ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ

ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΣ

ΛΕΥΚΩΣΙΑ

1
Γιώργος Σεφέρης, Σαλαμίνα της Κύπρος
Σαλαμίνα τε τας νυν ματρόπολις
τώνδ΄αιτία στεναγμών
ΑΙΣΧΥΛΟΥ, ΠΕΡΣΑΙ

Το μόττο (προμετωπίδα, κλειδί ερμηνείας) "Σαλαμίνα τε…" είναι παρμένο από το

τρίτο στάσιμο της τραγωδίας Πέρσαι του Αισχύλου, όπου ο ποιητής παρουσιάζει τους
γέροντες Πέρσες να θρηνούν για την ήττα του Ξέρξη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας
(480 π. Χ) και να λένε: "Αχ, τι μεγάλη αλήθεια, κι όμορφη για μας καλοκυβέρνητη η
ζωή μας που περνούσε ... όταν ο Δαρείος είχε δικές του τις πολιτείες της Κύπρου
Πάφο, Σόλους και τη Σαλαμίνα που η μητρόπολή της σήμερα σ΄αυτούς τους
στεναγμούς μας έχει βάλει."
Τη Σαλαμίνα της Κύπρου έκτισε o Τεύκρος, όταν, για ν΄αποφύγει το θυμό του
πατέρα του Τελαμώνα, γιατί άφησε στον τρωικό πόλεμο τον αδελφό του Αίαντα να
αυτοκτονήσει, ήλθε εδώ και έδωσε στην πόλη που έκτισε το όνομα της πατρίδας του,
του μικρού νησιού της Σαλαμίνας. Έτσι το νησάκι η Σαλαμίνα είναι η μητρόπολη της
δικής μας Σαλαμίνας της Κύπρου.
Την ήττα των Περσών στο νησί της Σαλαμίνας, στην ομώνυμη ναυμαχία, ο Αισχύλος
την εξηγεί ως τιμωρία των Περσών για την ύβρη που έκαμαν, να αλυσοδέσουν τον
Ελλήσποντο, να ζεύξουν δηλαδή τα καράβια τους και να μετατρέψουν τη θάλασσα σε
στεριά, από όπου και πέρασε o περσικός στρατός. Γι' αυτή τους την ύβρη, το
ξεπέρασμα των ανθρωπίνων ορίων, αφού δεν είχαν δικαίωμα να λιγοστέψουν την
επικράτεια του Ποσειδώνα, του θεού της θάλασσας, οι Πέρσες ηττήθηκαν και τώρα
θρηνούν.
Κατά τον ίδιο λόγο και οι Άγγλοι, σύμμαχοί μας στο β' παγκόσμιο πόλεμο για την
παγκόσμια ελευθερία, θα τιμωρηθούν σαν τους Πέρσες στην Κύπρο, αφού κρατούν
σκλάβους τους Κυπρίους και προσπαθούν να τους αλλάξουν την ψυχή.
'Ετσι ισχύει στο ποίημα Πέρσες= ΄Αγγλοι , Σαλαμίνα= Κύπρος , ύβρις Περσών=
ύβρις Άγγλων, αλυσοδέσιμο Ελλησπόντου= αλυσοδέσιμο, σκλάβωμα Κυπρίων,
προσπάθεια αλλαγής ψυχής των. Τιμωρία Περσών= τιμωρία Άγγλων.
Την ύβρι (η ύβρις έχει αναβαθμούς αρχίζει και συνεχίζει ώσπου φτάνει στην άνθισή
της) διαδέχεται η άτη, η τρέλλα που εμβάλλουν οι θεοί στον υβριστή, ώστε να τον
τιμωρήσουν οι θεοί (τίση= πληρωμή).

2
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποιος ο χρόνος του ποιήματος και ποιος ο τόπος;
Ποιες σκέψεις για τις αυτοκρατορίες εκφράζει ο ποιητής;
(Θυμηθείτε σε ποια αυτοκρατορία ανήκει το 1953 η Κύπρος.

2. Ποιο θέαμα παρακολουθεί ο ποιητής;

Γιατί δίνεται έμφαση στο θεϊκό στοιχείο;

(ποια τα απαραίτητα στοιχεία για να λειτουργήσει ο νόμος της ύβρεως και τίσεως;)

3. Τι ακούει ο ποιητής ; Πού μένει αυτή η φωνή ;

Ποια θεϊκά κτίσματα διακρίνετε στους στίχους;

4. Οι "μεγάλοι της γης " μπροστά στα θεϊκά κτίσματα της γης, του πελάγους,
και των (νέων) κορμιών πλασμένων από ένα χώμα……………………,
και των ψυχών των ανθρώπων ………………………….ποια δύναμη έχουν;

Οι άγγλοι πώς συμπεριφέρονται έναντι των Ελλήνων της Κύπρου, έναντι του θεϊκού
στοιχείου που ως άνθρωποι έχουν; Η ύβρις εξανθίζει με τις ενέργειες αυτές.
Θα έχουν αποτέλεσμα οι ενέργειές τους; Γιατί;
Ξεγίνεται η ψυχή;……………………….
Όλες οι πιο πάνω ενέργειες των άγγλων αποτελούν ……… που θα φέρει την
αντίδραση. «‘Υβρις γαρ εξανθούσα εκάρπισεν στάχυν άτης.» Η ύβρις στο άνθισμά
της ωριμάζει τον καρπό της άτης. (η ύβρις των Άγγλων μετά από χρόνια οδηγεί στην
άτη, προτρέπει το θεό να τους εμβάλει τρέλλα, παραλογισμό, για να τιμωρηθούν.)

6. Η πίκρα της σκλαβιάς πού θα οδηγήσει τους Έλληνες της Κύπρου και πώς θα
αντιδράσουν οι Άγγλοι; φουσκώνει της πίκρας το προζύμι.=
το κακό σηκώνει κεφάλι =

7. Κι ο άρρωστο νους . Ο Αισχύλος λέει για τον Ξέρξη πως είναι αρρωστημένος νους,
πάσχει από νόσο φρενών. (Πέρσες του Αισχύλου, 749) λέει ο Δαρείος για το
εγχείρημα του Ξέρξη να ζεύξει τη θάλασσα και να τη μετατρέψει σε στεριά: Θεών
απάντων ώετ', ουκ ευβουλία, και Ποσειδώνος κρατήσειν. Πώς τάδ' ου νόσος φρενών ;
(Nόμιζε ότι θα νικούσε όλους τους θεούς, χωρίς να σκέφτεται σωστά, και τον
Ποσειδώνα. Πώς αυτά δεν είναι
αρρώστια του νου;) Με ποιους στο ποίημα αντιστοιχεί ο Ξέρξης ;
Πώς θα αντιμετωπίσουν οι 'Άγγλοι την εξέγερση των Κυπρίων;
Ποιο μήνυμα θα ακουστεί στην Αγγλία τώρα, (στη Νέα Περσία) ως αποτέλεσμα της
τέτοιας αντιμετώπισης;…………………………………….
Το νήσος τις έστι
είναι…………………………………………………………………….

8. Ποιοι είναι οι φίλοι του άλλου πολέμου, ποιου άλλου πολέμου; . .

Που βρίσκεται ο ποιητής, πότε και ποιους σκέφτεται;

Τι λέει η προσευχή, ποιος την έγραψε, γιατί πολεμούσε;

Πέτυχε αυτά για τα οποία πολεμούσε ;

3
Tι κάνουν τώρα οι συμπατριώτες του;

9. Προσέξτε τον εσωτερικό διάλογο, τα δυο επίπεδα, το ανθρώπινο

και το θεϊκό. Τον διπλωμάτη και ποιητή Σεφέρη. Τι είναι καλύτερα κατ' άνθρωπον
και γιατί ; …………………………………………..
Χαρακτηρίστε τους "μεγάλους"……………………………………………………

10. Ναι' ΄Ομως ένας άλλος νόμος υπάρχει πάνω από τον ανθρώπινο. Ποιος, πότε και
πώς θα λειτουργήσει;

Γιώργος Σεφέρης, Σαλαμίνα της Κύπρος

Σαλαμίνα τε τας νυν ματρόπολις τώνδ’ αιτία στεναγμών

ΑΙΣΧΥΛΟΥ ΠΕΡΣΑΙ

1. Κάποτε ο ήλιος του μεσημεριού, κάποτε φούχτες η ψιλή βροχή

2. και τ' ακρογιάλι γεμάτο θρύψαλα παλιά πιθάρια.
3. Ασήμαντες οι κολόνες΄ μονάχα ο ΄Αγιος Επιφάνιος
4. δείχνοντας μουντά , χωνεμένη τη δύναμη της πολύχρυσης αυτοκρατορίας.

5. Τα νέα κορμιά περάσαν απ΄ εδώ , τα ερωτεμένα'

6. παλμοί στους κόλπους , ρόδινα κοχύλια και τα σφυρά
7. τρέχοντας άφοβα πάνω στο νερό
8. κι αγκάλες ανοιχτές για το ζευγάρωμα του πόθου.
9. Κύριος επί υδάτων πολλών,
10.πάνω σ΄αυτό το πέρασμα.

11.Τότες άκουσα βήματα στα χαλίκια.

12. Δεν είδα πρόσωπα΄ σα γύρισα είχαν φύγει .
13 ΄Ομως βαριά η φωνή σαν το περπάτημα καματερού ,
14. έμεινε εκεί στις φλέβες τ΄ουρανού στο κύλισμα της θάλασσας
15. μέσα στα βότσαλα πάλι και πάλι:

16. " Η γης δεν έχει κρικέλια

17. για να την πάρουν στον ώμο και να φύγουν
18. μήτε μπορούν, όσο κι αν είναι διψασμένοι
19. να γλυκάνουν το πέλαγο με νερό μισό δράμι.
20. Και τούτα τα κορμιά
21. πλασμένα από ένα χώμα που δεν ξέρουν,
22. έχουν ψυχές.
23. Μαζεύουν σύνεργα για να τις αλλάξουν,
24. δε θα μπορέσουν ΄ μόνο θα τις ξεκάμουν
25. αν ξεγίνουνται οι ψυχές.

4
26. Δεν αργεί να καρπίσει τ΄αστάχυ
27. δε χρειάζεται μακρύ καιρό
28. για να φουσκώσει της πίκρας το προζύμι,
29. δε χρειάζεται μακρύ καιρό
30. το κακό για να σηκώσει το κεφάλι ,
31. κι ο άρρωστος νους που αδειάζει
32. δε χρειάζεται μακρύ καιρό
33. για να γεμίσει με την τρέλα,
34 «νήσός τίς εστι”

35. Φίλοι του άλλου πολέμου,

36. σ' αυτή την έρημη συννεφιασμένη ακρογιαλιά
37. σας συλλογίζομαι καθώς γυρίζει η μέρα-
38. Εκείνοι που έπεσαν πολεμώντας κι εκείνοι που έπεσαν χρόνια μετά τη μάχη ΄
39. εκείνοι που είδαν την αυγή μες απ' την πάχνη του θανάτου
40. ή, μες στην άγρια μοναξιά κάτω από τ΄άστρα,
41. νιώσανε πάνω τους μαβιά μεγάλα
42. τα μάτια της ολόκληρης καταστροφής '

43. κι ακόμη εκείνοι που προσεύχουνταν

44. όταν το φλογισμένο ατσάλι πριόνιζε τα καράβια :
45. "Κύριε, βόηθα να θυμόμαστε
46. πώς έγινε τούτο το φονικό '
47. την αρπαγή, το δόλο, την ιδιοτέλεια,
48. το στέγνωμα της αγάπης '
49. Κύριε, βόηθα να τα ξεριζώσουμε..."

50. -Τώρα καλύτερα να λησμονήσουμε πάνω σε τούτα τα χαλίκια '

51. δε φελά να μιλάμε ' .
52. τη γνώμη των δυνατών ποιος θα μπορέσει να τη γυρίσει ;
53. ποιος θα μπορέσει ν΄ ακουστεί ;
54. Καθένας χωριστά ονειρεύεται και δεν ακούει το βραχνά των άλλων.

55. -Ναι' όμως ο μαντατοφόρος τρέχει

56. κι όσο μακρύς κι αν είναι ο δρόμος του, θα φέρει
57. σ΄ αυτούς που γύρευαν ν' αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο
58. το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας.

59. Φωνή Κυρίου επί των υδάτων.

60 Νήσός τις εστι.

Σαλαμίνα, Κύπρος, Νοέμβρης '53

5
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΕΦΕΡΗ

Η γης δεν έχει κρικέλια πρβλ. " 'Οτι κρικέλα δεν έχει η γης να την πάρει κανείς εις
την πλάτη του, ούτε ο δυνατός, ούτε o αδύνατος" Μακρυγιάννης.
 'Νήσος τις εστι (Ψυττάλεια) πρόσθε Σαλαμίνος τόπων. Πέρσαι 447 (ο άγγελος
αρχίζει να περιγράφει στην βασίλισσα το οικτρό τέλος του άνθους των Περσών στη
ναυμαχία της Σαλαμίνας.
 Εκείνοι που προσεύχουνταν: Σε μια νοτιοαφρικανική εφημερίδα είχα διαβάσει
(Σεπτέμβρης 1941) την προσευχή που είχε γράψει για το καράβι του ο αντιπλοίαρχος
λόρδος Hugh Beresford, R Ν.: 'Ο God, our loving father . . . . Help us to keep in mind
the real causes of war: dishonesty, greed, selfishness, and lack of love, and to drive
them out of this ship, so that she may be a pattern of the new world for which we are
fighting ' [Κύριε, στοργικέ Πατέρα μας. . . Βοήθησέ μας να θυμόμαστε τις
πραγματικές αιτίες του πολέμου : ατιμία, απληστία, εγωισμό και έλλειψη αγάπης -
και να τις διώξουμε από τούτο το καράβι, έτσι που να μπορέσει να γίνει υπόδειγμα
του νέου κόσμου για τον οποίο πολεμάμε.] 'Επεσε στη μάχη της Κρήτης.

6
ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ
ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ, ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΣ

Κάποτε βγαίνει ο ήλιος, είναι μεσημέρι, κάποτε ψιλοβρέχει, είναι φθινόπωρο, 1953,
εννέα χρόνια μετά το τέλος του β΄ παγκοσμίου πολέμου και δεκαεφτά μήνες πριν την
έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ.
Ο ποιητής βρίσκεται στο ακρογιάλι της Σαλαμίνας, γεμάτο θρύψαλα παλιά πιθάρια.
Οι κολόνες της Σαλαμίνας είναι ασήμαντες, δεν λένε τίποτε, δεν σημαίνουν, μόνο η
βασιλική, ο παλαιοχριστιανικός ναός του Αγίου Επιφανίου δείχνει μέσα στο μουντό
φθινόπωρο (τούτο το καταλαβαίνουμε και από τη φωτογραφία που ο ποιητής μας
άφησε) πως μια ολόκληρη αυτοκρατορία χωνεύτηκε στο έδαφος. Η Βυζαντινή
αυτοκρατορία χάθηκε, και πριν από αυτήν η Ρωμαϊκή και πριν η του Αλεξάνδρου, και
πριν η μυκηναϊκή, αλλά έτσι θα χαθούν και όλες οι αυτοκρατορίες και η Βρετανική,
της οποίας έδαφος ήταν τότε η Κύπρος. Το μοτίβο της ακμής και παρακμής των
αυτοκρατοριών συναντούμε και σ΄άλλα ποιήματα του Σεφέρη, Τελευταίο Σταθμό,
Νεόφυτο τον Έγκλειστο, άρα προϊδεαζόμαστε για τη πτώση και των Βρετανών.

Εκείνη την ώρα πέρασε τρέχοντας μπροστά από τον ποιητή ένα ζευγάρι ερωτευμένων
(περάσαν τρέχοντας), άρα αποκλείεται να περάσαν από εκεί χρόνια πριν. Με όλη την
ερωτική έξαρση (κόλποι, κοχύλια, γυναικεία και ανδρικά). Και έτρεχαν άφοβα πάνω
στο νερό (ας φοβούνται οι υβριστές, όχι τα αγνά αυτά νιάτα). Ο ποιητής σκέφτεται
πως " ο Θεός είναι αυτός που περνά πάνω στα νερά" (περάσαν - πέρασμα) Οι νέοι
αυτοί είναι θεϊκά πλάσματα. Για να υπάρξει ύβρις πρέπει να υπάρχει θεϊκό στοιχείο
στο οποίο θα συμπεριφερθούν υβριστικά οι υβριστές. Το θεϊκό στοιχείο, αντίστοιχο
του Ποσειδώνα, της θάλασσας, στην τραγωδία Πέρσες, είναι εδώ τα νεανικά κορμιά.

Ο ποιητής ακούει βήματα στα χαλίκια, δεν βλέπει πρόσωπα, είχαν φύγει, όμως μένει
η φωνή στον ουρανό, στη γη, στη θάλασσα. Είναι η θεϊκή φωνή, η ίδια φωνή του
τέλους του ποιήματος, "Φωνή Κυρίου επί των υδάτων". (στο κύλισμα της θάλασσας=
επί των υδάτων).

Καθορίστηκαν έτσι θεϊκά στοιχεία στο ποίημα

α. τα νεανικά κορμιά,
β. ο ουρανός,
γ. η γη (βότσαλα),
δ. η θάλασσα, στα οποία έμεινε η θεϊκή φωνή, επισημαίνοντας τη θεϊκότητά τους.

Η φωνή αυτή λέει πως

α. η γη (ένα θεϊκό στοιχείο, κτίσμα) δεν έχει κρίκους να την πάρουν οι "μεγάλοι, οι
δυνατοί της γης" στον ώμο και να φύγουν. Οι μεγάλοι της γης έχουν όρια, είναι
μικροί μπροστά στα θεϊκά πράγματα, η γη είναι θεϊκή, είναι αμετακίνητη, όπως
κυριολεκτικά
β. το πέλαγο είναι αλμυρό και γλυκό δε γίνεται. Κι όσο κι αν είναι διψασμένοι δεν
μπορούν να γλυκάνουν το πέλαγο (δεύτερο θεϊκό στοιχείο, κτίσμα) με νερό μισό
δράμι. Είτε χύνοντας στη θάλασσα μισό δράμι γλυκό νερό δεν την αλλάζουν, είτε να
μετατρέψουν σε μισό δράμι γλυκό νερό τη θάλασσα δεν μπορούν. Ας θυμηθούμε
τους Πέρσες. Οι Πέρσες έκαμαν κάποτε τη γέφυρά τους στο πέλαγο, σαν να έχυσαν
μισό δράμι νερό γλυκό στο πέλαγο. Πόση ήταν η γέφυρα, πόσο καιρό κράτησε το
εγχείρημα; Και όμως τιμωρήθηκαν. Το ίδιο παρακάτω κι οι Άγγλοι. Μόνο που

7
τολμούν να επέμβουν στην ανθρώπινη ψυχή, συμπεριφέρονται υβριστικά. Όποιος
επεμβαίνει στα αναλλοίωτα, αιώνια, θεϊκά κτίσματα τιμωρείται. Και
γ. τα κορμιά αυτών των νέων, πλασμένα από ένα θεϊκό χώμα (εκ του χοός επλάσθη ο
άνθρωπος) (τρίτο θεϊκό στοιχείο, κτίσμα), του οποίου οι Άγγλοι δεν έχουν συνείδηση
της θεϊκότητας. Αυτά τα θεϊκά κορμιά έχουν
δ. ψυχές (άλλο θεϊκό στοιχείο). Οι Άγγλοι προσπαθούν με διάφορους τρόπους να
αλλάξουν την ψυχή των ανθρώπων, (εισάγεται εδώ το στοιχείο της εξάνθισης της
ύβρεως) να την κάμουν να μη θέλει να είναι ελεύθερη, (στη ρίζα της απλής
ανθρώπινης ψυχής είναι η ελευθερία) όμως δεν θα μπορέσουν, μόνο θα την
καταστρέψουν, αν καταστρέφεται η ψυχή αλλά η ψυχή δεν ξεγίνεται, δεν
ξεφτιάχνεται, γιατί είναι κάτι απλό (Πλάτωνος Φαίδων), όχι σύνθετο σαν το σώμα
που διαλύεται εις τα εξ ων συνετέθη.
Αφού μας καθόρισε πρώτα η φωνή ποια είναι τα θεϊκά στοιχεία στα οποία όταν
επέμβει ο άνθρωπος γίνεται υβριστής, ακολουθεί η προφητεία της αντίδρασης των
Κυπρίων.

«‘Υβρις γαρ εξανθούσα εκάρπισεν στάχυν άτης.» Η ύβρις στο άνθισμά της (η ύβρις
άρχισε από το 1878 όταν οι Άγγλοι κατέλαβαν το νησί, αγόρασαν για την ακρίβεια,
και ανθίζει με την προσπάθειά τους να αλλάξουν την ψυχή των Ελλήνων της
Κύπρου) ωριμάζει τον καρπό της άτης. Υβρίζουν οι Άγγλοι για καιρό, (κατέλαβαν το
νησί και τώρα επεμβαίνουν και στις ψυχές ) και προκαλούν έτσι το κάρπισμα της
άτης, της τρέλας, που θα τους οδηγήσει στην τίση, την πληρωμή, την τιμωρία. Ως
τώρα είδαμε την ύβρι, ακολουθεί η άτη και ύστερα η τίση.
Αλλά και δε χρειάζεται μακρύ καιρό να φουσκώσει η πίκρα των σκλαβωμένων
Κυπρίων, να εξεγερθούν. Δεν χρειάζεται πολύ καιρό το κακό να σηκώσει κεφάλι, οι
εχθροπραξίες είναι κακό. Ο Σεφέρης γράφοντας για τον Μακρυγιάννη στις Δοκιμές
του λέει ότι ο Μακρυγιάννης άκουσε έναν μπέη να λέει «αδικήσαμε τους Ρωμιούς,
μαύρισε το μάτι τους και τώρα σήκωσαν ντουφέκι, που δεν απέχει από το σήκωσε
κεφάλι το κακό.
Και ο αρρωστημένος νους του κατακτητή Άγγλου δεν χρειάζεται πολύ καιρό να
γεμίσει με την τρέλα, (Άτη= σύγχυση φρενών) να συμπεριφερθεί δηλαδή όχι μόνο
υβριστικά αλλά πάνω από υβριστικά, παράλογα.
Τότε θα ακουστεί το μήνυμα, νήσός τίς εστι, το μήνυμα που έφερε ο αγγελιαφόρος
των Περσών στην Περσία μετά από την ήττα τους στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Όπως οι Πέρσες άκουσαν το μήνυμα της ήττας τους στη ναυμαχία της Σαλαμίνας
έτσι θα το ακούσουν και οι Άγγλοι. Προμηνύεται έτσι πως την επέμβαση στην ψυχή
των Κυπρίων από τους Άγγλους (ύβρις) θα ακολουθήσει η εξέγερση των Κυπρίων,
φουσκώνει της πίκρας το προζύμι φυσιολογικά , και την παράλογη αντίδραση των
Άγγλων ('Ατη) σ΄αυτή την εξέγερση θα ακολουθήσει η τιμωρία των Άγγλων (τίσις)
"νήσός τις έστι" (το μήνυμα της ήττας των Περσών στην τραγωδία Πέρσαι του
Αισχύλου).
Απόδειξη πως εδώ γίνεται λόγος για την τρέλα των Άγγλων και όχι των Κυπρίων
είναι ο Αισχύλος. Στην τραγωδία Πέρσαι, ο Δαρείος χαρακτηρίζει το εγχείρημα του
Ξέρξη να ζεύξει τη θάλασσα και να τη μετατρέψει σε στεριά ως νόσο φρενών: "Θεών
απάντων ώετ', ουκ ευβουλία, και Ποσειδώνος κρατήσειν. Πώς τάδ' ου νόσος φρενών ;
" (Αισχύλου, Πέρσαι 749) (Nόμιζε ότι θα νικούσε όλους τους θεούς, χωρίς να
σκέφτεται σωστά, και τον Ποσειδώνα. Πώς αυτά δεν είναι αρρώστια του νου;)
Παραφράζοντας, οι Άγγλοι νόμιζαν πως θα νικούσαν την ανθρώπινη ψυχή. Πώς αυτά
δεν είναι ενδείξεις άρρωστου νου ; Ας μην ξεχνάμε πως στο ποίημα ο Ξέρξης

8
αντιστοιχεί με τους Άγγλους.

΄Υστερα από αυτά ο Σεφέρης θυμάται τους νεκρούς στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο
Άγγλους. "Άγγλοι, σύμμαχοί μου στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, σας σκέφτομαι
τώρα που σκοτεινιάζει εδώ στη Σαλαμίνα. Πόσοι Άγγλοι έπεσαν πολεμώντας, πόσοι
μετά τη μάχη (ίσως της Κρήτης), πόσοι είδαν το θάνατο με τα μάτια τους την αυγή ή
πέθαναν μόνοι μέσα στο σκοτάδι της νύχτας." Όλοι αυτοί είναι οι νεκροί του φίλοι,
Άγγλοι, που έπεσαν στη στεριά, αυγή με άλλους, νύχτα μόνοι, και ύστερα στη
θάλασσα. " Κι ακόμα θυμούμαι εκείνους που έγραφαν προσευχές όταν η τορπίλη
τορπίλιζε το καράβι τους 'Κύριε, βόηθα να θυμόμαστε τις αιτίες του πολέμου, την
αρπαγή, το δόλο, την ιδιοτέλεια, την έλλειψη αγάπης, Κύριε βόηθα να τα
ξεριζώσουμε " από αυτό το καράβι, για να γίνει το πρότυπο ενός καινούριου κόσμου,
όπως σημειώνει ο Σεφέρης αναφερόμενος στην πηγή της προσευχής.
Αν εξετάσουμε τις λέξεις της προσευχής, "αρπαγή", οι Άγγλοι άρπαξαν και κρατούν
ακόμα την Κύπρο, "δόλος", άλλα υπόσχονταν άλλα έπρατταν, "ιδιοτέλεια",
συμφέρον, καθένας χωριστά ονειρεύεται όπως λέει παρακάτω, "στέγνωμα της
αγάπης", δεν ακούν τον βραχνά του άλλου, λέει παρακάτω, άρα δεν αγαπούν. Κάνουν
οι σύγχρονοι Άγγλοι ακριβώς τα αντίθετα από όσα προσεύχονταν κάποτε στο δεύτερο
παγκόσμιο πόλεμο να επιτύχουν.

Κι ακολουθεί ένας εσωτερικός διάλογος, του διπλωμάτη με τον ποιητή Σεφέρη, των
ανθρωπίνων και των θεϊκών νόμων.
-Τώρα καλύτερα να ξεχάσουμε αυτές τις προσευχές τους, (καλύτερα να θυμόμαστε
έγραφε ο πλοίαρχος) πάνω σε τούτα τα χαλίκια εδώ στη Σαλαμίνα. Δεν ωφελεί να
μιλούμε. Η γνώμη των αδύνατων δεν ακούγεται. Καθένας τα συμφέροντά του κοιτά
και δεν ακούει τον εφιάλτη του άλλου, λέει ο διπλωμάτης Σεφέρης, με την πείρα του
στα ανθρώπινα.

-Όμως ο αγγελιαφόρος της τραγωδίας τρέχει, κι όσο κι αν αργεί, θα φέρει στους

υβριστές το φοβερό μήνυμα της τιμωρίας, λέει ο ποιητής Σεφέρης, που γνώστης του
Αισχύλου, ξέρει πως υπάρχει κι ένας θεϊκός νόμος, της ύβρεως και της τιμωρίας της.
Είναι η φωνή του Θεού πάνω στα νερά. Είναι θεϊκός νόμος.
Υπάρχει ένα νησί, στο οποίο υβριστικά συμπεριφέρονται οι σύγχρονοι Πέρσες, οι
Άγγλοι, που θα τιμωρηθούν για την ύβρη τους να κρατούν αλυσοδεμένους
ανθρώπους, όπως οι παλαιοί Πέρσες τιμωρήθηκαν στο νησάκι της Σαλαμίνας, όταν
συμπεριφέρθηκαν υβριστικά, να ζεύξουν τον Ελλήσποντο.
Κι έτσι το ποίημα κλείνει με τον τόπο και τη βεβαιότητα της τιμωρίας του υβριστή,
ενώ άρχισε με τον τόπο και την υποσήμανση της πτώσης των μεγάλων.

ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ