TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr.

Doan KAYA
56
YARALI MAHMUT LE MAHBUP HANIM

Yrd. Do. Dr. Doan KAYA
*
Yaral Mahmut hikyesi, tpk ah smail ve Elif ile Mahmut
hikyeleri gibi ak ve kahramanlk hikyesidir. Gerek Mahmut gerekse
Mahbup Hanm, iyi kl alan, iyi ok atan bilei bklmez
kahramanlardr. Manzum ve mensur yapya sahiptir. Kahramanlarn
birbirlerine k oluu, dier pek ok hikyede grdmz gibi bade
ierek olmamtr. Hikyenin sonunda, sevgililer birbirine
kavumaktadrlar.
Arzular ve idealleri ihtiva eden bir tekerleme ile balayan hikye,
gei, uzun zaman ksaltma ve biti formelleri ynnden olduka zengin
bir yapya sahiptir. Bunlardan bazlarn yle sralayabiliriz:
Atna biniyor, oradan dyor peine. Al! Allah kulunu, zapt
eyle delini. Dalar ap peinden gidiyor. Gidiyor gidiyor...
Biz haberi verelim Mahmuttan...
Yiyip iip murada geiyorlar.
Gkten elma dt. kisi syleyene, biri de nefes sarf edene.
Manzum ksmlar ise; Orda alyor bakalm ne diyor? veya
Alyor bakalm bir daha gibi szlerden sonra balatlm ve deyip
kesiyor ifadesiyle sona erdirilmitir.
Hikyeci gmbr gmbr davul gibi, Seher yeli de efil efil
esiyor., Mahbup Sultann ii bulgur kazan gibi kaynyor.eklinde
benzetme ve tekrar szleriyle anlatmna akclk kazandrmtr.
Hikyede olduka fazla say, renk ve yer motifleri bulunmaktadr.
Bunlardan bir ksmn yle zikredebiliriz:

*
Cumhuriyet ni. Fen-Ed.Fak. dkaya@cumhuriyet.edu.tr

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
58
Say motifleri:
1: bir alay, bir blk asker, bir adr, bir emir, bir hafta, bir kz,
bir tokat, bir maara.
2: iki at, iki oul, ikiye bimek
3: defa dnmek, elma, gn, misli, posta
4: drt saat
5. be gn
7: yedi sefer
9: dokuz gn
20: yirmi gn
24: yirmi drt saat
40: krk gn krk gece
100: yz ya
200: iki yz atl iki yz kii
100000: yz bin ake
30 (90) ya
Renk motifleri:
al giyinmek, kara giyinmek, kara toprak, kara ka, karal
haber, dor at, beyaz yar.
Hikyenin ahs kadrosunu ise; Ahmed, Ali Bezirgn,
Bezirgnlar, Cad kars, Dn khyas, Glben, zzet Han, Mahbup
Sultan, Mahmut, Remilciler, Padiah, Pamuk Baba, Ziyad Han gibi
isimler oluturmaktadr.
Hikyede mekn olarak, stanbul, Gence, Karaba, Karaman
Da gibi reel isimlere yer verilmitir. Bunun yannda irpici ayr, ve
Kanl Maara gibi muhayyel yerlerden de sz edilmitir.
Yazmzn giri ksmnda bahsettiimiz gibi yaral Mahmut ile
Mahbup hanm hikyesi bir ak ve kahramanlk hikyesidir. Herkesin
bileini bkemedii yiit aslnda bir kzdr. Gerek Mahmut gerekse
Mahbup Hanm bir destan kahraman gibi, ordular dize getirecek
derecede kahraman birisidir. Bunun yannda bir ak hikyesinde
karmza kan klar lsnde de kahramanlar zaman zaman lirizmin
ykldrler.

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
59
Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm Hikyesi destan ve ak
zelliinin yannda masal unsurlarn da ihtiva etmektedir. Szgelii; 3
otuz (doksan) yanda bir cad kars kpne binip Mahmudun
memleketine gelip orada bir ceylan ekline girerek Mahmudun saray
etrafnda dnmek suretiyle o mekn sihirlemitir. Hikyenin ilerleyen
blmlerinde Mahbubun klcyla Mahmudu yaralamas ve onun
kannn akmasyla bu sihir etkisini yitirmitir.
Hikyede dokuz da manzum ksm bulunmaktadr. Bunlardan
birisi 11 heceli bir karlamadr. Karlamada toplam drt drtlk
vardr ve ikisi Mahmuda ikisi de Mahbuba aittir. iirlerin tamam
Mahmut ile Mahbuba ait olup teknik zellikleri ve kiilere gre dalm
u ekildedir:
Mahmut: Syledii iirlerin tamam er drtlktr. 8 heceli iki,
11 heceli drt iir.
Mahbup Hanm: Toplam iki iirdir. iirler er drtlk ve on bir
hecelidir. iirlerin birisinin tane pirevisi vardr.
iirler, hikyeci tarafndan eitli makamlarla sylenmitir.
Bunlar; Krolu, Hicrani, Derbeder, ukurova ve ingene makamlardr.
Hikyeyi anlatan Osman Ta bu makamlar ustas Koyunculu
Hseyinden renmi ve gzel sesiyle olduka iyi tarzda icra etmitir.
Hikye metnini vermeden nce hikyece Osman Ta hakknda
bilgi vermenin yerinde olaca dncesindeyiz.
Hikyeci Osman Ta, 1928 ylnda Sivasn merkez kylerinden
olan Keili kynde domutur. kardei vardr. Askerlik hizmetini
Siirtte yapmtr. Bir olu bir kz vardr. Sesi olduka gzeldir. iire
Trkye olan hevesinden dolay Koyuncu kynden olan hikyeci
Hseyin Kantarn yanna rak girmitir. Hseyin de hikyeleri Yenice
kynden Sleyman Ustadan renmitir. Hseyin, ayn zamanda
babasnn asker arkadadr. Babas Hseyinin yannda hikye
renmesine pek rza gstermese de, Hseyin, onu ikna etmitir. evrede
yine hikye anlatan bir de Halil Karaku vardr. Dn sahipleri
dnlerine ikisini gtrp davetlilere hikye anlattrrken, Osman da
onlarn yannda ayn hikyeleri defalarca dinleme imkn bulmutur.
imdi ikisi de rahmetlidir. Hseyin otuz, Halil de yedi-sekiz yl nce
vefat etmitir. Gnmzde Sivasta eskisi gibi dnlere hikyeci
arlmamaktadr. Bize birka hikye anlatan Osman Ta da son derleme
yaptmz 2 Haziran 1999 gnnde, on senedir hikye anlatmadn
sylemitir.
Osmann ise ra olmamtr. Osman evresinde beenilen
biridir. ayboyu mahallesinden olan hikyeci Recep Altay, dier

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
60
iirlerini beenmedii klar tenkit ederken, Sizin sylediiniz
oranlama, ordan burdan aktarma. Bununkisi makamyla, hikyesiyle iin
asl. diyerek onu yceltmitir.
Sivas ve yresinde hikyeler, genellikle akam namazndan sonra
anlatlmakla beraber, bazs da szgelii; Nedimin Trks gndz
anlatlrd. Halk, hikyecilerin hangi hikyelerini bildii iin onlardan
u hikyeyi anlat gibi istekte bulunurdu. Hikyeci hikyesine bir
deme ile balar ve hikyesini gezerek anlatrd. Hikyelerdeki manzum
ksmlar makamlarla terennm edilir. ayet saz almyorsa bir elini
kulana atar yle sylerdi.
Metin:
Eeey benim efendim! Ben Koyunculu k Osman, -Allah izin
verirse- Doan Efendiye, Yaral Mahmudun hikyesini anlatacam.
Dinleyenlere selm olsun. Ak Osman`dan.
Eeey efendim! (Balamadan nce demesini sylemeliyim.)
Ben Allah `dan ne isterim; (I)Revanda bam olsa, girsem bada
otursam, destimi yare yetirsem. Yz bin de sam olsa, sam soldan
seerim, yarenler, Tiflisten geerim. Kocabey yaylam olsa, Kocabey
terekeme, mal seerler terekeme, eri kl Lezgi kama, gmten
kolam olsa. Gmten kola takam koluma, at binem gidem yoluma.
Yz bin kee altn olsa belime. Taze, tfl, aca, beyaz, nazik de yarim
olsa. Onun da faydas yok imi; dnyada Kuran ahirette iman beraber
ola.
stanbulda Ali Bezirgn var imi. stanbulda. Bir de onun orta
Pamuk Baba var imi. Bunlar Gence`den mal alp stanbula gtrp
toptanclara datrlar imi. Orada mal satarlarm. Gnlerin birinde Ali
Bezirgn vefat etmi. Onun da iki olu var imi; biri Ahmed, biri
Mahmut. Padiah, Ali Bezirgn tand iin olu Ahmedi birinci vezir
olarak yanna alyor. Mahmud da;
-Benim kardam padiahn birinci veziri
diye arda yiyor, iiyor, bor ediyor. Her gn eve, sarho
kafayla gidiyor.
Birgn padiah saray yaptryor. Cellat arttryor, diyor ki;
-Bu konan kusurunu kim bilirse dnyaln vereceim.
ki gn- gn aryorlar, cellatlar. Bilirim. diyen yoktur.
Mahmut da imi, meyhaneden gelirken, bunu duyuyor.

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
61
-Ne diyorsunuz, cellatbalar, diyor.
-Padiahn yaptrd konan kusurunu kim bilirse, dnyaln
verecek, diyorlar.
-Ben bilirim, diyor.
-Haydi yleyse diyorlar.
Gtryorlar.
-Selamnaleykm!
-Aleykmselam!
-Sen mi bileceksin oul? Haydi gel bakalm.
Dolanyor, evriliyor, kafa da tutkun ama! Diyor ki:
-evketlim! ok gzel olmu, gle gle otur diyor. Mahmud.
Yalnz lamba yaksan karartr, mum yaksan sarartr ieriyi diyor.
-Ne yapmak lazm olum? diyor Padiah.
Mahmudun da kafasnda kalm. Gence ehrinde Ziyat Hann
emirek
*
ta var. Onun nda oturuyorlar.
-Padiahm diyor. Gence ehrinde emirek ta var, o gelirse
ieriye trsn, rahat rahat oturursun.
Padiah, vezir vzerann yzne bakyor.
-Valla evketlim, biz bileyiz. Bunu kim biliyorsa herhalde
getirmek de ona der, diyorlar.
-Oraya gittin mi olum, diyor Padiah.
-Yedi seferim var, diyor. Byle diyor ama ne yanda olduunu
bilmiyor.
-Tamam yleyse, gidip getireceksin, diyor. Sana krk gn
msaade. Krk gn geerse boynunu keserim.
Padiah sana krk gn msaade, yoksa boynun cellat deyince, bu
aykyor. Hemen sissizce,
-Peki, diyor.
Oradan kyor, geliyor anasnn yanna. Anas da akamdan
gzlyor ki bugn kiminle dvp gelecek, ne rezillikle gelecek, onu

*
emirek : imek, yldrm. (Gagauz Trkleri imirik olarak kollanyorlar. Bkz.
Abdlmecit Doru-smail kaynak, Gagauz Trkesinin Szl, Ankara, 1991, s. 60.)

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
62
dnyor. Neyse, hi sylenmeden kapy ayor. Mahmut, doruca
geliyor yerine yatyor. Analarn cier dayanmaz. Varyor yanna;
-Yavrum nedir senin bu derdin? Ne oldu sana? Seni kim dvd?
Kiminle dvtn?
-Aman anne! Ne yapacaksn? Derdime derman ol, yarama
merhem ol. urada otuz dokuz gnm kald, diyor.
-Ne olacak?
-Padiahn yaptrd sarayn kusurunu ben bil bilmiim.
evketlim! ok gzel olmu, gle gle otur diyor. Lamba yaksan
karartr, mum yaksan sarartr ieriyi dedim sarho kafayla. Babamn
konutuu, Gencedeki emirek ta aklma geldi, onu syledim.
-Ah yavrum ah! Zaten belliydi, senin byle halt kartracan,
Gel bakalm diyor.
Pamuk Baba sa, Ali Bezirgn ld ama. Bunu alyor, gtryor
onun yanna. Kapya vuruyor. Pamuk Babaya diyor ki kars;
-Kardalnn kars geldi, oluyla.
-arn gelsin diyor.
Pamuk baba da hasta, yz yanda bir adam. Geliyor Mahmut,
eline varyor.
Soruyor Pamuk Baba:
-Nedir bu derdin?
Anas;
-Byle byle olmu, diye olup biteni anlatyor. Can elde, otuz
dokuz gn kald.
-Ah yavrum ah diyor. Genliime rast geleydin diyor. imdi
kocadm ben. Daha mecalim kalmad, kocadm diyor. imdi Padiahn
yanna git. Ondan bir ey isteyeceksin, diyor.
-Ne isteyeceim diyor.
- posta asker isteyeceksin, diyor. Hep svari olarak, irpici
ayrnda mevcut olacak. Toplanma meydan oras. posta askerin
hepsi tekmil olacak.
-Peki, diyor.
-Yalnz bana da bir yumurta yayls yaptracak, ii deli. Yani
fayton. Ben yayan gidemem, diyor.

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
63
Olan Padiahn yanna varyor.
-Ne oldu olum, diyor Padiah.
- posta asker istiyorum, senden diyor Mahmut. Hepsi de yek
svari, irpici ayrnda mevcut olacak. Bir de yumurta yayls.
-O ne olacak?
Oraya gidilirken ona binilip gidilecek.
Padiah bir emir veriyor. Askerler gelip mevcut oluyorlar.
Mahmut Pamuk Babay yaylya bindiriyor. Pamuk Baba;
-Mahmud olum! ne d diyor. Asker hareket etsin.
Bunlar hareket ediyorlar. Epey gittikten sonra bir yerde
konaklyorlar, bir daha yola dyorlar. Bazen yirmi drt saatte bir
istirahat ediyorlar. Konak yapa yapa Karaman dana varyorlar. Gence
ehrine yakn Karaman da, 3-5 kilometre ancak.
- gn istirahat verelim askere, yoruldular, diyor Mahmut.
Herkes konuyor. Yunuyor, imiyor, istirahat ediyor, yiyor, iiyor.
Mahmut onar tane mum datyor herkese. Akam oluyor, bunlar yola
kyorlar.
-Sen birinci alay buradan, ikinci alay uradan, nc alay
uradan. Hocalar yats ezan okumadan yere kazk aklacak, stne
mumlar dikilip yaklacak.
-Tamam, diyorlar.
imdi herkes dalyor yerine. Yak, emrini bekliyorlar. Ezan
vakti gelince emir veriliyor. Mumlar yaklyor. Orann hkmdarnn
mollas, ezen okumaya kyor minareye. kyor ki ne grsn; yer gk
birbirine karm, kaynyor, ate yakacak.
-Aman evketlim, diyor. Ya yerden ate kaynyor, ya da gkteki
yldzlar yere inmi, ya kyamet kopuyor diyor.
-Allah Allah diyor Ziyat Han.
Bakyor ki, hakikaten doru. Remilcileri artyor. Remilciler
geliyor. Kimisi diyor ki;
-evketlim bu bir almet, gelir geer, hi bir ey yok, Burda bir
ey kalmaz diyor.
Padiahn bir kz varm, Mahbup Sultan isminde. O da
Karabadaki zzet Hanla nianlym. Ama Mahbup Sultan;
-Beni kim ykarsa ben ona varrm,

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
64
dermi. Neye dersen mthi pehlivanm. O kadar da kl kuanrm.
kuvvetliymi.
imdi Ziyat Han haber gnderiyor;
-Kzm bu almet ne imi, diyor.
-Baba diyor, o almet deil. Osmanl, ordusunu ekmi, gelmi.
Herhalde senden emirek tan istiyor diyor.
-Aman kzm, istedii ta olsun, verelim gitsin diyor.
-Yok yok.
-Ya?
-Ben olduktan sonra bir ey vermem diyor. Ne zaman ben
lrsem o zaman teslim et, ben vermem.
-Peki, diyor.
Sabah oluyor. Bunun bir yaz at varm. Tavladan ekiyor
bunu. Klcn kuan alyor. Haydi bakalm, sryor meydan yerine.
-Eeey Osmanl ah! Azm-i rah etmisin elimize. stediin ta
olsun. Bugn bir yz atl gnder de muhabbet edelim, deyip name
gnderiyor.
Mahmut, kd alyor okuyor. Diyor ki:
-Pamuk Baba diyor, yz atl istiyor ne diyorsun?
-Gnder olum gnder, diyor.
Yz atl gnderiyor. Mahbup Sultan klc ekiyor, yz atly
olduu gibi yere seriyor. Atna biniyor. Yarm saat sonra yine ayn
vaziyette name gnderiyor.
-Ey Osmanl bir yz atl daha gnder. stediin ta olsun, diyor.
-Aman olum gnder!
Yz atl daha gnderiyor. Kz onlar da krp geiriyor. Ertesi gn
oluyor;
-Bugn yz atl deil de iki yz atl isteyim diyor.
ki yz atl istiyor.
-Gnder olum!
-Yok diyor Mahmut. ki yz atl gitti, iki yz tane daha m gitsin?
imdi bunlara neye sebep olaym! Ben gidip leyim diyor.
-Ben nasl geri dneyim sen olmazsan olum?

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
65
-Nasl geldiysen yle git diyor. Ordu da emrinde..
Arap at ekip meydanda dolanyor. Dolanyor ama Mahmut, ne
ok atmasn biliyor ne kl sallamasn.
Meydan yerine geliyor. kisi kar karya geliyorlar, kzla olan.
Yreine bir ac dyor Mahbubun. Neye dersen iki yz kiiyi
ldrm biri, bu yiide acyor. i kaynyor, orada alyor bakalm ne
diyor?
Mahbub:
Sakn ha benimle girme meydana
Dmana haddini bildiren benim
Arap at ahlanr meydan toz olur
Sen gibi yiidi ldren benim

Mahmut:
Anamdan dounca ben de bir idim
Mevlm izin verdi ller brdm
Al-Osman ordusun ektim yrdm
Hisar edip yandan aldran benim

Mahbup:
Meydana girince arslan hrslym
Eri serpu zer Karaba fesliyim
Sorar isen Ziyat Hann nesliyim
Nicesin atndan indiren benim

Mahmut:
Yiit olan sz sylemez kendinden
Polat kl suyu keser bendinden
Bu meydanda kurtulmazsn fendimden
Dostlarn yzn gldren benim
*
-Ey Osmanl gedas! Biz buraya muhabbet etmeye gelmedik.
Hadi bakalm, hazr ol geliyorum, diyor.

*
Krolu makamyla okunmutur.

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
66
imdi atna biniyor, bir o yana gidiyor, bir bu yana, gidiyor.
Mahmuda bir ok atyor ama, Mahmud atn karnnn altna dnyor
hemen. Dnyor, ok boa gidiyor. Ok, atn karnna saplanyor, kan
fkryor, olak gibi baryor.
-Ey Osmanl gedas, diyor kz. Bu hayvanlarn cann biz
vermedik.
Atndan iniyor, olan da iniyor. Kz ok kuvvetliymi. Klcn
ekiyor. Mahmut da ekiyor klcn. defa olann etrafn dnyor
Mahbup. Drdnc de Mahmudu kucaklar kucaklamaz alp yere basyor.
Alt st oluyorlar. Bir o ste kyor, bir o. Olan ste knca tam
boazn kesecek oluyor. Yiidin yzn merak ediyor. Kzn peesini
kaldryor ki ne grsn! Yiit sand bir kz deil mi? Kzn gzelliini
grnce Mahmut kendinden geiyor. Mahbup hemen ste kyor,
haneri ekiyor, boazna basyor.
-smin ney, diyor olana.
-Mahmut, diyor.
-Benim adm da Mahbup, diyor. Syle, beni alacak msn,
almayacak msn?
-Vallaha sen bana gelirsen diyor, ben Hindistan cevizi gibi
yuvarlanrm.
-Sen imdi beni ne yapacaksn, onu syle, diyor Mahbup.
-Ben buraya senin iin deil emirek ta iin geldim.
-Benim vadim vard. Beni kim yenerse, ona varacaktm. Bugne
kadar beni kimse yenemedi. Demek ki nasibim senmisin. Madem yle
sen imdi babama haber gnder. De ki; Oradan gelen tek atly yenip esir
aldm. ldrp kanl gmleini mi getireyim, yoksa sa m getireyim.?
O sana der ki; ldr de kanl gmleini getir. der diyor. Yok ben bunu
yapmam. Bunu memlekete gtrp, her gn etini keserek ldreceim.
de. O sana balar.
-O zaman kelepeyi koluma vur diyor.
Kelepeyi koluna, dizgini koluna takyor, bunu nne katyor,
haydi bakalm, doru gidiyorlar. Oraya varyor. adrn arasna bir adr
daha kurduruyor.
Mahbup diyor ki:
-Ben Karabal zzet Hana nianlym. Ama dedim ya vadettim.
Beni kim yenerse, ona varacam diye. Fakat imdi seninim diyor.
Dnyann devleti, ordular gelse, beni senin elinden beni kimse alamaz.

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
67
kimiz de bir olduktan sonra ordular krp geiririz. imdi padiah
babama; Kzn esir aldm. Ya emirek tan gnder, yoksa brakmam
de. diyor. Babam dayanamaz hemen ta gnderir. Babam ta
gnderirken bir blk askerle sanca eker. Sen de buradan bir blk
asker al yanna. Sancan, bayran ek, ta teslim al, diyor. Onlar
tutsa isterler. Ta alr almaz, hemen adr yk, stanbula hareket et,
diyor.
Olan, kzn dediklerini yapyor. Ta alr almaz, ver elini
stanbul. Derken efendim stanbula epey yaklayorlar. Konak
veriyorlar. Kardei Ahmede haber gnderiyor. Karda, ta aldm
geliyorum. Diyor.
Hayret ediyor, Ahmet Bey buna. Kendi kendine; Bu olan,
padiahn elinden bu nasl ald bu ta? Var bunda bir i. Sihir mi var, ney
var acaba diyor, hayret ediyor. Padiaha anlatyor. Diyor ki:
-Allah Allah, diyor, kardam, bu serseri Mahmut ta nasl
getirdi? Yannda bir de kz varm, diyor. yi babadan iyi evlat, kt
babadan kt evlat.. yi babann evld ki, gidip o ta getiriyor diyor.
Aslandan aslan doar diyor, kaplandan da kaplan. Hell olsun diyor.
Gelince emir verin, ona krk gn krk gece toy yaplsn.
Bunlar, geliyorlar stanbula. Bir alay karlyor bunlar. Davul,
zurna efendime syleyim, halay, oyun.. Mahmut getirip emirek tan
Padiaha veriyor, doru evine gidiyor.
Biz haberi kimden verelim Gence Hanndan.
Gence Han diyor ki:
-Mahbup Hanm, stanbuldan esirlikten kim kurtarr getirirse,
ona misli ar altn vereceim diyor.
imdi gn tellal bartyor. Kimse yok. Gecesinden baka
otuz yanda bir tene kar varm. Bu cad kar diyor ki:
-Ben getiririm, diyor.
imdi bunu gtryorlar,
-Getirir misin, diyorlar.
-Getiririm, diyor.
-Haydi bunu hazineye gtrn, tartn altn verin, diyor Gence
Han..
Hazineye giderken yoldaki talar alp alp ukur yerlerine
sokarm ki, ar gelip de altn fazla alaym diye. Koynunu koltuunu
tala doldurmu. Neyse, imdi bu altn alyor. Kpne binip, bir de

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
68
kam alyor eline. Bir tlsm evirirmi. O kahpe sihirbazm. Oradan
uak gibi ekiliyor havaya, ekiyor gidiyor. stanbulu istikamet tutup
gidiyor. Kp gidiyor, bir mezarln iine konuyor. Otlarn iine kp
saklyor. Ondan sonra tespihini eline alyor, kalabaln iine girip bir
yandan syleniyor.
-Ey saadet beyleri. Sefere gidiyordum, arkadalar kardm,
vapur kat. Ortada kaldm. Beni misafir edecek bir mslman yok mu,
arkadalarm dnene kadar?
Mahmut da daha sabahtan erkenden gene imi, delirmi,
ardan geliyor. Karnn dedikleri duyuyor.
-Gel anne, gel, gel. Acem kznn yanna senin gibi bir mslman
kar lazm, gel, Acem kznn yannda kal diyor.
Alp getiriyor kary. Mahbup pencereden bunu gryor.
Baryor.
-Mahmut Mahmut getirme, o kary, caddr o, getirme, diyor.
Cad kars bunu duyunca, hemen orada bir ceylan oluyor.
Mahmut onu vurmak istiyor, peine dyor. Aha vurdum, aha
vuracam diye. Cad kars konan etrafn eviriyor, sihirliyor.
Mahbup, konaa dman oluyor. Aa iniyor, atna biniyor, ver elini
Gence ehri.. Cad kars kpne biniyor kayor. Glsuyunu geer
gemez, sihir bozuluyor. Mahmut bakyor ki, ne ceylan var ne kimse.
Geri dnyor. Eve geliyor; ne Mahbup Sultan var ne de kimse. Diyor ki
komular:
-Mahbup Sultan, ata bindi gitti diyorlar.
-Hangi tarafa gitti?
-Gence tarafna, geldii tarafa gitti diyorlar, komular.
eri giriyor, kimse yok. Ev yerinde Mahbup Sultan yok. Orada
ii el vermiyor alyor bakalm ne diyor?
Cehd edip gurbetten geldim
Geldim ki nazenim gitmi
Slam bana hor grnr,
Salnp gezenim gitmi

Aynalar alm dizine
Srmeler ekmi gzne
Siyah zlfn mah yzne
Tarayp dzenim gitmi

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
69

MAHMUDum der ey mahm
Kimseye kalmasn ahm
Ben lende mezar yakn
Mezarn kazanm gitmi
*
Aaya iniyor, atna biniyor, oradan dyor peine. Al Allah
kulunu, zapt eyle delini. Dalar ap peinden gidiyor. Gidiyor gidiyor,
sabah seher oluyor. Seher yeli de efil efil esiyor. Diyor ki kendi kendine;
Seher yeline bir soraym, acaba Mahbup Sultan gelir mi? Orada sazna
dzen veriyor, bakalm ne sylyor?

Ilgt lgt esen ey bad- seher
Gel dorusun syle gelir mi o yar
Dilimizde vardr Hakkn kelam
Acep halimizden bilir mi yar yar

Meta satlr m acep dkknda
Yarin muhabbeti candadr canda
Yarin maher gn ulu divanda
Benim sualimi verir mi yar yar

Var m MAHMUT gibi sevdakr olan
Alar gezer bir vefasz yarolan
Kckten ahd-aman bir olan
Dner yada meyil verir mi yar yar
**
deyip kesiyor. Bakyor ki seher yelinden de haber yoktur, yola devam.
Yryor, yryor gidiyor ama, Karamana varyor, onlara yetiiyor.
Karaman dandan, Kanl Maaradan geecek. Kz tlsml, Mahmudu
grnce klcn ekiyor.
-Mahmut Mahmut! Yol ver gideceim, iki bierim diyor.
aka ediyor belliyor Mahmut. Kz diyor ki:
-Mahmut, yemin ettim, Genceden ieri gireceim.

*
Hicrani makamyla okunmutur.
**
Derbeder makamyla okunmutur.

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
70
Klc ekiyor. Mahmudun kulandan aa alyor. Cad kar
bir yandan tlsm veriyor, kza hi bir ey kr etmiyor. Mahmudun kan
aknca tlsm bozuluyor. Atndan aa iniyor, yaln karyor
Mahmudun kanlarn siliyor. Mahmut yle boylu boyunca yatyor.
Mahbup Sultann ii bulgur kazan gibi kaynyor. Alyor bakalm orada
Mahmuda ne sylyor.
Dalar al giyinmi deryalar kara
Vcudum sa deil sinem hep yara
Taze pek civandn kyamam yare
Dilim tutmaz ld demem Mahmut oy
u dalar olmasayd
iei solmasayd
lm Allah `n emri
Ayrlk olmasayd

Ben de bildim Mahmut gitti lme
Ate dt bu anma glme
Kanl peremini alam elime
Gn doanda gn batana Mahmut oy
Kunduram tr
Ucu gmtr
Neye el atsam
Ellerim botur

MAHBUByem ok aladm glmedim
Akttm da didem ya silmedim
Canm ksn yar kadrini bilmedim
Dilim tutmaz ld demem Mahmut oy
zm balardan al
Gzyan alardan al
Ben lrm lmeye
Haberi salardan al yar
***
deyip umudunu kesiyor, yamy stne ekiyor. Parmandaki yz
karp Mahmudun parmana geiriyor. Babas onu bir devletten hara
yerine alm. Onun yzn de kendisi takyor. Atna binip doru
gidiyor. Genceden ieri varyor. Tabiki Cad kars kendisinden nce
oraya varyor. Kzn geldiini grnce;

***
ukurova makamyla okunmutur.

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
71
-Mahpup Hanm kurbann olaym geldin mi, diyor.
-Geldim ya nine, diyor kz. Ben yere inmem, senin kucana
ineceim.
-Yavrum in bakalm kzm. diyor.
Mahbup Sultan atndan inerken hemen hanerini ekip,
-Bana sebep oldun bari bakasna sebep olma,
deyip Cad karsn orada gebertiyor.
Biz haberi verelim Mahmuttan...
Evvelden ehirden ehre mal gtrp satan bezirgnlar varm.
Bunlar olann yaraland maarann nnden geerken burada
konaklamak istiyorlar. Bezirgnba birini gnderiyor.
-Git, bir yokla bakalm hele, maarada harami var m. Eerki
birileri varsa biz baka yerde konaklayalm.
Adam gidip bakyor ki, boylu boyunca birisi yatyor, bir
delikanl, bykl, babayiit.
-Bunu diyor, dost yakalasa bu hale drmez. Ne haldir Ya
Rabbi! Allah Allah bunda bir hin olu hinlik var.
Bakyorlar ki olan sa. Hemen devenin birinin ykn
boaltyorlar, bir ata yklyorlar. Devenin stne gzelce bir yer
hazrlyorlar, olan yatryorlar. Haydi bakalm, yola devam..
O kervancnn da bir kz varm, Glben isminde. Bakyor ki,
babasnn katr geliyor. Hemen bunlar karlyor. Devenin stnde yatan
olan gryor. Olan gryor ama, akl bandan gidiyor. Bu benim
nasibim. diyor iinde, bunu alp gtryor evinin st katna yatryor.
Soruyor, amma cevap alamyor olandan. Bezirgn ykleri indiriyor,
kznn yanna geliyor.
-Kzm diyor, konuu ne yaptn?
-Konuk rahat baba diyor. Doktor getirdim yaralarn sardrdm,
rahat, diyor.
-Tamam, diyor babas. Varaym bir ho geldin diyeyim, diyor.
Sylyor mu?
-Sylenmiyor, dili yok, diyor.
-Nasl dili yok, diyor.
-Dili yok, diyor. Hi sylemiyor, yle duruyor.

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
72
-Peki diyor.
Geliyor. Olann yanna.
-Ula olum! Seni bu hale kim drd, diyor.
Olan bezirgndan saz istiyor.
-Bir saz verin de syleyim.
Bezirgn saz getirtiyor. Olan alyor saz eline. Bir dzn veriyor
sazna. Alyor orada bakalm ne diyor?
Karaman danda yanar bir k
I grenler oluyor k
Buday benizlidir zlf dolak
Bir yar yaralad yaram var benim
O da diyor ki:
-Kpolunun gedas diyor, yardan dm de kafas krlm.
Bunun zerine kz Glben diyor ki:
-Baba baba! Sen git malna mlkne bak. Ne demek istediini
sen anlamyon, diyor.
-Al senin olsun kzm. Ben ne ettiini grdm, diyor bezirgn.
Mahmut alyor bakalm bir daha:
le ile ikindinin aras
Yakt beni kalarnn karas
Bilmem haner bilmem kl yaras
Mahbup yaralad yaram var benim
-Bildim, bildim diyor, bu Mahmutun iini. Hani, esir gittiini
duydu ya. Syledii eylerden anlyor.
Alyor bakaym bir daha:
Bu yl MAHMUT burada m klad
Yaralarmm gz gz oldu iledi
Kan yrd can kmaya balad
Mahbup yaralad yaram var benim
-Seni bu hale dren herhalde bir, sana bir emare vermitir.
-Beni bu hallere sokan hibir ey verir mi?
-Vermitir vermitir, sen bir bak.
Olan sana soluna bakyor. Parmandaki Mahbubun takt
yz gryor. Glben kz, olann parmandaki yz karp kendi

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
73
parmana takyor. Mahbup Genceye geleli aradan yirmi gn gemi.
Doru ho geldin demek iin onun yanna gidiyor.

Mahbup:
-Daha yeni mi geliyon?
-Yeni geliyorum, diyor Glben.
-Ben buraya geleli ka gn oldu?
-Yirmi gn oldu, diyor.
-Ee! Bu zamana kadar neye bekledin?
-Neye mi bekledim? Be gn yk indirdik, be gn kirli ykadk,
etti mi on gn. Be de mal taksim ettik on be, be gn de yola vurduk,
etti yirmi.
-Tamam, tamam diyor Mahbup. Glben kzn parmandaki
yz grp tanyor.
-Bunun sahibi nerde, diyor.
-Neyin sahibi?
-Parmandakinin sahibi nerede?
-Eskicilerden almtk, diyor.
-Yapma kz, kalkar ayamn altna alrm, diyor Mahbup. Onun
sahibini bana syle
Kz srar edince bu bildiklerini syleyor.
-Yirmi gndr ona hizmet ediyorum, diyor. Durumu ok iyi.
-Bizi bulutur.
-Peki.
-Nerde buluturacaksn bizi?
-Sen onu bana brak, diyor Glben Hanm.
-Bahede.
Mahpus Hanmn gzn uyku tutmuyor. Gidiyor elma aacna.
Mahmut gelecek de grecek. Oraya hal mal seriyor oturuyor.
Glben Hanm, Mahmudu alp getiriyor. Mahbup, yaptndan
utanp yzn eviriyor. Mahmut bunu gryor. Orda alyor bakalm ne
diyor?

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
74
Ey canm bize darlm
Katlimize ferman yazar
Gh darlr buse vermez
Gh lme ferman eyler
Hani yzn evirdi ya Mahbup, Utanyorum Mahmut dedi ya.
Orada Mahmut alyor bakalm bir daha;
Sular gibi durulur mu
Yayla gibi kurulur mu
Mahmut Mahpusa darlr m
Zlfleri seyran eyler
Alyor bakalm bir daha:
Sensiz dnyay niderim
Kara topra vatan ederim
Canm yoluna feda ederim
Gh darlr buse vermez
*
deyip kesiyor. Byle deyince, kulaklarna gmbr gmbr davul gibi
geliyor. Meer vakit tamam olmu, Karabal zzet Hann adamlar kz
almaya gelmiler.
-Mahmuta kurban olaym, diyor Mahbup.
-Nasl olacak bu?
-Gtrecekler, gideceim, helalleek.
Helallayorlar, ayrlyorlar. Mahbup:
-Ne yap, ne et, gel beni bul. Akam zifafta, diyor, orda grek.
eri gir Dn khyasnn karsnn evine misafir ol diyor. Ben dn
khyasnn karsyla el ele veririm. O sana yolunu gsterir diyor. Ne ekil
olursa dn khyasna misafir ol diyor.
imdi bunlar gidiyorlar. Uzatmayalm laf.. Dncler, davul
zurna alarak Mahbup Hanm alp gtryorlar. Glben Kz yanna
geliyor ki, Mahbup Hanm yok. Mahmuda, Mahbuptan ayrlmak ok
zor geliyor. Orada alyor bakalm ne diyor?
Bekliyorum elin veren kkn
Gitti kmr gzlm yar arka sra
Nerden bu ayrlk Mevla`dan geldi
Demir ark giyin yar arka sra

*
Gzelleme tarznda okunmutur.

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
75

Yardan evvel menzilime varmal
Alaylar blk blk blmeli
Dmanlardan intikamn almal
Can telef etmeli yar arka sra

Der MAHMUDum yaradann ileri
Getti Mahhbup burdan kald eleri
Alay alay akan yalar
Al telli mendilin sil arka sra
*
deyip kesiyor.
Gben kz diyor ki:
-Dn khyasnn kars benim bacm. Ben onu tembihledim,
ona misafir olacaksn. Elinden gelen iyilii sana yapacak, diyor.
-Tamam, diyor.
Atna biniyor, Allahasmarladk, diyor Glben Kza.
Allahasmarladk, diyor ama, bir gidiyor gidiyor, rast geldii dallar
ekip ekip koparyor. Bir kalabalk gryor, yanlarna varyor. Bakyor
ki, millet cirit oynuyor. Atlar o yana bu yana koup duruyor. Mahmut da
cirit meydanna giriyor. Bir dor atl var ama, ok tehlikeli. Onun yanna
varyor. Kor komaz, attan indiriyor adam. Birisi yanna geliyor;
--Gel karda gel, diyor, sen benim misafirimsin.
-Yok, diyor olan. Ben dn khyasna misafir olacam. dn
khyasnn evi nerede?
Orada karlar, kzlar birikmi, hep bakyorlar. dn khyasnn
kars bunlar duyuyor. Yanna aryor.
-Gel diyor, ben dn khyasnn karsym.
Eve, buyur ediyor.
-Ho geldiniz, safa geldiniz. Naslsnz, iyi misiniz? Falan filan...
Neyse,altna dek, srtna yastk koyuyorlar. Olan kafasn
yaslyor, yle ellerini koyuyor.
Kadn diyor ki:

*
ingene makamyla okunmutur.

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
76
-Dn khyas gelip sana Ho geldin deyince hi syleme
diyor, suratn as dur ylece. imdi, misafiri yemee davet ederler.
Misafiri davet ettiler mi hemen var ba sofraya otur, diyor. Oradan orba
gelir. Gelince, kimin nnde kak varsa, ek nne al. orba gelince,
yle bir alkala, onun stne bir srat. Sana bakarlar Deli derler. Hi
syleme, diyor. Pirin pilav gelir. Pirin pilavna da ka yle bir
sapla, diyor. Azna al, doldur azn, ham ham.. Hepsinin stne pskr,
diyor. Dn khyasnn misafiri deliymi, pisledi. Gelsin peklesin.
derler.
Mahmut, aynsn yapyor. Kimin nnde kak varsa alyor,
orbay alkalyor, malkalyor, pilav da azndan pskrtyor.
-Dn khyas gel, misafirini gtr, pisledi batrd, diyorlar.
Dn khyas, bunu alyor getiriyor evine. Kars buna her eyi
anlatyor. O zaman dn khyas bunu tra ettiriyor, tebdil-i kyafet
ettiriyor. Bir plan hazrlyorlar. Kars, gtryor bunu karlarn oynad
yere.
-Bacmla beraber geldim, diyor.
Oyunlar oynanyor. Oradakiler dn khyasnn karsna;
-Hanm biz oynadk, haydi sen de oyna, diyorlar.
Kadn oynamaya balyor. O yana bu yana derken kadn at
klar sndryor. I karalttnda Mahmut, yklk varm, ykln
altna giriyor.
Askerler baryorlar;
-Aln aln. zzet Han geliyor.
Neyse, zzet Han geliyor. Onlarn usullerinde gelin duvaa
ktm, iki at gelirmi. At gelir, atlara biner, biraz dolanr, gelir
yatarlarm. Ondan sonra yatacaklar. imdi zzet Han geliyor, namaza
duruyor, namaz klyor. Ondan sonra Mahbup Hanmn yanna geliyor.
Karya bir tokat vuruyor.
-Kpolunun gedas diyor, lorunu, keleini bana getirdin,
stn kayman Osmanlya yedirdin diyor.
Kinayeli konuuyor, bu daha nce Mahmutla beraber oldu ya!
-Ah Osmanl olayd da sen bana o tokad vuraydn, diyor kendi
kendine. Mahmut yeti yeti, diyor.
Mahmut, hani ykln altnda ya. Hemen kyor. zzet Hann
kellesini kesiyor.

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
77
-Aman Mahmut kurbann olurum burda mydn? Hemen zzet
Hann elbiselerini giy.
Mahmut, elbiseleri giyiyor.
Mahbup;
-Daha diyor, gn gelmezsek, nerde bu gelin demezler, diyor.
Oradan alyorlar bunlar. Sabah gn doarken, Gence ehrinden
geiyorlar.
-Elen Mahmut elen diyor, gitmiyorum.
-Mahbup Hanm kurban olaym, yapma.
-Yok, diyor, elen diyor.
Memleketinden ayrlmak zor geliyor, ii doluyor. Orada alyor
bakalm ne diyor?
Elen Mahmut elen iltimasm var
Yine sarpa dt yolu Gencenin
Hatrmdan kmaz gezdiim yerler
Yaran yolda eli Gencenin

Sabahnan gelir eydann sesi
Gzeller giyinir kuma has
Var idi babamn ar haznesi
Yakutu mercan lali Gencenin

Gence `nin etraf trl ba olsun
Altn amdanlar gm da olsun
Der Mahbubum yine Mahmut sa olsun
Billah ekmem endiesin Gence `nin
*
Kanl Maarann nne Mahbup diyor ki:
-Mahmut ben gitmiyorum.
-Mahbubum etme kurbann olaym. Neye gitmiyorsun, diyor.
-Harp edeceksen buyur ite meydan, gitmiyorum, diyor.
-Beni byle eli bo mu gtreceksin? Ar mcevherle
gideceim.

*
Hikyeci Osman Ta, okuduu makamn ismini bilmediini syledi.

TBAR-X-/2001/ Yard. Do. Dr. Doan KAYA
78
-Mahbup Hanm kurbann olaym. Nerden alaym ben
mcevheri?
-Gel in aa.
Attan iniyorlar. Maaraya giriyorlar. Maara da byk bir
maara. Oraya yerleiyorlar. Gelen kervan soyuyorlar, giden kervan
soyuyorlar. Btn mal oraya yyorlar. yle ki, Acem ah haber
salyor;
-Ey Osmanl ah! Adamlarn kervanlarm soya soya ben de
kuma kalmad, diyor. Fedailerini terbiye et. Etmiyorsan harp edeceim
seninle, diyor.
Padiah Ahmet Veziri aryor.
-Ahmet, olum! Git, u Kanl Maaray bir yokla, gel. Bu
Acemin derdi neymi bir renelim. imdi durduk yere harp mi yapalm,
diyor.
Tabi Ahmet Vezir, Kanl Maaradakinin kardei Mahmut
olduunu bilmiyor, yle bir ekya belliyor.
imdi bir alay asker alyor yanna Ahmet Vezir. Kanl
Maarann yanna geliyorlar. Asker maaray eviriyor, sabah erkenden.
Bunlar da ikisi sarlm yatyorlar. Askerler hemen zerine ullanp,
yakalyorlar. Kollarna kelepe vuruyorlar. Mahmudun kelepeli olmak
zoruna gitmiyor, Mahbuba kelepe takmalar zoruna gidiyor. i el
vermiyor, orada alyor bakalm ne diyor?
u Gence ehrini brd duman
Dahi salma gelmiyor gman
Kement kolum skt halim pek yaman
Gnbegn aksine dnyor iim

Yalan dnya seni byle bilmezdim
Alayp da didem ya silmezdim
Ne are ben byle kolay lmezdim
Kim eylesin felek ile teftiim

Mahmudu ldrn kyman hanma
Kolu bal lmek dmez anma
Karal haberim verin anama
Duysa kan ya dker Ahmet kardam
*

*
ingene makamyla okunmutur.

TBAR-X-/2001/Yaral Mahmut ile Mahbup Hanm
79
deyip alyor. Kendisini yakalayanlarn kardei Ahmet Vezirin adam
olduklarn bilmiyor tabi. Bunun dediklerini Ahmet vezir duyuyor.
Yanna geliyor. Sarlp kucaklayorlar. Ne kadar mcevherat, kutnu
kuma varsa yklyorlar. Alay yola kyor. Aylar sonra stanbula
geliyor.
Bir hafta toy dn ediyorlar, Mahmutla Mahbuba. Yiyip iip
murada geiyorlar.
Gkten elma dt. kisi syleyene, biri de nefes sarf edene.