Ëåêö ¹3

Ìàøèíû ýä àíãèéí òóõàé áà ãîë òýíõëýã

Çîðèëãî: Ìàøèíû ýä àíãèéí òóõàé ãîë áà òýíõëýã òýäãýýðèéí òºðºë àíãèëàë, á¿òýö çîõèîí
áàéãóóëàëò, àæèëëàõ çàð÷èì òýäãýýðèéí îíöëîã, õýðýãëýýíèé òàëààð ìýäëýã ýçýìø¿¿ëýõ.
Ýçýìøâýë çîõèõ ìýäëýã:
 Ìàøèíû ýä àíãèéí òóõàé îéëãîëò
 Ãîë áà òýíõëýãèéí òóõàé, òýäãýýðèéí ÿëãàà
 Ãîëûí õèéö, õýëáýð, ìàòåðèàë ñîíãîëò
 Ìàøèíû ýä àíãèéí òºðºë, òýäãýýðèéí çîðèóëàëò, õýðýãëýý

Ìàøèí òåõíèêò ýðãýõ, ãàíãàõ õºäºë㺺íèéã ºðãºí õýðýãëýäýã. Ýðãýõ ýä àíãèóä, ãîë
(shafts) áîëîí òýíõëýãò (axles) áýõëýãäýæ, óãñðàãääàã. Ãîë íü íýã ýä àíãèàñ íºãººä ìóøãèõ
ìîìåíò äàìæóóëäàãààðàà òýíõëýãýýñ ÿëãàãäàõ áà àæëûí ¿åä áàéíãà ýðãýíý. Òýíõëýã íü
àæëûí íºõöºëººñ õàìààðàààä ýðãýõã¿é áàéæ áîëíî.
Ãîëûã çîðèóëàëòààð íü ¿íäñýí, äàìæóóëãûí, õ¿÷ äàìæóóëàõ àíãèéí ãýæ àíãèëæ áîëíî.
Äàìæóóëãûí ãîëûí òºðë¿¿äýä õºäºë㺺í äàìæóóëàõ çîðèóëàëòòàé, ººð äýýð íü áýõëýãäñýí ýä
àíãèéí õºäºë㺺íèéã õóâààðèëàõ ¿¿ðýãòýé àðààí äàìæóóëãà, äàìàð, îäîí àðààíû ãýõ ìýò
ãîëóóä îðäîã. Çàðèì íýã òºðëèéí òóõàéëáàë õºäºº àæ àõóé, çàì òýýâðèéí ìàøèí òåõíèêò
õºäºë㺺í äàìæóóëàõ çîðèëãîîð àøèãëàãääàã ãîëûã õ¿÷ äàìæóóëàõ àíãèéí ãîë ãýíý.

Ãîë òýíõëýãèéí ¿íäñýí òºðë¿¿ä

À. Øóëóóí Á. Øàòàëñàí Â. Õºíäèé ãîë Ã. Òàõèð ãîë
Ãîëûã òýíõëýãýýñ íü õàìààðóóëàí ãåîìåòðèéí õóâüä ØÓËÓÓÍ, ØÀÒÀËÑÀÍ, ÕªÍÄÈÉ
ÃÎË, ÒÀÕÈÐ ÃÎË ãýæ àíãèëäàã. Ýäãýýðýýñ ïðàêòèêò õàìãèéí ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã
íü øóëóóí þì. Òàõèð ãîë íü äàâøèõ áóöàõ õºäºë㺺íèéã ýðãýõ áóöàõ õºäºë㺺íä, ýðãýõ
õºäºë㺺íèéã äàâøèõ áóöàõ õºäºë㺺íä õóâèðãàõàä àøèãëàãääàã. Ò¿¿í÷ëýí òýíõëýãèéí õóâüä
ÿíç á¿ðèéí áàéæ áîëîõ óÿí ãîëóóäûã ºðãºí õýðýãëýäýã. Óÿí ãîë íü èõ õýìæýýíèé ãóëçàéëòûí
¿åä áàãà õýìæýýíèé ìóøãèõ ìîìåíòèéã äàìæóóëàõ çîðèëãîîð òóñãàé çîðèóëàëòûí ìàøèíä
õýðýãëýãääýã.
Õèéö, ìàòåðèàë
Ãîë íü õèéöèéí õóâüä øóëóóí, øàòàëñàí õýëáýðòýé áàéíà. Ãîë áà òýíõëýãèéí óðòûí
äàãóóõ õýëáýð ä¿ðñèéã ¿éë÷èëæ áàéãàà õ¿÷ áîëîí ìîìåíòûí òàðõàëò, áîëîâñðóóëàõ
òåõíîëîãè, óãñðàëòûí íºõöºëººñ õàìààðóóëàí òîäîðõîéëíî. Ãîëûí óðòûí äàãóó ¿éë÷ëýõ
ãóëçàéëãàõ ìîìåíò, õºíäëºí õ¿÷íèé óòãà àæëûí íºõöºëººñ õàìààðàí õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã.
̺í ìóøãèõ ìîìåíò íü ãîëûí óðòûí äàãóó õàðèëöàí àäèëã¿é ¿éë÷ëýëèéã ¿ç¿¿ëäýã. Èéìä ãîëûã
æèãä à÷ààëàãäñàí áàéõ íºõöºëèéã õàíãàõ çîðèëãîîð ãîë áà òýíõëýãèéí õèéöýä îéðîëöîî
ýñýðã¿¿öýë á¿õèé øàòàëñàí õýëáýðèéã ãàðãàí ºãäºã. Ãîë áà òýíõëýã íü öóë, õºíäèé
áàéõààñ ãàäíà õºíäëºí îãòëîëûí õóâüä - öèëèíäð, òýâõíèé áîëîí ãîðèâíû ñóâàã á¿õèé
îãòëîëòîé, õýëáýðò îãòëîëòîé áàéæ áîëíî.

Ãîë áà òýíõëýãèéí õºíäëºí îãòëîëûí õýëáýð

À- öèëèíäð, á- òýâõèíèé õîíîãòîé, â- ãîðèâíû õîíîãòîé, ã- õýëáýðòýé
Ãîë áà òýíõëýãèéã õºíäèé õýëáýðòýé õèéñíýýð æèíã îëîí äàõèí áóóðóóëàõ
áîëîìæòîé. Òóõàéëáàë áàò áýõèéí õóâüä èæèë áàéõ öóë áîëîí d/D=0.75 á¿õèé äîòîð, ãàäíà
äèàìåòðèéí õàðüöààòàé õºíäèé ãîëûí æèíã àâ÷ ¿çâýë õºíäèé ãîëûí æèí 1.5 äàõèí áàãà áàéíà.
Ãîëûí òóëàõ ãàäàðãóóã õ¿ç¿¿, ãîëûí ¿ç¿¿ð ãýæ õóâààíà. Òóëàõ ãàäàðãóóã ãóëñàëòàò
õîëõèâ÷ ñóóðèëóóëñàí òîõèîëäîëä öèëèíäð áóþó øóâòàí õýëáýðòýé õèéæ ºãäºã.
Õîëõèâ÷íû õºäºë㺺íèéã õÿçãààðëàõ òýýã áóþó øàòëàëòàé õèéæ ºãäºã. Ãîë áà òýíõëýãèéí
ýä àíãè ñóóõ øàòëàëûã öèëèíäð áóþó øóâòàí õýëáýðòýé õèéæ ºãäºã.
ªíõðºëòºò õîëõèâ÷ ñóóõ ãîëûí ¿ç¿¿ð

Ãîëûí øàòëàëûí õýëáýð¿¿ä

ªºðèé㺺 øàëãàõ àñóóëòóóä:
1. Ãîë áà òýíõëýã òýäãýýðèéí ÿëãàà
2. Ãîë òýíõëýãèéí ìàòåðèàë, õèéö õýëáýð ñîíãîõ àðãà
3. Ãîëûí ãàäàðãóóãèéí öýâýðøèëòûã õýðõýí òîîöîõ
4. Ãîë, òýíõëýã äýýð ¿¿ñýõ à÷ààëàë, ò¿¿íèéã õýðõýí áóóðóóëàõ òóõàé

Àøèãëàõ ìàòåðèàë:

1. Ã.×èìýä – Î÷èð íàð. Ìàøèíû ýä àíãè. ÓÁ., 2004. /ìåõàíèê äàìæóóëãûí òºñºë çîõèîõ/
2. Ã.×èìýä – Î÷èð íàð. Ìàøèíû ýä àíãè. ÓÁ., 2009.
3. Í.Òºìºðáààòàð íàð. Õýðýãëýýíèé ìåõàíèê – I. ÓÁ., 2007.
4. Ä.Í.Ðåøåòîâ. Äåòàëè ìàøèí. Ì., 1989.
5. www.google.mn /shafts, axles/