MM-113 (B) BLGSAYAR

Prof.Dr. Ali KO
Yrd.Do.Dr. N.Adil ZTRK

MM-113 (B) BLGSAYAR

Do.Dr. Ali KO
Yrd. Do. Dr. N.Adil ZTRK

BLGSAYAR NEDR?

Bilgisayar;

Kullancdan ald verilerle mantksal ve

aritmetiksel ilemleri yapan,

Yapt ilemlerin sonucunu saklayabilen,

Saklad bilgilere istenildiinde ulaabilen

elektronik bir makinedir.

ANLATILACAK KONULAR

BLGSAYARIN TARH VE GELM

DONANIM
YAZILIM
PROGRAMLAMAYA GR
FORTRAN PROGRAMLAMA DL

BLGSAYARIN TARH VE GELM

ABAKS M.. 1000

lk bilgisayar olarak inlilerin

M.. 2500 yllarda
kullanmaya baladklar
abaks kabul edilir.
u anda bile kullanlan
abaks, toplama, karma,
arpma ve blme ilemleri
yapmaya yarayan bir alettir.

BLGSAYARIN TARH VE GELM

Hesap makinesi
saylabilecek ilk ciddi icat.
Fransz matematiki
Blaise Pascal tarafndan
icat edildi.
Pascal makineyi icat
ettiinde henz 16
yanda idi.
Deiik saylarda arklara
sahip olan bu makine
toplama ve karma
ilemlerini yapabiliyordu.

PASCALLINE 1642

BLGSAYARIN TARH VE GELM

Alman matematikisi olan

Gottfried Wilhelm Leibniz
tarafndan icat edildi.
Toplama ve karmann
yan sra, arpma, blme
ve karekk alma
ilemlerini de
yapabiliyordu.

LEIBNIZ ARKI 1671

BLGSAYARIN TARH VE GELM

lk mekanik bilgisayardr
Charles Babbage
tarafndan icat edildi.
Fark makinesinden sonra
Analitik Makine ad verilen
bir makinenin tasarmna
balad.
Analitik makinede
mantksal ilem birimi,
veri depolama birimi, giri
k niteleri kullanlmas
planlanyordu.
Bu yaklam gnmz
bilgisayarlarnn temelini
oluturdu.

FARK MAKNASI 1830

Delikli kartlardan bilgi girii yaplp hesaplamalar ve mantksal ilemler

yapabiliyor. kt alnabiliyordu.

BLGSAYARIN TARH VE GELM

Veri yazmak ve okumak

iin delikli kartlar
kullanyordu.
nsan mdahalesi ile
ilem grd iin yari
otomatik olarak
alyordu.

Saniyede 5 ilem
yapabiliyordu

18 m uzunluundayd

2,5 m yksekliindeydi

MARK I 1944

BLGSAYARIN TARH VE GELM

Yapmnda 18.000 adet

elektironik tp kullanld.

50 ton arlndayd.

167 m2 yer kaplyordu.

Saniyede 5000 toplama

ilemi yapabiliyordu.

Mark-Iden 1000 kat daha

hzlyd

Eniac askeri amala

retildi.

Top mermilerinin
menzillerini hesaplamak
iin kullanld.

ENIAC 1944

BLGSAYARIN TARH VE GELM

Eniacdan 10 kez daha

gl ve yz kat daha
hzl alyordu.
Komutlarn dier veriler
gibi bilgisayara dardan
girilmesini salyordu.
Bu zellik programclkta
byk kolaylklar
salamt.

EDVAC 1945

BLGSAYARIN TARH VE GELM

lk defa manyetik teyp

kullanarak verileri
depolayan bilgisayardr.

UNIVAC 1952

BLGSAYARIN TARH VE GELM

Vakum tpleri yerine

transistrler kullanld.
Daha az enerji harcyordu.
Boyut olarak daha
kkt.
Daha az snyordu.

IBM 1401 1959

BLGSAYARIN TARH VE GELM

Entegre devreler
kullanyordu.
Bu devreler binlerce
transistr kendi ilerinde
barndrabiliyordu.

Bu sayede;

Boyutlar kld,

Maliyet azald,

lem hz artt.
Manyetik diskler zerinde
verilerini depoluyordu.

IBM 360 1964

BLGSAYARIN TARH VE GELM

Entegre devre teknolojisi

geliti.
Entegre devreler
birletirilerek chipler
retilmeye baland.

Bu sayede;
Boyutlar daha da
kld,
Maliyet daha da azald,
lem hz daha da
artt.

INTEL 4001 Mikro lemci 1969

BLGSAYARIN TARH VE GELM

ki niversite rencisi
tarafndan evin garajnda
retildi.
Klavye ve monitr yoktu.
Fare ise sadece kk ve
sevimsiz bir hayvan
olarak biliniyordu.

APPLE I 1977

BLGSAYARIN TARH VE GELM

Kiisel bilgisayar kavram

hayata geti.
4 yl iinde 1 milyon adet
satld.
Dnyann her yannda
IBM uyumlu bilgisayarlar
retilmeye baland.
Bu tarihten itibaren
bilgisayar sektr
inanlmaz bir ivme
kazand.

IBM PC 1981

GNMZ BLGSAYARLARI
lem ve kontrol birimlerinin tmnn bir arada bulunduu chipler
gelitirildi.
Temel zellikleri unlardr:
o

Mikroilemcilerle daha hzl ilemler yaplmaktadr

Daha fazla bilgi ve program saklanabilen disk, CD ve

DVDler kullanlabilmektedir

Yapay zek kavram hayata geirilmitir

A sistemleri oluturulup bilgisayarlar arasnda iletiim

salanabildi

Bilgisayarlar fiziksel olarak klerek kullanl ve tanabilir

hale geldi

GNMZ BLGSAYARLARI

GNMZ BLGSAYARLARI

GNMZ BLGSAYARLARI

GNMZ BLGSAYARLARI

Bilgisayar sistemini temel olarak iki ana

ksmda ele alabiliriz.
Bunlardan herhangi biri olmakszn
bilgisayardan faydalanmamz mmkn
deildir

DONANIM (Hardware)

YAZILIM (Software)

GNMZ BLGSAYARLARI
BLGSAYAR

Donanm

Temel Birimler

Anakart
Cpu
Ram
Harddisk
Floppy
Ekran Kart
Kasa
Monitr
Klavye+Mouse

Yazlm

evre Birimleri

letim Sistemleri

Yazc
Tarayc
izici

MS-Dos
Windows
Unix
Linux
Nowel
OS/2

Uygulamalar

MS Word
MS Excel
MS Power Point
Muhasebe Programlar
Oyunlar
Chat Programlar

DONANIM

Donanm, bir bilgisayar sisteminde

bulunan fiziksel aygtlarn tmne
verilen addr.

Donanm Aygtlar

Kasa
Bilgisayarda bulunan hassas donanm paralarn
koruyan, kzaklar, yuvalar, vida yerleri olan
metal muhafazadr.

inde yukarda bahsedilen donanm bileenlerine

elektrik veren g kayna hazr ekilde gelir.
zerinde ama/kapama, bilgisayar elektrii
kesmeden kapatp tekrar altrma (reset)
dmeleri, kl gstergeler, kasann iine
taktmz baz aygtlarn dardan ulalan
panelleri bulunur.

KASA

KASA

KASA

G Kayna (Power Supply)

G Kayna (Power Supply)

Bilgisayara g veren birimdir.

Bilgisayar iindeki btn paralara
elektrik verir.
Bilgisayar iinde 5 -12 volt elektrik
dolar. G kayna ebekeden
gelen elektrii bu seviyelere
drr.

Klavye

Mouse

USB
Seri
Port
Paralel
Port

Hoparlr
Mikrofon

JoyStick

Monitr

Seri port (Modem, Fare,...) COM1, COM2

Paralel port (Yazc) LPT1, LPT2

en yava
daha hzl

USB (digital kameralar, tanabilir bellekler)

en hzl

Kasa ierisinde yer alan unsurlar

Anakart

Disket, CD, DVD src

Bellek (RAM)

lemci

Ekran kart

Sabit disk

ANA KART

Bilgisayarn elektronik paralarnn tmnn

takld, baland, fiberglasdan yaplm
byk bir baskl devredir.
zerinde eitli aygtlar arasnda veri iletimini
salayan veri yollar, transistrler, yongalar,
entegreler bulunur.
Ayrca zerinde ilemcinin, eitli kartlarn
taklaca yuvalar, kasann arkasna alan
ksmnda fare, klavye, monitr vs. balama
noktalar (port veya kap) bulunur.
Anakart, tm dier aygtlar veya bir ekilde o
aygtlardan gelen balantlar zerinde
barndrd iin ona bu ad verilmitir.
Yani bir anlamda tm dier donanm
bileenlerinin anasdr.

ANA KART

AGP

CPU
Socket
PCI

RAM

IDE(Harddisk , CD-ROM)

Floppy

ANA KART

ANA KART

ANAKART

ANAKART PC AKTVTELERNN
GEREKLET MERKEZ
DURUMUNDADIR. PCDEK BTN
ELEMANLAR BR EKLDE ANAKARTA
BALIDIR.
LEMC, RAM BELLEK, BIOS, CHIPSET
GB ELEMANLAR ANAKART
ZERNDEDR. ANAKART, ZERNDEK
BAKIR YOLLAR SAYESNDE BU
ELEMANLARIN LETM SALANIR.

Disket Src (Floppy Drive)

Disket Src (Floppy Drive)

DSKET (Floppy Disk Driver)

Daha az bilgi tutar. (1,44 MB)

abuk bozulur.

Tanabilir.

CD-DVD Src & Yazc

Veri depolamak iin kullanlan yan bellek

birimidir.

Disketlere gre kapasiteleri ok yksektir.

8x, 16x, 24x, 50x, 52x, vs..

Bu hzlar CD-ROM srcnn okuma ya da

yazma hzyla ilgilidir.

CD-DVD Src & Yazc

CD-DVD Src & Yazc

CD yazclar standart CD srclerden farkldr, nk

zel bir lazer n ile alrlar.
Bu lazer, cd-r diskler zerindeki kimyasal madde
tabakasna verileri yakarak yazar.

Bellek (RAM)

Bellek (RAM)

RAM (Random Access Memory-Rasgele eriimli bellek)

veya ana bellek olarak geer.
Bilgisayarmzn ilemcisi ok hzldr; ancak ilemcinin,
ihtiya duyduu bilgileri ok hzl bir biimde ona
iletebilecek bir bilgi depolama alanna, ksacas bir
bellee ihtiyac vardr.
te RAM, byle bir bellek trdr. zerine yklenen
bilgiler geicidir, yani bilgisayar kapatldnda
kaybolur.

Yani bilgilerin CPU tarafndan ilenmesi iin geici

olarak sakland ortamdr.

64 MB, 128 MB, 256 MB, 512 MB, 1 GB, vs..

lemci (CPU)

lemci (CPU)

Merkezi lemci Birimi (Central Processing Unit)

PCnin beynidir. Bilgisayar yneten, ilemleri
yapan , ierisinde milyonlarca tranzistor bulunan
elektronik devredir. Mikroilemcinin hz Hertz
frekans birimi ile llr
Yaplacak her ileme o karar verir ve bununla ilgili
dier aygtlar ynlendirir.

lemci (CPU)

lemci hz MHz (MegaHertz) ve GHz (GigaHertz)

olarak llr.
1 MHz = 1.000.000 lem/Saniyedir.

1 MHz hzndaki bir ilemci saniyede 1 milyon ilem

yapar.
1 Hertz saniyede 1 darbeye eittir. Gnmzdeki
ilemciler 1 GigaHertz snrn gemitir. Bunun
anlam saniyede 1 trilyon ilemdir

1 GHz = 1000 Mhz

Ekran Kart

Ekran Kart

Ekran Kart

Ekran Kart

Ekran kart, bilgisayarn yapt ilemlerin

sonularn,
CRT
monitrler,
LCD
monitrler ya da projeksiyon cihazlar
zerinden
bizim
alglayabileceimiz
ekilde grntlere dntren bilgisayar
parasdr.

Ekran - Monitor

Mikroilemcinin
ekran kart
zerinden
gnderdii
sinyalleri gzn
grebilecei
ekilde
grntye
dntrr.

Ekran - Monitor

Bilgisayarn kullancnn yapt ilemleri

grebilmesini salayan grsel parasdr.
Monitrde hareketli ya da sabit resim
olarak alglananlar aslnda tek karelik
resimlerdir.
Bu tek karelik resimler satr satr
oluturulmutur ve saniyede bir ok kere
yenilenirler.

Sabit Disk- HARDDISK

Sabit Disk- HARDDISK

Sabit Disk- HARDDISK

Sabit Disk- HARDDISK

Sabit disk src, verileri bir dizi dnen

magnetik yapraklarda magnetik olarak
saklar. Her magnetik yaprakta okuma ve
yazma ilemini yapan okuma yazma
kafas vardr.
Sabit disk, merkezlerinden geen bir mil
zerine st ste yerletirilmi plakalara
benzer. Bu plakalar mil ile beraber belirli
bir hzda dnerler ve bu srada okunurlar
veya zerlerine yeni bilgiler yazlr.

Sabit Disk- HARDDISK

Daha ok bilgi tutar.

20 GB, 40 GB, 80 GB, 120, vs..

Sabit diskin hz RPM (Repeat Per Minutes Dakikada Dnme Says).

5400 RPM ve 7200 RPM

Sabit Disk- HARDDISK

Disk tr:
IDE (Integrated Drive Electronics)
EIDE (Enhanced Integrated Drive
Electronics)
SCSI (Small Computer System
Interface)
SATA (Serial Advanced Technology
Attachment )
PATA (Parallel Advanced Technology
Attachment )

Yazlm
(letim Sistemleri-Uygulamalar)

letim Sistemleri

Ms-dos
Windows
Unix
Linux
Nowel
OS/2

letim Sistemi

Bilgisayarlarn alabilmesi iin gereken temel yazlm.

Bilgisayarlar eitli donanm rnlerinin belli bir tasarma
gre
bir
araya
getirilmesiyle
oluturulur.
Ancak
kendilerinden beklenen ileri gerekletirmeleri iin bu
sadece donanmdan oluan altyap yeterli deildir. Bir
kelime ilem yazlm ile belge oluturabilmek iin nce
bilgisayarn almas, donanm rnlerinin birbirlerini
tanmas ve birlikte alacaklar elemanlarla uygun artlarn
salanmas gerekecektir. Kullanc klavyede bir tua
bastnda, bir harfin ekranda grntlenmesi, yazlanlarn
saklanmak istendiinde belgenin disk zerine yazlmas,
belgeye bir dosya ad verilebilmesi yaplabilecek iler
arasndadr. Kullanlan yazlm ne tr olursa olsun baz temel
ilemler hep ayndr; dosyalarn diske yazlmas, diskten
alnp ekrana grntlenmesi, bir dosyann baslmak zere
yazcya gnderilmesi... Bu durumda tm yazlmlarn
zerinde alaca zemini oluturmak ve temel ilemleri
gerekletirmek zere kullanlan yazlm ile karlalr. Bu,
iletim sistemidir.

letim Sistemi

letim sistemi, bilgisayarn almasn

salayan ve sunduu imkanlar ekonomik
ve verimli olarak yneten bir alma
ynetimidir.
Bir iletim sistemi, bilgisayarn verileri d
ortamdan almak, ilemek, ekranda
gstermek, yazmak, kopyalamak vb. gibi
temel ilerini nasl yapacan yneten
geni kapsaml bir programdr.
letim sistemi olmakszn bilgisayar
kullanmamz mmkn deildir.

letim Sistemi

Gnmzde en ok kullanlan iletim sistemleri

Windows, Novell, Unix ve Linuxtur
letim sistemi bilgisayarda alan ana
programdr.
Dier programlar iletim sistemi olmadan
alamazlar.
Girilen dosya tiplerini tanr.
Dosyalar sabit disk zerinde tutar ve organize
eder.
Sabit disk, modem, yazc, scanner gibi evre
birimlerini kontrol eder.

Uygulamalar

Ms Word
Ms Excel
Muhasebe programlar
Oyunlar
Program yazma programlar
Chat programlar

Dosya ve Klasr

Bilgisayarda bulunan tm programlar, oyunlar, iletim

sistemleri, kendi hazrladmz belgeler dosya ad
verilen nesneler iinde saklanr. Bu dosyalar
bilgisayarmzda hard disk adn verdiimiz fiziksel bir
aygtta saklanr.
Src; Dosya ve klasrlerin saklanabilecei fiziksel
ortamlardr ve alfabede bulunan harfler ile temsil
edilirler. Disket srcler A veya B harfi ile Harddiskler
ise C ve sonrasnda gelen harfler ile temsil edilirler.

CD-ROM DVD-ROM ve Tape Backup niteleri vb. dier

aygtlar ise Harddiskten sonra gelen harfler ile temsil
edilirler.

Klasr

Srcler ierisinde bulunan dosyalar gruplamak

amac ile kullanlan program gruplardr. Klasrler
sayesinde aradmz herhangi bir dosyay
bulmamz kolaylar. Klasrler tpk bir
ktphanede kitaplarn konularna gre
gruplandrlmalarna benzer.
rnein bilgisayarmzda hazrladmz belgeler,
hesap tablolar, sunular vb. C srcsnde
bulunan Belgelerim adl klasrde
gruplanmlardr. Windowsa ait dosyalar C
srcsnde bulunan Windows adl klasrde
gruplanmlardr.

Dosya

Bilgisayarda bulunan btn bilgiler dosyalarda

saklanr. Bir program altracaksak onun iin
gerekli dosyalar, ekran grntleri, sesler
dosyalarda saklanr. Kullandmz bir paket
programn
girilen
verileri
ilgili
dosyalara
kaydedilir. Ms Offisde yazdmz belgeler, hesap
tablolar, sunular vb. kaydettiimizde Windows
belirlediimiz isimde bir dosya oluturur. Bu
sayede yaptmz almalar istediimiz herhangi
bir zamanda ap okuyabilir gerekli gncellemeleri
yapabiliriz.
Bilgisayarda bulunan btn dosyalar
Ad.Uzant eklinde saklanr.

Dosya

Dosya

.Exe
.Bat
.Txt
.Bmp
.Jpg
.Gif
.Doc
.Xls
.Ppt
.Mdb
.Zip
.Mp3
.Wav
.Mid
.Mpg
.Avi

Uygulama dosyalar
Toplu i ktkleri
Metin dosyalar
Resim dosyalar
Resim dosyalar
Resim dosyalar
Microsoft Word dosyalar
Microsoft Excel dosyalar
Microsoft Powerpoint dosyalar
Microsoft Access dosyalar
Sktrlm dosyalar
Ses dosyalar
Ses dosyalar
Ses dosyalar
Film dosyalar
Film dosyalar

Veri Birimi

Veri Birimi BYTE'dr. Bir Byte 8 Bittir.

1 Bit 0 ya da 1'den (kapal devre=0, ak devre=1) oluur.
1 BYTE 1 karakter'dir.
1024 BYTE = 1 KiloByte'dr. (KiloByte = KB)
1024 KB = 1 MegaByte'dr. (MegaByte = MB)
1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB)
1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB

kili Say Sistemi

0 Mant

1 Mant

Yanl

Doru

Hayr

Evet

Lamba yanmyor

Lamba Yanyor

Kapal

Ak

kili Say Sistemi

Saylar bilgisayarn belleinde, 22, 45 veya 34.98 gibi

saklanmaz. Bilgisayarlar iin bilgi ya var ya da yoktur, yani
sadece iki ihtimal bulunmaktadr, bu nedenle bilgisayarlar
sadece 0 ve 1i tanyabilir, 0 ile 9 arasndaki 10 ayr
sembol tanyamaz. rnein 12 says 1100 eklinde, 23
says ise 10111 eklinde saklanr. Bu yzden bizim
verdiimiz her deeri nce, 0 ya da 1 ile ifade edilebilecek
ekle dntrr. Bilgisayarlarda 0 ya da 1 deerini
depolayabilen her birime bit denir (binary digit teriminin
ksaltlm hali). 8 Bit bir araya gelerek bir byte (bayt)
oluturur. Bilgisayarda bilgiler bytelar halinde tanr ve
saklanr. Her bir karakter, harf ya da rakam 8 bitlik baytlar
halindedir. Dolaysyla bellein bykl de byte birimi ile
ifade edilir. 1024 byte 1 kilobyte (KB), 1024 kilobyte ise 1
megabyte (MB) olarak tanmlanr. nceleri 640 KB olan
bilgisayar bellekleri gnmzde 1 GB hatta daha fazladr.

kili Say Sistemi

Bilgisayarn iki sayy birbiriyle toplamasn istediimizde,

ilemci birbiriyle toplanacak bu iki sayy bilmelidir ve
ancak bellekteki saylar ileyebilir. Yani saylar nceden
bellee yerletirilmelidir. Ancak bilgisayarn bellei
milyonlarca hcreden meydana gelmitir ve her hcre
sadece bir tek veriyi saklayabilir. Bu nedenle ilemciye,
toplanmasn istediimiz iki saynn, bellein hangi
hcrelerinde olduunu bildirmemiz gerekir. lemcinin
arad saylar kolayca bulabilmesi iin, bilgisayarn bellei
bir satran tahtas gibi adreslenmitir. Bildirdiimiz
adresteki iki sayy alan ve toplayan ilemcinin hangi
rakam bulduunu bizim bilmemiz gerekir. Bu amala
ilemcinin bulduu say bellee yerletirilmelidir. Aksi
takdirde bulunan sonucu bilmek mmkn olmaz.

kili Say Sistemi

Ondalk Sistem

kili Sistem

Ondalk Sistem

kili Sistem

111

1000

10

1001

11

10

1010

100

11

1011

101

12

1100

110

13

1101

Bilgisayarn bu kadar basit bir ilkeyle

almas gerekten insanlar hayrete
drmektedir. Sadece toplama ve
karlatrmay bilen bilgisayarlar, iyi
programlandklar zaman, bir uzay
aracnn yrngesini hesaplayabilir, byk
bir spermarketin raflarnda yer alan
milyonlarca kalem mal izleyebilir,
bankalarda milyonlarca kiinin hesaplarn
tutabilirler.

Bilgisayarlar sadece ilemci ve bellekten olusayd,

insanlara hibir faydas olmazd. nk ilemcinin yapt
ilemlerin sonularn insanlar renemezdi. Biraz nce,
ilemci bellein iki farkl adresindeki iki sayy toplad ve
bir baka adrese yazd. Sonucu renemediimiz srece
bilgisayarn bizim iimize yaradn syleyebilir miyiz?
Bilgisayarn yapt ilemlerin sonucunu kullancya
aktarabilecei birimlere ve tabii ki yaplacak ilemleri ve
ilenecek deerleri bilgisayara vermemizi salayacak
birimlere ihtiya duyulmaktadr. Kullanc ile bilgisayar
sisteminin birbirlerine bilgi aktarmalarn salayan
birimlere, giri-k birimleri ad verilmektedir