Êáé óôéò ôñåéò ðåñéðôþóåéò, ç áêñßâåéá óôçí ðåñéãñáöÞ ôçò ðïñåßáò
ôïõ öïíéêïý üðëïõ, ôïõ ôñáýìáôïò êáé ôçò áéôßáò ôïõ èáíÜôïõ êáèé-
óôïýí óáöÞ ôç ãíþóç áíáôïìßáò ðïõ åß÷å ï ðïéçôÞò, ï ïðïßïò ãé’ áõôü
êáé Ýíéùóå ôçí Üíåóç íá ðñïâåß óå ìéá ôÝôïéá ðáñáóôáôéêÞ – êéíçìá-
ôïãñáöéêÞ êáôáãñáöÞ. Óôïí ÐÜíäáñï äéáâÜæïõìå ãéá ìéá ðïñåßá ôïõ
áêïíôßïõ (ìýôç – äüíôéá – ãëþóóá – ðéãïýíé), ðïõ äåí áöÞíåé ðåñéèþñéá
ãéá åðéâßùóç.
Ï ôñáõìáôéóìüò ôïõ Áéíåßá óôçí êïõôÜëá êáé óôá äýï íåýñá åß-
íáé áíáìåíüìåíï íá ôïí ðáñáëýóåé. ÔÝëïò, ç Áöñïäßôç ôñáõìáôßæåôáé
óôçí ðáëÜìç, áðü üðïõ åßíáé ëïãéêü íá Ý÷åé ìåãÜëç áéìïññáãßá (ôïõ
é÷þñá).
5. Στα αρχαία ελληνικά κείμενα που έχετε διδαχθεί (Οδύσ-

σεια, Ηρόδοτος) γνωρίσατε την ηθική αντίληψη που
εκφράζει το σχήμα «ύβρις-νέμεσις-τίσις»: όταν κάποιος
ξεπερνά το μέτρο, τα επιτρεπτά όρια της ανθρώπινης
φύσης, και συμπεριφέρεται προσβλητικά απέναντι σε
θεούς και ανθρώπους, τότε λέμε ότι διαπράττει «ύβρη»,
η οποία προκαλεί τη «νέμεση», την οργή δηλαδή των
θεών, και επέρχεται η «τίση», η τιμωρία του. Έχοντας
υπόψη σας αυτά, να επισημάνετε ποιος διατυπώνει
αυτή την αντίληψη στην ενότητα και να συζητήσετε
στην τάξη αν ο τραυματισμός της Αφροδίτης από το
Διομήδη αποτελεί «ύβρη», για την οποία πρέπει να
περιμένουμε την τιμωρία του ήρωα. Να στηρίξετε τις
απόψεις σας στο κείμενο (θα σας βοηθήσει και η Περι-
ληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Ε).
Ç Äéþíç óôïõò óôß÷ïõò 406-415 ðñïâëÝðåé ôï èÜíáôï ôïõ ÄéïìÞäç ùò
öõóéêü åðüìåíï ôçò ýâñçò ðïõ äéÝðñáîå, ôñáõìáôßæïíôáò êáé ðñïóâÜë-
122 ëïíôáò ìéá èåÜ, ôçí êüñç ôçò. ÌÝóá áðü ôïõò óôß÷ïõò áõôïýò ëïéðüí
åêöñÜæåôáé ç çèéêÞ áíôßëçøç ðïõ áíôéóôïé÷åß óôï ôñßðôõ÷ï: «ýâñéò-íÝìå- Ραψωδία
óéò-ôßóéò». ÓõãêåêñéìÝíá, óôïõò óô. 334-338 ï ÄéïìÞäçò ôñáõìáôßæåé ìå
ôï êïíôÜñé ôïõ ôç èåÜ êáé ëßãï áñãüôåñá, óôïõò óô. 348-351, ôç ÷ëåõÜæåé
ìå ëüãéá ðñïóâëçôéêÜ ãéá ôçí áäõíáìßá ôçò óôçí ðïëåìéêÞ ôÝ÷íç. Áíáì-
Ε
στ. 274-430
öéóâÞôçôá ï Þñùáò Ý÷åé îåðåñÜóåé ôá åðéôñåðôÜ üñéá ðïõ éóïññïðïýí
ôç ó÷Ýóç áèáíÜôùí êáé èíçôþí. ÁõôÞ ôïõ ç ðñÜîç êáé ç óõìðåñéöïñÜ
åðéâÜëëåé ôç íÝìåóç êáé ôçí ôßóç ôïõ, ìéá ôéìùñßá ðïõ üðùò ëÝåé êáé ç
Äéþíç èá åßíáé ï èÜíáôïò.
Óôç ñáøùäßá Å ç ÁèçíÜ åßíáé åêåßíç ðïõ ðñïôñÝðåé ôïí ÄéïìÞäç íá
ôñáõìáôßóåé ôçí Áöñïäßôç êáé ìåôÜ íá åðéôåèåß óôïí ¢ñç. Ãßíåôáé èá
ëÝãáìå ï Þñùáò ðéüíé ôçò ÁèçíÜò, åêôåëåóôéêü üñãáíü ôçò. Óáöþò êáé ç
óõìðåñéöïñÜ ôïõ ÄéïìÞäç äéêáéïëïãåßôáé êáèþò áõôüò áðëþò åêôÝëåóå
ìéá èåúêÞ åíôïëÞ, éêáíïðïßçóå ôçí åðéèõìßá ôçò ðñïóôÜôéäáò èåÜò ôïõ.
Äåí ìðïñåß üìùò íá ìåßíåé áôéìþñçôç ç ðñÜîç ôïõ, ãéáôß áíåîÜñôçôá
áðü ôçí ðáñüôñõíóç ôçò ÁèçíÜò, ï Þñùáò ðñÝðåé íá Ý÷åé ðÜíôá åðß-
ãíùóç ôùí ðñÜîåþí ôïõ êáé ôçí áðüëõôç åõèýíç ãé’ áõôÝò. ¸ðñåðå íá
îÝñåé üôé ç ÁèçíÜ åß÷å ðñïóùðéêü üöåëïò áðü ôïí ôñáõìáôéóìü êáé ôçí
ðñïóâïëÞ ôçò Áöñïäßôçò, êáé üôé ôïí ÷ñçóéìïðïßçóå ãéá íá ðåôý÷åé ôï
óôü÷ï ôçò.
¼öåéëå åðßóçò íá îÝñåé üôé ùò èíçôüò äåí ðñÝðåé íá ôá âÜæåé ìå èåïýò,
ãéáôß Ýôóé äéáðñÜôôåé ýâñç êáé åßíáé óßãïõñç ç ôéìùñßá ôïõ. Áðïäåß÷ôçêå,
ëïéðüí, «ìùñüò», üðùò áíáöÝñåé ç Äéþíç óôïõò óô. 406-409: «Ýâáëå êáé
äåí óêÝðôåôáé ï ìùñüò ðïõ ïëßãåò Ý÷åé / çìÝñåò üðïéïò ðüëåìïí êéíåß
ôùí áèáíÜôùí».
6. Η ενότητα, αν και αποτελεί τμήμα της περιγραφής

μιας σκληρής μάχης, δε στερείται γεγονότων που έχουν
κωμική διάσταση. Ποια είναι αυτά και πώς εξηγείτε
την ύπαρξή τους μέσα σε ένα ηρωικό έπος;
Êùìéêüò åßíáé ï ÷áñáêôÞñáò ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ ôñáõìáôéóìïý ôçò
Áöñïäßôçò, ç ïðïßá, ìå áðüëõôá áíèñùðïìïñöéêü ôñüðï, âãÜæåé êñáõ-
ãÝò ðüíïõ, æáëßæåôáé, ìåëáíéÜæåé, öùíÜæåé ôïí áäåëöü ôçò ãéá âïÞèåéá,
êëáßåé óáí ðáéäÜêé óôçí áãêáëéÜ ôçò ìÜíáò ôçò. Ï ¼ìçñïò èÝëåé íá
ôïíßóåé ôçí áôáßñéáóôç ðáñïõóßá ôçò èåÜò ôïõ Ýñùôá ìÝóá óôïí ðüëå-
ìï êáé íá åëáöñýíåé êÜðùò ôçí áôìüóöáéñá ìå áõôüí ôïí åõñçìáôéêü,
óôçí ïõóßá ôïõ, ôñüðï.
¼ëåò ïé êéíÞóåéò ôçò Áöñïäßôçò äåß÷íïõí üôé äåí ìðïñåß íá ëåéôïõñãÞ-
óåé ìÝóá óôï ðïëåìéêü ðåñéâÜëëïí: ãéá ðáñÜäåéãìá, åíþ èá ìðïñïýóå,
ßóùò, íá ðñïôéìÞóåé ôçí ôáêôéêÞ êáé ôùí Üëëùí èåþí êáé íá óêåðÜóåé
ôïí Áéíåßá ìå Ýíá óýííåöï, åêåßíç ôïí áãêáëéÜæåé ìå ôï ðÝðëï ôçò ðïõ
öùôïâïëåß (óô. 315), ïðüôå åêôßèåôáé áêüìç ðéï ðïëý óôá ìÜôéá ôùí
áíôéðÜëùí ôïõ. 123
Ραψωδία 7. Αφού διαβάσετε με προσοχή το απόσπασμα από τη
Ε
στ. 274-430
Βατραχομυομαχία (βλ. Παράλληλο κείμενο), να σημει-
ώσετε τα σημεία εκείνα που θυμίζουν έντονα ιλιαδική
μάχη, αλλά και τα στοιχεία που μετατρέπουν αυτό το
επικό ποίημα σε «ειρωνική παρωδία» της Ιλιάδας. Να
στηρίξετε τις απόψεις σας με χωρία από την ενότητα
της Ε ραψωδίας που διδαχτήκατε.
ÄéáâÜæïíôáò ôç Âáôñá÷ïìõïìá÷ßá, éäéáßôåñç ðñïóï÷Þ ðñÝðåé íá äïèåß
óôçí áíôßèåóç ìåôáîý ôïõ ìåãáëüðñåðïõ ôçò åðéêÞò ãëþóóáò êáé ôçò
çñùéêÞò áôìüóöáéñáò Ýíáíôé ôïõ áðëïúêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ, óõíäõáóìüò
ðïõ áðïôåëåß ôï âáóéêü êùìéêü óôïé÷åßï.
Ï ôñüðïò äéåîáãùãÞò ôçò ìÜ÷çò, ôá üðëá, ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ÷ôõðÞìá-
ôïò, ïé ðáñüìïéåò åêöñÜóåéò (ð.÷. óô. Å 294 – óô. 205 Âáôñá÷ïìõïìá÷ßáò)
èõìßæïõí Ýíôïíá éëéáäéêÞ ìÜ÷ç.
Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ôá êùìéêÜ ïíüìáôá ôùí âáôñÜ÷ùí êáé ôùí
êùìéêþí, êáèþò êáé ôá ôåñÜóôéá üðëá ôùí ìéêñïóêïðéêþí «ìá÷çôþí»
ìåôáôñÝðïõí áõôü ôï ðïßçìá óå «åéñùíéêÞ ðáñùäßá ôçò ÉëéÜäáò.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
– σχέδια εργασίας του σχολικού βιβλίου
1. Στις σκηνές της ενότητας που διδαχθήκατε είναι έντονη
η παρουσία των θεών. Αφού χωριστείτε σε ομάδες, να
ασχοληθείτε με τα εξής θέματα, αναφέροντας και τους
στίχους του κειμένου που διακιολογούν την όποια πα-
ρατήρησή σας.
α) Ποιοι θεοί εμπλέκονται στη δράση και ποιος είναι ο
στόχος της παρέμβασής τους;
β) Ποιοι από αυτούς είναι αθέατοι στους θνητούς ή
κάνουν αθέατο κάποιον προστατευόμενό τους για να
τον σώσουν; Με ποιον τρόπο επιτυγχάνεται κάθε φορά
αυτό; […]
γ) Να συγκεντρώσετε και να παρουσιάσετε στην τάξη
περιπτώσεις, είτε από τα εξωσχολικά σας διαβάσματα
είτε από τον κινηματογράφο, όπου χρησιμοποιείται το
μοτίβο του «αθέατου ή της «μεταμόρφωσης» του ήρωα,
προσπαθώντας παράλληλα να εξηγήσετε γιατί τέτοιες
124 ικανότητες συγκινούν πάντα τους ανθρώπους […]
á) Óôç äñÜóç åìðëÝêïíôáé ç ÁèçíÜ (óô. 290-296), ãéá íá âïçèÞóåé ôïí Ραψωδία
ÄéïìÞäç, ç Áöñïäßôç (óô. 311-319), ãéá íá óþóåé ôïí Áéíåßá, ï Áðüëëùíáò
(óô. 344-346), ãéá íá ðñïóôáôÝøåé ôïí Áéíåßá ìåôÜ ôïí ôñáõìáôéóìü ôçò
Áöñïäßôçò, ç ºñéò (óô. 354-356, 364-365), ãéá íá âïçèÞóåé ôçí Áöñïäßôç
Ε
στ. 274-430
íá âñåé ôïí ¢ñç êáé íá åðéóôñÝøåé óôïí ¼ëõìðï, êáé ï ¢ñçò (óô. 363-
364), ãéá íá äþóåé ôá ÜëïãÜ ôïõ óôçí Áöñïäßôç.
â) ÃåíéêÜ ïé èåïß åßíáé áèÝáôïé üôáí ðáñåìâáßíïõí. Ç Áöñïäßôç êñýâåé
ôïí Áéíåßá óôï ðÝðëï ôçò (óô. 314-317), ï Áðüëëùíáò êÜíåé áèÝáôï ôïí
Áéíåßá ìå Ýíá ìáýñï íÝöïò (óô. 343-346), üðùò êáé óôéò ñáøùäßåò Á êáé
Ã Þôáí áèÝáôïé ï Áðüëëùíáò, ç ÁèçíÜ êáé ç ÈÝôéäá.
ã) Ç éäéüôçôá ôïõ «áüñáôïõ» Þ ôïõ «ìåôáìïñöùìÝíïõ» åßíáé ðïëý óõ÷íü
ìïôßâï óôç ëïãïôå÷íßá êáé ôïí êéíçìáôïãñÜöï, êõñßùò åðéóôçìïíéêÞò
öáíôáóßáò. Áðü ôïí «Áüñáôï Üíèñùðï» ôïõ G.G. Wells, óôïí ðëáôùíéêü
ìýèï ìå ôï äá÷ôõëßäé ôïõ Ãýãç, ðïõ ôïí Ýêáíå áüñáôï, êáé áðü ôïí
“Superman” óôïí «¢ñ÷ïíôá ôùí Äá÷ôõëéäéþí» ìå ôç ìáãéêÞ êÜðá ðïõ
åîáöáíßæåé ôïí ìéêñü Þñùá, ï Üíèñùðïò óõãêéíåßôáé ìå ôéò õðåñöõóéêÝò
äõíÜìåéò. ºóùò ãéáôß âáèéÜ ìÝóá ôïõ èá Þèåëå íá åßíáé ðáíôïäýíáìïò
êáé íá ìðïñåß íá åêðëçñþíåé êÜèå åðéèõìßá ôïõ…
2. Στα ομηρικά έπη συναντάμε συχνά το στοιχείο του

«θαυμαστού», αυτού δημαδή που υπερβαίνει τους φυ-
σικούς και λογικούς νόμους, του υπερφυσικού, το οποίο
συνυφαίνεται με την ανθρωπομορφική αντίληψη που
διέπει το θεολογικό σύστημα των αρχαίων Ελλήνων.
Αφού μελετήσετε την ενότητα (στ. 274-430) και την
Περιληπτική αναδιήγηση όλης της ραψωδίας Ε:
α) Να επισημάνετε τις περιπτώσεις «θαυμαστού» που
θα συναντήσετε και να τις αναλύσετε με λίγα λόγια.
β) Να καταγράψετε τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά (ιδι-
ότητες, συμπεριφορές, αισθήματα κτλ.) των θεών που
εμπλέκονται στη δράση ή απλώς αναφέρονται.
γ) Να σημειώσετε τις περιπτώσεις εκείνες όπου ο αν-
θρωπομορφισμός οδηγείται στα άκρα, αλλά και τα χα-
ρακτηριστικά που παραμένουν οπωσδήποτε θεϊκά.
δ) Να συζητήσετε στην τάξη σχετικά με τις αντιλή-
ψεις αυτές των αρχαίων Ελλήνων, αλλά και για τις
δυνατότητες που παρέχει στον ποιητή η λογοτεχνική
εκμετάλλευσή τους.
ε) Να βρείτε ανάλογες αντιλήψεις στα Θρησκευτικά, σε
κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ή σε άλλα δια-
βάσματά σας […] 125
Ραψωδία á) Ðåñéðôþóåéò «èáõìáóôïý» óõíáíôÜìå óôïõò óô. 315-6, üðïõ ç Áöñï-
Ε
στ. 274-430
äßôç óþæåé ôïí Áéíåßá êñýâïíôÜò ôïí ìå ôï ðÝðëï ôçò, óôïõò óô. 344-6,
üðïõ ï Áðüëëùíáò êñýâåé ôïí Áéíåßá ìå Ýíá ìáýñï íÝöïò, óôï óô. 356,
üðïõ ï ¢ñçò êáé ôá ÜëïãÜ ôïõ åßíáé óêåðáóìÝíá ìå ïìß÷ëç, êáé óôïõò
óô. 416-417, üðïõ ç Äéþíç èåñáðåýåé ìå ìáãéêü ôñüðï ôçí Áöñïäßôç.
â) Ç ÁèçíÜ âïçèÜ ôïí ÄéïìÞäç íá ñßîåé êáëÜ ôï áêüíôéü ôïõ (óô. 290-291),
ç Áöñïäßôç ðáëåýåé íá óþóåé ôï ðáéäß ôçò (óô. 314-17), áëëÜ äåí Ý÷åé áñ-
êåôü èÜññïò ãéá ôïí ðüëåìï (óô. 332), ï ¢ñçò (óô. 363) êáé ï Áðüëëùíáò
(óô. 344-6) áëëÜ êáé ç ºñéò (óô. 354 ê.åî.) âïçèïýí ôçí Áöñïäßôç.
ã) Ï áíèñùðïìïñöéóìüò óçìåéþíåôáé óå áêñáßá ìïñöÞ óôçí ðåñßðôùóç
ôñáõìáôéóìïý êáé ðüíïõ ôùí èåþí, ð.÷. ôçò Áöñïäßôçò. Ùóôüóï, äåí
ðåèáßíïõí, ïðüôå ôï «èáõìáóôü» ôçò áèáíáóßáò êáé ôçò ìáãéêÞò èåñá-
ðåßáò äéáôçñåßôáé.
ä) Ïé èåïß ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí ìïéÜæïõí íá Ý÷ïõí åöåõñåèåß êáô’
åéêüíá êáé êáè’ ïìïßùóßí ôïõò.
Ï ÷áñáêôÞñáò ôïõò åßíáé åìðíåõóìÝíïò áðü êÜèå åßäïõò áíèñþðéíï
÷áñáêôçñéóôéêü, ôüóï ðïëý, ðïõ Ý÷ïõí áíá÷èåß óå óýìâïëá: ôçò óïöß-
áò (ÁèçíÜ), ôçò ïìïñöéÜò (Áöñïäßôç) ê.ëð. Ùóôüóï, äéáôçñïýí êáé ôéò
õðåñöõóéêÝò éäéüôçôÝò ôïõò, åêöñÜæïíôáò, ßóùò, êáé ôçí åðéèõìßá ôùí
áíèñþðùí ãéá ìåãáëýôåñç äýíáìç êáé áèáíáóßá.
Ï ¼ìçñïò áîéïðïéåß ìå ôïí êáëýôåñï ôñüðï ôéò áíèñþðéíåò éäéüôç-
ôåò ôùí èåþí, åíôÜóóïíôÜò ôïõò óå êïìâéêÜ óçìåßá ôçò õðüèåóçò ôïõ
Ýðïõò ôïõ.
ÅîÜëëïõ, ç óõíýðáñîç èåþí êáé èíçôþí óôïí åðéêü êüóìï äåí èá
ìðïñïýóå íá åß÷å åðéôåõ÷èåß, áí ïé èåïß Þôáí åíôåëþò äéáöïñåôéêïß áðü
ôïõò áíèñþðïõò.
126
Ραψωδία
Ε
στ. 431-909
ΠΕΡΊΛΗΨΗ στ. 431-909
Ï ÄéïìÞäçò åðé÷åéñåß íá óêïôþóåé ôïí Áéíåßá ôñåéò öïñÝò, êáé ï èåüò

Áðüëëùíáò ôïõ êáôáëïãßæåé Ýðáñóç. Ï Áéíåßáò ìåôáöÝñåôáé óôçí ÐÝñ-
ãáìï, üðïõ ôïí öñïíôßæïõí ç Ëçôþ êáé ç ¢ñôåìç. Ï Áðüëëùíáò âÜæåé
óôç èÝóç ôïõ Áéíåßá Ýíá ïìïßùìá, ãýñù áðü ôï ïðïßï åîáêïëïõèïýí íá
ìÜ÷ïíôáé ïé Ôñþåò, êáé êáëåß ôïí ¢ñç íá áðïìáêñýíåé áðü ôç ìÜ÷ç ôïí
ÄéïìÞäç. Ï ¢ñçò åìøõ÷þíåé ôïõò Ôñþåò êáé ï ¸êôïñáò ðáñáêéíåß ôïõò
ðïëåìéóôÝò ôïõ íá áãùíéóôïýí ãåííáßá.
Ï ¢ñçò óõììåôÝ÷åé åíåñãÜ óôéò óõãêñïýóåéò êáé ï Áðüëëùíáò îáíá-
óôÝëíåé óôç ìÜ÷ç ôïí Áéíåßá. Ïé íåêñïß óùñéÜæïíôáé äåêÜäåò êáé ç íßêç
ãÝñíåé åëáöñÜ ðñïò ôï ìÝñïò ôùí Ôñþùí. Åðåìâáßíåé ôüôå ç ¹ñá (ìå
ôçí Üäåéá ôïõ Äßá) êáé êáôåâáßíåé, ìáæß ìå ôçí ÁèçíÜ, óôï ðåäßï ôçò
ìÜ÷çò. Ç ßäéá áíáëáìâÜíåé íá åìøõ÷þóåé ôïõò Á÷áéïýò, åíþ ç ÁèçíÜ
óôÝêåôáé óôï ðëåõñü ôïõ ÄéïìÞäç êáé ôïí ðáñïôñýíåé íá óõãêñïõóôåß
ìå ôïí ¢ñç. Ìå ôç âïÞèåéÜ ôçò, ôñáõìáôßæåé ôï èåü ôïõ ðïëÝìïõ. Ï ¢ñçò
åãêáôáëåßðåé ôç ìÜ÷ç êáé áíåâáßíåé óôïí ¼ëõìðï ãéá íá ðáñáðïíåèåß
óôïí Äßá. 127
Ἕκτορος καὶ
Ἀνδρομάχης ὁμιλία
Ο Έκτορας συναντά την Ανδρομάχη
Ραψωδία Ζ
ΤΟΠΟΣ: πεδιάδα της Τροίας, πύλες της Τροίας, ανάκτο-

ρα της Τροίας
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αίαντας ο Τελαμώνιος, Διομήδης, Νέστορας
(Αχαιοί) – Έκτορας, Αινείας, Γλαύκος, Πάρης, Ανδρομά-
χη, Έλενος (Τρώες) – Αθηνά (θεά)
Ραψωδία
Ζ
στ. 1-368
Ï Áßáò ï Ôåëáìþíéïò óêïôþíåé ôï ìåãáëüóùìï ÁêÜìáíôá, ï ÄéïìÞäçò
ôïí ¢îõëï êáé ôïí ÊáëÞóéï, ï Åõñýáëïò ôï ÄñÞóï, ôïí ÏöÝëôéï, ôïí
Áßóçðï êáé ôïí ÐÞäáóï, ï Ðïëõðïßôçò ôïí Áóôýáëï, ï ÏäõóóÝáò ôïí
Ðéäýôç, ï Ôåýêñïò ôïí ÁñåôÜïíá, ï Áíôßï÷ïò ôïí ¢âëçñï, ï ÁãáìÝìíïíáò
ôïí ¸ëáôï, ï ËÞéôïò ôïù Öýëáêï êáé ï Åõñýðõëïò ôïí ÌåëÜíèéï.
Ï ÌåíÝëáïò ðéÜíåé æùíôáíü ôïí ¢äñáóôï, ï ïðïßïò ðñïóðáèåß íá
åîáãïñÜóåé ìå ëýôñá ôç æùÞ ôïõ. Ï ÁãáìÝìíïíáò ðåßèåé ôïí áäåñöü
ôïõ üôé êáíÝíáò Ôñþáò äåí ðñÝðåé íá ìåßíåé æùíôáíüò êáé óêïôþíåé ï
ßäéïò ôïí áé÷ìÜëùôï. Óôï ìåôáîý, ï ÍÝóôïñáò ðáñáêéíåß ôïõò Á÷áéïýò íá
óõíå÷ßóïõí. Ï ìÜíôçò ¸ëåíïò ðñïôñÝðåé ôïí Áéíåßá êáé ôïí ¸êôïñá íá
óôáìáôÞóïõí ôçí õðï÷þñçóç. Óõìâïõëåýåé ôïí ¸êôïñá íá ãõñßóåé óôçí
Ôñïßá, üôáí ç ôÜîç óôï óôñÜôåõìá áðïêáôáóôáèåß, êáé íá ðáñáããåßëåé
óôçí ÅêÜâç íá ôåëÝóåé äÝçóç óôï íáü ôçò ÁèçíÜò, ìáæß ìå ôéò Üëëåò
ãåñüíôéóóåò, êáé íá õðïó÷åèåß ðëïýóéá ôÜìáôá óôç èåÜ, ðñïêåéìÝíïõ íá
ëõðçèåß ôçí ðüëç êáé íá ôç óþóåé áðü ôç ìáíßá ôïõ ÄéïìÞäç. Ï ¸êôïñáò
õðáêïýåé óôéò ðñïôñïðÝò ôïõ ¸ëåíïõ. Åìøõ÷ùìÝíïé áðü ôá ëüãéá ôïõ
áñ÷çãïý ôïõò, ïé Ôñþåò óôáìáôïýí ôçí ïðéóèï÷þñçóç.
Ôçí þñá ðïõ ï ¸êôïñáò öåýãåé ãéá ôçí Ôñïßá, ï Ãëáýêïò êáé ï ÄéïìÞ-
äçò åôïéìÜæïíôáé íá ìïíïìá÷Þóïõí. Ï ãéïò ôïõ ÔõäÝá æçôåß íá ìÜèåé ôçí
ôáõôüôçôÜ ôïõ. Ï Ãëáýêïò ôïí ðëçñïöïñåß üôé åßíáé ãéïò ôïõ Éððüëï÷ïõ
êáé åããïíüò ôïõ Âåëëåñåöüíôç. Ï ÄéïìÞäçò ôïý ëÝåé üôé êÜðïôå ï ðáð-
ðïýò ôïõ, ÏéíÝáò, öéëïîÝíçóå ôïí Âåëëåñåöüíôç êáé üôé, óõíåðþò, ãåñïß
äåóìïß öéëßáò óõíäÝïõí ôéò äýï ïéêïãÝíåéåò. Êé åðåéäÞ äåí åðéôñÝðåôáé
ößëïé íá ðïëåìïýí ìåôáîý ôïõò, ç ìïíïìá÷ßá ìáôáéþíåôáé êáé ï Ãëáýêïò
êé ï ÄéïìÞäçò áíôáëëÜóóïõí ôá üðëá ôïõò.
Ï ¸êôïñáò öôÜíåé óôéò ÓêáéÝò Ðýëåò ôçò Ôñïßáò. Ãýñù ôïõ ìáæåýïíôáé
ïé ãõíáßêåò êáé ôá êïñßôóéá ôùí Ôñþùí êáé ôïõ æçôïýí íá ôïõò ðåé íÝá
ãéá ôïõò áíèñþðïõò ôïõò. Åêåßíïò ôéò ðñïôñÝðåé íá êÜíïõí ðáñÜêëçóç
óôïõò èåïýò· ýóôåñá ðçãáßíåé óôï ðáëÜôé, üðïõ óõíáíôÜåé ôç ìçôÝñá
ôïõ êáé ôçí ðñïôñÝðåé íá óõãêåíôñþóåé ôéò ãåñüíôéóóåò êáé íá êÜíåé
ìáæß ôïõò äÝçóç óôçí ÁèçíÜ. Ç ÅêÜâç åêôåëåß ôéò åíôïëÝò ôïõ, áëëÜ ç
ÁèçíÜ äåí åéóáêïýåé ôç äÝçóç.
Óôï ìåôáîý, ï ¸êôïñáò åðéóêÝðôåôáé ôïí ÐÜñç êáé ôçí ÅëÝíç êáé
ìáëþíåé ôïí áäåñöü ôïõ ãéá ôçí áðï÷Þ ôïõ áðü ôïí ðüëåìï. Ï ÐÜñçò
õðüó÷åôáé íá åðéóôñÝøåé óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò êáé ç ÅëÝíç ðñïèõìïðïé-
åßôáé íá ðåñéðïéçèåß ôïí ¸êôïñá. Åêåßíïò, üìùò, áñíåßôáé ôçí ðñüóêëçóç
130 êáé óðåýäåé íá åðéóêåöôåß ôç ãõíáßêá êáé ôï ðáéäß ôïõ.
Ραψωδία
Ραψωδία Ζ 369-529 Ζ
στ. 369-529
Ο Έκτορας στην Τροία
ÐáëÜôé ôïõ ¸êôïñá ¸êôïñáò, ïéêïíüìïò
ÓêáéÝò Ðýëåò óðéôéïý, ÁíäñïìÜ÷ç,
Χρόνος ÐÜñçò,
22ç ìÝñá ôçò ÉëéÜäáò ÁóôõÜíáêôáò
Ï ¸êôïñáò äåí âñßóêåé óôï ðáëÜôé ôçí ÁíäñïìÜ÷ç êáé áðïöáóßæåé íá

åðéóôñÝøåé óôç ìÜ÷ç. Óôéò ÓêáéÝò Ðýëåò óõíáíôÜåé ôç óýæõãü ôïõ,
ôçí ôñïöü êáé ôï ìéêñü ôïõ ãéï. Ç ÁíäñïìÜ÷ç äåí êáôáöÝñíåé íá ôïí
ðåßóåé íá ìåßíåé ìÝóá óôá ôåß÷ç. Áöïý êñáôÞóåé ãéá ëßãï óôçí áãêáëéÜ
ôïõ ôïí ÁóôõÜíáêôá, ï ¸êôïñáò óôÝëíåé ôçí ÁíäñïìÜ÷ç ðßóù óôï ðá-
ëÜôé êáé åôïéìÜæåôáé íá âãåé áðü ôçí ðüëç. Ôïí ðñïëáâáßíåé ï ÐÜñçò êáé
ôá äýï áäÝñöéá êéíïýí ìáæß ãéá ôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò.
α) στ. 369-389: Ο Έκτορας Έκτορα – Ανδρομάχης.
στο παλάτι του. δ) στ. 503-529: Ο Έκτορας
β) στ. 390-481: Ο Έκτορας και ο Πάρης κατευθύνονται
συναντάει την Ανδρομάχη. στο πεδίο της μάχης.
γ) στ. 482-502: Ο αποχαιρετισμός
131
Ζ
στ. 369-529
369
369
εκίνησε: îåêßíçóå, Ýöõãå.
λοφοσείστης: ¸íáò ðïëåìéóôÞò, üôáí Ýôñå÷å ìå ïñìÞ óôç ìÜ÷ç,
êïõíéüôáí ôï ëïößï (ç öïýíôá) ôçò ðåñéêåöáëáßáò ôïõ· ÷áñáêôç-
ñéóôéêü åðßèåôï ðïõ óõíüäåõå ôïõò áíäñåßïõò êáé ïñìçôéêïýò
ðïëåìéóôÝò, üðùò ï ¸êôïñáò.
371 Ανδρομάχην: Êüñç ôïõ Çåôßùíá, âáóéëéÜ ôçò ÈÞâáò ôçò Êé-
ëéêßáò. Ðáíôñåýôçêå ôïí ¸êôïñá êáé ìáæß áðÝêôçóáí Ýíá ãéï,
ôïí ÁóôõÜíáêôá Þ ÓêáìÜíôñéï. Ï Á÷éëëÝáò åêóôñÜôåõóå êÜðïôå
óôçí Êéëéêßá, ôçí ðáôñßäá ôçò, êáé óêüôùóå ôïí ðáôÝñá êáé ôá
áäÝñöéá ôçò. ÌåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Ôñïßáò, ôçí ÁíäñïìÜ÷ç ðÞñå
ùò ëÜöõñï ï Íåïðôüëåìïò, ï ãéïò ôïõ Á÷éëëÝá.
372 βυζάστραν: ç ôñïöüò, ç ãõíáßêá ðïõ óõíüäåõå ôçí êõñßá ôçò,
öñïíôßæïíôáò ôï ìùñü.
373 άνω εις τον πύργον: Åííïåß ôïí ðýñãï ðÜíù áðü ôéò ÓêáéÝò
Ðýëåò, áð’ üðïõ ïé ãÝñïíôåò êáé ôá ãõíáéêüðáéäá ôçò Ôñïßáò
ðáñáêïëïõèïýóáí ôïí ðüëåìï.
374 την άψογη συμβίαν: ôçí ôÝëåéá óýæõãü ôïõ, ôç ãõíáßêá ìå
ôçí ïðïßá óõìâßùíå.
377 εδώθεν: áðü ’äþ.
378 συννυφάδα: ç óýæõãïò ôïõ áäåñöïý ôïõ Üíôñá ìéáò ãõíáßêáò.
378 αντράδελφην: ç áäåñöÞ ôïõ óõæýãïõ ìéáò ãõíáßêáò.
380 εξιλεώνουν: éêáíïðïéïýí ìå èõóßåò êÜðïéïí èåü, åîåõìåíßæïõí.
381 οικονόμα: Ç ïéêïíüìá áíÞêå óôçí ôÜîç ôùí äïýëùí, áëëÜ Þôáí
ç ðéï Ýìðéóôç˙ åðÝâëåðå üëåò ôéò Üëëåò äïýëåò ôïõ óðéôéïý êáé
Þôáí õðåýèõíç ãéá ôçí ðñïåôïéìáóßá êáé ôç äéÜèåóç ôùí õëéêþí
áãáèþí ôïõ óðéôéïý.
387 συντριμμός: Þôôá, óõíôñéâÞ.
388 ως φρενιασμένη: Ýîáëëç, óáí ôñåëÞ, Ýôñåîå ìáéíüìåíç, ìå
áãùíßá íá ìÜèåé.
392 πολύχωρη: åõñý÷ùñç.
395 πολύδωρη: ìéá ãõíáßêá, ãéá ôï ãÜìï ôçò ïðïßáò ï ðáôÝñáò
ôçò Ýäùóå ðïëëÜ äþñá, ìåãÜëç ðñïßêá, Þ ï Üíôñáò ôçò, üôáí ôç
æçôïýóå óå ãÜìï, ôçò ðñüóöåñå ðïëëÜ äþñá.
396 Ηετίων ή Αετίων: ÂáóéëéÜò ôçò ÈÞâáò ôçò Êéëéêßáò (ü÷é ôçò
åëëçíéêÞò ÈÞâáò), ðáôÝñáò ôçò ÁíäñïìÜ÷çò.
396 Πλάκος: Âïõíü êïíôÜ óôç ÈÞâá ôçò Êéëéêßáò.
401 Εκτορίδης: ãéïò ôïõ ¸êôïñá.
401 όμοιον και εύμορφον αστέρα: üìïñöï ìùñü ðïõ Ýìïéáæå ìå
132 áóôÝñé.
402 Σκαμάνδριον: Ïíüìáóáí ôï ãéï ôïõò Ýôóé, þóôå ôï üíïìÜ ôïõ Ραψωδία
íá èõìßæåé ôïí ðïôáìü ÓêÜìáíôñï, ðïõ Ýêáíå åýöïñç ôçí ðåäé-
Üäá ôçò Ôñïßáò êáé ëáôñåõüôáí óáí èåüò áðü ôïõò Ôñþåò. Ïé
Ôñþåò üìùò ïíüìáæáí ôï ãéï ôïõ ¸êôïñá ÁóôõÜíáêôá, äçëáäÞ
Ζ
στ. 369-529
âáóéëéÜ ôçò ðüëçò (ἄíáî + ἄóôõ).
409 όλοι αντάμα: üëïé ìáæß
412 δι’ εμέ: ãéá ìÝíá.
416 υψίπυλον: ðïõ Ý÷åé øçëÝò ðýëåò.
419 νύμφες: ÈñõëéêÝò èåüôçôåò, êüñåò ôïõ Äßá, ðïõ êáôïéêïýóáí
óå âïõíÜ.
421 αυτάδελφοί μου: áäÝëöéá ìïõ (áðü ßäéïõò ãïíåßò).
422 όλοι ομού ροβόλησαν: üëïé ìáæß êáôÝâçêáí ìå ïñìÞ.
424 των μόσχων μέσα εις τες κοπές και των λευκών προ-
βάτων: êáèþò Ýâïóêáí ôá êïðÜäéá (êïðÝò) âïäéþí êáé Üóðñùí
ðñïâÜôùí.
425 σεπτήν: óåâáóôÞ, óåâÜóìéá.
428 την έσβησεν η Άρτεμις: Ç ¢ñôåìéò ðñïêÜëåóå ôï èÜíáôü ôçò.
Ç èåÜ ¢ñôåìéò ðéóôåõüôáí üôé Þôáí õðåýèõíç ãéá üëïõò ôïõò
áéöíßäéïõò èáíÜôïõò ôùí ãõíáéêþí.
430 ανθηρός: áõôüò ðïõ óöýæåé áðü æùÞ.
433 αγριοσυκιά: Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ôìÞìá ôïõ ôåß÷ïõò ôçò Ôñïßáò,
ìéá ôïðïèåóßá ðïõ ðÞñå ôï üíïìá áõôü ëüãù ìéáò áãñéïóõêéÜò
ðïõ âñéóêüôáí åêåß. Óýìöùíá ìå ôçí ðáñÜäïóç, ôá ôåß÷ç ôçò
Ôñïßáò ôá êáôáóêåýáóáí ïé èåïß Áðüëëùíáò êáé Ðïóåéäþíáò,
üôáí ôïõò Ýóôåéëå ï Äßáò íá õðçñåôÞóïõí ôïí ËáïìÝäïíôá,
ðáôÝñá ôïõ ÐñéÜìïõ, ãéá íá ôïõò ôéìùñÞóåé. Óôçí ðåñéï÷Þ üìùò
ôçò áãñéïóõêéÜò ôï ôåß÷ïò Þôáí åõÜëùôï, ãéáôß Þôáí êáôáóêåõ-
áóìÝíï áðü ôï èíçôü Áéáêü.
434 η πόλις καλοανέβατη, καλόπαρτο το τείχος: Ç ðüëç
Þôáí êáëïáíÝâáôç, ãéáôß êÜðïéïò ìðïñïýóå íá óêáñöáëþóåé,
íá áíÝâåé åýêïëá ó’ åêåßíï ôï óçìåßï ôïõ ôåß÷ïõò. Êáëüðáñôï
Þôáí ôï ôåß÷ïò, ãéáôß Þôáí åýêïëï íá êõñéåõèåß.
435 τρεις το δοκίμασαν φορές: ÐïõèåíÜ äåí ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôéò
ôñåéò áõôÝò åðéèÝóåéò ôùí Á÷áéþí óôçí áãñéïóõêéÜ. Ï ðïéçôÞò
åðéíïåß áõôÝò ôéò åðéèÝóåéò, ãéá íá öáíåß ç ðñüôáóç ôçò Áíäñï-
ìÜ÷çò äéêáéïëïãçìÝíç.
436 οι Αίαντες: Óôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí õðÞñ÷áí äýï Áßáíôåò,
ï ìåãÜëïò Áßáò, ï ãéïò ôïõ Ôåëáìþíá, ðïõ Þôáí âáóéëéÜò ôùí
Óáëáìéíßùí, êáé ï ìéêñüò Áßáò, ï âáóéëéÜò ôùí Ëïêñþí.
436 Ιδομενεύς: ÂáóéëéÜò ôùí Êñçôþí.
437 Τυδείδης: Ï ãéïò ôïõ ÔõäÝá, ï ÄéïìÞäçò. 133
Ραψωδία 448 Ίλιος η αγία: ºëéïò ïíïìÜæåôáé ç ðüëç ôçò Ôñïßáò, ç ðüëç ôïõ
Ζ
στ. 369-529
457
ºëïõ. Åßíáé áãßá ãéáôß ðñïóôáôåõüôáí áðü ôï èåü Áðüëëùíá.
Υπέρειαν πηγήν: ÐçãÞ ðïõ âñéóêüôáí óôç Èåóóáëßá (ðåñéï÷Þ
üðïõ âáóßëåõå ï Á÷éëëÝáò).
457 Μεσσηίδα: ÐçãÞ ôçò Ëáêùíßáò.
458 στανικώς: ìå ôç âßá, åðåéäÞ ôçí áíáãêÜæïõí.
464 όνειδος: íôñïðÞ.
467 έσκουξ’ εκείνο: Ýêëáøå, ôóßñéîå.
469 κόρυθα: ç êïñõöÞ ôçò ðåñéêåöáëáßáò, üðïõ óôçñéæüôáí ç öïý-
íôá, ìéá ÷áßôç ðïõ áðïôåëïýíôáí áðü ôñß÷åò ïõñÜò áëüãïõ.
483 μυροβόλο: ìõñùäÜôï, ðïõ ìïó÷ïâïëÜåé.
486 στοχάσου: óêÝøïõ, áíáëïãßóïõ.
491 την ηλακάτην: ôç ñüêá· üñãáíï ýöáíóçò, ìå ôï ïðïßï ïé
ãõíáßêåò Ýêëùèáí ôï ìáëëß ãéá íá ôï êÜíïõí íÞìá.
491 τ’ αργαλειό: Óôïí áñãáëåéü, ìéá îýëéíç êáôáóêåõÞ, ýöáéíáí ôá
íÞìáôá êáé ôá Ýöôéá÷íáí ýöáóìá.
499 ν’ αναβρύσει: íá îå÷åéëßóåé.
512 απ’ την Πέργαμον: Ç ÐÝñãáìïò Þôáí ç áêñüðïëç ôçò Ôñïßáò.
515 πόμελλε να στρέψει: ðïõ óêüðåõå íá óôñßøåé.
517 Αλέξανδρος: Ôéìçôéêü üíïìá ôïõ ÐÜñç.
519 σπουδάζεις: áñãåßò, êáèõóôåñåßò.
521 κανείς δεν θα σε ψέγει: êáíåßò äåí èá óå êáôçãïñåß.
523 οκνηρεύεσαι: ôåìðåëéÜæåéò, áðïöåýãåéò ôç ìÜ÷ç.
524 όταν πολλούς ονειδισμούς ενάντια σου προφέρουν: üôáí
óå êáôçãïñïýí ðïëëïß Ôñþåò· ðñïöáíþò ïé Ôñþåò óõ÷íÜ Ýñé÷íáí
óôïí ÐÜñç ôçí åõèýíç áõôïý ôïõ ðïëÝìïõ, áöïý Þôáí áõôüò ðïõ
Ýêëåøå ôçí ÅëÝíç êáé áíÜãêáóå ôïõò Á÷áéïýò íá åêóôñáôåýóïõí
åíáíôßïí ôïõò êáé íá õðïóôïýí ôá äåéíÜ ôïõ öïâåñïý áõôïý
äåêáåôïýò ðïëÝìïõ.
527 κρατήρα: Ï êñáôÞñáò Þôáí Ýíá ìåãÜëï ðÞëéíï Þ áñãõñü áã-
ãåßï, ìÝóá óôï ïðïßï áíáêÜôåõáí ôï êñáóß ìå ôï íåñü ðñéí ôï
ðéïõí.

380 την τρομερήν θεάν
Ïé Ôñþåò èùñïýóáí üôé ç èåÜ ÁèçíÜ Þôáí õðáßôéá ãéá üëåò ôéò
óõìöïñÝò ôùí Ôñþùí. ÐñÜãìáôé, ç ÁèçíÜ ìÜ÷åôáé ìå ðÜèïò
êáôÜ ôùí Ôñþùí, áöïý üðëéóå ôï ÷Ýñé ôïõ ÄéïìÞäç, ï ïðïßïò
134 óêüôùóå äåêÜäåò Ôñþåò êáé ôñáõìÜôéóå áêüìá êáé ôï èåü ¢ñç
êáé ôç èåÜ Áöñïäßôç. Áñãüôåñá, üðùò èá äïýìå, èá âïçèÞóåé Ραψωδία
ôïí Á÷éëëÝá íá óêïôþóåé ôïí ¸êôïñá êáé èá óõìâÜëåé óôçí
êáôáóêåõÞ ôïõ äïýñåéïõ ßððïõ, ìå ôï ïðïßï ïé Á÷áéïß èá ðÜñïõí
ôåëéêÜ ôçí Ôñïßá.
Ζ
στ. 369-529
406-407
Θα σ’ αφανίσει τούτη σου η τόλμη, ω τρομερέ
¾øéóôç åßíáé ç áñåôÞ ôçò áíäñåßáò óôçí ïìçñéêÞ åðï÷Þ, åäþ
üìùò ç ãåííáéüôçôá ôïõ ¸êôïñá, ç äßøá ôïõ íá ðÜåé óôç ìÜ÷ç
êáé íá óêïôþóåé ôïõò å÷èñïýò èá ôïí ïäçãÞóåé óôçí áõôïêá-
ôáóôñïöÞ ôïõ. Óôï öáýëï áõôü êýêëï, ï ¸êôïñáò äåí Ý÷åé Üëëç
åðéëïãÞ áðü ôï íá õðåñáóðéóôåß ôçí ðáôñßäá ôïõ, áöïý Ýôóé
åðéôÜóóïõí ïé çèéêÝò áñ÷Ýò ôïõ.
407-408
το βρέφος δε λυπείσαι τούτο / κι εμέ την άμοιρην που
χήρα σου θα γίνω
Ç ÁíäñïìÜ÷ç ó’ áõôü ôï óçìåßï åêöñÜæåé ôïõò öüâïõò êáé ôçí
áíáóöÜëåéÜ ôçò, ðïõ ðçãÜæïõí áðü ôçí åíäå÷üìåíç áðþëåéá ôïõ
óõæýãïõ ôçò. Ç ãõíáßêá ôçò ïìçñéêÞò åðï÷Þò åîáñôéüôáí Üìåóá
áðü ôï óýæõãü ôçò Þ ôçí ðáôñéêÞ ôçò ïéêïãÝíåéá. ¹ôáí ó÷åäüí
áäýíáôïí íá óôáèåß ìüíç óôá ðüäéá ôçò óå êïéíùíéêü åðßðåäï,
êáèþò ç ìïíáäéêÞ ôçò áó÷ïëßá Þôáí ïé ïéêéáêÝò åñãáóßåò.
416-417
αλλά τον εσεβάσθη νεκρόν
Ï Á÷éëëÝáò ôßìçóå ôï íåêñü êáé äåí êáêïðïßçóå ôï ðôþìá ôïõ,
ãåãïíüò ðïõ ôïí êÜíåé Üîéï åðáßíïõ êáé èáõìáóìïý.
443-446
αν μ’ έβλεπαν ως άνανδρος να φεύγω από τη μάχην... /
χάριν της δόξας του πατρός και της δικής μου ακόμη
Ï ¸êôïñáò êáôáíïåß ôïõò öüâïõò ôçò ãõíáßêáò ôïõ· äåí åðéôñÝ-
ðåôáé, üìùò, íá ðáñáäïèåß óôï óõíáßóèçìÜ ôïõ Ýíáò ðïëåìéóôÞò.
Ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôï ôé èá ðïõí ïé ãýñù ôïõ, áí êÜíåé ðßóù,
íéþèåé Ýíá áßóèçìá öüâïõ êáé íôñïðÞò ìÞðùò ôïí èåùñÞóïõí
äåéëü. Ìå ôç óôÜóç ôïõ êáé ôéò åðéëïãÝò ôïõ ï Þñùáò èÝëåé ðÜ-
íôá íá êåñäßæåé ôçí åêôßìçóç ôùí óõìðïëéôþí ôïõ, íá äéáöõëÜîåé
ôç äüîá ôïõ ðáôÝñá ôïõ, íá åîáóöáëßóåé ôçí õóôåñïöçìßá ôïõ
êáé íá êëçñïäïôÞóåé óôéò åðüìåíåò ãåíéÝò ìåãáëýôåñç äüîá áðü
áõôÞ ðïõ ðÞñå ï ßäéïò áð’ ôïí ðáôÝñá ôïõ. ¼ëá áõôÜ óõíéóôïýí
ãéá Ýíáí ïìçñéêü Þñùá ôá éäáíéêÜ êáé ôéò áîßåò ôïõ. 135
Ραψωδία 464-465
Ζ
στ. 369-529
Αλλά παρά τον θρήνον σου και τ’ όνειδος ν’ ακούσω /
βαθιά στην γην καλύτερα να με σκεπάσει ο τάφος
Ï ¸êôïñáò èåùñåß ôïí Ýíäïîï èÜíáôï êáëýôåñï áðü ìéá æùÞ
ìåóá óôç óêëáâéÜ êáé ôçí áôßìùóç. Ç Üðïøç áõôÞ åðáíáëáì-
âÜíåôáé êáé êáôÜ ôçí ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç üôáí, èÝëïíôáò íá
áðïöýãïõí ôïí ïèùìáíéêü æõãü, ïé Óïõëéþôéóóåò åðéëÝãïõí ôï
èÜíáôï, ôñáãïõäþíôáò: «Êáëýôåñá ìéáò þñáò åëåýèåñç æùÞ ðá-
ñÜ óáñÜíôá ÷ñüíéá óêëáâéÜ êáé öõëáêÞ».
486-487
ότι στον Άδη / δεν θα με στείλει άνθρωπος η ώρα μου
πριν φθάσει
Ëüãéá ðáñçãïñéÜò ðñïò ôç ãõíáßêá ôïõ ðñïöÝñåé ï ¸êôïñáò, ðé-
óôåýïíôáò üôé, áí äåí Ý÷åé Ýñèåé ç þñá ôïõ, äåí èá ðÜèåé ôßðïôá·
êáíåßò äåí ìðïñåß íá ôïõ áöáéñÝóåé ôç æùÞ. Ç ìïéñïëáôñßá Þôáí
âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí, áöïý ðßóôåõáí
üôé ç æùÞ ôïõò åîáñôÜôáé áðü ôç ìïßñá ðïõ Ý÷åé ðñïäéáãñáöåß
ãé áõôïýò áðü ôüôå ðïõ ãåííÞèçêáí.
523 το θέλεις κι οκνηρεύεσαι

Ï ¸êôïñáò ðñïóðáèåß íá áíåâÜóåé øõ÷ïëïãéêÜ ôïí ÐÜñç êáé
íá ôïí åíèáññýíåé. Èåùñåß üôé ï ìéêñüò ôïõ áäåëöüò áí êé Ý÷åé
ðïëëÝò éêáíüôçôåò êáé äåîéüôçôåò áðü ôç öýóç ôïõ, äåí ôéò åê-
ìåôáëëåýåôáé, ëüãù ïêíçñßáò êáé ÷áìçëÞò áõôïåêôßìçóçò.
ΕΚΤΟΡΑΣ
Ï ¸êôïñáò øÜ÷íåé ìå áãùíßá ôç óýæõãü ôïõ, ãåãïíüò ðïõ áðïäåéêíýåé
ðüóï êáëüò êáé óôïñãéêüò óýæõãïò êáé ðáôÝñáò åßíáé. ¼ôáí ôåëéêÜ
ôïõò âñßóêåé, âãÜæåé ôçí ðåñéêåöáëáßá ôïõ äåß÷íïíôáò óåâáóìü óôçí
ïéêïãÝíåéÜ ôïõ êáé áðïìáêñýíïíôáò ôçí åéêüíá ôïõ ðïëÝìïõ áðü ôá
ìÜôéá ôïõò. Åßíáé ðïëý ëïãéêüò ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé áöÞíåé åëåýèåñï
ôï óõíáéóèçìáôéóìü ôïõ óôç óêçíÞ ôçò óõíÜíôçóÞò ôïõ ìå ôçí Áíäñï-
ìÜ÷ç. ÐñÝðåé ïðùóäÞðïôå íá åðéóôñÝøåé óôïí ðüëåìï, üðïéá êé áí åßíáé
ç ôý÷ç ôïõ, äåß÷íïíôáò ðüóï êáëüò ðáôñéþôçò êáé éêáíüò êáé Üöïâïò
ðïëåìéóôÞò åßíáé. Ðéóôüò óôï êáèÞêïí ôïõ, óêÝöôåôáé óõíÝ÷åéá ôçí
åðéóôñïöÞ ôïõ óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò. Åßíáé ðåñÞöáíïò ãéá ôï ãéï êáé ôç
ãõíáßêá ôïõ êáé æçôÜ áðü ôïõò èåïýò íá ôïõò äþóïõí ëáìðñü ìÝëëïí.
136 ÅõóåâÞò Üñ÷ïíôáò, ðåñÞöáíïò êáé åõóðëá÷íéêüò óýæõãïò êáé ðáôÝñáò,
ï ¸êôïñáò åßíáé ôñáãéêüò Þñùáò, êáèþò äéáâëÝðåé ôçí êáôáóôñïöÞ ôçò Ραψωδία
Ôñïßáò, äåí åãêáôáëåßðåé üìùò ôï êáèÞêïí ôïõ ùò ãåííáßïò çãÝôçò.
ÁðÝíáíôé óôïí áäåëöü ôïõ ÐÜñç óõìðåñéöÝñåôáé ìå áãÜðç êáé åêôßìç-
óç, óôçñßæïíôÜò ôïí øõ÷ïëïãéêÜ ãéá íá óõíå÷ßóåé óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò,
Ζ
στ. 369-529
üðùò ï ßäéïò óôçñßæåôáé óôçí ðßóôç ôïõ óôïõò èåïýò.
ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ
Åßíáé ôñõöåñÞ, åõáßóèçôç êáé áöïóéùìÝíç óýæõãïò, ç ïðïßá áãáðÜ
õðåñâïëéêÜ ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò. Ç ìåãÜëç ôçò áãùíßá ãéá ôïí ¸êôïñá
äåí ôçò åðéôñÝðåé íá óõììåôÝ÷åé óôéò ãõíáéêåßåò óõíÞèåéåò ôçò åðï÷Þò.
Êáèþò óõíïìéëåß ìå ôïí ¸êôïñá, ôïõ êñáôÜåé ôï ÷Ýñé êáé ôïõ åêöñÜæåé
ôïí ðüíï êáé ôçí áíçóõ÷ßá ôçò ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ. Åìöáíßæåé óçìÜäéá
øõ÷éêÞò áäõíáìßáò êáé Ýëëåéøç øõ÷ñáéìßáò, åéäéêÜ üôáí åý÷åôáé ç ßäéá
íá ðåèÜíå,é áí ÷áèåß ï óýæõãüò ôçò.
ÁéóèÜíåôáé ìüíç, áäýíáìç êáé áíÞìðïñç íá áíôáðïêñéèåß óôéò õðï÷ñå-
þóåéò ôçò ÷ùñßò ôïí ¸êôïñá. Éäéáßôåñá óõíáéóèçìáôéêÞ êáé öïâéóìÝíç,
ðáñïôñýíåé ôïí ¸êôïñá íá ìåßíåé êïíôÜ ôçò êáé íá ìçí ðÜåé óôï ðåäßï
ôçò ìÜ÷çò, ãåãïíüò ðïõ ðñïêáëåß ôçí áíôßäñáóç ôïõ óõæýãïõ ôçò. ¼ôáí
ï ¸êôïñáò ôçò ëÝåé íá ðÜåé óôï óðßôé, ç ÁíäñïìÜ÷ç ùò õðÜêïõç óýæõãïò
õðïôÜóóåôáé óôéò ïäçãßåò ôïõ.
ΠΑΡΗΣ
ÓÝâåôáé, áãáðÜ êáé õðáêïýåé ôïí ¸êôïñá, ãéáôß Ý÷åé åðßãíùóç ôçò çèé-
êÞò êáôùôåñüôçôÜò ôïõ. Íéþèåé íôñïðÞ, åðåéäÞ ðñïêÜëåóå ôïí ðüëåìï
áõôü, êáé öáßíåôáé ìåôáíïéùìÝíïò.
ÂÝâáéá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôïí ¸êôïñá ïêíçñüò êáé áõôïêáôáóôñïöé-
êüò, üìùò âáäßæåé óôïí ðüëåìï áðïäåéêíýïíôáò Ýôóé ôçí áíäñåßá ôïõ.
391 δρόμους λαμπρούς
Ç Ôñïßá áíáöÝñåôáé üôé åß÷å ùñáßïõò äñüìïõò, ãåãïíüò ðïõ
áðïäåéêíýåôáé êáé áðü ôá äåäïìÝíá ôùí áíáóêáöþí, ïé ïðïßåò
Ýöåñáí óôï öùò äñüìïõò óôñùìÝíïõò ìå ðëÜêåò êáé áóâÝóôç.
416-418
αλλά τον εσεβάσθη / νεκρόν… τον έκαυσε κι εσήκωσέ
του μνήμα…
Ç ÁíäñïìÜ÷ç áíáöÝñåé üôé Ýêáøáí ôïí ðáôÝñá ôçò êáé ôç óôÜ-
÷ôç ôçí Ýèáøáí. Áõôüò ï ôñüðïò ôáöÞò áðïôåëåß óõíÞèåéá ôçò
åðï÷Þò ôïõ ÏìÞñïõ êáé ü÷é ôçò ìõêçíáúêÞò åðï÷Þò, êáôÜ ôçí 137
Ραψωδία ïðïßá Ýãéíå ï Ôñùéêüò ðüëåìïò (áíá÷ñïíéóìüò). Óôá ÷ñüíéá ôïõ
Ζ
στ. 369-529
Ôñùéêïý ðïëÝìïõ ôïõò íåêñïýò ôïõò Ýèáâáí, äåí ôïõò Ýêáéãáí.
Áí Þôáí óçìáíôéêÜ ðñüóùðá, Ýóôçíáí åðÜíù óôïí ôÜöï ôïõò
Ýíá ìíçìåßï.
Óôá ÷ñüíéá ôïõ ÏìÞñïõ ôïýò íåêñïýò ôïõò Ýêáéãáí êáé ôç
óôÜ÷ôç ôïõò ôçí ôïðïèåôïýóáí óå ðÞëéíï áããåßï.
425-428
Και την σεπτήν μητέρα μου, βασίλισσα στην Θήβην
/ δούλην εδώ την έφερε με τ’ άλλα λάφυρά του. /
Και αφού με δώρ’ αμέτρητα κατόπι εξαγοράσθη /…
πατρός μου.
454-458
Όταν κανείς των Αχαιών σε πάρει εις την δουλείαν…
από σκληρήν ανάγκην·
Ïé äïýëïé Þôáí áé÷ìÜëùôïé ðïëÝìïõ. Óôá áñéóôïêñáôéêÜ óðßôéá
äïýëåõáí ìÝóá óôï óðßôé Þ Ýîù áðü áõôü, óôá ÷ùñÜöéá Þ óôá
áìðÝëéá, ùò ðáñáìÜíåò Þ ùò ïéêïíüìåò, ùò ãåùñãïß Þ ùò êôç-
íïôñüöïé.
Óôïí ðüëåìï ç áñðáãÞ ëáöýñùí, áíôéêåéìÝíùí, æþùí Þ êáé áí-
èñþðùí, Þôáí ðñÜîç áíäñåßáò. ÖõóéêÜ, ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôùí
ëáöýñùí ðÞãáéíå óôïí áñ÷çãü Þ óôï âáóéëéÜ. Ç áðåëåõèÝñùóç
ôùí áé÷ìáëþôùí ìðïñïýóå íá ðñáãìáôïðïéçèåß áí äßíïíôáí ùò
áíôÜëëáãìá ðïëýôéìá äþñá, üðùò äüèçêáí ãéá íá åëåõèåñþóïõí
ïé Á÷áéïß ôç ìçôÝñá ôçò ÁíäñïìÜ÷çò.
• Ãéá ôá Üóôï÷á åñùôÞìáôá, âë. ðáñáêÜôù åñþô. 2.
Παρομοίωση: (óô. 388) «êáé ùò öñåíéáóìÝíç» / (óô. 401) «üìïéïí áóôÝ-

ñá» / (óô. 506-514) «êáé ùò üôáí óðÜóåé ôïí äåóìüí… ïìïßùò áð’ ôçí
ÐÝñãáìïí… ëáìðïêïðïýóå üëïò» / (óô. 514) «ùóÜí Þëéïò».
Επίθετα: (óô. 369) «ëïöïóåßóôçò ¸êôùñ» / (óô. 370) «ëáìðñü ìÝãáñï» /
(óô. 371) «ëåõêü÷åñçí ÁíäñïìÜ÷ç» / (óô. 374) «Üøïãçí óõìâßáí» / (óô. 381)
«Ýîõðíç ïéêïíüìá» / (óô. 385) «ôñïìåñÞ èåÜí» / (óô. 387) «íßêç ôñáíÞ» /
(óô. 392) «ðïëý÷ùñç ðïëéôåßáí» / (óô. 394) «áóýãêñéôç ÁíäñïìÜ÷ç» / (óô.
395) «ðïëýäùñç óõìâßá», «ãåííáßïõ Áåôßùíïò» / (óô. 396) «äåíäñùìÝíçò
138 ÐëÜêïõ» / (óô. 400) «ìéêñü ìïíÜêñéâï ðáéäß» / (óô. 401) «üìïéïí êáé åýìïñ-
öïí áóôÝñá» / (óô. 407) «ôñïìåñÝ» / (óô. 408) «Üìïéñçí» / (óô. 416) «ôçí Ραψωδία
ÈÞâçí ôçí õøßðõëïí» / (óô. 417) «ëáìðñÞí áñìáôùóéÜ» / (óô. 420) «Äéüò
áéãéäïöüñïõ» / (óô. 423) «èåßïò Á÷éëëÝáò» / (óô. 425) «óåðôÞí ìçôÝñá»
/ (óô. 427) «äþñ’ áìÝôñçôá» / (óô. 430) «áíèçñüò óýíôñïöïò» / (óô. 434)
Ζ
στ. 369-529
«ðüëéò êáëïáíÝâáôç», «êáëüðáñôï ôåß÷ïò» / (óô. 438) «åîáßóéïò ãíþóôçò»
/ (óô. 440) «ëïöïóåßóôçò ¸êôùñ» / (óô. 442) óåìíþí ìçôÝñùí» / (óô. 451)
«óåìíÞò ìçôñüò» / (óô. 452) ãëõêþí áäåëöþí» / (óô. 457) «óêëçñÞí áíÜ-
ãêçí» / (óô. 460) «éððïäÜìùí Ôñþùí» / (óô. 466) «ìÝãáò ¸êôùñ» / (óô. 476)
«åðïõñÜíéïé èåïß» / (óô. 478) «ìÝãáò, äõíáôüò… âáóéëÝáò» / (óô. 479) «Üñ-
ìáôá áéìáôùìÝíá» / (óô. 480) «êáëýôåñïò åäåß÷èç…» / (óô. 482) «ðïèçôÞò
óõìâßáò» / (óô. 483) «ìõñïâüëï óôÞèïò» / (óô. 496) «ìÜôéá äáêñõóìÝíá»
/ (óô. 497) «áíäñïöüíïõ ¸êôïñïò» / (óô. 501) «áíäñåéùìÝíá ÷Ýñéá» / (óô.
504) «ðïëý÷áëêá êáé õðÝñëáìðñá Üñìáôá» / (óô. 505) «ðôåñïðüäçò» /
(óô. 506) «êáëïèñåììÝíïò ßððïò» / (óô. 513) «ðüäéá öôåñùìÝíá» / (óô. 516)
«ðïèçôÞí ãõíáßêá» / (óô. 517) «èåüìïñöïò ÁëÝîáíäñïò».
Εικόνες: (óô. 371-374) Ç ÁíäñïìÜ÷ç óôá ôåß÷ç / (óô. 390-393) Ï ¸êôïñáò
äéáó÷ßæåé ôçí Ôñïßá / (óô. 398-405) Ç óõíÜíôçóç ¸êôïñá êáé ÁíäñïìÜ÷çò
/ (óô. 514) «ùóÜí Þëéïò ëáìðïêïðïýóå üëïò».
139
Ζ
στ. 369-529
στις ερωτήσεις - θέματα για συζήτηση
1. Όπως μάθαμε σε προηγούμενο μάθημα (σελ. 65), κρι-

τήρια προσδιορισμού μιας «σκηνής» είναι η αλλαγή
α) τόπου, β) προσώπων ή γ) τόπου και προσώπων.
Με τη βοήθεια αυτών των στοιχείων να μελετήσετε
την ενότητα και : α) Να τη χωρίσετε σε σκηνές δίνο-
ντας έναν τίτλο σε καθεμιά. β) Να προσδιορίσετε το
χώρο (σκηνικό), όπου εκτυλίσσεται κάθε σκηνή, και τα
πρόσωπα που διαλέγονται σ’ αυτήν. Ποια πρόσωπα
παρευρίσκονται χωρίς να παίρνουν το λόγο («βουβά
πρόσωπα»); Θεωρείτε την παρουσία τους απαραίτητη
ή όχι, και γιατί;
óêçíÞ óêçíéêü ðñüóùðá ôßôëïò

1 : óô. 369
ç
Êáôþöëé ðáëáôéïý ¸êôïñáò, äïýëåò Ï ¸êôïñáò
¸êôïñá (âïõâÜ ðñüóùðá), áíáæçôåß ôçí
ïéêïíüìïò óðéôéïý ÁíäñïìÜ÷ç óôï
ðáëÜôé
2ç: óô. 390-494 ÓêáéÝò Ðýëåò ¸êôïñáò, Ï ¸êôïñáò óõíáíôÜ
ÁíäñïìÜ÷ç, ôçí ÁíäñïìÜ÷ç êáé
ÁóôõÜíáêôáò, ôïí ÁóôõÜíáêôá
(âïõâü ðñüóùðï),
ðáñáìÜíá (âïõâü
ðñüóùðï)
3ç: óô. 495-502 ÐáëÜôé ôïõ Ôñùáäßôéóóåò Ç ÁíäñïìÜ÷ç
¸êôïñá åðéóôñÝöåé óôï
ðáëÜôé
4ç: óô. 503-529 Áðü ôçí Ôñïßá ¸êôïñáò – ÐÜñçò Ï ¸êôïñáò
óôï óôñáôüðåäï êáé ï ÐÜñçò
êáôåõèýíïíôáé
ðñïò ôï ðåäßï ôçò
ìÜ÷çò
Ôá âïõâÜ ðñüóùðá ðáñåõñßóêïíôáé óôéò óõæçôÞóåéò ÷ùñßò íá ìïéÜæåé

ðåñéôôÞ ç ðáñïõóßá ôïõò, áöïý åßíáé ëïãéêü íá âñßóêïíôáé óôï ÷þñï.
ÅéäéêÜ ç ðáñïõóßá ôïõ ÁóôõÜíáêôá öïñôßæåé óõíáéóèçìáôéêÜ áêüìç ðå-
140 ñéóóüôåñï ôçí áôìüóöáéñá.
2. […] Να επισημάνετε τα άστοχα ερωτήματα της ενότη- Ραψωδία
τας και να σημειώσετε: α) Ποιος θέτει τις ερωτήσεις, τι
ρωτά και ποιες δυνατότητες προβάλλει ως απάντηση;
β) Ποιος απαντά και με ποιον τρόπο; γ) Τι πετυχαίνει
Ζ
στ. 369-529
ο ποιητής με τη χρήση των άστοχων ερωτημάτων;
Óôïõò óô. 378-380, 383-389 âñßóêïíôáé ôá Üóôï÷á åñùôÞìáôá ôçò åíü-
ôçôáò.
á) Ï ¸êôïñáò ñùôÜåé ðïý åßíáé ç ÁíäñïìÜ÷ç êáé ðñïâÜëëåé ùò áðÜíôç-
óç ôéò åîÞò äõíáôüôçôåò: i) óôç óõííõöÜäá ôçò, ii) óôçí êïõíéÜäá ôçò, iii)
óôï íáü ôçò ÁèçíÜò, üðïõ ïé Ôñùáäßôéóóåò êÜíïõí äÝçóç.
â) Ç ïéêïíüìïò äßíåé ôç óùóôÞ áðÜíôçóç ëÝãïíôáò üôé Ýôñåîå óôïí
ðýñãï ôçò ðüëçò.
ã) Ôá Üóôï÷á åñùôÞìáôá äßíïõí ôçí åíôýðùóç ôçò öëõáñßáò, óôçí
ðïßçóç, üìùò, ÷ñçóéìåýïõí óôï íá äïèåß Ýìöáóç óôç óùóôÞ áðÜíôçóç.
ÅðéðëÝïí, äñïõí óõ÷íÜ ùò åðéâñÜäõíóç, ïðüôå êåíôñßæïõí ôçí áãùíßá
ôùí áêñïáôþí / áíáãíùóôþí.
3. Ακόμα και σ’ αυτή την ειρηνική και ιδιωτική σκηνή,

ο ποιητής δε μας αφήνει να ξεχάσουμε τον πρωτα-
γωνιστή του έπους, τον Αχιλλέα. Με ποια αφορμή
αναφέρεται ο Πηλείδης στην ενότητα και ποια εικόνα
σχηματίζει ο ακροατής για το ήθος του;
Ç ÁíäñïìÜ÷ç óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôçò íá ðåßóåé ôïí ¸êôïñá íá ìçí ðÜåé
óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò, êñßíåé óêüðéìï íá ôïõ õðåíèõìßóåé üôé Ý÷áóå üëç
ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò êáé üôé áõôüò åßíáé ü,ôé ôçò Ý÷åé áðïìåßíåé. Ìïéñáßá,
áíáöÝñåôáé óôïí Á÷éëëÝá, áöïý áõôüò êïýñóåøå ôçí ðüëç ôçò êáé óêü-
ôùóå ôá áäÝñöéá êáé ôïí ðáôÝñá ôçò, åíþ ðïýëçóå ùò óêëÜâá ôç ìç-
ôÝñá ôçò, ç ïðïßá ðÝèáíå ëßãï áñãüôåñá áðü ôïí êáçìü ôçò.
Ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ Á÷éëëÝá åßíáé äéêáéïëïãçìÝíç ìå âÜóç ôïõò êá-
íüíåò ðïëÝìïõ ðïõ ßó÷õáí óôïõò ïìçñéêïýò ÷ñüíïõò: áõôïß üñéæáí üôé
Ýðåéôá áðü ôçí êáôÜêôçóç ìéáò ðüëçò, ïé íéêçôÝò óõíÞèéæáí íá óêïôþ-
íïõí ôïõò Üíäñåò êáé íá ðáßñíïõí ìáæß ôïõò ôéò ãõíáßêåò ùò áé÷ìÜ-
ëùôåò ãéá íá ôéò ðïõëÞóïõí ùò äïýëåò Þ íá ôéò ìïéñÜæïõí ùò ëÜöõñá
ìåôáîý ôïõò (èåóìüò ôçò ðáëëáêåßáò). ÅðïìÝíùò ï Á÷éëëÝáò, üóï êé
áí ìå ôá óçìåñéíÜ äåäïìÝíá öáíôÜæåé ôõñáííéêüò, óêëçñïôñÜ÷çëïò
êáé áéìïóôáãÞò ðïëåìéóôÞò, óýìöùíá ìå ôïõò Üãñáöïõò íüìïõò ôçò
åðï÷Þò ôïõ Ýðñáîå üðùò èá Ýðñáôôáí üëïé ïé íéêçôÝò óôñáôçãïß óå
áíÜëïãåò ðåñéðôþóåéò.
4. Ειρωνεία (τραγική, επική κτλ.) λέγεται η τεχνική αφή-

γησης ή πλοκής, η οποία παρουσιάζει τους ήρωες να 141
Ραψωδία αγνοούν μιαν αλήθεια που γνωρίζει ο ακροατής ή ο
Ζ
στ. 369-529
θεατής. Να επισημάνετε τα σημεία της ενότητας, όπου
ο ποιητής χρησιμοποιεί την τεχνική αυτή και να δικαι-
ολογήσετε την άποψή σας. (Στην απάντησή σας να
λάβετε υπόψη σας και το Παράλληλο κείμενο 2).
Ç ôå÷íéêÞ ôçò åéñùíåßáò åíôïðßæåôáé óôá åîÞò óçìåßá:

á) óô. 369-398: ï áêñïáôÞò / áíáãíþóôçò ãíùñßæåé Þäç ôï ðïý âñßóêå-
ôáé ç ÁíäñïìÜ÷ç ìå ôïí ÁóôõÜíáêôá.
â) óô. 413-418: ï áêñïáôÞò / áíáãíþóôçò ôïõ Ýðïõò ãíùñßæåé üôé ï Á÷éë-
ëÝáò èá óêïôþóåé êáé ôïí Üíäñá ôçò ÁíäñïìÜ÷çò.
ã) óô. 475-481: ï áêñïáôÞò / áíáãíþóôçò ôïõ Ýðïõò ãíùñßæåé üôé ôüóï
ç Ôñïßá üóï êáé ï ÁóôõÜíáêôáò èá Ý÷ïõí ôñáãéêÞ ôý÷ç.
ä) óô. 526-529: ï áêñïáôÞò / áíáãíþóôçò ôïõ Ýðïõò ãíùñßæåé üôé ï Äßáò
Ý÷åé Þäç áðïöáóßóåé ôçí êáôáóôñïöÞ ôçò Ôñïßáò.
Óôï ÐáñÜëëçëï êåßìåíï 2 ïé áíáããåëßåò ôïõ áããåëéáöüñïõ Ôáëèýâé-
ïõ áðïôåëïýí ôñáãéêÞ åéñùíåßá, åöüóïí ïé èåáôÝò ôéò ãíùñßæïõí Þäç.
5. Αφού μελετήσετε τους στ. 454-463 και 475-481, να

γράψετε α) πώς φαντάζεται ο Έκτορας στο πρώτο
χωρίο τη ζωή της Ανδρομάχης μετά την πτώση της
Τροίας και το δικό του θάνατο, β) ποιες αισιόδοξες
προβλέψεις κάνει στο δεύτερο χωρίο για την τύχη της
πόλης, το μέλλον του γιου του και της γυναίκας του,
και γ) πώς εξηγείτε την ύπαρξη αντιθέσεων μεταξύ
των δύο χωρίων;
á) Óôïõò óô. 454-463 ï ¸êôïñáò öáíôÜæåôáé üôé êÜðïéïò Á÷áéüò èá

ðÜñåé ôçí ÁíäñïìÜ÷ç ãéá óêëÜâá óôçí ÅëëÜäá êáé üôé ç æùÞ ôçò èá
åßíáé ãåìÜôç ðüíï, ðïõ èá åíôåßíåôáé áðü ôá ó÷üëéá üóùí ôç âëÝðïõí
óôï äñüìï.
â) Óôïõò óô. 475-481 ðñïâëÝðåé üôé ç Ôñïßá èá íéêÞóåé, ï ÁóôõÜíáêôáò
èá âáóéëåýóåé êáé èá ôïí îåðåñÜóåé óå áíäñåßá êáé ç ÁíäñïìÜ÷ç èá
åßíáé åõôõ÷éóìÝíç (ôñáãéêÞ åéñùíåßá).
ã) Óôïõò óô. 454-463 ï ¸êôïñáò ðñïóðáèåß íá äéêáéïëïãÞóåé ôç óõíÝ-
÷éóç ôçò óõììåôï÷Þò ôïõ óôïí ðüëåìï, åíþ óôïõò óô. 475-481 åý÷åôáé
áðëþò áõôü ðïõ åðéèõìåß íá ãßíåé, èÝëïíôáò ðáñÜëëçëá íá äþóåé êïõ-
ñÜãéï óôç ãõíáßêá ôïõ.
6.[…] Να ηθογραφήσετε σε ένα μικρό αλλά περιεκτικό

142 κείμενο τον Έκτορα και την Ανδρομάχη, όπως τους
γνωρίσατε στους στ. 370-529. Ραψωδία
Âë. ÇèïãñÜöçóç ¸êôïñá êáé ÁíäñïìÜ÷çò. Ζ

στ. 369-529
7. Στους στ. 407 κ.εξ. και 431 κ.εξ. η Ανδρομάχη εκφράζει
τους φόβους της για την τύχη της ίδιας και του παιδιού
της μετά το θάνατο του Έκτορα: α) Ποιοι είναι ακριβώς
οι φόβοι της; β) Αφού λάβετε υπόψη σας πώς αντιμε-
τωπίζονταν συνήθως οι γυναίκες και οι άντρες μετά την
άλωση μιας πόλης στην ομηρική εποχή καθώς και τις
αποφάσεις των Αχαιών μετά την άλωση μιας πόλης
στην ομηρική εποχή μετά την πτώση της Τροίας, όπως
παρουσιάζονται στην τραγωδία του Ευριπίδη Τρωάδες
(βλ. Παράλληλο κείμενο 2), να κρίνετε αν είναι βάσιμοι
οι φόβοι αυτοί.
á) Ç ÁíäñïìÜ÷ç öïâüôáí ãéá ôï ðáéäß ôçò êáé ôïí åáõôü ôçò óå ðåñß-
ðôùóç ðïõ ï ¸êôïñáò ðÜèáéíå êÜôé êáé äåí Þôáí åêåß íá ôïõò õðåñá-
óðéóôåß: (óô. 411-413) «äéüôé áí áðïèÜíåéò / êáé óõ, êáìéÜ ðáñçãïñéÜ äé’
åìÝ äåí è’ áðïìåßíåé, êáé ðüíïé ìüíïí».
â) Áí ëÜâïõìå õðüøç ôï ÐáñÜëëçëï êåßìåíï, êáèþò êáé ôçí åõ÷Þ ôïõ
ÁãáìÝìíïíá íá ìç ãëéôþóïõí ïýôå ôá ðáéäéÜ ðïõ âñßóêïíôáí óôçí
êïéëéÜ ôçò ìçôÝñáò ôïõò óôçí áñ÷Þ ôçò ñáøùäßáò, Þôáí áíáìåíüìåíç
ç ôñáãéêÞ ôý÷ç ôïõò. ÅðïìÝíùò, åßíáé äéêáéïëïãçìÝíïò ï ôñüìïò ôçò
ÁíäñïìÜ÷çò êáé åßíáé åíôåëþò öõóéêü íá ðñïóðáèåß íá ôïí óõãêéíÞóåé,
þóôå íá ëÜâåé ìéá äéáöïñåôéêÞ áðüöáóç ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ óôç ìÜ÷ç.
8. Κατά τη διάρκεια αυτών των ειρηνικών σκηνών ο

ποιητής δεν αφήνει ούτε στιγμή τον πόλεμο. Αφού
μελετήσετε τους στ. 404-465, να γράψετε: α) Ποιες
φραστικές αναφορές ή εικόνες θυμίζουν τον πόλεμο και
τους πρωταγωνιστές του; β) Πού στοχεύει, κατά τη
γνώμη σας, ο ποιητής μ’ αυτές τις συνεχείς αναφορές
και υπομνήσεις;
á) Óå ðïëåìéêÝò óêçíÝò ìáò ðáñáðÝìðïõí ïé åîÞò óôß÷ïé:

• óô. 409-410, «üôé ïãëÞãïñá èá ïñìÞóïõí / üëïé áíôÜìá íá óå öï-
íåýóïõí ïé Á÷áéïß».
• óô. 413-415, «Ý÷áóá ðáôÝñá êáé ìçôÝñá· ôïí ìÝãáí Áåôßùíá ìïõ öü-
íåõóåí ï èåßïò / Ðçëåßäçò, üôáí Ýñéîå ôçí ðüëéí ôùí Êéëßêùí». 143
Ραψωδία • óô. 422-423, «êé åéò ìéáí çìÝñáí üëïé ïìïý ñïâüëçóáí óôïí ¢äç· /
Ζ
στ. 369-529
üëïõò ôïõò åèáíÜôùóåí ï èåßïò Á÷éëëÝáò».
• óô. 425-426, «êáé ôçí óåðôÞí ìçôÝñá ìïõ, âáóßëéóóá óôçí ÈÞâçí, /
äïýëç åäþ ôçí Ýöåñå ìå ô’ Üëëá ëÜöõñÜ ôïõ».
• óô. 433-437, «êé åêåß óôçí áãñéïóõêéÜ ôïõò Üíäñåò óôÞóå ïðïý ’íáé /
ç ðüëéò êáëïáíÝâáôç, êáëüðáñôï ôï ôåß÷ïò· / ôñåéò ôï äïêßìáóáí öï-
ñÝò ôùí Á÷áéþí ïé ðñþôïé, / ïé Áßáíôåò, êáé ï äïîáóôüò Éäïìåíåýò êáé ïé
äýï / Áôñåßäåò êáé ï Áôñüìçôïò Ôõäåßäçò åíùìÝíïé».
• óô. 443, «áí ì’ Ýâëåðáí ùò Üíáíäñïò íá öåýãù áðü ôç ìÜ÷ç».
• óô. 445, «ãåííáßïò ðÜíôïôå êé åìðñüò íá ìÜ÷ïìáé ôùí Ôñþùí».
• óô. 448-449, «èá öèÜó’ ç ìÝñá íá ÷áèåß êé ç ºëéïò ç áãßá / êáé ï Ðñß-
áìïò ï äõíáôüò ìå üëïí ôïí ëáüí ôïõ».
• óô.450-465, «ÁëëÜ ôùí Ôñþùí ç öèïñÜ äåí ìå ðëçãþíåé ôüóï / ...âá-
èéÜ óôç ãç êáëýôåñá íá ìå óêåðÜóåé ï ôÜöïò».
â) Ï ðïéçôÞò ìÝóá áðü ôéò óêçíÝò ôïõ ðïëÝìïõ ðïõ ðáñåìâÜëëåé ó’
áõôü ôï ôñõöåñü åðåéóüäéï, ðñïóðáèåß íá êñáôÞóåé ôïõò áêñïáôÝò
óå åãñÞãïñóç, þóôå íá ìçí áðïìáêñõíèïýí áðü ôï ðïëåìéêü ðåäßï,
äñÜóçò. Ïé ðïëåìéêÝò óêçíÝò ëåéôïõñãïýí ãÝöõñåò áíÜìåóá óôá ðñïç-
ãïýìåíá êáé ôá åðüìåíá åðåéóüäéá ðïõ ó÷åôßæïíôáé áðïêëåéóôéêÜ ìå ãå-
ãïíüôá ðïõ óõìâáßíïõí óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò. Ç óêçíÞ ôçò óõíÜíôçóçò
ôïõ ¸êôïñá êáé ôçò ÁíäñïìÜ÷çò åßíáé ìéá ìéêñÞ áíÜóá ðïõ ðñïóöÝñåé
óôïí áêñïáôÞ ï ðïéçôÞò, ãéá íá óðÜóåé ôç ìïíïôïíßá ôùí ðïëåìéêþí
ðåñéðåôåéþí.
9. Στους στ. 401 και 506-513 συναντάμε έναν εκφραστικό

τρόπο που είναι από τους πιο χαρακτηριστικούς του
έπους, την παρομοίωση. Να αναλύσετε τις παρομοιώ-
σεις των στίχων αυτών και να γράψετε συγκεκριμένα:
α) Τι παρομοιάζεται με τι; β) Ως προς τι συσχετίζονται
τα δυο μέρη, γ) Τι πετυχαίνει ο ποιητής με τη χρή-
ση της παρομοίωσης. Ποια διαφορά παρατηρείτε στον
τρόπο με τον οποίο είναι φτιαγμένες (στη δομή τους)
οι δυο παρομοιώσεις των στίχων αυτών;
á) Óôçí ðñþôç ðáñïìïßùóç ðáñïìïéÜæåôáé ï ÁóôõÜíáêôáò ìå áóôÝñé
êáé óôç äåýôåñç ï ÐÜñçò ìå áóõãêñÜôçôï êáëïèñåììÝíï Üëïãï.
â) Óôçí ðñþôç ðáñïìïßùóç ç ïìïñöéÜ óõó÷åôßæåôáé ìå áóôÝñé êáé óôç
äåýôåñç ç ïñìÞ ìå Üëïãï.
ã) Ç ÷ñÞóç ôçò ðáñïìïßùóçò «æùíôáíåýåé» ôçí ðåñéãñáöÞ êáé äßíåé óôçí
áöÞãçóç ðáñáóôáôéêüôçôá. ¼óïí áöïñÜ óôç äïìÞ ôïõò, ç ðñþôç åßíáé
144 áðëÞ, åíþ ç äåýôåñç Ý÷åé äåéêôéêü (ÐÜñçò) êáé áíáöïñéêü ìÝñïò (Üëïãï).
10. Ο Σοφοκλής στην τραγωδία του Αίας δημιουργεί μία Ραψωδία
σκηνή που μοιάζει πολύ με τον αποχαιρετισμό του
Έκτορα και της Ανδρομάχης. Πρόκειται για τη στιγμή
που ο Αίας παρουσιάζεται αμετακίνητα αποφασισμένος
Ζ
στ. 369-529
να αυτοκτονήσει και η Τέκμησσα, σύντροφος του ήρωα
και μητέρα του παιδιού του, προσπαθεί να τον μετα-
πείσει. Να συγκρίνετε το λόγο της Τέκμησσας (βλ.
Παράλληλο κείμενο 1) με το λόγο της Ανδρομάχης και
να επισημάνετε ομοιότητες και διαφορές.
Ç ÔÝêìçóóá åßíáé äïýëç, áëëÜ óêÝöôåôáé êáé èñçíåß ìå ôï ßäéï áêñéâþò

ôñüðï ðïõ ôï êÜíåé êáé ç ÁíäñïìÜ÷ç. Åðßóçò, êáé ïé äýï áíáöÝñïíôáé
áðáéóéüäïîá óôï ðáñåëèüí êáé óôï ìÝëëïí ôïõò, áöïý ðñüêåéôáé íá
âéþóïõí ôç óêëçñüôçôá êáé ôçí íôñïðÞ. Ç ÔÝêìçóóá èñçíåß êáé ãéá ôç
ìïíáîéÜ ôçò.
Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ç ÁíäñïìÜ÷ç ìéëÜåé ðïëý ðéï óõãêéíçôéêÜ.
ÅðéðëÝïí, ç ÔÝêìçóóá õðåíèõìßæåé óôïí Áßáíôá üôé ï Üíäñáò ðñÝðåé
íá áíôáðïäßäåé ôç ÷Üñç ðïõ ëáìâÜíåé áðü ôç ãõíáßêá ôïõ ðáñÝ÷ïíôáò
ðñïóôáóßá. ÊÜôé ôÝôïéï äåí áíáöÝñåôáé áðü ôçí ÁíäñïìÜ÷ç.
145
Ἕκτορος
καὶ Αἴαντος μονομαχία.
Νεκρῶν ἀναίρεσις.
Η μονομαχία του Έκτορα και του Αίαντα
– Η ταφή των νεκρών
Ραψωδία Η
ΤΟΠΟΣ: πεδιάδα της Τροίας, αγορά της Τροίας, (μπροστά

στο παλάτι του Πριάμου), στρατόπεδο των Αχαιών
ΧΡΟΝΟΣ: 22 η, 23 η και 24 η ημέρα της Ιλιάδας
ΠΡΟΣΩΠΑ: Μενέλαος, Νέστορας, Αίαντας, Αντήνορας, Πρί-
αμος, Διομήδης, Αγαμέμνονας (Αχαιοί) – Έκτορας, Πάρης
(Τρώες) – Αθηνά, Απόλλωνας, Δίας, Ποσειδώνας (θεοί)
Ραψωδία
Η
στ. 1-205
Ï ¸êôïñáò êáé ï ÐÜñçò ñß÷íïíôáé óôç ìÜ÷ç. Ïé Ôñþåò ðñïêáëïýí

óýã÷õóç óôïõò Áñãåßïõò. Ç ÁèçíÜ êáôåâáßíåé óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò
ãéá íá ôïõò âïçèÞóåé. Ôç âëÝðåé, üìùò, áðü ôçí ÐÝñãáìï ï Áðüëëùíáò
êáé ôç óõíáíôÜ êïíôÜ óôçí éåñÞ âáëáíéäéÜ. Óõìöùíïýí íá ðÜøïõí ãéá
ôçí þñá ôïí ðüëåìï êáé áðïöáóßæïõí íá âÜëïõí ôïí ¸êôïñá êáé ôïí
Áßáíôá íá ìïíïìá÷Þóïõí. Ï ìÜíôçò ¸ëåíïò ìåôáöÝñåé óôïí ¸êôïñá
ôçí áðüöáóç ôùí èåþí ãéá ðáýóç ôùí óõãêñïýóåùí êáé ìïíïìá÷ßá.
Åêåßíïò äéáôÜæåé ôïõò Ôñþåò íá óôáìáôÞóïõí íá ìÜ÷ïíôáé. Ôï ßäéï êÜ-
íåé êáé ï ÁãáìÝìíïíáò ìå ôïõò Á÷áéïýò. ÌåôáìïñöùìÝíïé óå ãýðåò, ç
ÁèçíÜ êáé ï Áðüëëùíáò êÜèïíôáé óôá êëáäéÜ ôçò éåñÞò âáëáíéäéÜò.
Ï ¸êôïñáò áíáêïéíþíåé óôïõò Á÷áéïýò ôç âïýëçóÞ ôïõ íá ìïíïìá÷Þ-
óåé ìå êÜðïéïí áðü ôïõò áñ÷çãïýò ôïõò. Ìïíáäéêüò ôïõ üñïò: íá óåâá-
óôåß ï íéêçôÞò ôï íåêñü óþìá ôïõ çôôçìÝíïõ êáé í’ áöÞóåé ôïõò äéêïýò
ôïõ íá ôï èÜøïõí ìå üëåò ôéò ðñÝðïõóåò ôéìÝò. Ïé Á÷áéïß ðáñáìÝíïõí
óéùðçëïß. ÅîïñãéóìÝíïò ãéá ôç óôÜóç ôïõò, ï ÌåíÝëáïò ðñïèõìïðïé-
åßôáé íá åßíáé áõôüò ï áíôßðáëïò ôïõ ¸êôïñá. Ôïí åìðïäßæïõí, üìùò, ïé
Üëëïé âáóéëéÜäåò êáé êõñßùò ï ÁãáìÝìíïíáò, ãéáôß åßíáé âÝâáéï ðùò äåí
èá ìðïñÝóåé íá âãåé íéêçôÞò áðü ìéá ôÝôïéá ìïíïìá÷ßá.
Ï ÌåíÝëáïò õðï÷ùñåß êáé ôï ëüãï ðáßñíåé ï ÍÝóôïñáò. Êáôáêñßíåé
ôïõò óõìðïëåìéóôÝò ôïõ ãéá ôç äåéëßá ôïõò êáé ôïíßæåé üôé åõ÷áñßóôùò
èá ìïíïìá÷ïýóå áõôüò ìå ôï ¸êôïñá, áí Þôáí íåüôåñïò. Ôá ëüãéá ôïõ
âñßóêïõí áðÞ÷çóç. ÅííéÜ áñ÷çãïß óçêþíïíôáé êáé äçëþíïõí Ýôïéìïé íá
áíôéìåôùðßóïõí ôïí Üñéóôï ôùí Ôñþùí: ï ÁãáìÝìíïíáò, ï ÄéïìÞäçò,
ïé äýï Áßáíôåò, ï ÉäïìåíÝáò, ï Ìçñéüíçò, ï Åõñýðõëïò, ï Èüáò êáé ï
ÏäõóóÝáò. Ï ÍÝóôïñáò ðñïôåßíåé íá âÜëïõí êëÞñï. Êëçñþíåôáé íá
148 ìïíïìá÷Þóåé ï Áßáò ï Ôåëáìþíéïò.
Ραψωδία
Ραψωδία Η 206-315 Η
στ. 206-315
Μονομαχία Έκτορα και Αίαντα
Ðåäßï ôçò ìÜ÷çò Áßáíôáò
Χρόνος ¸êôïñáò
22ç çìÝñá ôçò ÉëéÜäáò êÞñõêáò Éäáßïò
Ï Áßáò ïðëßæåôáé êáé ðçãáßíåé íá óõíáíôÞóåé ôïí ¸êôïñá. Áöïý

áíôáëëÜîïõí ôéò óõíÞèåéò öïâÝñåò, áñ÷ßæïõí ôç ìïíïìá÷ßá. Ðñþôïò
ñß÷íåé ôï áêüíôéï ï ¸êôïñáò êáé äåýôåñïò ï Áßáò, áëëÜ áóôï÷ïýí.
Ñß÷íïíôáé ï Ýíáò ðÜíù óôïí Üëëïí êáé ï Áßáò ôñáõìáôßæåé ôïí ¸êôïñá
óôï ëáéìü. Åêåßíïò áñðÜæåé ìéá ðÝôñá êáé ôç ñß÷íåé óôçí áóðßäá ôïõ
å÷èñïý ôïõ. Ï Áßáò áðáíôÜåé ì’ Ýíá ìåãáëýôåñï âñÜ÷ï, ðïõ äéáëýåé ôçí
áóðßäá êáé ñß÷íåé êÜôù ôïí ¸êôïñá, ôïí ïðïßï óðåýäåé íá óçêþóåé
ï Áðüëëùíáò. Ïé áíôßðáëïé âãÜæïõí ôá îßöç ôïõò, áëëÜ åðåìâáßíïõí
ïé êÞñõêåò Éäáßïò êáé Ôáëèýâéïò êáé ðñïôåßíïõí ëÞîç ôçò ìïíïìá÷ßáò.
ÁíôáëëÜóóïõí äþñá êáé üëïé áðï÷ùñïýí ãéá íá ãéïñôÜóïõí óôá
óôñáôüðåäÜ ôïõò.
α) στ. 206-224: Ο Αίαντας γ) στ. 245-272: Η μονομαχία.
εμφανίζεται και εμπνέει φόβο στους δ) στ. 273-302: Παρέμβαση των
Τρώες. κηρύκων και λήξη της μονομαχίας.
β) στ. 225-244: «Αγώνας λόγων» ε) στ. 303-315: Ανταλλαγή δώρων
μεταξύ Αίαντα και Έκτορα. και αποχώρηση των δύο ηρώων.
149
Η
στ. 206-315
206 τον λαμπρόν χαλκόν εζώνονταν: ðÞñå ôá ÷ÜëêéíÜ ôïõ üðëá,
öüñåóå ôçí áìõíôéêÞ ÷Üëêéíç ðïëåìéêÞ óôïëÞ ôïõ.
211 των Αχαιών ο πύργος: Ï Áßáíôáò ðáñïõóéÜæåôáé øçëüò
óáí ðýñãïò.
213 μακροδιασκελώντας: âáäßæïíôáò ìå ìåãÜëá âÞìáôá.
214 Αναγαλλιάζαν οι Αχαιοί καθώς τον εθωρούσαν: ÷áß-
ñïíôáí ïé Á÷áéïß Ýôóé üðùò ôïí Ýâëåðáí.
219-220
μ’ ασπίδα ωσάν πύργον, / χάλκινην μ’ επτά δέρματα:
Ç áóðßäá ôïõ Áßáíôá Þôáí ïñèïãþíéá êáé ü÷é óôñüããõëç, êé Ýôóé
êáëõðôüôáí ïëüêëçñïò ï ðïëåìéóôÞò áðü ôéò åðéèÝóåéò ôïõ áíôé-
ðÜëïõ. ¹ôáí ÷Üëêéíç êáëõììÝíç åîùôåñéêÜ ìå äÝñìáôá.
220 Τυχίος των σκυτοτόμων έξοχος, εγκάτοικος στην Ύλην:
Ï Ôõ÷ßïò Þôáí Ýîï÷ïò ôå÷íßôçò äåñìÜôùí ðïõ êáôïéêïýóå óôçí
¾ëç, ðüëç ôçò Âïéùôßáò.
222-223
λαμπρήν την ετεχνούργησεν επτάδιπλην με δέρμα /
δυνατών ταύρων, κι έβαλε δίπλαν χαλκού ογδόην:
ôçí êáôáóêåýáóå ôïðïèåôþíôáò åðôÜ óôñþóåéò äÝñìáôïò ôáý-
ñïõ, ðÜíù óôç ÷Üëêéíç åðéöÜíåéá ôçò áóðßäáò· ç åîùôåñéêÞ
óôñþóç, ðÜíù áðü ôéò äåñìÜôéíåò, ç üãäïç, Þôáí ÷Üëêéíç.
228 τον λεοντόκαρδον Πηλείδην ανδροφόνον: Åííïåß ôïí Á÷éë-
ëÝá, ðïõ åßíáé ãåííáßïò óáí ëéïíôÜñé êáé ôüóï êáëüò ðïëåìéóôÞò
ðïõ óêïôþíåé ðïëëïýò áíôéðÜëïõò.
230 εχολώθη: ðéêñÜèçêå.
241 τον χορόν του Άρη: Ðñüêåéôáé ãéá ôç ìÜ÷ç óþìá ìå óþìá.
251 την φωτεινήν ασπίδα: Ç áóðßäá Ýëáìðå, ãéáôß Üóôñáöôå ï
÷áëêüò, áðü ôïí ïðïßï Þôáí öôéáãìÝíç.
255 απ’ τες ασπίδες έσυραν τες λόγχες των και οι δύο:
ôñÜâçîáí ôéò ëüã÷åò ðïõ åß÷áí êáñöùèåß óôéò áóðßäåò ôïõò.
256 όμοιαζαν λεόντων ωμοφάγων: Ýìïéáæáí ìå ëéïíôÜñéá ðïõ
ïñìïýóáí íá öÜíå ùìü êñÝáò.
258 έκρουσε: ÷ôýðçóå äõíáôÜ.
259 ώστ’ εκυρτώθ’ η άκρη: ìå áðïôÝëåóìá íá óôñáâþóåé ç ìýôç
ôïõ áêïíôßïõ.
267 κτυπά στον ομφαλόν: ÷ôõðÜ óôï êÝíôñï (ôçò áóðßäáò).
269 σφενδονιστά τον έριξε μ’ αμέτρητην ανδρείαν: Ýñéîå ôï
âñÜ÷ï ìå ìåãÜëç äýíáìç êáé ãåííáéüôçôá.
150 270 μυλόπετρα: Ç ðÝôñá ðïõ Ýñéîå ï Áßáíôáò Þôáí ôüóï ìåãÜëç,
ðïõ Þôáí óáí ìõëüðåôñá, ìßá ìåãÜëç ðÝôñá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïý- Ραψωδία
272
íôáí óôï Üëåóìá ôùí óéôçñþí.
τον όρθωσεν ο Φοίβος:
óôÜôåõå ôïí ¸êôïñá).
ôïí óÞêùóå ï Áðüëëùíáò (ðïõ ðñï- Η
στ. 206-315
273 αντίστηθα: áðü êïíôÜ, óôÞèïò ìå óôÞèïò.
274 οι μηνυταί: ïé áããåëéáöüñïé, áõôïß ðïõ ìåôÝöåñáí ôá ìçíý-
ìáôá óôï óôñáôüðåäï ôùí å÷èñþí.
275 οι κήρυκες: Ïé êÞñõêåò ðñïóôáôåýïíôáí áðü ôïí Äßá, ãé’ áõôü
ôïõò óÝâïíôáí êáé ôïõò õðÜêïõáí üëïé. Êñáôïýóáí ðÜíôá Ýíá
óêÞðôñï, óýìâïëï ôçò åîïõóßáò ôïõò êáé, ðÝñáí ôùí Üëëùí,
åß÷áí ôçí åõèýíç ôùí äéáðñáãìáôåýóåùí áíÜìåóá óôéò äýï áíôé-
ìá÷üìåíåò ðáñáôÜîåéò.
276 Ιδαίος και Ταλθύβιος: Ï Éäáßïò Þôáí êÞñõêáò ôùí Ôñþùí êáé
ï Ôáëèýâéïò ôùí Á÷áéþí.
282 είναι καλό στην νύκτα να υπακούμε: Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò
äåí ðïëåìïýóáí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò íýêôáò, áöïý ç öýóç
áðáéôåß üëá íá åßíáé Þóõ÷á ôç íýêôá.
286 θέλει κι εγώ το στέρξω: áí èÝëåé áõôüò, êé åãþ èá óõìöù-
íÞóù, èá õðáêïýóù.
299 δώρ’ ας αντιδώσομεν: áò áíôáëëÜîïõìå äþñá· êÜèå öïñÜ
ðïõ ìéá ìïíïìá÷ßá Ýëçãå ÷ùñßò íéêçôÞ, ïé ìïíïìÜ÷ïé áíôÜëëáæáí
äþñá ìåôáîý ôïõò.
302 ομογνώμησαν: óõìöþíçóáí, óõìöéëéþèçêáí.
303 αργυροκαρφωμένο: óôïëéóìÝíï ìå áóçìÝíéá êáñöéÜ.
304 θηκάρι: ç èÞêç ôïõ îßöïõò.
304 κρεμαστήρι: ï éìÜíôáò áð’ üðïõ êñåìüôáí ç èÞêç ìå ôï îßöïò.
305 ζώνην με κόκκινην βαφήν: æþíç êüêêéíç.
308 αλάβωτον: ÷ùñßò íá Ý÷åé ôñáõìáôéóôåß.
310 φαιδροί: ÷áñïýìåíïé.

Η μονομαχία Αίαντα – Έκτορα:
Äéáêñßíïõìå äýï öÜóåéò: ôçí ðñïåôïéìáóßá (óô. 17-205) êáé ôç
äéåîáãùãÞ (óô. 206-312), ðïõ ðåñéëáìâÜíåé êáé ôï ôõðéêü ìïôßâï
ôïõ «áãþíá ëüãùí», äçë. ôçò ìÜ÷çò ìå ëüãéá. Óõ÷íÜ, âÝâáéá,
ðáñáëåßðåôáé, üðùò óôç ìïíïìá÷ßá ÌåíÝëáïõ – ÐÜñç.
254 Έσκυψε και τον θάνατον απόφυγεν εκείνος

Óôï óôß÷ï áõôü ðëçñïöïñïýìáóôå üôé ï ¸êôïñáò ãëßôùóå áðü âÝ-
âáéï èÜíáôï. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ï ¸ëåíïò åß÷å ðñïöçôåýóåé (óô. 151
Ραψωδία Ç 52-53) üôé ïé èåïß äåí åß÷áí áêüìá áðïöáóßóåé ôï èÜíáôï ôïõ
Η
στ. 206-315
¸êôïñá. Ç åðÝìâáóç ôùí èåþí óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ åêäçëþíå-
ôáé ìå õðåñöõóéêü ôñüðï. ¸ôóé, óôï óô. 272 ï Áðüëëùíáò îáöíéêÜ
êé åíþ ï ¸êôïñáò åßíáé âáñéÜ ðëçãùìÝíïò, ôïí âïçèÜ íá óçêùèåß
üñèéïò. Åðßóçò, óôïõò óô. 288-289 ïé èåïß äßíïõí ôï ðáñÜóôçìá,
ôçí áíäñåßá êáé ôç ãíþóç óôïõò èíçôïýò ðïõ áãáðÜíå.
294-298
Και οι Αχαιοί στα πλοία σας να σας χαρούν / ... στον
αγιασμένον τόπον
Ïé ößëïé êáé óõìðïëåìéóôÝò ôïõ Áßáíôá èá ôïí õðïäå÷ôïýí
ìå ÷áñÜ ðßóù óôï óôñáôüðåäï (óô. 294-295) êáé ôïí ¸êôïñá
ìå åõ÷Ýò èá ôïí ðåñéìÝíïõí ïé Ôñþåò êáé ïé Ôñùáäßôéóóåò
(óô. 296-298).
Ç öéëßá åßíáé ìéá áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò áîßåò ôçò ïìçñéêÞò
åðï÷Þò. ÁíôéêáèéóôÜ ôçí ïéêïãÝíåéá êõñßùò üóïí áöïñÜ óôïõò
Á÷áéïýò ðïõ ëåßðïõí äÝêá ÷ñüíéá áðü ôçí ðáôñßäá ôïõò. ¸÷ïõí
äåèåß ôüóï ðïëý, ðïõ êÜèå áðþëåéá Þ íßêç åíüò óõìðïëåìéóôÞ
ôïõò ôç âéþíïõí êáé ïé ßäéïé.
313-315
και του Ατρείδη ότ’ έφθασαν εις τες σκηνές εκείνοι, /
...στον ύψιστον Κρονίδην
Ïé Á÷áéïß õðïäÝ÷ôçêáí ôïí Áßáíôá óáí íéêçôÞ, ðáñüëï ðïõ ç
ìïíïìá÷ßá Ýëçîå Üêñéôç. Ãéá íá ôéìÞóïõí ôïí ÞñùÜ ôïõò ïé Á÷áéïß
åôïéìÜæïõí óõìðüóéï, èÝëïíôáò íá äåßîïõí üôé áíáãíùñßæïõí
ôçí áîßá êáé ôç ãåííáéüôçôá ôïõ ðïëåìéóôÞ.
ΑΙΑΝΤΑΣ – ΕΚΤΟΡΑΣ
Áßáíôáò êáé ¸êôïñáò óôçí åíüôçôá áõôÞ ôáõôßæïíôáé, áöïý Ý÷ïõí êáé ïé
äýï üëá ôá øõ÷éêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ éäáíéêïý Þñùá. Åßíáé êáé ïé äýï åðß-
ìïíïé êáé áðïöáóéóôéêïß ðïëåìéóôÝò, ãíþóôåò ôçò ðïëåìéêÞò ôÝ÷íçò.
ÎÝñïõí üìùò êáé ôïõò çèéêïýò êáíüíåò ìéáò ìïíïìá÷ßáò· ôéìÜ ï Ýíáò
ôïí Üëëïí êáé áíáãíùñßæïõí ôçí áîßá êáé ôçí éêáíüôçôá ôïõ áíôéðÜëïõ.
Ôï ãåãïíüò üôé åßíáé åîßóïõ äõíáôïß ðïëåìéóôÝò êáé ãíþóôåò ôùí ßäéùí
çèéêþí áîéþí, ôïõò áíáãêÜæåé íá óôáìáôÞóïõí ôç ìïíïìá÷ßá, óýìöùíá
ìå ôéò óõíÞèåéåò ôçò åðï÷Þò, êáé óáí éððüôåò íá áíôáëëÜîïõí äþñá
êáé íá ãßíïõí ößëïé.
Åßíáé ìåãáëüøõ÷ïé êáé áõôü ôïõò êáèéóôÜ éäáíéêÜ ðñüôõðá çèéêþí
152 áíèñþðùí êáé ãåííáßùí ðïëåìéóôþí.
Μονομαχία ηρώων
Ç ìïíïìá÷ßá ðåñéïñßæåôáé, üðùò êáé ç ìÜ÷ç, óôç äéÜñêåéá ôçò
Η
στ. 206-315
ìÝñáò – äå óõíå÷ßæåôáé ôç íý÷ôá. Åêåßíïò ðïõ ðñüôåéíå íá ãßíåé
ç ìïíïìá÷ßá ðñÝðåé íá äå÷ôåß íá óôáìáôÞóåé (ï ¸êôïñáò) (óô.
284: «Ôïõ ¸êôïñïò áõôÜ íá åéðåßò íá ôá æçôÞó’ Éäáßå, / áöïý
ðñïêÜëåóåí áõôüò…»).
Ïé êÞñõêåò áó÷ïëïýíôáé ìå ôá ôå÷íéêÜ æçôÞìáôá, ðüóï èá
äéáñêÝóåé ç ìïíïìá÷ßá êáé ìå ðïéïõò üñïõò èá ðñáãìáôïðïéçèåß.
Ï Éäáßïò óôïõò óô. 279-282 ðñïôåßíåé íá óôáìáôÞóåé ç ìïíïìá÷ßá,
åðåéäÞ íý÷ôùóå: «êé åíýêôùóåí, åßíáé êáëü óôçí íýêôá íá
õðáêïýìå». Ôá ßäéá ëüãéá áêñéâþò åðáíáëáìâÜíåé ï ¸êôïñáò
óôï óô. 293.
299 και δώρ’ ας αντιδώσομεν εξαίσια μεταξύ μας, / ώστε

να ειπεί των Αχαιών κανένα και των Τρώων: / Στης
διχονοίας πιάσθηκαν τον φονικόν αγώνα / και πάλιν
ομογνώμησαν και ως φίλοι εχωρισθήκαν
Ç áíôáëëáãÞ äþñùí óôï ôÝëïò ôçò ìïíïìá÷ßáò áðïôåëåß äåßãìá
ðïëéôéóìïý. Ïé ìïíïìÜ÷ïé îÝñïõí íá åêôéìïýí ôïí áíôßðáëü
ôïõò êáé îÝñïõí íá ôïí óÝâïíôáé. Ôçí áíôáëëáãÞ äþñùí óôï
áðüóðáóìá èá ìðïñïýóáìå íá ôç óõãêñßíïõìå ìå ôçí áíôáëëáãÞ
äþñùí áíÜìåóá óôïí Ãëáýêï êáé ôïí ÄéïìÞäç óôç ñáøùäßá Æ
235-236 (âë. ðáñáêÜôù ôçí áðÜíôçóç óôçí åñþô. 4).
Παρομοιώσεις: (óô. 211) «Ðáñüìïéïò èåüñáôïò ôùí Á÷áéþí ï ðýñãïò…»
/ (óô. 219) «ùóÜí ðýñãïí» / (óô. 235) «ùóÜí áäýíáôï ðáéäß» / (óô. 236)
«ùóÜí ãõíáßê’ áìÜèçôçí» / (óô. 256-257) «üìïéáæáí ëåüíôùí ùìïöÜãùí/
Þ áãñéï÷ïßñùí öïâåñþí».
Μεταφορές: (óô. 215) «áëëÜ áðü ôñüìïí ðáãåñüí åðÜãùóáí ïé Ôñþåò»
/ (óô. 241) «êáé ðåæüò îåýñù ôï ÷ïñüí ôïõ ¢ñç ôïõ áíäñïöüíïõ».
Προσωποποιήσεις: (óô. 210) «ôïí öïíéêüí áãþíá».
Επίθετα: (óô. 206) «ëáìðñüí ÷áëêüí» / (óô. 207) «êáëÜ… Üñìáôá» / (óô.
208) «èåüñáôïò ï ¢ñçò» / (óô. 209) «âñïíôçôÞò Êñïíßäçò» / (óô. 211)
«èåüñáôïò… ðýñãïò» (åíí. ï Áßáò) / (óô. 212) «Üãñéï ðñüóùðï» / (óô.
213) «ìÝãá êïíôÜñé» / (óô. 215) «ôñüìïí öïâåñüí» / (óô. 222) «ëáìðñÞí»
(åíí. áóðßäá) / (óô. 223) «äõíáôþí ôáýñùí» / (óô. 228) «ëåïíôüêáñäïí 153
Ραψωδία Ðçëåßäçí» / (óô. 230) «ðñþôïí áñ÷çãüí Áôñåßäçí» / (óô. 239) «áêïýñáóôïò»
Η
στ. 206-315
/ (óô. 241) «¢ñç ôïõ áíäñïöüíïõ» / (óô. 244) «ìáêñüóêéïí êïíôÜñé» /
(óô. 248) «óêëçñüò ÷áëêüò» / (óô. 249) «ìáêñüóêéïí êïíôÜñé» / (óô. 250)
«óôñïããõëÞí áóðßäá» / (óô. 251) «ëüã÷ç äõíáôÞ», «öùôåéíÞí áóðßäá» /
(óô. 252) «üìïñöïí èþñáêá» / (óô. 264) «ôñáíü ÷Ýñé» / (óô. 265) ðÝôñáí…
ïëüìáõñçí, ìåãÜëçí êáé ôñá÷åßáí» / (óô. 269) «áìÝôñçôçí áíäñåßáí» /
(óô. 274) «èíçôþí áíèñþðùí» / (óô. 287) «ìÝãáò… ëïöïóåßóôçò ¸êôùñ»
/ (óô. 296) «ëáìðñÞí ìåãÜëçí ðïëéôåßáí» / (óô. 297) «óåâáóôÝò ìçôÝñåò»
/ (óô. 301) «öïíéêüí áãþíá» / (óô. 303) «áñãõñïêáñöùìÝíï îßöïò» / (óô.
305) «êüêêéíçí âáöÞí» / (óô. 308) «æùíôáíüí êáé áëÜâùôïí» / (óô. 311)
«öáéäñüí» (åíí. ôïí Áßáíôá) / (óô. 315) «ýøéóôïí Êñïíßäçí».
Εικόνες: (óô. 303-305) Ç áíôáëëáãÞ äþñùí.
1. Το τυπικό μοντέλο των ρήσεων που προηγούνται της

σύγκρουσης μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε «μονο-
μαχία με λόγια» (αγώνα λόγων). Ποια θέση μπορεί
να έχει σε μια τέτοια «μονομαχία λόγων» η επαινετική
προσφώνηση του Έκτορα προς τον αντίπαλό του;
Ç áíôáëëáãÞ öïâÝñùí êáé ðñïêëÞóåùí Ý÷åé áñ÷éêÜ óêïðü íá êÜìøåé
ôï çèéêü ôïõ áíôéðÜëïõ êáé ôçí Ý÷ïõìå äåé êáé óôç ìïíïìá÷ßá Ãëáýêïõ
– ÄéïìÞäç. ÁõôÞ ç ðñþôç «ìïíïìá÷ßá ìå ëüãéá» «æõãßæåé» ïõóéáóôéêÜ
ôá øõ÷éêÜ áðïèÝìáôá ôùí áíôéðÜëùí êáé ìðïñåß, åöüóïí õðÜñ÷åé ï
åëÜ÷éóôïò öüâïò ôçò Þôôáò óå êÜðïéïí, íá äþóåé Ýíá ðñáãìáôéêü ðñï-
âÜäéóìá.
Óôç óõãêåêñéìÝíç ìïíïìá÷ßá áêïýãåôáé êáé ìéá åðáéíåôéêÞ ðñïóöþíç-
óç ôïõ Áßáíôá áðü ôïí ¸êôïñá: «Áßá, ù äéïãÝííçôå, ìåãÜëå ðïëÝìáñ÷å»
(óô. 234). Ï Áßáíôáò áîßæåé ôï åãêþìéï, áöïý åßíáé Ýíáò Þñùáò-óýìâïëï
ôçò áíäñåßáò. Ùóôüóï, ï ßäéïò ï ¸êôïñáò ðïõ ôïëìÜåé íá ôïí áíôéìåôù-
ðßóåé, êåñäßæåé ï ßäéïò óå áîßá êáé áñåôÞ, ãé’ áõôü êáé ôïí áðïêáëåß ìå
üëåò ôéò éäéüôçôÝò ôïõ.
2. Πώς εξηγείτε τη μνεία του Αχιλλέα από τον Αίαντα

(στ. 228-230); Τι επιδιώκει με αυτήν ο ποιητής;
ÏõóéáóôéêÜ, ï Áßáíôáò öáíåñþíåé ìå Ýììåóï ôñüðï ôç äõóêïëßá ðïõ Ý÷åé
ðñïêáëÝóåé ç áðïõóßá ôïõ Á÷éëëÝá áðü ôïí ðüëåìï. Ï Áßáíôáò èåùñåß
üôé ï ßäéïò êáé Üëëïé Äáíáïß ìðïñïýí åîßóïõ ìå ôïí Á÷éëëÝá íá áíáìå-
154 ôñçèïýí ìå ôïí ¸êôïñá. Ùóôüóï, ìüíï ï Á÷éëëÝáò èá íéêÞóåé, ôåëéêÜ, ôïí
¸êôïñá, êáé ìÝóá áðü ôçí éóïðáëßá ìå ôïí Áßáíôá ï ðïéçôÞò ðñïïéêïíïìåß Ραψωδία
ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ Á÷éëëÝá êáé ôç ìïíïìá÷ßá ôïõ ìå ôïí ¸êôïñá.
ÔÝëïò, ôï üôé áêïýí åêåßíç ôç óôéãìÞ üëïé ïé Ôñþåò ðùò áíÜ ðÜóá
óôéãìÞ ìðïñåß ï Á÷éëëÝáò íá åðéóôñÝøåé óôç ìÜ÷ç, ëåéôïõñãåß óßãïõñá
Η
στ. 206-315
áñíçôéêÜ ãéá ôï çèéêü ôïõò.
3. Ποιες δεξιότητές του προβάλλει ο Έκτορας στην προκα-

ταρκτική ρήση του, για να αποδείξει ότι γνωρίζει πολύ
καλά «τες μάχες και τες ανδροφονίες;» (στ. 237);
«Ôåò ìÜ÷åò îåýñù åãþ êáëÜ êáé ôåò áíäñïöïíßåò» (óô. 237). Ï ¸êôïñáò
ðñïâÜëëåé áöåíüò ôçí áíäñåßá ôïõ êáé áöåôÝñïõ ôçí ðïëåìéêÞ ôïõ
ôÝ÷íç. Áõôüò ï óõíäõáóìüò äýóêïëá ìðïñåß íá íéêçèåß áðü êÜðïéïí.
ÓõãêåêñéìÝíá áíáöÝñåé ï ¸êôïñáò ðüóï êáëÜ ÷åéñßæåôáé ôçí áóðßäá êáé
ðüóï êáëüò åßíáé óôï íá ìÜ÷åôáé ôüóï Ýöéððïò üóï êáé ðåæüò: «Îåýñù
ôùí ßððùí ôçí ïñìÞí óôçí ìÜ÷çí íá ïäçãÞóù, / êáé ðåæüò îåýñù ôïí
÷ïñüí ôïõ ¢ñç ôïõ áíäñïöüíïõ» (óô. 240-241).
4. «Στης διχόνοιας πιάσθηκαν τον φονικόν / αγώνα / και

πάλιν ομογνώμησαν και ως φίλοι εχωρισθήκαν» (στ.
301-302). α) Πώς εξηγείτε την παρουσία τέτοιων στίχων
και την ανταλλαγή δώρων μέσα σ’ ένα πολεμικό έπος; β)
Να συγκρίνετε την ανταλλαγή με εκείνη που γνωρίσατε
στο επεισόδιο Γλαύκου – Διομήδη (Ζ 119-236).
Ìéá ãåíéêÞ ðáñáôÞñçóç áíáöïñéêÜ ìå ôï ìÞíõìá ôçò ÉëéÜäáò åßíáé üôé
åßíáé Ýíôïíá áíôéðïëåìéêü. Áêüìç êáé ìÝóá áðü ôçí ðáñïõóßáóç ôçò
áãñéüôçôáò ôïõ ðïëÝìïõ ç åéñÞíç áíáäåéêíýåôáé óå áíþôåñï êáé ðïëý-
ôéìï áãáèü.
á) Ï óåâáóìüò êáé ç áëëçëïåêôßìçóç ìåôáîý äýï Üîéùí áíôéðÜëùí åßíáé
äåßãìá Þèïõò êáé áìïéâáßáò áíáãíþñéóçò ôçò áîßáò ôïõò. Ï áãþíáò
åßíáé öïíéêüò êáôÜ ôç äéÜñêåéÜ ôïõ, åöüóïí, üìùò, êáôáëÞãåé éóüðáëïò
ôá äþñá áðïôåëïýí Ýíá åßäïò áíáìíçóôéêïý! ÅðéðëÝïí, èá ìðïñïýóå
íá èåùñçèåß ùò ìéá áíáðáñÜóôáóç ìå óõìâïëéêü ÷áñáêôÞñá ôïõ áíá-
ìåíüìåíïõ ôÝëïõò ìéáò ìïíïìá÷ßáò, ðïõ èá Üöçíå Ýíá íéêçôÞ, ï ïðïßïò
èá Ýðáéñíå ôá üðëá ôïõ çôôçìÝíïõ.
â) Ï Ãëáýêïò êáé ï ÄéïìÞäçò äåí óõãêñïýïíôáé, áíáãíùñßæïíôáé ùò
ðáôñéêïß «îÝíïé». Áîéïóçìåßùôï åßíáé ôï üôé ïé ¸ëëçíåò äßíïõí ëéãüôåñï
ðïëýôéìá äþñá áðü ôïõò Ôñþåò, õðïãñáììßæïíôáò Ýôóé ôïí ðëïýôï ôçò
ÁíáôïëÞò Ýíáíôé ôçò ÅëëÜäáò.
5. Νεότεροι μελετητές αλλά και αρχαίοι σχολιαστές υπο-

στήριξαν ότι ο Όμηρος δεν κατάφερε να κρατηθεί πά-
ντα αμερόληπτος αφηγητής και δείχνει μερικές φορές 155
Ραψωδία τη συμπάθειά του προς τους συμπατριώτες του. Να
Η
στ. 206-315
αναζητήσετε στην περιγραφή της μονομαχίας στοιχεία
που συνηγορούν υπέρ της «μεροληψίας» του ποιητή
ή το αντίθετο.
Óôïé÷åßá ðïõ ìáñôõñïýí ðéèáíüí ìéá ìåñïëçøßá ôïõ ÏìÞñïõ åßíáé ôá
åîÞò: á) ï ôñüìïò ðïõ ðñïêáëåß ï Áßáíôáò áêüìç êáé óôïí ¸êôïñá, â) ç
áóðßäá ôïõ Áßáíôá, ðïõ Ý÷åé ìåãáëýôåñç áíôï÷Þ áðü ôïõ ¸êôïñá, ã) ç
ðôþóç ôïõ ¸êôïñá êáé ç áíÜãêç ðáñÝìâáóçò åíüò èåïý, ä) ç ìåãáëýôåñç
ðÝôñá ðïõ óçêþíåé ï Áßáíôáò óõãêñéôéêÜ ìå ôïí ¸êôïñá, å) ïé Ôñþåò
ðïõ õðïäÝ÷ïíôáé ôïí ¸êôïñá «áíÝëðéóôá», åíþ ïé Á÷áéïß õðïäÝ÷ïíôáé
ôïí Áßáíôá «áðü ôçí íßêçí».
6. Η μονομαχία ως μέσο επίλυσης διαφορών συνηθιζόταν

και σε νεότερα χρόνια, κυρίως στο Μεσαίωνα ή και αρ-
γότερα. Να συγκρίνετε τη μονομαχία του Ερωτόκριτου
με τον Άριστο (Παράλληλο κείμενο) με το ιλιαδικό πρό-
τυπο που μελετήσατε. Τι παρατηρείτε;
ÄéáöïñÝò:
á) Äåí õðÜñ÷åé «áãþíáò ëüãùí» óôç ìïíïìá÷ßá ôïõ ¸êôïñá ìå ôïí
¢ñéóôï.
â) Ùò ðñïò ôç ÷ñÞóç ôùí üðëùí: óôçí ÉëéÜäá ðåôïýí êïíôÜñéá áðü ìá-
êñéÜ, ìåôÜ áíôáëëÜóóïõí ÷ôõðÞìáôá ìå ôéò ëüã÷åò áðü êïíôÜ, åêóöåí-
äïíßæïõí ðÝôñåò êáé óôï ôÝëïò ìÜ÷ïíôáé ìå ôá îßöç. Óôç ìåôáãåíÝóôåñç
ìïíïìá÷ßá, ðïõ ðåñéãñÜöåé ôï ðáñÜëëçëï êåßìåíï, ïé áíôßðáëïé ìÜ÷ïíôáé
Ýöéððïé ìå ìáêñéÜ êïíôÜñéá êáé ìåôÜ ìå îßöç.
Ç âáóéêÞ ïìïéüôçôá åßíáé üôé êáé ïé äýï ìïíïìá÷ßåò ãßíïíôáé ãéá ôïí
ïñéóôéêü ôåñìáôéóìü ìéáò ðïëåìéêÞò óýãêñïõóçò êáé äéáñêïýí ìÝ÷ñé ôç
äýóç ôïõ Þëéïõ.
156
Ραψωδία
Η
στ. 316-482
Ï ÍÝóôïñáò ðñïôåßíåé íá ìçí ðïëåìÞóïõí ôçí áõãÞ, áëëÜ íá

óõãêåíôñþóïõí ôïõò íåêñïýò, íá ôïõò êçäÝøïõí êáé íá ï÷õñþóïõí
ýóôåñá ôï óôñáôüðåäï ìå øçëïýò ðýñãïõò êáé âáèéÜ ôÜöñï. ¼ëïé
äÝ÷ïíôáé ôçí ðñüôáóÞ ôïõ.
Óôç óõíÝëåõóç ðïõ ãßíåôáé óôçí áêñüðïëç ôçò Ôñïßáò ï ÁíôÞíïñáò
ðñïôåßíåé íá ðáñáäþóïõí óôïõò Á÷áéïýò ôçí ÅëÝíç êáé ôïõò èçóáõñïýò
ðïõ ôç óõíïäåýïõí, ðñïêåéìÝíïõ íá óôáìáôÞóåé ï ðüëåìïò. Ï ÐÜñçò
äÝ÷åôáé íá åðéóôñÝøåé ôïõò èçóáõñïýò, áëëÜ äçëþíåé üôé äåí ðñüêåéôáé
íá äþóåé ôçí ÅëÝíç óôïõò Á÷áéïýò. Ôåëåõôáßïò ðáßñíåé ôï ëüãï ï
Ðñßáìïò, ï ïðïßïò æçôåß íá óôáëåß ôçí áõãÞ ï êÞñõêáò Éäáßïò óôï
áíôßðáëï óôñáôüðåäï, ãéá íá ìåôáöÝñåé ôçí ðñüôáóç ôïõ ÐÜñç óôï
ÌåíÝëáï êáé ôïí ÁãáìÝìíïíá êáé íá æçôÞóåé áíáêù÷Þ, ðñïêåéìÝíïõ íá
ãßíåé áíåìðüäéóôá ç óõëëïãÞ êáé ç êÞäåõóç ôùí íåêñþí.
Ôï ðñùß ï Éäáßïò ìåôáöÝñåé ôï ìÞíõìá ôùí Ôñþùí. Ï ÄéïìÞäçò
ðñïôåßíåé íá ìç ãßíåé äåêôü ôï áßôçìá ãéá ðáýóç ôïõ ðïëÝìïõ. Ï
ÁãáìÝìíïíáò óõìöùíåß êáé ëÝåé óôïí Éäáßï üôé äÝ÷åôáé ìüíï ôçí
ðñüôáóç ãéá áíáêù÷Þ. Á÷áéïß êáé Ôñþåò óõëëÝãïõí ôïõò íåêñïýò ôïõò
êáé ôïõò êáßíå.
Óôç óõíÝ÷åéá ïé Á÷áéïß ï÷õñþíïõí ôï óôñáôüðåäï ìå ðýñãïõò êáé
ìå ôÜöñï. 157
Κόλος μάχη
Το σκοτάδι διακόπτει τη μάχη,
χωρίς να κριθεί ο νικητής
• Ï Äßáò áðáãïñåýåé óôïõò Üëëïõò èåïýò íá ðáñåìâáßíïõí óôïí
ðüëåìï.
• Ç ìÜ÷ç óôçí áñ÷Þ ìïéÜæåé áìößññïðç, áëëÜ ç êáôÜóôáóç áëëÜæåé
Ραψωδία Θ
õðÝñ ôùí Ôñþùí, ðïõ ôïõò åìøõ÷þíåé ï Äßáò.
• Ç ¹ñá êáé ç ÁèçíÜ ðñïóðáèïýí íá âïçèÞóïõí ôïõò Á÷áéïýò, áëëÜ
ï Äßáò ôéò åìðïäßæåé.
• Ï Äßáò áðïêáëýðôåé ôï ó÷Ýäéü ôïõ: ïé íßêåò ôùí Ôñþùí èá
óõíå÷éóôïýí ìÝ÷ñé íá óêïôùèåß ï ÐÜôñïêëïò.
• Ç íý÷ôá äéáêüðôåé ôç ìÜ÷ç ÷ùñßò íá êñéèåß ï íéêçôÞò.
ΤΟΠΟΣ: Όλυμπος, η πεδιάδα μπροστά από την Τροία

ΠΡΟΣΩΠΑ: Διομήδης, Νέστορας, Οδυσσέας, Αγαμέμνο-
νας, Τεύκρος (Αχαιοί) – Έκτορας (Τρώας) – Δίας,
Αθηνά, Ήρα, Ίριδα, Ποσειδώνας (θεοί)
159
Πρεσβεία πρός
Ἀχιλλέα. Λιταί.
Αποστολή πρεσβείας στον Αχιλλέα
- Παρακλήσεις
Ραψωδία I
ΤΟΠΟΣ: τα καράβια και το στρατόπεδο των Αχαιών

ΠΡΟΣΩΠΑ: Αγαμέμνονας, Διομήδης, Νέστορας, Αχιλλέας, Οδυσ-
σέας, Φοίνικας, Αίαντας ο Τελαμώνας, Πάτροκλος (Αχαιοί)
Ραψωδία
I
στ. 1-224
Ï ÁãáìÝìíïíáò óõãêáëåß óõíÝëåõóç êáé ðñïôåßíåé ôçí åðéóôñïöÞ

óôçí ðáôñßäá. Ï ÄéïìÞäçò äçëþíåé üôé, áí ÷ñåéáóôåß, èá ìåßíåé ìü-
íïò ôïõ ìáæß ìå ôïí ÓèÝíåëï. Ï ÍÝóôïñáò åéóçãåßôáé íá ôïðïèåôçèïýí
öñïõñïß áíÜìåóá óôï ôåß÷ïò êáé óôçí ôÜöñï.
Ôçí þñá ðïõ ïé óêïðéÝò ðáßñíïõí ôç èÝóç ôïõò Ýîù áðü ôï ôåß÷ïò, ïé
ãÝñïíôåò äåéðíïýí óôç óêçíÞ ôïõ ÁãáìÝìíïíá. Ï ÍÝóôïñáò êáôçãïñåß
ôïí áñ÷éóôñÜôçãï ãéá ôç óôÜóç ôïõ áðÝíáíôé óôïí Á÷éëëÝá êáé ðñïôåß-
íåé íá âñïõí ôñüðï íá ìáëáêþóïõí ôçí êáñäéÜ ôïõ Ðçëåßäç ìå äþñá.
Ï ÁãáìÝìíïíáò ðáñáäÝ÷åôáé ôï óöÜëìá ôïõ êáé äçëþíåé ðñüèõìïò
íá åðáíïñèþóåé· ìðñïóôÜ óå üëïõò áñéèìåß ôá ðëïýóéá äþñá ðïõ ðñï-
ôßèåôáé íá äþóåé óôïí Á÷éëëÝá. Åðßóçò, áíáêïéíþíåé üôé èá åðéôñÝøåé
óôïí Ðçëåßäç íá ðÜñåé, ìåôÜ ôçí ðôþóç ôçò Ôñïßáò, üóï ìÜëáìá êáé
÷áëêü ÷ùñÜåé ôï êáñÜâé ôïõ, êáèþò êáé ôéò ðéï ùñáßåò åßêïóé Ôñùáäß-
ôéóóåò. Êé üôáí ìå ôï êáëü åðéóôñÝøïõí óôçí ðáôñßäá, ï ÁãáìÝìíïíáò
èá êÜíåé ôïí Á÷éëëÝá ãáìðñü ôïõ, äßíïíôÜò ôïõ ãéá ðñïßêá åöôÜ ðüëåéò.
Ï ÍÝóôïñáò åêöñÜæåé ôçí éêáíïðïßçóÞ ôïõ êáé ðñïôåßíåé íá óôåßëïõí
áìÝóùò ðñåóâåßá óôïí Á÷éëëÝá. ÄéáëÝãåé ãéá ðñÝóâåéò ôïí Öïßíéêá,
ôïí Áßáíôá, ôïí ÏäõóóÝá êáé ôïõò êÞñõêåò Ïäßï êé ÅõñõâÜôç. ÖôÜíï-
íôáò óôá êáñÜâéá ôùí Ìõñìéäüíùí, ïé êÞñõêåò âñßóêïõí ôïí Á÷éëëÝá
íá ðáßæåé öüñìéããá êáé íá øÜëëåé çñùéêÜ êáôïñèþìáôá. ÁðÝíáíôß ôïõ,
áêïýåé óéùðçëüò ï ÐÜôñïêëïò. ÂëÝðïíôáò ôïõò ðñÝóâåéò, ï Á÷éëëÝáò
êáé ï ÐÜôñïêëïò óçêþíïíôáé Ýêðëçêôïé êáé ôïõò õðïäÝ÷ïíôáé åãêÜñäéá.
Ï ÐÜôñïêëïò óåñâßñåé ôïõò åðéóêÝðôåò. ¼ôáí ðéá üëïé ÷ïñôáßíïõí, ï
162 ÏäõóóÝáò ðáßñíåé ôï ëüãï.
Ραψωδία
Ραψωδία I 225-431 I
στ. 225-431
Ο λόγος του Οδυσσέα

και ο αντίλογος του Αχιλλέα
Óôñáôüðåäï Á÷áéþí ÏäõóóÝáò, Á÷éëëÝáò,
(óêçíÞ Á÷éëëÝá) (âïõâÜ ðñüóùðá):
Χρόνος ÐÜôñïêëïò,
Öïßíéêáò, Áßáò
25ç-26ç çìÝñá
ïé êÞñõêåò, Ïäßïò
ôçò ÉëéÜäáò
êáé ÅõñõâÜôçò
Ï ÏäõóóÝáò æçôÜ áðü ôïí Á÷éëëÝá íá åðéóôñÝøåé óôç ìÜ÷ç, ãéá íá

óþóåé ôïõò Á÷áéïýò ðïõ êéíäõíåýïõí. Ãéá íá ôïí ðåßóåé, ôïõ èõìßæåé
ðñþôá ôéò óõìâïõëÝò ôïõ ðáôÝñá ôïõ, áíáöÝñåé óôç óõíÝ÷åéá ôçí ðñï-
óöïñÜ ôïõ ÁãáìÝìíïíá êáé óôï ôÝëïò ôïí ðáñáêáëåß íá ëõðçèåß ôïõò
Á÷áéïýò. Ï Á÷éëëÝáò, üìùò, áñíåßôáé ôçí ðñïóöïñÜ ôïõ ÁãáìÝìíïíá,
ðáñáìÝíåé áíõðï÷þñçôïò, äçëþíåé ôçí ðñüèåóÞ ôïõ í’ áíá÷ùñÞóåé ôï
ðñùß ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ êáé óõìâïõëåýåé êáé ôïõò Üëëïõò íá êÜíïõí
ôï ßäéï.
228 ευφραντικό τραπέζι: ôñáðÝæé ãåìÜôï ìå áðïëáõóôéêÜ öáãçôÜ.
231 εάν συ μη ζωσθείς την δύναμίν σου: åÜí åóý äåí öïñÝóåéò
ôá üðëá óïõ, áí äåí ÷ñçóéìïðïéÞóåéò ôç äýíáìÞ óïõ, áí äåí
åðéóôñÝøåéò óôïí ðüëåìï.
232 Ότι εκαθίσαν μεταξύ του τείχους και των πλοίων: Ïé
Ôñþåò åß÷áí óôñáôïðåäåýóåé Ýîù áðü ôá ôåß÷ç ôçò Ôñïßáò.
α) στ. 225-306: Ο λόγος του β) στ. 307-431: Η απάντηση του
Οδυσσέα. Αχιλλέα.
163
Ραψωδία 233 απότολμοι: ãåííáßïé.
I
στ. 225-431
237
237
μανίζει: öñåíéÜæåé, ïñìÜ ìå ìáíßá.
μ’ έπαρσιν πολλήν στην δύναμίν του:
åßíáé ðïëý äõíáôüò.
ðåñçöáíåýåôáé üôé
240 Ηώς: ÁäåëöÞ ôïõ ¹ëéïõ· ç Çþ Þôáí ç èåÜ ÁõãÞ, ðñïóùðïðïßçóç

ôçò áõãÞò.
241 ακρόπρυμνα: ç Üêñç ôçò ðñýìíçò.
247 άστα: óÞêù.
249 γενναμένο: ðïõ Ý÷åé ãßíåé.
256 πράος: Þóõ÷ïò, Þñåìïò.
257 άπεχε απ’ την κακόπρακτην την έριδα: íá ìçí åìðëáêåßò
óå äéáìÜ÷ç âëáâåñÞ, ðïõ èá ðñïêáëÝóåé êáêü.
259 που εσύσταινεν: ðïõ óõìâïýëåõå.
260 πραΰνου: çñÝìçóå, ìçí åßóáé èõìùìÝíïò.
262 αν προτιμάς της έχθρας την φιλίαν: áí ðñïôéìÜò ôç öéëßá
áíôß ôçò Ý÷èñáò.
263 προτώρα: ðñéí áðü ëßãï.
264 άκαυτοι: ïëïêáßíïõñéïé, ðïõ äåí ôïõò Ýâáëáí áêüìá ðÜíù óôç
öùôéÜ.
264 τρίποδες: Ï ôñßðïäáò Þôáí ÷Üëêéíï êáæÜíé ìå ôñßá ðüäéá, ðïõ
ôïðïèåôïýíôáí ðÜíù áðü öùôéÜ· ôïí ÷ñçóéìïðïéïýóáí êõñßùò
ãéá íá æåóôáßíïõí íåñü.
264 χρυσού τάλαντα δέκα: ÷ñõóÜöé ðïõ åß÷å âÜñïò ßóï ìå ôçí
áîßá äÝêá ôáëÜíôùí· ôï ôÜëáíôï Þôáí ìïíÜäá âÜñïõò.
265 λέβητες: êáæÜíéá, ìÝóá óôá ïðïßá ìáãåßñåõáí.
271 όταν την Λέσβον έριξες: üôáí êõñßåõóåò ôç ËÝóâï. Ïé Á÷áéïß
Ýêáíáí åðéäñïìÝò óôéò ãýñù áðü ôçí Ôñïßá ðüëåéò êáé íçóéÜ, ãéá
íá ðñïìçèåõôïýí ôçí ôñïöÞ ôïõò êáé ãéá íá ðÜñïõí ëÜöõñá. Ï
Á÷éëëÝáò åß÷å êÜíåé åßêïóé ôñåéò ôÝôïéåò åðéäñïìÝò.
274 κι ενταυτώ θα ομόσει: êáé åðéðëÝïí èá ïñêéóôåß.
283 της γης μαστάρι: ãç ðïëý åýöïñç.
284 τον Ορέστην: Ãéïò ôïõ ÁãáìÝìíïíá.
287 αδώρητα: ÷ùñßò äþñá· óõíÞèùò, üôáí åðñüêåéôï íá ðáíôñåõôåß
ìéá âáóéëïðïýëá, Ýðñåðå ï ãáìðñüò íá ðñïóöÝñåé ðïëëÜ äþñá.
288-289
Χρυσόθεμιν ή και την Λαοδίκην ή και την Ιφιάνασσαν:
ïé ôñåéò êüñåò ôïõ ÁãáìÝìíïíá.
291-295
την Ενόπην, / την Αίπειαν, και την Πήδασον, ...την
Καρδαμύλην, την Ιρήν, ... / την Φηρών, την Άνθειαν:
Ðüëåéò ðïõ âñßóêïíôáé óôç Ìåóóçíßá êáé ôç Ëáêùíßá. Ï ÁãáìÝ-
ìíïíáò õðüó÷åôáé íá äþóåé ðñïßêá óôïí Á÷éëëÝá åðôÜ ðüëåéò ðïõ
164 âñßóêïíôáé óôçí åîïõóßá ôïõ ÌåíÝëáïõ êáé ôïõ ÍÝóôïñá.
295 όλες ακρόγιαλα: üëåò ïé ðüëåéò Þôáí ðáñáëéáêÝò. Ραψωδία
296 Και οι εγκάτοικοι πολύαρνοι, πολύμοσχοι: ïé
ôïõò, Þôáí äçëáäÞ åõêáôÜóôáôïé.

êÜôïéêïé
ôùí ðüëåùí áõôþí åß÷áí ðïëëÜ áñíéÜ êáé ìïó÷Üñéá óôçí êáôï÷Þ I
στ. 225-431
297 τα διορισμένα νόμιμα: ôï íüìéìï öüñï.
304 θα δυνηθείς: èá ìðïñÝóåéò.
308 ευρετικέ: ðïëõìÞ÷áíå, ðïõ âñßóêåéò ðÜíôá ëýóç.
310 ασάλευτη θα μείν’ η θέλησίς μου: äåí áëëÜæåé ç ãíþìç ìïõ.
311 ώστε να μη προσκλαίεσθε: åðïìÝíùò ìç ìå ðáñáêáëÜôå.
312 ότι: åðåéäÞ.
316 χάριν δεν είχε ο πόλεμος που αδιάκοπα εκρατούσα: äåí
åßäá êáíÝíá êáëü áðü ôïí áäéÜêïðï ðüëåìï· êáé ðïõ ðïëåìïýóá,
äåí ìïõ ÷ñùóôÜ êáíåßò ÷Üñç.
320 και άνεργος αν μείνεις: êáé áäñáíÞò áí ìåßíåéò, êáé áí äåí
ðáò óôç ìÜ÷ç.
327 μαχόμενος, εξ αφορμής των γυναικών τους μόνον: ãéá
ôéò ãõíáßêåò ôïõò ðïëåìïýóá· åííïåß üôé ðïëåìïýóå ãéá íá êåñ-
äßóïõí ïé Á÷áéïß êáé íá ðÜñïõí ðßóù ôçí ÅëÝíç, ðïõ åßíáé ôþñá
ãõíáßêá ôïõ ÐÜñç.
329 κάρπιμην: åýöïñç.
331 επαράδιδα: ðáñÝäéíá.
336 ας τέρπεται: áò åõ÷áñéóôéÝôáé.
345 τον γνώστην του: áõôüí ðïõ ôïí îÝñåé êáëÜ, äçë. ôïí ßäéï
ôïí Á÷éëëÝá.
349 και χάντακ’ άνοιξε βαθύν, με πάλους (= πασσάλους) εις
το βάθος: Ïé Á÷áéïß Ýîù áðü ôï ôåß÷ïò åß÷áí óêÜøåé Ýíá ìåãÜëï
÷áíôÜêé, ìÝóá óôï ïðïßï åß÷áí ôïðïèåôÞóåé ðáóóÜëïõò, Ýôóé þóôå
íá ìçí ìðïñïýí ïé Ôñþåò íá ðëçóéÜóïõí ôá ðëïßá ôïõò.
350 την ρώμην: ôç äýíáìç.
353 τον φράξον: ç éåñÞ âáëáíéäéÜ ôïõ Äßá.
355 μετά βίας: ìüëéò ðïõ ðñüëáâå.
359 καλοφόρτωτα: öïñôùìÝíá êáëÜ, ãåìÜôá ìå ëÜöõñá.
361 να λαμνοκοπούν: íá ôñáâïýí êïõðß.
365 εδώθε: áðü ’äþ.
366 λάφυρα δικά μου από τον κλήρον: ôï ìåñßäéü ìïõ áðü ôá
ëÜöõñá.
368 υβριστικώς: ìå Üôéìï ôñüðï.
370 οι επίλοιποι: ïé õðüëïéðïé.
371 και μη θαρρεύσει στο εξής να ξεπλανήσει και άλλον: êáé
íá ìçí ðÜñåé èÜññïò êáé íïìßæåé üôé ìðïñåß íá îåãåëÜóåé êé Üëëïí.
375 δεν με δολώνει πλέον: äåí ìðïñåß íá ìå îåãåëÜóåé ìå äþñá ðéá.
376 Τόσο του αρκεί: ôïõ öôÜíåé ç ìßá öïñÜ ðïõ ìå îåãÝëáóå.
377 αφού τον νουν τού αφαίρεσεν: áöïý ôïõ ðÞñå ôï ìõáëü, 165
Ραψωδία ôïí êáôÝóôçóå áíüçôï.
I
στ. 225-431
378
381
ουτιδανά τα κρίνω: ôá èåùñþ ôéðïôÝíéá.
στον Ορχομενόν: Ðüëç ôçò Âïéùôßáò, ðïõ êáôÜ ôç ìõêçíáúêÞ
åðï÷Þ Þôáí ðïëý ðëïýóéá.
381 στες Αιγύπτιες Θήβες: Ïé ÈÞâåò Þôáí ðñùôåýïõóá ôçò ¢íù
Áéãýðôïõ, âáóßëåéï ôçò íüôéáò Áéãýðôïõ.
396 κόρες προκρίτων: êüñåò áñ÷üíôùí.
398 αυτού: åêåß.
404 το λίθινο κατώφλι / του μακροβόλου Απόλλωνος, στην
πετρωτήν Πυθώνα: Ï íáüò ôïõ Áðüëëùíá óôïõò Äåëöïýò,
öçìéóìÝíïò ãéá ôá ðëïýóéá áöéåñþìáôÜ ôïõ. Ðáëáéüôåñá «Ðõ-
èþíá» ïíüìáæáí ôïõò Äåëöïýò.
409 το φράγμα των οδόντων: ôç óôéãìÞ ôïõ èáíÜôïõ, ç øõ÷Þ
âãáßíåé áðü ôï óôüìá.
411 διάφορες: äéáöïñåôéêÝò.
412-416
Αν μείνω εδώ... το τέλος του θανάτου: Ï Á÷éëëÝáò áíá-
öÝñåôáé óå ìéá ðñïöçôåßá, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá Ýðñåðå íá
äéáëÝîåé êÜðïôå áíÜìåóá óôïí Ýíäïîï áëëÜ ðñüùñï èÜíáôï êáé
óôç ìáêñü÷ñïíç áëëÜ Üäïîç æùÞ.
417 να στρέψτε στην πατρίδα: íá åðéóôñÝøôå óôçí ðáôñßäá.
420 ο Βροντητής: ï Äßáò ðïõ ðñïêáëåß êåñáõíïýò, ðïõ âñïíôÜ.
429 δεν θα τον βιάσω: äåí èá ôïí áíáãêÜóù.
431 ξιπασμένοι: óáóôéóìÝíïé, Ýêðëçêôïé.

244-245
Πολύ φοβούμαι μην αυτά που φοβερίζει εκείνος / του
τα εκτελέσουν οι θεοί
254-255
Τέκνον, τες νίκες η Αθηνά κι Ήρα θα σου δώσουν / αν
το θελήσουν
Óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò öáßíåôáé ðùò ïé ïìçñéêïß Þñùåò ðéóôåý-
ïõí üôé ïé èåïß åðåìâáßíïõí óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí áíèñþðùí
åßôå ðñïêáëþíôáò ôïõò óõìöïñÝò åßôå óõìâÜëëïíôáò óôéò íß-
êåò ôïõò. Óýìöùíá ìå ôç óõìâïõëÞ ôïõ ÐçëÝá óôï ãéï ôïõ (óô.
254-256), ç íßêç ïöåßëåôáé óå ìåãÜëï âáèìü óôç èÝëçóç êáé ôç
âïÞèåéá ôùí èåþí, ðáñÜëëçëá üìùò ïé áîßåò ôçò ðñáüôçôáò êáé
ôçò áõôïêõñéáñ÷ßáò (óô. 256-258) åîáñôþíôáé áðü ôïí ßäéï ôïí
166 Üíèñùðï êáé åßíáé åîßóïõ ðïëý óçìáíôéêÝò ãéá ôçí ðïñåßá åíüò
áíèñþðïõ. Ãéáôß, ìüíï åÜí ðñõôáíåýåé ç ëïãéêÞ êáé ôéèáóåýïíôáé Ραψωδία
ôá Ýíôïíá óõíáéóèÞìáôá (ð.÷. ôçò ïñãÞò) áðü ôïí Üíèñùðï,
ìðïñåß íá åîáóöáëéóôåß ìéá Þñåìç êáé åðéôõ÷çìÝíç æùÞ ÷ùñßò
áêñüôçôåò êáé øõ÷éêÝò áíéóïññïðßåò.
I
στ. 225-431
316-322
χάριν δεν είχε ο πόλεμος... εις κίνδυνον να βάζω πολε-
μώντας;
Ï Á÷éëëÝáò õðïóôçñßæåé üôé ç ðñïóöïñÜ åíüò ãåííáßïõ ðïëå-
ìéóôÞ èá Ýðñåðå íá áíôéóôïé÷åß óôçí çèéêÞ áíôáìïéâÞ ôïõ. Ôï
åëÜ÷éóôï ðïõ Ýðñåðå, ëïéðüí, íá Ý÷åé êåñäßóåé ï ßäéïò èá Þôáí
ç åêôßìçóç êáé ç ôéìÞ áðü ôïí ÁãáìÝìíïíá. Äéáðéóôþíåé, üìùò,
üôé ü÷é ìüíï äåí Ý÷åé áíôáìåéöèåß êáô’ áõôüí ôïí ôñüðï, áë-
ëÜ áíôéìåôùðßóôçêå ùò Ýíáò ïêíçñüò êáé äåéëüò ðïëåìéóôÞò·
üôé åßíáé êïéíÞ ç ôý÷ç ôïõ ãåííáßïõ êáé ôïõ äåéëïý, áöïý êáé
ïé äýï èá âñïõí ôï èÜíáôï óôï ôÝëïò, Üñá èá Ý÷ïõí êïéíÞ
êáôÜëçîç.
377 αφού τον νουν τού αφαίρεσεν ο πάνσοφος Κρονίδης

Ï Á÷éëëÝáò õðïóôçñßæåé üôé ï ÁãáìÝìíïíáò ôïõ ðÞñå ôç Âñéóçßäá,
áöïý íùñßôåñá ôïõ åß÷å ðÜñåé ôá ëïãéêÜ ï Äßáò. Èåùñåß ëïéðüí
áäéáíüçôç ôçí ðñÜîç ôïõ, ãé’ áõôü êáé ôç èåùñåß âïýëçóç ôïõ
ðáôÝñá ôùí èåþí.
Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ðïëý óõ÷íÜ, üôáí äåí ìðïñïýóáí íá åîç-
ãÞóïõí êÜðïéåò áêñáßåò óõìðåñéöïñÝò óõíáíèñþðùí ôïõò, ôéò
èåùñïýóáí èåüóôáëôåò· ôéò åðÝâáëáí äçëáäÞ ïé èåïß ãéá íá
éêáíïðïéÞóïõí ôï óêïðü ôïõò.
Åäþ, ãéá ðáñÜäåéãìá, ï Á÷éëëÝáò áíáöÝñåé ÷áñáêôçñéóôéêÜ
üôé ï Äßáò ðÞñå ôï ìõáëü ôïõ ÁãáìÝìíïíá, äçëáäÞ ôç ëïãéêÞ,
ãé’ áõôü êáé äåí Þîåñå ôé Ýêáíå, üôáí áöáßñåóå áðü ôïí Á÷éëëÝá
ôï «ëÜöõñü» ôïõ.
389-390
στο κάλλος κι αν με τη χρυσήν συγκρίνεται Αφροδίτην
/ και αν έχει με την Αθηνά των έργων τα πρωτεία
ÐñïâÜëëåôáé óôï óçìåßï áõôü ôï ðñüôõðï ôçò ïìçñéêÞò ãõíáß-
êáò. Åêôüò áð’ ôçí åîùôåñéêÞ ïìïñöéÜ, ðïõ åßíáé ôï êõñéüôåñï
êñéôÞñéï åðéëïãÞò ìéáò ãõíáßêáò, ï ïìçñéêüò Þñùáò ôïíßæåé êáé
ôçí åîõðíÜäá ôçò õðïøÞöéáò íýöçò. ÏìïñöéÜ ðïõ íá áããßæåé
ôçí åéêüíá ôïõ èåßïõ êÜëëïõò êáé åõóôñïößá üìïéá ìå áõôÞ ôçò
ÁèçíÜò åßíáé ôá âáóéêüôåñá ðñïóüíôá ìéáò ãõíáßêáò, óýìöùíá
ðÜíôá ìå ôçí Üðïøç ôïõ Á÷éëëÝá. 167
Ραψωδία ΗΘΟΓΡΑΦΗΣΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ
I
στ. 225-431
ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Ï ÏäõóóÝáò ðåñéãñÜöåé ìå ñåáëéóôéêü ôñüðï ôçí êáôÜóôáóç ðïõ åðé-
êñáôåß óôï á÷áúêü óôñáôüðåäï. Áðü ôçí áöÞãçóÞ ôïõ ãßíåôáé öáíåñü
ôï ðüóï äéïñáôéêüò êáé Ýîõðíïò åßíáé ï Þñùáò áõôüò. Áöåíüò ôïõ
ðåñéãñÜöåé ìå áêñßâåéá ôçí êáôÜóôáóç ãéá íá ôïí ðåßóåé íá åðéóôñÝ-
øåé, áöåôÝñïõ ôïõ èõìßæåé ôñõöåñÝò óôéãìÝò ìå ôïí ðáôÝñá ôïõ óôçí
ðáôñßäá êáé ôç öéëßá ôïõ ìå ôïõò óõìðïëåìéóôÝò ôïõ, ðñïêåéìÝíïõ
íá ôïíþóåé ôïí ðáôñéùôéóìü ôïõ êáé íá óêåöôåß ìå ùñéìüôçôá ôé èá
áðïöáóßóåé. Åßíáé ðéóôüò ðáôñéþôçò áëëÜ êáé ößëïò ôïõ Á÷éëëÝá,
óõìâéâáóôéêüò, áíçóõ÷åß ãéá ôçí ôý÷ç ôùí Á÷áéþí êáé ÷ñçóéìïðïéåß
êÜèå ôñüðï ãéá íá ðåßóåé ôïí Á÷éëëÝá íá åðéóôñÝøåé êáé íá óþóåé
ôïõò Á÷áéïýò.
ΑΧΙΛΛΕΑΣ
Åßíáé åõèýò êáé åéëéêñéíÞò, áöïý äçëþíåé üôé èá ìéëÞóåé «êáèáñÜ», ãéáôß
óé÷áßíåôáé ôïõò áíåéëéêñéíåßò áíèñþðïõò.
Ï Á÷éëëÝáò íéþèåé áêüìá ôáðåéíùìÝíïò êáé áôéìáóìÝíïò áðü ôïí
ÁãáìÝìíïíá, ãé’ áõôü åîáêïëïõèåß íá åßíáé ïñãéóìÝíïò êáé óôáèåñüò
óôçí áðüöáóÞ ôïõ íá áðÝ÷åé áðü ôç ìÜ÷ç. ÁðïãïçôåõìÝíïò áðü
çèéêÞò ðëåõñÜò êáé åßñùíáò, üôáí ó÷ïëéÜæåé ôá Ýñãá ôïõ ÁãáìÝìíï-
íá, äßíåé ìåãáëýôåñç áîßá óôçí çèéêÞ áíùôåñüôçôá ðáñÜ óôá õëéêÜ
áãáèÜ. Äåí ëõðÜôáé ãéá ôçí áñðáãÞ ôïõ ëÜöõñïý ôïõ, áëëÜ ãéá ôçí
çèéêÞ ìåßùóç ðïõ õðÝóôç áðü ôïí ÁãáìÝìíïíá ìðñïóôÜ óôïõò óõ-
ìðïëåìéóôÝò ôïõ.
Öáßíåôáé íá åßíáé õðåñâïëéêÜ åãùéóôÞò êáé åãùêåíôñéêüò, üìùò ç
óôÜóç ôïõ áõôÞ ìðïñåß íá äéêáéïëïãçèåß· ï ÁãáìÝìíïíáò ôïí áðïãï-
Þôåõóå êáé ôïí áôßìáóå. Èá åõóôáèïýóå ï ÷áñáêôçñéóìüò áõôüò, áí
åðÝìåíå óôçí åðéóôñïöÞ ôçò ÂñéóéÞäáò. Äåí åßíáé áõôÞ üìùò ç áéôßá
ôçò áðïãïÞôåõóÞò ôïõ.
254-258
Τέκνον τες νίκες η Αθηνά και η Ήρα θα σου δώσουν…
και γέροντες και νέοι
Ïé Üíèñùðïé åêåßíçò ôçò åðï÷Þò ðßóôåõáí ðùò ãéá íá ðñïï-
äåýóïõí, ðñÝðåé íá äáìÜóïõí ôá Üãñéá ÝíóôéêôÜ ôïõò. Ç ëïãéêÞ
êáé ç óýíåóç ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ôïí ðñþôï ëüãï óôéò äýóêïëåò
168 óôéãìÝò.
κι εγώ πολλές αγρύπνησα νυκτιές… των γυναικών
τους μόνον
Ç ðïëåìéêÞ éêáíüôçôá ôùí áíäñþí èåùñåßôï áðáñáßôçôç, åöüóïí
I
στ. 225-431
õðÞñ÷å áíÜãêç íá ðñïóôáôåõôïýí áðü åðéäñïìÝò, ðåéñáôåßåò ê.Ü.
357-358
αύριον του Διός και όλων των αθανάτων θα θυσιάσω
Ðñéí áðü êÜèå åíÝñãåéÜ ôïõò, áêüìç êé áí äåí Þôáí ðïëý óçìá-
íôéêÞ, ïé Üíèñùðïé èõóéÜæïõí óôïõò èåïýò, ðñïêåéìÝíïõ íá ðå-
ôý÷ïõí ôïí åîåõìåíéóìü ôïõò. ¸ôóé êÜíïõí ôïõò èåïýò âïçèïýò
óôçí åðéôõ÷ßá ôïõò.
364-365
Πλούτη έχω αφήσει εκεί πολλά
Ï «íüóôïò», ç åðéóôñïöÞ óôçí ðáôñßäá, åßíáé ôï êåíôñéêü èÝìá
ôçò Ïäýóóåéáò.
365-366
χάλκωμα, χρυσόν και σίδερο θα πάρ’
Ç áíáöïñÜ óôï óßäçñï åßíáé áíá÷ñïíéóìüò, áöïý êáôÜ ôç ìõêç-
íáúêÞ åðï÷Þ ï óßäçñïò åßíáé ìÝôáëëï ó÷åäüí Üãíùóôï.
406 μόσχους, πρόβατα

Ç êôçíïôñïößá Þôáí âáóéêÞ ðçãÞ ðëïýôïõ åêåßíçò ôçò åðï÷Þò.
• Êõñéáñ÷åß ï äéÜëïãïò ÏäõóóÝá - Á÷éëëÝá, ðïõ ðåñéëáìâÜíåé äýï ìá-

êñïóêåëåßò ìïíïëüãïõò.
• Ç åðáíÜëçøç ôçò áðáñßèìçóçò ôùí äþñùí åßíáé Ýíá ëáúêü ìïôßâï,
ðïõ èõìßæåé äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá.
Παρομοιώσεις: (óô. 297) «èá óå ôéìÞóïõí ùò èåüí» / (óô. 302) «èá óå

ôéìÞóïõí ùò èåüí» / (óô. 312) «ìïõ åßíáé ìéóçôüò üóï ôïõ ¢ä’ ïé ðýëåò»
/ (óô. 323-326) / «Êáé ùò ôçí ÷áøéÜ… áíäñåéùìÝíïõò» (óô. 385) «Þ üó’ ç
óêüí’ åßíáé ôçò ãçò Þ ï Üììïò ôçò èáëÜóóçò».
Μεταφορές: (óô. 255-256) «óôï óôÞèïò èá äáìÜóåéò ôçí ìåãáëüêáñäçí
øõ÷Þí» / (óô. 309) «ßóéá èá åéðþ êáé êáèáñÜ ôçí ïìéëßáí üëç» / (óô. 322) 169
Ραψωδία «ôç æùÞí ìïõ íá âÜëù åéò êßíäõíïí» / (óô. 352) «ôçí ìÜ÷çí íá êéíÞóåé» /
I
στ. 225-431
(óô. 376) «óôïí üëåèñüí ôïõ áò ôñÝ÷åé» / (óô. 377) «áöïý ôïí íïõí ôïõ
áöáßñåóåí ï Êñïíßäçò» / (óô. 387) «ðñéí ìïõ ðëçñþóåé» / (óô. 387) «ôï
ìÝã’ áäßêçìÜ ôïõ» / (óô. 389) «÷ñõóÞí Áöñïäßôçí» / (óô. 426) «áöïý åãþ
èá ìåßíù óôïí èõìüí ìïõ».
Προσωποποιήσεις: (óô. 229) «óõìöïñÜí ìå ôñüìïí ÝìðñïóèÝí ìáò
âëÝðïìå» / (óô. 239) «öïâåñÞ ìÝóá ôïõ ëýóóá ìðÞêå» / (óô. 245-246) «êáé
ç ìïßñá ìáò óôçí Ôñïßáí èÝëåé íá ðÝóïõìå» / (óô. 310) «áóÜëåõôç èá
ìåßí’ ç èÝëçóßò ìïõ» / (óåë. 398) «áöïý óöüäñá åðåèýìçóåí ç áíäñéêÞ
øõ÷Þ ìïõ».
Επίθετα: (óô. 227) «éóüìïéñï ôñáðÝæé» / (óô. 229) «ìåãÜëç óõìöïñÜ» /
(óô. 233) «ïé Ôñþåò ïé áðüôïëìïé» / (óô. 237) «Ýðáñóéí ðïëëÞí» / (óô. 239)
«öïâåñÞ ëýóóá» / (óô. 240) «èåßá Çþò» / (óô. 246) «éððïôñüöïí ¢ñãïò…» /
(óô. 257) «êáêüðñáêôçí Ýñéäá» / (óô. 264) «Üêáõôïé ôñßðïäåò åðôÜ, ÷ñõóïý
ôÜëáíôá äÝêá» / (óô. 270) «åðôÜ ãõíáßêåò Üîéåò» / (óô. 278) «õøçëÞí ðüëéí»
/ (óô. 295) «áììþäç Ðýëïí» / (óô. 307) «ï ãïñãïðüäçò Á÷éëëåýò» / (óô. 308)
«ËáåñôéÜäç åõñåôéêÝ äéïãÝííçôå ÏäõóóÝá» / (óô. 323) «áðôÝñùôá ìéêñÜ»
/ (óô. 329) «êÜñðéìçí ÔñùÜäá» / (óô. 341) «êáëüò êáé öñüíéìïò» / (óô.
349) «÷Üíôáêá âáèý» / (óô. 350) «áíäñïöüíïõ ¸êôïñïò» / (óô. 356) «èåßïí
¸êôïñá» / (óô. 360) «âáèýí ÅëëÞóðïíôïí» / (óô. 366) «ùñáßåò êüñåò» /
(óô. 372) «áäéÜíôñïðïò» / (óô. 373) «áíáßó÷õíôïò» / (óô. 377) «ðÜíóïöïò
Êñïíßäçò» / (óô. 378) «ïõôéäáíÜ» / (óô. 384) «ôá æåìÝí’ áìÜîéá» / (óô. 386)
«ôçí ðëçãùìÝíçí øõ÷Þí» / (óô. 387) «ôï ìÝã’ áäßêçìÜ ôïõ» / (óô. 391)
«áíþôåñïí âáóéëÝá» / (óô. 395) «Á÷áéßäåò ðÜìðïëëåò» / (óô. 396) «êüñåò
ðñïêñßôùí äõíáôþí» / (óô. 398) «áíäñéêÞ øõ÷Þ» / (óô. 401) «èçóáõñüí
áíôÜîéïí», «ßððïõò îáíèïýò»/ (óô. 402) «ç ðüëéò ç ëáìðñÞ» / (óô. 403)
«êáëÞí åéñÞíçí» / (óô. 405) «ìáêñïâüëïõ Áðüëëùíïò», «ðåôñùôÞ Ðõèþíá»
/ (óô. 410) «èåÜ ìçôÝñá» / (óô. 414) «ðïèçôÞí ðáôñßäá» / (óô. 418) «õøçëÞò
Éëßïõ» / (óô. 420) «(Äßáò) ï âñïíôçôÞò» / (óô. 428) «ãëõêéÜí ðáôñßäá» / (óô.
431) «óêëçñÞí Üñíçóéí».
Εικόνες: (óô. 232-236) «üôé åêáèßóáí ìåôáîý… ï Äßáò» / (óô. 264-274)
«¢êáõôïé ôñßðïäåò åðôÜ… èá ïìüóåé ìÝãáí üñêïí» / (óô. 323-324) «êáé ùò
ôçí ÷áøéÜ… äåí Ý÷åé» / (óô. 325-327) «êé åãþ ðïëëÝò áãñýðíçóá… ìüíïí» /
(óô. 330-331) «Êáé áð’ üëåò… êïßëá ðëïßá» / (óô. 333-334) «ïëßãï åìïßñáæå…
ðïëåìÜñ÷ùí Üëëá» / (óô. 426) «äåí êáôïñèþíåôáé… óôïí èõìü ìïõ».
Αντιθέσεις: (óô. 258) «êáé ãÝñïíôåò êáé íÝïé…» / (óô. 300-301) «Êáé ôïí
Áôñåßäçí áí ìéóåßò… ëõðÞóïõ ôùí Ðáíá÷áßùí ôï óôñÜôåõìá».
170
του σχολικού βιβλίου I
στ. 225-331
1. Εκτός από την απαρίθμηση των δώρων που υπόσχεται

ο Αγαμέμνονας, ποιοι είναι οι άλλοι βασικοί άξονες (κύρι-
ες ιδέες) του λόγου του Οδυσσέα; Αφού τους επισημάνε-
τε, να σχηματίσετε με αυτούς ένα γενικό διάγραμμα, το
οποίο να αποτυπώνει τη δομή (κατασκευή) του λόγου
του βασιλιά της Ιθάκης.
Ï ÏäõóóÝáò:
• áíáöÝñåé áñ÷éêÜ ôï óêïðü ôçò åðßóêåøÞò ôïõ (óô. 225-231),
• ôïíßæåé ôçí êñéóéìüôçôá ôçò êáôÜóôáóçò ôïõ óôñáôïý êáé ôïõò äéêáé-
ïëïãçìÝíïõò öüâïõò (óô. 232-246),
• åðéóçìáßíåé üôé ï Æåýò åíèáññýíåé ôïõò Ôñþåò ìå êáëïýò ïéùíïýò (óô.
236)· õðïóôçñßæåé üôé ï ¸êôïñáò Ý÷åé êáôáëçöèåß áðü ìáíßá ðïëåìéêÞ
êáé ðåñéìÝíåé íá îçìåñþóåé, ãéá íá êÜøåé ôá ðëïßá êáé íá óêïôþóåé ôïõò
Á÷áéïýò (óô. 237-243),
• õðïãñáììßæåé üôé èá åßíáé ðéá áñãÜ, áí ôþñá äåí óðåýóåé ï Á÷éëëÝáò
íá âïçèÞóåé ôïõò Á÷áéïýò (áõôü åßíáé êáé ôï áßôçìÜ ôïõ, ðïõ ôï óôçñßæåé
ìå ôçí êáôÜëëçëç åðé÷åéñçìáôïëïãßá [óô. 249-306]),
• åðéêáëåßôáé ôéò óõìâïõëÝò ôïõ ÐçëÝá, üôáí Ýóôåëíå ôï ãéï ôïõ óôïí
ðüëåìï, íá åßíáé ìåôñéïðáèÞò óôï èõìü ôïõ (óô. 256),
• áðáñéèìåß ôá ðïëëÜ êáé åîáßñåôá äþñá ðïõ èá äþóåé ï ÁãáìÝìíïíáò
óôïí Ðçëåßäç, áí áõôüò áöÞóåé ôï èõìü ôïõ êáé åðéóôñÝøåé óôç ìÜ÷ç
ãéá íá âïçèÞóåé ôïõò Á÷áéïýò,
• êëåßíåé ôï ëüãï ôïõ ìå ôá éó÷õñüôåñá åðé÷åéñÞìáôá, êÜíïíôáò åðßêëç-
óç óôï óõíáßóèçìá: ëÝåé óôïí Á÷éëëÝá üôé, áí ìéóåß ôïí ÁãáìÝìíïíá êáé
ðåñéöñïíåß ôá äþñá ôïõ, áò ëõðçèåß ôïõò Á÷áéïýò, ðïõ êéíäõíåýïõí êáé
ðïõ èá ôïí ôéìÞóïõí ùò èåü (óô. 302) êáé, ôÝëïò, üôé åßíáé åõêáéñßá íá
óêïôþóåé ôïí ¸êôïñá ôþñá ðïõ âñßóêåôáé ìáêñéÜ áðü ôá êÜóôñá ôçò
Ôñïßáò êáé íá êåñäßóåé Üìåôñç äüîá.
2. Αφού απαριθμήσετε τα δώρα που υπόσχεται ο Αγαμέ-

μνονας στον Αχιλλέα, να γράψετε αν νομίζετε ότι αυτά
θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τον Αχιλλέα, ώστε να
αποβάλει το θυμό του και να επιστρέψει στη μάχη. Να 171
Ραψωδία δικαιολογήσετε την απάντησή σας, λαμβάνοντας υπόψη
I
στ. 225-431
σας το χαρακτήρα του Πηλείδη, όπως τον γνωρίσαμε
έως εδώ.
Ï ÁãáìÝìíïíáò õðüó÷åôáé óôïí Á÷éëëÝá íá ôïõ äùñßóåé åðéôüðïõ, äç-

ëáäÞ üóï äéáñêåß ï ðüëåìïò, ïéêéáêÜ óêåýç, ÷ñõóÜöé äÝêá ôáëÜíôùí,
Üëïãá, åðôÜ ËÝóâéåò ãõíáßêåò êáé ôç Âñéóçßäá. ÌåôÜ ôçí ðïëéïñêßá ôçò
Ôñïßáò, èá ôïõ ðñïóöÝñåé åðéðëÝïí üóï ÷ñõóÜöé ÷ùñÜåé ôï êáñÜâé ôïõ
êáé ôéò ïìïñöüôåñåò åßêïóé Ôñùáäßôéóóåò. Óå ôñßôç öÜóç, üôáí åðéóôñÝ-
øïõí óôçí ðáôñßäá, õðüó÷åôáé íá ôïõ äþóåé ôçí êüñç ôïõ ãéá ãõíáßêá,
áöïý ôïí ðñïéêïäïôÞóåé ðëïõóéïðÜñï÷á êáé èÝóåé åðôÜ ðüëåéò õðü ôç
äéêáéïäïóßá ôïõ.
Ôá äþñá ðïõ ðñïóöÝñåé ï ÁãáìÝìíïíáò åßíáé ðïëý ðëïýóéá, áíå-
êôßìçôçò áîßáò. Ï Á÷éëëÝáò, üìùò, äåí óõãêéíåßôáé êáèüëïõ ìå ôçí
áðáñßèìçóç ôüóùí äþñùí, áëëÜ ðáñáìÝíåé óôáèåñüò óôçí áðüöáóÞ
ôïõ íá áðÝ÷åé áð’ ôç ìÜ÷ç êáé íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôç óôáäéáêÞ Þôôá
ôùí óõìðïëåìéóôþí ôïõ. Ç ïñãÞ ôïõ åßíáé áõôÞ ðïõ äßíåé ôçí þèçóç
óôá ãåãïíüôá ôçò ÉëéÜäáò. Áíõðï÷þñçôïò êáé åãùéóôÞò äåí ìðïñåß íá
îåðåñÜóåé ôçí ðñïóâïëÞ ôçò ôéìÞò ôïõ áð’ ôïí áñ÷éóôñÜôçãï. Ï ïìçñé-
êüò Þñùáò, üðùò åßíáé öõóéêü, äåí áëëÜæåé ôç óôÜóç ôïõ õðïêýðôïíôáò
óôá õëéêÜ áãáèÜ, áíôßèåôá, ãéá íá éêáíïðïéÞóåé ôï áßôçìá ôùí Á÷áéþí
ðåñéìÝíåé ôçí çèéêÞ äéêáßùóÞ ôïõ, ðïõ áðü ôï óçìåßï áõôü áñ÷ßæåé íá
éêáíïðïéåßôáé.
3. Θυμηθείτε με ποια λόγια επαινεί τη ρητορική δεινότη-

τα του Οδυσσέα ο Τρώας Αντήνορας (Γ 216-223): ο
λόγος που μόλις διαβάσατε (Ι 225-306) δικαιολογεί το
εγκώμιο του Αντήνορα ή όχι; Να αιτιολογήσετε την
άποψή σας.
Óýìöùíá ìå ôïí ÁíôÞíïñá, ôá ëüãéá ôïõ ÏäõóóÝá «ùóÜí ðõêíÝò ÷éïíüøõ-

÷åò… ðåôéüíôáí / èíçôüò äåí Þôáí Üîéïò íá ìåôñçèåß ì’ åêåßíïí». Åîáßñåôáé,
ëïéðüí, ï ðõêíüò ëüãïò, ìå ôç óùóôÞ åðéëïãÞ ôùí ëÝîåùí, ìå ôï ñõèìü êáé
ôçí ðåéóôéêÞ äýíáìç ôùí åðé÷åéñçìÜôùí ôïõ. Ìå Üëëá ëüãéá, Ýíá Üøïãï
äåßãìá ñçôïñéêÞò äåéíüôçôáò, ç ïðïßá ãßíåôáé åýêïëá áíôéëçðôÞ.
Ï ÏäõóóÝáò îÝñåé íá åðéëÝãåé ôéò êáôÜëëçëåò ëÝîåéò êáé íá ôéò áðåõ-
èýíåé óôï óõíïìéëçôÞ ôïõ ìå ðåéóôéêü ôñüðï. Ïñãáíþíåé ðñïóåêôéêÜ ôï
ëüãï ôïõ êáé äåí ðåñéëáìâÜíåé ôßðïôå áðïëýôùò ðïõ èá ìðïñïýóå íá
èåùñçèåß ðåñéôôü, ãé’ áõôü êáé äåí êïõñÜæåé ôïõò áêñïáôÝò ôïõ. ÌïéÜæåé
íá ìáêñçãïñåß ìüíï óôçí áðáñßèìçóç ôùí äþñùí ôïõ ÁãáìÝìíïíá. Áõ-
ôü, üìùò, åßíáé öõóéêü, áöïý áðïôåëåß, êáôÜ ôç ãíþìç ôïõ, âáóéêü ìÝóï
172 ãéá íá ðåßóåé ôïí Á÷éëëÝá.
4. Λαμβάνοντας υπόψη σας ότι ένας πατέρας γνωρίζει Ραψωδία
καλά το παιδί του και διαβάζοντας τη συμβουλή που
δίνει ο Πηλέας στον Αχιλλέα (στ. Ι 254-258), τι συμπε-
ραίνετε σχετικά με το χαρακτήρα του ήρωα;
I
στ. 225-431
Óôïõò óô. 254-258 ï ÐçëÝáò óõìâïõëåýåé ôïí Á÷éëëÝá íá åßíáé åãêñáôÞò

óôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ êáé óþöñùí óôéò áðïöÜóåéò ôïõ, íá áðÝ÷åé áðü ôç
öéëïíéêßá ðïõ ïäçãåß óå ïëÝèñéá áðïôåëÝóìáôá, ãéáôß ìüíï Ýôóé èá áðï-
ëáìâÜíåé ôéò ôéìÝò áðü íÝïõò êáé ãÝñïõò. Êñßíïíôáò áðü ôéò óõìâïõëÝò
ôïõ ÐçëÝá, ï Á÷éëëÝáò åßíáé Ýíáò ðáñïñìçôéêüò íÝïò êáé åõåñÝèéóôïò,
ðïõ äåí äéóôÜæåé íá ìÜ÷åôáé ìå ôïõò ãýñù ôïõ üôáí áíôéëçöèåß üôé
ôïõ óôåñïýí ôç íßêç Þ ôçí ôéìÞ ôïõ. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíáí ðáñÜôïëìï êáé
ðåñÞöáíï ðïëåìéóôÞ ðïõ åðéäéþêåé ìüíï ôç íßêç, ôçí áíáãíþñéóç ôçò
áîßáò ôïõ êáé ôç äéêáßùóç ôùí ðñïóðáèåéþí ôïõ.
5. Ο Αχιλλέας από την αρχή του λόγου του δηλώνει ότι

«ασάλευτη θα μείν’ η θέλησίς» του (Ι 310). Αυτή η άρ-
νησή του να υποχωρήσει επαναλαμβάνεται συχνά (λαϊ-
τμοτίβ: επαναλαμβανόμενο μοτίβο) σε όλη την έκταση
του λόγου του. Να επισημάνετε τις φράσεις και τους
ανάλογους στίχους που εκφράζουν την ανυποχώρητη
στάση του ήρωα.
Ç Üñíçóç ôïõ Á÷éëëÝá êáé ç áíõðï÷þñçôç óôÜóç ôïõ åêöñÜæïíôáé

óôïõò óôß÷ïõò:
• 310: «áóÜëåõôç èá ìåßí’ ç èÝëçóßò ìïõ»,
• 314-315: «ìÞô’ ï ÁãáìÝìíùí, ìÞôå ôùí Üëëùí Á÷áéþí êáíåßò äåí èá ìå
ðåßóåé»,
• 345: «áò ìçí ðñïóðáèåß ôïí ãíþóôç ìïõ íá ðåßóåé»,
• 356-357: «êé áöïý ôïí èåßïí ¸êôïñá íá ðïëåìÞóù ðëÝïí äåí èÝëù»,
• 372-373: «áëëÜ ó’ åìÝ… üóï êé áí áíáßó÷õíôïò ôá ìÜôéá íá óçêþóåé»,
• 375: «äåí ìå äïëþíåé ðëÝïí»
• 386: «ôçí ðëçãùìÝíç ìïõ øõ÷Þ äåí èá ðñáàíåé ï Áôñåßäçò»,
• 408-409: «Áëë’ ç øõ÷Þ ìáò ëÜöõñï… ôï öñÜãìá ôùí ïäüíôùí»,
• 426: «… åãþ èá ìåßíù óôïí èõìü ìïõ».
6. Λίγο πριν αποχωρήσει η πρεσβεία από τη σκηνή του

Αχιλλέα, ο ήρωας ανυποχώρητος λέει: «Πηγαίνετε και
φανερά κηρύξετ’ ό,τι λέγω / ότι απ’ το έργον φονι- 173
Ραψωδία κόν θ’απέχω του πολέμου, / ώσπου τον θείον Έκτορα
I
στ. 225-431
να ιδώ τον Πριαμίδην / στων Μυρμιδόνων τες σκηνές
εμπρός και στα καράβια / φονεύοντας τους Αχαιούς και
καίοντας τα πλοία» (Ι 649-653, μτφρ. Ι. Πολυλάς. Βλ.
και Περιληπτική αναδιήγηση της Ι ραψωδίας). Έχοντας
υπόψη σας αυτά τα λόγια του ήρωα, την απάντηση
που έδωσε πριν στον Οδυσσέα, αλλά και τη στάση
και τις αποφάσεις του κατά τη σύγκρουση του με τον
Αγαμέμνονα (Α 150 κ.εξ.), πιστεύετε ότι ο Αχιλλέας
παραμένει το ίδιο ανυποχώρητος ή, παρά τις επαναλαμ-
βανόμενες αρνήσεις του, αφήνει κάποιο μικρό περιθώριο
να αλλάξει γνώμη; Να στηρίξετε την απάντησή σας με
συγκεκριμένους στίχους του κειμένου.
Óôç ñáøùäßá Á ï Á÷éëëÝáò åß÷å äçëþóåé ôçí áðüöáóÞ ôïõ íá öýãåé (óô.
169). Óôï óô. 240 åììÝóùò åðáíáëáìâÜíåé ôçí áðüöáóÞ ôïõ, öáíåñþíï-
íôáò üôé åßíáé áíõðï÷þñçôïò· ùóôüóï, äåí öåýãåé ïýôå üìùò ëáìâÜíåé
ìÝñïò êáé óôç ìÜ÷ç. Óôç ñáøùäßá É äçëþíåé ðÜëé üôé ôçí åðüìåíç çìÝñá
èá öýãåé (óô. 308 ê.å.) êáé äåí äÝ÷åôáé ôá äþñá ôïõ ÁãáìÝìíïíá (óô.
378-392). Ïé õðïäåßîåéò ôïõ Áßáíôá, üìùò, ìïéÜæïõí íá Ý÷ïõí êÜðïéá
åðßäñáóç åðÜíù ôïõ.
Ðáñáôçñïýìå, ëïéðüí, üôé ï Á÷éëëÝáò äåí áðïìáêñýíåôáé Üìåóá, ÷ùñßò
äåýôåñç óêÝøç, áëëÜ ðáñáìÝíåé, áöïý äåí íéþèåé ðñïöáíþò Ýôïéìïò íá
åãêáôáëåßøåé ôïõò óõíôñüöïõò ôïõ êáé ôéò ôéìÝò ðïõ ôïõ áîßæïõí.
7. Στο λόγο του Αχιλλέα προβάλλονται αξίες όπως η

ειλικρίνεια, η αναγνώριση της ευγνωμοσύνης, η τιμή,
η αγάπη για τη γυναίκα σύντροφο και η δικαιοσύνη.
Επίσης ο ήρωας εκφράζεται αλλού με πικρία αλλού
με οργή ή με περιφρόνηση κι αλλού με ειρωνεία ή με
απαισιόδοξη διάθεση. α) Να επισημάνετε τα αντίστοιχα
χωρία και να τα αναλύσετε με λίγα λόγια. β) Λαμβά-
νοντας υπόψη σας αυτά τα στοιχεία, να ηθογραφήσετε
τον Αχιλλέα από το λόγο του.
á) Óôïõò óô. 312-313 ï Á÷éëëÝáò ðñïâÜëëåé ôçí áîßá ôçò åéëéêñßíåéáò,

üôáí õðïóôçñßæåé üôé ìéóåß ôïí Üíèñùðï ðïõ õðïêñßíåôáé êáé äåí ðá-
ñáäÝ÷åôáé áõôü ðïõ Ý÷åé óôï ìõáëü ôïõ· ìå Üëëá ëüãéá áãáðÜåé ôçí
åéëéêñßíåéá.
174 • Óôïõò óô. 316-319 ðáñáðïíéÝôáé üôé üëïé óôïí ðüëåìï, êáé ïé ãåííáßïé
êáé üóïé áðÝ÷ïõí áð' ôç ìÜ÷ç, áíôáìåßâïíôáé ìå ôï ßäéï ìåñßäéï ëáöý- Ραψωδία
ñùí, åêöñÜæïíôáò Ýôóé ôçí ðßóôç ôïõ óôçí áíÜãêç ãéá áíáãíþñéóç ôçò
åõãíùìïóýíçò óôïí ðüëåìï. Ðéóôåýåé äçëáäÞ üôé ï êÜèå óôñáôéþôçò
èá Ýðñåðå êáíïíéêÜ íá áìåßâåôáé ìå âÜóç ôçí ðñïóöïñÜ ôïõ óôï ðåäßï
I
στ. 225-431
ôçò ìÜ÷çò êáé íá ìçí õðÜñ÷åé åîïìïßùóç óôçí áðüäïóç ôéìþí áíÜìåóá
óôïí Üîéï êáé ôïí áíÜîéï ðïëåìéóôÞ. Óôïõò ßäéïõò óôß÷ïõò, üðùò êáé
óôïõò óô. 320-322, 330-346 êáé 375, ï Á÷éëëÝáò õðáéíßóóåôáé ôçí áîßá
ôçò äéêáéïóýíçò ðïõ ðñÝðåé íá åðéêñáôåß óôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí
êáé ü÷é ìüíï.
• Óôïõò óô. 327 êáé 339 ðñïâÜëëåôáé ç ôéìÞ ùò Ýíá áðü ôá éäáíéêÜ ôïõ
ðïëåìéóôÞ, ãéáôß áíáöÝñåé üôé ï ðüëåìïò Ýãéíå ãéá íá áðïêáôáóôÞóïõí
ïé Á÷áéïß ôçí ôéìÞ ôïõ ÌåíÝëáïõ, ç ãõíáßêá ôïõ ïðïßïõ áðÞ÷èç áðü ôïõò
Ôñþåò ðñïóâÜëëïíôáò Ýôóé ôçí áîéïðñÝðåéÜ ôïõ.
• Óôïõò óô. 341-343 ï Á÷éëëÝáò äçëþíåé ôçí áãÜðç ðïõ ïöåßëåé êÜèå
Üíôñáò áðÝíáíôé óôç ãõíáßêá-óýíôñïöü ôïõ. ÐñïâÜëëåé ôçí áíÜãêç ôïõ
êÜèå Ýíôéìïõ áíèñþðïõ íá óÝâåôáé ôç óýíôñïöï ðïõ Ý÷åé äßðëá ôïõ.
• Ôçí ðéêñßá ôïõ Üëëùóôå åêöñÜæåé ï Þñùáò óôïõò óô. 316-322, 330-336,
367-368. Áðü ôïõò óôß÷ïõò áõôïýò ãßíåôáé êáôáíïçôü üôé ï Á÷éëëÝáò
íéþèåé ðïëý ðéêñáìÝíïò åðåéäÞ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ õößóôáôáé
áðáíùôÝò áäéêßåò áöïý åîïìïéþíåôáé ìå ôïõò äåéëïýò ðïëåìéóôÝò, áõôüò
ðïõ åßíáé ï ðéï áôñüìçôïò êáé éêáíüò óôñáôéþôçò.
• Óôïõò óô. 312-313, 344-345, 369-371 ï Á÷éëëÝáò ìéëÜåé ìå ïñãÞ óôïí
ÁãáìÝìíïíá ãéáôß åßíáé áõôüò ðïõ ôïí Ý÷åé íùñßôåñá áôéìÜóåé êáé ôïõ
Ý÷åé ðÜñåé Üäéêá ü,ôé äéêáéùìáôéêÜ ôïõ áíÞêåé. Ôïí âñßæåé êáé ðáñáêéíåß
êáé ôïõò Üëëïõò ðïëåìéóôÝò íá ìçí ôïí ôéìïýí êáé íá áãáíáêôÞóïõí
ìáæß ôïõ.
• Óôïõò óô. 350-351, 372-374, 378 êáé 388-390 ï Þñùáò ðåñéöñïíåß áíôß-
óôïé÷á ôç äýíáìç ôïõ ÁãáìÝìíïíá, ôçí éêáíüôçôÜ ôïõ íá êïñïúäåýåé ôïõò
óõìðïëåìéóôÝò ôïõ, ôá äþñá ôïõ êáé, ôÝëïò, ôçí êüñç ôïõ, ôçí ïðïßá äåí
äéáíïåßôáé, ëüãù ôçò ðåñçöÜíéáò ôïõ, íá äå÷ôåß ùò ãõíáßêá ôïõ.
• Óôïõò óô. 340, 348-349 êáé 391-392 ï Á÷éëëÝáò åéñùíåýåôáé ôüóï ôçí
éêáíüôçôá ôïõ ÁãáìÝìíïíá íá ÷ôßóåé ôåß÷ïò ï÷õñùìáôéêü, üóï êáé ôïõò
óõìðïëßôåò ôïõ ôïõò Áñãåßïõò, ðïõ ôÜ÷á ìüíï áõôïß áãáðïýí ôéò ãõíáß-
êåò ôïõò. Óáöþò åéñùíéêÜ óôñÝöåôáé êáé óôçí éäéüôçôá ôïõ Áôñåßäç ùò
ðåèåñïý, üôáí ôïõ åý÷åôáé íá âñåé áíþôåñï âáóéëéÜ ãéá íá ðáíôñÝøåé
ôçí êüñç ôïõ.
• ÔÝëïò, óôïõò óô. 417-420 åêöñÜæåé ôçí áðáéóéïäïîßá ôïõ, êáèþò óõì-
âïõëåýåé ôïõò áðåóôáëìÝíïõò ôïõ áñ÷éóôñÜôçãïõ íá ãõñßóïõí óôçí
ðáôñßäá ôïõò, áöïý äåí öáßíåôáé üôé èá åßíáé ïé íéêçôÝò áõôïý ôïõ
ðïëÝìïõ.
â) Âë. ÇèïãñÜöçóç Á÷éëëÝá. 175
Ραψωδία 8. Ποια προφητεία έχει κάνει η Θέτιδα για το τέλος του
I
στ. 225-431
γιου της και ποια επιλογή κάνει ο Αχιλλέας στο λόγο
του; Νομίζετε ότι ο ήρωας είναι ειλικρινής, όταν προσφέρει
αυτά τα λόγια; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.
Óôïõò óô. 410-416 ç ÈÝôéäá ðñïöçôåýåé üôé ï Á÷éëëÝáò ìðïñåß åßôå íá

ìåßíåé óôçí Ôñïßá êáé íá ðåèÜíåé åêåß ðïëåìþíôáò åßôå íá åðéóôñÝøåé
óôçí ðáôñßäá ôïõ êáé íá æÞóåé ÷ùñßò äüîá êáé ôéìÞ ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá.
Ï Á÷éëëÝáò áíáêïéíþíåé üôé èá öýãåé áðü ôçí Ôñïßá· ï ëüãïò ôïõ üìùò
äåí áðïðíÝåé ôç óéãïõñéÜ åíüò áíèñþðïõ áðïöáóéóìÝíïõ íá ëÜâåé ìéá
ôüóï ìåãÜëç áðüöáóç. Äåí ðñÝðåé íá ìáò äéáöåýãåé êáé ôï ãåãïíüò
üôé ìéëÜåé ïñãéóìÝíïò, ãé’ áõôü äåí áíáëýåé ðåñáéôÝñù ôçí áðüöáóÞ
ôïõ. Ùóôüóï ï ëüãïò ôïõ åßíáé ðïëý óýíôïìïò êáé áðÝñéôôïò. (Âë. êáé
ðáñáðÜíù, åñþô. 6.)
9. Αφού διαβάσετε την περιγραφή της σκηνής όπου ο

Έκτορας εκστομίζει τις απειλές του, στο Θ (βλ. Παράλ-
ληλο κείμενο 1), να επισημάνετε ποια στοιχεία αυτής
της σκηνής χρησιμοποιεί ο Οδυσσέας στο λόγο του και
να συζητήσετε στην τάξη τι εξυπηρετεί η χρήση αυτών
των στοιχείων καθώς και η συνεχής αναφορά του ονό-
ματος του Έκτορα στο λόγο του βασιλιά της Ιθάκης.
Ï ¼ìçñïò ÷ñçóéìïðïéåß ôç èåúêÞ õðïóôÞñéîç ðïõ Ý÷åé ï ¸êôïñáò êáé

ïé Ôñþåò, ðñïêåéìÝíïõ íá äþóåé Ýìöáóç óôçí åíéó÷õìÝíç äýíáìç ôùí
áíôéðÜëùí. ÅðéðëÝïí, åðéóçìáßíåé ôï ãåãïíüò üôé äåí ùöåëïýí ôá ôå÷íéêÜ
ðñïóôáôåõôéêÜ ìÝóá êáé üôé åêåßíï ðïõ Ý÷åé ìåãáëýôåñç óçìáóßá åßíáé ç
áíäñåßá. Åêåßíç åßíáé éêáíÞ íá êÜìøåé áêüìç êáé ôçí áñéèìçôéêÞ õðåñï÷Þ
ôïõ å÷èñïý. ÔÝëïò, áöÞíåé ôåëåõôáßá ôçí åéêüíá ôïõ ¸êôïñá ðïõ êáßåé
ôá êáñÜâéá ôùí Á÷áéþí, èÝëïíôáò íá öïñôßóåé ìå Ýíôïíá óõíáéóèÞìáôá
ôï ëüãï ôïõ.
176
– σχέδια εργασίας του σχολικού βιβλίου I
στ. 225-431
1. Στην ομηρική ποίηση και στο δημοτικό μας τραγούδι
χρησιμοποιείται συχνά ο εκφραστικός τρόπος των «αδυ-
νάτων», ο οποίος δηλώνει με έμφαση και παραστατικό-
τητα ότι δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί κάτι. Συνήθως
ο ποιητής βάζει τον ήρωα να παραλληλίζει αυτό που
ο ίδιος δε θέλει να γίνει με κάτι που αντίκειται στους
φυσικούς νόμους. α) Να βρείτε σε ποια σημεία του λό-
γου του Αχιλλέα χρησιμοποιείται αυτός ο εκφραστικός
τρόπος και τι πετυχαίνει με αυτόν ο ποιητής. β) Να
αναγνωρίσετε στον όρκο του Αχιλλέα (Α 235 κ.ε.) και
στα Παράλληλα κείμενα (σελ. 33 και 97) το θέμα των
«αδυνάτων». […]
á) Ïé óô. 378-391 åêöñÜæïõí ôï «áäýíáôï», ôïíßæïíôáò ðüóï óôáèåñÜ
åììÝíåé óôçí ÜñíçóÞ ôïõ ï Á÷éëëÝáò. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíáí ôñüðï Ýêöñá-
óçò ìå Üìåóç åðéññïÞ óôï óõíáßóèçìá, áöïý ìå ðáñáóôáôéêü ôñüðï
áíáäåéêíýåé ôçí øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ ïìéëçôÞ.
â) Ï üñêïò ôïõ Á÷éëëÝá (Á, óô. 234 ê.å.) åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü äåßãìá
ôïõ èÝìáôïò ôïõ «áäõíÜôïõ», áöïý óôçñßæåôáé óå êÜôé åíôåëþò áäýíáôï
íá ðñáãìáôïðïéçèåß (äçë. íá âãÜëåé ðÜëé öýëëá ôï ñáâäß ôïõ) êáé äåí
áöÞíåé êáíÝíá ðåñéèþñéï óõæÞôçóçò. Ðñüêåéôáé ãéá ó÷Þìá ðïõ, ëüãù ôçò
Ýíôïíá óõíáéóèçìáôéêÞò öüñôéóçò ðïõ ðñïêáëåß, ÷ñçóéìïðïéåßôáé ðïëý
óõ÷íÜ êáé óôçí ïìçñéêÞ ðïßçóç êáé óôç íåüôåñç ðáñÜäïóç.
2. Το κεντρικό τμήμα του λόγου του Οδυσσέα είναι μια

αναφορά των δώρων που υπόσχεται ο Αγαμέμνονας
στον Αχιλλέα για να επιστρέψει στη μάχη. Η ανταλ-
λαγή δώρων στην ομηρική κοινωνία ήταν συνηθισμένη
και επρόκειτο κυρίως για: δώρα φιλοξενίας (ξεινήια), γα-
μήλια δώρα (έδνα) και δώρα για αποζημίωση (άποινα).
α) Σε ποια / ποιες κατηγορίες μπορούν να ενταχθούν τα
δώρα που υπόσχεται ο Αγαμέμνονας και γιατί; β) Αφού
χωριστείτε σε ομάδες, να αναζητήσετε άλλες περιπτώ-
σεις ανταλλαγής δώρων στην Ιλιάδα, να τις εντάξετε
σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες και να προ-
σπαθήστε να εξηγήσετε ποιες κοινωνικές συνθήκες της 177
Ραψωδία εποχής απαιτούσαν τέτοιες πρακτικές στις κοινωνικές
I
στ. 225-431
σχέσεις. Σήμερα η ανταλλαγή δώρων διατηρεί στοιχεία
εκείνης της εποχής ή όχι; […]
á) Ôá äþñá ðïõ ðñïóöÝñåé ï ÁãáìÝìíïíáò åßíáé äþñá çèéêÞò áðïæç-
ìßùóçò ãéá ôçí áôßìùóç ðïõ õðÝóôç ï Á÷éëëÝáò. Áêüìç êáé óÞìåñá ôá
äþñá ðïõ óõíïäåýïõí ôç óõããíþìç ãéá ìéá ëáíèáóìÝíç óõìðåñéöïñÜ,
äçë. óå Ýíäåéîç ìåôÜíïéáò, åßíáé óõíÞèçò ðñáêôéêÞ.
â) Óôç ñáøùäßá Á (óô. 12-13) äéáâÜæïõìå ãéá ôá ðëïõóéïðÜñï÷á ëýôñá
ôïõ ×ñýóç, ìå ôá ïðïßá èá áíôáëëÜîåé ôçí êüñç ôïõ. Óôç ñáøùäßá Ã
ìáèáßíïõìå üôé ï íéêçôÞò ôçò ìïíïìá÷ßáò ÌåíÝëáïõ – ÐÜñç èá ðÜñåé,
åêôüò áðü ôçí ÅëÝíç, êáé ôïõò êëåììÝíïõò èçóáõñïýò ôçò ÓðÜñôçò. Óôç
ñáøùäßá Æ ðáñïõóéÜæïíôáé ï ÄéïìÞäçò êáé ï Ãëáýêïò, áíôß íá ìïíïìá-
÷ïýí, íá óõìöéëéþíïíôáé êáé íá áíôáëëÜóóïõí ôá üðëá ôïõò, áöïý Þôáí
«îÝíïé», äçë. ößëïé áðü ôïõò ðáððïýäåò ôïõò, ðïõ äÝèçêáí ìå äþñá öé-
ëïîåíßáò. Óôç ñáøùäßá Ç ëÞãåé éóüðáëç ç ìïíïìá÷ßá ¸êôïñá êáé Áßáíôá
êáé ïé äýï Þñùåò áðï÷ùñßæïíôáé ìå áíôáëëáãÞ äþñùí.
178
Ραψωδία
I
στ. 432-713
Ï é êÞñõêåò âñßóêïíôáé ãéá ëßãç þñá óå áìç÷áíßá ëüãù ôçò áíáðÜíôå-

÷çò áñíçôéêÞò áðÜíôçóçò ôïõ Á÷éëëÝá. Ï Öïßíéêáò, äÜóêáëïò ôïõ
Ðçëåßäç, áöçãåßôáé ìå êëÜìáôá ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõ éóôïñßá êáé ôïíßæåé
ôçí éäéáßôåñç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôï ìáèçôÞ ôïõ. Óôç óõíÝ÷åéá, ðáñáêáëåß ôïí
Á÷éëëÝá íá ìáëáêþóåé, íá äå÷ôåß ôçí ðñïóöïñÜ ôïõ ÁãáìÝìíïíá êáé
íá åðéóôñÝøåé óôç ìÜ÷ç ãéá íá óþóåé ôïõò Á÷áéïýò. Ï Öïßíéêáò áíáöÝ-
ñåôáé áêüìç óôéò ËéôÝò, óôéò èåÝò äçëáäÞ ôçò ðáñÜêëçóçò, ïé ïðïßåò
åßíáé èõãáôÝñåò ôïõ Äßá êáé ôéìùñïýí óêëçñÜ üðïéïí ôéò äéþ÷íåé. ÔÝëïò,
÷ñçóéìïðïéåß ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ ÌåëÝáãñïõ êáé èõìßæåé óôïí Á÷éëëÝá
üôé ïé Á÷áéïß èá ôïí ôéìÞóïõí óáí èåü, áí ôïõò âïçèÞóåé.
Ï Á÷éëëÝáò äåí ðåßèåôáé ïýôå ìå ôá ëüãéá ôïõ äáóêÜëïõ ôïõ. Ç ìüíç
õðüó÷åóç ðïõ äßíåé åßíáé íá óêåöôåß ôï ðñùß áí èá åðéóôñÝøåé óôçí
ðáôñßäá ôïõ Þ áí èá ðáñáìåßíåé óôçí Ôñïßá. ÁìÝóùò ìåôÜ, êÜíåé íüçìá
óôïí ÐÜôñïêëï íá óôñþóåé ôï êñåâÜôé ôïõ Öïßíéêá, ãéá íá êáôáëÜâïõí
ïé áíôéðñüóùðïé ôïõ ÁãáìÝìíïíá üôé ðñÝðåé íá öýãïõí áðü ôç óêçíÞ.
Ôüôå ï Áßáò áðåõèýíåôáé ðñþôá óôïí ÏäõóóÝá êáé ôïí ðñïôñÝðåé íá
öýãïõí, ãéáôß, ï Á÷éëëÝáò áðïäåß÷ôçêå õðåñâïëéêÜ óêëçñüò. Óå ìéá ôå-
ëåõôáßá ðñïóðÜèåéá íá ìåôáðåßóåé ôïí Ðçëåßäç, ôïíßæåé üôé ïé Üíèñùðïé
ðïõ ôïí ðáñáêáëïýí åßíáé ïé êáëýôåñïé ößëïé ôïõ.
Ï Á÷éëëÝáò äåß÷íåé íá ìáëáêþíåé, áëëÜ äçëþíåé ñçôÜ üôé äåí èá îá-
íáìðåß óôïí ðüëåìï, ðñïôïý ï ¸êôïñáò öôÜóåé óôéò óêçíÝò êáé óôá
êáñÜâéá ôùí Ìõñìéäüíùí.
Ç ðñåóâåßá öôÜíåé óôç óêçíÞ ôïõ ÁãáìÝìíïíá êáé ï ÏäõóóÝáò áíá-
êïéíþíåé óôïí áñ÷éóôñÜôçãï ôçí áñíçôéêÞ áðÜíôçóç ôïõ Á÷éëëÝá. ¼ëïé
íéþèïõí ëõðçìÝíïé êáé ðñïâëçìáôéóìÝíïé. Ï ÄéïìÞäçò ðñïôåßíåé íá ìçí
áó÷ïëïýíôáé ìå ôçí áëáæïíåßá ôïõ Á÷éëëÝá êáé íá ðÝóïõí ãéá ýðíï,
þóôå íá åßíáé Ýôïéìïé ãéá ìÜ÷ç ôï ðñùß. 179
Δολώνεια
Το επεισόδιο του Δόλωνα
• Ï ÁãáìÝìíïíáò êáé ï ÌåíÝëáïò óõãêñïôïýí ðïëåìéêü óõìâïýëéï êáé
áðïöáóßæïõí íá óôåßëïõí ôïí ÄéïìÞäç êáé ôïí ÏäõóóÝá ùò êáôáóêüðïõò
Ραψωδία Κ
óôï å÷èñéêü óôñáôüðåäï.
• Ï ¸êôïñáò óôÝëíåé óôï åëëçíéêü óôñáôüðåäï ôïí Äüëùíá, ôïí
ïðïßï üìùò óõëëáìâÜíïõí, áíáêñßíïõí êáé óêïôþíïõí ï ÄéïìÞäçò êáé
ï ÏäõóóÝáò.
• Ïé äýï ¸ëëçíåò êáôÜóêïðïé åðéôßèåíôáé óôïí êáôáõëéóìü ôùí Èñáêþí,
óõììÜ÷ùí ôùí Ôñþùí, êáé åðéóôñÝöïõí èñéáìâåõôéêÜ, öÝñíïíôáò ìáæß
ôïõò ëÜöõñá óôï á÷áúêü óôñáôüðåäï.
ΤΟΠΟΣ: το στρατόπεδο των Ελλήνων, η πεδιάδα της Τροίας, το στρα-

τόπεδο των Θρακών (σύμμαχοι των Τρώων)
ΧΡΟΝΟΣ: το βράδυ της 25ης προς 26ης ημέρας της Ιλιάδας
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αγαμέμνονας, Μενέλαος, Νέστορας, Διομήδης, Οδυσσέας
(Αχαιοί) – Έκτορας, Δόλωνας, βασιλιάς Θρακών Ρήσος, ξάδερφος του
Ρήσου Ιπποκόωντας (Τρώες) – Αθηνά, Απόλλωνας (θεοί)
181
Ἀγαμέμνονος
ἀριστεία
Τα κατορθώματα του Αγαμέμνονα
• Óôçí áñ÷Þ ôçò ìÜ÷çò ïé Á÷áéïß åðéêñáôïýí êáé áðùèïýí ôïõò Ôñþåò.
Îå÷ùñßæåé ï ÁãáìÝìíïíáò.
• Ï Äßáò óôÝëíåé ôçí ºñéäá íá åìøõ÷þóåé ôïí ¸êôïñá.
• Ïé Ôñþåò áíôåðéôßèåíôáé êáé ïé ¸ëëçíåò õðï÷ùñïýí. Ï ÁãáìÝìíïíáò,
ï ÄéïìÞäçò êáé ï ÏäõóóÝáò ôñáõìáôßæïíôáé êáé åãêáôáëåßðïõí ôç ìÜ÷ç.
• Ï ÄéïìÞäçò ôñáõìáôßæåé ôïí ¸êôïñá· áñãüôåñá, üìùò, ëáâþíåôáé
êáé åêåßíïò óôç öôÝñíá áðü Ýíá âÝëïò ôïõ ÐÜñç.
• Ï ÏäõóóÝáò, ðïõ ìÜ÷åôáé ðéá ìüíïò, ôñáõìáôßæåôáé áðü ôïí Óþêï
êáé åðéóôñÝöåé ìå Üñìá óôï óôñáôüðåäï.
• Ï ¸êôïñáò åðéóôñÝöåé óôç ìÜ÷ç áëëÜ áðïöåýãåé íá óõãêñïõóôåß
ìå ôïí Áßáíôá.
• Ï Äßáò êÜíåé ôïí Áßáíôá íá èÝëåé íá ôñáðåß óå öõãÞ êáé åêåßíïò
Ραψωδία Λ
õðï÷ùñåß êõíçãçìÝíïò áðü ôïõò Ôñþåò.
• Ï ÍÝóôïñáò êáé ï ðëçãùìÝíïò ãéáôñüò Ìá÷Üïíáò åðéóôñÝöïõí
óôá êáñÜâéá. Ï ÐÜôñïêëïò æçôÜåé íá ìÜèåé ôé óõíÝâç êáé ï ÍÝóôïñáò
ôïí óõìâïõëåýåé íá ðåßóåé ôïí Á÷éëëÝá íá åðéóôñÝøåé Þ íá ðÜñåé ï
ßäéïò ôá üðëá ôïõ êáé íá ðïëåìÞóåé, ìÞðùò îåãåëáóôïýí ïé Ôñþåò êáé
õðï÷ùñÞóïõí.
ΤΟΠΟΣ: πεδιάδα της Τροίας, στρατόπεδο των Αχαιών

ΧΡΟΝΟΣ: 26η ημέρα της Ιλιάδας
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αγαμέμνονας, Διομήδης, Οδυσσέας, Αίαντας ο
Τελαμώνιος, Μαχάονας, Νέστορας, Ευρύπυλος, Μενέλαος,
Αχιλλέας, Πάτροκλος (Αχαιοί) – Έκτορας, Κόωνας, Πάρης,
Σώκος (Τρώες) – Δίας, Αθηνά, Έριδα, Ήρα, Ίριδα (θεοί)
183
Τειχομαχία
Η μάχη γύρω από το αχαϊκό τείχος
• Ïé Ôñþåò åðé÷åéñïýí íá äéáâïýí ðåæïß ôçí ðñïóôáôåõôéêÞ ôÜöñï ôïõ
á÷áúêïý ôåß÷ïõò, áöïý ôá Üëïãá áñíïýíôáé íá õðáêïýóïõí.
• ¼ôáí åìöáíßæåôáé Ýíá äõóïßùíï óçìÜäé, äåí áðïèáññýíåôáé ï ¸êôï-
ñáò, ðïõ ôïíßæåé üôé ï êáëýôåñïò ïéùíüò åßíáé ï ðüëåìïò ãéá ôçí ðáôñß-
äá, êáé äéáôÜæåé ãåíéêÞ åðßèåóç.
Ραψωδία Μ
• ÌåôÜ áðü áñêåôÝò ðñïóðÜèåéåò, ìå ôç âïÞèåéá ôïõ Äßá, ï ¸êôïñáò
óçêþíåé Ýíáí ôåñÜóôéï âñÜ÷ï êáé ãêñåìßæåé ìéá ðýëç ôïõ á÷áúêïý óôñá-
ôïðÝäïõ. Ïé Ôñþåò åéóâÜëëïõí êáé áðùèïýí ôïõò Á÷áéïýò óôá ðëïßá.
ΤΟΠΟΣ: η περιοχή μπροστά από το τείχος των Αχαιών,

καθώς και το ίδιο το τείχος.
ΠΡΟΣΩΠΑ: Λεοντέας, Πολυποίτης, Αίαντας ο Λοκρός, Αίαντας
ο Τελαμώνιος, Μενεσθέας, Τεύκρος, Θαύτης, Πάντιος (Αχαιοί)
– Πολυδάμας, Έκτορας, Άσιος, Σαρπηδόνιος. Δευτερεύοντας
ρόλος: Ιαμενός, Οινόμαος, Ορέστης, Θόωνας, Αδάμαντας,
Γλαύκος, Δάμασος, Όρμενος, Πυλώνας, Αντιφάτης, Μένωνας,
Ιππόμαχος (Τρώες) – Δίας, Απόλλωνας, Ποσειδώνας (θεοί)
185
Μάχη
ἐπί ταῖς ναυσὶν
Μάχη κοντά στα πλοία
• Ï Ðïóåéäþíáò ðáñáâáßíåé ôéò åíôïëÝò ôïõ Äßá êáé ðçãáßíåé óôá
ðëïßá ôùí Á÷áéþí, ãéá íá ôïõò áíáðôåñþóåé ôï çèéêü. Ç ðáñÝìâáóÞ ôïõ
Ý÷åé Üìåóï êáé èåôéêü ãéá ôïõò Á÷áéïýò áðïôÝëåóìá, êáèþò áðïêñïýïõí
ôçí åðßèåóç ôïõ ¸êôïñá.
• Óôï åóùôåñéêü ôïõ á÷áúêïý ôåß÷ïõò óõíÜðôïíôáé áéìáôçñÝò ìÜ÷åò.
Ðñùôáãùíéóôïýí ï ¸êôïñáò êáé ï Áßáíôáò ï Ôåëáìþíéïò.
Ραψωδία Ν
• Ïé ¸ëëçíåò âñßóêïíôáé óå äåéíÞ èÝóç, áëëÜ áìýíïíôáé ìå óèÝíïò.
ΤΟΠΟΣ: η πεδιάδα της Τροίας, κοντά στα καράβια των Αχαιών

ΠΡΟΣΩΠΑ: Μηριόνης, Λήτος, Αμφίμαχος, Πηνέλαος, Υψήνορας,
Στίχιος, Μενέλαος, Θόας, Ιδομενέας, Αντίλοχος, Ευχήνορας, Αφα-
ρέας, οι δύο Αίαντες, Τεύκρος, Μενεσθέας, Ασκάλαφος, Μέδο-
ντας, Ποδάρκης, Δρακίος, Αμφίονας, Μέγης, Βίας, Φείδας (Αχαιοί)
– Ίμπριος, Έκτορας, Πολίτης, Οινόμαος, Δήφοβος, Αλκάθος, Πεί-
σαντρος, Πολυδάμας, Αρπαλίωνας, Αινείας, Έλενος, Οθρυονέας,
Πάρης, Κεδριόνης, Ορθαίος, Φάλκης, Αδάμαντας, Πολυκροίτης,
Μόρης, Πάλμης (Τρώες) – Δίας, Ποσειδώνας (θεοί)
187
Διός ἀπάτη
Η εξαπάτηση του Δία
• Ï ÍÝóôïñáò óõíáíôÜ óôá ìåôüðéóèåí ôïí áðåëðéóìÝíï ÁãáìÝìíïíá,
ðïõ ðñïôåßíåé ôçí åãêáôÜëåéøç ôïõ ðïëÝìïõ êáé ôçí åðéóôñïöÞ óôçí
ðáôñßäá.
• Ï Ðïóåéäþíáò, ìå ôç ìïñöÞ åíüò ãÝñïíôá, åíèáññýíåé ôïí ÁãáìÝ-
ìíïíá êáé óôç óõíÝ÷åéá, ìå äõíáôÞ öùíÞ, üëïõò ôïõò Á÷áéïýò.
• Ç ¹ñá, èÝëïíôáò íá åíéó÷ýóåé ôçí ðñïóðÜèåéá ôïõ Ðïóåéäþíá,
áðïöáóßæåé íá åîáðáôÞóåé ôïí Äßá åðéóôñáôåýïíôáò ôá êÜëëç ôçò.
• Íôýíåôáé êáé öôéÜ÷íåôáé üóï êáëýôåñá ìðïñåß, åîáóöáëßæåé êáé ôç
óõíåñãáóßá ôïõ ¾ðíïõ êáé óõíáíôÜ ôïí Äßá óôçí êïñõöÞ ÃÜñãáñï.
Åêåßíïò êõñéåýåôáé áðü ôïí ðüèï êáé ìåôÜ ôï óìßîéìü ôïõò áðïêïéìéÝôáé
óôçí áãêáëéÜ ôçò ¹ñáò.
• Ï ¾ðíïò åíçìåñþíåé ôïí Ðïóåéäþíá üôé ìðïñåß íá âïçèÞóåé åëåý-
èåñá ôïõò Á÷áéïýò êáé ï èåüò ðñïðïñåýåôáé êñáôþíôáò óôï ÷Ýñé ôïõ
Ραψωδία Ξ
Ýíá îßöïò óáí áóôñáðÞ.
• Ï ¸êôïñáò, áãíïþíôáò ôçí áðïõóßá ôïõ Äßá, ðñï÷ùñÜ óôç ìåãÜëç
åðßèåóç, üðïõ ôñáõìáôßæåôáé êáé ìåôáöÝñåôáé óå Üó÷çìç êáôÜóôáóç
óôçí ü÷èç ôïõ ÎÜíèïõ.
ΤΟΠΟΣ: σκηνές και καράβια Αχαιών, Όλυμπος, όρος Ίδη

ΠΡΟΣΩΠΑ: Νέστορας, Αγαμέμνονας, Οδυσσέας, Διομήδης, Αίαντας,
Τελαμώνας, Αίαντας ο Λοκρός, Πρόμαχος, Αντίλοχος, Πηνέλαος,
Τεύκρος, Μενέλαος, Μηριόνης, Πορθήνορας (Αχαιοί) – Έκτορας,
Πολυδάμας, Ακάμαντας, Ιλιονέας, Ύρτιος, Αρχέλοχος, Μόρης, Πε-
ριφήτης, Πρόθωνας, Υπερήνπρας, Ιπποτίωνας, Φάλκης, Μέρμερος,
Σάτνιος (Τρώες) – Δίας, Ήρα, Αφροδίτη, Ύπνος, Ποσειδώνας (θεοί)
189
Παλίωξις παρά
τῶν νεῶν
Οι Αχαιοί απομακρύνουν τους Τρώες
από τα πλοία – Οι Τρώες απωθούν
και πάλι τους Αχαιούς μέσα στο στρατόπεδο
Ραψωδία O
ΤΟΠΟΣ: όρος Ίδη, Όλυμπος, ο χώρος κοντά στα καράβια
των Αχαιών
ΠΡΟΣΩΠΑ: Πάτροκλος, Αίαντας ο Θόας, Ιδομενέας, Τεύ-
κρος, Μηριόνης, Μέγης, Αρκεσίλαος, Στιχίος, Μέδοντας,
Ίασος, Μηκιστέας, Έχιος, Κλόνιος, Δήοχος, Νέστορας,
Λυκόφρονας, Σχεδίος, ο Ώτος, Μενέλαος, Αντίοχος, Περι-
φήτης (Αχαιοί) – Έκτορας, Πολυδάμας, Αινείας, Πολίτης,
Αγήνορας, Πάρης, Καλήτορας, Κλείτος, Αστύνοος, Λαοδά-
μαντας, Κροίσμος, Δολόπας, Μελάνιππος (Τρώες) – Δίας,
Ήρα, Ίριδα, Αθηνά, Απόλλωνας, Ποσειδώνας (θεοί)
Ραψωδία
Ραψωδία 0 1-79 Ο
στ. 1-79
Η αφύπνιση του Δία πάνω στην Ίδη

επαναφέρει το μύθο στην κοίτη του
Ïé êïñõöÝò ôçò ºäçò Äßáò
Χρόνος ¹ñá
Ï Äßáò ïñãßæåôáé ìå ôï èÝáìá ðïõ áíôéêñßæåé, ìüëéò îõðíÜåé áðü ôï

âáèý ôïõ ýðíï. Êáôçãïñåß ôçí ¹ñá üôé ôïí åîáðÜôçóå, ðñïêåéìÝíïõ
íá äñÜóåé áíåíü÷ëçôïò ï Ðïóåéäþíáò êáé áðåéëåß íá ôçí ôéìùñÞóåé.
Åêåßíç áñíåßôáé üëåò ôéò êáôçãïñßåò. Óôç óõíÝ÷åéá, ï Äßáò ôç óôÝëíåé íá
öÝñåé áðü ôïí ¼ëõìðï ôçí ºñéäá êáé ôïí Áðüëëùíá. ÓôÝëíåé ôçí ðñþôç
íá ôñÝîåé íá óôáìáôÞóåé ôïí Ðïóåéäþíá êáé ôï äåýôåñï íá îáíáâÜëåé
óôç ìÜ÷ç ôïí ¸êôïñá, þóôå íá åêðëçñùèåß ç âïõëÞ ôïõ, ðïõ ðåñéëáì-
âÜíåé áöåíüò ôç äéêáßùóç ôïõ Á÷éëëÝá êáé áöåôÝñïõ ôçí êáôÜêôçóç
ôçò ðüëçò ôùí Ôñþùí
1 τους πάλους: ôïõò ðáóóÜëïõò ðïõ Þôáí ôïðïèåôçìÝíïé ãýñù
áðü ôï ôåß÷ïò ôùí Á÷áéþí êáé äéáìüñöùíáí ôï äñüìï äßðëá
óôçí ôÜöñï.
2 κι έστρωσαν: êáé óêüôùóáí.
3 κερωμένοι: öïâéóìÝíïé ôüóï, ðïõ ÷ëüìéáóáí (ðÞñáí ôï ÷ñþìá
ôïõ êåñéïý).
α) στ. 1-13: Ο Δίας ξυπνά ξαφνικά γ) στ. 34-46: Η απάντηση της
και αντιλαμβάνεται τα γεγονότα. Ήρας.
β) στ. 13-33: Η οργισμένη αντίδραση δ) στ. 47-79: Λήξη του διαλόγου και
του Δία. αποκάλυψη των σχεδίων του Δία.
193
Ραψωδία 8 χαμαί: êÜôù.
Ο
στ. 1-79
9 με στυμμένην την ψυχήν: ìå ÷áìÝíåò ôéò áéóèÞóåéò ôïõ.
10-11 τι δεν τον κτύπησε των Αχαιών ηρώων ο ύστερος:
(ó÷Þìá ëéôüôçôáò) åðåéäÞ ôïí ôñáõìÜôéóå ï êáëýôåñïò ðïëåìé-
óôÞò ôùí Á÷áéþí, ï ÁãáìÝìíïíáò.
16 το βαρύτερο μηχάνημα: ôçí ðïëý óïâáñÞ äïëïðëïêßá.
18 αμόνια: âÜóåéò, ðÜíù óôéò ïðïßåò óöõñçëáôïýíôáí ôá ìÝôáëëá.
19-20 και χρυσήν ασύντριφτην στα χέρια άλυσον: êáé ôá ÷Ýñéá
Þôáí äåìÝíá ìå ÷ñõóÞ áëõóßäá ðïõ Þôáí áäýíáôï íá óðÜóåé.
21 αν και εγογγύζαν οι θεοί: ðáñüëï ðïõ óôåíï÷ùñéïýíôáí ïé
èåïß.
22 να δράμει να σε λύσει: íá ôñÝîåé íá óå åëåõèåñþóåé.
37 της Στυγός: Ç Óôýãá Þôáí Ýíá ðïôÜìé õðüãåéï ðïõ ïäçãïýóå
óôïí ÊÜôù êüóìï êáé ôï íåñü ôïõ Þôáí ôüóï ðáãùìÝíï ðïõ ïé
èíçôïß Ýíéùèáí ôñüìï óôï ÜêïõóìÜ ôïõ. Ïé èåïß ôïõ Ïëýìðïõ ïñêß-
æïíôáí óôï ðïôÜìé áõôü, êáé ç ðáñáâßáóç ôïõ üñêïõ áíôéóôïé÷ïýóå
óôçí åðéâïëÞ ìåãÜëçò ôéìùñßáò (âë. êáé ÅñìçíåõôéêÜ).
46 μαυρονέφελε: ðïõ ðñïêáëåßò óõííåöéÜ, ìáýñá óýííåöá.
49 Άμποτε: ìáêÜñé.
51 αλλέως: äéáöïñåôéêü.
52 τον νουν του θα γυρίσει: èá áëëÜîåé ãíþìç (èá óõìöùíåß
ìáæß ìáò).
54 την Ίριν: Ç ºñéäá Þôáí êüñç ôïõ Èáýìáíôá êáé ôçò ÇëÝêôñáò,
æïýóå óôïí ¼ëõìðï êáé Þôáí áããåëéáöüñïò ôùí èåþí. Ïé áñ-
÷áßïé ¸ëëçíåò ôç öáíôÜæïíôáí ìå öôåñÜ êáé íá êñáôÜ ðÜíôá ôï
óêÞðôñï ôùí áããåëéáöüñùí.
60 τον νουν του θα ιλαρώσει: èá ôïí çñåìÞóåé.
61 από τους πόνους τους δριμείς: áðü ôïõò äõíáôïýò ðü-
íïõò.
65 ο Πάτροκλος: Ãéïò ôçò ÓèåíÝëçò êáé ôïõ Ìåíïéôßïõ, ðïõ êáôá-
ãüôáí áðü ôç Ëïêñßäá. Óå ìéêñÞ çëéêßá åß÷å öïíåýóåé ôï ãéï ôïõ
Þñùá ÁìöéäÜìáíôá, ãé’ áõôü áõôïåîïñßóôçêå êáé êáôÝöõãå óôï
ðáëÜôé ôïõ ÐçëÝá, óôç Öèßá. ÌåãÜëùóå ìáæß ìå ôïí Á÷éëëÝá êáé
ç öéëßá ôïõò õìíÞèçêå áðü ðïëëïýò áñ÷áßïõò ¸ëëçíåò óõããñá-
öåßò. ÐÞãå ìáæß ìå ôïí Á÷éëëÝá óôçí Ôñïßá, üðïõ êáé óêïôþèçêå
áðü ôïí ¸êôïñá.
67 τον θείον Σαρπηδόνα: ¹ôáí âáóéëéÜò ôùí Ëõêßùí, óõììÜ÷ùí
ôùí Ôñþùí, ðïõ óêïôþèçêå áðü ôïí ÐÜôñïêëï.
71 με βουλήν της Αθηνάς: ìå ó÷Ýäéï ôçò ÁèçíÜò· åäþ ï Äßáò
åííïåß ôï äïýñåéï ßððï.
194
3 σιμά στ’ αμάξια στάθηκαν

Ïé Ôñþåò ìåôÜ ôçí åðßèåóç ôùí Á÷áéþí óôáìÜôçóáí ãéá íá áíá-
Ο
στ. 1-79
óõíôá÷èïýí êïíôÜ óôçí ôÜöñï, üðïõ åß÷áí áöÞóåé ôá ÜñìáôÜ
ôïõò.
13-33 Ω, σκληρή, αδάμαστη... αυτό θα σ’ ωφελήσει

Óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò äéáöáßíåôáé ãéá áêüìá ìßá öïñÜ ç ðá-
ôñéáñ÷éêÞ ôáõôüôçôá ôçò ïìçñéêÞò ïéêïãÝíåéáò. Ï Üíäñáò Þôáí
áõôüò ðïõ åß÷å ôïí ðñþôï ëüãï êáé ç ãõíáßêá üöåéëå íá åßíáé
õðïôáãìÝíç óôéò ðñïóôáãÝò ôïõ. ÌÜëéóôá ï Äßáò óôç óõãêå-
êñéìÝíç óêçíÞ äåí äéóôÜæåé íá áðåéëÞóåé êáé ìå ÷åéñïäéêßá ôçí
¹ñá, üôáí áíôéëÞöèçêå üôé ðßóù áðü ôçí ðëÜôç ôïõ ðáßñíåé
ðñùôïâïõëßåò êáé äñá áíåîÜñôçôá áðü ôç èÝëçóÞ ôïõ.
17 πρώτη εσύ
Ï Äßáò èá ôéìùñïýóå ðñþôá ôçí ¹ñá êáé Ýðåéôá ôïõò óõíåíü-
÷ïõò ôçò, äçëáäÞ ôïí Ðïóåéäþíá êáé ôïí ¾ðíï, åðåéäÞ âïçèïý-
óáí ôïõò Á÷áéïýò.
24-28
και μ’ όλα τούτα ο πόνος / δεν έπαυε που μ’ έσφαζε
του θείου Ηρακλέους... τον έφερες ν’ αράξει
Ç ¹ñá ìéóïýóå ôïí ÇñáêëÞ êáé êÜèå öïñÜ ðïõ Ýâñéóêå ôçí åõ-
êáéñßá ôïý äçìéïõñãïýóå ðñïâëÞìáôá. Óôï óõãêåêñéìÝíï ÷ùñßï
ðåñéãñÜöåôáé ç ðåñéðÝôåéá, óôçí ïðïßá ðåñéÝðåóå ï ÇñáêëÞò
üôáí ãýñéæå áðü ôçí Ôñïßá. Ç ¹ñá ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ÂïñéÜ äç-
ìéïýñãçóå ôñéêõìßá êáé Ýñéîå ôïí ÇñáêëÞ ìå ôï êáñÜâé ôïõ óôçí
Êù. Åêåß ïé êÜôïéêïé, ïé Ìåñüðåò, ëéèïâüëçóáí ôïí Þñùá ãéáôß
èåþñçóáí üôé Þôáí ðåéñáôÞò êáé åß÷å Ýñèåé ãéá íá ôïõò âëÜøåé.
¸ðåéôá áðü ìïíïìá÷ßá, ï ÇñáêëÞò óêüôùóå ôï âáóéëéÜ Åõñßáëï,
ðáíôñåýôçêå ôçí êüñç ôïõ ×áëêéüðç, ìáæß ìå ôçí ïðïßá áðÝêôç-
óå Ýíá ãéï, ôïí Èåóóáëü. Áñãüôåñá, ï Äßáò ïäÞãçóå ðßóù óôï
¢ñãïò ôïí ÇñáêëÞ.
Ï Äßáò õðåíèõìßæåé óôçí ¹ñá ôá âáóáíéóôÞñéá ðïõ ôçò åðÝ-
âáëå ìåôÜ ôçí ðáëéÜ äïëïðëïêßá ôçò, ãéá íá ôçí åêöïâßóåé.
37 και της Στυγός τα ρέματα

Óôï üíïìá ôçò Óôýãáò ïñêßæïíôáí ïé èåïß ôïõ Ïëýìðïõ. Ç ðá-
ñÜâáóç ôïõ üñêïõ áõôïý éóïäõíáìïýóå ìå ôçí ðïéíÞ ôïõ èá-
íÜôïõ· ãéá Ýíá ÷ñüíï ï èåüò èá ðÞãáéíå óôïí ÊÜôù êüóìï. Ç
ðïéíÞ ïíïìáæüôáí «íÜñêçò» êáé ßó÷õå ãéá Ýíá ÷ñüíï, ýóôåñá áðü 195
Ραψωδία ôïí ïðïßï ï ôéìùñçìÝíïò èåüò áíôéìåôþðéæå ôçí ðåñéöñüíçóç
Ο
στ. 1-79
ôùí Üëëùí èåþí ãéá åííéÜ ÷ñüíéá êáé ôïí äÝêáôï ðéá ÷ñüíï èá
ìðïñïýóå íá åðéóôñÝøåé óôïí ¼ëõìðï.
36-40
Μάρτυς μου η γη κι ο ουρανός... δεν θα ‘κανα ποτέ μου
Ï üñêïò åß÷å ìåãÜëç óçìáóßá óôç æùÞ ôùí ïìçñéêþí áíèñþðùí
üðùò êáé ôùí èåþí. Ç ¹ñá, ãéá íá ãßíåé ðéóôåõôÞ óôïí Äßá, äßíåé
ôï ìåãáëýôåñï üñêï ôùí áèáíÜôùí, áõôüí óôïí ðïôáìü Óôýãá,
êáé ìüíï ôüôå ï Äßáò çñåìåß êáé ôçí ðéóôåýåé. Ï üñêïò Þôáí êÜôé
éåñü êáé üðïéïò ïñêéæüôáí äÝóìåõå áêüìá êáé ôç æùÞ ôïõ, óáí
íá åß÷å õðïãñÜøåé óõìâüëáéï.
56-77
Εκείνην θα προστάξω εγώ... τον πορθητήν Πηλείδην
να τιμήσω
Óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò ðåñéãñÜöåôáé ç «âïõëÞ», ôï ó÷Ýäéï ôïõ
Äßá, ðïõ óêïðü åß÷å ôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò ôéìÞò ôïõ Á÷éëëÝá,
üðùò åß÷å íùñßôåñá õðïó÷åèåß óôç ÈÝôéäá. Ðñïäçëþíåé, ëïéðüí,
ôçí åðáíáöïñÜ ôïõ ¸êôïñá óôç ìÜ÷ç, ôçí åíäõíÜìùóÞ ôïõ ìåôÜ
ôçí åðïýëùóç ôùí ôñáõìÜôùí ôïõ, ôï èÜíáôï ôïõ Ðáôñüêëïõ
êáé Üëëùí Á÷áéþí áðü ôïí ¸êôïñá, êáé ôçí ïñéóôéêÞ íßêç ôùí
Á÷áéþí ìå ó÷Ýäéï ðïõ èá ôïõò åôïéìÜóåé ç èåÜ ÁèçíÜ: ôç äçìé-
ïõñãßá ôïõ äïýñåéïõ ßððïõ. Áîßæåé íá óçìåéùèåß üôé ôá ãåãïíüôá
ðïõ ðåñéãñÜöïíôáé áðü ôï óô. 69 êáé åîÞò, äåí ðåñéëáìâÜíïíôáé
óôï Ýðïò ôçò ÉëéÜäáò áëëÜ ôçò Ïäýóóåéáò (óôç ñáøùäßá è).
60-71
θα τον γεμίσει δύναμιν... ώσπου να πάρουν, με βουλήν
της Αθηνάς, την Τροίαν
ÐáñïõóéÜæïíôáò ôï ó÷Ýäéü ôïõ ï Äßáò áíáäåéêíýåôáé óå ðá-
íôïãíþóôç, Ýíáí ðáíôïäýíáìï èåü ðïõ ïñßæåé ôçí ôý÷ç ôïõ
ðïëÝìïõ. Ïé Üíèñùðïé, åêôüò áðü ôéò áíèñþðéíåò éäéüôçôåò ðïõ
áðÝäéäáí óôïõò èåïýò (óô. 12, «ôïí åßäå ôïí ëõðÞèçêå êáé ì’ Üãñéï
âëÝììá…» - ëýðç êáé åêíåõñéóìüò ôïõ Äßá: óôïé÷åßá áíèñùðïìïñ-
öéóìïý), öáíôÜæïíôáí êáé ôéò õðåñöõóéêÝò ôïõò éäéüôçôåò, üðùò
áõôÞ ôçò áðüëõôçò ãíþóçò. Ïé èåïß ìðïñïýóáí íá åðÝìâïõí
óôéò áíèñþðéíåò õðïèÝóåéò êáé íá ôéò ìåôáóôñÝøïõí óýìöùíá
ìå ôï ó÷Ýäéü ôïõò.
196
ΗΘΟΓΡΑΦΗΣΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ Ραψωδία
ΔΙΑΣ
Åßíáé ï ðáôÝñáò ôùí èåþí, ï ðáíôïãíþóôçò êáé êõñßáñ÷ïò ôüóï óôïí
Ο
στ. 1-79
êüóìï ôùí áíèñþðùí üóï êáé óôïí êüóìï ôùí èåþí. Åßíáé åðéâëçôéêüò,
óêëçñüò êáé åêäéêçôéêüò êáé åîïñãßæåôáé ìå ôçí ¹ñá üôáí äåí ëáìâÜíåé
õðüøç ôçò ôéò áðïöÜóåéò ôïõ. Äåß÷íåé áíèñþðéíï ÷áñáêôÞñá üôáí ôçí
áðåéëåß· ìáëáêþíåé ìåôÜ ôïí üñêï ðïõ ôïõ äßíåé ç ¹ñá êáé ôïí ðåßèåé üôé
äåí äéÝðñáîå ôéò ðñÜîåéò ðïõ ôçò êáôáëïãßæåé. ¼ôáí ëïéðüí âëÝðåé ôçí
¹ñá íá åõèõãñáììßæåôáé ìå ôï èÝëçìÜ ôïõ, Þñåìïò êáé áðïöáóéóôéêüò,
ôçò áðïêáëýðôåé ôéò åîåëßîåéò ðïõ èá áêïëïõèÞóïõí.
ΗΡΑ
Ç ¹ñá åßíáé ìéá ðáíïýñãá ãõíáßêá ðïõ åêìåôáëëåýåôáé ôï ãåãïíüò
üôé åßíáé óýæõãïò ôïõ Äßá, ìå óêïðü íá åðéâÜëåé ôï èÝëçìÜ ôçò óôïõò
Üëëïõò èåïýò. Äïëïðëüêá êáèþò åßíáé, ëÝåé øÝìáôá óôï Äßá ãéá íá
áðïöýãåé ôçí ôéìùñßá. Ç ¹ñá ìåôáëëÜóóåé ôç óôÜóç ôçò áðÝíáíôé óôïõò
Üëëïõò áíÜëïãá ìå ôéò ðåñéóôÜóåéò, åßíáé åõèõíüöïâç êáé áóôáèÞò óôéò
áðïöÜóåéò ôçò. ÖïâéóìÝíç ìåôÜ ôéò áðåéëÝò ôïõ Äßá, õðïôÜóóåôáé óôéò
ðñïóôáãÝò ôïõ êáé ãßíåôáé ìéá óõãêáôáâáôéêÞ êáé õðÜêïõç óýæõãïò.
• Ç ôñéôïðñüóùðç áöÞãçóç Ý÷åé ãïñãü ñõèìü êáé óõíäõÜæåôáé ìå äéÜ-
ëïãï. Ï äéÜëïãïò ðñïóäßäåé éäéáßôåñç äñáìáôéêüôçôá.
• ÅíäåéêôéêÞ åßíáé ç ðáñïõóßá ðñïóçìÜíóåùí, ìéáò ìïñöÞò ðñïïéêï-
íïìßáò, óôïõò óô. 71 («þóôå íá ðÜñïõí… ôçí Ôñïßáí») êáé 63-64 («üóï íá
ðÝóïõí öåýãïíôáò óôåò ðñýìíåò ôïõ Ðçëåßäç / ôïí óýíôñïöüí ôïõ ÐÜ-
ôñïêëï åêåßíïò èá ôïõò óôåßëåé» - Ôßðïôå áðü ôá äýï äåí èá óõìâåß).
Μεταφορές: (óô. 3) «ôïõ öüâïõ êåñùìÝíïé» / (óô. 24) «íá ÷Üóåé ôçí
ðíïÞí» / (óô. 25) «ï ðüíïò… ì’ Ýóöáæå» / (óô. 34) «ç èåÜ ðÜãùóåí üëç» /
(óô. 48) «÷áìüãåëï ãëõêü».
Επίθετα: (óô. 7) «ôïí ìÝãáí Ðïóåéäþíá» / (óô. 13) «óêëçñÞ, áäÜìáóôç»
(åíí. ç ¹ñá) / (óô. 14) «ôïí ¸êôïñá ôïí èåßïí» / (óô. 19) «óêëçñÞí, áóýíôñé-
öôçí Üëõóïí» / (óô. 30) «éððïôñüöïí ¢ñãïò» / (óô. 34) «ìåãáëüöèáëìç
èåÜ» / (óô. 35) «ëüãéá öôåñùìÝíá» / (óô. 36) «ïõñáíüò ðëáôýôáôïò»/ (óô.
38) «ðñþôïò êáé öñéêôüò üñêïò» / (óô. 39) «éåñÞ êåöáëÞ», «íõìöéêÞ êëßíç»
/ (óô. 46) «ìáõñïíÝöåëå» (åíí. ï Äßáò) / (óô. 48) «÷áìüãåëï ãëõêü» (óô. 49)
«¹ñá óåâáóôÞ» / (óô. 55) «ëáìðñüí Áðüëëùíá» / (óô. 57) «÷áëêïöñÜêôùí 197
Ραψωδία Á÷áéþí» / (óô. 61-62) «ôçí öõãÞí… ôçí Üíáíäñçí» / (óô. 67) «ôïí èåßïí
Ο
στ. 1-79
Óáñðçäüíá» / (óô. 77) «ôïí ðïñèçôÞí Ðçëåßäçí» / (óô. 78) «ç ¹ñá ç ëåõ-
êï÷Ýñá» / (óô. 79) «õøçëüí ¼ëõìðïí».
Ασύνδετο σχήμα: (óô. 5) «ôéíÜ÷èç, åóôÜèç êé åßäå».
Εικόνες: (óô. 8-10) Ï ¸êôïñáò ðïõ îåñíÜ áßìá (ùìÞ åéêüíá ðïõ åíôåßíåé
ôçí ïñãÞ ôïõ Äßá) / (óô. 18-20) Ç ¹ñá êñåìáóìÝíç ìå ÷ñõóÞ áëõóßäá
(êùìéêïôñáãéêÞ åéêüíá).
1. Ποια κατάσταση επικρατεί στο πεδίο της μάχης μόλις
ξυπνά ο Δίας; α) Να την περιγράψετε λεπτομερώς με
στοιχεία από το κείμενο. β) Ποιοι θεοί συνέβαλαν και με
ποιες ενέργειές τους σε αυτή την κατάσταση; […]
á) Ï Äßáò îõðíÜåé êáé âëÝðåé ôïõò Ôñþåò íá êõíçãïýí ôïõò Á÷áéïýò, ôïí
Ðïóåéäþíá íá âñßóêåôáé ìÝóá óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò êáé ðéï ðÝñá íá åßíáé
ðåóìÝíïò ï ¸êôïñáò êáé íá îåñíÜ áßìá áðü ôï óôüìá ôïõ (óô. 6-11).
â) Ï Äßáò óôñÝöåé áëëïý ôï âëÝììá ôïõ, óßãïõñïò üôé êáíÝíáò äåí èá
ðáñáâåß ôçí åíôïëÞ ôïõ íá ìåßíïõí üëïé ìáêñéÜ áðü ôç ìÜ÷ç, êáé ï Ðï-
óåéäþíáò áðü ôç ÓáìïèñÜêç öôÜíåé óôï ÷ñõóü ôïõ ðáëÜôé óôá âÜèç ôçò
èÜëáóóáò, ðáßñíåé ôï áìÜîé ôïõ êáé óáí áóôñáðÞ ôñÝ÷åé íá âïçèÞóåé
ôïõò Á÷áéïýò (ñáø. Í).
Ï ÁãáìÝìíïíáò áðåëðßæåôáé áðü ôéò íßêåò ôùí Ôñþùí êáé ðñïôåßíåé
íá ôñáðïýí óå öõãÞ êáé íá åðéóôñÝøïõí óôçí ÅëëÜäá. Ôüôå ï Ðïóåéäþ-
íáò åìðíÝåé èÜññïò óôï óôñáôü öùíÜæïíôáò äõíáôÜ üóï åííéÜ Þ äÝêá
÷éëéÜäåò Üíôñåò (ñáø. Î).
Óôç óõíÝ÷åéá, ç ¹ñá ðñïóðáèåß íá äåëåÜóåé åñùôéêÜ ôïí Äßá, þóôå
ï Ðïóåéäþíáò íá âïçèÞóåé áíåíü÷ëçôïò ôïõò Á÷áéïýò. Ìå ôç âïÞèåéá
ôïõ ¾ðíïõ ï Äßáò ðÝöôåé óå âáèý ýðíï êáé ï Ðïóåéäþíáò äñá ÷ùñßò
ðñüâëçìá.
2. Θυμηθείτε ποιον είχε εκσφενδονίσει κάποτε ο Δίας από

τον Όλυμπο και αφηγηθείτε το γεγονός. Λαμβάνοντας
υπόψη σας αυτό, πώς κρίνετε το φόβο των θεών μπρο-
στά στην οργή του Δία (στ. 21-24);
Ï Äßáò åß÷å êÜðïôå åêóöåíäïíßóåé ïñãéóìÝíïò ôïí ¹öáéóôï áðü ôïí
198 ¼ëõìðï êáé åêåßíïò êáôÝëçîå óôç ËÞìíï (âë. êáé ñáø. Á, óôï óõìðüóéï
ôùí èåþí). Ï ¹öáéóôïò áíáöÝñåé ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõ åìðåéñßá, ãéá íá Ραψωδία
çñåìÞóåé ôç ìçôÝñá ôïõ.
Åßíáé ëïãéêü íá öïâïýíôáé üëïé ïé èåïß áõôÝò ôéò âßáéåò áíôéäñÜóåéò
ôïõ Äßá êáé íá êÜíïõí ü,ôé ìðïñïýí ãéá íá ìçí ôïí ðñïêáëÝóïõí êáé
Ο
στ. 1-79
öôÜóåé óôá Üêñá. ÅîÜëëïõ, áöïý ìéëÜåé ìå áõôüí ôïí ôñüðï óôç ãõíáßêá
ôïõ, ìðïñïýìå íá õðïèÝóïõìå üôé äåí èá ëÜìâáíå õðüøç ôç ó÷Ýóç ôïõò
óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ïñãéæüôáí óå õðåñâïëéêü âáèìü.
3. Να καταγράψετε με λεπτομέρειες το σχέδιο (βουλή) του

Δία, όπως παρουσιάζεται από τον ίδιο το θεό στην ενό-
τητα, και να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα: α) Ποια
σχέση έχει η βουλή του Δία με τη μήνιδα του Αχιλλέα;
β) Ποια γεγονότα του σχεδίου περιλαμβάνονται στα
χρονικά όρια της Ιλιάδας και ποια όχι;
Ôï ó÷Ýäéï ôïõ Äßá Þôáí ôï åîÞò:
• Ç ºñéò íá ìåôáöÝñåé óôïí Ðïóåéäþíá ìÞíõìá, ãéá íá öýãåé áðü ôï
ðåäßï ôçò ìÜ÷çò.
• Ï Áðüëëùíáò íá èåñáðåýóåé ôïí ¸êôïñá êáé íá åðéóôñÝøåé åêåßíïò
óôç ìÜ÷ç.
• Ïé Á÷áéïß íá ôñáðïýí, óôç óõíÝ÷åéá, óå öõãÞ.
• Ï ¸êôïñáò íá ìïíïìá÷Þóåé ìå ôïí ÐÜôñïêëï êáé íá óêïôùèåß ï äåý-
ôåñïò.
• Ï Á÷éëëÝáò íá ìïíïìá÷Þóåé ìå ôïí ¸êôïñá êáé íá óêïôùèåß.
• Ïé Á÷áéïß íá íéêïýí óõíÝ÷åéá êáé óôï ôÝëïò íá ðÝóåé óôá ÷Ýñéá ôïõò
ç Ôñïßá.
á) Ï Äßáò åßíáé èõìùìÝíïò ãéá ôçí áôßìùóç ôïõ Á÷éëëÝá êáé äçëþíåé üôé
èá ðñáãìáôïðïéÞóåé ôçí õðüó÷åóç ðïõ Ýäùóå óôç ÈÝôéäá (óô. 72-77).
ÅðïìÝíùò, ç «ìῆíéò» ôïõ Á÷éëëÝá õðÜñ÷åé ðáñÜëëçëá êáé èá óôáìáôÞóåé
êáé åêåßíç üôáí ôéìçèåß ï Þñùáò üðùò ôïõ áîßæåé.
â) Ç ðôþóç ôçò Ôñïßáò (óô. 71) åßíáé ôï ìüíï ãåãïíüò ðïõ äåí ðåñéëáì-
âÜíåôáé óôá ÷ñïíéêÜ üñéá ôçò ÉëéÜäáò.
4. Ο Δίας προφητεύει ότι οι Αχαιοί θα καταλάβουν την

Τροία «με βουλήν της Αθηνάς» (στ. 71). Θυμάστε από την
Οδύσσεια ποιος ήταν ο ρόλος της Αθηνάς στην κατάληψη της
πόλης και στην κατασκευή του δούρειου ίππου; […]
Ç ÁèçíÜ êáôáóêåýáóå, ìáæß ìå ôïí Þñùá Åðåéü, ôï äïýñåéï ßððï êáé
åêåßíïò ðïõ ôïí Ýöåñå óôï êÜóôñï ôùí Ôñþùí Þôáí ï Þñùáò ðïõ âïç-
èïýóå ðÜíôá, ï ÏäõóóÝáò. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðßèåóçò óôï ðáëÜôé
ôïõ ÄéÞöïâïõ, ç ÁèçíÜ ðáñáóôåêüôáí åíåñãÜ óôïí ÏäõóóÝá êáé ôïí
ÌåíÝëáï, äßíïíôáò Ýôóé þèçóç ãéá ôçí Üëùóç ôçò Ôñïßáò. 199
Ραψωδία ÅîÜëëïõ, óôç ñáøùäßá è ôçò Ïäýóóåéáò (óô. 590-629) õðÜñ÷åé áíá-
Ο
στ. 1-79
öïñÜ áðü ôïí Äçìüäïêï, óôï ðáëÜôé ôïõ Áëêßíïïõ, óôï ñüëï ðïõ äé-
áäñáìÜôéóå ç ÁèçíÜ óôçí êáôÜëçøç ôçò Ôñïßáò. Ï ßäéïò ï ÏäõóóÝáò,
ìÜëéóôá, æçôåß íá ôïí èõìçèïýí ìå ôï ôñáãïýäé.
5. Αφού μελετήσετε τον όρκο της Ήρας (Ο 36-40), να τον

συγκρίνετε με τον όρκο των Ιερολοχιτών (βλ. παράλ-
ληλο κείμενο) κυρίως στα εξής σημεία: α) Ποιος είναι ο
στόχος καθενός από τους δύο όρκους; β) Τι επικαλείται
η Ήρα και τι οι Ιερολοχίτες; Να δικαιολογήσετε τις επι-
κλήσεις του καθενός. γ) Ποια επίκληση κάνει καθέναν
από τους δύο όρκους φοβερό;
á) Ç ¹ñá ìÝóù ôïõ üñêïõ ôçò äéáâåâáéþíåé ãéá ôçí áëÞèåéá ôùí ëü-
ãùí ôçò, åíþ ïé Éåñïëï÷ßôåò õðüó÷ïíôáé íá ðåèÜíïõí ãéá ôçí ðáôñßäá
ôïõò.
â) Ç ¹ñá, óôï «öñéêôü ôùí áèáíÜôùí üñêï» ôçò åðéêáëåßôáé ôç ãç, ôïí
ïõñáíü êáé ôá íåñÜ ôçò Óôýãáò óôïí ¢äç, åðïìÝíùò üëá ôá åðßðåäá
üðïõ æïõí èåïß êáé Üíèñùðïé. Óôï ßäéï ðíåýìá ïé Éåñïëï÷ßôåò åðéêáëïý-
íôáé ôç èåßá êïéíùíßá êáé ôçí åéêüíá ôïõ ×ñéóôïý, óôïé÷åßá äçëáäÞ
èåúêÜ, áíþôåñá áðü ôïõò ßäéïõò.
ã) Êáé ïé äýï üñêïé åßíáé åîßóïõ öïâåñïß êáé äåóìåõôéêïß ãéá åêåßíïõò
ðïõ ôïõò åêöùíïýí, áöïý åðéêáëïýíôáé óôïé÷åßá áíþôåñá áðü ôïõò
ßäéïõò. Ôç Óôýãá ãéá ôïõò èåïýò ôïõ Ïëýìðïõ êáé ôç Èåßá ÌåôÜëçøç, ùò
ýøéóôï ÌõóôÞñéï Ýíùóçò ìå ôïí Èåü, ãéá ôïõò ×ñéóôéáíïýò.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
στη Διαθεματική δραστηριότητα
– σχέδιο εργασίας του σχολικού βιβλίου
Παίρνοντας αφορμή από τον όρκο της Ήρας (Ο 36-

40), να εργαστείτε κατά ομάδες στα εξής θέματα: α)
Η χρήση του όρκου στην Ιλιάδα και στην αρχαιότητα
γενικότερα. β) Ο όρκος σήμερα στον ιδιωτικό και δη-
μόσιο βίο. γ) Σχέση όρκου και θρησκείας (αρχαιότητα,
σύγχρονη εποχή) […].
Õðüøç ìðïñïýí íá ëçöèïýí ôá ðáñáêÜôù óôïé÷åßá:

Áðü ôçí ÉëéÜäá ï üñêïò ôïõ Á÷éëëÝá (Á, óô. 233 ê.å.), ïé üñêïé ðïõ
äßíïíôáé ðñéí áðü ôç ìïíïìá÷ßá ÌåíÝëáïõ êáé ÐÜñç (Ã 245 ê.å.), ç êáôá-
200 ðÜôçóç ôùí üñêùí áðü ôïí ÐÜíäáñï (ñáø. Ä).
ÅíäéáöÝñïí èá åß÷å ç ðáñïõóßáóç êáé áíÜëõóç ôïõ üñêïõ ôùí Áèç- Ραψωδία
íáßùí åöÞâùí, ôùí Öéëéêþí, ôïõ ÉððïêñÜôç, ôùí áðïöïßôùí ðáíåðé-
óôçìéáêþí ôìçìÜôùí, ôùí äçìïóßùí õðáëëÞëùí, ôùí óôñáôéùôþí, ôùí
äéêáóôéêþí ìáñôýñùí, ôùí ðïëéôéêþí, ôùí áèëçôþí ê.Ü.
Ο
στ. 1-79
ΠΕΡΙΛΗΨΗ στ. 80-713 στ. 80-713

Ç ¹ñá åðéóôñÝöåé óôïí ¼ëõìðï, ãíùóôïðïéåß óôïõò óõãêåíôñùìÝíïõò
èåïýò ôçí áðüöáóç ôïõ Äßá íá äñÜóåé ïëïìüíá÷ïò êáé áíáêïéíþíåé óôïí
¢ñç ôï èÜíáôï ôïõ ãéïõ ôïõ ÁóêÜëáöïõ. ÅîïñãéóìÝíïò ï èåüò ôïõ ðïëÝ-
ìïõ åôïéìÜæåôáé íá êáôÝâåé óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò ãéá íá åêäéêçèåß, áëëÜ
ôïí óõãêñáôåß ç ÁèçíÜ, èõìßæïíôÜò ôïõ ôçí áðáãüñåõóç ôïõ Äßá. Óôç
óõíÝ÷åéá, ç ¹ñá óôÝëíåé ôçí ºñéäá êáé ôïí Áðüëëùíá óôçí ºäç. Ðñþôç
ç ºñéò åðéóêÝðôåôáé ôïí Ðïóåéäþíá êáé ôïõ ìåôáöÝñåé ôç äéáôáãÞ ôïõ
Äßá íá áðï÷ùñÞóåé áðü ôç ìÜ÷ç. Óôçí áñ÷Þ áñíåßôáé, áëëÜ óôï ôÝëïò
óõììïñöþíåôáé. Ðñïåéäïðïéåß, ðÜíôùò, ôïí Êñïíßäç üôé èá Ýñèåé óå
óýãêñïõóç ìáæß ôïõ, áí ôõ÷üí èåëÞóåé íá óþóåé ôçí Ôñïßá.
Óôç óõíÝ÷åéá, ï Öïßâïò áðïêáëýðôåôáé óôïí ¸êôïñá, ôïí èåñáðåýåé
êáé ôïí ðáñáêéíåß íá áíôåðéôåèåß. ÂëÝðïíôáò ôïí ¸êôïñá íá åðéóôñÝöåé
óôç ìÜ÷ç, ïé Á÷áéïß ôñïìÜæïõí êáé óõãêñáôéïýíôáé. Ï Èüáò ðñïôåßíåé
íá áíôéìåôùðßóïõí ôïí ¸êôïñá ìüíï ïé ðéï ãåííáßïé. ÌðñïóôÜ áðü ôïõò
Ôñþåò âáäßæåé ôþñá ðéá ï Áðüëëùíáò, ôõëéãìÝíïò ìå íÝöïò êáé êñáôþ-
íôáò óôá ÷Ýñéá ôïõ ôç öïâåñÞ áéãßäá ôïõ Äßá. Ç ìÜ÷ç ðïõ áêïëïõèåß
åßíáé áìößññïðç, üóï ï Áðüëëùíáò êñáôÜåé áêßíçôç ôçí áóðßäá ôïõ
Êñïíßäç. Ìüëéò, üìùò, êïéôÜæåé êáôÜ ðñüóùðï ôïõò Á÷áéïýò êáé óåßåé
ôçí áéãßäá öùíÜæïíôáò, åêåßíïé ôñÝðïíôáé óå öõãÞ. Ï ¸êôïñáò äéá-
ôÜæåé ðñïÝëáóç ìÝ÷ñé ôá êáñÜâéá êáé ï Áðüëëùíáò êáôáóôñÝöåé ôçí
ôÜöñï êáé áíïßãåé öáñäý äñüìï ãéá íá ðåñÜóïõí ôá Üñìáôá. Ïé Á÷áéïß
óõãêåíôñþíïõí ôéò öÜëáããÝò ôïõò ìðñïóôÜ áðü ôá êáñÜâéá ôïõò êáé
ðñïóåý÷ïíôáé óôïõò èåïýò. Ìüëéò áêïýåé ôç äÝçóç ôïõ ÍÝóôïñá, ï Äßáò
óôÝëíåé ìéá äõíáôÞ âñïíôÞ, ôçí ïðïßá ïé Ôñþåò åñìçíåýïõí ùò èåôéêü
óçìÜäé ãéá ôïõò ßäéïõò.
Óôï ìåôáîý ï ÐÜôñïêëïò Ý÷åé ôñÝîåé óôç óêçíÞ ôïõ Á÷éëëÝá, ìå óêïðü
íá ôïí ðåßóåé íá åðéóôñÝøåé óôïí ðüëåìï.
Ïé Á÷áéïß áäõíáôïýí íá áðùèÞóïõí ôïõò Ôñþåò áðü ôá ðëïßá, áëëÜ
ïýôå êé ïé Ôñþåò ìðïñïýí íá öôÜóïõí ìÝ÷ñé ôá êáñÜâéá. Ç ìÜ÷ç ìïéÜæåé
áìößññïðç. ÁëëÜ ï Äßáò âéÜæåôáé íá ïëïêëçñþóåé ôï ó÷Ýäéü ôïõ êáé
åìöõóÜ õðåñâïëéêÞ ïñìÞ óôïí ¸êôïñá, ðïõ ðéÝæåé ôïõò Á÷áéïýò íá õðï-
÷ùñÞóïõí. Ìüëéò Ýöôáóå óôï ðëïßï ôïõ Ðñùôåóßëáïõ, ðñïóôÜæåé íá ôï
êÜøïõí, áëëÜ åõôõ÷þò ï Áßáíôáò ðáñáöõëÜãïíôáò óôï õðïðüäéï ôçò
ðñýìíçò, ÷ôõðÜåé ìå ôï ìáêñý êïíôÜñé ôïõ üðïéïí êñáôÜåé óôá ÷Ýñéá
ôïõ öùôéÜ, êáé ãëéôþíåé ôï êáñÜâé. 201
Πατρόκλεια
Τα κατορθώματα και ο θάνατος του Πάτροκλου
ΤΟΠΟΣ: σκηνή Αχιλλέα, πλοία Αχαιών, κάμπος της

Τροίας, όρος Ίδη Ραψωδία Π
ΠΡΟΣΩΠΑ: Πάτροκλος, Αχιλλέας, Αίαντας ο Τελαμώνιος,
Αυτομέδονας, Μενέσθιος, Εύδωρος, Πείσαντρος, Φοίνικας,
Αλκιμέδοντας, Μενέλαος, Μέγης, Αίαντας, ο Λοκρός,
Μηριόνης, Αντίλοχος, Θρασυμήδης, Πηνέλαος, Ιδομενέας,
Επειγέας, Βαθυκλής (Αχαιοί) – Έκτορας, Αινείας,
Σαρπηδόνας, Γλαύκος, Κλεόβουλος, Ακάμαντας, Θέστορας,
Πρόνοος, Θρασύρμηλος, Αγήνορας, Λαογόνος, Σθενέλαος,
Επίστορας, Άδραστος, Αντόνοος, Μελάνιππος, Έλασος
κ.ά. (Τρώες) – Δίας, Απόλλωνας, Ύπνος και Θάνατος
(βουβά πρόσωπα) (θεοί)
Ραψωδία
Π
στ. 1 - 683

Ï ÐÜôñïêëïò ðåñéãñÜöåé äáêñõóìÝíïò óôïí Á÷éëëÝá ôç äýóêïëç èÝóç
óôçí ïðïßá âñßóêïíôáé ïé Á÷áéïß êáé ôïí êáôçãïñåß üôé åßíáé õðåñâïëéêÜ
óêëçñüò. Óôç óõíÝ÷åéá ôïí ðáñáêáëåß íá åðéôñÝøåé ôïõëÜ÷éóôïí óôïí
ßäéï íá ïäçãÞóåé óôç ìÜ÷ç ôïõò Ìõñìéäüíåò, öïñþíôáò ôá èåúêÜ ôïõ
üðëá, ìÞðùò êáé îåãåëÜóåé Ýôóé ôïõò Ôñþåò. Ï Á÷éëëÝáò óõìöùíåß, áëëÜ
ôïí óõìâïõëåýåé íá åðéóôñÝøåé ìüëéò äéþîåé ôïõò Ôñþåò áðü ôá ðëïßá
êáé íá ìç èÝóåé óå êßíäõíï ôç æùÞ ôïõ.
Óôï ìåôáîý, ï ¸êôïñáò óðÜåé ôï êïíôÜñé ôïõ êïõñáóìÝíïõ Áßáíôá
êáé ïé Ôñþåò âÜæïõí öùôéÜ óôï êáñÜâé ôïõ Ðñùôåóßëáïõ. ÂëÝðïíôáò
ôéò öëüãåò, ï Á÷éëëÝáò ðáñïôñýíåé ôïí ÐÜôñïêëï íá æùóôåß ãñÞãïñá
ôá Üñìáôá. Ï Á÷éëëÝáò êÜíåé óðïíäÞ óôïí Äßá êáé ôïõ æçôåß íá äéþîåé
ï ÐÜôñïêëïò ôïõò Ôñþåò áðü ôá ðëïßá êáé íá åðéóôñÝøåé óþïò óôéò
óêçíÝò. Ï Äßáò, üìùò, Ý÷åé Þäç áðïöáóßóåé ôï èÜíáôï ôïõ ÐÜôñïêëïõ.
Ïé Ìõñìéäüíåò åðéôßèåíôáé åíáíôßïí ôùí Ôñþùí, ïé ïðïßïé õðï÷ùñïýí
ôñïìáãìÝíïé, åðåéäÞ îåãåëéïýíôáé êáé ðéóôåýïõí ðùò ï Á÷éëëÝáò
åðÝóôñåøå óôç ìÜ÷ç. Ï ÐÜôñïêëïò äéþ÷íåé ôïõò å÷èñïýò áðü ôï êáñÜâé
ôïõ Ðñùôåóßëáïõ êáé óâÞíåé ôç öùôéÜ. Ïé Á÷áéïß áðùèïýí ôïõò Ôñþåò
Ýîù áðü ôï ôåß÷ïò.
Ï Óáñðçäüíáò áðïöáóßæåé íá óôáìáôÞóåé ôïí ÐÜôñïêëï. Ï Äßáò
óêÝöôåôáé ðñïò óôéãìÞí íá áðïôñÝøåé ôï èÜíáôï ôïõ ãéïõ ôïõ, áëëÜ
ç ¹ñá ôïý èõìßæåé üôé äåí ðñÝðåé íá åðåìâáßíåé óôéò áðïöÜóåéò ôçò
ìïßñáò. Ï Óáñðçäüíáò ðÝöôåé íåêñüò áðü ôï äüñõ ôïí ÐÜôñïêëïõ. Ï
ðëçãùìÝíïò Ãëáýêïò ðáñáêáëåß ôïí Áðüëëùíá íá ôïõ ãéáôñÝøåé ôçí
ðëçãÞ, ãéá íá õðåñáóðéóôåß ôï óþìá ôïõ ößëïõ ôïõ. ÔñÝ÷åé íá öùíÜîåé
ôïí ¸êôïñá, ôïí ÐïëõäÜìáíôá, ôïí Áéíåßá êáé ôïí ÁãÞíïñá êáé îåêéíÜ
ìéá óêëçñÞ ìÜ÷ç ãýñù áðü ôïí Óáñðçäüíá
Óôï ìåôáîý, ï Äßáò êñßíåé ðùò åßíáé êáëýôåñï íá áíáâÜëåé ôï èÜíáôï
ôïõ ÐÜôñïêëïõ êáé íá êáôáäéþîåé ôïõò Ôñþåò ìÝ÷ñé ôá ôåß÷ç ôçò
ðüëçò ôïõò. ¸ôóé, êÜíåé ôïí ¸êôïñá íá öïâçèåß êáé íá äéáôÜîåé ãåíéêÞ
õðï÷þñçóç. Ïé Á÷áéïß óêõëåýïõí ôï íåêñü Óáñðçäüíá.
Ï Áðüëëùíáò, üìùò, áðïìáêñýíåé áðü ôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò ôïí
Óáñðçäüíá, ôïí ëïýæåé óôá íåñÜ ôïí ðïôáìïý, ôïí áëåßöåé ìå áìâñïóßá,
ôïõ öïñÜåé Üöèáñôá ñïý÷á êáé ôïí ðáñáäßäåé óôïí ¾ðíï êáé óôï
204 ÈÜíáôï, ãéá íá ôïí ìåôáöÝñïõí óôçí åýöïñç ãç ôçò Ëõêßáò.
Ραψωδία
Ραψωδία Π 684-867 Π
στ. 684-867
Το κύκνειο άσμα και ο θάνατος του Πατρόκλου
ÐåäéÜäá Ôñïßáò ¸êôïñáò,
Χρόνος ÐÜôñïêëïò,
Áðüëëùíáò
(ìå ôç ìïñöÞ ôïõ ¢óéïõ)
Ï ÐÜôñïêëïò îå÷íÜ ôç óõìâïõëÞ ôïõ Á÷éëëÝá êáé, ðáñáóõñìÝíïò áðü

ôá êáôïñèþìáôÜ ôïõ, êáôáäéþêåé ôïõò å÷èñïýò êáé öôÜíåé ìÝ÷ñé ôá
ôåß÷ç ôçò Ôñïßáò. Åêåß ôïí óôáìáôÜåé ï Áðüëëùíáò.
Óôç óõíÝ÷åéá, ï ÐÜôñïêëïò óêïôþíåé ôïí Êåâñéüíç. Ôñåéò öïñÝò åðéôß-
èåôáé ìå åðéôõ÷ßá åíáíôßïí ôùí Ôñþùí, áëëÜ ç ôÝôáñôç åßíáé ç ìïéñáßá: ï
Áðüëëùíáò ôïí ÷ôõðÜåé êáé ôïõ áöáéñåß ôá Üñìáôá êáé ï Åýöïñâïò ôïí
ëïã÷ßæåé áíÜìåóá óôïõò þìïõò. Óôç óõíÝ÷åéá ï ¸êôïñáò ôïí ÷ôõðÜ ìå
ôï äüñõ óôï ëáãüíé êáé êïìðÜæåé ðÜíù áðü ôï óþìá ôïõ. Ï ÐÜôñïêëïò,
ðñéí îåøõ÷Þóåé, ôïí ðñïåéäïðïéåß ãéá ôïí åðéêåßìåíï èÜíáôü ôïõ.
α) στ. 684-711: Ο Πάτροκλος το νεκρό Κεβριόνη.
καταδιώκει τους Τρώες μέχρι που ε) στ. 783-804: Τα τελευταία
τον σταματά ο Απόλλωνας. κατορθώματα του Πατρόκλου
β) στ. 712-732: Ο Απόλλωνας πείθει και η επέμβαση του Απόλλωνα.
τον Έκτορα να ξαναμπεί στη μάχη. στ) στ. 805-817: Ο Εύφορβος
γ) στ. 733-750: Ο Πάτροκλος λογχίζει τον Πάτροκλο.
σκοτώνει τον Κεβριόνη. ζ) στ. 855-867: Ο Πάτροκλος
δ) στ. 751-782: Η μάχη γύρω από ξεψυχά.
205
Π
στ. 684-867
684 του Αυτομέδοντος: Ï ÁõôïìÝäïíôáò Þôáí ï ôñßôïò óôçí éå-
ñáñ÷ßá Ìõñìéäüíáò. Ðñþôïò Þôáí ï Á÷éëëÝáò êáé äåýôåñïò ï ÐÜ-
ôñïêëïò. Åäþ ï ÁõôïìÝäïíôáò åßíáé çíßï÷ïò ôïõ Ðáôñüêëïõ.
685 κατάποδα των Τρώων: ðßóù áêñéâþò áðü ôïõò Ôñþåò.
685 Λυκίων: Ïé Ëýêéïé Þôáí óýììá÷ïé ôùí Ôñþùí, êáôïéêïýóáí óôç
Ëõêßá, ðåñéï÷Þ ôçò ÌéêñÜò Áóßáò.
686 αν φύλαγε τον λόγον του Αχιλλέως: áí õðÜêïõå ó’ áõôü
ðïõ ôïõ åßðå ï Á÷éëëÝáò· óôïõò óô. 83-96 ï Á÷éëëÝáò åðéôñÝðåé
óôïí ÐÜôñïêëï íá åðéôåèåß åíáíôßïí ôùí Ôñþùí õðü ôçí ðñïû-
ðüèåóç, üìùò, íá ãõñßóåé áìÝóùò ðßóù.
688 Αλλά του Δί’ αξίζει ο νους πλιότερο (περισσότερο) ή
του ανθρώπου: Ï ÐÜôñïêëïò èá ÷Üóåé ôç æùÞ ôïõ ãéá äýï
ëüãïõò: ãéáôß åßíáé êõñßùò èÝëçìá ôïõ Äßá áëëÜ ãéáôß êáé ï ßäé-
ïò åßíáé óßãïõñïò üôé èá íéêÞóåé êáé ðáñáóýñåôáé óôï èÜíáôï
îå÷íþíôáò ôçí åíôïëÞ ôïõ Á÷éëëÝá.
697 εδειλοψύχησαν: ëéðïøý÷çóáí, Ýäåéîáí äåéëßá.
699 εμάνιζεν: (åäþ) óêüôùíå ìå ìáíßá.
702 τρεις: Ï áñéèìüò ôñßá åßíáé ôõðéêüò áñéèìüò óôïí ¼ìçñï.
702 εσκάλωσε: óêáñöÜëùóå.
708 των αποτόλμων Τρώων: ôùí ãåííáßùí, ôùí ôïëìçñþí Ôñþùí.
709 ούδ’ ο Αχιλλεύς, εις την ανδρεία περίσσ’ ανώτερός σου:
ïýôå ï Á÷éëëÝáò ðïõ åßíáé ðéï áíäñåßïò áðü óÝíá.
717 Άσιος: Èåßïò ôïõ ¸êôïñá, áäåñöüò ôçò ÅêÜâçò. Åðßôçäåò ï
Áðüëëùíáò ðáßñíåé ôç ìïñöÞ ôïõ ¢óéïõ, ãéáôß ï ¸êôïñáò óßãïõ-
ñá èá õðÜêïõå óôéò óõìâïõëÝò ôïõ èåßïõ ôïõ.
721 τι απέχεις;: ãéáôß äåí ìðáßíåéò óôïí ðüëåìï;
722 Άμποτε αντί κατώτερος να ‘μουν ανώτερός σου: áí
Þìïõí áíþôåñüò óïõ êé ü÷é êáôþôåñüò óïõ.
723 ελεεινήν ανάπαυσιν θα είχες απ’ την μάχην: èá óå ôéìù-
ñïýóá óêëçñÜ ðïõ äåí ìåôÝ÷åéò óôç ìÜ÷ç.
727 τον Κεβριόνην: Ï Êåâñéüíçò Þôáí íüèïò ãéïò ôïõ ÐñéÜìïõ,
åôåñïèáëÞò áäåñöüò ôïõ ¸êôïñá êáé çíßï÷üò ôïõ.
728 τους ίππους να ραβδίσει: íá ÷ôõðÞóåé ôá Üëïãá ìå ôï åéäéêü
ìáóôßãéï (êáìïõôóßêé) ãéá íá ôñÝîïõí ãñÞãïñá.
729 κι έβαλε τάραχον κακόν στους Αργείους: ôïõò ôñüìáîå
ðïëý.
734 εφούκτωσε: ðÞñå óôçí ðáëÜìç ôïõ.
735 αντιστυλωμένος: óôçñéæüìåíïò êáëÜ óôá ðüäéá ôïõ.
739 μες στο μεσόφρυδό του: áíÜìåóá óôá öñýäéá.
742 κι απ’ τον λαμπρόν του θρόνον: áðü ôï êÜèéóìá ôïõ çíß-
206 ï÷ïõ ðÜíù óôï Üñìá.
743 ως βουτηχτής: âïõôþíôáò óáí êáëüò êïëõìâçôÞò. Ραψωδία
744
749
750
τον ανάπαιξες: ôïí êïñüéäåøåò ìå ëüãéá.
στο σιάδι: óôï ßóéùìá, óôçí ðåäéÜäá.
βουτηχταί πιδέξιοι: åðéäÝîéïé, êáëïß âïõôç÷ôÝò.
Π
στ. 684-867
761 ν’ αντισφαγούν: íá óêïôþóåé ï Ýíáò ôïí Üëëïí.
765 Εύρος: ï óéñüêïò, íïôéïáíáôïëéêüò Üíåìïò.
765 με τον Νότον: äõíáôüò áÝñáò ðïõ öõóÜ áðü ôï Íüôï· ï íïôéÜò.
767 κρανιές και φράξα: Ç êñáíéÜ åßíáé äÝíôñï ðïõ êáëëéåñãåßôáé
ãéá ôï óêëçñü îýëï ôïõ. Ôï öñÜîï åßíáé ç öëáìïõñéÜ.
773 φτεροφόρ’ ακόντια: âÝëç ðïõ óôï ðßóù ìÝñïò åß÷áí öôåñÜ.
774 και ασπίδες σκούντησαν πολλές λιθάρια φουκτωμένα:
÷ôýðçóáí ðïëëÝò öïñÝò ôéò áóðßäåò ôïõò, ìå ôüóç äýíáìç, óáí íá
êñáôïýóáí äýï ðÝôñåò óôï ÷Ýñé êáé ôéò ÷ôõðïýóáí ìåôáîý ôïõò.
775-776
και αυτός... λησμονούσε: Åííïåß ôïí Êåâñéüíç, ðïõ êåßôïíôáí
íåêñüò.
779 κι άμ’ έγειρεν ο ήλιος, όταν τα βόδια λύωνται: êé üôáí
Üñ÷éóå íá óïõñïõðþíåé, ôçí þñá ðïõ ïé ãåùñãïß îåæåýïõí ôá
âüäéá áð’ ôï æõãü.
784 εχύθη: üñìçóå.
785 ροβόλησαν: êáôñáêýëçóáí.
790 μες στην κατάχνια ολόκλειστος: Ï Áðüëëùíáò Þôáí êá-
ëõììÝíïò ìå ðõêíÞ ïìß÷ëç êáé äåí öáéíüôáí.
791 του επάταξε: ôïí ÷ôýðçóå.
792 την ράχιν: ôçí ðëÜôç.
797 κώνος λαμπροφούντωτος: Óôï ðÜíù ìÝñïò, ç ðåñéêåöáëáßá
åß÷å ó÷Þìá êþíïõ, üðïõ óôçñéæüôáí ç öïýíôá ìå ôéò ôñß÷åò áðü
ïõñÜ áëüãïõ.
797 έσκεπε: óêÝðáæå.
805 εθεοκρούσθη: æáëßóôçêå áðü ôï ÷ôýðçìá ôïõ èåïý.
807 των ώμων εις την μέσην: Ï ÐÜôñïêëïò ÷ôõðÞèçêå óôçí
ðëÜôç, ãåãïíüò ðïõ ìáò ïäçãåß óôï óõìðÝñáóìá üôé ïðéóèï÷ù-
ñïýóå êáôåõèõíüìåíïò ðñïò ôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí.
808 ο Πανθοΐδης Εύφορβος: Ãéïò ôïõ ÐÜíèïõ êáé áäåñöüò ôïõ
ÐïëõäÜìáíôá, äõíáôüò ðïëåìéóôÞò ôùí Ôñþùí.
822 κατήφεια ...εχύθη: èëßøç ... êáôÝëáâå.
826 ασκομαχώντας: áíáðíÝïíôáò ìå äõóêïëßá.
832 ετρικυμίζαν: Ýôñå÷áí ìå ïñìÞ ôñéêõìßáò ãéá íá ðïëåìÞóïõí.
835 την δουλικήν ημέραν: ôç ìÝñá ðïõ èá õðïäïõëùèåß ç
Ôñïßá.
837 άθλιε: äõóôõ÷Þ, êáêüìïéñå.
843 με την ψυχήν στο στόμα: ëßãï ðñéí ðåèÜíåéò.
845 με καταβάλλουν εύκολα: ìå íéêïýí åýêïëá. 207
Ραψωδία 850 με γδύνεις: ìïõ áöáéñåßò ôá üðëá.
Π
στ. 684-867
852
863
864
σε παραστέκει: óå ðáñáìïíåýåé, óå ðåñéìÝíåé.
ανέσπασε: ôñÜâçîå.
στον Αυτομέδοντα: Çíßï÷ïò ôïõ Á÷éëëÝá (åäþ ôïõ Ðáôñü-
êëïõ), ôñßôïò óå éåñáñ÷ßá Ìõñìéäüíáò, ìåôÜ ôïí Á÷éëëÝá êáé ôïí
ÐÜôñïêëï.
866-867
Οι ταχείς ίπποι, οι αθάνατοι: Ôá Üëïãá ôïõ Á÷éëëÝá, ï
ÎÜíèïò êáé ï Âáëßïò, Þôáí áèÜíáôá, êáèþò ôá åß÷áí ÷áñßóåé
óôïí ÐçëÝá ïé èåïß (ðéèáíüôáôá ï Ðïóåéäþíáò).

686-691
Αν φύλαγε τον λόγον του Αχιλλέως... στα στήθη του
Πατρόκλου
Ï ðïéçôÞò ôïíßæåé ôçí ìåãÜëç åõèýíç ðïõ Ý÷åé ï ÐÜôñïêëïò ãéá
ôï èÜíáôü ôïõ· èá ìðïñïýóå, âÝâáéá, íá óùèåß, áí õðÜêïõå ôéò
åíôïëÝò ôïõ Á÷éëëÝá. ÁíáöÝñåé êáé ôç âïýëçóç ôïõ Äßá, ï ïðïß-
ïò áöáéñåß ôç íßêç áêüìá êáé áðü ôïí ðéï áôñüìçôï ðïëåìéóôÞ
áí áõôüò ôï åðéèõìåß. Áõôü üìùò óõìâáßíåé Ýììåóá, äçëáäÞ
ï Äßáò áðëþò «ôõöëþíåé» ôïí Þñùá êáé äåí ôïõ åðéôñÝðåé íá
äéáâëÝøåé ôïí êßíäõíï ðïõ ôïí ðåñéìÝíåé. Ìåãáëýôåñç åõèýíç
öÝñåé ï ÐÜôñïêëïò ðïõ îÝ÷áóå ôéò óõìâïõëÝò ôïõ Á÷éëëÝá êáé
ôõöëþèçêå áðü ôéò íßêåò êáé ôç ìåãÜëç åìðéóôïóýíç ðïõ Ýäåéîå
óôéò äõíÜìåéò ôïõ.
844-846
Έκτορ, καυχήσου όσο ημπορείς... τα όπλ’ από τους
ώμους
Ï ÐÜôñïêëïò, ãéá íá ìåéþóåé ôï áíäñáãÜèçìá ôïõ ¸êôïñá, ðá-
ñïõóéÜæåé ôï èÜíáôü ôïõ ùò èÝëçìá èåþí êé ü÷é ùò ðñïóùðéêÞ
åðéôõ÷ßá ôïõ áíôéðÜëïõ ôïõ. Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò óå êÜèå ðåñßðôù-
óç ðïõ áñíïýíôáí Ýíá ãåãïíüò, åßôå ãéáôß Þôáí ðïëý óðïõäáßï
åßôå ãéáôß Þôáí ðïëý Üó÷çìï, ôï èåùñïýóáí èåüóôáëôï, ÷ùñßò íá
õðïëïãßæïõí ôçí åõèýíç ôïõ áíèñþðïõ óôçí åðßôåõîÞ ôïõ.
855-857
κλαίοντας θλιμμένη την μοίραν... κατέβηκε στον Άδη
Ïé Üíèñùðïé ôçò ïìçñéêÞò åðï÷Þò ðßóôåõáí üôé ç øõ÷Þ, ôç óôéãìÞ
208 ðïõ ðåèáßíåé êÜðïéïò, öåýãåé áðü ôï óþìá êáé êáôåâáßíåé óôïí
¢äç. Ç øõ÷Þ Þôáí ôï åßäùëï ôïõ áíèñþðïõ êáé óõíÝ÷éæå íá æåé Ραψωδία
ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ. Óôïí ÊÜôù êüóìï äéáôçñïýóå ôç ìïñöÞ ôïõ
óþìáôïò, ÷ùñßò üìùò íá Ý÷åé óáñêéêÞ õðüóôáóç, äåí ìðïñïýóå
äçëáäÞ êÜðïéïò íá ôçí áããßîåé.
Π
στ. 684-867
Åßíáé îå÷ùñéóôÞ ç åéêüíá ðïõ ìáò ðáñïõóéÜæåé ï ¼ìçñïò óôïõò
óôß÷ïõò áõôïýò, üôáí ç øõ÷Þ ôïõ êëáßåé ôçí þñá ðïõ áðï÷ù-
ñßæåôáé ôï óþìá, êëáßåé ãéá ôá íéÜôá êáé ôçí áíäñåßá, ðïõ ôþñá
èá ðÜøïõí íá õðÜñ÷ïõí. ¸ôóé, öáíåñþíåôáé ãéá Üëëç ìßá öïñÜ
ç áãÜðç ôïõ ïìçñéêïý áíèñþðïõ ãéá ôç æùÞ êáé ç èëßøç ðïõ
ãåííÜ ï èÜíáôïò.
ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ
Óôçí åíüôçôá áõôÞ öôÜíåé óôçí êïñýöùóÞ ôçò ç áñéóôåßá ôïõ Ðáôñü-
êëïõ, êáèþò åðéôßèåôáé ìüíïò åíáíôßïí ðïëëþí êáé óêïôþíåé äéáñêþò
ôïõò å÷èñïýò «óáí èåüò», ÷ùñßò íá ëõðÜôáé êáé ÷ùñßò íá öïâÜôáé êá-
íÝíáí êáé ôßðïôå. Åßíáé ï áðüëõôïò íéêçôÞò, ï ðéï äõíáôüò áð’ üëïõò,
Üôñùôïò êáé ðáíôïäýíáìïò. Ìüíï Ýíáò èåüò ìðïñåß íá ôïí óôáìáôÞóåé
êáé ìÜëéóôá ìå äüëï, ãé’ áõôü ï ÐÜôñïêëïò ìÜëëïí Ý÷åé îåðåñÜóåé ôá
áíèñþðéíá üñéÜ ôïõ. ÊÜìðôåôáé ç äýíáìÞ ôïõ ìüíï ìåôÜ ôç èåúêÞ åðÝì-
âáóç, ôçí Üíáíäñç åðßèåóç ôïõ Åýöïñâïõ êáé ôï ôåëéêü ÷ôýðçìá ôïõ
¸êôïñá. Ëßãï ðñéí îåøõ÷Þóåé óõíå÷ßæåé íá åßíáé Üöïâïò êáé íá öÝñåôáé
ìå ãåííáéüôçôá, êáèþò ìéëÜåé ìå áõôáñÝóêåéá êáé ìåéþíåé çèéêÜ ôïí
áíôßðáëü ôïõ êáôçãïñþíôáò ôïí üôé ôïí íßêçóå ìå ôç âïÞèåéá ôïõ èåïý
êé ü÷é ìå ôéò äéêÝò ôïõ äõíÜìåéò. Åßíáé, ôÝëïò, äéïñáôéêüò, ãéáôß ðñïëÝãåé
ôï èÜíáôï ôïõ ¸êôïñá.
ΕΚΤΟΡΑΣ
Óôï óçìåßï áõôü ï ¸êôïñáò äåí õðáêïýåé óôïõò çèéêïýò êáíüíåò ôçò
ìïíïìá÷ßáò êáé åðéôßèåôáé óôïí Üïðëï êáé Þäç ðëçãùìÝíï ÐÜôñïêëï·
ï ¸êôïñáò, êïõñáóìÝíïò áðü ôç ìïíïìá÷ßá áëëÜ êáé ôçí êáèçìåñéíÞ
ôïõ åíáó÷üëçóç ìå ôïí ðüëåìï, äåí äéóôÜæåé íá áíôéìåôùðßóåé ôïí
áíôßðáëü ôïõ Üíáíäñá êáé Üôéìá. Íéþèåé íéêçôÞò, Ýóôù êé áí äåí Þôáí
ôßìéá ç íßêç ôïõ. Ôï ìüíï ðïõ óêÝöôåôáé åßíáé ç áóöÜëåéá ðïõ ðáñÝ÷åé
óôïõò Ôñþåò ï èÜíáôïò ôïõ Ðáôñüêëïõ. Õðåñçöáíåýåôáé üôé åßíáé ï
ðñþôïò ðïëåìéóôÞò ìÝóá óôçí Ôñïßá êáé åßíáé åßñùíáò, ãéáôß ÷ëåõÜæåé
ôïí åôïéìïèÜíáôï å÷èñü ôïõ, åðåéäÞ ôÜ÷á äåí åß÷å ôïí Á÷éëëÝá íá ôïí
âïçèÞóåé óôç ìïíïìá÷ßá áõôÞ. ÌïéÜæåé íá åßíáé áóåâÞò, ãéáôß äåí óÝâåôáé
ôïõò Üãñáöïõò íüìïõò ôçò ôáöÞò ôùí íåêñþí, êáé õðåñâïëéêÜ óêëçñüò,
üôáí ðëçãþíåé øõ÷ïëïãéêÜ ôïí åôïéìïèÜíáôï ÐÜôñïêëï, îåêáèáñßæïíôÜò
ôïõ üôé ôï óþìá ôïõ èá ôï öÜíå ôá üñíéá. 209
Ραψωδία ΕΎΦΟΡΒΟΣ
Π
στ. 684-867
Ï ðïéçôÞò ðåñéãñÜöåé ôïí Åýöïñâï ùò éêáíü êáé Üøïãï ðïëåìéóôÞ,
üìùò, ÷ôõðþíôáò ðéóþðëáôá ôïí ÐÜôñïêëï áíáäåéêíýåôáé óå äåéëü êáé
Üíáíäñï ìá÷çôÞ. ÖïâÜôáé ôïí ÐÜôñïêëï êáé áøçöþíôáò ôïõò çèéêïýò
êáíüíåò ôçò ìÜ÷çò êÜíåé ôá ðÜíôá ãéá íá óþóåé ôïõò Ôñþåò áðü ôï ìÝ-
íïò ôïõ å÷èñïý, áêüìá êé áí ïé ðñÜîåéò ôïõ åßíáé çèéêÜ áðáñÜäåêôåò.
ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
Åßíáé ãíùóôÞ ç ðñïóôáóßá ðïõ ðáñÝ÷åé ï Áðüëëùíáò óôïõò Ôñþåò, ãé’
áõôü êáé êáôåâáßíåé áðü ôïí ¼ëõìðï, åíáíèñùðßæåôáé êáé óþæåé ôçí Ôñïßá
áðü ôçí åðéèåôéêÞ ìáíßá ôïõ Ðáôñüêëïõ. Åíèáññýíåé ôïí ¸êôïñá íá åðé-
ôåèåß êáé ðáñÜëëçëá áðùèåß ôïí ÐÜôñïêëï áðü ôá ôåß÷ç ôçò Ôñïßáò. Ìå
äüëéï ôñüðï áöáéñåß ôá üðëá ôïõ Á÷áéïý Þñùá, ãé’ áõôü ìðïñåß êáíåßò íá
ôïí ÷áñáêôçñßóåé ýðïõëï êáé Üíáíäñï. Ç óõìðåñéöïñÜ ôùí èåþí üìùò
äåí áêïëïõèåß ôá ðñüôõðá êáé ôïõò çèéêïýò êáíüíåò ôùí áíèñþðùí, åðï-
ìÝíùò äåí ìðïñåß íá èåùñçèåß áîéüìåìðôç ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ Áðüëëùíá,
áöïý ùò èåüò åßíáé ðÜíù áðü ôçí êñßóç ôùí áíèñþðéíùí.
808-809
επρώτευε των άλλων / στην λόγχην, εις το τρέξιμο
και στην ιππομαχίαν
Ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óå äéÜöïñåò ðïëåìéêÝò áóêÞóåéò, óôéò
ïðïßåò åðéäßäïíôáí ïé óôñáôéþôåò, þóôå íá äéáôçñïýíôáé óå
ðïëåìéêÞ åôïéìüôçôá.
829 με λόγχην εθανάτωσε κι πάνω του εκαυχήθη

Ï ¸êôïñáò, óýìöùíá ìå ôá ìÝôñá êáé ôá óôáèìÜ ôçò åðï÷Þò,
ãßíåôáé õâñéóôÞò êáé áëáæüíáò, áöïý ìéëÜåé ìå Üó÷çìá ëüãéá
óôïí åôïéìïèÜíáôï ÐÜôñïêëï. Óôïí ðüëåìï, üìùò, åßíáé áíáìå-
íüìåíç áõôÞ ç ùìüôçôá.
831 και δούλες στην πατρίδα σου να πάρεις τες γυναίκες

Ôéò ãõíáßêåò ôéò Ýðáéñíáí ùò äïýëåò êáé åßôå ôéò êñáôïýóáí
ãéá ôïí åáõôü ôïõò åßôå ôéò ðïõëïýóáí óôá óêëáâïðÜæáñá ôçò
åðï÷Þò. Ôïõò Üíôñåò ôïýò óêüôùíáí êáé Ýêáéãáí ôçí ðüëç.
855-857
και κλαίοντας θλιμμένη / την μοίραν, που νεότητα
και ανδρείαν της επήρε, / από τα μέλη του η ψυχή
210 κατέβηκε στον Άδη
Ïé áñ÷áßïé ðßóôåõáí ðùò ç øõ÷Þ èñçíåß üôáí áöÞíåé ôï óþìá Ραψωδία
ãéá íá ðÜåé óôïí ¢äç. Áõôü öáíåñþíåé ðüóï ðïëý áãáðïýóáí
ôç æùÞ ðÜíù óôç Ãç. Π
στ. 684-867
• ×ñçóéìïðïéåßôáé áöÞãçóç óå ã´ ðñüóùðï, ðïõ äéáêüðôåôáé áðü ìå-
ñéêïýò óôß÷ïõò óå â´ ðñüóùðï· ìå áõôïýò áðåõèýíåôáé ï ðïéçôÞò óôïí
ÐÜôñïêëï êáé ïé óôß÷ïé áõôïß åßíáé óõíáéóèçìáôéêÜ öïñôéóìÝíïé (ó÷Þìá
áðïóôñïöÞò) (óô. 744, 754, 787, 812-3, 843).
• ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ÷ñÞóç ôùí áñéèìþí åííéÜ êáé ôñßá. Ï èÜíáôïò
ôïõ Ðáôñüêëïõ åéäéêüôåñá Ý÷åé óõíôåèåß êáôÜ ôçí ôñéáäéêÞ áñ÷Þ (èåüò
Áðüëëùíáò – Åýöïñâïò – ¸êôïñáò).
Μεταφορές: (óô. 691) «Ýâáëå öùôéÜ óôá óôÞèç» / (óô. 743) «åâãÞêåí ç
øõ÷Þ ôïõ» / (óô. 790) «óôçí êáôÜ÷íéá ïëüêëåéóôïò» / (óô. 792) «Ýóôñéøáí
ôá ìÜôéá» / (óô. 843) «ìå ôçí øõ÷Þí óôï óôüìá».
Παρομοίωση: (óô. 705) «ùò äáßìùí» / (óô. 743) «ùò âïõôç÷ôÞò» / (óô.
752-753) «ôçí ïñìÞí åß÷å ëåïíôáñéïý… öïíåýåé» / (óô. 757-761) «óáí äõï
ëåïíôÜñéá… ãéá óêïôùìÝíï åëÜöé… Ðáñüìïéá… í’ áíôéóöáãïýí æçôïýóáí»
/ (óô. 765-771) «Êáé üðùò ìå áãþí’ áíôßæçëïí… óôïí íïõí äåí åß÷áí» / (óô.
786) «ùóÜí èåüò», (óô. 823-829) «ùò ëÝïíôáò… åèáíÜôùóå».
Προσωποποιήσεις: (óô. 699) «åìÜíéæåí ç ëüã÷ç» / (óô. 707) «äåí Ý÷åé
ïñßó’ ç ìïßñá…» / (óô. 780) «÷ùñßò íá èÝë’ ç ìïßñá» / (óô. 849) «… ç ìïßñá
åöüíåõóåí ç ìáýñç ìå ôïí Öïßâïí» / (óô. 857) «ç øõ÷Þ êáôÝâçêå óôïí
¢äç».
Επίθετα: (óô. 686) «ìïßñáí… ìáýñçí» / (óô. 689) «Üíäñ’ áôñüìçôïí» / (óô.
701) «Öïßâïò… õðÝñìá÷ïò» / (óô. 704) «÷Ýñéá áèÜíáôá» / (óô. 706) «öïâå-
ñÞí êñáõãÞí» / (óô. 707) «ÐÜôñïêëå äéïãÝííçôå» / (óô. 708) «áðïôüëìùí
Ôñþùí» / (óô. 711) «ìáêñïâüëïõ Öïßâïõ» / (óô. 716) «Üíäñáò êáëüò êáé
ñùìáëÝïò» / (óô. 723) «åëååéíÞí áíÜðáõóéí» / (óô. 729) «ôÜñá÷ïí êáêüí»
/ (óô. 735) «÷ïíôñü ëéèÜñé äïíôåñü», «áíôéóôõëùìÝíïò» (åíí. ï ¸êôïñáò)
/ (óô. 738) «äïîáóôïý ÐñéÜìïõ» / (óô. 742) «ëáìðñüí èñüíïí» / (óô. 744)
«ÐÜôñïêëå éððüìá÷å» / (óô. 746) «é÷èõïöüñï ðÝëáãïò» / (óô. 764) «óöï-
äñÞí ìÜ÷çí» / (óô. 771) «Üíáíäñçí öõãÞí» / (óô. 773) «öôåñïöüñ’ áêüíôéá»
/ (óô. 788) «ôñïìáêôéêüò Öïßâïò» / (óô. 791) «ðáëÜìçí ðåôáêôÞí» / (óô.
797) «êþíïò ëáìðñïöïýíôùôïò» / (óô. 798) «èåßïõ Á÷éëëÝùò» / (óô. 800)
«ç ìáýñ’ çìÝñá» / (óô. 801) «ìáêñüóêéï êïíôÜñé... ôï ëïã÷ïöüñï, ôï âá-
ñý» / (óô. 803) «êñïóóùìÝíç áóðßäá» / (óô. 810) «áìÜèçôïò éððüìá÷ïò» /
(óô. 819) «êïíôáñïðëçãùìÝíïò» / (óô. 827) «áíäñÜãáèïí õéüí» / (óô. 833) 211
Ραψωδία «öôåñüðïäá ¸êôïñá» / (óô. 837) «áíäñåßïò Á÷éëëÝáò» / (óô. 844) «ç ìïßñá
Π
στ. 684-867
ç ìáýñç» / (óô. 853) «ç ìïßñá ç ðáíôïäýíáìç» / (óô. 858) «ëáìðñïöüñïò
¸êôùñ» / (óô. 865) «áóýãêñéôïò Ðçëåßäçò».
Εικόνες: (óô. 862-863) «ìåó’… ÷þìá».
Ειρωνεία: (óô. 721-725) «¸êôïñ’, áðü ôïí ðüëåìïí ôé áðÝ÷åéò;… ßóùò ôïí
ðÜñ’ ç ëüã÷ç óïõ êáé ï Öïßâïò óå äïîÜóåé» / (óô. 836) «êáé ôþñá óå ôá
üñíåá èá öÜãïõí åò ôçí Ôñïßáí» (ï ÐÜôñïêëïò èá èáöôåß ìå ôéìÝò) / (óô.
838-842) «èá óïõ ðáñÜããåëíå ðïëëÜ… áíüçôïò ùò åßóáé» (ï Á÷éëëÝáò
óõìâïýëåõóå ôïí ÐÜôñïêëï íá óþóåé ìüíï ôá åëëçíéêÜ ðëïßá).
1. Ποια είναι τα τελευταία κατορθώματα του Πάτροκλου;

Αφού μελετήσετε και την Περιληπτική αναδιήγηση της
ραψωδίας, να δείξετε ότι όλη η δράση του ήρωα στη
ραψωδία Π έχει τα χαρακτηριστικά της αριστείας με
αποκορύφωμα τους στ. 783-785.
Ôá êáôïñèþìáôá ôïõ Ðáôñüêëïõ óôç ìÜ÷ç åßíáé áñêåôÜ, þóôå íá ìðï-
ñïýìå íá ìéëÜìå ãéá «áñéóôåßá» ôïõ Þñùá. ÐéÝæåé ôïõò Ëõêßïõò, óêïôþíåé
ôïí Óáñðçäüíá, ðñùôáãùíéóôåß óôç óýãêñïõóç ìå ôïõò Ôñþåò ðïõ ôïí
êáôáäéþêïõí êáé óêïôþíåé óõíïëéêÜ åßêïóé åðôÜ å÷èñïýò ìáêñéÜ áðü ôá
ðëïßá ôùí Á÷áéþí. Áðü ôçí ðåñéãñáöÞ êáé ìüíï áõôþí ôùí åðéôõ÷éþí
ìðïñïýìå íá èåùñÞóïõìå «áñéóôåßá» ôéò áëëåðÜëëçëåò íßêåò ôïõ Ðá-
ôñüêëïõ. Ðñüêåéôáé ãéá ìåãÜëá êáôïñèþìáôá ðïõ ìüíï Ýíáò Þñùáò èá
ìðïñïýóå íá öÝñåé åéò ðÝñáò.
2. Πώς δικαιολογείται η μάχη γύρω από το νεκρό Κεβρι-

όνη με βάση τους κανόνες του ομηρικού πολέμου;
Óýìöùíá ìå ôçí ïìçñéêÞ áíôßëçøç, ï íéêçôÞò ìéáò ìÜ÷çò ðñÝðåé íá åðé-
äéþîåé íá ðÜñåé ôï íåêñü óþìá ôïõ çôôçìÝíïõ êáé íá ôïõ áöáéñÝóåé ôá
üðëá, ðñïêåéìÝíïõ íá ïëïêëçñùèåß ç íßêç ôïõ. Ãé’ áõôü êáé ç ìÜ÷ç åßíáé
ðïëý Üãñéá ãýñù áðü ôá íåêñÜ óþìáôá ôùí ðïëåìéóôþí. ÅðéðëÝïí, ïé
óõìðïëåìéóôÝò ôïõ íåêñïý ìÜ÷ïíôáé íá õðåñáóðéóôïýí ôï óþìá ôïõ.
Ç óçìáóßá ôçò ôáöÞò, óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç, åßíáé åîßóïõ óç-
ìáíôéêÞ ìå ôç «óêýëåõóç» ôùí üðëùí ôïõ áíôéðÜëïõ êáé ôïí áôéìáóìü
212 ôïõ óþìáôüò ôïõ. Ï ¼ìçñïò åðéìÝíåé éäéáßôåñá óôçí ðåñéãñáöÞ áõôþí
ôùí óêçíþí, êáèþò áðïôåëïýí, üðùò öáßíåôáé, áíáðüóðáóôï êïììÜôé Ραψωδία
ìéáò ìÜ÷çò åêåßíçò ôçò åðï÷Þò.
3. Ποιο ρόλο παίζει ο Απόλλωνας στην ενότητα; Ο τρόπος

Π
στ. 684-867
με τον οποίο δρα ο θεός στο θάνατο του Πάτροκλου
(προσέξτε κυρίως τους στ. 789-790) μειώνει ηθικά τον
ίδιο ή προβάλλει περισσότερο την ανδρεία του θύματός
του; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Óôçí åíüôçôá áõôÞ ï Áðüëëùíáò ðáßæåé ôïí êáèïñéóôéêüôåñï ñüëï óôï
èÜíáôï ôïõ Ðáôñüêëïõ: ï èåüò åìðïäßæåé ðïëëÝò öïñÝò ôïí Á÷áéü Þñùá
íá áíÝâåé óôá ôåß÷ç ôçò Ôñïßáò, äéáêüðôåé ôçí ïñìÞ ôïõ, ôïõ áðïóðÜ ôá
üðëá êáé ôïí áöÞíåé óôï Ýëåïò ôïõ ¸êôïñá, ôïí ïðïßï íùñßôåñá åß÷å
ðñïôñÝøåé íá âãåé óôç ìÜ÷ç. Ç äüëéá áõôÞ óõìðåñéöïñÜ ôïõ Áðüëëùíá
áðÝíáíôé óôïí ÐÜôñïêëï äåí ðñïóäßäåé êáìéÜ çèéêÞ ìåßùóç óôï èåü,
åöüóïí ç ÷ñÞóç äüëïõ óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò áðü ôïõò èåïýò èåùñåßôáé
ìåãÜëç åõöõÀá. ¢ëëùóôå ïé áèÜíáôïé äåí õðáêïýïõí óå êáíÝíáí çèéêü
êáíüíá, áöïý Ý÷ïõí ôï áêáôáëüãéóôï ùò èåïß.
Ðåñéóóüôåñï ðñïâÜëëåôáé ç áíäñåßá ôïõ Ðáôñüêëïõ ìå áõôÞ ôç óõ-
ìðåñéöïñÜ ôïõ èåïý: ïé óõíå÷åßò íéêçöüñåò ðïëåìéêÝò ôïõ ðñïóðÜèåéåò
áíáêüðôïíôáé ìüíï Ýðåéôá áðü èåúêÞ ðáñÝìâáóç. Ôüóï ìåãÜëç Þôáí
ç äýíáìç ôïõ Ðáôñüêëïõ, þóôå íá ìçí ìðïñåß íá áíôéìåôùðéóôåß áðü
êáíÝíáí èíçôü, ðáñÜ ìüíï áðü Ýíá ðéóþðëáôï èåúêü ÷ôýðçìá. Áöïý
ï Áðüëëùíáò ôïí ôñáõìáôßæåé êáé ôïõ áöáéñåß ôïí ïðëéóìü ôïõ, ìüíï
ôüôå ôïí ðáñáäßäåé áíõðåñÜóðéóôï íá ôïí áðïôåëåéþóåé ï ¸êôïñáò êáé
ï Åýöïñâïò.
4. Να παρακολουθήσετε το σταδιακό αφοπλισμό του Πα-

τρόκλου και να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:
α) Με ποια σειρά αφαιρούνται τα όπλα του ήρωα; β)
Θεωρείτε ότι ο αφοπλισμός του ήταν απαραίτητος και
ότι έπρεπε να γίνει από ένα θεό; Να δικαιολογήσετε την
απάντησή σας.
á) Ï Áðüëëùíáò áñ÷éêÜ ôïõ ðåôÜ ôï êñÜíïò, ìåôÜ ôïõ óðÜæåé ôï êï-
íôÜñé êáé ôïõ ñß÷íåé êÜôù ôçí áóðßäá· ôÝëïò, ôïõ ëýíåé ôï èþñáêá. Ï
èåüò áöáéñåß ôá üðëá áðü ôïí ÐÜôñïêëï ìå ôñüðï Ýîõðíï: áöïý ðñþôá
áðïìáêñýíåé ôá üðëá ðïõ ìðïñïýí íá êÜíïõí êáêü óôïõò áíôéðÜëïõò
(ôá üðëá ôçò åðßèåóçò), óôç óõíÝ÷åéá áöáéñåß ôï âáóéêüôåñï áìõíôéêü
üðëï, áõôü ðïõ èá ìðïñïýóå íá êñáôÞóåé ôïí ÐÜôñïêëï óôç æùÞ, äç-
ëáäÞ ôï èþñáêá.
â) ¸ôóé, ï ÐÜôñïêëïò ìÝíåé áêÜëõðôïò êáé ìðïñïýí ïé áíôßðáëïß ôïõ
íá ôïí óêïôþóïõí åýêïëá êáé ÷ùñßò íá êïõñáóôïýí· áõôü äåí èá ôï 213
Ραψωδία êáôÜöåñíáí, áí ï Þñùáò öïñïýóå ôá èåúêÜ êáé Üöèáñôá üðëá ôïõ
Π
στ. 684-867
Á÷éëëÝá.
5. Τι προοικονομεί η εικόνα του Έκτορα με το κράνος του

Αχιλλέα στο κεφάλι (στ. 799-800); Σε ποιο σημείο της
ενότητας η προσήμανση γίνεται ξεκάθαρη;
ÁõôÞ ç åéêüíá ðñïóçìáßíåé ôï èÜíáôï ôïõ ¸êôïñá, ãéáôß óôç ñáøùäßá ×
èá óêïôùèåß óôç ìïíïìá÷ßá ôïõ ìå ôïí Á÷éëëÝá, öïñþíôáò ôá üðëá ðïõ
ðÞñå áðü ôï íåêñü ÐÜôñïêëï. Ôï êñÜíïò åßíáé áíôéêåßìåíï ðïõ áíÞêåé
óôï íåêñü, ãé’ áõôü êáé üðùò ðñïöçôåýåé ï ÐÜôñïêëïò, ëßãï ðñéí ðåèÜíåé,
üðïéïò ôï öïñÜåé èá ðåèÜíåé (óô. 851-854): «êáé éäïý óå ðáñáóôÝêåé / ç
ìïßñá ç ðáíôïäýíáìç êé ç þñá ôïõ èáíÜôïõ, / ïðïý áðü ÷Ýñé áäÜìáóôï
èá ðÝóåéò ôïõ Á÷éëëÝùò».
6. Αφού μελετήσετε τους στ. 786-855, όπου παρουσιάζε-

ται η πτώση και ο θάνατος του Πάτροκλου, να απα-
ντήσετε στις εξής ερωτήσεις: α) Ποιοι (θεοί ή άνθρωποι)
συμπράττουν στην ήττα του Πάτροκλου και τι ακρι-
βώς κάνει ο καθένας; β) Με ποιους τρόπους ο ποιητής
προβάλλει την ανδρεία του συντρόφου του Αχιλλέα;
á) Áðü ôïõò èåïýò, ìüíï ï Áðüëëùíáò óõììåôÝ÷åé óôçí ðôþóç ôïõ
ÐÜôñïêëïõ: ôïõ ðñïêáëåß æÜëç êáé Ýðåéôá ôïí áöïðëßæåé. Óôç óõíÝ÷åéá
ï Åýöïñâïò ôïí ôñáõìáôßæåé óïâáñÜ áíÜìåóá óôïõò þìïõò êáé, ôÝëïò,
ï ¸êôïñáò ôïõ ðáßñíåé ôç æùÞ ÷ôõðþíôáò ôïí ìå ôç ëüã÷ç ôïõ óôá
ëáãüíéá.
â) Ï ðïéçôÞò åöåõñßóêåé äéÜöïñïõò ôñüðïõò ãéá íá áíáäåßîåé ôçí áí-
äñåßá ôïõ Ðáôñüêëïõ:
Áñ÷éêÜ ÷ñçóéìïðïéåß ðáñïìïéþóåéò, óôï óô. 786 («ùóÜí èåüò ïñìïý-
óå») êáé óôï óô. 823-826 («êáé ùò ëÝïíôáò êé áäåßëéáóôïò áãñéü÷åéñïò...
óôï ëÝïíô’ áðü êÜôù»), ãéá íá ðåñéãñÜøåé ôçí ïñìÞ êáé ôï èÜññïò ôïõ
Ðáôñüêëïõ ìÝ÷ñé ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ ôçò æùÞò ôïõ.
Óôïõò óô. 806-807 («êáé ïðßóù ìå ôçí ëüã÷çí ôïí êôýðçó’ Ýíáò ÄÜñ-
äáíïò ôùí þìùí åéò ôçí ìÝóçí») ï ðïéçôÞò âÜæåé ôïí Åýöïñâï íá ÷ôõðÜ
ôïí ÐÜôñïêëï ðéóþðëáôá êáé ìåôÜ íá ôï âÜæåé óôá ðüäéá (óô. 814-815).
ÁõôÞ ç åéêüíá áðïäßäåé ôïí ôñüìï ðïõ ðñïêáëïýóå óôïõò Ôñþåò ï
Á÷áéüò Þñùáò áêüìá êáé ôñáõìáôéóìÝíïò. Ôï ãåãïíüò üôé ï Åýöïñâïò
ôñÝ÷åé íá óùèåß ãñÞãïñá ìåôÜ ôïí ôñáõìáôéóìü ôïõ áíôéðÜëïõ ôïõ
áðïäåéêíýåé ôçí ðáíôïäõíáìßá ôïõ Ðáôñüêëïõ.
Óôï óô. 816 («Áëë’ ùò ôï ÷Ýñé ôïõ èåïý ôïí äÜìáóå êáé ç ëüã÷ç») ï ¼ìçñïò
ôïíßæåé ôï ãåãïíüò üôé ï èÜíáôïò ôïõ ÐÜôñïêëïõ ðñïÞëèå áðü èåúêü ÷Ýñé,
214 åðïìÝíùò Þôáí Ýíáò áíßêçôïò ðïëåìéóôÞò ãéá ôá áíèñþðéíá äåäïìÝíá.
ÔÝëïò, óôïõò óô. 844-848 («¸êôïñ, êáõ÷Þóïõ üóï çìðïñåßò... óôç ëüã÷çí Ραψωδία
ìïõ áðïêÜôù») ëßãï ðñéí îåøõ÷Þóåé ï ÐÜôñïêëïò, ìåéþíåé ôïí ¸êôïñá,
ëÝãïíôÜò ôïõ üôé çôôÞèçêå áðü ôïí Äßá êáé ôïí Áðüëëùíá êáé ü÷é áðü
ôïí ßäéï, áöïý ïýôå åßêïóé èíçôïß óáí ôïí ¸êôïñá äåí èá ìðïñïýóáí íá
Π
στ. 684-867
ôïí óôáìáôÞóïõí. Óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò ðñïâÜëëåôáé ôï øõ÷éêü óèÝíïò
êáé ç ôüëìç ôïõ Ðáôñüêëïõ.
7. Πού φαίνεται η συμπάθεια του ποιητή για τον Πάτρο-

κλο; Να σημειώσετε τα αντίστοιχα χωρία του κειμένου.
Ï ¼ìçñïò ÷ñçóéìïðïéåß ôï ðïéçôéêü ó÷Þìá ôçò «áðïóôñïöÞò», áðåõèýíå-
ôáé äçëáäÞ óôïí ÐÜôñïêëï óå â´ åíéêü ðñüóùðï, ðñïóèÝôïíôáò Ýíáí ðéï
ðñïóùðéêü ôüíï óôçí áöÞãçóç. Ì’ áõôüí ôïí ôñüðï, ï ðïéçôÞò öáíåñÜ
åêäçëþíåé ôç óõìðÜèåéÜ ôïõ óôï ðñüóùðï ôïõ Þñùá. ÓõãêåêñéìÝíá:
• Óôïõò óô. 692-693 («Ðïéïí ðñþôïí êáé ðïéïí ýóôåñïí åãýìíùóåò óôçí
ìÜ÷çí, ÐÜôñïêëå, ïðüôáí ïé èåïß ó’ åêÜëåóáí óôïí ¢äçí;»).
• Óôï óô. 754 («ìå ëýóóáí ôÝôïéáí, ÐÜôñïêëå, ôïõ å÷ýèçêåò åðÜíù»).
• Óôïõò óô. 787-788 («ôüôå óïõ åöÜíç, ÐÜôñïêëå, ôï ôÝëïò ôçò æùÞò óïõ
üôé óôçí ìÜ÷çí óïõ ’ëè’ åìðñüò ôñïìáêôéêüò ï Öïßâïò»).
• Óôïõò óô. 812-813 («Áõôüò ðñþôïò ó’ åëüã÷éóåí, ù ÐÜôñïêëå éððïìÜ÷å,
êáé äåí ó’ åöüíåõóå»).
• Óôï óô. 843 («Êáé ÐÜôñïêëå ôïõ áðÜíôçóåò ìå ôçí øõ÷Þí óôï óôüìá»).
8. Να συγκρίνετε τη συμπεριφορά και το ρόλο του Απόλ-

λωνα στο θάνατο του Πάτροκλου με τον τρόπο τον
οποίο χρησιμοποιεί ο Χάρος, για να σκοτώσει τον Διγε-
νή στο ακριτικό τραγούδι που εξυμνεί τα υπεράνθρωπα
κατορθώματα του ακρίτη (βλ. Παράλληλο κείμενο).
Να ελέγξετε τι επιδιώκουν τόσο ο Όμηρος όσο και ο
ανώνυμος ποιητής του ακριτικού τραγουδιού με το να
αποδίδουν παρόμοιες συμπεριφορές στο Φοίβο και στο
Χάρο αντίστοιχα.
ÂáóéêÞ ïìïéüôçôá åßíáé ôï ãåãïíüò üôé Ýíáò èåüò áíôéìåôùðßæåé Ýíá
èíçôü ìå õðåñöõóéêÝò äõíÜìåéò êáé üôé ïé èåïß ÷ñçóéìïðïéïýí äüëï
ãéá íá íéêÞóïõí. Ï Öïßâïò ðëçóéÜæåé ôïí ÐÜôñïêëï êáëõììÝíïò áðü
Ýíá óýííåöï êáé ôïí ÷ôõðÜåé ðéóþðëáôá. Ï ×Üñïò óôÞíåé åíÝäñá óôïí
ÄéãåíÞ. ÌÝóá áðü áõôÞ ôçí áíáìÝôñçóç ðñïâÜëëåôáé ìå ôïí êáëýôåñï
ôñüðï ç áíäñåßá ôïõ Ðáôñüêëïõ êáé ôïõ ÄéãåíÞ.
ÕðÜñ÷åé, ùóôüóï, äéáöïñÜ óôá êßíçôñá ôçò áíáìÝôñçóçò· óôçí ðåñß-
ðôùóç ôïõ Áðüëëùíá åßíáé ç åðéèõìßá ôïõ íá ðñïóôáôåýóåé ôçí Ôñïßá,
ïðüôå èá ëÝãáìå üôé äåí ðñüêåéôáé ãéá êÜôé Üó÷çìï. Óôçí ðåñßðôùóç, 215
Ραψωδία
Π
üìùò, ôïõ ×Üñïõ, ôï êßíçôñï åßíáé ç æÞëéá ãéá ôç äýíáìç ôïõ Þñùá, ãå-
ãïíüò ðïõ äçìéïõñãåß éäéáßôåñç Ýíôáóç êáé ðñïóäßäåé äñáìáôéêüôçôá
óôçí éóôïñßá.
στ. 684-867 ÔÝëïò, áîéïóçìåßùôï åßíáé üôé äåí óêïôþíåé ï ßäéïò ï Áðüëëùíáò ôïí
ÐÜôñïêëï, áíôßèåôá ìå ôïí ×Üñï, ðïõ óêïôþíåé ï ßäéïò ôïí ÄéãåíÞ. Ðñï-
öáíþò, óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç, ï ×Üñïò åßíáé ç ðñïóùðïðïßçóç ôïõ
èáíÜôïõ, ïðüôå åßíáé êáé ëïãéêü íá áöáéñåß ôç æùÞ ôïõ Þñùá ï ßäéïò.
– σχέδια εργασίας του σχολικού βιβλίου
1. Ήδη στο προοίμιο του ιλιαδικού έπους επισημάναμε το

πρόβλημα της ευθύνης των θνητών και του βαθμού θε-
ϊκής επέμβασης στα ανθρώπινα πράγματα. Παίρνοντας
αφορμή από το θάνατο του Πάτροκλου, που παρου-
σιάζεται από τον ποιητή ως αποτέλεσμα προσωπικής
ευθύνης του ήρωα αλλά και της βουλής του Δία (στ.
65 κ.ε.), να επισημάνετε χωρία από τις ενότητες που
διδαχθήκατε μέχρι τώρα, στα οποία προβάλλεται το
πρόβλημα της ανθρώπινης ευθύνης […].
Ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá ôçò áíèñþðéíçò åõèýíçò èá ìðïñïýóáìå íá áíáöÝ-
ñïõìå ôçí áôïìéêÞ åõèýíç áëëÜ êáé ôç «äéðëÞ áéôéüôçôá» Þ ôïí «õðåñ-
ðñïóäéïñéóìü» (üñïé ôïõ Albin Lesky). Èåïß êáé Üíèñùðïé ðñïêáëïýí
ôáõôü÷ñïíá ôéò ßäéåò ðñÜîåéò êáé ôéò ßäéåò ðáñïñìÞóåéò êáé ìðïñïýí íá
èåùñçèïýí åîßóïõ õðåýèõíïé. Óôçí «áðïëïãßá» ôïõ ï ÁãáìÝìíïíáò (ñáø.
Ô) äéêáéïëïãåßôáé éó÷õñéæüìåíïò üôé ðáñüìïéá óõìöïñÜ åß÷å ãíùñßóåé
êÜðïôå êáé ï Äßáò. Óôï ôÝëïò ðñïóöÝñåé óôïí Á÷éëëÝá ðëÞñç áðïæçìß-
ùóç, áöïý üðùò õðïóôçñßæåé: «ãíþñéóá ôçí Üôçí êáé ï Äßáò ìïõ ðÞñå
ôá ìõáëÜ» (Ó 86 ê.å., 137 ê.å.). Ìå ôçí ßäéá ëïãéêÞ ïé ðåéèáíáãêáóìïß ôçò
Áöñïäßôçò ôáõôßæïíôáé ìå ôçí åðéèõìßá ôçò ÅëÝíçò, üôáí ôçí áíáãêÜ-
æåé íá áêïëïõèÞóåé ôïí ÐÜñç óôï êñåâÜôé (ñáø. Ã). Åðßóçò, ï Á÷éëëÝáò
áíáëïãßæåôáé áí ðñÝðåé Þ ü÷é íá óêïôþóåé ôïí ÁãáìÝìíïíá (Á, óô. 188
ê.å.)· Ýôóé êáôáíïïýìå ãéáôß äåí Þôáí äéáôåèåéìÝíïò íá ôï êÜíåé ðáñÜ ôçí
ðñïóâïëÞ ðïõ ôïõ Ýãéíå. Åßíáé áîéïðåñßåñãï üôé ó÷åäüí êÜèå óçìáíôéêü
ãåãïíüò óôçí ÉëéÜäá ïöåßëåôáé óôçí åðÝìâáóç åíüò èåïý.
ÅðéðëÝïí, ðñÝðåé íá ëÜâïõìå õðüøç êáé ôéò áëõóéäùôÝò áíôéäñÜóåéò
ðïõ ðñïêáëåß ïñéóìÝíåò öïñÝò Ýíá ãåãïíüò. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ðïéïò
åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôï èÜíáôï ôïõ Ðáôñüêëïõ; Ï ßäéïò ï ÐÜôñïêëïò,
216 ðïõ áãíüçóå ôéò ðñïåéäïðïéÞóåéò ôïõ Á÷éëëÝá êáé ðáñáóýñèçêå áðü
ôç íßêç ôïõ åíáíôßïí ôïõ Óáñðçäüíá; Ï Á÷éëëÝáò, ðïõ ôïí Ýóôåéëå óôç Ραψωδία
ìÜ÷ç; Ï ÍÝóôïñáò ðïõ ðñüôåéíå áõôÞ ôç ëýóç; Ï Áðüëëùíáò; Ï Äßáò;
Ç åõèýíç äåí åßíáé ðÜíôïôå óáöÞò óôçí ÉëéÜäá, êáé óå áõôü ôï óçìåßï
èõìßæåé ðïëý âáóéêÝò áñ÷Ýò ôçò áñ÷áßáò ôñáãùäßáò.
Π
στ. 684-867
2. Αφού μελετήσετε την περιληπτική αναδιήγηση και τις

ενότητες της Π ραψωδίας που δίνονται αναλυτικά σε
συνδυασμό με το εικονογραφικό υλικό που τις πλαισι-
ώνει:
α) Να συζητήσετε στην τάξη τις λεπτομέρειες που θέ-
λησε να αποδώσει κάθε καλλιτέχνης με το έργο του.
β) Να επισημάνετε τις εικόνες που δεν αποδίδουν ομηρι-
κές σκηνές και να συζητήσετε τι θέλησαν να αποδώσουν
με αυτές οι δημιουργοί τους. […]
á) Ç åéêüíá 25 áíáðáñéóôÜ ôï íåêñü Óáñðçäüíá, Ýíá áðü ôá èýìáôá
ôçò áñéóôåßáò ôïõ Ðáôñüêëïõ.
Ç åéêüíá 27 áíáöÝñåôáé óôéò ôåëåõôáßåò ïäçãßåò ðïõ äßíåé ï Á÷éëëÝáò
óôï ößëï ôïõ.
Ç åéêüíá 28 áíôéóôïé÷åß óôïõò óô. 725-728, üôáí ï ¸êôïñáò ìðáßíåé ìå
ôï Üñìá ôïõ óôç ìÜ÷ç.
Ç åéêüíá 29 áðïäßäåé óêçíÝò áðü ôç ñáøùäßá Ñ.
â) Ç åéêüíá 26 åßíáé éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÞ êáé ðåñéãñÜöåé ìå Ýìöáóç
ôç âáèéÜ öéëßá ðïõ óõíÝäåå ôïí Á÷éëëÝá ìå ôïí ÐÜôñïêëï. Ùóôüóï, äåí
áíôéóôïé÷åß óå óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ôçò ÉëéÜäáò.
217
Μενελάου Ἀριστεία
Τα κατορθώματα του Μενέλαου
• Ãýñù áðü ôï íåêñü ÐÜôñïêëï äéåîÜãåôáé öïâåñÞ ìÜ÷ç ìå ðñùôá-
ãùíéóôÞ ôïí ÌåíÝëáï, áðü ôçí ðëåõñÜ ôùí Á÷áéþí.
• Ï ¸êôïñáò áíáãêÜæåé ôïí ÌåíÝëáï íá õðï÷ùñÞóåé, áöáéñåß áðü ôïí
ÐÜôñïêëï ôá üðëá ôïõ Á÷éëëÝá êáé ôá öïñÜ ãåìÜôïò Ýðáñóç.
• Ï Äßáò ëõðÜôáé ðïõ âëÝðåé áõôÞ ôç óêçíÞ, ãéáôß îÝñåé ðùò ï ¸êôïñáò
èá ðåèÜíåé óýíôïìá.
• Ôá áèÜíáôá Üëïãá ôïõ Á÷éëëÝá èñçíïýí óáí Üíèñùðïé ôï ÷áìü
ôïõ Ðáôñüêëïõ.
• Óõìâáßíåé ôï ðáñÜäïîï öáéíüìåíï íá Ý÷åé ðÝóåé ìáýñç ïìß÷ëç ãýñù
áðü ôï óþìá ôïõ Ðáôñüêëïõ, åíþ ãåíéêÜ åðéêñáôåß êáëïêáéñßá.
• Ï Ôåëáìþíéïò Áßáíôáò ðñïóåý÷åôáé óôïí Äßá íá öùôßóåé ôïí ïõñáíü
Ραψωδία Ρ
êáé åêåßíïò äéáëýåé ôçí ïìß÷ëç.
• Ï Áíôßëï÷ïò ðçãáßíåé íá áíáããåßëåé ôçí Üó÷çìç åßäçóç óôïí Á÷éëëÝá.
ΤΟΠΟΣ: κοντά στα τείχη της Τροίας, στο σημείο όπου έχει
πέσει νεκρός ο Πάτροκλος.
ΠΡΟΣΩΠΑ: Μενέλαος, Αίαντας Λοκρός, Αίαντας Τελαμώνιος,
Ιδομενέας, Μηριόνης, Αντίλοσος, Αυτομέδοντας, Αλκιμέδο-
ντας, Λειώκριτος, Λυκομήσης (Αχαιοί) – Έκτορας, Εύφορβος,
Αστερπαίος, Γλαύκος, Αινείας, Πολυδάμαντας, Απίσωνας
(Τρώες) – Φοίβος, Δίας, Αθηνά, Άρης (θεοί)
219
Ὁπλοποιία
Τα νέα όπλα του Αχιλλέα κατασκευάζονται
ΤΟΠΟΣ: πλοία Αχιλλέα, στρατόπεδο Τρώων, πεδιάδα

Ραψωδία Σ
της Τροίας (κοντά στα καράβια και στις σκηνές των
Αχαιών), παλάτι Νηρέα, ανάκτορο Ηφαίστου στον
Όλυμπο
ΧΡΟΝΟΣ: μέχρι το στ. 240 βρισκόμαστε στην 26 η
ημέρα του έπους· από τον στ. 241 αρχίζει η 27 η
ημέρα
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αχιλλέας, Αντίλοχος, Μυρμιδόνες, σκλάβες
Πατρόκλου (Αχαιοί) – Θέτιδα μαζί με τις αδερφές
της, τις Νηρηίδες, Δίας, Ήρα, Αθηνά, Ίριδα, Χάρη,
Ήφαιστος (θεοί)
Ραψωδία ΠΕΡΙΛΗΨΗ στ. 1-478
Σ
στ. 1-478
Ï Á÷éëëÝáò âëÝðåé ôïõò Á÷áéïýò íá õðï÷ùñïýí êáé ðñïáéóèÜíåôáé üôé ï
ÐÜôñïêëïò Ý÷åé óêïôùèåß. Ï Áíôßëï÷ïò åðéâåâáéþíåé ôéò õðïøßåò ôïõ. Ï
Á÷éëëÝáò îáðëþíåé ìåò óôá ÷þìáôá êáé îåñéæþíåé ìå ôá ÷Ýñéá ôá ìáëëéÜ
ôïõ, åíþ ï Áíôßëï÷ïò ðñïóðáèåß íá ôïí óõãêñáôÞóåé. Ç ÈÝôéò áêïýåé
ôï èñÞíï ôïõ ãéïõ ôçò, îåóðÜåé êáé åêåßíç óå ëõãìïýò êáé åôïéìÜæåôáé
íá ðÜåé íá ôïí âñåé.
Ôïí âñßóêåé óôçí áêñïãéáëéÜ êáé ôïí ñùôÜåé ãéáôß êëáßåé. Åêåßíïò ôçí
åíçìåñþíåé ãéá ôï ÷áìü ôïõ Ðáôñüêëïõ êáé ôçí áñðáãÞ ôùí üðëùí
ôïõ êáé åêöñÜæåé ôçí åðéèõìßá ôïõ íá åêäéêçèåß ôïí ¸êôïñá. Ç ÈÝôéò
ðñïóðáèåß íá ôïí ìåôáðåßóåé· ôïõ åðéóçìáßíåé üôé ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ
¸êôïñá áêïëïõèåß ï äéêüò ôïõ èÜíáôïò, ï Á÷éëëÝáò üìùò åßíáé áðï-
öáóéóìÝíïò íá áðïäå÷ôåß ôç ìïßñá ôïõ. Ôüôå ç èåÜ õðï÷ùñåß êáé õðü-
ó÷åôáé íá ôïõ öÝñåé íÝá Üñìáôá ôçí áõãÞ, ôá ïðïßá èá êáôáóêåõÜóåé
ï ¹öáéóôïò
Óôï ìåôáîý, ïé Ôñþåò áíáãêÜæïõí ôïõò Á÷áéïýò íá õðï÷ùñÞóïõí ìÝ÷ñé
ôá ðëïßá. ÅðéôéèÝìåíïò, ï ¸êôïñáò ðñïóðáèåß íá ðÜñåé ðßóù ôï êïõöÜñé
ôïõ Ðáôñüêëïõ, ôï ïðïßï ìå äõóêïëßá ïé äýï Áßáíôåò ðñïóðáèïýí íá
ðñïöõëÜîïõí. Ç ¹ñá óôÝëíåé ôçí ºñéäá íá ðåßóåé ôïí Á÷éëëÝá íá åìöáíé-
óôåß ìðñïóôÜ óôïõò Ôñþåò, ãéá íá ôïõò ôñïìÜîåé, êáé Ýôóé íá äéáöõëá-
÷èåß ôï íåêñü óþìá ôïõ ößëïõ ôïõ. Ï Á÷éëëÝáò åìöáíßæåôáé ðÜíù óôçí
ôÜöñï, êñáõãÜæåé äõíáôÜ ôñåéò öïñÝò êáé óêïñðßæåé ôïí ôñüìï óôïõò
Ôñþåò, ïé ïðïßïé ôñÝðïíôáé óå öõãÞ. Ïé Á÷áéïß ìåôáöÝñïõí ôç óïñü ôïõ
Ðáôñüêëïõ óôéò óêçíÝò êé áñ÷ßæïõí ôï èñÞíï.
Óôç óõíåäñßáóç ôùí Ôñþùí ï ÐïëõäÜìáò ðñïôåßíåé íá ãõñßóïõí óôçí
ðüëç êáé íá áíôéìåôùðßóïõí áðü ôá ôåß÷ç ôç âÝâáéç åðßèåóç ôïõ Á÷éë-
ëÝá. Ï ¸êôïñáò áíôéðñïôåßíåé åðßèåóç óôá êáñÜâéá ôçí áõãÞ, õðïó÷ü-
ìåíïò íá ìïíïìá÷Þóåé ìå ôïí Á÷éëëÝá. Ïé õðüëïéðïé ôïí åðåõöçìïýí· ç
ÁèçíÜ Ý÷åé öñïíôßóåé íá ôïõò áöáéñÝóåé ôï ëïãéêü ôïõò.
Óôï ìåôáîý, ï Á÷éëëÝáò èñçíåß ôïí ÐÜôñïêëï êáé õðüó÷åôáé üôé äåí
èá ôïí êçäÝøåé, áí ðñþôá äåí ðÜñåé ôï êåöÜëé êáé ô’ Üñìáôá ðïõ öïñÜ-
åé ï ¸êôïñáò. Ïé Ìõñìéäüíåò êáèáñßæïõí ôï íåêñü áðü ôá áßìáôá, ôïí
áëåßöïõí ìå ëÜäé, êëåßíïõí ìå áëïéöÞ ôéò ðëçãÝò ôïõ, ôïí ôïðïèåôïýí
óå íåêñïêñÝâáôï êáé ôïí óêåðÜæïõí ìå ëåðôü ýöáóìá· áðü ðÜíù ôïí
êáëýðôïõí ìå Ýíá êÜôáóðñï óåíôüíé. ÂëÝðïíôÜò ôïõò íá èñçíïýí üëç
ôç íý÷ôá, ï Äßáò óõã÷áßñåé ôçí ¹ñá ðïõ êáôÜöåñå íá îåóçêþóåé ôïí
Á÷éëëÝá.
Ç ãõíáßêá ôïõ Çöáßóôïõ, ç ×Üñéò, õðïäÝ÷åôáé ôç ÈÝôéäá óôï ðáëÜôé
ôïõò. Åéäïðïéåß ôïí Üíôñá ôçò, ï ïðïßïò èõìÜôáé ðüóï ôïí âïÞèçóå óôï
ðáñåëèüí ç ÈÝôéò. Áõôüò äçëþíåé ðñüèõìïò íá ôçò êÜíåé ïðïéáäÞðïôå
÷Üñç ôïý æçôÞóåé. ÐñÜãìáôé, äÝ÷åôáé áìÝóùò íá êáôáóêåõÜóåé üðëá ãéá
222 ôïí Á÷éëëÝá.
Ραψωδία
Ραψωδία Π 478-616 Σ
στ. 478-616
Ο Ήφαιστος κατασκευάζει την πανοπλία

του Αχιλλέα – Περιγραφή της ασπίδας
ÅñãáóôÞñéï Çöáßóôïõ ¹öáéóôïò,
óôïí ¼ëõìðï ÈÝôéò (âïõâÜ ðñüóùðá)
Χρόνος
26ç-27ç çìÝñá ôçò ÉëéÜäáò
Ï ¹öáéóôïò êáôáóêåõÜæåé ðñþôá ôçí áóðßäá ôïõ Á÷éëëÝá. Ôçí êÜíåé

ìåãÜëç êáé ãåñÞ, ìå ðÝíôå äßðëåò, êáé ôç óôïëßæåé ìå åéêüíåò. Óôï
êÝíôñï, áðåéêïíßæåé üëá ó÷åäüí ôá êïóìéêÜ óôïé÷åßá: ôïí Ïõñáíü, ôç Ãç,
ôç ÈÜëáóóá, ôïí ¹ëéï, ôï ÖåããÜñé, ôá áóôÝñéá, ôçí Ðïýëéá, ôéò ÕÜäåò,
ôïí Ùñßùíá êáé ôçí ¢ñêôï. Óôç óõíÝ÷åéá, áðïäßäåé óõíïðôéêÜ, ïëüêëçñï
ôïí êüóìï ôùí áíèñþðùí: äýï ðüëåéò, ôç ìéá óå ðåñßïäï åéñÞíçò êáé ôçí
Üëëç óå ðåñßïäï ðïëÝìïõ, óêçíÝò áðü ôï ãåùñãéêü êáé ôïí êôçíïôñïöé-
êü âßï, Ýíáí ÷ïñü ðáñüìïéï ìå áõôüí ðïõ öéëïôÝ÷íçóå ï Äáßäáëïò ãéá
ôçí ÁñéÜäíç· ôÝëïò, óôïí åîùôåñéêü êýêëï, åéêïíïãñáöåß ôïí Ùêåáíü.
ÁìÝóùò ìåôÜ ôçí ïëïêëÞñùóç ôçò áóðßäáò, ï ¹öáéóôïò êáôáóêåõÜæåé
ôï èþñáêá, ôï êñÜíïò êáé ôéò ðåñéêíçìßäåò. Ç ÈÝôéò ðáßñíåé ôá üðëá
êáé öåýãåé.
α) στ. 478-488: Η κατασκευή της ασπίδας: γεωργικός βίος (σκηνές).
ασπίδας. Εικονογράφηση: κοσμικά ε) στ. 572-588: Εικονογράφηση
στοιχεία. ασπίδας: κτηνοτροφικός βίος (σκηνές).
β) στ. 489-507: Εικονογράφηση στ) στ. 589-605: Εικονογράφηση
ασπίδας: μια πόλη σε καιρό ειρήνης. ασπίδας: χορός.
γ) στ. 508-539: Εικονογράφηση ζ) στ. 606-616: Εικονογράφηση
ασπίδας: μια πόλη σε καιρό ασπίδας: Ωκεανός. Κατασκευή των
πολέμου. άλλων όπλων και αναχώρηση της
δ) στ. 540-571: Εικονογράφηση Θέτιδας.
223
Σ
στ. 478-616
479 τριπλόν λαμπρόν τριγύρω κύκλον: Ç áóðßäá åß÷å êõêëéêü
ó÷Þìá, êáé ðÜíù óôçí åðéöÜíåéÜ ôçò ó÷åäéÜóôçêáí ôñåéò äéáêï-
óìçôéêÝò æþíåò.
480 με πέντε δίπλες έγινεν η ασπίδα: Ïé ðÝíôå äßðëåò ðïõ
áíáöÝñïíôáé åßíáé ðÝíôå ïìüêåíôñïé êýêëïé, ìÝóá óôïõò ïðïßïõò
áðåéêïíßæåé ï ¹öáéóôïò äéÜöïñåò óêçíÝò.
481 λογιών εικόνες έπλαθε: Ç êåíôñéêÞ æþíç-ïìüêåíôñïò êýêëïò,
áðåéêïíßæåé ôï êÝíôñï ôïõ óýìðáíôïò (ôç ãç, ôç èÜëáóóá êáé ôá
ïõñÜíéá óþìáôá, 482-488). Óôç äåýôåñç æþíç áðåéêïíßæïíôáé äýï ðü-
ëåéò óå ðåñßïäï åéñÞíçò êáé ðïëÝìïõ (óô. 489-539), óôçí ôñßôç æþíç
áðïäßäïíôáé ôñåéò óêçíÝò áðü ôç ãåùñãéêÞ æùÞ (üñãùìá, èåñéóìüò
êáé ôñýãïò, óô. 540-571), óôçí ôÝôáñôç, óêçíÝò áðü ôçí ðïéìåíéêÞ
æùÞ (óô. 572-588), óôçí ðÝìðôç óêçíÝò ÷ïñïý (óô. 589-605).
482 μορφώνει: äßíåé ìïñöÞ, áðåéêïíßæåé ìå æùíôÜíéá.
485 την δύναμιν του Ωρίωνος, Υάδες, Πληιάδες: Ï Ùñßù-
íáò Þôáí óðïõäáßïò êõíçãüò ðïõ óõíôñüöåõå ôçí ¢ñôåìç óôï
êõíÞãé. Ç èåÜ, üìùò, áðü öèüíï ôïí óêüôùóå, åðåéäÞ ôïí åß÷å
áãáðÞóåé ç ÁõãÞ. Ôüôå ïé èåïß ôïí Ýêáíáí áóôåñéóìü äßðëá óôç
ÌåãÜëç ¢ñêôï.
Υάδες: ÅðôÜ ìõèéêÝò Íýìöåò, êüñåò ôïõ ¢ôëáíôá êáé ôçò Ðëçé-
üíçò. ÅðåéäÞ ôéò êõíçãïýóå ï Ùñßùíáò, ï Äßáò ôéò ëõðÞèçêå êáé
ôéò ìåôáìüñöùóå óå áóôåñéóìïýò, ïé ïðïßïé åìöáíßæïíôáí ôï
öèéíüðùñï ìå ôá ðñùôïâñü÷éá (ὕù = âñÝ÷ù).
Πληιάδες: ¸ôóé áðïêáëåßôáé ï áóôåñéóìüò ôçò Ðïýëéáò. Åìöá-
íßæåôáé êáôÜ ôï ôÝëïò ôçò Üíïéîçò êáé åßíáé ïñáôÞ ìÝ÷ñé êáé ôï
öèéíüðùñï.
Ç áíáôïëÞ êáé ç äýóç áõôþí ôùí áóôåñéóìþí üñéæáí ôçí ÷ñï-
íéêÞ ðåñßïäï ÌáÀïõ-Íïåìâñßïõ, üôáí ãßíïíôáí ïé ðåñéóóüôåñåò
áãñïôéêÝò äïõëåéÝò (èåñéóìüò, ôñýãïò, üñãùìá).
486 την Άρκτον, που και Άμαξαν καλούν: Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò
ðáñïìïßáæáí ôç ÌåãÜëç ¢ñêôï ìå áñêïýäá Þ ìå Üìáîá. ÅðåéäÞ ï
áóôåñéóìüò áõôüò äåí äýåé ðïôÝ, óôï ðáñåëèüí âïçèïýóå ôïõò
íáõôéêïýò íá ðñïóáíáôïëßæïíôáé, áöïý ðÜíôá ç ¢ñêôïò äåß÷íåé
ôï ÂïñÜ.
487 τηρώντας: ðáñáêïëïõèþíôáò.
488 η μόνη που τ’ Ωκεανού το λούσμα δεν γνωρίζει: Ç Ìå-
ãÜëç ¢ñêôïò äåí ëïýæåôáé óôá íåñÜ ôïõ Ùêåáíïý, äåí äýåé ðïôÝ.
490 χαροκόπι: ãëÝíôé.
491 νυφάδες: íýöåò (÷ñçóéìïðïéåß ðëçèõíôéêü, åíþ åðñüêåéôï ãéá
ìéá íýöç, ôçí ïðïßá ôçí ðåñíïýóáí Ýîù áðü ôï ðáôñéêü ôçò óðßôé
224 ìÝóá áð’ ôçí ðüëç).
492 και αλαλαγμός σηκώνετο υμεναίου: êáé áêïõãüôáí ôï Ραψωδία
494
495
ôñáãïýäé ôïõ ãÜìïõ.
αυλοί: áõëéêïß, õðçñÝôåò ôïõ ðáëáôéïý.
θεωρούσαν: ðáñáêïëïõèïýóáí.
Σ
στ. 478-616
500 στον κριτήν: óôï äéêáóôÞ.
502 οι κήρυκες τα ησύχαζαν: Ïé êÞñõêåò Þôáí õðåýèõíïé ãéá ôçí
ôÞñçóç ôçò ôÜîçò óå êÜèå äçìüóéá åêäÞëùóç.
502-503
και μες στον άγιον κύκλον / στα σκαλισμένα μάρμαρα
εκάθισαν οι γέροι: Ïé äéêáóôÝò Þôáí ãÝñïé óåâÜóìéïé, êáé ôçí
þñá ôçò êñßóçò êÜèïíôáí óå ëáîåõìÝíåò ðÝôñåò óå êõêëéêü ôü-
ðï, ï ïðïßïò ðñïóôáôåõüôáí áðü ôç ÈÝìéäá êáé ôïí Äßá.
504-505
και από τα χέρια λάμβαναν των λιγυρών κηρύκων /
τα σκήπτρα: Ïé äéêáóôÝò Ýðáéñíáí áðü ôïõò êÞñõêåò ôá óêÞ-
ðôñá êé Ýôóé åß÷áí ôï äéêáßùìá ëüãïõ. Ôï ßäéï óõíÝâáéíå êáé ìå
ôïõò ïìéëçôÝò óå äçìüóéåò óõíåëåýóåéò. Ôï óêÞðôñï Þôáí óýì-
âïëï ôçò äéïéêçôéêÞò, èñçóêåõôéêÞò êáé äéêáóôéêÞò åîïõóßáò.
506 δύο τάλαντα χρυσάφι: ÷ñõóÜöé âÜñïõò äýï ôáëÜíôùí.
508 δύο στρατοί: äýï ïìÜäåò ôïõ óôñáôïý ðïõ ðïëéïñêïýóå ôçí
ðüëç.
512-513
εκείνοι δεν επείθοντο και κρύφια για καρτέρι / οπλίζο-
νταν: Ïé ðïëéïñêçìÝíïé äåí ôï Ýâáæáí êÜôù êáé ðñïåôïéìÜæï-
íôáí íá óôÞóïõí êáñôÝñé (åíÝäñá) óôïõò å÷èñïýò.
518 ξεχωριζόνταν: îå÷þñéæáí áðü ôïõò èíçôïýò ðïëåìéóôÝò.
522 δύο σκοποί: Ïé óêïðïß Þôáí ïé Üíôñåò ðïõ ðñïðïñåýïíôáí êáé
Ýóôçíáí ôçí åíÝäñá óôïõò áíôéðÜëïõò.
525 με σύριγγες επαίζαν: Ýðáéæáí öëïãÝñá.
526 άμα τους ξάνοιξαν: üôáí ôïõò åßäáí ïé óêïðïß.
528 ως εννόησαν: üôáí áíôéëÞöèçêáí.
534 Έρις: Èåüôçôá ôçò äéáìÜ÷çò, ôçò öéëïíéêßáò.
Κυδοιμός: Èåüò ôçò ðïëåìéêÞò éá÷Þò, ôçò ôáñá÷Þò ðïõ ðñï-
êáëåßôáé óôç ìÜ÷ç.
Μοίρα: Ç Ìïßñá ôïõ èáíÜôïõ.
Êáé ïé ôñåéò áõôÝò èåüôçôåò âïçèïýí ôïí ¢ñç óôç äéåîáãùãÞ
ôïõ ðïëÝìïõ.
536 ποδόσερνε: Ýóåñíå áðü ôá ðüäéá.
539 στο σιάδι: óôï ßóùìá, óôçí ðåäéÜäá.
540 τριόργωτο: ôï ÷ùñÜöé ðïõ Ý÷åé ïñãùèåß ôñåéò öïñÝò êáé ãé’
áõôü ôï ëüãï åßíáé åýöïñï.
541 ζευγολάτες: ãåùñãïß ðïõ üñãùíáí ôï ÷ùñÜöé ôïõò ìå äýï
æþá. 225
Ραψωδία 547 μαυρίζει η γη: Ç ãç, êáèþò ïñãùíüôáí, áðïäéäüôáí ìáýñç
Σ
στ. 478-616
ðÜíù óôçí áóðßäá. Èåùñåßôáé èáýìá ðïõ ï ¹öáéóôïò êáôÜöåñå
íá ìáõñßóåé ôç ÷ñõóÞ åéêüíá óôï óçìåßï ôïõ ïñãùìÝíïõ ÷ùñá-
öéïý. ÓÞìåñá, üìùò, îÝñïõìå üôé ïé Öïßíéêåò, Þäç áðü ôï 16ï áé.
ð.×. ìðïñïýóáí ìå ôç öùôéÜ íá ÷ñùìáôßæïõí ôá ìÝôáëëá.
549 Φραγμένο κτήμα: âáóéëéêü êôÞìá.
554 χερόβολα: åßíáé ç ÷åñéÜ, ç ðïóüôçôá äçëáäÞ ðïõ ÷ùñÜåé óå
ìéá ðáëÜìç.
555 και ο κύριος: ï âáóéëéÜò.
557 Παρέκει: åêåß äßðëá.
557 κάτω από ‘να δρυ: êÜôù áðü ìéá âåëáíéäéÜ.
559 πλήθος αλεύρια μούσκευαν φαγί για τους εργάτες:
æýìùíáí áëåýñé ãéá íá èñÝøïõí ôïõò åñãÜôåò.
562 σ’ αργυρά σταλίκια στυλωμένα: óôçñéãìÝíá óå áóçìÝíéïõò
ðáóóÜëïõò.
563 λάκκον από χάλυβα: ãáëÜæéá ôÜöñï.
Ðñüêåéôáé ãéá ìåãÜëï ÷áíôÜêé ðïõ Ýóêáâáí äßðëá óôï áìðÝëé ïé
ãåùñãïß, ìå óêïðü íá óõãêåíôñþíåôáé åêåß ôï íåñü ôçò âñï÷Þò
êáé íá ðñïóôáôåýåôáé Ýôóé ôï áìðÝëé.
και κασσιτέρου φράκτην: öñÜ÷ôç áðü êáóóßôåñï.
565 οι καρποφόροι: áõôïß ðïõ öÝñïõí ôïõò êáñðïýò.
566 αμέριμνα στην γνώμην: ìéêñÜ ðáéäéÜ, áðïíÞñåõôá.
569 τον λίνον τραγουδούσεν: ôñáãïõäïýóå ôïí ýìíï ôïõ ôñýãïõ.
Ï Ëßíïò Þôáí óðïõäáßïò ìïõóéêüò, ôïí ïðïßï óêüôùóå ï Áðüë-
ëùíáò åðåéäÞ ôïí óõíáãùíéæüôáí óôçí ôÝ÷íç ôçò ìïõóéêÞò. Ìå
ôï ôñáãïýäé áõôü ïé ãåùñãïß èñçíïýóáí ãéá ôï ìáñáóìü ôçò
öýóçò, ç ïðïßá èá îáíáãåííéüôáí ôçí åðüìåíç Üíïéîç.
570 εσκιρτούσαν: áíáôñß÷éáæáí áðü óõãêßíçóç.
573 οι ταύροι επλάσθηκαν χρυσού και κασσιτέρου ακόμη:
ôïõò ôáýñïõò ï ¹öáéóôïò ôïõò Ýöôéáîå áðü ÷ñõóü êáé êáóóß-
ôåñï ðÜíù óôçí áóðßäá.
576 βοδηλάτες: êôçíïôñüöïé ðïõ Ýâïóêáí âüäéá.
578 της κοπής: ôïõ êïðáäéïý.
579 εμούγκρα: ìïýãêñéæå.
580 Και οι σκύλοι επάνω εχούμησαν και ομού τα παλικά-
ρια: êáé üñìçîáí ïé óêýëïé ìáæß ìå ôïõò âïóêïýò.
582 αίμα του ερούφαν: ôïõ ñïõöïýóáí ôï áßìá.
584 δεν εκοτούσαν δάγκαμα να δώσουν στα λεοντάρια: äåí
ôïëìïýóáí íá äáãêþóïõí ôá ëéïíôÜñéá.
585 αλύχταν μόνο από σιμά και πάλι αναμερίζαν: ìüíï
ðëçóßáæáí êáé ãáýãéæáí êáé ìåôÜ áðïìáêñýíïíôáí ðÜëé.
587 ο ένδοξος χωλός: ï êïõôóüò èåüò ¹öáéóôïò.
226 589 ιστόρισεν: áðåéêüíéóå.
Ο μέγας ζαβοπόδης: ï óôñáâïðüäçò, ï êïõôóüò. Ραψωδία
590 ο Δαίδαλος: Óýìöùíá ìå ôï ìýèï, ï Äáßäáëïò åß÷å ÷ôßóåé ôá
áíÜêôïñá ôçò Êíùóïý êáé ôï ãíùóôü ëáâýñéíèï. Ï Äáßäáëïò
ìáæß ìå ôï ãéï ôïõ ºêáñï ðñïóðÜèçóå íá äñáðåôåýóåé áðü ôçí
Σ
στ. 478-616
ÊñÞôç ìå êÝñéíá öôåñÜ. Ï ºêáñïò üìùò, åðåéäÞ ðëçóßáóå åðéêßí-
äõíá ôïí Þëéï, êáèþò ðåôïýóå, Ýëéùóáí ôá öôåñÜ ôïõ, Ýðåóå óôç
èÜëáóóá êáé ðíßãçêå. Ôï óçìåßï ðïõ Ýðåóå ï ºêáñïò ïíïìÜóôçêå
ÉêÜñéï ðÝëáãïò.
591 της Αριάδνης: ¹ôáí êüñç ôïõ âáóéëéÜ ôçò ÊñÞôçò, Ìßíùá êáé
ôçò ÐáóéöÜçò· ç ÁñéÜäíç âïÞèçóå ôïí ÈçóÝá íá óêïôþóåé ôïí
Ìéíþôáõñï, äßíïíôÜò ôïõ Ýíá êïõâÜñé, ôï ãíùóôü ìßôï. Ï ÈçóÝáò
ìðÞêå óôï ëáâýñéíèï, óêüôùóå ôï Ìéíþôáõñï êáé ìðüñåóå íá âñåé
ôï äñüìï ôçò åîüäïõ, áêïëïõèþíôáò ôï ìßôï ôçò ÁñéÜäíçò.
595 από το λάδι λαμπερούς: Áëåßöïíôáò ôéò êëùóôÝò ìå ëÜäé, ôéò
Ýêáíáí áñêåôÜ ãõáëéóôåñÝò, þóôå óôçí ýöáíóç íá îå÷ùñßæïõí.
599-600
ωσάν σταμνάς, οπού τροχόν αρμόδιον στην παλάμην
/ τον τριγυρνά καθήμενος να δοκιμάσει αν τρέχει: Óáí
ôïí ãëýðôç ðïõ öôéÜ÷íåé óôÜìíåò. Ç óôÜìíá ðëáèüôáí, áöïý
ôïðïèåôïýóáí ôïí ðçëü óå Ýíá åéäéêü ìç÷Üíçìá ðïõ ãýñéæå ìå
ðïëý ìåãÜëç ôá÷ýôçôá· ì’ áõôüí ôïí ôñüðï ï óôáìíÜò Ýäéíå ôï
ó÷Þìá êáé ôï ìÝãåèïò ðïõ Þèåëå. Ç ðáñïìïßùóç áõôÞ èÝëåé íá
äåßîåé ôçí ôá÷ýôçôá ôçò êßíçóçò êáé ôçí êõêëéêÞ äéÜôáîç ôùí
÷ïñåõôþí áñìüäéïí óôçí ðáëÜìç : ðïõ ôáßñéáæå óôçí ðáëÜìç.
601 και πότε αράδα έτρεχαν αντίκρυ στην αράδα: ÷üñåõáí
ó÷çìáôßæïíôáò äýï óåéñÝò ÷ïñåõôþí, ðïõ Þôáí áðÝíáíôé ç ìßá
áðü ôçí Üëëç.
606 Τον ποταμόν Ωκεανόν: Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ðßóôåõáí üôé ôç
ãç ðåñéâÜëëåé Ýíá ìåãÜëï ðïôÜìé, ï Ùêåáíüò, ðïõ äåí ÷õíüôáí
ðïõèåíÜ. ¸ôóé êáé ï ¹öáéóôïò êáëýðôåé üëç ôçí åðéöÜíåéá ôçò
áóðßäáò, áðïäßäïíôáò ôïí ðïôáìü Ùêåáíü, êáé ðáñáèÝôåé óêçíÝò
áðü ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí áíèñþðùí.
608 ασύντιφτην ασπίδα: áóðßäá ðïõ äåí ìðïñåß íá óðÜóåé.
610 αρμόδιον στο κεφάλι: ðïõ ÷ùñïýóå áêñéâþò óôï êåöÜëé ôïõ.
612 μορφώνει: äéáìïñöþíåé, ó÷çìáôßæåé.
227
Ραψωδία ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ – ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
Σ
στ. 478-616
485 την δύναμιν του Ωρίωνος, Υάδες, Πληιάδες
Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò öáíôÜæïíôáí ôïí ïõñáíü ùò èüëï ðïõ êÜ-
ëõðôå ôçí åðßðåäç ãç. Ï Ùñßùíáò Þôáí Ýíáò áóôåñéóìüò ðïõ
âñéóêüôáí ìåôáîý ôçò Ì. ¢ñêôïõ êáé ôçò Ì. Êõíüò. Åêôüò áðü
ôç ÌåãÜëç ¢ñêôï, üëïé ïé áóôåñéóìïß, üðùò êáé ï Þëéïò êáé ç
óåëÞíç, ðßóôåõáí üôé áíáôÝëëïõí êáé äýïõí óôïí Ùêåáíü. Ìüíï ç
ÌåãÜëç ¢ñêôïò äåí Ýäõå ðïôÝ óôïí ïñßæïíôá ãéá ôïõò êáôïßêïõò
ôïõ âüñåéïõ çìéóöáéñßïõ.
488 η μόνη που τ’ Ωκεανού το λούσμα δεν γνωρίζει

Ç êïóìïëïãéêÞ áíôßëçøç ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí óôçñéæüôáí óôçí
ýðáñîç ôïõ Ùêåáíïý. Ç ãç ðåñéâáëëüôáí áðü Ýíá ìåãÜëï ðïôÜ-
ìé, ôïí Ùêåáíü, ôá íåñÜ ôïõ ïðïßïõ äåí ÷ýíïíôáí ðïõèåíÜ êáé
äåí ëéãüóôåõáí ðïôÝ. Áðü ôïí Ùêåáíü ðßóôåõáí üôé áíáôÝëëåé ï
¹ëéïò, ô’ áóôÝñéá êáé ç áõãÞ (ç Çþò) êáé ðÜëé ó’ áõôüí ãõñßæïõí
üôáí äýïõí.
Ï Ùêåáíüò Þôáí ãéïò ôïõ Ïõñáíïý êáé ôçò Ãáßáò êáé èåùñïý-
íôáí ðáíßó÷õñç äýíáìç· áíôéðñïóþðåõå ôçí åîïõóßá ðïõ áóêåß
óôçí áíèñþðéíç æùÞ ôï íåñü êáé äåí ìðïñïýóå íá êáèïäçãçèåß
áðü êáíÝíáí èåü ðáñÜ ìüíï áðü ôïí Äßá. Áðü ôïí Ùêåáíü åîáñ-
ôéüôáí ç áñ÷Þ üëùí ôùí ðñáãìÜôùí, Þôáí ç áñ÷Þ êáé ôï ôÝëïò
ôçò ýðáñîçò ðÜíù óôç Ãç.
496-500
Κι ήταν λαού... το πράγμα να τελειώσει
Óå áõôü ôï óçìåßï ï ¹öáéóôïò áíáðáñéóôÜ ìéá äßêç óå ìéá ìõ-
êçíáúêÞ ðüëç. Áí êÜðïéïò åß÷å äéáðñÜîåé öüíï, ïé óõããåíåßò ôïõ
èýìáôïò ìðïñïýóáí íá äéåêäéêÞóïõí, áíôß ãéá ôçí ôéìùñßá ôïõ
öïíéÜ, ÷ñÞìáôá ùò áðïæçìßùóç ãéá ôï ÷áìü ôïõ áãáðçìÝíïõ
ôïõò ðñïóþðïõ.
Ç áðïõóßá ôçò äñÜóçò ìÝóù ôçò áöÞãçóçò ãåãïíüôùí äåí äßíåé ôç
äõíáôüôçôá äéáãñáöÞò ÷áñáêôÞñùí.
228
482-488 Σ
στ. 478-616
Την γην αυτού, τον ουρανόν… το λούσμα δεν γνωρίζει
Ïé ¸ëëçíåò ðÞñáí ðïëëÜ óôïé÷åßá êáé ãíþóåéò áóôñïíïìßáò áðü
ôïõò Áéãýðôéïõò êáé ôïõò Âáâõëþíéïõò. ÅîÜëëïõ, Þôáí êáé Ýìðåé-
ñïé íáõôéêïß êáé ÷ñåéÜæïíôáí ôç ãíþóç ôùí áóôåñéóìþí ãéá ôéò
áíÜãêåò ôçò íáõóéðëïÀáò.
496-507
Κι ήταν λαού συνάθροισις… την κρίσιν του προφέρει
Ïé äßêåò åêåßíç ôçí åðï÷Þ ãßíïíôáí óå áíïé÷ôü ÷þñï, ðïõ Þôáí
éåñüò êáé õðü ôçí ðñïóôáóßá ôùí èåþí, ïé ïðïßïé åðÝâëåðáí ôç
óùóôÞ êáé äßêáéç äéåîáãùãÞ ôçò äßêçò.
508-539
Την άλλην πόλιν έζωναν… στο σιάδι εποδοσέρναν
Ï óôñáôüò ðïõ ðïëéïñêïýóå ìéá ðüëç Ýëõíå ôçí ðïëéïñêßá ôçò,
åöüóïí ôïõ êáôáâáëëüôáí ç ìéóÞ ðåñéïõóßá ôçò ðüëåùò.
555-556
και ο κύριος στην αυλακιά… εχαίρετο η ψυχή του
Ôçí åðï÷Þ ôïõ ÏìÞñïõ ç ïñãÜíùóç ôçò êïéíùíßáò Þôáí öåïõ-
äáñ÷éêÞ. Óôç âÜóç ôçò ðõñáìßäáò âñßóêïíôáí ïé äïõëïðÜñïéêïé,
åíþ ç ãç áíÞêå áðïêëåéóôéêÜ óôïõò Üñ÷ïíôåò.
592 πολύπροικες παρθένες

ÊáôÜ ôçí ïìçñéêÞ åðï÷Þ, ïé Üíôñåò Þôáí åêåßíïé ðïõ Ýäéíáí
ðñïßêá óôïí ðáôÝñá ôçò íýöçò.
• Êõñéáñ÷åß ç ðåñéãñáöÞ êáé åéäéêüôåñá ç «Ýêöñáóç» (ðåñéãñáöÞ åíüò
Ýñãïõ ôÝ÷íçò).
Παρομοίωση: (óô. 616) «ùóÜí ãåñÜêé».
Μεταφορές: (óô. 561) «áìðÝëé… ÷ñõóü» / (óô. 568) «ãëõêéÜí êéèÜñáí» /

(óô. 571) «ãëõêü ôñáãïýäé».
Προσωποποιήσεις: (óô. 488) «ôï ëïýóìá äå ãíùñßæåé» / (óô. 547-548) 229

Ραψωδία «Ìáõñßæåé üðéóèåí… ìÝãá èÜìá».
Σ
στ. 478-616
Επίθετα: (óô. 478) «äõíáôÞí áóðßäáí êáé ìåãÜëçí» / (óô. 479) «ôñéðëüí
ëáìðñüí êýêëïí» / (óô. 481) «óïöÞí ãíþóéí» / (óô. 483) «ôïí Þëéïí ôïí
áêïýñáóôïí» / (óô. 489-490) «ðïëéôåßåò êáëÝò» / (óô. 503) «óêáëéóìÝíá
ìÜñìáñá» / (óô. 516) «÷ñõóÜ åíäýìáôá» / (óô. 521) «ëáìðñÜ üðëá» / (óô.
531) «áíåìüðïä’ Üëïãá» / (óô. 533) «÷Üëêéíá êïíôÜñéá» / (óô. 540) «ôñé-
üñãùôï êáé ìáëáêü ÷ùñÜöé åêôåôáìÝíïí, êÜñðéìïí» / (óô. 545) «ãëõêü
êñáóß» / (óô. 547-548) «ãç áëåôñéóìÝíç… ïëü÷ñõóç» /(óô. 550) «êïöôåñÜ
äñåðÜíéá» / (óô. 551) «÷åñéÝò áðáíùôÝò» / (óô. 560-561) «êáñðüí ãåìÜôï,
êáëü, ÷ñõóü» / (óô. 562) «áñãõñÜ óôáëßêéá» / (óô. 566) «êüñåò ëõãåñÝò» /
(óô. 567) «ãëõêýí êáñðüí» / (óô. 569) «ëõãåñÞ ëáëéÜ» / (óô. 572) «ôáýñùí
ïñèïêåñÜôùí» / (óô. 575) «ôñõöåñÜ êáëÜìéá» / (óô. 577) «åííÝá óêýëïé
öýëáêåò ãïñãüðïäåò» / (óô. 578) «ôñïìåñÜ ëéïíôÜñéá» / (óô. 579) «âáñ-
âÜôïí ôáýñïí» / (óô. 585) «ðëáôýí âïóêüôïðïí» / (óô. 586) «ëåõêüìáëëùí
ðñïâÜôùí» / (óô. 587) «Ýíäïîïò ÷ùëüò» / (óô. 589) «ï ìÝãáò æáâïðüäçò» /
(óô. 591) ôçò ÁñéÜäíçò ôçò ëáìðñÞò» / (óô. 592) «ðïëýðñïéêåò ðáñèÝíåò»
/ (óô. 594) «ëéíÜ åíäýìáôá ëåðôÜ» / (óô. 595) «ëáìðåñïýò êáëüãíåóôïõò
÷éôþíåò» / (óô. 597) «áñãõñïýò ôåëáìþíåò» / (óô. 599) «ôñï÷üí áñìüäéïí»
/ (óô. 602) «áóýãêñéôïí ÷ïñüí» / (óô. 603) «ï áïéäüò ï èåßïò» / (óô. 606)
«ôïí Ùêåáíüí äõíáôüí êáé ìÝãáí» / (óô. 608) «ôçí ôñáíÞí áóýíôñéöôçí
áóðßäá» / (óô. 610-611) «êñÜíïò óôåñåüí áñìüäéïí… êáëüôå÷íï» / (óô. 616)
«ôïõ ÷éïíéóìÝíïõ Ïëýìðïõ».
Εικόνες: (óô. 489-495) «Äõï êáôüðéí… åèáýìáæáí» / (óô. 508-511) «Ôçí

Üëëçí ðüëéí… ðïëéôåßá» / (óô. 560-571) «ÁìðÝëé…. ãëõêü ôñáãïýäé».
1. Αφού εντοπίσετε τις σκηνές που απεικονίζονται πάνω

στην ασπίδα του Αχιλλέα, να τις απαριθμήσετε δίνοντας
έναν τίτλο σε καθεμία, να τις περιγράψετε με λίγα λό-
για και να δείξετε ότι στο επίκεντρο των περισσότερων
σκηνών βρίσκεται ο πολιτισμένος άνθρωπος.
Ïé óêçíÝò ðïõ áðåéêïíßæïíôáé óôçí áóðßäá åßíáé ïé åîÞò:
• óô. 483-489: ãç, èÜëáóóá, ïõñáíüò
• óô. 490-496: ãÜìïò
230 • óô. 497-508: äßêç
• óô. 509-540: ðïëåìéêÝò óêçíÝò Ραψωδία
•
•
•
óô.
óô.
óô.
541-549: üñãùìá
550-560: èåñéóìüò
561-572: ôñýãïò
Σ
στ. 478-616
• óô. 573-586: áãÝëç âïäéþí ðïõ äÝ÷åôáé åðßèåóç ëéïíôáñéþí
• óô. 587-589: âïóêÞ ðñïâÜôùí
• óô. 590-606: ÷ïñüò íÝùí áãïñéþí êáé êïñéôóéþí
• óô. 607-608: Ùêåáíüò
Óôéò ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò ðáñáðÜíù óêçíÝò ï Üíèñùðïò ðïõ Ý÷åé

áíáðôýîåé ðïëéôéóìü âñßóêåôáé óôï åðßêåíôñï. Åßôå óôï ðëáßóéï ôùí
ïéêïíïìéêþí äñáóôçñéïôÞôùí åßôå óôï åðßðåäï ôùí èåóìþí, ïé áíáðá-
ñáóôÜóåéò ôçò áóðßäáò ðåñéãñÜöïõí ôïí Üíèñùðï ùò ïí ïëïêëçñùìÝíï
ðïëéôéóìéêÜ, ðïõ äéáñêþò áíáðôýóóåôáé ìå ìÝôñï êáé éóïññïðßá. Ïé
áó÷ïëßåò ôïõ åßíáé ðïéêßëåò êáé áñìïíéêÝò ìå ôç öýóç, åíþ ïé äñáóôç-
ñéüôçôÝò ôïõ öáíåñþíïõí ôá âáóéêÜ êáèÞêïíôá ôïõ ïìçñéêïý áíèñþ-
ðïõ: ãåííáßïò ðïëåìéóôÞò óå ðåñßïäï ðïëÝìïõ, äñáóôÞñéïò ðïëßôçò óå
ðåñßïäï åéñÞíçò.
2. Στην περιγραφή της ασπίδας και των άλλων όπλων ο

ποιητής αναφέρεται συχνά στην τεχνική του Ηφαίστου.
Αφού εντοπίσετε αυτά τα σημεία, να γράψετε τα συ-
μπεράσματά σας σχετικά με το επίπεδο ανάπτυξης του
υλικού πολιτισμού (τέχνη, τεχνική κτλ.) στην ομηρική
εποχή.
Ï ¹öáéóôïò äåí åßíáé Ýíáò áðëüò ôå÷íßôçò· åßíáé êáé êáëëéôÝ÷íçò, ìå
éäéáßôåñç éêáíüôçôá óôçí áðüäïóç ëåðôïìåñåéþí, ðïõ êáé óÞìåñá ßóùò
íá Þôáí ôå÷íéêÜ äýóêïëåò.
Ç áóðßäá ðïõ êáôáóêåýáóå ãéá ôïí Á÷éëëÝá Ý÷åé åîáñ÷Þò Ýíá ó÷åäé-
áóìü åéäéêü, þóôå íá åßíáé ãåñÞ êáé ðáñÜëëçëá íá äßíåé ôçí åõêáéñßá
ãéá êáëëéôå÷íéêÞ Ýêöñáóç: ìå ôñéðëü ëáìðñü êýêëï êáé ìå ðÝíôå äßðëåò
– æþíåò åéêïíïãñÜöçóçò (óô. 478-481).
Ïé áõîçìÝíåò éêáíüôçôåò ôïõ Çöáßóôïõ ùò ðñïò ôçí ôå÷íéêÞ åíôïðß-
æïíôáé óôçí åðåîåñãáóßá ôùí ìåôÜëëùí ìå ôÝôïéï ôñüðï, ðïõ íá áëëÜ-
æïõí ÷ñþìá Þ íá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå äéáöïñåôéêÜ ìåßãìáôá Þ íá åßíáé
áðïëýôùò ñåáëéóôéêÜ (âë. óô. 533, 515-516, 596-597, 547-548, 561-562, 573,
563-564, 562-563, 576).
3. Στους στ. Σ 508-539 περιγράφεται ένας τυπικός πόλε-

μος της ηρωικής εποχής. Αφού προσδιορίσετε τις κύριες
φάσεις του, να βρείτε ομοιότητες με τον ιλιαδικό πόλεμο
και να δικαιολογήσετε τις παρατηρήσεις σας με στοιχεία 231
Ραψωδία από το κείμενο ή από τις ενότητες που έχετε διδαχθεί
Σ
στ. 478-616
σε προηγούμενα μαθήματα.
Ïé öÜóåéò ôïõ ôõðéêïý áõôïý ðïëÝìïõ åßíáé ïé åîÞò:
á) Ðïëéïñêßá ìéáò ðüëçò (óô. 508-509).
â) Äéáðñáãìáôåýóåéò ôùí äýï áíôßðáëùí ðáñáôÜîåùí (óô. 509-513).
ã) ÏñãÜíùóç ôçò Üìõíáò êáé óõììåôï÷Þ ôïõ Üìá÷ïõ ðëçèõóìïý (óô.
513-514).
ä) ¸îïäïò ôùí ðïëéïñêçìÝíùí êáé óôÞóéìï åíÝäñáò, ìå óôü÷ï ôá êïðÜ-
äéá ôùí áíôéðÜëùí (óô. 515-525).
å) ¸öïäïò ôùí å÷èñþí óôá êïðÜäéá – óöáãÞ âïóêþí (óô. 526-531).
óô) Áíïé÷ôÞ ìÜ÷ç (óô. 532-538).
Óôçí ÉëéÜäá åßíáé óõíçèéóìÝíåò ïé åðéèÝóåéò óå êïðÜäéá (âë. Á 155, Æ 423-
424). Åðßóçò, ïé èåïß ðáßæïõí óçìáíôéêü ñüëï óôç äéåîáãùãÞ ôïõ éëéáäé-
êïý ðïëÝìïõ, üðùò áêñéâþò óõìâáßíåé êáé óôïí ðüëåìï ôçò áóðßäáò.
4. Μολονότι ο ποιητής για να παρουσιάσει όσα εικονίζο-

νται πάνω στην ασπίδα χρησιμοποιεί την περιγραφή, οι
εικόνες δεν είναι στατικές αλλά μοιάζουν με μικρές αφη-
γήσεις, δηλαδή στην περιγραφή υπάρχει κίνηση, δράση,
ακούγονται ήχοι και αναφέρονται σκέψεις ή συναισθή-
ματα των προσώπων που απεικονίζονται. Μπορείτε να
βρείτε ορισμένα τέτοια παραδείγματα.
¼ëåò ïé óêçíÝò ôçò áóðßäáò åßíáé æùíôáíÝò êáé áðåõèýíïíôáé óå üëåò
ôéò áéóèÞóåéò, ãåãïíüò ðïõ åíéó÷ýåôáé êáé áðü ôçí ðïëý êáëÞ êáé ðá-
ñáóôáôéêÞ ðåñéãñáöÞ. ÅíäåéêôéêÜ ðáñáäåßãìáôá:
Ç÷çôéêÞ åéêüíá åßíáé ïé óýñéããåò ôùí âïóêþí (óô. 525) êáé ôï èåúêü ôñá-
ãïýäé ôïõ áïéäïý (óô. 603-604).
ÊéíçôéêÞ åéêüíá åßíáé ç ðïìðÞ ôùí íõöÜäùí (óô. 491) êáé ç ðïñåßá ôùí
âïäçëáôþí êáé ôùí åííÝá óêýëùí ôïõò (óô. 576-577).
Åéêüíá ìå äñÜóç åßíáé ôï ãëÝíôé ôïõ ãÜìïõ (óô. 490) êáé ïé åéêüíåò ôïõ
ïñãþìáôïò, ôïõ èåñéóìïý êáé ôïõ ôñýãïõ (óô. 541-546, 550-556, 566-
571).
ÓõíáéóèçìáôéêÞ åéêüíá åßíáé ï èáõìáóìüò ôùí ãõíáéêþí (óô. 495) êáé ï
öüâïò ôùí óêõëéþí (óô. 578-585)
5. Ποια θέση επιφυλάσσει για τον εαυτό του ο ποιητής

και πώς προβάλλει την αξία του ως δημιουργού σ’ όλη
τη διάρκεια της περιγραφής; Αφού θυμηθείτε και όσα
μάθατε στην Οδύσσεια για τους αοιδούς, να συζητήσετε
στην τάξη σχετικά με το έργο και την κοινωνική θέση
232 αυτών των καλλιτεχνών στην ομηρική κοινωνία.
Óôï óô. 603 ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óå Ýíáí èåßï áïéäü («ðïëýò ëáüò êáé Ραψωδία
áíÜìåóá ï áïéäüò ï èåßïò»), ï ïðïßïò ìðïñåß íá áíôéðñïóùðåýåé óôçí
áöÞãçóç ôïí ßäéï ôïí ðïéçôÞ. Ï ¼ìçñïò ìðïñåß, åðßóçò, íá áíôéðñï-
óùðåýåôáé áðü ôïí ¹öáéóôï, ôïí Üîéï äçìéïõñãü ðïõ áíáðáñéóôÜ ìå
Σ
στ. 478-616
÷áëêü óêçíÝò áðü ôçí êáèçìåñéíüôçôá, ü,ôé áêñéâþò êÜíåé êáé ï åðéêüò
ðïéçôÞò. Ï ¼ìçñïò èáõìÜæåé ôï Ýñãï ôïõ Çöáßóôïõ, ôçí áðáñÜìéëëç
éêáíüôçôÜ ôïõ íá ÷ñçóéìïðïéåß ôÝëåéá ôï ÷áëêü, åðåéäÞ Ýììåóá åðéäéþêåé
íá ðñïâÜëëåé êáé ôï äéêü ôïõ Ýñãï, ôç óýíèåóç ôïõ Ýðïõò. Ãé’ áõôü âÜæåé
óôçí áöÞãçóÞ ôïõ êáé Ýíáí «èåßï áïéäü», ãéá íá ðáñïõóéÜóåé ôï Ýñãï
ôïõ ùò éóÜîéï ôçò èáõìáóôÞò áóðßäáò ôïõ Çöáßóôïõ.
Ïé áïéäïß êáôÜ ôçí ïìçñéêÞ åðï÷Þ Þôáí ïé óõíèÝôåò êáé ïé åêôåëåóôÝò
ìåãÜëùí áöçãçìáôéêþí ôñáãïõäéþí (åðþí), ç õðüèåóç ôùí ïðïßùí Þôáí
ðáñìÝíç áðü êáôïñèþìáôá êáé ðåñéðÝôåéåò çñþùí. ÁíÞêáí óôçí ôÜîç
ôùí äçìéïõñãþí êáé êáôåß÷áí õøçëÞ êïéíùíéêÞ èÝóç ìÝóá óôçí ïìçñéêÞ
êïéíùíßá. Ãéá ôç óýíèåóç ôùí áöçãçìáôéêþí áõôþí ôñáãïõäéþí åìðíÝ-
ïíôáí áðáñáßôçôá áðü êÜðïéá Ìïýóá ãé’ áõôü èåùñïýíôáí ðñüóùðá
óåâáóôÜ. ÓõíÞèùò áðïëÜìâáíáí ôçí ðñïóôáóßá êáé ôçí åýíïéá êÜðïéïõ
âáóéëéÜ, áñêåôïß üìùò ôáîßäåõáí áðü ôüðï óå ôüðï äéáäßäïíôáò ôá
Ýñãá ôïõò.
6. Να συγκρίνετε την ασπίδα του Αχιλλέα: α) με την

ασπίδα του Ηρακλή και β) με το μαντίλι που κεντάει
η κόρη στο ποίημα του Κ. Κρυστάλλη. Να βρείτε ομοι-
ότητες ή διαφορές, τις οποίες να δικαιολογήσετε.
Êáé ïé äýï áóðßäåò Ý÷ïõí ãáìÞëéá ðïìðÞ, ÷ïñïýò êáé ãéïñôÝò, óêçíÝò
áðü ôç ãåùñãéêÞ æùÞ. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ç áóðßäá ôïõ ÇñáêëÞ Ý÷åé
êáèáñÜ ðïëåìéêÞ áôìüóöáéñá, ãéáôß Ý÷åé óêïðü íá ðñïêáëÝóåé ôñüìï
óôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ· áíôßèåôá, ôïõ Á÷éëëÝá ðáñïõóéÜæåôáé áðü ôïí
¼ìçñï ðåñéóóüôåñï ùò Ýñãï ôÝ÷íçò. Ç áóðßäá ôïõ ÇñáêëÞ äåí Ý÷åé ôéò
óêçíÝò ôçò áðïíïìÞò äéêáéïóýíçò êáé ôéò êôçíïôñïöéêÝò áó÷ïëßåò.
¼óïí áöïñÜ óôï ìáíôßëé ôïõ ãÜìïõ, ïé ïìïéüôçôåò ìå ôçí áóðßäá ôïõ
Á÷éëëÝá åßíáé ç áðåéêüíéóç ôïõ Óýìðáíôïò, ôçò Ãçò, ôïõ Ïõñáíïý êáé
ôçò èÜëáóóáò, êáèþò êáé ôùí ðïéìåíéêþí óêçíþí. ÁðïõóéÜæïõí áðü ôï
ìáíôßëé ïé ðïëåìéêÝò óêçíÝò, ïé óêçíÝò ôçò áãñïôéêÞò æùÞò, ïé ÷ïñïß êáé
ôá ôñáãïýäéá.
233
Μήνιδος Ἀπόρρησις
Ο Αχιλλέας αποκηρύσσει την οργή του
Ραψωδία Τ
ΤΟΠΟΣ: η σκηνή του Αχιλλέα, το μέρος όπου γίνονταν
οι συγκεντρώσεις των Αχαιών, ο χώρος ετοιμασίας
των πολεμιστών πριν βγουν στη μάχη
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αχιλλέας, Μυρμιδόνες, Οδυσσέας, Διομήδης,
Αγαμέμνονας, Αντίλοχος, Θρασυμίδης, Θόας, Ταλθύβιος,
Μέγης, Μηριόνης, Μελάνιππος, Νέστορας, Φοίνικας,
Άλκιμος, Αυτομέδοντας (Αχαιοί) – καθώς και τα
άλογα του Αχιλλέα, ο Βαλίος και ο Ξάνθος, Βρισηίδα,
σκλάβες Πατρόκλου – Δίας, Θέτιδα, Αθηνά (θεοί)
Ραψωδία
Ραψωδία Τ 1-152 Τ
στ. 1-152
Η συμφιλίωση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα
Ôï óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí ÈÝôéò, Á÷éëëÝáò,
Χρόνος ÁãáìÝìíïíáò,
27ç çìÝñá ôçò ÉëéÜäáò Äßáò, ¹ñá
Ç ÈÝôéò öÝñíåé ôá íÝá üðëá óôï ãéï ôçò êáé ôïí óõìâïõëåýåé íá
åôïéìáóôåß íá ðïëåìÞóåé, áöïý ðñþôá áíáêïéíþóåé üôé ôï èÝìá
ôçò ïñãÞò ôïõ ìå ôïí ÁãáìÝìíïíá Ý÷åé ëÞîåé. Ï Á÷éëëÝáò óõãêáëåß
óõíÝëåõóç êáé êïéíïðïéåß ôçí ðñüèåóÞ ôïõ íá åðéóôñÝøåé óôç ìÜ÷ç. Ï
ÁãáìÝìíïíáò áðïëïãåßôáé êáé äåóìåýåôáé íá äþóåé óôïí Á÷éëëÝá üëá
ôá äþñá ðïõ ôïõ Ýôáîå. Åêåßíïò ôïíßæåé ðùò áõôü ðïõ åðåßãåé åßíáé ï
ðüëåìïò êáé ü÷é ôá äþñá.
2 Ηώς: Êüñç ôïõ ÔéôÜíá Õðåñßùíá êáé ôçò ÅõñõöÜåóóáò· ïíïìá-
æüôáí êáé ÁõãÞ.
4 σιμά: êïíôÜ.
9 ως τον δάμασε η βουλή των αθανάτων: áöïý óêïôþèçêå
åðåéäÞ ôï èÝëçóáí ïé èåïß.
16 μέσα του εχόχλασε η χολή βαθύτερα: Ýíéùóå ðïëý ìåãÜëç
ïñãÞ ìÝóá ôïõ üôáí åßäå ôá üðëá.
17 ευφραίνετο: ÷áéñüôáí ç øõ÷Þ ôïõ.
α) στ. 1-39: Η Θέτιδα φέρνει γ) στ. 76-152: Ο λόγος
στον Αχιλλέα τα καινούρια όπλα. του Αγαμέμνονα και η απάντηση
β) στ. 40-75: Η συνέλευση του Αχιλλέα.
και ο λόγος του Αχιλλέα.
237
Ραψωδία 18 να τα θωράει: íá ôá âëÝðåé, íá ôá åðåîåñãÜæåôáé.
Τ
στ. 1-152
24
27
εις τον ανδράγαθον υιόν του Μενοιτίου: óôï
áíäñåßïõ ÐÜôñïêëïõ.
και όλο σαπεί το σώμα: êé üëï ôï óþìá óáðßóåé.
óþìá ôïõ
29 ποσώς: êáèüëïõ.
30 άγριες σπορές: Üãñéá óìÞíç áðü ìýãåò.
32 όσο να κλείσει ο χρόνος: ãéá Ýíáí ïëüêëçñï ÷ñüíï.
36 περιζώσου ανδρείαν: ìÜæåøå üëç óïõ ôçí áíäñåßá, äåßîïõ
ãåííáßïò.
48 Τυδείδης: ï ãéïò ôïõ ÔõäÝá, ï ÄéïìÞäçò.
58 εξ αφορμής της κόρης: ìå áöïñìÞ ôç Âñéóçßäá.
60 την Λυρνησσόν: ðáôñßäá ôçò Âñéóçßäáò.
61 δεν θα εδάγκαναν τόσοι Αχαιοί το χώμα: äåí èá ðÝèáéíáí
ôüóïé Á÷áéïß.
65 αλλ’ ό,τι εγίνη αφήνομεν: áëëÜ áò áöÞóïõìå ü,ôé Ýãéíå, áò
ôï îå÷Üóïõìå.
73 πολλή χαρά θενά αισθανθούν τα γόνατα να κλίνουν:
ðñÝðåé íá ÷áñïýí ðïëý êáé íá îáðëþóïõí íá îåêïõñáóôïýí.
78 θεράποντες του Άρη: õðçñÝôåò ôïõ èåïý ôïõ ðïëÝìïõ, ¢ñç,
Üîéïé ðïëåìéóôÝò.
79 ν’ ακούετ’ ανεμπόδιστος όποιος τον λόγον έχει: íá ìðïñåß
íá ìéëÞóåé ï ïìéëçôÞò ÷ùñßò íá ôïí äéáêüøåé êáíåßò.
80 κι έμπειρον η διακοπή πειράζει: åíï÷ëåßôáé áêüìá êáé ï ðéï
Ýìðåéñïò ïìéëçôÞò, üôáí ôïí äéáêüðôïõí.
82 ψηλόφωνος δικηγόρος: ñÞôïñáò ìå äõíáôÞ öùíÞ.
84 καλά νοήσετ’ όλοι: âÜëôå ôï üëïé êáëÜ óôï ìõáëü óáò.
85 μ’ ονείδισαν: ìå åîüñãéóáí.
87 η νυκτοπλάνητη Ερινύς: Ïé Åñéíýåò Þôáí ôñåéò, ç ÌÝãáéñá,
ç Áëçêôþ êáé ç Ôéóéöþíç. Õðçñåôïýóáí ôï âáóéëéÜ ôïõ ÊÜôù
êüóìïõ, ¢äç, êáé åß÷áí êáèÞêïí íá ôéìùñïýí ôïõò åðßïñêïõò êáé
ôïõò åãêëçìáôßåò, éäéáßôåñá ôïõò ìçôñïêôüíïõò êáé ôïõò ðáôñï-
êôüíïõò. Ïé Åñéíýåò ðáñéóôÜíïíôáí ïðëéóìÝíåò ìå ìéêñü îßöïò,
âÝëç êáé öáñÝôñá· åß÷áí öôåñÜ, óôá ÷Ýñéá êñáôïýóáí äÜäåò êáé
åß÷áí ößäéá óôá ìáëëéÜ, óôá ÷Ýñéá êáé óôç ìÝóç, ôá ïðïßá Ýóôñå-
öáí ðñïò ôá èýìáôÜ ôïõò. Áðü ôïí ¼ìçñï áðïêáëåßôáé «íõêôï-
ðëÜíçôç» ç Åñéíýá, ãéáôß êõêëïöïñïýóå êõñßùò ôç íýêôá.
87 την αγρίαν Άτην: Ç ¢ôç Þôáí êüñç ôïõ Äßá, ðñïóùðïðïßçóç
ôçò óýã÷õóçò, ôçò âëÜâçò ôïõ ìõáëïý. Ï ÁãáìÝìíïíáò éó÷õñß-
æåôáé üôé ç ¢ôç Þôáí áõôÞ ðïõ ôïí Ýêáíå íá ïñãéóôåß ôüóï ðïëý
ìå ôïí Á÷éëëÝá êáé íá ôïí ðñïóâÜëåé. Ôçí ¢ôç ôçí Ýóôåëíáí ïé
èåïß ãéá íá ôéìùñÞóïõí êÜðïéïí Üäéêï, ìå áðïôÝëåóìá áõôüò íá
ôõöëþíåôáé áðü ìßóïò êáé íá óõìðåñéöÝñåôáé óáí ôñåëüò.
238 92 κατάρατη: êáôáñáìÝíç.
93 ανάερ’ από τες κεφαλές γυρίζει των ανθρώπων: ãõñßæïõí Ραψωδία
103
óôïí áÝñá, ðÜíù áðü ôá êåöÜëéá ôùí áíèñþðùí.
η ωδυνοφόρα Ειλείθυια: Ç Åéëåßèõéá Þôáí êüñç ôïõ Äßá êáé
ôçò ¹ñáò, ðñïóôÜôéäá èåÜ ôçò ãÝííáò. ¹ôáí õðåýèõíç ãéá ôéò
Τ
στ. 1-152
ùäýíåò ôïõ ôïêåôïý.
108 όμοσέ μου: ïñêßóïõ ìïõ.
110 που μες στα πόδια γυναικός την σήμερον θα πέσει:
ðïõ èá ãåííçèåß óÞìåñá.
116 του Σθενέλου: Ï ÓèÝíåëïò, âáóéëéÜò ôùí Ìõêçíþí, Þôáí ãéïò
ôïõ ÐåñóÝá. Ï ÐåñóÝáò Þôáí âáóéëéÜò ôïõ ¢ñãïõò ðñéí áðü ôïí
ÁôñÝá.
117 μες την γαστέρα της παιδί κι εμέτρα επτά φεγγάρια:
óôçí êïéëéÜ ôçò åß÷å ðáéäß, Þôáí Ýãêõïò åðôÜ ìçíþí.
118 αν και λειπόμηνον: áí êáé Þôáí åðôáìçíßôçò· êáíïíéêÜ, äç-
ëáäÞ, ÷ñåéáæüôáí äýï ìÞíåò áêüìç ãéá íá ãåííçèåß.
119 της Αλκμήνης κράτησε τη γέννα και τους πόνους:
êáèõóôÝñçóå ôïõò ðüíïõò ôçò ãÝííáò.
122 ο Ευρυσθεύς: ÂáóéëéÜò ôùí ÌõêÞíùí, ãéïò ôïõ ÓèÝíåëïõ êáé
åããïíüò ôïõ ÐåñóÝá. Ï ÅõñõóèÝáò áíÝèåóå óôïí ÇñáêëÞ ôïõò
äþäåêá Üèëïõò.
132 τον ποθητόν του: ôïí áãáðçìÝíï ôïõ.
133 οι απρεπείς αγώνες του Ευρυσθέως: Åííïåß ôïõò äþäåêá
Üèëïõò ðïõ áíÝèåóå ï ÅõñõóèÝáò óôïí ÇñáêëÞ.
138 με ξαγοράν πλουσίαν: ìå ðëïýóéá áíôáëëÜãìáôá.
143 οι θεράποντες: ïé äïýëïé.
148 να τρίβουμε με λόγια τον καιρό μας: íá ÷ñïíïôñéâïýìå,
íá áñãïýìå.
149 το μέγα έργον άπρακτον ακόμη μένει οπίσω: ç åêäßêçóç
(ôï ìÝãá Ýñãïí) ðáñáìÝíåé áðñáãìáôïðïßçôç.

23-27 μόνον πολύ φοβούμαι... και όλο σαπεί το σώμα
Ï Á÷éëëÝáò, ï Þñùáò ðïõ åíóáñêþíåé ôïí éäáíéêü ïìçñéêü ðï-
ëåìéóôÞ óôï Ýðïò, öáßíåôáé íá ìç âéÜæåôáé íá ôñÝîåé óôç ìÜ÷ç
ìå ôá èåúêÜ üðëá, üðùò èá üöåéëå êÜèå ðïëåìéóôÞò íá êÜíåé.
Ãéá áõôüí åßíáé ýøéóôç ðñïôåñáéüôçôá ç óõíôÞñçóç ôïõ íåêñïý
êáé ç ðñïöýëáîÞ ôïõ áðü ôç óÞøç. Ôïíßæåôáé ãéá Üëëç ìéá öïñÜ
ç ìåãÜëç áîßá ôçò öéëßáò áíÜìåóá óôïõò Þñùåò ôïõ ïìçñéêïý
Ýðïõò.
Ç èÝáóç ôïõ íåêñïý óþìáôïò ôïõ ößëïõ ôïõ Ý÷åé åîáíôëÞóåé
ôïí Á÷éëëÝá øõ÷ïëïãéêÜ êáé ìüíï üôáí ç ÈÝôéäá ôïí çñåìÞóåé, 239
Ραψωδία ï Þñùáò èá óôñáöåß ðñïò ôá üðëá êáé èá åôïéìáóôåß ãéá ôç
Τ
στ. 1-152
ìåãÜëç ìÜ÷ç.
38-39 ρόδινο στάζει νέκταρ και αμβροσίαν

ôï íÝêôáñ Þôáí ôï ðïôü ôùí èåþí êáé ç áìâñïóßá ôï öáãçôü ôïõò.
Åäþ öáßíåôáé üôé ìå íÝêôáñ êáé áìâñïóßá ìðïñïýóå íá äéáôçñçèåß
ôï óþìá ôïõ íåêñïý êáé íá ðñïöõëá÷èåß áðü ôç óÞøç.
4 και με κραυγή τρομακτική σηκώνει τους Αργείους

Ï Á÷éëëÝáò êáëåß ôïõò Á÷áéïýò óå óýíïäï ìå ôç öùíÞ ôïõ,
÷ùñßò íá óôåßëåé êÞñõêåò, üðùò óõíçèéæüôáí.
42 κι αυτοί που πάντοτ’ έμεναν στην περιοχή των πλοίων

Ôï ðëÞñùìá ôùí ðëïßùí äåí ðïëåìïýóå ðïôÝ, ãéá íá åßíáé óå
åôïéìüôçôá, áí ÷ñåéáæüôáí íá îåêéíÞóïõí ôá ðëïßá. Ôï ãåãïíüò
üôé ôñÝ÷ïõí óôç óõãêÝíôñùóç áêüìá êáé üóïé áðÝ÷ïõí áðü ôç
ìÜ÷ç, ôïíßæåé ôç óïâáñüôçôá ôçò óõíüäïõ.
47 Με χωλό πόδι εβάδιζαν του Άρη δυο βλαστάρια

Ï ÄéïìÞäçò êáé ï ÏäõóóÝáò êïõôóáßíïíôáò ðÞãáéíáí óôç óõíÝëåõ-
óç, áöïý åß÷áí ôñáõìáôéóôåß óôç ìÜ÷ç. Ï ÄéïìÞäçò áðü ôïí ÐÜñç
(ñáøùäßá Ë 375) êáé ï ÏäõóóÝáò áðü ôïí Óþêï (ñáøùäßá Ë 434).
86-87
αλλ’ αίτιος δεν είμ’ εγώ· αλλά είναι ο Ζευς κι η Μοίρα
/ και η νυκτοπλάνητη Ερινύς
Ï ÁãáìÝìíïíáò áðïìáêñýíåé ôçí åõèýíç ôçò äéáìÜ÷çò áðü ðÜíù
ôïõ êáé ôç ìåôáèÝôåé óôïí Äßá, ôç Ìïßñá êáé ôçí Åñéíýá. Ï áñ÷é-
óôñÜôçãïò ðáñïõóéÜæåé ôï áäßêçìÜ ôïõ ùò áðïôÝëåóìá åîùôå-
ñéêþí äõíÜìåùí êé ü÷é äéêÞò ôïõ ðñùôïâïõëßáò. ¹ôáí óýíçèåò
ôï ãåãïíüò, üôáí ïé ïìçñéêïß Þñùåò èåùñïýóáí ìéá ðñÜîç ôïõ
ðáñåëèüíôïò áðáñÜäåêôç, íá ôçí õðÜãïõí óôç èåúêÞ âïýëçóç.
¸ôóé, óôï óçìåßï áõôü ï ÁãáìÝìíïíáò, ðñïóðáèþíôáò íá
äéêáéïëïãçèåß ìðñïóôÜ óôïí Á÷éëëÝá ãéá ôçí ðñÜîç ôïõ, õðï-
óôçñßæåé üôé áßôéïé ãéá ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ Þôáí ï Äßáò, ç Ìïßñá,
ç Åñéíýá êáé ç ¢ôç, ðïõ ôýöëùóå ôï íïõ ôïõ, êáé ï ßäéïò äåí åß÷å
åðßãíùóç ôùí ðñÜîåþí ôïõ.
137-141
κι εάν τότ’ ετυφλώθηκα... ο θείος Οδυσσέας
Ï ÁãáìÝìíïíáò ðñïóöÝñåé åê íÝïõ äþñá óôïí Á÷éëëÝá, ü÷é ãéáôß
240
íéþèåé Ýíï÷ïò, áëëÜ ãéáôß íéþèåé ìåãÜëç íôñïðÞ êáé ôáðåßíùóç Ραψωδία
áðÝíáíôé óôï óôñáôü ôïõ. Ç ðñÜîç ôïõ, êé áí áêüìá õðïêéíÞèçêå
áðü èåúêÝò äõíÜìåéò, åðÝöåñå óôï óôñáôü ôïõ ìåãÜëåò áðþëåéåò.
Ãéá ôï áðïôÝëåóìá áõôü íéþèåé õðåýèõíïò ï áñ÷éóôñÜôçãïò êé ü÷é
Τ
στ. 1-152
ãéá ôçí áñ÷éêÞ ôïõ ðñüèåóç, üôáí ðÞñå áðü ðåßóìá ôç Âñéóçßäá
áðü ôïí Á÷éëëÝá êáé ôïõ ðñïêÜëåóå ôï ìåãÜëï èõìü. Óôïí ïìçñé-
êü êüóìï ëïéðüí óçìáóßá åß÷å ç åîÜëåéøç ôçò íôñïðÞò, áöïý ïé
Þñùåò óðÜíéá âßùíáí ôçí åíï÷Þ ãéá êÜðïéá ðñÜîç ôïõò.
146-147
Τα δώρα είναι στο χέρι σου να δώσεις, ως αρμόζει, /
ή να κρατήσεις
Óôç ñáøùäßá É ï Á÷éëëÝáò åß÷å áñíçèåß ôçí ðñïóöïñÜ ôùí äþ-
ñùí ôïõ ÁãáìÝìíïíá, ãåãïíüò ðïõ ôïõ áöáéñåß êáé ôï äéêáßùìá
íá ôá äéåêäéêÞóåé. Ï ëüãïò åíüò åðéêïý Þñùá äåí Ýðñåðå íá
ðáñáâéÜæåôáé. Áöïý ôá áñíÞèçêå, äåí åßíáé óùóôü ôþñá íá ôá
äå÷ôåß. Ìüíï áí åðéìåßíåé ï ÁãáìÝìíïíáò ï Á÷éëëÝáò Ý÷åé äé-
êáßùìá íá ôá äå÷ôåß.
ÂÝâáéá, ç Üñíçóç ôùí äþñùí óôï óçìåßï áõôü ìåôáöñÜæå-
ôáé êáé ùò ðåñéöñüíçóç áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõ Á÷éëëÝá ðñïò ôï
ðñüóùðï ôïõ ÁãáìÝìíïíá, êáèþò äåí åðéóôñÝöåé óôïí ðüëåìï
åðåéäÞ ôïõ ôï æçôÜåé ï áñ÷éóôñÜôçãüò ôïõ áëëÜ åðåéäÞ ðñÝðåé
íá åêäéêçèåß ãéá ôï èÜíáôï ôïõ ößëïõ ôïõ.
ΑΧΙΛΛΕΑΣ
Ï Á÷éëëÝáò, ìüëéò ÷Üíåé ôï ößëï ôïõ, áëëÜæåé ôåëåßùò óõìðåñéöïñÜ êáé
âéÜæåôáé íá ãõñßóåé óôç ìÜ÷ç ãéá íá ðÜñåé åêäßêçóç ãéá ôï ÷áìü ôïõ
Ðáôñüêëïõ. Åßíáé ðéóôüò ößëïò êáé åõáßóèçôïò áðÝíáíôé óå üðïéïí ôïí
ôéìÜ, ãé’ áõôü åßíáé ðïëý èëéììÝíïò êáé óõíôåôñéììÝíïò ãéá ôï ÷áìü ôïõ
ößëïõ ôïõ.
ÁìÝóùò ðáßñíåé ôçí ðñùôïâïõëßá êáé óõãêáëåß óõíÝëåõóç üëùí ôùí
Á÷áéþí ãéá íá áíáêïéíþóåé óå üëïõò ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ. Áðü ôï ëüãï
ðïõ áðåõèýíåé óôïõò óõóôñáôéþôåò ôïõ áðïäåéêíýåôáé õðåýèõíïò êáé
ãåííáßïò, êáèþò áíáãíùñßæåé ôç ëÜèïò åðéëïãÞ ôïõ íá áðÝ÷åé áð’ ôç ìÜ-
÷ç êáé äßíåé ôçí õðüó÷åóÞ ôïõ üôé ïé Ôñþåò èá ðëçñþóïõí ðïëý áêñéâÜ
ãéá üëá ôá äåéíÜ ðïõ ðñïêÜëåóáí óôïõò óõìðáôñéþôåò ôïõ.
¼ôáí áñíåßôáé ôá äþñá ôïõ ÁãáìÝìíïíá, äåß÷íåé ôçí áíéäéïôÝëåéÜ
ôïõ êáé åðéëÝãåé íá õðåñáóðéóôåß ôçí ôéìÞ ôïõ êáé íá åêäéêçèåß ãéá ôï
èÜíáôï ôïõ ößëïõ ôïõ. 241
Ραψωδία ÔÝëïò, ï Á÷éëëÝáò áðÝíáíôé óôç ÈÝôéäá åßíáé õðÜêïõïò êáé åõãåíéêüò,
Τ
στ. 1-152
êáèþò ôçí åìðéóôåýåôáé êáé ðåßèåôáé áðü üóá ôïí óõìâïõëåýåé.
ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑΣ
Ó’ áõôÞ ôçí åíüôçôá ï ÁãáìÝìíïíáò Ý÷åé ìåôáíéþóåé ãéá ôç óõìðåñé-
öïñÜ ôïõ áðÝíáíôé óôïí Á÷éëëÝá, êõñßùò ãéáôß åßäå ôéò óõíÝðåéåò ðïõ
ðñïêÜëåóå ç áëáæïíåßá ôïõ óôïõò Á÷áéïýò. Äåí åßíáé ðéá åãùéóôÞò êáé
äåí åêìåôáëëåýåôáé ôç äýíáìç ðïõ ôïõ ðáñÝ÷åé ôï áîßùìá ôïõ áñ÷é-
óôñÜôçãïõ ãéá íá åðéâÜëëåé ôç ãíþìç ôïõ. ÐáñáäÝ÷åôáé ôï ëÜèïò ôïõ
êáé æçôÜåé äçìüóéá óõãíþìç áðü ôïõò óôñáôéþôåò ôïõ. Åßíáé éóïññï-
ðçìÝíïò êáé óùóôüò åêôéìçôÞò ôçò êáôÜóôáóçò, íïéÜæåôáé ãéá ôï êáëü
ôùí Á÷áéþí ùò åõóðëá÷íéêüò çãÝôçò.
• ×ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò äéÜëïãïò, ðïõ åðéôñÝðåé ôç äéáãñáöÞ ôùí
÷áñáêôÞñùí óå âÜèïò.
• Åíôïðßæåôáé ç ôå÷íéêÞ ôïõ åãêéâùôéóìïý, äçë. ç Ýíôáîç ìéáò áíáäñïìé-
êÞò áöÞãçóçò óôï ëüãï ôïõ ÁãáìÝìíïíá· áõôÞ ç áöÞãçóç áöïñÜ óôïí
üñêï ôïõ Äßá ãéá ôç ãÝííçóç ôïõ ÇñáêëÞ.
Παρομοιώσεις: (óô. 16-17) «áóôñÜøáí ùóÜí öùôéÜ ôá ìÜôéá ôïõ».

Μεταφορές: (óô. 5) «ðéêñÜ íá êëáßåé» / (óô. 9) «ôïí äÜìáóå ç âïõëÞ ôùí
áèáíÜôùí» / (óô. 16) «å÷ü÷ëáóå ç ÷ïëÞ» / (óô. 35) «âÜëå êÜôù ôïí èõìüí» /
(óô. 36) «êáé ðåñéæþóïõ áíäñåßáí» / (óô. 61) «ôüôå äåí èá åäÜãêáíáí ôüóïé
Á÷áéïß ôï ÷þìá» / (óô. 66) «íá äáìÜóïìåí óôá óôÞèç ôçí øõ÷Þ ìáò» / (óô.
67) «ðáýù åãþ ôþñá ôçí ÷ïëÞí» / (óô. 94) «Üóöáëôá… ôïõò äõï äÝíåé» /
(óô. 114) «áð’ ôçí êïñõöÞí… å÷ýèç» / (óô. 134-135) «ï ìÝãáò ¸êôùñ… ôïõò
Áñãåßïõò» / (óô. 148) «íá ôñßâïìå ìå ëüãéá ôïí êáéñü ìáò» / (óô. 151) «íá
êüâåé ìå ôç ëüã÷ç ôïõ ôåò öÜëáããåò ôùí Ôñþùí».
Προσωποποίηση: (óô. 9) «ùò ôïí äÜìáóå ç âïõëÞ ôùí áèáíÜôùí» /
(óô. 102) «ç øõ÷Þ… ðáñáêéíåß ìå».
Επίθετα: (óô. 1-2) «ñïäéóìÝíç Çþò» / (óô. 4) «ðïèçôüí õéüí» / (óô. 6)
«áóýãêñéôç èåÜ» / (óô. 10) «Üñìáôá ùñáßá» / (óô. 13) «Üñìáôá êáëüôå÷íá»
/ (óô. 18) «ùñáßá äþñá» / (óô. 19) «åîáßóéá èáýìáôá» / (óô. 24) «áíäñÜãáèïí
õéüí» / (óô. 25) «áíïéêôÝò ëáâùìáôéÝò» / (óô. 28) «áóçìüðïäç èåÜ» / (óô. 31)
«óêïôùìÝíïí ìá÷çôÞí» / (óô. 33) «Üâëáðôï êáé êáëýôåñï… ôï óþìá» / (óô.
38) «ñüäéíï íÝêôáñ» / (óô. 40, 55) «èåßïò Á÷éëëÝáò» / (óô. 41) «êñáõãÞ ôñï-
242 ìáêôéêÞ» / (óô. 46) «óêëçñüí áãþíá» / (óô. 48) «Ôõäåßäçò ï áíäñÜãáèïò» /
(óô. 57) «öáñìáêåñÞ äé÷üíïéá» / (óô. 68) «èõìüí áéþíéïí» / (óô. 72) «äåéíüí Ραψωδία
áãþíá» / (óô. 74) «ïé Á÷áéïß ãåííáßïé» / (óô. 75) «ìåãáëüøõ÷ïò Ðçëåßäçò»
/ (óô. 76) «ìÝãáò ÁãáìÝìíùí» / (óô. 87) «íõêôïðëÜíçôç Åñéíýò» / (óô. 91)
«óåâáóôÞ êüñç» / (óô. 91-92) «ç ¢ô´ç ïëåèñßá / êáôÜñáôç áåñüðïäç» /
Τ
στ. 1-152
(óô. 98) «ðõñãùìÝíçí ÈÞâçí» / (óô. 103) «ùäéíïöüñá Åéëåßèõéá» / (óô.
108) «üñêïí äõíáôüí» / (óô. 116) «áóýãêñéôçí ãõíáßêá» / (óô. 120) «ÐáôÝñ’
áóôñáðïöüñå» / (óô. 121) «Üíäñáò ëáìðñüò» / (óô. 126) «ëáìðñÝò ðëåîßäåò»
/ (óô. 128) «üëåèñïò êïéíüò» / (óô. 133) «áðñåðåßò áãþíåò» / (óô. 134) «ìÝ-
ãáò ¸êôùñ» / (óô. 135) «áêñÜôçôïò» (åíí. ï ¸êôïñáò) / (óô. 138) «îáãïñÜí
ðëïõóßáí» / (óô. 141) «èåßïò ÏäõóóÝáò» / (óô. 144) «äþñá… åîáßóéá» / (óô.
145) «ðôåñïðüäçò Á÷éëëåýò» / (óô. 149) «ôï ìÝãá Ýñãï Üðñáêôïí».
Εικόνες: (óô. 1-2) «¢öçíå... áíèñþðùí» / (óô. 14-15) «ïé Ìõñìéäüíåò… Ýöõ-
ãáí» / (óô. 38-39) «óôá ñïõèïýíéá… êñáôÞóåé» / (óô. 47-50) «ìå ÷ùëü…
ðñþôåò» / (óô. 76-77) «ïìéëÞóåí… ðñï÷ùñÞóåé» / (óô. 130-131) «êáé ìå ôï
÷Ýñé ôïõ… ôïõ áíèñþðùí».
Περίφραση: (óô. 110) «ìåò ôá ðüäéá ãõíáéêüò ôçí óÞìåñïí èá ðÝóåé»
(èá ãåííçèåß).
1. Στο έπος συναντάμε συχνά το στοιχείο του «θαυμα-
στού», αυτού δηλαδή που συμβαίνει «καθ’ υπέρβασιν»
της φυσικής τάξης και των φυσικών νόμων. Να επιση-
μάνετε το στοιχείο του «θαυμαστού» στους στ. 1-39
και να το περιγράψετε με λίγα λόγια.
Óôï óô. 3 ç ÈÝôéäá âãáßíåé ìå èáõìáóôü ôñüðï óôçí ðáñáëßá, ãéá íá öå-
ñåé ôá êáéíïýñéá üðëá ôïõ Á÷éëëÝá. Åðßóçò, óôï óô. 37 ãåìßæåé ìå èÜññïò
ôï ãéï ôçò, åíþ óôï óô. 30-33, 37-39 ÷ñçóéìïðïéåß íÝêôáñ êáé áìâñïóßá,
ãéá íá äéáôçñçèåß ôï óþìá ôïõ Ðáôñüêëïõ Üöèáñôï.
Êáé óôéò ôñåéò ðåñéðôþóåéò õðÜñ÷åé ôï óôïé÷åßï ôïõ èáõìáóôïý, ðïõ
åìåßò èá ôï ïíïìÜæáìå êáé ìáãéêü. Áõôü ôï óôïé÷åßï äçìéïõñãåß ìéá
ðáñáìõèéáêÞ áôìüóöáéñá, ç ïðïßá áðïôåëåß ìÝóá óå áõôü ôï Üãñéï
ðïëåìéêü Ýðïò ìéá óôéãìÞ áíÜðáõëáò ãéá ôïí áêñïáôÞ / áíáãíþóôç.
2. Ποιες είναι οι υποδείξεις της Θέτιδας προς το γιο της

(στ. 29-36); Να επισημάνετε στη συνέχεια της ενότητας
(στ. 40-153) τους στίχους στους οποίους ο Αχιλλέα
υλοποιεί τις εντολές της μητέρας του. 243
Ραψωδία Ç ÈÝôéäá ðáñïôñýíåé ôï ãéï ôçò íá ðÜøåé íá èñçíåß ôïí ÐÜôñïêëï êáé
Τ
στ. 1-152
íá ðÜñåé ôá êáéíïýñéá üðëá ðïõ ôïõ Ýöåñå. Óôç óõíÝ÷åéá ôïí óõìâïõ-
ëåýåé íá óõãêáëÝóåé óõãêÝíôñùóç ôùí Á÷áéþí, íá óõìöéëéùèåß ìå ôïí
ÁãáìÝìíïíá êáé íá åðéóôñÝøåé ìå áíäñåßá óôç ìÜ÷ç.
Ï Á÷éëëÝáò õëïðïéåß üëá ôá ðáñáðÜíù óôïõò óô. 8-11, 41, 65-68, 70-73,
147, 150-152.
3. Να συγκρίνετε την εικόνα του Αγαμέμνονα και του

Αχιλλέα όπως παρουσιάζονται και οι δύο στην πρώτη
συνέλευση των Αχαιών (Α 56 κ.ε.), με την εικόνα τους
στην παρούσα (Τ 54 κ.ε.). Να σημειώσετε τις ομοιό-
τητες και να δικαιολογήσετε τις διαφορές.
Ï Á÷éëëÝáò êáé óôéò äýï óõíåëåýóåéò, ðïõ Ý÷ïõí ùò èÝìá ôç Âñéóçßäá,
åßíáé áñ÷éêÜ Þñåìïò. ÅíäéáöÝñïõóá åßíáé êáé ç ôÜóç ôïõ ãéá áõôïêñéôé-
êÞ (óôçí Á áíáñùôéÝôáé ãéáôß Þñèå óôïí ðüëåìï êáé óôçí Ô êáôÜ ðüóï
ùöÝëçóå ç öéëïíéêßá ôïõ ìå ôïí ÁãáìÝìíïíá).
Ç Ýíôáóç ôçò ðñþôçò óõíÝëåõóçò êáé ç áíôáëëáãÞ ýâñåùí êáé õðï-
ôéìçôéêþí öñÜóåùí äåí õðÜñ÷åé óôç äåýôåñç óõíÝëåõóç, ðïõ Ý÷åé ôüíï
óõìöéëéùôéêü. ÁõôÞ ç äåýôåñç óõíÝëåõóç Ý÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá: ãéá
ôïí ìåí ÁãáìÝìíïíá äñá åîéëåùôéêÜ ãéá ôïí äå Á÷éëëÝá áíôáðïäïôéêÜ
ãéá ôçí áäéêßá ðïõ ôïõ Ý÷åé ãßíåé.
Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ïé áêñïáôÝò – áíáãíþóôåò íéþèïõí íá áðïêáèß-
óôáôáé ç ôÜîç ôùí ðñáãìÜôùí. ÐáñÜëëçëá, èáõìÜæïõí ôïõò äýï Þñùåò
ãéá ôçí áíùôåñüôçôá ðïõ ôïõò äéáêñßíåé. Äçìéïõñãåßôáé, âÝâáéá, ç áðïñßá,
ãéáôß Ýðñåðå íá óêïôùèïýí ôüóïé ðïëëïß Á÷áéïß, ãéá íá óõìöéëéùèïýí ïé
äýï áñ÷çãïß. Ðñïöáíþò ï ¼ìçñïò «ôñÜâçîå» ôçí õðüèåóç üóï ÷ñåéáæü-
ôáí, ãéá íá ìåßíåé ðéóôüò óôï êåíôñéêü èÝìá ôïõ, ôçí ïñãÞ ôïõ Á÷éëëÝá.
4. Ο Αγαμέμνονας για να δικαιολογηθεί αποδίδει τη συ-

μπεριφορά του στην Άτη και αναφέρει ένα ανάλογο πά-
θημα του ίδιου του Δία. Να διηγηθείτε με λίγα λόγια
το πάθημα του θεού και να σημειώσετε τις αντιστοιχίες
που παρατηρείτε με την περίπτωση του Αγαμέμνονα.
Ç ÁëêìÞíç Ýìåéíå Ýãêõïò áðü ôïí Äßá. Ôç ìÝñá ôçò ãÝííçóçò ôïõ Çñá-
êëÞ, ï Äßáò áíáêïßíùóå óôïõò èåïýò üôé ôï ðáéäß áõôü èá ãßíåé êÜðïôå
ìåãÜëïò âáóéëéÜò. Ç ¹ñá ìå ôç âïÞèåéá ôçò ¢ôçò ôïí ðáñáðëáíåß êáé
ôïí âÜæåé íá ïñêéóôåß üôé ðñÜãìáôé ôï ðáéäß ðïõ èá ãåííçèåß ðñþôï
åêåßíç ôç ìÝñá êáé èá êáôÜãåôáé áðü ôï áßìá ôïõ êáé áðü ôç ãåíéÜ ôïõ
èá ãßíåé ìåãÜëïò âáóéëéÜò.
Ðçãáßíåé óôç óõíÝ÷åéá óôï ¢ñãïò, üðïõ åðéóðåýäåé ôïí ôïêåôü ôçò ãõ-
244 íáßêáò ôïõ ÓèÝíåëïõ (ðïõ êáôáãüôáí üíôùò áðü ôïí Äßá êáé ôç ÄáíÜç)
êáé ðáñáôåßíåé ôçí åãêõìïóýíç ôçò ÁëêìÞíçò. ¸ôóé ãåííéÝôáé ðñþôïò ï Ραψωδία
ÅõñõóèÝáò êáé ãßíåôáé âáóéëéÜò ôïõ ¢ñãïõò. Ï Äßáò ïñãéóìÝíïò Ýäéùîå ãéá
ðÜíôá ôçí ¢ôç áðü ôïí ¼ëõìðï êáé ôçí Ýóôåéëå óôïí êüóìï ôùí èíçôþí.
Ôüóï ï Äßáò üóï êáé ï ÁãáìÝìíïíáò âáóáíßæïíôáé áðü ôá áðïôå-
Τ
στ. 1-152
ëÝóìáôá ôçò ¢ôçò: ï Äßáò âëÝðïíôáò ôïí ÇñáêëÞ íá äïêéìÜæåôáé áðü
ôïí ÅõñõóèÝá êáé ï ÁãáìÝìíïíáò âëÝðïíôáò ôïí ¸êôïñá íá óêïôþíåé
áìÝôñçôïõò Á÷áéïýò, åíþ ï Á÷éëëÝáò áðÝ÷åé áðü ôç ìÜ÷ç.
5. Λαμβάνοντας υπόψη σας τα κριτήρια που χρησιμοποι-

ούμε για να ηθογραφήσουμε ένα πρόσωπο (βλ. παρα-
πάνω, σελ. 54 του σχολικού βιβλίου), να ηθογραφήσετε
τον Αχιλλέα: α) από τη συμπεριφορά του απέναντι στο
νεκρό φίλο του, β) από τα λόγια και τη στάση του
απέναντι στη μητέρα του, και γ) από τους λόγους του
στη συνέλευση των Αχαιών. […]
Âë. ÇèïãñÜöçóç Á÷éëëÝá.
6. Ο ομηρικός άνθρωπος, για να δικαιολογήσει την ανάρμο-

στη συμπεριφορά του, αποδίδει κάποιες άσχημες πράξεις
του στην Άτη, στην τύφλωση δηλαδή του νου, που
παρασύρει τον άνθρωπο να πει λόγια που δε θα έλεγε, να
κάνει πράξεις που δε θα έκανε, αν ήταν κύριος του εαυτού
του. α) Αφού διαβάσετε τους στ. 91-94 της ενότητας
και τη Ι 502-5 (βλ. Παράλληλο κείμενο), να δώσετε
τα κύρια χαρακτηριστικά της Τύφλωσης (Άτης) και να
προσδιορίσετε τη σχέση της με τις Παρακλήσεις (Λιτές).
β) Καταφεύγοντας ο ομηρικός άνθρωπος στην Άτη, για
να δικαιολογήσει την άσχημη συμπεριφορά του, απαλ-
λάσσεται από την ευθύνη των ενεργειών του; […]
á) Ç ¢ôç åßíáé äõíáôÞ êáé ïëÝèñéá, áöïý ìðïñåß íá ïäçãÞóåé ðïëý
åýêïëá Ýíáí Üíèñùðï óôçí êáôáóôñïöÞ. Ïé ËéôÝò (ÐáñáêëÞóåéò) åßíáé
êáé áõôÝò êüñåò ôïõ Äßá, êïõôóÝò êáé áëëÞèùñåò, êáé ðñïóðáèïýí íá
ðñïëÜâïõí ôçí ¢ôç, áëëÜ äåí ôá êáôáöÝñíïõí. ÌåôÜ, üìùò, ìðïñïýí
íá èåñáðåýïõí ôïõò áíèñþðïõò áðü ôéò óõìöïñÝò ðïõ ôïõò ðñïêáëåß
ç ¢ôç, áñêåß íá ôéò äÝ÷ïíôáé ïé Üíèñùðïé.
â) Ç áðïëïãßá ôïõ ÁãáìÝìíïíá óôïõò óô. 78-144 åßíáé åíäåéêôéêÞ ôçò
åéêüíáò ðïõ åß÷áí ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ãéá ôçí ¢ôç. Ôç èåùñïýóáí áéôßá
êÜðïéùí ëáèþí, áëëÜ óå êáìßá ðåñßðôùóç äåí ôçò Ýñé÷íáí ôï öôáßîéìï,
äçëáäÞ äåí áðÜëëáóóáí ôïí åáõôü ôïõò áðü ôéò ôýøåéò êáé ôéò åíï÷Ýò.
ÅðéðëÝïí, ç ðñïóðÜèåéá åðáíüñèùóçò ôïõ ëÜèïõò ôïõò áðïôåëåß ìéá
ðñáêôéêÞ ðïõ áðïäåéêíýåé áíùôåñüôçôá Þèïõò êáé ÷áñáêôÞñá. 245
Θεομαχία
Συμμετοχή των θεών στη μάχη
• Óôç óõíÝëåõóç ôùí èåþí ï Äßáò åðéôñÝðåé óôïõò Üëëïõò èåïýò íá
ðÜñïõí ìÝñïò óôç ìÜ÷ç.
• Ï Á÷éëëÝáò, Ýðåéôá áðü ðáñÝìâáóç ôïõ Áðüëëùíá, ìïíïìá÷åß ìå ôïí
Ραψωδία Υ
Áéíåßá, ï ïðïßïò ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ óþæåôáé áðü ôïí Ðïóåéäþíá.
• Áêïëïõèåß öïâåñÞ óýãêñïõóç áíÜìåóá óôïõò äýï óôñáôïýò ìå
ôïí Á÷éëëÝá íá ðñùôáãùíéóôåß óêïôþíïíôáò áñêåôïýò Ôñþåò, åíþ ç
óýãêñïõóÞ ôïõ ìå ôïí ¸êôïñá áíáâÜëëåôáé ãéá Üëëç ìéá öïñÜ.
ΤΟΠΟΣ: το ανάκτορο του Δία στον Όλυμπο, η πεδιάδα της

Τροίας
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αχιλλέας (Αχαιός) – Έκτορας, Αινείας, Ιφιτίωνας,
Δημολέοντας, Πολύδωρος, Δημούχος, Δρύοπας, Ιπποδάμα-
ντας, Τρώας, Λαογόνος, Μούλιος, Δάρδανος, Ρίγμος, Έχεκλος,
Αρήθοος, Δευκαλίωνας (Τρώες) – Δίας, Θέμιδα, Αθηνά, Ήρα,
Ποσειδώνας, Απόλλωνας, Άρης, Αμάχη (θεοί)
247
Μάχη
παραποτάμιος
Μάχη στις όχθες του ποταμού Σκάμανδρου
• Ï ðïôáìüò ÓêÜìáíäñïò ïñìÜ íá ðíßîåé ôïí Á÷éëëÝá, ãéáôß Ý÷åé ãåìß-
Ραψωδία Φ
óåé ôá íåñÜ ôïõ ìå íåêñïýò Ôñþåò. Ç ÁèçíÜ êáé ï Ðïóåéäþíáò óþæïõí
ôïí Þñùá.
• Ïé èåïß ìÜ÷ïíôáé Üëëïé ìå ôï ìÝñïò ôùí Á÷áéþí, Üëëïé ìå ôï ìÝñïò
ôùí Ôñþùí.
• Ï Á÷éëëÝáò ìïíïìá÷åß ìå ôïí ÁãÞíïñá êé åíþ åßíáé Ýôïéìïò íá ôïí óêï-
ôþóåé, ï Áðüëëùíáò ôïí ðáñáðëáíÜ êáé ôïí ïäçãåß ðñïò ôïí ðïôáìü.
• ¼ëá åßíáé Ýôïéìá ãéá ôçí áíáìÝôñçóç Á÷éëëÝá – ¸êôïñá.
ΤΟΠΟΣ: όχθες του ποταμού Σκάμαντρου (Ξάνθου), Όλυμπος, τα

τείχη της Τροίας
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αχιλλέας (Αχαιός) – Λυκάονας, Πρίαμος, Αστεροπαίος,
Αγήνορας (Τρώες) – Ήρα, Δίας, Αθηνά, Ποσειδώνας, Άρης, Ήφαι-
στος, Απόλλωνας, Άρτεμη, Αφροδίτη, Σκάμαντρος, Λητώ (θεοί)
249
Ἕκτορος ἀναίρεσις
Ο θάνατος του Έκτορα
Ραψωδία Χ
ΤΟΠΟΣ: γύρω από τα τείχη της Τροίας, Όλυμπος,

ανάκτορο Έκτορα, τείχη της Τροίας
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αχιλλέας (Αχαιός) – Έκτορας, Πρίαμος,
Εκάβη, Ανδρομάχη, υπηρέτριες Ανδρομάχης (Τρώες)
– Δίας, Απόλλωνας, Αθηνά (θεοί)
Ραψωδία
Χ
στ. 1-246

Ï ¸êôïñáò äåí åéóÝñ÷åôáé óôçí Ôñïßá, áëëÜ óôÝêåé ìðñïóôÜ óôéò ÓêáéÝò
Ðýëåò êáé ðåñéìÝíåé ôïí Á÷éëëÝá. Ïé Á÷áéïß ðëçóéÜæïõí áðåéëçôéêÜ ôá
ôåß÷ç ôçò ðüëçò. Ï Áðüëëùíáò öáíåñþíåôáé óôïí Á÷éëëÝá êé åêåßíïò
óôáìáôÜåé ôçí êáôáäßùîç êáé åðéóôñÝöåé ôñÝ÷ïíôáò óôá ôñùéêÜ ôåß÷ç.
Ï Ðñßáìïò êáé ç ÅêÜâç ðáñáêáëïýí ôïí ¸êôïñá íá ìðåé óôçí ðüëç·
åêåßíïò áñíåßôáé, ðåñéóóüôåñï áðü íôñïðÞ. ¼ôáí, üìùò, âëÝðåé ìðñïóôÜ
ôïõ ôïí ôñïìåñü Ðçëåßäç, äåéëéÜæåé êáé ôñÝðåôáé óå öõãÞ. Ï Á÷éëëÝáò
ôïí êáôáäéþêåé.
ÂëÝðïíôáò ôïõò äýï Þñùåò íá êõíçãéïýíôáé ãýñù áðü ôï ôåß÷ïò, ï
Äßáò êáëåß ôïõò èåïýò íá áðïöáóßóïõí áí èá óþóïõí ôïí ¸êôïñá Þ
áí èá áöÞóïõí ôïí Á÷éëëÝá íá ôïí óêïôþóåé. Ç ÁèçíÜ áíôéäñÜåé êáé ï
Äßáò ôÞò ëÝåé íá ðñÜîåé üðùò áõôÞ íïìßæåé. Ôüôå ç ÐáëëÜäá êáôåâáßíåé
åóðåõóìÝíá áðü ôïí ¼ëõìðï óôçí Ôñïßá.
Óôï ìåôáîý, ôï êõíçãçôü óõíå÷ßæåôáé. Ï Áðüëëùíáò åìøõ÷þíåé ôïí
¸êôïñá êáé ôïõ äßíåé äýíáìç óôá ðüäéá. Ìå íïÞìáôá ï Á÷éëëÝáò åìðï-
äßæåé ôïõò Á÷áéïýò íá ñßîïõí âÝëç åíáíôßïí ôïõ ¸êôïñá, öïâïýìåíïò
ìÞðùò ôïí óêïôþóïõí êáé óôåñÞóïõí áðü ôïí ßäéï ôç äüîá. Ï Äßáò
óçêþíåé ôç ÷ñõóÞ æõãáñéÜ ôïõ êáé âÜæåé ðÜíù ôçò äýï ìïßñåò èáíÜôïõ,
ìßá ãéá ôïí ¸êôïñá êáé ìßá ãéá ôïí Á÷éëëÝá. Ç ìïßñá ôïõ ðñþôïõ ãÝñíåé
ðñïò ôá êÜôù, ðïõ óçìáßíåé üôé ôïí ôñáâÜåé óôïí ¢äç. Ï Öïßâïò óõì-
ìïñöþíåôáé ìå ôçí áðüöáóç êáé åãêáôáëåßðåé ôïí ¸êôïñá.
Ç ÁèçíÜ ðëçóéÜæåé ôïí Á÷éëëÝá êáé ôïõ ëÝåé íá óôáìáôÞóåé íá ôñÝ-
÷åé, ãéáôß èá öñïíôßóåé åêåßíç íá öÝñåé ìðñïóôÜ ôïõ ôïí ¸êôïñá. Óôç
óõíÝ÷åéá, ðáßñíïíôáò ôç ìïñöÞ ôïõ Äçßöïâïõ, ðáñáðëáíåß ôïí ¸êôïñá
252 õðïó÷üìåíç ðùò èá ôïí âïçèÞóåé íá íéêÞóïõí ôïí Ðçëåßäç.
Ραψωδία
Ραψωδία X 247-394 Χ
στ. 247-394
Η μονομαχία Έκτορα και Αχιλλέα
¸îù áðü ôá ôåß÷ç ôçò Ôñïßáò Á÷éëëÝáò
Χρόνος ¸êôïñáò
27ç çìÝñá ôçò ÉëéÜäáò Á÷áéüò
Ï ¸êôïñáò, ðñéí áñ÷ßóåé ç ìïíïìá÷ßá, êÜíåé óôïí Á÷éëëÝá ôçí ðñü-

ôáóç íá äåóìåõôïýí êé ïé äýï üôé ï íéêçôÞò èá óåâáóôåß ôï óþìá
ôïõ çôôçìÝíïõ. Åêåßíïò áñíåßôáé êáé ñß÷íåé ðñþôïò. Áóôï÷åß, áëëÜ ç
ÁèçíÜ ôïý åðéóôñÝöåé êñõöÜ ôï áêüíôéï. Áóôï÷åß ìå ôç óåéñÜ ôïõ êáé ï
¸êôïñáò êáé æçôÜ áðü ôïí Äçßöïâï íá ôïõ öÝñåé íÝï êïíôÜñé. Äåí ëáì-
âÜíåé áðÜíôçóç êáé ôüôå êáôáëáâáßíåé üôé åîáðáôÞèçêå êáé åðéôßèåôáé
åíáíôßïí ôïõ Á÷éëëÝá ìå ôï îßöïò. Åêåßíïò ôïí ÷ôõðÜåé ìå ôï áêüíôéï
óôïí ôñÜ÷çëï êáé ôïí ñß÷íåé êÜôù åôïéìïèÜíáôï. Ãéá äåýôåñç öïñÜ, ï
¸êôïñáò ðáñáêáëåß ôïí Ðçëåßäç íá óåâáóôåß ôï Üøõ÷ï óþìá ôïõ· åêåß-
íïò áñíåßôáé êáé ðÜëé. Ðñéí áöÞóåé ôçí ôåëåõôáßá ôïõ ðíïÞ, ï ¸êôïñáò
ðñïâëÝðåé ôï èÜíáôï ôïõ Á÷éëëÝá. ÌåôÜ ôçí áöáßñåóç ôùí üðëùí êáé
ôïõò ÷ëåõáóìïýò ôùí Á÷áéþí ãéá ôï íåêñü, ï óôñáôüò åôïéìÜæåôáé íá
åðéóôñÝøåé óôá ðëïßá.
α) στ. 247-311: Η ανταλλαγή γ) στ. 367-394: Η αφαίρεση
λόγων και βολών. των όπλων του Έκτορα –
β) στ. 312-366: Ο θάνατος Τα θριαμβευτικά λόγια του Αχιλλέα.
του Έκτορα.
253
Χ
στ. 247-394
247 είπε η θεά και δίβουλα ξεκίνησε: Ç ÁèçíÜ îåêßíçóå ìå äýï
âïõëÝò, äýï óêÝøåéò: áðü ôç ìéá åíèáññýíåé ôïí Á÷éëëÝá êé áð’
ôçí Üëëç ðåßèåé ôïí ¸êôïñá üôé èá ôïí âïçèÞóåé.
253 αντίμαχα να σου στηθώ: íá óôáèþ áðÝíáíôß óïõ.
255 έφοροι στο λόγο που θα ειπούμε: ìÜñôõñåò, åðüðôåò áõ-
ôþí ðïõ èá ðïýìå.
256 άπρεπα εγώ το σώμα σου δεν θα χαλάσω: èá áíôéìå-
ôùðßóù ìå óåâáóìü ôï óþìá óïõ, äåí èá ôï ðñïóâÜëù ìåôÜ ôï
èÜíáôü óïõ.
258 γυμνόν απ’ τ’ άρματα: áðü ôï óþìá óïõ èá ëåßðåé ìüíï ç
ðáíïðëßá.
261 Μη μου προφέρεις σύμβασες: ìç ìïõ ðñïôåßíåéò óõìöùíßåò.
263 να ομογνωμήσουν: íá óõìöùíÞóïõí.
264 έχθρα έχουν άσπονδην: íéþèïõí Ý÷èñá Üóâçóôç
270 αποφυγήν δεν έχεις πλια: äåí ìðïñåßò ðéá íá îåöýãåéò.
281 αλλ’ έχεις λόγια στρογγυλά και κλεφτολόγος είσαι: üôáí
ìéëÜò ðåßèåéò, áëëÜ ôá ëüãéá óïõ åßíáé ðïíçñÜ.
286 ολόβολη: ïëüêëçñç.
293 κατηφιασμένος έμεινε: óôåíï÷ùñÝèçêå.
294 του Δηιφόβου: Ï Äçßöïâïò Þôáí óõíïäüò ôïõ ¸êôïñá, çíßï÷üò ôïõ.
296 ο Έκτωρ το εννόησε στο πνεύμα του: Ï ¸êôïñáò êáôÜ-
ëáâå, äéáéóèÜíèçêå ôçí áðÜôç ôçò ÁèçíÜò.
301-302
και ο μακροβόλος υιός του: ï Áðüëëùíáò.
303 και η μοίρα τώρα μ’ έπιασεν: êáé ìå âñÞêå ôþñá ç þñá ôçò
ìïßñáò ìïõ, ç þñá ôïõ èáíÜôïõ.
308 υψηλοπέτης: ðïõ ðåôÜåé øçëÜ.
310 τρυφεράν αρνάδα: ìéêñü ðñüâáôï.
315 και ολόγυρ΄ αναδεύονταν οι ολόχρυσες πλεξίδες: êáé ïé
îáíèÝò ðëåîïýäåò (áðü ôñß÷åò ïõñÜò áëüãïõ) ðïõ êñÝìïíôáí áðü
ôçí ðåñéêåöáëáßá êïõíéïýíôáí êáé áíáêáôåýïíôáí ìåôáîý ôïõò.
317 ο αποσπερίτης: ï ðëáíÞôçò Áöñïäßôç.
320 κακόγνωμα: ìå êáêü óêïðü.
321 κοιτώντας ξέσκεπον να εβρεί το τρυφερό του σώμα:
Ï Á÷éëëÝáò Ýøá÷íå íá âñåé áêÜëõðôï óçìåßï óôï óþìá ôïõ
¸êôïñá, ãéá íá óôï÷åýóåé åêåß êáé íá ôïí óêïôþóåé áìÝóùò. Ï
¸êôïñáò, Üëëùóôå, öïñïýóå ôá üðëá ôïõ Á÷éëëÝá, áöïý ôá åß÷å
ðÜñåé áðü ôï íåêñü óþìá ôïõ ÐÜôñïêëïõ.
323 το λείψανον: ôï íåêñü óþìá.
324 ο τράχηλος: ï áõ÷Ýíáò, ôï óâÝñêï.
254 325 μ’ απίστευτην ροπήν: ìå ðïëý ìåãÜëç ôá÷ýôçôá.
να πάθεις δεν είχες φόβον: äåí öïâüóïõí ôï èÜíáôï.
332 ούτ’ εμέ εστοχάσθης: äåí ìå õðïëüãéóåò, äåí ìå óêÝöôçêåò.
339 μη θέλεις βρώσιν των σκυλιών στες πρύμνες να μ’
Χ
στ. 247-394
αφήσεις: ìçí åðéôñÝøåéò íá êáôáóðáñÜîïõí ôï óþìá ìïõ ôá
óêõëéÜ.
340 την σεπτήν μητέρα: ôç óåâáóôÞ ìçôÝñá.
341 στα γονικά μου: óôïõò ãïíåßò ìïõ.
343 θα καταλύσουν στην πυρά: èá êÜøïõí óôç íåêñéêÞ ðõñÜ.
345 Μη μ’ εξορκίζεις: ìç ìå âÜæåéò íá ïñêéóôþ.
349 αν ζυγοστατούσε: áí æýãéæå.
354 συγκόκαλον: ìáæß ìå ôá êüêáëá èá êáôáóðáñÜîïõí ôá óêõëéÜ
ôï óþìá óïõ, ïëüêëçñï.
356 δεν θα σε μαλάξω: äåí èá ìáëáêþóù ôï èõìü óïõ.
358 μη εξ αφορμής μου: ìÞðùò åðåéäÞ èá ìå óêõëÝøåéò.
370 την όμορφην ειδή του: ôçí üìïñöç üøç ôïõ.
371 δεν εσίμωσε κανείς χωρίς να τον κεντήσει: äåí ðëçóßáóå
êáíåßò ðïõ íá ìçí ôñýðçóå ôï ðôþìá ôïõ ¸êôïñá ìå ôç ëüã÷ç
ôïõ.
372 τον πλησίον: ôï äéðëáíü ôïõ.
381 την πόλιν των ας ζώσομεν εμείς με τ’ άρματά μας: áò
ðïëéïñêÞóïõìå ôçí ðüëç ôïõò, ôçí Ôñïßá.
385 τι διαλογίστηκε: ôé óêÝöôçêå.
388 ενόσω με τους ζωντανούς κινώ τα γόνατά μου: üóï æù.
391 ας γύρομε: áò ãõñßóïõìå.
392 ας σηκώσομε παιάνα νικηφόρον: áò øÜëïõìå ôïí ýìíï
ôïõ èñéÜìâïõ· ï ðáéÜíáò Þôáí ï ýìíïò ðïõ ôñáãïõäïýóå Ýíáò
óôñáôüò ýóôåñá áðü ìåãÜëç íßêç.

254-259
Και πρώτ’ ας συμφωνήσουμε... όμοια και εσύ να πράξεις
Ðñéí áðü êÜèå ìïíïìá÷ßá, ïé áíôßðáëïé Ýèåôáí ôïõò üñïõò ôçò
ìïíïìá÷ßáò. Ïé êáíüíåò áõôïß äéáìïñöþíïíôáí ìå êïéíÞ óõì-
öùíßá ôùí áíôéðÜëùí êáé Ýðñåðå, âÜóåé ôïõ ïìçñéêïý Üãñáöïõ
äéêáßïõ, íá åßíáé áðáñÜâáôïé. Óôç óêçíÞ áõôÞ ï ¸êôïñáò æçôÜåé
áðü ôïí Á÷éëëÝá üðïéïò íéêÞóåé íá ìçí êáêïðïéÞóåé ôï ðôþìá
ôïõ Üëëïõ. Ï Á÷éëëÝáò, üìùò, áñíåßôáé êáé ìå óêëçñüôçôá åðé-
âÜëëåé ìéá ìïíïìá÷ßá ÷ùñßò ðåñéïñéóìïýò êáé õðïó÷Ýóåéò óôïí
áíôßðáëï. 255
Ραψωδία Ç åðéóôñïöÞ ôùí íåêñþí óôïõò óõããåíåßò ôïõò Þôáí Ýíáò
Χ
στ. 247-394
Üãñáöïò íüìïò, ðïõ Ýðñåðå íá ôçñïýí ïé íéêçôÝò. ¸íáò êþäéêáò
ôéìÞò åðéâåâëçìÝíïò áðü ôïõò èåïýò êáé ôéò ðáñáäüóåéò ôùí
áñ÷áßùí ÅëëÞíùí.
271-272
και θα πλερώσεις όλον τον πόνον των συντρόφων μου
Ï Á÷éëëÝáò ðéóôåýåé üôé ìüíï ìå ôï èÜíáôü ôïõ ï ¸êôïñáò èá îå-
ðëçñþóåé ôï ôßìçìá ôùí ðñÜîåþí ôïõ. Ìå èÜíáôï, ëïéðüí, ðñÝðåé
íá ðëçñþóåé ï öïíéÜò. Óôï ðåäßï ôïõ ðïëÝìïõ, üìùò, äåí èá Ýðñå-
ðå íá éó÷ýåé áõôü. ¸ôóé, ï Á÷éëëÝáò, ðáñáóõñìÝíïò áðü ôç ìáíßá
ôçò åêäßêçóçò, åëðßæåé íá åîéëåùèåß, èáíáôþíïíôáò ôï öïíéÜ ôïõ
Ðáôñüêëïõ. Äåí èá âñåé, üìùò, ôçí çñåìßá ôïõ ïýôå èá áðáëýíåé
ôïí ðüíï ôïõ ï ÷áìüò ôïõ ¸êôïñá, üðùò èá äïýìå ðáñáêÜôù.
276-277
κι η Αθηνά το παίρνει και από τον Έκτορα κρυφά το
δίδει του Αχιλλέως
298-299
τον ήρωα Δηίφοβον επίστευα κοντά μου / κι είναι στο
τείχος· η Αθηνά με ετύφλωσε με δόλον.
Ç ÁèçíÜ äßíåé êñõöÜ ôï äüñõ óôïí Á÷éëëÝá, ðáñÝ÷ïíôÜò ôïõ Ýíá
ìåãÜëï ðëåïíÝêôçìá. ÅðéðëÝïí, ç èåÜ áöïý ðÞñå ôç ìïñöÞ ôïõ
Äçßöïâïõ êáé ðáñÝóõñå ôïí ¸êôïñá óôç ìïíïìá÷ßá, ôçí êñßóéìç
óôéãìÞ åãêáôáëåßðåé ôïí Þñùá áâïÞèçôï, áöÞíïíôÜò ôïí íá
êáôáëÜâåé üôé Ýðåóå èýìá èåúêÞò áðÜôçò.
Ç èåÜ ÁèçíÜ óôï óçìåßï áõôü åìöáíßæåôáé íá åîáðáôÜ öáíåñÜ
Ýíáí ïìçñéêü Þñùá åðåéäÞ èÝëåé íá âïçèÞóåé ôïí áãáðçìÝíï ôçò
èíçôü, ôïí Á÷éëëÝá. Ïé èåïß óôá ïìçñéêÜ Ýðç äåí åßíáé ðÜíôá
áãáèïß êáé äßêáéïé. Ç áðÜôç êáé ç äüëéá óõìðåñéöïñÜ åíüò èåïý
åíôÜóóåôáé óôï ðëáßóéï ôïõ ïìçñéêïý èñçóêåõôéêïý êüóìïõ ùò
öõóéïëïãéêÞ ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ìáò åêðëÞóóåé ï ôñüðïò ðïõ
åêäçëþíåôáé óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò.
¢ëëùóôå, äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå üôé ïé èåïß ðïëëÝò öïñÝò óõ-
ìðåñéöÝñïíôáé óáí Üíèñùðïé, íéþèïõí ÷áñÜ, ëýðç, äéêáßùóç,
ðñÜôôïõí óáí Üíèñùðïé, åîáðáôþíôáò Þ åõíïþíôáò ôïõò áãá-
ðçìÝíïõò ôïõò Þñùåò (áíèñùðïìïñöéóìüò).
361-363
Με αυτά τα λόγι’ απέθανε... κατέβαινε στον Άδην
256 Ï ¸êôïñáò, ìüëéò îåøý÷çóå, ç øõ÷Þ ôïõ ðÞãå óôïí ¢äç. Ôáõ-
ôü÷ñïíá èñçíåß ãéá ôï ÷áìü ôçò íåüôçôáò êáé ôçò áíäñåßáò Ραψωδία
(ðâ. ñáø. Ð, óô. 855). Ïé áñ÷áßïé åß÷áí ôçí ðåðïßèçóç üôé ç øõ÷Þ
öåýãåé ðåôþíôáò áðü ôï óþìá ôç óôéãìÞ ôïõ èáíÜôïõ, êáé êá-
ôåâáßíåé óôïí ¢äç ìå ôç ìïñöÞ ðôçíïý. Ôï ãåãïíüò üôé ç øõ÷Þ
Χ
στ. 247-394
èñçíåß, êáèþò åãêáôáëåßðåé ôï óþìá, áðïäåéêíýåé ôçí áãÜðç ôùí
áñ÷áßùí ÅëëÞíùí ãéá ôç æùÞ.
379 αφού μας δώκαν οι θεοί να πέσει αυτός ο άνδρας

¸íôïíç åßíáé ç ðßóôç ôùí ïìçñéêþí çñþùí üôé áßôéïé ôçò åðéôõ÷ß-
áò ôïõò åßíáé ðñùôßóôùò ïé èåïß êáé ìåôÜ ç äéêÞ ôïõò ðñïóðÜ-
èåéá. Èåùñïýóáí üôé ìå ôçí Üìåóç åðÝìâáóç ôùí èåþí óôç æùÞ
ôïõò ìðïñïýóáí íá åðéôåõ÷èïýí üëïé ïé óôü÷ïé ôïõò.
386-390
Άκλαυτος, άθαφτος... τον ποθητόν μου φίλον
Áêüìá êáé ìåôÜ ôï öüíï ôïõ ¸êôïñá, äçëáäÞ ôçí ïëïêëÞñùóç
ôçò åêäßêçóÞò ôïõ, ï Á÷éëëÝáò ðñÝðåé íá áðïäþóåé ôéò ðñÝðïõ-
óåò ôéìÝò óôï ößëï ôïõ. Õðïóôçñßæåé ìÜëéóôá üôé äåí èá ôïí îå-
÷Üóåé ðïôÝ, ïýôå üóï åßíáé æùíôáíüò ïýôå áêüìá êé áí ðåèÜíåé.
Ç áîßá ôçò öéëßáò ùò õðÝñôáôï áãáèü ôïíßæåôáé ãéá Üëëç ìßá
öïñÜ óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò. ÅðéðëÝïí, ôï çèéêü ÷ñÝïò íá ôáöåß
ìå ôéìÝò ï íåêñüò åßíáé ìßá áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò õðï÷ñåþóåéò
ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí.
ΑΧΙΛΛEΑΣ
ÔõöëùìÝíïò áðü åêäéêçôéêÞ ìáíßá, ï Á÷éëëÝáò åðéäåéêíýåé ìåãÜëç óêëç-
ñüôçôá óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá óêïôþóåé ôïí ¸êôïñá. Åßíáé Üñéóôïò
ãíþóôçò ôçò ðïëåìéêÞò ôÝ÷íçò êáé åêôéìÜ ìå óéãïõñéÜ ôï óçìåßï üðïõ
èá ñßîåé ôï äüñõ ôïõ, áöïý ï ïðëéóìüò ôïõ ¸êôïñá åßíáé äéêüò ôïõ êáé
îÝñåé ôï áäýíáôï óçìåßï ôçò ðáíïðëßáò ôïõ. Áñíåßôáé ïðïéáäÞðïôå óõì-
öùíßá ìáæß ôïõ êáé ôï ìßóïò ôïõ áðÝíáíôé óôïí ¸êôïñá îåóðÜ êõñßùò
ìåôÜ ôïí ôñáõìáôéóìü ôïõ. Ôïõ äçëþíåé áðåñßöñáóôá üôé üóá ëýôñá êé
áí ðñïóöÝñïõí ïé ãïíåßò ôïõ, ôï óþìá ôïõ èá ôï ñßîåé óôá üñíéá êáé
ôá óêõëéÜ, ðñïêáëþíôáò ôïõ ìåãÜëï ðüíï áêüìç êáé ôçí ýóôáôç óôéãìÞ
ôïõ èáíÜôïõ ôïõ.
Óêëçñüò áëëÜ Üîéïò ðïëåìéóôÞò, åêäéêçôéêüò áëëÜ êáé óõíôåôñéììÝíïò
ãéá ôï èÜíáôï ôïõ Ðáôñüêëïõ åßíáé ïé ÷áñáêôçñéóìïß ðïõ ìðïñïýí íá
áðïäïèïýí óôïí Á÷éëëÝá· êõñéáñ÷åßôáé áðü áíÜìåéêôá óõíáéóèÞìáôá ó’
áõôÞ ôç óêçíÞ: áðü ôç ìéá íéþèåé ìßóïò ãéá ôïí ¸êôïñá êé áðü ôçí Üëëç
èëßøç ãéá ôï ÷áìü ôïõ Ðáôñüêëïõ. 257
Ραψωδία EΚΤΟΡΑΣ
Χ
στ. 247-394
Ï ¸êôïñáò åìöáíßæåôáé ôïëìçñüò êáé ïñìçôéêüò óôç ìÜ÷ç, Üöïâïò
ìðñïóôÜ óôç äýíáìç ôïõ Á÷éëëÝá. Åëðßæåé óôç âïÞèåéá ôïõ Äßá, üôáí
üìùò áíôéëáìâÜíåôáé ôï äüëéï ðáé÷íßäé ôçò ÁèçíÜò åíáíôßïí ôïõ, ðá-
ñáðïíéÝôáé ðïõ ïé ðñïóôÜôåò èåïß ôçò Ôñïßáò (Äßáò êáé Áðüëëùíáò)
ôïí åãêáôÝëåéøáí. Åðéäéþêåé ôïí Ýíäïîï èÜíáôü ôïõ, åíþ ðáñÜëëçëá
ôçí ýóôáôç óôéãìÞ óêÝöôåôáé êáé ôïí ðüíï ôùí äéêþí ôïõ áíèñþðùí,
áí ôï óþìá ôïõ äåí åðéóôñáöåß íá ôáöåß ìå áîéïðñÝðåéá êáé ôéìÝò. Ãé’,
áõôü åðéäéþêåé íá èÝóåé êÜðïéïõò üñïõò óôç ìïíïìá÷ßá ìå ôïí Á÷éëëÝá,
÷ùñßò üìùò áðïôÝëåóìá. ÅíäéáöÝñåôáé éäéáßôåñá ãéá ôçí õóôåñïöçìßá
ôïõ, ãé’ áõôü êáé óõìðåñéöÝñåôáé Ýùò ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ ôçò æùÞò
ôïõ üðùò óõìðåñéöåñüôáí óå üëç ôïõ ôç æùÞ: ìå ãåííáéüôçôá, óèÝíïò,
áîéïðñÝðåéá êáé áîéïóýíç.
254-255
Και πρώτ’ ας συμφωνήσουμε και μάρτυρες μεγάλοι /
θα ‘ναι οι θεοί…
Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ðÜíôïôå ôç ìáñôõñßá ôùí
èåþí ùò åããýçóç ôùí üñêùí ðïõ Ýäéíáí, áöïý ïé èåïß ôéìùñïý-
óáí óêëçñÜ ôïõò åðßïñêïõò.
317-318
και όπως μες στ’ άστρα προχωρεί λαμπρός ο αποσπε-
ρίτης… τ’ αστέρια
Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò êáôåß÷áí ãíþóåéò áóôñïíïìßáò, ãé áõôü
ãíùñßæïõí ôçí ðáñïõóßá ôïõ Áðïóðåñßôç –ôçò Áöñïäßôçò– óôï
íõ÷ôåñéíü ïõñáíü.
340-342
δέξου από τον πατέρα μου… λύτρα χρυσάφι και χαλ-
κόν… τον πεθαμένον
348-352
κανείς την κεφαλήν σου... εξαγοράν
Ïé ãïíåßò ðëÞñùíáí ëýôñá ãéá ôçí åîáãïñÜ ôïõ íåêñïý êáé ôçí
åðéóôñïöÞ ôïõ óþìáôüò ôïõ.
258
ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Ραψωδία
(aφηγηματικές τεχνικές – εκφραστικά μέσα)
• Ç ôñéôïðñüóùðç ðåñéãñáöéêÞ áöÞãçóç óõíäõÜæåôáé ìå ôï æùíôáíü,
Χ
στ. 247-394
ãïñãü êáé óõíáéóèçìáôéêÜ öïñôéóìÝíï äéÜëïãï, ðñïóäßäïíôáò óôï óõ-
ãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá äéáóôÜóåéò êéíçìáôïãñáöéêÞò ðåñéðÝôåéáò.
• Ï ðïéçôÞò Ý÷åé åðéëÝîåé ôéò êáôÜëëçëåò ëÝîåéò ðïõ áðïäßäïõí Üøïãá
ôï Þèïò ôùí äýï çñþùí êáé ôçí øõ÷ïëïãéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç.
Παρομοιώσεις: (óô. 262-265) «ëåïíôÜñéá êáé Üíèñùðïé ðïôÝ äåí üìïóáí

åéñÞíçí, … ôüóï êé åãþ äåí äýíáìáé ðïôÝ íá ó’ áãáðÞóù» / (óô. 308) «ùóÜí
áåôüò» / (óô. 317-319) «êáé üðùò… Ýëáìðå» / (óô. 394) «ùóÜí èåüí».
Μεταφορές: (óô. 282) «óôçí øõ÷Þí ôï èÜññïò íá íåêñþóåéò» / (óô.
286) «êé åßèå ïëüâïëç óôá óðëÜ÷íá óïõ íá öèÜóåé» / (óô. 357) «êé åßíáé
ç êáñäéÜò óïõ óßäåñï» / (óô. 381) «ôçí ðüëéí ôùí áò æþóïìåí åìåßò ìå
ô’ ÜñìáôÜ ìáò».
Προσωποποιήσεις: (óô. 252-253) «ç øõ÷Þ ìïõ èÝëåé / áíôßìá÷á íá óïõ
óôçèþ» / (óô. 272) «ç ëüã÷ç óïõ Ý÷åé óöÜîåé» / (óô. 317) «üðùò ìåò óô’
Üóôñá ðñï÷ùñåß ëáìðñüò ï áðïóðåñßôçò» / (óô. 360) «èåíÜ óïõ ðÜñïõí
ôçí æùÞí» / (óô. 385) «ôé äéáëïãßóôçêå ôïýôá ç øõ÷Þ ìïõ ôþñá;»
Επίθετα: (óô. 260) «Üãñéï âëÝììá», «ãñÞãïñïò Ðçëåßäçò» / (óô. 261)
«¸êôïñ ìéóçôÝ» / (óô. 268) «áñåôÞí ðïëåìéêÞí» / (óô. 269) «ìá÷çôÞò áíäñåß-
ïò» / (óô. 273) «ìáêñüéóêéïí êïíôÜñé» / (óô. 278) «Üøïãïí Ðçëåßäçí» / (óô.
279) «éóüèåå Ðçëåßäç» / (óô. 281) «ëüãéá óôñïããõëÜ» / (óô. 287) «åëáöñü-
ôåñïí áãþíá» / (óô. 294) «äõíáôÞí öùíÞí» / (óô. 300) «èÜíáôïò êáêüò» /
(óô. 301-302) «ìáêñüâïëïò õéüò» / (óô. 308) «áåôüò õøçëïðÝôçò» / (óô. 309)
«ìáýñá íÝöç» / (óô. 310) «ëáãüí Üíáíäñïí», «ôñõöåñÜí áñíÜäá» / (óô. 313)
«ïñìÞí ðïëÝìïõ áãñßá» / (óô. 314) «åîáßóéá áóðßäá» / (óô. 321) «ôñõöåñüí
óþìá» / (óô. 328) «÷áëêïöüñï áêüíôé» / (óô. 340) «óåðôÞí ìçôÝñá» / (óô.
353) «íåêñéêÞ êëßíç» / (óô. 358) «ïñãÞ èåúêÞ» / (óô. 386) «Üêëáõôïò íåêñüò»
/ (óô. 392) «ðáéÜíá íéêçöüñïí» / (óô. 393) «èåßïí ¸êôïñá».
Εικόνες: (óô. 294-295) «êé Ýóõñå… äåí Þôáí» / (óô. 306-310) «åßðåí áõôÜ…
áñíÜäá» / (óô. 367-371) «êáé áöïý ôçí ëüã÷çí… íá ôïí êåíôÞóåé» / (óô.
391-392) «Ôþñá… íéêçöüñïí».
Ασύνδετο: (óô. 386) «¢êëáõôïò, Üèáöôïò íåêñüò êåßôåô’ åêåß óôåò ðñýìíåò».
259
Χ
στ. 247-394
1. Ποιες είναι οι προτάσεις του Έκτορα προς τον Αχιλλέα

πριν από την έναρξη της σύγκρουσης και τι επικαλεί-
ται, για να στηρίξει τις προτάσεις του; Πώς εξηγείτε
ψυχολογικά τόσο τις προτάσεις του Έκτορα όσο και
την άρνηση του Αχιλλέα να τις δεχθεί;
Ï ¸êôïñáò ðñïôåßíåé óôïí Á÷éëëÝá íá óõìöùíÞóïõí üôé ìåôÜ ôç ìï-
íïìá÷ßá èá óåâáóôåß ï íéêçôÞò ôï óþìá ôïõ íéêçìÝíïõ êáé üôé èá ôï
áðïäþóåé óôïõò äéêïýò ôïõ, ãéá íá ôáöåß ìå ôéò ðñÝðïõóåò ôéìÝò.
Ç ðñüôáóç áõôÞ ôïõ ¸êôïñá åßíáé êáé øõ÷ïëïãéêÜ êáé ïõóéáóôéêÜ
äéêáéïëïãçìÝíç· ôï ßäéï êáé ç Üñíçóç ôïõ Á÷éëëÝá. Ï ¸êôïñáò åßíáé
áðïöáóéóìÝíïò íá ìïíïìá÷Þóåé ìå ôïí Á÷éëëÝá, áêüìç êé áí óôï âÜèïò
îÝñåé üôé èá ðåèÜíåé. Åßíáé ëïãéêü, üìùò, íá ðåñéìÝíåé üôé ï ïñãéóìÝíïò
Á÷éëëÝáò ðïõ Ý÷åé áðÝíáíôß ôïõ, óå ðåñßðôùóç ðïõ ôïí óêïôþóåé, èá
èåëÞóåé íá åêôïíþóåé ôçí ïäýíç ôïõ ãéá ôïí áãáðçìÝíï ößëï ôïõ åðÜ-
íù óôï óþìá ôïõ. Åßíáé ëïãéêü íá èÝëåé ï ¸êôïñáò íá áðïöýãåé ôçí
åêäéêçôéêÞ ìáíßá ôïõ Á÷éëëÝá ìåôÜ èÜíáôïí. Èá ëÝãáìå, âÝâáéá, üôé ç
ðñüôáóÞ ôïõ áõôÞ ìáñôõñÜ, ßóùò, ìéá çôôïðÜèåéá êáé Ýíá öüâï ãéá ôçí
åðåñ÷üìåíç óýãêñïõóç.
Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ï Á÷éëëÝáò Ý÷åé áõôÞ ôç óôéãìÞ óôï ìõáëü ôïõ
ìüíï ôçí åêäßêçóç· áõôÞ ôïõ ç åêäéêçôéêÞ ìáíßá ôïý äßíåé êáé ôç óéãïõñéÜ
ãéá ôç íßêç ôïõ.
2. Αφού χωρίσετε σε ενότητες τη σκηνή της μονομαχίας

με κριτήριο τη γνώση (ή την άγνοια) του Έκτορα, να
περιγράψετε με λεπτομέρειες κάθε φάση χωριστά, προ-
σέχοντας τους λόγους και τις κινήσεις των αντιπάλων,
τα όπλα που χρησιμοποιούνται, τα χτυπήματα κ.λπ.
Ποιο σημάδι οδηγεί, τελικά, τον Έκτορα στη συνειδη-
τοποίηση της κατάστασής του;
Áðü ôï óô. 273 áñ÷ßæåé ç êáíïíéêÞ ìïíïìá÷ßá. ¸ùò ôï óô. 295 ï ¸êôïñáò
íïìßæåé üôé Ý÷åé äßðëá ôïõ ôïí Äçßöïâï êáé äåí ìïéÜæåé íá Ý÷åé êáôáëÜâåé
ôçí Þôôá ôïõ ðïõ åßíáé ðñïáðïöáóéóìÝíç áðü ôç Ìïßñá.
ÁìÝóùò ìåôÜ, üìùò, Ýùò êáé ôï óô. 305, ï ¸êôïñáò óõíåéäçôïðïéåß üôé ôï
ôÝëïò ôïõ åßíáé êïíôÜ êáé óêÝöôåôáé íá ðïëåìÞóåé ãåííáßá, ãéá íá êåñäß-
óåé ôçí õóôåñïöçìßá ôïõ (Ýùò óô. 336). ¼ôáí êáôáëáâáßíåé êáé ôçí áðÜôç
260 ôïõ Äçßöïâïõ, åßíáé ðéá óßãïõñïò üôé èá çôôçèåß áðü ôïí Á÷éëëÝá.
Áñ÷éêÜ ï Á÷éëëÝáò ñß÷íåé Ýíá ÷Üëêéíï êïíôÜñé åíáíôßïí ôïõ ¸êôïñá, ï Ραψωδία
ïðïßïò ôï áðïöåýãåé êáé áìÝóùò åéñùíåýåôáé ôïí Á÷áéü Þñùá ãéá ôçí
áóôï÷ßá ôïõ. Ç äéêÞ ôïõ áíôßóôïé÷ç ðñïóðÜèåéá êáôáëÞãåé åðÜíù óôçí
áóðßäá ôïõ Á÷éëëÝá. Óôç óõíÝ÷åéá ï ¸êôïñáò æçôÜåé äåýôåñï êïíôÜñé áðü
Χ
στ. 247-394
ôïí Äçßöïâï, áëëÜ áõôüò äåí âñßóêåôáé êïíôÜ ôïõ. ÏñìÜåé ìå ôï îßöïò
ôïõ åíáíôßïí ôïõ Á÷éëëÝá, åêåßíïò, üìùò, ôïí ëïã÷ßæåé óôïí ôñÜ÷çëï.
3. Με ποιον τρόπο ο ποιητής μάς πληροφορεί για το θάνα-

το του Αχιλλέα, αν και αυτός δεν συμβαίνει στη διάρκεια
του ιλιαδικού έπους (πβ. και Τ 415-417, Φ 277);
Ï ðïéçôÞò ìÜò ðëçñïöïñåß ãéá ôï èÜíáôï ôïõ Á÷éëëÝá:
á) ìå ôá ëüãéá ôïõ ¸êôïñá (× 358-360): «åìðñüóèåí ôùí Óêáéþí Ðõëþí
ï ÁëÝîáíäñïò êáé ï Öïßâïò / èåíÜ óïõ ðÜñïõí ôç æùÞ, åîáßóéå ðïëÝ-
ìáñ÷å»,
â) ìå ôç âåâáéüôçôá ðïõ åêöñÜæåé ï ßäéïò ï Á÷éëëÝáò ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ
(× 365-366): «ÐÞãáéíå êé åãþ êáñôåñþ ôçí þñáí ôïõ èáíÜôïõ / ðïõ ï
Æåõò êé ïé Üëëïé áèÜíáôïé ãéá ìå è’ áðïöáóßóïõí»,
ã) ìå ôçí ðñïöçôåßá ôïõ áëüãïõ ôïõ, ôïõ ÎÜíèïõ (Ô 415-417), êáé
ä) ìå ôçí ðñïåéäïðïßçóç ôçò ÈÝôéäáò, üðùò ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí Á÷éëëÝá
ôçí þñá ðïõ êéíäõíåýåé áðü ôá öïõóêùìÝíá íåñÜ ôïõ ÓêÜìáíäñïõ (Ö 277).
4. Να συγκρίνετε τον τρόπο με το οποίο ο ποιητής πα-

ρουσίασε το θάνατο του Πάτροκλου με το θάνατο του
Έκτορα, επισημαίνοντας ομοιότητες και διαφορές, αλλά
και συνδέοντας τα δύο αυτά γεγονότα με το θάνατο
του Αχιλλέα. Να δικαιολογήσετε με λίγα λόγια τις
παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά σας.
ÂáóéêÞ ïìïéüôçôá ôïõ èáíÜôïõ ôùí äýï çñþùí åßíáé ï êáèïñéóôéêüò
ñüëïò ôùí èåþí, ôïõ Áðüëëùíá êáé ôçò ÁèçíÜò· ïé èåïß, åðßóçò, äñïõí
ìå äüëéï ôñüðï ëßãï ðñéí åõíïÞóïõí ôï èÜíáôï êáé ôùí äõï çñþùí.
ÅðéðëÝïí, ëßãï ðñéí îåøõ÷Þóåé ï çôôçìÝíïò óõæçôÜåé ìå ôï íéêçôÞ êáé,
ìÜëéóôá, ðñïâëÝðåé ôï èÜíáôü ôïõ. Áêüìç, êáé ïé äýï íéêçôÝò êáõ÷þíôáé
êáé äéáâåâáéþíïõí üôé äåí èá óåâáóôïýí ôï óþìá ôïõ áíôéðÜëïõ ôïõò.
Êáé ìéá ëåðôïìÝñåéá óçìáäéáêÞ: êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò ï çôôçìÝíïò
öïñÜåé ôá üðëá ôïõ Á÷éëëÝá.
5. Αφού λάβετε υπόψη σας όλη τη ραψωδία Χ (βλ. και

Περιληπτική αναδιήγηση), να γράψετε ποιες σκηνές της
ραψωδίας αναγνωρίζετε στο ποίημα του Κ.Π. Καβάφη
«Τρώες» (βλ. Παράλληλο κείμενο). Ποιος παίζει το 261
Ραψωδία ρόλο του Έκτορα στο ποίημα του Καβάφη; Τι πετυ-
Χ
στ. 247-394
χαίνει με αυτή την αλλαγή ο Αλεξανδρινός ποιητής; Να
δικαιολογήσετε τις απόψεις σας με στοιχεία από τα δύο
κείμενα.
Óå áõôü ôï ðïßçìá ï ÊáâÜöçò ìéëÜåé óáí íá åßíáé ï ¸êôïñáò, êáèéóôþ-
íôáò ôïí, ïõóéáóôéêÜ, Ýíá óýìâïëï äéá÷ñïíéêü.
Áíáãíùñßæïõìå óôï ðïßçìá ôéò åîÞò óêçíÝò ôçò ñáøùäßáò ×:
• ôçí åêðëÞñùóç ôçò «âïõëÞò» ôïõ Äßá êáé ôçí áñ÷Þ ôïõ ôÝëïõò ãéá
ôïõò Ôñþåò,
• ôçí áíáìïíÞ ôïõ ¸êôïñá Ýîù áðü ôá ôåß÷ç ôçò Ôñïßáò ãéá ôç ìïíï-
ìá÷ßá ôïõ ìå ôïí Á÷éëëÝá,
• ôç öõãÞ, óôçí ïðïßá ôñÝðåôáé, êáé ôï ôñÝîéìï ôùí äýï çñþùí ãýñù
áðü ôá ôåß÷ç, êáé, ôÝëïò,
• ôïõò èñÞíïõò ôïõ ÐñéÜìïõ êáé ôçò ÅêÜâçò ðñéí áðü ôï èÜíáôï ôïõ
¸êôïñá.
6. Αφού μελετήσετε το εποπτικό υλικό που συνοδεύει την

ενότητα: α) Να επισημάνετε τι ήθελε, κατά τη γνώμη
σας, ο κάθε καλλιτέχνης να προβάλει. […]
Óôçí åéêüíá 35 ç óýãêñïõóç ôùí äýï çñþùí, ôïõ ¸êôïñá êáé ôïõ Á÷éë-
ëÝá, áðïäßäåôáé ìå æùíôÜíéá êáé äñáìáôéêüôçôá.
Ç åéêüíá 36 áðåéêïíßæåé Üëëï Ýíá óôéãìéüôõðï ôçò ìïíïìá÷ßáò êáé áðï-
ðíÝåé ìéá áßóèçóç ïñãÞò åê ìÝñïõò ôïõ Á÷éëëÝá êáé ìéá óõóôïëÞ, áëëÜ
ü÷é åãêáôÜëåéøç åê ìÝñïõò ôïõ ¸êôïñá.
Ç åéêüíá 37 ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôç ëåðôïìÝñåéá ôçò áðåéêüíéóçò ìå
Ýíá ðïëý åíäéáöÝñïí öüíôï: ôïõò óõíôñüöïõò êáé ôïõò óõããåíåßò ðïõ
ðáñáêïëïõèïýí ìå áãùíßá. ¸ôóé, ç ôïé÷ïãñáößá áõôÞ êáèßóôáôáé áêüìç
ðéï èåáôñéêÞ.
Ç åéêüíá 38 áðïäßäåé áñêåôÜ ðåéóôéêÜ ôïí êïìðáóìü ôïõ Á÷éëëÝá, ðïõ
Ý÷åé óõìðáñáóôÜôç ôç èåÜ ÁèçíÜ.
Ç åéêüíá 39 óõíäõÜæåé ôï èñÞíï ìå ôçí áôßìùóç ôïõ íåêñïý.
262
ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ραψωδία
στη διαθεματική δραστηριότητα
– σχέδιο εργασίας του σχολικού βιβλίου Χ
στ. 247-394
Α) Αφού μελετήσετε προσεκτικά την περιγραφή της μο-

νομαχίας Αχιλλέα – Έκτορα, να τη συγκρίνετε με τις
μονομαχίες που συναντήσατε σε προηγούμενες ραψωδίες
(Μενέλαου – Πάρη) στο Γ, Αίαντα – Έκτορα στο Η και
Γλαύκου – Διομήδη στο Ζ) και να σημειώσετε: α) τις
προετοιμασίες και γενικά όσα προηγούνται από κάθε
αγώνα, β) τις φάσεις του κάθε αγώνα, γ) τα χτυπήμα-
τα του ενός εναντίον του άλλου, δ) τα όπλα (αμυντικά,
επιθετικά) που χρησιμοποιούνται σε κάθε περίπτωση,
ε) τον τρόπο με τον οποίο λήγει κάθε αναμέτρηση,
επιμένοντας κάθε φορά στις διαφορές και σημειώνοντας
τις ομοιότητες που παρατηρείτε. [...]
Á) á) Áñ÷éêÜ, óôéò åðßóçìåò ìïíïìá÷ßåò üëïé ïé óôñáôéþôåò êÜèïíôáé

êáé ðåñéìÝíïõí ôïõò äýï ìïíïìÜ÷ïõò íá åìöáíéóôïýí. Åêåßíïé Ýñ÷ïíôáé
ìå åðéâëçôéêü ôñüðï êáé ðáßñíïõí èÝóç, ãéá íá áñ÷ßóïõí ôïí «áãþíá
ëüãùí», ôçí áíôáëëáãÞ ðñïêëÞóåùí, ãéá íá êÜìøïõí ôï çèéêü ôïõ áíôé-
ðÜëïõ ôïõò. Áõôü ôï ôõðéêü êïììÜôé ôï óõíáíôÜìå ìüíï óôç ìïíïìá÷ßá
Áßáíôá – ¸êôïñá. â) Óôç ìïíïìá÷ßá ÌåíÝëáïõ – ÐÜñç ïé Þñùåò ñß÷íïõí
ðñþôá êïíôÜñéá áðü áðüóôáóç, óôç óõíÝ÷åéá åðéôßèåíôáé ìå îßöç, ìåôÜ
ìÜ÷ïíôáé ìå ôá ÷Ýñéá êáé óôï ôÝëïò ìå êïíôÜñé óôï ÷Ýñé. Ï Áßáíôáò ìå
ôïí ¸êôïñá îåêéíïýí ìå ôïí áãþíá ëüãùí, óôç óõíÝ÷åéá ñß÷íïõí êïíôÜ-
ñéá áðü áðüóôáóç êáé ìåôÜ áðü êïíôÜ êáé óôï ôÝëïò åêóöåíäïíßæïõí
âñÜ÷ïõò. Óôç ìïíïìá÷ßá ¸êôïñá – Á÷éëëÝá õðÜñ÷åé ðÜëé áãþíáò ëüãùí
óôçí áñ÷Þ, ìåôÜ ñßøç êïíôáñéþí áðü ìáêñéÜ, óýãêñïõóç ìå îßöïò êáé
ëüã÷ç áðü êïíôÜ êáé óôï ôÝëïò ðÜëé áíôáëëáãÞ ëüãùí. ã)-ä)-å) Âë. ôéò
ðåñéëçðôéêÝò áðïäüóåéò.
ÂáóéêÞ ôõðïëïãßá ôçò åðéêÞò ìïíïìá÷ßáò èá ìðïñïýóå íá èåùñçèåß ç
åîÞò:
• Ç åðéâëçôéêÞ åìöÜíéóç ôùí áíôéðÜëùí,
• Ç áíôáëëáãÞ ëüãùí,
• Ç áíôáëëáãÞ âïëþí ðñþôá áðü áðüóôáóç êáé ýóôåñá áðü êïíôÜ,
• Ç ïëïêëÞñùóç: áí äåí õðÜñîåé íéêçôÞò, ïé áíôßðáëïé áíôáëëÜóóïõí
äþñá· áí êÜðïéïò óêïôùèåß, ï íéêçôÞò ðáßñíåé ôá üðëá ôïõ.
263
Ἇθλα ἐπὶ
Πατρόκλῳ
Αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του Πάτροκλου
• Ïé Ìõñìéäüíåò èñçíïýí ôïí ÐÜôñïêëï· ï Á÷éëëÝáò áðåõèýíåôáé óôï
íåêñü êáé ôïõ ëÝåé üôé èá ðáñáäþóåé óôá óêõëéÜ ôï óþìá ôïõ ¸êôïñá.
ÌðñïóôÜ óôç íåêñéêÞ ðõñÜ ôïõ Ðáôñüêëïõ, õðüó÷åôáé íá óöÜîåé äþ-
äåêá áñ÷ïíôüðïõëá ôùí Ôñþùí.
• Ï Á÷éëëÝáò èñçíåß ôïí ÐÜôñïêëï óôçí áêñïãéáëéÜ êáé, üôáí ôïí
ðáßñíåé ï ýðíïò áðü ôçí êïýñáóç, åìöáíßæåôáé ìðñïóôÜ ôïõ ï ÐÜôñï-
êëïò, ôïí ðáñáêáëåß íá ôïí èÜøåé ôï óõíôïìüôåñï êáé ôïí ðñïåéäïðïéåß
Ραψωδία Ψ
êáé ãéá ôï äéêü ôïõ èÜíáôï.
• Ïé Á÷áéïß åôïéìÜæïõí ôçí ðõñÜ ôïõ Ðáôñüêëïõ êáé ðñïóöÝñïõí
íåêñéêÝò èõóßåò.
• Ï Á÷éëëÝáò ïñãáíþíåé áèëçôéêïýò áãþíåò ðñïò ôéìÞí ôïõ Ðáôñüêëïõ.
ΤΟΠΟΣ: το στρατόπεδο και τα καράβια των Αχαιών

ΧΡΟΝΟΣ: α) στ. 1-108: 27η ημέρα της Ιλιάδας (ειδικότερα
ο στ. 61 αναφέρεται στη νύχτα μεταξύ της 27ης και 28ης
ημέρας), β) στ. 109-225: 28η ημέρα, γ) στ. 226-897: 29η
ημέρα της Ιλιάδας
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αχιλλέας, φάντασμα Πατρόκλου, Νέστορας, Αγαμέ-
μνονας, οι δύο Αίαντες, Μενέλαος, Επείος, Μηριόνης, Εύμηλος,
Ιδομενέας, Οδυσσέας, Αντίλοχος, Πολυποίτης, Τεύκρος, Διομή-
δης (Αχαιοί) - Απόλλωνας, Αθηνά (θεοί)
265
Ἕκτορος Λύτρα
Λύτρα για τον Έκτορα
Ραψωδία Ω
ΤΟΠΟΣ: το στρατόπεδο των Αχαιών (η σκηνή του
Αχιλλέα), το ανάκτορο του Πριάμου, τα ανάκτορα του
Ολύμπου, η σπηλιά της Θέτιδας στη θάλασσα
ΧΡΟΝΟΣ: α) στ. 1-30: 29 η ημέρα, β) στ. 31-694: 41 η
ημέρα, γ) στ. 695-785: 42 η ημέρα, δ) στ. 786-805:
50 ή ημέρα της Ιλιάδας.
ΠΡΟΣΩΠΑ: Αχιλλέας, Αυτομέδοντας, Άλκιμος (Αχαιοί) –
Πρίαμος, Εκάβη, Ιδαίος, Κασσάντρα, Ανδρομάχη, Ελένη
(Τρώες) – Δίας, Απόλλωνας, Ήρα, Ίριδα, Θέτιδα,
Αθηνά, Ερμής (θεοί)
Ραψωδία
Ω
στ. 1-467

Ï Á÷éëëÝáò îáãñõðíÜåé óêåðôüìåíïò ôï ößëï ôïõ êáé èñçíþíôáò áêüìá
ãéá ôï ÷áìü ôïõ. Ôéò åðüìåíåò çìÝñåò æåýåé ô’ Üëïãá óôï Üñìá ôïõ êáé
óÝñíåé ôïí ¸êôïñá ôñåéò öïñÝò ãýñù áðü ôïí ôÜöï ôïõ ÐÜôñïêëïõ. Ï
Áðüëëùíáò ðñïóôáôåýåé ôï óþìá ôïõ íåêñïý áðü ôç öèïñÜ.
ÊÜðïéïé èåïß ðñïôñÝðïõí ôïí ÅñìÞ íá êëÝøåé ôï ëåßøáíï· áíôéäñïýí
ç ¹ñá, ç ÁèçíÜ êáé ï Ðïóåéäþíáò. Ôç äùäÝêáôç ìÝñá ï Áðüëëùíáò
áíôéäñÜåé Ýíôïíá êáé ìáëþíåé ìå ôçí ¹ñá. Ï Äßáò óôÝëíåé ôçí ºñéäá íá
öÝñåé ôç ÈÝôéäá.
¼ôáí Ýñ÷åôáé ç ÈÝôéò, ï Äßáò ôç óõìâïõëåýåé íá ìåôáöÝñåé óôï ãéï
ôçò üôé ïé èåïß äåí åßíáé åõ÷áñéóôçìÝíïé ìå ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ êáé ôçí
ÜñíçóÞ ôïõ íá åðéóôñÝøåé ôï íåêñü óôïõò äéêïýò ôïõ. Ôçò ëÝåé åðßóçò
üôé èá óôåßëåé ôçí ºñéäá óôïí Ðñßáìï, ìå ôï ìÞíõìá íá ðñïóöÝñåé ëýôñá
óôïí Á÷éëëÝá ãéá íá ðÜñåé ðßóù ôï ëåßøáíï ôïõ ãéïõ ôïõ.
Ç ÈÝôéò ìåôáöÝñåé áìÝóùò ôï èåúêü ìÞíõìá óôïí Á÷éëëÝá êé åêåßíïò
ôï äÝ÷åôáé. Óôï ìåôáîý, ç ºñéò äßíåé óôïí Ðñßáìï ôï ìÞíõìá ôïõ Äßá: íá
ðÜåé ìå ëýôñá óôïí Á÷éëëÝá êáé íá æçôÞóåé ôï óþìá ôïõ ãéïõ ôïõ êáé
íá ìç öïâçèåß, ãéáôß èá Ý÷åé êïíôÜ ôïõ ôïí ÅñìÞ. Ï Ðñßáìïò åíçìåñþíåé
ôçí ÅêÜâç, ç ïðïßá ðñïóðáèåß íá ôïí åìðïäßóåé. ÐñïóôÜæåé ôïõò ãéïõò
ôïõ íá öïñôþóïõí ôá äþñá óôçí Üìáîá êáé êÜíåé óðïíäÝò óôïí Äßá,
æçôþíôáò ôïõ ïéùíü. Åêåßíïò áíôáðïêñßíåôáé êáé ôïõ óôÝëíåé áìÝóùò
Ýíá ìáýñï áåôü, ðïõ êÜíåé ìåñéêÝò âüëôåò ðÜíù áðü ôï êÜóôñï· áìÝóùò
ìåôÜ ÷Üíåôáé.
Ï Ðñßáìïò îåêéíÜåé ãéá ôï á÷áúêü óôñáôüðåäï ìå ôïí Éäáßï íá ïäçãåß
ôçí Üìáîá. Ïé äéêïß ôïõ ôïí óõíïäåýïõí ìÝ÷ñé ôç ìÝóç ôïõ êÜìðïõ, ìå
èñÞíïõò. ¼ôáí ç óõíïäåßá åðéóôñÝöåé óôçí ðüëç, ï Äßáò óôÝëíåé êïíôÜ
óôïõò äýï ãÝñïíôåò ôïí ÅñìÞ. ¸÷ïíôáò ðÜñåé ôç ìïñöÞ íåáñïý áñ÷ï-
íôüðïõëïõ, ï èåüò óõíáíôÜåé ôïí Éäáßï êáé ôïí Ðñßáìï óôï ðïôÜìé, ôïõò
óõóôÞíåôáé ùò áêüëïõèïò ôïõ Á÷éëëÝá êáé ôïõò ïäçãåß ìå áóöÜëåéá
ìÝ÷ñé ôçí á÷áúêÞ ôÜöñï. Åêåß, âõèßæåé óôïí ýðíï ôïõò öñïõñïýò, êáé
áíïßãåé ôéò ðýëåò. ÖÝñíåé ôïõò ðñïóôáôåõüìåíïýò ôïõ óôç óêçíÞ ôïõ
268 Á÷éëëÝá, áðïêáëýðôåé óôïí Ðñßáìï ôçí ôáõôüôçôÜ ôïõ êáé áðï÷ùñåß.
Ραψωδία
Ραψωδία Ω 468-677 Ω
στ. 468-677
Η συνάντηση Πρίαμου και Αχιλλέα

Ç óêçíÞ ôïõ Á÷éëëÝá Ðñßáìïò,
Χρόνος Á÷éëëÝáò
41ç ðñïò 42ç çìÝñá ôçò ÉëéÜäáò
Ï ÅñìÞò áöÞíåé ôïí Ðñßáìï êáé ôïí Éäáßï Ýîù áðü ôç óêçíÞ ôïõ Á÷éë-
ëÝá êé åðéóôñÝöåé óôïí ¼ëõìðï. Ï Ðñßáìïò ìðáßíåé óôç óêçíÞ êáé,
÷ùñßò íá ôïí áíôéëçöèåß êáíåßò, ðëçóéÜæåé ôïí Á÷éëëÝá, ôïõ áãêáëéÜæåé
ôá ãüíáôá êáé ôïí éêåôåýåé íá ôïí ëõðçèåß êáé íá ôïõ äþóåé, Ýíáíôé
ëýôñùí, ôï óþìá ôïõ ãéïõ ôïõ. Ï Á÷éëëÝáò óõãêéíåßôáé êáé îåóðÜåé óå
ëõãìïýò ìáæß ìå ôï ãÝñïíôá. ¾óôåñá ðñïóðáèåß íá ðáñçãïñÞóåé ôïí
Ðñßáìï êáé ôïõ ëÝåé íá çóõ÷Üóåé. Åêåßíïò áñíåßôáé êáé æçôÜåé íá ôïõ
äïèåß áìÝóùò ôï óþìá ôïõ ¸êôïñá. Ï Á÷éëëÝáò áãñéåýåé êáé ôïí áíáãêÜ-
æåé íá õðáêïýóåé. Ìáæß ìå ôïí ÁõôïìÝäïíôá êáé ôïí ¢ëêéìï, ï Á÷éëëÝáò
öñïíôßæåé ãéá ôçí åôïéìáóßá ôïõ íåêñïý. Óôç óõíÝ÷åéá ï Ðçëåßäçò åðé-
óôñÝöåé óôç óêçíÞ, åíçìåñþíåé ôïí Ðñßáìï êáé ôïí êáëåß íá äåéðíÞóïõí.
ÌåôÜ ôï äåßðíï, êé áöïý ðñþôá ï Ðñßáìïò åîáóöáëßóåé áðü ôïí Á÷éëëÝá
áíáêù÷Þ ãéá Ýíôåêá çìÝñåò, ðñïêåéìÝíïõ íá èÜøåé ôïí ¸êôïñá ìå üëåò
ôéò ôéìÝò, üëïé áðïóýñïíôáé ãéá ýðíï.
α) στ. 468-506: Ο Πρίαμος του Έκτορα.
έρχεται στη σκηνή του Αχιλλέα δ) στ. 596-633: Το δείπνο
και τον ικετεύει. του Αχιλλέα και του Πριάμου.
β) στ. 507-551: Ο Αχιλλέας ε) στ. 634-677: Ο Αχιλλέας
συγκινείται και παρηγορεί υπόσχεται στον Πρίαμο ότι θα
τον Πρίαμο. γίνει η ανακωχή για την ταφή
γ) στ. 552-595: Η περιποίηση του Έκτορα και αποσύρονται για
και η προετοιμασία του σώματος ύπνο.
269
Ω
στ. 468-677
469
473
ξεπεζεύει: êáôåâáßíåé áðü ôï Üëïãï.
Αυτομέδων: Ãéïò ôïõ Äéþñç, áðü ôç Óêýñï. ¹ôáí éððïêüìïò
ôïõ Á÷éëëÝá.
474 ότ’ είχε αποδειπνήσει: ìüëéò åß÷å ôåëåéþóåé ôï äåßðíï ôïõ.
ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÐÜôñïêëïõ ï Á÷éëëÝáò åß÷å åðéâÜëåé óôïí
åáõôü ôïõ íçóôåßá ùò Ýíäåéîç ðÝíèïõò. ÌåôÜ ôçí åðÝìâáóç,
üìùò, ôçò ÈÝôéäáò óôïõò óôß÷ïõò Ù 126-132 Ýðáøå ôç íçóôåßá
êáé, üðùò ðáñáôçñïýìå, Ýôñùãå êáíïíéêÜ.
476 χωρίς να τον νοήσει: ÷ùñßò íá ôïí áíôéëçöèåß.
478 τ’ ανδροφόνα χέρια: ôá ÷Ýñéá ðïõ óêüôùóáí ðïëëïýò Üíäñåò.
480 πάνερμος: ÷ôõðçìÝíïò áðü ìåãÜëç óõìöïñÜ.
483 τον θείον: Ï Ðñßáìïò ðáñïõóéÜæåôáé ìå åíôõðùóéáêÞ ìïñöÞ êáé
åìöÜíéóç óôá ìÜôéá ôïõ Á÷éëëÝá, ãé’ áõôü ðñïêáëåß ôçí Ýêðëçîç
ôïõ Ðçëåßäç.
486 ισόθεε Πηλείδη: Ï Ðñßáìïò áðïäßäåé áõôüí ôïí ôéìçôéêü ÷á-
ñáêôçñéóìü óôïí Á÷éëëÝá, ãéá íá ôïí ðéÝóåé øõ÷ïëïãéêÜ êáé íá
áðïäå÷ôåß ôçí éêåóßá ôïõ. ×ñçóéìïðïéþíôáò ôï åðßèåôï «éóüèåïò»
åîïìïéþíåé ôïí Á÷éëëÝá ìå èåü, ãéá íá ôïõ õðåíèõìßóåé üôé üëïé
ïé èåïß äåß÷íïõí åýíïéá êáé Ýëåïò óôïõò éêÝôåò.
487 το έρμο γήρας ήβρε: ãÝñáóå.
491 ολοκαιρίς: óõíÝ÷åéá, êÜèå ìÝñá.
496 από μια γαστέρα: áðü ìéá êïéëéÜ, äçëáäÞ áðü ôçí ßäéá ìçôÝñá.
497 τα επίλοιπα: ôá õðüëïéðá.
498 μόσφαξ’ ο Άρης: Ï Ðñßáìïò äåí èÝëåé íá åîïñãßóåé ôïí Á÷éë-
ëÝá öïñôþíïíôÜò ôïõ ôïõò öüíïõò ôùí ãéùí ôïõ, ãé’ áõôü ôïõò
áðïäßäåé óôïí ¢ñç, ôï èåü ôïõ ðïëÝìïõ.
499 προτώρα: ðñéí áðü ëßãï.
502 με πλήθια λύτρα: ìå ðëÞèïò ëýôñùí.
509 τον άμπωσεν αγάλι: ôïí Ýóðñùîå ìáëáêÜ.
Ç êßíçóç áõôÞ ôïõ Á÷éëëÝá ìáñôõñÜ ôç óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóÞ
ôïõ. ÊáíïíéêÜ, ìåôÜ ôçí éêåóßá ï Þñùáò èá Ýðñåðå íá ðéÜóåé ôï
÷Ýñé ôïõ éêÝôç êáé íá ôïí âÜëåé íá êáèßóåé, áëëÜ áõôü èá ôï êÜíåé
áñãüôåñá.
515-516
και σήκωσε απ’ το χέρι τον γέροντα: Ç ÷åéñïíïìßá áõôÞ
äåß÷íåé üôé ï Á÷éëëÝáò áðïäÝ÷åôáé ôçí éêåóßá ôïõ Ðñßáìïõ.
517 τωόντι: ðñÜãìáôé.
527 πιθάρια δυο σιμά του: Ìå ôçí áëëçãïñéêÞ áõôÞ áöÞãçóç ï
Á÷éëëÝáò ðñïóðáèåß íá ðáñçãïñÞóåé ôïí äõóôõ÷Þ Ðñßáìï.
544 στου Μάκαρος τη χώραν: Ï ÌÜêáñ Þôáí, óýìöùíá ìå ôï
270 ìýèï, ï ðñþôïò ïéêéóôÞò ôçò ËÝóâïõ.
545 στην Λέσβον, στον Ελλήσποντον κι επάνω στην Φρυ- Ραψωδία
549
γίαν: Ôï âáóßëåéï ôïõ ÐñéÜìïõ óõíüñåõå íüôéá ìå ôç ËÝóâï,
áíáôïëéêÜ ìå ôç Öñõãßá êáé âïñåéïäõôéêÜ ìå ôïí ÅëëÞóðïíôï.
ας μην τήκεται: áò ìç öèåßñåôáé, áò ìç ðëçãþíåôáé.
Ω
στ. 468-677
559 με άγριο βλέμμ΄ απάντησε: Ï Á÷éëëÝáò äåí Ý÷åé áêüìç
áðïöáóßóåé áí èá éêáíïðïéÞóåé ôï áßôçìá ôïõ ÐñéÜìïõ, ãéáôß
êõñéåýåôáé áðü áëëçëïóõãêñïõüìåíá óõíáéóèÞìáôá: ôï ìßóïò
ôïõ ãéá ôïí ¸êôïñá, ðïõ óêüôùóå ôïí ÐÜôñïêëï, êáé ôç ëýðç
êáé ôï óåâáóìü ðïõ áéóèÜíåôáé áðÝíáíôé óôï ãÝñï Ðñßáìï (ðâ.
êáé óô. 568-572, 585-586).
608 ότι με την καλήν Λητώ ισώνετο η Νιόβη: ãéáôß ç Íéüâç
ðñïóðáèïýóå íá ìïéÜóåé óôç Ëçôþ, êáé ðëÞñùóå áõôÞ ôçí áëá-
æïíéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôçò.
Ç Íéüâç åß÷å áðïêôÞóåé ìå ôïí Áìößïíá, ôï âáóéëéÜ ôùí Èçâþí,
äþäåêá ðáéäéÜ. ¼ôáí õðåñçöáíåýôçêå üôé ôá ðáéäéÜ ôçò Þôáí êá-
ëýôåñá áðü áõôÜ ôçò Ëçôþò, ï Áðüëëùíáò êáé ç ¢ñôåìéò, ðáéäéÜ
ôçò Ëçôþò, ôá óêüôùóáí. Ç Íéüâç ôüôå êáôÝöõãå óôï Óßðõëï
ôçò Öñõãßáò êáé ðáñáêÜëåóå ôïí Äßá íá ôç ìåôáìïñöþóåé óå
ðÝôñá, üðùò êé Ýãéíå.
612 ότι τους λαούς ελίθωσεν ο Δίας: åðåéäÞ ï Äßáò óêëÞñõíå
ôçí øõ÷Þ ôïõò, ôïõò Ýêáíå áíÜëãçôïõò êáé äåí ìðïñïýóáí íá
èÜøïõí ôïõò íåêñïýò.
614 στο δάκρ’ απόκαμε: åîáíôëÞèçêå áðü ôï êëÜìá.
615-617
στου Σιπύλου... στες άκρες του Αχελώου: Ðñïóäéïñßæåôáé
ç ãåùãñáöéêÞ èÝóç ôçò Ëõäßáò: ï Óßðõëïò Þôáí âïõíü ôçò Ëõäßáò,
ÂÁ ôçò Óìýñíçò, êáé ï Á÷åëþïò ðïôÜìé ðïõ ðÞãáæå óôï üñïò Óßðõ-
ëï êáé ÷õíüôáí óôïí êüëðï ôçò Óìýñíçò. Ç Íéüâç, ìåôÜ ôï èÜíáôï
ôùí ðáéäéþí ôçò, åðÝóôñåøå óôçí ðáôñßäá ôçò, ôç Ëõäßá.
627 μέσα στα ωραία κάνιστρα: êáëÜèéá ðëáôéÜ.
631 την πλάση: ôç óùìáôéêÞ äéÜðëáóç.
632 την ειδή: ôçí üøç ôïõ ðñïóþðïõ, ôçí ïìïñöéÜ.
634 `αντικοιτάζονται: êïéôÜæåé ï Ýíáò ôïí Üëëïí.
641 ημέρα νύκτα στης αυλής την λάσπην κυλισμένος: Áðü
ôç ìåãÜëç ôïõ èëßøç ï Ðñßáìïò êõëéüôáí óôç ëÜóðç. Ç ðñÜîç
áõôÞ Þôáí Ýíäåéîç ðÝíèïõò.
656 και του νεκρού τη λύτρωσιν μην τύχει ν’ αντισκόψει:
ìç ôý÷åé êáé äéáêüøåé ôç ëýôñùóç ôçò óïñïý ôïõ ¸êôïñá.
Áí áíôéëáìâáíüôáí ï ÁãáìÝìíùí ôçí ðáñïõóßá ôïõ ÐñéÜìïõ
óôï óôñáôüðåäï, ôï ðéèáíüôåñï Þôáí íá óêïôþóåé ôï ãÝñïíôá,
êáèþò äåí Þîåñå êáíåßò ôç óõìöùíßá Á÷éëëÝá-Ðñßáìïõ.
672-673
αυτά ‘πε και του έπιασε την δεξιάν παλάμην απ’ τον 271
Ραψωδία αρμόν: ï Á÷éëëÝáò Ýðéáóå áðü ôçí êëåßäùóç ôçò ðáëÜìçò ôïí
Ω
στ. 468-677 674
Ðñßáìï ãéá íá óöñáãéóôåß ç óõìöùíßá ôïõò. ¸ôóé ï Ðñßáìïò èá
Þôáí óßãïõñïò üôé èá ãßíïíôáí üëá üðùò ôá óõìöþíçóáí.
στον πρόδρομον: óôïí ðñïèÜëáìï ôçò êõñßùò óêçíÞò ôïõ
Á÷éëëÝá.

468 είπεν ο Ερμής
ï ÅñìÞò åß÷å óõìâïõëåýóåé ôïí Ðñßáìï íá èõìßóåé óôïí Á÷éëëÝá
ôá áãáðçìÝíá ôïõ ðñüóùðá, ãéá íá ôïí óõãêéíÞóåé êáé íá ôïí
ðåßóåé íá ôïõ äþóåé ôç óïñü ôïõ ¸êôïñá.
472 τον ήβρε αυτού και ανάμερα οι σύντροφοι εκαθίζαν

Ï Á÷éëëÝáò ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÐÜôñïêëïõ èñçíåß êáé óôéò
äýóêïëåò áõôÝò óôéãìÝò Ý÷åé êïíôÜ ôïõ ìüíï ôïõò äýï óôåíïýò
ôïõ ößëïõò, ôïí ¢ëêéìï êáé ôïí ÁõôïìÝäïíôá. ÊÜôé áíÜëïãï
óõìâáßíåé êáé óÞìåñá óå ðåñßïäï ðÝíèïõò.
486 θυμήσου τον πατέρα σου

Ç õðåíèýìéóç ôçò áãÜðçò ôïõ ãéïõ ðñïò ôïí ðáôÝñá Þôáí áñ-
êåôÜ óçìáíôéêüò ëüãïò ãéá íá ðñïêëçèåß óõãêßíçóç. ÌÝóá óôçí
ïéêïãÝíåéá ï äåóìüò ôïõ ãéïõ êáé ôïõ ðáôÝñá Þôáí ï ðéï äõíá-
ôüò, áöïý êÜèå ðáôÝñáò üöåéëå íá äéäÜîåé óôï ãéï ôéò áîßåò êáé
ôá éäáíéêÜ ôçò æùÞò. Ï ãéïò Þôáí êáôÜ êÜðïéïí ôñüðï ç óõíÝ÷åéá
ôïõ ðáôÝñá. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï åîáóöáëéæüôáí ç ðïëõðüèçôç
õóôåñïöçìßá ôçò ãåíéÜò.
487 ωσάν εμέ το έρμο γήρας ήβρε

Ï Ðñßáìïò êáôáñéÝôáé ôá ãçñáôåéÜ, åðåéäÞ èåùñåß üôé åßíáé Ü÷ñç-
óôç çëéêßá, ìéá ðåñßïäïò ôçò æùÞò ðïõ óôåñåß áðü ôïí Üíäñá ôç
äýíáìç, ôçí éêáíüôçôá íá ðïëåìÞóåé, íá áãùíéóôåß. Óå ìéá åðï÷Þ
çñþùí, ôá ãçñáôåéÜ Þôáí ï îåðåóìüò êÜèå Þñùá, åíþ ç íåüôçôá
èåùñåßôï äþñï ôùí èåþí.
503 Σέβου, ω γενναίε, τους θεούς

Åêôüò áðü ôç èýìçóç ôïõ ðáôÝñá, ï Ðñßáìïò õðåíèõìßæåé óôïí
Á÷éëëÝá êáé ôï ÷ñÝïò ðïõ Ý÷åé íá óåâáóôåß ôïõò èåïýò, äçëáäÞ
íá óåâáóôåß ôçí éäéüôçôÜ ôïõ ùò éêÝôç. Óôçí åðï÷Þ ôïõ ÏìÞñïõ,
Ýíáò Þñùáò ãéá íá åîáóöáëßóåé ôçí õóôåñïöçìßá ôïõ Ýðñåðå íá
åßíáé êõñßùò èåïóåâÞò. Ç èñçóêåõôéêÞ óõìðåñéöïñÜ êáé ç äßêáéç
272 êñßóç ôùí çñþùí Þôáí âáóéêÝò õðï÷ñåþóåéò ôïõò.
ότι στους άμοιρους θνητούς οι αθάνατοι δωρήσαν / να
ζουν στον πόνον και άλυποι μόνον εκείνοι μένουν
¼ðùò êáé üëåò ôéò ÷áñÝò Ýôóé êáé ôéò ëýðåò ôéò ìïéñÜæïõí ïé èåïß
Ω
στ. 468-677
óôïõò áíèñþðïõò. Áõôïß åßíáé õðåýèõíïé ãéá üëá üóá óõìâáßíïõí
óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí.
Óôç èåúêÞ êïéíùíßá, üìùò, ïé ëýðåò äåí ðñïêáëïýí ðüíï óôïõò
èåïýò. Ïé èíçôïß ðßóôåõáí üôé ïé èåïß äåí Þôáí äõíáôüí íá óõ-
ãêëïíéóôïýí áðü êáìßá ëýðç, üðùò óõíÝâáéíå ìå ôïõò èíçôïýò.
Ïé óõíÝðåéåò ôçò óôåíï÷þñéáò óôïí êüóìï ôùí èåþí Þôáí ìç-
äáìéíÝò óå ó÷Ýóç ìå åêåßíåò ôùí èíçôþí.
ΠΡΙΑΜΟΣ
Ï ãÝñïíôáò ðáôÝñáò ìðáßíåé óôç óêçíÞ ôïõ Á÷éëëÝá Üöïâïò êáé Ýôïéìïò
íá õðïóôåß ôá ðÜíôá, ðñïêåéìÝíïõ íá ðÜñåé ôç óùñü ôïõ ãéïõ ôïõ ìáæß
ôïõ óôçí Ôñïßá. Åßíáé óõíôåôñéììÝíïò êáé áðïãïçôåõìÝíïò, ðáñ’ üë’
áõôÜ üìùò ðñïóÝ÷åé ðïëý ðþò èá ìéëÞóåé óôïí Á÷éëëÝá. ¸îõðíá ôïí
óõãêéíåß èõìßæïíôÜò ôïõ ôïí ðáôÝñá ôïõ ãéá íá êåñäßóåé ôç óõìðÜèåéÜ
ôïõ. Äåí äéóôÜæåé íá ôáðåéíùèåß, íá ðáñáêáëÝóåé ôïí êáôÜ ðïëý íåüôåñü
ôïõ Á÷éëëÝá. ÂÝâáéá óå üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ äéáëüãïõ åßíáé öïâéóìÝíïò,
êáèþò ï Á÷éëëÝáò Þôáí ðéèáíüí íá îåóðÜóåé åíáíôßïí ôïõ, áí Ýëåãå êÜôé
ðïõ äåí Ýðñåðå. ÑéóêÜñåé ôç æùÞ ôïõ ï ôñáãéêüò ðáôÝñáò ìüíï ãéá íá
óþóåé ôï óþìá ôïõ ãéïõ ôïõ· ãéá íá áðïäþóåé ôéò ðñÝðïõóåò ôáöéêÝò
ôéìÝò óôïí ¸êôïñá.
ΑΧΙΛΛΕΑΣ
Óôç óêçíÞ áõôÞ ï Á÷éëëÝáò áðïäåéêíýåé üôé åßíáé ï ðñùôáãùíéóôÞò ôçò
ÉëéÜäáò. Åßíáé ï óõíáéóèçìáôéêüò êáé éððïôéêüò Þñùáò ðïõ óÝâåôáé
ôïí å÷èñü êáé õðáêïýåé ôç èåúêÞ ðñïóôáãÞ. Åßíáé åõåñÝèéóôïò, âÝâáéá,
üôáí ï Ðñßáìïò áñíåßôáé íá êáèßóåé, üìùò óõãêéíçìÝíïò óõìðÜó÷åé êáé
êëáßåé ìáæß ôïõ. ÊáôáöÝñíåé êáé ðáñáìåñßæåé ôï äéêü ôïõ ðüíï, ãéá ôï
èÜíáôï ôïõ ÐÜôñïêëïõ, êáé áó÷ïëåßôáé ìå ôïí ðüíï ôïõ ãÝñïõ Ðñßá-
ìïõ. Ôïõ äßíåé üóåò ìÝñåò ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá áðïäïèïýí ïé ôéìÝò óôïí
íåêñü ¸êôïñá, öáíåñþíïíôáò ôç ìåãÜëç ôïõ ìåãáëïøõ÷ßá. Ôþñá ðïõ
êáôáëÜãéáóå ìÝóá ôïõ ç åêäéêçôéêÞ ôïõ ìáíßá, ï Á÷éëëÝáò áðÝäåéîå üôé
ðñïâáßíåé óå çñùéêÝò ðñÜîåéò, ü÷é ìüíï êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ,
áëëÜ êáé óå áðëÝò åêäçëþóåéò ôçò æùÞò.
273
Ραψωδία ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ω
στ. 468-677
478 τα γόνατα του αγκάλιασε και τ΄ ανδροφόνα χέρια
Ï éêÝôçò ãïíÜôéæå, Ýðéáíå ôá ãüíáôá ôïõ áíèñþðïõ ðïõ éêÝôåõå
êáé ôïõ öéëïýóå ôá ÷Ýñéá. Ïé éêÝôåò Ýðñåðå íá ãßíïíôáé óåâáóôïß,
ãéáôß ôïõò ðñïóôÜôåõáí ïé èåïß. Ç èáíÜôùóç åíüò éêÝôç Þôáí
óïâáñü çèéêü áìÜñôçìá.
497 τα επίλοιπ’ από σπιτικές γυναίκες

Åêåßíç ôçí åðï÷Þ åðéôñåðüôáí ï Üíôñáò íá Ý÷åé êé Üëëåò ãõíáß-
êåò. ¸ôóé, ï Ðñßáìïò åß÷å áðïêôÞóåé ðáéäéÜ êáé ìå Üëëåò ãõíáßêåò,
ôá ïðïßá åß÷áí ëéãüôåñá äéêáéþìáôá óå ó÷Ýóç ìå ôá íüìéìá ðïõ
åß÷å ãåííÞóåé ç ÅêÜâç.
622-649
Είπε, σηκώθη κι έσφαξεν αρνί... τους έστρωναν δυο
κλίνες
¸íáò áð’ ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò èåóìïýò ôçò áñ÷áéüôçôáò Þôáí
ç öéëïîåíßá. ÐñïóôÜôçò ôçò öéëïîåíßáò Þôáí ï ÎÝíéïò Äßáò. Óôçí
ÉëéÜäá äåí óõíáíôÜìå ôéò åêôåôáìÝíåò ôõðéêÝò óêçíÝò öéëïîåíß-
áò ôçò Ïäýóóåéáò, äéáöáßíåôáé, ùóôüóï, üôé áêüìç êáé ìÝóá óå
óõíèÞêåò ðïëÝìïõ Þôáí Ýíá óçìáíôéêüò èåóìüò.
• Áîéïðïéåßôáé ç ôñéôïðñüóùðç ðåñéãñáöéêÞ áöÞãçóç áëëÜ êáé ï äéÜ-
ëïãïò, ðïõ ðñïóäßäåé æùíôÜíéá êáé äñáìáôéêüôçôá óôéò óêçíÝò.
Παρομοιώσεις: (óô. 480-483) «Êáé ùò üôáí Ýíáò ðÜíåñìïò… åèáýìáæå

ï Ðçëåßäçò» / (óô. 572) «ùóÜí ëåïíôÜñé» / (óô. 622) «áñíß ëåõêü óáí ÷éüíé»
/ (óô. 631) «ùóÜí èåïý».
Μεταφορές: (óô. 493) «ï âáñéüìïéñïò» / (óô. 524) «ìáýñá êëáýìáôá» /
(óô. 640) «ôçí ëýðçí äå ÷ïñôáßíù».
Προσωποποίηση: (óô. 531-532) «ó’ üðïéïí ôá ðéêñÜ… ôïí óÝñíåé áíÜ-
ãêç» / (óô. 629) «üóï Þèåëå ç øõ÷Þ ôïõò».
Επίθετα: (óô. 470) «æåìÝí’ áìÜîéá» / (óô. 497) «óðéôéêÝò ãõíáßêåò» / (óô.
502) «ðëÞèéá ëýôñá» / (óô. 514) «éóüèåïò Ðçëåßäçò» / (óô. 516) «Üóðñçí êå-
öáëÞí» / (óô. 520) «ôüóá ðáéäéÜ ãåííáßá» / (óô. 524) «ìáýñá êëáýìáôÜ ìáò»
274 / (óô. 525) «Üìïéñïõò èíçôïýò» / (óô. 529) «âñïíôçôÞò Êñïíßäçò» / (óô. 532)
«Üãéï ðñüóùðï», «öñéêôÞ áíÜãêç» / (óô. 534) «ëáìðñÜ äþñá» / (óô. 539- Ραψωδία
540) «áãüñé ïëéãïÞìåñïí» / (óô. 541) «ãëõêéÜí ðáôñßäá» / (óô. 559) «Üãñéï
âëÝììá» / (óô. 568) «êáôÜðéêñçí øõ÷Þí» / (óô. 575) «ðïèçôïý Ðáôñüêëïõ»
/ (óô. 578) «ëáìðñüí áìÜîé» / (óô. 579) «Üðåéñá ëýôñá» / (óô. 580) «êáëüí
Ω
στ. 468-677
÷éôþíá» / (óô. 591) «ãëõêÝ ößëå» / (óô. 596) «éóüèåïò Ðçëåßäçò» / (óô. 602)
«ëáìðñÞ Íéüâç» / (óô. 605) «áíäñåéùìÝí’ áãüñéá» / (óô. 606) «áñãõñü ôüîï» /
(óô. 608) êáëÞí Ëçôþ / (óô. 613) «åðïõñÜíéïé èåïß» / (óô. 620, 639) «áãáðçôü
ðáéäß» / (óô. 627) «ùñáßá êÜíéóôñá» / (óô. 628) «êáëÜ öáãéÜ» / (óô. 637) «ãëõ-
êéÜí áíÜðáõóéí» / (óô. 646) «ðïñöõñÜ ðáðëþìáôá» / (óô. 647) «÷ëáìýäåò
÷íïõäùôÝò» / (óô. 652) «âïõëçöüñùí Á÷áéþí» / (óô. 658) «ëáìðñüí õéüí» /
(óô. 669) «Á÷éëëåýò… öôåñïðüäçò» / (óô. 677) «êáëÞí… ïìüêëéíçí».
Εικόνες: (óô. 469-471) «îåðåæåýåé… Ðçëåßäçò» / (óô. 582-590) «êé åßðå…
ëáìðñüí áìÜîé» / (óô. 610-612) «Êé üìùò… Äßáò» / (óô. 674-675) «êáé Ýîù…
ìå ãíþóç».
Αντιθέσεις: (óô. 543) «Êáé óõ… ðùò Þóïõí» / (óô. 553-554) «Ðþò íá êá-
èßóù.. Üôáöïò».
1. Με ποιες ενέργειες, επιχειρήματα ή άλλα μέσα ο Πρίαμος

προσπαθεί να προδιαθέσει ευνοϊκά τον Αχιλλέα προτού
εκθέσει την αιτία του ερχομού του στο στρατόπεδο των
Αχαιών (στ. 476-506);
• Îåêáèáñßæåé üôé Ýñ÷åôáé ùò éêÝôçò, åðéæçôþíôáò ôïí ïßêôï ôïõ Á÷éëëÝá,
ðñïêåéìÝíïõ íá éêáíïðïéçèåß ôï áßôçìÜ ôïõ.
• ÖÝñíåé óôï ìõáëü ôïõ Á÷éëëÝá ôïí ðáôÝñá ôïõ, ôïí ãÝñï-ÐçëÝá, ðïõ
ôïí ðåñéìÝíåé íá ãõñßóåé êáé óõãêñßíåé ôïí åáõôü ôïõ ìå åêåßíïí.
• Ôïíßæåé üôé óå ó÷Ýóç ìå ôïí ðáôÝñá ôïõ åßíáé ðïëý Üôõ÷ïò, ãéáôß ï
ßäéïò Ý÷áóå ôá ðáéäéÜ ôïõ.
• ÌéëÜåé ãéá ôçí ðñüôåñç åõôõ÷éóìÝíç æùÞ ôïõ, ðïõ ôþñá Ý÷åé ìåôáôñá-
ðåß óå Ýíáí áôåëåßùôï èñÞíï.
• Äéáôõðþíåé ôï áßôçìÜ ôïõ êáé éêåôåýåé ôïí Á÷éëëÝá íá äå÷èåß ôá ëýôñá
ôïõ êáé íá ôïõ äþóåé ôï íåêñü óþìá ôïõ ¸êôïñá.
2. Αφού επισημάνετε με ποιους τρόπους ο ποιητής υπαι-

νίσσεται ή τονίζει πόσο επικίνδυνη και παράτολμη ήταν
η απόφαση του Πριάμου να επισκεφθεί και να ικετεύσει 275
Ραψωδία τον Αχιλλέα, να γράψετε πώς κρίνετε εσείς την ενέργεια
Ω
στ. 468-677
του γηραιού βασιλιά.
Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ï Ðñßáìïò ðëçóßáóå áèüñõâá ôç óêçíÞ ôïõ
Á÷éëëÝá, ï ïðïßïò åêöñÜæåé ôï èáõìáóìü ôïõ ãéá ôï èÜññïò ôïõ. Åðßóçò,
óôï óô. 563-570 êáé 582-586 öáßíåôáé üôé äéáôñÝ÷åé êßíäõíï áêüìç êáé
áðü ôïí ßäéï ôïí Á÷éëëÝá.
Åßíáé óßãïõñï üôé, áí ôïí Ýâëåðå ï ÁãáìÝìíïíáò, ßóùò íá ìçí Ý÷áíå ôçí
åõêáéñßá íá ôïí óêïôþóåé, ðñïêåéìÝíïõ íá êÜìøåé åíôåëþò ôï çèéêü ôùí
Ôñþùí. Êáé åßíáé ó÷åäüí âÝâáéï üôé äåí èá Ýíéùèå êáìßá óõãêßíçóç êáé
äåí èá ôïõ åðÝôñåðå íá ðÜñåé ôï íåêñü óþìá ôïõ ¸êôïñá.
Ôï ÷ñÝïò ôïõ ÐñéÜìïõ ðñïò ôï íåêñü ãéï ôïõ, ðÝñáí ôçò äåäïìÝíçò
áãÜðçò ôïõ ðáôÝñá ðñïò ôï ãéï, Þôáí íá ôïí èÜøåé ìå üëåò ôéò íåêñé-
êÝò ôéìÝò. Áõôü ôï êáèÞêïí Þôáí áðáñÜâáôï, ãé’ áõôü êáé ç ñéøïêßíäõíç
åíÝñãåéá ôïõ ÐñéÜìïõ êñßíåôáé äéêáéïëïãçìÝíç, óýìöùíá ðÜíôá ìå ôéò
áíôéëÞøåéò ôçò åðï÷Þò.
3. Ποιοι στίχοι της ενότητας αποκαλύπτουν πως ο πό-

λεμος υπήρξε οδυνηρός όχι μόνο για τον Πρίαμο αλλά
και για τον Αχιλλέα;
Ï Á÷éëëÝáò Üöçóå ìüíï ôïí ðáôÝñá ôïõ, ðïõ, üðùò ëÝåé ï Ðñßáìïò,
ðåñéìÝíåé ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ (óô. 492). Åðßóçò, Ý÷áóå ôï ößëï ôïõ ôïí
ÐÜôñïêëï (óô. 512-513), ãéá ôïí ïðïßï èñçíåß áóôáìÜôçôá. ÅðéðëÝïí,
Ýêáíå êáêü óôçí ïéêïãÝíåéá ôïõ ÐñéÜìïõ (óô. 517-521), êáé ï ßäéïò åßíáé
óßãïõñï ðùò èá ðåèÜíåé óýíôïìá (óô. 540): «áãüñé ïëéãïÞìåñïí».
4. Με ποιους τρόπους ο Αχιλλέας προσπαθεί να παρη-

γορήσει τον Πρίαμο; Να επισημάνετε γενικότερα ποιες
ενέργειες και ποια λόγια του Αχιλλέα δείχνουν τη συμφι-
λιωτική του διάθεση προς το γέροντα επισκέπτη του.
Óôïõò óô. 507-512, 522-526 êáé 534-548 ï Á÷éëëÝáò Ý÷åé óõãêéíçèåß âáèéÜ
áðü ôçí ðáñïõóßá ôïõ ãÝñïõ ÐñéÜìïõ êáé ðñïóðáèåß íá ôïí ðáñçãï-
ñÞóåé.
ÁíáöÝñåé üôé íéþèåé ôç äõóôõ÷ßá ôïõ, ôïõ èõìßæåé üôé ãíùñßæåé ðùò
êÜðïôå Þôáí ðïëý åõôõ÷éóìÝíïò êáé ôïí ðáñáêáëåß íá ìçí êëáßåé (óô.
549-551), áöïý ìå ôá äÜêñõá äåí ðñüêåéôáé íá áíáóôÞóåé ôïí ¸êôïñá.
Ç óõìöéëéùôéêÞ ôïõ äéÜèåóç öáßíåôáé êáé áðü ôï üôé äÝ÷åôáé ôïí Ðñß-
áìï ùò éêÝôç, óõìöùíåß íá ôïõ äþóåé ôï ãéï ôïõ êáé ôïõ ðñïöÝñåé ü,ôé
ðñïâëÝðåôáé áðü ôï èåóìü ôçò öéëïîåíßáò· ìå áõôü ôïí ôñüðï, ðáñÝ÷åé
ðáñÜëëçëá óôïí éêÝôç ôïõ êáé ôçí áðáéôïýìåíç ðñïóôáóßá.
276 5. Να δικαιολογήσετε την αναφορά του Αχιλλέα στο μυ-

θολογικό παράδειγμα της Νιόβης (Ω 601-621). Ποια Ραψωδία
κοινά στοιχεία έχει η ιστορία της μυθικής βασίλισσας με
την κατάσταση και τα προβλήματα του Πριάμου; Ω
στ. 468-677
Ìå ôçí áíáöïñÜ óôï ìõèéêü ðáñÜäåéãìá ôçò Íéüâçò ï Á÷éëëÝáò åðéóç-
ìáßíåé óôïí Ðñßáìï üôé ôá åìðüäéá ôçò æùÞò ðñÝðåé íá îåðåñíéïýíôáé
êáé ðñÝðåé íá Ý÷åé ôç äýíáìç íá ôï êÜíåé.
ÊïéíÜ óôïé÷åßá Íéüâçò – ÐñéÜìïõ ìðïñïýí íá èåùñçèïýí ôï üôé êáé
åêåßíç Ý÷áóå ôá ðáéäéÜ ôçò, ôá ïðïßá Ýìåíáí Üôáöá ãéá ðïëëÝò çìÝñåò.
ÅðéðëÝïí, ï èñÞíïò ãéá ôá ðáéäéÜ ôçò êñÜôçóå åííéÜ çìÝñåò, üóï äçëáäÞ
êáé ôïõ ¸êôïñá.
6. Όταν ο Δίας στέλνει τη Θέτιδα να πείσει τον Αχιλλέα να

δεχτεί λύτρα και να παραδώσει το νεκρό Έκτορα στον
πατέρα του, της λέει ότι, μολονότι οι υπόλοιποι θεοί
προτρέπουν τον Ερμή να κλέψει το σώμα του νεκρού,
ο ίδιος επιθυμεί να προσφέρει στον Αχιλλέα αυτήν τη
«δόξα». Με βάση τα στοιχεία της ενότητας που διδα-
χθήκατε, μπορείτε να περιγράψετε ποια είναι η «δόξα»
που ο Αχιλλέας θα έχανε, αν οι θεοί έκλεβαν το σώμα
του νεκρού; Να δικαιολογήσετε τις απόψεις σας με λίγα
λόγια.
Ï Á÷éëëÝáò äÝ÷åôáé ôá ëýôñá ôïõ ÐñéÜìïõ êáé ìÝóá áðü ôï ðáñüí
áðüóðáóìá, áíõøþíåôáé óôá ìÜôéá ôùí áêñïáôþí-áíáãíùóôþí ãéá ôçí
õðï÷ùñçôéêüôçôÜ ôïõ êáé ôç ìåãáëïøõ÷ßá ôïõ.
Ï ôñüðïò óõìðåñéöïñÜò ôïõ óôï íåêñü óþìá ôïõ ¸êôïñá èá ìðïñïý-
óå íá äçìéïõñãÞóåé ìéá ðïëý Üó÷çìç åéêüíá ãéá áõôÞ ôçí õðåñâïëéêÞ
ðñÜîç, ç ïðïßá öôÜíåé óôï åðßðåäï ôçò ýâñçò. ÁõôÞ, üìùò, ïõóéáóôéêÜ
áðïêáèßóôáôáé ìå ôç óõìöùíßá ðïõ êÜíåé ìå ôïí Ðñßáìï.
7. Αφού διαβάσετε την ιστορία της Φλανδρώς (Παράλληλο

κείμενο), να συγκρίνετε με το μυθολογικό παράδειγμα
της Νιόβης και να επισημάνετε ομοιότητες και διαφορές.
Êáé ïé äýï ãõíáßêåò áðïëéèþíïíôáé, ëüãù ôçò áâÜóôá÷ôçò ëýðçò ôïõò
êáé ìåôáìïñöþíïíôáé óå áíèñùðüìïñöïõò âñÜ÷ïõò. Åðßóçò, êáé ïé äýï
Ý÷ïõí êëÜøåé ðÜñá ðïëý – ç Íéüâç ãéá ôá ðáéäéÜ ôçò, ç Öëáíäñþ ãéá
ôïí Üíôñá ôçò. ÓçìáíôéêÞ åßíáé ç åõèýíç ðïõ öÝñïõí êáé ïé äýï ãéá ôï
ðÜèçìÜ ôïõò: ç Íéüâç êáõ÷Þèçêå üôé åßíáé áíþôåñç áðü ôç Ëçôþ êáé ç
Öëáíäñþ ðßêñáíå ìå ôá äÜêñõÜ ôçò ôá êýìáôá ôçò èÜëáóóáò.
277
Ραψωδία
Ραψωδία Ω 678-805 Ω
στ. 678-805
Ο θρήνος για τον Έκτορα

Óôñáôüðåäï Á÷áéþí, ÅñìÞò, Ðñßáìïò,
ðåäéÜäá Ôñïßáò, Ôñïßá ÊáóóÜíäñá,
Χρόνος ÁíäñïìÜ÷ç,
ÅêÜâç, ÅëÝíç
Íý÷ôá 41çò çìÝñáò
Ýùò 51ç çìÝñá ôçò ÉëéÜäáò
Ï ÅñìÞò îõðíÜåé ôïí Ðñßáìï êáé ôïí ðñïôñÝðåé íá öýãïõí áìÝ-

óùò áðü ôï á÷áúêü óôñáôüðåäï. Åêåßíïò õðáêïýåé êáé ï èåüò
óõíïäåýåé ôïõò ãÝñïíôåò ìÝ÷ñé ôï ðÝñáóìá ôïõ ÎÜíèïõ. Îçìåñþ-
ìáôá ï Ðñßáìïò êáé ï Éäáßïò öôÜíïõí óôçí Ôñïßá. Ôïõò âëÝðåé áðü
ôá ôåß÷ç ç ÊáóóÜíäñá êáé îõðíÜåé ìå ôéò öùíÝò ôçò ïëüêëçñç ôçí
ðüëç. Ç ÁíäñïìÜ÷ç, ç ÅêÜâç êáé ç ÅëÝíç èñçíïýí ôï íåêñü ¸êôïñá.
Ç ÉëéÜäá ïëïêëçñþíåôáé ìå ôçí ðåñéëçðôéêÞ áðüäïóç ôçò êçäåßáò ôïõ
¸êôïñá.
678 Θεοί και άνθρωποι στον ύπνον βυθισμένοι: Ôüóï ïé èåïß
üóï êáé ïé Üíèñùðïé êïéìïýíôáí åêåßíç ôç íý÷ôá, ìå áðïôÝëå-
óìá íá äéáöýãåé ôç ðñïóï÷Þ ôïõò ï åñ÷ïìüò ôïõ ÐñéÜìïõ óôï
óôñáôüðåäï ôùí Á÷áéþí.
α) στ. 678-722: Από το αχαϊκό της Εκάβης και της Ελένης.
στρατόπεδο στο παλάτι της Τροίας. γ) στ. 777-805: Η καύση
β) στ. 723-776: Ο θρήνος και η ταφή του Έκτορα.
της Ανδρομάχης,
279
Ραψωδία 679 αγαθοδότης: áõôüò ðïõ êÜíåé êáëÝò ðñÜîåéò.
Ω
στ. 678-805
682
690
οι θυρωροί: ïé öñïõñïß ðïõ öýëáãáí ôéò ðýëåò ôïõ óôñáôïðÝ-
äïõ ôùí Á÷áéþí.
τον Ιδαίον: Ï Éäáßïò Þôáí êÞñõêáò ôùí Ôñþùí, ðïõ ïäÞãçóå ìå
ôçí ÜìáîÜ ôïõ ôïí Ðñßáìï óôï á÷áúêü óôñáôüðåäï. ¹ôáí ðïëý
óåâÜóìéï ðñüóùðï.
693 στον Ξάνθον έφθασαν: Ôï ðïôÜìé ðïõ ÷þñéæå ôï óôñáôüðåäï
ôùí Á÷áéþí êáé ôùí Ôñþùí. Ïé èåïß ôï ïíüìáæáí ÎÜíèï êáé ïé
èíçôïß ÓêÜìáíäñï. Èåùñïýíôáí ãéïò ôïõ Äßá êáé óõ÷íÜ ðñï-
óùðïðïéåßôáé óôçí ÉëéÜäá. Ï ÅñìÞò, ìüëéò ïäÞãçóå óôéò ü÷èåò
ôïõ ðïôáìïý ôïí Ðñßáìï, Ýöõãå, áöïý áðü ’êåß êáé ðÝñá Þôáí
áóöáëÞò ç ðåñéï÷Þ ãéá ôïõò Ôñþåò.
695 Ηώς: Ç èåÜ ôçò áõãÞò, ç èåÜ ðïõ öÝñíåé ôï îçìÝñùìá.
698 και δεν τους νόησε κανείς παρά η Κασσάνδρα μόνη: äåí
ôïõò áíôéëÞöèçêå êáíåßò åêôüò áðü ôçí ÊáóóÜíäñá. ¹ôáí êüñç
ôïõ ÐñéÜìïõ êáé ôçò ÅêÜâçò ìå ìáíôéêÝò éêáíüôçôåò, ðïõ ôéò äé-
äÜ÷ôçêå áðü ôïí Áðüëëùíá. Ãé’ áõôü ôï ëüãï ßóùò Þôáí ç ìüíç
ðïõ Þîåñå ôéò åíÝñãåéåò ôïõ ðáôÝñá ôçò. ÌåôÜ ôçí êáôáóôñïöÞ
ôçò Ôñïßáò, ï ÁãáìÝìíïíáò ôçí ðÞñå ìáæß ôïõ óôéò ÌõêÞíåò,
áëëÜ ôç óêüôùóå ç Êëõôáéìíýóôñá.
700 στην Πέργαμον: ¹ôáí ç áêñüðïëç ôçò Ôñïßáò. Ç ÊáóóÜíäñá
åß÷å áíåâåß óôï øçëüôåñï óçìåßï ôçò áêñüðïëçò, üðïõ âñéóêü-
ôáí êáé ï íáüò ôïõ Áðüëëùíá.
700 κι εκείθε: êé áðü ’êåß.
702 τον κειτάμενον: ôï íåêñü ðïõ êåßôïíôáí.
703 έσκουζεν: ïýñëéáæå.
712 εμαδιόνταν: ôñáâïýóáí ôá ìáëëéÜ ôïõò ôüóï ðïõ ôá îåñßæùíáí·
ðñÜîç ðÝíèïõò óôçí ïðïßá ðñïÝâáéíáí êõñßùò ãõíáßêåò.
713 και ο λαός ακίνητος ολόγυρα εθρηνούσε: Ôï ãåãïíüò üôé
ï ëáüò Ýóôåêå áêßíçôïò, Þôáí óôÜóç óåâáóìïý ðñïò ôï íåêñü
¸êôïñá.
722 τους θρηνωδούς: åðáããåëìáôßåò ðïõ ìïéñïëïãïýóáí ôï íåêñü.
734 σ’ έργα ουτιδανά: äïõëåéÝò ôéðïôÝíéåò, áíÜîéåò ôïõ ÁóôõÜíá-
êôá ðïõ Þôáí âáóéëüðïõëï.
736 να κακοθανατίσεις: íá Ý÷åéò Üó÷çìï èÜíáôï, öñéêôü ôÝëïò.
742 και λύπη θα ‘σαι αμίλητη, ω Έκτορ, στους γονείς σου
Ï èÜíáôüò óïõ èá öÝñåé ôÝôïéá ëýðç óôïõò ãïíåßò óïõ, ðïõ äåí
èá ìðïñïýí ìå ëüãéá íá ôçí ðåñéãñÜøïõí.
749 το ακριβότερο: ôï ðéï áãáðçìÝíï.
754 στην Λήμνον την σκοταδερή: Ç ËÞìíïò Þôáí óêåðáóìÝíç
ìå êáôá÷íéÜ, ßóùò ãéáôß õðÞñ÷å ôï çöáßóôåéï êáé äçìéïõñãïýóå
íÝöïò.
280 στην Σάμον: Åííïåß ôç ÓáìïèñÜêç.
757 ν’ αναζήσει: íá áíáóôçèåß. Ραψωδία
758 δροσερός και ανέγγιχτος:
ðïéÞèçêå áðü ôïí Á÷éëëÝá.

Ï Áðüëëùíáò öñüíôéóå íá ìçí
õðïóôåß êáìéÜ áëëïßùóç ôï óþìá ôïõ ¸êôïñá, üóï êé áí êáêï- Ω
στ. 678-805
760 με τ’ άλυπά του βέλη: ìå ôá áëýðçôá âÝëç ôïõ.
772 με λόγια μελωμένα: ìå ëüãéá ãëõêÜ.
791 όλος συνάχθηκε ο λαός: Ç óõãêÝíôñùóç üëùí ôùí Ôñþùí
óôçí ôåëåôÞ êáýóçò ôïõ ¸êôïñá öáíåñþíåé ðüóï ìåãÜëç Þôáí
ç áðþëåéá ãéá üëïõò.
796 λάρνακα: ïóôåïèÞêç, áããåßï ìÝóá óôï ïðïßï ôïðïèåôïýóáí
ôá ïóôÜ ôïõ íåêñïý.
798 κιβούρι: ï ôÜöïò.
800 τάφον εσήκωσαν: ÐÜíù áðü ôïí ôÜöï Ýñéîáí ðÝôñåò êáé ðÜ-
íù áðü ôéò ðÝôñåò ýøùóáí ôýìâï áðü ÷þìá, ãéá íá ìç îå÷áóôåß
ðïôÝ ï íåêñüò áðü ôïõò æùíôáíïýò.

678 Θεοί και άνθρωποι γλυκά στον ύπνο βυθισμένοι
¼ðùò êáé ïé Üíèñùðïé ðïõ áãíïïýí ôçí Ýëåõóç ôïõ Ðñßáìïõ
óôï á÷áúêü óôñáôüðåäï, Ýôóé êáé ïé èåïß êïéìïýíôáé êáé öáßíåôáé
íá áãíïïýí êé áõôïß ôéò åîåëßîåéò (áíèñùðïìïñöéóìüò). Ìüíï
ï ÅñìÞò åíäéáöÝñåôáé íá ãõñßóåé ï Ðñßáìïò óþïò óôçí ðüëç
êáé íá äéáöõëÜîåé ôï íåêñü óþìá ôïõ ¸êôïñá. ¹ôáí, Üëëùóôå,
ï øõ÷ïðïìðüò èåüò, áõôüò ðïõ ïäçãïýóå ôéò øõ÷Ýò óôïí ¢äç.
Óôçí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç ï ÅñìÞò åêôåëåß åíôïëÞ ôïõ Äßá:
Ýðñåðå íá öñïíôßóåé, þóôå íá ãõñßóåé ìå áóöÜëåéá ï Ðñßáìïò
óôçí Ôñïßá ìáæß ìå ôï óþìá ôïõ ¸êôïñá.
759-760
κείτεσαι ωσάν τον άνθρωπον που την ψυχήν του
επήρε / ο Φοίβος
Ïé áñ÷áßïé áðÝäéäáí ôïí áéöíßäéï èÜíáôï ôùí áíäñþí óôïí
Áðüëëùíá êáé ôùí ãõíáéêþí óôçí ¢ñôåìç. Ôá íåêñÜ óþìáôá ôùí
íåêñþí áõôþí ðáñÝìåíáí äñïóåñÜ êáé áíáëëïßùôá, áíôßèåôá ìå
åêåßíùí ðïõ ðÝèáéíáí êáôáâåâëçìÝíïé Ýðåéôá áðü ìáêñï÷ñüíéá
áóèÝíåéá.
765 να ‘χα πεθάνει πρώτα

Êáé ó’ Üëëá óçìåßá ôïõ Ýðïõò ç ÅëÝíç ìåôáíéþíåé ãéá ôï üôé Ýöõ-
ãå ìå ôïí ÐÜñç êé åãêáôÝëåéøå ôïí ÌåíÝëáï, ðñïêáëþíôáò Ýôóé
áõôüí ôïí ðüëåìï (ðâ ñáø. Ã óô. 173-174, Ã óô. 180, Æ óô. 344). 281
Ραψωδία 766 χρόνοι επεράσαν είκοσιν αφ’ ότου εκείθεν ήλθα:
Ω
στ. 678-805
Ç ÅëÝíç éó÷õñßæåôáé üôé ðÝñáóáí åßêïóé ÷ñüíéá ðïõ ëåßðåé áð’
ôçí ðáôñßäá ôçò. ÄÝêá ÷ñüíéá äéåîÜãåôáé ï ôñùéêüò ðüëåìïò êáé
Üëëá äÝêá ÷ñüíéá ÷ñåéÜóôçêáí ïé Á÷áéïß íá ðñïåôïéìÜóïõí ôçí
åêóôñáôåßá ôïõò, üðùò öáßíåôáé áð’ ôá ëåãüìåíá ôçò ÅëÝíçò.
724-776
και η λευκοχέρ’ αρχίνησε... και μ’ αποστρέφοντ’ όλοι
Ïé óõíå÷åßò èñÞíïé óôçí ôåëåõôáßá ñáøùäßá êÜíïõí öáíåñü Ýíá
ìÞíõìá ðïõ Þèåëå íá ðåñÜóåé ï ðïéçôÞò óôïõò áêñïáôÝò ôïõ·
ìéá ðáíáíèñþðéíç áîßá æùÞò: üôé ïé áíôáãùíéóìïß êáé ï ðüëåìïò
åßíáé ìÜôáéá ðñÜãìáôá óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí· üôé ðñïêáëïýí
ôï èñÞíï êáé êáèéóôïýí ôïí Üíèñùðï Ýñìáéï ôçò ìïßñáò ôïõ. Ôï
Ýðïò êëåßíåé ìå ôá áðïôåëÝóìáôá ðïõ Ýöåñå ç óõìöéëßùóç êáé ç
óõìöùíßá ôïõ Ðñßáìïõ êáé ôïõ Á÷éëëÝá. Ìå ôçí ôéìçìÝíç êçäåßá
ôïõ ìåãáëýôåñïõ Þñùá êáé ðñïóôÜôç ôçò Ôñïßáò.
800-801
εκαθόνταν / φύλακες, απ’ τους Αχαιούς το μνήμα να
φρουρήσουν:
Óôï ìíÞìá ôïõ ¸êôïñá ïé Ôñþåò Ýâáëáí öñïõñïýò íá ôï ðñï-
óôáôåýïõí áðü åíäå÷üìåíç åðßèåóç ôùí Á÷áéþí. ¼ìùò ï Á÷éë-
ëÝáò åß÷å õðïó÷åèåß óôïí Ðñßáìï áíáêù÷Þ (óôïõò óô. 780-782),
åðïìÝíùò äåí äéêáéïëïãåßôáé ï öüâïò ìÞðùò âåâçëùèåß ï ôÜöïò
ôïõ ¸êôïñá. ÁíáöÝñåôáé üìùò Ýíôå÷íá áðü ôïí ðïéçôÞ, ãéá íá
èõìßóåé óôïõò áêñïáôÝò ôïõ üôé ï ðüëåìïò äåí Ý÷åé ôåëåéþóåé
êáé üôé ôá äýï óôñáôüðåäá, ðáñÜ ôçí áíáêù÷Þ, âñßóêïíôáé óå
äéáñêÞ åôïéìüôçôá.
ΕΡΜΉΣ
Ï ÅñìÞò óôçí åíüôçôá áõôÞ åßíáé ï Üããåëïò-ðñïóôÜôçò ôïõ ãÝñïõ Ðñé-
Üìïõ. ÖÝñíåé åéò ðÝñáò ìå åðéôõ÷ßá ôçí áðïóôïëÞ ôïõ ìå õðåõèõíüôçôá,
óõíå÷Þ åãñÞãïñóç êáé ðñïóï÷Þ. ÁíÞóõ÷ïò ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ ÐñéÜìïõ
êáé ôïõ Éäáßïõ, êÜíåé ôá ðÜíôá íá ôïõò âãÜëåé áðü ôï óôñáôüðåäï ôùí
Á÷áéþí óþïõò êáé ìüíï üôáí ôï êáôáöÝñíåé åðéóôñÝöåé óôïí ¼ëõìðï.
ΠΡΙΑΜΟΣ
Ï ôïëìçñüò ãÝñïíôáò äåí öïâÜôáé íá ðÜåé êñõöÜ ôç íý÷ôá óôï óôñá-
ôüðåäï ôùí Á÷áéþí êáé íá æçôÞóåé ôç óïñü ôïõ ãéïõ ôïõ, áøçöþíôáò
282 ôç æùÞ ôïõ. ÁíÞóõ÷ïò ï ôñáãéêüò ðáôÝñáò îõðíÜåé áðü ôç öùíÞ ôïõ
ÅñìÞ êáé óõíå÷ßæåé íá èñçíåß ôï íåêñü ôïõ ãéï. ¼ìùò õðåñéó÷ýåé ç ëïãé- Ραψωδία
êÞ ôïõ êé ü÷é ï ðüíïò ôïõ áõôÝò ôéò äýóêïëåò óôéãìÝò· Ýôóé, ìåôáöÝñåé
ôïí ¸êôïñá êáôåõèåßáí óôï íåêñéêü ôïõ êñåâÜôé, áêïýãïíôáò øý÷ñáéìá
ôïõò áëëåðÜëëçëïõò èñÞíïõò ôùí ãõíáéêþí ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôïõ. Ôçñåß
Ω
στ. 678-805
ôá Ýèéìá êáé èÝëåé íá áðïäþóåé ôéò ýøéóôåò ôéìÝò óôï ãéï ôïõ, üðùò èá
Ýêáíå êÜèå ïìçñéêüò âáóéëéÜò.
ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ
Ç êüñç ôïõ ÐñéÜìïõ Ý÷åé ôçí éêáíüôçôá íá ðñïëÝãåé ôá ìÝëëïíôá, ãéá
áõôü êáé áíåâáßíåé óôçí áêñüðïëç ôçò Ôñïßáò ôç óôéãìÞ ðïõ ìåôá-
öÝñåôáé ï íåêñüò áäåëöüò ôçò óôçí ðüëç, ìáíôåýïíôáò ôéò åîåëßîåéò.
ÐáñïõóéÜæåôáé áðü ôïí ðïéçôÞ üìïñöç áëëÜ ðáñáìåëçìÝíç áðü ôçí
ïéêïãÝíåéÜ ôçò, íá èñçíåß ãéá ôï ÷áìü ôïõ áäåëöïý ôçò. ÔáñáãìÝíç,
îåóðÜ óå êñáõãÝò, üôáí âëÝðåé ôïí ðáôÝñá ôçò íá åéóÝñ÷åôáé óôçí ðüëç
ìå ôï íåêñü áäåëöü ôçò.
ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ
Ç óýæõãïò ôïõ ¸êôïñá åßíáé ç ðéï ôñáãéêÞ öéãïýñá ôçò Ôñïßáò áõôÞ
ôç óôéãìÞ. ÎåóðÜ óå èñÞíïõò óõíôåôñéììÝíç ãéáôß Ý÷áóå ü÷é ìüíï ôïí
Üíôñá ôçò, áëëÜ êáé ôïí ðáôÝñá ôïõ ðáéäéïý ôçò. Åßíáé ãíùóôÞ ç õðåñ-
âïëéêÞ áãÜðç, ðïõ Ýíéùèå ãéá ôïí ¸êôïñá, áöïý ôïí èåùñïýóå óôÞñéãìÜ
ôçò êáé óùôÞñá ôçò Ôñïßáò. Åßíáé ôüóï ðïíåìÝíç, ðïõ èåùñåß üôé ç ßäéá
êáé ï ãéïò ôçò åßíáé ÷áìÝíïé, áöïý Ýöõãå ï ðñïóôÜôçò ôçò æùÞò êáé ôçò
ôéìÞò ôïõò. Íéþèåé áíßó÷õñç êáé áóôÞñé÷ôç áõôÞ ôç äýóêïëç óôéãìÞ,
üìùò âñßóêåé ôçí øõ÷éêÞ äýíáìç êáé ôï êïõñÜãéï íá ðñïóöùíÞóåé ôï
èñÞíï ðïõ ôáéñéÜæåé óôïí ¸êôïñá: èáõìÜæåé êáé åîõìíåß ôç ãåííáéüôçôá
êáé ôï óèÝíïò ôïõ íåêñïý, ðñïâëÝðåé ôç óõíôñéâÞ ôùí Ôñþùí êáé ôçí
õðïäïýëùóç êáé áôßìùóç ôùí ãõíáéêþí ôçò Ôñïßáò.
ΕΚΑΒΗ
Ç ðïíåìÝíç ìÜíá ìïéñïëïãþíôáò äåí ðñïâáßíåé óå Ýîáëëåò åêäçëþóåéò
óðáñáãìïý áëëÜ åêöñÜæåé ôçí ðåñçöÜíéá ôçò ãéá ôï óðïõäáßï êáé
ãåííáßï ãéï ôçò. ÓôÝêåôáé áãÝñù÷ç óôï ýøïò ôùí ðåñéóôÜóåùí, üðùò
õðáãïñåýåé ç áîéïðñÝðåéá êáé ç âáóéëéêÞ ôçò êáôáãùãÞ. ¢ëëùóôå, Ý÷åé
Þäç ÷Üóåé ôïõò Üëëïõò ãéïõò ôçò óôïí ðüëåìï áõôü, äçëþíåé üìùò üôé ï
¸êôïñáò Þôáí ï áãáðçìÝíïò ôçò. Ôïíßæåé ôç èåïóÝâåéÜ ôïõ êáé ôçí ôéìÞ
ðïõ Ýëáâå ôüóï áðü ôïõò èåïýò üóï êáé áðü ôïõò èíçôïýò.
ΕΛΕΝΗ
ÌÝóá áðü ôï èñÞíï ôçò ç ÅëÝíç ìïéÜæåé íá èåùñåß ôïí åáõôü ôçò õðåý-
èõíï ãéá ôï èÜíáôï ôïõ ¸êôïñá, íéþèåé åíï÷Ýò êáé ôýøåéò ãéá ôéò ðñÜ-
îåéò ôçò êáé êáôáñéÝôáé ôïí åáõôü ôçò ãéá áõôü. Óôá ëüãéá ôçò öáßíåôáé
ç éäéáßôåñç óõìðÜèåéá ðïõ Ýôñåöå áðÝíáíôé óôïí ¸êôïñá, êáèþò Þôáí 283
Ραψωδία ï ìüíïò ðïõ ôçí ðñïóôÜôåõå üôáí ïé Üëëïé ôçí êáôçãïñïýóáí ùò áéôßá
Ω
στ. 678-805
ôïõ ðïëÝìïõ. ¸÷áóå ëïéðüí ôïí õðåñáóðéóôÞ ôçò, ôïí êáëü ôçò ößëï
êáé óõìðáñáóôÜôç óôïí ðüíï ôçò êáé óôá ðáñÜðïíÜ ôçò. Óôï ôÝëïò ôïõ
èñÞíïõ ç ÅëÝíç åìöáíßæåôáé ïëïìüíá÷ç êáé áíáóöáëÞò ãéá ôï ìÝëëïí
ôçò óôçí Ôñïßá, áðïìïíùìÝíç êáé öïâéóìÝíç.
720-723
και αφού στα ωραία δώματα… στον θρήνον οι γυ-
ναίκες
Ðñþôá èñçíïýí ôï íåêñü ãõíáßêåò ïé ïðïßåò åéäéêåýïíôáí óôçí
áðáããåëßá ìïéñïëïãéþí, ïé ëåãüìåíåò «èñçíùäïß». Áêüìç êáé
óÞìåñá åðéâéþíåé áõôÞ ç ðñáêôéêÞ ìå ôéò ðåñßöçìåò «ìïéñïëï-
ãßóôñåò».
783-805
και αυτοί τες μούλες έζεψαν… μέσα στα υψηλά δώμα-
τα του σεβαστού Πριάμου
Ôï Ýðïò ôåëåéþíåé ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò äéáäéêáóßáò ôáöÞò
ôïõ ¸êôïñá. Ïé Ôñþåò ôïí èñçíïýí åííÝá çìÝñåò êáé ðáñÜëëç-
ëá åôïéìÜæïõí ôç óïñü ìå ôá îýëá ãéá ôçí êáýóç. Ç ôåëåõôáßá
ðñáãìáôïðïéåßôáé ôç äÝêáôç ìÝñá. ÓâÞíïõí ôç öùôéÜ ìå êñáóß
êáé ôá ïóôÜ ôïðïèåôïýíôáé óå ìéá èÞêç ôçí ïðïßá èÜâïõí ôçí
åíäÝêáôç çìÝñá. Áêïëïõèåß ôï íåêñéêü ôñáðÝæé.
• Ç ôñéôïðñüóùðç áöÞãçóç ðëÝêåôáé ìå ôïí åõèý ëüãï äßíïíôáò æù-
íôÜíéá êáé ðáëìü óå áõôÝò ôéò äñáìáôéêÝò óôéãìÝò.
Παρομοιώσεις: (óô. 699) «ôçò ÷ñõóÞò ïìïßáæå Áöñïäßôçò» / (óô. 771)

«ùóÜí ðáôÝñáò».
Μεταφορές: (óô. 678) «ãëõêÜ óôïí ýðíïí âõèéóìÝíïé» / (óô. 730) «ï
óôýëïò ôçò, ç áóðßäá» / (óô. 739) «åäÜãêáóáí ôï ÷þìá» / (óô. 772) «ëüãéá
ìåëùìÝíá» / (óô. 793 ) «åêåß ðïõ Ýâïóêå ç öùôéÜ».
Επίθετα: (óô. 679-680) «áãáèïäüôçò ÅñìÞò» / (óô. 686) «Üðåéñá ëýôñá»,
284 «ðïèçôü ðáéäß» / (óô. 693) «äéïãÝííçôï ðïôÜìé» / (óô. 695) «÷ñõóüðåðëç
Çþò» / (óô. 701) «ðïèçôüí ðáôÝñá» / (óô. 709) «óöïäñüò ðüíïò» / (óô. 713) Ραψωδία
«ëáüò áêßíçôïò» / (óô. 720) «ùñáßá äþìáôá» / (óô. 722) «èëéâåñü ôñáãïýäé»
/ (óô. 727) «ôñõöåñüí ðáéäß» / (óô. 731) «óåìíÝò ìçôÝñåò» / (óô. 734) «Ýñãá
ïõôéäáíÜ» / (óô. 735) «êýñéïí óêëçñüí» / (óô. 740) «ðáôÝñáò áðáëüò» /
Ω
στ. 678-805
(óô. 742) «ëýðç áìßëçôç» / (óô. 745) «ëüãïí öñüíéìïí / (óô. 754) «ËÞìíïí
óêïôáäåñÞ» / (óô. 760) «Öïßâïò áñãõñüôïîïò» / (óô. 764) «èåüìïñöïò
ÁëÝîáíäñïò» / (óô. 772) «ëüãéá ìåëùìÝíá» / (óô. 789) «ñïäïäÜ÷ôõëç Çþò»
/ (óô. 795) «äÜêñéá èåñìÜ» / (óô. 796) «÷ñõóÞí ëÜñíáêá» / (óô. 797) «ðïñ-
öõñÜ êáé ìáëáêÜ óåíôüíéá» / (óô. 799) «ðõêíÜ ëéèÜñéá êáé ìåãÜëá» / (óô.
804) «õøçëÜ äþìáôá».
Εικόνες: (óô. 691-692) «ÖïâÞèçêå… êáíÝíáò» / (óô. 720-723) «êáé ùò åßð’…
áñ÷éíÞóïõí». / (óô. 784-805) «Êáé áõôïß… ÐñéÜìïõ».
1. Να περιγράψετε με λίγα λόγια: α) την υποδοχή του

νεκρού Έκτορα από τους συγγενείς του και τους πολίτες
της Τροίας, β) την προετοιμασία και τη διαδικασία της
ταφής του ήρωα. Τι ακολούθησε μετά την ολοκλήρωση
της διαδικασίας της ταφής;
á) Ç ÊáóóÜíäñá îåóçêþíåé ôïõò êáôïßêïõò ôçò ðüëçò ìå ôéò óðáñá-
êôéêÝò öùíÝò ôçò, êáé åêåßíïé ôñÝ÷ïõí íá õðïäå÷èïýí ôï íåêñü ¸êôïñá.
Óôç óõíÝ÷åéá, ç ÁíäñïìÜ÷ç êáé ç ÅêÜâç áñ÷ßæïõí ôï èñÞíï, áãêáëéÜæïõí
ôï Üøõ÷ï óþìá ôïõ, êëáßíå êáé ôñáâïýí ôá ìáëëéÜ ôïõò. ¼ëïé èñçíïýí
ãéá ðïëëÝò þñåò ìðñïóôÜ óôéò ðýëåò ôçò ðüëçò, ìÝ÷ñé ðïõ ç óïñüò
ìåôáöÝñåôáé óôï ðáëÜôé.
â) Êáôüðéí ï Ðñßáìïò äéáôÜæåé íá óôáìáôÞóïõí ïé èñÞíïé êáé íá ðÜíå
ïé Ôñþåò íá öÝñïõí Üöïâá îýëá áðü ôï äÜóïò, ìéá äéáäéêáóßá ðïõ
êñÜôçóå åííéÜ ïëüêëçñåò ìÝñåò. Ôçí áõãÞ ôçò äÝêáôçò ìÝñáò âãÜæïõí
áðü ôï ðáëÜôé ôï óþìá ôïõ ¸êôïñá êáé ôï êáßíå óôçí ðõñÜ. ÓâÞíïõí
ôç öùôéÜ ìå êñáóß, ôïðïèåôïýí ôá ïóôÜ óå ÷ñõóÞ ëÜñíáêá, ôçí ïðïßá
âÜæïõí êÜôù áðü Ýíáí ôýìâï öôéáãìÝíï áðü ìåãÜëåò ðÝôñåò êáé, ôÝëïò,
áêïëïõèåß ôï íåêñéêü ôñáðÝæé.
2. Όταν ο Αχιλλέας σκοτώνει τον Έκτορα, οι Τρώες συν-

δέουν το θάνατο του με την άλωση της Τροίας: «μες
στο καστρί οι γυναίκες σκλήριζαν, θρηνολογούσαν οι 285
Ραψωδία άντρες. / Κι έμοιαζε ο θρήνος τους σα να’ πιασε φωτιά
Ω
στ. 678-805
και καταλυούσε / όλη την Τροία την αψηλόχτιστη,
κορφή του κόσμοι ως κάτω» (Χ 409-411, μτφρ. Ν.
Καζαντζάκη – Ι. Θ Κακριδή). Σε ποια σημεία της ενότη-
τας συνδέεται ξανά, υπαινικτικά ή ολοφάνερα, ο θάνατος
του Έκτορα με την πτώση της Τροίας;
Óôï èñÞíï ôçò ÁíäñïìÜ÷çò óõíäÝåôáé ï èÜíáôïò ôïõ ¸êôïñá ìå ôçí
ðôþóç ôçò Ôñïßáò (óô. 729-740). Ç ãõíáßêá ôïõ íåêñïý Þñùá ëÝåé üôé
ôþñá ðïõ ÷Üèçêå ç áóðßäá ôçò Ôñïßáò, ç ðüëç èá ðÝóåé êáé öñéêôÝò
óêçíÝò èá äéáäñáìáôéóôïýí óôç óõíÝ÷åéá. Äçìéïõñãåß Ýôóé ìéá áôìü-
óöáéñá êáôáóôñïöÞò, üðïõ ç ßäéá êáé ïé ãýñù ôçò èá ãßíïõí ìÜñôõñåò
ôçò Üëùóçò ôçò ðüëçò ôïõò. Ïé áêñïáôÝò / áíáãíþóôåò «æùãñáößæïõí»
Þäç óôï ìõáëü ôïõò óêçíÝò áðü áõôÞ ôçí êáôáóôñïöÞ.
3. Τόσο η Ανδρομάχη (Ω 729-739) όσο και ο Έκτορας (Ζ

448-465) κάνουν λόγο για την επικείμενη πτώση της
Τροίας. Αφού διαβάσετε και τους στίχους θ 595-643
από την Οδύσσεια (μτφρ. Δ. Ν. Μαρωνίτη) και το Πα-
ράλληλο κείμενο 2, να γράψετε ένα δικό σας κείμενο για
την άλωση της Τροίας. Να στηρίξετε το κείμενό σας σε
συγκεκριμένες αναφορές σε χωρία των δύο κειμένων.
Ï Äçìüäïêïò óôçí Ïäýóóåéá åß÷å ôñáãïõäÞóåé ôçí Üëùóç ôçò Ôñïßáò
ìåôÜ áðü ðñïôñïðÞ ôïõ ÏäõóóÝá. Ï ôåëåõôáßïò Þôáí êáé ï «åãêÝöáëïò»
üëçò ôçò åðé÷åßñçóçò. Ç ÁèçíÜ âïçèÜåé ôïí Åðåéü íá êáôáóêåõÜóåé ôï
äïýñåéï ßððï, ôïí ïðïßï ïé Á÷áéïß áöÞíïõí äÞèåí ðßóù, áöïý êÜøïõí
ôá ðëïßá ôïõò êáé ðñïóðïéçèïýí üôé Ý÷ïõí öýãåé. Óôçí êïéëéÜ, üìùò, ôïõ
îýëéíïõ áëüãïõ õðÜñ÷ïõí êñõììÝíïé ï ÏäõóóÝáò, ï ÌåíÝëáïò êáé Üëëïé
åêëåêôïß Þñùåò. Ïé Ôñþåò, áöïý ðñïâëçìáôßæïíôáé ëßãï, áðïöáóßæïõí íá
ôï ìåôáöÝñïõí ìÝóá óôçí ðüëç ôïõò. Ôç íý÷ôá ïé Á÷áéïß âãáßíïõí áðü
ôçí êñõøþíá ôïõò êáé ïñìïýí åíáíôßïí ôùí áíõðïøßáóôùí Ôñþùí. Áíïß-
ãïõí ôéò ðýëåò êáé ìðáßíïõí ìÝóá óôçí ðüëç êáé ïé õðüëïéðïé óýíôñïöïß
ôïõò, ðïõ Ý÷ïõí óôï ìåôáîý åðéóôñÝøåé. Áêïëïõèïýí óöáãÝò êáé öüíïé:
ï Ðñßáìïò, ç ÊáóóÜíäñá, ï ÁóôõÜíáêôáò, ç ÐïëõîÝíç. Ï Íåïðôüëåìïò
ðáßñíåé ãéá óêëÜâá ôïõ ôçí ÁíäñïìÜ÷ç. Ïé Á÷áéïß ðáñáäßäïõí ôçí ðüëç
óôéò öëüãåò. ¸íá Üäïîï ôÝëïò, ðïõ äßíåé üóï ôßðïôå Üëëï æùíôáíÞ ôç
öñßêç ôïõ ðïëÝìïõ êáé ôçò áðïêôÞíùóçò ôçò áíèñþðéíçò öýóçò.
4. Αφού λάβετε υπόψη σας την περιγραφή του πρώτου

αυθόρμητου θρήνου για τον Έκτορα κοντά στις Σκαιές
πύλες αλλά και εκείνου που έγινε στη συνέχεια στο πα-
286 λάτι, να επισημάνετε τα βασικά στοιχεία (έθιμα, κινήσεις,
εκφράσεις κτλ.) που συνθέτουν την τυπική μορφή του Ραψωδία
επιτάφιου θρήνου της ομηρικής κοινωνίας.
á) ÁãêÜëéáóìá ôïõ êåöáëéïý ôïõ íåêñïý ìå ôá äýï ÷Ýñéá – ôñÜâçãìá
ôùí ìáëëéþí.
Ω
στ. 678-805
â) Åðáããåëìáôßåò ãõíáßêåò èñçíùäïß óôÝêïíôáé áðÝíáíôé áðü ôéò óõã-
ãåíåßò êáé èñçíïýí, äßíïíôáò ôï óêïðü.
ã) «Óõíïìéëßá» ìå ôï íåêñü, ëüãéá èñçíçôéêÜ ðïõ åêöñÜæïõí ôçí áðåë-
ðéóßá ôùí óõããåíþí.
5. Ο θρήνος της Εκάβης έχει μορφή τριαδική (ΑΒΑ). Αρ-

χικά, δηλαδή, η μητέρα του Έκτορα απευθύνεται στον
αγαπημένο της γιο (Α 749-751) στη συνέχεια, σε ένα
κεντρικό τμήμα, αφηγείται γεγονότα σχετικά με το
θάνατο του Έκτορα και τη μοίρα των άλλων παιδιών
της (Β 752-757) και στο τέλος απευθύνεται και πάλι
στο νεκρό (Α 758-760). Μπορείτε να βρείτε αν αυτό το
τριαδικό σχήμα υπάρχει και στους θρήνους της Ανδρο-
μάχης ή της Ελένης;
Êáé ïé ôñåéò èñÞíïé Ý÷ïõí ôçí ßäéá ôñéáäéêÞ ìïñöÞ. Ç ÁíäñïìÜ÷ç áíá-
öÝñåôáé ìå ðáñÜðïíï óôï èÜíáôï ôïõ óõæýãïõ ôçò, óôï üôé èá ìåßíåé
÷Þñá êáé ôï ðáéäß èá ìåßíåé ïñöáíü. Åðßóçò, ðñïöçôåýåé ôçí ðôþóç
ôçò Ôñïßáò, ôçí ôñáãéêÞ ôý÷ç ôùí ãõíáéêüðáéäùí êáé ôï èëéâåñü ôÝëïò
ôïõ ÁóôõÜíáêôá. Óôï ôÝëïò ðëÝêåé ôï åãêþìéï ôïõ ¸êôïñá. ÅðïìÝíùò,
õðÜñ÷åé ðñïóöþíçóç, áöÞãçóç êáé åðáíáðñïóöþíçóç.
Ç ÅëÝíç áñ÷ßæåé ìå ôï èñÞíï ðñïóöùíþíôáò ôïí ¸êôïñá ùò ôïí ðéï
áãáðçìÝíï áðü ôïõò áäåëöïýò ôïõ Üíôñá ôçò. Óôç óõíÝ÷åéá, áíáöÝ-
ñåôáé óôï ðáñåëèüí êáé óôçí êáëïóýíç ðïõ ôçò Ýäåé÷íå ï ¸êôïñáò.
ÔÝëïò, õìíåß ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ¸êôïñá áðÝíáíôß ôçò óå áíôßèåóç ìå
åêåßíç ôùí Üëëùí Ôñþùí. ÕðÜñ÷åé êáé åäþ ôï ó÷Þìá Üìåóç ðñïóöþ-
íçóç, áöÞãçóç ãéá ôï ðáñåëèüí êáé ðÜëé Ýììåóç áðïóôñïöÞ.
Ç ÅêÜâç áêïëïõèåß ôï ßäéï ìïôßâï: ðñïóöùíåß ôïí ¸êôïñá ùò ôï ðéï
áãáðçìÝíï áðü üëá ôá ðáéäéÜ ôçò, áöçãåßôáé ðþò óêïôþèçêáí üëá êáé êá-
ôáëÞãåé óå Ýììåóç áðïóôñïöÞ ôïõ ¸êôïñá êáé èñÞíï ãéá ôï èÜíáôü ôïõ.
6. Ποιος στίχος από το θρήνο της Ελένης δείχνει ότι η

ηρωίδα αισθάνεται μεταμελημένη για τον ερχομό της
στην Τροία; Θυμάστε κάποια άλλη περίσταση κατά
την οποία η Ελένη εκφράζει παρόμοια συναισθήματα;
Ç ÅëÝíç äåß÷íåé üôé áéóèÜíåôáé ìåôáìåëçìÝíç óôï óô. 765 («íá ’÷á ðåèÜ-
íåé ðñþôá»). Åðßóçò, ôýøåéò ãéá ôïõò èáíÜôïõò ðïõ ðñïêëÞèçêáí åîáéôßáò
ôçò åêöñÜæåé êáé óôç ñáøùäßá Æ 343-358 (ðâ. êáé Ã 172-176). 287
Ραψωδία 7. Γιατί νομίζετε ότι ο ποιητής αποδίδει τόση σημασία
Ω
στ. 678-805
στους θρήνους για τον Έκτορα ύστερα από την ατίμω-
σή του από τον Αχιλλέα;
Ç ðåñéãñáöÞ ôùí èñÞíùí ãéá ôïí ¸êôïñá Ý÷ïõí ðïëý ìåãÜëç óçìáóßá,
ãéáôß äñïõí ùò «êÜèáñóç» ãéá ôïí áêñïáôÞ / áíáãíþóôç. Ôï Ýñãï äåí
ìðïñåß íá ôåëåéþóåé áðëþò ìå Üäïîïõò èáíÜôïõò çñþùí. Ï ¼ìçñïò
áðïêáèéóôÜ ôï íåêñü êáé ìáò êÜíåé íá îå÷Üóïõìå ôçí áôßìùóç ðïõ
õðÝóôç áðü ôïí Á÷éëëÝá. ÅðéðëÝïí, ïé ôéìÝò Þñùá ðïõ ôïõ áðïäßäïíôáé,
ôïí åîõøþíïõí óå ðñüôõðï áíäñåßáò.
8. Αφού διαβάσετε την οδυσσειακή περιγραφή των επιτα-

φίων τιμών που αποδίδονται στον Αχιλλέα (Παράλλη-
λο κείμενο 1), να κάνετε συγκρίσεις με την κηδεία του
Έκτορα και να βρείτε κοινά σημεία και διαφορές.
Ïìïéüôçôåò:
• Ç ôïðïèÝôçóç ôïõ íåêñïý åðÜíù óå óôñþìá êáé ï èñÞíïò ôùí óõ-
ìðáôñéùôþí.
• Ï èñÞíïò ôùí óõããåíéêþí ðñïóþðùí.
• Ç êáýóç ôïõ íåêñïý, ç ðåñéóõëëïãÞ ôùí ïóôþí êáé ç áíÝãåñóç ôýì-
âïõ.
ÄéáöïñÝò:
• Ç êçäåßá ôïõ Á÷éëëÝá ðåñéãñÜöåôáé ìå ðåñéóóüôåñåò ëåðôïìÝñåéåò
êáé ïëïêëçñþíåôáé ìå åðéôÜöéïõò áãþíåò.
• ÊïðÞ ìáëëéþí óå Ýíäåéîç ðÝíèïõò.
• Ôá ïóôÜ ôïõ Á÷éëëÝá ðëÝíïíôáé ìå êñáóß êáé ëÜäé, åíþ óôçí êçäåßá
ôïõ ¸êôïñá ìå êñáóß óâÞíïõí ôç öùôéÜ.
• Éäéáßôåñá ðñïâÜëëåôáé ãéá ôïí Á÷éëëÝá ç õóôåñïöçìßá ôïõ.
288
Ραψωδία
Ω
στ. 678-805
289
Επίμετρο
• Η αξιολόγηση του μαθήματος

• Παραδείγματα Ωριαίων Διαγωνισμάτων
• Γλωσσάρι λογοτεχνικών όρων
Επίμετρο
Επίμετρο
Η αξιολόγηση του μαθήματος
Ï ôñüðïò åîÝôáóçò ôçò Áñ÷áßáò ÅëëçíéêÞò Ãëþóóáò êáé Ãñáììáôåßáò

áðü ÌåôÜöñáóç ðåñéëáìâÜíåé ôá ðáñáêÜôù:
• Διδαγμένο κείμενο 20-30 στίχων σε φωτοτυπία
• Ερωτήσεις:
1η Ερώτηση:
ÁöïñÜ ôï ãñáììáôåéáêü åßäïò êáé ôï óõããñáöÝá ôïõ êåéìÝíïõ
(ôçí åðï÷Þ êáé ôï Ýñãï ôïõ óõããñáöÝá). (4 ìïíÜäåò)
2η Ερώτηση:
ÁöïñÜ ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ êåéìÝíïõ ðïõ åîåôÜæåôáé (êáôáíüçóç
Þ óýíôïìç áðïôßìçóç öñÜóåùí Þ ôìçìÜôùí ôïõ êåéìÝíïõ Þ äéå-
ñåýíçóç èåìÜôùí – ðñïâëçìÜôùí Þ ðåñßëçøç). (4 ìïíÜäåò)
3η Ερώτηση:
ÁöïñÜ ôç äïìÞ ôïõ êåéìÝíïõ êáé ìðïñåß íá áíáëýåôáé óå äýï
éóïäýíáìá õðïåñùôÞìáôá, üðùò:
á) ÷ùñéóìüò óå ìéêñüôåñåò åíüôçôåò ìå êñéôÞñéá áöçãçìáôéêÜ
Þ èåìáôéêÜ êáé áðüäïóç ðëáãéüôéôëùí,
â) åíôïðéóìüò êáé áîéïëüãçóç ôïõ ñüëïõ ôùí åêöñáóôéêþí ôñü-
ðùí áöçãçìáôéêÞò êáé ðåñéãñáöéêÞò ôå÷íéêÞò:
• ÏðôéêÞ ôçò áöÞãçóçò (ðñùôïðñüóùðç, ôñéôïðñüóùðç, ìåé-
êôÞ)
• ÁöçãçìáôéêÝò ôå÷íéêÝò (äéÜëïãïò, ìïíüëïãïò, ðåñéãñáöÞ, áöÞ-
ãçóç), åéñùíåßá ó÷üëéï
• Ëåéôïõñãßá ôïõ ÷ñüíïõ (ðñïïéêïíïìßåò êáé åðéâñáäýíóåéò)
• Ó÷Þìáôá ëüãïõ (åêöñáóôéêÜ ìÝóá): ðáñïìïßùóç, ìåôáöïñÜ,
åðßèåôá, åéêüíåò ê.ëð.
(6 ìïíÜäåò) 293
Επίμετρο 4η Ερώτηση:
Ìðïñåß íá áíáëýåôáé óå äýï éóïäýíáìá õðïåñùôÞìáôá, ðïõ
áíáöÝñïíôáé:
á) óå ÷áñáêôçñéóìïýò ðñïóþðùí (óôÜóåéò, óêÝøåéò, äñÜóåéò,
óõíáéóèÞìáôá, áîßåò, éäÝåò, óõìðåñéöïñÜ ôùí ðñïóþðùí ôïõ
êåéìÝíïõ êáé áíôßêôõðïò óôá Üëëá êåéìåíéêÜ ðñüóùðá),
â) óå óõãêÝíôñùóç, ôáîéíüìçóç êáé áîéïëüãçóç óôïé÷åßùí ôïõ
ðïëéôéóìïý ðïõ åíôïðßæïíôáé óôï êåßìåíï (èåóìïß, Þèç êáé Ýèéìá,
áîßåò, éäÝåò, ïéêïíïìßá, õëéêÜ áãáèÜ ê.Ü.) Þ óôç óýãêñéóç åíüò
ðáñÜëëçëïõ êåéìÝíïõ ìå ôï êýñéï êåßìåíï üóïí áöïñÜ éäÝåò,
áîßåò Þ óôÜóåéò êáé óõìðåñéöïñÜ ðñïóþðùí ðïõ åíôïðßæïíôáé
óå áõôÜ. Ç óýãêñéóç ìðïñåß íá æçôçèåß ìüíï óôç Ã´ Ãõìíáóßïõ.
(6 ÌïíÜäåò)
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΩΡΙΑΙΩΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ

1ο Παράδειγμα
Α. Κείμενο: Α 391-420
Β. Ερωτήσεις
1. Ðïéï åßíáé ôï èÝìá êáé ðïéï ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ÉëéÜäáò;
2. Ãéáôß ç ÈÝôéäá åßíáé ôï ðéï êáôÜëëçëï ðñüóùðï íá ìåôáöÝñåé
ôï áßôçìá ôïõ Á÷éëëÝá óôïí Äßá;
3. á) Íá ÷ùñßóåôå ôï áðüóðáóìá óå åíüôçôåò êáé íá äþóåôå Ýíáí
ðëáãéüôéôëï óôçí êáèåìßá.
â) Ðïéá ãåãïíüôá ðïõ èá áêïëïõèÞóïõí ðñïïéêïíïìïýíôáé óå
áõôü ôï áðüóðáóìá;
4. á) Íá çèïãñáöÞóåôå ôïí Á÷éëëÝá ìå âÜóç ôá ëüãéá ôïõ.
â) Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí éêåóßá óôçí ïìçñéêÞ êïéíùíßá;
Α. Κείμενο: E 380-409
1. Ðüôå óõíôÝèçêå ç ÉëéÜäá áðü ðüóïõò óôß÷ïõò áðïôåëåßôáé;
Ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß ùò éóôïñéêÞ ðçãÞ ãéá ôá ìõêçíáúêÜ
÷ñüíéá;
2. Óå ðïéïí áðåõèýíåôáé ç Äéþíç; Íá êáôáãñÜøåôå ôá êýñéá óç-
ìåßá ôïõ ëüãïõ ôçò óå ìßá ðáñÜãñáöï.
294 3. á) Íá ÷ùñßóåôå ôï áðüóðáóìá óå åíüôçôåò êáé íá äþóåôå
Ýíáí ðëáãéüôéôëï óôçí êáèåìßá. â) Ðïéá ôå÷íéêÞ ÷ñçóéìïðïéåß ï Επίμετρο
¼ìçñïò óôïõò óô. 406-407;
4. á) Ðþò ðåñéãñÜöåôáé ç ó÷Ýóç áíèñþðùí êáé èåþí óôï áðü-
óðáóìá; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò ìå öñÜóåéò ôïõ
êåéìÝíïõ.
â) Ðïéá çèéêÞ áñ÷Þ ôçò ïìçñéêÞò åðï÷Þò äéáãñÜöïõí ïé óô. 406-407;
Α. Κείμενο: Π 786-815
1. Íá áíáöÝñåôå ôñåéò äéáöïñÝò ÉëéÜäáò êáé Ïäýóóåéáò
2. Íá áðïäþóåôå ðåñéëçðôéêÜ ôï áðüóðáóìá óå 10 ãñáììÝò.
3. á) Íá ÷ùñßóåôå ôï áðüóðáóìá óå åíüôçôåò êáé íá äþóåôå Ýíáí
ðëáãéüôéôëï óôçí êáèåìßá.
â) Íá åíôïðßóåôå óôï áðüóðáóìá ôçí ôå÷íéêÞ ôçò ðñïïéêïíïìßáò.
4. á) Íá áíáëýóåôå ôï ñüëï ôùí èåþí óôï áðüóðáóìá. Äéêáéïëï-
ãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò ìå öñÜóåéò ôïõ êåéìÝíïõ.
â) Íá åíôïðßóåôå óôï êåßìåíï ðïëéôéóìéêÜ óôïé÷åßá ôçò ïìçñéêÞò
åðï÷Þò.
Α. Κείμενο: Τ 128-152
1. Ðïéïò åßíáé ï ñüëïò ôùí èåþí óôçí ÉëéÜäá, óõãêñéôéêÜ ìå åêåß-
íïí ôçò Ïäýóóåéáò;
2. Ðþò ðåñéãñÜöåé ï ðïéçôÞò, óå áõôü ôï áðüóðáóìá, ôï ñüëï
ôçò ¢ôçò óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí;
3. á) Íá ÷ùñßóåôå ôï áðüóðáóìá óå åíüôçôåò êáé íá äþóåôå
Ýíáí ðëáãéüôéôëï óôçí êáèåìßá. â) Ðïéá áöçãçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ
÷ñçóéìïðïéåß ï ¼ìçñïò óå áõôïýò ôïõò óôß÷ïõò; Ôé åðéôõã÷Ü-
íåôáé ìå ôç ÷ñÞóç ôçò;
4. á) Ðþò èá ÷áñáêôçñßæáôå ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ÁãáìÝìíïíá óå
áõôü ôï áðüóðáóìá; Ç áíôßäñáóç ôïõ Á÷éëëÝá åßíáé äéêáéïëï-
ãçìÝíç;
â) Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áíôáëëáãÞ äþñùí óôçí ÉëéÜäá;
295
Γλωσσάρι
λογοτεχνικών όρων
Αδύνατον
Åêöñáóôéêüò ôñüðïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôçí ïìçñéêÞ ðïßçóç êáé óôï

äçìïôéêü ôñáãïýäé, ãéá íá äçëþóåé ìå Ýìöáóç êáé ðáñáóôáôéêüôçôá üôé
äåí ðñüêåéôáé íá óõìâåß êÜôé. ÓõíÞèùò ï Þñùáò ðáñáëëçëßæåé áõôü ðïõ
äåí èÝëåé íá ãßíåé ìå êÜôé ðïõ áíôßêåéôáé óôïõò öõóéêïýò íüìïõò (ðâ.
ôïí üñêï ôïõ Á÷éëëÝá óôç ñáø. Á 234 ê.åî.).
Αποστροφή Γλωσσάρι
Ó÷Þìá ëüãïõ ìå Ýíôïíç óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç êáôÜ ôï ïðïßï ï ðïé-
çôÞò äéáêüðôåé ôçí ôñéôïðñüóùðç áöÞãçóç êáé áðåõèýíåôáé Üìåóá óå
êÜðïéïí Þñùá, óå â´ ðñüóùðï. Äåß÷íåé Ýôóé ôç óõìðÜèåéá Þ ôç óõìðü-
íéá ôïõ ãéá ôá ðÜèç ôïõ (ðâ. óôç ñáø Ð 744, 754, 787, 812-813, 843).
Άστοχα ερωτήματα
ÁõôÜ ðïõ, áí êáé Ý÷ïõí ðåñéå÷üìåíï ðéèáíü êáé åýëïãï, áóôï÷ïýí óôçí
åðéóÞìáíóç ôçò áëÞèåéáò ðïõ åíäéáöÝñåé óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç.
Ôï ðñüóùðï ðïõ áðáíôÜ áíáéñåß ðñþôá ìßá-ìßá ôéò äõíáôüôçôåò ðïõ
ðñüâáëå åêåßíïò ðïõ ñþôçóå êáé óôï ôÝëïò äßíåé ôç óùóôÞ áðÜíôçóç. 297
Γλωσσάρι Ìå ôç ÷ñÞóç ôïõò åðéôõã÷Üíåôáé ç åðéâñÜäõíóç (âë. üñï) ôçò åîÝëéîçò
ôïõ ìýèïõ (ðâ. ôá Üóôï÷á åñùôÞìáôá ôïõ Á÷éëëÝá óôç ñáø. Á 66-68).
Αφήγηση
Ç åîéóôüñçóç åíüò ãåãïíüôïò Þ ìéáò éóôïñßáò.

ÁöÞãçóç óå ã´ ðñüóùðï: Ï ðïéçôÞò, ùò ðáíôïãíþóôçò åîùôåñéêüò áöç-
ãçôÞò, áöçãåßôáé ôá ãåãïíüôá.
ÁöÞãçóç óå á´ ðñüóùðï: Ïé Þñùåò, ùò åóùôåñéêïß áöçãçôÝò, äßíïõí
þèçóç óôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò.
¸íèåôç: áöÞãçóç ôùí çñþùí óå á´ ðñüóùðï.
ÁíáäñïìéêÞ: áöÞãçóç ãåãïíüôùí ôïõ ðáñåëèüíôïò.
×ñïíïãñáöéêÞ: áöÞãçóç ôùí ãåãïíüôùí óôç ÷ñïíéêÞ óåéñÜ ôïõò.
Διάλογος
Ç áíôáëëáãÞ öñÜóåùí ìåôáîý ðñïóþðùí. ÌÝóá áðü ôïõò äéáëüãïõò

äéáãñÜöåôáé ìå ôïí êáëýôåñï ôñüðï ç óêÝøç êáé ï ÷áñáêôÞñáò ôùí
çñþùí. ÐáñÜëëçëá ðñïóäßäåôáé óôéò óêçíÝò æùíôÜíéá êáé äñáìáôéêü-
ôçôá.
Εκφραστικοί τύποι (ή τυπικές φράσεις)
ÖñÜóåéò ðïõ åðáíáëáìâÜíïíôáé áðáñÜëëá÷ôåò Þ åëáöñþò ðáñçëëáã-

ìÝíåò êáé ìÜëéóôá óå óõãêåêñéìÝíåò èÝóåéò ìÝóá óôïõò óôß÷ïõò. Áðï-
ôåëïýí åíäåéêôéêü óôïé÷åßï ãéá ôçí ðñïöïñéêÞ óýíèåóç, åêôÝëåóç êáé
äéÜäïóç ôùí åðþí.
ÕðÜñ÷ïõí ñçìáôéêïß êáé ïíïìáôéêïß åêöñáóôéêïß ôýðïé. Ïé ðñþôïé Ý÷ïõí
ùò ðõñÞíá ôïõò Ýíá ñÞìá Þ ìéá ìåôï÷Þ, åíþ ïé äåýôåñïé áðïôåëïýíôáí
áðü Ýíá êýñéï üíïìá êáé Ýíá åðßèåôï Þ ìéá ðåñßöñáóç (ð.÷. «Êáé ç ìå-
ãáëüöèáëìç èåÜ ôïõ áðÜíôçóåí, ç ¹ñá», «Äßáò ï íåöåëïóõíÜêôçò») (âë.
êáé Èåìáôéêïß ôýðïé).
Ειρωνεία
á) Ó÷üëéï ðïõ åñìçíåýåôáé ùò Ýììåóç ðñïóâïëÞ· óáñêáóìüò, ÷ëåõá-

óìüò.
298 â) ÁöçãçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ êáôÜ ôçí ïðïßá ï Þñùáò áãíïåß ôçí áëÞèåéá Þ
äåí ãíùñßæåé ôçí ôñáãéêÞ èÝóç óôçí ïðïßá âñßóêåôáé Þ ðñïò ôçí ïðïßá Γλωσσάρι
ïäåýåé, ìå áðïôÝëåóìá íá óõíå÷ßæåé íá åíåñãåß ìå ôñüðï ðïõ èá ôïõ
åðéöÝñåé áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò· áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ ïé áêñïáôÝò / áíá-
ãíþóôåò ãíùñßæïõí üëá áõôÜ êáé áãùíéïýí ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ Þñùá. Óå
áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç óõ÷íÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áðü ôïí ðïéçôÞ åêöñÜóåéò
ìå äéöïñïýìåíç óçìáóßá (ðâ. Æ 369-398).
Ãéá ôç äåýôåñç óçìáóßá óõíÞèùò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ïé üñïé ôñáãéêÞ
åéñùíåßá ãéá ôçí ôñáãùäßá êáé åðéêÞ åéñùíåßá ãéá ôï Ýðïò.
Επιβράδυνση (ή επική άνεση)
ÁöçãçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ ìå ôçí ïðïßá äéáêüðôåôáé Þ áíáâÜëëåôáé ç áöÞãç-

óç åíüò ãåãïíüôïò êáé ðáñåìâÜëëïíôáé Üëëá ãåãïíüôá ðïõ äåí ó÷åôß-
æïíôáé Üìåóá ìå ôï óõãêåêñéìÝíï óçìåßï ôçò õðüèåóçò. Ìå áõôüí ôïí
ôñüðï åíçìåñþíïíôáé êáëýôåñá ïé áêñïáôÝò / áíáãíþóôåò ãéá êÜðïéá
èÝìáôá êáé åðéðëÝïí êåíôñßæåôáé ôï åíäéáöÝñïí ôïõò ãéá ôç óõíÝ÷åéá
(ðâ. óôç ñáø. Á ôï ôáîßäé ôïõ Äßá óôç ÷þñá ôùí Áéèéüðùí).
Ηθογράφηση (προσώπων)
Ç ðåñéãñáöÞ êáé áîéïëüãçóç ôçò óõìðåñéöïñÜò êáé ôçò äñÜóçò ôùí

çñþùí ôïõ Ýñãïõ ìå âÜóç: á) ôéò óêÝøåéò, ôá óõíáéóèÞìáôá, ôá ëüãéá êáé
ôéò ðñÜîåéò ôùí ßäéùí, â) ôéò óêÝøåéò, ôá óõíáéóèÞìáôá, ôïõò ÷áñáêôçñé-
óìïýò ðïõ äéáôõðþíïíôáé ãéá åêåßíïõò áðü ôïõò Üëëïõò Þñùåò, êáé ã)
ôéò óêÝøåéò, ôá óõíáéóèÞìáôá êáé ôïõò ÷áñáêôçñéóìïýò ðïõ äéáôõðþíåé
ãéá åêåßíïõò ï ßäéïò ï ðïéçôÞò, ìå Üìåóï Þ Ýììåóï ôñüðï.
Θεματικοί τύποι (ή τυπικές σκηνές ή τυπικά θέματα)
ÈÝìáôá, åíÝñãåéåò, äñáóôçñéüôçôåò ðïõ åðáíáëáìâÜíïíôáé ìÝóá óôï

Ýðïò ìå ôéò ßäéåò ðåñßðïõ ëåðôïìÝñåéåò Þ êáé ôéò ßäéåò ëÝîåéò Þ öñÜóåéò.
Áðïôåëïýí åíäåéêôéêü óôïé÷åß ãéá ôçí ðñïöïñéêÞ óýíèåóç, åêôÝëåóç
êáé äéÜäïóç ôùí åðþí (âë. êáé Åêöñáóôéêïß ôýðïé) (ðâ. ôéò óêçíÝò ôçò
éêåóßáò).
«Νόμος των τριών» (ή τριαδική αρχή)
Ôå÷íéêÞ óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ï ðïéçôÞò êëéìáêþíåé ôçí áöÞãçóç ðñï-

299
Γλωσσάρι ÷ùñþíôáò áðü ôï ëéãüôåñï óçìáíôéêü èÝìá óôï ðéï óðïõäáßï, ðïõ âñß-
óêåôáé ðÜíôá óôçí ôñßôç èÝóç (ðâ. óôç ñáø. Á 51-53 ôçí êëéìáêïýìåíç
åðßèåóç ôïõ Áðüëëùíá áðü ôá æþá óôïõò áíèñþðïõòêáé óôç ðáø. Ð ôï
èÜíáôï ôïõ Ðáôñüêëïõ). Ç êëéìÜêùóç ìðïñåß íá åßíáé êáé êáôéïýóá.
Παρομοίωση
Ó÷Þìá ëüãïõ ìå ôï ïðïßï êáôáíïïýìå êáëýôåñá ìéá éäéüôçôá Þ ðñÜîç

êÜíïíôáò óýãêñéóç Þ óõó÷åôéóìü ìå êÜôé ðïëý ãíùóôü. ×ñçóéìïðïéïý-
íôáé óõíÞèùò ëÝîåéò üðùò «óáí», «üðùò», «ðþò», «êáèþò».
¼ôáí áíáëýïõìå ìéá ðáñïìïßùóç, ðñïóäéïñßæïõìå: á) ôï áíáöïñéêü
ìÝñïò, ðïõ åßíáé ìéá åéêüíá ç ïðïßá áñ÷ßæåé ìå ôá «óáí», «üðùò», «ðþò»,
«êáèþò», â) ôï äåéêôéêü ìÝñïò, ðïõ åßíáé ç áöÞãçóç ôïõ Ýðïõò êáé áñ÷ßæåé
ìå ôéò ëÝîåéò «Ýôóé», «ðáñüìïéá» ê.Ü., êáé ã) ôïí êïéíü üñï, äçë. ôï êïéíü
óçìåßï óýãêñéóçò, áíÜìåóá óôçí åéêüíá êáé ôçí áöÞãçóç.
Περιγραφή
Ç ðáñïõóßáóç åíüò ðñïóþðïõ, åíüò ôïðßïõ, ìéáò êáôÜóôáóçò ê.ëð. ìå

÷ñÞóç ëåðôïìåñåéþí, åéêüíùí, åðéèÝôùí ê.Ü. Áíôßèåôá ìå ôçí áöÞãçóç,
ðñüêåéôáé ãéá Ýíá óôáôéêü óôïé÷åßï ôïõ êåéìÝíïõ, ôï ïðïßï üìùò åßíáé
áðáñáßôçôï ãéá ôçí åìâÜèõíóç óôï áíôéêåßìåíï ôçò ðåñéãñáöÞò.
¸êöñáóéò: Ç ðåñéãñáöÞ åíüò Ýñãïõ ÔÝ÷íçò (ðâ. ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò
áóðßäáò ôïõ Á÷éëëÝá).
Προοίμιο
Ç ÅéóáãùãÞ, ï ðñüëïãïò ôïõ Ýðïõò. ÊáíïíéêÜ Ýíá åðéêü ðñïïßìéï Ý÷åé

ôñßá ìÝñç: á) åðßêëçóç ôçò Ìïýóáò, üðïõ ï ðïéçôÞò ôçí êáëåß íá ôïí
âïçèÞóåé íá áöçãçèåß ôá ãåãïíüôá, â) äéÞãçóç, üðïõ äßíåôáé ðåñéëçðôéêÜ
ç õðüèåóç ôïõ Ýðïõò, êáé ã) ðáñÜêëçóç, üðïõ ï ðïéçôÞò æçôåß áðü ôç
Ìïýóá íá áñ÷ßóåé ôï ðïßçìÜ ôïõ áðü êÜðïéï óõãêåêñéìÝíï óçìåßï.
Προοικονομία
ÁöçãçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ ìå ôçí ïðïßá ï ðïéçôÞò äéáìïñöþíåé êáôáóôÜóåéò

Þ âÜæåé ôïõò Þñùåò íá ìéëïýí Þ íá åíåñãïýí ìå ôÝôïéï ôñüðï, þóôå íá
300 ó÷åäéÜóåé óå ãåíéêÝò ãñáììÝò ôçí åîÝëéîç ôïõ Ýñãïõ êáé íá ðñïåôïé-
ìÜæåé ôïõò áíáãíþóôåò ãéá ãåãïíüôá ðïõ ðñüêåéôáé íá áêïëïõèÞóïõí Γλωσσάρι
(ðâ. óôç ñáø. Á 523, üðïõ ïé áêñïáôÝò / áíáãíþóôåò ðñïúäåÜæïíôáé ãéá
ôïí êáõãÜ Äßá-¹ñáò).
Σκηνή (αλλαγή σκηνής)
Óå ìéá áöÞãçóç – ðåñéãñáöÞ åíôïðßæïõìå ôçí áëëáãÞ óêçíÞò üôáí

áëëÜæåé: á) ï ôüðïò Þ â) ôá ðñüóùðá Þ ã) ï ôüðïò êáé ôá ðñüóùðá. Ï
ðñïóäéïñéóìüò ôùí óêçíþí âïçèÜ ôïí áíáãíþóôç íá ðáñáêïëïõèåß
êáëýôåñá ôçí õðüèåóç.
Χρόνος (διαστολή – συστολή)
ÊáôÜ ôçí áöÞãçóç ôùí ãåãïíüôùí ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ôï ÷ñüíï

ìå äýï ôñüðïõò:
• áöçãåßôáé åîáíôëçôéêÜ, äçë. ìå ðïëëÝò ëåðôïìÝñåéåò, êÜðïéá ãåãï-
íüôá ðïõ êáëýðôïõí ìüíï ìßá çìÝñá, ïðüôå åíôïðßæïõìå äéáóôïëÞ ôïõ
÷ñüíïõ, Þ
• áöçãåßôáé óõíïðôéêÜ, äçë. ÷ùñßò ðïëëÝò ëåðôïìÝñåéåò, ãåãïíüôá
ðïõ äéáñêïýí ðïëëÝò çìÝñåò, ïðüôå áîéïðïéåß ôç óõóôïëÞ ôïõ ÷ñüíïõ.
301
Βιβλιογραφία
Codino, F., ÅéóáãùãÞ óôïí ¼ìçñï, ÐáðáäÞìáò,

ÁèÞíá 1999.
Βιβλιογραφία
ÊáêñéäÞò, É.È., ÏìçñéêÜ èÝìáôá, ÁèÞíá 1978.
Êïìíçíïý-ÊáêñéäÞ, ¼., Ó÷Ýäéï êáé ôå÷íéêÞ ôçò ÉëéÜäáò, Åóôßá,
ÁèÞíá 1993.
Ìáñùíßôçò, Ä.Í., ÏìçñéêÜ ìåãáèÝìáôá, ÊÝäñïò, ÁèÞíá 1999.
Lesky, Al., Éóôïñßá ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò,
Áöïß Êõñéáêßäç, Èåóóáëïíßêç 1990.
Ìéñþ, Áéìßëéïò, Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ óôçí åðï÷Þ ôïõ ÏìÞñïõ,
ÐáðáäÞìáò, ÁèÞíá 1995.
ÌðåæáíôÜêïò Í., Ç ñçôïñéêÞ ôçò ïìçñéêÞò ìÜ÷çò, Êáñäáìßôóá,
ÁèÞíá 1996.
Nilsson, M.P., ¼ìçñïò êáé ÌõêÞíåò, Äùäþíç, ÁèÞíá 1989.
Page, D.L., Ç ÉëéÜò êáé ç éóôïñßá, ÐáðáäÞìáò, ÁèÞíá 1999.
Romilly, J. de, ¼ìçñïò, Äáßäáëïò – Æá÷áñüðïõëïò,
ÁèÞíá 1994.
Schadewaldt, W., Áðü ôïí êüóìï êáé ôï Ýñãï ôïõ ÏìÞñïõ,
ô. 1-2, ÌÉÅÔ, ÁèÞíá 1989 (1994).
Öùñ, Ðùë, Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ óôç ìõêçíáúêÞ åðï÷Þ,
ÐáðáäÞìáò, ÁèÞíá 1991 303

ILIADA-B Gumnasiou

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ILIADA-B Gumnasiou

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ιλιάδα

ÅêäïôéêÞ åðéìÝëåéá — ó÷åäéáóìüò: ÄçìÞôñçò Ëïýêáò

Ραψωδία Α: Λοιμός. Μῆνις. 22

• óô. 1-53: Ôï ðñïïßìéï – Ç éêåóßá ôïõ ×ñýóç 23

ΡΑΨΩΔΙΑ Β: Ὄνειρος. Διάπειρα. Κατάλογος νεῶν. 91

ΡΑΨΩΔΙΑ Γ: Ὅρκοι. Τειχοσκοπία.

ΡΑΨΩΔΙΑ Δ: Ὁρκίων σύγχυσις.

ΡΑΨΩΔΙΑ Ε: Διομήδους ἀριστεία 109

• Ðåñßëçøç óô. 1-273 110

ΡΑΨΩΔΙΑ Ζ: Ἕκτορος καὶ Ἀνδρομάχης ὁμιλία 129

• Ðåñßëçøç óô. 1-368 130

ΡΑΨΩΔΙΑ Η: Ἕκτορος καὶ Αἴαντος μονομαχία.

• Ðåñßëçøç óô. 1-205 148

ΡΑΨΩΔΙΑ Θ: Κόλος μάχη 159

ΡΑΨΩΔΙΑ Ι: Πρεσβεία πρὸς Ἀχιλλέα, Λιταί 160

ΡΑΨΩΔΙΑ Κ: Δολώνεια 181

ΡΑΨΩΔΙΑ Λ: Ἀγαμέμνονος ἀριστεία 183

ΡΑΨΩΔΙΑ Μ: Τειχομαχία 185

ΡΑΨΩΔΙΑ Ν: Μάχη ἐπί ταῖς ναυσὶν 187

ΡΑΨΩΔΙΑ Ξ: Διός ἀπάτη 189

ΡΑΨΩΔΙΑ Ο: Παλίωξις παρά τῶν νεῶν 191

• óô. 1-79: Ç áöýðíéóç ôïõ Äßá

ΡΑΨΩΔΙΑ Π: Πατρόκλεια 203

• Ðåñßëçøç óôß÷ùí 1-683 204

ΡΑΨΩΔΙΑ Σ: Ὁπλοποιία 221

• Ðåñßëçøç óô. 1-478 222

ΡΑΨΩΔΙΑ Τ: Μήνιδος Ἀπόρρησις 235

• óô. 1-152: Ç óõìöéëßùóç ôïõ Á÷éëëÝá ìå ôïí ÁãáìÝìíïíá 237

ΡΑΨΩΔΙΑ Υ: Θεομαχία 247

ΡΑΨΩΔΙΑ Φ: Μάχη παραποτάμιος 249

ΡΑΨΩΔΙΑ Χ: Ἕκτορος ἀναίρεσις 251

• Ðåñßëçøç óô. 1-246 252

ΡΑΨΩΔΙΑ Ψ: Ἇθλα ἐπὶ Πατρόκλῳ 265

ΡΑΨΩΔΙΑ Ω: Ἕκτορος Λύτρα 267

• Ç áîéïëüãçóç ôïõ ìáèÞìáôïò 293

Ιλιάδα και Ιστορία

Περιεχόμενο, θέμα και δομή της Ιλιάδας

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΙΛΙΑΔΑΣ ΚΑΙ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

• Êïéíùíßá êáé ðïëéôéêÞ

• Èåïß êáé Üíèñùðïé

ÇÌÅÑÅÓ ÊÕÑÉÁ ÃÅÃÏÍÏÔÁ

1ç Ï ÁãáìÝìíïíáò áñíåßôáé íá åðéóôñÝøåé óôïí éåñÝá ôïõ Áðüë-

1ç-9ç Ï öïâåñüò ëïéìüò áöáíßæåé ôïõò Á÷áéïýò.

10ç Ï Á÷éëëÝáò óõãêáëåß óõíÝëåõóç. Ï ÁãáìÝìíïíáò áíáãêÜæåôáé

11ç Ïé Á÷áéïß åðéóôñÝöïõí ôç ×ñõóçßäá óôïí ×ñýóç êáé ôåëïýí

11ç-21ç Ïé èåïß áðïõóéÜæïõí óôïõò Áéèßïðåò.

24ç ÁíÝãåñóç ôïõ á÷áúêïý ôåß÷ïõò. Ï Äßáò ðáñáêïëïõèåß ìáæß ìå

27ç (4ç çìÝñá Ï Á÷éëëÝáò êáé ï ÁãáìÝìíïíáò óõìöéëéþíïíôáé êáé ï ðñþôïò

28ç Êáýóç êáé ôáöÞ ôïõ Ðáôñüêëïõ.

29ç ÏñãÜíùóç áèëçôéêþí áãþíùí ðñïò ôéìÞí ôïõ Ðáôñüêëïõ.

29ç-40Þ Ç âåâÞëùóç ôïõ ðôþìáôïò ôïõ ¸êôïñá áðü ôïí Á÷éëëÝá.

41ç Ï Á÷éëëÝáò, ìå ðñïôñïðÞ ôçò ìçôÝñáò ôïõ, äÝ÷åôáé ôá ëýôñá

42ç Ï Ðñßáìïò ìåôáöÝñåé ôï ðôþìá ôïõ ¸êôïñá óôçí Ôñïßá.

42ç-50ç Ðñïåôïéìáóßá ôçò íåêñéêÞò ðõñÜò.

51ç ÔáöÞ ôïõ ðôþìáôïò ôïõ ¸êôïñá.

ΤΙΤΛΟΙ ΡΑΨΩΔΙΏΝ ΙΛΙΑΔΑΣ

ΤΟΠΟΣ: το στρατόπεδο των Αχαιών στην Τροία, τα

Το προοίμιο – Η ικεσία του Χρύση

Ï ðïéçôÞò óôï ðñïïßìéï æçôÜ áðü ôç Ìïýóá íá øÜëëåé ôï èõìü ôïõ

24 * Οι αριθμοί παραπέμπουν στους στίχους του κειμένου.

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ – ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

τον τρομερόν θυμόν

3 που ανδράγαθες ροβόλησε πολλές ψυχές στον Άδη