Hµm sè liªn tôc

I/ KiÕn thøc c¬ b¶n:

1/ Hµm sè liªn tôc t¹i mét ®iÓm:
Gi¶ sö hµm sè f x¸c ®Þnh trªn (a,b) vµ x0  (a,b).Hµm sè f ®îc gäi lµ liªn
gäi lµ liªn tôc t¹i ®iÓm x0 nÕu:
lim f(x)  f(x0 )
x xo

Hµm sè kh«ng liªn tôc t¹i x0 ®îc gäi lµ gi¸n ®o¹n t¹i x0
2/Hµm sè liªn tôc trªn mét kho¶ng,mét ®o¹n.
+/ Hµm sè f x¸c ®Þnh trªn (a,b) gäi lµ liªn tôc trªn (a,b),nÕu nã liªn tôc t¹i
mäi ®iÓm trªn (a,b).
+/ Hµm sè f x¸c ®Þnh trªn  a,b  gäi lµ liªn tôc trªn  a,b  ,nÕu nã liªn tôc
trªn (a,b) vµ lim f(x)  f(a) , lim f(x)  f(b)
x a x b
3/ TÝnh chÊt
+/ §Þnh lý vÒ gi¸ trÞ trung gian cña hµm sè liªn.
Gi¶ sö hµm sè f liªn tôc trªn  a,b  .NÕu f(a)  f(b),th× víi mçi sè thùc M
n»m gi÷a f(a) vµ f(b),tån t¹i Ýt nhÊt mét ®iÓm c  (a,b) sao cho f(c) = M
+/ HÖ qu¶ : NÕu hµm sè f liªn tôc trªn  a,b  vµ f(a)f(b) < 0 th× tån t¹i Ýt
nhÊt c  (a,b) sao cho f(c) = 0
Lu ý :Mét sè kÕt qu¶ quan träng
+/ Tæng,hiÖu , tÝch , th¬ng cña hai hµm sè liªn tôc t¹i mét ®iÓm lµ nh÷ng
hµm sè liªn tôc t¹i ®iÓm ®ã.(Trong trêng hîp th¬ng,gi¸ trÞ cña mÉu t¹i
®iÓm ph¶i kh¸c 0)
+/ Hµm ®a thøc vµ hµm ph©n thøc h÷u tû(th¬ng cña 2 ®a thøc) liªn tôc
trªn TX§ cña chóng
+/ C¸c hµm sè y = sinx, y = cosx, y = tgx, y = cotgx liªn tôc trªn TX§ cña
chóng

II/Kü n¨ng c¬ b¶n

+/ Chøng minh hµm sè liªn tôc t¹i mét ®iÓm,trªn mét kho¶ng,trªn mét
®o¹n,nöa kho¶ng.
+/ VËn dông ®Þnh lý vÒ gi¸ trÞ trung gian cña hµm sè liªn tôc ®Ó chøng
minh sù tån t¹i nghiÖm cña mét ph¬ng tr×nh

III/Mét sè vÝ dô
A.
VÝ dô 1.XÐt tÝnh liªn tôc cña hµm sè
  x2  4
 khi x  2
f(x) =  x2  2x
2 khi x  2

T¹i ®iÓm x=2.
Gi¶i:
+/ TX§ : ¡ ,chøa ®iÓm x = 2
x2  4  x  2  x  2 x2
+/ lim f(x)  lim 2  lim  lim 2
x 2 x 2 x  2x x 2 x  x  2 x 2 x

+/ Mµ f(2) = 2
Suy ra,hµm sè liªn tôc t¹i ®iÓm x = 2
VÝ dô 2.XÐt xem c¸c hµm sè sau cã liªn tôc trªn ¡ hay kh«ng ?
1/ f(x)= x3  2x2  3x  1
2x  1
2/ f(x) = 2
x  3x  2
x2  5x  6
3/ f(x) =
x2  2x
 x2  16
 nÕu x  4
4/ f(x) =  x  4
8 nÕu x=4

Giải
1/ Hµm sè cã TX§ lµ :R nªn nã liªn tôc trªn R,v× ®©y lµ hµm ®a thøc.
2/ Hµm sè cã TX§ lµ : ¡ \  1,2
+/VËy hµm sè liªn tôc
+/§iÓm x=1,x=2 lµ ®iÓm gi¸n ®o¹n cña hµm sè
3/ Hµm sè cã TX§ lµ :R\  0,2
+/VËy hµm sè liªn tôc trªn R\  0,2
+/§iÓm x=0,x=2 lµ ®iÓm gi¸n ®o¹n cña hµm sè.
4/ TX§ cña hµm sè lµ : ¡
x2  16  x  4  x  4
+ lim f(x)  lim  lim  lim  x  4   8
x 4 x 4 x  4 x 4 x4 x 4
+/f(4) = 8
Suy ra, hµm sè liªn tôc t¹i x=4
 x2  16
+/MÆt kh¸c,víi x  4,f(x)  lµ hµm sè liªn tôc (v× ®©y lµ hµm
x4
sè
ph©n thøc h÷u tû,x¸c ®Þnh t¹i mäi x  4 )
+/VËy hµm sè liªn tôc trªn R
VÝ dô 3.Cho c¸c hµm sè f(x) cha x¸c ®Þnh t¹i x=0
x2  2x
1/ f(x) 
x
2
x  2x
2/ f(x) 
x2
Cã thÓ cho f(0) gi¸ trÞ b»ng bao nhiªu ®Ó hµm sè f(x) trë thµnh liªn tôc t¹i x
=0

Gi¶i

 x2  2x
 khi x  0
1/ §Æt f(x)   x
a khi x  0

Ta t×m a ®Ó hµm sè liªn tôc t¹i x=0
+/TX§ cña hµm sè :R,chøa x=o
+/f(0) = a
x2  2x
+/ lim f(x)  lim  lim  x  2   2
x 0 x0 x x 0
VËy ®Ó hµm sè liªn tôc t¹i x=0 ta ph¶i cã a=  2
 x2  2x
 khi x  0
2/ §Æt f(x)   x2
a khi x  0

Ta t×m a ®Ó hµm sè liªn tôc t¹i x=0
+/TX§ cñahµm s« : ¡ ,chøa x=0 +/f(0)=a
x2  2x x2
+/ lim f(x)  lim  lim
x 0 x 0 x2 x 0 x

Ta cã :
x2
lim  
x 0 x
x2
lim  
x 0 x
Do ®ã kh«ng tån t¹i lim
x 0
f(x)
VËy kh«ng cã gi¸ trÞ nµo cña f(0)=a ®Ó hµm sè ®· cho liªn tôc t¹i x=0

VÝ dô 4:T×m a ®Ó hµm sè
2x2 khi x  1
f(x)   liªn tôc trªn R
2ax khi x  1
Gi¶i
+ TX§ :R
+ Khi x<1 ,f(x)= 2x2 lµ hµm sè liªn tôc,v× ®©y lµ hµm ®a thøc.
+ Khi x>1 ,f(x)= 2ax-3 lµ hµm sè liªn tôc,v× ®©y lµ hµm ®a thøc.
+ §Ó hµm sè liªn tôc trªn R th×hµm sè ph¶i kiªn tôc t¹i x=1
+ Ta cã f(1) = 2a-3
lim f(x)  lim  2ax  3   2a  3
x 1 x 1

lim f(x)  lim 2x2  2

x 1 x 1
5
Hµm sè liªn tôc t¹i x=1  2a  3  2  a 
2
5
VËy víi a  th× hµm sè liªn tôc trªn R
2
VÝ dô 5.Chøng minh ph¬ng tr×nh
1/ 3x2  2x  2  0 cã nghiÖm
2/ 4x4  2x2  x  3  0 cã ÝtnhÊt hai nghiÖm ph©n biÖt trª n  -1,1
Giải
1/ Hµm sè fx)  3x2  2x  2 lµ hµm sè liªn tôc trªn R
f(0)  2
+ MÆt kh¸c   f(0).f(1)  0
f(1)  3
VËy ph¬ng tr×nh ®· cho cã Ýt nhÊt mét nghiÖm thuéc kho¶ng (0,1)
2/ Hµm sè fx)  4x4  2x2  x  3 lµ hµm sè liªn tôc trªn R
+/ MÆt kh¸c : f(  1).f(0) = 4.(  3) =  12<0
 x1   1,0  ,f(x1 )  0
f(0).f(1) = (  3).2 =  6<0
 x2   0;1 : f  x2   0
+/VËy ph¬ng tr×nh ®· cho cã Ýt nhÊt hai nghiÖm ph©n biÖt trong (-
1;1).
VÝ dô 6.Chøng minh r»ng ph¬ng tr×nh
 x3  3x  1  0 cã 3 nghiÖm ph©n biÖt.
Gi¶i :
+/ Hµm sè f(x) = x3  3x  1 liªn tôc trªn ¡
+/Ta cã f(  2)=  1, f(  1) = 3, f(1) = 1,f(2) = 3
+/Chøng tá tån t¹i x1   2;1 ,x2   1;1 ,x3   1;2  để cho
f(x1 )  f(x2 )  f(x3 )  0
VËy ph¬ng tr×nh ®· cho cã 3 nghiÖm ph©n biÖt.
VÝ dô 7.Chøng minh ph¬ng tr×nh
x3  mx  1  0 lu«n cã mét nghiÖm d¬ng m
Gi¶i:
+/Hµm sè f(x)= x3  mx  1 liªn tôc trªn ¡
+/Ta cã f  0   1 , xlim f(x)    x0  0 sao cho f  x   0
 0

+/V× f(x) liªn tôc trªn ¡ , f  0  .f  x0   0  c   0;x0  : f  c   0

+/ VËy ph¬ng tr×nh ®· cho cã Ýt nhÊt mét nghiÖm d¬ng
B.Bµi tËp tr¨c nghiÖm.
Chän nh÷ng ®¸p ¸n ®óng cho nh÷ng vÝ dô sau
x 1
Vý dô 8.Hµm sè f(x) = 2 cã c¸c ®iÓm gi¸n ®o¹n lµ:
x 4
A.x=  1 vµ x=2 B.x=  2 vµ x=2 C.x=1 vµ x=2 D.x=1 vµ x=  2
VÝ dô 9.Hµm sè f(x) = x  1
A.Liªn tôc trªn ¡ B.Liªn tôc trªn  ; 1
C.Liªn tôc trªn (;1] D.Liªn tôc trªn [1; )
x2 khi x  1
VÝ dô10.Hµm sè f(x)=  liªn tôc trªn ¡ .Khi ®ã a b»ng
2ax -3 khi x  1
A.2 B.1 C.0 D.-1
2
x x
VÝ dô 11.§Ó hµm sè f(x) = x¸c ®Þnh vµ liªn tôc t¹i x=0,cÇn ph¶i
x
cho f(0) gi¸ trÞ lµ:
A.3 B.2 C.1 D.0

VÝ dô 12.§Ó hµm sè :
x2  6x  8 khi x  2
F(x)=  liªn tôc trªn ,gi¸ trÞ cña a lµ
a khi x  2
A.-2 B.-3 C.2 D.3
VÝ dô 13.MÖnh ®Ò nµo sau ®©y sai
A.Hµm sè y= 3 x liªn tôc trªn ¡
B.Hµm sè y= sinx+x2 liªn tôc trªn ¡
C.Hµm sè y=tgx liªn tôc trªn (0, p ).
1
D.Hµm sè y= liªn tôc trªn  0, 
x
 3 1 x 1
 khi x  0
VÝ dô 14.Hµm sè f(x)=  x liªn tôc tai x=0
m khi x  0

Gi¸ trÞ cña m b»ng:
1 1
A.m= B.  C.0 D.1
3 3
§¸p ¸n

VD8 VD9 VD10 VD11 VD12 VD13 VD14

B D A C A C A

IV.Bài tập
A.Bµi tËp tù luËn
Bµi 1.XÐt tÝnh liªn tôc cña c¸c hµm sè sau trªn TX§ cña chóng
1/ y  x3  5x2  4x  1
2x2  3x  5
2/ y 
x2  1
x 1
3/ y  2
x 4
x2  1
4/ y 
2sinx
Híng dÉn

1/TX§ cña hµm sè lµ ¡ ,nªn hµm sè liªn tôc trªn ¡

2/ TX§ cña hµm sè lµ ¡ \  1 hµm sè liªn tôc trªn ¡ \  1 .
3/TX§ cña hµm sè lµ ¡ ,nªn hµm sè liªn tôc trªn ¡
4/ TX§ cña hµm sè lµ ¡ \  kp ,k  ¢   hµm sè liªn tôc trªn
¡ \  kp ,k  ¢  .
Bµi 2.XÐt tÝnh liªn tôc cña c¸c hµm sè sau t¹i ®iÓm ®· chØ ra.
 x2  4 khi x  2
1/ f(x)=  t¹i x= 1
 2x  1 khi x  2
 x 1
 khi x  1
2/ f(x)=  2  x  1 t¹i x=1
2x khi x  1

3x2 ví i x<0
3/ f(x)=  t¹i x=0
1  x ví i x  0
 x2  9
 khi x  3
4/ f(x)=  x  3 t¹i x=3
6 khi x  3

Híng dÉn
1/ +/ TX§: ¡ ,chøa x = 2 .
+/ lim f  x   lim  2x  1  5
x 2 x 2

lim f  x   lim  x2  4   8
x 2 x 2

 Hµm sè ®· cho gi¸ n ®o¹ n t¹ i x=3 .

2/ +/ TX§: ¡ ,chøa x = 1 .
+/ lim f  x   lim  2x   2
x 1 x 1

x 1
lim f  x   lim
x 1 x 1 2  x 1
 lim    2  x  1 
x 1

 2
 Hµm sè ®· choliª n tôc t¹ i x=1 .
3/ +/TX§: ¡ ,chøa x = 0 .
+/ lim f  x   lim  1  x   1
x 0 x 0

lim f  x   lim  3x2   0

x 0 x 0

 Hµm sè ®· cho liª n tôc t¹ i x=3 .

4/ +/ TX§: ¡ chøa x= 3 .
2
x 9
+/ lim f  x   lim  lim  x  3   6
x 3 x3 x  3 x 3
 +/ f  3  6
+/ VËy hµm sè liªn tôc t¹i x=3
Bµi 4: T×m a,b ®Ó c¸c hµm sè sau liªn tôc trªn ¡ .
x  1 khi x  2
1/ f  x    2
7  ax khi x  2
x2  4x  4 khi x  3
2 / f  x  
ax  b khi x  3 .
5ax  b khi x  1

3/ f  x   2a  b  3 khi x  1
x2  ax  b khi x  1

 x 8
 khi x  8
4 / f  x   3 x  2
ax  4 khi x  8 .

HD:
1/ +/ TX§: ¡
+/ Hµm sè liªn tôc khi x>2 vµ khi x<2 .
+/ Hµm sè liªn tôc trªn ¡  Hµm sè liªn tôc t¹i x=2.
+/ lim f  x   lim  7  ax2   7  4a
x 2 x 2

lim f  x   lim  x  1  3
x 2 x 2

f  2  3
+/ Ta ph¶i cã 7  4a  3  a  1.
+/ VËy gi¸ trÞ ph¶i t×m lµ a=1.
2/ +/ TX§: ¡
+/ Hµm sè liªn tôc khi x>3 vµ khi x<3.
+/ Hµm sè liªn tôc trªn ¡  Hµm sè liªn tôc t¹i x=3.
 / lim f  x   lim  ax  b   3a  b
x 3 x 3

lim f  x   lim  x2  4x  4   1
x 3 x 3

f  3  1
+/ Ta ph¶i cã 3a  1  4 .
a  ¡
+/ VËy gi¸ trÞ ph¶i t×m lµ 
b  1  3a.
3/ +/ TX§: ¡
+/ Hµm sè liªn tôc trªn ¡  Hµm sè liªn tôc t¹i x=1.
 / lim f  x   lim  5ax  b   5a  b
x 1 x 1

lim f  x   lim  x2  ax  2b   1  a  2b
x 1 x 1

f  1  2a  b  3.
 1
5a  b  1  a  2b a 
+/ Ta ph¶i cã   3
2a  b  3  1  a  2b b  1
 1
a 
+/ VËy gi¸ trÞ ph¶i t×m lµ  3
b  1.
4/ +/ TX§: ¡
+/ Hµm sè liªn tôc trªn ¡  Hµm sè liªn tôc t¹i x=8.
 / lim f  x   lim  ax  4   8a  4
x 8 x 8

 x 8 
lim f  x   lim  3   12
x 8 x 8  x  2 

f  8   8a  4.
+/ Ta ph¶i cã 8a  4  12  a  1

+/ VËy a=1 lµ gi¸ trÞ ph¶i t×m.

Bµi 4:Chøng minh r»ng ph¬ng tr×nh 2x3  6x  1  0 cã ba nghiÖm ph©n
biÖt trong kho¶ng  2;2  .
HD:
+/ Hµm sè f  x   2x3  6x  1 liªn tôc trªn ¡ .
 / f  2  .f  0   0,f  0  .f  1  0,f  1 .f  2   0.
+/ Ph¬ng tr×nh ®· cho cã 3 nghiÖm ph©n biÖt trong kho¶ng  2;2  .
Bµi 5: CMR c¸c ph¬ng tr×nh sau cã nghiÖm.
1/ sin x  x  1  0
2 / x5  ax4  bx3  cx  d  0.
HD:
1/ +/Hµm sè f  x   sin x  x  1 liª n tôc trª n ¡ .
  3p   3p 
+/Ta cã f  0  .f    1.     0  ®pcm .
 2   2 
2/ +/Hµm sè f  x   x  ax  bx3  cx  d liª n tôc trª n ¡ .
5 4

+/Do lim f  x   + nª n tån t¹ i x1  1, ®ñ lí n sao cho f  x1   0.

x 

lim f  x    nª n tån t¹ i x2  0, x2 ®ñ lí n sao cho f  x2   0.

x 

Nh vËy f  x1  .f  x2   0  c   x1;x2  : f  c   0 tøc lµ ph¬ng tr×nh ®·

cho lu«n cã nghiÖm.
Bµi 6: CMR nÕu 2a  3b  6c  0 th× ph¬ng tr×nh
a tan2 x  b tan x  c  0
 p 
Cã Ýt nhÊt mét nghiÖm trong kho¶ng  kp ;  kp  .
 4 
HD:
 p 
+/ §Æt t=tanx, x   kp ;  kp  k  ¢ .
 4 
+/ Ta cã pt
 p 
+/ §Ó pt ®· cho cã nghiÖm trªn kho¶ng  kp ;  kp  ,pt  2  ph¶i cã
 4 
nghiÖm thuéc kho¶ng  0;1 .
+/ NÕu a  0 ta cã :
 2  4a 2b
f  0   c,f      c.
3 9 3
2
 2  c c
 f  0  .f     2  2a  3b  6c   3c    .
3 9 3
2
+/ NÕu c  0 th×  f  0  .f    0  ®pcm .
3
b
+/ NÕu c=0 khi ®ã  2  cã nghiÖm t1  0,t2   .
a
b 2
Tõ gi¶ thiÕt 2a  3b  6c  0    .
a 3
2
VËy t=   0;1  ®pcm.
3
bt  c  0  3
+/ NÕu a=0 ta cã 
3b  6c  0  4 
NÕu b=c=0  pt  2  nghiÖm ®óng t  ®óng t   0;1  ®pcm.
 c 1
NÕu b  0 th× ta cã t      0;1  ®pcm .
b 2
 p 
VËy ph¬ng tr×nh ®· cho lu«n cã nghiÖm trªn  kp ;  kp  , k  ¢ .
 4 
Bµi 7: CMR ph¬ng tr×nh sau cã nghiÖm  m.
1/ cosx  m cos2x  0
2 /  m 2  m  5  x7  x 5  1  0
3/ m  x  1  x  2    x  1  x  3   0.
4 3

HD:
1/ +/Hµm sè cosx  m cos2x liªn tôc trªn ¡ ,  m.
p  p p 2
+/Ta cã f    cos  m cos 
4 4 2 2
 3p  3p 3p 2
f    cos  m cos  
 4  4 2 2
 p   3p  1
 f    f      0 m.
4  4  2
 p 3p 
VËy ph¬ng tr×nh ®· cho lu«n cã nghiÖm trªn  ;  .
4 4 
2/ +/Hµm sè f  x    m  m  5 x  x  1 liªn tôc trªn ¡  m.
2 7 5

.
+/ Ta cã f  0   1
f  1  m2  m  5 .
 f  0  .f  1    m2  m  5  0m  ¡ .
Do ®ã ph¬ng tr×nh ®· cho lu«n cã nghiÖm trªn  0;1 .
3/ +/Hµm sè f  x   m  x  1 4  x  2  3   x  1  x  3  liªn tôc trªn ¡ .

+/Ta cã f  1  16m

f  3  81m

 f  1 .f  3  16.81m2

NÕu m=0 th× ph¬ng tr×nh ®· cho cã nghiÖm x=1,x=3.

NÕu m  0 th× f  1 .f  3  0
  pt ®· cho cã nghiÖm trªn  1;3 .
VËy ta lu«n cã pt ®· cho cã nghiÖm  m.
B.Bµi tËp tr¾c nghiÖm.
x 1
Bµi 8: Hµm sè f  x   2 cã c¸c ®iÓm gi¸n ®o¹n lµ :
x  2x
A.x=1vµ x=0 B.x=0 vµ x=2
C.x=  1 D.x=  1 vµ x=  2
Bµi 9: Hµm sè nµo sau ®©y liªn tôc trªn ¡ .
x2  1 x2  3x  2
A.y= 2 C.y=
x  2x  1 x
x 1
B.y=xsinx D.y=
cosx
x2  x2 
Bµi 10:Cho hµm sè f  x   ,x 0.Bæ xung gi¸ trÞ f  0 
x
b»ng bao nhiªu ®Ó hµm sè liªn tôc trªn ¡ .
1 1
A.0 B.1 C. D.
2 2 2
 x2  x  2
 khi x  2
Bµi 11: Cho hµm sè f  x    x  2
a khi x  2

Liªn tôc t¹i x=1. Gi¸ trÞ cña a lµ:
A.3 B.2 C.1 D.0
Bµi 12: Ph¬ng tr×nh x  3x  7  0 cã nghiÖm trªn
5

A.  1;0  D.  3;4 
B.  0;2  C.  2;3
x2  x  1 khi x  1
Bµi 13 : Hµm sè f x    liªn tôc trªn ¡ ,khi ®ã gi¸
 ax  2 khi x  1
trÞ a lµ:
A.2 B.  2 C.  1 D.1
ax  2x  1 khi x  0
2
Bµi 14: Hµm sè f  x    liªn tôc trªn ¡ khi ®ã
a cosx  bsin x khi x  0
f  1  f  p  b»ng
A.0 B.1 C.2 D.3
 ax2 khi x  2
Bµi 15: : Cho hµm sè f  x   
2x  1 khi x  2
Liªn tôc t¹i x=2. Gi¸ trÞ cña a lµ:
1 1 3
A. B. C. D.1
4 2 4
Bµi 16: Hµm sè
 x4  x
 2 khi x  0,x  1
x  x

f  x   3 khi x  1
1 khi x  0
Khi ®ã :
A.Hµm sè liªn tôc t¹i mäi ®iÓm trõ ®äan  1;0
B. Hµm sè liªn tôc trªn ¡ .
C.Hµm sè liªn tôc trªn ¡ \{1}.
D.Hµm sè liªn tôc trªn ¡ \{0}.
§¸p ¸n:

B.8 B.9 B.10 B11

B B C A

B12 B13 B14 B15 B16

B C D C B