Aşıq Peri

(Maralyan, 1811 - Şuşa, 1847)

Azerbaycan'ın kadın âşıklarındandır. 19. yüz-
yıl âşıklarından olup 1811 yılında Karabağ han-
lığına bağlı Cebrayıî bölgesinin Maralyan köyünde
doğdu. İlkokulu köyünde tamamladıktan sonra,
âşık şiirine ilgi duymaya başladı. Kısa bir süre içe-
risinde "Aşıq Peri" ismi her tarafa yayıldı ve çağ-
daşı âşıkların ilgisini çekti. Tahminen 1830 yılında
Şuşa'ya göçtü ve ömrünün sonuna kadar orada ya-
şadı.
Feridunbey Köçerli, onun alımlı güzel bir
hanım olduğunu, şöhretinin her tarafa yayılmış ve
taliplerinin her geçen gün artmış olduğunu yazar.
Şairler ve devlet adamları nezdinde itibar ve
hürmet görmüş, şairler onun güzelliğini şiirlerine
konu yapmıştır.
Aşık Peri, Mirze Hesen Mirze, Kerbalayı Ab-
dullah Çanızade, Cafer Guluhan Neva, Mirzecan
Mededov, vs. gibi âşık ve şairlerle atışmıştır. Bu
atışmaların hemen hemen hepsinde başarılı ol-
muştur.
Onun elimizde bulunan şiirleri daha çok
koşma türündedir. Bu koşmalar sade, açık ve an-
laşılır bir dille söylenmiştir.
Aşık Peri, tahminen 1847 yılında Şuşa'da vefat
etmiştir.
Kaynaklar:
Aşıq Peri ve Müasirleri, Bakı 1928.
Azerbaycan Aşıqlan ve El Şairleri I, Bakı 1983, 220-228.
Azerbaycan'ın Aşıg ve Şair Qadınlan, Bakı 1978. Feridunbey
Köçerli, Azerbaycan Edebiyyah, Bakı 1981, 340-342.

a) Gerayh b) Qoşmalar

BAXTIM DİLE SEN

Ne müddetdir bu qefletden, Eşitmişdik, qulluğuna yetişdik,

Oy anırtırsan, qara baxtım. Gördük ki, düşübsen, dilden dile sen.
Unutmayıb Müselmanhq sertini,
Çekdirdiyin eziyyetden, Matem deyib, bir insafa gelesen.
Usanmirsan, qara baxtım.
Bu işde Qedir'in vardır xub rayı1,
Atmısan ümman-i qeme, Her yeten2 keşlere3 deyer sövdayı,
Gülüne etmisen aleme, Aralığa düşüb Meherrem ayı,
Layiq deyil, anda deyib gülesen.
Meni derde sahb yene,
Dayanmırsan, qara baxtım. Yaxşı yeter, imanın feryadına,
Bele işin lezzeti ne, dadı4 ne,
Axıtdm sel tek qanımı, Adam bildik, biz de geldik adına,
Üzmüsen cavan canımı, Adamlığı qanmayıbsan, hele sen.
Almısan ad ü sanımı, Ey Peri, tecil et5 su alında sen,
Utanmırsan, qara baxtım? Nöqsan6 yetiribsen kamalında sen,
İndi zurna çalmaq xeyalmda sen,
Yaşayıram zehmet ile, Onu gerek axiretde çalasan.
Çetinlikle, zillet ile,
Sen Peri'ye hörmet ile, 1. fikri 2. yetişen, ulaşan, her Önüne gelen 3.
Dolanmırsan, qara baxtim. kimselere 4. badı 5. ertele, sonraya bırak 6. eksik
OYNAŞIR MİRZECAN İLE AŞIQ PERİNİN DEYİŞMESİ

Mirzecan:
Katiblerin şahı, defter içinde, Men ki öldüm, hesretinden ey Peri
Qelem ile nazik eller oynaşır. Canım ahb, o mestane1 gözlerin.
Fitneli, fe'llisen, nazh-qemzeli, Yanında qezmesi, işvesi2, nazı,
Dehanında şirin diller oynaşır. Her dem baxıb, afetane3 gözlerin.

Eşqinin elinden gederem bada, Aşıq Peri:

Derdim olub günü-günden ziyada,
Şive-yi reftarın düşende yada,
Bağrımın başında miller oynaşır.
Dad eylerem, haray naşı elinden,
Yandı ciyer eşq atası elinden,
Men ne deyim gözüm yaşı elinden,
Üzüşür sonalar, göller oynaşır.
Adam var, dolanır mekrin içinde,
Adam var, dolanır zikrin içinde,
Senin kamalında fikrin içinde,
Ecayib-qerayib hallar oynaşır.
Peri'yem, xelqlara olmuşam bacı,
Kimsenin kimseye ne ehtiyacı,
Belx'in, Buxara'nm, Hindin xeracı,
Zenexdanda siyah xallar oynaşır.
Her ne ki danışsan efsanedendir,
Batacaqdır mekr-i qane4 gözlerin.
Sen mene reqibsen, hemi namehrem,
Sataşmasın zenexdane5 gözlerin.
Mirzecan:
Istemenem seyreqebin6 ülfetin7,
Çox çekirem senin çünki möxnetin,
Çünkü bilmiş ağlamağın lezzetin,
Qoy ağlasın, yana yana gözlerin.
Aşıq Peri:
Tebib olan, yare bağlamaq ile,
Eşq oduna ciğer bağlamaq ile,
Kim vaye8 çatıbdır ağlamag ile,
Bicay yerde doydu cana gözlerin.
Mirzecan:
Eqlimi itirib10, zayii olmuşam11,
Derdinden başlayıb, sayil12 olmuşam,
Alem bilir sene mayii13 olmuşam,
Od salıbdır Maralyan'a gözlerin.

Aşıq Peri:
Eşqin mestiyinden ayıl değilem,
Her ne ki danışsan, qayıl değilem,
Leyli sifet14, sene mayii değilem,
Mecnun kimi, ne divane gözlerin.

1. sarhoş 2. güzelin gönül aldatan, gönül çalan naz ve

edası 3. büyük felâket, belâ 4. kanın kötülüğüne 5.
çeneye, çene çukuruna 6. köpek rakibin, kötü insanın
7. alışma, kaynaşma 8. keder 9. yersiz, münasebetsiz,
mânâsız, boşuboşuna 10. yitirip 11. yok olmuşum,
kaybolmuşum 12. dilenci 13. tutkun, âşık 14. sıfat