iklimlendirme

esaslar ve
uygulamalar

SUNUM ER
Psikrometri ve Uygulamalar

Psikrometri Nedir?
Psikrometri, nemli havann termodinamik zellikleri ile bu
zellikleri kullanarak nemli havadaki ilemler ve artlar ile
ilgilenen, termodinamiin bir daldr. Psikrometrik diyagram,
genel itibariyle kapal mahalleri istenilen (scaklk, nem)
koullara getirmek amacyla gerekli hesaplar yapabilmek
iin kullanlmaktr. Bu mahaller, yaama alanlar veya
zellikleri gerei belli koullarda kalmas gereken hacimler
olabilir (bilgi ilem niteleri, tekstil malzemeleri vb.).

Bir psikrometrik diyagramdaki eksenlerin seimi tamamen

keyfidir. Termodinamik olarak nemli havaya ait birok
problemin grafik zmnde psikrometrik diyagramda
eksenlerin entalpi ve zgl nem eklinde alnmas byk
kolaylk salar. Mollier tarafndan hazrlanan ilk diyagramda
da eksenler, entalpi ve zgl nem olarak alnmtr.
Verilen bir ya ve kuru termometre scaklklar ifti iin zgl
nem ve entalpi deniz seviyesinden olan ykseklikle
artarken bal nem ok az deiir.
Verilen bir ya ve kuru termometre scaklklar ifti iin
atmosferik basnla zgl hacim ok fazla deiir. Pratik
olarak zgl hacmin atmosferik basnla ters orantl deitii
kabul edilir.

PSKROMETRK DYAGRAMIN KULLANILMASI

1. Kuru Termometre Scakl (KT)
Psikrometrik diyagramn alt ksmndaki yatay doru kuru
termometre scakln gsterir. Kuru termometre scaklklar ile
termodinamik ya termometre scaklklar, doyma erisi ( =1)
zerinde ayn deere sahiptir.

ekil 1. Kuru termometre scakl (KT)

2. Ya Termometre Scakl (YT)

Ya termometre deiimleri de ekil 2de gsterilmitir.
Psikrometrik diyagramda eik izgiler halindedir ve tam olarak
doru olmasna ramen birbirlerine paralel deildir.

ekil 2. Ya termometre scakl (YT)

3.Bal Nem ()
Bal nem () erileri, bu diyagramda %10 aralklarla
izilmitir. Doyma erisi %100 bal neme kar gelirken, x = 0
yatay dorusu %100 kuru havaya kar gelmektedir.

ekil 3. Bal nem ()

4. zgl Nem (x)

Psikrometrik diyagramn sol ksmndaki dikey doru zgl
nemi gstermektedir. Dikkat edilmesi gereken bir husus da
burada deerler gnem/kgkuru hava cinsindedir.

ekil 4. zgl nem (x)

5.zgl Hacim (v)

zgl hacim dorular dz olmalarna ramen bunlar da
birbirlerine tam olarak paralel deildir. Bunlar diyagramda
0.01 m3/kgkuru hava hassasiyetle belirtilmitir.

ekil 5. zgl hacim (v)

6. Entalpi (h)
Entalpi deiimleri ekil 6da gsterilmitir. Birimi kj/kgdr.

ekil 6. Entalpi (h)

7.i Noktas Scakl (Youma Noktas Scakl) (Tyo)

i noktas veya youma noktas scakln bir rnekle

aklanacaktr. rnein kuru termometre scakl 30 C,
yatermometre scakl 20 C olan bir ortamdaki havay ele
alnsn. Bu havann i noktas scakln belirlemek iin
ncelikle bu iki noktay aktrlr. Kesime noktasndan %
100 bal nem erisine kuru termometre scaklna paralel
bir doru izilir. % 100 bal nem erisiyle birleim
noktasndan aaya inilerek kuru termometre scaklna
karlk gelen deer okunur. Bu rnekte okunan deer
yaklak 15 Cdir. Bu deer i noktas (youma noktas)
scakldr.

i Noktas Scakl (Tyo)

ekil 7. i noktas scakl (Tyo)

rnek Problem 1
Kuru termometre scakl 40 C, termodinamik ya termometre
scakl 20 C ve atmosfer basncnn 101.325 kPa olduu bir
ortamdaki nemli havann zgl nemini, entalpisini, i noktas
scakln, bal nemini ve zgl hacmini bulunuz.
zm
40 C scaklktaki kuru termometre dorusu ile 20 C scaklktaki
ya termometre dorusunun kesim noktasndan, istenen
termodinamik zellikler gerektiinde enterpolasyon yaplarak
aadaki ekilde bulunabilir:

ekil rnek1in psikrometrik diyagram yardm ile zm

PSKROMETRK TABLOLARIN KULLANILMASI

Psikrometrik Tablolar, nemli havann fiziksel zelliklerini

saysal deerler halinde veren tablolardr. Son yllarda
yaplan almalar ile scakla bal olarak termodinamik
zellikler iin yeni bantlar bulunmutur. Bu yeni
formllere gre nemli havaya ve suya ait termodinamik
zellikler EK 1 ve EK 2deki tablolarda sunulmutur.
Termodinamik olarak nemli havaya ait birok problemin
zmnde psikrometrik diyagram dnda tablolar da
kullanlabilir. EK 1 de verilen nemli havann termodinamik
zellikleri (Standart atmosfer basnc, 101.325 kPa)
tablosunda satr ve stunlardaki deerler yardm ile nemli
havann zellikleri belirlenebilir.

PSKROMETRK LEMLER
Nemli hava ile ilgili birok problem, psikrometrik
diyagram kullanlarak kolayca zlebilir. Bu konu,
aadaki tipik rnekler ile kolayca aklanabilir. Burada
verilen rneklerin hepsinde standart atmosfer basnc,
101.325 kPa olarak gz nne alnmtr. Nemli hava ile
yaplan btn ilemlerde, zgl deerlerin ifadesinde
deimeyen tek deer olan kuru havann ktlesi esas
alnr. zgl entalpi, zgl hacim vs. her ey kuru hava
ktlesine gre ifade edilir. Nemli hava ile ilgili temel
ilemler ekil 8de gsterilmitir.

Nemli hava ile ilgili temel ilemler

ekil 8. Nemli hava ile ilgili temel ilemler

1. NEML HAVANIN DUYULUR OLARAK ISITILMASI

Serpantin yzeylerinde havann stlmas bu ileme tipik bir
rnektir. zgl nemin sabit olmas nedeniyle, nemli havaya
duyulur s ilave etme ilemi, psikrometrik diyagramda, soldan
saa doru giden yatay bir doru ile belirlenir. ekil 9da nemli
havaya duyulur s verilmesi ematik olarak gsterilmektedir.

ekil 9. Nemli havann duyulur olarak stlmas

Srekli rejimde sisteme verilen s:

rnek Problem 2.
3000 m3/h debisinde, 2 C scaklktaki doymu hava stc bir
serpantin yardm ile 40 C scaklna kadar duyulur olarak
stlmaktadr. Serpantine verilmesi gereken s miktarn bulunuz.
zm
Problemin psikrometrik diyagramdaki zm ekil 5.3'te
grlmektedir. 1 artlarnda 2 C scaklkta stc serpantine
giren havann;

ekil rnek 2in psikrometrik diyagram yardm ile zm

2. NEML HAVANIN SOUTULMASI

Soutma ilemi soutucuya giren nemli havann youma

noktas scaklna kadar sabit zgl nemde (stma
ileminde olduu gibi, x1=x2) devam eder. Bu noktadan
itibaren nemli hava iindeki su buhar youmaya balar.
Youan su, soutucunun altndan drenaj edilir. Soutucu
bir serpantin ile nemli havann i noktas altndaki bir
scakla kadar soutulmas, ematik olarak ekil 10da
grlmektedir. Ayrca soutma ileminin Psikrometrik
diyagramda gsterimi ekil 11.ada verilmitir. Soutma
ilemi srasnda 2 noktasna kadar duyulur s, 2 ile 3
noktas arasnda gizli s ekilir. Soutma ilemi gerekte
Psikrometrik diyagramda bir eri gibidir (ekil 11.b). Ancak
soutma prosesini biz doru eklinde gsteririz.

ekil 10. Nemli havann i noktas altndaki bir scaklkta soutulmas

ekil 11.a. Gerekte soutma ilemi

ekil 11.b. Teorik soutma ilemi

Forml:
Sistemdeki ktle ve enerji dengesinden aadaki
bantlar bulunabilir.

Yukarda bulunan mw deeri sonraki formlde yerine konur ve

dzenlenirse;

Burada youan suyun tad s ihmal edilirse;

rnek Problem 3.
17000 m3/h debisinde, %50 bal neminde ve 30 C kuru
termometre scaklndaki nemli hava, 10 C scaklnda doymu
hale getirilene kadar bir soutucu serpantin zerinden geiriliyor.
Bu ilemin gerekleebilmesi iin gerekli olan soutma
kapasitesini ve sistemden ayrlan su miktarn bulunuz.
zm
Problemin psikrometrik diyagramdaki zm ekilde
grlmektedir. Bu ekilde grld gibi 1 ile 2 arasndaki gerek
deiim bir eridir. Ancak bu erinin izimi ok g olduundan ve
sonucu fazla etkilemediinden, psikrometri almalarnda
deiimin 1 ile 2'yi birletiren doru boyunca olduu kabul edilir.

2 artlarnda 10 C scaklkta soutucu serpantinden kan

doymu havann zellikleri,

Sistemdeki kuru hava miktar;

ekil rnek 3un psikrometrik diyagram yardm ile zm

3. K NEML HAVANIN ADYABATK KARIIMI

klimlendirme sistemlerinde ok karlalan bir olay, farkl iki
zellikteki nemli havann adyabatik kartrlmasdr. ekil 12
de bu olay ematik olarak aklamaktadr.

ekil 12. Farkl artlarda iki nemli havann adyabatik kartrlma ilemi

Adyabatik karm olaynda aadaki temel denklem yazlabilir.

Bu denklemlerde, karmdan sonraki havann ktlesel

debisini gsteren maK teriminin yok edilmesi halinde;

Bu balantya gre iki nemli havann adyabatik kartrma ilemi

sonunda elde edilen nokta, psikrometrik diyagramda, bu
noktalar birletirerek elde edilen doru parasnn, iki havann
ktlesel debilerinin oranlanmas yardm ile bu doru paras
zerinde kolayca bulunabilir.

rnek Problem 4.
8000 m3/h debisinde, 4C kuru termometre ve 2C
termodinamik ya termometre scaklndaki d hava ile
25000 m3/h debisinde, 25 C kuru termometre ve %50 bal
nemindeki i hava adyabatik olarak kartrlmaktadr.
Karm havasnn kuru termometre ve termodinamik ya
termometre scaklklarn bulunuz.
zm
Problemin psikrometrik diyagramdaki zm ekil de
grlmektedir. Bu diyagramda 1 ve 2 artlarndaki
nemli havann zgl hacimleri srayla;

elde edilir. Psikrometrik diyagramdaki 1-2 dorusu bir

cetvel ile yukarda verilen oran gerekletirecek ekilde
blnrse, karm gsteren K noktas kolayca tespit
edilebilir.

Elde edilen noktaya ait deerler;

Kuru termometre scakl, TK = 19.5 C
Termodinamik ya termometre scakl, TK* = 14.6 C,
olarak bulunur.

Bu scaklk ile 1-2 dorusu aktrlrsa termodinamik ya

termometre scakl yine TK* = 14.6 C, olarak bulunur.

ekil . rnek 4.n psikrometrik diyagram yardm ile zm

4. NEML HAVA NE ADYABATK SU VEYA BUHAR

PSKRTME
Nemli hava iine su buhar veya sv su pskrtlerek bu
havann iindeki nem artrlabilir. Bu ileme ait ematik bir
dzenleme ekil 13 'de grlmektedir.

ekil 13. Nemli hava iine su veya buhar pskrtmesi ilemi

Yaplan ilemin adyabatik olduu kabul edilirse;

Psikrometrik diyagramda bu bant, bu olaydaki deiimin

havann cihaza giri noktasndan itibaren doyma erisine
doru, dorusal bir deiim gsterdiini vermektedir. Bu
dorunun eimi de pskrtlen suyun veya buharn hw
entalpisine eittir.

rnek Problem 5.
Kuru hava ktlesel debisi 100 kg/dak., kuru termometre
scakl 20 C, termodinamik ya termometre scakl 8 C
olan hava ekil deki bir cihaza benzer bir tesisatta 110 C
scaklktaki doymu buhar ile nemlendiriliyor. Nemlendirici
kndaki havann i noktas 13 C olmas istendiine gre,
bu ilem iin gerekli buhar debisini bulunuz.
zm
Problemin psikrometrik diyagramdaki zm ekil 'de
grlmektedir. EK 2'den bu artlardaki doymu su buharnn
entalpisi;
Psikrometrik diyagramda 1 ile 2 noktas arasndaki dorunun
eimi iin

Bu eimdeki doru, psikrometrik diyagramdaki yarm daire

zerindeki lek yardm ile izilebilir. lk olarak bu yarm dairede
bu eimdeki doru izilir, sonra havann nemlendirici cihaza
giriini gsteren 1 noktasndan bu doruya paralel bir doru
izilir. Bu doru i noktas scakl T2,yo = 13 C olan noktaya
kadar uzatlarak 2 noktasnn yeri bulunur. Bu ilem iin gerekli
olan buhar miktar giri ve ktaki zgl nemler yardm ile;

ekil . rnek.5'in psikrometrik diyagram yardm ile zm

5. HAVANIN SICAK VEYA SOUK SU LE YIKANMASI

Pratikte ykama ile nemlendirmede yukarda hesaplanan mw su
miktarndan ok fazla miktarda su kullanlr. Fskiyeden
pskrtlen sudan ancak mw kadar buharlaarak havaya
karr. Geri kalan havuza dklr ve ayn su sirkle edilmeye
devam eder. Pratikteki su ile ykama ekil 14'de ematik olarak
verilmitir. Burada eer ykama yaplan suyun scakl,
havann ya termometre scaklnda ise proses yine adyabatik
nemlendirmedir. Eer pskrtlen suyun scakl, havann ya
termometre scaklnda deilse, ilem artk adyabatik deildir.
Ancak ayn su sirkle ediliyorsa, bir sre sonra havuzdaki su
havann ya termometre scaklna der ve ilem yine
adyabatik nemlendirmeye dnr. Bu nedenle ykama
ilemleri adyabatik nemlendirme olarak ele alnr.

ekil 14. Pratikte su ile ykama

rnek Problem 6.
Kuru hava ktlesel debisi 10000 kg/h, kuru termometre scakl
30 C, bal nemi %50 olan hava 15 C scaklkta su ile ters
akml olarak, verimi %80 olan bir ykaycda ykandnda,
havann ykaycdan k artlarn ve ykaycnn soutma
kapasitesini bulunuz.
zm

15 C scaklkta doymu havaya kar gelen 2 noktas artlar;

Bu iki noktay birletiren doru %80 orannda blnrse, rnein,

buradan T2 = 18C bulunur. T2=18 C kuru termometre dorusu

ile kesim noktas yardm ile 2 noktas bulunur. Bu noktadaki artlr

Doruyu blmek yerine aadaki orandan T2 deerini ekerek

de scaklk bulunabilir.

Buna gre soutma kapasitesi;

ekil. rnek 6nn psikrometrik diyagram yardm ile zm

6.HAVADAN HGROSKOPK MADDELERLE NEM ALINMASI

Baz kimyasal maddeler nemi absorbe ederler. Bunlara

nem alc (Higroskopik) maddeler denir. Nemli hava, nem
alc madde (rnein silika jel) yatandan geirilirse,
nemini bu yatakta kaybederek kuruyacaktr. Nem alc
maddeler zamanla neme doyarlar. Bu durumda nem alc
yatak stlarak (scak hava ile) rejenere edilir ve tekrar
kullanma hazr hale getirilir. Nem alc maddelerle nem
alnmas adyabatik bir ilem olarak kabul edilebilir. Bu
durumda kurutucu yatak boyunca ilerleyen havann
deiimi, yaklak olarak sabit ya termometre dorusu
boyunca aa ynde bir deiim olarak kabul edilebilir.
ekil 15.te bu deiim grlmektedir.

ekil 15. Nem alc maddelerle havann neminin alnmas

7.BR SALONDAK ISI VE NEM KAZANCININ NEML HAVA

LE ALINMASI

Bir salonun iklimlendirmesi ile ilgili problemlerde

ounlukla, gnderilen nemli havann debisinin ve hava
artlarnn belirlenmesi gerekir. ekil 5.19'de s ve nem
kazancnn olduu, iklimlendirilen bir salon, ematik
olarak grlmektedir. Salonun cidarlarndan ieri giren s
ile salon iinde retilen net slarn toplam Qs ile
gsterilmektedir. Gz nne alnan durumda, su
buharnn neden olduu buharlama ss, bu s iinde
dnlmediinden Qs ss, duyulur s olarak
tanmlanr.

ekil 19. Bir salondaki s ve nem kazancnn nemli hava ile alnmasna ait ema

Dier taraftan, salonun cidarlarndan giren ve kan ile salon

iinde, eitli kaynaklardan retilen net su buhar miktar mw
olsun. Salona ilave edilen bu su buhar, ktlesi ile entalpisinin
arpm kadar bir gizli sy, salona ilave edecektir. Devaml rejim
halinde bu salon iin;

bantlar yazlabilir. lk denklemin sol taraf, bu salonda btn

kaynaklardan aa kan, hem duyulur hem de gizli s
miktarlarnn toplamn gstermektedir. ki denklemin birletirilmesi
ile;

rnek Problem 7.
Bir salondan emilen havann (salon i hava artlar) kuru
termometre scakl 25 C, termodinamik ya termometre
scakl ise 19 C deerlerindedir. Bu salonun duyulur s
kazancnn 30000 kJ/h ve salondaki insanlardan olan nem
kazancnn 5 kg/h olduu bilinmektedir. retilen nem doymu
ve 30 C scaklktadr. Salona gnderilen temiz havann kuru
termometre scaklnn 15 C olduu bilindiine gre, salona
gnderilmesi gereken temiz havann hacimsel debisi ile
termodinamik ya termometre scakln bulunuz.
zm
Havann salondan k art psikrometrik diyagramda 2
noktas ile gsterilmitir. EK 2 yardm ile salona ilave edilen
nemin entalpisi (retilen nem doymu ve 30 C iin);
hw = 2555.52 kJ/kg

Psikrometrik diyagramdaki yarm dairenin h/x leinden

yararlanlarak 2 noktasndan geen ve eimi 8.555 kJ/gnem
olan bir doru izilebilir. Bu dorunun, kuru termometre
scakl 15 C olan doruyu kestii nokta 1 noktasdr. Bu
ekilde, 1 noktasnn termodinamik ya termometre scakl
T1* = 13.8 C elde edilir.

stenirse psikrometrik diyagramda, 2 noktasndan geen bu

eimdeki doru yardmyla 1 noktas bulunabilir.

ekil . rnek 7'nin psikrometrik diyagram yardm ile zm