SERVET- FNNDA ANAKKALE ZAFER

Hayri TRK
*
anakkale cephesi, 1. Dnya Savann en kanl arpmalarnn
yaand; etkisi ve olaylar gnmzde de tartlan nemli bir cephedir.
Sonular bakmndan da ok byk nem tayan anakkale cephesin-
deki olaylar daima ilgi ekici ve ibret verici olmutur. anakkalede
Trkn kar koymas sonucu tilflarn Almanya ile Avusturya-
Macaristan Doudan ve Batdan sktrarak zor durumda brakma, bar-
a zorlama tasars gereklemez. tilf devletlerinin Rusyaya yardm u-
latrmalarnn engellenmesi, Rusyann ve dnyann tarih seyrini dei-
tirir. Ekonomik ve sosyal problemler yaayan Rusya, bu savan ardndan
bir ihtille sahne olur. Bu lkede iktidar olan Bolevik egemenlii, tilf-
lardan ayrlr ve savatan ekilir.
Trk askeri, anakkalede ei benzeri olmayan bir kahramanlk
rnei gstermi; Trk ve dnya sava tarihinde kendisine bir yer ama-
sn bilmitir. tilf kuvvetlerinin ok deiik milletlerden teekkl; sa-
van denizde, karada ve havada srekli devam ettii dnldnde bu
savan zel mahiyeti daha iyi anlalr. Bir taarruz, bir meydan sava
olmamasna ramen aylarca sren arpmalar, her iki taraftan yz bin-
lerce insann lm; bilhassa Trk insannn savataki krlmaz direnci ile
dikkat ekicidir.
1915te anakkalenin baarszca geilmeye allmas kadar
ilgi toplayan ve zerinde allan bir harekta iki dnya savanda da
rastlanmadn sylemek pek yanl olmaz. Sir Edward Grey yle yaz-
yordu: Geliboludaki harekt kadar hibir ey, boyutlar bu kadar ar-

*
Nide ni. Sos. Bil. Ens. TDE Anabilim Dal Yksek Lisans rencisi

TBAR-XII-/2002-Gz/ Hayri ZTRK
76
ptmam, tarafsz deerlendirme yeteneini bu kadar bozmam, stratejik
deerler dorusunu bu kadar sakat brakmamtr.
1
anakkalede kazanlan zafer, tkenmekte olan Osmanlnn son
kprdan; mill mcadelenin ateleyicisi ve ilhm kayna olmutur.
Bu yazmzda anakkale savalarnn son dneminde Servet-i
Fnna nasl yansdn ifadeye alacaz.
Derginin bahsedilen nshalar, yaynland dnemle ilgili birta-
km haberleri yanstr. anakkale Zaferinin o dnemde nasl karland-
n anlamak bakmndan Servet-i Fnn dergisinin ilgili nshalar ve d-
nemin -says pek az olan- dier basn organlarnn byk deer tad
aktr.
Aralk 1915in sonlarnda artk Gelibolu ve civarnda da barna-
mayacan anlayan tilf Devletleri, insan deerleri ve sava kurallarn
hie sayarak hastahanelere ve Kzlaya ait yardm kurumlarna bile sal-
drmaktan geri kalmaz. Servet-i Fnn, bu konuyla ilgili olarak Mill A-
jans muhabirinden ald bir haberi yorumlayarak aktaryor:
Dmanlarmz artk kudurdular, acz ve zilletleri onlara her eyi,
her hakk ve kutsye
i
ti unutturuyor. imdiye kadar zrhllarndan toplary-
la, tayyarelerinden bombalaryla hastahanelerimize, kafilelerimize, yaral
mecma'larmza vuku bulan tecavzlerini utanmadan harbin ilc-y tidir
dediler imdi ise Reit Paa Vapuruna vuk bulan tecavzlerini kim bilir
ne gibi iblisne birtakm esbap ile meru gstermee alacaklardr.
bu vapurun ekli onlara nceden bildirilmi ve tayaca ia-
retler mtekabilen kabul olunmutu. 18 Terin-i evvelde bir dman tay-
yaresi mnhasran bu vapurun zerine bomba drmek iin olanca kuv-
vet mahretini sarf etti. Vapurun zerine akrep gibi kvrld fakat zehri-
ni dkemedi. Def edildi gitti.
2
Dman kuvvetlerinin yardm kurumlar ve hastahanelere yapt
saldrlar bitmek bilmez. Yukarda zikredilen olaydan sonra yine Kz-

1
Dnya Savalar Ansiklopedisi, 1. Dnya Sava, I. Cilt, Grsel Yaynlar, stanbul,
1988, s.217.
2
Trk Ulvv-i Cenab, anakkalede Dmann Redaetleri, Servet-i Fnn,
nu.1277, 26 Terin-i sni 1331, s.41.


TBAR-XII-/2002-Gz/Servet-i Fnunda anakkale Zaferi
77
laya bal hastahaneye yaplan bir bombardmanda Beinci Ordu Shhye
Yardmcs Ragp Beyin hastahanede gnll olarak alan hanm vuru-
lur ve ehit olur. Bu haber Servet-i Fnnda Harp Matbuat Kararg-
hndan naklen byk bir zntyle yanstlr:
Bu defa ise yine hain ve den dmanlar, artk tevile zerre kadar
tahamml olmayacak bir surette Kont Hohbergin taht- idaresinde bu-
lunan ve zerinde Hill-i Ahmer iareti gayet byk bir almet-i
bitarafiyi haiz bir bayrak olan hastahaneyi, evvela tayyare ile mevkiini
tayin ettikten sonra tayyarenin verdii iaret zerine topa tutmular, vah-
etlerini, insaniyete mugayir hareketlerini tekrar etmilerdir. Fevkalade
bd-i tesir-i teessf olarak bu esnada Beinci Ordu-y Hmayun Shhye
Reis Muavini Ragp Beyin zevce-i muhteremleri hanmefendi
hastahanede hasta bakclk ile megl olduu, mecrh gazilerimizin ya-
ralarn sard bu messese-i hayriyede fedakrne ve efkat-ksterne
bir vazife-i mukaddese-i vataniye if eyledii srada bed-nam dmanla-
rn mermilerine hedef olarak ehit dm ve bu muhadera-i mfike ile
iki nefer mecruh olmutur.
3
ounlukla ngiliz ve Fransz askerlerinden mteekkil tilf or-
dusunun yapt bu hain saldrlarn belgesi saylabilecek: Dmann
pay- mlevvesinden tatahhur olunan anakkalede Kilit-bahir civarnda
Aaderede hain dmann bombardman etmi olduu seyyar ar
mecrhin hastahanesi. ibaresiyle 1282. sayda yaynlanan kapak foto-
raf dikkat ekicidir.
tilaf askerlerinin insanlk d btn bu tutumuna karlk Trk
askeri tavrn hi bozmaz, onun davranlarnda meden Avrupaya -
nemli bir ders vardr:
Geenlerde Boazn Anadolu ksmnda ntepe bataryalarn zi-
yaret ediyordum. Karda Seddl-bahr sahiline yakn birok adrlar,
barakalar, asker kmeleri grdm. Top bandaki askerimize sordum:
Kuzum, hemehrim neden u kardaki dman tabyalarna ate etmiyor-
sunuz? Koca nefer bu sual zerine geni pak alnn bana tevcih etti, belki
tarz- ifsnda bir hata olunmas zerine bu sualin irad edilmesi zann ile

3
Hill-i Ahmer Messestna Tecavz, Dmanlarn Denaetkrnesi, Servet-i
Fnn, nu.1280, 26 Terin-i sni 1331, s.70.

TBAR-XII-/2002-Gz/ Hayri ZTRK
78
dudaklar titredi... Ve: Efendim dedi, oras hastahanedir. Drbnle
grdk... Hastahaneye ate edilir mi?
4
Trk askerinin kurallara saygl ve ahlk yaklamna karlk n-
giliz ordusunun yenilginin verdii aknlk ve kendilerine olan gvenle-
rini yitirmeleri neticesinde trl hilelere teebbs ederek ne olurda olsun
sava kazanma isteklerini ortaya koyduklar aktr. Bu psikoloji de a-
nakkaledeki kumandanlarn baarsz olduklar fikrini Avam ve Lortlar
Kamaralarnda aka tartlmaya balanm olmasnn da nemli etkisi
vardr. ngilizler anakkaledeki hezimeti gizleme gayreti iindedirler.
Harp Matbut Kararghndan alnan haber Servet-i Fnnda aktarla-
rak yorumlanyor:
ngilizler Anafartalar ve Arburnundan pek az zayitla kuvvet-
lerini kurtarmalarn bir muvaffakiyet eklinde ilan ediyorlar. ngilizler
her taraftaki ricalarn daima muvaffakiyet olarak telakki etmee ve bu
ricatlarda bir lezzet grmee alm olduklarndan bu yoldaki neriytla-
rna hi de taaccp etmeden eer harbin medeni ve insan usllerini ayak
altnda inemi olsaydk phesiz bu ekilmeyi kendilerine ok kanl ne-
ticelendirirdik. Teblilerimizde defatla ilan ettik ki ngilizler hastahane
gemilerini suiistimal ediyor ve bunlarla salam asker ve malzeme-i har-
biye tayorlar. Bu malum iken bu bayraklara hrmet ettik. Ve bu nakli-
yt atelerimizle taciz etmedik. te ngilizler ricatlarndaki btn ser
muvaffakiyeti bu bayran himayesine iltica arasnlar. phesiz ki ngi-
lizler bu muvaffakiyeti Salib-i Ahmer iaretine medyn olduklarn asla
unutmayacaklar ve bu iaretin krmz aksi daima yzlerinde belirecek-
tir.
5
anakkalede insanst bir gayret gsteren Trk askerinin ka-
zand byk zafer dnyann birok yerinde yank bulur. Osmanlnn
mttefikleri iin nemli bir moral kayna olan bu baar, tilaf devletleri
iin adeta bir ykmdr. anakkalede bir trl istedii baary salaya-
mayan, mttefiki Rusyann gcn takviye edemedii iin dier cephe-
lerde de zorlanan ngilizler, Avam Kamaras ve Lortlar Kamarasnda a-
nakkaleden ve hatta savatan tamamen ekilmeyi tartrlar. Avam Ka-
marasnda iddetli bir muhalefetle karlaan ngiltere Harbiye Nazr

4
Trk Ulvv-i Cenab, anakkalede Dmann Redaetleri, Servet-i Fnn,
nu.1277, 26 Terin-i sni 1331, s.41.

5
ngilizlerin Suistimalt Servet-i Fnn, nu.1280, 17 Knn- evvel 1331 s.77.
6
anakkaleden Gidecekler Mi?, Servet-i Fnn, nu.1275, 26 Terin-i sni 1331,
s.7.

TBAR-XII-/2002-Gz/Servet-i Fnunda anakkale Zaferi
79
Bunarlov: Hi kimse vaziyetin ne kadar vahim olduunu benim kadar
kestiremez
6
ifadesiyle bulunduklar durumun zorluunu kabul eder.
ngiliz Avam Kamaras ve Lortlar Kamaralar ile Bakanlar Kuru-
lundaki huzursuzluun halk iinde de yaygn olduunu Servet-i
Fnnun Reuters Ajansndan naklederek yaymlad haberden anlyo-
ruz:
O derece ki artk ngiliz milleti bile hkmetin bu meslek-i sa-
kimine kar infilta dm, bu meslek ve mivar hakknda birtakm n-
gilizlerde nefret uyanm, nihayetl-emr bu infil ve nefret efkr u hissi-
yt- ummiyeye ister istemez makes olmas iktiza eden ngiliz Parla-
mentosunda srn gstermee balamtr. Son gnlerde ngiliz Par-
lamentosunda cereyan etmi olan mnakat, kabineye kar muhcemt
bunun en byk delilidir.
7
anakkaledeki savan son safhas ve cephesi olan Geliboluda
kazanlan baarlar, mttefiklerimiz Almanya ve Avusturya-Macaristan
mparatorluunda byk bir cokuya vesile olur, onlara byk bir moral
salar; anakkale Zaferinin mttefik basndaki yansmas verilirken Ser-
vet-i Fnn, bilhassa Alman gazetelerinde yazlanlar yorumlayarak akta-
rlmtr.
... Mesela Berliner Tagblatt, Trklerin Gelibolu muzafferiyet-i
ahiresi zerine ngilterenin nfz ve itibar btn cihan nazarnda azim
rahneye dar olduunu sylyor.
8
Bir baka Alman gazetesi Vossische Zeitungun konuyla ilgili ha-
beri aktarlyor:
Vossische Zeitung ise Gelibolu Zaferini bilhassa alem-i s-
lmda tesirt- amilesi nokta- nazarndan mtalaa ederek Ahali-i
slmiyeden birou taht- idaresinde bulunan iki byk devletin, ngil-
tere ve Fransann btn alem-i slmn banda bulunan bir devlete b-
tn ehl-i slmn matma- enzr u hedef-i kulb olan makam- muall-
y hilafete kar mehinne ve hainne taarruz ve hcumlarnda kahkar


7
anakkale Meselesi ngiliz Parlamentosunda, Servet-i Fnn, nu.1275, 26 Te-
rin-i sni 1331, s.3-4.
8
Gelibolu Muzafferiyeti, Tesirt ve Takdirt, Servet-i Fnn, nu.1279, 10 Knn-
evvel 1331, s.60.

TBAR-XII-/2002-Gz/ Hayri ZTRK
80
hezimetlere olmalarnn ar-aktar- cihanda, bilcmle ehl-i slm ze-
rinde pek byk bir tesir hsl ederek bylece ngilizlerle Franszlarn
uradklar hezimetin nasl bir byk hezimet-i maneviye olduunun an-
lalacan izah ediyor.
9
Yine bir Alman gazetesi olan Deutsche Zeitungun Gelibolu Za-
feriyle ilgili yorumu da ayn yazda ele alnyor.
Gelibolu ibh-i ceziresi hadistnn yeni bir safhaya girmi ve
kahraman Trk ordusunun umm taarruza balam olduunu istidll e-
diyor; Selanikte tilflarn vaziyetini pek buhranl grerek Gelibolu he-
zimeti ile buhrann tilflar aleyhinde istidd edeceini tahmin
eyliyor.
10
Avusturya-Macaristan mparatorluunda yaynlanan baz gazete-
lerin konuyla ilgili yaynlar da Trk askerini ve kumandanlarn takdir
edip alklayarak etkisinin ok mhim olduunu vurgulamaktadrlar. A-
vusturya-Macaristan Hariciye Nezaretiyle balants olduu ifade edilen
Fremdenblatt gazetesinin haberi aynen aktarlyor:
anakkalede tilf heyet-i seferiyesinin son hesabnn grlme-
si Trklerin parlak bir muzafferiyeti ile vcuda gelmi ve bu suretle ti-
lflarn hezm-i itmam edilmitir. Osmanl ktat- askeriyesi on ay ka-
dar kuvve-i tedfiyelerinin muaa misallerini irae eyledikten sonra
imdi dmana eciyne hcumlardaki tefevvuklarn da ispat etmilerdir.
tilf- murabban anakkaleye kar harektnn harabi-i tm bala-
mtr.
11
Dnya Savanda mttefikimiz olan ve bizim kazandmz ba-
arlarla moral bulan Avusturya-Macaristan mparatorluu basn Gelibo-
ludaki gelimeleri okuyucularna bir zafer mjdesi gibi verir. Servet-i
Fnn Dergisi bu lke basnndan ald konuyla ilgili haberleri yorumla-
yarak okuyucusuna aktarr.
Neues Freie Prese, ngilizlerin dnyann en alak ve rezil d-
man olduunu syleyerek Trklerin yed-i kahkar galibiyeti ile bu d-
mann cez- sezsn bulduunu anlatyor. Ve Trklerin Gelibolu muzaffe-
riyeti, ngilizlerin hezimeti haberleri btn Balkanlarda harikulde bir

9
Ayn yaz.
10
Ayn yaz.
11
Ayn yaz.

TBAR-XII-/2002-Gz/Servet-i Fnunda anakkale Zaferi
81
surette barut ate gibi tesirt husle getirerek tilflarn Selanikte de
vaziyet-i tevhim edeceini kariben Paris ve Londrada anakkaleden
bsbtn kaalm, Selaniki bsbtn terk edelim gibi sedlar iitilecei-
ni izah etmek istiyor.
Viener Tagblatt, Selanikte tilflar iin bir felaket hazrland
srada Geliboluda kahraman Trklerin bunlara indirdii darbenin pek
mthi olduunu syledii gibi mtezellil ngiltere iin pek mhlik olan
Trklerin beyan ediyor. Badat ve Gelibolu zaferleri mteali ve
maa- helle revnak u ulviyet bah olunduunu beyan ediyor.
12
anakkalede kazanlan baarlar, yllardan beri savaan, gerile-
yen ve klen Osmanl Devleti iin bir umut olmu; yneticiler ve halk
tarafndan byk bir cokuyla karlanmtr. Servet-i Fnn Gelibo-
ludaki son zaferi savan seyrini tilflar aleyhinde tamamen deitir-
mi bir dnm noktas kabul ederek dier cephelerde de Trklerin ve
mttefiklerinin baarl olduunu, tilflarn ok zor durumlarda bulun-
duunu yazar.
Kahraman Trk askerleri anakkaleye taarruz eden dmanla-
rn emsalsiz bir mukavemet-i dilirne ile pskrterek Harb-i Umminin
cereyann pek kavi ve esasl bir surette hasmlarn aleyhine evirdikleri
gibi Balkanlar zerinde de bu muvaffakiyetleriyle, hasm devletlerin b-
tn siyasileri ve hatta ordular tarafndan sarf olunan mesai ile istihsal o-
lunamayan bir derecede bir tesir-i azim icra etmilerdir.
13
anakkalede Trk askernin insanst gayreti gayret ve kahra-
manlklarn mahede eden dnemin nl airi Abdlhak Hmidin bu
kahraman askerlerimizden ald ilhamla yazd iiri lhm- Nusret
de Servet-i Fnnda neredilir.
Bildin mi bugn haddini ey dmen-i marr,
Ey dmen-i hayret-zede, ey dmen-i makhr,
Grdn m ki Trk ordusu isterse edermi,
Alaklar bir kat daha alalmaya mecbr?..

Trk ordusudur milletin evld- kirm,
Git hr- zebn mabede takds et o nm.

12
Ayn yaz.
13
Kahraman Trk Askerleri, Irakta, randa, Kafkasyada, Sveyte, Galiyada,
Dobrucada, Servet-i Fnn, nu.1317, 1 Eyll 1332, s..199.

TBAR-XII-/2002-Gz/ Hayri ZTRK
82
Mecrh muhakkar cebertunla berber
Bir mr-i zellin sana lzmsa devm!.....14

Kazanlan bu zafer ve Trk askerinin destanlaan kahramanl
ile duygulanan Padiah V. Mehmet Reat bir manzume yazar ve bu iir
Servet-i Fnnda yaynlanr:
MANZME- GARRA- HMAYN
Savlet etmiti anakkaleye bahr berden.
Ehl-i slmn iki hasm- kavisi birden.

Lakin imdad- lhi yetiip ordumuza
Oldu her bir neferi kala- puld-beden.

Asker evltlarmn pigeh-i azminde.
Aczini eyledi idrk nihayet dman

Kadr haysiyeti p-ml etti firar
Kalb-i slma nfz eylemee gelmi iken

Kapanp secde-i krna Read eyle dua.
Mlk-i slm Huda eyleye daim memen
15

Osmanl mparatorluunun en zor dneminde tahta oturan Sultan
V. Mehmet Reatn anakkale kahramanlar iin yazd iir ok se-
vilmitir.
16

14
Abdlhk Hmid, lhm- Nusret, Servet-i Fnn, nu.1284, 14 Knn- sni 1331,
s.119. (Hamid, bu iiri lhm- Vatan adl kitabna Servet-i Fnnda yaynlanan
nshadan alt msra kararak almtr.)
15
Sultan V. Mehmet Reat, Manzme-i Garra-i Hmayn, Servet-i Fnn, nu.1317,
1 Eyll 1332, s..198. Reat Ekrem Kou Osmanl Padiahlar (Nebiolu yaynlar, s-
tanbul, ?) adl eserinde bu iirin Sultan Reata ait olmadn ve devrin nemli
airlerinden birine yazdrldn ifde eder.
16
Nevzat Ksolu, Trk Dnyas Tarihi ve Trk Medeniyeti zerine Dnceler, 2.
Bask, tken Neriyat, stanbul, 1991, s.741.
17
Manzume-i ahanenin Almanyada Neri, Servet-i Fnn, nu.1321, 29 Eyll

TBAR-XII-/2002-Gz/Servet-i Fnunda anakkale Zaferi
83
Servet-i Fnn, Bu irin daha sonra Almanyada da tercme edi-
lerek yaynlandn haber veriyor.
17
Sultan Mehmet Reat Hann yazd bu manzumeye bir tahmis
yazlm ve bu tahmis de Servet-i Fnnun 1322. saysnda 259. sayfada
neredilmitir. Tahmis-i Manzume-i ahane adyla yaynlanan iir,
Ordu-y Hmayun Efrdndan Nzm imzasn tamaktadr.

Doarak mhr-i vega semt-i haf-perverden
Oldu fk u fez-levha-nmn- maherden

Gasp iin Kble-i ml h- ekberden
Savlet etmiti anakkaleye bahr berden.

Ehl-i slmn iki hasm- kavisi birden.
............................................................
anakkaleSavann Trktarihi asndan en byk faydalarn-
dan biri de, Mustafa Kemalin ahsiyetini gstermesine vesile olmasdr.
Arburnunda Anafartalarda gsterdii baarlarla dikkatleri zerine e-
ken ve tm komutanlarnn taktirini kazanan Mustafa Kemalin bir foto-
raf Servet-i Fnn dergisinin kapanda: Anafartalar kumandan Mira-
lay Mustafa Kemal Beyve maiyeti
18
ibaresiyle yaynlanmtr. Bu foto-
raf, Mustafa Kemalin basnda yaynlanan ilk fotoraflarndandr.
Yaynlad fotoraf ve karikatrlerle basn hayatmzda mhim
bir yere sahip olan Servet-i Fnn, anakkaledeki ngiliz malubiyetini
konu alan bir karikatr de sayfalarna alm ve bunu: Osmanl askerleri
ile Alman askerleri Geliboludan kaan ngilizlere diyor ki: Hey, bana
bak kayorsun ama Balkanlarda yine grrz.
19
ibaresiyle okuyucu-
suna sunmutur.
anakkalede kazanlan zafer, lkemizde byk bir cokuyla kar-
lanmtr. stanbulda sokaklarn sslendii; halkn sevincini ve gururu-
nu heyecanla da vurduu haber veriliyor.

1332s.246.

18
Servet-i Fnn, nu.1281, 24 Knn- evvel 1331, Kapak fotoraf.
19
Servet-i Fnn, nu. 1285, 21 Knn - sni 1331, s.139.


TBAR-XII-/2002-Gz/ Hayri ZTRK
84
Pazartesi akam, Sal gn [7-8 Kann- evvel 1331] memleke-
timiz pek serverli ve iftiharl bir gn yaad. Pazartesi akam stanbul
bir Bayram gecesini tanzir etti, her taraf donand. Ahali btn ruhlaryla,
mevcudiyetleriyle Geliboluda an u eref-i Osmanyi mdafaa eden ve
nihayet Payitaht- Saltanat- Osmanye Makam- Hilafet-i Muazzamaya
mtecaviz dmanlar denize dken kahramanlar selmlyorlard.
Cenb- Kbrya, Trklere ve Mslmanlara mededres penh olan
eltf- Sbhniyesinden hamd ve krediyorlard.
20
Servet-i Fnn ayn yazda, Taninden anakkale savayla ilgili
bir deerlendirmeyi aktaryor. Bu yazda Trk askerinin byk zorluklara
ve yokluklara ramen tilf devletlerinin gcne ve teknolojisine iman ve
inanla kar koyduu ifade ediliyor.
Gelibolu sahillerine igal ettikleri birka kar toprakla deil, b-
tn an u erefleri, btn haysiyet ve izzetleri, hatta btn hayat u istik-
balleri ile merbd olan dmanlar iin byle bir akbet-i mukadder oldu-
u zaten oktan anlalmt. Bu kanaat sade azm imanlarn sngleri-
nin ucuyla kazanan Gelibolu mdafilerinde deil, vatan hudutlarnn en
uzak kelerinde ocuklarda bile vard. Herkes emindi ki ark kaplarnn
bekilii vazifesiyle mkellef olanlar bu kadar mstesn bir kahramanlk,
bu kadar hatra gelmez bir sebt ve fedakrlk gsterdikten sonra her gn
btn bir alemin gsn dolduran zafer ve selamet dualar elbet iitile-
cektir. Hepimizin bekledii ey, hepimize birer birer gnleri saydran in-
tizar,sade bunun hangi gn olacan anlamaktan ibaretti. Ve ite o gn
geldi.
On ay devam eden ve mdafaasnn kymeti hibir zaman zaferi-
nin kymetinden aa olmayan bu kanl hailede, hakikatte bizim iin her
gn bir baka zafer demekti. Biz arada her muvaffakiyetsizliinden sonra
biraz daha kuduran dmann acz yeis ile her tedbire tevessl ettiini
grdk, Trkn sng ile yetiemedii sahillere dman her gn baka
bir vasta, baka bir alet, baka bir asker kard; ngiltere asilzdelerin-
den, Fransz sosyalistlerinden balayarak Afrikann yamyamlarna,
Hindin Mecsilerine varncaya kadar trl trl dmanlar grdk. Kara
torpillerinin homurtular arasnda yamyam baltalarnn parltlar, deniz
ifritlerinin cehennemleri, bombalarn tarakalar, tayyarelerin uultular,
lamlarn zelzeleleri, her ey iptida veya meden beerin tufandan beri

20
anakkale Mdafaa- Kahramanne, Def Tenkil-i Ada, Servet-i Fnn,
nu.1279, 10 Knn- evvel 1331, s.59.


TBAR-XII-/2002-Gz/Servet-i Fnunda anakkale Zaferi
85
icad edegeldii btn btn vesait-i tahrip hep orada toplanmt. Zehirli
gazlarla bomay kafi grmeyen dman hileli dom dom kurunlar yap-
m, vurduunu mutlaka ldrmee azmetmitir. Bu kyametler iinde
yle gnlerimiz oldu ki dmana kar kullanlacak elimizde bir tek silah
kaldn grdk: Gsmz! Bu gn o gs ne kadar ykseltsek hakl-
yz.
21
anakkale Zaferinin sonrasnda Harbiye Nazr ve Bakumandan
Vekili Enver Paa anakkalede byk baarlar gsteren baz asker bir-
likleri dllendirir. dl treni Harbiye Nezaretinde yaplr:
anakkale dr-l-harbinde ngilizlerin Kemikli Limanna son
ihractnda Conkbayrna kan ktatna hcum ile onlar tard u defe ve
bu suretle en mhim bir mevzide dmann yerlemesine meydan verme-
den istirdda muvaffak olan Yirmi Sekizinci Alayn sancana taraf- e-
ref-i mlkneden ihsan buyrulan altn ve gm muharebe imtiyaz ma-
dalyalaryla alayn harekt- fedakrnesi yazl byk kurdelenin mera-
sim-i talikiyesi [17 Kann- sni 331] Harbiye Nezreti meydannda
Bakumandan Vekili Paa Hazretleri tarafndan ber-vech-i ti icr edil-
mitir.
...
Bunun gibi anakkale dr-l-harbinde fevklde fedkrl sebk
eden Yirmi Yedinci, Elli Yedinci Alaylarla ark Anadolu dr-l-
harbinde fevklde fedkrlklar mehd olan Krk Dokuz, Elli, Seksen
ki ve Seksen nc Alaylarn sancaklarna da ihsn buyrulmu olan ni-
an ve kordonlar merasim-i mahssa ile talik olmak zere mahall ku-
mandanlklarna irsl klnmtr.
22

anakkalede askerlerimizin Trk halknda meydana getirdii
takdir ve gven duygusunun bir timsali olarak eitli yerlerde antlar di-
kilmitir. stanbulda Beyazt Meydanna dikilen antn fotoraf haberi:
Sultan Beyazt Meydannda anakkalede ve dier cephelerde
anl zaferler ihraz eden kahramanlarmz iin bir Hatra- celdet olmak
ve zerine aklacak altn ve demir ivilerin haslat Osmanl Hanmlar
Yardmc Cemiyet-i muhteremesinin dellet-i mfiknesiyle muhtac-

21
anakkale Mdafaa- Kahramanne, Def Tenkil-i Ada, Servet-i Fnn,
nu.1279, 10 Knn- evvel 1331, s.59
22
Muhteem Bir htifl, Servet-i Fnn, nu.1285, 21 Knn-u sni 1331, s.134.

TBAR-XII-/2002-Gz/ Hayri ZTRK
86
muavenet asker ailelerinin ihtiyact- zaruriyesine hasr edilmek zere
rekz olunan tahta topun mersim-i mahssa ile [aramba 30 Mart
1332de] ehzdegn hazretiyle Sadrazam Paa, eyhlislm Efendi ve
vkel- fehm ve mttefik devletlerin sefirleri hazr bulunduklar halde,
Harbiye Nazr ve Bakumandan Vekili Enver Paa Hazretlerinin
hamasetkrne nutkuyla resm-i kdn icrs.
23
ibaresiyle naklediliyor.
Ayrca Biga cephesinde ehit olan askerlerin hatrasn yd etmek
iin de bir ant aldn Servet-i Fnndan reniyoruz:
anakkale muharebt- zafer ytnda mecrh olup bery- te-
davi nakledildikten sonra Biga harp cephelerinde ihrz- rtbe-i sehadet
etmi bulunandilvern- ehidn- vatandan yz yetmi nefer namna
inasna balayp 10 Temmuz 1332 tarihinde resm-i gd icr edilen
mehed ile bide.
24
Osmanl Devleti, 20. yzyla ac, sknt ve karklklarla yo-
rulmu olarak girer. Hazr olmad, maddi ve manev bakmdan kaldra-
mayaca halde dahil olduu 1. Dnya Savann daha banda ayn anda
bir ok cephede savamak zorunda kalr. Bu umutsuz ve zor gnlerde
anakkalede yazlan destan adeta bir kurtulu mjdesi gibi heyecan ve
sevinle karlanr. Trkn krlan gururunun yenilendii, kaybettii z-
gvenini yeniden kazand bir dnm noktasdr anakkale. Harb-i U-
mmiyi kaybettik ama anakkalede daha fazlasn kazanmtk. Sadece
Mustafa Kemalin tarih sahnesine kmas bile paha biilmez bir kazan-
tr.
Nisan ve Austos 1915te Arburnu, Anafartalar, ve Conkbayr
vurumalar srasnda Gelibolu Yarmadas dman eline dp stanbul
yolu alabilirdi. Bu iki yerde de talih gen ancak byk bir komutan bu-
lundurmu ve dmann tasarlar boa kmt. Mustafa Kemalin bu
yksek baarlar ona yle bir n kazandrmtr ki O, 1918den sonra
yurdu kurtarmaa kalkt vakit her Trk general ve subay onun bu ii
yapabileceine inanm ve onun yanna gvenle komutu. Mustafa Ke-

23
Servet-i Fnn, nu.1296, 7 Nisan 1332, s.262.

24
Servet-i Fnn, nu.1316, 26 Austos 1332, s.Kapak fotoraf
25
Y. Hikmet Bayur, Trk nklb Tarihi, Cilt III, Ksm II, 3. Bask, TTK Basmevi,
Ankara 1991

TBAR-XII-/2002-Gz/Servet-i Fnunda anakkale Zaferi
87
mal anakkale kahraman olmasayd mill mcadelede herkese daha az
gven verebilir, dolaysyla da daha az yardm ve dayanak bulabilirdi.
25
anakkale sava kahramanlarna kranlarmz Enver Paann
szleri araclyla ifade edelim:
Bize bu suretle aln ak olarak sz sylemek frsatn veren,
memleketi bugnk bulunduu hl-i masuniyette bulunduran hudutlar-
mzda yatan ehitlerimizi ruhuna fatiha!
Onlar yattka biz her halde onlarn mdafaa ettikleri topraklar
inallah dmanlarmza inetmeyeceiz ve mid ediyorum ki millet ha-
kikaten onlarn bu fedakarlklarn hibir vakit unutmaz, onlarn evldna
vesairesine de lazm gelen iyiliklerde bulunur.
26








.
26
Osmanllar anakkale Zaferi, Enver Paa Hazretlerinin Meclis-i Millide Beynt-
Mhimme-i Trihiyesi, Servet-i Fnn, nu.1282, 3 Knn- evvel 1331, s.94.