Giordano Bruno

Cantus Circaeus

PHILOTHEI
IORDANI
BRVNI NOLANI CAN-
TVS CIRCVS AD EAM
memori praxim ordinatus
quam ipse Iudiciariam
appellat.
AD ALTISSIMVM PRINCI-
PEM HENRICVM D' ANGOVLESME
magnum Galliarum Priorm! in Pro-
uin"ia Rgi# lo"um$nn$m! %"&





PARISIIS!
A'ud gidium Gillium! (ia S& Ioanni#
La$rann#i#! #u) $ri urn "oro-
narum #igno&
M& D& L***II&
ILLVSTRISSIMO ALTISSI-
MO+VE PRINCIPI HENRICO D'ANGOV-
l#m Magno Galliarum Priori! Prouin"i, Gu)rna$ori! a" Lo"um$nn$i gnrali! % $o$iu# mari# orin$ali# 'ro
Rgia Mai#$a$ Admiralio Io& Rgnaul$ iu#dm Illu#$ri##imi - #"r$i# Con#iliariu#&
Cum ad manus meas, Altissime princeps, duplex de cantu Circo & eius ad memori Artem
applicatione Dialogus peruenerit; cmque artis ipsius excellentia, & fructus non me lateat:
dignissimam qu nobilibus & generosis ingeniis communicaretur existimaui. ateriam enim
minime !anam, de rebus maxime desiderabilibus compre"endit. itto quod prter titulum, & artis
elementa ni"il "abet cum aliis "actenus editis commune: e#que admittit propria, qu Iordanum
non solum autorem sed & frugi inuentorem testificabuntur. Ad "c artis istius editio ad eius
famam, & iustificationem pertinet: accidit enim eius exemplaria successu quodam fuisse !itiata: &
conspurcata circumferantur: quatenus & auctor reddatur !ulgo suspectus, & Ars minus
commendabilis. Consultum ergo mi"i fuit eam ipsam artem "abentem pro titulo pro"emium $in quo
qu promitti possunt proponuntur% cum suo progressu cuius erat cxemplar apud me, fidelissime !t
olim quibusdam dictata fuerat, !tque dialogo Circo cum eiusdem applicationibus ad augmentum
& non modicum ornamentum & claritatem facientibs postea per Ior. est efformata, in lucem edere.
Cui quidem amico consilio atque sententia libentissime !t par erat consentiuit Iordanus meque
roqauit !t $cm sit ipse grauioribus negociis intentus% ego eam ipsam curam susciperem &
complerem. &ost igitur aliam artem per ipsum editam, & c"ristianissimo 'egi dicatam: qu de
!mbris idearum intitutatur: "anc ego edendam suscepi, qu quidem illud "abet peculiare, atque
proprium: !t memoriam !erborum seu dictionum quam ali artes inter millibus suppositis
imaginibus, & centum millibus locis difficile complebant: ista in centum, & !iginti prcipuis formis
$!t ipse loquitur% subiectiuandis: iuxia terminorum, sententiarumque numerum facillime perficiet,
determinatis operationibus insigniis, circunstantiis, & adsistentibus. (uibus efficit !t "c ars pro
memoria !erborum longe minus labore, industria, & exercitatione: quam cter omnes qu legi
possint indigeat. Adeo !t facilius, & certius "anc !iam incedentibus prstent tres quatuorue
menses, quam aliorum tramitem persequentibus, tres quatuorue prstare !aleant anni. (uod sane
artem "anc ali)s comparare potenti non potest esse dubium. (uod !er* ad memoriam rerum &
sententiarum attinet: satis apertum est quod mox auditis artis prceptionibus: quilibet eadem
possit pro sua !ti capacitate: & ab eius profectu non est iudici) compos qui excludatur. Dictas
igitur cum in ipsa singularitates acceperim dignum existimaui !t sub tui nominis splendore
curreret: quatenus etiam obsequium perpetu seruitutis qua tibi ex toto pectore sum addictus, "oc
etiam signo percipere possis: !t & si qui fructum ex "uius artis canonibus emetent, ipsum ex parte
ad te, cuius secundis auspiciis est edita, referant. interim celsitudo tua muneris exiguitatem., animi
affectsque magnitudine compenset obsecro. +ale, & quamdiutissim, 'egi a. &atri, &
admnistrationi tu, tu-sque foelix & incolumis !iue.
Tu amplitudini addictiss. & obsequen-
tissimus seruus Io. REGNAVLT.
IORDANVS LIBRO&
Visurus magam magni solis iliam!
"is procedens # latebris!
Ibis $irc%um liber in &ospicium!
"aud arctis arctis clusum terminis.
'alantes oues! mugientes & boues!
$rissantes &oedorum patres
Visurus! (niuers) & campi pecora!
$unctasque s*lu bestias.
$oncentu (ario errabunt cli (olucres!
In terra! in (nd) in aere.
Et to dimittent illsum pisces maris!
Naturali silentio+
Tandem caueto! quando domum appuleris!
Inuenturus domestica,
Namque ant- ores! aditumqu) ant) atrii!
Limosum se prsentans
.ccurret porcus! cui si ort# ad&seris,
Limo! dentibus! pedibus,
/ordebit! inquinabit! inculcabit!
Et grunditu t) obtundet.
Ipsis in oribus! in adituqu) atrii!
/oraus genus latrantium,
/olestum iet baubatu multiplici!
Et aucibus terribile.
"oc ni desipias! & nisi desipiat!
/etu dentis! & baculi!
Te non mordebit! ipsum non percuties!
0erges! nec te prpediet.
1u cum solerti euaseris industria!
Interiora subiens,
2olaris (olucer to gallus e3cipiet!
2olis committens ili.
PHILHOTHEI IORDANI
BRVNI NOLANI CANTVS
Cir",u#! ad Mmori, 'ra.im ordina$u#&
DIALOGVS PRIMVS
Interloquunt. $IR$E & /.ERI2.
$IR$E.
2ol qui illustras omnia solus. Apollo! carminis audior! p&aretrate! arcitenens! sagitti-potens! 0*t&ie!
lauriger! atiloque! pastor! (ates! augur! & medice. 0&be! rosee! crinite! pulc&ricome! laue! nitide!
placide! c*t&arde! cantor! & (eridice. Titan! /ilesi! 0alatine! $*rr&e! Timbre! 4eli! 4elp&ice!
Leucadice! Tege! $apitoline! 2m*nt&e! Ismeni! & Latialis. 1ui mirabiles impertiris naturas
elementis, quo dispensante tumescunt! & sedantur maria, turbantur & serenantur a5r & t&era,
(iuida quoque intenditur! reprimit6rque ignium (is atque potentia. $uius ministerio (iget istius
compago (niuersi! inscrutabiles rerum (ires ab ideis per anim mundi rationes ad nos (sque
deducens & inra! (nde (ari atque multiplices &erbarum! plantarum cterarum! lapiduinque
(irtutes! qu per stellarum radios mundanum ad se tra&ere spiritum sunt potentes.
Adesto sacris ili tu $irces (otis. 2i intento! cast7que tibi adsum animo! si dignis pro acultate
ritibus me prsento. En tibi aciles aras stru3imus. Adsunt tua tibi redolentia t&ura! sandalor6mque
rubentium umus. En tertio susurraui barbara & arcana carmina. 0eract sunt lustrationes. 2eptem
suituum genera pro septem mundi principibus e3pediuimus. 2olutiones & ligamenta de more sunt
peracta. 2*gillauimus omnia. (num abest (t prcationum qu prcurrere debuerunt! quque ad
suos repetit sunt numeros concupita proeramus. /oeri inspice lineam! & (ide an ad&uc altum
cli sol teneat.
/.ERI2. Nil abest.
$IR$E. $onuertor igitur ad te meridianum solem! per mirabilem potentiam qua (nus tam plurima
acis. 0er concitatorum equorum tuorum cursus! qui (niuersa detegens duo latentia percurris
&emisp&ria. 1uis quso rerum modus est8 Ecce sub &umano cortice erinos animos. $onuenit ne
&ominis corpus (t ccum atque alla3 &abitaculum bestialem animam incolere8 Vbi sunt iura
rerum8 (bi as! ne9sque natur8 2i repetiuit Astra clum! cuius ne (estigium quidem terra
(ideat, cur non de clo saltem apparet Astra8 Ecce subiuimus minim# occultum $&aos. $ur non
miscentur ignibus maria! & limpida nigris terris astra, si in terris ipsis & earum gubernaculis ni&il
est quod aciem demonstret suam8 Ipsa ne nos mater natura decipit8 /atrem di3erim an nouercam8
Veritati nil ipsa odibilius esse debet alsitate, bonitati nil ipsa malitia molestius. Non est! non est
cert# modicum : clarissima mundi lampas! quod & (isibilium! et non sensibilium ratiocinantum
circumueniamur ingeniis. $ur ergo similem debuimus in ipsa natura *pocrisim e3periri8 2i perpauci
&ominum animi sunt eincti! cur quso tot &ominum sunt eormata corpora8 $onuertere igitur ad
partes tuas : 2ol! & tantum natur & dignitatis tum priudicium (indicato. Insignito $ircem tuam
tu cterique prpotentes dii! (t eidem potentia qua ministerialibus spiritibus pro3imisque corporum
istorum ormatoribus imperare (aleat.
Adiuro (os per mendaces (ultus errorum ministros! per altam prsidum natur potentiam! (t ;
singulis brutalium specierum indiuiduis &umanam abstra&entes aciem! in suas ipsa aciatis
e3trinsecas atque (eraces prodire iguras. 2i quando repressum cursum obire debent lumina. 2i
quando altum suum arripere debent ignes. 2i nullum est terno (iolentum. 2i tandem omnia suos ad
terminos debent appellere. /utatur ne aliquid /oeri8
/.ERI2. Nil prorsus.
$IR$E. Adiuro (os iterum quid trepidatis8 quid &retis (ectores ormarum! s*gillorum natur
alsiicatores. Iuppiter (era3! cuius per (os est lsa maiestas (obis imperat. $og<t (os pater
&ominum! in cuius (irtute (os ter! atque quater adstringo. Impero quoque (obis per cteros qui
supra ctera animantium genera &abent imperium deos, (t sop&istico &ominum remoto (ultu non
impediatis quominus singulorum in lucem conspiciend prodeant igur. Respice /oeri.
/.ERI2. Nil adest noui.
$IR$E. Tertiam igitur adiurationem aggrauabo.
Iterum ad te manus tendo meas! : sol. En tibi tota adsisto. E3plica rogo te leones tuos! tuos l*nces!
capros! c*nocep&alos! =aros! (itulos! serpentes! elep&antes & ctera animalium istorum ad te
pertinentium genera. Alciones! &irundines! coturnices! coruos! cornices! capellas! cicadas! &
scarabeos! cter9que tui generis (olitantia. Testudinem! p&olim. tunnum! raiam! cet&e! cter9que id
genus tua. 1ui Vbius! Ale3icacus! 0&anes! "orus! Apollo diei! 4ion*sius noctis & 4iespiter diceris.
$uius (irtutem aurum! &iacint&us! rubinus! & carbunculus mi&i (icariam subministrant. In medio
regiminis planetarum reuerend-! cursum prmonstrans & commonstrans omnium, educens!
producens! & maturans (niuersa! regnantium! & consiliariorum domine! ulgentibus radiis
celeberrime. 2i tu princeps mundi! oculus cli! speculum natur! arc&itectura anim mundi! &
s*gillus alti arc&itectoris. Te quoque lunam appello. En & adsisto tibi. 0roer >rogo te? tuos
mergulos! grues! buteones! c*conias! graculos! anates! anseres! cter9sque (olucres aquaticas.
Lumacas! ligurinos! palmipedes! salpas! araneas! ictices! iuersas! lacertas! tu9que generis istius
(niuersa, Rubetam! ranam! cancros! limacas! ossolas! tu9que ctera natantium. Te appello, quam
"ecaten! Latonam! 4ianam! 0&ben! Lucinam! Triuiam! Tergeminam! 4eamque triormem
dicimus. 2i agilis! omniuaga! pulc&errima! clara! candida! casta! innupta! (erecunda! pia! misericors!
& intemerata. Iaculatri3! &onesta! animosa (enatri3! regina cli! manium gubernatri3! dea noctis!
rectri3 elementorum! terr nutri3! animantium lactatri3! maris domina! roris mater! a5ris nutri3!
custos nemorum! s*luarum dominatri3! tartari domitri3! laruarum potentissima insectatri3! consors
Apollinis. Adsis /enala! Eu3ina! 0isa! Latona! Auentina.
En & tibi 2aturne sene3 erigor. Aer >rogo potentiam tuam? tuos asinos! bubulos! camelos! ceruos!
talpas! lepores! mures! sues! basiliscos! eles! simias! &ienas! siluros! mures! buones! origes!
cter9que tui generis terrestria. Vespertiliones! noctuas! gallinas! muscas! brucos! locustas! cuculos!
ali9sque tui generis aues. Anguillam! pol*pum! sepiam! spongiam! & reliqua tui generis aquea.
@alcipotens! grandue! mature! lente! tarde! (erende! alcate! tristis! sapiens iudiciose! prounde!
penetrator! rimator! scrutator! cogitabund-! & contemplator. Atatum dominator! agrorum cultor!
alcis inuentor! temporum gubernaculorum moderator! currentis minister ternitatis! emensorum
metitor spaciorum! duratione intransibilem quans sempiternitatem. 4eorum parentis pater!
adportans! & asportans (niuersa sub (oraci tempore! orditor eorum qu iunt! seruator eorum qu
durant! & absumptor eorum qu intereunt. A quo draconibus tractum toties sum mutuata currum.
1ui Iouem igneo t&ere7que clo! Iunonem aeri! Neptunum mari! & 0lutonem inerno deos
genuisti. Adsis pater tatis aure. Leucadie! $retensis! Itale! Latie! Auentine.
Ad tuum quoque tribunal con(ertor 7 Iuppiter! ede >e3oro te? tuas aquilas! percnopteros! p*gargos!
perdices! pellicanos! c*conias! ant&os! iliades! turdos! apes! cter9sque tui generis aues. Elep&antos!
subulones! ceruos! sat&erios! boues! cameleontes! ali9que generis istius animantia. 4elp&inos!
siluras! mugiles! glaucos & alia qu tibi degunt in (ndis. @ulminator! inuictissim#! iude3! prtorie!
magistralis! du3! princeps! re3! imperator! & monarc&a. .pulente! 3enie! &ospitalis! (era3! &
religiose. "ilaris! liberalis! pie! regalis! magniice! misericors! & iustiicator. 4eorum
ortunatissime. Vniuersam de ato elicitatem contra&ens! (eritatis amator! promotor potentatum!
seruator maiestatis! ons (niuers ltiti. 2tator optime! legislator populorum! conciliator deorum.
1ui diuum omnium pater appellaris. $uius incessu geminus mundi cardo contremiscit. Adsis
.limpice! 4odone! 0anomp&e! Ide! 0&rigie! Tarpeie! L*bice! 0*se! Gnidie! /olosse!
Ausonie! El*sie! Latialis.
Te quoque /auortem aduoco! ne dedigneris tuos &ic promere scorpiones! serpentes! aspides!
(iperas! &ircos! &oedos! pardos! canes! c*nocep&alos! apros! pant&eras! lupos! onagros! equos!
&*ppelap&os! (ulpes! tuasque cteras bestias atque eras. Accipitres! alcones! sabbuteones!
strutiones! gr*p&os! percas! miluos! alias rapaces (olucres & (espas. @ucam! draconem! crocodilum!
c&roneum! torpelinem! narum! & alia qu tibi degunt in aquis. Gradiuum! bellicosum! masculinum!
acutum! terribilem! collilatum! (illosum ! minacem! indomitum! truculentum! belliparentem!
cruentum! inaustum! impauidum! rementem! ambiguum! trucis aspectus deum! latis incedentem
passibus! robustum! &orriicum! erreum! armisonum! urentem! eerum! &orridum! crudum!
&omicidam! rabidum! turbidum! inestum! rapacem! atque unestum. Ardentibus oculis terribilem!
ignem - naribus elantem! magn grauitatis ducem! truculent actionis gloriosum principem!
callidum cordis litigantium incensorem! euaginato gladio omnem tibi (im adaperire potentem!
potentiarum & robustorum omnium inuictum dissipatorem! soliorum irreragabilem enersorem! cui
obsistenti resistit nemo! quem metus & discordia antecedunt! cui uror ir9que ministrant! & quem
mors sequitur! ma3ime omnium ormidanda. Adsis 2c*t&onie! T&reiicie! 'istonie! 2trimonie!
.dr*sie! /el*te! Getice! 1uirine.
Adsis & tu dea tertiB cli Venus! quam & Esperum! 'osp&orum! & lucierum dicimus. .ro te!
prome tuas columbas! turtures! pauones! icedulas! galgulos! passeres! pelecanes! &arpas! piices!
olores ! c*gnos! palumbos! sturnos! c&enalopices! & non nominatas aues tuas. Lepores! &innulos!
equas! ormicas! ringillas! cter9que specierum istarum animantia. 0&ocam! ruticillam ! sagum!
(itulum & (ndicola tibi natantia. Venus alma! ormosa! pulc&errima! amica! beneuola! gratiosa!
dulcis! amena! candida! siderea! dionea! olens! iocosa! ap&rogenia! oecunda! gratiosa! larga!
beneica! placida! deliciosa! ingeniosa! ignita! conciliatri3 ma3ima! susceptri3 optima! amorum
domina! &armoniarum ministra! musicalium dictatri3! blanditiarum prposita! saltationum
moderatri3! ornamentorum eectri3! (niuersorum compago! rerum (inculum. Tu e3 tota primi
deorum parentis $liB propagatiua (irtute e3orta! tu continuam animantibus successionem prbens!
tu (oluptatum & gaudiorum omnium (niuersalis propagatri3! tu inaccessorum arduor6mque
omnium penetratri3! tu potens deorum omnium triump&atri3. Adsis dea 0ap&ia! $*pria! Ericina!
$al*donia! 2amia! Idalis! Guidia! $*t&era! $apitolina.
Ad me conuertere /ercuri. qui & "ermes! & 2tilbon! ilius /ai! & At&lantis nepos generosus
diceris. $oge! me rogante tuas (pupas! apes! luscinias! meropes! orc&ilos! monedulas! ardeolas!
penelopes! p&ilomelas & alias aues tuas. Item paros! pant&eras! ligurinos! &erinaceos! mustelas!
mulas! & eius generis alia. Troc&ilum! aquatinam! cancellum! murenam! pastinacam cum cteris
eiusdem speciei. /ercuri caducier! galerate! pinniger! alipes! iuuenis! pulc&errim#! (irtuose!
strenue! impiger! agilis! (olucer! diligens! conuertibilis! sapiens! scriba! pictor! cantor! (ates!
inuentiue! disputator! numerator! geometra! astronom#! diuine. Reconditorum penetrator!
occultorum elucidator! enigmatum enodator! deorum interpres! nuncie acundissime! ratiocinator
ma3ime! notarie solis! superum! & inernorum conciliator! (troque se3u oecundissirne! mas
maribus! oemina oeminis! arbiter numinum! inuentor c*t&ar! artibus omnibus suicientissime.
Adsis Arcas! Tege! /emp&itice! Ag*ptie! At&eniensis! 0alladie! .limpice.
Adeste simul omnes septem mundi principes! & in $irceni (estram intendite! (t (estra mutuata
potentia >quam in (icariis (estris &erbarum succis! & ignium umis! & lapidum appensionibus
insinuo? administratores igurarum (aleam adstringere! (t (el coacti aciant alius generis (iuentium
species latentes >ementita &ominis recedente igura? e3 occultis in apertam prodire lucem.
Iterum ergo atque iterum coniuro (os! atque conirmo! (astatores iniqui! impudentissimi! impiB!
pertinaces! non me ugietis. Recedant! recedant (el inuitis nobis &umani (ultus 9 bestus. 0otenter
(obis impero inconspectu solis istius! per Iouem altitonantern! & per deos omnes qui segnitiem &
tergiuersationem (estram (iciscentur. $reditis ista deos non curare8 En liter deorum sacr, quas
in &ac lamina ostendo. En quos in aerem e3plico c&aracteres. En (estigium magni s*gilli. /oeri!
e3plica membranam in qua sunt potentissim not! quarum mortales omnes latent misteria. "c
sunt quibus ipsas credimus nos posse mutare natur leges, cur non per ipsas licebit easdem impi#
prop&anatas instaurare8 Adde ignibus t&ura! umigiorumque cteras species! &cque dum ipsa
submurmurauero! respice de enestra quid se turba iat,
/.ERI2. /irabile (isu $irce! mirabile! de tot quos (idimus &ominibus! tres quatu7rue tantum! qui
trepidi ad tuta conugiunt remansere. $teros omnes quorum aliB in pro3imas se recipiunt cauernas!
aliB in arborum ramos aduolant! aliB se dedant in pro3imum mare precipites! aliB domestici magis ad
nostras ores adproperant, in diuersi generis animantia (ideo transormatos.
$IR$E. Im7 proprias e3plicauere ormas. @uturum est (t inculper /oeri, beneicam $ircen
maleicam imprudentes &omines appellabunt. IB qui ad&uc perstant (eri sunt &omines, illos nec (ult!
neque potest cantus noster attigisse.
/.ERI2. Terrore concutior mea diua & regina! quoniam (isu terribiles nobis besti comminantur.
$IR$E. 0aulo ante ormidabas8
/.ERI2. /inim# quidem.
$IR$E. Nunc igitur minor tibi datur timoris occasio.
/.ERI2. $ur id8
$IR$E. Non enim dierunt &c qu modo (ides bruta & bestias >(t & ipsa nosti? ab iis quos paulo
ante (idebas &omines! prter quam quod apertos nunc &abent (ngues! dentes! aculeos! & cornua
qu latebant. Im7 & &oc te non ignorare (olo! quod cum illo careant organo! quod est ad ipsa
animorum intima ledenda eicacissimum, longe minus nocua! atque ormidanda sunt eecta.
/.ERI2. 1uid ipsum8
$IR$E. Lingua.
/.ERI2. 4iB me ament quid ecerint magis timeo quam quid di3erint.
$IR$E. /inus ideo sapis. At & &oc indicabo tibi quod & nunc pro eo in quo (ersaris ormidinis
genere minus debeas esse solicita. Ipsi enirn! quorum alios cornutos! alios aculeatos! alios ita
dentatos! alios letier# (nguitos aspicis, erant omnes atque singuli cornu simul & aculeo ! & dente!
& (ngue terribiles. Iam diuersa atque singularia quibus se tueri! & alios ledere possint arma nacti
sunt! c6m prius &aberent omnia.
/.ERI2. 1uonam pacto id mi&i suadebis8
$IR$E. Nescis eum qui manu armatur magis omnibus armari8 nescis manum omnibus carere armis,
(t omnibus prpotens esse possit armis8 ignoras ipsam sibi & aculeos! (enena! & cornua! & dentes
adaptantem! 9 nullis sibi timere bestiarum insultibus! & eo tantum instrumento animantibus
omnibus qu (identur imperare consuenisse8 Temer# igitur & imprudenter es acta timidior.
.mnem igitur ormidinem pelle e3 animo! omnem abigas ambiguitatem! & mecum in ipsorum
e3amen pergito.
/.ERI2. Non possum non timere prsentia! aptata! atque conuersa contra nos inermes atque
debiles cornua! cteraque qu (ideo mortis instrumenta.
$IR$E. Tut7 propera! acili carmine superabimus omnia.
/.ERI2. Id si dea potens polliceris ! ni&il &esitans pergo.
$IR$E. 0rincipio ist&c domestica (estigemus animalia. En pro3imos nobis porcos qui ugam
(ersus tecta arripuere! acillim# omnium istos sub &umano cortice cognouisses.
/.ERI2. @acillim# quidem.
$IR$E. 0orcus enim est animal A! auarum. '! barbarum. $! coenosum. 4! durum. E! erroneum. @!
oetidum. G! gulosum. "! &ebes. C! Capitosurn. L! Li bidinosum. /! molestum. N! nequitiosum. .!
ociosum. 0! pertina3. 1! qurulum. R! rusticum. 2! stultum. T! turgidum. V! (ile. D! lunaticum. E!
auriculatum. F! mutabile! ! non bonum nisi mortuum.
/.ERI2. $um elementarium porcinum institueres $irce! (num de mage necessariis elementum
prtermisisti.
$IR$E. Non illud inconsult# actum! quia ipsum est tum in aliis omnibus elementis implicitum! tum
& ipsorum elementum (idetur elementorum. In (no ergo aderantur omnia! sicut in omnibus
allatum est (num. A ingratum. ' immundum. $ inconsultum. 4 inidum. E inconstans. @
impaciens. G indiscretum. " inciuile. I impudens. C impetuosum. L incautum. / inaustum. N
ineptum. . iniquum. 0 in&umanum. 1 immite. R inuerecundum. 2 inquietum. T insanum. V
intemperatum. D ignobile. E incultum. F in&ospitale. immemor.
/.ERI2. Et ego per numeros e3 naturalibus ipsum considerabo. B. 0aruos &abens oculos! &osque
non nisi gul inseruientes. iB. acutas &abet aures. iiB. peramplas auices. iiiB. immunditias ad omnes
nares adpositas. (. lsiuos dentes. (B. augustum. angustum (olo dicere rontem. (iB. cerebrum
pinguiusculum. (iiB. caudam semper mobilem! semper adnodantem! nunquam (er7 nodantem! quasi
semper negociantem! & numquam proicientem. i3. (entrem &abet (num & ampliorem. 3. dentes
nunquam amittit. 3B. intra eius ossa ni&il aut modicum reperies medull. 3iB. quadrupedum omnium
diicile pilum mutat! aut amittit. 3iiB. &abet pediculorum genus amiliare. 3iiiB. propriam &abet ad
coitum (ocem. 3(. oemina eius ipso mare est (ocalior. 3(B. acerrim# snit tempore coitus. 3(iB.
oecundissimum multorum animalium. 3(iiB. non est (no cibo constans. 3i3. acile in omnibus cibi
generibus assuescit. 33. pabuli mutatione! & (arietate ma3im# gaudet. 33B. illius qui glandibus est
pastus caro! magis! meli6sque sapit. 33iB. in urbanum & s*luestre genus diuiditur. 33iiB. ibi
deliciosius degit (bi lutum repperit. 33iiiB. brutale omnino.
Tot igitur indicia sui c6m porous &abeat! quis ipsum acil# >quantumcumque sub &omine lateat? non
cognoscet8 2i tibi (idetur domina! ctera (nico! magGsque adcommodato signo persequamur,
prstare enim (idetur leuius multa tangere! qu9m duo compre&endere! (el (num.
$IR$E. Ita aciendum.
+VSTIO PRIMA&
/.ERI2. 4e pluribus qu (ideo canum generibus! cteris omissis (t &ac qu morda3 est &
propri# $*nica! qu non minus est ipso porco illustris, quomodo istud ignauum canum genus sub
&umana igura potuissem agnoscere8
$IR$E. Ipsum est genus illud barbarorum! quod quidquid non intelligit damnat atque carpit, (t
modo ignaui & ipsa igura noti canes allatrant in ignotos omnes etiam beneicos! in perditos etiam
atque scelestissimos notos mitiores.
+VSTIO II&
/.ERI2. Asinos modo prtormittam, de ipsis n. alias grauius! atque maturius considerabitur. "os
asinorum ilios puta mulos! qua nota dinoscere potuissem8
$IR$E. IB sunt qui (t p&ilosop&i &aberentur & eloquentes, nec p&ilosop&i nec eloquentes erant. (t
po5tam iactantes & oratorem, neutrum essent. (t sub titulo legistarum atque sc&olasticorum, nec
tales &aberentur neque tales. (t grammatici & disceptatores, in (troque deicerent munere. (t
mercatores & nobiles, secretius ignobilitatis genus incurrerent. (t togati & armigeri, bello essent &
literis inepti. (t aulici & religiosi, et&erocliti generis se prstarent animal. (t pulc&ri & terribiles,
neque oeminam ederent neque (irum. (eluti modo e3 equa matre & asino patre! non sunt equi nec
asini, & ruditum cum &innitu mi3tum &abent.
+VSTIO III&
/.ERI2. "*rcos quid mi&i signiicasset8
$IR$E. Vel odor &*rcinus! (el quod quandiu (iuunt! tamdiu coeunt. (el &oc quod gestiunt cum
socium cum sua oemina coeuntem (iderint! tunc pr gaudio crissant! & e3ultant (t arietes.
+VSTIO IIII&
/.ERI2. 1uomodo potuissem simias obseruare8
$IR$E. Vel ab ipso naso! (el e3 &oc quod c6m optima quque aectarent! (t (el optimam po5sim!
(el sop&iam! (el orationem! (el &*storiam, inlicissim# tamen in omnibus se gerebant. E3 &oc
inquam qu7d tendentes ad optimum inciderint in pessimum. (t nunc (ides! qu7d c6m &ominem
animalium pulc&errimum imitentur! &oc ipso iunt ma3im# omnium deormes.
/.ERI2. Non obstante quod simius simio pulc&er.
+VSTIO V&
/.ERI2. 1uomodo distin3issem ab isto genus illud aliud simiarum8
$IR$E. Illi in serus grauib6sque rebus inutiles! ma gnatibus adulando! & &*strionando! & parasitos
agendo placebant, (t modo c6m non (aleant cum asinis erre onera! cum equis militare! arare cum
bobus! cum porcis rnortui pascere, sic tantum (suueniunt (t risum aciant.
+VSTIO VI&
/.ERI2. Est & tertium simiarum genus sepositum! respice ad ripas luuii! quid illud indicabat8
$IR$E. Erat (idere barbarum parentum genus! inurbanos! inciuiles! & mal# natos educans ilios!
dum immodico & irrationali aectu moribus illorum indulgerent, (t modo (ides in propria orma
catulos suos strictius ample3ando necare.
+VSTIO VII&
/.ERI2. 1ua nota camelos aspe3isses8
$IR$E. 4icam. $6m sub eo quod &ominis est latitarent! puris rebus minim# delectabantur! sed
cuncta ad morem suum conspurcata probabant, de quorum genere sunt qui sapientum monimenta
puerilibus & sordidis inecta adBectionibus suscipere malunt! aut suscipi, (t modo totum camelum
prerentes potu mininie gaudent! nisi c6m pedum conculcatione turbata uerit aqua.
+VSTIO VIII&
/.ERI2. Isti pro3imum genus & capite persimile non cognosco. &ret enim cameli capiti cerui3
equina! maculGsque intincto dorso tigrim reert! & pedibus bouem.
$IR$E. $ameleopardales ipsos appellant! quos inde percipere potuisses! quia ritu quodam erant
deorum cultores! (oce carniices! (ita diuerso (itiorum genere immundi! scriptur monumentis
bubulci.
+VSTIO I*&
/.ERI2. 1ui erant &ien gestus8
$IR$E. 'landiebantur obsequio! (t in perniciem tra&erent, (t modo &umanam sciunt reerre (ocem!
& &omines proprio quod audierint nomine aduocare! quos discerpant.
+VSTIO *&
/.ERI2. Videtur adstare & aliud &ien genus.
$IR$E. Ipsum idem sub actionibus diuersis agnouisses. (ides quemadmodum adcurrant ad &ominis
e3crementa! qu si atius essent >(t nequeant attingere? suspensa, porrectu corporis lass interirent.
Iisdem c6m &omines reerrent! oedissima quque &abebantur dulcissima! & de optimis ipsum
pessimum consulebatur accipere. 2icut in saccis quibus (ina colantur apparet, ipsi enim (ina
eundentes! solas sibi retinent eces.
+VSTIO *I&
/.ERI2. $eruorum genus istud tam celebriter cornutum8
$IR$E. Isti sub quorundam principum tegumento latebant! quibus si quid placebat! id procul
percipiebant, si quid minus arrisisset quamtumuis clamasses non intelligebant. (t modo si arrigant
aures! acutissimo pollent auditu, si demittant surdissimi sunt.
+VSTIO *II&
/.ERI2. 1uid nos in elep&antum prospectum addu3isset8
$IR$E. "oc quod nares &abebant pro manu! (el quod carentes manibus! (tebantur naribus, ni&il
enim ipsi c6m aceere nescireut, in aliorum actis iudicandis tantummodo occupabantur.
+VSTIO *III&
/.ERI2. 1uis (rsos istos olecisset8
$IR$E. 1uicumque e3pertus esset illorum naturam contumacem! barbaram! atque eram, quos
pariendo! ouendo! nutriendo! & lambendo promouerit. "oc enim animal quantumuis lingua
aliGsque oris lenimentis c3 inigurato rudGque partu ormetur, erum tamen adolescit! durum! &
alpestre.
+VSTIO *IIII&
/.ERI2 1uis leones cognouisset8
$IR$E. 1ui considerasset quod c6m principes essent! 9 (iribus inimorum conuitiis illis erat
metuendum! (eluti nunc natura ipsa coguntur cristam! (ocemque galli ormidare.
/.ERI2. Nunquid proprea in eras sunt mutati8
$IR$E. /inim#! sed erant ipso addito urore leones.
+VSTIO *V&
/.ERI2. $tera illa maBora alias consideranda relinquo. 1ua nota istricem mi&i potuisses
indicare8
$IR$E. Nonne (ides ipsum aristas spin9sque suas non nisi prouocatum! accitum! instigatum! &
compulsum iaculari8
/.ERI2. Intelligo.
+VSTIO *VI&
/.ERI2. Ec&inos acile cognouissem! quia (t modo spinas ! spinis circumquaque contecti
ingrediuntur, sic olim in omnibus negociis acerbitatem seruabant! c6m animum intus asperum
retinerent.
$IR$E. Ver# quidem.
+VSTIO *VII&
/.ERI2. Vnde pro testudinibus illos diuinassem. & quale testudinum genus >omissis aliis? est
istud8
$IR$E. "i e3titerant magniica e3pectatione allecti ad aulas principum! quarum deliciis delectari
poterant! adusque (t eis postea liber# in suum se ocium atque quietem recipere non licuerit, (eluti
nunc &umano deposito (elamine! & suo apparentes cortice contect! cum meridiani solis oblectat
calore! totum illi e3calaciendum dorsum e3posuerint! adeo potentia solis ipsarum corticem
e3siccauit! (t eodem quasi supernatante subere repress, nequeant ad tutiores! interior#sque
recessus adnatare! (nde & nullo negotio iam possunt 9 (enatoribus captari. "oc testudinum genus
Indicum appellant.
+VSTIO *VIII&
/.ERI2. 1uid ais de cancris istis quos pinnoteras appellant8
$IR$E. Nonne (ides quemadmodum sub inanibus se condunt conc&arum testis, minores sub
minoribus! sub capacioribus autem maiores8 Iam (idere licebat multos qui cum per sese ni&il
(alerent, propria diisi suicientia! maiorum dominor6mque suorum titulis tuebantur.
+VSTIO *I*&
/.ERI2. Vidisses crocodillos8
$IR$E. $ontra plaudentes erociebant! concedebant autem contemnentibus & obstantibus, (t mod7
terribiles e3tant in ugaces! ugaces in terribiles.
+VSTIO **&
/.ERI2. Aspides quoque8
$IR$E. "i in parentes! magistros! & beneicos, contumeliosi! ingrati! &omicid, (t mod7 iliB!
matres morsibus enecant.
+VSTIO **I&
/.ERI2. 1uomodo illu3issent isti pro c&ameleontibus8
$IR$E. Vel quia adulatores & imitatores omnium prter qu9m eorum qu onesta & clara (identur,
sicut nunc prter rubrum! atque candidum! colores omnes imitantur. Vel quia aura popularis eos
alebat nec quippam aliud ab &umana laude & gloria aucupabantur. Aspice illos ore semper &iantes!
(tque alio qu9m a5re non pascantur. Vel quia intra ma3imum quem &abent atque capacissimum
pulmonem nil possident, (eluti iam prter (entosam iactantiam nil potuissent animorum notomist
in ipsis contemplari.
+VSTIO **II&
/.ERI2. Vno dic (erbo! quis aspectu &omines! conuicisset esse aquaticos istos8
$IR$E. 4icam. 1ui illos malorum turpiurnque libenter auditores & imitatores considerasset, ita. n.
2*cias comperisset! qu modo id quod in corpore pessimum est! & insuaue potenter attra&unt. Illos
0ol*pos cognouissent! si (idissent quomodo diuersorum se moribus adcommodando! & animalium
diuersi generis >(t aucupes acere consueuere? ingendo (oces, rem domesti cam nouerant
simulando augere! quemadmodum modo coloris mutatione (enantur.
+VSTIO **III&
/.ERI2. 4imissis istorum speciebus aliis! ali9s considerandis, leuemus oculos $irce ad aues istas
qu ad pro3imam 2*luam & eminentias aduolare. 1ui erant &*rundines qu in ipsis nidulantur
tectis8 2uo satis (ultu ipsas eos igurare ertur qui (ultum suum serenante ortuna amicis aderant,
qua suiente & inconstantem obnubilante aciem. terga dabant, (t modo (eris tempore nobis
adsunt! &*eme (er7 (rgente recedunt.
$IR$E. 'ene. 2ed & in &oc $ognosci poterant! c6m sub &ominis tegumento sirnul cum (eris
conuersarentur &ominibus! & &umanus adirent patrias! atque domos! de abiectis paleis! & estucis
eorum se adcommodantes, ipsis tamen non poterant assuescere, sicut & mures nequeunt cum
&ominibus conuenire! quantumuis sub eodem degant atque (iuant tecto.
+VSTIO **IIII&
/.ERI2. 0auones quoque acil# cognouissem! (idebam enim gloriosos altigrados! pennas
color#sque suos amplantes! inlato pectore tumentes.
$IR$E. $erte. 2ed & eos intelligere pauones debuisses! qui ni&il nisi laudati aciebant, (t modo
cum quis eos laudauerit! se pennis e3plicatis aciunt perspicuos.
+VSTIO **V&
/.ERI2. Luscinias quoque non ignorassem. Erant quoddam loquacium &ominum genus! qui
multum dicebant (t multum sapere (iderentur, quos quidem stultorum alebat e3istimatio,
sapientibus que atque stulti contemptibiles! quibus illud non latet quod dicitur. VA2 VA$VV/
/VLTV/ 2.NAT.
$IR$E. .ptim#. Erat & quoddam garrulum po5tarum genus! quod inanibus modulationibus
abundabat.
+VSTIO **VI&
/.ERI2. 1uem reert auis pusilla qu (ocem bouis imitatur8
$IR$E. Istos cognouisses c6m (illa! atque pusilla subiecta, suicientia! animo! & natura (iles,
(ocem >de rebus magnis loquentes! & decernentes? magniicabant.
+VSTIO **VII&
/.ERI2. $occices noui! cum alienas (3ores suorum acerent iliorum matres, (t nunc (idemus oua
in alienis supponere nidis.
$IR$E. Recte iudicasti.
+VSTIO **VIII&
/.ERI2. Aquilam quam auem regiam appellant! contortis rapacib6sque digitis satis ipsam se
declarantem! quis non cognouisset8 quis ipsam sub &omine (ocierantem non audisset8
$IR$E. $ertum est & aquilas multas sub quorundam potentum (ultibus latere. .mnes aquil sunt
potentes! atqui non omnes potentes! aquil. Neque enim $ircen tuam e3 &ac parte aquilam di3eris!
c6m deam asseras! atque reginam.
/.ERI2. /inim# quidem! sed quid esset iniuri8 nonne & deorum pater Iuppiter ipse sub aquila
latuit8
$IR$E. Recedis 9 proposito! iam de aquilis qu sub &omine latebant loquimur! non de &ominibus
atque diis qui solent sub aquilis & animantibus aliis latere.
+VSTIO **I*&
/.ERI2. Auemn illam qu aquilam (idetur oppugnare! non cognosco.
$IR$E. $*bindum appellant. Aquila & $*bindus latebant sub specie principum! qui c6m inter se
consererent! 9 tertio inuadente subuertebantur, (t modo ad usque co&rent (nguibus & rostro so
dilacerantes, (t ad ineriora terr mutuo conlictu depressi! ab aliis corripiantur.
+VSTIO ***&
/.ERI2. 4iB optimi nunquam ade7 magnam auim (idisse memini.
$IR$E. Illa est strutio camelus auium ma3ima! atque stolidissima, qu cum rutice collum
occultarit! latere se e3istimat. Tales sunt & p&asiani! tales sunt & mugiles! in aquis. Ipsam aspicere
potuisses c6m &omo ingenti corpore onustus atque mole! minimum &abens iudiciB prsentabatur.
+VSTIO ***I&
/.ERI2. 2iquidem multis (olatilium communem esse constat rapacitatem & carniuoracitatem!
qu7nam $irce (ultures >si (ultures sunt quos (ideo! ob ipsas enim qu superuenere tenebras non
bene possum eas quas ibi (ideo nigras aues distinguere? signo seorsum ab aliis cognouissem8
$IR$E. Ipsi sunt (ultures. Ipsi iam imminentes diuitum captabant mortes! quas pluribus
prcedentibus annis olaciebant, (t modo ad cadauera aduolant! qu ante triduum utura
prsentiunt. 2ed nos amem uturam non prsensimus! & nimium (olatilibus istis intent! tenebras
in ipso e3tremo sentiuimus crepusculo, qu stellarum nobis reddito conspectu! nos ab istorum
animalium intuitu distra3ere. Tectum ergo coenatur repetamus.
/.ERI2. $rastinam ergo diem si lubet totam ad inspicienda reliqua destinemus.
$IR$E. Ita! si 9 magis (rgentibus non auertar.
+VSTIO ***II&
/.ERI2. 2ed diuersi generis noctilucas istas quso domina $irce ne dieras signiicare mi&i! sub
quibus latuisse possunt aciebus8
$IR$E. Isti sunt docti! sapientes! & illustres, inter idiotas! asinos! & obscuros.
+VSTIO ***III&
/.ERI2+ 1ui erant &oc adeo (enustum! aabile! &umanum! conuersatile! & oiciosum animalis
genus, quod ante nos (rgente nocte ad perticas domesticas aduolauit8 Gallos inquam istos quomodo
cognouissem8
$IR$E. Gallus c6m sit animal pulc&errimum! canorum! nobile! generosum! magnanimum! solare!
imperiosum & pen# diuinum, seipso tamen abutitur! & ob id (num meliori e3uitur orma, quod cum
simili atque consorte! pro (ilibus & ociosis gallinis (t plurinium in pugna commoritur! isque qui
(ictor euadit aliis oblectamen spectatoribus! cantu se testatur superiorem. Istum (idisses in illis
latere ! qui mutuis dissidiis mutuo se consueuerunt atterere! quique sua in suos acinora cteris
ridiculi iactabant.
/INIS&
PHILOTHEI
IORDANI BRVNI
NOLANI DIALOGVS II&
applicatorius ad Artem
@INI2.
/emori.
Interloquunt. AL'ERI$V2
'.RI2TA.
AL'ERI$V2.
A/I$E 'orista! in lectione $irci cantus! eiusd#mque ictorum successuum! e3igui quo (ti licet
temporis triuisse partem! non potest metedere. Ibi non modicam rerum conspicio (arietatem! ibi
multos in ipso (erborum cortice sensus e3plicitos, intentiones quoque medullitus implicitas!
innumeras esse coniicio! de quibus omnibus id quod seriosum est atque prcipuum! ignorare me
ateor.
'.R. Nec acile intelliges.
AL'. 4e iis autem in quorum captum possem promoueri! (num dunta3at est quod ardenti animo
concupisco.
'.R. 1uidnam8
AL'. Vt eam ipsam qu in dialogi acie est (arietatem (aleam >quatenus per artem ieri posse
audio? eodem quo parta uit ordine! absque negociB arduitate memoriter i3am retinere. Ipsum enim
& per laboris impatientiam labil#mque >qu ; natura est? retinendi acultatem! alioqui me acere
posse diido. Audio te e3 Iordani inuentis &aud istrionicam quandam! qualem iactant aliB! e3
considerationibus de (mbris idearum e3pressam callere artem, quam multi (alde arduam.
propri7que studio inaccessibilem iudicant. Nonnulli e3 iis qui doctiores (ulgo (identur! ne ipsorum
insuicientia delitescat! & c6m suam pudeat eos ateri paupertatem! quod quippiam e3 ipsis non
percipiant ad artem quam asserunt esse conusam reerunt.
'.R. Artem quidem inaccessibilem! sed sine sc&ala concesserim acil#. 4iicilem quoque ateor!
sed non propterea accusatione dignam, omnia quippe optima (elimus nolimus! decreto deorum in
arduis esse sita! non est quem lateat. 1uod etiam doctorum multi per se ipsos eam non intelligant!
non est eorum ignoranti! nec artis conusioni tribuendum, ni&ilo enim minus absque istius artis
intellectu doctissimi esse possunt. quod enim ad ipsos attinet! illud est in causa! quod allis in
nogotiis negotiis magis occupati! modica artis istius sententias legunt attentione. Non enim satis est
quod membra intention6mque partes omnes intelligant, sed & insuper necessarium est eos dignari!
(t circa eadem considerent & contemplentur! nec non intentiones alias ad alias reerant! relat9sque
cum aliis ita conerant! (t quasi e3 simplicibus intentionibus! terminorum conlent combinationus!
& per se ipsos ea qu in proposito inuentionis iudiciB & memori deduci possunt deducant. 0ro iis
autem qui tantum subire laborem & ad tantam pertingere perectionem minim# (alentes+ aliqualem
pra3im tantummodo captant, e3tat eius editio qudam! paucis quibusdam amicis communicata! iis
qui in &uius generis artium studio sunt (ersati! acilis ad intelligendum. (bi quid alienis addiderit
inuentis! quidque totum adinuenerit ipse! per te acile poteris (idere.
AL'. 0ropitiB sunt mi&i diB, rem mi&i desideratissimam (idebor esse per te consecutus! si dictis
acta respondebunt.
'.R. En e3emplar aperio! sis attentus animo! & audita considera ! & si quippam non intelle3oris
perquire. "abet libellus pro titulo suum promium.
AL'. Lege.
INTENTI. AVT".RI2.
'.RI2TA.
Intentio nostra est, diuino annuente numine, artificiosam metodic#mque prosequi !iam: ad
corrigendum defectum, roborandam infirmitatem, & subleuandam !irtutem memoriae naturalis:
quatenus quilibet $dummodo sit rationis compos, & mediocris particeps iudicii% proficere possit in
ea, adeo !t nemo talibus existentibus conditionibus, ab ademptione istius artis excludatur. (uod
quidem ars non "abet a seipsa, neque ex eorum qui prcesserunt industria, # quorum inuentionibus
excitati: promoti sumus diuturnam cogitationem ad addendum, tum cis qu faciunt ab facilitatem
negotii atque certitudinem: tum etiam ad breuitatem. (uandoquidem qu secundum !iam aliorum
requirebant diuturnam exercitationem, intensam attentionem, & quadammodo ab aliis studiis
abdicationem, adeo !t feliciora ingenia tale studium dedignarentur: iam per nos Altissimi gratia
adeo facile & illustre & dignum negotium proponitur: !t nemo san mentis sit, qui nedum artem
amare debeat: !erum quoque toto appulsu atque neruis, in eius studium incumbere. (uandoquidem
ars ista adiuuat omnes alias, & ostendit !iam, & patefacit aditum ad inuentiones alias plurimas.
.iquidem ita faciet, ad memoriam, !t etiam maxim, conferat ad iudicium. .ed quid in laude, &
momento "uius artis detineor/ .uccessus rem ipsam comprobat. +num tantummodo est difficile, !t
aliquis "c ipsa per se ipsum possit intelligere. A docente omnes intelligent. (uod quidem non
euenit ex eo, quia nos difficultati studeamus: sed a nouitate rei & celebritate terminorum. 0ortatur
autem &lato in 1ut"idemo !t res celeberrimae atque arc"anae "abeantur # p"ilosop"is apud se &
paucis, atque dignis communicentur. Aqua enim inquit ille !ilissimo pretio emitur, cm tamen
omnium rerum sit pretiosissima. Idem nos amicis nostris facimus, atque intensius: maiori etenim
occasione ducimur qu#m &lato in eo proposito duceretur. Idem omnibus iis, in quorum manus ista
deuenerint, consulimus: ne abutantur gratia & dono eisdem elargito. 1t considerent quod
figuratum est in &romet"eo qui cm deorum ignem "ominibus ex"ibuisset, ipsorum incurrit
indignationem. Ctera qu in promiis & ampullatis exordiis solent proponi, prtermittimus.
.ufficit enim necessaria adducere & ea qu ad prsentis intentionis complementum faciunt.
DIVISIO LIBRI&
H"abet prsens negotium (t diuidatur in T&eo-
Hriam & 0ra3im! (tpote in rationem artis! & prin-
Hcipioruin ipsius, Et prcepta illa 9 quibus ma3i-
Hm# pro3imeque operatio proiciscitur.
HT&eoria &abet tres partes, Aliam qu est de
Hmodo inquirend artis in gubernanda p&antasia &
Hcogitatiua! qu sunt port memori+ Aliam qu
Hest de ratione subiectorum seu locorum+ Aliam
Hqu est de ratione adiectorum seu imaginum.
H0ra3is (er7 &abet duas partes, Alteram qu
Hrespicit memoriam rerum+ Alterain qu respicit
Hmemoriam (erborum.
4E T"E.RIA 0RA2ENTI2
ARTI2
0RI/A 0AR2 TE.R"IA.
$A0. I.
2odus & ralio gubernandorum sensuum internarum
2ad instruendam & construendam memoriam.
23 I 4rdo potentiarum & organorum.
H2atis amosum est! atque concessum, quatuor
Hesse cellulas! pro quatuor sensibus internis! qua-
Hrum, 0rima! sensus communis appellatur! situata
Hin anteriori parte cerebri. 2ecunda! (sque ad ce-
Hrebri medietatem! p&antasi domicilium nuncupa-
Htur. Tertia illam contingens cogitatiu doinus di-
Hcitur. 1uarta (er7 memoratiu. "oc modicum est
H(t ad prsentem spectat considerationem, pr-
Hterquam ea de causa! (t &abeamus ordinem ope-
Hrationum istarum potentiarum! ad periciendam
Hmenieri operationem!
3 II. 4rdo operationum siue actuum.
H.rdinantur igitur ita operationes ist! (t per
Haliam! ad aliam progredi non (aleamus! usque ad
H(ltimum memori cubile, nisi successiu# inceden-
Htes ab (na in aliam! eodem ordine quo per sua
Horgana! & domicilia 9 matre natura uerunt in-
Hstitut! & ordinat secundum situm. Imaginentur
Henim (t quatuor camer! seu cubilia non quidem
Hseposita ! sed (t altero intra alterum collocato!
Hita (t in quartum pateat ingressus per tertium,
Hin tertium per secundum, in secundum per pri-
Hmum. 4ico in proposito (t ni&il ingrediatur me-
Hmoriam! nisi per atrium cogitatiu, ni&il cogita-
Htiuam! nisi per atrium p&antasi, ni&il p&antasiam!
Hnisi per atrium sensus communis.
Comparatio 3 III.
H"abenda ergo ratio est in arte ista eadem cum
Hea quam naturam ipsam &abere perapicimus, (t
H(idelicet ars ipsa & imitetur! & sequatur! emu-
Hletur ! & adiuuet naturam. Idque ipsum prstet
Hin duobus. Tum (idelicet in eo quod aciat res
Hmemorabiles. Tum etiam in eo quod easdem or-
Hdinat# memorabiles reddat! atque promptas. 0ri-
Hmum eicitur beneicio imaginatiu, secundum
Hbeneicio p&antasi. Imaginatiua enim pericit i-
Hmagines cum rationibus suis! p&antasia (ero pr-
Hsertim atque proprie loca atque sedes imaginum.
CAP& II&
De modo inquirend artis, in gubernanda p"antasia.
H$ogitatiua igitur ormatur >(t naturalea (olunt?
Hper species non sensatas! qu 9 speciebus sensa-
Htis educuntur. Est ianua! & introitus ! & clauis
H(nica cubilis memori. Vnde eorum tantummodo
Hmeminimus! quorum impulsu cogitatio sollicitata
Huerat >dico cogitationem (niuersaliter dictam in
Hgenere ratiocinantum, &c enim acultas in bru-
Htis stimatiua dicitur ab ipsis qui solemnius p&i-
Hlosop&antur? per amorem! odium! metum! spem!
Htristitiam! ltitiam! abbominationem! delectatio-
Hnem! & species aliarum aectionum animalia! qui-
Hbus quidem memoria redditur &abilis ad receptio-
Hnem specierum sensibilium, & species sensibiles
Haptissime actu ab eadem recipiuntur.
HEcce quomodo species redduntur memorabiles &
Hormabiles. Iu3ta quam acultatem solam tantum-
Hmodo &oc nobis eliciter succedit, (t ea qu (i-
Hdimus nos (idisse recordemur c6m occurrerint.
HAlterum necessarium est pro (su doctrin! (t or-
Hdinate & ad libitum eorumdem recordemur. Et i-
Hdeo sicut in scriptura e3trinseca atque pictura qu
Hseruiunt oculis e3trinsecis duo requiruntur, ratio
H(idelicet orm atque igur c&aracterum & ima-
Hginum! & materia atque subiectum in quo or-
Hm ill & imagines possint subsistere! manere &
Hperdurare. Ita etiam in scriptura intrinseca atque
Hpictura! qu seruiunt oculis intrinsecis! duo sunt
Hnecessaria. Alterum quod &abeat rationem igura-
Hrum! imaginum & literarum, alterum quod &abeat
Hrationem libri! pagin! lapidis! atque parietis! (nde
Hpendet ratio pro3im# dicendorum.
SECVNDA PARS THEORI
CAP& I&
De "is qu faciunt ad 5"eoriam subiectorum & formarum.
H.portet igitur pro basi & undamento istius!
Hprimo quasi paginam apparare, deinde rationem
Hadscribendorum c&aracterum! & appanendarum
Himaginum aderre & insinuare modo quo alia ad
Halia reerantur. @acile subinde erit mediocribus
Hconsiderationibus & conceptia! prodire ad opera-
Htionem.
I I.
De subiectis: & primo quid sit subiectum.
H2ubBectorum ergo ratio! primo consideranda oc-
Hcurrit! ante quam promoueamur ad insinuanda ea
Hqu illis adueniunt. 2ubiectum ergo in proposito
Hnon sumitur secundum intentionem logicam! (el
Hp&isicam, sed secundum intentionem conuenien-
Htem qu tec&nica appellatur! (tpote secundum in-
Htentionem artiicialem, & est subiectum! non or-
Hmalium prdicationum! quod distinguitur contra
Hprdicatum. Non orm substantialis! quod ile di-
Hcitur! quod est materia prima. Nan ormarum ac-
Hcidentalium! quod est compositum p&*sicum. Non
Hormarum artiticialium in&erentium naturalibus cor-
Hporibus. 2ed est subiectum ormarum p&antasiabi-
Hlium apponibilium! & remobilium! (agantium! &
Hdiscurrentium ad libitum operantia p&antasi! &
Hcogitatiu. E3 quo desumitur ratio sua deinitio
Hsubiecti pertinentis ad &anc artem in sua gene-
Hralitate, quod distinguitur in suas species! pacto
Hquod sequitur.
I II.
De subiecto quod est prsentis intentionis.
H2ubiectum (ero istud >(tpote quod est aptum
Hnatum ad recipiendas ormas memorabiles (t me-
Hmorand sunt? pro commodo esse potest (el com-
Hpositum naturale! (el semimat&ematicum! (el (er-
Hbale positiuum. Ipsum (ero naturale! Vel potest
Hesse communissimum! e3tentum iu3ta latitudinem
Hambitus (niuersi! Vel communius iu3ta latitudinem
HGeograp&i! Vel commune iu3ta latitudinem alicu-
Hius continentis! Vel proprium iu3ta latitudinem po-
Hliticam! Vel proprius iu3ta latitudinem domesticam!
Hseu Jconomicam! Vel propriissimum iu3ta multi-
Htudinem atque numerum partium domus! & par-
Hticularum eiusdem.
HTot e3istentibus subiecti speciebus, ips qu
Hsunt inra latitudines proprietatis, ma3im# sunt ad
H(sum prsentem accomodat! licet etiam & qu
Hsunt inra latitudinem communitatis (su (enire
H(aleant. 0orro pra3is illarum! (na cum pra3i su-
Hbiectorum semimat&ematicorum currere potest. 4e
Hquibus ortasse in regulis practicis aliquid com-
Hmonstrabimus. Nunc autem conseuens est in me-
Hdium aerre conditiones subiectorum per ordi-
Hnem.
CAP& II&
De conditionibus subiectorum.
I I.
H2ubiecta ergo sensibilia atque materialia! iudi-
Hcio omnium qui de &ac arte &actenus bene di3e-
Hrunt, prima qu7 ad subatantiam ita sunt eligenda!
H(t sint ad oculum sensibilia, quorum Alia sunt
Hnaturalia (t lapides! arbores & similia. Alia sunt
Hartiiciosa! (t aul! column! anguli! statu &
Hsimilia. Alia sunt (troque modo sese &abentia! (t
Hqu partim natura! partim arte constant.
I II.
H1u7 ad quantitatem eorum continuam! subiecta
Hpropria debent esse non admodum magna! ne qua-
Hsi (isum obtundant & disperdant! nec admodum
Hparua! ne quasi (isum ugiant, sed mediacria ad
H&ominis magnitudinem talem! qu sit iu3ta al-
Htitudinem eleuatorum & latitudinem e3tentorum
Hbrac&iorum.
I III.
H1u7 ad quantitatem discretam sint tot quot sunt
Hprcipu species memorand. /odica quidem at-
Hque pauca suiciunt ad rerum & sententiarum me-
Hmoriam, plurima (er7 ad memoriam (erborum re-
Hquiruntur.
H1uod etiam ad copiam subiectorum attinet! quo-
Hniam aliquando non suicere solent ipsa qu e3
H(na domo (el diicio desumi & eligi possunt,
Hconugiendum est ad actum proportionalem ei!
Hquem scriptores ad oculum e3trinsecum acere con-
Hsueuerunt. Vbi quippe eis pagina (na non suicit
Had integri negotiB e3pressionem! paginam pagin
Hadnectunt atque consuunt, (t quod tabella non e3-
Hprimit! liber e3primat. Ita erm# nobis consulitur
Hin prsenti operatione! (t propria institutione loca
Hcommunia locis communibus connectamus. Et o-
Hpere nostr cogitationis! & p&antasi! ea qu re
Hipsa sunt diuisa! disiuncta! & ab inuicem elonga-
Hta, (niantur! coniungantur! & apro3imentur. @iat
Higitur &oc pacto. @ini & termino (nius! ad&e-
Hreat principium alterius (el ad&erere intelliga-
Htur. Ni&il enim obstat quo minus possis ini atque
Htermino tu domus! qu est in (na parte ciui-
Htatis! apponere principium (nius diiciB! quod
Hest in alia parte ciuitatis. 0ariter ni&il obstat quo
Hminus (aleas e3tremo locorum Romanarum ad-
Hnectere primum locorum 0arisiensium! dummodo
Hsit i3um apud te! atque sancitum! (t semper tali
Hini tale principium intelligas succedere.
I IV.
H1uo ad 1ualitatem. 2ubiecta (t (olunt omnes
Hnon debere esse nimium illustria! neque admodum
Hobscura, sed talia qualia non intelligantur e3cel-
Hlentia sua (isum turbare! (el deectu suo (isum
Hminus mouere.
I V.
H1uo ad 4ierentiam. Volunt (t caueatur tan-
Hquam ab igno 9 pluralitate similium locorum! sed
Hin omni electione commendetur (arietas. Vndo di-
Hmitte >inquiunt? plura inter columnia similia! si-
Hmiles enestras! dimitte (acua spatia. In quibus
Htamen si placeat aliquid collocare, instituere potes
Haliquod receptaculum cuiusmodi est altare! mensa!
Hsolium! ceter9que &uiusmodi.
I VI.
H1uo ad Relationem. 2ubiecta debent intelligi
Hormata! mota! & alterata aduentu imaginum, (t
Heasdem (aleat commod# reprsentare. Intelligantur
Hinquam aecta! sicuti de acto aicitur pagina per
Haduenientem literam, (el si ieri potest! & melius!
Hsicut aicitur cera per nou imaginis impressio-
Hnem. Et &oc notasse (alet at id quod sciri debet
Hquo ad actionem! & passionem.
I VII.
H1uo ad .rdinationem. E3 omnium sententia lo-
Hca sine delectu non sunt assumenda, sed ordinat#,
Hsicut per ordinem sibi succedunt partes! & mem-
Hbra diiciorum.
I VIII.
H1uo ad 2itum. Non debent esse nimium pro-
Hpinqua! neque nimium distantia, sed ad conueniens
Hinterualium seposita. Alioqui ita conundeut obtui-
Htam & intuitum imaginationis, sicut in scriptura
Hoculari! conusionem causant liter super literas
Hinscript! & liter literis in&erentes.
H2imiliter etiam turbant >licet non ita? liter 9
Hliteris plusquam mediocriter semot.
'.R. 0ercepisti ne Alb. subiectorum rationem.
AL'. 0ercepi! & in ipsis quod ad modos & conditiones eligendorum locorum spectat! ni&il amplius
aderre (idetur prter id quod &actenus ab aliis e3tat allatum.
'.R. Rem supericie tenus considerasti. 2ed concessum sit eum de iis qu pertinent ad loca
sensibilia ni&il permutare. 1uid dices si &c! qu mortua prius &abebantur! per ea qu pro3im#
subsequenti capite &abebuntur (iuiicare doceat! subiectorum ma3imi aciendam rationem aderens8
$erte si animam applicueris, celeberrimam &abebis artis speciem! ad artium intentiones &
ordinandas! & perpetuo retinendas.
AL'. 'ene! ad propositam applicationem aciendam progredere.
'.R. Ita iet. "abes igitur e3 arte communi quemadmodum adparanda sint subiecta. 2ensibilia.
Naturalia. Artiicialia. /i3ta. /ediocris spaciB. /ediocris perspicuitatis. Iu3ta memorabilium
specierum numerum. 4iuersa. 4ierentia. $ongruas &abitudines ad apponendas ormas seruantia.
.rdinata.
$onuenientibus seposita interuallis.
AL'. "abeo.
'.R. /odo! quo pacto (iuiicata debeant &aberi percipito.
AL'. Lege.
BORISTA&
CAP& III&
Cautela ad firmitatem subiectorum pro formarum retentione, qu paucis fuit nota & leuiter tacta.
1t est quod potest pertinere ad rationem subiectorum, quo ad !ltimum prdicamentum quod est
"A'ERE.
I I.
H2ubiectorum alia substantiua! alia adiectiua sunt.
H2ubiecta substantiua appello ea de quibus &acte-
Hnus meminimus. 2ubiecta (ero adiectina sunt qu-
Hdam qu locis prdictis adiici possunt dierentia
H9 suis substantiuis in &oc quod illa perpetuo ma-
Hnent eadem & immobilia, &c (er7 licet perpetuo
Hinibi manere debeant atque maneant, tamen pro
Hoccasione aduentantium ormarum! atque imaginum
Hmouentur! alterantur! & in (arios! atque diuersos
H(sus assumuntur! dum per ea aliquid sit! (el ipsi
Hactioni eadem inseruntur quoquo pacto. Ista ni-
Hmirum addere (alent (irtuti locorum quantum a-
Hnima corpori! adeo (t sine istis loca mortua &a-
Hbeantur, cum istis (er7 (iuentia. Adde igitur an-
Hgulo pileum! sedi pugionem! enestr c*atum! c-
Hter9sque aliis &uiusmodi (tensilia! atque mobilia,
Hquandoquidem ni&il adeo modicum est! quod ad
Hinnumeros (sus innumeras non (aleat &abere re-
Hlationes. Nunc in angulo dum (apulat Albertus
Hpileus! (su (enit ad munus scuti. Nunc dum pin-
Hgit Ideus, pileus deseruit pro continentia colorum.
HNunc dum odit rusticus, ligone 0ileus inciditur!
H& ita successiue aliis alia agentibus! atque a-
Hcientibus, aliter atque aliter pileus operationibus
Hinseritur. "inc aliquando si non occurrat loco ap-
Hpositum! quasi 9 reuelatore ideli! poteris ab ipso
Hadiectiuo subiecto de re apposita certior eici, c6m
Hquras quid actum est de te pileo8 quid actum
Hest de te pugione8
AL'. 4iB me ament 'orista! eo magis &uius prceptionis industriam laudabilem argumentor!
mi&Gque persuadeo! quo maturius super ista cautela & (iuiicatione locorum 9 celeberrimis
antiquorum tacta quidem! sed minime compre&ensa considero.
'.R. Iam incomparabilem &abes inuentionem! cuius ne (estigium quidem prioribus coniectare licet
artibus.
AL'. 1ua de re8
'.R. 4e ordinatione semimat&ematicorum subiectorum.
AL'. Audiam nouitatem subiectorum semimat&ematicorum.
CAP& IV&
I I.
De ratione subiectorum semimat"ematicorum.
H2ubiecta pur# mat&ematica (su (enire non pos-
Hsunt! quandoquidem abstracta sunt & sua abstrac-
Htione p&antasiam pulsare (el mouere non possunt!
Hquandoquidem abstractio pertinet ad superiorem a-
Hcultatem! quam sit ipsa p&antasia.
I II.
HIllud ergo quod (alent prstare /at&ematica-
Hlia secundum se! est ordo solus, & &ic in duobus
Hinquiri potest >in quorum tamen (no eliciter suc-
Hcedit? in iguris (idelicet & numeris. In iguris qui-
Hdem procedendo 9 triangulo ad quadrangulum, 9
Hquadrangulo! ad pentagonum, &inc ad e3agonum,
H&inc ad eptagonum! & ita deinceps in innumerum
Hper planas iguras. 2imiliter in solidis iguris! 9 cor-
Hpore trilatero ad quatrilaterum! ab ipso quod est
Htrium supericierum! ad ipsum quod est quatuor su-
Hpericierum, & ita deinceps ad alia. 1ui progressus
Hdiicile ormari potest in (sum prsentis artis.
I III.
HIn numeris autem! procedendo 9 monade ad dua-
Hlitatem, 9 dualitate ad trinitatem, & ita deinceps in
Hinnumerum. Veruntamen ipsi numeri non (alent
Hreprsentare, sed ordinem tantummodo insinuare.
HApplicentur igitur rebus aliquibus naturalibus! &
Hper easdem colorentur! atque ormentur. 4estinen-
Htur ergo pro primo denario linea! pro secundo li-
Hgnea! pro tertio errea! pro quarto nea! pro quin-
Hto argentea! pro se3to aurea! pro septimo sericea!
Hpro octauo pannea! pro nono coriacea! pro decimo
Hpellicea. Vel pro prime organa agricoltur! pro se-
Hcundo organa artis errari! pro tertio militi! pro
Hquarto (estiarias! pro quinto lanionic! pro se3to
H&ortensis! pro septimo coquinari! pro octauo me-
Hdicin! pro nono tonstrin! pro decimo unerari!
Hpro (ndecimo sacriici! & ita deinceps.
I IIII.
H1uibus decadibus ordinatis & determinatis! siue
Histiusmodi! siue aliis modis, siue secundum &unc
Hmodum! siue secundum alium, modicis aliquibus
Hdierentiis poteris tibi decernere! & diiniro di-
Herentias! ad insinuandos digitos numeros in sin-
Hgulis decadibus. 2iquidem in ligneis! aureis! cete-
Hrisque &uiusmodi! sunt dierentia instrumenta!
Hatque res. 2imiliter in coquinariis! &ortensibus &
Hsimilibus.
I V.
HApplicari igitur possunt intentiones rerum me-
Hmorabilium rebus istis suo ordine, (nde non solum
Hrerum memoriam & ordinem, (erum quoque & nu-
Hmerum situm! & regionem! cum intentione partium
H& capitum possibile est retinere, sed rem usius
Hqu9m par esse (idetur artis dignitati e3plicuimus.
AL'. 4iB beni qu9m prgnans inuentum ipsum sine tua declarationo percipio, clarius. n. non
poterat nec debebat aperiri.
'.R. Ipsum san# maturiori consideratum iudicio maturius & e3cellentius apparebit. Ipsum ingenus
etiam non admodum e3citatis ad ma3imos (sus notabilem oert occasiouem.
AL'. Illud etiam in re proposita perpendas (elim, quod non solum locorum! sed & imaginum
Jcundissimam rationem e3plicuit! (bi & loca per imagines! & imagines per loca docuit (iuiicare.
"ic etiam rationem engrap&ic# &abendarum artium inspicio.
AL'. 4e iis &actenus. Lege.
BORISTA&
I VI.
De locis !erbalibus positiuis.
H4e locis autem (erbalibus positiuis! non est pr-
Hsentis negotii tractare, & non nisi (iolenter tracta-
Hri pessent in partem istius artis! de ipsis enim con-
Hsideramus in libro clauis magnae! qui est de inuen-
Htione! & iudicio scientiarum! & de arcana retentione
H& i3ione. 2uiciat ergo in proposito! pro3im# dicta
Hsemimat&ematicalia! qu capitum! sententiarum!
Hlegum! (el paragrap&orum! (el cuiuscumque rei
Hesse possunt subiecta, (erum etiam (alent ad &oc
Hipsum (t sint imagines numerorum in allegationi-
Hbus! cterGsque &uius modi.
I VII.
HIllud etiam est considerandum quod pro diuersis
Hmateriis! & occasionibus! e3 diuersis generibus! se-
Hmimat&ematicalia loca possunt atque debent diuer-
Hsimod# ormari, quorum duos enumerabimus, aliG-
Hque multi similiter enumerari possunt.
AL'. "abes ne (erbalium locorum rationem 'orista8
'.R. Nullam prorsus! e9mque si &aberem non esset &ic locus nec tempus eiusdem adducend.
AL'. 1uomodo talem iudicas si non cognoscis8
'.R. Id ergo non te prtereat! ad applicandum numerum $ircaeum! (t iu3ta capitalium terminorum
multitudinem! locis sensibilibus! 9 quorum tibi pra3i est e3ordiendum! apparatis, mo3 in rerum
memorandarum! qu tum locorum ordinem! tum & 9 locorum ordine consequuntur! appositionem
intendas animum.
AL'. Recte. Iam quasi paginam in qua scribendum! (el tabulam in qua pingendum est &abeo
dispositam. /o3 igitur inscribendi! iguratidique rationem e3plicato
BORISTA&
TERTIA PARS THEORI DE
RATIONE ADIECTORVM SEV
d 0ormi#&
$A0. I.
(uid sit forma, & quotuplex.
H@orma quoque in proposito non sumitur secun-
Hdum intentionem /et&ap&isicam 0latonicam (t pot#
Hpro idea. Nec secundum intentionem /et&ap&isicam
H0eripateticam! (t pot# pro essentia. Nec secundum
Hrationem p&*sicam! (t pot# pro orma substantiali
H(el accidentali inormante materiam (el subiectum.
HNec secundum intentionem tec&nicam (tpote arti-
Hicialem additam rebus p&*sicis actu e3istentibus
Hquas supponit. 2ed secundum rationem logicam non
Hquidem rationalem! sed p&antasticam >quatenus no-
Hmen logices amplius accipitur? respondentem inten-
Htioni subiecti! quod supra pariter diuidendo! & di-
Hstinguendo ab aliis! diiniuimus.
I II.
HEst igitur orma in proposito aliquod cogitatum
H(el cogitabile opere p&antasi & cogitatiu! adiec-
Htum locis seu subiectis iu3ta triplicem superius il-
Hlatam dierentiam! triplicibus, ad aliquod reprsen-
Htandum! & retinendum pro inormatione! & perec-
Htione memoratiu acultatis.
I III.
H@ormarum ergo ali sunt naturales! alis sunt
Hpositiu. Naturalium intrinsec (su non (eniunt
Hin proposito, 2iquidein >(t patet? non sunt imagina-
Hbiles! e3trinsec (er7! qu in sensibus obiiciuntur!
Hnec omnes (su (enire possunt! sed ill tantummodo!
Hqu per (isum! & auditum sensus internos ingre-
Hdiuntur! selectissim (er7 sunt ormas (isibiles. Gu-
Hstus enim & e3 intimis sentit obiecta! tactus (er7
He3trinsecus ad&erentia! olactus modicum distantia!
Hauditus distantiora! (isus (ero distantissima ab ipsis
Hmundi imaginibus obiecta concipit. Ideo omnium
Hspiritualissimus! & diuinissimus! sicut naturaliter
Hantecellit, qui determinant in prsenti proposito
Hormas e3trinsecas (isibiles! qu quidem licet non
Hsint orm de quibus loquimur, tamen sunt ontes
H9 quibus ill emanant! & matres quas illas partu-
Hriunt. Vnde si ips e3teriores (estigia appellantur
Hidarum, interiores (mbras appellantur earundem
H9 nobis in libro qui de (mbris inscribitur.
I IIII.
H@orm (er7 ali qu sunt intrinsec! e3trinse-
Hcarum riuuli atque ili! qu per (e&icula & cana-
Hles sensuum e3ternorum! sese in p&antasticam a-
Hcultatem ingesserunt! sunt prsentis intentionis. Et
Hist dupliciter sumi possunt (no pacto! secundum
Hsuam naturam! nuditatem! & puritatem! & eiusmodi
Hsunt c6m sensum ipsum internum aggrediuntur,
HAltero pacto alterat! commutat! deordinat! &
Hcommist! & ita dupliciter! (el ab intentione! (el
Hab aliorum naturalium accidentium perturbatione.
H0rimo modo possint esse artiiciales! secundo (ero
Hminim#.
I V.
HItaque duo sunt genera imaginum. Ali enim
Hsunt similes rebus e3trinsecis secundum totum (el
Hper integrum! (t image 2ocratis (el 0latonis! image
Hequi! (el tauri. Ali (ero sunt similes rebus e3trin-
Hsecis secundum partes! sed non secundum totum,
H(t image montis aurei! centauri! &arpi! & simi-
Hlium. Vtrumque generum commodum est ad pra3im
Hprsentis artiiciB! siue etiam necessarium.
CAP& II&
De Conditionibus formarum seu imaginum.
I I.
H@orm (ero quod ad essentiam & substantiam
Hattinet! debent esse e3 eorum genere qu ma3im#
H(aleant p&antasiam pulsare! & cogitatiuam e3citare.
HGenus (er7 illarum in pro3ime dictis est manie-
Hstatum.
I II.
H1uod ad quantitatem discretam attinet! iu3ta mul-
Htudinem locorum sunt multiplicand, & ad commo-
Hdum rerum insinuandarum distinguend! plures in-
Hquam simul! (tpot# in eodem loco non concurrant.
H"inc enim accidit (t ali alias conundant! (t eue-
Hnit in literis complicatis. Illud tamen eliciter con-
Htingere potest! (t in eodem loco plures ita collo-
Hcentur (t ali alias consequentes attingant! qu in
Hantecedentibus ita continebantur! sicut (irtualiter
Hin prmissis sunt illationes.
I III.
H1uod (er7 ed quantitatem continuam attinet! ca-
Hueto 9 paruis imaginibus! & ab immodicis. Ill enim
Hsensum non e3citant, ist (ero e3tensione sua (i-
Hsum! internumque obtutum dispergunt. E3trinsecum
Hquippe oculum non mouet! (el lente mouet musca!
Hgre (er7 ormam suam insinuat gigas in magno
Hpariete depictus. Ad mediocritatem ergo contra&an-
Htur ampliora! & e3tendantur e3igua. Ideo dicitur
Hin libro clauis magn. Aut modica! aut modiicata.
HAut magniica! aut magniicata, (nde licet elicere
Hquot ipsum secundum se modicum! & impotens ad
Hmouendum, beneicio concomitantis reddi potest
Hmagnum atque potens. 2cutum & cadauer prsen-
Htabit muscam! sagittarius! sagitt. 2utor acum! scrip-
Htor calamum.
I IIII.
1uod ad qualitatem pertinet! illud in memoriam reuocandum est, quod tales eligend sunt orm!
quales admirationem! timorem! amorem! spem! ab&ominationem! simil#sque alios eius generis
aectus (aleant accire. 1uod si imago &oc ipsum de sui natura non prstet, aciat tua institutione!
destinatione! & secundum genus applicatione. Ita enim mortuam imaginem >nisi admodum &ebetis
e3tes ingeniB? (iuiicare poteris. "inc si e3 &ominum genere magis tibi notos! atque celebres!
monstruosos! pulc&ros! dilectos! e3osos omnes adsumas, melius usu (enire poterunt. $6mque duo
sint genera ormarum! animata (idelicet & inanimata, prima prstant secundis. Animatorum
quoque c6m du sint species! rationalia (idelicet & irrationalia, prima secundum omnem modum
prcedunt (niuersa. Ipsis enim omnis actio! omnis passio! motus! omnis tandem (sus potest
conuenire.
1uodcunque enim (alent erre cter omnes, & sol possunt! atque amplius. Vnde & mundos eas
appellare licet.
I V.
H1uod ad relationem (icissim dicitur de istis!
Hquod supra de subiectis dictum est.
HNon inquam decipiaris aliquando non collocans
H& putans te collocare! non aigens! & putans te
Haigere. 1uandoquidem aliquando accidit >imo (t
Hpluribmum? (t per minorem applicationem! siue in-
Htentionem naturali memori committas! quod putes
Hte loco committere! id est cum quasi in a5rem un-
Hdens e3cogitatam ormam! subiecto illam minim#
Hacis in&rere. $ontra quam delusionem ita repa-
Hrandum est. Assuesce (t &abeas semper (eram loci
Hormam ob oculos! & germanam ormam collocan-
Hd rei! (t in sene capillos albos! curuum bustum!
Htremulas manus! cter9que &uius modi intuearis,
HEt cum istis omnibus eius applicationem ad locum!
H& &abitudinem loci ad ipsum! quasi dicas. En (bi
H&omo ille! En quid locus ille capit! similiter de aliis
Hormis est iudicandum. 0roinde! mitto quod supra
Hdictum est de locis adiectiuis.
I VI.
H1uod ad actionem & passionem attinet. Intelli-
Hgatur orma in locum aliquid agere! (el aliquid pati
H9 loco! aptum (el ineptum, iucundum (el triste,
Hcommodum! (el incommodum. "inc enim pendet
Hrobur & i3io adiecti cum subiecto! & eius quod
Hproportionale est materi cum eo quod orm pro-
Hportionatur.
I VII.
H/o3 9 similitudine & (niormitate non minus
Hcauendum est quam 9 quolibet alio! quod minus
Hauet! atque contrariatur rationi perectionis imagi-
Hnum. Turbat enim & conundit crebra eiusdem i-
Hmaginis repetitio! & appositio. 1uod si necessitas
H(rgeat >distinctis tamen interuallis? (t eandem or-
Hmam iterat7 accipias, recipias eam alteratam! al-
Hteram! & aliis &abitudinibus indutam. 2icut enim
Hnatura ipsa abolet similitudinem! ipsam >de simili-
Htudine numerali loquor? ita & ars. Nunquam enim
Hnatura duos &omines similes constituit! imo nec
H(num &ominem omnino similem perseuerare acit!
Hsed quem mane sumpsit (t unum! (espere su mit
Hsensualiter (t alterum.
AL'. 4e iis qu ab antiquis necessaria notat6que digna prcepta sunt! quod aciat ad acilitatem!
ordinem! atque suicientiam, ni&il est quod prtermisisse (ideatur.
'.R. Nimirum prter errores! ineptias! & inantias qu ab oscuris & irrationalibus quibusdam
allata sunt! omnia continet ista consideratio! omnia suicienter distin3it! numerauit! digessit in
species! & ordinauit. 4uo sunt qu sibi peculiariter potest (indicare. Alterum quod adeo >si
intelligatur? spiritum ipsum regulare docet, (t tantum absit ne ormas in ipsis doceat depingere
subiectis! (t mirum in modum quomodo edem in ipsis insculpi (aleant aperiat. Alterum quod
paucis aliorum inuenta periciat! & ad (lteriora promoueat.
AL'. 0rosequere.
CAP& III&
odi aliquot imaginum ad rerum figurationem atque !ocum.
I I.
HE3tant nonnull rationes! atque modi, quibus
Hpossunt tum nomina! tum res ips (nica imagine
Higurari. 0rimum quidem distinguendum est de mo-
Hdis in genere &oc pacto. Eorum 9 quibus recipi po-
Htest signum rei reprsentand! alia retinent simi-
Hlitudinem secundum rem! alia (ero secundum di-
Hctionem.
I II.
B. H$ollocamus ergo aliquando rem ipsam si ipsa
Hest igurabilis 9 p&antasia! (t scamnum pro scamno!
Hequum pro equo.
iB. HAliquando (er7 similem in (oce! pro simili. (t-
Hpote collocamus rem igurabilem! qu denomina-
Htione sua causat memoriam rei inigurabilis! cuius
Hnomen aine est nomini illius. 2ic apponimus
Hequum ad equitatem memorandam! (itim ad (itam.
iiB. HAliquando (er7 per Etimologiam! solemus
H(enari illud 9 quo ipsa desumitur! utpot# inigura-
Hbile 9 igurabili! 9 Romano Romam! 9 montano
Hmontem.
iiiB. HAliquando 9 similitudine capitis! (tpot- prin-
HcipiB dictionis! consueuimus reuocare memoriam
Heius quod in ine est dissimile. Ita per asinum loco
Happositum solebam asilum recordari! (el Aser.
(. HAliquando 9 translatione nominis! quemadmo-
Hdum 9 0&illippo loco apposito! (enabar memoriam
Hamatoris equorum. (el # conuerso aliquando.
(B. HAb antecedente! (enari solebam consequens!
Hquemadmodum naturaliter ab aurora solis e3ortus
Hconcipitur! & 9 pastu digestionem iguratam conci-
Hpimus.
(iB. HAliquando e3 concomitante! sicut 9 socio so-
Hcium qui semper ipsi (nitur consueuimus recordari.
HVbi igitur aliquid est inigurabile! sicut mors! potest
Higurari per cdem (el cadauer.
(iiB. HAliquando 9 consequente! quod dicitur (icis-
Hsim cum antecedente, sicut 9 umo nominas ignem
Hprcedentem! et per ignem recolimus umum sub-
Hsequentem.
i3 HAliquando ab accidente subiectum! quem ad-
Hmodum 9 re alba apposita! niuem lucramur! 9 sal-
Htatione saltatorem.
3. HAliquando 9 subiecto accidens, sicut e3 alueo
Hmellis collocato! recolimus dulcedinem! e3 leone e-
Hrocitatem! e3 (rso iram.
3B. HAliquando e3 "*erogliico suum designatum,
Hsicut e3 lance & statera iustitiam. E3 speculo pru-
Hdentiam.
3iB. HAlqiuando e3 insigni insignitum, (t e3 ense
H/artem! e3 claui Ianum.
3iiB. HAliquando e3 simbolo simbolatum! (t e3 &o-
Hmine nasuto Tongilianum! de quo illud! Nil prter
Hnasum Tongilianus &abet. E3 &omine armato "an-
Hnibalem, e3 togato! lacerata tunica! nudis pedibus!
Hdetecto capite! 4iogenem.
3iiiB. HAliquando e3 contemporaneo tompus! sicut
He3 loribus Aprilem, e3 torculari Autumnum! & sic
Hde aliis.
3(. HAliquando e3 circumstantia locum atque sub-
Hiectum! (t e3 certo &abitu T&eutonicum seu Ger-
Hmaniam! Aricanum! seu Aricam.
3(B. HE3 proportionato proportionale! quemadmo-
Hdum e3 igulo ad lutum! subit nobis consideratio
H(niuersalis plasmatoris ad (niuersum plasmabile. in
Hmagno s*napi &c propositio. /odico in semine at-
Hque principio ma3imi eectus pre3istunt, (nde
Hparuus error in principio! magnus in ine.
3(iB. HE3 conuertente conuersum! quemadinodum
He3 (oce /aro clarescit Roma! e3 (oce Remo more.
3(iiB. HE3 partibus totum! e3 componentibus com-
Hpositum! (nde 4auus c6m (iti obiicit inigurabile
H4auid.
3i3. HE3 capitis diminutione (el additione! corpus
Halterius signiicati! sicut e3 0alatio latio clarescit.
33. HE3 capitis sitnilitudine! capite adsimulatum!
Hsicut e3 pariente 0aralipomenon liber clarescit.
33B. HE3 assolente proerre! (ocabulum ipsum! (el
Hsententiam, &inc quidam qui dicere solebat omnia
Hamicorum sunt communia loco appositus reducit te
Hin memoriam sententi illius. Et nota &ic quod
Hetiam e3 tua institutione potes eiusmodi sententias!
H& terminos quibusdam accommodare! (eluti (su
H(enire potest modus pro3im# sequens atque magis.
33iB. HE3 subiecto recipiente (eriicationem sen-
Htenti! (el signiicationem termini! sententiam ipsam
Hatque terminum! sicut mi&i quidam garrulus & ma-
Hledicus! nec ben# ortunatus, sententiam illam psal-
Hmist. (ir linguosos non dirigetur in terra.
33iiB. HE3 metap&ora seu transpositione! transpo-
Hsitionis subiectum, e3 argento lunam, e3 plumbo
H2aturnum. E3 stamno Iouem. Item & e3 (ulpe a-
Hstutiam. E3 cane adulationem. E3 simia imitatio-
Hnem & emulationem.
33iiiB. HE3 propria passione! ipsum cui appropria-
Htur! sicut e3 boue mugitum! e3 porco grunditum.
HE3 quibus etiam aliquando translatio ieri potest!
Hsicut postquam e3 asino &abemus ruditum! e3 ru-
Hditu &abere possimus atuum sermonem! eo enim
H& asinilogos solebam mi&i describere.
33(. HE3 instrumento artiicem! & instrumenta-
Htum in genere! sicut e3 sp&era & astrolabio! astro-
Hlogum possum meminisse.
33(B. HE3 &abituato! &abitum inigurabilem! sicut
He3 muliere grammatica! qu est substantia cum ac-
Hcidente! seu subiectum cum qualitate, ipsam gram-
Hmaticam qum qualitas qudam est conceptare pos-
Hsem. sicut e3 musico! musicam. 2imiliter e3 &a-
Hbente id quod &abetur! (t e3 predium &abente! pre-
Hdium, e3 principe principatum, licet sit aliud pr-
Hdicamentum. 2imiliter in qualitatis genere! e3 mo-
Hdiicato! modum, sicut e3 recipiente rationem ali-
Hcuius aduerbii! ipsum aduerbium, sicut e3 ben# sal-
Htante! aduerbium ben# occurrere potest.
33(iB. HE3 E3 specie genus! sicut e3 boue loco appo-
Hsito igurabili! meminisse possum animal genus in-
Higurabile.
33(iiB. HE3 relatiuo correlatiuum! sicut e3 domino
Hseruum.
33i3. HE3 contrario! contrarium per antip&rasim,
Hsicut per aliquem incult# loquentem! 4emost&enem!
Hper atuum! Aristotelem.
333. HE3 agente! actum! (el actionem, sicut e3
Huranto! urtum. 2i qui autem aliB modi prtor istos
Himaginentur! omnes &abeantur (t in istis inclusi &
Had istos reducibiles. 0erecta si quidem enumera-
Htione atque respectu ad talem redacti sunt numerum!
H(t patet callentibus rationem magn clauis.
AL'. $ert# alios diicile possem imaginari modos qui >quatenus spectat ad ea qu sensibiliter
mouere continget? in enumeratis triginta non contineantur.
'.R. $ur dicis sensibiliter8
AL'. 1uandoquidem ad reminiscentiam atque memoriam quam per ordinem semimat&ematicalium
subiectorum atque (erbalium positiuorum, adipiscimur! possumus aucupari, e3 prdictis triginta
discursibus! quibus alia per alia possunt prsentari >quatenus e3 (nius appositi memoria in alterius
(el inigurabilis! (el egr# igurabilis solemus promoueri? nullus est qui conducere (ideatur.
'.R. 0ace tua! nullum est memori genus in quo aliquod (el plura &arum igurationum genera non
(su (eniant, sicut enim citra species p&antasiabiles nec intelligere nec memorari possumus, ita nec
citra (sum alicuius e3 enumeratis generibus.
AL'. $onsiderabo super &oc! nunc ad alia.
BORISTA
PRIMA PARS PRA*IS&
CAP& I& 1 I&
AL'. $ert# ni&il amplius requirebatur ad pra3im. 1uis non (idet quemadmodum ipsius pra3is ratio
sub titulo t&eori latissime continetur & e3plicatur.
'.R. $redo &anc tituli distinctionem potius ob ordinem doctrin! qu9m ob aliam causam addu3isse
aut&orem, 2ed audi &c deinceps &abebuntur. E3 iis enim non modicum pro (triusque memori
specie releuaberis.
AL'. Audiam.
BORISTA
PRO REBVS PRSEN-
TANDIS&
1 II&
H1uamuis &is qu supra allata sunt sub titulo
Ht&eori suicientissime etiam 9 mediocribus inge-
Hniis ratio pra3is tota possit educi, tamen per &c
Hqu mo3 subinerimus superiora conirmamus! &
Hsuperioribus addimus.
I III.
&ro rebus prsentandis.
0aratis ergo dispositis ordinatis! determinatis! atque
Hconirmatis subiectis, acile est ormas ipsas appone-
Hre. 2ensibilium quidem sensibiles! non sensibilium
H(er7 etiam sensibiles. 0orro sensibiles orm rela-
Ht ad sensibilia obiecta! rationem (eram imaginum
H& e3emplarum admittunt. Relat (ero ad non sen-
Hsibilia obiecta! &abent rationem signorum! notarum!
H& indiciorum. 1uomodo autem qulibet signiicari
Hpossint! designari! & eigiari! demonstrauimus e3
Hparte magna! magis qu9m (nquam demonstratum
Huerit ante nos. Vnum tantummodo abest (t succur-
Hramus iis terminis qui per prdictas imaginum ra-
Htiones non possunt igurari, cum de triginta modis
Hillis nullum aliquando possumus ad propositum
Hadaptare, siue diicultate proueniente 9 nobis! siue
H9 re ipsa cuius memoria est &abenda! & commodam
Hprsentationem qurimus. /odo igitur pro3im# sub
Hinerendo prouidendum. 1ui quidem nullum memo-
Hrabile e3cludit! siue sit terminus intellectus siue
Hnon intellectus! siue signiicatiuus. quomodocumque
Hsit! dummodo sit articulatus.
SECVNDA PARS PRA*IS&
CAP& I&
De memori !erborum praxi.
I I.
Vbi igitur res ipsas collocare nequimus! quia sunt inigurabiles, aptemus nobis nominum! (ocumque
quarumlibet inscriptionem tali pacto &abendam. 0rimo sint &omines! iu3ta elementortum numerum
distincti! quorum aliB (num! aliud aliB tibi designent elementum! siue e3 institutione (t pot# e3
appropriato, siue e3 (eritate! (t pot# e3 proprio nomine. 2int in quam tibi pro elemento A
designando plures Aristarc&i. pro elemento ' plures 'acc&i. pro $ $sares! qui quidem loco
appositi! &c tibi reprsentabunt elementa.
I II.
2int proinde ali res inanimat qu possunt (su (enire prdictis &ominibus, ita (t Armarium!
auriculare! arcus! & similia signiicent tibi elementum A. 'aculus '. $orbis $. similiter & alia
instrumenta! & armamenta! alia tibi designent elementa. Et ita tum &omines plures! tum etiam plures
tibi reliquas res & operationes ab &ominibus contractabiles ordinabis! quibus quidem (alebis eidem
loco integram committere dictionem.
I III.
H1uod si dictio erit proli3ior! poteris illam in duo-
Hbus (el tribus locis committere & e3tendere! quod
Hconsulimus quando e3temporanea replicanda sunt
Hlecta (el recitata.
I IIII.
HVbi (er7 tu ipse tuam tibi materiam disposue-
Hris! poteris (ni loco dictionem quantumlibet pro-
Hli3am committere! apponendo duos (el plures &o-
Hmines ordinatos, qui cum suis instrumentis & si-
Hgnis & nominibus propriis literas reprsentando!
Hquamcumque tibi proerant dictionem.
'.RI2TA. 1uod ad memoriam (erborum pertinet, 9 labore in quem nos artes antiquiores
impellunt! mirum in modum nos releuare (idetur. 1uibus licet modicum considerantibus! modicum
(ideatur addere, melius tamen negocium perpendentibus long# aliter apparebit. Elementa enim qu
per antiquorum prceptiones! singularia tantum docebamur prsentare, nunc ad s*llabarum &
quarumcumque dictionum e3 ipsis comple3arum complementum! (nico cuicumque loco integrum
ipsum docemur apponere terminum. Armamenta enim & actiones! non ociosa! leuia! atque (aga
nunc instituuntur, neque solum ad memoriam e3citandam &omines &ominibus adstare! r#sque alias
aliis applicari debere perdocemur, sed omnia pluribus onusta muneribus accipere! (t qu9m acil#
commod#que quod antiquis impossibile (idebatur nacti simus! non sit diicile (idere. Audi quid
senserit Tullius in suis ad "erennium.
2cio plerosque grcos qui de memoria scripserunt ecisse (t multorum (erborum imagines
conscriberent! (t qui eas discere (ellent! paratas &aberent! ne quid inquirendo consumerent opere.
1uorum rationem aliquot de causis improbamus! quarum (na est quod in (erborum innumerabilium
multitudine! mille (erborum imagines ridiculum sit comparare, quantulum enim poterunt & (alere
cum e3 ininita (erborum copia modo (num modo aliud nos (erbum meminisse oportebit8
E3 quibus san# (erbis maniestum est illud Tullium e3istimasse inipossibile actu, qu7d non modo
in se acillimum comperitur! (erum etiam (niuerso negotio acilitatem causat. $ur autem &unc in
modum Grcorum illorum derideat industriam! illud est in causa quod ipsum alio pacto ieri non
posse e3istimabat! quam singulis dictionibus singulas destinando imagines. 1uod tentare ridiculum
est. Nos (er7 tantum abest (t imaginum numerum multiplicemus, (t in singulis periciendas atque
complendas locis ad e3pressionem ininitorum terminorum siue signiicantium sine non, completas!
paucas! determinatas! & celebres ordinemus imagines. "abes ergo acultatem qua tum res ipsas seu
rerum intentiones in $irco cantu positas! tum & ipsa quibus e3plicantur (erba! locis (aleas
aigere. E3erceri tui similes in istis secundis non probarem. Ad (anam quippe atque puerilem
acere (identur iactantiam! quatenus enim occurrentium igurandorum terminorum necessitas
e3quirit, solertia (sus triginta conigurationum succurrere poteris. In pueris autem & studiosis
adolescentibus prter breuem istam (iam & alias quas Iordanus instituit nullam laudauerim! grauis.
n. cura diuturnaque intentio! & abductio 9 seriis studiis ad qu ortasse per ipsas redduntur
in&abiles >in ipsis. n. actibus e3pediti! atque aptissimi alioqui stupidi mi&i comperti sunt?
perceptione ructus qui colligi possit in tardo lent7que ine minim# compensantur. 0er &c autem
nostra studium non impeditur! memoria naturalis non &ebetescit! non languet! sed proicere potest
ingenium. Interim spero uturos qui inuentionis istius semina multiplicent. 0orr7! licet &c
consideratio tanta sit si cum antiquioribus coneratur, sine priudicio gratiarum quas primis
inuentoribus & (iam prmonstrantibus &abere debemus, ni&il tamen est aliarum respectu! quarum
integer inuentor apparet iste. quarum mo3 (nam in breuibus contentam e3plicabo tibi. 2ed &c de
arte! tredecim quibusdam amicis dictata suiciant.
AL'. 0roeras rogo te aliam artem.
'.R. Libentissim#.
IORDANI BRVNI NOLANI
ARS ALIA BREVIS CERTIOR
% .'di$ior ad (r)orum
mmoriam&
2uppositis us qu in complemento communis artis de ratione locorum & imaginum sunt allata,
nunc in aliquorum gratiam aliam producimus artem! qu ad nostram integra pertinet inuentionem.
Ipsam perect# subsequenti enunciamus nigmate.
6is duodena locum capiant seclusa seorsum
Corpora, qu arqutum finxerit efficiens.
.piritus adstantes "abeant d7 "inc singula quinos.
(ueis sit quintuplicem promere posse sonum.
&roind7 elementa duo dent consistentia quinque.
(ueis solers medio, qustaque calce dabis.
(uid sit, quid faciat, quid "abet, quid suscipit, & quid
Adstet, proponant posita quinque tibi.
Ii sibi perpetuam firment in corpore sedem:
(uos coniurator non queat eiicere.
Interea !arias poterunt errare per oras.
ult#que constando millibus esse locis.
AL'. 1uid credis ipsum sibi (elle per &oc nigma8
'.R. 4icam (t possum. "abeas ab inuicem seposita subiecta quatuor & (iginti! qu (niuersa non
adiaceant! non in&reant! non contingant. 2ed libera! & solitaria (el situentur (el situata
intelligantur.
Tuo ipsa tibi poteris eligere arbitrio! &uius tamen esse debent generis '. Arbor. $. $olumna. 4.
0uteus. @. Ara. G. 0atibulum. ". /ensa. C. Lectus. L. 2tatua. /. Tribunal. N. $at&edra. 0. @orna3.
1. @ocus. R. Incus. 2. Arc&a. T. 2a3um. V. 0*ramis. D. "orologium. E. @ouea. F. 2epulc&rum. A.
@eretrum. E. 2acrarium. I. Ignis. .. Lapidum cumulus. V. @ons. 1u quatuor & (iginti tibi
designent elementa.
0roinde ad constituendas eorum primas combinationes addicas subiectorum dictorum singulis
adsistentia quinque! qu duplici dierentia prcedentem (el subsequentem tibi notam demonstrent.
E3tant quinque cardinales dierenti. .ccidentale! .rientale! 2eptentrionale! Australe! & /edium.
E3tant ali quinque situales! prostare! lecti! sedere! cubare! iacere. E3tant ali quinque locales!
ante! retro! sursum! deorsum! in medio. 1uibus quidem trinis dierentiis! subiectum! insigne! &
operationem quintuplicare consonando (alebis.
Adsistentia quinque! per diuersos actus ad quatuor & (iginti dierentias multiplicatos elementum
sonans atque consonans addere possunt. 1ui quidem dierentiarum numerus! in diuersis compleatur
generibus! (t commode (eniat in (sum.
0ro liquidis mediantibus elementis! iis denique & aliis primam combinationem e3 duobus (idelicet
conlatam consequentibus! similiter per aliquot dierentias prouidebis.
1uibus ita dispositis! determinatis & menti irmiter adi3is, prompt# poteris e3 mutuatis insigniis!
cterisque olim propriis quascunque combinationes eingere.
Iam (ides quemadmodum signa (iginti quatuor elementorum! per quinarium deducantur. 1uam si
consideraueris industriam! in alias plures poteris per temetipsum promoueri.
AL'. 0ropositum (ideor satis >ni decipiar? intelligere. 2ed rogo te! aliquid e3peditius pro cantu
$irco digneris elargiri.
'.RI2TA. @aciam.
APPLICATIO PRGNANS&
"abes in $irco dialogo primo duas generalissimas ormas! alteram qu cantum! alteram qu
multiplicem cantus includit eectum. "arum alteram ad (num generalissimum subiectum! alteram
(er7 ad alterum reeras.
2ecundo in prima ormarum generalissima! &abes septem deorum *postases. Et in secunda tria
animantium genera. Illa generalia sub generalissimis septem, ista ad generalia sub suo supremo tria
reeras subiecta.
Tertio &abes sub singulis septem *postaseon! tres terminorum species, quarum du sunt
incomple3! tertia (er7 comple3a est. "abes etiam! sub singulis trium animantium generum! plures
inimas pro commodo enumeratas species. ill in specialibus subiectis illorum multiplicentur in
trinum. Ist (er7 in propriis pariter subiectis deducantur.
1uarto sub trium terminorum speciebus istis & illis ad singulas pertinentia species &abens
indiuidua! in indiuiduis pariter &c & illa subiectis situabis.
Itaque generalissima orma generalissimum consequatur subiectum, generalis! generale, specialis!
speciale! indiuidualis! indiuiduale. Adeo (t subiectum aliud! aliud includat & contineat. & orma
alia aliam includat & contineat, & memoriam acilem non modo cantus $irci! sed & omnium qu
tibi memoranda proponentur adipisceris.
AL'. E3periar.
/INIS&