332

TBAR-X-/2001/ Ar. Gr. Ziya BARIAIK

DRRNN TARH MANZUMELERNDE LALE DEVR

M. Ziya BARIAIK*
Tarih drme; her hangi bir hadisenin hangi zamanda vukuu
bulduunu ebcedin ihtiva ettii rakamsal deerleri kullanarak; harflerin
toplam belirli bir hicret yln gsteren bir szck, tamlama, msra ya da
beyit yoluyla yaplan bir sanattr. Divan edebiyatnda tarih ok eitli
konularda yazlmtr. Bir ehrin fethi, padiahlarn tahta geii, nl bir
kiinin lm, bir sanat eserinin ina edilmesi gibi. Bunlarn yannda
evlenme, doum, bir greve atanma ve hatta sakal brakma gibi gnlk ve
hayli nemsiz hadiseler iin dahi tarihler drlmtr1.
Edebiyatmzda daha ok msra halinde olan bu tarihler hemen
her airin divannda grlr. Tarih drme sanatnn divan
edebiyatndaki seyrine gelince; nceleri genel olarak szck ve yarm
tmceler halinde dz szcklerden ibaret olan tarih, daha sonra msra
eklini alarak yeni bir sanatn balangc olmutur. Ahmed Cevdet,
evilde bu sanat yok idi2ifadesiyle zellikle H.(1000) tarihinden
ncesine iaret etmi olmakla beraber bu sanatn zikredilen zaman
diliminde bir vakaya tarih olmak zere bir kelime yahut bir ibare
eklinde ortaya ktn bildirerek H.(803) senesinde Timurun Sivas'
tahrip ettiine harb kelimesi tarih dmtr3 cmlesindeki veriyi tank
gsterir.
Msra biimindeki ilk tarihi Hzr Beyin4 yazm olduu, eitli
kaynaklarda ve sylenti olarak tekrarlanmakta, hatta drlen tarihlerin

*
1

3
4

Nide ni. Fen-Ed. Fak. konevi@hotmail.com

smail YAKIT, Trk slam Kltrnde Ebced Hesab ve Tarih Drme, tken
Yaynlar, stanbul 1992, s.62-63.
Ahmed Cevdet Paa : Belgat- Osmniye, Mimar Sinan niversitesi Yaynlar,
stanbul 1987, s.182.
Ahmed Cevdet Paa : a.g.e. , s.182.
Hzr Bey Sivrihisar doumlu olup Nasreddin Hocann torunu olduu sylenir. Fatih

334
TBAR-X-/2001/ Ar. Gr. Ziya BARIAIK

divan edebiyatnda mstakil bir sanat olarak Hzr Bey ile ilendii ifade
edilmektedir5. Fatih Sultan Mehmedin yaptrd bir camiye tarih olan:
Camin zde mri men ammreh (850)6
msra Hzr Beyindir. Bundan sonra rastlanan ve stanbulun
fetih yl iin Fatihin drd:
Feth-i stanbula frsat bulmadlar evveln
Fethedip Sultan Mehemmed didi tarih: hirn (857)
msralar Trke ilk manzum tarihlerdendir7.
Sylentilere ve grne ramen tarih drmenin Hzr Bey
tarafndan bulunmu olduunu bir belgeye balamak gtr. Zira bu
tarihten nceki yllara ait olan msralara da rastlanmaktadr.
hirn szc ile stanbulun fethine tarih olan beyit,
rastladmz Trke tarihlerin en eskisidir8. Hzr Bey ya da Fatih Sultan
Mehmet tarafndan alan bu yol H.900-1000 yllar arasnda gelimi ve
devrin airleri tarih drme sanatn oka kullanarak gelitirmiler ve
gzel rnekler vermilerdir.
XI. ve XII. yzyllarda bu sanat yeni bir gelime dnemine
girmitir. Divan airlerinden Bursal Him iin, Ahmed Cevdet Paa
tarih sanatnn ba oldu diyerek taltif eder9. Bylece zikredilen
yzyllarda olgunlamasn tamamlayan bu sanat, ileriki dnemlere de iyi
bir zemin hazrlamtr.

5
6
7
8
9

a bilginlerindendir
smail YAKIT : a.g.e., s.129-130.
Trkesi: bu cami yapann mrn artrsn
Muharrem MERCANLIGL : Ebced Hesab, Dou Matbaas, Ankara 1960, s.39.
Muharrem MERCANLIGL : a.g.e. , s.39.
Ahmed Cevdet PAA : a.g.e. , s.183.

335
TBAR-X-/2001/Drrnin Tarih Manzumelerinde...

H.1200 ylndan sonra Surr ile adeta zirveye trmanm ve altn

an yaamtr. Srr hiciv ve akalaryla n yapm bir airdir10.
Yalnz kendi devrinin olaylar ile yetinmeyip zekice drd eski
dnemlerden mlhem tarihler ile mehurdur. Srr kendisinden nce ve
kendisiyle ada olan airlerin tarihlerini Srr Mecmuas ad altnda
bir mecmuada toplamtr.
Biz bu almamzda XVIII.yy. airlerinden Drr Ahmed
Efendinin tarih manzumelerini deerlendireceiz. Drr tarih drmede
Srr kadar usta olmasa da bu sanatn mhim temsilcilerinden biri
saylr. Zira divannn hemen hemen yars tarih manzumelerinden
olumaktadr11. Kendisinden sz eden kaynaklar onun gl bir air
olduunu belirtirler. Kaleme ald dier neviler dnda asl hreti tarih
manzumeleri ile yakalamtr. Ayn zamanda gazel, kaside, kta ve
lgazlaryla tannan Drr, XVII.yy. divan airlerinin ve bilhassa
Nabnin etkisinde kalmtr.
eyh, Drryi; bilgili, zarif ve lirik iirlerle tannm iir ve
nesirde yetkin, tarih drmede ise sekin biri olarak deerlendirir:
Merhm- mezbr merif ile mehr er- kne v gftr-
nzikne ir u inda mhir tarih-gylukda hod akrn ndir idi 12.
Salim ise; Trkede hoa giden iir ve tarihleri olduuna,
Farsada Acem tarznda ok sayda lgaz ve syleyileri bulunduuna
deinerek dvan ve dier kalemlerde kendine zg bir hat sanats
olduunu belirtir ve dneminin deeri yksek aydn bir kiisi olduuna
vurgu yaparak zellikle tarih drmede Allah vergisi yeteneini son
derece gelitirip benzersiz tarihler drdn bildirir:
Lisn- Trkde pesendde tevrih ve er ve zebn- Frisde
Acemne gftr ve lgaz- bisyr olduundan mad kendye mahss
hurde nzk bir hatt- nddesi olup dvn ve sir kalemde ho-nvs
letfetkr bir zt- pr-marif-i celll-mikdr asrn pr g olan ir-i
pesendde gftarlarndandr. Hussan tarih gylkta muvaffak minindillah olup kati zmyi-i tab ile n- yesrde bir gz yumup anca b
hemt bir tarih-i b-nazr ederlerdi.13.

10
11

12
13

Asl ad Seyyid Osman olup (XII.yy.) Snblzde Vehb ile adatr.

Yegne nshas Sleymaniye Ktphanesi 3409 numarada kaytl olan divannda
yaklak 3500 kadar beyit mevcut olup bu hacmin derkenar hari 1135ini tarih
manzumeleri oluturur.
Mehmed EYH : Vakyul-Fuzal, IV, s.737.
Slim, Tezkire-i Slim, 1315, s.239-240.

336
TBAR-X-/2001/ Ar. Gr. Ziya BARIAIK

DRR DVANINDAK
DEERLENDRLMES

TARH

MANZUMELERNN

Drrnin yaad dnem olan XVII.yy, III. Ahmedin

saltanat srd yllardr (Lale Devri). Esasen II. Mustafann son
zamanlarna yetimi olmasna ramen dvannda III. Ahmede
olan sityileri ve drd tarihlerin bir ounun III. Ahmedin
icraatlarndan mlhem olmas, onun olgunluk dnemini III. Ahmed
zamannda ikmal ettiini gstermekle beraber zaten dnemin tarih
kronolojisi takip edildii zaman durum aka ortaya kacaktr.
Lale devri diye nlenen dnem (1718-1730) III. Ahmedin en
gvendii sadrazam ve damad brahim Paann sadarete gelmesi ile,
III. Ahmed saltanatnn ikinci bir devreye girdiini sylemek yanl
olmaz. nk Pasarofa Anlamasndan evvelki devir, bazen zafer
bazen de hezimet ile neticelenen harplerle gemi olduu halde, Damad
brahim Paa, Pasarofa Anlamasndan sonra mmkn olduu kadar
harp taraftar olmam ve 12 sene sren devrini zevk ve skun iinde,
etrafna toplad airler, alimler arasnda stanbulu saraylar, kkler,
emeler ve sair yaplarla sslemekle geirmek istemitir. Nitekim
Pasarofa anlamasndan sonra Osmanl devlet adamlarnda bir zihniyet
deiiklii oldu. Ahiretin mevud zevklerine dnya nimetlerini tercih
etmee baladlar. Dolaysyla Lale Devri, cennetin dnyada arand
devirdir. Nedimin glelim oynayalm km alalm dnyadan msra,
devrin ir oldu.
stanbulun klasik dekorunda deiiklikler grld; cami, mescid
ve trbelerin yannda batdan ve doudan getirilen planlara gre gzel
saraylar, kkler ve baheler yapld. Bu dekor iinde iir ve musiki yeni
anlamlar kazand. Yeni hayat terennm etmek iin musiki de iir kadar
rabet grd. Lale devri musikisi, o vakte kadar dillere destan olan ran
musikisini glgede brakt. III. Ahmedin hattatlar da musiki stadlar
gibi, ran stadlarna faik olduklarn muhtelif vesilelerle ispat ettiler.
III. Ahmed devri, edebiyat ve sanatta olduu kadar, tefekkr
sahasnda da hamleler gsterdi. Zamann ulemasndan bir tercme
encmeni kuruldu. Nadir eserlerin stanbul dna karlmalar
yasakland. stanbulun muhtelif blgelerine 5 adet ktphane ina
ettirildi.
Olu Said Mehmed Efendi brahim Mteferrikann ilk Trk
matbaasn amasna yardm etti(1724). Bu bakmdan da III. Ahmed devri

337
TBAR-X-/2001/Drrnin Tarih Manzumelerinde...

Osmanl mparatorluunun
etmektedir14.

garpllamasnda

bir

balang

tekil

Ancak kimilerine gre parlak kimilerine gre ise snk olan bu

devir, (1729)da aniden bir buhrana urayarak (1730)da Patrona Halil
isyanyla sona erdi. III. Ahmed bundan 6 sene sonra da (1736)da halefi
I. Mahmud zamannda hayata veda etti.
Drr, (1722)de vefat ettiine gre lale devrinin ilk be ylna
tanklk edebilmitir. Elbette ki devrin ncesinde gelien hadiseler de
drd tarihlere ilham kayna olmutur.
Drrnin tarih
deerlendirilebilir:

manzumeleri

drt

ana

balk

altnda

A.1- III. Ahmedin tahta geii, ehzade ve sultanlarn doumuyla

ilgili tarihler
Tarih-i Cls, III. Ahmedin tahta geii:
Didi tarih-i slini Drr
Padih- zaman Ahmed Hn H.(1115)
(22 Austos = 9 Rebulahir, aramba M.1703 = H.1115)
IV.Mehmedin ikinci olu Edirne vakas zerine hal edilen II.
Mustafann z kardei olan III. Ahmed 30 yanda tahta kmtr
(23.padiahtr)15.
ehzade Muratn doumu:
Didi mevld-i ferruh-flinn tarihini Drr
Murad buld Sultan Ahmed-i dil Murad zre H.(1119)

14

15

Enver Ziya KARAL, III. Ahmet Maddesi slam Ansiklopedisi, MEB yaynlar,
stanbul 1993:c.1,s.167-168.
smail Hami DANMEND, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, Trkiye Yaynevi,
stanbul 1961:c.4, s.1.

338
TBAR-X-/2001/ Ar. Gr. Ziya BARIAIK

ehzade Selimin doumu:

d olup ehl-i cihn Drr didi tarihini
Sulb-i Ahmed Handan geldi Selm-i pk-zd H.(1119)
Zeynep Sultan ve mm Glsm Sultann doumlar:
Didi Drr dem-i makdemlerinn tarihin
Glen-i devleti ad iki Sultan gl H.(1119)
A.2- Dnemin devlet adamlar ile ilgili tarihler
Sultan Ahmed Hann Kolayl Ahmed Paay Kandiyeden
Getirip Mhr Verdiine Tarihdir balkl manzumede enite Hasan
Paann sadaretinden bahsedilir. Ahmed Paa Kayserili olup Girit
Valiliinden sadrazam olmutur16.

Kaptan- Derydan Veli Mehmet Paaya drlen tarih

manzumesi Kapudan Mehemmed Paa Hazretlerinin Azmet-i
Bahr ile tarihdir adn tar. H.(1117)
Nedense Drr, devrin mehur riclinden sadrazam orlulu Ali
Paann17sadareti iin bir tarih drmemitir. Baltac Mehmed Paann
ikinci sadareti iin dlen manzume Tarih-i Dilpezr Hazret-i
Mehemmed Paa baln tar:
karub nmn eflka didim tarihin
Yine mihr ald murad zre Mehemmed Paa H.(1122)
B. III. Ahmed ve baz devlet adamlarnn katldklar etkinliklere
tanklk eden tarihler
12 yl sren bu devr-i skunda stanbulun deien dekoru
iinde eitli elenceler tertip edilir. Deien bu dekoru iir, musiki ve
msabakalar tamamlar. te III. Ahmedin bir elencede tfekle
yumurtaya at yapmasn anlatan manzume bu tr etkinliklere dlen ilk
16
17

smail Hami DANMEND, a.g.e., c.4, s. 2.

Kubbe Vezirliinden sadrazam olan ve Silahdar lakabyla da tannan orlulu Ali
Paa sadaretinin ikinci senesinde II. Mustafann kz ile evlenerek Dmd olmutur.

339
TBAR-X-/2001/Drrnin Tarih Manzumelerinde...

tarihtir; Sultan Ahmed Hazretlerinin Tfeng ile Beyza Darbna

Tarihdir :
Hurde bir beyzay nian-gaha
Dikdrp ol Hdivv-i bende-nvz H.(1115)
Urdug birle syledm trih
fern dver-i tfek-endz H.(1115)
(1115) tarihli bu manzumede ise III. Ahmedin Kathane
yaknlarnda Karaaa denilen mesire yerindeki elenceye katld
bildirilir; Tarih-i Azmet-i Sultan Ahmed Han Be- Canib-i Bae-i
Karaaa Der Kurb- Kad-hane:
Geldi Drri gibi bir bende didi tarihin
Padiahm bu mahal buld kudmnle hayat H.(1115)
Lale devrinde harpten olabildiince uzak durulduundan
bahsetmitik. Bu itibarla tfekler adeta harp yerine elencelerde at
talimlerinde kullanlmlardr. H.(1116) tarihli bir manzumede III.
Ahmedin Kemerler gezintisi esnasnda tfekle bir limona at yapt
bildirilir; Sultan Ahmed Hann Kemerler Seyrinde Havz inde Tfeng
ile Urdug Limona Tarihdir III. Ahmedin nianclkta yetenekli olduu
gzden kamamaktadr:
ifte havz ire su zre grdi bir limon durur
Destine ald tfeng-i dmen-endazn hemin
Yz adm yirden alp nr- ferasetle nian
Bir atda urd limon heman ol hurde-bn
Kimde vardr bu hner Allah iin insaf idn
Uta limon uta havz tfen-i henn
Geldi bir stad- kmil syledi tarihini
Padiahm kolnun idmanna sad-fern H.(1116)
H.(1117)de vezir Baltac Mehmet Paann III. Ahmede
dnemin hareketli mekanlarndan Ok meydannda (yine bir ok
msabakas sonucu diktii taa atfen) halka ak bir ziyafet dzenledii

340
TBAR-X-/2001/ Ar. Gr. Ziya BARIAIK

grlr; Sultan Ahmed Han- Ziana Ok Meydannda Vezir-i Azam

Mehemmed Paann Ziyafetine Tarihdir balkl manzumede Drrinin
ziyafet iin adetten tabirini kullanmas mhimdir:
B-huss idp ricl-i devletinden intihab
Byle bir dn-y sahib-fitnat kld vezir
Emr-i ahenahla ta dikdi ok meydanna
Olmad Hakk bu sra muvaffak bu r
nk adettr ol esnada ziyafet eylemek
tdi icra adeti ol saf- ren-zamr
Badeh geldi keman-kelerle sair hs u mm
Hsl ol arsagha cem olup cemm-i gafir
Bil-bedahe syledm terifinn tarihini
Eyledi ymn ile sultan Ahmedi davet-vezr H.(1117)
Bu manzume ise Vezir-i Azam Baltac Mehmet Paann III.
Ahmedi Fenerbaheye davet etmesine dairdir; Sultan Ahmed Han
Hazretini Vezr-i zam Mehemmed Paa Fenerbaeye davetlerine
Tarihdir:
Hazret-i padisehe dehri fener-baesine
Kld davet yine paa-y sadakat-eseri
Bil-badeh didi terifine Drr tarih
Hsn-i sultan- cihan kld mnevver feneri H.(1117)
Bu devirde eitli msabakalarn dzenlendiini daha nce
zikretmitik. H.(1119) tarihli bu manzume bir kouda III. Ahmedin yel
gibi koan kr atnn mkafat aldna atfen yazlmtr; Sultan Ahmed
Han Hazretlerinin Kr Esb-i Saba Reftarn ndl ald Tarihdir:
fern kr atn cnb-i merdanesine
Hak budur kim ona bu arsada yokdur sni

341
TBAR-X-/2001/Drrnin Tarih Manzumelerinde...

Cnb-i evvel ile sebkat idp ana kr at

Kald al at girde misl-i hr- batran
Didi fermanun ile Drri bedihen tarih
Dldl-s ne gzel ald kr at meydan H.(1119)
C. Dnemde Yaplan maretlere Drlen Tarihler
C.1- Saray ve kklere drlen tarihler
Sanatn ve elencenin dorua ulat bu dnemde yaplan yeni
imaretler stanbulun mimari dokusunu srdrlen rindne hayat tarz
dorultusunda ksmen de olsa deitirebilmitir. Bu yaplar iinde kk
ve saraylarn fazlal dikkat eker. Sadece Drrinin tarih drd
14e yakn saray ve kk tespit edilmitir. Bu saray ve kklerin
kimilerinin adlar, kimilerinin de yerleri belirtilir. Bir blmnn ise ne
ismi, ne yeri belirtilmitir:
a- smi belirtilenler unlardr
Bu
tarihidir:

dahi

kasr-

havernak-snn

b-fermn-

hmayun

Olup memur Drri bendesi yazd bu tarihi

Leb-i vl-y derya kasr- sultani mbarek-bad H.(1115)
Bu dahi kasr- dil-gnn b-ferman- hmayun tarihidir:
Didi tarih-i salini Drri
Kasr- cennet-mekan- sultani H.(1115)
Tarih-i kh- suffe:
Drri-i dasi memuren didi tarihini
Suffe kki old hl suffe-i sahn- saf H.(1116)
Tarih-i kasr- sadr- li:

342
TBAR-X-/2001/ Ar. Gr. Ziya BARIAIK

Tarz- pakin seyr idp Drri didi tarihini

Kasr- nev fevvre-i z-bende li selsebl H.(1120)
Tarih-i kasr- zb:
Bende-i dirnesi Drri didi tarihini
Kasr- ziba tarz- Sultan- Ahmed-i l makam H.(1121)
b- Yeri belirtilenler
Bu kaside dahi tersanedeki kasr- zibann b-ferman- hmayun
tarihidir:
Drri bende sal-i tarihin
Didi kasr- cedid-i Ahmed Han H.(1115)

Sultan Ahmed-i hmayun-bahtun sary- hmyunda tamir

buyurduklar kasra tarihtir:
Didi tarihini bir eksiklikli
Drriy kasr- pak-i Ahmed Han H.(1118)
Sultan Ahmed-i l anun saray- hmayunda emen-i suffede
inad buyurduklar kasr- tarihtir:
Esir idp Drri-i dsi didi tarihin
Virdi zbi o emen suffeye bu kasr- safa H.(1118)
Sultan Ahmed-i z anun bb- hmyunda tamir buyurduklar
kasr- dil-firibe tarihtir:

343
TBAR-X-/2001/Drrnin Tarih Manzumelerinde...

Olup memur Drri bendesi yazd bu tarihi

Acep memur u zeyn old bu kasr- bb- sultani H.(1118)
Sultan Ahmed Hann Ali Bey karyesinde tamir buyurduklar
kasra tarihtir:
Kadmi Drr-i dsi memuren didi tarih
Bu kasr- paki bd itdi Sultan Ahmed-i cem-ch H.(1119)
Tarih-i kasr- hmayun der-bae-i sary- cedd:
Emr-i ahenah ile Drri didi tarihini
Kasr- l tarh- Sultan Ahmed-i lem-penah H.(1120)

c- sim ve yer belirtilmeyenler:

Tarih-i kasrlar:
Cy- zba kasr- sultani makam- dil-g H.(1120)
Alup blbl gibi Drri didi tarihini
Glen-i kasr- hmayun bb- Sultan Ahmed H.(1120)
C.2- Cami, medrese ve tekkelere drlen tarihler
Lale devrinde stanbulun grntsn deitiren yaplarn
yannda klasik dekora ilaveler de ihmal edilmemitir. Bunlar; cami,
medrese ve tekkelerdir.
a- Camiler
Drri, Sultan Ahmed Hann cmi-i Ayasofiyyeyi ilbas
buyurduklar tarihdir. adn tayan manzumede; III. Ahmedin Ayasofya
iin en ok hizmet veren sultanlardan biri olduunu haber verir.
Zikredilen tarihde III. Ahmed tarafndan Ayasofyann iinde yaptrlan

344
TBAR-X-/2001/ Ar. Gr. Ziya BARIAIK

tamirler srasnda yeni bir hnkar mahfili ina edilmi ve ortaya byk bir
top kandil aslarak camiye yeni bir ehre kazandrlmtr.
Ayasofiyye elhak cennet-i alya dnmdr
Acib zb fer virdi ana bu hilat-i zb
lh bu makm mabed-i islam idp daim
Tezelzl grmeye erkn- pki hare dek kat
inde ehl-i tat eyledike zikr ile tevhid
Ola tahtnda kim ol hdivv-i memleket-pr
Heme mri uzunkalbi hurrem tab d olsun
Bi hakk tat- kerrbiyn- lem-i bl
Didi fermn- henh ile tarihini Drr
Ayasofiyyeyi Han Ahmed ilbas eyledi bl H.(1116)
Syledi Drr-i d dahi bu tarihi
Ola bk o ehenha bu saf hakka H.(1116)
Sultan Ahmed Hann
buyurduklar cm-i erife tarihtir:

stanbulda

Unkapannda

tamir

Huls- kalb ile Drri didi itmamna tarih

Bu vl cm-i zi-bende ihya kld Ahmed Han H.(1116)
Sadrazam Mehemmed Paann am- cennet-meamda tecdid
eyledgi minareye tarihtir:
Yapld on yedide bu minare-i beyz
Mahll-i eref cy- nzl- sdur H.(1117)
Tarih-i Drri beray- mahfil-i erif:
Meleklere itdi bu tarih ile mbarek bad
Mahall-i pr-eref-i secde-gh- sultani H.(1117)

345
TBAR-X-/2001/Drrnin Tarih Manzumelerinde...

Sadr- azam ali Paann(orlulu Ali Paa)tersanede mceddiden

tarh u ina buyurduklar cami-i erife tarihtir:
Tamam oldkda Drri bendesi yazd bu tarihi
Musanna tarz- ala cami-i pak-i Ali Paa H.(1120)
Ser kilerciyan- hassa Osman Agann Karaaa baesinde bina
eyledii cami-i erife tarihtir:
Hulus ile didi tarih-i salini Drri
Bu cami old hele yadigar- Osman H.(1120)
Sadrazam Ali Paann(orlulu)divan yolnda mceddiden bina
eyledii cami ve tekkeye tarihtir:
Didi bu tekkgh iin tarih
Zikredin Lailahe illallh H.(1120)
b- Medreseler
Haseki Sultann b-ferman- hmayun tarh u inad eyledii sebil
mektebe tarihtir:
Drriy hatif didi itmamnun tarihini
Bu sebil mektebi ba kadn ihya eyledi H.(1119)
Tarih-i medrese-i Ali Paa:
Guyaki kerametdr Drri ana bu tarih
Men allemeni harfen kad sayyaran abd H.(1120)
Tarih-i dershane-i vezir-i azam Ali Paa:
Drri bu sitane tarih-i bi-bahane
Yapld talibane pakize ders-hane H.(1120)

346
TBAR-X-/2001/ Ar. Gr. Ziya BARIAIK

c- Tekkeler
Tarih-i bina-y trbe-i Valide Sultan:
Didi itmam in Drri-i da tarih
Trbesin kld bina valide-i Sultan H.(1121)
Sadr- azam Mehemmed Paann(baltac)otuz altnc cemaat
odasn yaptrdna tarihdir:
Didi ferman ile Drri-i d tarih
B-bedel itdi bu dergh mehemmed Paa H.(1117)
C.3- emeler
Yukarda zikredilen klasik dekorun tamamlaycs olarak
emeler yer alr. Drrinin Lale devrinin ilk drt ylnda yapmna ahit
olduu 14 eme tarihlenmitir. Bu emeler ve tarihleri yledir:
1- smail Kethuda emesi H.(1116), 2-3- III. Ahmedin Ok
meydannda yaptrdii emeler H.(1116)-(1117), 4- orlulu Ali Paann
Hrka-i erifte yaptrd eme H.(1118), 5- III. Ahmedin sarayda
yaptrd eme H.(1119), 6- orlulu Ali Paann tersanede yaptrd
eme H.(1119), 7- III. Ahmedin yaptrd bir eme H.(1119), 8- III.
Ahmedin sarayda yaptrd yz lleli eme H.(1120), 9- Ali Paann
yaptrd eme H.(1120), 10- III. Ahmedin sarayda yaptrd sebil
H.(1121), 11- III. Ahmedin Valide Sultan trbesinde yaptrd sebil
H.(1121), 12- Valide Sultann yaptrd eme H.(1121), 13- Sultan
Ahmedin yaptrd eme H.(1122), 14- Sultan Ahmedin sultan
kknde yaptrd selsebil H.(1122)

C.4- Nian talar

Dnemin dekorlarndan birisi de okuluk msabakalar
sonucunda rekor denemelerinin nianesi olarak dikilen ant talardr.
1- Kaptan Mehmet Paann Ok meydanna dikdirdii ta
H.(1116), 2- Baltac Ali agann Ok meydanna dikdirdii ta H.(1116), 3Baltac Mehmet Paann Ok meydanna dikdirdii ta H.(1117), 4Baltac Mehmet Paann Kathanede dikdirdii ta H.(1117)

347
TBAR-X-/2001/Drrnin Tarih Manzumelerinde...

C.5- Snnethane
III. Ahmedin H.(1122)de snnet ocuklar iin yaptrd
binadr:
Sr- lem-i blda didiler Drriya tarih
Zeh sultan- din kld mekan- snneti l H.(1122)

D. Denizcilikle ilgili tarihler

Bunlar; III. Ahmedin H.(1116)da eskimi haldeki bir kalyonun
ve H.(1117)de eskimi haldeki bir batardann yenilenerek yaplmas
mnasebetiyle drlen tarihlerdir. Ayrca padiahn kendi gezintileri
iin yaptrd zel bir sandala da H.(1116)da tarih drlmtr.
Sonu olarak: Drr Divanndaki bu tarih manzumeleri Lale
Devri diye bilinen dneme tanklk etmi ve bu tanklklar tarih
manzumeleriyle belgelemitir.