PHNG PHP DY CH HN - T HN

TRONG TING NHT CHO SINH VIN VIT NAM

TS. Trn Sn
t vn
Tm l chung ca sinh vin khi chn mt mn ngoi ng hc thng l ting
Anh, v l th ting ph bin c nhiu nc trn th gii s dng, ng thi cng
l loi ngoi ng tng i d hc. Cn ting Trung v ting Nht c s dng ch Hn
nn nhiu ngi c cm gic kh hc, kh nh. Bi v ngi hc ngh n gin rng
ch Hn khng nh vn c, mi ch mt kiu rt phc tp.
Mt khi cc bn sinh vin chn mn ting Nht th u c quyt tm hc tt
mn ngoi ng ny. p ng yu cu ca sinh vin, v pha gio vin cn phi c
phng php ging dy nh th no thu ht ngi hc nhm gim bt kh khn v
to iu kin cho sinh vin c hng th hc tp. c bit l vn dy ch Hn v t
Hn trong ting Nht.
Thc t trong lch s ng cha ta tng hc ch Hn, t nc ta tng mn
ch Hn lm vn t trong nhiu th k. Nhng th h sinh vin ngy nay t c iu
kin tip xc vi ch Hn, nn khng hiu v vn t Hn c ngha nh th no i
vi nn vn ho ca mt dn tc sn sinh ra n l t nc Trung Hoa. ng thi
vn t Hn v nn vn ho ch Hn c nh hng su sc nh th no i vi mt
t nc s dng ch Hn v vn cn tip tc s dng ch Hn l mt quc t thc
s nh Nht Bn.
Vy ch Hn l loi vn t g? V ng cha ta hi xa hc nh th no? Trc
khi hc mn hc ny, ngi hc cn c tm hiu nhng kin thc c bn nht v vn
t Hn, nht l ch Hn v t Hn trong ting Nht. c bit cn phn tch mt s kh
khn v thun li khi ngi Vit Nam hc ting Nht ni chung v khi hc ch Hn v
t Hn trong ting Nht ni ring.

Nhng kh khn
- Ch la tinh, ch quc ng l loi vn t biu m (loi k hiu m) cn vn t
Hn l loi vn t biu (loi k hiu ngha). Vn t Hn l loi k hiu ngha bao
gm cc k hiu nh (cc du, cc b th, cc ch n) c sp xp theo trt t t
tri sang phi, t trn xung di thnh mt ch. Mt ch n (di 10 nt), ch ghp
(nhiu nht 33 nt, hin nay Nht Bn thng ch s dng loi ch di 20 nt, c
nhng ch vn trn 20 nt c tinh gin cn di 20 nt).
Nhng ngi ln u tin hc loi vn t Hn s rt b ng. Nu khng c
phng php hc s rt lng tng v khi khng hc c th rt nn. Cho nn ngay t
u phi c hc t nt bt, cu to ch Hn, cc b th v.v...
- Ch Hn trong ting Nht c nhiu cch c, trung bnh mt ch c t 1 n 4
cch c, mt s ch c t 8 n 12 cch c. Tt nhin mt ch Hn c nhiu cch
c l c nhiu ngha khc nhau. Ni cch khc l mt ch Hn ng cc v tr khc
Khoa ting Nht - H Ngoi Thng H Ni
74

nhau trong cu th hin ng ngha khc nhau th c cch c khc nhau. C ngi ni
rng hc ting Nht kh nht l v cch c ch Hn k ra cng c phn ng.
- Loi vn t Hn phi c luyn tp vit nhiu v ng phng php th mi c
th vit c ch t th cn, u v p. Kinh nghim qua nhiu kho ging dy,
chng ti nhn thy s sinh vin vit c ch Hn cn i, u v p rt t.
Nguyn nhn chnh l do gio vin cha ch luyn vit ch Hn cho sinh vin m
ch mi ch sa nhng li vit sai nh thiu nt, sai nt, nhm b ny sang b khc
m thi.
Nhng thun li
- Th h tr tuy khng bit ch Hn, nhng nhng m Hn Vit, t Hn Vit trong
kin thc ting Vit hc c trng ph thng cng tng i kh. Chng ta cn
nh cch gii ngha trong sch hc ch Hn ca ng cha ta t xa xa nh :
t l con, tn l chu
lc l su, tam l ba
gia l nh, quc l nc
tin l trc, hu l sau
ngu l tru, m l nga v.v...
Nh vy, vn t Hn Vit trong kin thc ca sinh vin Vit Nam l mt thun li
rt c bn hc ting Nht, nht l khi hc ch Hn v t Hn.
- S lng ch Hn ngi Nht s dng trong ting Nht khng nhiu so vi s
lng ch Hn ngi Trung Quc s dng trong ting Hn. C th l trong ting Nht
ch s dng khong hn 2000 ch (Bng ch Hn thng dng ca Nht bn nm
1981 quy nh 1945 ch. n nm 1990 b sung thm 284 ch dng cho tn ngi
vo bng quy nh trn). Nu hc ting Trung vi s lng 2000 ch th mi ch
trnh s cp. Cn trong ting Nht, ngi Nht ch s dng hn 2000 ch c bn v
thng dng nht, cho nn vi s lng ch Hn khng nhiu v rt c bn y cng
thun li i vi ngi hc. S d ngi Nht s dng ch Hn khng nhiu nh
ngi Trung quc l v ngoi ch Hn ra cn dng cc k t phin m nh ch cng
v ch mm (Katakana v Hiragana).
- Nhng kt qu nghin cu ca nhng nm gn y v Hn Nht v Hn Vit s
gp phn gip cho ngi hc tip cn vi ch Hn v t Hn trong ting Nht d dng
hn. V d kt qu nghin cu tm ra quy lut tng ng v ng m gia cch c
Hn Vit v cch c ON(cch c Hn Nht), quy tc chuyn i t m Hn Vit
sang cch c ON - m di v m ngn ca ting Nht v.v...
1. V ch Hn
1.1 S lc v qu trnh hnh thnh ch Hn Trung Quc
Trc khi vn t Hn ra i, loi vn t c nht cn li Trung Quc l vn t
gip ct, loi vn t c khc trn mai ra, xng th thuc di tch thi nh n. Sau
vn t gip ct l vn t kim thch hay kim vn, loi vn t c khc vo chung
ng, nh ng thuc di tch thi n-Chu. Cc loi vn t k trn rt phc tp, tip
n thi nh Tn khong th k th III trc cng nguyn, cc loi vn t y c
thng nht v kiu ch v gim bt nt. l loi ch Trin (Trin vn) v loi ch
75

ny c dng vo vic khc con du, vn bia v.v... n thi Tin Hn "L th" ra
i, loi vn t c gin lc t kiu ch Trin. Thi Hu Hn c cun " Thuyt vn
gii t". y l cun t in c nht ca Trung Quc do Ha Thn bin son. Tc gi
phn loi v chnh l hn 9000 ch Hn chia thnh b, vit thnh sch ni v cu
to, m v ngha ca ch Hn gi l "Lc th". Ri "Giai th" ra i, loi vn t c
ci tin t "L th", li vit nn nt v r rng nn "Giai th" c dng vit cng
vn, ghi a ch v tn ngi. n thi Tam Quc, loi vn t ny li c chuyn
sang cch vit tho l "Hnh th" ri "Tho th ". Li vit tho ny c s dng
rng ri cho n ngy nay. n thi Lc Triu "Thin t vn" xut hin. "Thin t
vn" l mt tp th i Hn do Chu Hng T sng tc. Tp th c ny c 250 cu bn
ch bao gm tt c 1000 ch Hn khc nhau khng trng lp, nn "Thin t vn" l c
ngha nh vy. Nghe ni "Thin t vn" c Vng Nhn ngi Bch T (Kudara,
mt nc nh min Ty nam bn o Triu Tin thi c xa) a vo Nht Bn thi
Thin hong ng Thn (Ojintenno). n i nh ng, Nht Bn c s thn sang
nh ng ti 16 ln trong vng 260 nm. T cc s thn a vn ho ca
Trung Quc vo Nht Bn. Qu trnh ch Hn c hnh thnh c th tm tt nh
sau :
- Thi nh n :
vn t Gip ct
- Thi nh n-Chu : Kim vn
- Thi nh Tn :
Trin vn
- Thi tin Hn :
L th
- Thi hu Hn :
Thuyt vn gii t
- Thi hu Hn :
Giai th
- Thi Tam quc :
Hnh th-Tho th
- Thi Lc Triu :
Thin t vn
1.2. V cun "Thuyt vn gii t" ca Ha Thn
y l cun t in c nht ca Trung Quc. Tc gi Ha Thn phn chia ch
Hn ra thnh 6 loi. l tng hnh, ch s, hi , hnh thanh, gi t v chuyn ch,
cn gi l "Lc th ". Trong cn ch bn loi : tng hnh, ch s, hi v hnh
thanh l nguyn l cu to ch Hn, cn hai loi: gi t v chuyn ch l nguyn l
cch dng ch Hn. Sau y xin gii thiu vi nt v bn nguyn l cu to v hai
nguyn l cch dng ch Hn.
- Tng hnh :
Loi vn t m phng hnh dng ca cy ci, mt tri, ni sng v.v...Loi vn t
ny c tinh gin t loi vn t v nh ch nht (mt tri), mc (mt), mc (cy),
sn (ni), xuyn (sng)
- Ch s :
Loi vn t dng k hiu ch s vic ch khng m phng hnh dng ca vt.
V d ch nht, ch nh (c ngha l mt, hai), ch thng, ch h (c ngha l trn,
di ), ch hnh (c ngha l i)
- Hi :
Loi vn t dng cc ch tng hnh ghp li vi nhau to ra ch mi. V d
ch lm gm c hai ch mc (hai cy thnh rng), ch sm gm c ba ch mc (ba
76

cy thnh rng rm), ch minh gm c ch khu v ch iu (khu l ming, iu l

chim, chim c ming l ht, ku)
- Hnh thanh :
Loi vn t c b tr phi hp gia hai b phn : b phn ch ngha gi l hnh
(dng ch hoc b ch Hn c sn ngha); b phn ch m gi l thanh (dng ch Hn
c sn cch c). Nhng ch Hn c xp theo b l ch hnh thanh. Hnh thanh l
mt trong bn nguyn l cu to v l nguyn l to ra c nhiu ch Hn nht.
V th ngi ta ni n ch Hn l ni ti b, tc l ch hnh thanh v ch c ch hnh
thanh mi c b. V d : ch Hn c bao nhiu b ? ch Hn ny thuc b no ? v.v...
C th ni hu ht nhng ch Hn c to ra u l ch hnh thanh.
V d : ch thanh, tnh, tinh
Ch thanh thuc b chm thu, ch tnh thuc b nht, ch tinh thuc b m.
Ba ch trn u c chung mt ch thanh ( ) ch cch c chung l "sei",
ngha chung l "trong v sch". Cn b phn bn tri l b ch ngha.
C th l :
" " (thanh) bn tri c b chm thy ch ngha l "nc trong".
" "(tnh) bn tri c b nht ch ngha l tri trong xanh c nh nng mt
tri, ngha chnh l "tri hng, tri nng ".
" " (tinh) bn tri c b m, nguyn ngha l gi go lm cho go trng, ngha
chnh l "tinh khit".
- Gi t :
Hnh thc mn m ca ch Hn ng m s dng vi ngha khc.
V d :
Ch ng ( ) nguyn l ch tng hnh, m t mt loi v kh l ci mu, mn
m ca ch "ng " dng vi ngha khc l "bn thn mnh", ngha chnh l "ti "
hoc " ta ".
Ch qu ( ) l ch tng hnh m t cy c qu. m gn ging vi ch cm
() nn c dng vi ngha "dt khot, quyt tm" "pht huy, t c".
- Chuyn ch :
Hnh thc s dng mt s ch Hn vi ngha m rng so vi ngha ban u ca
ch Hn y. Ni cch khc l hnh thc pht trin ngha.
V d :
Ch nhc ( ) l ch hi gm c hai ch yu ( ) v mt ch mc ( ) ch
loi nhc c n dy (gengakki) kt hp vi ch bch ( ) m phng ngn tay ci
gia hai dy n. Nguyn ngha l "m nhc" c dng thm vi ngha "vui v "
(tanoshii). Trng hp ny ngha Hn Vit l "lc" tc l vui.
Ch khng ( ) l ch hnh thanh. Bn trn l b huyt ( ), bn di l ch
cng ( ). Nguyn ngha l "trng khng" c dng thm vi ngha l "bu
tri"(sora ).
1.3. Cu to ch Hn
Hu ht cc ch Hn u c cu to theo nguyn l hnh thanh. Tc l mi ch
Hn bao gm mt bn l b cn mt bn l ch. Tng s b ch Hn th c ti vi
77

trm, cn nhng b thng gp th ch c vi chc. Nhng tt c cc b ch Hn c

th quy vo 7 dng b chnh nh sau :
- B bn tri (hen)
b nhn ng, b nhn kp, b ti gy...
- B bn phi (tsukuri) b ao ng, b lc, b thn, b hit...
- B bn trn (kanmuri) b chm u, b mi nh, b trc u...
- B bn di (ashi)
b chn gh, b chm ho, b tiu thm...
- B cnh trn (tare)
b xng, b qung, b bnh, b h...
- B cnh di (ny)
b quai xc, b thuyn kin, b tu...
- B xung quanh (kamae) b khung p, b khung nga, b khung quc...
S ch Hn khng c ghp vo loi ch hnh thanh ch cn c khong 116 ch,
trong phn ln l b kim ch (va l b va l ch) nh b vng v l ch
vng ( ), b ho v l ch ho ( ), b ngn v l ch ngn ( ) v.v...Cn nhng
b ch l b khng phi l ch, khi kt hp vi mt ch Hn to ra ch hnh thanh.
V d nh b chm thy, b ti gy, b ao ng, b mi nh, b tho u v.v...
1.4. Nt bt v th t nt bt
1.4.1. Nt bt
- Nt c bn
Hai nt c bn l t v vut. Nt t khi vit s dng li cui thnh nt t. Nt
vut khi vit gn cui khng dng li m ko mnh cho nt thon nhn l nt vut.
- Cc dng nt bt
C khong 9 dng nt bt nh sau : ngang, chch, mc, chm, ging u, gy gc,
s mc, mc cu, gy gc ri mc.
1.4.2. Th t nt bt
Th t nt bt hay quy tc vit ch Hn. Th t nt bt c quy nh theo 7 quy
tc sau y :
- T trn xung di
nh ch tam, cng, ngh...
- T tri sang phi
nh ch xuyn, hiu, h...
- T ngoi vo trong
nh ch quc, in, ng...
- Ngang trc s sau
nh ch thp, i, th...
- Gia trc tri phi sau nh ch tiu, thu, bng...
- S gia sau cng
nh ch trung, bn, bnh...
- Nt ngang sau cng
nh ch n, t, mu...
Trong by quy tc vit ch Hn k trn th ba quy tc u 4.2.1) T trn xung
di 4.2.2) T tri sang phi 4.2.3) T ngoi vo trong l ba quy tc c bn nht, bi
v rt nhiu ch Hn trong mt ch cha ng c ba nguyn tc y.
1.4.3. Cch vit ch Hn :
Thng thng khi vit ch Hn ngi ta vit trn giy k sn, mi ch vit vo
mt . Ci kh l cc vung chia sn rt u nhau, nhng ch Hn th c ch t nt
c ch nhiu nt, vy lm th no vit, thc ra l trnh by v gn nhng ch t
nt cng nh ch nhiu nt vo trong mt vung u nhau y. Nu sinh vin khng
c tp vit theo hng dn th ch vit ca h thng khng c cn i (ch to
ch nh, nt bt ri rc, ch ch nghing v.v...). Trung quc v Nht bn, t cp
tiu hc cc thy c gio cho hc sinh tp vit ch Hn tng nt bt, s dng c bt
78

lng (vit ch to trn kh giy vung 25X25). Ch vit ca tng hc sinh c trng
by lp hc cho cc em xem v nhn xt ch vit ca cc bn mnh, sau thy
gio nhn xt ch vit ca tng em v cho im. ta cha c iu kin lm c nh
th, nhng ti cho rng t nht gio vin cng nn hng dn cho sinh vin vit trn
giy k vung sn hoc gio vin k sn vung trn bng ri cho mt, hai sinh vin
ln bng tp vit, sau gio vin nhn xt v cha. Qua sinh vin c th hc tp
ln nhau, tp vit ch cho cn i v p.
2. V t Hn Nht
2.1 Cch c Hn Nht
Nhng ch Hn trong ting Nht thng c hai cch c mt l cch c ON, hai
l cch c KUN. Cch c ON l cch c ch Hn ca ngi Nht da theo m ca
ting Hn i ng, tng ng vi cch c Hn Vit. Cch c KUN l cch c
ch Hn theo ngha ca ngi Nht, tng ng vi ngha thun Vit. Nh vy c
th gi cch c ON l cch c Hn Nht trong mi tng quan so snh vi cch c
Hn Vit.
2.2 Cu to t Hn Nht
- Yu t cu to
Phn ln t Hn Nht c cu to bi hai yu t Hn v nhng yu t Hn y
u c theo cch c ON tc l cch c Hn Nht. Phn ln t Hn Nht vay mn
ca ting Hn u tng ng v cch c v ng ngha vi t Hn Vit tng ng.
V d : c l chuui = ch , c l riron = l lun,
c l kokka = quc ca, c l sesshoku = tip xc v.v...
- Thnh phn cu to
T Hn Nht trong ting Nht c nh ngha nh sau : nhng t Hn thng l
t hai ch Hn c c theo cch c ON (ON+ON) l t Hn Nht (kango). T Hn
Nht phn ln c vay mn t ting Hn, cho nn hnh thc cu to cng ging nh
trong ting Hn. Thnh phn cu to t Hn Nht gm c cc dng kt cu nh kt
cu ch v, kt cu ng tn, kt cu chnh ph, kt cu ng ng, kt cu ng lp
v.v...
+ Kt cu ch v : yu t u l ch ng, yu t sau l v ng. Kt cu ny c ngha
l "ci g lm sao" " ai lm g".
V d :

: a chn (t rung = ng t)

: nht mt (mt tri ln)

: nhn to (con ngi lm ra)

+ Kt cu ng tn : yu t u l ng t, yu t sau l tn ng.
V d :

: c th (c sch)

: cm yn ( cm ht thuc l)

: c th (c = nm, th = tay, c ngha l bt tay)

Mt s t Hn Nht c kt cu ng tn theo trnh t ng php ting Nht, c
ngha l trt t yu t ca kt cu ny l tn ng i trc, ng t i sau.
79

V d :

: nhc thc (nhc = tht, thc = n, c ngha l vic n tht cc ng

vt, gia cm)
: m tc (m = la go, tc = trng cy, c ngha l trng la)
: tm phi ( tm = tim, tm t, phi = phn chia, chi phi, c ngha l
lo lng).
+ Kt cu chnh ph : trong ting Nht cng nh trong ting Hn, trt t kt cu
chnh ph bao gi cng ph i trc, chnh i sau, ngc vi ting Vit.
V d :
: gia s ( gia = nh, s = vic, c ngha l vic nh)
: ngoi quc ( nc ngoi)
: i th (i = yu, th = ngi v, c ngha l ngi v yu)
+ Kt cu ng lp : hai yu t c ngha i lp, ngc ngha vi nhau.
V d :
: thng h (trn di)
: t hu (tri phi)
: tin thoi (tin v li)
+ Kt cu ng ng : hai yu t ng ngha, b sung cho nhau th hin ngha
khi qut.
V d :
: n non (n = m, non = m, ch ngha khi qut l m p)
: hn lnh ( hn = lnh, rt; lnh = lnh, ngha khi qut l lnh lo)
: o l (o = ng i, l = con ng, ch ngha khi qut l ng
x )
+ Kt cu ng loi : hai yu t cng loi, cng th bc i vi nhau ch ngha
khi qut.
V d :
: ph mu (ph = cha, mu = m, ch ngha khi qut l cha m )
: t mui ( t = ch, mui = em gi, ch ngha khi qut l ch em)
: nh mc ( nh = tai, mc = mt, ch ngha khi qut l tai mt, s ch
ca mi ngi)
+ Dng ph nh : yu t u c ngha ph nh kt hp vi yu t hoc mt t i sau
to ra t ph nh. Nhng yu t ph nh i trc thng l bt..., v..., phi... u c
ngha l khng.
V d :
: bt li (khng c li, tnh hnh xu)
: bt an (khng yn tm, lo lng )
: bt hung (tnh hnh kinh t st km)
: v s (nhiu n mc khng m xu)
: v hn (khng c gii hn)
: v ti (khng c ti)

: phi thng (c bit khc thng)

: phi phm (khc vi ngi bnh thng)

80

 : phi chnh ph (khng phi chnh ph)

+ Dng th ng : yu t i trc chu tc ng ca yu t i sau.
V d :
: b hi (b thit hi)
: b co (ngi b to n quyt nh a ra xt x)
: b bc (b bn ph, b nh bom)
+ Dng thuyt minh : yu t i sau gii thch tnh trng ca yu t i trc.
V d :
: t nhin (tnh trng nguyn s cha c bn tay con ngi can
thip)
: t nhin (hnh ng, qu trnh xy ra mt cch ht sc t ngt)
: ngu nhin (tnh c snh ra, xy ra, ch khng phi do nguyn nhn
bn trong quyt nh)
3. Phng php vn dng
3.1. Nhn bit cc b phn ca ch Hn
c ra c tn ting Vit tng b phn ca ch Hn, nht l ch hnh thanh nh :
b chm thy i vi ch can l ch hn, c l kan (v ch can c l kan l b phn
ch cch c ca ch hnh thanh) trong t "ryuukan" (lu hn = ra m hi), cn c l
"ase" ngha l "m hi"; b chm thy i vi ch lp l ch khp, c l kyuu (t dng)
thng c l "naku" ngha l "khc"; b chm thy + trn ch vn, di ch xuyn l
ch lu, c l ryuu trong t "jooryuu"(thng lu), cn c l "nagareru" ngha l
"(nc) chy" (ni ng t) v "nagasu" ngha l "cho (nc) chy" (ngoi ng t).
3.2. Dng ngha Hn Vit ca cc b phn ch Hn tn t
- Ch hn (b chm thy l nc, ch can ngha l kh) ngha l m hi
- Ch khp (b chm thy l nc, ch lp ngha l ng) ngha l khc
C th tn t nh sau :
ang kh m chy nc l m hi (ch hn )
ang ng m chy nc l khc (ch khp )
- Ch nht l mt tri, ch bn l gc. Nht Bn l gc ca mt tri, c ngha l
t nc mt tri mc.
- T "nguyt h m nhn". Nguyt h ngha l di mt trng, m nhn l ngi
p. Nguyt h m nhn ngha l ngi p di nh trng. T ny trong ting Nht l
ch loi hoa trng n vo ban m tc l hoa qunh.
3.3 Gii thiu mt s cch tn t
- Cch tn t t xa xa
Chim chch m u cnh tre
Thp trn t di, nht ch tm (ch c)
Nhng ch "c" trong ting Nht lc bt ch nht, nn cu trn xin sa li :
Chim chch m u cnh tre
Thp trn t di, cui cng ch tm (ch c trong ting Nht)
Duyn thin cha thy nh u dc (ch phu l chng)
Phn liu sao ny nt ngang
(ch t l con)
81

Lng nht bnh u nht

( hai ch nht ghp vi nhau = ch in )
T sn in o sn
( bn ch sn chu u vo nhau = ch in )
Lng vng tranh nht quc ( hai ch vng lng vo nhau = ch in )
T khu tung honh gian
( bn ch khu ghp bn gc = ch in )
- Cch tn t ngy nay
Ai i nh ly iu ny
Nt trn m ngn, nt di l sau
Ngc li th thy khc nhau
Di trn ngn di nhc nhau ch nhm
(nhng ch : th, s, v, mt )
Ch g tri trc phi sau
Phi di hn tri, ngc nhau l g ?
(ch nhn v ch nhp )
Ngi bn cnh ni s thnh tin
Ch ng cnh vua pht in lin
(ch tin v ch cung )
1.
2.
3.
4.
5.
6.

TI LIU THAM KHO

Myj gakuen - Kokugobu : Ch Hn ting Nht tp 7 - Mugishobo XB
Iwanami kza : Vn t ting Nht tp 8 - Iwanami shoten XB, 1977.
Kanji Power Handbook for the Japanese Language Proficiensy Test Aruku XB,
1994.
Phan Vn Cc : T in T Hn Vit - NXB Gio Dc, 1994.
Td Akiyasu : T Hn Nht v Ting Nht- Shyuuei XB , 1994.
Vin ngn ng hc : T in Ting Vit - NXB KHXH-TTTH, 1994.

82