You are on page 1of 93

Silindir Kapa

Silindir kapa, silindirleri ve motor blounu stten kapatarak, motor blou ile birlikte
yanma odasn oluturan ve baz motor paralarn zerinde tayan sabit motor parasdr

Motor yapsnda silindir kapann says, silindir dizili ekil ve saysna gre bir veya birden
fazla olabilir. rnein; sra tipi motorlarda tek silindir kapa kullanlabilmekte, V tipi
motorlarda ise her blok iin ayr ayr iki silindir kapa, gemi motorlar ve i makineleri gibi
byk aralarn motorlarnda her silindir iin bir silindir kapa ve hatta iki silindir iin bir
silindir kapa kullanlabilmektedir.

Silindir kapann yaps, yanma odasnn ekline, eksantrik milinin konumuna, supap
mekanizmasna bal olarak deiir. Silindir kapa zerinde, yanma odalar, supap yuvalar
(baalar), emme ve egzoz kanallar (portlar), su kanallar, buji veya enjektr yuvalar ve
supap klavuzlar bulunmaktadr.

Bagann (supap yuvalar) ilevi nedir?


Baga, supap kapal iken, supap iin bir temas yzeyi oluturur. Bagann yzeyi ile supabn yzeyi birbirlerine
tam temas ile kapanrlar. Bylece yanma odasndan basn kayb veya dier kayplar olmaz.

Gaydn ilevi nedir?


Gaydn motordaki en byk ilevi, supap sapna yataklk etmek ve supabn soumasn salamaktr.

Silindir kapa yksek basn ve scaklk altnda alan bir paradr. Gnmz motorlarnda ounlukla
kullanlan silindir kapaklar hafif, ilenmesi kolay, s iletimi yksek bir malzeme olan alminyum ve
alamlarndan yaplmaktadr. malatta alminyum ierisine nikel, magnezyum, bakr, silisyum gibi
alam elementleri katlarak dayanm artrmak mmkndr.

Dizel motorlarda silindir kapa genellikle grafitli dkme demirden yaplmaktadr. Bu tr motorlarda silindir
kapa zerine gelen basn ve scaklk, benzin motorlarna gre ok daha fazladr. Dkme demirin dayanmn
artrmak iin benzinli motorlarn silindir kapaklarnda olduu gibi alam elementleri katlarak dayanm arttrlr.
Su soutmal motorlarda, silindir kapann soutulmas iin su kanallar bulunur. Hava soutmal motorlarda ise
silindir kapann d yzeylerinde soutmay salamak iin hava kanatklar bulunur. Bu tr silindir kapaklarnda
hava kanatklar silindir kapa ile birlikte dklr.

1. Emme eksantrik mili,


2. Egzoz eksantrik mili,

3. Manivela mekanizmas,
4. Hidrolik itici,
5. Supap yay,
6. Silindir kapak gvdesi,
7. Emme portu,
8. Egzoz portu,
9. Emme supab,
10.Egzoz supab

Silindir Kapak Contas


Silindir kapak contas motor blou ile silindir kapa arasnda bulunur. Silindir ierisindeki gazn, soutma
suyunun, motor yann darya szmasn ve su ile yan birbirlerine karmasn nleyen gnmzde
genellikle karbon kapl elik salardan imal edilen tek kullanmlk szdrmazlk elemandr

Ayrca gnmz motorlarnda kullanlan szdrmazlk contasnn karbon kapl yzeyinin zeri, motor blounun
ve silindir kapann bozulmasn nlemek iin grafit ile kaplanmtr.

Krank Muhafazas
Genellikle motor blou ile tek para dklerek imal edilen st karter krank miline yatak grevi yapar. st
karter motor gvdesi ile tek para olabildii gibi motor bloundan ayr da olabilir.

Krank Muhafazas
Genellikle motor blou ile tek para dklerek imal edilen st karter krank miline yatak grevi yapar. st
karter motor gvdesi ile tek para olabildii gibi motor bloundan ayr da olabilir.

Genellikle motor blou ile tek para dklerek imal edilen st karter krank miline yatak grevi yapar. st
karter motor gvdesi ile tek para olabildii gibi motor bloundan ayr da olabilir.

Karter
Karter, motoru ve krank muhafazasn alt taraftan kapatarak motor yana depoluk eden sabit motor parasdr.
Karter cvatalarla st kartere veya direkt motor blouna baldr. Szdrmazl salamak iin karter ve gvde
arasnda mantar, conta kartonu, motor yana dayankl lastikten yaplm karter contas ya da sv conta
kullanlr.

ki zamanl motorlarda karter yksek basn altnda alt iin krank muhafazas ile tek para olarak daha
kaln malzemeden imal edilmektedir.

Hareketli Motor Paralar


ten yanmal ve git gel hareketi yapan termik motorlarn dorusal veya dairesel hareket yapan balca
hareketli paralar; piston, piston kolu, krank mili, eksantrik (kam) mili, supaplar, volan ve kay-kasnak
mekanizmalardr

Piston Kolu (Biyel) Mekanizmas


Piston biyel mekanizmas, silindir ierisinde
zamanlar oluturarak silindir ierisindeki yanm
gaz basncn krank miline ileten mekanizmadr.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Piston tepesi,
Piston pimi,
Emniyet segman,
Biyel burcu,
Biyel,
Alt biyel yata,
Krank mili,
Biyel muylusu yatak kapa (kep),
Ana muylu yatak kapa

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Piston,
Piston pim delii,
Piston kolu,
Balant cvatas,
Yatak,
Kep (kovan)

Piston
Pistonlar, silindir ierisinde yaptklar dorusal hareketlerle zamanlar meydana getirir, i zamannda yanm
gaz basncn piston kolu (biyel) aracl ile krank miline iletir, dier zamanda krank milinden ald
hareketle emme, sktrma ve egzoz zamanlarn meydana getirir. Silindir iinde iki l nokta arasnda hareket
ederek zamanlar meydana getiren piston, silindirin alt tarafnda hareketli bir kapak vazifesi grmektedir

Piston tepesi ve yanma odas

Piston kesiti

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Ate alan,
Piston tepesi,
Piston segman blgesi,
Piston etei,
Piston pimi yuvas,
Varsaylan ap

Segmanlar (Piston Halkalar)


Piston segmanlarnn temel olarak nemli grevi vardr.
Sktrma ve i stroku esnasnda piston ile silindir arasndan krank haznesine hava yakt karm ve
yanm gazn kamasna engel olur.
Piston kenarlarn ve silindir duvarlarn yalayan yan yanma odasna girmesini engeller.
Piston ssn silindir duvarna aktararak pistonun soumasna yardmc olur.

Piston segman says; sktrma basnc, krank milinin dn saysna ve piston apna bal olarak
deimektedir. Buna gre basn ve ap bydke segman says artar, devir arttka segman says azalr.
Gnmz motorlarnda genellikle 3-4 adet halka tip segman kullanlmaktadr

1.
2.
3.
4.
5.

Kompresyon (ate) segman yuvas,


Segman seti,
Kompresyon segman yuvas,
Ya segman yuvas,
Segman ya kanal

A.1. Kompresyon (ate) segman,


B.2. Kompresyon segman,
1. Segman yanak genilii,
2. Segman et kalnl,
3, 7. Trnak akl,
4. Oturma yzeyi,
5. Silindir cidar srtnme yzeyi,
6. Segman ap,
8.1. ve 2. Kompresyon segmanlar,
9. Ya kanal,
10. Trnak akl

Motorun almas esnasnda sl genlemeye izin verecek ekilde piston ile silindir duvar arasnda kk bir
piston boluu vardr. Bu piston boluu nedeniyle, yksek basnl hava-yakt karmnn ve yksek basnl
yanm gazlarn yanma odasndan silindir blounun alt tarafna kamasn engellemek iin piston ile silindirler
arasnda kompresyon segman vardr. Kompresyon segman bir pistonda en az iki adet bulunur, bu segmanlara
pistonda yanma odas tarafnda konumland iin ate segmanlar da denir

a. Kompresyon, b. Ya segman

Piston Pimi
Piston pimleri, piston ile piston kolunu (biyel)
birbirine mafsall olarak balar.
Piston pimleri pistona,
Pim, biyelde sabit, pistonda serbest
Pim, pistonda sabit, biyelde serbest
Pim, biyel ve pistonda serbest (tam
serbest) olmak zere
fakl ekilde balantl olabilir.

Krank Mili
Pistonlarn dorusal hareketini dairesel harekete eviren ve yapm olduu dairesel hareket sonucu
pistonlara dorusal hareket kazandran, yanma basnlarn zerinde toplayarak dairesel hareket reten
temel motor parasdr

Pistonlar zerinden krank miline aktarlan yanma basncnn etkisi altnda krank mili srekli olarak eilme ve
burulma gerilmelerine maruz kalmaktadr

A.
B.
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Piston dorusal kuvveti,


Krank mili dairesel hareketi,
Silindir,
Piston,
Motor blou,
Soutma suyu kanal,
Krank mili arl,
Krank mili dn ekseni

Pistonlar zerinden krank miline aktarlan yanma basncnn etkisi altnda krank mili srekli olarak eilme ve
burulma gerilmelerine maruz kalmaktadr

Bu kuvvetleri karlayabilmesi iin krank milleri yksek kalitede, alaml krom nikel veya krom molibden
eliklerden dvlerek veya dklerek imal edilip tornalama ilemleriyle biimlendirildikten sonra anma
burulma ve eilmeye kar dayanklln artrmak amacyla sl ilemleri uygulanarak muylu yzeyleri
sertletirilir.

1.
2.
3.
4.

Ana muylu,
Kol muylusu,
Ya delii,
Kar arlk

Krank mili zerinde muylularn yan sra dengeleme arlklar, ya kanallar, baz motor
tiplerinde bulunan ve motor dn ynnn tersine fakat motor devrinde dnen
dengeleme mili bulunur

1.
2.
3.
4.

Dengeleme arlklar,
Dengeleme mili,
Dengeleme mili tahrik dilisi,
Dengeleme mili dilisi

Bu arlklar, piston-biyel mekanizmasnn arlklar, pozisyonu ve zerine gelen ykler he-saplanarak belirlenir.
Bu nedenle krank mili dkldkten sonra balans ilemine tabi tutulur ve bir balansszlk grld takdirde
arlklarn uygun olan blgesinden matkap ile delikler alarak arlklar boaltlp dengeleme salanr. Baz
krank millerinde biyel muylular oyuk olarak yaplr ve bylece muylu arl drlerek merkezka kuvvetleri
de o oranda azaltlr

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Piston,
Piston kolu,
Kol muylusu,
Ana muylu,
Ana yatak,
Kol yata

Volan
Volan, zerinde volan dilisi, prizdirek mil klavuz yata, debriyaj basks merkezleme pimleri, balant
delikleri ve disk gbek boluu bulunan ekseninde dnen krank mili ile beraber statik ve dinamik dengesi
yaplan genellikle grafitli dkme demirden veya dvme elikten motor parasdr

Volan i zamannda bir ksm enerjiyi zerine alarak dier zamanlarda pistonlarn kolayca l noktalar
amasn salar

Volann grevleri yle aklanabilir. Krank milinin srekli dnmesi ve yanma stroku dndaki dier zamann
gerekleebilmesi iin dn ynnde bir atalet kuvveti gereklidir. Bilindii gibi drt zamanl motorlarda
krankn iki dnnde bir defa i olur. Genileme zamannda piston tepesi zerinde oluan dorusal itme
kuvveti ile krank mili dndrlmektedir.

1.
2.
3.
4.
5.

Krank mili,
Krank mili ans,
Volan,
Volan dilisi,
Kavrama disk srtnme yzeyi

Volann dier birok grevleri vardr.

Motorun ilk altrlmas esnasnda, zerinde bulunan


dili aracl ile mar motorundan ald dairesel
hareketi ayn eksende bal bulunduu krank miline
ileterek motora ilk hareket verilmesini salar.
Volan mekanik kontroll vites kutularnda kavramaya
da yataklk eder ve kavrama diskine hareket veren bir
kavrama paras olarak grev yapar. Otomatik vites
kutularnda kullanlan hidrolik tip kavramalarda,
torkkonvertr standart tip volann yerini alr.
Kavrama, bask plakasna srtnme yzeyi temin
etmesi dnda volann dier grevlerini torkkonvertr
yapar .
zerinde bulunan iaretler sayesinde motorun supap
hareket ve ateleme zamanlarnn belirlenmesinde rol
oynar.

1.
2.
3.

Volan,
Volan dilisi,
Kavrama-debriyaj nitesi

Motor Kumanda Paralar


ten yanmal motorlarda silindir ierisinde oluan
evrim zamanlarna gre, karmn istenildii zaman
alnabilmesi ve yanma sonucu atk gazlarn silindir
darsna atlabilmesi iin bir kontrol mekanizmasna
gereksinim vardr. Bu mekanizma yapsna supap zaman
ayar veya supap kontrol mekanizmas ad verilir. Motor
supap zaman ayar mekanizmas silindir ierisine alnacak
yanma elemanlarnn giri ve k balanglarn belirler.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Krank mili,
Piston,
Krank dilisi,
Zaman ayar zinciri,
Eksantrik dilisi,
Eksantrik (kam) mili,
Supap mekanizmas,
Egzoz manifoldu

Silindir ierisindeki pistonun dorusal hareketi


sonucu zamanlarn oluabilmesi iin, krank mili
dairesel hareketinin supaplara kumanda eden
ve farkl bir eksende hareket eden eksantrik
miline iletilmesi gerekmektedir. Bu hareket
iletimi dili grubu, iletim zinciri veya triger
kay aracl ile salanr. Eksantrik milinin
dairesel hareketi ve geometrik yaps sayesinde
supap yay kuvveti yenilerek supabn almas
ve tekrar yay kuvveti sonucu kapatlmas
salanr

Eksantrik mili, supaplar drt zaman evrimine gre aan, piston


kursu boyunca ak tutan ve yaylar yardmyla kapatan, ateleme ve
yalama sistemi gibi sistem paralarna da hareket veren setli bir
mildir. Kresel grafitli dkme demirden veya elik alamndan presle
dvlerek veya dklerek tek para olarak retilen kam milinin kam
ve muylu yzeyleri sl ilemlerle sertletirilerek anmaya ve basma
kuvvetlerine kar dayanmlar arttrlmtr.

Eksantrik mili supap kontrol mekanizmasndaki temel


grevi gerekletirir. Bunlar,
Supaplar uygun zamanda ap kapatmak,
Supaplar istenilen miktarda amak,
Supaplar belirli bir aklkta tutmak

Teorik olarak drt strok periyottu


motorlarda, bir evrimin oluabilmesi iin
krank mili 720'lik hareket yaparken piston
silindir ierisinde 4 strok hareketi
yapmaktadr. Krank milinin bu 720
hareketi srasnda emme ve egzoz
supaplarnn birer kez alp kapanmalar
gerekmektedir. Bu da eksantrik milinin
360o,lik hareket yapmas anlamna
gelmektedir. Bu nedenle eksantrik mili
dilisinin di says hareketini ald krank
mili dilisi di saysnn iki katdr

Eksantrik Mili Tahrik Mekanizmalar

Krank milinin dairesel hareketi, farkl eksende alan eksantrik (kam) miline farkl mekanizma ekli ile
iletilebilmektedir. Bunlar;
Zaman ayar dilileri ile hareket iletim mekanizmas,
Zincir ile hareket iletim mekanizmas,
Zamanlama kay (Triger) ile hareket iletim mekanizmasdr.

Zaman Ayar Dilileri ile Hareket iletim Mekanizmas

Bu yntem eksantrik milinin silindir blou iinde yer


ald stten supapl tip motorlarn supap
mekanizmalarnda uygulanr. Krank mili hareketi dili
mekanizmas ile kam miline iletilmektedir

Zaman Ayar Zinciri ile Hareket letim Mekanizmas


Bu tip hareket iletim sisteminde tekli veya oklu zincir kullanlr.
Zincir, bir hidrolik zincir gerginletiricisi tarafndan gerilir. Bu
gerginletiricide motorun ya basncyla kontrol edilir. Buna ilave
olarak zincir, zincir titreimini ve grltsn azaltmak iin zincir
klavuzlar zerinde hareket ettirilir. Zamanlama zinciri almas
esnasnda merkezka kuvvetten dolay dar doru alma eilimi
gsterdiinden, kovan zincirde zincir gerdiricileri kullanlr.

Zamanlama Kay ile Hareket letimi


Son zamanlarda kovan zincirin yerine sentetik fiber kord
bezleri ile takviye edilmi lastik malzemeden yaplan ve
zerinde diler bulunan triger kay kullanm
yaygnlamtr. Lif dokusu glendirilmi plastikten
yaplm. Dili bir triger kay ile kam milini hareket
ettirmek sessiz bir alma salar ve dk arlk
sayesinde zellikle yksek motor devirleri iin uygundur.
Triger kaynn malzemesi ya ve soutma suyu temasna
uygun deildir ve belirli kullanm aralklarnda
deitirilmektedir.

A.
B.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.

Silindir kapa,
B. Motor blou,
Emme supaplar kam mili,
Egzoz supaplar kam mili,
Hidrolik supap itici,
Supap yay,
Supap klavuzu,
Emme portu,
Egzoz portu,
Emme supab,
Egzoz supab,
Yanma odas,
Piston,
Silindir,
Eksantrik tabla seti,
Soutma suyu kanal,
Soutma suyu kanal

Supap zaman ayar veya kontrol mekanizmas silindir saysna, supap dzenine ve kumanda elemanlarnn
motordaki konumlarna gre eitlilik gsterir.
1.
2.
3.
4.
5.

Eksantrik mili,
Manivela mekanizmas,
Supap yay,
Supap,
Piston

Supap Mekanizma eitleri


Supap sisteminin yaps kam milinin motor zerindeki konumuna gre
deikenlik gsterebilmektedir. Genel olarak yaplar ve paralar ayndr

Alttan eksantrikli supap mekanizma dzeni

1. Krank mili
2. Hareket ilerim eleman
3. Eksantrik dilisi,
4. Kam mili,
5. Supap itici fincan,
6. tici ubuk,
7. Manivela dzenei,
8. Supap yay,
9. Silindir kapa,
10.Supap
11.Motor blou

Kam mili silindir kapa ierisinde olan supap mekanizmas

1.
2.
3.
4.
5.

Eksantrik mili,
Supap itici fincan,
Manivela dzenei,
Supap,
Silindir kapa

Kam mili silindir kapa zerinde olan stten tek eksantrik milli
supap mekanizmas

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Kam mili,
Manivela dzenei,
Emme supab,
Egzoz supab,
Silindir kapa,
Motor blou

Kam mili silindir kapa zerinde olan stten ift


eksantrik milli supap mekanizmas

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Emme supaplar kam mili,


Egzoz supaplar kam mili,
Emme supab,
Egzoz supab,
Hidrolik itici,
Silindir kapa,
Motor blou

Supap Konumuna Gre Mekanizmalar


I Tipi supap mekanizmas

L Tipi supap mekanizmas

Supap Akl ve Hidrolik Supap ticileri


Emme ve egzoz supaplar, scaklk artna ve yapm malzemelerine bal olarak
alma srasnda genleirler. Ayrca, motor zamanlama sistemindeki hareket
iletim paralarnn uzunluu da, anmaya bal olarak deiir. Emme ve egzoz
supaplarnn tm alma koullarnda tam olarak kapanmasn salamak iin
paralar arasnda uygun boluklarn braklmas gerekmektedir. Supap akl
denilen bu boluk, paralarn genleme toplamna eit olacak ekilde tespit
edilmektedir. Motor soukken, supap akl genellikle motor scakken
olduundan daha fazladr ve egzoz supab akl, egzoz supab daha scak
altndan, genellikle emme supab aklndan daha fazladr. Hidrolik supap
iticileri, eksantrik mili kam hareketini supap miline iletme ilevlerine ek olarak
supap akln da ayarlayan supap mekanizma elemanlardr. Issal genleme ve
anma yznden meydana gelen ebat deiiklikleri, hidrolik supap iticileri
tarafndan dengelenir. Bu nedenle supap aklnn ayarlanmasna gerek kalmaz.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

tme eleman,
Supap iticileri,
alma odas,
Sktrma yay,
Klavuz manon,
Supap gvdesi ya keesi,
Ya beslemesi,
Bilyeli valf,
Depo

Supap Aklnn Az (Sk) Olmas

Supap aklnn kk olmas, supabn daha erken almasna ve daha ge kapanmasna, yani daha uzun sre
ak durumda kalmasna neden olmaktadr. Bu nedenle supabn kapal kalma sresi ksalr. Kapanma sresinin
ksalmas, supap bandan supap yuvasna yeterince s verilmemesine neden olur ve bunun sonucunda egzoz
supab ar snr. Ayrca, yeterince aklk olmazsa, egzoz supabnn ya da emme supabnn motor scakken
kapanmamas tehlikesi vardr. Bu durumda, egzoz gaz, egzoz supabndaki aralktan ieri ekilirken, alevler
emme supabndaki aralktan emme manifolduna kaarlar. Bu nedenle, gaz kayplar ve g kayplar
olumaktadr. Supap aklnn kk olmas ayn zamanda, supap ile supap yuvalar arasndaki kk
aklktan akan scak egzoz gazlar yznden supaplar ar snacaklardr. Bunun sonucunda supap balar ve
supap yuvalar yanacaktr.
Supap Aklnn Fazla Olmas

Supap aklnn ok byk olmas, supaplarn ok ge almasna ve ok erken kapanmasna neden


olmaktadr. Bunun sonucunda supap alma sreleri ksalmakta ve gazlarn geecei alma kesitleri
dmektedir. Bu da silindir ierisine alnan emme dolgusunu azaltarak g kn olumsuz etkiler

Supaplar
Supaplarn grevi, alma artlarnda emme ve egzoz yuvalarn amak ve sktrma zaman ve yanma zaman
srasnda bu yuvalarn szdrmazln salamaktr

1. Emme supab, 2. Egzoz supab, 3. Emme portu, 4. Egzoz portu, 5. Emme eksantrik mili, 6. Egzoz eksantrik mili,
7. Silindir kapa

Drt zamanl iten yanmal motorlarda bir silindir iin en az iki adet supap bulunur. Bunlar emme zamannda
silindir ierisine dolgunu giri yapt emme supab ve yanma sonucunda atk gazlarn kna izin veren egzoz
supabdr.
Genellikle her silindir iin bir emme ve bir de egzoz olmak zere iki supap bulunur. Ancak motor verimini
arttrmak iin; silindire daha fazla karm ve hava alp yanm gazlar daha kolay dar atabilmek iin
silindirlere 2 emme, 2 egzoz olmak zere 4 supap konulmaktadr. 3 ve 5 supapl motor tipleri de gnmzde
mevcuttur. Supaplar motorlarda yksek sl yk ve basn altnda almaktadrlar. Bu nedenle, emme supab
ieri akan taze karmla soutulsa da, 500 C scakla kadar snr. Scak yanma gazlarnn ak ierisinde
bulunduu iin egzoz supab ise 800 C'ye kadar snr. Egzoz supab aldnda, egzoz gazlarnn yksek basnc
ss, yanma odasnn hzl boaltlmasn kolaylatrd iin, egzoz supabnn ap mmkn olduunca emme
supabndan daha kktr. Egzoz supaplar, krlmaya, korozyona, eilmeye ve hzl anmaya kar dayanm
yksek olmas iin, iinde yksek oranda krom, nikel, silikon ve dier baz katklarn bulunduu elik
alamlardan veya stellit denilen, yksek sya dayankl, zel elik alamlarndan yaplr. Emme supaplar, egzoz
supaplarna nazaran s ynnden daha uygun artlarda alt iin, bunlarn yanma, korozyon ve anma
olasl daha az olduundan, stellite gre daha ucuz olan krom, nikel, elik alamlarndan yaplr.

1. Oyuk-kanallar, 2. Supap trna, 3. Supap ba, 4. Supap


yuvas, 5. Sert yzey kaplamas, 6. Supap sap

You might also like