10/7/2014 - 1 -

Hamillik
Hamillik qadn hyatnda n heyrtamiz v sirlrl dolu bir dvrdr. Hamillik
keirn qadnn daxili almind qadnlq borcunu yerin yeturmkdn irli gln
sevinc v heyranlq hissi, hycan, qorxu v yorunluq hissi il qarr. Tbitin
mhtm sirlrindn biri yeni insann yaranmas, haql olaraq, n qdrtli yaradclq
heab edilir. Bu tbit hadissi btn zamanlarda almlri maraqlandrb, airlrin ilham
mnbyi olub, elmdn v incsntdn uzaq olanlar is sadc heyran edib.
Pafoslu szlri bir knara qoysaq, hamillik ar v msuliyytli bir i evrilir.
Hamillik zaman yarana biln problemlri, orqanizmd n? v n n? ba verdiyini
bildikd bu ii layiqinc yerin yetirmk asanlar. Tcrb gstrir ki, hamil qadnlar
oxlu suallar verirlr v bu suallarn cavablar, onlarda hamilliyi sona atdrmaq n
ox vacib olan mnvi sakitlik yaradr.
Bizim mqsdimiz, lbtt ki, btn suallar cavablandrmaq deyildir. Lakin burada
yerldirdiyimiz informasiya da kifaytqdr maraql v lazmldr. Bunu, hamil
qadnlar arasnda aparlm ilr tsdiq etmidir. mid edirik ki, bu informasiya Sizin
orqanizminizin fzioloci yenidnqurmasna sbb olan proses haqqnda - hamillik
haqqnda daha ox mlumat ld etmy imkan verck. Bu is z rolunuzu daha yax
drk etmkd, vaxtnda z talehinizi v glck krpnizin talehini pekar
mtxssislr etibar etmkd yardm edck. Bu mtxssislr hr zaman Sizin
kmyiniz glmy hazrdrlar. Onlar, Sizinl brabr addm addm krpnin
inkiafna nzart edck v son nticd, daha bir tbit srinin cmiyytin yeni
salam bir nmayndsinin dnyaya glmsin kmk edcklr.
Dllnm....................................................................................................................................2
Hamilliyin tsdiq olunmasi.............................................................................................3
Hamilliyin diaqnostikasi...................................................................................................4
Tibbi genetik mslht..........................................................................................................4
Siqaret km, alkohol, drmanlar v kofein.............................................................5
Hamillik zamani i...............................................................................................................6
Diqqt, qarin!............................................................................................................................6
Hamillrin gigiyenasi...........................................................................................................7
Hamillik zamani dyrli qidalanma............................................................................8
Hamillik v qidalanma......................................................................................................9
Hamillik zamani cari tibbi mayin...........................................................................13
Hkim ba km vaxtlar..............................................................................................13
Doudan vvlki diaqnostika.......................................................................................14
Son aylarda yaranan fziki narahatliqlar.....................................................................16
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 2 -
Dou v sevinc gtirn dou.......................................................................................17
Kesar ksiyi zamani epidural v mumi arisizladirma..................................19
Dou zamani arisizladirma.......................................................................................19
Douun alternativ sullar.............................................................................................21
Hamilliyin airlamalari.................................................................................................21
Diabet v hamillik..............................................................................................................23
Uzun srn hamillik.........................................................................................................23
Hamillr n gimnastika..............................................................................................25
Dll nm
Anala hazrlq hamillikdn ox vvl balayr. slind bu hazrlq hl uaqlqdan
balamal, arasksilmdn hamilliy doua v anala v atala hazrlq klind
davam etmlidir.
Hamillik ba vermzdn vvl bir ox hazrlqlar aparlmaldr. Dllnmdn vvl
Sizin salamlq vziyytinizin normal olmas ox vacibdir. Bu, krpnin inkiaf n,
xsusil d ilk bir ne hft rzind, daha yax raitin yaranmasna kmk edr.
Salamlama prosesin planladrlm hamilliy 3-4 ay (htta daha erkn) qalm
balamaq lazmdr. O zaman hkim Sizin frdi xsusiyytlrinizi daha yaxndan
yrnr v onun bu baxmdan tyin etdiyi proflaktik sullar daha gzl nticlr
verr.
gr bunu vvlcdn etmmisinizs, el indi balayn. Aada Sizin karnza gl
biln bir ne universal mslht verilmidir:
Mmkn qdr yaay trzinizi salamladrn alkohol v ttndn imtina
etsniz yaxdr. Yadda saxlayn ki, htta passiv siqaret km bel dl
ziyan vura bilr (ona gr ail zvlrinizdn siqaret kn varsa,
bunu aiq havada ets, yax olar
Dllnmy qar olan drmanlarn qbulunu nzrd tutulan hamillikdn 3-4
ay vvl dayandrmaq lazmdr. Istniln preparatn qbulu hkiml mslt
olunmaldr.
Rentgen mayinlr d, xsusil qarn v anaq bol orqanlarna, diqqtli
olmaq lazmdr.
Salamlnz qoruyun infeksion xstliklrl yoluxma ehtimaln mmkn
qdr azaldn (mcln, mxmrk v ya KRX). gr Sizinl birlikd yaayan
ail zvlrinizd zkm lamtlri ml glibs, hm onlara, hm d znz
tnzif maska taxn. Burnunuza interferon tkmk v ya oksalin mlhmi
srtmk d yax ntic ver bilr.
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 3 -
Ancaq msbt emosiyalar qbul etmy aln Siz ox Mhm in yerin
yetirilmsin hazrlarsnz. Digr problemlrin hllini mvqqti olaraq bir
knara qoyun. Bu dvrd keirdiyiniz stress krpniz he d xeyrli olmayacaq.
gr thsilinizi v ya iinizi davam etdirirsinizs, faliytinizi v mk
raitinizi glck krpniz olan tsiri baxmndan nzrdn keirin (radiasiya,
elektomaqnit tsirlr, drman v digr kimyvi maddlrl tmas).
gr Siz ev heyvalar saxlamaq fkrin dmsnzs, bu dvr o qdr d
uyun deyil. Bir ox piiklr v itlr toksoplazmoz infeksiyas il yoluxmu
olurlar. Bu xstliyin trdicisi hamil qadnn orqanizmin daxil olarsa, ilk
nvbd anann xstlnmsin v sonra dld genetik defektltin, orqan v
toxumalarn zdlnmsn sbb ola bilr.
Hminin itlrin bir sra xstliklri var ki, insanlar da bu xstliklrl yoluxa
bilrlr. Ev heyvanna dzgn qulluq etmkl, bir sra thlklri aradan
qaldrmaq olar. Itlri vaxtnda v dzgn peyvnd etmk lazmdr (xsusil,
leptospiroza v quduzlua qar).
Hamillr n nzrd tutlmu vitamin preparatlar ld edin v onlar qbul
etmy balayn. sas msl odur ki, bu preparatlarn trkibind 4 mq-dan az
olmayaraq fol turusu olsun. Hamillikdn 3 ay vvl v sonrak 12 hft
rzind qbul olunan mhz bu vitamin, dl bir sra anadanglm defektlrdn
qoruyur.
Artq indidn phriz riayt etmy aln sizin qidanz kifayt qdr v
lazmi inqridiyentlrl zngin olmaldr.
ay v qhv qbulunu azaldn. Hminin okolad v koka-kolaya da ox alud
olmayn.
gr planladrdnz hamilliyin ilk 4 -6 hftsi yazn sonu yayn vvlin
drs, aln qidanzda qdan qalan kartofu az istifad edin. Bu mhsulun
trkib hisslri krpnizd anadanglm qsurlarn yaranmasna sbb ola bilr.
Hkim mtxssislrin mayinsindn kemk n vaxt ayrn. gr
salamlnzda bir problem varsa (msln, xroniki, hminin infeksion
xstlik), hkim n zaman v nec malic aparmaq bard mslht ver bilr.
Bu mslhtlri btn hamillik boyunca yadda saxlamaq lamdr, amma
xsusil ilk 12 ay rzind daha dqiq riayt etmk lazmdr.
Hamil liyin t sdiq olunmasi
vvlr qadnlar hamilliyin olub!olmamasn z hvallarnda ba
vern dyiikliklrl tyin edirdilr" #ybann olmamas, tez yorulma,
d vzilrinin dyimsi, rk bulanma v s" hamilliyi tsdiq edn
yegan lamtlr idi" $arn nahiyysinin bymsi son v tam tsdiq
kimi qbul olunurdu"
%al!hazrda qadnlar z hissiyyatlarna az gvnir v hamilliyi tsdiq
etmk n daha ox tibbi testlr mra&it edirlr"
'idik vasitsi il a(arlan testlr, adtn, son aybadan alt h)t
sonra isti)ad olunur" *uksk e+ekti,iy malik test hesab olunmasna
baxmayaraq, burada da bzn yanl nti& alna bilr" -u zaman bir sra
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 4 -
suallar meydana xa bilr. /0n n is olub123, /4iy mnim ryim
bulanr v mn ox tez yoruluram13" /*qin ki, mn xstlnmim23"
'on aybadan sora 5 h)ty qdr qann analizi d in)ormativ ola
bilr""" lakin bu bard bir qdr sonra"
Hamil liyin diaqnostikasi
%amilliyin diaqnostikas demk olar ki, insan &miyyti il yana
inkia) etmidir" -u gnki gnd hamillik diaqnozu, qadnn sor6u!sual,
hkimin mayisi v 7'0 sasnda qoyulur"
Aadak lamtlr hamilliy bh yaradan, hr hamillikd
yaranmamasna baxmayaraq, diaqnostik hmiyyt ksb edn
lamtlr srasna daxildir:
#" 8is(e(siya lamtlri, xn&rvari xnt altnda a6rlq hissinin
yaranmas, t(r&k i)raznn artmas, rkbulanma, shr
a&qarnna qusma, itahann dyimsi v ya bzi nv qida
mhsullarna (ms. t mhsullarna ikrah hissinin yaranmas,
kskin v tur qidalara hrislik, qbzlik, yemli olmayan
madlr ! hng, tbair, gil v s"! hrislik"
-" 'inir sisteminin v (sixi s)erann )unksional (ozulmalar. yngl
sinir q&qlanmas, eitm v qoxubilm qabiliyytinin
g&lnmsi, kvrklik, zn qa(anma9
:" 0addlr mbadilsind dyiikliklr, drialt (iy tbqsinin
artmas, d gilsinin v giltra) nahiyynin, a6 xttin v bzn
z nahiyysinin (iqmentasiyas9
8" %amillik zolaqlarnn (a(qlarn yaranmas"
-tn bu lamtlr hamil qadnlarda rast glinir, lakin hr zaman
hamillikl laqdar deyil, ona gr d onlar tqribi lamtlr adlanr"
%amilliyin dqiq lamtlrin aiddir.
#" sa6lam, mntzm &insi laqd olan, dllnm mmkn oldu6u
ya dvrnd olan qadnda aybann ksilmsi9
-" dur6unluq lamtlri. uaqlq yolu giriinin, divarlarnn v
uaqlq boynunun uaqlq yolu hisssinin gyrmsi" 7aql6n
llrinin ge&ikm mddtin uy6un olaraq bymsi,
konsistensiyasnn v )ormasnn dyimsi9
:" sd vzilrinin srtlmsi v molozivonun yaranmas"
Tibbi genetik m sl h t
;ox baxt insanlar aa6dak suallar narahat edir.
<l&k ua6n n dr&d sa6lam ola&a6n vvl&dn
myyn etmk olarm1
7a6n sa6laml6na tsir edn (atologiyalar hanslardr1
=rsiyytin nzri &htdn tyin olunmas n qdr hqiqt
uy6undur1
-tn bu suallara tam &avab almaq n tibbi!genetik
mslhtdn kemk lazmdr" -u mslhtin mqsdi > dnyaya yeni insan
vlad gtirmyi (lanladran ail zvlrini vvl&dn gl&k kr(nin n
dr&d sa6lam v ya n dr&d xst ola bil&yini aydnladrmaqdr"
%azrda 0endel qanunlar il nsildn > nsl trln
xstliklrin say bir ne min atr" %r il d yeni > yeni xstliklr k)
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 5 -
olunur" -u sbbdn kimins orqanizmind btn bu xstliklri
kodladran genlrin myynldirilmsi htta nzri olaraq, bel
mmkn deyil" ?na gr d genetika il m6ul olan alim, sanki mmkn
ola biln hallar seir" @akin, buna baxmayaraq, mmkn risk dr&sini az
> &ox bilmk (lanladrlan hamillik n, dln inkia) sviyysini v
genoti(ini aydnladrmaq n va&ibdir" <enetikada /mumi (o(ulyasiya
risqi3 kimi bir anlay var" %kim > genetik mslht zaman 'iz ver
bil&yi n tra, mlumat bundan ibart ola&aq" =rsi xstliklri olmayan
v sa6lamlq vziyyti adi olan ail &utlrinin orta rqmini i)ad edn
sayda aillrd anadanglm v ya irsi (atologiyalarn yaranma risqi
mv&uddur" Amumi (o(ulysiya risqinin )aizi BC!dn yuxar deyil"
Dibbi > genetik mslht zaman isti)ad olunan ikin&i anlay >
risqin qiymtidir" Eisq )aizinin byklyndn asl olmayaraq, onun qiymti
dyiik ola bilr"
-ir bnztm il aydnladrma6a alaq" 0sln, 'izin elektrik
qatarna ge&ikm gmannzn )aizl i)adsi BC!dir" -u ox kiik )aizdir,
hm d bu hadisnin hmiyyti hyat n o qdr d byk deyil" 8emli
hm risq )aizi, hm d onun qiymti yksk deyil" @akin 'izin ua&a6nz
tyyarnin qzaya u6rama risqi BC olarsa, bu o qdr d kiik rqm deyil,
hminin, bu hdisnin hyat n thlksi byk oldu6u n, risqin
qiymti d ykslir" Fyni kild genetik xstliklrin d yaranma risqinin
v bu risqin qiymtinin nisbtini myyn etmk olar"
*ax olard ki, hkim!genetikl grrkn, 'izin aa6dak
bilgilriniz olsun" -u, mslhtin daha mhsuldar kemsin kmk ed
bilr.
G" $an qohumlarnzn say" Halideynlrinizdn v nn,
babalarnzdan ne n)r ba& v qardalarnn, day v
xalalarnn, day usaqlar, xala uaqlarnn, miqz v mi
o6lanlarnn olmasn soruun" -u mlumat hm gl&k
anann, hm d gl&k atann qohumlar bard olmaldr"
4sild olan n qdr ox qohum hat olunarsa,
irsiyytinizinin genetik qiymtlndirilmsi daha dqiq olar"
I" *uxarda adlar kiln qohumlardan hr hansnda sonsuzluq,
l ua6n do6ulmas, J!dn artq uaq drmlr, uaqlarda
erkn lm, istniln sbbdn yaranan lillik, a6ldan
kmlik, anadanglm eyb&rliklr, (sixi xstliklr v s"
J" Dibbi sndlriniz. (oliklinikada olan dis(anser mahid
kart, xstxanada yatmsnzsa, xstlik tatixindn xarl,
araylar, mtxssislrin verdiyi mayin nti&lri v s"
-tn bunlar genetik mslhtin daha obyektiv kemsin
kmk ed&k"
Siqaret km , alkohol, d rmanlar v kofein
%amillik dvrnd siqaret km, alkohollu ikilrin qbulu,
drman v ko)ein ti(li maddlrin qbulu mhdudladrlmaldr" =lk
nvbd bu siqaret kmy aiddir" 'iqaret kn qadnlar z
kr(lrini thlklr mruz qoyurlar" -undan baqa, gr
hamillik zaman hr hans bir hadis ba verrs, bel qadnlar
zlrini tqsirkar bilirlr" 'iqaret kr( n byk risqdir, dln
inkia) lngiyir, dk v hamilliyin donmas thlksi yaranr"
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 6 -
#lkoholun isti)ad olunmasnn zrri siqaret km qdr
myyn deyil, lakin bu maddnin hans miqdarda qbul oluna
bilmsi d sual altndadr" =akin alkoholun qbul olunmasnn da
nti&si hamilliyin donmas, dk, dln inkia)nn zi,msi,
anadanglm eyb&rliklr v uaqda davran (ozulmalar ola bilr"
'iz h)td bir d) tqribn bir bad zi) axr i bilrsiniz"
@akin bu az miqdar tez!tez tkrar olunarsa, bunun dl ziyan ola
bilr"
8rman maddlrinin qbulu da hminin, ks gstrilr
siyahsna daxildir" -ir ne )aktorun mn)i tsiri dqiq olaraq
myynldirilmidir, bunlara mxmrk xstliyi, drman
maddlrindn talomid v radioaktiv alanma aidir" -tn digr
)aktor v maddlr d bh altndadr" ?na gr d mtlq mra&it
etdiyiniz btn hkimlr hamil oldu6unuzu sylmlisiniz" gr
artq hr hans bir drman maddsini qbul edirsinizs, bu bard d
hkiminiz demlisiniz, nki, bzi maddlrin kombinasiyalar da
mn)i tsir gstr bilr"
-ir sra maddlr var ki, onlar thlkli saylmasalar da, dl
tsir ed bilrlr" -u maddlrin banda ko)ein durur" <n rzind
qbul etdiyiniz K v daha artq )in&an qhv v ya ay, koka!kola
dk thlksi v dld normadan knar hallarn yaranmasna
sbb ola bilr"
Hamil lik zamani i
-ir ox hallarda hamillik zaman ii dayandrma6a ehtiya&
yoxdur" %albuki, zhrli maddlrl, zrrli )aktorlarla laqdar olan
i raitind hamil qadnlar almamaldrlar" 8igr hallarda is
hamil qadnn almas onun an&aq xeyrin ola bilr"
vvala, i 'izin aktivliyinizi tmin ed&k, ikin&isi, hamillik
zaman yarana biln eqosentrik znqa(anma hallarnn
yaranmasnn qarsn alr, &n&s is, i&timai sosial mnvi
dstk almaq imkan yaradr"
gr hr ey qaydasnda olarsa, ii tam do6ua qdr davam
etdirmk olar" %amilliyin ilk aylarnda yaranan yor6unluq hissin
baxmayaraq, ii dayandrmaq n he bir real sbb yoxdur"
Dibbi nqteyi!nzrdn ii davam etdirmk sa6lamlq
vziyytindn v i nvndn v qadnn ba&ar6ndan asldr"
Diqq t, qarin!
%amillik zaman sas diqqti qarn &lb" 7aq gn!gndn
byyr v get!ged rahatlq n ona daha ox razi tlb olunur"
@akin onun n rahat beik hesab olunan qarn anaya bir ox
naraharlqlar yaradr"
%amilliyin sakit kemsi n bir sra qaydalara ml etmk
lazmdr"
$arn nahiyysinin drisind yaranan dartlmalar v ya striyalar
kndln v qrmz rngd olur" -ir qayda olaraq, onlar hamilliyin
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 7 -
son aylarnda yaranr" 8o6udan sonra onlar a6!gm rng alr
v bir qdr qsalr"
8eyiln gr bu striyalarn qarsn almaq n bir sra
metodlar mv&uddur" @akin onlarn he biri yz )aiz msbt nti&
vermir" -ir sra krem v losyonlarn ttbiqi d kmk elmir, nki,
bu striyalarn yaranmas da hormonal dyiikliklrl laqdardr v
onlarn yaranmas genetik hesab olunur" ?dur ki, bzi adamlarda
striyalar tez bir zamanda srtl artr, digrlrind is ox az hiss
olunur"
-zi hkimlr z t&rblrin arxalanaraq, bdn kisini
azaltmaqla striyalarn ml glmsinin qarsn almaq mmkn
oldu6unu iddia edirlr" %minin trkibind meyv turular olan
qidalandr& kremlrdn isti)ad qadnlarda striyalar yaransa da,
dri do6udan sonra daha tez br(a olunur" -el kremlri
gbktra), qasq v bdnin yan tr,rin srtmk lazndr"
*ngl massa& edrk driy yeritdiyiniz krem, buynuzlam
h&eyrlrin knar edilmsin, yeni h&eyrlrin daha tez
yaranmasna kmk edir" Lremlr driy tsir edrk, onun
turqorunu yksldir, drinin oksigenl t&hizatn yaxladrr, qan
dvrann g&lndirir" -el massa& hr gn B!GM dqiq mddtind,
xsusi il son aylarda a(rlmaldr"
;ox vaxt hamillik zaman drid (iqment lklri yaranr,
aln gnn altnda olmayn, drinizi xiyar v &)ri losyonu il
silin"
gr qarn nahiyysind tk rty artmdrsa, qoy bu 'izi
qorxutmasn" -u an&aq 'izin kr(nizin bymsini gstrn bir
lamtdir. onun byrkst vzilri androgenlr > kii &insi
hormonlar i)raz etmy balamdr" -u tklri knar etmk n
elektrode(ilyasiya v mumla de(ilyasiya ttbiq etmyin, nki, bu
qarnda a6r v vziyytin a6rlamasna sbb ola bilr" Lrem!
de(ilyatorlardan, JC!li hidrogen > (eroksiddn isti)ad ed
bilrsiniz"
*addan xarmayn ki, geyindiyiniz (altarlar rahat olmaldr" =ndi
xsusi dkanlarda btn tlblr &avab vern xsusi geyimlr ala
bilrsiniz"
;aln kmr taxmayn, yubka v alvarnz kmli olsun,
sara)an v kombinezonlar da 'izin n rahat ola&aq" Nsusi
&orablar geyinin, korset v qrasiyalardan imtina edin, 4-5 ayndan
balayarq is, bandacdan istifad etmy balayn
Hamil lrin gigiyenasi
%amillik zaman qadnn bdni ikiqat tsir mruz qald6 n
onun xsi gigiyenas byk hmiyyt ksb edir"
VC!B"!#$
gnd G!I d) du qbul etmk, gr bel imkan yoxdursa,
bdni ev tem(eraturunda olan suda isladlm dsmalla
silmk9
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 8 -
gnd iki d) xari&i &insiyyt zvlrini ilq su v sabunla
yumaq9 (rnqa etmdn2
hr gn IM!II O: tem(eraturda B!GM dqiqdn balayaraq, IM!
JM dqiqy qdr &atdrmaqla hava vannalar qbul etmk"
*ayda gn vannalar, qda v (ayzda is ultrabnvyi
alanma ox xeyirlidir9
d vzlri n alt (altar rahat, dzgn ll v tbii
(aradan olmaldr9
geyim rahat olmal, d q)sin, qarna v ayaqlara tzyiq
gstrmmlidir9
ayaqqabnn daban enli v alaq olmaldr9
P aydan sonra drinin hddn artq dartlmann qarsn almaq
n xsusi banda& taxmaq lazmdr9
havas tmiz otaqda gnd K!Q saat yatmaq9
a6rlq qaldrmaq, kskin hrktlr etmk olmaz9
emosional streslr yol vermyin9
siqaret kiln otaqda olmayn, znz d siqaretdn imtina
edin" *addan xarmayn ki, siqaret kn analarn kr(lri az
kili, zi) olur v onlarda sd yarnma (ozulur9
alkohollu ikilr qbul etmyin9
gnd I saatdan az olmayarq tmiz havada olmaq, ox hrkt
etmk9
ilk J ay v son I ay rzind &insi laqd olmayn" -u &insi
yolla ken in)eksiyalara yoluxmann, dklrin v vaxtndan
vl do6ularn qarsn ala bilr9
hamillik dvrn uy6un idman hrktlrini yerin yetirmk"
Hamil lik zamani d y rli qidalanma
'onrak Q ay mddtind ana z orqanizmin ziyan vurmadan
ua6n inkia) n o(timal rait yartmaldr"
$idalanma mhsullar el seilmlidir ki, bunlar gn rzind
anann v ua6n qidal maddlr olan tlabatn tam olaraq
dsin"
%!"&'('I' )** +#!'*!+&)#!$
iki n)rin yediyi miqdarda deyil, iki n)rin ehtiya&n
dy bil&k key)iyytd yemk qbul etmk lazmdr"
ki)aytqdr heyvani zlal (mal ti, qu ti, balq ti, sd
mhsullar v s" gbul etmlisiniz9
in)eksiyann qarsn almaq n t, balq, dniz mhsullar,
qu ti, yumurta, sd ki)aytqdr termiki ilnmlidir9
%m kr(y hm d 'iz va&ib lazn olan kalsiuma olan
ehtiya&nz dmy aln" -u mqsdl oxlu sd, (endir,
yoqurt, ksmik qbul ed bilrsiniz9
#nemiyann, tez yorulmann, immunitetin zi,msinin
qarsn almaq n trkibind dmir olan maddlr qbul
edin9
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 9 -
8ln inkia)nn (ozulmasna sbb ola biln )ol turusu
atmamazl6nn yaranmasna yol vermyin" Hlmir,
qreixa, mann, maya kimi maddlr bu turuya olan
ehtiya&nz tmin ed bilr"
$bizlikdn yaxa qurtarmaq n oxlu selllz qbul
etmk lazndr" -unun n mntzm olaraq meyv, iy
trvz, gyrti, qara rk qbul etmlisiniz"
?rqanizminizin susuzlamasnn v sidik yollarnn in)eksion
xstliklrinin qarsn almaq mqsdi il ki)ayt qdr su
qbul etmyi unutmayn9
%kiml mslhtlmdn drman v qida lavlrindn
isti)ad etmyin9
#llergiya hal yaradan maddlri az miqdarda qbul etmy
aln. okolad, ko)e, qatladrlm sd, sitrus meyvlri,
iylk9
%amillr n nzrd tutulmu vitaminlr qbul edin
((reqnavit, qendevit, elevit (ronatal"
%amilliyin ikin&i yarsnda qbul etdiyiniz karbohidratlarn,
un mmulatlarinin, trkibind niasta olan maddlrin,
kskin v daval, his verilmi mhsullarn miqdarn
azaldn" -u mhsullar artq kinin yaranmasna sbb
olurlar"
%amillik zaman yol veriln ki artm K!GM kq!dr" -u ki
aa6dak kimi blnr.
J,B kq > ua6n kisi9
BMM q > &i)tin kisi9
G kq ! uaql6n kisi9
PMM q ! dlyan sular9
G kq ! d vzlrinin kisinin artmas9
G,J kq > artm qann miqdar"
-u hesabla kinin aylq artm IMM!IBM q olmaldr"
Hamil lik v qidalanma
%amillik zaman dzgn qidalanma dln normal bymsi v
inkia) n sas rtdir" <l&k ana qida vasitsi i yeni
orqanizmin yaranmas n lazm olan ener&i v madlr qbul edir"
8ln genetik (roqramnn dzgn getmsi n olan kimyvi
(roseslrin dqiq v srtli ba vermsini tmin edn
mikroelementlr v vitaminlr d orqanizm qida vasitsi il daxil
olur"
-ir saniy rzind kvadrilionlarla evrilm (roseslri ba verir ki, bu
yeni hyatn yaranmasna sbb olur" -u srtl gedn (roseslr yeni
v yeni kimyvi madd /eelonlarn3 tlb edir" ?na gr d 7lu
Danr hamil qadnlara qida intuisiyas vermidir ki, bu da dl
vaxtnda biokimyvi maddlri atdrma6a imkan verir" %l d
biologiya, tibb elmi v nutrilogiya (qidalanma haqqnda elm bu
qabiliyytin mexanizmini aydnladra bilmmidir" @akin oxillik
t&rb hamil qadnlarn tlabatna v daxili (roseslrin uy6un bir
qidalanma re&iminin ilnib hazrlanmasna kmk etmidir"
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 10 -
=lk nvbd qeyd edk ki, hamillik dvrnd qadnlarin
ener&iy olan sutkalq ehtiya& JMM kkal qdr artr (gr gl&k
anann bdn kisi azdr v ya o GK yadan kiikdirs ! BMM kkal"
%r bir gl&k anann gndlik olaraq zlala, ya6lara,
vitaminlr, minerallara, selllza, mayey v s" va&ib qida
maddlrin ehtiya& var" !lallar ana btnind amin turularna
(aralanrlar, bu (aralanma mhsullarndan ana v dl onlara daha
va&ib olan yeni zlallar sintez edirlr" "alar yeni h&eyrlrin
yaranmasna v yanaraq ener&i yaranmasnda itirak edirlr"
#itaminlrin $ mikroelementlrin rolunu biz artq qsa da olsa
mzakir etmidik (daha sonra bu mvzuya qayda&a6q" ?nlar
hamilliyin normal gedii n lazm olan bir sra msllrin hll
olunmasnda itirak edirlr"
%tn b& tlabatlar 'dmk (n d)*n trtib ol&nm&
+hri) olmaldr
1.Yarmalar, dnli bitkilr v un mmulatlar
-u mhsullar bitki mnli zlallar, karbohidratlar v selllzdan
ibartdirlr" ;rk vitamilrl (xsusil - qru(u zngindirlr"
0ikrolementlrdn sink v dmir daxildir" 'izin gndlik qida
rasionunuzda bu mhsullardan hazrlanm 4-5 yemk n'$
olmaldr" -ir yemk bel hesablanmaldr.
G dilim rk G dd mayal
xmirdn
hazrlanm
mmulat (bulka
G biskvit
G tortilya R!dn S qdr
hazr dnli bitki
(ortla6
I orta ll ya6l
kk (blin
G stk"hazr
(o(korn
G va,i T!5 dd kreker
'yqlarn v makaron mmulatlarnn hesab bel a(arlr > IUG ! JUT
stkan yarma v ya sndrlm s(agetti, vermiel v s" bir yemk hesab
olunur" -u 'izin qida rasionunuzun sasn tkil edir"
2. Meyv v trvz.
-unlar vitamin, zvi turular, sellulz v mikroelementlrin sil xzinsidir"
-a6rsaqlara zi) boald& tsir gstr bilr" <ndlik olaraq bu
mhsullarn 4 n'$n qbul etmlisiniz" Drkibind #!: vitaminlri olan
meyvlrinin hrsindn G dd gtrn, digr I!J is z zvqnz gr
se bilrsiniz" =styiniz gr seimi dyi bilrsiniz"
A $itamininin
mnbyi
, $itamininin
mnbyi
-i*rlri
rik, brokkoli, yemi,
kk, balqaba6, irin
karto), tnd gy rngli
yar(aql trvzlr, a6
tur(, u6undur"
brssel v gl klmi,
qar(z, a(elsin, limon,
qrey()rut, iylk,
(omidor, irin bibr, a6
klm, is(anaq, manqo,
(a(aya, kivi"
badm&an, noxud,
karto) (atisson, alma,
banan, tur gilas, zm,
albal, armud, gaval,
ananas, xiyar, moruq"
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 11 -
3. t, balq, ev qularinin ti, yumurta, qurudulmu lobya v qoz.
-u mhsullar zlaln sas mnbyidir" <undlik olaraq bu mhsullardan
hazrlanm . n'$ yemk qbul etmlisiniz" -ir nv yemk kimi qbul
etmk olar.
5M!QM q ya6sz t (hamburger, bir ne dilim mal v ya dana ti, iki
sosiska9
orta ll btv balq v ya bir dilim qzl balq9
iki tik hindi ti v ya bir toyuq budu9
I yumurta9
IIM!JJM q to)u (soya ksmiyi9
5M!PM q gnbaxan tumu"
*emklr mxtli) lavlr ed bilrsiniz, sd mhsullar il brabr qdul
ed bilrsiniz" t v t mhsullar yax biirilmlidir, nki mxtli)
bakteriya v helmintlrl in)eksiyalama thlksi m&uddur" *umurta il
d ehtiyyatl olmaq lazmdr" ;aln ki, qayqanaq, az biirilmi omlet v iy
yumurta qbul etmysiniz"
4. Sd v !d m"!ullar.
-u mhsullarn vzi)si orqanizmi ki)ayt qdr kalsiumla tmin
etmkdir" -u da z nvbsind smk sisteminin normal inkia)na kmk
edir" -undan baqa bu mhsullarn trkibind ya6lar, zlallar v zvi
turular da var"
<n rzind T stkan (KMM ml sd irsinizs, lazm olan kalsiumu
qbul etmi olursunuz" #a6dak sd mhsullar gstriln miqdarlarda G
stkan sdn trkibind olan miqdarda kalsium ver bilr.
- G stkan ya6ll6 az olan sd9
- R stkan qatladrlm sd9
- I dilim (endir9
- GUJ stkan quru sd.
- G stkan yoqurt v ya sdl (udinq9
- G IUG stkan dondurma"
- TM q brk (endir"
Sd #iy i#mk m!l"t deyil.
'd qaynadarkn kalsium (aralanmr, zlallarn da trkibi dyimir,
orqanizm tr)indn normal mnimsnilir" Doksin)eksiyann yaranma
imkan is xeyli azalr"
gr sd mhsullarn sevmirsinizs, v ya orqanizminiz bu nv
mhsullar qbul etmirs, hkimizl shbt edin, dln v 'izin kalsiuma
olan ehtiya&nz tmin etmk n bir baqa yol ta(ma6a aln"
$.Ya%lar v irniyyat.
-u geni qru(a kr ya6, bitki marqarini, kon)etlr, &ele, &emlr,
desert, irin ikilr, kr, siro(lar v s" aiddir" -u mhsullarn trkibin
karbohidratlar, doymu v doymam ya6 turular, mineral duzlar daxildir"
-undan lav btn bu mhsullar yksk kaloriy v energetik dyr
malikdirlr" *a6lar sutkalq tlabatn JMC!ni tmin edirlr" *ax olar ki"
qbul ediln ya6lar bitki mnli olsunlar (qoz, xolesterini az olan ya6lar"
-u mhsullar istyiniz gr qbul edin, amma hdsiz isti)ad
etmyin" ?nlar 'izin itahanz /Lsdr&k3, v 'iz hmiyyti daha
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 12 -
yksk olan mhsullar yemk istmy&ksiniz" 'ni irinldiri&ilrin,
xsusil d saxarin v siklamatlarn qbulu xsusi gstri olmadqda,
mslht deyil"
-u mhsullarn gndlik isti)ad olunmas /qidalanma (iramidasnda3
gstrilmidir" -u yani diaqram GQQI!&i ild 7'8# tkilatnn (#-V!da
Lnd Dsrr)at 4azirliyinin analoqu eks(ertlri tr)indn ilnib
hazrlanmdr" -u mhsullarn mxtli) sviyylrd yerldirilmsi
tsad)i deyildir" #a6dan yuxar do6ru mhsullarn dyri zirvy do6ru
tdri&n azalr" 0aye qbuluna gldikd is, sizin gndlik tlabatnz 5!K
stkandr" -u miqdara hminin sd, irlr, bulyonlar v yediyiniz sulu
xrklr d daxildir" Lo)einin dl mn)i tsirini unutmayn v qhvnin,
tnd ayn v kolann miqdarn mhdudladrn"
ya6 v irniyyat
vaxtar
'd v sd mhsullar
gnd I!J nv
t,balq,qu ti,(axlalar
v qoz
gnd I!J nv
Drvz
J!B nv
0eyvlr
I!T nv gnd
*armalar, dnli bitkilr v un mmulatlar
gnd T!5 nv
Duz haqqnda. vvlllr bel )ikir hkm srrd ki, hamil qadnlarn
hams demlrin yaranmasnn qarsn almaq mqsdi il duzdan
mmkn qdr az isti)ad etmlidirlr" %azrda myyn olunmudur ki,
demlrin ba vermsi duz qbulu il deyil, gl&k anann orqanizmind
estrogenlrin balansnn dyimsi il ba6ldr" ?na gr d duzun
miqdarn azaltmaq btn qadnlara deyil, an&aq myyn bir qru(
qadnlara (byrk (roblemlri, (reklam(siya olan mslht grlr" -u
bard hkiminizl mslhtlin" *emyinizd yodladrlm duzdan
isti)ad etsniz daha yax olar" 'uyunun trkibind yod az olan razilrd
bu xsusil va&ibdir"
Veqetarian qidalanma haqqnda. slind t v bal6n trkibindki zlal
biz digr qeyri!heyvani qidlarla da ala bilrik" @akin bunlarla yana, sd
mhsullar v yumurtann da istisna ediln (hrizlr a6rlamalara sbb
ola bilrlr" -u halda yaranan sas tinlik kalsium atmamazl6dr"
%minin -
GI
de)isiti d yarana bilr ki, bu da z nbsind anemiyaya
sbb ola bilr" -u msl d hkiml mzakir olunmaldr"
Qidalanma recimi haqda bir ne klm. %amilliyin vvlind tez!tez
az miqdarlarla qida qbul etmniz mqsd uy6undur" 'onralar is srbst
qida re&imin ('iz rahat olan ke bilrsiniz" lbtt bu ki)ayt deyil
lakin, 'iz onlardan z qida rasionunuzu trtib edrkn isti)ad ed
bilrsiniz" 7nutmayn ki, dln inkia) 'izin dzgn qidalanmanzdan ox
asldr"
Hamil lik zamani cari tibbi mayin
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 13 -
%amillik dvrnd tibbi mayin sasn #D, bdn kisinin, uaqlq
dibinin hndrlynn llmsindn v sidiyin, qann analizindn
ibartdir" -zi hkimlr hminin bel dvriyysini d lrlr" 8ln
uaqlq daxilind vziyytini v rk dyntsn mmkn qdr tez tyin
etmk va&ibdir" -ir ox hkimlr dln rk dyntsn )onendosko(la,
bzilri is adi statesko( vasitsil tyin edirlr" %azrda ld olan tibbi
&ihazlar hm anaya, hm d hkim dln urk dyntsn dinlmy
imkan verir" -zi analar urk dyntsnn tezliyin v yaranan lav ss
! &i)tin /a((ltsna3 t&&b edirlr" Haginal (uaqlq yolu daxili
mayinlr istisna olmaqla, digr mayin sullar hamil qadnlar he d
narahat etmir" %kimlri bir oxu hamillik boyun&a mmkn qdr az
mayin a(arma6 stn tutur" @akin bzi hallarda daha ox in)ormasiya
ld etmk lazm gldikd, oxsayl laboratoriya analizlri, amniosentez,
ultrass mayinsi v htta rentgen mayinsi d a(arlr"
H kim ba km vaxtlar
=lk ba km mmkn qdr tez > hamilliyin ilk lamtlri (aybann
ge&ikmsi, rkbulanma, a6z suyunun i)raznn artmas, qoxulara reaksiya,
yuxululuq v s" yaranan zaman olmaldr" -u va&ibdir, belki, hamilliyin
GI h)tsind artq hamil qadn mayin olunmal, onun hans risk
qru(una aid olub!olmamas myyn olunmal, gl&k mahid (lan
trtib olunmal v a6r somatik xstliklrin yer almas raitind
hamilliyin saxlanmasnn mqsduy6unlu6u hll olunmaldr" %amil
qadnlarn hamilliyin )iziolo&i gedii zaman (lanl hkim ba km
vaxtlar.
- IM h)ty qdr ayda G d)9
- IM h)tdn sonra ayda I d)9
- JI h)tdn sonra ayda J!T d)"
-u grlr zaman qadnn #D, bdn kisi llr, aydn nzr
ar(an v gizli demlr myyn olunur, qann, sidiyin anlizlri
qiymtlndirilir, dln uaqlq daxili vziyyti v rk dynts tyin
olunur v s"
%amilliyin gedii a6rlamalarla mayt olunarsa, hamilliy mn)i
tsir gstrn ekstragenital xstliklr akar edilrs, hkim ba
kmlrin say v h&mi )rdi olaraq tyin olunmur"
Wlanladrlm ba kmlrdn baqa aa6dak hallarda mtlq /01
hkim mra&it etmk lazmdr.
- hamilliyin mddtindn asl olmayaraq, qarnn aa6 nahiyysind
ki&i xarakterli a6rlar, beld v qarnda tutmakilli a6rlar
yaranarsa9
- &insi yollardan qanl i)razatn glrs9
- dlyan sular alarsa9
- tutmalar balayarsa9
- znz (is hiss edirsinizs. gznzn nnd /qara klglr3
ml glir, ba a6r, mdd a6irlq" -el hal #D ykslmsi il
laqdar ola bilr9
- bdn tem(ertur ykslrs9
- yuxar v aa6 tra,arda dem yaranarsa9
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 14 -
- uzun mddtli sakitlik halndan sonra, bir ne saat rzind dl
hrkt etmzs"
Doudan vv lki diaqnostika
,-tra./. m0ayi1/. 2,*(3
7'0 (skanladrma > uaqlq bolu6una mdaxil etmdn dln
vziyytini qiymtlndirmk n isti)ad olunan bir suldur" *ni >
invazi)dir" -una gr d 7'0 (erinatal diaqnostika hesab oluna bilr"
-u mayinni a(armaq n hamil qadnn qarnnn stn zsusi
tr& (transdser yerldirilir, bu tr& yksk tezlikli dal6alar
trr" -u dalqalar dl atr" ?nun bdnindn ks olunur" Lom(yuter bu
mlumatn zrind ilyir v monitorda grntlr )ormalar" -u grnt
sonoqramma adlanr" -zn tr& uaqlq yoluna yerldirilir (ox vaxt
hamilliyin erkn drlrind"
Dbii ki, xsusi hazrlq olmadan sonoqramda olan grntdn ba
amaq mmkn deyil" lakin ixtisasl hkim geni imkanlara malik 7'
&ihazndan isti)ad etmkl, bir ox in&liklri, htta dilin, qan hrktini
d gr bilr" 7'0!nin dl olan (otensial zrri, rentgen mayinsindn
mqayisyglmz dr&d azdr" %r halda Amumdnya 'hiyy
Dkilat (A'D eks(ertlri hamillik rzind T d) 7'0!nin a(arlmasn
qbul edir v buna i&az verir" @akin tamamil zrrsiz mayin sulu
yoxdur, odur ki, 7'0 > dn d hdsiz isti)ad etmk olmaz"
7'0 vasitsil aa6daklar tyin oluna bilr.
- hamillik uaqlq daxili v ya uaqlq xari&idir9
- uaqlqdak dln say9
- dln ya (hamillik mddti v inkia) sviyysi9
- nzrar(an de)ektlr (inkia) qsurlar9
- dln glii9
- dln rk dyntsnn xarakteri9
- dln &insi9
- &i)tin yerlmsi v vziyyti9
- dlyan sularn vziyyti9
- dk thlksi"
-tn bu suallarn &avablar dln inkia)n qiymtlndirmy v
hamilliyin (ers(ektivliyini, hminin mali& tdbirlrinin
(lanladrlmasna, do6u taktikasnn trtib olunmasna imkan verir"
'tandart 7'0 hamilliyin mxtli) dvrlrind a(arlr" =lk kvartalda
is bu mayinlr hamilliyi tsdiq etmk v onun xarakterini myyn
etmk n, sonun&u kvartalda is do6u taktikasn myyn etmk
n a(arlr" %albuki, bunsuz da keinmk olar"
*adda saxlayn ki, ke(ilmsi mtlq olan 234 55-56 hftlrin
arasnda a(arlmaldr" gr bu drd dln inkia)nda hr hans bir
qsur akar olunarsa, mayin II!IJ h)td tkrar olunmaldr" -u
mayin tibbi genetik mslhtxanada a(arlr" lav 7'0!n ehtiya&
olarsa, buna hkim qrar verir" <rntlrin dqiq olmas n, hamil
qadn mayindn G saat vvl G,B l maye qbul etmlidir v mayin
bitn qdr sidiy getmmlidir" 7'0 GB!IM dq" davam edn a6rsz
mayindir" 7'0!nin imkanlar hdudsuz deyil" lakin (raktiki olaraq
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 15 -
ziyan vurmadan bu sul hkim v ail zvlrin ox byk kmk
gstrir"
Anann zrdab faktorlarnn skrininqi (AZFS)
-u, do6udan vvlki diaqnostikann qeyri!invazi) sulu olub, dln bir
sra a6r xstliklrini akar edir" 8igr lklrd bu sulu ox vaxt
/l 3 test adlandrrlar" ;nki, bu mayin zaman hamil qadnn
qannda olan madd mayin olunur. alfa-feto+rotein /A781,
xorion qonadotro+ini /9:1, kony&qasiya ol&nmam estriol /;<=1
#XW dln qara &iyrinin i)raz etdiyi madddir v (lasenta vasitsil
anann qanna dr" gr dld bzi a6r inkia) qsurlar (kll!beyin
v onur6a beyin yrtqlar, qarnn n divarnn qa(anmas v s" varsa,
analiz #XW >nin miqdarnn kskin artmasn gstir" ksin, 8aun
sindromu zaman, #XW miqdar kskin enir"
8aun sindromunun akar olunmasna hamil qadnn qannda N$ v
L?F tyin olunmas kmklik gstrir" -zn /l3 test lavlr
olunur" #nann qannda neytro)il qlvi )os)atazas (4$X tyin olunur"
8ld 8aun sindromu tyin olunursa, bu )aktorun sviyysi sa6lam dld
oldu6undan yksk olur"
0ayin n qan dirsk venasndan gtrlr. qan 55 hftd $
5-. hft sonra >?-ci hftdn *ec olmayaraq gtrlr"
#nalizlrin nti&sin bir sra )aktorlar tsir ed bilr. kiz hamillik,
qadn orqanizminin xsusiyytlri, mamalq (roblemlri" ?na gr d
analizlrin &avabn ancaq hkim oxumaldr v hr bir hal n lazmi
dzlilr etmlidir" -tn bhli hallarda lav mayinlr > 7'0,
amniosentez, (lasentosentez v ya kordosentez"
=nkia) etmi lklrd, hminin Eusiyada btn hamilqadnlar bu
tesdn keirlr" ?nun e+ektliyi oluq&a bykdr. GB!II h)tlik
hamillik zaman @?A hallarda 8aun sindromu v sinir borusunun
ba6lanma de)ektlri akar edilir"
Son aylarda yaranan fiziki narahatliqlar
%amilliyin son aylar emosional dyignlikl yana, hminin bir sra
)iziki narahatlqlarla da mayt olunur" -izim n kiik narahatlqlar
olan bu hallar hamil qadn n ziyyt &evrilir"
?nu bel nahiyysind a6rlar, hzmin v yuxunun (ozulmas narahat
edir" -el a6rlar bzn el kskin olur ki, onun knar kmy ehtiya&
olur" %zmin (ozulmas qbul edilmi qidadan asl olmayaraq ba verir"
*uxunun (ozulmas sasn ar(ayda rahat vziyytin alnmamas il d
laqdardr" Dbii ki, gl&k kr(nizin d t(iklri 'izi rahat buraxmr"
'iz btn yastqlar bel tra)nza yerldirsniz, rahatlq ta(a
bilmirsiniz" 4ti&d hyat yoldanz yastqsz qalr" #rtq yuxusuzluq
'izin adi halnza evrilmidir2
8aha az mzakir olunan, lakin myyn narahatlq yaradan
(roblemlrdn biri d meteorizmdir (k(" -zn k(n xari& olmas
qeyri!iradi ba verrk, hamil qadn (is vziyyt qoya bilr" $bizliyin
qarsn almaq mqsdi il yediyiniz gara gaval qurusu k(n ml
glmsin sbb ola bilr"
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 16 -
%amilliyin son aylarnda anaq zllrini idar etmk tin oldu6u
n, bzn asqrma v ya skrm zaman tzyiq nti&sind ola bilr
ki, az miqdarda sidik i)raz olunsun" -unun nti&sind hamil qadn bir
mddt islaq alt (altarnda qald6 n diskom)ort hissi keirir"
-el /nm3 narahatlqlar hamilliyin son aylarnda daha da g&lnn
uaqlq i)razat da yarada bilr"
'on h)tlrd dizlrinizin stn he n qoya bilmirsiniz, htta evd
olan ilk ua6nz bel qu&a6nzda oturda bilmirsiniz v bu 'izi narahat
edir" 4dns, mhz bu dvrd dizlriniz 'iz ox grkirmi kimi glir"
%tta, sad& olaraq oturmaq bel 'iz n tin olur" -zn dizlrinizi
tr(d bilmirsiniz, bir aya6nz o birinin zrin qoyma6a &hd
etmyin, alnmaya&aq" Amumiyytl, bunu btn hamillik boyun&a
etmsniz, daha yax olar, nki bu , venalarn varikoz genlmsin
sbb ola bilr" ?turuunuzun estetik baxmdan gzl olmamas, qoy 'izi
narahat etmsin" -tn bunlar hams gl&k balann namindir"
'on dvrlrd skan arxasna kemk gn!gndn tinlir, avtomobili
idar etmk is mmkn olmur" %tta avtomobil minmk v ondan
dmk bel a6laglmz tinliklrl ba6l olur"
'izin qarnnz demk olar ki, hr gn shbt n bir mvzuya evrilir"
#dama el glir ki, hr bir ksin diqqti mhz buna &lb olunub"
%minin, mkan daxilind hrkt koordinasiyas da (ozulur" -zn
'iz hrkt etmk n lazm olan razini dzgn hesablaya
bilmdiyiniz hallarda, toqqumalar ba verir v yen d 'izin qarnnzn
llrini mzakir etmk n bir sbb yaranr"
#yaq barmaqlarnzn u&lar latmaz olur, &orab, ayaqqab geyinmk,
ayaq drnaqlarn ksmk byk bir (roblem evrilir" %r bir, htta
kiik )iziki grginlik bel tngn)slikl msayt olunur"
Hziyytinizi dyimk n mtlq knardan kmk istmli olursunuz"
-zn he ks olmadqda znz d gzlmdiyiniz manevrlrl yerinizi
dyimy &hd edirsiniz" ;nki, m&bursunuz" -u m&buriyyt ayaq
yoluna getmk istyin gr yaranr" -u qdr ziyytlrdn sonra aya6a
durub ayaq yoluna atd6nzda ox t&&bln&ksiniz, nki, i)raz
etdiyiniz sidiyin miqar gzldiyinizdn ox az ola&aq" #mma 'iz el
glirdi ki, bu dqiq sidik kisniz (artlaya&aq12
-utun bunlar dln &kisinin artmas v bu kinin daxili orqanlara
gstrdiyi tzyiqin nti&lridir" -undan baqa, qasq nahiyysind kt
a6rlar, damarlarn sxlmas nti&sind varikoz v hemarroidal
genlmlr d bu sbbdn meydana xr"
;aln btn bu narahatlqlar zara)atyana qbul edin" ;nki, bir azdan
btn gerid buraxd6nz a&l > a6rl gunlr, ziyytlr, narahatlqlar
birlrk, hr bir ziyyti yoxa endirn n sevin&li bir hiss ! kr(ni
dnyaya gtirmk istyin evril&k"
Dou v sevinc g tir n dou
Arya etibar edin
&' bu ke#irdiyiniz a%r n qdrtli medita!iya ola bilr( )*o+
;ox vaxt gl&k analarla m6llr keirrkn, onlarn bzilrini
an&aq a6r narahat etdiyini myyn etmk olar. /0n a6rdan qorxuram,
qorxuram ki, a6r kskin olar v mn buna dz bilmrm" 0n bu
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 17 -
a6rya ne& reaksiya ver&yimi bilmirm, mn z zrimd nzarti
itir bilrm"3" -u suallar daim hamil qadnn )ikirind dolanr"
$adn seim qarsnda qalr. ya kr( il harmonik nsiyytd olmaq
ya da do6u a6rlarna dzmk" $adn nsiyyti seir v hya&an
keirmkd davam edir.38z bilmsm, onda ne&, ox a6rl olsa n
ed&m13
@akin a6rdan danmazdan vvl glin bir az da hamillikdn shbt
edk" %amilliyin sonuna do6ru qadnlar emosional &htdn ox
dayanqsz olurlar" ?nlar kskn, tez in&iyn kvrk olurlar" #rtq onlarn
qbul etdiyi qrarlar ox vaxt im(ulslarn tsiri altnda ba verir" ?na
gr d (ro)esionalizm enir" /'rrast3 )ikirlmk qabiliyyti azalr"
-tn bu dyiikliklr tbitin qadna verdiyi do6ua hazrlq
kom(leksinin trkib hisslridir" -unlar qadn do6uu asan keirmk
n hazrlayr" ?dur ki, bu dyiikliklri dayandrma6a, baqa yola
ynlndirmy almayn, mdaxil etmyin" $oyun bu tbii (roses z
axar il getsin"
#6r > do6uun sas kom(onentlrindn biridir" #6r tdri&n balayr,
tutmakilli olur, vvl ox qsa mddtli olur, sonralar artr" =lk a6rlar
tutub!buraxdqda onun he izi d qalmr" *ax olar ki, a6r balanan ana
qdr, qadn buna (sixi olaraq hazr olsun" gr ilk dqiqlrdn ayr&a
mv&ud olan bir )aktor kimi qbul edrsinizs, bunu keirmk daha asan
ola&aq" 'anki bu 'izin a6rnz deyil, ayr&a bir lamtdir, z!zn
yaranr v yox olur" ;aln, a6r il tr)mqabillik mnasibti
yaradasnz" gr bunu ba&arsanz, a6r n yaxn dostunuza evril bilr"
?, btn do6u boyu 'izi yalnz qoymaya&aq, 'iz n etmk lazm
gldiyini, sevindiri&i ana addm!addm yaxnlad6nz bildir&k" -elki,
tutma n qdr a6rl olsa > uaqlq boynunu daha geni aln bildirir"
<&verm n qdr a6rl olarsa > ua6n do6u yollarnda bir o qdr
byk msa) qt etdiyini gstrir" #6rnn artmas > sevin&li ann
yaxnlamas demkdir" 'iz tezlikl kr(niz qovua&aqsnz"
Dutmalarn mddti artq&a v onlarn arasnda vaxt qsaldq&a, a6r
g&lnir" Dutmalar ! )aliyyt vaxt deyil bu mddtd quvvnizi bo yer
xr&lmyin, tutman mmkn qdr sakit keirmy aln" Dutmalar
zaman srbst olma6a aln, zunuz rahat yer v vziyyt sein,
tn+snz v ssinizi tnzimlmy aln" -zi qadnlar tutma
dayandqdan sonra da a6rnn davam etdiyini z tsvvrlrind
yaradrlar v bundan ziyyt kirlr" -una /sonrak3a6r deyilir" -unu
aradan qaldrmaq n, tutmalar arasnda ilq vanna, du, yngl
massa& almaq olar" 'sinizi v tn+snz saxlamayn" ksin ss v
tn+sl znz kmk edin" $adn zunu tnha hiss etmmlidir"
*axn bir insann onunla brabr bu a&lar kmsi onda zun inam
artra bilr"
$adn bu (rosesd gr zn bal&a )iqur hesab ets v zn
yazqlama6a balasa, bu he bir yax nti&y gtirib xarmaya&aq"
-una imkan vermk olmaz" ?nun btn )ikri kr(y ynlmlidir" ?
bilmlidir ki, onun kdiyi a6r, slind iql dnyaya glmk istyn
kr(nin a6rsdr" ?na kmk etmk lazmdr"
#6rnn kulminasiyas uaqlq boynunun tam almasna tsad) edir"
-u zaman uaq hl do6u kanalna daxil olmayb" $adna el glir ki, bu
hyatn sonun&u dqiqsidir" @akin (anikaya dmdn, btn
qvvnizil, ssinizl v var n)sinizl /%ayd23 deyib a6rya almaq
lazmdr"
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 18 -
#6r n qdr d g&l olsa, qadnn dz bil&yi dr&dn artq ola
bilmz" Fl bir an glir ki, a6r zi,my balayr, onun key)iyyti d
dyiir" Dutmalar g&verm il vz olunur"
<&verm zaman qadn sanki z a6rn yaradr" -u zaman bel bir
sual meydana xr. /$uvvni hans istiqamt ynltmk lazmdr13
-urada da a6rnn z 'izin kmyiniz atr" sas ynlndiri&i quvv >
a6r olmaldr" <&vermnin btn quvvsi dzgn olaraq, a6r
nqtsin ynldilmlidir" #n&aq bu qaydada a(arlan g&verm,
kr(nin do6u kanalnda hrkt etmsin kmk edir" gr bu
qaydaya riayt etmsniz, i&ra etdiyiniz g&vermlr nti&siz ola&aq v
do6u bir ne saat boyun&a uzana&aq"
<&verm a6rs ! qadnn doqquz ay daxilind ke&irdiyi btn
arzularn a(ogeyidir (gr dnyaya gl&k kr( arzu olunan deyils,
hmin qadnlar tin do6urlar" <&verm a6rs > qadnn yeni hyatn
yaranmasna ynlmi btn hyati g&nn t&ssmdr" <&verm
a6rs > hyat n drindn hiss etmkdir" <&verm a6rs > tamamil
md mqsd ! yeni hyatn yaranmasna veriln qurbandr" <&verm
a6rs > hyat (artlaydr"
-u bel d olur" 7a6n bann xd6 anda qadn artq bir insan kimi
ldyny v bununla yeni bir &anlya hyat verdiyini hiss edir" ?, /lml
olum3 arasndak mkansz, zamansz, he bir &ismani llrin
olmad6, ruhi, u&a bir bolu6a ddyn hiss edir" -u anda o, hm
dogumu, hm lm, hm d hyat drk edir"
-u andan sonra > do6u balayr" %min yeni an, hm d yeni kr(
dnyaya glir" -undan sonra, sanki bu dqiqy qdr ba vern n
vardsa, yox olur" -ir tk xobxtlik var ! ana yeni do6ulmu balasna
qovuur" $alan n varsa, bu xobxtlik hissinin ahuunda qrq olur"
%e bir qadn kr( dnyaya gldikdn sonra bir an vvl keirdiyi
a6rlar haqqnda he bir sz syly bilmz" -tn kenlr digr
hyatda ba verib v orada da qalb" #6r v a&lardan sr!lamt
qalmr"
8o6ular mxtli) olur > qzbli v mlun, seksual v dini" $adndan
asldr" 4 olursa, olsun 'iz do6ru ynlmi quvvy, hissiyyata etibar
edin" -u qvv 'izi, linizdn tutaraq do6udan keirib, do6uma
a(ara&aq" 8o6u > aqlq v etibar haldr, znz, hyata v bal&as
#llaha etibar edin" gr a6r hissi 'izin iinizi dolddurursa, qoy bel
olsun" -u a6rya da etibar edin"
Kesar k siyi zamani epidural v mumi arisizladirma
;ox tlbkar analar kesar ksiyinin yerin yetirilmsi n
mumi narkoz tlb ed&klr" #dtn hyat yoldana mliyyatn
gediind itirak etmy i&az verilir" %tta kr(ni qsa mddt onun
qu&a6na da verirlr" #na narkoz altnda olmasna bazmayaraq, ona da
kr(nin do6uldu6unu xbr verirlr"
F(idural anesteziya altnda is ana hr eyi grr, eidir" 8o6udan
sonra kr(sini qu&a6na alr, lakin zi) oldu6una gr onu &mi bir ne
dqiq saxlayr"
#nalar deyirlr ki, a6rnn olmamasna baxmayaraq, onlar hr eyi
hiss edirlr, hkimin ne& onlarn zrind ildiyini hiss edirlr v uaq
qarndan axarldqda, do6u tsrat yaranr" ? anda kr( il
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 19 -
nsiyytd olmaq, a6r keirmdn balaya qovumaq, sr) olunmu
my dyr"
Lesar ksiyi il laqdar olaraq, hm e(idural hm d mumi narkoz
keirmi qadnlar bildirirlr ki, e(idural anestziya zaman aldqlar
mnvi rahatl6, mumi narkoz zaman, tbii ki, ala bilmirlr" %minin,
e(idural anesteziyadan sonra sa6alma dvr d daha mv+qiyytl
keir"
-zn e(idural anesteziyan vaxtn azl6, ixtisasl anestezioloqun
olmamas v ya sad& bu sulun hmin qadn n e+ektsiz olmas
zndn a(arlmr"
8o6u zaman is bu bard mbahis etmyin dymz" %kim 'izin
n xeyrli olan sulu se&k, min olun" @akin bel hallar olmasn
dey, htta vaginal do6u gzlndiyi hallarda, kesar ksiyi ehtimaln
yaddan xarmayn v hans sulla anestiziya a(arlmas bard
hkiminizl qabaq&adan razl6a glmy aln"
Lesar ksiyi keirmi qadnlar mliyyatdan sonra xyal qrql6na
u6raya bilrlr" @akin bunun n he bir sbb yoxdur" *adnza salmaq
istrdik ki, bu sul yzlrl illrdn bri ana v kr(lrin hyatn
qurtaran bir suldur v gr bu sul olmasayd, kim bilir ne ana bu
dnyan trk etmi, ne kr( dnyaya gl bilmmidir12
Dou zamani arisizladirma
-u mvzuda shbt ox va&ibdir, belki, mzakir oluna&aq msllr
hm 'izin hm d kr(nizin sa6laml6 n &ox va&ibdir"
%r bir qadn do6uun a6rl bir (roses oldu6unu bilir" -unu
yeniyetm qz ua6 da dbiyyatdan, televiziyadan, tra)daklarn
dandqlarndan bilir" @akin )rq ondadr ki, bu in)ormasiya bir qorxuya
evrilib onun qabqalt urunda yuva salr" 'onralar bydkd,
dnyaya uaq gtirmk mqam atdqda, hmin qorxu hissi iki qat
g&lnmi kild yenidn ba qaldrr"
*qin ki, 'iz d bilirsiniz ki, qorxu subyektiv bir hissdir" ? an&aq
bizim urumuzda mv&uddur" ?na gr d bu hiss qalib glmk
lazmdr"
@akin orqanizmin )iziki v (sixi imkanlar bu a6rnn hdsindn gl
bilmir" -el hallarda masir tibb elmi hamil qadnn kmyin glir"
Dbabtin arsenalnda analgeziya (a6rszladrma v anesteziya
(hissiyyatn azaldlmas e+ekti yaradan bir sra (re(aratlar var" -u
maddlr narkotik qru( maddlr, s(azmolitiklr, neyrole(tiklr,
trankvilizatorlar, anestetiklr v s" daxildir" -u maddlri yerli,
venadaxili, zldaxili, a6z bolu6u vasitsil, am klind v
inhalyasiya kimi tn+s yollarna boru vasitsil daxil etmk olar"
-u maddlrin qadna v dl tsiri hrtr,i yrnilmidir" #rzu
olunmaz knar e+ektlri v bunlarn aradan qaldrlmas sullar da
mlumdur"
-u maddlrin tyin olunmas gstri zr v )rdi xsusiyytlr
nzr alnmaqla tyin olunur" -u tyinatlar ixtisasl hkim!
anestezioloqun nzarti altnda a(arlr"
%&na *'r narahatlq (n he( bir sbb yoxd&r Bkimlr
hm 3i)in hm d k'r+ni)in salaml (n tam mhs&liyyt
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 20 -
dayr, btn +ekar bacarn istifad etmkl, 3i)in
maraqlarn) *dr
-ir ne klm a6r il mbariz vasitlrindn biri olan, xari&i
lklrd geni ttbiq olunan +erid&ral aneste)iya bard danmaq
istrdik"
-u sulda anestetik madd (lidokain, bu(ivakain v s" bel )qrlri
arasndak e(idural bolu6a yeridilir" #nestetik iri sinirlrin kklrini
blokada edir v nti&d uzun mddtli v mhkm arszladrma
e+ekti ld olunur"
Weridural anesteziyann e+ektini z gz il grm bzi mama >
ginekoloqlar yax mnada oka dmdlr" Dutmalarn n
kulminasiya dvrnd qadn he bir ey yoxmu kimi kitab oxuyurdu"
-undan baqa (eridural anesteziyann bir sra msbt &htlri d var"
-u sul dln maddlr mbadilsin msbt tsir gstrir"
#6rlamalarn ba vermsi d istisna olunmur, bu bard hkiminizl
shbt etmniz mslht grlr"
'onda, bir ne klm d qeyri!medikamentoz anesteziya haqqnda
da demk istrdik" -zn elektroal*e)iya adlanan xsusi qayda il
modulladrlm n zi) &ryandan isti)ad etmkl a6rksi&i tsir
gstrilir" -undan baqa ak&+&nkt&r ars)ladrma C mva)iq
biolo&i nqtlrin iynlnmsi d isti)ad olunur" Byat yoldann
do&da itirak etmsi d do6an qadna msbt tsir gstrir" -u )akt
qadn hyat yoldann qarsnda zi,iyini gstrmmk n z qvv
v ba&ar6n mobiliz etmy vadar edir" %minin )iziki v mnvi
dstk kimi hyat yolda n yax nmaynddir"
-ellikl, yadda saxlayn ki, do6uu #nalq -ayramna evirmk 'izin
z linizddir"
Douun alternativ sullar
8o6u zaman yarmar(aylarn (ginekolo&i kreslo isti)ad olunmas
anann kr( il ba6l narahatl6n artrr v onun )ikri an&aq
do6ularkn kr(nin thlkd ola bilmsin ynlir" #na qorxur ki,
do6ularkn uaq yer dr v ya onu yer sala bilrlr" %minin
anann znnd bu ar(ayda vziyyti o qdr d estetik v rahat
deyil" Dam ar(aylardan isti)ad edildikd is bu narahatlqlar arxa
(lana kilir, o, diqqtini dzgn tn+s v g&vermy ynldir"
8o6ulan kr( do6ulduqdan sora hkim tr)indn ilkin mayin
edilir, blnir v anaya verilir" ?dur ki, bzn analar kr(sini lt gr
bilmir" -el analarda tezlikl blyi ab onun kr(sinin vziyytind
hr eyin yerind olmasn z gz il grmk istyi olur" -zilri is
t&rbsiz olduqlar n, kr(ni mhz blndikdn sonra grmy
stnlk verirlr"
KESAR KS!"!
-ir sra sirlr boyun&a kesar ksiyi an&aq anan xilas etmk mmkn
olmadqda, kr(ni qurtarmaq n a(arlmdr" NGN srdn
balayaraq, uaql6a tiki qoymaq mmkn olmudur v BM!&i illrdn
etibarn, kesar ksiyi mxtli) tibbi gstrilrl a(arlmdr"
*addan xarmayn ki, kesar ksiyi &rrahi mliyyatdr v bu
mliyyat zaman da btn baqa mliyyatlarda oldu6u kimi ana n
v el& d kr( n a6rlamalar yarana bilr" Xiziolo&i do6u
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 21 -
tinliklr v diskom)ortla laqdar olmasna baxmayaraq, bel do6u
zaman kr( btn (roses boyun&a tdri&n yeni mhit, tinliklr
uy6unlar" Lesar ksiyi il do6ulan uaqlarda is ada(tasiya daha tin
gedir"
Lesar ksiyinin a(arlmas n gstri a6r toksikoz, qanaxma, dar
anaq, dln kndln glii d ola bilr" -zn )iziolo&i do6u mmkn
oldu6u halda bel kesar ksiyi a(arlr" -una sas olaraq, anaq glii,
zi) do6u )aliyyti, iri dl, kskin hi(oksiya (oksigen atmamazl6,
uzun srn hamillik, JM yadan yuxar ilk do6u gtrlr"
45*# 4)*!6!'!' *6I #7I#
Dss,r olsun ki, zon zamanlar $rb lklrind kesar ksiklrinin
say kskin artmdr" -unun sbbini aradrarkn, bel nti&y
glmk olar ki, sad& olaraq, mama!ginekoloqlar hmin lklrd
do6ula ba6l ba vern mhkm srndrmiliklrindn bezmilr"
-undan yaxa qurtarmaq n is, onlar mhz kesar ksiyi vasitsi il
do6um a(arma6 tkli) edirlr"
-el bir yanl )ikir var ki, kesar ksiyi )iziolo&i do6udan daha
thlksizdir, lakin Amumdnya 'hiyy Dkilat (A'D $rb
lklrind sassz olaraq hdsiz artm kesar ksiyi hallarn aa6
salma6 mslht grr"
Hamil liyin airlamalari
8(!&)&!6!' 5#4)' 7O4*!4O9,
-u hal qadn orqanizminin hamilliy yrm mexanizmi (ozulduqda
yaranr" 0addlr mbadilsind, daxili sekresiya vzlrinin
)unksiyasnda, rk!damar sistemi, byrklrd, digr orqan v
sistemlrd, elektrolit v hormonal trkibind nzr ar(a&aq
dyiikliklr ba verir"
%minin md!ba6rsaq xstliklri, in)antilizm, sni abortlar,
astenik ti(li konstitusiya, qalxanabnzr vzin xstliyi, qeyri!dzgn
qidalanma, sinir grginliyi toksikozun yaranmasna rait yaradr"
Doksikozlar I byk qru(a blrlr. erkn (hamilliyin = yarsnda v
ge&ikmi (hamilliyin == yarsnda"
Frkn toksikozun n geni yaylm )ormas qusmadr" $usma gnd
bir ne d) tkrar olunur, adtn yemkdn sonra ba verir v tezlikl
su!duz, zlal, karbohidrat v ya6 mbadilsinin (ozulmasna, turu!
qlvi v vitamin balansnn, daxili sekresiya vzilrinin )unksiyasnn,
ilk nvbd byrkst vzilrin )unksiyasnn (ozulmasna gtirib
xarr"
$usman a6rl6na gr J dr&y blrlr.
G" yngl dr& ! gnd J!B d), yemkdn sonra, mumi vziyyt
tsir etmir, asan mali& olunur v I!J aydan sonra z!zn keib
gedir"
I" orta dr& ! yemk qbulundan asl olmayaraq ba verir, gnd
GM!GI d), bdn kisi azalr, zi,ik, rk dynts yaranr,
dri quru olur, i)raz olunan siddiyin miqdar azalr"
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 22 -
J" a6r dr& ! gn rzind IM d) v artq tkrar olunur, mumi
vziyyt kskin a6rlar" #&lq v susuzlama orqanizmin
zlmsin sbb olur, bdn kisi azalr, g&szlm yaranr"
8il quru olur, a6zdan aseton qoxusu glir" 4bz artr, #UD azlr
bdn tem(eraturu artr, sidikd aseton akar edilir"
-ir ox qadnlarda shrlr a& qarnna qusma ba verir, lakin bu
toksikoz lamti hesab olunmur"
#6z suyu i)raznn artmas > hm qusmadan vvl ba vern bir
lamt kimi, hm d ayr&a toksikoz )ormas kimi yarana bilr" <n rzind
i)raz olunan a6z suyunun miqar G l! ata bilr" #6z suyu i)raznn artmas
hamil qadnn (sixologiyasna mn)i tsir gstrir, dodaq v drini
q&qlandrr" #6z suyu i)raznn hdsiz artmas hal htta orqanizmin
susuzlamasna da sbb ola bilr"
-u haln mali&si kom(leks kild a(arlr > )iziotera(iya,
(sixotera(iya, hi(noz" $idalanma gn rzind B!5 d), kiik miqdarlarda,
soyuq kild v yax olar ki, uzanm vziyytd olsun"
$usma leyhin inyeksiya klind serukal, mrkzi sinir sistemin
tsir edn (re(aratlarda brom, ko)ein isti)ad oluna bilr" 'usuzlaman
aradan qaldrmaq n stasionar raitind B!P gn rzind dam& sulu il
insulin, J ml!BC!li vitamin :, BC!li qlkoza (BMM!GMM ml il birlikd
yeridilir" zldaxilin -
G
v -
5
vurulur" Lom(leks mali&y hminin
s(lenin, metionin, kokarboksilaza, su(rastin d daxil edil bilr" 0ali&
sidik v qan analizin nzart etmkl a(arlr"
-dn kisinin artmas, gndlik sidik i)raznn, bdn
tem(eraturunun, nbzin, #UD normallamas mali&nin e+ektivliyinin
gstri&isi hesab olunur"
Diabet v hamil lik
%amillik zaman ener&iy olan tlabat karbohidrat mbadilsinin
dyimsin sbb olur" 0ama > ginekoloqlar hamilliyi diabet xstliyinin
yaranmas n risk )aktoru hesab edirlr" ?na gr d btn hamil
qadnlarda mntzm olaraq qan v sidik kr gr yoxlanlr"
gr hamil qadn krli diabet xstliyi il xstdirs, hamillik
zaman onu toksikoz, damar a6rlamalar v byrk in)eksiyalar narahat
ed bilr" -el qadnlarda bzn uaqlq > &i)t qan dvrannn (ozulmas
nti&sind dk ba ver bilr"
8o6u zaman zi) tutmalar, hi(ertoniya, byk kili dl kimi
a6rlamalar yarana bilr" Lr(lrd mdalt vzin (atolo&i dyiikliklri,
ryin llrinin bymsi, beyinin is kiik ll olmas akar olunur"
Dss,r olsun ki, hazrda diabetl xst qadnlarn say get!ged
artr" -el qadnlar gl&k valideyliy vvl&dn hazrlamaldrlar"
#a6dak hallarda diabet xstlrin uaq dnyaya gtirmk mslht
grlmr.
gr hr iki valideyn diabet xstsidirs9
gr anada gz dibi v byrk a6rlamalar il gedn diabetin a6r
)ormas varsa9
diabet xstliyi a6r in)eksiyalarla (vrm v rezus ! kon,ikti il
yana gedrs9
8iabet xstliyinin mali&sind (hriz byk rol oynayr, belki, qida
zlallarla zngin olmal, ya6larn miqdarn azaltmaq v karbohidratlar
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 23 -
is tamimil knar etmk lazmdr" vitaminlri v mineral maddlri
yaddan xarmayn"
0ama!ginekolo&i klinikalar bel qadnlara hrtr,i yardm
gstrmy hazrdr" 0ali& vaxtnda > hl hamillik ba vermzdn
vvl balanarsa, daha gzl nti&lr ld etmk olar"
Uzun sr n hamil lik
%kim do6u tarixini myyn etmidir, kr( is bu tarixl raz
deyil""" n etmli1 %r eydn vvl bilmlisiniz ki, narahatl6a v
hy&ana he bir sbb yoxdur" @akin /li qoynunda3 oturmaq da olmaz"
,r eydn vvl mumi vziyyt diqqt yetirin- #UD, i)razat v sidik
sisteminin )aliyyti, qan v sidiyin analizi" Ydemlrin olub!olmamas
yoxlanlmaldr" gr normadan knar hallar varsa, vaxtndan vvl
xstxanaya yata bilrsiniz" gr he bir narahatl6nz yoxdursa,
xstxanaya yatma6a tlsmyin" Nstxanada kr(nin deyil
hkiminizin istyi il do6maq m&buriyyti qarsnda qala bilrsiniz"
.i/tin /aliyyt 0!u!iyytlrin diqqt yetirin. :i)t dln tn+sn,
qidalanmasn v mbadil maddlrinin knar edilmsini tmin edn n
va&ib orqandr" Yz inkia)nda &i)t bir ne dvrdn keir. )ormalama,
artma, yetkinlik, qo&alma" %r bir dvrd &i)t mva)iq vzi) v
)unksiyalarn yerin yetirir" :i)tin qo&almas uzun srn hamillik
zaman ba verir" 7zun srn hamillik tyin olunmu do6u tarixindn
sonra GM!GT gn v daha ox k bilr" -el haln rast glm tezliyi I!
GT C!dir" %qiqi v yalan uzun srn hamilliyi bir!birindn ayrmaq
lazmdr" %qiqi v ya biolo&i uzun srn hamillik IQM!IQT gn olur" 8l
normal hamillikd oldu6undan daha yksk inkia) sviyysin atr"
:i)y is geri inkia) edir" ?nun toxumas (iy toxumas il vz olunur" -u
da dld hi(oksiya v maddlr mbadilsinin (ozulmas lamtlrinin
yaranmasna sbb olur" 7'0 mayinsi zaman uzun srn hamillikd
dlyan sularn azalmas, &i)tin qalnl6nn azalmas, dln llrinin
iriliyi, konturlarn daha dqiq olmas v kll smklrinin qalnlamas
akar edilir" *alan uzun srn hamillik v ya uzanm hamillik,
mddtin GM!GT gn zanmas demkdir" 8ln artq yetimsi v &i)td
dyiikliklr myyn olunmur" 1zanm "amillik normal "amilliyin
bir variant kimi nzrdn ke#irilir222 -u hal dln inkia)nn lng
getmsi il laqdardr v bu lav mddt dl tam yetimk n
lazmdr"
3idalanmanza /ikir verin. #yrlm qidalanmaya stnlk verin"
-yk miqdarlarda t, ya6l ksmik, (endir, mayal xmirdn hazrlanm
v irin mmulatlar qbul etmyin" 'iz o qdr d kskin olmayan
vegetarian (hrizi ox yax tsir ed bilr" -el qidalanma oynaq v
zllrinizi daha elastik v (lastikal edr v bu da do6uda 'iz kmk
ed bilr" Lalorisi az, biolo&i ener&isi yksk olan mhsullara stnlk
verin" 0sln. meyvlr, qurudulmu meyvlr, bal, trvzlr, suda
biirilmi syqlar, &&rmi dnli bitkilr, bu6da &&rtisi, dniz
mhsullar, soya mhsullar, (axlalar, qoz, ya6sz sd mhsullar, gyrti"
4u d5vrd k5r6 il un!iyytd olmaq #o0 va7ibdir. Yz kr(nizi seyr
etmkdn zvq aln, onunla )xr edin" Lr( 'izi hiss edir v baa dr"
?, 'izin hvalnz hiss edir, rk dyntlrinizi, ssinizin titryiini
eidir" ?nun /sevin&3 v ya /stres3 hormonu almas 'izdn v yen d
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 24 -
'izdn asldr" Lr(nizi sslyin, lakin tlsdirmyin" ?, dnyaya n
zaman gl&yini hamdan yax bilir" 8o6um TM h)td ba vermlidir
(JK!TI h)t arasnda ola bilr" Lr( do6ulma6a hazr olduqda anann
orqanizmi xsusi maddlr i)raz
etmy balayr" -u maddlr do6u mexanizmini i salr" -u tamaann
n kiik itiraksnn ! kr(nin hm )iziki hm d (sixolo&i hazr olmas
va&ibdr"
8artlma m%llirini yerin yetirmkd davam edin, oynaq
9imna!tika! edin v !rb!tlmyi 5yrnin. %amillik zaman iki nv
m6llr va&ibdir. G" mumi inkia)etdiri&i ! zl v digr toxumalar
do6ua hazrlayan9 I" aerob (tn+s m6llr > urk v tn+s
)aliyytini mhkmlndirn" G!&i nv m6llri hamilliyin sonuna
qdr yerin yetirmyiniz tvsiyy olunur" 'ona do6ru tn+s
m6llrin stnlk verin"
:n;! m%llrindn i!ti/ad etmkl 5znz k5mk edin. -u
m6llr hminin aq havada gzintilr, zm, su (rosedurlar da
daxildir" 'akit musigi dinlyin, gzl tbiti, mumiyytl gzlliklri
seyr edin, rssamlq edin"
<mo!ional vziyytinizi analiz edin. %ans sahd hazrlqsz
oldu6unuzu myyn etmy aln" 'iz do6u haqqnda /sevimli3
r)iqlrinizin syldiyi inanlmaz dhtli na6llar yaddan xarn, an&aq
msbt shbtlr qulaq verin" Yznz an&aq sa) bulaq suyu il
doldurmaq lazm olan qiymtli qdh kimi ts+r edin" -tn &irkab,
mn)i hallar znzdn uzaqladrn, 'iz &irkli vedr deyilsiniz" %r ksi
ba6layn, qoy onlar da 'izi ba6lasn" $adn do6uma sa), aydn, mn)i
tmiz olaraq daxil olmaldr" #llah kmyiniz olsun2
Yadda !a0layn ki, do%u zaman knar adam yo0dur. %kiminizl
do6uun gedii, anesteziya variantlar haqqnda shbt edin, onun nqteyi!
nzrini yrnin" Lr(ni do6udan sonra n zaman gr&yinizi soruun"
%kim d 'izin hm do6ua hm d kr(niz msuliyytl yanad6nz
hiss etsin"
8o6u ev raitind ola&aqsa, buna hazrlan v vvl&dn mama!
ginekoloqla btn t)silatlar haqqnda shbt edin"
=ndi dbiyyatda asan, sevin& dolu do6ular haqqnda ox yazlr" -u
na6l deyil" gr bel do6u keirmk istyirsinizs, m6llr gedin v
ana olma6a hazrlan"
Hamil l r n gimnastika
%amil qadna gimnastika n n lazmdr1 06llri yerin
yetirrkn, mxtli) orqanlarn qan dvran yaxlar" 8o6u > qadn
)iziologiyas n bir snaqdr" %azrlqsz qadnlarda ox vaxt &rlmalar ba
veri" ?dur ki, qadnlar aralq zllrini mhkmlndirmlidirlr" Doksikozu
olan qadnlar orqanizmin tmizlnmsin ynlmi m6llr stnlk
vermlidirlr"
<imnastikaya bir oyun kimi yanan" -u oyunda hyat yoldanz da
itirak ets, la( yax olar" Amumiyytl, hamillik zaman daha ox
lkd olma6a aln" <imnastika gl&k kr(nin valideymlri il
nsiyytinin bir nvdr"
<imnastik m6llri yemk qbul etm vaxtlarnn arasnda
(yemkdn I saat vl v ya sonra, a&qarnna v hr gn eyni vaxtda
yerin yetirmk yax olard" 8avam mddti JM dqiqdn G saata qdr
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 25 -
ola bilr" -u m6llri havas dyidirilmi otaqda, dm v ya xala
zrind yerin yetirilmlidir"
%rktlri yerin yetirrkn, tam srbst olmaq lazmdr, hrktlri
yava srtl, ehtiyyatla yerin yetirmk lazmdr" %rkt arasnda
yorulduqda, ara!bir din&l bilrsiniz"
G" %amil vziyyti > yan tr) zrind uzann, sa6 l tartlb, sol
srbstdir, sa6 ayaq dz tartlb, sol dizd qatlanb"
I" uaq vziyyti (bu vziyyt sinir siteminin sakitlmsin kmk edir,
bu vziyytd do6maq, tutmalar keirmk, g&vermk olar >
dabanlarnz stn oturun, dizlrinizi mmkn qdr geni an,
sanki llriniz stn /yxln3" -anz llrinizin v ya dmnin
zrin qoya bilrsiniz" 'a6r nahiyysi ba sviyysindn
yuxardadr"
D;+nkE C bu hrkt aralq v budun daxili sthinin
toxumalarn dartmaq, &rlmalarn qarsn almaq n
va&ibdir" %rkt zaman onur6a stunu dzdr, (n& mmkn
qdr aral6a yaxnladrlr, dizlr mmkn qdr yanlara
do6ru alr" Ds+r edin ki, ayaqlarnz k(nk qanadlardr,
onlar yellmy balayn (hrkt zaman dizlrinizi dmy
atdrma6a aln" %rkt zaman an&aq budun iri sthi
grgin olmaldr" Yznz is tam srbst olun" -u hrkti
gnd bir ne d), htta televizorun qarsnda oturarkn
yerin yetir bilrsiniz"
D%&r&lmaE C &insiyyt, sidik > i)razat v hzm sisteminin
sa6lamladrlmasna xidmt edir (byrk, mdalt vz, qara
&iyr, ba6rsaqlar, dalaq, uaqlq" ?nur6an mhkmlndirir"
;x vziyyti > ayaqstdir, krk nahiyysi dz tutulur,
(n&lr bir!birin (araleldir, onlar arasndak msa)
iyinlrdn bir az az olmaqla (bir kndln (n& qdr"
0aksimal dr&d sola, sa6a evrilrk, llr vasitsil dn
tr) dartlrsnz"
D3alam &aqlqE C sidik!&insiyyt sisteminin
sa6lamladrlmasna xidmt edir" Wn&lr QM dr& qdr
alr, (n& zrin oturursunuz" 8izlri mmkn qdr bir!
birin yaxn tutursunuz" %rkt J eta(da yerin yetirilir" Geta(
> diz stnd duraraq (n&lr knara baxr, nvb il
a6rl6nz gah bu gah da o biri aya6nza keirmkl
oturusunuz" I eta( > gvdni bir tr) evirirsiniz" J eta( >
arxaya syknin, nsy dayayn, krk nahiyysini qabardn,
nvb il gah bu gah da digr iyin istinad edin"
DFnE C onur6a stnunu mhkmlndirir, btn orqanlar
sa6lamladrr" ;x vziyyti > ayaqst" 8airvi hrktlrl
onur6ann ayr!ayr blrini yuxardan aa6 hrkt
gtirmy aln" 'onra hrkti aa6dan yuxar tkrar edin"
D;arateE C ayaq zllrinin mhkmlnmsin v kiik anaq
orqanlarnn sa6lamladrlmasna xidmt edir" ;x vziyyti >
ayaqst" Wn&lr (araleldirlr, llr srbstdir" Wru&in kimi
aa6 kb, sonra yuxar qalxn, n az J d) tkrar edin"
D"arnqo$aqE C kr(y dzgn vziyyt alma6a kmk edir"
%amilliyin son aylarnda ua6n ba byk oldu6u n anaq
smklrin tzyiq edir" -ud!anaq oynaqlarnda a6r ml
Created by Ibrahimova B.O.
10/7/2014 - 26 -
glir" -u hrkti yerin yetirdikd dln ba arxaya kilir v
a6r hissi azalr"
DGnkE C do6u (rosesind itirak edn zllri
mhkmlndirir" gr hrkt dzgn yerin yetirilrs, qadn
dlrind a6rlq, san&ma hiss etmlidir" -u hrkt 'izi rk
sx& sd sa6madan azad edr, nki bu m6ldn sonra sd
z!zn axma6a balayr v d vzlri travma almr" ;x
vziyyti > ayaqlar iyindn geni msa)y qoyulur" Yn yilin
v llrinizi yer qoyun" -u vziyytd dizlrinizi v qollarnz
bkmdn gzin"
Created by Ibrahimova B.O.
210/7/2014 - 27 - 246728739.do:
Darix
%)t
%emoqlobi
n
'idikd
zlal
%er(es
:0H
8ln
vziyyti
8ln
rk
dynts
78%
8ln
glii
Ydemlr
;ki
#UD
Created by Ibrahimova B.O.
210/7/2014 - 28 - 246728739.do:
%amil qadnn ki artmn
gstrn orta rqm
7aqlq dibinin hndrly (78%
Created by Ibrahimova B.O.