Yahya Saim

lmnn 40.
Yl Mnasebetiyle
YAHYA SAM OZANOLUNUN YAYIMLANMAMI
ESERLER

Prof. Dr. Nzm H. POLAT
Kltr ve edebiyat tarihimize ait almalar oaldka, toplu de-

erlendirmelere girememi nice olay ve ahs kadrosuyla karlayoruz.
Edebiyat tarihinin daha ziyade zirvelerle uramas, her eyin bir s-
nr/l dahilinde olmasnn ortaya kard gerekliliktir. Ancak bazen
zirvelerin yaknlarnda duranlardan sz edilirken, glgede kalanlar olu-
yor. Onlarn da mstakil aratrmalara konu olmas lzmdr. Yahya Saim
Ozanolu hakkndaki almalarmz byle bir dnce ile balad.
Bu yazmzla, onu, lmnn 40. ylnda, aydnlarmzn (belki
yine ilgili akademisyenlerimizin demek daha doru) hafzasnda izi bu-
lunanlar arasna sokmaya alacaz. Yntemimiz, nce glgede kalma-
nn sebeplerini izahta yardmc olabilecek zemini tespit ve sonra, yaym-
ladmz metinlerin onun sanat hayatnda nasl bir yer tuttuunu ifadeye
almak biiminde olacaktr.

I. GLGELEYC ZEMN

Gnmz Trkiyesini ekillendiren kkl deiimler, II. Meru-
tiyetten sonra ba gstermeye balamtr. 23 Temmuz 1908den itibaren
Osmanl Devleti haritas klmeye devam ederken dier taraftan 31
Mart Vakas, 1909-1920 arasnda 5 seim ve ortalama 6 ayda bir hk-
met deiiklii, Trablusgarp Sava (1911) ile balayp 1912-1913 (Bal-

Nide ni. Fen-Ed. Fak. nazimhpolat@hotmail.com

8
TBAR-XI-/2002-Bahar/Prof. Dr. Nzm H. POLAT

kan Savalar), 1914-1918 (I. Dnya Sava) yllar boyunca devam eden
savalar silsilesi, Mill Mcadele (1919-1922) ile noktalanmtr. Yani 12
yllk savalar silsilesi... Bu srete Bat Trkl haritasnn kl
artk son haddine varmtr. Ayn srecin dier sosyal ve siyas yap un-
surlarn nasl deitirdiini bilmeyen yoktur. Sz konusu yap unsurla-
rndan basn lemi, olumsuzluklar en ok yaayanlarn banda gelir.
Bunlardan en basitini, ama konumuzla ilgili olann syleyelim: 1914-
1923 arasnda edeb yaynlar, II. Merutiyetin balarndaki kadar oala-
rak devam etmek yle dursun, azalmtr. Devrin en nemli yayn organ-
larndan Servet-i Fnunun Kasm 1915 Kasm 1916 arasnda kan 50
ve 51. ciltlerinde edebiyat namna sadece 5 (be) manzume yaymland-
n sylemek, konuyla ilgili deerlendirmeye yeterli zemin tekil edebi-
lir. Basn lemi iin dier bir amaz da bata sreli yayn organlar (zel-
likle gazeteler) olmak zere, basl malzemenin kalitesiz ktla yaym-
lanmas ve ktphanelere yeterince yer alamay, yer alabilenlerin de ko-
runamaydr. Mill Mcadelenin sesi olan nice basn organn bugn
tam koleksiyon halinde bulamaymzn ne byk bir mill facia, en hafif
ifadesiyle talihsizlik olduunu hatrlayalm.
te bu kara tablo, bugn, malzemesini eski harfli sreli yaynlar
zerinden temin eden aratrmaclar iin en byk sorundur. Durumun bi-
lincine varan Trkiye Cumhuriyeti, 1937de Derleme Kanununu -
karm ise de amaca ulamada ok baarl olunduu sylenemez.
Yahya Saim Ozanolunun yaz hayat, ite bu olumsuzluklar
yumann olutuu dneme rastlamaktadr.
Dier yandan II. Merutiyetten Cumhuriyetin ilk yllarna (Atatrkn
lmne) kadar uzanan dnemin sosyal, siyas, kltrel ve edeb zemini-
ne uygun tarzda yazanlardan byk bir ksm, daha sonraki devrin icapla-
rna uyamadklar iin, yayn hayatndan uzak kalm veya ilgi ekmemi-
lerdir. Yahya Saim, bu snfta deerlendirilebileceklerin en tipik olanlar
arasndadr. Edeb hayata adm att 1911den itibaren kalemini Mill
Edebiyat hareketi izgisinde yrten Yahya Saimin, Atatrk dneminin
sonlarna doru bu yneliin cazibesini yitirmesiyle, artk kenara ekildi-
ini syleyebiliriz.
Fakat bir edibin, devrin nabzn tutan yayn organlarnda grl-
memesi, onun yazmadn gstermez. Ozanolu, bu balamda deerlen-
dirilmesi gerekenlerin tmn temsil edebilecek kimselerdendir. Yahya
Saimin bugne kadar yaymlanmam iirleri, hacim itibaryla yaymla-
nanlardan daha fazladr.

9
TBAR-XI-/2002-Bahar/Yahya Saimin Yaymlanmam Eserleri

II. YAHYA SAM ve YAYIMLANMI ESERLER

Yahya Saim hakknda bilgi veren kaynaklarn en salam, Meh-
met Behet Yazarn Edebiyatlarmz ve Trk Edebiyat adl
eseridir
1
. nk buradaki bilgiler, bizzat Yahya Saimin kaleminden
kmadr. Ancak 1894te doup 1962de lm birinin ilk 40 yln aydn-
latan bu bilgilerin noksanl ortadadr. Ayrca, sz konusu bilgiler, ede-
biyat lemine 1911de adm atm birinin yaz hayatnn sadece yarsn
aydnlatyor demektir. Mehmet Behet Yazarn baz bilgileri tashihle
1941deki bir yazs
2
da 47 yandaki -yani lmnden 21 yl nceki-
Yahya Saimi anlatmaktadr. kinci dereceden sayabileceimiz dier baz
kaynaklardaki bilgi krntlarn u uca ekleyen Yunus Balc, airimizle
ilgili yksek lisans tezinde, onun hayat ve eserleri hakkndaki bilgileri
derli toplu hale getirmi fakat son on ylna dair herhangi bir bilgiye
ulaamamtr
3
.
Daha nce yaymladmz yaz
4
ile, Yahya Saim Ozanolu
(1874-1962)nun hayat, eserleri ve sanat hakknda toplu bilgiler vermi-
tik. Ayrca yaymlanm olmasalar da elimizdeki malzemenin bir ksmy-
la yaptrdmz bir lisans tezi
5
ve Yahya Saim hakkndaki dank mal-
zeme ve bilgileri daha genie ele alan (yukarda andmz) yksek li-
sans tezi ile airimizin, en azndan konuyla ilgili akademisyenler iin da-
ha tannr klndn syleyebiliriz.
Bu yazda amacmz Yahya Saimin yaymlanmam kalem mah-
sullerini bilim lemine sunmak olduu iin, hayat konusunda yukar-
daki kaynaklarn bilgilerini tekrarlamak yerine, onlara, toplu tantm l-

1
Mehmet Behet YAZARn Edebiyatlarmz ve Trk Edebiyat (Kanaat Kitabevi,
stanbul 1938) adl eseri, 43 edibin hayat, eserleri, edeb grleri ve edebiyat
tarihimiz hakkndaki fikirleri; bizzat kendilerinin konuyla ilgili sorulara verdii
cevaplarla meydana getirilmitir. Dolaysyla Yahya Saim hakkndaki bilgiler (s. 443-
454) de kendisinden alnmadr.
2
M(ehmet) Behet YAZAR: Edebiyatlarmz Tanyalm Yahya Saim Ozanolu,
Yedign der., nu. 417, 3 Mart 1941, s.16
3
Yunus BALCI: Yahya Saim Ozanolu Hayat ve Sanat, stanbul ni. Sosyal Bil.
Ens., stanbul 1991 (yaymlanmam yksek lisans tezi)
4
Nzm H. POLAT: lmnn 30. Ylnda Yahya Saim Ozanolu, Kzlrmak der.,
nu: 9, Eyll 1992, s. 4-7.
(ayn yazar): Yahya Saim Ozanolu -Sanat Anlay, Eserlerinde ekil ve Muhteva,
Kzlrmak der., (Sivas), nu: 10, Ekim 1992, s. 4-7.
(ayn yazar): Yahya Saim Ozanolunun Bir Hicviyesi, Yedi klim, C. 9, nu: 62,
Haziran 1995, s. 49-50.
5
Sevgi ZTOSUN: Yahya Saim Ozanolu ve Eserleri, Cumhuriyet ni. Fen-Ed. Fak.
Trk Dili ve Edebiyat Bl., Sivas 1991 (yaymlanmam lisans tezi)
10

sn amayacak derecede yer vererek, ailesinden de aldmz bilgiler-
le ancak eksik noktalar tamamlamakla yetineceiz.
Eldeki bilgilere gre Yahya Saim, 1310 (1894)da stanbulun
Mercan Mahallesinde dodu. Babas, bir ara Rize mutasarrfl yapan,
son Osmanl Mebusan Meclisine Erzurum milletvekili seilen Belekzade
Yusuf Ziya Bey (1860-1933)
6
, annesi Hicaz Frka Kumandan Yahya Pa-
ann kz Lutfiye Hanmdr.
Bu aileden tandmz baka simalar da var. Ei, olu ve kzn-
dan aldmz bilgilere gre Yahya Saimin dedesi Erzurum Belediye re-
islerinden Osman Efendidir. Rabbn Divannda adl ve ilk defa bu maka-
le erevesinde yaymladmz eserinin ithafnda ve dier notlarnda biz-
zat kendisinin zikrettii dier yakn akrabalar ise yle:
Dedesi Osman Aann babas brahim Aa, onun babas
Ababelekzade Hac mer Aa
Amcas Hamdi Bey (Trabzon Mektub Kalemi mmeyyizi) ve
olu Nurettin Belek

6
Kzm KARABEKRin hatralarna gre Rize Mutasarrf Ziya Bey, Anadoludaki
hareketlilii tespit ve ngiliz mandas lehine almalar iin, Heyet-i Tahkikiye reisi
olarak Trabzona gnderilmitir. 28 Austos 1919da burada Kzm Karabekirle
gren Ziya Bey, ngiliz Muhipler Cemiyeti mensubu olarak Amerikan mandas
karsnda ngiliz mandasnn felketli vaziyeti kurtarmada faydal, hatta bu yolla
slm Birliinin bile mmkn olabileceini syler. Karabekirin durumu btn
vahametiyle ortaya koyucu aklamalarndan sonra ikna olan Ziya Bey, bir itirafta
bulunarak yle sz verir:
Ben imdiye kadar bu gibi muhakeme iitmedim. Fikriniz pek dorudur.
stanbulda gaflet iinde yayormuuz. Namus zerine sz veriyorum, artk ben de bu
fikri herkese telkin edeceim. te stanbulun bana verdii gizli talimat ve benim
yazdm iki ifre. ngiliz Muhipleri Cemiyeti beyanname ve programn da takdim
ederim. Artk ben de sizinle birlikte milletimizin istiklli iin alacam.
Ziya Bey daha sonra, stanbul hkmetine ektii telgrafta, ngiliz Muhipleri
Cemiyetinin Anadoluda hi benimsenmediini bildirir. 1919 seimleriyle, Misak-
Millyi yapan son Osmanl Mebuslar Meclisinde Erzurum milletvekili olur.
stanbulu igal eden ngilizlerin 16 Mart 1920de Meclisi basarak birka
milletvekilini tutuklamalar zerine baz milletvekilleri, Meclisin dalmasn teklif
eder. Erzurum mebusu Ziya Bey itirazla der ki: Halk bizi ya Maltaya ya baltaya
diye gnderdi, dalmayalm, ngilizler bizi sng ile datsn. Ayn kaynaktan
reniyoruz ki ngiliz igaline kar bu derece metanetle direnen Yusuf Ziya Bey;
Erzurum mfts Sadk Beye, stanbulda vaziyette tebeddlt yoktur. Ankaraya
kaan mebuslar ttihat ve terakki bakiyesidir. timat etmeyin. tarznda, stanbuldaki
Meclise taraftarlk uyandrmaya alan bir mektup yazm fakat ele geirilen bu
mektup, kar bir tedbirle hkmsz braklmtr. stanbuldaki Meclise taraftarlk
bildiren bu mektup Ankara Meclis-i Millsine gnderilmi ve daha sonra Ankaraya
gitmesine ramen Yusuf Ziya Beyin TBMM mebusluu kabul edilmemitir (Kzm
KARABEKR: stikll Harbimiz, Merk Yay., stanbul 1988, s. 141-142, 521, 647).
11

Byk amcas Rza Bey (ifti) ve oullar Sabahattin, Fahri Be-
lek (retmen), Mehmet Belek (Mlkiye mezunu)
7

Days Cemil Bey (1865- 30 Ekim 1928; air, Maarif Nezareti
hsaiyt ubesi mdr)
8
Annesinin days eker Ahmet Ali Paa (1841-1906, ressam,
Msafirn-i Ecnebiye terifats)
9
Ablas Muazzez Hanm
Kz kardei Nzme zk
Aabeyi Osman Zeki Ik (2 Ekim 1892-19.11.1959) Mlkiye
mezunu, yazar)
10
Btn bu aile balaryla ilgili bilgiler, Yahya Saimin kltrel
hassasiyet ve kkleri hayli kuvvetli bir aileden geldiini ortaya koyuyor.
yleyse airimizin, devrin iyi okullarnda eitim grmesi, beklenen bir
durumdur. Nitekim ilk tahsilini stanbulda Cerrahpaa Mahalle Mektebi,
emslmaarif, Tefeyyz ve Ravzatlmaarif iptidalerinde yaptktan son-
ra, devrin en gzde, en kkl eitim ve kltr kurumu olan Galatasaray
Sultansine girdiini gryoruz . Buradan 1327-1328 (1911-1912) ders
ylnda mezun olup, Darlfnun (stanbul niversitesi) Edebiyat Faklte-
sine girer. Darlfnundan mezuniyeti ise 1329-1330 (1913-1914) ders y-
lndadr.
Meslek (retmenlik) hayat stanbulda andarl Kara Halil p-
tidasinde balar. I. Dnya Sava yllarnda, Harbiye Nezaretinde ktip
olarak askerliini yaptktan sonra, 1919da Darleytam (Balmumcu) ho-
cas, 1920de Haydarpaa Hastahanesi Karantina Mdrl ve 1921de
Darleytamlar Genel Mdrl memuru oldu. 1923te Konya Lisesi

7
Hakknda geni bilgi iin bk. Mcellidolu Ali ANKAYA: Yeni Mlkiye Tarihi ve
Mlkiyeliler, V. C., Mars Mat., Ankara 1968-1969, s. 2023. Buradaki bilgiye gre C.
KASAROLU, H. ORHUN, K. ATAKUL ile mtereken 50 nl Vali (Ajans Trk
Mat. 1969) adl bir eseri var.
8
. Hakknda geni bilgi iin bk. bnlemin Mahmut Kemal NAL: Son Asr Trk
airleri, MEB. Yay., stanbul 1969, s. 228-229; kar.Cemil Bey, Meydan
LAROUSSE, Sabah gz. Yay., stanbul 1992, s. 99 (Buradaki bilgiye gre ilk
iirlerinde Nihan mahlasn kullanmtr.)
9
eker lkab, yaradlndaki sevimlilik ve ho sohbet oluundan dolay verilmitir.
Hakknda geni bilgi iin bk. Ayhan DRROLU: eker Ahmet Paa, stanbul
1962. Daha ok sanat iin bk. Cemal TOLLU: eker Ahmet Paa, MEB Yay.,
stanbul 1967.
10
Hakknda geni bilgi iin bk. Mcellidolu Ali ANKAYA: Yeni Mlkiye Tarihi ve
Mlkiyeliler, IV. C., Mars Mat., Ankara 1968-1969, s.1496-1497. burada gsterilen
Bizde Maarif-i btidaiye (1921), Kuv-y Milliye (1922), Gen darecilere dar ve
tima Dsturlar (1923) ve dare (1924) adl kitaplar, Yahya Saimin kitaplarnn
kapandaki ilanlarla da okunmas tavsiye edilen Zeki Ziya imzal eserlerdir.
Osman Zeki Beyin ilk ei Gzin Hanm, Gn. Pertev DEMRHANn kzdr.
12

Trke retmenliine atand. Bu tarihten itibaren emekliliine kadar hep
Trke, Edebiyat ve felsefe retmeni olarak alt. Grev yerleri, sra-
syla yledir. 1924: Kayseri Lisesi ve retmen Okulu, 1929: Trabzon
Erkek Lisesi, 1932: Ankara Lisesi, 1933: Kayseri Lisesi, 1933: stanbul
Uluky Ortaokulu, 1935: Emirgan Orta Okulu, 1938: skdar 1. Orta
Okulu, 1941: Haydarpaa Lisesi
11
. Bu arada 1943te Ankara niversitesi
DTCF Trk Dili ve Edebiyat Doentlik kadrosuna mracaatndan olumlu
sonu alamayarak Haydarpaa Lisesi retmenliine devam eder. 15 Ey-
ll 1953te bu grevinden genel kltrnn noksanl gerekesiyle
emekliye sevk edilir. Aile efradnn sylediine gre Yahya Saimin bu
ekilde emekliye sevk edilii, o zamanki stanbul Maarif Mdr
Bahattin rnekol ve Haydarpaa Lisesi Mdr Sami Ergdenin husu-
metinden trdr
12
.
air kendisine reva grlen bu muameleyi bir an bile unutamayp
lnceye (3 Temmuz 1962) kadar bir mnzevi olarak yaamtr.
Yahya Saim 1941de Hesna Grk Hanmla (1325-6 Mart 1993)
evlendi. ocuklar Ziya Fatih ve Snmez Grk Ozanolu
13
stanbulda
yaamaktadrlar.
airimiz bu rencilik ve meslek hayat boyunca baz edeb ve
kltrel mahfiller iinde de bulunmutur. Henz Darlfnun Edebiyat
ubesi rencisi iken, Yahya Keml hayranl ile bir sanat mahfili olu-
turup, ahabettin Sleymann tevikleriyle; Fecr-i tinin artk verimsiz-
letii ve kendilerinin onlardan farkl bir kuak olarak sanat hayatna yeni
ve mill bir ehre kazandracaklar iddiasyla Yeni Nesil veya Nesl-i ti
adl bir Cemiyet kurduklarn ilan eden grubun sohbet toplantlarna katl-
dn gryoruz
14
. Edebiyat tarihimizde ahabettin Sleymann isim-
lendirmesiyle Nyler diye bilinen bu grup, bir taraftan Anadolunun
Trklemeye balad devirlerden Mevlna, Yunus, Ak Paa gibi edip-

11
Yunus BALCI: a.g.e., s.11-12 (Haydarpaa Lisesindeki memur sicil kt nu.
3518deki kaytlara istinaden).
12
air, bu kimseleri 1957de yazd Hicviyye-Der Beyan- Cehl-i Mutlak balkl bir
manzumesiyle yerden yere vurur. Metin iin bk. Nzm H. POLAT: Yahya Saim
Ozanolunun Bir Hicviyesi.
13
Snmez Grk OZANOLU, ngilizceden yapt evirilerle basn-yayn
dnyasnn tand isimlerdendir. Bunlardan birkan sayalm: ahika A. .
CRONIN (1966), Yosma Daniel de FOE (1966), Utan Duvarnda Casusluk John
le CARRE (1966), Ac Hatralar - Dennise ROBNS (1967), Bambu - Pearl BUCK
(1967), Beyaz Di Jack LONDON (1971).
14
Halit Fahri OZANSOY: Edebiyatlar Geiyor, Trkiye Yaynevi, stanbul 1967, s.8-
9; ayn yazar: Edebiyatlar evremde, Smerbank Kltr Yay., Ankara 1970, s. 249-
251.
13

lerdeki samimiyeti temsil etmee, dier yandan Eski Yunana ynelerek
Avrupadaki gibi bir Rnesans balatmaya alacaklard
15
. Bu yneliin
izleri; Ozanolunun ta 1939da yaymlad Bugnn Destannda hatta
1943te Ankara niversitesi doentlik kadrosu iin mracaatnda tez ola-
rak sunduu ve burada yaymladmz Tarih ve timaiyt Ynnden
Cemiyet ve Tekiltmza Dil ve Edebiyatmza Gzel Sanatlarmza Bir
Bak balkl makalesinde bile vardr. Ancak daha sonraki eserlerinde
ve yaymlanmam manzumelerinde bu iz silinmie benziyor.
Mill Edebiyat hareketine muhkem ilkeler getirmek ve zellikle
hece veznini yaygnlatrmak niyetiyle, aralarnda Yahya Saimin de bu-
lunduu 10 edibin 1917 Haziran balarnda airler Derneini kurduunu
gryoruz
16
. airler Dernei, yayn organ olarak Servet-i Fnun dergisi-
ni, toplanma mekn olarak ise Trk Ocan semiti. Ziya Gkalpi
mrit bilen airin Trk Oca ile mnasebeti bulunla bitmiyor.
1918de bu dernein faaliyetlerine katldn ve 18 Aralk 1918deki
kongrede, Merkez dare Heyetine Murahhas- Mesul seildiini, 17
Ekim 1920 tarihli 15. kongrede ise ktip ye olarak grev aldn biliyo-
ruz.
17
Cumhuriyet yllarnda da ayn tip kltrel faaliyetlerine Halkev-
leri ats altnda devam eder. Mesel oban Ateinin 3. cildinde yer
alan Gazi ocuklar balkl iiri 23 Nisan 1933te Ankara Halkevinde
dzenlenen bir programda okuduunu, bir dipnotla kendisi belirtiyor
18
.
Evrak arasnda bulduumuz CHP Kadky Halkevi Reisliinden gnde-

15
ahabettin Sleyman: Yeni Bir Genlik Karsnda Nyler, Safaht- iir ve Fikir
mec., nu. 1, 6 Mart 1330 (19 Mart 1914), s. 3-6 (Yeni harflerle neri iin bk. Nzm
H. POLAT: ahabettin Sleyman, Kltr ve Turizm Bak. Yay., Ankara 1987, s. 169-
177).
Konuyla ilgili dier baz yaynlar: evket TOKER: Edebiyatmzda Nev-Yunanlik
Akm, Trk Dili ve Edebiyat Aratrmalar Dergisi, say: 1, Ege ni. Sosyal Bil.
Fak. Yay., zmir 1982; Nzm H. POLAT: Yeni Nesil Tarafndan Rbap
Mecmuasnda Fecr-i tiye Kar Yrtlen Mcadele, Trk Dnyas Aratrmalar,
nu. 19, Austos 1982, s.138-153; ayn yazar: Nyler, Trk Dili ve Edebiyat
Ansiklopedisi, 6. C., Dergh Yay., stanbul 1986, s. 535-536; Sadk TURAL: Yahya
Kemlin Araylarnn Yol At Bir Edeb Topluluk: Nyler, Edebiyat Bilimine
Katklar, s. 99-114.
16
airler Derneinin kurulu haberi ilk nce 21 Haziran 1917 tarihli Trk Yurdu
dergisinde (airler Dernei, C. 12, nu. 9, s. 3486/144) kmtr. Fakat kurulu
tarihinin biraz daha nce olduunu tahmin etmek zor deil. Dier kurucular: Orhan
Seyfi (ORHON), Hasan Zeki, Sfi Necip, Salih Zeki (AKTAY), Selahattin Enis
(ATABEYOLU), mer Seyfettin ve Faruk Nafiz (AMLIBEL).
17
Hseyin TUNCER, Ycel HACALOLU, Ragp MEMOLU: Trk Ocaklar
Tarihi, 1. C., Trk Yurdu Yay., Ankara 1998, s.63, 67, 78.
18
Yahya Saim OZANOLU: oban Atei-III (Snglerin Glgesinde), Kayseri 1933, s.
7.
14

rilmi 13. 7. 1943 tarihli bir mektupta ise 16. 7. 1943te dernein Dil ve
Edebiyat ubesi Umum Toplantsnda Yahya Saimin nklp Edebi-
yat konulu bir tezin okunup tartlaca bildirilmektedir.
Yahya Saim, 1916- 1962 arasnda 11 kitap(k) yaymlamtr.
Bunlar;
1. Hillin Glgesinde, Matbaa-i Askeriye, stanbul, 1916 25 s.
2. Memleket lhamlar, Trk Neriyatevi, stanbul, 1919 40 s.
3. Leylnn lm, Kader Mat., stanbul 1922, 32 s.
4. Mays Gecesi, Matbaa-i Amire, stanbul 1923, 16 s.
5. Maherde Sabah, Matbaa-i Amire, stanbul 1925, 107 s.
6. oban Atei-1 (29 Terin-i Evvel), stanbul 1928, 16 s.
7. oban Atei-2 (23 Nisan), Kayseri 1928, 46 s.
8. Gl ve Lale Bahelerinde- Bir Devrin Hatras-, stanbul 1931,
36 s.
9. oban Atei-III (Snglerin Glgesinde), Kayseri 1933, 16 s.
10. Bugnn Destan, stanbul 1939, 8 s.
11. Bezm-i Rindan Bahe, Kader ve Rintlerin arab-, Ankara
1962, 31 s.

Yukardaki eserlerden oban Atei I-III manzum ve mensur (hi-
tabeler), dierleri ise manzumdur. Sz konusu eserlerde yer alan metinler,
onun yaymlanan kalem mahsullerinin, say itibaryla deilse de hacim i-
tibaryla hemen hemen yarsdr
19
.
Yahya Saimin biri mensur dierleri manzum yaymlanmam ka-
lem tecrbeleri ise yaymlananlarn tamamndan hacim itibaryla epeyce
fazladr.
u halde, bu yazmzla, Yahya Saim klliytn en az iki katna
karm oluyoruz.

19
Yunus BALCI, airimizin gazete ve mecmualarda 1957ye kadar kan 85 adet iirini
sralyor (a.g.e., s.573-577). Bu liste 1931e kadarki yllar iin hemen hemen
tamamna yakndr. Fakat 1957ye kadar gelen listenin 1931den sonraki ksmna
sadece 6 iir dmektedir. Bizim tespitlerimiz (imdilik), 1931den sonra 20 iirinin
daha yaymland yolundadr. Yazmz onun yaymlanmam eserleriyle
snrlandrdmz iin bu konuyu darda tutuyoruz.
15

III. YAHYA SAMN YAYIMLANMAMI ESERLERNN
TESBT
Yahya Saim Ozanolunun II. Merutiyet ve Cumhuriyetin ilk
yllarndaki yayn faaliyetinin skln, fakat edebiyat tarihlerimizde ye-
terince yer almadn grnce, konuyla ilgili aratrmalarmz yaz hali-
ne getirmeye ve bylece onun ihmal edilmemesi gereken bir kymet ol-
duuna dikkat ekme karar vermitik.
lmnn 30. ylnda onu hayat, sanat ve eserleriyle toplu hal-
de bilim dnyamza yeniden tantmaya alrken, airin kz Snmez
Grk Ozanolu ve olu Fatih Ozanolu ile tanmtk. Aratrma so-
nularmz anlatnca, bunlardan bir ksmn onlarn da babalarndan -
renemediklerini grdm. Yaymlanm kitaplarnn arka kapaklarnda,
yaymlanaca duyurulan baz eserlerinin varlna dikkat ekince onlar,
bu eserleri kendilerinin de bilmediini fakat ellerinde babalarndan kalma
bir dosyada iirler bulunduunu, ama bunlarn bir yerde kp kmadn
bilmediklerini sylediler.
Daha sonraki bir grmemizde sz konusu metinleri alp, Yahya
Saimin kitaplarnda veya eitli gazete ve dergilerde yaymlanm man-
zumeleri, yazlar ile karlatrdm. Bylece, yaymlanmam metinler
ortaya kt.
Sz konusu metinlerden bir ksm Latin harfleriyle daktilo edil-
mi ama zerinde genellikle Arap harfli el yazsyla dzeltmeler, ilaveler
yaplmt. Metinlerin ou ise airin eski harfli el yazsyla idi. Sadece
bir metin yine Yahya Saimin el yazsyla ama Latin harfli idi. Bu metin
onun 1943te Ankara niversitesi DTCF Trkoloji Blm iin ilan edi-
len doentlik kadrosuna mracaatta verilmi Tarih ve timaiyt Ynn-
den Cemiyet ve Tekiltmza Dil ve Edebiyatmza Gzel Sanatlarmza
Bir Bak balkl makalesidir
20
.
Eldeki yaymlanmam metinlerin byk bir ksmnn drt-be
ayr nshas vard. Mukayese yoluyla bunlarn en son ekline ulald. a-
ir, kitap projelerinin hangisine (blmlerine) hangi paralarn alnacan
da not etmiti. Fakat her bir seferinde bu listeler deiiyordu. Burada da
yine mukayese yoluyla en son yapt listeler tespite alld.

20
Yahya Saimin bu mracaat, eserinin daktilo ile yazlmad gerekesi ile DTCFnin
Birinci Terin 1943 tarih ve 2249 sayl yazs ile reddedilmitir.
16

IV. YAYIMLANMAMI METNLERN DKM
*
air, yaymlamad metinlerin ounu alt ayr kitap halinde d-
nm, isimlerini ve blmlerini bizzat belirlemitir. Hatta bunlardan
bazlarnn kitap halinde yaymlanacana dair ilnlar bile km, ancak
taahht yerine getirilememitir. Ozanolunun blmlemesine gre, sz
konusu manzum metinlerin biri, tek bana bir kitapk; asl byk ksm
ise, lh iirler Serisi ortak balkl Tanrdan Sesler (Allaha Gtren
Yol) ve Rabbn Divannda adl iki kitap tekil edecektir. Rabbn Di-
vannda kitabnda yer alacak iirleri kendi kompozisyonuyla gsteren
msvedde bu eseri takip edecek kitap gsteriliyor:
1. Madalyonlar
2. lmden Sonra
3. Tarih Karsnda Atatrk.
Fakat bu kitap hazrlklarnn da niyet safhasnda kalp baslamadn be-
lirtelim. Elimizdeki msveddeler arasnda bu kitaplara girecek metinlere
rastlayamadk.
Metnini bulabildiimiz eserlere dnerek biraz daha yakndan ba-
kalm.
1. Bir Mehtap Gecesinin Hatralar
Yahya Saim daha 1938de Mehmet Behet Yazarn sorularn
cevaplarken Bir Mehtap Gecesinin Hatralar adl manzum hikye bi-
iminde bir eser yaymlayacan belirtiyordu
21
. Fakat daha sonraki eser-
lerinde byle bir eserin iln grlmyor. Muhtemelen air, Trkiyede
artk deien iir anlay karsnda ilgi gremeyeceini dnerek -bir
dergide olsun- bu eserinin yaymna cesaret edememitir. Elimizdeki me-
tinlerden, yazl tarihi (sonundaki kayda gre 26 Austos 331 yani 7 Ey-
ll 1916) bakmndan en eskisi olan Bir Mehtap Gecesinin Hatralarn
yaymlanmam kitaplarn ilki olarak kabul ediyoruz. Bu dokuz blmlk
manzum hikye, intiharla sonulanan bir ak fciasdr.
2. Tanrdan Sesler:
Yukarda sz edilen lh iirler Serisinin ilki olan Tanrdan
Sesler, u be blmden olumaktadr:

*
Metinlerin kolayca takibi iin, sonda btn para balklarnn yer ald bir
NDEKLER sayfas eklenmitir.
21
Mehmet Behet YAZAR: Edebiyatlarmz ve Trk Edebiyat, s.444.
17

Birinci Blm: afak Senfonisi (9 para)
kinci Blm: Ebediyet Yahut Bezm-i li (Duyduum Ses) (19
para)
nc Blm: Yerden Ge (19 para)
Drdnc Blm: Seni Seyrediyorken (tek manzume)
Beinci Blm: Nr (rd- Semv) (tek manzume)
Altnc Blm: Sermest-i Ebed (2 manzume)

Fakat airimizin yaymlanm eserlerinin cep kitab boyutlarnda
8 sayfadan (Bugnn Destan) 107 sayfaya (Maherde Sabah) kadar dei-
en kk hacimlerde olduu gz nne alnrsa; yaym srasnda bunla-
rn herbirinin ayr bir kitap ekline dntreceine hkmolunabilir.
Tanrdan Seslerdeki 51 iirin tamamna yakn bir ksmnda, ya-
zl yeri ve tarihi de belirtilmitir. Buna gre sz konusu metinler 1948-
1961 arasnda yazlmlardr. Ancak ou 1957 ylna aittir.
3. Rabbn Divannda
Yahya Saim, Maherde Sabahn arka kapanda, Felsef iirler
Serisinden Rabbn Divannda adl ikinci bir kitabnn yaymlanacan
iln etmi, Mehmet Behet Yazara verdii yaymlanacak kitaplar liste-
sinde de ayn eseri felsef poem nitelemesiyle gstermi
22
fakat buna
muvaffak olamamtr. Bizim tespit ettiimiz yaymlanmam metinlere
gre bir de Yerden Ge Hitaplar aklayc ismini de tayan Rabbn
Divnnda, para manzumeden meydana gelmitir. Bitirili tarihi belir-
tilmemi olsa da yukardaki ilanlara bakarak, 1925ten biri baslmay bek-
lediini syleyebiliriz.
4. Yaradl
Bahsettiimiz msveddelerden, Yahya Saimin, Yaradl adl
drdnc bir kitap daha planlad anlalyor. air, bu esere girecek 8
metni Yaradl Kitabndan diye gsterdiine gre, sz konusu kitaba
almay dnd fakat son eklini veremedii baka paralar da var de-
mektir. Mevcut metinlerden iki tanesinde yazl tarihi mevcut:1957 ve
1961. Dierlerinin de bu tarihler aralnda yazld kabul edilebilir.

22
Mehmet Behet YAZARn Edebiyatlarmz ve Trk Edebiyat, s.444.
18

5. Trke Kta ve Rubaler
airin msveddeleri arasnda 12 para hece lsyle yazlm
manzumeden oluan Trke Kta ve Rubaler adl beinci bir kitap
projesi daha var. 7li hece vezniyle fakat pek ok msrada durak hatasyla
yazldna baklrsa, airler Derneinin yesi olarak, belki biraz da ayn
dernein yelerinden ve mani veznini en gzel kullanan arkada Orhan
Seyfi Orhondan etkilenerek, bu manzumeleri 1917-1919 arasnda kale-
me aldn dnlebilir. Ancak edeb eserde hereyi idare eden zembe-
rek dildir. Bu manzumelerin dili ise ta 1954te yazd eker Ahmet Pa-
adaki syleyi biimini hatrlatmaktadr.
6. Tarih ve timaiyat Ynnden Cemiyet ve Tekiltmza Dil ve
Edebiyatmza Gzel Sanatlarmza Bir Bak
Yaymlanmam altnc bir kitapk projesi de Ankara niversite-
sinin doentlik kadrosuna mracaat ederken sunduu bu eserin, yazar
hayli zd anlalan bir hikyesi var:
29 Temmuz 1943 tarihli gazetelerde
23
Ankara niversitesi De-
kanlnn Trk Dili ve Edebiyat alannda doentlik snav at duyuru-
lur. Yahya Saim, Arap harfli el yazsyla ilgili kuruma sunduu Tarih ve
timaiyt Ynnden Cemiyet ve Tekiltmza Dil ve Edebiyatmza, G-
zel Sanatlarmza Bir Bak balkl teziyle birlikte annesinin rahatszl
ve sonra da lm dolaysyla istenografik harflerle yazd iin zr
dilediini ieren bir 13.9.1943 tarihli bir dileke gnderir. Fakat DTCF
Dekanl Arap harfleriyle yazlm olmas sebebiyle geri gnderir (22
Eyll 1943 tarih ve 2171 sayl yaz). Yahya Saim, eserini Latin harfleriy-
le yeniden yazp sunar. (27 Eyll 1943) Fakat bu sefer de, son mracaat
tarihi 15 Eyll 1943ten sonraki mracaatn kabul edilemeyecei cevabn
alr (DTCFnin Birinci Terin 1943 tarih ve 2249 sayl yazs). Yahya
Saim konunun peini brakmayp, DTCF Dekanl ve Maarif Vekilliine
yeni bir dileke yazp, eserinin elinde olmayan sebeplerle ge sunulduu-
nu ve byle ekle ait bir noksandan dolay geri evrilmesinin frsat eitli-
ini ortadan kaldrdn ileri srer (11.10.1943). fakat DTCF Dekanl
ve (17 kinci Terin 1943 tarih ve 2635 sayl yaz) Maarif Vekillii Yk-
sek retim Umum Mdrlnn (9.10.1943 tarih ve 4/3973 sayl ya-
z) cevab yine ayndr.

23
rnek olarak bk. Cumhuriyet gz., nu.6808, 29 Temmuz 1943, s.6
19

Btn bunlar dnda bizim adlandrmamzla Muhtelif Man-
zumeler var. 11 para halindeki bu manzumelerden u n onun sanat
anlay ve ruh portresi bakmndan nemli gryoruz: Biri Yahya Sa-
imin iki stad Ahmet Haim ve Yahya Keml, biri Atatrk, bir dieri
ise annesinin days olan ressam eker Ahmet Paa hakknda yazlm
metinler.

V. YAYIMLANMAMI METNLERN NCELENMES
A. EKL
Yahya Saimin yaymlanmam eserlerinden Tarih ve timaiyt
Ynnden Cemiyet ve Tekiltmza Dil ve Edebiyatmza, Gzel Sanat-
larmza Bir Bak adl makaleyi hari tutarak manzum olanlara bakalm.
Yahya Saim, iir dnyasna aruzla adm att ve btn sanat hayat
boyunca ondan uzak kalmad. lk iirlerinin yaymland yllarda (1911-
1912) Gen Kalemlerin ynlendirdii Mill Edebiyat hareketi bile aruz-
dan yana idi. Nitekim, daha sonraki yllarda hecenin bayraktarln ya-
pan mer Seyfettin, ilk Yeni Lisan makalesinde, hele aruzu atp
Mehmet Emin Beyin heca vezinlerini hibir air kabul etmez
24
diyordu.
Fakat 1916-19 arasnda younlaan saysz denecek kadar ok
tartmadan
25
sonra, Mill Edebiyat hareketi, Ziya Gkalpin gsterdii
hedefler iin aruzu atp heceyi kabulde karar kld. Yahya Saim, daha
Hillin Glgesinde adl kitabndaki iirleriyle Mill Edebiyat hareketi-
nin deimez konularn tercih ederek anakkale Savalarn aksettirme-
ye almt. Bu tercih dolaysyla eseri Harbiye Nezareti bastrp dat-
mtr. Ayn tercih, Memleket lhamlar (19191)nda da devam eder. Fa-
kat ekil ve nazm teknii, vezin gibi konularda saz iirini rnek gsteren
Mill Edebiyat anlaynn Yahya Saimin iirlerine yansmadn gr-
rz. O, heceli iirlerini, airliini gsterebilsin / temsil edebilsin diye de-
il, sadece eni olsun diye yazmtr. Hece ile yazlm ilk iiri Servet-i
Fnn dergisinde (say: 1367, 15 Terin-i sani 1917, s. 139) yaymlanan
Devrna Dairdir. 1916da kan ilk kitab Hillin Glgesinde, aruzla
yazld iin, heceyi yeni ruhun ve mill rengin bir gerei sayan Yusuf
Ziya (Orta) tarafndan khne bir sazn eskimi, kopmu tellerinde bu-
gnn taze ruhunu duyacak bir name aryor diye eletirilmitir. Orta

24
(mer Seyfettin): Yeni Lisan, Gen Kalemler, C.2, nu.1, 29 Mart 1327/11 Nisan
1911, s. 3.
25
Konunun ayrnts iin bk. Hasan KOLCU: Hece-Aruz Tartmalar, Kltr Bak.
Yay., Ankara 1993, s.114-250.
20

yazsn, aruzla yazma hastalndan kurtulan Yahya Saimin aruzun
artk yaayamayacana kani olduunu ve ondan tamamen vazgeerek
mill veznimiz hece ile yazmaya baladn syleyerek bitiriyor
26
. Yusuf
Ziya Byle bir iddiay tamamen dayanaksz ve sadece kendi temennisi
olarak yazm olamaz. Nitekim, Mill Edebiyat hareketine muhkem ilke-
ler getirmek ve zellikle hece veznini yaygnlatrmak niyetiyle, aralarn-
da Yusuf Ziya ve Yahya Saimin de bulunduu 10 edibin 1917 Haziran
balarnda airler Derneini kurduunu yukarda belirtmitik. Fakat
Yahya Saim, Yusuf Ziyaya verdii cevapta, iirlerini artk hece ile yaza-
cana dair bir senet imzalamadn, veznin sadece bir let olduunu ve
mill veya gayr- mill saylmayacan belirtir
27
. Nitekim bu tarihten
(Austos 1917) sonra yazd manzumeler de yine genellikle aruzla, az
bir blm hece iledir. Hece ile yazd manzumeleri Rzgr adyla ki-
taplatracan vaat etmi
28
fakat niyetini gerekletirememitir.
Yllar sonra Gl ve Lle Bahelerinde adl iir kitab ktnda
da ayn tenkide urayacaktr. Hasan Refik (Ertu), onun aruzla yazmasna
yle hayret ediyor:
Hece vezninin deil, hatta herhangi mukaffa tarzn eskimi ve
ypranm sayld bu senelerde aruzla iir yazmak ve onlar neretmek
bilmem nasl telakki edilebilir!.. Yahya Saim Beyin bu iirleri bundan
otuz sene evvel neredilseydi, kuvvetli bir aruzla yazld iin hayli ra-
bet grrd, fakat o zaman da korkarm ki Nedm zamannda ne iin gel-
medi diye hayflanrlard.
Yahya Saim Beyin iirlerini cepheden dnebilirim. Bu iir-
lerin vezni otuz sene evvele, lisn krk seneye ve nihayet mevzuu Lle
Devrine aittir.. Fakat ne yazk ki 1931de intiar etti.
29
Elimizdeki yaymlanmam metinlerin okluu; bu gibi eletirile-
rin, Yahya Saimin yazma faaliyetini azaltmamsa bile, yaymlamakta
ekingenliini arttrm grnmektedir.
Yahya Saim, yaymlamad iirlerinde yine daha ok aruzu ter-
cih etmitir. Nitekim yaymlanmam manzumeler iinde lah iirler se-
risinden Sermest-i Ebeddeki iki para ile Trke Kta ve Rubaler ha-
ricindeki manzum metinlerin tamam aruz vezniyle yazlmtr.

26
Yusuf Ziya (ORTA): Hillin Glgesinde, Trk Yurdu, C. 12, say: 136/8, 9
Haziran 1333 (1917), s. 3462-3464.
27
Yahya Saim (OZANOLU): Mektuplar ve Cevaplarmz, Trk Yurdu, C. 12, say:
140/8, 12, 2 Haziran 1333 (1917), s. 3532-3533.
28
Mehmet Behet YAZAR: Edebiyatlarmz ve Trk Edebiyat, s.444.
29
Hasan Refik (ERTU): Edeb Tedkik: Gl ve Lle Baelerinde, Servet-i Fnn
der., nu: 1831/146, 17 Eyll 1931, s. 252.
21

Yaymlanmam manzumelerin vezin bakmndan manzarasn
daha ayrntl biimde yle gsterebiliriz:

1. Hece Vezniyle Olanlar
a. 14l (7+7)
Muhtelif Manzumeler: Takvimin Yapra, Arslan (bu dzene
uymayan msralar da var)

b. 11li (6+5)
Sermest-i Ebed: ocuum Dua Et.

c. 8li (4+4)
Sermest-i Ebed: Hu ekerek Gideriz
Muhtelif Manzumeler: Mussetnin Carmosineundan, Muhayyel
Sevda, Bir Gzele Kaside, Bir Macera (baz msralar 5+3, bazlar ise du-
raksz).

. 7li (4+3)
Sermest-i Ebed: Hu ekerek Gideriz,
Trke Kta ve Rbailer
Muhtelif Manzumeler: eker Ahmet Paa, Sizden Ayrlal

d. 7li (3+4)
Trke Kta ve Rbailer
Muhtelif Manzumeler: eker Ahmet Paa

e. Duraksz Hece:
Muhtelif Manzumeler: eker Ahmet Paa
Trke Kta ve Rbailer
Yahya Saimin Trke Kta ve Rubailer isimli kitap tasla, ve
Muhtelif manzumelerinden eker Ahmet Paay, 7li hece vezniyle ya-
zlmtr. Bu kalbn mani vezni diye bilindiini hatrlayalm. Fakat halk
edebiyatndaki maniler 4+3=7 biiminde duraklara sahiptir. Halbuki
Yahya Saim sz konusu paralarda ayn kta iinde hem 4+3 hem 3+4
duraklarn ve hem de duraksz sistem(sizli)i kullanmtr. Bu itibarla
Trke Kta ve Rubalerdeki metinleri tam olarak gruplandramyoruz.
Ayrca, Muhtelif Manzumelerden sayp (Gurbet llerinde) diye ad-
landrdmz metin, muhtemelen son ekli verilemedii iin, baz ksm-
lar 7 (4+3)li, baz ksmlar 11 (6+5)li, baz ksmlar ise daha farkl he-
ce saysna sahiptir.
22

Aslnda hece ile yazlm baz manzumelerde birka msran, ai-
rin alkanl dolaysyla aruz ahengine uyduunu da hatrlatalm. Mese-
l yukarda ad geen (Gurbet llerinde) iirinin 7li msralarndan
Kymetli bir glydm
aruzun mefl filatn
Gelmeden mrn sonu
filtn filn
ahengiyledir. Ayn iirin daha baka aruz kalplarna uyan pek ok msra
vardr.

2. Aruz Vezniyle Olanlar

a. Filtn filtn filtn filn

v / v / v / v
afak Senfonisi: Leyl ile Mecnun
Yerden Ge: Derd-i Muhabbet, Glbank
Sermest-i Ebed: Sermest-i Ebed

b. Feiltn feiltn feiltn feiln
(Filtn) (faln)

v v / v v / v v / v v

v

afak Senfonisi: lah Ak, lah Heyecan, Hilkatin Srr, lm ve Ebed
Gzellik (ilk beyit dnda)
Yerden Ge: Fahriye, Hz. sya, Hz. Fahr- Alem Muhammet
Mustafa,.
Sermest-i Ebed: Ayasofyada Bir Kadir Gecesi (orta ve sonda)
Yaradl Kitab: Bir Manskri
Muhtelif iirler: Hicviye

c. Filtn filtn filn

v / v / v
23

Yerden Ge: Sad-y Mevlana-Dinle Neyden, Kta

. Feiltn feiltn feiln
(Filtn) (fln)

v v / v v / v v

v

v
afak Senfonisi: lm ve ebed Gzellik (1. beyit)
Sermest-i Ebed: Ayasofyada Bir Kandil Gecesi (ba taraf)
Rabbn Divannda: Ulu Tanrya

d. Feiltn mefiln feiln
(Filtn) (Fln)

v v / v v / v v /

v

v
Muhtelif iirler: Ahmet Haim ile Yahya Keml

e. Mefiln feiltn mefiln feiln
(fln)

v v / v v / v v / v

afak Senfonisi: an ve Ezan Sesleri, lemdeki nklp, Hayl ve
Hakikat
Yerden Ge: Aka Dair Gazel, Hz. Muhammet
Bir Mehtap Gecesinin Hatralar

f. Mefln mefln mefln mefln

v v v v
Yerden Ge: Ceset ve Ruh, Rz- Maher
24

g. Mefl filt mefl filn

v/ v v/ v v/ v /
Ebediyet Yahut Bezm-i Ali: Enginlere Doru, lah Sada, Varln
Manas, lah Esrr ve lah rat, Ulhiyet, Ebed Hakikat, Madde-Mana
ve Mehller lemi, Yldzlar lemi, Taptn Batl, Kurtul Gafletinden,
stnlk ddias...
30
,Yine O Ses, Hilkatin Srr: erh-i Mell, Cennet-
lah Sadet ve Kelm- Hak, Iztraba Tahamml ve Mminlerin badeti,
ile, Semlara Doru, Visl-i Yr, Ferman- Kibriy...
Yerden Ge: Hz. sa Dounca, afak Musikisi

. Mefl mefl mefl feln

v/ v v/ v v/ v
afak Senfonisi: Sn
Yerden Ge: Yerden Ge, Gkten Yere, Ayn-i Muhabbet, Sis-
lerde Yol, Secde ve stifr, Ved arks
Seni Seyrediyorken: Seni Seyrediyorken
Sermest-i Ebed: ark
Rabbn Divannda: Yerden Ge Hitaplar

h. Mefl mefiln feln

v/ v v / v
afak Senfonisi: Epigraf
Sermest-i Ebed: Ayasofyada Bir Kadir Gecesi (ortada)

. Mefl mefl feln

v/ v v/ v
Rabbn Divannda: Takdim

i. Mefl feln

30
ki mstezat msradan biri mefil, dieri mefl filn vezninde
25

v/ v
Yaradl Kitab: Terennm

j. Serbest Mstezt
Nr (rad- Semavi): Nur (zellikle ba ksmlar)

k. Mstezat Mefl mefl mefl feln

v/ v v / v v / v
Mefl feln

v/ v

Nur (rad- Semav): Nur

l. Mstezat Mefiln feiltn mefiln feiln

v v / v v / v v / v v
faln

Feiltn mefiln feiln

v v v v v v

(filatn) (Fln)

v

Klasik edebiyatmzdaki mstezada uymayan ancak Yenileme
Devri Trk Edebiyatnda rneklerine rastladmz bu ift kalp, Mukad-
dimede (Muhtelif Manzumeler) kullanlmtr. Sz konusu manzumenin
her blmnde uzun msralar birinci, ksa msralar ikinci kalpla yazl-
mtr.
Mstezat ve serbest mstezat esasen nazm ekli olmakla birlikte,
o ekli tayin eden ey, vezindir. Bu itibarla ilgili metinleri vezin konu-
sundaki snflandrmaya dahil ediyoruz.
26

Yukardaki snflandrmada Yahya Saimin en ok, mefl
filt mefl filn kalbn kullandn ortaya koyuyor. Aruzun en
hametlisi olarak bilinen bu vezni semesi, onun aruza tam hakimiyetine
iarettir.
Konuya girerken temas ettiimiz zere, Yahya Saimin iir tekni-
inde veznin zel bir yeri ve anlam olduunu, airin bu yolda tenkide u-
rayp tartmalara katldn dikkate alarak, yaymlanmam iirlerinin bu
bakmdan gsterdii manzaray ayrntsyla ortaya koyduk. Fakat nazm
ekli konusunda Yahya Saimin tavr bu lde kat deildir. O gerek ya-
ymlanm gerekse yaymlanmam iirlerinde Divan Edebiyatndan, Halk
Edebiyatndan veya Bat Edebiyatndan gelen nazm ekilleri yannda, 20.
Yzyl Trk Edebiyatndaki yaygn ynelie uyarak, hibir kurala bal
olmayan serbest nazm ekillerini de kullanmtr.
Yalnz zellikle uzun manzumelerin, syleyi kolaylndan do-
lay, mesnevi (Tanrdan Sesler/Yerden Ge- Sislerde Yol; Rabbn Di-
vannda- Yerden Ge Hitaplar gibi) veya serbest nazm biiminde (Tan-
rdan Sesler/Nur- Nur gibi) olduunu belirtelim.

B. MUHTEVA
Yahya Saim Ozanolunun edeb kanaatlerini ifade eden pek ok
metin biliyoruz. Bunlarn bir ksm eitli gazete ve dergilerde yaym-
lanm eletiri yazlar, bir ksm ise iir kitaplarna koyduu baz ithaf ve
aklamalardr. Sz konusu kalem tecrbelerindeki z ile birlikte, edebi-
yat tarihimizin eitli meseleleri, devir ve zmreleri hakkndaki grle-
rini en iyi yanstan metin ise Mehmet Behet Yazarn sorularna verdii
cevaplardr. Bu almamz erevesinde ilk defa yaymlanan Tarih ve
timaiyat Ynnden Cemiyet ve Tekiltmza, Dil ve Edebiyatmza ve
Gzel Sanatlarmza Bir Bak adl makalesi ise szn ettiimiz nazar
tenkitten edebiyat tarihine varan yoldaki zihin cimnastiini gsterebilecek
trdendir; ok orijinal olmasa bile, farkl alanlara uzanan bir dikkat ve bi-
rikimin rndr. Ayn yazda, sosyal faydac anlay benimsemi bir a-
irin tercihlerini de (Fikrete dair syledikleri gibi) bulabiliriz.
Asl konumuz ilk defa yaymladmz metinler dna fazlaca
tamamay gerektirdii iin, onun grlerini tahlil etmek yerine topluca
tantma maksadmz unutmadan, manzum paralara gz atalm.
Edibi, okuyucu ile duygu ve dncelerini paylamaya iten, yani
edeb metni ilham eden bir muharrik (tahrik edici) unsur vardr. Edeb
metni tek bir konuya hapsetmek, onu fizik, kimya veya matematik form-
l gibi grmektir. iir, bazen ayn msra iinde bile kaynaklar deien il-
hamlarla vcut bulur. yle ise iirde konulardan ziyade, muhtevadaki il-
ham verici unsurlardan bahsetmek, daha yerinde olur.
27

Her airde bu ilham kaynaklarn
1. airin d lemi alglayn gsterenler
2. airin i lemine (duygu dnyasna) ayna olabilenler
3. ahs veya toplumsal olaylarla yorularak, airin dnce dn-
yasna ait verileri okuyucuya ulatranlar
biiminde snflandrmak mmkndr. Bunlarn kendi iinde ekillenii,
airin verecei malzemeye gre deiir. Yahya Saimin yaymlanmam
iirlerine bu adan baknca, onu iir yazmaya iten muharrik unsurlarn,
her airde rastlanamayacak lde zengin bir manzara arz ettii grlr.
Nitekim, yaymlanm iirleri zerinde alan Yunus Balc, onun ilham
kaynaklarn;
1.Tabiat, ak, hzn, lm endiesi
2. Uzak diyarlar ve realitenin dna kma
3. Mill mevzular
4. stanbul
5. Plastik sanatlar
6. Yunan Mitolojisi
eklinde snflandrr
31
. Yaymlanmam iirlerinde ayn duygulanma e-
itliliinin izlerini grebiliriz. Fakat bu yeni metinlerin asl ilham kayna-
, metafizik rperilerdir. Aslnda nc iir kitab Leylnn lm
(1922)nde din motif ve renk tayan

Bir ey ararz gaml ezanlarla kenarda
(Krfezde Hazan le Ben, s.21)
Allah iin olsun u semlarda glmse
(Mehtaba Kar Terennmler 1- Leylya s.24)
gibi baz msralar veya Memleket lhamlarnda

Ezanlarnla ve hznnle sen, ey stanbul
..
Evet gzel yaamak, lmemek bu Allahm
..
Bu anda birden uzaktan ezan sedlarn
Duyunca anladm eyvh yesi, hicrn
Baharda gllerle blbllerin niyz gibi

31
Yunus BALCI, a.g.t., s.42
28

Uard sesler ufuklara oh ya Rabbi!
Yava yava alr Rabbe doru nr eller,
Soluk dudaklar stnde bir dua titrer.
(stanbul ve Hayat, s. 9, 14)
Am Allaha doru ellerini
Yank eller, minreler, kuleler
(Bir Bahar Akamnda, s.39)
eklinde terennmler ya da Mays Gecesinde lham perisi azndan

Ykseklere, Allaha kadar ykselelim gel!
(s.10)
Bir anda silinsin seni rten bu atlet
Hznn, onu kurban gibi Allahna terk et
(s.13)
gibi syleyileri vardr.
Maherde Sabah ise daha ismiyle, iirin atmosferini mavera-
manev bir leme ve duygulanma biimine eker. ok belirgin birka r-
nek sralayabiliriz:

Hutbelerin sesleri
Ezanlarla sarmat

Ne yapld dmana
Allah, Allah! deyince
(Sakarya Gnei, s.23)
Ufuklar fsunla dolu bir perde
Yanyor altnda Allahn nru
(iftehavuzlarda Bir lkbahar Akam, s.39)
Sndn Allahna
Sarldn silhna
(Maherde Sabah, s. 79)

Benzeri msralara oka rastladmz Maherde Sabahtan baka,
Yeni Mecmuada (nu.56, 8 Austos 1918, s.65) yaymlanan iirlerinden
Cami Avlusunda, Servet-i Fnundaki (nu. 361, 4 Terin-i evvel 1917,
s.139) Hakikat Yolcusu balkl olanlar da yine daha ismiyle bile din
bir anlam yklenmitir. Fakat bunlarn tamamna yakn bir ksm, harp or-
tamnda yazlm veya ayn artlarn heyecanyla hissedilip sylenmi
manzumelerdir. zellikle Maherde Sabah, 1915-1922 arasnn (anak-
29

kale Savandan Dumlupnar Meydan Muharebesine kadar) iirleri olmas
mnasebetiyle, daha ismiyle manev/din terminoloji alanna girer (airin
1916-1919 arasnda asker olduunu hatrlayalm).
Yaymlanmam iirleri iinde, yukarda sralanan ilham kaynak-
larnn hepsi, asl konu olmasa da yan (ikinci derecede) konu olarak yer
almtr. Fakat hepsinde manev-din atmosfer, asl renktir.
ncelikle ifade edelim ki gerek alt kitap eklinde planlanan Tan-
rdan Sesler (Allaha Gtren Yol), gerekse Rabbn Divannda (Yerden
Ge Hitaplar) ve Yaradl Kitab, batan sona dn ilham, fikir ve endi-
elerle yazlmtr. Ayn ilham kaynaklar, Trke Kta ve Rubalerde de
devam etmektedir. Ancak hemen ifade edelim ki Ozanolunun bu iirleri
iin sadece din tanmlamas, noksan ve ksmen yanl da olur. nk
air din inan sistemini aklamaya, inanlarn tebliine almyor; i-
nancn insan terbiyesindeki nemini kavratmaya gayret ederken, olaylara,
insan ve eyaya inancn getirdii kltrel kabullerle bakyor. Yani doru-
dan dinin (slmiyetin) akideleriyle ilgili olmayan
Az yiyen, ok dnen, z konuan bir insan
Hilkatin srrna birden kavuur, aka gelir.
(afak Senfonisi: lh Ak)
tarznda syleyilerle, ruh terbiyesi alanna uzanyor. Konuyu daha ber-
raklatrmak amacyla, onun bu tip iirlerinde, tam bir Mehmet Akif tavr
grdmz syleyebiliriz.
airimizin bu iirlerinde, yazldklar gnlerin nemli olaylarna
atflar da vardr. Grivasn basna yansyan Kbrs Yunanistan yapaca-
m szleri, ona Tevfik Fikretin Tarih-i Kadim ve Sisini hatrlatan
Sislerde Yolu yazdrr. air, 40 beyitlik bu manzumede, savan masum
siviller (zellikle de ocuklar) zerindeki ykc etkilerini dile getirdikten
sonra, iirin bitiminde,
Trk'n olacak yavru vatan, Kbrs... O dn de
Yldzd... ve yldz kalacak nk bugn de...

Yldz ki gneten daha parlak, daha nrlu,
Trk leminin ufkuna domu, ok uurlu.
(Yerden Ge: Sislerde Yol/Ebediyet Yolu)
diyerek, Kbrsn istikbaline dair umut ve temennisini seslendirir, mill
konulara gemi olur.
Hz. sa Dounca, Hz. saya ve afak Musikisi iirlerinde
de Hz. sann barlna karn mmetinin ayn ruh yapsnda olmad
30

sezdirilir. Bu arada snflar aras sosyal barn, dnya bar artlar ara-
snda sayldn grrz:
Zengin fakre el uzatr, sonra iiler
Sermye basksyla sararmaz birer birer.

Sermye nk karde olan bir kitap olur,
Sermye nk sa'ye msv hisap olur.
(Yerden Ge: afak Musikisi)
Takvimin Yapranda, Kurtulu Savanda Lozan Bar Ant-
lamasna uzanan srecin mill gurur ve uur olarak tablolatrldn g-
rrz. Arslan balkl manzume ise
Azametli duruun o heybetli bakn
stikllin k bir Trk andryor
msralarnda arslann Trke benzetilmesiyle, bir maklp (ters evrilmi)
tebih rneidir.
Annesinin days ressam eker Ahmet Paa iin yazd iirde ise
akrabalk hissinden mill duyguya ulalmtr.
Mukaddime, Bir Gzele Kaside, Muhayyel Sevda, Bir
Macera ve Sizden Ayrlal gibi muhtelif manzumeler, ferd hayat tec-
rbelerinden ilhamla yazlm intiban uyandran ak iirleridir.
ekilce baz kusurlarna bakarak, tamamlanamadn ve muhtemelen son
iirlerinden olduunu syleyebileceimiz (Gurbet llerinde)n, madd-
manev skntlarla, hayat karsnda bezginlikle inleyen airin sesi du-
yulmaktadr.
Muhtelif Manzumeler arasnda yer alan Mussetnin
Carmosineundan adl para, ak konulu bir metnin manzum tercmesi-
dir.
Yahya Saimin yaymlanmam manzumelerinde etkilendii fikir
ve sanat adamlarnn tespiti; bu metinlerin muhtevasn daha iyi anlama-
mz salayacak llerden biridir.
Sz konusu fikir ve sanat adamlarndan bazlarn air bizzat it-
haflaryla bildiriyor.
31

Yahya Saimin en anlaml ithaf ise insanln en saf mritle-
rinden Enis Behi Koryrek ve Fevzi Mardinin
32
aziz hatralarna cm-
lesidir. Notlar arasnda blm ve kitap i kapa olarak dnd anla-
lan bir ktta kendisini eserin airi deil mlhem olan diye nitelen-
diriyor. Yani bu manzumeleri kendisine ilham edilmi diye gsteriyor ve
bu mnasebetle esere nc bir isim veriyor: Duyduum Ses.
Bilindii gibi Enis Behi, Vridt- Sleyman adl eserini e-
diki Sleyman elebinin ruhundan ilhamlarla kaleme aldn ifade
etmektedir
33
. mer Fevzi Mardin ise Enis Behicin eserine manzum bir
erh yazmtr (Vridt- Sleyman erhi).
Yahya Saim de afak Senfonisi ve Ebediyet Yahut Bezm-i
lnin nasl ortaya ktn anlatrken I. Blmdeki lh Ak adl
parayla balayan manzumeleri snihat yani iine doan eyler olarak
nitelendirmekte, bunlarn yaymlanm-yaymlanmam hibir eserine
benzemediine kendisinin de atn sylemektedir. air, eserinin orta-
ya kn Vridt- Sleymana benzettii iin, kitabnn Enis Behi
Koryrekin lmnden (17 Ekim 1959) tam 10 yl sonra balayacana
dair bir irada mazhar olduunu sylemektedir. Fakat ne yazk ki bu
irat gibi grnen arzu, Enis Behi Koryrekin lmnden 10 yl son-
ra deil, 53 yl, kendi lmnden tam 40 yl sonra gerekleiyor.
Yahya Saimin bu iirleri gerekten de daha ncekilerden epeyce
farkldr ve din tasavvuf alana kaymtr. air, Koryrekin eseriyle
kendi eserini ylesine btnletiriyor ki, II. Blm Bezm-i ldeki her
iiri onun ediki Sleyman elebinin ilhamyla syledii

32
Suriye valisi Mardinli Arif Beyin olu mer Fevzi MARDN (1828-1930), Harbiye
mezunu olup Viyana Sefaretinde memurlukyapm, binbala kadar ykselmitir.
Balkan ve I. Dnya savalarnda nemli grevler baarmtr. Sohbet (Ankara-1952)
dergisinde yazlarn grdmz mer Fevzi MARDNin Hristiyanlarda ntibah
Hareketleri (Sinan Bas., stanbul 1943, 128 s.), Musevilere kar Yol (Sinan Bas.,
1944, 64 s.) ve Vridt- Sleyman erhi (Kemal Mat., stanbul 1951, 206 s.) adl
eserini tesbit edebildik. Yahya Saimin din-tasavvuf bir eserini ona ithaf ediini
aklamada yardmc olabilecek bir an krntsn nakledelim:
Erenky cihetlerinde hastalara ifa veren, ifa bulacak hasta ile ifayab
olmayacak hastay daha bahe kapsndan girerken kefederek ona gre muamele
eden mhim bir veli zuhur ettiini duydum; ismini renince bizim Fevzi Bey
olduunu anladm , yine hayrette kaldm. Ne trl gzerghlardan nereye varm
diye (Asaf TUGAY: bret Abdlhamide Verilen Jurnaller ve Jurnalciler, Okat
Yay., stanbul, 1962?, s.62).
mer Fevzi Mardin hakknda ayrca bk. Soner Yaln: Beyaz Mslmanlarn
Byk Srr, Doan Kit., stanbul 2006.
33
Enis Behi Koryrek: Vridt- Sleyman -ediki Sleyman elebi (Ruhundan
lhamlar), Pulhan Mat., stanbul 1949, s. 11-12.
32

Allah bes ve der heme an zl-ceml bes!
msrayla bitirmektedir. Aaya aldmz bu son beyitlerin, ilk msrala-
rnda ounda,
Ger dilersiz bulasz oddan nect
Ik ile derd ile eydn es-selt
diyen Mevlit airi Sleyman elebinin sesi duyulmaktadr.
Yrn- Hak ! Niyaz edelim, eyleyin heves
Allah bes ve der heme an zl-ceml bes!

Yrn- Hak ! Niyaz edelim haydi pr heves
......
Yrn- Hak ! Niyaz edelim biz de pr heves
......
Yrn- Hak! Niyaz edelim, durma b-heves
......
Yrn- Hak ! Niyaz edelim. Haykr ey nefes
......
Yrn- Hak ! Tavf ediniz siz de bir nefes
......
Yahya Saimin ilham almas ve etkilenmesi daha baka airlere
de uzanyor. Mesel Leyl ile Mecnun (afak Senfonisi)daki
Sende Leyl'dan da stn bir sevilmek hli var
Bende Mecnun'dan da stn bir sevimek ak var

msralar derhal Fuzl Divanndaki
Mende Mecnundan fzn klk istidd var
k- sdk menem Mecnnun ancak ad var.
syleyiini hatrlatr. Yine Fuzlnin Leyl v Mecnnda Mecnun dilin-
den syledii
yle sermestem ki idrk etmezem dny nedr
Men kimem ski olan kimdr mey sahb nedr
33

msralar, Yahya Saimin yukardaki iki msrandan sonra gelerek drtl-
tamamlayan
Sevmeyen anlar m hi dny ve m-fh nedir ?
Bir sevi gr! Anla : Sevmek hli lmekten beter...
msralarna ilham kayna olmutur. Fakat asl ne kadar lirik, ne kadar
duygu mahsul ise, naziresi o kadar zorlama ve duygu potasnda erime-
mi bir dnce haml, bir didaktizm tamaktadr.

Tad vecd havasyla Yahya Saimin en baarl iirlerinden
olan Secde ve stifar (Yerden Ge)da yine Fuzl anlmaktadr:
d olsa bu mi'rc grp rh- Fuzl,
Sevdl afaklarda yanan merkad-i Leyl...
air, Bezm-i lde
Rh leminde grdn esrra hayret et !
lemde grdn de bizim sun'umuz evet !...
beytinden sonra, Ziy Paann mehur Terci-i Bendinde ayn ilhamla
syledii
Subhne men tahayyere f sun'ihi'l-ukl
Subhne men bi-kudretihi yu'cizi'l-fuhl
mtekerrir beyti hatrlayp alyor. Fakat paann
bde gzel sev var ise akl urun
Dny var imi ya ki yok olmu ne umrun
beyti, onun
Mey i ve gzel sev... Bu mudur Hak yolu, yin?
Dinsiz yaamak, akla tapnmak... Bu mudur din?...
msralaryla hicve hedef olur.
Bezm-i lnin stnlk ddias... balkl iirinde Fikretin
Ferdsndaki
Ykselmeli, dokunmal alnn semalara;
34

Doymaz beer dedikleri ku i'tillara.
beytini, sadece ilk msranda kck kelime deiiklikleriyle yle tek-
rarlar:
Bir hamle-i hayat ile yksel ufuklara,
Sislerde Yol (Ebediyet Yolu) manzumesinde de yine Fikretin
Sis iirindeki
Ey kimsesiz vre ocuklar ! Hele sizler
Hele sizler !
msralarn, kendi syleyiine kuvvet katc bir unsur olarak kullanyor.
Tanrdan Seslerin Yerden Ge ksmnda yer alan
Fahriyye, airin hemehrisi Nef edasyla sylenmitir.
Sad-y Mevlna /Dinle Neyden (Yerden Ge), ilham kaynan
adnda tamaktadr. Tanrdan Seslerin VI. Blm Sermest-i Ebed
de Mevlnann 676. lm yldnm mnasebetiyle yazlmtr. Ayn
blmn Hu ekerek Gideriz iirinde Yunusun adn anmak da yine
bir ilham kaynana iarettir. Seni Seyrediyorken adl III. Blm, Aziz
mridim Ziya Gkalpin ruhuna ithafn ve Faruk Nafizin
Sahrya bahrn yine ilk indii gnd
msran epigraf olarak tamaktadr. Hz. Muhammet (sav) iiri ise ho-
cam ir Mehmet Akif'e hrmetle diye ithaf edilmitir. Yaymlanmam
iirlerinin ounlukla din duygu younluuna sahip olmas, onun Meh-
met Akifle ortak ynne iarettir. Fakat bu duygu-dnce beraberlii
onu bazen belki de farkna varmakszn,
Y Rab bu uursuz gecenin yok mu sabh
Maherde mi brelerin yoksa felh
diyen Akifi taklide gtrr:
Rabb'im bu karanlk gecenin yok mu sabh?
Brelerim gklere demektedir h !...
(Yerden Ge HitaplarRabbn Divannda)

35

Yahya Saim muhakkak ki okuduu daha baka airlerden de izler
tayan bir birikime sahiptir. Fakat onun sanatkrlnda ok derin izleri
olan iki ahsiyet vardr: Ahmet Haim ve Yahya Keml. Bu iki air iin
aruz iin son merhale iirimizde derin gzl Ahmet Haim'le hassas dil-
li Yahya Kemal oldu.
34
diyen Yahya Saimin yaymlanmam manzu-
meleri arasnda Ahmet Haim ile Yahya Keml balkl bir para da
var. Sz konusu metin, Ozanolunun onlara hayranln dile getirmek-
tedir.
Aka Dair Gazelin (Yerden Ge)
Nazarla k olur dim gzel, gzele;
Rekabet zre neden sylenir gazel, gazele?
biimindeki syleyiinde de Yahya Kemlin sesi yanklanmaktadr. Yine
Yahya Kemlin erenler redifli gazeli, airin yin-i Muhabbetine
(Yerden Ge) rnek olmutur.
Daha nce baslm eserleri de, imdi sunduklarmz da, Yahya
Saimin dil ustas bir sanat olduunu ispat iin gerekli her trl zellie
sahiptir. Ancak bazen vezin uruna, eskilerin galat sayd syleyileri
de grlmektedir. Mesel dnya anlamna gelen kre yerine, vezin
gerei, lgatte spa diye anlamlandrlan krreyi kullanr.
Nasl biter acab krremizde rh- hayat ?
(lemdeki nklp)
Bir krre bir byk topa benzer bu srl ey,
(Taptn Batl)
Her noktasnda krremizin bitmeyen bar...
(afak Musikisi)
msralarnda olduu gibi. Halbuki
Kurduk bu vefsz krenin stne yer yer?
(Yerden Ge Hitaplar)
erri tebcl ile ykselmeyecektir u kre.
(lahi Heyecan)

34
Yahya Saim (OZANOLU): Bir ki Sz, Leylnn lm, Kader Mat. stanbul
1338/1922, s.3.
36

gibi baz msralarda ayn kelimeyi doru biimiyle kulland grlyor.
Biz, metinleri verirken, yanl kullanml yerlerde vezni imleli kabul ve
kreyi tercih ettik.
Btn bu sylediklerimiz, asla onun taklit seviyesinde kaldn
gstermez. Gerek daha nce yaymlanm iirleri, gerekse ilk defa bu a-
lmamz erevesinde ortaya kan metinler, onun sosyal faydac edebi-
yat alannda, kendine mahsus bir yeri olduunu anlamak iin yeterlidir.

37

METNLER

I. MANZUM ESERLER

A. BR MEHTAP GECESNN HATIRALARI

Karaltlarda yanan her meneke yldz,
Her era, glgeli mehtab, nur oyunlarn,
afak ziyasn, her eyi sevdiim gzler
Sanar, tapar, tapnr, alarm.

1
MEZARLIKLARDA
Mesfelerde ziylar parldyor, akyor:
Ar ar douyor kar ufka bir mehtap
Yukarda bir mezar stnde bir kadn bakyor

Scak, derin heyecanlarla fecrin ldne
Hlsa gn dnyor, selvilerde baykular
Bouk bouk tyor imdi hzn iinde yine

Dudaklarndan uan, raks eden terennmler
Kanaryalar gibi vre alayan ey sen!
Sadef rbbna hly iinde teller ger

Sed sed ebediyyen sed sed-y cnn
O tze tellerin stnde alasn, glsn
Bu akam ey kadn, ey akm, ey bahar- fsn

38

Bu akamst mezarlkta ite gn dnyor
Bu akamn bile mans bende bir mtem
Gnein iindeki feryd duymadan snyor

Kitbeler gibi karmda titriyor gnlm
Ne alyorsun o zulmetli talar stnde
Zavall glge, nedir mtemin, nedir bilmem!...

Fakat senin o ipek salarnda bir rzgr
Fslts sana en tatl mcerlarn
Dizinde oynasn altn sedl hlar

Dudaklarn bana bir kanl, ten lle.
Bu gzlerin yine mehtapl bir yeil menba.
Kulaklarndan aslm birer demet jle.

Omuzlarndan akar titreyen beyaz bir tl.
Teekkl eyleyen endm, o bir ilah kadar.
Gzel ve dalgal gr salarn birer snbl...

Sen ey haytmn altn gnde imdi glen
Bahrm ey beni akyla b-reh ve garp
Alp giden kamerim, servetim, ilhem sen

Glmse, ben senin aknla burda inlerken
Hazn eriti, iekler sarard, gn soldu.
Fakat senin dudan solmasn, bu ok erken
39

2
FIRTINA GECELER

Btn siyah geceler, fecri hn olan geceler
Ateli, kanl bulutlarla rtlnce bam
Huddu olmayan enginde bir gne bekler.

Gzmde cennete timsl olan cihn- gurp
Kamer, karaltlardaki maherle har olup domaz,
Gezer mezarl gl yzl bir kadn mahbp

Derinde, gkte, uzaklarda ruhlar alar.
Btn bu sesleri, dehetle dinleyen herkes
nliyor sanr ufkun nnde kaplanlar

Alevli tahtnn stnde haykran bir ilh
Nasl skarsa boulmu skta yumruunu,
Benim de gzlerimin kint, ufku siyh

O dem semlara bir anda isterim kmak.
O dem semlar tekmemle isterim ykmak.
Apanszn bu teheyy biter mezarlardan

kan ziylarn altnda imdi ben sinmi
Bir ince glge sktiyle rperir kalrm.
Sarar ufuklar uzlet, tahayyl, asyi

Yava yava alr gk, iinde bir mavi
Skt iinde de imekli gzlerin alr
Glmser ufkumun stnde gl yzn ehev

Baklarn iki yldz kadar derin parlar.
Yukarda selviler stnde bir meneke ziy
Kmldanr tutuur gk yznde elmaslar.

pekli salarn rzgrda, ellerinde iek
Takm takm szlr shilin karanlna
Ate bakl melekler btn glmseyerek
40

3
ACI HTIRALAR
Bu akam st gneler batarken aldandm.
Mesfelerdeki maherlerin ziylarn
Ate dudaklarnn kanl rengidir sandm.

Sesim semlara ykseldi haykrp gld.
Bamda belki cehennem ve belki frtna var.
Boyum uzun ve siyah bir kefenle rtld.

Apanszn bu sed ne? Nedir, bu sayha nedir?
Zarf bir kadnn pr-fsn vcdu gibi
Glerdi nk peran bulutlaryla bedir.

Ykl, glmseme karmda ey zehirli ylan
Ykl, nmde mcessem gzelliinle ykl!
Ykl ki kalbimin stnde h o gn baylan.

Hayl, o bembeyaz endm, o ilheydi,
Fakat sen ey kar sen bir zavall eytansn.
O nazl kz bana retti ak, sen derdi.

Evet senin glnden cnnu rendim.
Her akam st, bu vah, alevli gzlerle
Semya, ufka bakan, sonra haykran bendim.

O mvi gl ki ziysnda dem eker blbl
O bendim eskiden ey sevgilim, fakat imdi
Benim fsnunu rzgr alp giden son gl

4
TATLI HATIRALAR
Gne gibiydim, aalar iinde pek mest, en
Adm adm yryordum iekli bir yolda.
Omuzlarnda uan salarnla birden sen
41

Glmseyince bu yolun kvrmnda bir akam,
Dp dudaklar aznda, srma zlf alnmda
Bayld gl gibi snemde ah, o h endm.

Zavall ben sana baktka ah, hep glmserdim.
Zaman zaman dnrdm de terk ederse beni
Bu kz, ben ldrrm kendi kendimi derdim.

Skt iinde ve henk iinde pek mest
On alt ay yaadk bir ateli ryda
Snerken akam ufuklarda bir kzl ykut

Dnerdim stne mehtp inen kk yuvama.
Yuvamda gsn ak aynann nnde sen
Tarar bulunca kar omzunda bir demet srma

Gelinlenirdi glmserken al dudaklarmz
Mehul bir mtem bu bir ince, gaml akamd
Girince hcrene grdm ki bir kk yldz

pekli, glgeli kirpiklerinde saklanyor,
Uzak semlara ryl gzlerin dalm,
Dedin ki: bilmiyorum ben de, sormayn, brakn.

Meneke bir gl rten afak ziys gibi
Btn vcdum o lgn baknla rpererek
Nedir, dedim ve dndm bu mtemin sebebi?

Fakat iindeki bir hisle anlyordum ki
Bamda kapkara, hne bir bulut uuyor.
u bo suli hemen elli defadan belki

Ziyde, kendime sordum. Ve her soruta da bo
Bir inkisr ile dndm mell ufuklarna
Zaman zaman olarak ayn emeden sarho

Kenarlarnda dolatm aldayan sularn
Havda bir uzayan su, erit gibiydi sem.
Aalarn arasndayd ay denen altn.

Benek benek sarn glgeler, ziylklar,
Sularda incilenen bir demet byk yldz,
iekli dallar estike titreten rzgr
42

Btn bu eylere, dalgn bakp teessrle
Dedim: - bu mteme Rabbim nedir sebep acab?

6
YATAKTA
Ufukta gnsuda aypencerende bir ule

Alevleriyle yanarken sarard soldu deniz
O akamst haylin de fazla solmutu.
Fsunlu gzlerin olmutu bir siyah dehliz..

Yatakta hasta ve mtemli bir beyaz glge
Dudaklarnda lh, snk tebessmler..
Yannda ben bakyorum bu nzenin iee

imde deliren hisle anszn tuttum
Hazanl gllere benzer sararm ellerini
-Eer dedim, seviyorsan hakkaten yavrum.

ekinme, syle, dedim, haydi syle bakasn
Muvfakat ettim imdi syle ayrla
Derin.. derin bana baktn, derin.. derin yasn

Tutar gibiydi geen tatl gnlerin bu bak.
Yanaklarnda dmlendi inciden yalar
Darda camlar sarsarken alayan bir k.

lm sktu neden sonra bir hayl ses
Parltlarla bu engin sktu dolduruyor
Diyor ki: -Fecre kadar sen msadet serbes
35

35
Bu birim, zellikle son msran vezne uymas iin yaplan zorlama airin houna
gitmemi olmal ki msra birden (son msra iki ayr ekilde olmak zre)
lm sktu neden sonra uan bir rzgr
niltisiyle bu lgn dudakta bir l sesi
Diyor ki: git de tahayyle ihtiycm var
(Diyor ki: git de ufuklar aarmadan .....)
eklinde yenilenmi ama muhtemelen yine sonulandrlamamtr (N. H. P.).
43

Brak benive karanlk kmeden nce
Gelip karrm ren Bu ses, bu ses, bu niyz
Onundu zihnimi meln teevvn ince

Ylanlaryla bken balayan demir eldi.
nnde ben bu sesin, mahvolup kp gittim.
Semya bir gece, yldzlaryla ykseldi

7
LM
Gn ufukta henz snmemiti incileri.
Girince perdesi gllerle ilenen kapdan
Ykld beynime sandm, semlarn ehri.

O neydi grdm, Allahm orda, ah orada?
O neydi, salar kanlar iinde bir gen kz
O neydi, aklm altst eden bu manzarada?

O neydi, kanl kefenlerle bir beyaz ekli
Btn zoruyla elimden mezra doru eken?
O neydi, h, o mmdi mahvolan o deli?

Kucaklayp dank salar bembeyaz ln
nnde penceremin ufka haykrp gldm.
Dinledim o coan karlarn iinde gn.

Buram buram iri karlar yaard gklerden
Beyaz beyaz gece, her yer beyaz giymiti.
Btn aalar sarmt bir ipekli kefen...

Sisin iinde neden sonra bir gne dodu.
Ufukta hreli yldzlarn ziylarn
Genileyen koyu glgn parltlar bodu
44

Bir Mehtap Gecesinin Hatralar ba taraf
45

Benim iimde de donmutu bir byk dny.
Btn haylimi sarmt ten sisler.
Cihnleyin gryordun birer kzl ry

Sen ey o gn beni ondan ilelebet ayran
u kanl gk bana hit ki intikamm var.
Bu mhtba bedel gl ziyl hnundan

O hlde, ylece yesimle orda hkrdm
Uultularla geerken mesfeden rzgr.
Uan bulutlara gz yalarmla haykrdm.

Okundu kyde ezn- Muhammeddm
Alevli barma bastm bu taptm ly.
Ne oldu kalbime? Sandm ki koptu birden dm.

Bu snmez atei barmda dim skarak
Uzak ufuklara katm bu kan kokan kyden
O ky ki kaldm oralarda ah, o glden uzak!

8
NTZR
O gn bu gn bana dehet verir yeil gzler
O gn bu gn bakamam srma sal mehtba
Fakat ziysn sislerde neredince kamer

O sevdiim gelecek zanneder, iinde hayl
Glmserim. Dklr gzlerimden incilerim.
Ve h eder kalrm orda bir sanem gibi ll

46

9
SON SZ
Kadn kadn seni yesimle bekledim her gn
Ved iin bile ryma kimseler giremez.
Kadn kadn douyorken uzakta plak gn

Apanszn sarlr nurlu tayfnn ince
Beyaz hayline, aknla ldrr perim.
Didiklerim seni dilber, yan kadn delice.

Dudaklarm emer ryn omuzlarndan k
Ylan kadn asab kollarm sarar belini.
Sesin donuk, gzn s, salarn kark

Bir ihtikar ile balar niyza, feryda.
Bu sesle kalbimin stnde canlanr bir alev
Hcmlarm btn ryn ncma, ebda

Sen h ey dank sal, en gll hayl

1331 Austos 26 aramba gecesi
47

B. LAH RLER SERSNDEN
1. Kitap

TANRI'DAN SESLER

(Allah'a Gtren Yol)

Maksud ti, mescid bthne bahne

thaf:

Annem, Medine-i Mnevvere kumandanlarndan
Gazi Yahy Feyzi Paa kz Lutfiye Ik'n,
babam, Msak- Mill'yi yapan Meclis-i Mebusan'da
Erzurum milletvekili Abbelekoullarndan
Yusuf Ziy Bey'in aziz ruhlarna...
48

Tanrdan Sesler iin dnd kapak kompozisyonu.
thaf cmlesi: Galatasaray Ders Nzr ve Maarif Nezareti hsaiyat
Ksm Mdiri daym merhum Cemil Beyefendinin aziz hatrasna.
Daym kelimesi iin neden daym dede-babam deil?! eklinde 14.
10. 1961 tarihli bir not dlm.
49

BLM I
AFAK SENFONS

(EPGRAF)
Dvsna kanm ve inanm biriyim ben
Krkbe seneden sonra bak dipdiriyim ben
SIINI
Sen Hakk'a sn, Hak seni elbette tutar Hu
Dnylar doldurmada esrr Ozanolu

LH AK
Oku ! hilkatteki esrr, azzim, ren !
Sen o sslerle bezendin, ne iin aldandn ?
Ot yiyen sebze yiyen ok yaar lemde neden ?
En byk mcize kalbindedir, aldanma sakn !

Msik, sonra iir, sonra da din ... ey akn
Kalbe ilhm olan nrlu pnar, tze hayat!
Ve bu kaynaktan ienler heyecandan takn
Mvi gklerde aar aka ve r'yya kanat .

Ruh o ilhm ile sonsuzlua birden kavuur,
Srl r'y denizinden uarak nra varr,
Mnev rhata ermekle btn kalbi huzur
Ve sadetle dolar, vecd ile Allh' tanr

50

Maddeden syrlan insan ebediyyette yaar,
Taze kuvvet ona bir taze ibadetle gelir
Hep meleklerle dolan lem bir baka bahar,
Raks eder fecre kadar, gkte kanatlar gibidir.

Az yiyen, ok dnen, z konuan bir insan
Hilkatin srrna birden kavuur, aka gelir.
Ku tynden yatak olmazsa, zlmez bir an;
Tahta stnde yatar, yast ta olsa da bir...

Uyku, yldzlarn altnda ilh heyecan;
Heyecan uyku kadar tatl gn altnda.
Taze bir nra erer sanki karanlk vicdan;
Gz tok, kalbi gan, hrs boar zatnda.

ileke byle kesfetten ibret kalb
Trl zahmetli riyzetle yarar korkmayarak.
Srl nr lemi ufkundan aar. Ten kalb,
lmn koynuna dtke grr baka afak.

Srr- vahdet zlr merhalelerden geerek,
lm nnda ne var, anlatabilmek ok g !
Ve nefis baka hakkatte yaar, ceht ederek.
Biri lezzetle lrken... biri korkun, biri rkn...

Hrs kalbinde yaatmakla kazancn ne senin?
Syrl ey gzleri kr, nru mebbet arayan!
Fukar olmay bil ! Byle ilh ve derin
Kavuursun yine gnlnde bir Allah'a inan !
5 Kasm 1956 - Pazar

AN ve EZAN SESLER
u an sesinde veyhut ezan sesinde ne var ?
Ne var ki titriyoruz biz, duyunca akamdan ?
Dncelerle haylim derinleip gidiyor...
Dncelerle u zihnim durur gelir bir an

O n, ite o mahzun tasavvur nn ben
ura kalbedebilsem, o srr bir zsem...
O sr ki bilmediimden utandm demdir
O srr sen zemezsin derim o dem mahrem !

51

Bam arlaarak ellerimde hayretle :
Neden derim acaba zmyor bu srr akl ?
Akl yoluyla ararsan bulunmuyor lakin

lim de halledemez... Belki vecdimiz anlar :
Ezan sesinde veyhut u an sesinde ne var ?
Ne var ki titriyoruz biz ?... Duyunca akamdan !

21 Kasm 1956
Modayolu Yourtu Yokuu

LH HEYECAN
Heyecnn daha stne ne var lemde?
Nr ve maddeyle yourmu ki byk Tanr seni.
Manev lezzeti tadsn diye ho bir demde,
Doldurur nr ile bir lhzada ssz geceni.

Heyecan... ite ibdetle geen her saati
Baka bir nr ile tenvre koan vecd hayl.
yilik, doruluk, insanlk olan her ebedi
Gayretin lesi stnde doan nr- cell

Tanr'nn lesidir, nk hakkat bunlar
Tanr isterse verir en kck bir ferde;
O da bir yldz olur, evk ile sonsuz parlar,
Yaayanlar ona hayretle derler vecde...

ciz insan ! Yr ! Dik tut gece gndz ban !
Sen de bir Tanr'ya mn eden l kulsun.
Sen de iman ile her lahza akan gzyan
Tanr akyla akt ! Gaml beer kurtulsun !

Ne felketli asrlar yaamtr u beer;
Ne sadetli asrlar yaanr baz kere .
Ayn bir izgi olur baz zaman hayr ile er,
erri tebcl ile ykselmeyecektir u kre.

Hayr tebcli nasl retelim biz beere ?
Hayr takdsi ilh heyecan retecek.
nanrsan ne sadet ilh bir kadere !
Bir ilh heyecan hissederek ykselmek;

52

Bir tek Allah'a inanmakla olur... Kalbini a !
Yayor acz ile, hep trl meakkatle btn
Ne kadar kr, sar insan, ne kadar ok muhta !
Kalbinin sevgilerinden beeriyyet glsn !

Sevgi, Allh'a yaknlamak iin bir yoldur,
Mmkn olduka aman sev, ac muhta olana.
Byle bir nr ile hr kalbini sonsuz doldur !
El uzat yardma muhtca, hemen a olana !
LEMDEK NKILP
Bu inklp ile birgn hayt naklederiz
mr denen ksa mddet erince [sonra] sona.
Ve har ner olan cismimiz, kemiklerimiz;
Vcdumuz kaslp mum misli belki dona.

u aklmz neden ermez ? Neden fikirlerimiz
Bu inklb bir zha balamaz, niin ?
Olur mu bilmiyorum ben kabirde bir yerimiz
Kabir ki baka bir lem haylimizde, derin...

Haylimiz ebed sanma bir hayl ite !
Nasl biter acab krremizde rh- hayat ?
Ne var bilinmedi asla u khne gemite
im, tasavvurumuz hep diyor sakat m sakat !...
HLKATN SIRRI
Sonsuz lemde nedir varln hikmeti, bil !
Sen kemlinle, cellinle, cemlinle deil,
Iztrap teinin rs iinden dodun.
Kardeinden alp anneni evden kovdun !...

Kaatil insan! u byk saltanatn pek botur
Buna kuvvetle inan,
- lmeyen hi nedir lemde, nedir ?
- lh heyecan... lh vicdan...
Bunu bir bilmeyen insan, bilirim... sarhotur.

Hrs, isyn brak, skin ol, Allh'a ula !
Afveden nk byktr... kuzula, etme tel !
Kni kalbinde erit ! Haykrn bir isyan.
Sn Allh'a ! Snmazsan olursun eytan.

53

Tanr ismiyle yazlm u kitap, ite oku !
Tanr dnylar yaratan varla yoku.
36
Dmenin nefsin, uyut nefsini mnnla !
nsan ol, kni brak, ak yaat nnla !

ok gnhn var... Utanmaz msn Allh'ndan ?
Duru tete yanarsn bu yetim hndan .
gn olsun seni Cennet'te soyunmu grelim !
Dnyev hazlar bir lhza [da] yunmu grelim !...

u sefl lemin (iblisle melek) karde olup,
Ebed varln akyla yanan te olup...
Ne Cehennem ki yanar gklerin stnde derin !
Yanacaksn, yanacaksn, budur kaderin...

Ey ilh atein srr kvlcmla dolu
Rabbim isynn afveyleyecek, gaml kulu !
Gam ve d sana bir va'd-i ilhdir, inan
Ey keml zre, cell zre, ceml zre olan !

LEYLA ile MECNUN
Sende Leyl'dan da stn bir sevilmek hli var
Bende Mecnun'dan da stn bir sevimek ak var
Sevmeyen anlar m hi dny ve m-fh nedir ?
Bir sevi gr! Anla : Sevmek hli lmekten beter...

Tanr bir yneden aksettirip r'ysn
Mest eder Mecnn'u, Leyl ! aruben Mecnun gezer
Akseder dalarda Leyl ismi, da... da... ses verir.
Belki Leyl h eder, Mecnun gler, Leyl gler...

22 Kasm 1956
LM ve EBED GZELLK
lm... insanlara haktr: lrz.
Gn gelip yer olacaktr dmdz...
Geri bir ders-i edep var u teh lemde,
Gln stnde yanan tze, gzel ebnemde...

36
Vezin bozuk.
54

Fecre mahsus o gzellikleri seyreyle tan !
Bil ki Cennet bu gzelliklerin en son vatan...
16 Kasm 1956
HAYL VE HAKKAT (HB-I SKIB)
Nasl biterse hakkat hayl iinde bakn,
Nasl biter yaayanlar, u hilkatin kitb ?
Nasl biter u aklarda gizli nr- zek ?
Nasl biter bana anlat, o bitmeyen akn !

Kannca imeye akn arb az geliyor.
An karanl, ok zledim u mehtb...
Delin karanl kular! Verin ziyy bana!
Gnl bu dalgalarn ite oldu mihrb...
Eyll 1957

ihb- Skb
55

BLM - II
EBEDYET yahut BEZM- L
(Duyduum Ses)

thaf:
nsanln en saf mritlerinden Enis Behi Koryrek ve
Feyzi Mardin'in
aziz hatralarna...

1956 senesinde karlar yad, nakil vastalarnn ilemez olduu
gn, amlca yolunda tipide tkandm. Bu esnada nc defa olarak
infarkts geirdim, kendimi kaybettim. Haydarpaa Hastahanesinde drt
ay tedaviden sonra drt ay da Yourtu Parkyokuu no:42'deki evimde ve
banyo (?) mevsimi tabiatn en gzel bir harikas olan Marmara'nn
Kalam'da koru iinde ebed gzellii temaaya koyuldum.
15 Kasm 1956 pazar gnnden itibaren1957 Austosunun 7. g-
nne kadar snihtn 1. blmndeki lh Ak adl parayla bala-
yan ve zaman zaman snih olan ve ikinci blmle beraber tamam 368
msra ve 26 paradan ibaret olan snhtm devam eyledi. yle ki bu
snhtn herbirini ra'eler iinde tesvit ederken birinden nce yazlm
yzlerce mnteir ve yine gayr- mnteir eserlerimden hibirine benze-
meyiine ben de hayrette kalarak tahayyl ve temaadan kendimi alam-
yordum.
Bu kitabn 17 Ekim 1959'da Enis Behi KORYREK'in lmn-
den tam on yl sonra bastrlp nerolunacana dair bir irada daha
mazhar oldum. Fakat bunun nasl ve ne suretle olacan tayinde el'an
mtehayyirim. nallah bu cemiyetimiz bunun gzel bir vesilesini tekil
eder de nil-i meram oluruz.
El- Ftiha
56

ENGNLERE DORU
Bir gn krekle sandal atm denizlere
Shil uzakta kald, gne sindi bir yere.

Sonsuz karanlk ald da birden civrm,
Sandm uzakta ufuklara gmdm bahrm...

n, semya dald gzm lo mesfede,
Kimdir, dedim ziyy veren srl mbede ?

Bir srl mbed ite sem ! ok derin, uzak...
Bir srl emeden akyor sanki bin afak.

Yldzlar ortasnda yzerken derin, derin...
Bir ses yayld ufkuna sonsuz gnelerin.

rperdi varlmda fena bulmayan bu ses:
Allh bes ve der heme an zl-ceml bes
26 ubat 1956
LAH SADA
Kalbimde ihtizza gelen bir sad ki hep
Gkten inerdi, reme olmutu sebep.

Her kim duyarsa hayrete birden der, kalr,
Ses, sylyordu bunlar duydum ar... ar...

smim yazlmamsa kitbnda hilkatin,
renmeliydi ismimi fn hviyyetin.

Gklerde parlayan u gneler nedir? Dn !
Farz et ki bir dakika yok olmu gmlmsn...

rperdi varlmda o dem duyduum o ses :
Allh bes ve der heme an z'l-cell bes !
57

VARLIIN MANASI
Mans varln, oku ! Bir tek satrdadr:
Gklerde grmek istediin bil, sadrdadr !

Zannetme yle Hind ile r'yy in'dedir,
Gaybn lisn, sende olan rh iindedir.

Ekvn seyreden nazarn grmyor mu ki
Binlerce le aksediyor gk iindeki

Milyarca fersah uzak bir mesfeden,
Kimdir bu fecre nr olan, ekvna akseden ?

Bir var olan hakkati if eden o nr
Rhunda duyduun ebed [bir] uultudur.

Gizlenmiiz iinde muazzam hakkatin
Yldzlar ortasnda duran bir belgatin

nkra kalkan o gururun o kr akl ,
Kefeylemez hakkati, aldanma muttasl !

Hayrette toplanr bu tecell-i sermed,
Hayran olan nazar grr ancak hakkati:

Subhne men bi-kudretihi yu'ciz'l-fuhl

rperdi varlmda o dem duyduum bu ses:
Allh bes ve der heme an zl-ceml bes .
LAH ESRAR ve LAH RAD
Fnsumuzda manzara yalnz gzndedir,
Lkin gznle grdn esrr zndedir.

Rh'l-kudsle Meryem'e nefheyledik an,
s'y kim alan ge yerden? Biziz, tan !

Cibrl'i Zt-Hak'la uurduk Muhammed'e,
Girdik kfr diyrna, manla mescide.

58

rdrmek istedik seni ey sen fen nefis !
Hakkn deil binmz ykmak, o baka his !

Mecnn olanda kfiri gr, intihr eder,
Hin firsetiyle vatandan firr eder.

Bed nm olursa bir kii bir byle hl ile,
Takdrimizden olmal her ihtiml ile.

Kul var ki b-taallm b-cehd b-haber,
lhm- Hakk ile btn esrr kefeder.

Kul var ki b-ibdet b-zhd b-du,
T br-gh- Rabb'e kadar eyler til...

Rh leminde grdn esrra hayret et !
lemde grdn de bizim sun'umuz evet !...

Subhne men bi-kudretihi yu'cizi'l-fuhl

rperdi varlmda o dem duyduum u ses:
Allh bes ve der heme an z'l-ceml bes.
ULUHYET
Hayretle dal u leme bir sr zer gibi,
Seyret mesfelerde tirilyon kevkibi...

R'yya daldn geceden bir du iit !
Rhunda ak- mutlak, many anla git !

Mechl-i mutlakn da iinden doan biziz,
Aksettirir bu ra'eyi r'yl hr deniz...

Bir n- ra'eden douyor bak, btn hayat;
Zt'l-ceml iinde yzen nr ve kinat.

Yrn- Hak ! Niyz edelim biz de bir nefes:
EBED HAKKAT
Ey iinde sezdiin esrra ama sen.
59

Rzgr iinde nki biziz dim esen.

eytan, melek ve cin de bu lemdedir ama,
Gzden nihn olunca sakn yoktur anlama!

Titrerdi lerze lerze u kalb-i rakkiniz ,
Tevfka mazhr olsa refk-i efkiniz.

Arzyu halk ederse kamliyle Z'l-cell,
Elbet bulur hakkat-i ekvna ittisl.

Olmazd hakkati yaratmakta fide
37
.
Girmezdi demolu gnhyla mbede.

Bir hsn-i mutlak olmasa ekvn iinde hi !
Leyl'y bir grnce taan [durmayan] sevin,

Bir tel sayla balanarak nr- vahdete,
Gzler erer o nr ile sonsuz hakkate.

Her dem tavf eder gibi kalbiyle Kbe'yi
-Akn budur murd- murt istemek iyi...

Hem ili tatl rzigr heyecnyle esen
38
Gl bahesinde seyredeceksin bahr sen !

Lkin bahr solduracak bir hazan da var.
Elbet bu srr anlayan anlar: Nedir mezar?

lmek ne, var olu ne demek? Hepsi bir; o bir
Vecdinle ak- nr- ilh iindedir.

Yrn- Hak ! Tavf ediniz siz de bir nefes:
Allh bes ve der heme an z'l- ceml bes...

37
Vezin bozuk.
38
Vezin bozuk.
60

MADDE, MANA ve MECHULLER LEM

Many maddeden seerek gr gzellii !
Man ki maddeden daha yksek ve ok iyi.

Renginde yoksa by-i vef bir gzelliin
irkinliin bekas olur belki ok hazn.

irkinliin de nki odur srr- hikmeti;
irkinlik ortasnda ararsan fazleti.

Bulmaz da ra'elerle dnersen hakkate,
Dil bala nazl, iveli, h bir fete !

Hsn-i ezelde gizli kalan bir byk zek,
Mekf olunca ykselir ekvna bir du.

Sonsuzluk leminde keifler btn bizim .
Sonsuz fez iindedir esrarl dehlizim .

Nrum o srl dehlizi birden parldatr.
Mechl sen de gel oku ! Fn, satr... satr ...

Sonsuz fezda saltanatm bir visldir.
Sonsuz olan hakkate yer gk misldir.

hengimizle fecre gzellik veren biziz.
hengimizle alyor engin ve hr deniz...

Karnda ite byle dururken mesfeler,
Yzlerce bur iinde glerken ecel kader;

lyi-i zamna kaplmak ne bo heves !

61

YILDIZLAR ALEM
Fnliinde lemi szdm uzak yakn
Bir yldz utu... rperiverdim, dedim, bakn !

Bir yldz utu nmtenhi bir lkeden,
Yldzlar lemindeki en srl lkeden...

Asgardan asgarn daha asgardan asgar,
Doldurmu ite bir kocaman srl sgar.

Ekberden ekberin daha ekberden ekberi,
Usuz bucaksz engine sermi denizleri...

Daldka hep vusl-i ilallah niyzna,
ktka bir tasavvuf-i l firzna;

Mevcd-i l-yezl ile bir tek vcd olup,
zde-i kym rk scd olup,

T br-gh- Rabb'e kadar ykselir beer,
Envr- hikmet-i samedn nzl eder.

Yrn- Hak ! Niyz edelim eyleyin heves:
TAPTIIN BATIL
Bir madde var ki sen ona tapmaktasn bugn
Fn o maddeden grnen sr nedir, dn !

Bir srl madde var ki haylinle z onu.
nsanln nedir u bo lemde bil, sonu.

Bolukta kaybolup gidecektir bugnk var,
Dny adyla yd edilen evre, bir mezar.

Bir krre bir byk topa benzer bu srl ey,
Birgn harap olup gidecektir gney, kuzey.

Bir maddedir dalmaya mahkm edip an,
Bildirmek istedik sana dnyy; gr, tan !

62

Bolukta mahv olunca u lem, nedir kalan?
Herey, demek bu sahnede herey, yalan, dolan!

Servet,parlt, debdebe, mahkm eden para,
Bir maddenin parlts, vicdanda bir yara...

Sen ey tamahla mrn israf eden beer !
Kalbinle anla, bil, tan artk, ne hayr er.

Yrn- Hak ! Niyaz edelim, haykr bir nefes:
KURTUL GAFLETNDEN
Kusmakta levs gayzn dnyya kr akl.
Altn ne? Bir parltl mden, ha bir akl.

Kusmakta zehr knini etrfa mel'anet !
Servet, ataf, parlt, cinyet, garaz... evet

Her rtbe bir fazlete hit ve her nian,
nsanln vekarn msbet bir imtihan

Olsayd, belki [-.] alr, yoksa cfedir
39
.
Yalnz kalan u evrede yalnz vazfedir.

Rhun gds [-.] bu, hizmet de halkadr
40
.
Hizmet, zavall halka deil, belki Hakk'adr.

Halkn muni olmak iin servet iste sen !
Nefsin kr itihsn kandr krkleyen...

Altn, parlt, tantana, elmas, gm, para,
Servet denen o cfe ne? Vicdanda bir yara.

Bildin mi? Gafil olma ! Nedir anla, hayr er ?
Sen ey tamahla mrn israf eden beer !

Yrn- Hak ! Niyaz edelim, eyleyin heves

39
Vezin bozuk.
40
Vezin bozuk.
63

STNLK DDASI, MUHABBET, HAKKAT, SYASET
-DNYA CEHENNEM, KURTARICI EL ve
KURTULU YOLU-

stnlk iddisn kalbet muhabbete !
Bir anda bil ki sen ereceksin hakkate.

Milletler lke lke yaarken koyun gibi,
Bir hle var cihanda: Siyset !... Oyun gibi !

Saldrmak isteyen o mheykel felketi
Sindirmek isteseydin eer sen, sadeti

oktan bulurdun... mrn israf edip neden
Dnyda bir cehenneme girdin, elinde fen

Bir me'aleydi ufkunu aydnlatan afak,
Olmazd bin cinyete masdar... Bir infilk...

u ufka bak !
Kanlar coup kudurmada yer yer, taraf taraf...
Gafil beer! Cinyete kurban giden o saf

nsanlarn bu kafile !... ldrmedir zafer,
Ykmak eref. Ve nehb hederdir erefle an
Buz sitemdir adl ile ihsan. Btn cihan.
*

Mruf adyla ite bu toprakta, derbeder,
Mahkm muztarip yzyor, hep eker gider...

Silkin, bar ki kurtulacaksn !

Silkinmi olsa, kurtulacaktr... Byk akl
Fen kuvvetiyle birleerek sonra muttasl,

*
ldrme eref, ykma zafer, nehb heder an
Marf ad buz sitemin adl ile ihsan
Halkun Defteri, T. Fikret (Ozanolunun notu)
64

nsanln, zavall mkedder ynlarn,
Dknlerin ifsna elbet koacak yarn...
41

Hrmet ! Asrlarn cierinden sefleti
Birden skp de kurtaracak el, -ki gayreti

Sonsuzdur- ztrba iflar veren o el,
nsanln ifsna elbet rer temel.

Pek fazla muhtemel

Cennet o muhteem temel stnde ykselir.
Elbet o anl anl afak nra mjdedir.

Elbet o anl anl afaklar sker gelir,
Sonsuz gneler ordan uar, gk de enlenir.

Fn beer ! Yolunda ezelden hazr duran
Bir zirve var ki rehkr... O yolda kan...
42

Bir nr olur ki alar ezelden ebedlere.
Birka bouk fslt, dner sonra mahere.

Evhm iinde hasta sayklarken mrnn
Bir bak, bugnle nisbeti var mdr, dn !...

Artk bu yolda gitmeye kadirsin ey hayat !
Gitmek ne, gkte umaya tayyareler kanat.

Kf ! Dehn ettik asrlarca imtihan.
Bir meydan oldu umak iin bak u sman.

Snsn mebbeden o cinyet o hile !
Hkim zek ve tecrben artk gavile.

Bir hamle-i hayt ile yksel ufuklara,
43

41
Vezin bozuk.
42
Vezin bozuk.
43
Tevfik Fikretin Ferd iirinden.
65

Ezdin banla talar yendin denizleri,
Ta'kp et ufk- zulmete sa nrlu izleri.
Hi phe yok ki sensin aan srr- hilkati.
Fikrinle durma artk incele hakkati.
44

Trih iinde kr ve sar kotuun yeter !
Sensin bu gaml evrede evld- hayr er.

Yrn- Hak ! Niyaz edelim haydi pr heves:
Allh bes ve der heme an z'l-keml bes.
YNE O SES
Nyn sesinde, bahr-i muhtin sesindeki
Hicrn duymayan ne bilir ak lezzeti?
Zir o ses ki lhn-i ceml celldir.
Eflki doldurur ve uuldar derin derin...

Rzgrlarn sesiyle de enginden aks eder,
Hem yle ses ki yle dnsen hzn verir.
Der: Ayn hem de gayr olan birliin sesi:
Dildr senden ayr deil, rh iredir.

Hsnn cemli, akn ilh sadeti,
Gnlnde bir kemle iret oul senin.
Hak barmzda biz de onun snesindeyiz.
Mnkir gazaplanp soruyor: -Kim bu sezdiin?

M'min klarsa be vakit Allh iin namaz,
Akyla sonra diz kerek eyliyor niyaz.
Yrn- Hak ! Niyaz edelim biz de pr heves:
HAKKATN SIRRI: ERH- MELAL
Hicrna uradn dil-i bre, b-sebep.
Bir nkte var, bu nkteyi kalbinle anla hep.

Nr aynasnda srr- hakkat nihan durur.
Sevd yznden ortada sonsuz cihan durur.

44
Vezin bozuk.
66

Dtn sen arza cennetin ufkundan ey garip,
Mutlak visle ermek olur gn gelir nasip.

lemde gamla geti zamnn zlme sen.
M'minsen ztrba tahammlle dinle sen !

Dny cehenneminde hakkat budur bugn:
Ak teiyle yanmadadr sman btn

Hikmet budur ki evke gelip yanmadr hner,
Yandka ara ykselecektir ben-beer...

Yrn- Hak! Niyaz edelim, durma b-heves:
IZTIRABA TAHAMML ve M'MNLERN BADET
Fikreyle, ztrba tahamml kermeti
Kuds ve muhterem klyor bir ibdeti.

Dildr senden ayr deil kalp iredir,
Fikr-et bu srr, her tapn bir sitredir.

Taptka kalbimizde yanar nr- sermed,
M'minlerin ibdeti, kalbinde ma'bedi...

Yrn- Hak ! Niyaz edelim. Haykr ey nefes:
CENNET, LAH SADET ve KELAM-I HAK
Gzlerle grdn bu cihan bir hayldir.
Cennet onun iindeki bir ihtimldir.

Fnus iinde yand hakkat ermz,
Cennet mi sandn ey gzelim, son duramz!

Cennet nedir ki sen onu her an edip talep,
Alarsn ztrp ile her lhza...var sebep.

Ddrmz m, yoksa muhabbet mi, sne mi?
Glzar iinde evk ile alar terne mi ?

Zhit ne derdi, bir ona sorsan bu hikmeti?
m ederdi belki ilh sadeti...

67

Ddr, ak, yanmay bir an edip hayl,
Dnyda belki cenneti grmek deil muhl.

Cennet gnlde efkati ihtar eder bize:
Verdik kelm- Hak diye Kur'n' biz size.

Yran- Hak! Niyaz ediniz hem de pr heves:
LE
L-kevni anladnsa eer lmeden len !
Ey gkyznde nr arayan feylesof kii !

Rhunda gr hakkati ! Kul sen ve Tanr sen !
Cehdeyle kim ayan olacak hilkatin ii !...

Nefsin ekerse bir ile man ltf olur,
Varlk boyunca cismimizin her kesfeti

Bir tebeddl eyleyerek cism olunca nr,
45
Rhun tadar lmde de sonsuz sadeti.

Tad ruh ! lmle bilmecelemi hakkati !
SEMALARA DORU
Sf-i b-gyi n-puhteden sakn !
Vesvs- fitne hi olmasn sadrna yakn !

stnden at kesfeti etrfa bir bakn,
Nr leminden lem-i ervha et akn !

Kalbinde gizlenip yine ulv emellerin,
T sidre-i semya kadar nr olup yerin,

Gr mverda hikmeti, cennetle Rabb'ini,
Milyonla yl o varla hayran olup tan !


45
Vezin bozuk.
68

VSL- YAR
Ey sen fezya acz ile hayran olan gnl !
Ey sen o tatl nr ile birden dolan gnl !

Rh'l-kudsle babaa kal srrdan,
Fark etme kendini bir lhza nrdan.
46

Bir bak u khne leme, n'olmu gururdan,
Bre, hasta bir beeriyyet fcrdan...

Y Hak ! nids alaya, rhun da d ola !
Nrun iinde yz de meknn net ola !

Yrn- Hak ! Niyaz edelim, haykr ey nefes:

FERMAN-I KBRYA, BEZM- VUSLAT,
LAH BRLK ve LAH SADET

Yasn da bezm-i vuslata kevser seb seb,
Femn- kibriyya teheyyc eyle: H !...

Bir ak- sf, nr ile dolmu gnlde tat !
Zannetme bir tesdfn sar hdisat.

Bir ho nizam iinde bu sonsuz mkevvenat...
Am melekleriyle snhta bir kanat...

Bir birliin cellini syler cemate,
nsan doyar m byle ilh sadete ?

Rabb'in katnda nr- ilh yeter bize,
Yahy bu kalb-i sf ile gel sen hemen dize.


46
Beytin vezni bozuk.
69

BLM - III
YERDEN GE

YERDEN GE
-Rahman ve rahm olan Tanr adyla-

Ey nr- hakkatle dolan l-yetenh !
Ey vkf- esrr- kemlt- ilh !
Esrrn f eyle ki kalbimde Muhammet,
Olsun ebed me'ale-i nr- hidyet !

Fns- hayl olmadndan bu semlar,
Bir menzile elbette varr tatl ziylar !
F eyle bu esrr, grn sen de lh !
Ey nr- hakkatle dolan l-yetenh !

GKTEN YERE
Kalbindedir esrr- kemlt hakkat;
Dikkatle kulak ver, iit ! lmin sonu: Hayret !...

70

FAHRYE
-Der beyan- istidat-
Szm i'caz ile, i'caz ile bir kr- kadm.
Ikd- gevher ki bilir kadrini her tab'- selm.

Vahy ilhm ile yazmak dilemem nazmm,
Vahy ilhm olunur kalbime vallh'l-azm.

Tab'ma vrid olan silsile-i erm,
Selsebl-i shan- drr-i Hdvend-i kerm.

yle esrar ile ml ki serser mu'ciz,
ekmeden vrid olur zahmet-i kayd tanzm.

Aferin ey kalem-i ndire-i mu'cize-g,
Szn olmu dil-i yrn- ilhde nedm.

Meclis-i i'r edep mest-i ed-y nazmn,
evk- nazmnla dner lezzete her fikr-i sakm.

Ki o cennette ter blbl-i uk- mell,
Dilemez rif olan bakaca bir b- nam.

Zer sm istemeden nk bulur tze hayat,
Reha-i feyzim ile bir nice kl azm-i remm.

Shanm zemzeme-i eme-i pr-nr- fsun ,
Der, Mesh demidir, nkte-insn- kadm.

Her szm necm-i fez, bd- sab nktelerim,
Benzerin var m bulan bir ararsan renc-i elm.

Hner-i feyz-i kelmmla marif dild,
Berk-i emr-i zebnmla ad pr-gam bm.

Mmten sehl ise i'rimdeki her sihr-i hell,
Gafil anlar m nedir, nk edilmez tefhm.

Nice erbb- suhen acze der, nki eder
Onu ancak yine Hallk- Man ta'lm.

Tab'm ebhr- mande yzen mevc-i hayl,
Fkrr zerrelerinden yine bin drr-i nesm.

71

Hazret-i Hzr srr parman g etse,
yle bir msr'nn gu da bir feyz-i amm.

Fikri ciz kalr en nkte-insnn da,
Ne kadar gayret ederse o kadar zahm- cahm.

Belki bir vahy ola mazmnu vey bir ilhm,
Bunun idrkine yrn edeler bahs-i azm.

ekmedim efkrm nazm iin dilden zahmet
47
,
Tab'm i'cz- mande Mesh-y Kerm.

Eden inad an feyz- nefes-i nr olsun,
Dola esrr- lhiyle coan kalb-i selm.

Kulhvallh ahad srrna olmu mazhar,
Dolu i'rim gibi rhum dahi Furkan- Alm.

Snr syeme hayretzedeler billhi,
sm-i Rahman ile titrer gibi eytn- racm.

sm-i Rahman ile balarsa szn cb,
Hatmeder her nefes-i i'rimi Rahmn- Rahm.

Can atar i'rime mnkir gibi gafil de yine,
Gafletinden uyanr belki biraz fikr-i sakm.

Edelim rh- revan-bahn her msrmn
Kulhvallh ahad lfz ile biz ta'zm.
AKA DAR GAZEL
Nazarla k olur dim gzel, gzele;
Rekabet zre neden sylenir gazel, gazele?

Uzatma kssay bir hatvedir mesfe-i ak,
Mmass'olur eb-i yeldda t ebed ezele.

Ne anlar te-i ilhm, nr- sevdy,
Hd'y bilmeyen vre bir takm hezele.

47
Vezin bozuk.
72

Yegne me'al-i man olur gnldeki evk,
Bu hisle vsl- Hallk olur sonunda hele.

iirde kald fazlet, edeple sus Yahy !
Dayand ite bu e'r byle bir temele.
CESET ve RH
Ceset ynedir, rh onda peyddr, zevl olmaz.
Cesetle rhun akd-i lfetinden ho visl olmaz.

Ne ziynettir o solmaz le hsn-i l-yezlden,
Ki cennetten gelen bir le solsun, ihtiml olmaz.

u ma'n bir cesetten gese bin nak hayl eyler,
O c-c ateten zge te, bir zll olmaz.

Keml-i srr- lht olan ruh lm olsayd,
Keml olmaz, cell olmaz, ve hatt z'l-ceml olmaz.

Ne dem el ekmek istersen cesetten, nefs-i fnden,
Fen bulmaz o sevdlar ki andan tatl hl olmaz.

Parldar ka'r- nyb- haylinden cemlullah,
Evet Yahy haylinden gzel hayl olmaz.
48
1. 12. 1956 gecesi
YN- MUHABBET
-Ceml Grsel Paaya ithaf-

Sabr et sitem-i yra tahammlle devm et!
Bir kimseyi incitme, peym olsun erenler !

kble gnl balama Allh'a gven sen,
Cennet size ukbda makam olsun erenler !

Dnyda kimin kald bakn nm nin,
nsanlk edin, adliniz m olsun erenler !

48
Vezin bozuk.
73

Rindn- Hd, mertebe-i cnib-i Hak'da,
Hem nil-i mesrr- merm olsun erenler !

Rm eyle aman nefsini, rm olma gurra !
Cehd eyle ki nefsin sana rm olsun erenler !

Bir lokmadr ancak seni it'm edecek ey,
Ge debdebeden, baka nizm olsun erenler !

Hayretzede, dildrna eyd-y scd ol,
Devrinde senin hsn-i hitm olsun erenler !

Sermest-i saf bezm-i harbt- ezelde
Hayr'l-halefin zt- ceml olsun erenler !

Ayn da, erkn da, rindn da sensin
Bu mertebenin, dilde garm olsun erenler !

Er meydn bo kalmasn evldm, er ol er !
Bizden btn ihvna selm olsun erenler !

Yahy ! Kerem rfk muhabbetle dolan dil,
Maher gn ehrh- kyam olsun erenler !
2. 12. 1956 gecesi
RZ-I MAHER
Ate gklerden srfil inerken, Sr'u flerken,
Kemikler zerrelenmi kl, cesetler fkrr yerden.

Btn zerrt- lem rperir, y hey ! kopar birden,
Bu ba'su'l-mevt-i mmn inikk- ihtillinden.

Serser re-i hilkat, serser nle v feryt,
Resl-i Ekrem'inden eyliyorken her kul istimdt.

Siyh- nr aarm, nr- lhti atelenmi,
Cesetler, sneler, btn kanlarla ilenmi.
49

49
Vezin bozuk.
74

Hirsn girzan ellerinden tutmu evltlar
Eb-i madrunun, alar; ufuktan sert eser rzgr.

Nasl rzgr ? Ateten, gzyandan, kalbin hndan.
Ne mthi ko yiitler titreir, alar gnhndan...

Kaarlar sanki bir eyden, yanar dadan, denizlerden
Yanar dalar tutumu, rperirler kanl izlerden.

Denizler har ner olmu, bulutlar k k alar.
Cell- i Hazret-i Mevl'dan rpermi btn dalar.

Melekler nra gark olmu, ocuklar yolda rplak,
Gler dnyaya eytan bir taraftan, elde bir bayrak.

Kl olmu, zerrelenmi koryrekler, fkrr yerden,
Ate gklerden srfl inerken, Sr'u flerken.

SSLERDE YOL (EBEDYET YOLU)
Grivas, 'bu bir avu toprak Kbrs' Yunanistan yapacam' de-
di.
-Gazetelerden

Ey hsn-i ezel, ak- ilh ve gnl sen !
Ey vecde gelen nr- nazar, h ile ven !

Ruh leminin srr, gzellikte de h,
Ey irin ilhm ve akn da penh !

Ey san'at, san'aty, peygamberi hatt,
ehbline alm uuran ra'e ve ma'n !

Ey glde, ieklerde, afaklarda yzen nr !
Ey srmeli kirpiklerin altndaki mhmur

Ryl baklar ki ilh ve mutalsam,
Ey gaml ezanlar ki ufuklarda her akam !
75

Enginlere, Allh'a kadar ykselen esrar !
Ey srl afaklardaki bse kanatlar !
50

Ey nrlu kanatlar ! Siz ey esrarl uular
Ey dalgalar stnde, gk altndaki kular !

Ey rzgr gl bahesinin, mvi semnn !
Ey bsesi mehtb pen bir halecnn !

Gzlerde ve ellerdeki gl ra'esi, ey his !
Ey bir gece sandalda kalan taze ! Ve ey sis !

Ey siste doan, rengi kzl kanl gneler !
Ey gklerin altnda yanan srl ateler !

Tasvre gelen, gelmeyen ey bir sr muhta !
Ey hasta ocuklar ki ilsz, ve btn a !

Ey karlarn stnde giden glgeli izler !
Ey kimsesiz vre ocuklar ! Hele sizler
Hele sizler !

Ey lesi imeklerin, ey yldrmn ark
Ufkunda yanan, rhu saran nruna mihrak !

Bin ekle giren, name olan, beste olan ses !
Ey kalbe elemlerle dolan ra'eye mkes

Binlerce emel, rselenen tatl mitler !
Ey pembe bulutlar ki hayl zre seferber !

Ey annesinin kollar stndeki ma'sum !
Ey bir kap ardnda kalan glge ki mahkm !

Ey bir mezar stnde kalan anne ki mamm !
Ey dalgalarn sesleri ! Ey ir-i merhm !

Ey bizdeki evhm saran Marmara ufku !
Ey lo kaplardan bakan ende ve korku !

50
Vezin bozuk.
76

Ey khne Bizans ! Ey koca fertt-i musahhir !
Ey bin kocadan arta kalan bve-i bkir !
51

Tenkit olunan, ok sevilen i'r-i samm,
Ey bizlere bir lhza iin ak- cahm !

Bir me'ale hlinde terennm edecek saz,
Ey k- nlna sen ct olunan naz !

Baksan o baklardaki hly bile senden,
Ey hsn-i ezel ! Ey ebed h ile ven !

Dalar, dereler ite sarlm llerle,
Sislerle, dumanlarla, hznlerle, kederle.

Birden baran, sonra susan bir sr eytan,
nsan gibi hayvan, yine hayvan gibi insan.

Enzr- temya verip korku ve dehet,
Eylerdi o bo leme rd- hitbet !

Kkrer, barr, dalara arpard sadlar,
nlerdi ve titrerdi semlar gibi dalar.

Top sesleri, sesler ve nasl top sesi? Korkun...
Grlerdi ve inlerdi uzak an sesi, hep tun...

anlar deliyor barm...Karmda dumanlar...
Sislerde ezanlar...Yine beyhde figanlar...

Nutkundan uan zehri tadan bin l insan,
Donmu gibi kalmt, o seslerle o meydan !

Binlerce seflet yine heykel gibi orda,
Bir korkulu r'yy ederlerdi tem.

Ben cedleri grmekte idim imdi yolumda,
Dndke bam korku veren bir uurumda...

51
Tevfik Fikretin Sis iirinden.
77

Cedlerle melekler btn etrfm sarm,
Gk kubbesi imekten klarla kabarm.

Sessiz, mteessir, mteheyyi ge yerden,
rmekte bir el gze-i mehtb kederden.

Bir sisli ve heybetli karanlk yine hkim,
Ben haykrarak alyorum, bak ne mezlim !

Bir sisli ve heybetli yol...Umman gibi bir yol,
imekle atlm ge bin kelle ve bin kol...

Bir mu'cize bekler gibi her lhza semdan,
Hicran ve kederle boulmu gibi bir n.....

Enginlere dtm de dedim: Nerdeyim anne ?
Ah anneciim, grmyorum, sisli bu sahne...

Seslendi semdan yere bir ses yine hkim,
Rhumda mit, ufkuma gn dodu, sevindim:

Trk'n olacak yavru vatan, Kbrs... O dn de
Yldzd... ve yldz kalacak nk bugn de...

Yldz ki gneten daha parlak, daha nrlu,
Trk leminin ufkuna domu, ok uurlu.
21. 9. 1957-
Modayolu

SECDE ve STFAR
Ey karl bam ! Topraa yaklat haytn,
llerde kalan mridi an ! Vecd ile dalgn...

Bir hurma dalndan daha nrin olan insan
Elbette olur gkteki yldzlara hayran...

llerde o yldz belirip snd inandm.
Kur'n'na bin vecd ile kevser diye kandm.

Secdem ki gnelerle semlarda parldar,
Toprakta da vardr, bilirim, srl afaklar.
78

R'y gibi bir eyle, tahassrle yanarken,
Ben hasretiyim mridimin, hasretteyim ben.

Yorgun develer birgn olup llere dse,
Ben srtna binsem birinin...bir dolu kse

Nr olsa da karmda ln ufku uzansa...
Issz geceler gkteki yldzlar uyansa...

Hly gibi bir an sesi bolukta dalsa...
Gn dosa ezanlarla, hzn rha yaylsa...

Bir ili kasdeyle Arap alasa, glse...
Kum llerinin hayeti rhumda zlse...

Gndzse gne lde, cehennemde yanarken...
Bir damla suyun hasreti gzlerde kanarken...

Gr savtn duysam da Bill-i Habe'nin,
alkansa haylimde denizler gibi engin...

Frze semlarla veyht gne ile,
ller sar gl rengini mezc etse hayle.

Bolukta gnelerle uan mor, sar, mi
Yldzlar bir el alarak arza semvi

Bir le yayarken iri yldzlar akam
Serperken o enginlere birdenbire bir gam,

rperse iim, bir bedev irenin uh
Bir irini lezzetle duyup alasa mecrh...

Bir meale sonsuzluun ufkunda tutusa,
Y lel le Arap inlese, boluklar uyusa...

Birgn giderek Kbe'ye varsam ve kapansam,
Bin secde edip vecd ile ller gibi yansam...

d olsa bu mi'rc grp rh- Fuzl,
Sevdl afaklarda yanan merkad-i Leyl...

79

Rabb'im bu temenni ki bugn kalbimi yakt,
Balkrlanarak rhuma yldz gibi akd...

synm afvet, kulunum, crmm afvet,
Afvet ki gnahkrm efendim! Melek'l-mevt

En sevgilinin ba iin, barma kse,
Akm ezeldir, dilerim afv ile bse.

Senden dilerim aczime ben afv ile imdt,
Akm ezelidir, ederim evk ile feryt.

Kimden dilerim, sen bize rahm etmeyeceksen?
Y Rabbi ! Nasb et bu gnahkrn lrken

En sevgilinin ba iin, yakma harbm.
mrn sonudur. anlyorum, ite hitbm.
13. 9. 1944-Kalam
HZ. SA DOUNCA
-27 Mays, lm mnasebetiyle-

s ki ztrp ile dnyy anlad,
Mazlma merhamet diye feryat ederdi o.
efkatle mezc olunca haytn zehir tad,
krm ederdi, herkesi ird ederdi o...

Gzyalaryla vecde gelen bir parltdan
Aznda sz, hakkati tasvire yeltenen
Bir alayand... Kalbi o cokun altdan
Her kalbe zerre zerre sunarken, hakkaten

Mkil hayt anlayan insanlarn bile
Zihninde bir parlt ve bir nr, olurdu mest...
Havvriyna sofras birgn olup penah,

kram edince kanla etinden, ufuk siyah
Bir perdeden ald ve...mahvoldu putperest
Bir devri ztrap ile rten o hile......
1961 stanbul

80

HZ. SA'YA
-Klli nefsin zikat'l-mevt-
-EOKA zihniyeti tayanlara ithaf olunur-

Sen elpda gerilmi duruyorken mahzun,
Akyor elden, ayaktan yine seller gibi hun.

Gzyandan douyor cennetin ulv seheri,
Kaplyor nr- hidyet yine bak gkle yeri.

Kullarn hsnne hayran ve azbnla mell,
Seni seyretmedeler...l-yetenh mehl.

Varla yok leminin nru yaarken gkten
Ge ykselmede rhun gibi kuds glgen !

Ey Mesih ! Al bizi mi'rc- ilhyle gtr,
Sidre-i l-yetenh o afaktan grnr.

Ey Mesih ! n yere tut me'ale aknla bize,
Kullarn bak geliyorlar yine ra'eyle dize.

Sar, afaklar gibi nrunla btn dnyy.
Bize va'deylediin tatl gzel r'yy,

Merhamet devrini islm ile tebr eyle,
O gzel yzdeki ma'n, o semv hle,

Bann tc olan nr ile ird eyle,
Bizi ta'ziz ederek ltf ile imdd eyle.

Bizi kurtar, bizi kurtar ey ilh kudret !
u akan kanlar nrunla sarp tebcl et !

Hayra tebdil oluverin er olan r'ylar
Nr- rahmetle dolup tasn ufuklar, dalar.

Ey Mesih, rif-i billh olan insan sensin !
Kan selinden kuduran kalplere ilhm insin !
9. 1. 1957- Modayolu - Kadky
81

AFAK MUSKS
2. Dnya Harbi sonunda (1948 papann bir hitab mnasebetiyle
Venez moi vous qui souffrez
(Gelin bana, ztrap ekenler !)
ncil

Duydum da asra ben papann bir hitbn,
Atm nme gaml haytn kitbn.

Rhun hals cmleye olsun, diyip, nasip,
Tfan nnde boynunu bkm durur garip.

Birden, grnmez lemi rhun uyanmal,
nsan o fecr iindeki r'yya kanmal.

Lkin, beer dedikleri mahlk o yolda m ?
Vahet yolunda srtna ekmi btn gam...

Cennet, diyip, cehenneme girmi, yanar durur,
Bir ses sarar semlar, dehetle der: Kudur !...

Dny cehenneminde tanklar, silhlar,
52
Yangnla, gamla sarmada altn sabahlar.

Gsnde kan iekleri, eller atete dev,
Son bir aknda kendini yakm, alev alev...

En hurda bir hakkate halkn riyeti,
Peygamberin cemate sonsuz efati.

Birgn nasip olur mu hakkat, nasl, niin?
Rabb'im nasip olur mu hakkat: Ate kesin !...

Birgn ufukta gn gibi parlarsa en bar,
Kalmaz beerde ye's ile, hicranla yalvar.

Kardeliin erefle iinden tezhr,
Birden silince hleli bencil tefhr,

Zengin fakre el uzatr, sonra iiler
Sermye basksyla sararmaz birer birer.

52
Vezin bozuk.
82

Sermye nk karde olan bir kitap olur,
Sermye nk sa'ye msv hisap olur.

Hakszlk ortasnda adlet glmseyen
Bir fecri parlatnca karanlk mebbeden

nsanln fazleti, rhun asleti,
En hurda bir hakkate halkn riyeti

Dstr olunca sinsi karanlk siner, batar,
En gizli kuytulardaki lgn karartlar

Gerekte ortadan silinen bir hayl olur:
nsanln o hli, o gnler misl olur

Bir bir doan afaklara, sonsuz nesillere...
Altn kalemle ilenilir tunca, mermere

stn zekya hamle veren en erefli i:
Rhun hals, hrs yenip cmle ykseli...

Her noktasnda krremizin bitmeyen bar...
Artk ne sinsi hle, ne dehet, ne yalvar...

Bir yle ykseli ki cihan cennet olmal,
nsan bu fecre, hem de bu r'yya kanmal...

Millet bu inirah ile hr, anl kalmal,
nsan bu nra, h bu hlyya dalmal.

Zr, grnmez leme rhun szlmesi,
Bir Tanr'nn afaktaki lmez ternesi...
1948 - Kalam

SAD-YI MEVLN - DNLE NEYDEN
-Y Hz. Mevln-
Ey Kbe'sinde kalbimizin saltanat sren !
Neve-i aknla nay inler neden ?
En derin, en tatl,en gr perdeden...
Ey lesinde rhumuzun, parlayp snen !
1956
83

VEDA ARKISI
mrn sonu yaklat, ban dedi mezra,
Kuds gn gelmekte vislin,bil o yra.
Bir baka sefer var sanrm baka diyra.
mrn sonu yaklat, ban dedi mezra.

Dny ne gzel yerdi ve ahret olaan ey,
ren ki gnl, bugn elde kalan ey,
Bir gzya, ende ve bir para da hey hey;
Artk gn gelmekte vislin, bil o yra.
10. 8. 1957 Modayolu
HZ. FAHR-I LEM MUHAMMET MUSTAFA
Sallallah tala aleyhi ve sellem efendimize salvt

ok derin, l ve denizden de, semdan da derin...
Seni sen sanma cisim, sde kesfet ve ceset.
ln stnde yanan nr- ilh sensin,
Yayorsun ebediyyen gnl ufkunda, evet...

Be vakit gkte uarken o cnm sesli ezan,
Bir taraftan da coup akseyliyorken an an,
Tanr ismiyle biraz nee katp varlktan,

Ey neb ! Hsnne, srna hayrnm ben,
Bir efat dileriz ak ile yalnz senden !
Rz- maherde efendim bize imdat etsen...
10. 8. 1957
DERD- MUHABBET
Her bahar ak isteyen gnlmde bir h sitem,
Her zaman kalbimde bir serv-i dil-r, bir sanem

Her zaman rhumda hicrnn kanar, akn yanar;
Sevmeden bir lhza fri olmadm, ey ehriyar !

ok gnahlardan utandrma bizi maher gn,
Biz neyiz ? Bir bak ! Harbz biz, haytn dkn.

El ayak tutmaz, gznden ya akar tfan gibi.
mrmz dvnedir, sensin efendim, shibi.
84

ltic ettik riysz... iltic ettik sana !
Ey neb! Ey h- lem! Y Muhammet Mustaf !
2. 6. 1944
HZ. MUMAMMET (SAV)
-Hocam ir Mehmet Akif'e hrmetle-
Muhammet mmetinin baka trl oldu izi:
Gne o nr ile hne evre etti bizi.

Hitb gkten inen bir sad ki lht !...
O sesle gklere kmakta anl Tevhd'i.

Gnldedir bu sad l ilhe illllh !
eref kitb onun; kendidir Resllh !...
17. 2. 1958
KIT'A
Kul Hverrahmn menn bihi,
Rehnm olduka rhun ykselir.
Zikr-i Hak'tan olmasn kalbin teh,
Hak btn lemlerin ehblidir.
12. 12. 1956/gece-Modayolu
GLBANG
km ecrm- felekten, ara ykselmi serim;
Yer deil, dny deil, ukb deil, ey dil yerim.
Kalbimin ekvn bombo olsa Rabb'im neylerim?
i'ri bir Allh ! glbangiyle tekml eylerim.....
29. 1. 1959 Modayolu- Kadky

Glbank
85

BLM IV

SEN SEYREDYORKEN

Aziz mridim Ziy Gkalp'in rhuna

SEN SEYREDYORKEN
Sahrya bahrn yine ilk indii gnd
Fruk Nfiz
Gnlm dolu aknla, dndm seni sonsuz...
Sensin bizi yoktan yaratan ey ebed nr !
Dalar, dereler, gller, aalar, ulu rzgr;
Hep sen ve senin mu'cize varlktaki aksin...

Bir aynada grdm seni bir aynada sen ben.
Bir tze iek hsnne mlikti haylin,
Bir msr'a benzerdi gzellikte kemlin.
Gkler ve denizler ve ufuklar ve afaklar...

Bir sr gibisin, gizli kalan bir ezel sr...
Lkin biz o ma'ndaki sonsuzlua hayran,
Enginlere, enginlie dalmaktayz. nsan
Bir vehme kaplm gibidir, yle dnsen...

Biz, sende olan, sen ebed srr sezen.
53
Tanr'm ! diye diz kmz, ummnn nnde,
imekli yanardalara hayretle bakarken,
Usuz ve bucaksz ve byk boluk iinde,

Vdm o kadar tze ieklerle doluydu ki
54
Sahrm o kadar nrlu ve yldzl ki Rabb'im
Sandm
Cennette senin cennetinin ziriyim ben...

53
Vezin bozuk.
54
Vezin bozuk.
86

Yldzlara mecnun gibi hayran baka kaldm
Ryda da bir korkulu r'ydan uyandm.
Birdenbire bir nr-i ilh beni sard.
Her yer yine bir taze bahar... li bahard...

Dny o bizim bildiimiz kaygl dny...
Dny ki kederlerle hep endie doluydu:
Evld yl, hepsi, kadn, kz, ana, olan
Bir beslediin yavru deil bir canavard...

efkatle bakp aladm insanla ite !
Baktm da utandm yine hayvanla ite !
Hayvan gibi insan,yine insan gibi hayvan !
Dnyda biziz, ykselelim ara, bihite...

ad ol gnl ! Ey hsn gren nr dolu gzler !
ad ol ki haylinde haylimle o szler,
Cennet gibi bir bahede sessiz akyordu,
Yldz dolu bir glden, iimden bakyordu...

Gzlerdi ve yetti afaklarla mnevver,
Yldz ve meleklerdi, meleklerle perler...
Ben istiyorum aynada grmek seni ey nr !
Bir ayna ki bir ayna deil sra ve billur.

Bir ayna ve bir evre ki batan baa cennet,
Eyvah !...O melekler uuup gitmese bir dem,
Bir n o perler beni terk etmese eyvah !...
Yerden ge, gkten yere sonsuz bakabilsem,

Hsnndeki r'yl gzelliklere dalsam...
Mutlakta fen srrn grsem yine mutlak,
Sevdda tecell edecek nra sarlsam,
Dnyy batrsam yine dnyya sarlsam.

Bir n iin mrmde sen olsam ulu Tanr'm !!!
28. 7. 1957 -Modayolu
87

BLM V

NUR
(RAD-I SEMAV)
NUR
Evld ylinden utan,
Al ele bayrak !
k, yr ! Hallk
Dnyya dzen vermeni ister.
Zulm atei
Dnyy kavurmakta...
Fakat sen
Kurtarmak istersen zulm ile erden
Bre beer sulh skn istediimizden,
Evvel bir k ver de aarsn u semlar.
Bre beer sulh skn ister, elinden
Kurtarmaa cehd et ki kav dman ezilsin !...
Hep ml menlin bu byk gayeye doru
Tevch ederek sarf edeceksin !...
Ben gklere doru kmaktaym ite.
Islh- beer kuvvetle makrun.
Islh- beer
Hamle de ister.
Ba'zan da fakat
Kavga da ister
Rabbim sana teslim olarak amaya geldim,
Bayrak.
Kurtarmaya geldim
nsanl erden.
Bir elde kl
Hamle ederken
Kurtarmaya azmim
Sendendir lh !...
mn- hakk
Barmda yanarken
mn- mukaddes
Hak'tandr lh !
Sendendir lh !
man ve adlet
Sendendir lh !
88

nsanlar karde,
Milletleri karde
Yapmak da elinde.
A tokla msv
Bir karde olurken
Bre beer kurtulacaktr.
Kanmak ve inanmak buna haktr.
Zndklar inanmaz.
Zlimlere birgn dedirir
Adl-i lh:
Tallh lekat serekllh aleyn.
Kalplerde adlet, dnyda adlet
Bir hak ve hakkat
Bir nr ve adlet
Vardr ki btn biz,
Vardr ki hr insan,
Te'ydine mazhar, kurtarmaya s,
Kurtarmaya mecbur
Zndklar iinden.
Gaflette olanlar birgn uyanrlar,
Gzler alr nr- semya.
Krler de bakarlar
Allh' grrler...
Kulluk klelik
Bitmeli artk.
Kul-millet olur mu ?
Millet boulur mu?
Zulm olmay ister,
Hak istemez asl.
Bir byle savala
Kanlar kprrken
On drt asr eyvah !
Haysiyyeti, nmsu, btn saltanatyla
Dnyy saran nr
Akmakta semdan.
Akmakta damardan...
Seller kprp akmada kanlar...
Tevhde inan
Nra inan
Aka inan sen.
Birgn gelecektir:
nsanlar iinden uyanrlar
Allh' grrler.
Krlerle grenler
Bir gayeye doru
89

Kardee yrrler.
Birgn gelecek yeryz hep nr olacaktr.
nsanl tebr ediniz kullara haktr.
Haktr bize hak, hem de adlet.
Alk ve seflet,
Akln ezel nru nnde,
Servet ve sadet,
Bolluk olacaktr.
Kurtulmal insan,
Kahrolmal eytan !
Gkten inecek kafileler kafilelerle
Binlerce melekler
Gkten inecekler,
Vicdanlar nra,
nsanlar aka ,
Allh ve hakka
Ykseltecek onlar.
Ey hak-sever insan !
Ey hak ve adlet !
nsanlar kurtar,
Gammazlar kurtar.
Tembelleri kurtar.
kszleri kurtar.
Yoksullar kurtar.
nsanlar nra,
Kardee srra,
Sen al ve gtr !

Gafiller uyansn
Aldanma gurra !
Vicdna inan sen !
zhr- kermet
Hep bundadr elbet.
stnl terk et !
A tokla msvi
Olmazsa kymet
Elbet kopacaktr.
Dnyda tasarruf,
Gklerde tasarruf,
Bir Tanr'ya mahsus,
Bir Tanr'ya haktr.
Yaprak yere dmez,
Ku gkte kalrd;
lemde tasarruf ,
eytnn olayd,
90

nsnn olayd.

zh kolayd
Hakszln elbet.
Mutlak bir adlet,
Kann- sadet,
Eyda da gizli.
Mutlak bir irde,
Her zerreye sri.
Sen Hakk'a inan,
Hakk'a gnl ver.
Ey hak-seven insan !
Dnyda selhn ve felhn
Bir Tanr hakkyn
Var olmas lzm.
Birlikte sadet,
Birlikte selhn
Birlikte felhn.
nsanlar o gn birleecektir,
Gkten bize Tanr
Bir mjde verirken.
Ey hak-sever insan !
Gel Hakk da ren.

Ey adl-i lh !
Sen nr olacaksn.
Vicdanlara, irfanlara birden dolacaksn.
Sen en iyi haksn.
Senden ne gzel var, ne de l
Bir ar- muall
Ykselmeyi bilmek...

Bir nr- hidyet yayor arz- sefl.
Artk ne cinyet, ne de hle;
Ne tagallp, ne de kuvvet
Vicdanlara kar
Makbl olamaz; kahir kadir
eytan olamaz. Hlk- a'zam,
Makbl mbeccel,
Mergp muall
Bir varla etir.
Varlksa gnetir.

Nrun ezel kayna, cennetten akan nr,
Etmek gerek insna ve vicdna riyet
Mjdeyle meyyet
91

Makbl mbeccel
En hrika insan
s ve Muhammet.
s bunu izhar,
s bunu tebir
Etmi ve ekilmi
T ar- Hd'ya.
nsanla her hakk veren sen
Peygamber-i z-an !
Hrriyyet, adlet senden bize rahmet.
Sen merhametin, efkatin ulv pnarydn.

Ey muztrip insanlarn h !
Ey gzya !
Ey bilmeyenin kfr, gnh
Ey sen gne stndeki gaze !
Ey gizli lem !
Ey sen lekesiz nr !
Ey sen lekesiz kalpteki ra'e !
Ey merhametin nru, ey akn feyezn !
Ey nr- tecelli !
Ey byk Allh !
Her trl gzellikle grn sen !
Gkten
Ey ondan alp bizlere
Sonsuz bah eyleyen insan !
Bin trl gzellikle grn sen !
Tevrt' da, ncil'i de,
Kur'n' da sensin !
nsanlara rahmet,
Yoksullara efkat,
Binlerce esre
Bir nr- muhabbet
eklinde veren sen !
Senden bize her fen,
Senden bize rahmet !
Ms'y da, s'y da,
Peygamber-i z-an
Ey nr- Muhammet !
Ey Ahmet Mahmut !
Ey nr- mebbet !
Her eyi veren sen,
Dnyya reis olmaya geldin.
mmetlere geldin, milletlere geldin.
Yz trl lisan syleyen insan,
Senden alyor nr,
92

Senden alyor ders.
Sen syle efendim !
Rahmettir o szler,
Rahmettir o telkin.
-Yap, -yapma diyen sen !
Emrindeki rahmet,
nsna sadet...
Nehyindeki hikmet,
mmetlere bir nr,
Milletlere bir sr !

Ey yalvacmz,
Ey Ahmed Mahmd Muhammet !
Sultn- meyyet,
Haktan bize rahmet !...
Ey kurtuluun mjdesi !
Ey nr- muhabbet !
Ey nr- mel !
Ey ems likal !
Ey nl er'at !
Ey ak hidyet !
Ey nr- sadet !
T ara kadar yeryz bir nra olup gark,
Yer cennet olurdu.
Biz kullarn, insan,
Emrinde olayd.
gnlk mr h !
Ne sadet, ne kolayd !...

Ey mu'cizeler mu'cizesi
Hazret-i Kur'n !
Ey me'ale-i man !
Ey me'ale-i mn tutan
Ma'reke-i nr !......

Nr olasz, nr olasz.
Biz giderz, siz kalasuz...
93

BLM VI

SERMEST- EBED

SERMEST- EBED

ir ve byk Trk mtefekkiri
Mevln Celleddin-i Rumnin
676. lm yln takds ederken..
-Ltfiye, Aye Snmez'le Ziy Ftih'e

Bir tefekkrdr btn bir mrmn sermyesi...
Bil ki, bir sevddr, evldm; haytn gayesi.

Gkte imekler akarken hep sorarlar: Nerdesin?
Kalbimin her zerresinden ses gelir, ses: Tanr bir !...

Nerdedir hi kimse bilmez, ar ferin shibi;
Gkte yldzlar dnerken yerde yldzlar gibi...

Mevlev ynidir dnmek sevap olmu bize,
Mesnev erhiyle yanmak, bir kitap olmu bize.

Ney inilderken duyar rhum nedir Mevl ana !
Hep kudmlerdir alan gklerde dm tek...c ana !

En ilh bir taraptr her skt, her ihtizaz...
Rhu zt eyler elbet her nefes, her khne saz.

94

Kendi el yazsyla Sermest-i Ebednin ba taraf.

Serviliklerden gelirken inleyen bir hkrk,
alayanlardan iittim bir sad: Kalbim krk !

Sisli vdlerde irat eyleyen tanbrdan,
Bir tahatturdur kalan, bil, Hazret-i Mansr'dan...

*
Ben meleklerden ve gklerden nasip aldm hele...
Zevrak- ilhm uarken, rh erer bir shile...

95

Orda gller, dil-rblar, mh-rlar raks eder,
Orda blbller ter, dillerde kalmaz hi keder.

Glgeler serper aalar, suyun dmnna,
55
Mest olanlar hep sarlm gl kokan cnnna...

Orda herkes ba eer bir goncann fermnna,
Orda birden can erer, sermest olup sultnna
17. 12. 1955

OCUUM DUA ET

Temiz ellerinle, gzel yznle
Du et ocuum gne domadan.
Du et: Kurtulsun muztarip insan,
ocuum du et temiz znle...

ocuum kimsesiz kalp yatakta,
Bir if bekleyen hastaya ac.
ocuum sevgiyi sylen dudakta,
Ak trklerinin biziz muhtac.

Du et ocuum, du et ala
Evldndan ayr dm babaya.
*
Elleri tutmayan, beli bklm,
htiyar nineler iin du et.
ocuum, salar ak olup dklm,
56
Hicranl babalar iin du et.

Bu en son savata akan ne kand !
ocuum du et zarar grene.
Tarlalar tututu, ehirler yand,
Alad ne kadar karde ve anne...

55
Vezin bozuk.
56
Vezin bozuk.
96

Layk gr stnden kk bir paya
Kimsesiz kalan kederle, gamla...

Sarp yeryzn sonsuz merhamet,
Milletler barp karde olsunlar.
ocuum ac da zalime du et,
O da bulsun bizler gibi bir kenar.

Rhunda insanlk zevkini tatsn,
Kalbinde muhabbet atei yansn,
Gnlnden riyy ve kni atsn,
Bitmeyen sevgiyle o da uyansn.

ocuum du et, du et, ac.
nsanlk bu hissin sonsuz muhtac.
1947
97

C. FELSEF RLER KTABINDAN

RABB'IN DVANINDA

(YERDEN GE HTAPLAR)

thaf:
Bu eserimi, topraa karan ve artk glge olan babam Yusuf Ziya Bey,
Muhacirn mdir-i umumsi, Lazistan mutasarrf ve esbak
Erzurum Mebusu babam Yusuf Ziya Bey (1860-1933),
Erzurum Belediye reislerinden dedem Osman Efendi,
Hicaz Asker Frka kumandanlarndan annebabam
Hac Yahya Paa,
Erzurum Mektub Kalemi mmeyyizlerinden amcam Hamdi Bey,
byk amcam ifti Rza Bey,
Maarif Nezareti hsiyt ubesi mdirlerinden, muallim, air daym Ce-
mil Bey,
ressam, Msafirn-i Ecnebiye terifats byk daym eker Ahmet Paa,
kk kardeim Muazzez Hanm,
hocam Ziya Gkalp Bey
ve
Yusuf Ziya Bey ailesinin uzak ve yakn, gelip gemi her ferdinin
ruhuna ayr ayr ithaf olunur.

98

Yahya Saimin
Rabbn Divannda Yerden Ge Hitaplar iin dnd kapak
kompozisyonu
99

TAKDM
Yerden ge bir hutbe deildir,
Gkten yere bir sikadr bu...
Rabbim ! Onu akmla yarattm,
Akm gibi bin zehr ile meb...

ULU TANRI'YA
Bize varlk gibi birey verdin,
Kan ve yalarla yourdun kaderi.
Neydi ey Tanr ki kastn, derdin;
Bize ok grmedesin ne'eleri ?...
Ekmeim kanl, gzm yal, niin?
Demiyor mre, fen bulmak iin...

Rabbn Divannda ilk iki sayfa

100

YERDEN GE HTAPLAR
Babacm, bir k gnnde, gz yalarmzla
Karacaahmed'in Marmara'ya bakan
ulu bir selvisi altna gmdk.
14. 12 1933

Rabb'im bu karanlk gecenin yok mu sabh?
Brelerin gklere demektedir h !...

Rabb'im; o gzel cennetinin son seherinden
Engin ve uzak bir gecenin glgelerinden

Geldik... koarak gitmekteyiz zulmete doru;
Gster ! bize, bir para da gklerdeki nru...

Rabbim ! Ne yarattn bizi etten ve kemikten?
Rabbim ! Ne ayrdn bizi candan,dirilikten ?

Sordun mu ki bir an bize ister misin olmak?
yleyse niin syle bu efsneli toprak?...

Toprak... Bunu, kalbimle dndke sarardm.
Dtm bir uursuz yola, Rabb'im ! hani yardm?...

Gnder bize Cibrl'ini, bir ku gibi gnder.
Zr bu karanlkta kalrsak bizi dev yer...

Dev... Hangi hakkat bu remiz? Bilmiyoruz ki...
Vehmiyle sarp fikri, gider yoklua belki...

Esrrn bilmek dilerim, perden almaz...
Bilmek dileyen bir kulunum, gayreti ylmaz.

Verdinse eer bizlere bir his, seni bilsin,
Ben bilmeyi ister gibiyim, sen o deilsin.

Rabb'im; ne iin rtnyorsun, bize syle,
Gster bize yhut o gne ehreni yle.

101

Bir tecrbedir, belki ezelden beri vardr,
Alimleri pheyle saran bir canavardr.

Rabbim ! Beni binlerce haylt ile yordun,
Sordun...Dnerek fikrini, endeni sordun.

Zr ki bu aklm da senin bir eserindir,
Rhumda doan, rengi ate bir kamerindir.

Mey i ve gzel sev... Bu mudur hak yolu, yin?
Dinsiz yaamak, akla tapnmak... Bu mudur din?...

Rabb'im, bu mudur syle bugn din ile meslek?.
Mesleklerinin yok mudur stnde bir henk?...

Her canly bir baka vazfeyle yarattn,
Canszlara hatt gidecek bir yol arattn.

yleyse niin syle bu ilhd ile man?
Rabb'im ! bu hakkatte durur nr ile vicdan...

Bir nazl gelinden alarak nru, hayt,
Mecnna ziyfet ekiyorsun, bu mu art

Dnylar yoktan yaratan canl haylin?
Aklm uarak fevkine ykseldi hillin...

ad olmay istersen eer, zevkine gel tap !
Bilmek dilerim: Zevk u vazfem nedir ey Rap !.

Te'lif edecek bir eserin vard ezelde,
Ne'yn beni saldn bu derin ak ile derde?

Rabb'im ! Ne in rengimi, hlym dattn?
Bir lle yzn stne r'y m dattn?

Madem ki bu esrr bilenler bile gafil,
Olsun mu benim fikrimin endesi zil?

Elbet bu karanlkta kalan nazl hille,
Rhum olacak ye's ile, hicran ile hle...

102

Afvet ki bizim cr'etimiz belki byktr.
Heyht! O, omuzlarda duran bir koca yktr...

Domak ve srnmek... iki fermn haytn,
Olmak ve yok olmak... bu mu varlktaki artn?

Zerrn kadehler gibi bir anda krlmak,
Bilmem bu mudur varlmn hikmeti ey Hak!...

yleyse uzat bdeyi ey ince gzel kz!
Altn tas al, doldur aman, iveli yldz!

Bilmem ne iin aklmzn ls tartmaz...
Akl olsa da, ruh anlamadan fikrimiz artmaz.

Dnmekte semlarda fikirler gibi ecram,
Ne'yn felein emberi hi etmedi rm?

Dursun diyorum, dnmesi ezhna ziyansa...
Dnsn diyorum, durmas cidden hezeyansa ...

Cibri eriip tutmayverseydi elimden,
Gayylara elbet decektim ebediyyen...

Lkin o senin kudretinin Hzr' yetiti;
Dmekte iken tuttu elimden, bu ne iti?!

Tuttum u karanlkta duran bir kara tatan,
Dodum, yine dnylara dodum, yeni batan...

Rabb'im bize cennetteki hrleri gster!
Kalbim o gne gzl, melek yzleri ister...

Rabbim ! Bize taddr, bir iim kevserin olsun,
Rabb'im ! Bize bir gonca uzat, gllerin olsun...

Rzgrlarn stnde uan en kelebekler,
Rhum iinizden birinin akn bekler...

Gel, anla, benim sylediim nkteli szden;
Mdem ki yarn yok ne hakkat, ne de bir fen.

103

Mdem ki yarn genliimiz mahvolacaktr,
Mdem ki bu tlsml gzellik solacaktr,

Terk et meleim, eytna mahsus o gurru,
yleyse sevimek daha czip, daha doru...

Doldur bana bir bde ki en tatls olsun,
tike bu mecnun gzmn u'lesi solsun.

Mecnun diyorum, anlamadn! ...akl ile birdir.
Akln daha fevkinde, o bir ince esirdir.

Bir nrudur mrn ki yanar u'lesi canda;
Bundan daha ho baka alev var m cihanda?

Ey uh! Onu al kalbine, t rhuna sakla!...
Bir his doacak sende yarn tze afakla...

Bir his ki onun ismine sevd m [ne] derler?
Bir his ki semlarda duran anl eserler

Hep ondan alr feyzini... yldz, gece, aylar...
Shilleri tezyin eden efsne saraylar...

Gklerde aan gz gibi ma'nl gneler...
Balarda koan nr topu, h gibi eler...

Sultanlarn stndeki elmasl kumalar,
Bir hreli kirpikten akan incili yalar...

Bir kanl buluttan szlen u'lesi fecrin...
Bir serenin ardndan uan ok gibi hin...

Bir nazl kzn rhunu sarsan o teheyy...
Bir yle teheyy ki yazlmaz yle [pek] g...

Altn, para, zevk, iki, sefhat, kumar, isyan...
Bir yanda cinyetse, br yanda zafer, an...

Bir yanda gzel bir melein koynuna dmek...
Bir yanda lmlerle, atelerle pmek...

104

Bir ne'eli nnda m kurdun bunu Rabb'im ?
Rabb'im ! bu sulin ne kadar yorgunu kalbim...

Bir gizli tevzn tutuyor hereyi byle,
Bildin mi yaparken bunu, gel de bana syle!

Rabb'im ne iin bir bebein rhunu skmak,
Bir lokmaya hasret ekerek mthi ackmak ?

Gllerle glen bir gelinin gl dudandan
Bir mr sren, kalbi yoran bir sr efgan?

Yhut beiinden uzanan bir yumuk elden
Bir hanere kan dktrecek bir ezel fen!...
*
Rabb'im bu ikyetlerimin hangisi haksz?
Hatt yine yzlerce lm yok mu baksz?

Bir gizli adletle mi akm o kzl kan?
Hi kimse gidip gelmedi heyht! o diyardan...

Gelseydi eer bir soracaktk ki neler var?
H!... kacak myd acep eski yalanlar?!...

Cennetle cehennem acab yok da m bizler
Kurduk bu vefsz krenin stne yer yer?

Ufkunda melekler dolaan glgeli balar...
Irmaklar kan besteleyen korkulu dalar...

Verdik o zebnlere ateli topuzlar,
Ydk u cehennemlere dalar gibi buzlar...

Diktik bozulan balara zmrtten aalar,
Koyduk szlen bir melein alnna talar...

ehvet bizi dehetle saran bir canavarsa,
Eyvah! O kzn snesi bir kanl pnarsa...

Bir kanl ez var m ki koynunda uyumaz?
Lkin bu demin ne'esi Tanr'm ne kadar az?...

105

Bedbaht oluyor orda gren zevki, hayt...
Gemek bize ey Tanr, mukadder mi srt?

Kldan daha ok ince, kltan daha keskin
Bir kpry gemek, ne kadar zor, ne de engin!...

eytan m, cin mi, gne, dev mi, neyim ben?
57
ret bana, ret ki iinden bileyim ben!...

Bir i yz var lemin amm sana belli.
Btlla hakkat yryor yan yana belli...

Zhirde var olmakla yok olmak evet, ayr...
Amm ki hakkat bu mudur bilmeli gayr!...

Bilmek, sana ma'lm olann ilmidir elbet;
Biz bilmiyoruz, sen biliyorsun, bize ret!...

Btnda hakkat gnein nrudur, ancak;
Ey Tanr! Gnelerle benim rhuma sen ak!

Fn deil insan, bu fen lemi fni,
Yok olmaya gkler ve kitbn sz mni...

Nmda benim son hareket, son nefes olsa,
Cennetlere ykselmek iin hazz ile dolsa,

Ruh olsa da syrlsa bu tenden sekertm
Elbette mebbed olacaktr [bu] haytm...

Ey Tanr! Senin lafz- cellinle uyandm,
Tanr'm diye, Tanr'm diye, Tanr'm diye yandm !

Yoklukta bir oldum ve bir oldumsa da yoktum...
Yoktan yine var olduumuz an bile yoktum...

Var olduumuz an yine yok olmaa rci.
Mescitte ve ma'bette, kensda da rki'...

57
Vezin bozuk.
106

Bir srl muamm gibi hilkatte yaarken,
En srl muammy haylimle aarken,

Yok olmamann srrn fikrimle ararken,
Hissimle, haylimle de erdim sana birden...

Vaz gemeyi bilmekte ne ulv ne ilh
Bir hakkat douyor, hazz- nih...
58

Vardm ben o ummna hudutsuz gecelerden,
Bir baka afak parlyor stnde kamerden...

Bir baka afak, baka neat lemidir bu...
Ykselmenin en srl, ilh demidir bu...

Ykseldim ufuklarda, denizlerde, semda...
Rhum bu neat lemi stnde semda...

Bir baka burak oldu da fikrim, ona bindim,
Arnda ve ferinde dolatm, yere indim...

Yerden ge, gkten yere bir byle seyhat
Bir byle seyhat...yorulup leme avdet,

Ma'lmu da mehl de ry gibi grmek,
Efsneler stnde gnelerle tl rmek...

Gllerle, perlerle, afaklarla sarlmak,
Smblleri, reyhanlar pmek, budur ancak.

Son hazza varp, son afan nruna kanmak...
Yanmak, yine yanmak, yine yanmak, yine yanmak...

Tanr'm ne semv bir hayt orda uarken,
Bir lem-i gayb oldu haylimdeki glen...

Glenleri grdm ve btn cenneti grdm,
Son zevki ve son hazz bu evrede de srdm.....

58
Vezin bozuk.
107

Derdimle kapandm yere, blbl gibi yandm
Her muztaribin kalbine sindim ve uyandm...

nsanlar insanlara dman yapan aka,
Erdim de dedim: Ak- lh yine baka...

Afvet ne kadar afvedebildinse byksn!
Afvetmei bilmezsen eer, bil ki kksn!

s'y da armha geren eller utansn!
Yahy gibi rhun nrun ateine yansn!

Gl bahelerinden, afan nru coarken,
Yksel ki bu fnliin ummn deil en.

Yksel ki o lemdedir insna sadet,
Afvet, yine afvet, yine afvet, yine afvet!...

efkatle dolan kalbine Meryem glecektir,
Herkes lecektir, yaayanlar lecektir...

lmekte hayat ak gneler gibi parlar...
Varlkta lenler bu derin hazz duyarlar...

Sev, sev, ne kadar sevmek iin titresen azdr.
Sevmek... ebed ak ile sevmek...o ne hazdr!...

Ruh leminin drt kapsndan gireceksin!
Ms'y da s'y da birgn greceksin !

Hatt yine bir anda Muhammed'le berber,
Ykseklere, yldzlara umak da mukadder...

Cennetleri grmek, ebed Tanr'y grmek...
Rabb'im bu sadetle mekn stne ermek...

Annda, zamnnda, huzrunda belirmek...
Dvnda rh leminin ufkuna girmek...

Elbette mukadder bize, ey Tanr'm inandk !
Mdem ki kitbnda denen szlere kandk...

Bir muhterisin alnna baktm da geende,
108

Grdm ki elem izgisi ekmi perde perde..

Kat kat o beyaz aln kederlerle burumu,
stnde yanan me'ali krm bir kara bir ku.

Sordum ona hlimce: -Nedir, syle, dedim bu?
Bir izgi cevap verdi: -Skn istemedim,bu...

Rabb'im beni dehetle niin sard bu ate?
Kalbim heyecanlarla ezelden beri karde...

Ben belki skn isteyecektim, beni aldn!
Afk boan frtnann barna saldn!...

Rabb'im bu karanlk denizin dalgas korkun...
Yaymakta btn shile bir nli ki hep tun...

Dnyy boar belki, braksam onu yle,
Sen miydin onun zincir atan boynuna, syle?

Rabb'im, yzmn rengi ez grd de soldu.
Aknla yanan kalbime gzyalar doldu...

Rabb'im, beni al, bir heyecansz yere gnder!
Rabb'im beni al, [al] bir amansz yere gnder !...

Bir yer ki semsnda ateler kudurursa,
Altnda denizler kerek yerlere batsn!

Bir yer ki fezsnda gne arza vurursa
Bir el beni alsn da, cehennemlere atsn!...

Yansam da ikyet edemem orda,benimdir.
Ben istedim, elbet yanacak kendi tenimdir...

Lkin bugn lsem de ikyet ederim ben,
ektim o kadar kahrn, hicrnn birden.

Rabb'im bu haytn ki btn ne'esi sende,
Yalnz ac, humml meakkatleri bende...

Bktm ben ilh ! bu ate renkli araptan.
109

Bktm... ona, skye de her lhza itaptan.

Haydut gibi imek... ve kpekler gibi yatmak...
Bir tze gln koynuna bir damla su atmak...

Saymak.. Hilfsz dokuz ay on gn olunca,
Bulmak... o kzl glde bir sar gonca...
59

Rabb'im ! Bu mu kann- tabat? Bu mu hilkat?
Hilkat m, tabat m nedir? Hepsine lnet...

Rabb'im beni afvet ki haytmda sitem ok.
Aknla derin szlad kalbime deen ok...

Ey gfil uyan! Silkinerek gklere bir bak!
Shil ne kadar nrlu, ufuklar ne kadar ak...

Yamakta semdan yere yldzlar Rabb'in,
Ko shile, kumsalda duran sandal ek, bin!

Bir lhza haytn eleminden k, uzakla,
Yldz gibi kalbinle biraz Rabb'ine yakla!...

Bak yle... Ufuklarda denizlerde neler var!
Bir en kaya stnde ipek dalgalar alar...

Bir en kaya...oh!... te budur bence hakkat.
Bir gzya...h! te odur sence hakkat...

Mdem ki tabatte seziler bile baka,
Mdem ki gnl herkesi erdirmiyor aka,

yleyse... u beynimde esen frtnalardan
Fkrsa t fecre kadar dinmeyecek kan...
60

Ben rhumu imeklerin stnde yarattm,
Kalbimde duran haneri aldm, suya attm

Ey gllerin stnde glen hreli ebnem!

59
Beytin vezni bozuk.
60
Vezin bozuk.
110

Olmusa sebep mrme gerek; babam, annem...

rfnma bir lhza sndm da iimden,
Haykrdm: Ey Allh'm! iit kalbimi birden!

Tel'ne ne ma'n greyim varl artk?
Varlk gibi yokluk da benim akma lyk...

Afvettim evet, herkesi, sevdim yeni batan,
Bir nkte kardm u yosun ehreli tatan...

Sevmekte, sevimekte, almakta tevzn;
Yhut yine kal ye's ile, hicran ile kskn!

Her nerde olursan, bunu ey gafil unutma!
Bir menfaat uruna btn komada dny.

Glmezse yzn, kim sevecektir seni? Kimse...
Koymaz, koyamaz kimse atk kalara bse.

A kalmay istersen eer, haydi alma!
Tembel yaa, urama, biraz cehte alma!

Hsran, sonu hsran ve lmler gibi hsran...
T kalbin iinden szlen bir koca tfan...

Kavgayla gelen gnleri kavgayla tketmek;
Varlklara hasret ekerek inemek, ekmek;

Zevk almadn ilere nefretle almak,
Yumruklanarak, haykrarak, gamla almak;

Yarsz ve selmsz yaamak, kin ile dolmak,
Dnyya bakp gayz ile, buhran ile solmak;

Her kalbe gidip bir kanayan fitne brakmak,
A gzl, haris olmak, lm semtine akmak;

Kskan, ebediyyen en olan yzlere kskan,
irlere, dhlere, grbzlere kskan;

En sonra sokaklarda sefletle zlmek,
Nmerde el amak, srnp inlemek, lmek...
111

Sevmek ve almak ve kazanmak... bu ne zevktir!
Varlkla dner Hlk'a endeli mnkir.

Mlhitte ne man, ne de vicdan bulamazsn,
Kurtulmay bilmezsen eer, kurtulamazsn!...

Mdem ki semlarda da gzyalar vardr,
Mdem ki bulutlardan akan nrlu sulardr,

Kalbimde doan imdi benim bir iyiliktir.
Ben muhterisim, muhteris olmak deliliktir.

Lkin, beni dinlersen eer byle midir y?
nsanda fazlet ve ate snd m ? H!...

Bir his ki melek bir ocuun gzya olsun,
Yoksullarn, kszlerin gzya olsun...
61

Bir his ki semdan daha yksek bu cihanda,
Bir hika eklinde duran bir heyecanda,

Yalnz alan elleri takdse uzansn...
Bir his ki elemlerle yatp, gamla uyansn...

Bir his ki meleklerle, ieklerle psn...
Bir his ki gneler ona, yalnz ona sn...

Bir his ki elem iri feryt ediyorken,
Duysun helezonlar gibi bir eyler iinden...

Bir his ki seflet denilen bir sr heykel,
Gz yal, uzatsn ona titrek, sar bir el...

Bir his ki gzellik, iyilik mertlik, adlet;
kbline, idbrna beklerse riyet,

Elbet grecektir bu demir peneli koldan...
Dndrse de tfan lm gittii yoldan,

61
Vezin bozuk.
112

Ben muhterisim...Bende olan ak, fendr.
Bilmem ki nasl sen diyeceksin: -Bu fendr!

Rabb'im beni afvet ki haytmda sitem var;
Dtm ulu dvnna, ehremde de nem var...

Rabbn Divannda kitabnn arka i kapa iin dnd-
ilnda
airin
1. Madalyonlar,
2. lmden Sonra,
3. Tarih Karsnda Atatrk
adl eserleri tab edilmek zeredir (ve bu Yerden Geyi takip edecektir)
ibareleri okunuyor
113

. YARADILI kitabndan:
IV
BR MANSKR
Kabil kt... ve kskant... onunn birgn
Deli gnlyle homurdand, gazapland... nin?...

Gz enginlere dald... hareketsiz durdu,
Uyuyan kardeinin alnna bir ta vurdu.

O ta altnda hemen bitti sararm Hbil,
akandan kan akarken...gz dnm Kabil

Titreyip bakt o gzlerdeki enginlikten
Htifin sesleri vicdann sarsnca hemen...

Bir sad: k! dedi, ey Tanr evinden kovulan!
Ey fen glge! ve ey katil olan kahpe ylan !...

Bu cinyetle o bir katil adamdr artk,
Dolar dalar, enginleri lk... lk...

Bir yanarda gibidir kalbi, alevlerle yanar,
Kirpiinden szlen yalar bir kanl pnar...

*
O kadar h ederek, inleyerek alar ki...
O kadar sel gibi dalar aarak alar ki...

Ona bir gn arayp der ki ilh kudret:
Edeceksin o temiz leme bir gn avdet,

Msterih ol! Fakat elbette bu yalar akacak...
Bu, fen lemidir, nk, deildir mutlak.
114

TERENNM
Sermest olalm gel !
Gl bahelerinde...
Akn seherinde,
Sermest olalm gel !
Rhun kederinde.
Bir harf olalm gel,
Rabb'in eserinde...
Mehtap olalm gel!
Bir harf olalm gel!

Al hreli gller,
Atka yznde
Al hreli gller
Yandka ziyda,
Raksan olalm gel!
Ben hsnne hayran...
Cennette ve gkte
Perran olalm gel !

Eski stanbul'dan izgiler:
AYASOFYA'DA BR KADR GECES
Sene: 1905
en klar iniyor evremize
Kubbeden, mhiyelerden, gkten.
Kubbe altnda kanat sesleri var...

Kimi bir anda gelir imdi dize,
Kimi yerden yine Allah ! diyerek,
Dorulurken yine Allh'a bakar,
El, ayak, ses halecanda titrek...

Kaplardan tayor insanlar...

Tanr'nn z evi insan dolu, insan kanarak
Bu byk ma'bedi cennet sanyor.
evremiz nrlanyor, nrlanyor, nrlanyor...
115

Kalkyor gklere nr lemi bir sr perde,
Bir melek elleri gsnde eilmi yerde.

Ey melcei bizlerin, bu dergh !
Ey cmlemizin penh Allah !

Dknlere ey ef olan sen !
Yanmlara kevser, aka glen !

Mihrb u m'minin ey Hak !
Ey sabra ve mde mihrak !

Kur'an sesi, ey erefli Kur'an !
Gittike skt iinde artan

Her kubbeden akseden ehdet,
Varlklara eyleyen dellet,
Enginlere eyleyen siryet...

Bir hidyetle dolan cmide herkes susuyor,
Kaplardan kpren kafileler hep uzuyor...

Mslman mmetinin ite byk mihrb !
Memleket halkna gunu am bu yap.

Her gelen perdeyi sessizce itip bir dalyor,
Byle milyonlar bilmem ki nasl h alyor ?...

te aksettiriyor gklere kandil gecesi:
Mnev cennetin ufkunda bu bir tvbe sesi.

Alnan ne'eli tekbir ile gk rperiyor,
Sanki binlerce ilh teli eller geriyor.

Bir hu... sonra da bir ses ve hur...

te cemat klyor, cmle namaz.
62
Leylet'l-kadr... ibdetle edip Hakk'a niyaz

62
Vezin bozuk.
116

Mnev rhata ermise eren d olsun !
Gayolan her erenin rhu da bd olsun !

Ayasofya...Bu byk leyle-i kadrin erefi
Cmleten ara kadar ykseliyor: Rab hedefi.

Yer aarmakta...Karanlk geceler nrlanyor...
Yine gk kubbe klarla mebbed yanyor...

Doluyor gkyz batanbaa yldz doluyor...
Doluyor, alkanyor,alkanyor, alkanyor...
8. 4. 1957 Cumartesi-
Modayolu
ARKI

Def et u gnlden yine sen zehr merk.
Bir tze kadeh sun bize ey ne'eli ski !...
stanbul'u gnlnce yaatm koca Bki,
Bir tze kadeh sun bize ey ne'eli ski !...

HU ! EKEREK GDERZ

Biraz deli, biraz veli,
H ! ekerek gideriz.
Yldzlar toplar ay'
H ! ekerek gideriz.

Szmzde yok yalan,
H ! ekerek gideriz.
manmzda imtihan,
H ! ekerek gideriz.

117

Yunus Emre muradyla,
H ! ekerek gideriz.
Meleklerin kataryla,
H ! ekerek gideriz.

Cennetlerdir duramz,
H ! ekerek gideriz.

Tanr korusun din bamz,
H ! ekerek gideriz.

Yahy Sim nedir derdin,
H ! ekerek gideriz.
Hak diyerek Hakk'a erdin,
H ! ekerek gideriz.
14.10.1961-gece, 11.30

GNL
Yansn ilnihye remd olmayan gnl,
Sahn- emende yr ile d olmayan gnl.
Her yanda gller amada blbller tmede,
Glende neve-yb- murd olmayan gnl.

GNL
h-rh- aktr, bir nr- irfandr gnl,
Bir cihandr, bir gnetir, zge sultandr gnl.

Hep Horsan'dan gelirler elde kekl teber
Bir as, bir psteki, birka kitb- mu'teber.

Evliylardr gelenler, hazret-i pr-i Hd,
Gnl bir ar- ilh, veche pr-nr- saf...

Enbiylardr gelenler, iltic et ! iltic !...
Ey neb! Ey ah- lem! Y Muhammet Mustaf!

Y Muhammed! Zr-zrz, et efat sen bize,
Bak sndk, gzde yalar, ite geldik biz dize.
118

Her gnhmdan beni evldm zd kl!
Pasl kalbimden silip ferydm, imdd kl!

Son nefeste rhumu cennt- adninden geir
Bir du ister len, bir ey kalr, yalnz kabir

Y lh! Rhumun hicrn dinsin ak ile,
Gaml bir pervneyim, yandm, tututum evk ile.

Hayr ile yd eyle evldm da d olsun gnl,
Hayr ile yd et beni sen, ber-murd olsun gnl.

119

D. TRKE KIT'A ve RUBALER

KISA GN
Felsefeyle bunaldk, Ferahlamak istedik,
iir syledik biraz, Ve sonra...yemek yedik...

Zaman geti gn snd, Gece oldu ufukta
Hayret ettik bakndk, mr ne ksa! dedik
BR KZ BOYNUZUNDA
Bir kz boynuzunda Duruyorsa u gkler
Kim bilir kzcaz Ne kadar zahmet eker?

Yllar var ki tayor Zavall kz bizi !
Bir katrn srtna Yklensek acep ne der?
SABAH VAKT
Gllerle, llelerle Sslendi kara toprak ,
Sabhn neesinden Feyzini ald afak.

Konca vermi gllerle Kalbini at blbl
Blbl gl beendi Ald yaprak... yaprak...

TEVEKKL
Gz yayla yzn, Sakn slatma glm !
Benim gnlmde solmaz, Ve bitmez tevekklm

Al kadehi eline ! ek ve asl sorma sen:
Ne zaman ihtiyarlk ? Ve ne zamandr lm ?...
120

DARILMA HAYYAM
Darlma mlekiye Ksp o kadar Hayyam !
Kabahat onda mdr? Benim de budur tasam !

Kran kim? Ve yapan kim? Nedir bu khne kanun?
Tenkdi bir tarafa Atp da hr yaasam
OLUYORSA
Sille tokatla amur Bir desti oluyorsa...
O amur gzellerin Der-desti oluyorsa...

Hak mdr mlekiye Tn eylememiz ? Hayyam !
mlek yapsn ve krsn Bu hest oluyorsa...
BAHAR SABAHI
Blbl gl beendi Ald yaprak... yaprak...
Gllerin evresinde Nrunu dkt afak...

Sabahn neesinden Feyzini ald bahe bahar sabah
Llelerle... gllerle Sslendi kara toprak
VEFASIZ SEVGLLER
Vefsz sevgililer Gnlm yaralad
Dudamdadr hl O aclarn tad...

Buna ramen sevmekten Asla fari olamadm
Uursun beni sevd Denen kuun kanad

GZELLERE BAKIP DA
Sevmemek mmkn m hi? Gzellere bakp da?
Gzlerindeki gizli Emelleri akp da...

Her gzel cn evimde Bir k yakt, sonsuz
Bir alev gibi geti Civrmdan akp da...
121

MAKSAT NE ?
Din ve akl boamak Doru deildir bence
Bunlar boamakta Ne fayda vardr sence ?

zm kzn almak Sa... Kastn senin Hayyam
Nikhlarsn, alrsn! Hem boarsn bu gece...
HAFTANIN HER GN
Haftann her gnnde arap imek mbahtr.
Onun art... sorarsan Fakre her sabahtr.
! Ama, karrnda Kalmay bil gzelim !
Sabah, le ve akam Mey imemek gnhtr.

YARATIRSIN YA RABB
Yaratrsn ya Rabbi ! Arzuya kanat veren
Btn gzellikleri Gzeli yaratan sen,

Sonra da dnp dersin Kaplma sen ehvete
Bu demek deil midir? Ko'ma kadehi elden

122

Muhtelif iirlerden Mukaddeme
123

E. MUHTELF RLER

MUKADDME
Almak zre bir altn gn eteklerine
Asldm ince maun sandaln kreklerine
Kanl sisler sularda titrerken

Ufukta imdi gurubun fsunlu yangn var
Kederle boynu bklm u deste ey rzgr
Sana son bir hediyyedir benden...

Zavall kalbimin ksz bandan topladm
u gl duvakl imenlerle geti sevgi am
Bir glen gen kzn midi gibi
Srklenir gibi vadide bir soluk
63

Kopartarak, yolarak her admda bir yaprak
Uup giden bu aziz mr byle hrpalamak
Oluyor muydu bir ziyn yelkene
64

Evet ben anlyorum t iimde bir setten
Den hain, maraz dalgalarla peneleen
Bir imenlik var ki sessiz lmekte

Fsun iinde salonlarda parlayan bir mum
Nasl snerse hazin, ben de yle alyorum
Bu eserlerde, h evet ben de...

63
Vezni bozuk bu msra fazla olmal.
64
Vezin bozuk.
124

Bu hasta yzl ocuklarla sanatn mermer
Ve muhteem kapsndan giren o mevkibler
ki anl bahtiyarndr

Fakat bu fecre giren gl ziyl yollarda
Takm takm ne kadar yolcu bembeyaz karda
Sesi titrek diz st hasta kalr.

O lahzalar ki rbbm elimde hkrdm
O lahzalar ki btn kederle haykrdm
Btn onlarla sslyor bu demet

Terennm et bu nihlin banda ey rzgr
Terennm et onu soldurmadan karanlklar
Onu girdaba cevf-i nisyna atma merhamet et
Cuma akam 5 Austos 332
Kzl Toprak

BR GZELE KASDE
Bir kaside istediniz
Benim cokun rbbmdan
yle ise dinleyiniz
Sakn bana darlmadan
Sizi ilk grdm zaman
Niin yalan syleyeyim
Hissettim esmer ieim
T kalbimde bir heyecan

Derin siyah gzleriniz
Yaratlm prlantadan
Gerdannzda muhteriz
Bir ben var ki doymaz bakan
Glleriniz bir fettan
Blbllere benzetirim
Zira, o gl meleim
Kalbime verdi heyecan

125

Ah, o r diyen diliniz
Ah, o bir anda kvrlan
nce ateli beliniz
Daha oynak bir dalgadan
Sizi byle akrak yapan
Daha bilmem, ne diyeyim
Nasl teekkr edeyim
T kalbimde bir heyecan...

Szn gelii
Msaadenizle aman
Sizi bir kerre peyim
Gcenmeyiniz bebeim
Zira kalbim pr-heyecan
11 Austos-335
Kzl toprak

MUHAYYEL SEVDA
te sahil ite krfez
te krfezde dinlenen
Mavi sulardaki yelken
O yelken ki ufka gitmez

Btn bir yaz bu sahilde
Gelmez bir ak beklerim
O sarn nerde derim
Ah o, sarn kz nerde

Nerde imdi kalbi yakan
Gzelliin mealesi
Dudaklarn bir damla kan
Ey rhumun prensesi

Bilmem hangi saraydasn
Hangi gelin odasnda
Hangi kalbe yaktn
Datyor: cinnet sevda

Seni korkun lmlerden
Ben kurtarsam alp kasam
126

Glgelesin suyu akam
Ufka biz yelken aarken

Seninle ba baa cokun
Engin denizleri amak
Kalplerimiz biraz yorgun
Bir bo adaya yanamak

Ormanlarn sinesinden
Davet etse bizi mehtap
itp etsek sesimiz en
Kollarmz aka mihrap

Durgun bir gl kenarnda
Blbllerin tt
Bir glgeli harap kk
Yapsak akmza mev

Asak kapsn sessiz
Asak bir bo odann
Orda bir gm amdan
Tututursa ellerimiz

ster misin, ister misin
Gel gidelim o adaya
Ah o mehul uzak ada
Solgun bir yz gibi hazin

it kalbim btn senin
it kalbim ak sana
Gller dkerim yollarna
Ey sevgili nazl gelin!
Nisan 335

127

BR MACERA
*
Nin dndnz yle
Bu mcera karsnda
Nin dndnz yle

Neden dald gzleriniz
u karanlk ufuklara
Neden dald gzleriniz

Evet vahi beldeler var
Ufuklarn tesinde
Evet bir vahi belde var

Bilmem hangisinde gemi
Bu hazin kanl macera
Bilmem hangisinde gemi

Solmu bir gl gibi heyht
O kumral sal sevdal
Solmu bir gl gibi heyht

Sevgilisi dizlerinde
Vurgun arslan gibi ndim
Sevgilisi dizlerinde

Bir akam vakti gmlm
Kara topraklara gen kz
Bir akam vakti gmlm

Mehtp ufka ykselirken
lgn gibi gen alam
Mehtp ufka ykselirken

Onsuz yaamakta zevk yok
Demi sessiz dndke
Onsuz yaamakta zevk yok

Sonra lgn gibi komu
Ormanlarn sinesinde
Sonra lgn gibi komu

*
Bestelenmek zere yaplm terennm bir hikye (airin notu).
128

Aramlar haftalarca
Asla izi bulunmam
Aramlar haftalarca

Unutulmu ry gibi
Birka zaman bu mcer
Unutulmu ry gibi

Bir seher vakti bir yrda
Onu bulmu bir asl
Bir seher vakti bir yrda

Eilerek zerine
Dinlemi hasta kalbini
Eilerek zerine

Demi: Ndim olan katil
Rabbim cezasn buldu
Demi: Ndim olan katil

Senelerce bu genlere
Btn belde matem tutmu
Senelerce bu genlere

Szn gelii

Belki bizim sevdamz da
Byle gzyalaryla biter
Belki bizim sevdamz da

Gel o gnler yaklamadan
Kular gibi sevielim
Gel o gnler yaklamadan
Mays 335

SZDEN AYRILALI
Pek karanlk u sema!
Hep ufuklar kapal
Girmiyor nur odama
Sizden ah ayrlal.
129

rpnrken kanadm
Sevgimin yok mu sonu?
Dmeden anlamadm
Kalbimin vurduunu

imdi mm gibiyim
Ah, o yldz nerede?
Veriniz alayaym
O (bem)beyaz ellerde
27 Eyll gecesi 335

(GURBET LLERNDE)
Ben ki solup sararm
Zavall bir goncaym
Sorma bana hangi k
Semdan dt aym

Brak beni aaym
u hayatn yolunu
Bir lahza yaayaym
Gelmeden mrn sonu

Ben ki en
O dalarn
Kymetli bir glydm
Nazl bir smblydm...

Ah o sevda dnm
Gneli yollar nerde
stiyorum lm
Yaadm yerlerde

Cilvesi ok
Hor bakma bana sakn
Beni yaralayan da
Gelmesin sana yakn

Gneler kararm beyaz alnmda
Sonsuz bir mtemin glgeleri var
Gurbet illerinde parasz kaldm
Karma kyor bir siyah mezar
130

(Gurbet llerinde)

MUSSETNN CARMOSNEUNDAN
Ey ak syle git derdini
Sevgilime lyorum
Aklayp da yardm iste
Iztrabm teskne
Bam yerde yalvarrken
Syle ey muhabbet kuu
Nasl nasl alyorum
131

Yanarak ate iinde
ntihsn bilmeden
Bu dehetli kederimin

Beni korkun lmlerden
Kurtarp yanna alsa
Rya grdm sanacam

Heyhatlar sevgime tasa
nne zafer halesiyle
evrilmi grdm lahza
Onu sevgimle sarmtm
Dncemi saklamtm
Bu (.?)
Solgun yzmde strap
Sararnca (.?)
Bilmem fakat endiem var
Cesaretim yok syleyim
Ona ikre bunu
Git derdimi syle ona

Ey ak kuu lyorum
Bu neeyi bana bahet
Kalbimde gizli olanlardan
Onun da malmu olsun
Gz yalarmn kalbime
Aktna vkf olsun

Belki gelir teskin eder
Kalbimdeki keder
Ben ztrabm sylerim
imdi lsem de gam yemem

132

De ki bu muhibbe al kz
Vatan iin arlm
Onu gren aka de

Ey ak kuu ac bana
A ztrabm ona

Okunuu sorunlu bir metin: Mussetnin Carmosineundan
133

ARSLAN
Enginlere alan yksek aal orman
inde yaadn senin gizli bir inin
Fakat gizli ininde kkryorsun ok zaman
Saf, hr, temiz (.......) kinin

Azametli duruun o heybetli bakn
stikllin k bir Trk andryor
Yenilme nedir bilmeden hep yenmee al
Damardan gelen sesler arslan gibi ol diyor

AHMET HAM'LE YAHYA KEMAL
Birinin i'ri nakd- pr-henk,
Birinin: msik-i rengrenk...

Gh olur i'ri nak- pr-henk,
Gh olur msiki-i rengrenk...

Biri gl bahesinde gl demeti,
Birinin ince rhu, marifeti...

Ei yok bir hayl-i mstesn,
Biri bir baka trl en r'y.

Sana Yahy Keml'i syleyemem,
Hele Him ! O tze bir ebnem...

Ona asl dokunmasn u elin,
Ki durur gl yznde bir gzelin.

nki bir anda mahv olur ve sner,
i'ri hep byledir onun, ne hner!

HCVYE
Der beyn- cehl-i mutlak-

Seni Yahy ne bilir echel-i mutlak kimse
(Kltrn yok) diye syler ne acep zt- lem
134

(Kltrn var) dedim amma o da dt noksan
Ona mspet ne desem fazlaca bhtn- azm

Sivas'n yzkarasyken nasl olmu meb's
Ne de meb's oluyor byle herfn- sakm

Dut yemi blble dnm srtr mecliste
Srtrken krtr blbl-i mezmn kadm

O mrn'ileyhin ismini zikr eyleyemem
Ad ma'lm olur erbbna etmem ta'lm

a gz, arpk az, pasl, gcrgan bir ses
Ne gzel kra benzer [o] frldak beyim

Bir kasap sngeri ekmi hele tli' yzne
Hi utanmaz o riykr, o kpek yzl beyim

Finodur "ho! ho!" edersen yine kuyruk sallar
Ne kpektir onu erbb bilir kr- kadm

Diyemem ismini zr ki edeb mni'dir
(Edebiyyt da telvs ediyor ismi) dedim

Bir hatdr ona mzrb- tasarruf vermek
Daha ok tel krlr bylece Billhl'azm

Ksa kes eyn oluyor bahsini etmek zr
O Sivas olandr resmini ettim tersm

Resmi gayetle gln oldu erkiyle onun
Urfann maskaras espiyonuymu bildim

Edebiyyt bu ta'lm ededursun hneri
Espiyonlukta bu ztn yed-i tl-y azm

Minnet Allh'a ki alnm ak ite, yzm ak
Kltrm yoksa da (ipsiz ser)dan deilim

Bilirim cehlimi noksanm ilmim kttr
Kt kanat geinip gitmedeyiz ite beyim

135

airin hmn trhe bugn devr ettik
Bir ehd oldu garaz uruna Yahy Sim

Ne ehit ite bu e'r ile t hara kadar
Yaarz, hem yaatr zevk alrz, bahs- azm...
9.8. 1957- Cuma Modayolu No:42

TAKVMN YAPRAI

Nasl daa ktysa bir zamanlar: -Niyazi,
Ne mutlu bir trih ki Samsun'a kt: - Gazi.

Ondokuz Mays sene: Bindokuzyzondokuz.
Gzlerinin ufkunda kahraman ceddi Ouz,

Bir elinde al bayrak, bir elinde ihtill
Berat tayarak istiyordu: -istikll...

Diyordu ki: -Ey nazl, hr vatan ocuklar!
Hor grmeyin, bu yurdun sonsuzdur afaklar...

Geldiler: Kahramanlar, geldiler... gen, ihtiyar...
Geldiler her birinin yznde baka bahar...

Geldiler: tabur tabur, geldiler akn akn...
En uzak ve en hcra yerlerden ocuk ... kadn.

Ve birden... deniz gibi kprd Anadolu...
Dman Akdeniz'e sprd Anadolu...

Bu ne nl bir tarih! Yceldik yava... yava...
Lozan' da smet Paa bar yapt arkada.

O gnden t bugne ne gnler geti de dn,
Gibi geliyor o geen yllar btn.

Aard salarmz, hey, kahpe zaman bile...
Takvimin yapran hep evire ... evire...
136

EKER AHMET PAA
(1841- 1907)
Bin dokuz yz yedinin
On dokuz Mays gn,
eker Ahmet Paann
Kaydeder ldn.

eker Ahmet lmtr
eker Ahmet bir ressam
Ve benim byk daym...
Ben her iki vasfyle
Bu byme balym.

Daymdr: Seviyorum.
Ressamdr: Seviyorum.
lm bizim iin
Bir kara gn... doumu
Trkle bir aydnlk...

Onun hassas elinde
Her trl b vard...
Ressamd, can verirdi,
Ormana, afaklara...
Ressamd can verirdi
Ayvaya, portakala...

Bir tuvalin stnde
Karpuzu dilim... dilim
Gren derdi: -Yiyelim...
O kadar canl, gzel,
O kadar ince, hassas
Bir fraya sahipti...

Paris, Roma, stanbul
Ve btn bir Almanya
Tanr ve hrmet eder
Bu Trk kahramanna.
137

Gs nian doluydu
Sonsuz lejyon donr
Ba k doluydu
Trkle bu bir honr
24. 5. 1954 Pazartesi Kabukluceviz, Nu. 46
138

II. TEZ (MAKALE)

TARH VE TMAYAT YNNDEN CEMYET ve
TEKLTIMIZA, DL ve EDEBYATIMIZA ve GZEL
SANATLARIMIZA BR BAKI

Bizim Avrupa Rnesans (uyan) iine giriimiz toplu bir g-
rle tedkik edilecek olursa Fatih ve Kanun devirlerinden sonra Ahmet
III, Selim III, ve Tanzimat devirleriyle balar; Islhat fermanlar gz -
nnde bulundurarak.
Halbuki; Avrupada fikir ve sanat hareketlerinin douu
domatik ve sekter bir dnya grnden daha hr ve daha insan bir ha-
yata doru bir atl ifade eden felsef bir lem, bir dn tarzndan ileri
gelir.
Geen asrlarda Avrupada kilise ve sarayn nfuzu sarslm, ye-
ni doan felsefe ve ilimlerle fikirlerde bir inklp husule gelmi, natre
ve realiteye doru vicdanlarda bir itiyak; insanln ilk hr
citesindeki hayata kar zleyi hasl olmutu.
17nci ve 18nci asrlarda demokrasi fikrinin gelimesi ve eski
Yunan sitelerindeki vatanda haklarnn Avrupa milletleri arasnda ya-
ylmas, ngiltereden sonra Fransada da bir rnek millet yaratr.
Bu rnee gre btn Avrupa, Amerika ve Rusya milliyet pren-
sipleriyle uyanr.
Fransz byk ihtillinin meydana getirdii fikirler halkn imti-
yazl tabakas olan aristokratlara kar burjuvazi hukukunun teesssn
temin eder. Bu suretle zengin burjuvalara kar halk ve amele ksmnn
tekilatlandrlmasna imkn verilmi olur.
Felsefede Mistik gr kritik ve ceptik (tenkiti ve pheci) ze-
knn uyanyla yklr. Bunun neticesi olarak Galile, Kepler, Descartes,
Pascal, Leibnizden sonra Voltaire ve Rousseau gibi (ironik) mstehz ve
hr dehalar, Lavoisier, Pasteur gibi realist zeklar insan ve Avrupa te-
fekkrn hudutlarn lyetenahiye doru geniletirler.
te bizim sosiyetemizin de komumuz olan Avrupal milletlerin
kinat ve hayat grlerinden, yaaylarndan zaman zaman mteessir
olduuna burada iaret edecek olursak yanl bir mtalaada bulunmam
oluruz, zannederim.
Nedim iir ve edebiyatmzda at rla sadeleme hareketinin
ilk mbeiri ve Lle devri Avrupa Rnesansnn ilk fecir aydnl ol-
139

mu ise Tanzimt daha toplu, daha kkl olarak bu aydnl bir afak pa-
rltsna eviren ilk uurlu uyanmzdr.
Reit Paann at bayrak altnda yryen inasi bizde halka
doru dil bakmndan ilk adm atan zl ahsiyettir.
inasi ile kuvvetli bir lisan uuru kaydeden bu devirde halktan
gelme bir edeb lisan teekkln maalesef gremiyoruz.
Buna ramen yeni ilimler Avrupadan bize siryet etmitir:
Fikir, felsefe, iir ve edebiytmzda bir yenilik hareketi belirmi-
tir.
Tarih ve tercme-i hl yazanlar, vaka-nvisler yannda tiyatro,
roman, kk hikye gibi yeni tarzlarda ilk denemeleri yapanlar klasik,
romantik, realist ve natralist mesleklerinin rneklerini vermeye alm-
lardr.
Bu devirde Avrupallama Franszca renmek ve konumak ai-
lelerde ocuk terbiyesini ecneb ve tercihan Fransz mrebbiyeler eline
brakmak modalam; moda mecmualarn takip etmek Franszca arklar
renip alafranga keman, viyolonsel ve piyano dersleri almak, Avru-
padan gelen mecmua ve gazeteleri, kitap ve neriyat takip etmek, Avru-
pa meta ve eyas kullanmak, Avrupal gibi giyinmek, oturmak, kalk-
mak, frsat bulduka bilenlerle Franszca konumak... Hlsa Avrupa
adetlerini kabul etmek veya etmi gibi grnmek, stanbulun yksek ai-
lelerinde modalanm, Fransz htilalini mteakip yeni Fransz rejiminin
kuruluunda Fransadan kaan mlteciler arka, memleketimize de Bab-
li kalemlerinde yerlemiler ve memleketimizde i hayatna da sokul-
mulardr. Bilhassa Galatasaray Lisesi, Harbiye, Tbbiye, Mhendishane,
Mlkiye mekteplerinin kuruluu ile bu hamle daha kuvvetleniyor.
Bylece Fransa ile, Franszca ile, Fransz dil ve edebiyatyle, fel-
sefe, ilim ve fenleriyle, bir kelimede Fransz fikriyatyle temasmz kati
ekilde balanmtr.
Hatta hrriyet ve merutiyet fikirleri Siyas Tanzimatn ilnn
mteakip Mithat Paann Fransz Kanun- Esassi tercmesi ile ve ilk
[Meclis-i] Mebusnn almasyle katiyet kesbederek halka siyas hrri-
yet fikirleri tannm, Reid Paa devrinden beri alan ibtida, rd, idd
ve l mekteplerde Drl-fnn ve Encmen-i Dni, Encmen-i Marif
teebbsleriyle de desteklenerek medrese ve ark ilimleri yerine Garp
ilimleri tedris ve talim edilmesine bir imkn ve serbest verilmitir.
Yksek aile ocuklar tahsil ve terbiyelerinde Garpl dncesine
tevessle ve bunun hayatta mmessili olmaa balayarak eski ananevi
detlerimiz yannda yeni fikirlerin ve yeni dt ve ahlkn nairi olmu-
lardr.
Hikye ve roman yazarlarmz deien adetlerle eski adetlerin
arpmasndaki fark tebarz ettirmeye, yksek aile muhitlerinde ar-
pmaa balayan yeni ve eskiliin veya modern hayatn gln ve fec
140

taraflarn mstehzi bir lisanla tasvire koyulmulardr. Bu suretle de fikir
edebiyatna Garp gryle hezel ve tenkit girmeye balyor. Hlasa
medenlemek (civilisation) evvela Fransz kltr yoluyla ve daha sonra
ngiliz, Alman, talya lisanlar bilenler oaldka mesafe alarak memle-
ketimize bu kanallardan da girmi; selammza, oturuumuza, kalkmza
kadar yksek ailelerden, Avrupa grenlerden balayarak yeni modern bir
moda hayat belirmitir.
Bylece klk ve kyafetimiz, eski ev deyiimiz, soframz, otu-
ruumuz, yemek yiyiimiz, misafir kabul ediimiz, inanmz, muhakeme
ediimiz, felsefe ve mantmza kadar hemen her eyimiz, yaaymz
bir baka ekil ve istikamet almtr.
te bu devirde yeni alan tahsil, sanat ve meslek mekteplerin-
den yetien her sanat, tahsil ve meslek erbab oluruna greneklerini, fi-
kir, det, yaay ve inan esaslarn arkn fikir, det, yaay, dn
ve inan yannda yaymlardr.
Saraydan, saray etrafnda toplanan zengin ve yksek memur aile-
lerine, konaklara, konak hayatndan ve mensuplarndan gitgide esnaf aile-
lerine, evlerine ve daha da sonralar ii ve halk tabakalarna doru bu
Garpl fikir ve adetleri sirayet edip yaylyor. Bylece Garp tesiri altnda
arkn tefekkr tarz Garpl mantna gre sistemlemee koyuluyor.
Gezilen veya grlen yeni bir lemin klar dn ve yaay halinde
memleketimizde belirmee balyor.
Tara dt ve ahlk stanbul dat ve ahlkna gre deiir, ben-
zemee alrken Darlhilfe, stanbul, saray, konak, harem ve selmlk,
hkmet daireleri, hkmet adamlar, memurlar ve memur aileleri bir r-
nek olmu, meslek adamlar bir rnek olmu, stanbulda Garpllama ha-
reketiyle yeni tipler peyda olurken taradan gelenler de bu yeni tiplere
benzemee tevessl etmee balamlardr.
Bu suretle Avrupaya gre yksekten, saray ve hkmet direle-
rinden, kalemlerden, itibarl ve imtiyazllardan, konaktan balayan bu ta-
havvl gitgide esaslam, eski tefekkr ve yaay yerini Avrupal bir te-
fekkr ve yaayna brakarak Avrupa sistem ve usllerine gre
socitmizin gerek hirarchique gerekse meslek sahalarnda en yk-
sek ailelerden en kk ailelere ve muhitlere doru bir tahavvl ve ink-
lp vukua gelmitir.
Bu itibar ile tarihimizde Frat ve Dicle yollaryle Bursa, Edirne,
Ankara stanbul ve tekrar Ankara, stanbul ve btn Anadolu inklabn ve
tekamln siyas merhaleleridir.
Hlsa zaman iinde belli yeniliklerden sonra ky ve kasabalara
kadar bugnk Trkiyeye doru byk bir tahavvl ve tekaml meydana
141

geliyor. slmi kltrn akide ve esaslar, umdeleri yannda Avrupal gibi
dn ve yaayla ilgili yenilii, yenilemeyi ve deimeyi temsil eder
mahiyette itima kymet ve eniyet hkmleri socitmizin tekilat
milletimizin nfusu, cesamet ve kesafeti ve igl ettiimiz topraklar ze-
rinde yerleiimizle alakal bir surette gnden gne alabildiine inkiafa
doru yol alan yeni bir hayat....
Gayr-i muayyenden muayyene gayr-i uurden uurluya; daha
ak bir tabirle haylden hakikata, gereklere doru btn medeni alem-
den vukua gelen tahavvl takip ediyor da kendi benliimiz, Mill kabili-
yet zeka ve greneklerimizle bu kafileye yeni ve Avrupal gibi dnp
ve yaay temsil edenlerin kabilesine katlyoruz. Bu nevi tarihi izah ve
tahlil ile milletimizin dou, yry ve var itibariyle nereye doru top-
luluk olarak hareket halinde bulunduunu gstermek istedim.
Etdm bu bakmdan cemiyet ve millet hadiselerine toplu bir bak ma-
hiyetindedir.
Avrupa milletleriyle asrlar iindeki temasmz bu etdmde
gstermek istedim. Bu terkibin kymeti bal bulunduu tahlilin deeriyle
hususi bir ehemmiyet kazanacandan teferruat ihmal edemezdim. Bu
suretle beeri hayattan gelen hadiselere bal bulunan cemiyetimizin te-
kamln bir metot ve sisteme bal olarak bir darbe-i nazarla izah etmi
bulunuyorum.
Binaenaleyh bu bakmdan inklap mevzuu iinde gzel sanatlarmz bi-
raz aada birer birer gzden geireceim.
Biraz evvelki izahlarmda demek istedim ki Tanzimattan beri
memleketimize birok Avrupal alet, eya, fikir ve eseriyle beraber birok
adetleri girmi, cemiyetimizin geirdii bu fikri ve ananevi istihale gerek
hayatta ve gerek sanat ve edebiyat ile mesleki zmrelerde feyiz ve bere-
ketini yeni bir dnya grne gre ayarlarken inklabn ilk tohumlar da
cemiyetimizin barna atlm bulunuyordu. Burada grdklerimizden,
geen eya ve mamltn ve Avrupa teknik ve kltrne mahss olan alet
ve eyann ve iktisadn grnr bir rol vardr.
Edebiyat- Cedidenin teekkl tam bir edeb ekol saylmasa bi-
le lisanda, estetikte ve fikirde yaratt deiiklikle daha yeniye doru bir
hamle ve bir hareketi hayl eder.
Tevfik Fikret fikir ve felsefede hrriyete imkn verir ve mistisizmi ykar-
ken:

Kendi cevvim, kendi eflkimde kendim tirim

142

diyecek, Tarih-i Kadimi ile ilah tefekkr ve mana kar hr ve pheci
felsefesinin temellerini kuracaktr. Buna ramen Bombas
65
, Sisi,
Vatan arks Namk Kemal ve o neslin byklerinin eserleri yannda
eski rejimin, stibddn yklnda bir rol oynayacaktr.
Hi phe yok ki o da Tanzimatn ve Namk Kemalin vatanclk
ve hrriyet severlik bayra altnda yrr. stibdat kalasn bir Bastil
Kalas gibi Garpl lisan ve iirleriyle, keskin tarizleriyle delik deik
eder. Bylece cemiyet hirarchiesini kknden sarsar ve hatta Osman-
llar Cemiyeti ile balayan, daha sonralar ttihat ve Terakki adn alan
siyas teekkl ile elele vererek bir vatan airi sfatyle istibdat rejimini
eserlerinin yapt msbet ve hamleci tesir ile devirir.
Burada da kalamayan Fikret geen byk Cihan Harbinin so-
nunda lkclk ve vatanseverlik uurunu keskin bir arrivisme ve
menfaatlk endiesiyle kaybedenlere kar Doksan Bee Doru,
Revzen-i Mahl ve Hn- Yamasyle barr. Nasl ki vaktiyle de is-
tibdada ve saraya kar Sisi, Bombas ve Hrriyet arkssyle
66

barmt. Feragatli vekaryla ve hele Halkun Defterindeki iirleriy-
le Halukun Aments ile geni tefekkr ve alem grn, nelere
inandn air Mehmet Akife verdii cevapta daha ak, daha bariz bir
ifade ile yksek bir iir ve zengin bir uur halinde beyan eder. Sz, ya-
ay, inan ve jestleriyle yeni ve ileri bir tefekkr ve tertemiz bir ahlk
kahraman olarak ykselir.
Evet, terakki isteyenler gerek madd, bilgilerde ve lemde, gerek
manev inanta ve cemiyette inklba yol amlardr. Bunlarn banda
Edebiyat- Cedide nesli ve Tevfik Fikret vardr. Bu tekml II. Meruti-
yette hariten gelen sadmelerle daha ok srat kazanm ve bilhassa
Balkan Harbinden sonra siyas bir teekkln, ihtillci ve inklap ttihat
ve Terakki muhitinin izinde olan Selanikte Gen Kalemlerle fikir ala-
nnda stanbulda Trk Oca etrafnda hars, lisan ve mill bir uurla
epeyi merhaleler kat etmi ve kayd eylemitir.
Milliyetilik ve Trklk hareketlerini halklama (halka doru
gitme) ve uurlama diye kabul edecek olursak sanat, ilim, felsefe ve i-
timaiyatn bunda ne derece de messir olduu da bedh ve aikr olur.
imdi buraya kadar olan fikrimizi 9 madde iinde hlsa ederek
syleyelim:

65
Metinde Boruba/Bozuba gibi bir iml var. Ayn cmlede anlan dier iirlerle
yanyana getirilince Bir Lhza-i Teehhr iirinin yazarn hafzasnda yanllkla
Bomba olarak kaldna hkmedebiliriz (N.H.P.).
66
Millet arks adl iir kast ediliyor olmaldr (N.H.P.).
143

1. Osmanlclk siyaseti artk devir itibariyle deimi, yerini
Trkle terk etmi bulunuyordu. Tanzimt devrinin uurlu ve uursuz,
sistemli ve sistemsiz, usull veya usulsz ulu orta Garpllama hareketi
bir devir benimsenmi, ark kltr ve medeniyet eserlerini ve terbiyesini
ulu orta kknden ve her ynden ykma (baltalama) hareketi, bu zamanda
pek hakl ve uurlu olarak tenkit olunmutur.
2. Edeb tahrir lisannn teekklne doru kati ve uurlu bir adm atl-
m, ecnebi kelime, ibare ve terkiplerden, Arap ve Fars tesirlerinden,
Fransz kelimeleri boyunduruundan kurtularak uzak kalmaa allm,
her kelimenin Trke karl -Trkleme esaslar dahilinde aranrken-
hece vezni ve sade lisan hareketleriyle makalelerde, iir, hikye, roman,
hatrt, fkra, seyahat edebiyat, tiyatro eserlerinde, alanlarnda halkn ko-
numasna; bir nem verilmitir.
3. iirde gazel ve kasidecilikten, Tekke (nefes, ilh, mnacat gi-
bi), Saray ve Divan iirinin (kaside, gazel gibi) tesirinden kurtulmaa a-
llarak bir taraftan roman, kk hikye, tenkit ve gazetecilik gibi edebi
nevilere, dier taraftan da halk, iir ve edebiyatnn rnekleri olan atasz-
leri, eski savlar, halk masallar, destanlara, engin, geni ve kavrayl
bir gr ve dn belirten Nasrettin Hoca ve nispeten serbest bir te-
fekkr belirten Bektai iir ve hikyelerine, sonra da mani, trk, ko-
ma, bozlama, kayaba gibi halkn ibda mahsul olan manzum ekillere
doru bir cereyan hasl olmutur.
4. nklbmz halk lsnde edeb bir lisan, bir iir lisan mese-
la Fransz lisan ve edebiyatnda Pleiades (yedi yldz) airlerinden
Malherbenin yaratt veya iirleri ve eserleriyle tespit ettii gibi ve le
de France etrafnda inkiaf eden edeb lisan gibi stanbul ive ve
espritsi halkseverler arasnda muteber addolunmu, mnevverler ara-
sndan yetien air ve edipler de kime hitap edeceklerini bilerek bu bay-
ran altnda toplanp ileri doru yrmlerdir. Bu halka byk kmele-
rine [kmelenmelere?] doru cidd ve kati bir harekettir.
5. blmnn teesss, teknik hayatn ilerleyii, makine ve
fabrikalarn ve yeni mekteplerin kuruluu, meslek zmreler arasndaki
tesant fikrinin kuvvetlenii, mjdeci bir fecrin en gzel lametleri olmu
deil midir?
6. Vatan ve hrriyetsever iirin yannda halk ve milletsever ve
daha sonra da ehrin kysever iir ve sanat rnekleri de belirmi, mem-
leket hayat, Tanzimt, Edebiyat- Cedide, Fecr-i ti devirlerindekinden
ok fazla nazm ve nesrimizde yepyeni mevzu ve eserleriyle bir yer al-
maa balamtr.
7. Mill Mcadele Anadolu inklb ile, Cumhuriyet ve Halk Par-
tisi umdelerinin kuruluu ile ilgili olarak Anadolu mevzuu kef olunmu,
yaanan yeni hayattan gelip aydnlarn lisannda, iir ve edebiyatmzda
yeni bir edebiyat tarz ve slbu belirmitir.
144

8. Avrupa damgas tayan iir, ilmin, mantn ve edebiyatmz-
da fikrin hrriyetini hayl eden eserler arasnda yeni felsef, itima ve ik-
tisad grleri kaydeden eserler, iirler, nesirler, makaleler ve kitaplar
meydana gelmitir.
Bu eserlerden bazlar cemiyetimizin ananelerine ve tekmlne
gelimesine uygundur. Bazlar da d memleket ve milletlerin hayat ve
eserlerinden mlhem veya aynen kopya edilmi olduu iin millet ve
memleketimizin imkn ve hayat artlarna uymadndan aykr dm-
tr.
Buna ramen hepsi gene bir yeniliin ve yenilemenin mbeiri
ve mjdecisidir.
9. Yunan ve Latin klasikleri yannda Fransz, Alman, ngiliz ve
talyan klasiklerinin ve daha baka Avrupa milletleri klasiklerinin terc-
melerine yer ve nem verilmesi yeni bir hareket ve yeni bir cereyandr.
Hlasa Yunan esatirinin (Mitolojinin), iir ve edebiyatmzda
yaplan tercmeler ve yazlan eserlerle gnden gne gelimesi; mesut, i-
leri ve bizi Avrupa tefekkr, fikriyat ve felsefesinin kaynaklaryla tam
olarak birletiren yeni bir admdr.
Bu; Tanzimttan bu tarafa Avrupallamaya baladmzdan be-
ri gittike hzlanan ve hz alan bir fikir ve harekettir.
Evet zamanla irfanmzda Avrupal lsnde bir tahavvl mey-
dana gelmitir. Bunda yaayan ve l birok Trk zek ve ahsiyetlerinin
tesiri ve hakk vardr.
Bu tarihi icml ile edebiyatmz iin bir veche tayini lzm gelse
denilebilir ki bu yeni edebiyat yeni bir sanat ekolne doru bir hareket
olmaldr.
Bu ekolde edebiyat ve itimiyatlarmzn, felsefe ve ruhiyat-
larmzn, mzisyenlerimizin, ressamlarmzn, mimarlarmzn hlasa
Trk hars iin alan, fikir, ilim, fen, felsefe, meslek, terbiye ve gzel
sanatlarla uraan btn aydnlarmzn bir yeri ve pay vardr.
Avrupal lsnde byle bir ekol Tanzimt hareketinden Edebi-
yat- Cedideden ve hatta Trklk ve Trkleme dvlarndan daha fe-
yizli ve daha ileri bir ekol alabilir.
Yenilii temsil eden yaratc her eser nevi ne olursa olsun bu e-
koln evresindedir.
Dil, konu rnek ekil ve tarz bakmndan eskilikle ilgisini kesmi
her eser Trkn bu yeni ve yaratc hamlesi iindedir.
Btn ereflerin yalnz mazide bulunduunu, taklit olunacak
eserlerin ancak mazi ve maziden baka bir ey olmadn iddia edenler-
den ayrlarak gelecekte ve yarnda yaplacak ok inklplar olduuna ina-
nalm. u fikrimi btn inancm ve imnmla sylyorum ki:
Eer bu iddia doru olsayd btn parlak devirleri Osmanl tarih ve salta-
natyla veya buna takaddm eden devirlerin eiinde kazanmak icap ede-
145

cekti. Halbuki bunun en bariz tekzibini Trk tarihinde byk ve gz ka-
matrc bir devir aan Atatrkn eserinde gryoruz. Yaratt sulh,
huzur ve tefekkr devresiyle, verdii ve verecei eserlerle nn ve Cell
Bayar
67
devri de ondan daha byk olmaa namzet bulunuyor.
Ancak nklbn merhale ve safhalar felsef ve itima salim bir
grle aydnlanm olmak artyla
Bu bakmdan inklp mevzuu iinde gzel sanatlarmz birer bi-
rer gz nnden geirmeliyiz. Fikir hayatmzn ve cemiyeti yeniden ku-
rucu esaslarn bir daha yeniden tahlil ve terkip etmeliyiz.Bu tahlil ve ter-
kip ile kanunlarmzda, meslek ve zmre tahakkmlerini lav edip ms-
takbel siyas hayatmza engin afaklar, ufuklar balamalyz. Salim ve
hr dnen ve dnmeyen her vatandaa yaama, alma ve ykselme
imknlar salamalyz. Haksz, mtehakkim ve mstebit otoriteleri ilim
namna, cemiyet namna ve istikbal namna kknden ykmalyz. Hr bir
vatanda hr dncelerle, ilim esaslarna gre yaayan hr bir millet uu-
ru yaratmalyz. Gzel sanatlarmz gelitirmeli ve fikriytmza bir im-
kn bahetmeliyiz. Bu bakmdan inklp mevzuu iinde gzel
sanatlarmz gzden geirecek olursak:
1. resimde, tek plandan ve sathtan engine, ufka menazr fennine
(perepectif) o ekillerde aynen taklitten tadilen ifdeye; colorie de
henke tabiat ve tabiilik impressizm veya expresionu vermee
doru gittiimiz anlalr.
Resmimizin tarihi minyatr gibi epeyi eski olmakla beraber bu
manda, Avrupal tarznda resim bizde pek yeni ve ressam eker Ahmet,
Halil ve Zeki Paalarla Seyyit ve Hamdi Beylerle balam, ancak 60-65
senelik bir ekol saylabilir.
D Grubunun ekli ise tekrar gerekten (realiteden) kaan (eski
gzel yazlarmz gibi) bir sanata ve tezyn, tezhb, hal ve nak gibi
ksm gzelliklerin gelimesine doru raci bir harekettir.Geriye doru ol-
masa bile asl esas olan harekete aykr bir yenilik saylr.
2. Musik ve tiyatro mzii: Musikimizde de monotonieden
polyphonieye, melodieden harmonieye ve ark namelerinden -
karak tekke, saray, havra ve enderun mziinin bir devam olan meyhne
chanson bachique arklarndan ve arabesk arklardan ve sanat itiba-
riyle mcerret ve dekoratif bir ses dzenini gaye olarak alan eski musiki-
den kurtularak tabiat taklit ve hissiyt heyecan ifade gibi en derin bir

67
Yazar, nn devrinin siyas artlarn yaamakta olduu iin, nny Atatrkten
daha nemli iler yapm ve yapacak diye gsteriyor. Daha sonra Cell BAYARn
cumhurbakanl srasnda, farkl bir kalemle, ve Cell Bayar ibaresini eklemitir
(NHP).
146

leme, bunu sanatkrn ruhunda yaattktan sonra ifadesine, yeni motif
ve kymetlerle yeni bir lem yaratmasna, orkestrasyona simetri deil sen-
foniye, tenevve, ut, tef, tambur ve neyi brakp, hlasa arkc az mu-
sik dilinden kurtulup Garp tekniine gre Trk ivesini de halk trkle-
rinden, melodilerinden, oyun havalarmzdan rlm bir koro mziine
doru gidilmeli.
Ve bunun sahne zerinde les taksimine gre armonier ve
orkestrer edilerek ahslara tevzi ve taksim olunmu bir teknie
doru yrnmelidir.
Tiyatromuzda meddah ve taklitten kurtulup, kuru bir taklit
sanatndan ibaret bir meydan oyunu olan orta oyunu veya per-
dedeki karagz ve kukla oyunundan karak komik veya drama-
tik ruh bir tahlil ve izah ve bunun neticesi olarak da eski veya yeni
bir hayat mceras etrafnda yeni bir terkibi synthesei gaye olarak
alan dekorlu, dz ve sath deil mcessem ve mteharrik dekorlu
bir sahne oyununa doru gidilmelidir. Sofokl, Shakespeare, Geothe
ve Schillerde olduu gibi tahlil ve teskin edici bir sanatn izleri
zerinde yrmeli hlasa yeni sahne ve tiyatroya mesel musikili
olursa Gourmond veya Vagnerde olduu gibi opera sanatna do-
ru gidilmelidir. Carmen, Rebnno, Nat Hazer, Palyao operalar gibi
yksek musiki ve sahne eserlerine doru bir hamle ve cration
Vahi ve iptida kabine mzii gibi tekilerine ritmik dans hare-
ketlerine doru yaplan hamle yannda daha cidd bir rnek olabilir. Bu
aratrlmaldr.
3. Dans Dans sanat da ilah bir ekil alm, ritmik mzikle
mterafk symbolique ve ihtiras ve hissiyat taklit eder hareketlerle bir
fikir, hayat, hareket ve heyecan kombinezonu olmu, kantocu kz sl-
buyla alelde bir ayak oyunu olmaktan, vcudu lalettayin saa sola evi-
rip kmldatmaktan veya hkmetmekten, omuzlar titretip oynatmaktan
ibaret di bir i olmaktan kurtulmu, hayat, hareket, heyecan, korku, st-
rap, nee, sadet ve huzur gibi insan ruhunu youran kurtula gerektir.
4. Mimarlk. Mimarlk sanatna gelince: nce hesaba lzm
gsteren bu i; byk binalarda stn ve kubbelerin, mihrap,
autel ve dehlizlerin esrarl bir terkibi ile insan g ve kudretini
aan nispetlerle ebedilii ifadeye bir imkn bulabilmi ve ne yazk
ki son zamanlarda pratik ihtiyalar sevkiyle estetik dncelerden
147

uzak, ister istemez yeni ve kbik binalar mimarisine istihale etmi-
tir.
5. Heykelcilik. Simada, hareketlerde ve oturularda gerek karak-
terlerin ifadesini ve gerekse ilah ekillerle ilah hislerin tekniini, bir fik-
rin ifadesi olan kme: gruplarla insan ruhunun sonsuz, lyetenahi......
duygularn syleyen mheyyi bir dil olmutur.
Btn bu sahalarda Garpl tekniine gre arkl sanata ve geri
dncelere ved ederek, Ziya Gkalpin ok doru bir tabiriyle ikilik-
leri brakp eski nsha yazarlar ve frkler yerine terbiyeyi, medrese
yerine mektebi, eriye mahkemeleri yerine nizamiye mahkemelerini,
Mecelle yerine Avrupa hayatndan mlhem meden kanunu, Yenierilik
yerine Nizam- Cedidi, Avrupal gibi silahlanma ve harp etme usullerini
nasl aldksa gzel sanatlarn her besinde de u iaret ettiim esaslar
dahilinde bir bedi hayat uyandrmaa, eker Ahmet Paalarla yeni bir re-
sim dili, belki Dede Efendi ve Tanburi Cemillerle bir mzik dili, Ahmet
usta ve Sinanlarla bir mimari dili nasl yaratmalyz.
Hlasa her manasyle eskiliin deil yeniliin ve ileri bir hamleyi
iaret eden yeniliin ve yarnki ihtiyalarmza uygun ileri bir
esthetiquein mmessili olmaa almalyz.
6. Son olarak edebiyatmza gelince; bu mhim mesele nesirde ve
nazmda rnek olabilecek bir edeb dil yaratmak zahmeti vard.
stanbul ivesi yaz dilinde esas olunca artk hemen btn Trk
lehelerinden -Trke kelime retme kaideleri malm olduuna gre-
kelime veya tabir alabilir ve retebiliriz.
u art ile ki ortaya konulan her yeni szn manas evvelce mev-
cut bir kelime veya tabirden ayr bir mefhumun ifadesi olsun, veya yep-
yeni bir mana bildirsin. Yoksa sarf olunacak emekler belki
ethimologique veya diyalektik zenginliklerin ifadesi olmaktan ve bu
leheler lugat(n) meydana koymaktan ileri bir teebbs olamaz.
Vaka bu da bir eydir ama bir daha ileri bir hayat gaye olarak
almal ve u tasrih ettiim esaslar dahilinde yeni istikametlere doru ham-
leler yapmalyz.
te bu manada inklp hareketi bilhassa itimaiyt tarihi, folklor
almalarna balanr.
Cemiyet hayatmz ve buna bal olan sanat ve edebiyatmz bu
bakmdan blm iinde tetkik edilmelidir.
Bu devir klasik olarak biri birinden bariz hatlar, seciyeler,
artlar ve vasflarla ayrlr:
I. devir; tarihten nceki zamanlara karan putperestlik devridir ki
Trkln slamiyetten ve Trklerin slaml kabulnden nceki asrla-
rn kavrar.
148

Bu devir; Trkn ilk iptida yaayn ve bu yaayn yaratt
din prensip: akdeleri, rk seciyeleri, grenek, rf, det ve ahlk, dinen
ahlk, itima, hukuk, siyas, tabi ve rk tekilatlar, messiseleri mey-
dana getirir.
Bu devirde edebiyatmz primitif zevkleri, iptida insan dima-
nn yaratt saf gzellikleri, heyecanlar terennm eden fakat enisi
olan epeyi samim bir edebiyattr.
Bundan yarna bir eyler kalacak. Trkler, maniler, atlar, des-
tanlar v.s. ve bunlarn yeniden sentetize edilmi ekilleri, ifadeleri..
II. devir, slmiyetin yaratt vahdnlik mefkuresiyle din etra-
fnda, vahdet fikri etrafnda inkiaf eder.
Bu fikirle slm ve Trk dnyasnda lke lke, yer yer tekkelerin
teekklnde adl, hukuk messeselerimizde bu fikrin tesiri altndadr.
Tekke edebiyatlar da zaviyeler de bundan nasibini alr.
Bu fikir vaka laisisma devrine dahil olan milletimiz iin artk
archaique olmu sade ve naif itikatlarla canlansa da bunlarn sanat
ve edebiyatmzdaki akisleri olan bugn bile halkta modern hayatn sev-
dii ve istedii deil, tarihen pes-zinde (artda kalm) da olsa zoraki ve
cebr hareketlerle srvivance halinde yaamaktadr. Bu devir bu mana-
da nefesler, ilhiler, mitler, din menkbeler, din destanlar devridir. Ta-
savvuf ve her manasyle tasavvuf: Halkta ve yksek zmre edebiyatnda.
Sonra gazel ve kasideleriyle ve btn husus ekilleriyle divan i-
iri, divan edebiyat, Enderun, Saray ve Konak edebiyat, Enderun, saray
ve konak etrafnda. Baz menfaat adamlarnn elinde bze olarak buna
hkmet otoritelerini de kartrp itirak ettirerek ahsen veya hkmet
nfuzunu suver-i istiml ederek bir messese ne bu fikre gre ne de geri
bir fikrin ifadesi olan bir harekettir.
III. devir, Avrupada inkiaf eden meden lemin tesiri altndadr.
Bu devirde Osmanl saltanat zayflar, paralanr, zerre zerre ufalr, da-
lr.
nk Hristiyan lemi din, bedi, fikr, siyas, hukuk, adl, i-
tima inklplarla bir ok fenn, arz, ilm keifler ve terakkilerle yeniden
tekilatlandrlarak uyanmtr.
Hal seferlerle arka doru akmaa balayan bir lem; rk, di-
n, mill aknlarla slm lemine kar hkmranlk iddiasna balam,
yaman mcadeleler amtr.
Bu devir, en nihayet Osmanl lkesinde Islahat fikir ve fermanlaryle,
merutiyetini ve bundan evvel de Tanzimt- Hayriyenin ilanyle, Trk-
lk ve slmclk fikir ve hareketleriyle, umum cihan harbiyle, Trkn
gayri (yabanc) unsurlar ve milletlerle badaan sarayn Trk milletine ve
Trke kar ihanetleriyle tebarz eder.
Bir takm zarur ihtiyalar, itima tekmller neticesinde vukua
gelen stikll Mcadelelerini ve nihayet Cumhuriyetin mill zaferlerimiz
149

sonunda ilnn grr ve hemen mill tarihimizin belli bal bu gnden
maziye doru 150-200 senelik bir blmn kavrar ki Trkln stfa ve
tekml devresi olarak kabul olunabilir.
Bu devrin en esasl vasflar; sarayn gittike nfuzunu kaybet-
mesiyle beraber milletin gittike uyanmas, cahilne telakkilerden syrla-
rak meslek hayatlarn, asr sanatlarn, terakkilerin, teknik bilgilerin,
mspet felsefe ve ilimlerin teesss ve inkiafna allmas; itima, siya-
s terakkilerin ihtiya ve taklit suretiyle baka milletlerden, Avrupallar-
dan bize sirayeti; Arap, Bizans ve Fars tesirlerinin inkrz, slmiyet na-
mna teesss etmi mistik kanaat ve akidelerin sarslarak tecrb ilim ve
fenlerin bizde de kklemesidir.
Bu manada inklp bu gnk yaaymzn yeni bir tahlil ve ter-
kip ile daha mkemmele doru ve bize gre, milletimizin rk ve tarih
kabiliyetlerine gre tekml ve tahavvldr ki her manas ile eski bir
hayattan k arkllk tesirlerinden kurtuluu, yeni ve ileri bir hayata
douu ifade eder.
te Orhondan bu tarafa halkta yaayan hissiytn ifadesi olan
halk edebiyatn ve bu edebiyatn okumular arasnda bile olsa prestige
ve perestiini krarak slm tesir altnda, tekke ve saray etrafnda inkiaf
eden divan, saray, kapkulu, yksek tabaka, mnevverler snf edebiyat
diye anlan ve bugn iin geri ekiller, kalplar, tarzlar ve motifler iinde
kalan edebiyat, ark sanat, ark felsefesi, ark musikisi dediimiz ey
bu yeni ve ileri hayata douu ifade etmek yle dursun yukardan beri
izah ettiimiz manada hayli geri, archaique ve survivant bir edebiyat-
tr.
Tanzimat Edebiyatna gelince bu da Avrupada uyanan din, siya-
s, rk, itima fikir cereyanlarndan, ideologielerden lsz, sistemsiz
ve metodsuz, gelii gzel mlhem olmu, arktan, arkn
apotrelarndan, (saray mensuplaryle medrese, cami, kla ve tekke tesi-
rinden) bir trl tamamen kurtulamam, onlarn akide, ilim, sanat, felse-
fe ve fende bilebildiimiz eylerden ve tesislerden syrlp kurtulmaa sa-
vaarak yzn Garba doru evirmi ise de yine bu ark tesiri dediimiz
kaide ve gelenekler ananelerden kurtulamam, beceriksiz, metodsuz,
sistemsiz, nks bir edebiyattr.
Fakat hamleleri hep Garba doru biraz daha yaklamak iindir.
Bu devrin en gzel vecizesini hi phesiz yine Namk Keml ifade eder:
Yksel ki yerin bu yer deildir,
Dnyaya geli hner deildir.

150

Mektep, aile, alma tarz, i terbiyesi, sermaye, devlet, tekilat,
tenskt, hkmet, kredi, adalet, banka, sermaye, tabiiyet, milliyet, hrri-
yet, msavt, adalet, kardelik, laiklik, demokrasi, cumhuriyet, sosyalizm,
librepenseurlk gibi nice mevzu ve meseleler hep bu edebiyatla Avru-
padan bize aksetmee balamtr.
Fakat dediim gibi nks olarak
Tanzimattan bu tarafa sitayle anlabilecek eyleri bata nks
bir Avrupallama hareketi olduu halde yle hlsa edebilirim:
1. Meslek hayatlarnn inkiaf. Bunlara ait yazlarn gittike ede-
biyatmzda akislerinin grlmesi.
2. Edeb nevilerin tedricen Avrupal rneklerine gre domas.
3. Yeni nazm ve nesir tarznn teesss.
4. Tiyatro, tenkit, roman, gazetecilik ilh. gibi edeb nevilerin te-
esss. te edebiyatta, i hayatmzda ticaret ve () teknik kelime-
siyle ifade olunan bir devir yaplaabilmitir. blm vesairede hep bu
teknikleri daima benimser. nk bilgi ve sanat bugn tek insan ii ol-
maktan kmtr. Makineler ve yeni icatlarla, bulularla...
Trklk edebiyatna gelince: bu da Turanisme ve
Pantrkisme yapmak isterken rklk, halklk ve lisanclk bayra al-
tnda Ziya Gkalpin pek hakl olarak itiraf ettii gibi uurun karsnda
iiri skta mahkum brakmtr (iir kelimesi burada tam ilham ke-
limesinin his ve heyecan ile yaplm icadn tam karldr.)
Bununla beraber zaman iinde epeyi klasik bir dil rnei yaratt-
na yukarda da iaret etmitim. Bilhassa yeni tarz iirlerimde Yahya
Kemlin intuitif lisannn ve halk lsndeki iirlerimde Filozof R-
zann iirleri bir rnek olmutur. Bundan sonra dil ve edebiyatmzda ba-
z yabanc idologielerin daha zuhrunu gryoruz ki bunlardan burada
bahsetmei esasen zit grrm.
ten da doru deil de dtan ie doru uyandrlmak istenileni
ve tarih geleneklerimizle hi de bu gnn ihtiyalarna gre uygun gel-
meyen, orak tarlann yeermesi iin tabatn keif ve tetkki yolunda
kylere ve anadoluya, bizimkilere gidilecei yerde istikamet olarak bize
yabanc lkeleri ve lkleri iaret eden bu menf fikirlerden ilhm alanlar
maalesef sun bulutlarla rutubet imline ve bununla da feyiz ve bereket
yamuru yadrmaa almaktadrlar.
Bu aykr hareketin siyas teekkllerin tesiriyle sun olarak ya-
ratlmas ve de ihtiya ve geleneklerimize uymamas bakmndan deil de
baz yabanc menfaatlere let olmas bakmndan muzrdr. Yoksa ihtiya-
larn tatmininde o gruplar bize uygun bir esas olmu olsayd yine de bir
ey ve belki bir kymet olabilirdi.
Bu tezimi hlasa edeyim:
Evet, bu gne kadar, doru, yanl ne olmu ise olmu. Trl te-
sirler ve fikirlerle biri birine aykr trl istikametlerde yrnm.
151

Fakat, bu gnden sonra ne yapmalyz ve ne yapabiliriz?
Bu; kuvvetlerimizi datmayarak, her ynden bir metot ve sistem
dahilinde ayn esaslar zerinde teksif ederek narration, description hi-
kyede, romanda, tenkitle, sahne eserlerinde, musikide, resimde, plastik
sanatlarmzda ve her trl edeb nevi ve ekillerde ve her nevi sanat te-
zahrlerinde bir Avrupal anlay ile inklp izleri zerinde yryerek
halka daha ok yaklamakla, cemiyet, hayat ve edebiyatmzda bu hareke-
tin rneklerini yaatmakla mmkn olabilir.
Balkan harbinden sonraki Trklk hareketinden beri halktan
toplanan materieller gittike artmtr.
Bu, mesut bir hareket, bir netice ve bir ktr.
Bu atei daha kuvvetle flemek ve bunun daha ok parlamasna
almak gerektir.
Halktan toplanan bu materiellerden ou bugnk insann ruhuna
da bir eyler syleyen o primitif rneklerden -ki dili sade, heyecan
samim ve hneri ilhamdan domutur- olmal; international sanat e-
killeri iinde yarnn uur ve vicdanna da hitap etmek zere bize, btn
millete mahsus yeni bir synthese yapp, yeni bir zevk ve slup yaratp
beer bir edebiyat ve sanat hareketine yol amaldr.
Yeni sanat yeni felsefe, yeni iir... Bunun yolu kanaatmca folk-
lor almalarna, bu almalarn tarzna ve inkiafna baldr.
Bu tetkiklerde halkn btn bir dehs parlar.
Para para akisler halinde grlr.
Bu orijinal tetkiklerden sanat alannda da ileri bir hayat doacak.
Meselenin esas bir cepheden budur.
Dier cephesi de Yunan, Latin ve Renaissancetan bu tarafa ile-
ri bir sanat ve cemiyet grdr.
Bir Avrupal gr...
Ve bu gr iinde bize gre sanat mevzuunu, yeniden tahlil ve
terkip ederek: yeni bir telakk yaratmak. Teceddtle bu tarafa doru gidi-
len yol ve yaplan hamle de bunlar ifade etmektedir.
zahlarm yle bir forml ile hlasa ediyorum:
Mevzu ve materialleri halktan, nature ve realiteden alp method
ve sisteme baladktan, sentezletirdikten sonra gene halka, halkn anla-
yaca kendi diliyle vermek ve hemen anlayaca ekillerden de istifade
ederek vermek...
rneklerimi meden lemden alp halka kadar yaylan bize gre,
bizim, yani Trkn tarih yry ve geleneklerine uygun, mreffeh,
mesut ve ileri bir hayat yaratmak
Prensipler etrafnda deil (nk prensipler yeni domutur) te-
kilt ve kanunlarmzda sistem ve ihtiyalarmzda mutlaka bir deiim
yapmal. Bence sistemli ve usll bir reforma devri amalyz. Bu bakm-
dan dil ve edebiyat ve ona bal sanat ve medeniyet meselesinin kltr
152

ve cemiyet tekilatmzla muasr ahlk, tedris ve terbiyemizle ilgili oldu-
una da iaret etmi bulunuyorum.
Bu esasta sayn mtefekkir merhum stadm Ziya Gkalp ile be-
raberim.
Bu gaye iin bir zlem halinde almalyz.
Bundan elbette bir eyler doacak:
leri sanat, ileri edebiyat, ve ileri kltr eserleri...
leri bir yaay ve cemiyet tekilt ve terbiyesi
1943
Y. Saim Ozanolu

153

Yahya Saim Ozanolunun
Ankara ni. DTCF Trk Edebiyat Doentlii bavurusu iin hazrlad
tezin kapak sayfas

154

Yahya Saim Ozanolunun
Ankara ni. DTCF Trk Edebiyat Doentlii bavurusu iin hazrlad
tezin ilk sayfas
155

Ankara ni. DTCF Trk Edebiyat Doentlii bavurusuna
Dekan evket Aziz Kansu imzasyla verilen cevap

156

Yahya Saimin babas Ziya Beyin 4. Devre Meclis-i Mebusan- Osma-
nde Erzurum mebusu olduunu gsterir kimlik.

lm mnasebetiyle Emekli
retmen dergisinde (nu. 38-
39, Temmuz-Austos 1962)
yaymlanan son fotoraf

Ei Hesna Grk Ozanolu
(1325 - 6 Mart 1993)
157

NDEKLER

lmnn 40. Yl Mnasebetiyle
YAHYA SAM OZANOLUNUN YAYIMLANMAMI ESERLER

I. GLGELEYC ZEMN.................................................................................................7
II. YAHYA SAM ve YAYIMLANMI ESERLER .........................................................9
III. YAHYA SAMN YAYIMLANMAMI ESERLERNN TESBT........................15
IV. YAYIMLANMAMI METNLERN DKM .....................................................16
1. Bir Mehtap Gecesinin Hatralar ...........................................................................16
2. Tanrdan Sesler: ...................................................................................................16
3. Rabbn Divannda ................................................................................................17
4. Yaradl ................................................................................................................17
5. Trke Kta ve Rubaler.......................................................................................18
6. Tarih ve timaiyat Ynnden Cemiyet ve Tekiltmza Dil ve Edebiyatmza
Gzel Sanatlarmza Bir Bak ............................................................................. 18
V. YAYIMLANMAMI METNLERN NCELENMES ..............................................19
A. EKL ......................................................................................................................19
1. Hece Vezniyle Olanlar ..........................................................................................21
2. Aruz Vezniyle Olanlar...........................................................................................22
B. MUHTEVA..............................................................................................................26
METNLER.................................................................................................................... 37
I. MANZUM ESERLER................................................................................................ 37
A. BR MEHTAP GECESNN HATIRALARI...........................................................37
MEZARLIKLARDA ............................................................................................37
FIRTINA GECELER...........................................................................................39
ACI HTIRALAR................................................................................................40
TATLI HATIRALAR...........................................................................................40
YATAKTA ...........................................................................................................42
LM...................................................................................................................43
NTZR...............................................................................................................45
SON SZ..............................................................................................................46
B. LAH RLER SERSNDEN........................................................................... 47
1. Kitap................................................................................................................ 47
TANRI'DAN SESLER..........................................................................................47
(Allah'a Gtren Yol)............................................................................................47
BLM I .......................................................................................................... 49
AFAK SENFONS.......................................................................................... 49
(EPGRAF) ...........................................................................................................49
SIINI ................................................................................................................49
LH AK...........................................................................................................49
AN ve EZAN SESLER .....................................................................................50
LH HEYECAN................................................................................................51
LEMDEK NKILP.........................................................................................52
HLKATN SIRRI.................................................................................................52
LEYLA ile MECNUN...........................................................................................53
158

LM ve EBED GZELLK.............................................................................53
HAYL VE HAKKAT (HB-I SKIB).........................................................54
BLM - II ........................................................................................................ 55
EBEDYET yahut BEZM- L ..........................................................................55
(Duyduum Ses)....................................................................................................55
ENGNLERE DORU.........................................................................................56
LAH SADA........................................................................................................56
VARLIIN MANASI...........................................................................................57
LAH ESRAR ve LAH RAD.........................................................................57
ULUHYET...........................................................................................................58
EBED HAKKAT................................................................................................58
MADDE, MANA ve MECHULLER LEM.......................................................60
YILDIZLAR ALEM ............................................................................................61
TAPTIIN BATIL................................................................................................61
KURTUL GAFLETNDEN..................................................................................62
STNLK DDASI, MUHABBET, HAKKAT, SYASET...........................63
-DNYA CEHENNEM, KURTARICI EL ve.....................................................63
KURTULU YOLU- ............................................................................................63
YNE O SES .........................................................................................................65
HAKKATN SIRRI: ERH- MELAL................................................................65
IZTIRABA TAHAMML ve M'MNLERN BADET ...................................66
CENNET, LAH SADET ve KELAM-I HAK..................................................66
LE......................................................................................................................67
SEMALARA DORU..........................................................................................67
VSL- YAR.......................................................................................................68
FERMAN-I KBRYA, BEZM- VUSLAT, .........................................................68
LAH BRLK ve LAH SADET.....................................................................68
BLM - III....................................................................................................... 69
YERDEN GE................................................................................................ 69
YERDEN GE ..................................................................................................69
GKTEN YERE...................................................................................................69
FAHRYE .............................................................................................................70
AKA DAR GAZEL...........................................................................................71
CESET ve RH....................................................................................................72
YN- MUHABBET...........................................................................................72
RZ-I MAHER...................................................................................................73
SSLERDE YOL (EBEDYET YOLU) ................................................................74
SECDE ve STFAR ..........................................................................................77
HZ. SA DOUNCA............................................................................................79
HZ. SA'YA ..........................................................................................................80
AFAK MUSKS ...............................................................................................81
SAD-YI MEVLN - DNLE NEYDEN.........................................................82
VEDA ARKISI ...................................................................................................83
HZ. FAHR-I LEM MUHAMMET MUSTAFA.................................................83
DERD- MUHABBET..........................................................................................83
HZ. MUMAMMET (SAV) ...................................................................................84
KIT'A....................................................................................................................84
GLBANG...........................................................................................................84
BLM IV...................................................................................................... 85
SEN SEYREDYORKEN....................................................................................85
SEN SEYREDYORKEN....................................................................................85
BLM V........................................................................................................ 87
159

NUR......................................................................................................................87
(RAD-I SEMAV) .............................................................................................87
NUR......................................................................................................................87
BLM VI ...................................................................................................... 93
SERMEST- EBED ............................................................................................93
SERMEST- EBED ............................................................................................93
OCUUM DUA ET...........................................................................................95
C. FELSEF RLER KTABINDAN........................................................................ 97
RABB'IN DVANINDA.......................................................................................97
(YERDEN GE HTAPLAR) ...........................................................................97
TAKDM...............................................................................................................99
ULU TANRI'YA...................................................................................................99
YERDEN GE HTAPLAR............................................................................100
. YARADILI kitabndan:.................................................................................... 113
BR MANSKR................................................................................................113
TERENNM.......................................................................................................114
Eski stanbul'dan izgiler: ...................................................................................114
AYASOFYA'DA BR KADR GECES.............................................................114
ARKI.................................................................................................................116
HU ! EKEREK GDERZ.............................................................................116
GNL...............................................................................................................117
GNL...............................................................................................................117
D. TRKE KIT'A ve RUBALER........................................................................... 119
KISA GN..........................................................................................................119
BR KZ BOYNUZUNDA.............................................................................119
SABAH VAKT..................................................................................................119
TEVEKKL .......................................................................................................119
DARILMA HAYYAM.......................................................................................120
OLUYORSA.......................................................................................................120
BAHAR SABAHI ...............................................................................................120
VEFASIZ SEVGLLER ....................................................................................120
GZELLERE BAKIP DA..................................................................................120
MAKSAT NE ?...................................................................................................121
HAFTANIN HER GN...................................................................................121
YARATIRSIN YA RABB.................................................................................121
E. MUHTELF RLER............................................................................................ 123
MUKADDME ...................................................................................................123
BR GZELE KASDE......................................................................................124
MUHAYYEL SEVDA........................................................................................125
BR MACERA....................................................................................................127
SZDEN AYRILALI...........................................................................................128
(GURBET LLERNDE) ....................................................................................129
MUSSETNN CARMOSNEUNDAN.............................................................130
ARSLAN.............................................................................................................133
AHMET HAM'LE YAHYA KEMAL.............................................................133
HCVYE ............................................................................................................133
TAKVMN YAPRAI ......................................................................................135
EKER AHMET PAA......................................................................................136
II. TEZ (MAKALE) ..................................................................................................... 138
TARH VE TMAYAT YNNDEN CEMYET ve TEKLTIMIZA, DL
ve EDEBYATIMIZA ve GZEL SANATLARIMIZA BR BAKI.............. 138

Yahya Saim

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yahya Saim

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

lmnn 40.

Kltr ve edebiyat tarihimize ait almalar oaldka, toplu de-

Nide ni. Fen-Ed. Fak. nazimhpolat@hotmail.com

You might also like