Âşiq Qurban Ağdabanlı
(Kelbecer, 1859 - Kelbecer, 1925)
19. yüzyıl âşıklarından olup, 1859 yılında Kel-
becer'in Demirçidam köyünde doğmuştur. Babası,
Mcşedi Meherrem, köyün zenginlerinden olmasa
da oğluna tahsil yaptırabilecek bir güce sahiptir.
Qurban, Azerî Türkçesi ve Fars dilinde mükemmel
bir medrese tahsili görmüş, devrinin ilim sahibi
âşıklarından biri olarak tanınmıştır. O, Kelbecer'de
ve ona komşu olan Göyçe-Basargeçer bölgesindeki
pek çok âşıkla münasebet kurmuş, Âşık Elesger'in
en yakın arkadaşlarından birisi olmuştur.
Qurban, daha sonra, Demirçidam köyünden
Ağdaban köyüne göçmüş ve ömrünün sonuna
kadar burada yaşamıştır.
Âşıq Qurban, gerayh, koşma, dîvânî, mü-
hennes, zincirbend, güzelleme vs. gibi türlerde çok
a) Qoşmalar
YAXŞIDI
Ganana can qurban etmek layıqdı,
Arife söylemek beli1 yaxşıdı.2
Bu dünyada dad3 yarımçıq4 elinden,
Derdinden kim olsa halı yaxşıdı.
Barsız5 bağçalardan, kölgesiz gülden,
Bî-qeyret oğuldan, qiymetsiz puldan,
Keremsiz ağadan, vefasız quldan,
Bî-vec6 kamallıdan deli yaxşıdı.
1. pekiyi, evet, doğru 2. iyi, güzel, boş 3. imdadı, feryad, yakarış 4. işini iyi bilmeyen 5. meyvesiz, ürünsüz 6. yüzsüz,
çehresiz, suratsız 7. aladoğan cinsinden et yiyen bir kuş 8. doğan, şahin 9. talep, istenilen şey, arzu istek, maksat
10. yemin eden, and içen 11. müminden 12. sözünde durmayan 13. şuursuz, akılsız 14. çöplüğün
sayıda şiirler söylemiştir. Bu şiirler, Âşıq Qurban'm
oğlu Dede Şemşir tarafından toplanmış ve kitap
halinde yayınlanmıştır. Bu şiirlerde, Aşıq Qur-
ban’ın Nöres İman, Bimar Ali gibi tanınmış
âşıklarla olan deyişmeleri ve bazı usta âşıkların şi-
irlerine yazdığı nazireler vardır.
Qurban, 1925 yılında doğduğu köyde vefat
etmiş ve buraya defnedilmiştir.
Kaynaklar:
Azerbaycan Aşıkları ve El Şairleri, Bakı 1984, 40-54.
Sazım Sözüm, Bakı 1978,57-59
Telli Saz Üstadları, Bakı 1964,152-154
Aşıq Qurban Ağdabanlı: Möhnet, Bakı 1972.
Sardan7 terlan8 olmaz, namerdden aslan,
Me'nasız kelmeden, metlebsiz9 dastan,
Gesemhor10 mö'münden,11 ilqarsız12 dostdan,
Faydasız diriden ölü yaxşıdı.
Hesir baha getmez, atlas qumaşdan,
Qızıl yaqut olmaz cövhersiz daşdan,
Meerfetsiz, naşüur13 olan başdan,
Zibilliyin14 yanğm gülü yaxşıdı.
Qurban, sat serrafa neçedi bir can,
Çox var denge deymez etmesen ehsan,
Edaletsiz divan, insafsız insan,
Herkes bu metlebi bili yaxşıdı.
BÜLBÜL
Sövtün,1 neğmelerin deşti bağrımı,
Bele hezin hezin zarıma2 bülbül.
Almaş kimi deydi sinemden keçdi.
Bais oldun derd-azanma3 bülbül.
Dağ başında duman durar, qar qışlar,
Viranede mesken eder bayquşlar,
Sebeb nedi, kim eyleyib qarğışlar,4
Kim deyib, ömründe yarıma5 bülbül.
Bahar olar, gül hesretin çekersen,
Meylin bağa, gülüstana tökersen,
Xan6 görçek7 ağlar, qan yaş tökersen,
Men ölsem ş^rikdi8 qanıma bülbül.
Silinmedi üreyimde qaldı pas,
Şur salmadım9 bu alemde bir nefes,
Ferhad'a Kerem'e saxlayıram yas,
Qaldı bu qissaslar*° zalıma bülbül.
Çekirem qelbimde yaralı möhnet,
Bu zulmü, cefanı sandım qenimet,
Artırdm azarım, eyleyir şiddet,
Qurban'am, sen de bax halıma bülbül.
1. sözün, sohbetin 2. ağlama, inleme 3. hastalığıma
4. beddualar 5. memnun olma, arzuna ulaşama
6. dikeni 7. görünce 8. ortaktır 9. tat vermedim
10. kısaslar
ÇETİNDİ
Tebib yox, cerrah yox, bulunmaz elac,
Sağalmaz,1 qurtarmaz yara çetindi.
Zulümdü merd ola namerde möhtac,
Yamandı ayrılıq, ara çetindi.
Hele var dağlarda Mecnun nalesi,2
Gelir qulağıma, kesihnir sesi,
Qırılsa sağalmaz könül şişesi,3
Bilmez, olsa para-para, çetindi.
Ağlaram, gözümden tökerem yaşı,
Sinemi yandırır möhnet ateşi,
Serrafe yüklemek gövhersiz daşı,
Hemdem4 olmaq biilqara çetindi.
Bexteverdi5 öz6 bextinden yarıyan/
Xoş gün gorüb yarla birge8 qarıyan,
Axır qanım, yaram yoxdu sarıyan,
Müşkül derde ola çare çetindi?
Tersine işleyir bu çerxi-dovran,
Tale9 sen deyeni demir her zaman,
Qurban, seyyad10 elden uçurub terlan,11
Bir de gelib düşe tora12 çetindi.
1. iyileşmez 2. ağlaması, inlemesi, sızlaması 3. camı
4. sadık, arkadaş, sevgili 5. şanslı, talihli 6. kendi
kendisi 7. fayda gören 8. bir kere, bir defa 9. tarih,
şans 10. avcı 11, doğan, şahin 12. tuzağa
NEDENDİR
Tuti dilli1, gül endamlı mehriban,2
Götürmürsen o yaşmağı3 nedendir?
Eşqin ateşine yanır pervane,
Gezdirirsen bu çırağı4 nedendir?
Yoxsulam, yanında varı görende,
Xesteyem, bağında narı görende,
Terlan5 iqbahnda sarı6 görende,
Könlüm olur qem otağı,7 nedendi?
Qurban, bu dünyada gözel çoxdu çox,
Her birinden deyib sinene min ox,
Sızıldar yaralar, eylerem ox-ox,
Demirsen sinenin dağı8 nedendir?
1. dudu dilli 2. merhametli, şefkatli
3. Örtüyü 4. ışığı 5. doğan, şahin 6. ala doğan
cinsinden et yiyen bir kuş 7. odası 8. yarası
VAR
Dinleyin sözümü, arif olanlar,
Söyleyiniz bir nece1 şikayetim var.
Serraf olub sözden metleb2 bilenler,
Dastanım, defterim, hekayetim var.
Bir insanda zülüm, bu zehmet ola,
Çetindi ki, dincele, ya rahat ola,
Mürvetdimi bele edalet ola,
Her günde bir meşher qıyametim var.
Möhnet odu yazıq canı yandırar,
Derdi-hicran3 her insanı yandırar,
Şem şö'lesi4 pervaneni yandırar,
Gece-gündüz yanmaq bir adetim var.
Qurbanam, can sene qurban eylerem,
Qurğudan, yazıdan çox gileyliyem,5
Sehralarda bir Mecnun-i Leyli'yem,
Sinemi yandıran qem6-möhnetim var.
1. birkaç 2. talep, istenilen, talep olunan şey
3. ayrılık derdi 4. ışığı 5. şikayetim var, sitemliyim
6. gam